វិគីភីឌា kmwiki https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98 MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter មេឌា ពិសេស ការពិភាក្សា អ្នកប្រើប្រាស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វិគីភីឌា ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា ឯកសារ ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ មេឌាវិគី ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី ទំព័រគំរូ ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ ជំនួយ ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 3689 322474 322313 2025-06-25T05:44:32Z 27.109.115.132 យោងលិខិតលេខ ៧៣៧ គជបអ របស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ 322474 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | rowspan="7" align="center" | ២០២៤ |- | colspan="4" align="center" |ទូកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ផែនលេខ១ មាន ៥ ទូក ៖ |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកអុំបុរស | align="center" |កំពូលតេជោសែនជ័យ | align="center" |៧៥ នាក់ | align="center" |ខេត្តកណ្ដាល |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវបុរស | align="center" |ពពករសាត់ | align="center" | | align="center" |ខេត្តកណ្ដាល |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវនារី | align="center" |ព្រះពៃស្រពណ៌ | align="center" | | align="center" |ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិបុរស | align="center" |ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ | align="center" | | align="center" |រាជធានីភ្នំពេញ |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិនារី | align="center" |ហ៊ុនម៉ាណែតសែនជ័យបារមីវត្តសារាវ័នតេជោ | align="center" | | align="center" |រាជធានីភ្នំពេញ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] 934y6j6ylys42mrl3tmsbmjr2be4mlj 322475 322474 2025-06-25T05:52:01Z 27.109.115.132 322475 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | rowspan="7" align="center" | ២០២៤ |- | colspan="4" style="background:#E6E6E6;" align="center" |ទូកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ផែនលេខ១ មាន ៥ ទូក ៖ |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកអុំបុរស | align="center" |កំពូលតេជោសែនជ័យ | align="center" |៧៥ នាក់ | align="center" |ខេត្តកណ្ដាល |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវបុរស | align="center" |ពពករសាត់ | align="center" | | align="center" |ខេត្តកណ្ដាល |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវនារី | align="center" |ព្រះពៃស្រពណ៌ | align="center" | | align="center" |ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិបុរស | align="center" |ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ | align="center" | | align="center" |រាជធានីភ្នំពេញ |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិនារី | align="center" |ហ៊ុនម៉ាណែតសែនជ័យបារមីវត្តសារាវ័នតេជោ | align="center" | | align="center" |រាជធានីភ្នំពេញ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] jhvnsi7t6pssspfmmwvce6ajc88mk20 322476 322475 2025-06-25T05:57:33Z 27.109.115.132 322476 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | rowspan="7" align="center" | ២០២៤ |- | colspan="4" style="background:#E6E6E6;" align="center" |ទូកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ផែនលេខ១ មាន ៥ ទូក ៖ |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកអុំបុរស | align="center" |'''កំពូលតេជោសែនជ័យ''' | align="center" |៧៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវបុរស | align="center" |'''ពពករសាត់''' | align="center" |៤៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវនារី | align="center" |'''ព្រះពៃស្រពណ៌''' | align="center" | | align="center" |[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិបុរស | align="center" |'''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិនារី | align="center" |'''ហ៊ុនម៉ាណែតសែនជ័យបារមីវត្តសារាវ័នតេជោ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] l1vfd4lrdqrhae11eq8x921q01qduzc 322477 322476 2025-06-25T07:20:00Z 27.109.115.132 322477 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | rowspan="7" align="center" | ២០២៤ |- | colspan="4" style="background:#E6E6E6;" align="center" |ទូកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ផែនលេខ១ មាន ៥ ទូក ៖ |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកអុំបុរស | align="center" |'''កំពូលតេជោសែនជ័យ''' | align="center" |៧៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវបុរស | align="center" |'''ពពករសាត់''' | align="center" |៤៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវនារី | align="center" |'''ព្រះពៃស្រពណ៌''' | align="center" | | align="center" |[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិបុរស | align="center" |'''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិនារី | align="center" |'''ហ៊ុនម៉ាណែតសែនជ័យបារមីវត្តសារាវ័នតេជោ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] f5rgtr2042gx6rk562hr50j0jbrqj8b 322478 322477 2025-06-25T07:43:54Z 27.109.115.132 322478 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | rowspan="7" align="center" | ២០២៤ |- | colspan="4" style="background:#E6E6E6;" align="center" |ទូកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ផែនលេខ១ មាន ៥ ទូក ៖ |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកអុំបុរស | align="center" |'''កំពូលតេជោសែនជ័យ''' Facebook Page <ref > [https://www.facebook.com/share/1797q9YwXE/?mibextid=wwXIfr] </ref> | align="center" |៧៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវបុរស | align="center" |'''ពពករសាត់''' | align="center" |៤៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវនារី | align="center" |'''ព្រះពៃស្រពណ៌''' | align="center" | | align="center" |[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិបុរស | align="center" |'''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិនារី | align="center" |'''ហ៊ុនម៉ាណែតសែនជ័យបារមីវត្តសារាវ័នតេជោ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] 7z4czlab3fjkjxejneh9zg0zluomyb8 322479 322478 2025-06-25T07:45:05Z 27.109.115.132 322479 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | rowspan="7" align="center" | ២០២៤ |- | colspan="4" style="background:#E6E6E6;" align="center" |ទូកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ផែនលេខ១ មាន ៥ ទូក ៖ |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកអុំបុរស | align="center" |[['''កំពូលតេជោសែនជ័យ''']] | align="center" |៧៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវបុរស | align="center" |'''ពពករសាត់''' | align="center" |៤៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវនារី | align="center" |'''ព្រះពៃស្រពណ៌''' | align="center" | | align="center" |[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិបុរស | align="center" |'''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិនារី | align="center" |'''ហ៊ុនម៉ាណែតសែនជ័យបារមីវត្តសារាវ័នតេជោ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] tbb8gmex06rof4h1116gsc5xvfdabx7 322480 322479 2025-06-25T07:45:54Z 27.109.115.132 322480 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | rowspan="7" align="center" | ២០២៤ |- | colspan="4" style="background:#E6E6E6;" align="center" |ទូកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ផែនលេខ១ មាន ៥ ទូក ៖ |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកអុំបុរស | align="center" |'''កំពូលតេជោសែនជ័យ''' | align="center" |៧៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវបុរស | align="center" |'''ពពករសាត់''' | align="center" |៤៥ នាក់ | align="center" |[[ខេត្តកណ្ដាល]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកចែវនារី | align="center" |'''ព្រះពៃស្រពណ៌''' | align="center" | | align="center" |[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិបុរស | align="center" |'''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" |ផែនលេខ១ តំណាងទូកខ្នាតអន្តរជាតិនារី | align="center" |'''ហ៊ុនម៉ាណែតសែនជ័យបារមីវត្តសារាវ័នតេជោ''' | align="center" | | align="center" |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] f5rgtr2042gx6rk562hr50j0jbrqj8b 0 5454 322469 321729 2025-06-25T03:36:25Z TheNoob2022 46647 Add some information 322469 wikitext text/x-wiki {{Infobox ប្រាសាទ |image =Preahvihear1.jpg |creator = [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]][[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] |proper_name = [[ប្រាសាទព្រះវិហារ]] |date_built = សតវត្សទី ៩-១២ |primary_deity = ស្រីសិខគិរីស្វរៈ |architecture = [[រចនាបថឃ្លាំង]] |location = NOT Khmer |country = Thailand }} == ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត == ប្រាសាទព្រះវិហារ (Prasat Preah Vihear) ស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ក្នុងភូមិសាស្ត្រ [[ភូមិធម្មជាតិ]] [[ឃុំស្រអែម]] [[ស្រុកជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]<ref>ឯកសារទីតាំងរដ្ឋបាលខេត្តព្រះវិហារ</ref> និងពីអតីកាលមានទីតាំងក្នុងភូមិគ១ ឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ<ref>សៀវភៅ មគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរ ដោយលោក កែវ ភួង ឆ្នាំ២០០៣។</ref>។ ចំណែកពីអតីកាលស្រុកជាំក្សាន្តស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទភ្នំដែលកសាងនៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនៃ[[ជួរភ្នំដងរែក]] ដែលមានរយៈកម្ពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ ធៀបទៅនិងនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ។ សិលាចារឹកប្រាសាទខ្នា បានហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំកំផែង ឬភ្នំជញ្ជាំង។ ប្រជាជនថៃហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំវែង ចំណែកប្រជាជនឡាវហៅថា ភ្នំដេនមឿង។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ខេត្តស៊ីសាកេត]] នៃ[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានចម្ងាយប្រមាណ ៥៥គីឡូម៉ែត្រពីសាលាស្រុកជាំក្សាន្ត ១០០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម[[ខេត្តព្រះវិហារ]] ជាង ១៥០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម [[ខេត្តសៀមរាប]] និងចម្ងាយប្រមាណ ៤០០គីឡូម៉ែត្រពី [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ ជួរភ្នំដងរែកជាខណ្ឌសីមាព្រំប្រទល់ធម្មជាតិអន្តរជាតិរវាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និង[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅលើចំណុចខ្សែស្រប១៤.២៤ ទៅ១៨នៃរយៈទទឹងខាងកើត និងចំណុចខ្សែស្រប១០៤ ទៅ៤១.០២នៃរយៈបណ្តោយខាងជើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានទីតាំងស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំព្រះវិហារ ស្ថិតនៅលើផ្ទៃដីទំហំ៨០០ គុណនឹង ៤០០ ម៉ែត្រការ៉េ។ ភ្នំប្រាសាទព្រះវិហារនេះមានលក្ខណៈចោទខ្លាំងពីខាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និងជម្រាលពីខាង[[ប្រទេសថៃ]]។ សព្វថ្ងៃនេះអ្នកលក់ដូរ និងប្រជាជនតំបន់នោះភាគច្រើនតែងតែឡើងទៅលើភ្នំតាមផ្លូវស៊ី១ ពីព្រោះថាផ្លូវនោះវាងាយស្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរ។ ម្យ៉ាងទៀតអ្នកទេសចរអាចឡើងភ្នំព្រះវិហារតាមរយៈជណ្តើរបុរាណនៅផ្នែកខាងកើតនៃភ្នំ ដែលត្រូវបានកសាងតាំងពីសម័យជាមួយប្រាសាទមកម្លេះ តែត្រូវបានខូចខាតយ៉ាខ្លាំង តែនៅពេលបច្ចុប្បន្នមានការជួសជុលនិងយកឈើធ្វើជាជណ្តើរជំនួសវិញក្រោមការជួសជុលរបស់ [[អាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ]]។ ក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារគេអាចជ្រើសរើសតាមរយៈផ្លូវពីរគឺ៖ * ចេញពី [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅកាន់ [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] ឆ្ពោះទៅកាន់ [[ស្រុកអន្លង់វែង]] រហូតមកដល់វង្វង់មូលស្រអែម រួចបន្តដំណើរប្រហែល ២០គីឡូម៉ែត្រទៀត និងដល់[[ចំណតគ១]] ដែលជាកន្លែងលក់សំបុត្រឡើងប្រាសាទព្រះវិហារ។ * ចេញដំណើរពី [[រាជធានីភ្នំពេញ ]]ទៅ [[ខេត្តកំពង់ធំ]] បន្ទាប់មកដល់ថ្នល់បំបែកសៀមរាប-ព្រះវិហារ រួចបត់ស្តាំកាត់តាម [[រមណីយដ្ឋានសំបូរព្រៃគុក]] ឬ[[ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក]] រហូតដល់ផ្លូវបំបែក[[ភ្នំដែក]]រួចបត់ឆ្វេងមកទីរួម [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ហើយបន្តដំណើររហូតដល់វង្វង់មូលស្រអែម។ == ឈ្មោះប្រាសាទ == ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ និងខៅផ្រៈវិហាន ជាភាសាថៃមានន័យថាប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ។ ខៅមានន័យថាភ្នំ ចំណែកពាក្យ ផ្រៈវិហានមកពីភាសាខ្មែរថាព្រះវិហារ ដែលភាសាសំស្រ្គឹតថាវិហារៈ។ តាមសិលាចារឹកប្រាសាទព្រះវិហារឈ្មោះតាមលិង្គ ដែលតម្កល់ទុកនៅទីនេះ មានឈ្មោះថា ប្រាសាទស្រី សិខារិស្វរៈ ដែលមានន័យថាម្ចាស់នៃកំពូលភ្នំ។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទហិណ្ឌូ។ == ប្រវត្តិប្រាសាទព្រះវិហារ == ក្រុមអ្នកបុរាណវិទ្យាតែងបានគិតថា ជាប្រាសាទដែលមានរបៀបសង់សឹងតែដូចៗគ្នាទៅនឹងសំណង់ដទៃទៀតដែលសិ្ថតក្នុងស្ថាបត្យកម្មរបស់ស្ថេចសូរ្យវរ្មម៌ទី១ គឺបែបប្រាសាទសណ្តូកលើភ្នំ ចាំងច្រិតថ្មភ្នំសាងជាប្រាសាទ ដូចគ្នាទៅនឹងប្រាសាទវត្តភូ ប្រាសាទភ្នំជីសូរ ប្រាសាទជើងព្រៃ ប្រាសាទវត្តត្រាច....ជាដើម។ល។ រីចម្លាក់នៅលើហោរជាងមានទំរង់ដូចនៅប្រាសាទបន្ទាយស្រី និង កោះកេរ ដូច្នោះដែរ ។តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវអាចសន្មតថា សំណង់ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានចាប់ផ្តើមកសាងឡើងដំបូងនៅដើមសតវត្សទី៩ ក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] (៨០២-៨៥០)។ តាមរយៈសិលាចារឹកលេខ K-៥៨៣ នៅ[[ប្រាសាទបាពួន]] ចារក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៨៤៤-៩៦៨) និយាយថាព្រះអម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាព្រះបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] បានទៅធ្វើតបៈនៅភ្នំលិង្គបព៌ត([[ប្រាសាទវត្តភូ]]ចំប៉ាសាក់[[ប្រទេសឡាវ]]) ហើយបាននាំយកលិង្គព្រះឥសូរពីថ្មលិង្គភ្នំធម្មជាតិ (ស្វយម្ភូលិង្គ) មកតម្កល់នៅលើភ្នំព្រះវិហារក្នុងព្រះនាមអាទិទេព ព្រះស្រីសិខរីស្វរៈ ដែលមានន័យថាអាទិទេពនៃកំពូលភ្នំ។ ស្រីសិខរីស្វរៈនេះហើយដែលហៅចំពោះលិង្គព្រះឥសូរតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ និងជាឈ្មោះប្រាសាទព្រះវិហារសម័យបុរាណផង។ ប្រាសាទព្រះវិហារសាងសង់សម្រាប់ឧទ្ទិសចំពោះ[[ព្រះឥសូរ]] ក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដែលកសាងប្រាសាទព្រះវិហារមានដូចជា៖ * ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]](៨០២-៨៥០) * [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]] (៨៨៩-៩០០) * [[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៩៤៤-៩៦៨) * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២ -១០៥០) * [[ព្រះបាទទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (១០៥៦-១០៦០) * [[ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី២]] (១០៦០-១០៨០) * [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]] (១០៨០-១១០៩) * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] (១១១៣-១១៥០) ព្រះមហាក្សត្រដែលបានកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ និងជួសជុលប្រាសាទ ដែលលេចធ្លោមានដូចជា៖ * [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ប្រាសាទកណ្តាល។ * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់អគារដ៏វែងនៅជិតប្រាង្គកណ្តាល កំពែងព័ន្ធជុំវិញ និងគោបុរៈទី៣។ យោងតាមសិលាចារឹករបស់ប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] បានរៀបចំពិធីដើម្បីអញ្ចើញទេវៈ ភទ្រស្វរៈ ដែលគង់នៅវត្តភូ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកគង់នៅជាមួយនិងទេវៈ ស្រីសិខរិស្វរៈ ដើម្បីជួយការពារ និងថែរក្សាអាណាចក្រខ្មែរ និងប្រជារាស្រ្ត។ * [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យពីរ និងជួសជុលផ្នែកមួយចំនួននៃប្រាសាទ។ * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]]៖ ព្រអង្គបានសាងសង់ព្រះលាន ដែលមាននាគក្បាលប្រាំពីរ រូបតោតាមផ្លូវ និងនាគជាច្រើនទៀតតាមជណ្តើរឡើង។ ព្រះអង្គបានរៀបចំពិធីសម្ពោធប្រាសាទ និងចាត់ទុកជាកន្លែងគោរពសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រគ្រប់រូប។ តាមការស្រាវជ្រាវពីឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរជាច្រើន បានឱ្យដឹងថា ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងពីថ្មភក់ ចាប់តាំងពីរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ សោយរាជ្យ នៅពាក់កណ្តាលទីមួយនៃសតវត្សទី១១។ ទីតាំងធ្វើប្រាសាទ ដែលស្ថិតនៅលើទីខ្ពស់ជាងគេ នោះមានកំពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ (ឯកសារបារាំង) ឬ៦១៥ម៉ែត្រ (ឯកសារអង់គ្លេស) ។ ប្រវត្តិនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ មាននៅលើសិលាចារឹកខ្មែរនៅ [[ប្រាសាទបាពួន]] ក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] គឺK-៥៨៣ ៖ អ្នកដែលចារសិលាចារឹកគឺមានឈ្មោះ ហរិវាហៈ នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្រ្ទវរ្ម័នទី១]] ឆ្នាំ៩៤៤ ដល់ ឆ្នាំ៩៦៨ នៃគ.ស ។ បានចារជាភាសាសំស្រ្កឹត និងជាភាសាខ្មែរបុរាណ ។ បានចារថា មានព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គព្រះនាម ឥន្រ្ទាយុទ្ធ លោកបានយកលិង្គមួយ ឈ្មោះ ស្រីសិខរិស្វរៈ មកតាំងនៅ និងមកប្រតិស្ឋនៅទីនេះ គឺប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។ ព្រះអង្គលោកខ្លាំងពូកែខ្លាំងណាស់ ។ លោកមានមហិទ្ធិឫទ្ធិ ទៅច្បាំងជាមួយនឹងស្តេចចាម ហើយចាប់ស្តេចចាមនោះបានទៀត ។ ចំពោះសេចក្តីសិលាចារឹកនេះ អ្នកប្រាជ្ញខាងប្រវត្តិសាស្ត្រគិតថា មិនមានសិលាចារឹកឯណាទៀត និយាយពីចម្បាំងទៅចាប់ស្តេចចាមនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែស្តេចដែលលោកចាប់បាននោះ ប្រហែលជាមិនមែនជាស្តេចចាម ដែលត្រួតប្រទេសចាមទាំងមូលនោះទេ ។ ប្រហែលជាស្តេចអង្គតូចមួយ ដែលត្រួតនៅនគរមួយ ដែលមានព្រំប្រទល់នៅជាប់នឹងប្រទេសខ្មែរ។ ប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានបារាំងប្រគល់ទៅឱ្យ[[ប្រទេសថៃ]]កាន់កាប់នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ហើយត្រូវបានប្រគល់ឱ្យ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]វិញតាមសាលក្រមចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ នៅ[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៅ [[ទីក្រុងឡាអេ]]ប្រទេសហូឡង់។ == សិលាចារឹក == សិលាចារឹក ដែលមានចារនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារមានចំនួន ៤ផ្ទាំងដូចជាសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ K-៣៨១ K-៣៨២ និង K-៣៨៣។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ សិលាចារឹកនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅសងខាងនៃមេទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រឹ្តត និងភាសាខ្មែរបុរាណនៅចន្លោះឆ្នាំ១០៣៨ និងឆ្នាំ១០៤៩នៃគ.ស។ សិលាចារឹកនេះមានសារៈប្រយោជន៍ជាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ និងនិយាយពីស្រីសុកៈរាម ដែលបរិយាយនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨១ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្លោងទ្វារព្រះបរមរាជវាំងក្នុងគោបុរៈទី៣នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១០២៤ សិលាចារឹកនេះនិយាយពីព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិតនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨២ សិចារឹកនេះបានចារនៅលើសសរមួយ និងមានលក្ខណខូចខាតយ៉ាងខ្លាំង ដែលនៅពីមុខប្រាង្គសំខាន់នៃប្រាសាទព្រះវិហារ តែសព្វថ្ងៃត្រូវបានទុកនៅក្នងសារមន្ទីរជាតិនៅក្នុងទីក្រុងបាំកក។ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្នុងឆ្នាំ១០៤៧ ក្នុងរាជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ និយាយពីការអនុញ្ញាតិក្នុងការចារសិលាចារឹក និងព័ត៌មានតិចតួចពីប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨៣ ជាសិលាចារឹកនិយាយពីព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក។ សិលាចារឹកនេះចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១១១៩ ដល់ ឆ្នាំ១១២១ ដោយមានការបញ្ជាពីព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២។ សិលាចារឹកនេះ បានបរិយាយនៅខាងក្រោម<ref>Vittorio Roveda, Preah Vihear, River books Guides, 2000,Bangkok,p.p18-20.</ref>។ សិលាចារឹកទាំងបួននេះ ត្រូវបានរកឃើញដោយលោក [[អេធៀន អៃម៉ូនីញ៉េរ៍]] រកឃើញនៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ហើយត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ និងសិក្សាជាបន្តបន្ទាប់ដោយលោក បាថ (A. Barth)<ref>Barth A. ''Inscriptions sanscrites du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1885.</ref> និងលោក ប៊ែរហ្គែន (A. Bergaigne)<ref>Bergaigne A. ''Inscriptions sanscrites de Campa et du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1893.</ref> លោក ឡុយណេឌឺឡាស្ហុងគីជែរ (Étienne Lunet de Lajonquière) លោក [[ល្វីស៍ ហ្វ៊ីណូត៍]] លោក [[ហង់រី បាម៉ងជេរ]] លោក [[ហង់រី ម៉ាហ្សាល់]] លោក [[ហ្សក សឺដែស្ត]] ជាដើម។ តាមសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ បានឱ្យដឹងថាប្រាសាទព្រះវិហារកសាងឡើងសម្រាប់ជាទីសក្ការៈឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះទៅដល់ព្រះសិវៈ ឬព្រះឥសូរ និងបារមីនៅទីនោះដែលមានព្រះនាមថា ស្រីសិខារិស្វរៈ<ref>សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត រស់ ចន្ទ្របុត្រ</ref>។ សិលាចារឹកលេខ K៣៨៣ បញ្ជាក់ថានៅឆ្នាំ ១១២១ ព្រះរាជគ្រូ ទិវាករបណ្ឌិត បានចាររៀបរាប់ពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងព្រះមហាក្សត្រប្រាំអង្គ ដែលបានសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់។ សិលាចារឹកលេខ K៥៨៣ ដែលបកប្រែដោយលោក ក្លូដ ហ្សាក់ នៅក្នុងអត្តបទរបស់លោក(ការសិក្សាស្តីពីសិលាចារឹកកម្ពុជា សិលាចារឹកប្រាសាទបាពួន K៥៨៣) រៀបរាប់ជាភាសាសំស្រ្គឹតពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលជាអាទិទេពនៃក្សត្រលើគ្រប់ទ្វីបបានគ្រប់គ្រងប្រទេសប្រកបដោតទសពិធរាជ្យធម៌ និងការពារប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះរាជបុត្ររបស់អង្គព្រះនាម ស្រីឥន្រ្ទយុទ្ធ មានថាមពលខ្លាំងក្លាតាំងពីវ័យក្មេង ដោយច្បាំងឈ្នះស្តេចចម្ប៉ា។ ព្រះអង្គបានយាងទៅធ្វើធម៌នៅលិង្គបុរៈ(ប្រាសាទវត្តភូ) ។ តាមការបញ្ជារបស់ព្រះសិវៈ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយពីបំណែកលិង្គធំមួយទៀតឈ្មោះ លិង្គនិសកល ហើយព្រះអង្គបានតម្កល់លិង្គនេះនៅវត្តសន្ទុ ដោយប្រគេនថ្វាយព្រះចៅ លិង្គបុរៈ នូវទេពរូប​ស្រីសិខរិស្វរៈ ហើយបន្ទាប់មកព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកបាពួនបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ ពីកំណើតកំណើតនៃទីសក្ការបូជាចំពោះសិខរិស្វរៈ តាំងពីជំនាន់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។ === ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ === អំពីជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ៖ ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាបុត្ររបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នៅពេលដែលលោកមានព្រះជន្មចាស់ទៅ ព្រះអង្គបានទៅរៀនធម៌ តាំងសីលនៅលិង្គបុរៈគឺជាវត្តភូ នៅខាងត្បូងស្រុកលាវ សព្វថ្ងៃនេះ ។ រួចហើយ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយ ដោយយកថ្មនោះជាបំណែកនៃលិង្គធំមួយ។ លិង្គនោះឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈ ព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ។ លិង្គឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈគឺជាឈ្មោះទីប្រាសាទព្រះវិហារនេះផងដែរ ដែលត្រូវបានយកមកប្រតិស្ឋស្ថាន នៅប្រាសាទស្រីសិខរិស្វរៈនេះ គឺជាបំណែកលិង្គ ដែលត្រូវបានយកមកពីលិង្គបុរៈ នៅវត្តភូចម៉្បាសាក់ ប្រទេសឡាវ គឺត្រូវបានយកមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ។ ពេលនោះ អ្នកប្រាជ្ញដែលសិក្សាពីសិលាចារឹក និងអំពីប្រាសាទព្រះវិហារនេះ គេសន្មត់ថា ទីនោះប្រហែលជាទីតាំងទាំងប៉ុន្មាន គឺមិនមែនដូចសព្វថ្ងៃនេះទេ ។ មានតែអាស្រមធ្វើអំពីឈើ ពីព្រោះជាទីកន្លែងសម្រាប់ស្នាក់នៅនៃពួកព្រាហ្មណ៍ ដែលមានភារៈទទួលគោរពថែរក្សាលិង្គស្រីសិខរិស្វរៈនេះ។ === ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត === បើតាមអត្ថបទសិលាចារឹក នៅប្រាសាទព្រះវិហារលេខ K-៣៨១ ដែលចារជាភាសាខ្មែរបុរាណ និងភាសាសំស្រ្កឹត បានឱ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះថា តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត ជាមនុស្សសំខាន់ដែលទាក់ទិននឹងប្រវតិ្តប្រាសាទព្រះវិហារ ។ ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត មានអាស្រមួយ នៅនឹងដែនដីនៃទីតាំងប្រាសាទព្រះវិហារ។ នៅរវាងឆ្នាំ១០២៤នៃគ.ស គឺលោកបានទទួលអង្រឹងស្នែងមាស និងវត្ថុដ៏មានតម្លៃដទៃទៀតជាច្រើន ពី[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រោះតែព្រះអង្គដឹងគុណដល់ចំពោះព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត ដែលបានថែរក្សាលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសស្វ [[ឯកសា|thumb|បើុយតាឌី]] [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រះអង្គមានជំជឿខ្លាំងណាស់ នេះបើតាមសិលាចារឹក ។ លោកជឿថា លិង្គដែលមានព្រះនាម ស្រីសិខរិស្វរៈ ដែលធ្វើរួចហើយពីវត្តភូ យកមកទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ នេះ តែងតែសម្តែងមហិទ្ធិឫទ្ធិ បដិហារឱ្យព្រះអង្គបានឃើញ ។ ព្រះអង្គមិនមានពេលនឹងទៅធ្វើពិធីគោរពបូជាដល់សិវលិង្គមានតែព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្ទ្របណ្ឌិត គាត់ធ្វើ ហើយលោកសុំឱ្យខំធ្វើនោះទៅទៀត ដើម្បីឱ្យបានបុណ្យបានផលដល់លោកនិង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ សេចក្តីក្នុងសិលាចារឹនោះ បញ្ជាក់ហើយកញ្ជាក់ទៀត ព្រះអង្គខំធ្វើខ្លាំងណាស់ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា អ្នកដែលនៅបម្រើនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារ នៅដើមសតវត្សទី៩ នៃរជ្ជកាលរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] មានមនុស្សច្រើនណាស់ មិនមែនមានតែព្រាហ្មណ៍ទេ មានអ្នកខ្លះ ជាពល ជាអ្នកស្រុកនៃភូមិដែលនៅជិតមានឈ្មោះភូមិគេ ប៉ុន្តែភូមិខ្លះយើងមិនដឹងថា ទីតាំងនៅត្រង់ណា តែនៅនឹងជើងភ្នំ អាចឡើងមកនៅលើភ្នំទៀត សុទ្ធតែជាអ្នកនៅគោរព នៅបូជា អ្នកដែលជួយធ្វើនេះធ្វើនោះ ដើម្បីថែរក្សា។ ហេតុនេះ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកសុំឱ្យយកអ្នកទាំងអស់គ្នានេះ ចូលមកស្បថធ្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ។ មិនមែនគ្រាន់ជាអ្នកបម្រើ យើងធ្វើតាមចិត្ត នោះទេ។ សម្បថនោះមានអីខ្លះទៅ? គឺថាសម្បថនោះមាន បើអ្នកឯងស្បថថា យាមប្រាសាទ គឺប្រាកដជាយាមប្រាសាទ ។ បើអ្នកឯងថែទាំប្រាសាទ ប្រាកដជាថែទាំប្រាសាទ ។ ហើយលោកបញ្ជាក់ថា បើអ្នកឯងជាអ្នកថែទាំប្រាសាទ អ្នកឯងជាអ្នកការពារ អ្នកនៅបម្រើទាំងអស់សូម្បីតែនៅក្នុងប្រាសាទ ក៏ត្រូវការរពារ អ្នកអស់ សូម្បីតែគេទៅធ្វើការនៅក្រៅប្រាសាទ ឧទាហរណ៍ដូចជាទៅធ្វើស្រែ ឃ្វាលគោ ដែលនៅក្រៅរង្វង់ប្រាសាទ អ្នកឯងក៏ត្រូវការពារគេនោះដែរ ។ ហើយលោកឲ្យការពារកុំឲ្យមានពួកបះបោរ មកធ្វើបាបអ្នកស្រុកអស់នោះ ។ ដូច្នេះសម្បថនេះមិនដូចសម្បថដែលពួកអ្នករាជការ គេហៅតម្រួតលោកឱ្យយធ្វើស្បថចំពោះលោក ដែលគេចារនៅលើខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទវិមានអាកាស]] នៅអង្គរនោះមិនដូចគ្នាទេ ។ នេះគឺយើងស្បថ យើងសមរេចថា យើងនៅបម្រើអាទិទេព សិខរិស្វរៈ នៅនឹងភ្នំព្រះវិហារនេះ» ។ === ស្រីសុកៈរាមា === នៅក្នុងចំណោមអ្នកដែលនៅបម្រើលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ កាលនោះមានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ស្រីសុកៈរាមា ជាមនុស្សសំខាន់ ។ ស្រីសុកៈរាមានេះ មានក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ ជាអ្នករក្សាទុកឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ តាំងពីព្រះរាជាកម្ពុជា រឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ កិច្ចការរាជការ និងរឿងស្នាព្រះហស្តផ្សេងៗ តាំងពីសម័យមុនអង្គររហូតមកដល់ព្រះបាទសូរ្យវរ័្មនទី១នេះ មានទាំងអស់ គេសរសេរទុក ខ្ញុំមើលនៅស្លឹកហ្នឹង គឺស្លឹករឹតហើយ ។ ទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារផង និងទុកនៅនឹងប្រាសាទមួយទៀត ដែលសព្វថ្ងៃនេះ នៅនឹងប្រាសាទខាងជើងភ្នំដងរែក ។ គេយកគាត់មកនិយាយនេះ គឺគាត់ជាអ្នកគោរពត្រឹមត្រូវ ជួយធ្វើការបោសសំអាត រៀបចំគោរព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ។ តែលោកនៅតែគោរពព្រះឥសូរ ព្រោះនៅក្នុងសិលាចារឹកនេះឯង គេបាននិយាយថា ដើម្បីកំណត់ព្រំប្រទល់អំណាចរបស់លោកបណ្តោះអាសន្ន លោកឱ្យគេធ្វើលិង្គចំនួន ០៤ ដែលលិង្គនីមួយៗឈ្មោះដដែលគឺ ស្រីសូរ្យវរមេស្វរៈ គឺលិង្គព្រះឥសូរតំណាងឱ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។ លិង្គទាំងបួននេះ គេយកទៅប្រតិស្ឋនៅទិសទាំងបួននៅនឹងគ.ស ១០១៨ ។ នេះគឺជាអ្វីដែល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកបានធ្វើសម្រាប់ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ។ លិង្គទាំងបួនត្រូវបានដាក់ដម្កល់នៅតាមទីកន្លែងទាំងបួនផ្សេងៗគ្នាមានដូចជា៖ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទឯកភ្នំ]]នៅវត្តឯកភ្នំ([[ខេត្តបាត់ដំបង]]) ដែលមានឈ្មោះថាជ័យក្សេត្រ នៅព្រំប្រទល់ខាងលិច។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ ([[ខេត្តព្រះវិហារ]]) ដែលមានឈ្មោះថាស្រីសិខរិស្វរៈ នៅព្រំប្រទល់ខាងជើង។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទភ្នំជីសូរ]]([[ខេត្តតាកែវ]]) ដែលភ្នំជីសូវពីមុនមានឈ្មោះថា ស្រីសូរ្យទ្រី ឬស្រីសូរ្យបព៌ត ឬស្រីសូរ្យគីរី មានន័យភ្នំរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] នៅព្រំប្រទល់ខាងត្បូង។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅឥសានតិរថៈ ប្រហែលជានៅតាមដង[[ទន្លេមេគង្គ]] ត្រង់[[ខេត្តក្រចេះ]] ឬក៏ស្ទឹងត្រែង នៅព្រំប្រទល់ខាងកើត។ === ព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក === សិលាចារឹកនៅនឹង[[ភ្នំសន្តក]] K-១៩៤ នៅភ្នំព្រះវិហារនេះ K-៣៨៣ និយាយច្រើនណាស់ តែអំពីព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ ។ ហេតុអ្វី ព្រាហ្មណ៍នេះ បម្រើស្តេចខ្មែរតាំងតែពីនៅវ័យក្មេង តាំងតែពីជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ័្មនទី២]] ដែលលោកកសាង[[ប្រាសាទបាពួន]] ហើយរហូតមកដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ។ លោកបានទទួលងារធំជាងគេបំផុត ក្នុងចំណោមព្រាហ្មណ៍ជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់របស់ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ហើយលោកតែងតាំងជាព្រាហ្មណ៍ធំ សម្រាប់ធ្វើរាជាភិសេកទាំងអស់ស្តេចទាំងប៉ុន្មាន ។ សេចក្តីសំខាន់នៃសិលាចារឹកដែលទាក់ទងនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ គឺលោកជាអ្នកចាត់ចែងតបញ្ជាពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] មកទ្រព្យសម្បត្តិទាំងប៉ុន្មានសម្រាប់ប្រាសាទទាំងអស់ នៅក្នុងស្រុកខ្មែរហ្នឹង គឺលោកចាត់ចែង ។ ទ្រព្យសម្បត្តិភាគច្រើនដែលព្រាហ្មណ៍ទិវាក បានទទួលជាព្រះរាជទានពីព្រះមហាក្សត្រ រួមមានគ្រឿងអលង្ការជាមាស ជាពេជ្រដ៏មានតម្លៃ និងជាវត្ថុមានតម្លៃជាមធ្យមក្តី គឺលោកយកទៅថ្វាយព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ទាំងអស់ ។ ដូច្នេះចំពោះប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ ដែលមានអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ នេះ ព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាការៈ លោកមានកិច្ចការសម្រាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ព្រាហ្មណ៍ ទិវាការៈ ឬ ទិវាក នេះ លោកទៅសង់រូបអាទិទេពផ្សេងៗ លោកឱ្យដីភូមិ លោកទៅបោះព្រំប្រទល់ លោកឱ្យយពលសម្រាប់ភូមិណា ដែលត្រូវការសម្រាប់ធ្វើម៉េចឱ្យអាចបានធ្វើការ យកស្រូវ យកអង្ករយកមកបូជាធ្វើពិធីផ្សេងៗ នៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារនេះ ។ ហើយមួយពេលនោះ លោកទទួលបានបុស្បុកមាសជារង្វាន់ពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកយកទៅថ្វាយអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ ពេលដែលចូលឆ្នាំក៏លោកធ្វើសម្រាប់អាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ហ្នឹង គឺលោកយកសំរឹទ្ធទៅក្រាលនៅកណ្តាលប្រាសាទ ដែលគេយល់ថាប្រាសាទនៅឯចុងភ្នំនោះ ហើយយកចានធ្វើអំពីមាស ពីប្រាក់ យកទៅប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រាសាទ មានឱ្យជាសត្វពាហនៈ មានឱ្យជាខ្ញុំបម្រើ ។ បន្ទាប់មកទៀត លោកធ្វើការជួសជុលសំណង់ផ្សេងៗ លោកជាអ្នកទទួលព្រះករុណាយាងទៅណា លោកទៅតាមដើម្បីនឹងទទួលកិច្ចការដែលពិនិត្យមើលប្រាសាទនានា ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ ។ ដូចនេះផ្នែកខាងបូជា ផ្នែកខាងរក្សាប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកផ្ទុកផ្ដាក់ទៅលើព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ នេះឯង។ == ជណ្តើរបុរាណខាងជើង និងបង្កាន់ដៃនាគ == ជណ្តើរខាងជើងគឺជាជណ្តើរស្ថិតនៅក្បែរព្រំដែនថៃនិងែរ ដែលពីមុនភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិអាចចូលតាមច្រកពីប្រទេសថៃបាន តែបច្ចុប្បន្នមិនអាចចូលទស្សនាបានទេ។ ជណ្តើរនេះមានចំនួន ១៦០កាំ។ ជណ្តើរនេះមានទទឹង ៨ម៉ែត្រ និងបណ្តោយ ៧៨,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់តោនៅសងខាងជណ្តើរ ដែលបច្ចុប្បន្ននៅសល់តែរូបចម្លាក់តោពីរបីប៉ុណ្ណោ។ បន្ទាប់ពីជណ្តើរបុរាណខាងជើងគឺបង្កាន់ដៃនាគដែលមានទទឹង ៧ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ៣១,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់នាគក្បាល៧អមសាងខាងផ្លូវ និងបន្ទាប់ទៀតមានកាំជណ្តើរ ២៥កាំ ដើម្បីឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៥។ == គោបុរៈទី៥ == គោបុរៈទី៥គឺជាសំណង់ប្រាសាទដែលមានទំហំតូចជាងគោបុរៈដទៃទៀតនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។ គោបុរៈនេះសាងសង់ជារាងចតុកោណកែងនៅលើខឿនដែលតម្រៀបថ្មខ្ពស់ផុតពីថ្មធម្មជាតិ ហើយមានជណ្តើរឡើងទៅទ្វារប្រាសាទខាងលើទាំងបួនទិស។ បច្ចុប្បន្ននេះមានតែទ្វារខាងត្បូងមួយគត់ដែលនៅមានរាងពេញលេញ ជារចនាបទសិល្បៈប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកទ្វារផ្សេងទៀតបានរលំបាក់បែកអស់។  គោបុរៈទី៥ ជាប្រាសាទដែលមានទ្វារចំហទាំងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ហើយមានដំបូលប្រក់ពីលើអំពីក្បឿងដែលទ្រដោយសសរធំៗប្រវែងប្រមាណ ៣.៥ម៉ែត្រ។    ហើយដែលសព្វថ្ងៃយើងឃើញមានសសរខ្លះនៅឈរនៅឡើយ ប៉ុន្តែចំពោះដំបូលបានរលំបាក់បែកអស់។នៅខាងកើតគោបុរៈទី៥     មានជណ្តើរបុរាណដែលមានប្រវែងប្រមាណ   ១៥០០ម៉ែត្រឡើងពីជើងភ្នំមកដល់ខាងលើ    ចំណែកនៅខាងជើងមានជណ្តើរថ្មឡើងពីក្រោមមកដល់លើភ្ជាប់តាមស្ពាននាគដែលមាននាគធំៗពីរអមសងខាងដងផ្លូវទើបឡើងមកដល់គោបុរៈទី៥។ យោងតាមសិលាចារឹកបាននិយាយថាមានតែព្រះមហាក្សត្រទេដែលអាចឆ្លងកាត់បាននិងព្រះគ្រូ  ព្រាហ្មណ៍  ឥសី និងទីប្រឹក្សា អ្នកមុខអ្នកការ ដែលឆ្លងកាត់តាមខ្លោងទ្វារនេះត្រូវដោះគ្រឿងលម្អចេញទាំងអស់។ == ស្រះទឹក ឬស្រះស្រង់ == ស្រះទឹកបុរាណមួយនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងឆ្វេងនៃព្រះថ្នល់ ដែលនៅចន្លោះគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤ ស្រះទឹកនេះជាស្រះទឹកខ្នាតធំដែលមានទទឹងប្រវែង ១៦.៨០ម៉ែត្រនិងបណ្តោយប្រវែង ៣៧.៨០ម៉ែត្រនិងមានកាំជណ្តើរចុះក្រោមជាថ្នាក់<ref>[[:th:ปราสาทพระวิหาร|វីគីភីឌៀមជាភាសាថៃ]]</ref>។ == គោបុរៈទី៤ == គោបុរៈ៤  តាមផ្លូវសក្ការៈ (វ្រះថ្នល់)   មានទទឹងប្រវែង ១០ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ២៧៥ម៉ែត្រ    អមដោយបង្គោលមានលម្អជារាងផ្កាឈូក្រពុំម្ខាងមានចំនួន ៦៧បង្គោលសីមា ទាំងសងខាងមានចំនួន ១៣៤បង្គោលសីមា។ បង្គោលសីមាមួយមានកម្ពស់ ២ម៉ែត្រ បង្គោលសីមានេះមានលក្ខណៈស្រដៀងនិងបង្គោលសីមានៅប្រាសាទវត្តភូ និងប្រាសាទភ្នំរូងដែរ។ បន្ទាប់ពីព្រះថ្នល់ ដែលអមដោយបង្គោលសីមា មានជណ្តើរឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៤ ដែលជណ្តើរនេះមាន៤ថ្នាក់ មានទទឹងប្រវែង ៣,៥ម៉ែត្រ និងមាន ៣៧កាំ ដែលមានចម្លាក់តោអមសងខាង។ នៅជិតព្រះថ្នល់មានស្រះទឹកមួយមានទំហំទទឹងប្រវែង ១៨,៣ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង៣៦,៨ម៉ែត្រ ស្រះមានលក្ខណៈជាថ្នាក់ទៅខាងក្រោម និងមានចម្លាក់តោពីរនៅខាងមុខ។ បន្ទាប់មកគឺទៅដល់ល្បាក់ថ្មមួយជាន់ទៀតដែលមានប្រាសាទសង់រាងជាកាកបាទនៅលើខឿនដែលតំរៀបថ្មភក់បន្ទាប់ពីថ្មធម្មជាតិ។  សំណង់គោបុរៈទី៤ មិនមែនមានទ្វារចំហរទាមងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ដូចគោបុរៈទី៥ទេ។  សំណង់ប្រាសាទសាងសង់នៅលើខឿនតាមជ្រុងទាមងបួន។ ចំណែកជញ្ជាំងខ័ណ្ឌចំកណ្តាលច្រកចូលពីទិសទាំងបួនប្រៀបដូចជារនាំងបាំងមិនអោយមើលឃើញទៅដល់ប្រាសាទនៅខាងក្នុងទេ។ ក្បាច់ចម្លាក់លើហោជាង   និងផ្តែរតាមច្រកចូលនីមួយៗពិពណ៌នាអំពីអាទិទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។   ផ្តែរច្រកចូលពីផ្នែកខាងកើតនិយាយអំពី  ព្រះក្រឹស្ហាកៃវល្យ (នាគមានក្បាលប្រាំមួយ)។   ចំណែកនៅលើហោជាង និងផ្តែរច្រកទ្វារខាងត្បូងនិយាយអំពី ទេវកថា កូសមុទ្រទឹកដោះ និងទេវកថា   ព្រះនារាយណ៍ផ្ទុំលើនាគអនន្តនៅកណ្តាលសាគរដែលជានិមិត្តរូបនៃការបង្កើតពិភពលោកសាជាថ្មី    និងនៅគង់វង្សជាអមតៈ     តាមរយៈទឹកអម្រឹតដែលទទួលបានពីការកូរសមុទ្រទឹកដោះរវាងពួកអសុរា  និងទេវតា។ នៅក្បែរគោបុរៈទី២ ខាងកើតប្រហែល៥០ម៉ែត្រមានស្រះតោមួយ ដែលមានទទឹងប្រវែង៩,៤ម៉ែត្រ។ == គោបុរៈទី៣ == គោបុរៈទី៣ឡើងទៅល្បាក់ភ្នំខាងលើតាមវ្រះថ្នល់មានទទឹងប្រវែង ១១ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង១៤៨ម៉ែត្រ   ដែលមានបង្គោលសីមាអមសងខាងចំនួន៨០ និងមានជណ្តើរឡើងកម្ពស់២៩កាំ ទើបទៅដល់គោបុរៈទី៣។ គោបុរៈ៣ ជាសំណង់ប្រាសាទដែលធំទូលាយ   សាងសង់សន្ធឹងពីលិចទៅកើត លើខឿនមួយខ្ពស់(នៅផ្នែកខាងកើត)។ ក្រៅពីសំណង់ប្រាសាទធំនៅកណ្តាលមានប្រាសាទសង់ជារាងថែវវែងពីរទៀតនៅសងខាង។នៅលើខឿនទីធ្លាខាងកើតមានកូនប្រាសាទតូចមួយ  ដែលមានដើមជ្រៃដុះស៊ុបទ្រុបលម្អពីលើ។ ប្រាសាទតូចនេះប្រហែលកសាងឡើងមុនពេលកសាងគោបុរៈផ្សេងៗនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកនៅផ្នែកខាងត្បូងមានសង់បន្ថែមថែវវែងពីរទៀតដែលគេហៅថា រាជវាំង។តាមរយៈសិលាចារឹកដែលមានចារនៅលើស៊ុមទ្វារថែវខាងកើតហើយថែវទាំងពីរនេះជាអាស្រមរបស់ព្រាហ្ម”វិរ”(Virashrama)   ហើយដែលគេយល់ថាជាកន្លែងព្រះរាជគ្រូរបស់ព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរ   ឫអ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់មកគោរពបូជាដល់  ព្រះសិខរេស្វរៈ នៅប្រាសាទព្រះវិហារ។    សិលាចារឹកបានអោយដឹងទៀតថា (Virashrama) សាងសង់ក្នុងរាជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។ == គោបុរៈទី២ == គោបុរៈទី២ មានសភាពទ្រុឌទ្រោមខ្លាំងជាងគោបុរៈផ្សេងៗទៀត។    គោបុរៈនេះបានផ្តល់ជាផ្លូវមួយយ៉ាងធំចូលទៅកាន់ទីលាន និងតួប៉មកណ្តាលដែលជាបូជនីយដ្ឋានធំ  និងជាកន្លែងចុងក្រោយនៃដំណើរធម្មយាត្រាទៅព្រះវិហារ។   ថែវខាងកើត   និងថែវខាងលិចមានជញ្ជាំងផ្ទៃលាត  និងបិទជិតនៅផ្នែកខាងក្រៅ ចំណែកឯផ្នែកខាងក្នុងមានសរសរស្តម្ភចំនួន'''១០'''   ដែលមានលក្ខណៈទោល  និងមានតួនាទីសម្រាប់ទ្រដំបូលខាងលើ  ហើយដែលសព្វថ្ងៃនេះបានខូចខាតនិងបាត់បង់អស់ហើយ។នៅក្នុងទីលានកណ្តាលផ្នែកខាងជើងមានបណ្ណាល័យចំនួនពីរ(២)មានរាងបួនជ្រុងទ្រវែងដែលមានទទឹង ៦.៥ម៉ែត្រ  និងបណ្តោយ១១ម៉ែត្រ   ឈរបើកចំហនៅលើអាកាស   ហើយស្ថិតនៅលើអក្សទិសខាងលិច   និងទិសខាងកើត។ នៅក្នុងអាគារកណ្តាលមានសិលាចារឹកដែលចុះកាលបរិច្ឆេទ ក្នុងរាជព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ហើយតាមសិលាចារឹកនេះដែរយើងអាចដឹងថា   ព្រះអង្គបានជ្រើសរើសយកប្រាសាទព្រះវិហារជាទីសក្ការៈក្នុងចំណោមទីសក្ការៈបី  ដើម្បីតម្កល់ព្រះសិវលិង្គ  ដ៏មានអានុភាពមួយដែលភ្ជាប់នឹងឈ្មោះព្រះអង្គថា SURYAMESHARA (សូរិយាមិស្វារៈ)  ជាម្ចាស់របស់ព្រះអង្គ។     សិលាចារឹកនេះក៏បានលើកឡើងអំពីក្រុមប្រឆាំងនិងរាជព្រះបាទ  សូរ្យវរ្ម័នទី១  ដែលមានឈ្មោះថាក្រុម បាសខ្មៅ។ នៅគ្រឹស្គសករាជឆ្នាំ១០៣៨ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១បានប្រកាសថាព្រះអាទិទេព (Sri Bhadresvara)បានយាងមកប្រាសាទព្រះវិហារ  ហើយបានលើកទឹកចិត្តដល់ប្រជានុរាស្រ្តធ្វើសច្ចាប្រណិធានអោយស្មោះភក្តីដល់ព្រះសិវៈ  ជាអ្នកការពារទឹកដីដែលតំណាងអោយព្រះអង្គផ្ទាល់។   ក្នុងកំឡុងពេលនោះគ្រួសាររបស់អ្នកតវ៉ា ប៉ះបោរក៏ត្រូវបានដោះស្រាយដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។ == គោបុរៈទី១ == គោបុរៈទី១  ជាសំណង់មានប្លង់រាងចតុកោណកែង ដែលមានបន្ទប់វែង(ថែវ)ប្រវែង២៥ម៉ែត្រនិងទទឹង៥.៥ម៉ែត្រព័ទ្ធជុំវិញនិងមានជញ្ជាំងបិទផ្នែកខាងក្រៅ ប៉ុន្តែនៅចំកណ្តាលមណ្តោយថែវខាងលិច និងខាងកើតមានក្លោងទ្វារចូលពីខាងក្រៅមកវិញ។   ចំណែកទ្វារខាងក្នុងពុំមានទ្វារចេញឫចូលទេ មានតែបង្អួចបើកចំហរទាំងអស់ចំនួន '''៤២''' និងមានបង្អួចបញ្ឆោតចំនួន'''៦''' នៅផ្នែកខាងត្បូង។  ដោយឡែកនៅជញ្ជាំងខាងត្បូងមានក្លោងទ្វារចូលថែវ  ប៉ុន្តែពុំមានទ្វារចេញទៅក្រៅទេ។ នៅចំកណ្តាលនៃថែវព័ទ្ធជុំវិញ    គឺជាតួប្រាសាទកណ្តាលដែលរលំបាក់បែកមួយចំនួនដែលជាកន្លែងដាក់តម្កល់លិង្គ  '''សិខរេស្វរៈ  '''ដែលជាអាទិទេពព្រហ្មញ្ញសាសនា  ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម័យអង្គរគោរពបូជាយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ។  បន្ទាប់ពីប្រាសាទកណ្តាលទៅខាងជើងមាន   '''''បណ្ឌប''''' ដែលមានឆ្លាក់លម្អយ៉ាងវិចិត្រនៃតួប្រាសាទ។   នៅខាងលើនៃទ្វារចូលពីខាងជើងនៃបណ្ឌបនោះមានឆ្លាក់លម្អលើហោជាង   នូវចម្លាក់ព្រះឥសូររាំលើក្បាលដំរី  ជានិមិត្តរូបនៃការបំផ្លាញនូវសភាវអាក្រក់ហើយបង្កើតឡើងវិញនូវសភាវល្អ។  នៅខាងកើត  និងខាងលិចគោបុរៈទី១   មានសំណង់ប្រាសាទពីរទៀតដែលប្រហែលជាសាងសង់នៅពេលក្រោយ  ដែលយើងពុំបានដឹងពិតប្រាកដអំពីតម្រូវការសាងសង់ប្រាសាទទាំងពីនេះនៅឡើយ។ == គោលបំណងនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ == ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងក្នុងបំណងពិសេស ខុសប្លែកពីការកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថាបនាឡើងដើម្បីរំឭកគុណព្រះវិស្ណុ [[ប្រាសាទបាពួន]] រំឭកគុណព្រះឥសូរ ។ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើង ដើម្បីធ្វើជាទីដែលគេរក្សាទុកលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ពីព្រោះតាមជំនឿរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ជាពិសេស[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ក៏អ៊ីចឹងដែរ លោកនៅតែគាំទ្រគំនិតដែលថា មហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់អាទិទេពនេះ ដូច្នេះត្រូវធ្វើម៉េច បន់ស្រន់ គោរពបូជា យ៉ាងដាច់ខាត ។ ទីតាំងប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ * ទី១៖ គឺគេទុកអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ជួនកាលគេសរសេរ ខរៈស្វារៈ ជួនកាលគេសរសេរ សិខៈរិស្វារៈ ប៉ុន្តែគឺជាឈ្មោះតែមួយទេ ។ គឺជាកន្លែងដែរគេរក្សាទុក ពីព្រោះអាទិទេពនេះ ដែលមានលិង្គជាតំណាង មានមហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់ ។ គេជឿថា នាំភោគផល នាំសេចក្តីសុខមកដល់ប្រទេសខ្មែរ ។ * ទី២៖ ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ទីកន្លែងនេះមិនមែនជាទីកន្លែងសម្រាប់ព្រះរាជាគង់នៅទេ ។ មិនមែនមានទីភូមិសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។ គឺមានតែកន្លែងសម្រាប់អ្នកបួស ឱ្យចូលមកតាំងសីល ហើយនិងដើម្បីនឹងជួយបន្តពិធីគោរពបូជានេះ តទៅទៀត ។ បើពិនិត្យទៅ គឺត្រូវពិនិត្យមើលនៅប្រាសាទ ដែលជាប់នឹងខ្លោងទ្វារទី៣ ឬគោបុរៈទី៣ នៅគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក K- ៣៨១ នោះ ត្រូវបានសង្ស័យថា នៅត្រង់កន្លែងនោះ គឺជាកន្លែងដែលគេបំបួសឱ្យទៅជាព្រាហ្មណ៍ ដើម្បីនឹងបន្តកិច្ចការគោរពនិងថែរក្សាអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះតទៅទៀត។ == ដំណាក់កាលនៃការសាងសង់ == ការសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារ មានបីដំណាក់កាលធំៗ * ដែលក្រុមអ្នកប្រវត្តិវិទូគិតសង្ស័យថា កាលពីជំនាន់ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធ គឺអាស្រមប្រហែលធ្វើអំពីឈើ * តែមកដល់រជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] គឺគេឈូសភ្នំយកថ្មភ្នំ ធ្វើជាកាំជណ្តើរធ្វើផ្លូវឡើងទៅលើភ្នំនិងយកថ្មភ្នំ ទៅកសាងជាទីតាំងប្រាសាទផ្សេងៗ នៅក្នុងដែនដីនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ។ * បន្ទាប់មក គឺក្នុងរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ពេលនោះហើយដែលគេគិតថា ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ គឺបានស្ថាបនាឱ្យកាន់តែល្អឡើង នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១២ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] នោះហើយ ដែលព្រះអង្គបានសាងប្រាង្គ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] សព្វថ្ងៃនេះ ។ ប្រាសាទព្រះវិហារបែបមុខទៅទិសខាងជើងសង់នៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដែលជាភ្នំធម្មជាតិលើជម្រាលចោទពីត្បូងទៅជើងប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរបុរាណពីរគឺជណ្តើរខាងជើង ឡើងចំគោបុរៈទាំងប្រាំ ដែលគោបុរៈទាំងប្រាំមានជណ្តើរនិងក្លោងទ្វារចូល និងជណ្តើរមួយទៀតឡើងពីខាងកើត(ជណ្តើរបុរាណ)។ ពីគោបុរៈទី៥ទៅគោបុរៈទី៤ និងគោបុរៈទី៤ទៅគោបុរៈទី៣ មានដាំបង្កោល(គោលសីមា) ថ្មភក់អមសងខាងព្រះថ្នល់។ ចំណែកឯពីគោបុរៈទី៣ទៅគោបុរៈទី២មានដាំបង្គោលសីមា និងនាគក្បាលប្រាំពីរបើកពពេរនៅសងខាងជាលំអ។ រីឯនៅកើតផ្លូវចូលនៅចន្លោះពីគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤មានស្រះទឹកបុរាណធំមួយ និងនៅពីខាងកើតព្រះថ្នល់នៅចន្លោះគោបុរៈទី៤និងគោបុរៈ៣ក៏មានស្រះទឹកបុរាណតូចមួយផងដែរ។ នៅផ្នែកឥសាននៃគោបុរៈទី៣មានសំណងើប្រាសាទទោលមួយធ្វើអំពីថ្មភក់។ នៅចន្លោះនៃគោបុរៈ២ និងគោបុរៈទី១ មានសំណង់ប្រាសាទពីទៀតសង់បញ្ច្រាសពីគ្នាមួយបែរទៅទិសខាងកើត មួយទៀតបែបទៅទិសខាងលិច ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងយល់ថា ជាហោត្រ័យ ឬហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យ។ ប្រាង្គកណ្តាល ឬប្រាង្គសំខាន់មានតួនាទីសំខាន់ជាងគេ សម្រាប់ជាទីតាំងសក្ការៈគោរពបូជាដ៏ពិសិដ្ឋដែលសម្រាប់តម្កល់លិង្គស្រី សិខរិស្វរៈ។ ប្រាង្គកណ្តាលមានកំផែងជារោងទង (រោងថែវ) ព័ន្ធជុំវិញមានប្រក់ដំបូលធ្វើពីថ្មភក់។ កំផែងរោងទងអាចដើរពីខាងក្នុងបានលើកលែងជ្រុងរោងខាងឥសាន និងពាយ័ព្យខណ្ឌបិទជិតមិនអាចឆ្លងកាត់បាន។ ចំណែករោងទងខាងត្បូងខណ្ឌជាជញ្ជាំងដោយរៀបឥដ្ឋបិទបន្ថែមជិត ដោយយកឥដ្ឋរបស់ប្រាសាទចាស់មកប្រើ។ រោងទងខាងលិច និងរោងទងខាងកើតមានទ្វារមួយសម្រាប់ចេញចូល។ នៃខាងកើតនិងខាងលិចនៃរោងទងប្រាង្គកណ្តាលមានសំណង់ពីទៀតគឺជញ្ជាំងសម្រាប់ដាក់សម្ភារៈប្រើដល់ប្រាសាទ។ បន្តពីរោងទងខាងត្បូងនៃប្រាង្គកណ្តាលដល់ចុងចម្រាក់ភ្នំចុងខាងត្បូងបំផុតគឺជាទីលានមានផ្ទាំងថ្មដែលបន្សល់ទុកជាស្នាមដាប់យកថ្មមកសងប្រាសាទ។ នៅចុងខាងត្បូងបំផុតជាប៉ើយតាឌី។ បើគិតចាប់ពីដីទំនាប ពីផ្លូវឡើងទៅដល់ប្រាសាទដែលនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ គឺគេត្រូវដើរឡើងតាមជណ្តើរជាច្រើនកាំ ដែលមានចម្ងាយទាំងអស់ ៨០៤ម៉ែត្រ។ មុននឹងឡើងពីដីទំនាប ទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទលើកំពូលភ្នំ គេត្រូវឆ្លងកាត់ខ្លោងទ្វារ៥ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ មានកម្ពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ តួប្រាសាទសំខាន់នោះមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ ដែលគេគិតសង្ស័យថា ជាកន្លែងរក្សាទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ។ ទីមួយពីជើងភ្នំគឺមានចម្ងាយ ៥៤ម៉ែត្រគេធ្វើជាជណ្តើរៗ ទាំងអស់មាន ១៥៩កាំ ។ យើងធ្វើដំណើរឡើងជណ្តើរមានលក្ខណៈជម្រាលបន្តិចចម្ងាយ ២៥ម៉ែត្រចូលមកខ្លោងទ្វានៃគោបុរៈទី៥ ។ បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៥ គេត្រូវធ្វើដំណើរតាមផ្លូវព្រះថ្នល់ឡើងមកទៀតប្រហែលចម្ងាយ ២៤៤ម៉ែត្រ ។ នៅតាមព្រះថ្នល់ គេមានបោះគោលតាមសងខាងផ្លូវ ដើរមកបានចូលខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤ ។ នៅខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នេះ មានហោជាងឆ្លាក់ពិពណ៌នាពីរឿងទេវកថាគីរឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះ គឺជារឿងនៃការបង្កើតសត្វលោក និងនៅខាងក្រោមមានផ្តែរជារូបព្រះវិស្ណុផ្ទំ ។ នៅពេលដែលឡើងជណ្តើរនៅខាងឆ្វេងដៃ មានស្រះបុរាណមួយ ។ ស្រះនេះគឺមានន័យសំខាន់ណាស់ ព្រោះថា កាលពីពេលដែលព្រះមហាក្សត្រថៃ សព្វថ្ងៃគឺ ព្រះបាទភូមិផុន អាឌុល យ៉ាដេត ឡើងគ្រងរាជ្យនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៦ ថៃបានមកយកទឹកពីស្រះនេះទៅ ដើម្បីបំពេញពិធីអភិសេកព្រះមហាក្សត្រថៃ នៅឯ[[ទីក្រុងបាងកក]] [[ប្រទេសថៃ]] ។ ឡើងមកទៀត ហើយចម្ងាយ ១៥០ម៉ែត្រ មានបោះគោលតាមផ្លូវដូចមុន ។ នៅខាងឆ្វេងដៃមានតួប្រាសាទទោលតូចមួយ ឡើងមក១៥០ម៉ែត្រ បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក ដែលនិយាយអំពីការកសាងប្រាសាទ គឺនៅក្នុងជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ប្រហែលជាទីកន្លែងអ្នកចូលទៅបួស គេឱ្យតាំងសីល គេឱ្យរៀនធម៌ នៅទីកន្លែនេះ ចូលផុតពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣មកនេះ ។ នៅចន្លោះពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ និងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ មានផ្លូវដើរ ប្រហែល ៤០ម៉ែត្រ ។ ផ្លូវដើរ ៤០ម៉ែត្រនេះឯង ដែលមានធ្វើជានាគបើកពរពេរ ដូចជាបង្កាន់ដៃ ហើយនិងបោះគោលតាមផ្លូវនេះផងដែរ ។ យើងដើរតាមផ្លូវនាគមក បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ។ មកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ប្រាសាទបែរមុខទៅទិសខាងជើង ។ នៅទិសខាងលិចឬក៏នៅស្តាំដៃមានអគារ​មួយ នៅខាងឆ្វេងដៃមិនមានទេ ។ អគារនេះឯងប្រហែលគេទុកឱ្យសម្រាប់ឥសីធំៗសំណាក់ឬក៏តាំងសីលនៅត្រង់កន្លែងនេះ» ។ ចម្ងាយពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈ២ទៅដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី១នោះ មានប្រមាណពី៤០ម៉ែត្រ ទៅ៥០ម៉ែត្រ ។ គេត្រូវដើរឆ្លងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ នេះ ទើបទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទចុងក្រោយបង្អស់ ដែលស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ មានកំពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ កន្លែងនេះឯង គឺជាកន្លែងដែលប្រហែលគេដាក់លិង្គ ដែលគេថា ជាអាទិទេពប្រចាំប្រាសាទព្រះវិហារ បើយើងគិតតែតួប្រាសាទធំចុងក្រោយនេះ គឺមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ តែប៉ុណ្ណោះ ហើយបើយើងដើរទៅខាងក្រោយប្រាសាទហ្នឹង ប្រយ័ត្នព្រោះហ្នឹងដល់ចុងភ្នំហើយ គឺកន្លែងដែលចោទហើយ ផុតត្រឹមប៉ុណ្ណឹង ។ ដូច្នេះចុងខាងក្រោយនេះឯង ប្រហែលជាគេទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះ ។ មកដល់ឆ្នាំ២០០៨ នេះ មានបាត់បង់ក៏ច្រើន បាក់បែកក៏ច្រើន អ្វីដែលនៅឃើញសល់សព្វថ្ងៃនេះ យើងមើលទៅតាំងពីក្បាច់ចម្លាក់ គួរឱ្យស្រលាញ់ជាទីបំផុត ពីព្រោះស្អាតណាស់ ធ្វើហ្នឹង ធ្វើល្អខ្លាំងណាស់» ។ == ហេតុអ្វីបានជាប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើង ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីថៃ សព្វថ្ងៃនេះទៅវិញ? == លោកសាស្រ្តាចារ្យ ឃិន សុខ បច្ចុប្បន្នបង្រៀនប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរថៃលាវនិងភូមា នៅឯវិទ្យាស្ថានជាតិ អ៊ីណាល់កូ នៅ[[ទីក្រុងប៉ារីស]] [[ប្រទេសបារាំង]] មានប្រសាសន៍ថា នៅពេលដែលស្តេចខ្មែរ ផ្តើមសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារនោះឡើងនៅក្នុង[[ខេត្តព្រះវិហារ]]នៃដែនដីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កាលពីបុរាណសម័យនោះ គឺពុំទាន់មានប្រទេសសៀម ឬថៃ តាំងនៅទីតាំងប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃនៅឡើយទេ។ ពិសេស កាលពីបុរាណសម័យ ស្រុកខ្មែរមានផ្ទៃដីធំធេង ផ្នែកខាងលិចគឺលាតសន្ធឹង ពីខេត្តព្រះវិហារ ហួសប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ និងតរហូតទៅដល់ប្រទេសភូមា ។ ចំណែកផ្នែកខាងជើង គឺលាតសន្ធឹងរាប់បញ្ចូលទាំងក្រុងឈៀងម៉ៃ ដែលសព្វថ្ងៃជាខេត្តមួយរបស់ថៃនោះផង ។ ដូច្នេះមិនមែនមកចោទថា ដីត្រង់កន្លែងនោះ មានសៀម មានអី បើសៀមមិនទាន់មកដល់ឯណា ។ សៀមទាល់តែចុងសតវត្សទី១៣ បានទើបនឹងចុះមក ។ ដូច្នេះ ដីត្រង់ដែលគេធ្វើប្រាសាទ នៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនេះ ជាដីរបស់ខ្មែរ ។ ខ្មែរចង់ធ្វើត្រង់ណា បែរទៅត្រង់ណា គេធ្វើតាមតែទីតាំងរបស់សាច់ភ្នំនោះ ។ == ព្រឹត្តិការណ៍នៃទាមទារប្រាសាទរបស់កម្ពុជា == តើអ្វីទៅជាសម្បត្តិវប្បធ៌? សម្បត្តិវប្បធម៌គឺសំដៅទៅសម្បត្តិចលនៈ និងអចលនៈដែលមានសារៈសំខាន់បំផុតសម្រាប់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សគ្រប់ជាតិសាសន៍។ ហេតុអ្វីបានជាយើងគួរការពារសម្បត្តិវប្បធម៌? បានជាយើងការពារសម្បត្តិវប្បធម៌ព្រោះការធ្វើឱ្យខូចដល់សម្បត្តិវប្បធម៌ដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់មនុស្សជាតិណាក៏ដោយមានន័យថាធ្វើឱ្យខូចដល់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សជាតិទាំងមូល<ref>អនុសញ្ញាទីក្រុងឡាអេឆ្នាំ១៩៥៤។</ref>។ # លាលដីកាតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៦២មានសេចក្តីដូចខាងក្រោម<ref>ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។</ref>៖ * ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ សម្រេចថាប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតក្នុងទឹកដៃក្រោមអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ * ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ ប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចដកកម្លាំងទ័ព ឬប៉ូលីស ឬអ្នកថែរក្សា ឬឆ្មាំដទៃទៀត ដែលថៃបានដាក់ក្នុងប្រាសាទ ឬនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា។ * មានសំឡេង៧ទល់នឹង៥៖ សម្រេចថាប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចប្រគល់មកឱ្យប្រទេសកម្ពុជាវិញនូវវត្ថុទាំងឡាយតាមប្រភេទ ដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីស្នើសុំវិនិច្ឆ័យទី៥របស់កម្ពុជា ដែលត្រូវបានយកចេញពីប្រាសាទ ឬតំបន់ប្រាសាទដោយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់ប្រទេសថៃចាប់តាំងពីកាលបរិច្ឆេទនៃការកាន់កាប់ប្រាសាទនេះដោយប្រទេសថៃនៅឆ្នាំ១៩៥៤។ សេចក្តីសម្រេចលេខ 31COM 8B.24 សេចក្តីសម្រេចនេះបានសេចក្តីថា គណៈកម្មាធិកាបានឯកភាពគ្នាថាទីសក្ការៈបូជាប្រាសាទ(ប្រាសាទព្រះវិហារ)សក្តិសមនិងត្រូវដាក់បញ្ចូលនៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដោយមានការចុះបញ្ជីជាផ្លូវការនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅក្នុងសម័យប្រជុំពេញអង្គឆ្នាំ២០០៨។ សេចក្តីសម្រេចលេខ 32COM 8B.102 សម្រេចចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហាររបសើកម្ពុជានៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្រោមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ(I)ប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាស្នាដៃឯកនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានលក្ខណៈពិសេសទាំងគម្រោង និងប្លង់ប្រាសាទ និងក្បូរក្បាច់រចនាលំអិត។ # សាលដីកាបង្កាប់របស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១<ref>ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។</ref>៖ * ដោយមានសំឡេង១១ទល់នឹង៥៖ មានសេចក្តីថាភាគីទាំងពីរត្រូវដកជាបន្ទាន់នូវបុគ្គលិកយោធា ដែលមានវត្តមានបច្ចុប្បន្ននៅក្នុងតំបន់គ្មានយោធាបណ្តោះអាសន្នដូចមានសេចក្តីចែងក្នុងកថាខណ្ឌ៦២នៃសេចក្តីសម្រេចនេះ និងទប់ស្កាត់មិនឱ្យមានវត្តមានយោធាក្នុងតំបន់នោះ និងមិនឱ្យមានសកម្មភាពប្រដាប់អាវុធណាមួយតម្រង់ទៅកាន់តំបន់នេះឡើយ។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ប្រទេសថៃមិនត្រូវរារាំងការចេញចូលដោយសេរីរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារចំពោះបុគ្គលិកដែលមិនមែនយោធានៅក្នុងប្រាសាទឡើយ។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលគេបានព្រមព្រៀងនៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន និងជាពិសេសអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយអង្គការនេះឱ្យចូលទៅកាន់តំបន់គ្មានកងទ័ពជាបណ្តោះអាសន្ន។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវតែអត់ធ្មត់ មិនធ្វើសកម្មភាពណាដែលអាចនាំឱ្យមានជម្លោះ ដែលបានស្នើសុំឱ្យតុលាការដោះស្រាយនោះមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬរីកធំឡើង ឬធ្វើឱ្យមានជម្លោះនោះកាន់តែពិបាកដោះស្រាយថែមទៀត។ តាមពិតទៅប្រទេសថៃបានចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារខុសច្បាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤០ និងបានដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីជាតិថៃកាលពីឆ្នាំ១៩៤០នោះដែរ។ បន្ទាប់មកប្រទេសថៃបានដាក់ឆ្មាំការពារពីឆ្នាំ១៩៤១។ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនចុះថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៨៤៦ បានចាត់ទុកអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩៤១ជាមោឃៈ និងតម្រូវឱ្យថែរក្សាស្ថានភាពព្រំដែនដូចមុនឆ្នាំ១៩៤១វិញ។ ប្រទេសថៃបានប្រគល់ [[ប្រាសាទវត្តភូ]]ឱ្យទៅប្រទេសឡាវវិញ ប៉ុន្តែប្រទេសថៃមិនព្រមប្រគល់ប្រាសាទព្រះវិហារមកឱ្យកម្ពុជាវិញឡើយ។ ក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រើអធិតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ដែលទើបទាមទារបានមកនោះ ដោយបានចាប់តាំងជនជាតិខ្មែរខ្មែរបីនាក់ឱ្យទៅថែរក្សាប្រាសាទព្រះវិហារ។ ប៉ុន្តែជនជាតិខ្មែរទាំងបីនាក់នោះត្រូវចាកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញតាមបញ្ជាដាច់ណាត់ពីអាជ្ញាធរថៃ។ នៅចុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៤ ដោយមានកង្វល់ក្នុងការស្ថាបនាឡើងវិញ នូវសណ្តាប់ធ្នាប់ក្នុងតំបន់ព្រំដែនខាងជើងនោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រមានទៅទីក្រុងបាកកថា និងបញ្ចូនយុទ្ធជនកម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដើម្បីជំនួសឆ្មាំកម្ពុជា ដែលបានដកខ្លួនពីប្រាសាទពីពេលមុននោះ។ ប៉ុន្តែមុនពេលអនុវត្តន៍គម្រោងនេះ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានកាន់កាប់ដោយខុសច្បាប់ពីកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធថៃ។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥៩ ក្រោយពីទស្សនកិច្ចជាផ្លូវការមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា នៃលោក ថាណាត់ ខូម៉ាន់ (Thanat Koman) ជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសថៃនោះមក រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់សំណើថ្មីសម្រាប់ឱ្យថៃជ្រើសរើស។ សំណើនោះគឺ ការគ្រប់គ្រងប្រាសាទរួមគ្នា (Gestion commune du temple) ដោយប្រទេសកម្ពុជារក្សានូវសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន (Le Cambodge réserve ses droits de souverraineté)។ បើសិនមិនយល់ព្រមតាមនោះទេ ប្រទេសកម្ពុជានឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ ក្រុងឡាអេ។ ដោយរដ្ឋាភិបាលថៃពុំបានឆ្លើយតបនឹងសំណើរនេះនៅថ្ងៃទី៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៩ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ (CI:Cour Internationale de Justice)។ សវនាការសាធារណៈនៃតុលាការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៦១ និងឆ្នាំ១៩៦២ ដែលសមាភាពចូលរួមតវ៉ាមានដូចជា៖ # ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ជាសមាជិកឧត្តមក្រុមព្រឹក្សាព្រះរាជបល្ល័ង។ # មេធាវីរបសើកម្ពុជាមានបីរូប៖ * [[លោក ឌីន អាចេហ្សឺន]] (Dean Acheson)៖ សមាជិកស្មាក្តីនៃតុលាការកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិច។ * [[លោក រ៉ូហ្សេ ពិនតូ]] (Roger Pinto) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។ * [[លោក ប៉ូល រើទែរ]] (Paul Reuter) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។ # សាក្សី * លោក សួន បុន អភិបាលខេត្តកំពង់ធំពីឆ្នាំ១៩៤៨ ដល់ ឆ្នាំ១៩៥៤។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ក្នុងសវនាការ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦២ ពេលព្រឹក៖ លោកប្រធាន អស់លោកចៅក្រម៖ សម្រាប់និតិបច្ចុប្បន្ន សេចក្តីសន្និដ្ឋាននៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានដូចតទៅៈ សូមមេត្តា៖ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ខែ្សបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ នៅក្នុងតំបន់ភ្នំដងរែកគឺជាខ្សែបន្ទាត់ដែលបានគូសនៅលើផែនទីរបស់គណៈកម្មាការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិន និងសៀម។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីជាអធិបតេយ្យភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ព្រះរាជាណាចក្រថៃត្រូវដកទាហាន ដែលបានបោះទីតាំងនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤ នោះ ចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញ។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា រូបចម្លាក់ សិលាចារឹក ថ្មប្រាសាទ និងវត្តផ្សេងៗទៀត ដែលអាជ្ញាធរថៃបានយកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤នោះ រដ្ឋាភិបាលថៃនិងត្រូវប្រគល់ឱ្យកម្ពុជាវិញ។ តុលាការជំរះរឿងក្តីនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ សម្រេចឱ្យខ្មែរបានទទួលជ័យជំនះក្នុងរឿងក្តីនេះ។ ដំបូងប្រទេសថៃបានបដិសេដ ចំពោះសាលក្រមរបស់តុលាការក្រុងឡាអេ។ ប៉ុន្តែនៅទីបញ្ចប់គឺនៅថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ លោកសេនាប្រមុខសារិន (Maréchal Sarit) ថ្លែងថា ប្រទេសលោកលំឱនកាយទទួលយកសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ដើម្បីគោរណតាមកិច្ចសន្យារបស់ខ្លួន​ ចំពោះធម្មនុញសហប្រជាជាតិ។ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៦៣ សម្តេចព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ជាប្រមុខរដ្ឋ ដែលអមព្រះរាជដំណើរដោយព្រះសង្ឃ និងឥស្សរជនខ្មែរជាច្រើនរូប បានយាង និមន្ត និងអញ្ចើញឡើងកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារជាផ្លូវការឡើងវិញ ដោយមានការប្រាព្ធពិធីយ៉ាងឱឡារិក។ == កាលបរិច្ឆេទសំខាន់ៗ == * ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានសាលក្រម[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៃទីក្រុងឡាអេ បានសម្រេចឱ្យភាគីកម្ពុជាឈ្នះក្តីលើប្រាសាទព្រះវិហារ លើភាគីថៃ។ * ថ្ងៃទី០៧ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៨៖ អង្គការយូនីស្កូបានសម្រេចដាកើប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជាចូលទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៣២ នាទី[[ក្រុងកេប៊ិច]] [[ប្រទេសកាណាដា]] ក្រោមសេចក្តិសម្រេច 32 COM 8B. 102 ។ * ថ្ងៃទី១០ខែតុលាឆ្នាំ២០០១៖ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានស្នើសុំប្រាសាទព្រះវិហារចុះក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការយូនីស្កូ។ * ថ្ងៃទី៣០ខែមិថុនាឆ្នាំ២០០៦៖ បញ្ជូនសំណុំឯកសារសម្រេចទៅមជ្ឍមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោកយូនីស្កូប៉ារីស។ * ថ្ងៃទី២៣-២៩ខែតុលាឆ្នាំ២០០៦៖ បេសកម្មបច្ចេកទេសរបស់តំណាងក្រុមព្រឹក្សាអន្តរជាតិវាយតម្លៃប្រាង្គប្រាសាទ និងរមណីយដ្ឋាន ICOMOS នៅតំបនើប្រាសាទព្រះវិហារ។ * ថ្ងៃទី២១ខែមករាឆ្នាំ២០០៧៖ យល់ព្រមលើសំណើចុះបញ្ជីដោយ ICOMOS។ * ថ្ងៃទី២៣ខែមិថុនា-ថ្ងៃទី២ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៧៖ កិច្ចប្រជុំលើកទី៣១ របសើគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅហ្គ្រីសឆឺច(Christchuech) ប្រទេសណូវែលហ្សេឡង់។ * ថ្ងៃទី១១ខែសីហាឆ្នាំ២០១០៖ កម្ពុជាបានផ្ញើលិខិតទៅអង្គការសហប្រជាជាតិនាក្រុងញ៉ូវយ៉ក ដើម្បីសូមអន្តរាគមន៍អង្គការសហប្រជាជាតិឱ្យមានយន្តកម្មអន្តរជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនខ្មែរ-ថៃមុំជាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ថៃបានបង្កើតផែនទីជាឯកតោភាគីមានទំហំ ៤,៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ជាប់នឹងប្រាសាទព្រះវិហារថាជារបស់ខ្លួន ផែនទីនេះខុសបញ្ច្រាស់ទាំងស្រុងពីសាលក្រមតុលាការអន្តរជា ដែលមានន័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតលើទឹកដីខ្មែរ និងដែនអធិតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។ == ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ == ចំពោះប្រាសាទព្រះវិហារមានផែនទីមួយមានចំណងជើងថា គណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិននឹងសៀម (Commission de délimitation entre I´Indochine et le Siam) ត្រូវបានបោះពុម្ពនៅទីក្រុងប៉ារីស និងត្រូវបានប្រគល់ជូនឱ្យរដ្ឋាភិបាលសៀម និងផ្តល់ជូនរាល់សមាជិកមកពីប្រទេសសៀម ដែលស្ថិតនៅក្នុងគណៈកម្មការចម្រុះខាងកំណត់ព្រំដែននៅឆ្នាំ១៩០៨។ នៅក្នុងផែនទីនេះ ខ្សែព្រំដែនកាត់តាមខាងជើងប្រាសាទមានចម្ងាយប្រហែល៥០០ម៉ែត្រ។ ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងច្បាស់ ហើយបន្ទាប់មកសៀមមិនដែលលើកយករឿងប្រាសាទព្រះវិហារមកចោទជាបញ្ហាម្តងណាឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៩២៥ និងឆ្នាំ១៩២៦បារាំងនឹងសៀមបានរៀបចំដែនដី ហើយនៅពេលនោះក៏ពុំមានបញ្ហាចោទអំពីជួរភ្នំដងរែកឡើយ។ ជារឿងអកុសលណាស់ដែលជៀង៣០ឆ្នាំ ក្រោយពីសៀមបានដកថយជាលើកចុងក្រោយនោះ ប្រាសាទព្រះវិហារព្រមទាំងទឹកដីភាគខាងជើង និងពាយ័ត្យរបស់យើង មានបញ្ហាជាមួយសៀមម្តងទៀត។ អនុសញ្ញាបារាំងសៀម នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា នៅទីក្រុងតូក្យូ តាមអន្តរាគមន៍នៃប្រទេសជប៉ុន ដែលបានតម្រូវឱ្យមានយុទ្ធសន្តិភាព ដើម្បីបញ្ឈប់ការប្រទូស្តរាយ ដែលប្រទេសសៀមបានប្រព្រឹត្តប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា ពោលគឺប្រឆាំងនិងបារាំង នៅដើមសង្គ្រាមលើកលើទី២។ តាមអនុសញ្ញានេះប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]មួយភាគ [[ខេត្តសៀមរាប]] និង[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]។ ប៉ុន្តែជាសំណាងល្អ ប្រាំឆ្នាំក្រោយមកមានកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំងសៀមនៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៦នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានរំលាយចោលនូវអនុសញ្ញាចុះថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១។ ដូច្នេះថៃត្រូវប្រគល់ទឹកដីខ្មែរ ដែលខ្លួនបានកាន់កាប់ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៦នោះមកឱ្យខ្មែរវិញ<ref>ឯកសារសង្ខេបស្តីអំពី ប្រាសាទព្រះវិហារ អតីតកាលរុងរឿង និងមោទនភាពជាតិខ្មែរ រៀបចំដោយ បណ្ឌិត ស៊ន សំណាង និង បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ឆ្នាំ២០០២ ទំព័រទី៥</ref>។ == ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ<ref>http://spktliv.com/archives/5261{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ក្នុងព្រះរាជពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ០៥ មករា ១៩៦៣ “ ———– ពួកថៃ ជាចុងក្រោយបានដកថយចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ បន្ទាប់ពីកុហកភូតភរជាច្រើនរួចមកនិងល្បិចកល់ដែលគេប្រើមិនទាន់អស់ការ។ ការដកថយនេះ មិនបានបញ្ឈប់ប្រទេសថៃឲ្យធ្វើខ្លួនជាអ្នកចាញ់ដ៏ល្អទេ តែប្រទេសថៃនៅបន្តការពង្រីកដែនដីរបស់គេពោលគឺគេបានគូសផែនទីថ្មីដោយរំលោភចូលមកប្រាសាទព្រះវិហារ។ជាពិសេសទៅទៀត ពួកថៃបានរាយលួលបន្លានិងសង់បន្ទាយយោធានិងតម្រួតនៅកន្លែងមួយចំនួនចូលជ្រៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ។ការធ្វើបែបនេះគឺជាការបំពានសាលក្រមតុលាការអន្តរជាតិ “ ។ លិខិតក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាជូនទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គករសហប្រជាជតិដកនៅ ថៃ្ងទី ២៣ មេសា ១៩៦៦ ដកស្រង់ព្រះរាជសន្ទរកថាសម្តេចសីហនុដែលបានថ្លែងក្នុងពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ == តម្លៃនៃប្រាសាទ == ការសិក្សាស្រាវជ្រាវប្រៀបធៀបប្រដូចចម្លាក់រចនាបថ សិល្បៈខ្មែរ ដើម្បីស្វែងយល់ស្គាល់អំពីការវិវត្តិរបស់វប្បធម៌ខ្មែរ និងអរិយធម៌ខ្មែរអាចជាកត្តាមួយដើម្បីធ្វើឱ្យយើងមានមោទភាពក្រៃលែងចំពោះការប៉ិបប្រសប់ ចំណេះដឹងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ និងភាពឧស្សាណ៍ព្យាយាម តស៊ូរបស់ដូនតាយើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមិនគ្រាន់តែជាមោទភាពក្នុងផ្នែកសិល្បៈវប្បធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ ប្រាសាទព្រះវិហារជាមោទភាពដល់ធំធេង ឧត្តុងឧត្តមរបស់ខ្មែរក្នុងវិស័យទ្រឹស្តី គំនិត បញ្ញាញាណ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច កសិកម្ម យោធា គ្រប់គ្រង និងប្រវត្តិសាស្រ្ត។ល។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាសក្ខីភាពនៃមហាអំណាចរបស់ខ្មែរជាសក្ខីភាពនៃការគ្រប់គ្រងនយោបាយដ៏ល្អប្រសើរមួយ ដែលមានទ្រឹស្តីពិតប្រាកដនិយម មានចក្ខុវិស័យល្អខ្ពង់ខ្ពស់ ចេះកសាងស្ថាបនាជាតិតាមផ្លូវល្អប្រសើរ ប្រត្យកនិយម និងជាសក្ខីភាពនៃសេចក្តីអង់អាចក្លាហាន ពូកែរបស់ខ្មែរចេះបន្តវេណគ្នាឱ្យមានចីរភាព។ កត្តានេះហើយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសខ្មែរមានទឹកដីដល់ធំទូលាយក្លាយជាអាណាចក្រមួយយ៉ាងធំនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ == រូបភាព == <gallery> ឯកសារ:Phraviharngopura.jpg ឯកសារ:Preahvihear112.jpg ឯកសារ:Preah Vihear Cambodia 004.jpg ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129338.jpg ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129336.jpg </gallery> == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ទេសចរណ៍]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រះវិហារ]] <references />{{ទំព័រគំរូ:ស្ថានីយអង្គរ}} 953retly907sx67z8jryfecj6qpn6w7 322470 322469 2025-06-25T03:40:33Z TheNoob2022 46647 Add some info 322470 wikitext text/x-wiki {{Infobox ប្រាសាទ |image =Preahvihear1.jpg |creator = [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]][[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] |proper_name = [[ប្រាសាទព្រះវិហារ]] |date_built = សតវត្សទី ៩-១២ |primary_deity = ស្រីសិខគិរីស្វរៈ |architecture = [[រចនាបថឃ្លាំង]] |location = อำเภอกันทรลักษ์ จังหวัดศรีสะเกษ |country = Thailand }} == ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត == ប្រាសាទព្រះវិហារ (Prasat Preah Vihear) ស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ក្នុងភូមិសាស្ត្រ [[ភូមិធម្មជាតិ]] [[ឃុំស្រអែម]] [[ស្រុកជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]<ref>ឯកសារទីតាំងរដ្ឋបាលខេត្តព្រះវិហារ</ref> និងពីអតីកាលមានទីតាំងក្នុងភូមិគ១ ឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ<ref>សៀវភៅ មគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរ ដោយលោក កែវ ភួង ឆ្នាំ២០០៣។</ref>។ ចំណែកពីអតីកាលស្រុកជាំក្សាន្តស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទភ្នំដែលកសាងនៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនៃ[[ជួរភ្នំដងរែក]] ដែលមានរយៈកម្ពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ ធៀបទៅនិងនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ។ សិលាចារឹកប្រាសាទខ្នា បានហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំកំផែង ឬភ្នំជញ្ជាំង។ ប្រជាជនថៃហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំវែង ចំណែកប្រជាជនឡាវហៅថា ភ្នំដេនមឿង។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ខេត្តស៊ីសាកេត]] នៃ[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានចម្ងាយប្រមាណ ៥៥គីឡូម៉ែត្រពីសាលាស្រុកជាំក្សាន្ត ១០០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម[[ខេត្តព្រះវិហារ]] ជាង ១៥០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម [[ខេត្តសៀមរាប]] និងចម្ងាយប្រមាណ ៤០០គីឡូម៉ែត្រពី [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ ជួរភ្នំដងរែកជាខណ្ឌសីមាព្រំប្រទល់ធម្មជាតិអន្តរជាតិរវាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និង[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅលើចំណុចខ្សែស្រប១៤.២៤ ទៅ១៨នៃរយៈទទឹងខាងកើត និងចំណុចខ្សែស្រប១០៤ ទៅ៤១.០២នៃរយៈបណ្តោយខាងជើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានទីតាំងស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំព្រះវិហារ ស្ថិតនៅលើផ្ទៃដីទំហំ៨០០ គុណនឹង ៤០០ ម៉ែត្រការ៉េ។ ភ្នំប្រាសាទព្រះវិហារនេះមានលក្ខណៈចោទខ្លាំងពីខាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និងជម្រាលពីខាង[[ប្រទេសថៃ]]។ សព្វថ្ងៃនេះអ្នកលក់ដូរ និងប្រជាជនតំបន់នោះភាគច្រើនតែងតែឡើងទៅលើភ្នំតាមផ្លូវស៊ី១ ពីព្រោះថាផ្លូវនោះវាងាយស្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរ។ ម្យ៉ាងទៀតអ្នកទេសចរអាចឡើងភ្នំព្រះវិហារតាមរយៈជណ្តើរបុរាណនៅផ្នែកខាងកើតនៃភ្នំ ដែលត្រូវបានកសាងតាំងពីសម័យជាមួយប្រាសាទមកម្លេះ តែត្រូវបានខូចខាតយ៉ាខ្លាំង តែនៅពេលបច្ចុប្បន្នមានការជួសជុលនិងយកឈើធ្វើជាជណ្តើរជំនួសវិញក្រោមការជួសជុលរបស់ [[អាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ]]។ ក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារគេអាចជ្រើសរើសតាមរយៈផ្លូវពីរគឺ៖ * ចេញពី [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅកាន់ [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] ឆ្ពោះទៅកាន់ [[ស្រុកអន្លង់វែង]] រហូតមកដល់វង្វង់មូលស្រអែម រួចបន្តដំណើរប្រហែល ២០គីឡូម៉ែត្រទៀត និងដល់[[ចំណតគ១]] ដែលជាកន្លែងលក់សំបុត្រឡើងប្រាសាទព្រះវិហារ។ * ចេញដំណើរពី [[រាជធានីភ្នំពេញ ]]ទៅ [[ខេត្តកំពង់ធំ]] បន្ទាប់មកដល់ថ្នល់បំបែកសៀមរាប-ព្រះវិហារ រួចបត់ស្តាំកាត់តាម [[រមណីយដ្ឋានសំបូរព្រៃគុក]] ឬ[[ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក]] រហូតដល់ផ្លូវបំបែក[[ភ្នំដែក]]រួចបត់ឆ្វេងមកទីរួម [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ហើយបន្តដំណើររហូតដល់វង្វង់មូលស្រអែម។ == ឈ្មោះប្រាសាទ == ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ និងខៅផ្រៈវិហាន ជាភាសាថៃមានន័យថាប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ។ ខៅមានន័យថាភ្នំ ចំណែកពាក្យ ផ្រៈវិហានមកពីភាសាខ្មែរថាព្រះវិហារ ដែលភាសាសំស្រ្គឹតថាវិហារៈ។ តាមសិលាចារឹកប្រាសាទព្រះវិហារឈ្មោះតាមលិង្គ ដែលតម្កល់ទុកនៅទីនេះ មានឈ្មោះថា ប្រាសាទស្រី សិខារិស្វរៈ ដែលមានន័យថាម្ចាស់នៃកំពូលភ្នំ។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទហិណ្ឌូ។ == ប្រវត្តិប្រាសាទព្រះវិហារ == ក្រុមអ្នកបុរាណវិទ្យាតែងបានគិតថា ជាប្រាសាទដែលមានរបៀបសង់សឹងតែដូចៗគ្នាទៅនឹងសំណង់ដទៃទៀតដែលសិ្ថតក្នុងស្ថាបត្យកម្មរបស់ស្ថេចសូរ្យវរ្មម៌ទី១ គឺបែបប្រាសាទសណ្តូកលើភ្នំ ចាំងច្រិតថ្មភ្នំសាងជាប្រាសាទ ដូចគ្នាទៅនឹងប្រាសាទវត្តភូ ប្រាសាទភ្នំជីសូរ ប្រាសាទជើងព្រៃ ប្រាសាទវត្តត្រាច....ជាដើម។ល។ រីចម្លាក់នៅលើហោរជាងមានទំរង់ដូចនៅប្រាសាទបន្ទាយស្រី និង កោះកេរ ដូច្នោះដែរ ។តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវអាចសន្មតថា សំណង់ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានចាប់ផ្តើមកសាងឡើងដំបូងនៅដើមសតវត្សទី៩ ក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] (៨០២-៨៥០)។ តាមរយៈសិលាចារឹកលេខ K-៥៨៣ នៅ[[ប្រាសាទបាពួន]] ចារក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៨៤៤-៩៦៨) និយាយថាព្រះអម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាព្រះបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] បានទៅធ្វើតបៈនៅភ្នំលិង្គបព៌ត([[ប្រាសាទវត្តភូ]]ចំប៉ាសាក់[[ប្រទេសឡាវ]]) ហើយបាននាំយកលិង្គព្រះឥសូរពីថ្មលិង្គភ្នំធម្មជាតិ (ស្វយម្ភូលិង្គ) មកតម្កល់នៅលើភ្នំព្រះវិហារក្នុងព្រះនាមអាទិទេព ព្រះស្រីសិខរីស្វរៈ ដែលមានន័យថាអាទិទេពនៃកំពូលភ្នំ។ ស្រីសិខរីស្វរៈនេះហើយដែលហៅចំពោះលិង្គព្រះឥសូរតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ និងជាឈ្មោះប្រាសាទព្រះវិហារសម័យបុរាណផង។ ប្រាសាទព្រះវិហារសាងសង់សម្រាប់ឧទ្ទិសចំពោះ[[ព្រះឥសូរ]] ក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដែលកសាងប្រាសាទព្រះវិហារមានដូចជា៖ * ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]](៨០២-៨៥០) * [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]] (៨៨៩-៩០០) * [[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៩៤៤-៩៦៨) * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២ -១០៥០) * [[ព្រះបាទទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (១០៥៦-១០៦០) * [[ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី២]] (១០៦០-១០៨០) * [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]] (១០៨០-១១០៩) * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] (១១១៣-១១៥០) ព្រះមហាក្សត្រដែលបានកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ និងជួសជុលប្រាសាទ ដែលលេចធ្លោមានដូចជា៖ * [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ប្រាសាទកណ្តាល។ * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់អគារដ៏វែងនៅជិតប្រាង្គកណ្តាល កំពែងព័ន្ធជុំវិញ និងគោបុរៈទី៣។ យោងតាមសិលាចារឹករបស់ប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] បានរៀបចំពិធីដើម្បីអញ្ចើញទេវៈ ភទ្រស្វរៈ ដែលគង់នៅវត្តភូ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកគង់នៅជាមួយនិងទេវៈ ស្រីសិខរិស្វរៈ ដើម្បីជួយការពារ និងថែរក្សាអាណាចក្រខ្មែរ និងប្រជារាស្រ្ត។ * [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យពីរ និងជួសជុលផ្នែកមួយចំនួននៃប្រាសាទ។ * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]]៖ ព្រអង្គបានសាងសង់ព្រះលាន ដែលមាននាគក្បាលប្រាំពីរ រូបតោតាមផ្លូវ និងនាគជាច្រើនទៀតតាមជណ្តើរឡើង។ ព្រះអង្គបានរៀបចំពិធីសម្ពោធប្រាសាទ និងចាត់ទុកជាកន្លែងគោរពសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រគ្រប់រូប។ តាមការស្រាវជ្រាវពីឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរជាច្រើន បានឱ្យដឹងថា ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងពីថ្មភក់ ចាប់តាំងពីរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ សោយរាជ្យ នៅពាក់កណ្តាលទីមួយនៃសតវត្សទី១១។ ទីតាំងធ្វើប្រាសាទ ដែលស្ថិតនៅលើទីខ្ពស់ជាងគេ នោះមានកំពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ (ឯកសារបារាំង) ឬ៦១៥ម៉ែត្រ (ឯកសារអង់គ្លេស) ។ ប្រវត្តិនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ មាននៅលើសិលាចារឹកខ្មែរនៅ [[ប្រាសាទបាពួន]] ក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] គឺK-៥៨៣ ៖ អ្នកដែលចារសិលាចារឹកគឺមានឈ្មោះ ហរិវាហៈ នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្រ្ទវរ្ម័នទី១]] ឆ្នាំ៩៤៤ ដល់ ឆ្នាំ៩៦៨ នៃគ.ស ។ បានចារជាភាសាសំស្រ្កឹត និងជាភាសាខ្មែរបុរាណ ។ បានចារថា មានព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គព្រះនាម ឥន្រ្ទាយុទ្ធ លោកបានយកលិង្គមួយ ឈ្មោះ ស្រីសិខរិស្វរៈ មកតាំងនៅ និងមកប្រតិស្ឋនៅទីនេះ គឺប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។ ព្រះអង្គលោកខ្លាំងពូកែខ្លាំងណាស់ ។ លោកមានមហិទ្ធិឫទ្ធិ ទៅច្បាំងជាមួយនឹងស្តេចចាម ហើយចាប់ស្តេចចាមនោះបានទៀត ។ ចំពោះសេចក្តីសិលាចារឹកនេះ អ្នកប្រាជ្ញខាងប្រវត្តិសាស្ត្រគិតថា មិនមានសិលាចារឹកឯណាទៀត និយាយពីចម្បាំងទៅចាប់ស្តេចចាមនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែស្តេចដែលលោកចាប់បាននោះ ប្រហែលជាមិនមែនជាស្តេចចាម ដែលត្រួតប្រទេសចាមទាំងមូលនោះទេ ។ ប្រហែលជាស្តេចអង្គតូចមួយ ដែលត្រួតនៅនគរមួយ ដែលមានព្រំប្រទល់នៅជាប់នឹងប្រទេសខ្មែរ។ ប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានបារាំងប្រគល់ទៅឱ្យ[[ប្រទេសថៃ]]កាន់កាប់នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ហើយត្រូវបានប្រគល់ឱ្យ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]វិញតាមសាលក្រមចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ នៅ[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៅ [[ទីក្រុងឡាអេ]]ប្រទេសហូឡង់។ == សិលាចារឹក == សិលាចារឹក ដែលមានចារនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារមានចំនួន ៤ផ្ទាំងដូចជាសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ K-៣៨១ K-៣៨២ និង K-៣៨៣។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ សិលាចារឹកនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅសងខាងនៃមេទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រឹ្តត និងភាសាខ្មែរបុរាណនៅចន្លោះឆ្នាំ១០៣៨ និងឆ្នាំ១០៤៩នៃគ.ស។ សិលាចារឹកនេះមានសារៈប្រយោជន៍ជាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ និងនិយាយពីស្រីសុកៈរាម ដែលបរិយាយនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨១ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្លោងទ្វារព្រះបរមរាជវាំងក្នុងគោបុរៈទី៣នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១០២៤ សិលាចារឹកនេះនិយាយពីព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិតនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨២ សិចារឹកនេះបានចារនៅលើសសរមួយ និងមានលក្ខណខូចខាតយ៉ាងខ្លាំង ដែលនៅពីមុខប្រាង្គសំខាន់នៃប្រាសាទព្រះវិហារ តែសព្វថ្ងៃត្រូវបានទុកនៅក្នងសារមន្ទីរជាតិនៅក្នុងទីក្រុងបាំកក។ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្នុងឆ្នាំ១០៤៧ ក្នុងរាជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ និយាយពីការអនុញ្ញាតិក្នុងការចារសិលាចារឹក និងព័ត៌មានតិចតួចពីប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨៣ ជាសិលាចារឹកនិយាយពីព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក។ សិលាចារឹកនេះចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១១១៩ ដល់ ឆ្នាំ១១២១ ដោយមានការបញ្ជាពីព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២។ សិលាចារឹកនេះ បានបរិយាយនៅខាងក្រោម<ref>Vittorio Roveda, Preah Vihear, River books Guides, 2000,Bangkok,p.p18-20.</ref>។ សិលាចារឹកទាំងបួននេះ ត្រូវបានរកឃើញដោយលោក [[អេធៀន អៃម៉ូនីញ៉េរ៍]] រកឃើញនៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ហើយត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ និងសិក្សាជាបន្តបន្ទាប់ដោយលោក បាថ (A. Barth)<ref>Barth A. ''Inscriptions sanscrites du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1885.</ref> និងលោក ប៊ែរហ្គែន (A. Bergaigne)<ref>Bergaigne A. ''Inscriptions sanscrites de Campa et du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1893.</ref> លោក ឡុយណេឌឺឡាស្ហុងគីជែរ (Étienne Lunet de Lajonquière) លោក [[ល្វីស៍ ហ្វ៊ីណូត៍]] លោក [[ហង់រី បាម៉ងជេរ]] លោក [[ហង់រី ម៉ាហ្សាល់]] លោក [[ហ្សក សឺដែស្ត]] ជាដើម។ តាមសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ បានឱ្យដឹងថាប្រាសាទព្រះវិហារកសាងឡើងសម្រាប់ជាទីសក្ការៈឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះទៅដល់ព្រះសិវៈ ឬព្រះឥសូរ និងបារមីនៅទីនោះដែលមានព្រះនាមថា ស្រីសិខារិស្វរៈ<ref>សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត រស់ ចន្ទ្របុត្រ</ref>។ សិលាចារឹកលេខ K៣៨៣ បញ្ជាក់ថានៅឆ្នាំ ១១២១ ព្រះរាជគ្រូ ទិវាករបណ្ឌិត បានចាររៀបរាប់ពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងព្រះមហាក្សត្រប្រាំអង្គ ដែលបានសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់។ សិលាចារឹកលេខ K៥៨៣ ដែលបកប្រែដោយលោក ក្លូដ ហ្សាក់ នៅក្នុងអត្តបទរបស់លោក(ការសិក្សាស្តីពីសិលាចារឹកកម្ពុជា សិលាចារឹកប្រាសាទបាពួន K៥៨៣) រៀបរាប់ជាភាសាសំស្រ្គឹតពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលជាអាទិទេពនៃក្សត្រលើគ្រប់ទ្វីបបានគ្រប់គ្រងប្រទេសប្រកបដោតទសពិធរាជ្យធម៌ និងការពារប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះរាជបុត្ររបស់អង្គព្រះនាម ស្រីឥន្រ្ទយុទ្ធ មានថាមពលខ្លាំងក្លាតាំងពីវ័យក្មេង ដោយច្បាំងឈ្នះស្តេចចម្ប៉ា។ ព្រះអង្គបានយាងទៅធ្វើធម៌នៅលិង្គបុរៈ(ប្រាសាទវត្តភូ) ។ តាមការបញ្ជារបស់ព្រះសិវៈ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយពីបំណែកលិង្គធំមួយទៀតឈ្មោះ លិង្គនិសកល ហើយព្រះអង្គបានតម្កល់លិង្គនេះនៅវត្តសន្ទុ ដោយប្រគេនថ្វាយព្រះចៅ លិង្គបុរៈ នូវទេពរូប​ស្រីសិខរិស្វរៈ ហើយបន្ទាប់មកព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកបាពួនបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ ពីកំណើតកំណើតនៃទីសក្ការបូជាចំពោះសិខរិស្វរៈ តាំងពីជំនាន់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។ === ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ === អំពីជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ៖ ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាបុត្ររបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នៅពេលដែលលោកមានព្រះជន្មចាស់ទៅ ព្រះអង្គបានទៅរៀនធម៌ តាំងសីលនៅលិង្គបុរៈគឺជាវត្តភូ នៅខាងត្បូងស្រុកលាវ សព្វថ្ងៃនេះ ។ រួចហើយ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយ ដោយយកថ្មនោះជាបំណែកនៃលិង្គធំមួយ។ លិង្គនោះឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈ ព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ។ លិង្គឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈគឺជាឈ្មោះទីប្រាសាទព្រះវិហារនេះផងដែរ ដែលត្រូវបានយកមកប្រតិស្ឋស្ថាន នៅប្រាសាទស្រីសិខរិស្វរៈនេះ គឺជាបំណែកលិង្គ ដែលត្រូវបានយកមកពីលិង្គបុរៈ នៅវត្តភូចម៉្បាសាក់ ប្រទេសឡាវ គឺត្រូវបានយកមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ។ ពេលនោះ អ្នកប្រាជ្ញដែលសិក្សាពីសិលាចារឹក និងអំពីប្រាសាទព្រះវិហារនេះ គេសន្មត់ថា ទីនោះប្រហែលជាទីតាំងទាំងប៉ុន្មាន គឺមិនមែនដូចសព្វថ្ងៃនេះទេ ។ មានតែអាស្រមធ្វើអំពីឈើ ពីព្រោះជាទីកន្លែងសម្រាប់ស្នាក់នៅនៃពួកព្រាហ្មណ៍ ដែលមានភារៈទទួលគោរពថែរក្សាលិង្គស្រីសិខរិស្វរៈនេះ។ === ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត === បើតាមអត្ថបទសិលាចារឹក នៅប្រាសាទព្រះវិហារលេខ K-៣៨១ ដែលចារជាភាសាខ្មែរបុរាណ និងភាសាសំស្រ្កឹត បានឱ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះថា តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត ជាមនុស្សសំខាន់ដែលទាក់ទិននឹងប្រវតិ្តប្រាសាទព្រះវិហារ ។ ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត មានអាស្រមួយ នៅនឹងដែនដីនៃទីតាំងប្រាសាទព្រះវិហារ។ នៅរវាងឆ្នាំ១០២៤នៃគ.ស គឺលោកបានទទួលអង្រឹងស្នែងមាស និងវត្ថុដ៏មានតម្លៃដទៃទៀតជាច្រើន ពី[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រោះតែព្រះអង្គដឹងគុណដល់ចំពោះព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត ដែលបានថែរក្សាលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសស្វ [[ឯកសា|thumb|បើុយតាឌី]] [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រះអង្គមានជំជឿខ្លាំងណាស់ នេះបើតាមសិលាចារឹក ។ លោកជឿថា លិង្គដែលមានព្រះនាម ស្រីសិខរិស្វរៈ ដែលធ្វើរួចហើយពីវត្តភូ យកមកទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ នេះ តែងតែសម្តែងមហិទ្ធិឫទ្ធិ បដិហារឱ្យព្រះអង្គបានឃើញ ។ ព្រះអង្គមិនមានពេលនឹងទៅធ្វើពិធីគោរពបូជាដល់សិវលិង្គមានតែព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្ទ្របណ្ឌិត គាត់ធ្វើ ហើយលោកសុំឱ្យខំធ្វើនោះទៅទៀត ដើម្បីឱ្យបានបុណ្យបានផលដល់លោកនិង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ សេចក្តីក្នុងសិលាចារឹនោះ បញ្ជាក់ហើយកញ្ជាក់ទៀត ព្រះអង្គខំធ្វើខ្លាំងណាស់ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា អ្នកដែលនៅបម្រើនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារ នៅដើមសតវត្សទី៩ នៃរជ្ជកាលរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] មានមនុស្សច្រើនណាស់ មិនមែនមានតែព្រាហ្មណ៍ទេ មានអ្នកខ្លះ ជាពល ជាអ្នកស្រុកនៃភូមិដែលនៅជិតមានឈ្មោះភូមិគេ ប៉ុន្តែភូមិខ្លះយើងមិនដឹងថា ទីតាំងនៅត្រង់ណា តែនៅនឹងជើងភ្នំ អាចឡើងមកនៅលើភ្នំទៀត សុទ្ធតែជាអ្នកនៅគោរព នៅបូជា អ្នកដែលជួយធ្វើនេះធ្វើនោះ ដើម្បីថែរក្សា។ ហេតុនេះ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកសុំឱ្យយកអ្នកទាំងអស់គ្នានេះ ចូលមកស្បថធ្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ។ មិនមែនគ្រាន់ជាអ្នកបម្រើ យើងធ្វើតាមចិត្ត នោះទេ។ សម្បថនោះមានអីខ្លះទៅ? គឺថាសម្បថនោះមាន បើអ្នកឯងស្បថថា យាមប្រាសាទ គឺប្រាកដជាយាមប្រាសាទ ។ បើអ្នកឯងថែទាំប្រាសាទ ប្រាកដជាថែទាំប្រាសាទ ។ ហើយលោកបញ្ជាក់ថា បើអ្នកឯងជាអ្នកថែទាំប្រាសាទ អ្នកឯងជាអ្នកការពារ អ្នកនៅបម្រើទាំងអស់សូម្បីតែនៅក្នុងប្រាសាទ ក៏ត្រូវការរពារ អ្នកអស់ សូម្បីតែគេទៅធ្វើការនៅក្រៅប្រាសាទ ឧទាហរណ៍ដូចជាទៅធ្វើស្រែ ឃ្វាលគោ ដែលនៅក្រៅរង្វង់ប្រាសាទ អ្នកឯងក៏ត្រូវការពារគេនោះដែរ ។ ហើយលោកឲ្យការពារកុំឲ្យមានពួកបះបោរ មកធ្វើបាបអ្នកស្រុកអស់នោះ ។ ដូច្នេះសម្បថនេះមិនដូចសម្បថដែលពួកអ្នករាជការ គេហៅតម្រួតលោកឱ្យយធ្វើស្បថចំពោះលោក ដែលគេចារនៅលើខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទវិមានអាកាស]] នៅអង្គរនោះមិនដូចគ្នាទេ ។ នេះគឺយើងស្បថ យើងសមរេចថា យើងនៅបម្រើអាទិទេព សិខរិស្វរៈ នៅនឹងភ្នំព្រះវិហារនេះ» ។ === ស្រីសុកៈរាមា === នៅក្នុងចំណោមអ្នកដែលនៅបម្រើលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ កាលនោះមានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ស្រីសុកៈរាមា ជាមនុស្សសំខាន់ ។ ស្រីសុកៈរាមានេះ មានក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ ជាអ្នករក្សាទុកឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ តាំងពីព្រះរាជាកម្ពុជា រឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ កិច្ចការរាជការ និងរឿងស្នាព្រះហស្តផ្សេងៗ តាំងពីសម័យមុនអង្គររហូតមកដល់ព្រះបាទសូរ្យវរ័្មនទី១នេះ មានទាំងអស់ គេសរសេរទុក ខ្ញុំមើលនៅស្លឹកហ្នឹង គឺស្លឹករឹតហើយ ។ ទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារផង និងទុកនៅនឹងប្រាសាទមួយទៀត ដែលសព្វថ្ងៃនេះ នៅនឹងប្រាសាទខាងជើងភ្នំដងរែក ។ គេយកគាត់មកនិយាយនេះ គឺគាត់ជាអ្នកគោរពត្រឹមត្រូវ ជួយធ្វើការបោសសំអាត រៀបចំគោរព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ។ តែលោកនៅតែគោរពព្រះឥសូរ ព្រោះនៅក្នុងសិលាចារឹកនេះឯង គេបាននិយាយថា ដើម្បីកំណត់ព្រំប្រទល់អំណាចរបស់លោកបណ្តោះអាសន្ន លោកឱ្យគេធ្វើលិង្គចំនួន ០៤ ដែលលិង្គនីមួយៗឈ្មោះដដែលគឺ ស្រីសូរ្យវរមេស្វរៈ គឺលិង្គព្រះឥសូរតំណាងឱ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។ លិង្គទាំងបួននេះ គេយកទៅប្រតិស្ឋនៅទិសទាំងបួននៅនឹងគ.ស ១០១៨ ។ នេះគឺជាអ្វីដែល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកបានធ្វើសម្រាប់ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ។ លិង្គទាំងបួនត្រូវបានដាក់ដម្កល់នៅតាមទីកន្លែងទាំងបួនផ្សេងៗគ្នាមានដូចជា៖ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទឯកភ្នំ]]នៅវត្តឯកភ្នំ([[ខេត្តបាត់ដំបង]]) ដែលមានឈ្មោះថាជ័យក្សេត្រ នៅព្រំប្រទល់ខាងលិច។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ ([[ខេត្តព្រះវិហារ]]) ដែលមានឈ្មោះថាស្រីសិខរិស្វរៈ នៅព្រំប្រទល់ខាងជើង។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទភ្នំជីសូរ]]([[ខេត្តតាកែវ]]) ដែលភ្នំជីសូវពីមុនមានឈ្មោះថា ស្រីសូរ្យទ្រី ឬស្រីសូរ្យបព៌ត ឬស្រីសូរ្យគីរី មានន័យភ្នំរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] នៅព្រំប្រទល់ខាងត្បូង។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅឥសានតិរថៈ ប្រហែលជានៅតាមដង[[ទន្លេមេគង្គ]] ត្រង់[[ខេត្តក្រចេះ]] ឬក៏ស្ទឹងត្រែង នៅព្រំប្រទល់ខាងកើត។ === ព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក === សិលាចារឹកនៅនឹង[[ភ្នំសន្តក]] K-១៩៤ នៅភ្នំព្រះវិហារនេះ K-៣៨៣ និយាយច្រើនណាស់ តែអំពីព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ ។ ហេតុអ្វី ព្រាហ្មណ៍នេះ បម្រើស្តេចខ្មែរតាំងតែពីនៅវ័យក្មេង តាំងតែពីជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ័្មនទី២]] ដែលលោកកសាង[[ប្រាសាទបាពួន]] ហើយរហូតមកដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ។ លោកបានទទួលងារធំជាងគេបំផុត ក្នុងចំណោមព្រាហ្មណ៍ជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់របស់ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ហើយលោកតែងតាំងជាព្រាហ្មណ៍ធំ សម្រាប់ធ្វើរាជាភិសេកទាំងអស់ស្តេចទាំងប៉ុន្មាន ។ សេចក្តីសំខាន់នៃសិលាចារឹកដែលទាក់ទងនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ គឺលោកជាអ្នកចាត់ចែងតបញ្ជាពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] មកទ្រព្យសម្បត្តិទាំងប៉ុន្មានសម្រាប់ប្រាសាទទាំងអស់ នៅក្នុងស្រុកខ្មែរហ្នឹង គឺលោកចាត់ចែង ។ ទ្រព្យសម្បត្តិភាគច្រើនដែលព្រាហ្មណ៍ទិវាក បានទទួលជាព្រះរាជទានពីព្រះមហាក្សត្រ រួមមានគ្រឿងអលង្ការជាមាស ជាពេជ្រដ៏មានតម្លៃ និងជាវត្ថុមានតម្លៃជាមធ្យមក្តី គឺលោកយកទៅថ្វាយព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ទាំងអស់ ។ ដូច្នេះចំពោះប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ ដែលមានអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ នេះ ព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាការៈ លោកមានកិច្ចការសម្រាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ព្រាហ្មណ៍ ទិវាការៈ ឬ ទិវាក នេះ លោកទៅសង់រូបអាទិទេពផ្សេងៗ លោកឱ្យដីភូមិ លោកទៅបោះព្រំប្រទល់ លោកឱ្យយពលសម្រាប់ភូមិណា ដែលត្រូវការសម្រាប់ធ្វើម៉េចឱ្យអាចបានធ្វើការ យកស្រូវ យកអង្ករយកមកបូជាធ្វើពិធីផ្សេងៗ នៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារនេះ ។ ហើយមួយពេលនោះ លោកទទួលបានបុស្បុកមាសជារង្វាន់ពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកយកទៅថ្វាយអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ ពេលដែលចូលឆ្នាំក៏លោកធ្វើសម្រាប់អាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ហ្នឹង គឺលោកយកសំរឹទ្ធទៅក្រាលនៅកណ្តាលប្រាសាទ ដែលគេយល់ថាប្រាសាទនៅឯចុងភ្នំនោះ ហើយយកចានធ្វើអំពីមាស ពីប្រាក់ យកទៅប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រាសាទ មានឱ្យជាសត្វពាហនៈ មានឱ្យជាខ្ញុំបម្រើ ។ បន្ទាប់មកទៀត លោកធ្វើការជួសជុលសំណង់ផ្សេងៗ លោកជាអ្នកទទួលព្រះករុណាយាងទៅណា លោកទៅតាមដើម្បីនឹងទទួលកិច្ចការដែលពិនិត្យមើលប្រាសាទនានា ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ ។ ដូចនេះផ្នែកខាងបូជា ផ្នែកខាងរក្សាប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកផ្ទុកផ្ដាក់ទៅលើព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ នេះឯង។ == ជណ្តើរបុរាណខាងជើង និងបង្កាន់ដៃនាគ == ជណ្តើរខាងជើងគឺជាជណ្តើរស្ថិតនៅក្បែរព្រំដែនថៃនិងែរ ដែលពីមុនភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិអាចចូលតាមច្រកពីប្រទេសថៃបាន តែបច្ចុប្បន្នមិនអាចចូលទស្សនាបានទេ។ ជណ្តើរនេះមានចំនួន ១៦០កាំ។ ជណ្តើរនេះមានទទឹង ៨ម៉ែត្រ និងបណ្តោយ ៧៨,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់តោនៅសងខាងជណ្តើរ ដែលបច្ចុប្បន្ននៅសល់តែរូបចម្លាក់តោពីរបីប៉ុណ្ណោ។ បន្ទាប់ពីជណ្តើរបុរាណខាងជើងគឺបង្កាន់ដៃនាគដែលមានទទឹង ៧ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ៣១,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់នាគក្បាល៧អមសាងខាងផ្លូវ និងបន្ទាប់ទៀតមានកាំជណ្តើរ ២៥កាំ ដើម្បីឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៥។ == គោបុរៈទី៥ == គោបុរៈទី៥គឺជាសំណង់ប្រាសាទដែលមានទំហំតូចជាងគោបុរៈដទៃទៀតនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។ គោបុរៈនេះសាងសង់ជារាងចតុកោណកែងនៅលើខឿនដែលតម្រៀបថ្មខ្ពស់ផុតពីថ្មធម្មជាតិ ហើយមានជណ្តើរឡើងទៅទ្វារប្រាសាទខាងលើទាំងបួនទិស។ បច្ចុប្បន្ននេះមានតែទ្វារខាងត្បូងមួយគត់ដែលនៅមានរាងពេញលេញ ជារចនាបទសិល្បៈប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកទ្វារផ្សេងទៀតបានរលំបាក់បែកអស់។  គោបុរៈទី៥ ជាប្រាសាទដែលមានទ្វារចំហទាំងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ហើយមានដំបូលប្រក់ពីលើអំពីក្បឿងដែលទ្រដោយសសរធំៗប្រវែងប្រមាណ ៣.៥ម៉ែត្រ។    ហើយដែលសព្វថ្ងៃយើងឃើញមានសសរខ្លះនៅឈរនៅឡើយ ប៉ុន្តែចំពោះដំបូលបានរលំបាក់បែកអស់។នៅខាងកើតគោបុរៈទី៥     មានជណ្តើរបុរាណដែលមានប្រវែងប្រមាណ   ១៥០០ម៉ែត្រឡើងពីជើងភ្នំមកដល់ខាងលើ    ចំណែកនៅខាងជើងមានជណ្តើរថ្មឡើងពីក្រោមមកដល់លើភ្ជាប់តាមស្ពាននាគដែលមាននាគធំៗពីរអមសងខាងដងផ្លូវទើបឡើងមកដល់គោបុរៈទី៥។ យោងតាមសិលាចារឹកបាននិយាយថាមានតែព្រះមហាក្សត្រទេដែលអាចឆ្លងកាត់បាននិងព្រះគ្រូ  ព្រាហ្មណ៍  ឥសី និងទីប្រឹក្សា អ្នកមុខអ្នកការ ដែលឆ្លងកាត់តាមខ្លោងទ្វារនេះត្រូវដោះគ្រឿងលម្អចេញទាំងអស់។ == ស្រះទឹក ឬស្រះស្រង់ == ស្រះទឹកបុរាណមួយនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងឆ្វេងនៃព្រះថ្នល់ ដែលនៅចន្លោះគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤ ស្រះទឹកនេះជាស្រះទឹកខ្នាតធំដែលមានទទឹងប្រវែង ១៦.៨០ម៉ែត្រនិងបណ្តោយប្រវែង ៣៧.៨០ម៉ែត្រនិងមានកាំជណ្តើរចុះក្រោមជាថ្នាក់<ref>[[:th:ปราสาทพระวิหาร|វីគីភីឌៀមជាភាសាថៃ]]</ref>។ == គោបុរៈទី៤ == គោបុរៈ៤  តាមផ្លូវសក្ការៈ (វ្រះថ្នល់)   មានទទឹងប្រវែង ១០ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ២៧៥ម៉ែត្រ    អមដោយបង្គោលមានលម្អជារាងផ្កាឈូក្រពុំម្ខាងមានចំនួន ៦៧បង្គោលសីមា ទាំងសងខាងមានចំនួន ១៣៤បង្គោលសីមា។ បង្គោលសីមាមួយមានកម្ពស់ ២ម៉ែត្រ បង្គោលសីមានេះមានលក្ខណៈស្រដៀងនិងបង្គោលសីមានៅប្រាសាទវត្តភូ និងប្រាសាទភ្នំរូងដែរ។ បន្ទាប់ពីព្រះថ្នល់ ដែលអមដោយបង្គោលសីមា មានជណ្តើរឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៤ ដែលជណ្តើរនេះមាន៤ថ្នាក់ មានទទឹងប្រវែង ៣,៥ម៉ែត្រ និងមាន ៣៧កាំ ដែលមានចម្លាក់តោអមសងខាង។ នៅជិតព្រះថ្នល់មានស្រះទឹកមួយមានទំហំទទឹងប្រវែង ១៨,៣ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង៣៦,៨ម៉ែត្រ ស្រះមានលក្ខណៈជាថ្នាក់ទៅខាងក្រោម និងមានចម្លាក់តោពីរនៅខាងមុខ។ បន្ទាប់មកគឺទៅដល់ល្បាក់ថ្មមួយជាន់ទៀតដែលមានប្រាសាទសង់រាងជាកាកបាទនៅលើខឿនដែលតំរៀបថ្មភក់បន្ទាប់ពីថ្មធម្មជាតិ។  សំណង់គោបុរៈទី៤ មិនមែនមានទ្វារចំហរទាមងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ដូចគោបុរៈទី៥ទេ។  សំណង់ប្រាសាទសាងសង់នៅលើខឿនតាមជ្រុងទាមងបួន។ ចំណែកជញ្ជាំងខ័ណ្ឌចំកណ្តាលច្រកចូលពីទិសទាំងបួនប្រៀបដូចជារនាំងបាំងមិនអោយមើលឃើញទៅដល់ប្រាសាទនៅខាងក្នុងទេ។ ក្បាច់ចម្លាក់លើហោជាង   និងផ្តែរតាមច្រកចូលនីមួយៗពិពណ៌នាអំពីអាទិទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។   ផ្តែរច្រកចូលពីផ្នែកខាងកើតនិយាយអំពី  ព្រះក្រឹស្ហាកៃវល្យ (នាគមានក្បាលប្រាំមួយ)។   ចំណែកនៅលើហោជាង និងផ្តែរច្រកទ្វារខាងត្បូងនិយាយអំពី ទេវកថា កូសមុទ្រទឹកដោះ និងទេវកថា   ព្រះនារាយណ៍ផ្ទុំលើនាគអនន្តនៅកណ្តាលសាគរដែលជានិមិត្តរូបនៃការបង្កើតពិភពលោកសាជាថ្មី    និងនៅគង់វង្សជាអមតៈ     តាមរយៈទឹកអម្រឹតដែលទទួលបានពីការកូរសមុទ្រទឹកដោះរវាងពួកអសុរា  និងទេវតា។ នៅក្បែរគោបុរៈទី២ ខាងកើតប្រហែល៥០ម៉ែត្រមានស្រះតោមួយ ដែលមានទទឹងប្រវែង៩,៤ម៉ែត្រ។ == គោបុរៈទី៣ == គោបុរៈទី៣ឡើងទៅល្បាក់ភ្នំខាងលើតាមវ្រះថ្នល់មានទទឹងប្រវែង ១១ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង១៤៨ម៉ែត្រ   ដែលមានបង្គោលសីមាអមសងខាងចំនួន៨០ និងមានជណ្តើរឡើងកម្ពស់២៩កាំ ទើបទៅដល់គោបុរៈទី៣។ គោបុរៈ៣ ជាសំណង់ប្រាសាទដែលធំទូលាយ   សាងសង់សន្ធឹងពីលិចទៅកើត លើខឿនមួយខ្ពស់(នៅផ្នែកខាងកើត)។ ក្រៅពីសំណង់ប្រាសាទធំនៅកណ្តាលមានប្រាសាទសង់ជារាងថែវវែងពីរទៀតនៅសងខាង។នៅលើខឿនទីធ្លាខាងកើតមានកូនប្រាសាទតូចមួយ  ដែលមានដើមជ្រៃដុះស៊ុបទ្រុបលម្អពីលើ។ ប្រាសាទតូចនេះប្រហែលកសាងឡើងមុនពេលកសាងគោបុរៈផ្សេងៗនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកនៅផ្នែកខាងត្បូងមានសង់បន្ថែមថែវវែងពីរទៀតដែលគេហៅថា រាជវាំង។តាមរយៈសិលាចារឹកដែលមានចារនៅលើស៊ុមទ្វារថែវខាងកើតហើយថែវទាំងពីរនេះជាអាស្រមរបស់ព្រាហ្ម”វិរ”(Virashrama)   ហើយដែលគេយល់ថាជាកន្លែងព្រះរាជគ្រូរបស់ព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរ   ឫអ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់មកគោរពបូជាដល់  ព្រះសិខរេស្វរៈ នៅប្រាសាទព្រះវិហារ។    សិលាចារឹកបានអោយដឹងទៀតថា (Virashrama) សាងសង់ក្នុងរាជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។ == គោបុរៈទី២ == គោបុរៈទី២ មានសភាពទ្រុឌទ្រោមខ្លាំងជាងគោបុរៈផ្សេងៗទៀត។    គោបុរៈនេះបានផ្តល់ជាផ្លូវមួយយ៉ាងធំចូលទៅកាន់ទីលាន និងតួប៉មកណ្តាលដែលជាបូជនីយដ្ឋានធំ  និងជាកន្លែងចុងក្រោយនៃដំណើរធម្មយាត្រាទៅព្រះវិហារ។   ថែវខាងកើត   និងថែវខាងលិចមានជញ្ជាំងផ្ទៃលាត  និងបិទជិតនៅផ្នែកខាងក្រៅ ចំណែកឯផ្នែកខាងក្នុងមានសរសរស្តម្ភចំនួន'''១០'''   ដែលមានលក្ខណៈទោល  និងមានតួនាទីសម្រាប់ទ្រដំបូលខាងលើ  ហើយដែលសព្វថ្ងៃនេះបានខូចខាតនិងបាត់បង់អស់ហើយ។នៅក្នុងទីលានកណ្តាលផ្នែកខាងជើងមានបណ្ណាល័យចំនួនពីរ(២)មានរាងបួនជ្រុងទ្រវែងដែលមានទទឹង ៦.៥ម៉ែត្រ  និងបណ្តោយ១១ម៉ែត្រ   ឈរបើកចំហនៅលើអាកាស   ហើយស្ថិតនៅលើអក្សទិសខាងលិច   និងទិសខាងកើត។ នៅក្នុងអាគារកណ្តាលមានសិលាចារឹកដែលចុះកាលបរិច្ឆេទ ក្នុងរាជព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ហើយតាមសិលាចារឹកនេះដែរយើងអាចដឹងថា   ព្រះអង្គបានជ្រើសរើសយកប្រាសាទព្រះវិហារជាទីសក្ការៈក្នុងចំណោមទីសក្ការៈបី  ដើម្បីតម្កល់ព្រះសិវលិង្គ  ដ៏មានអានុភាពមួយដែលភ្ជាប់នឹងឈ្មោះព្រះអង្គថា SURYAMESHARA (សូរិយាមិស្វារៈ)  ជាម្ចាស់របស់ព្រះអង្គ។     សិលាចារឹកនេះក៏បានលើកឡើងអំពីក្រុមប្រឆាំងនិងរាជព្រះបាទ  សូរ្យវរ្ម័នទី១  ដែលមានឈ្មោះថាក្រុម បាសខ្មៅ។ នៅគ្រឹស្គសករាជឆ្នាំ១០៣៨ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១បានប្រកាសថាព្រះអាទិទេព (Sri Bhadresvara)បានយាងមកប្រាសាទព្រះវិហារ  ហើយបានលើកទឹកចិត្តដល់ប្រជានុរាស្រ្តធ្វើសច្ចាប្រណិធានអោយស្មោះភក្តីដល់ព្រះសិវៈ  ជាអ្នកការពារទឹកដីដែលតំណាងអោយព្រះអង្គផ្ទាល់។   ក្នុងកំឡុងពេលនោះគ្រួសាររបស់អ្នកតវ៉ា ប៉ះបោរក៏ត្រូវបានដោះស្រាយដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។ == គោបុរៈទី១ == គោបុរៈទី១  ជាសំណង់មានប្លង់រាងចតុកោណកែង ដែលមានបន្ទប់វែង(ថែវ)ប្រវែង២៥ម៉ែត្រនិងទទឹង៥.៥ម៉ែត្រព័ទ្ធជុំវិញនិងមានជញ្ជាំងបិទផ្នែកខាងក្រៅ ប៉ុន្តែនៅចំកណ្តាលមណ្តោយថែវខាងលិច និងខាងកើតមានក្លោងទ្វារចូលពីខាងក្រៅមកវិញ។   ចំណែកទ្វារខាងក្នុងពុំមានទ្វារចេញឫចូលទេ មានតែបង្អួចបើកចំហរទាំងអស់ចំនួន '''៤២''' និងមានបង្អួចបញ្ឆោតចំនួន'''៦''' នៅផ្នែកខាងត្បូង។  ដោយឡែកនៅជញ្ជាំងខាងត្បូងមានក្លោងទ្វារចូលថែវ  ប៉ុន្តែពុំមានទ្វារចេញទៅក្រៅទេ។ នៅចំកណ្តាលនៃថែវព័ទ្ធជុំវិញ    គឺជាតួប្រាសាទកណ្តាលដែលរលំបាក់បែកមួយចំនួនដែលជាកន្លែងដាក់តម្កល់លិង្គ  '''សិខរេស្វរៈ  '''ដែលជាអាទិទេពព្រហ្មញ្ញសាសនា  ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម័យអង្គរគោរពបូជាយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ។  បន្ទាប់ពីប្រាសាទកណ្តាលទៅខាងជើងមាន   '''''បណ្ឌប''''' ដែលមានឆ្លាក់លម្អយ៉ាងវិចិត្រនៃតួប្រាសាទ។   នៅខាងលើនៃទ្វារចូលពីខាងជើងនៃបណ្ឌបនោះមានឆ្លាក់លម្អលើហោជាង   នូវចម្លាក់ព្រះឥសូររាំលើក្បាលដំរី  ជានិមិត្តរូបនៃការបំផ្លាញនូវសភាវអាក្រក់ហើយបង្កើតឡើងវិញនូវសភាវល្អ។  នៅខាងកើត  និងខាងលិចគោបុរៈទី១   មានសំណង់ប្រាសាទពីរទៀតដែលប្រហែលជាសាងសង់នៅពេលក្រោយ  ដែលយើងពុំបានដឹងពិតប្រាកដអំពីតម្រូវការសាងសង់ប្រាសាទទាំងពីនេះនៅឡើយ។ == គោលបំណងនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ == ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងក្នុងបំណងពិសេស ខុសប្លែកពីការកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថាបនាឡើងដើម្បីរំឭកគុណព្រះវិស្ណុ [[ប្រាសាទបាពួន]] រំឭកគុណព្រះឥសូរ ។ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើង ដើម្បីធ្វើជាទីដែលគេរក្សាទុកលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ពីព្រោះតាមជំនឿរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ជាពិសេស[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ក៏អ៊ីចឹងដែរ លោកនៅតែគាំទ្រគំនិតដែលថា មហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់អាទិទេពនេះ ដូច្នេះត្រូវធ្វើម៉េច បន់ស្រន់ គោរពបូជា យ៉ាងដាច់ខាត ។ ទីតាំងប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ * ទី១៖ គឺគេទុកអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ជួនកាលគេសរសេរ ខរៈស្វារៈ ជួនកាលគេសរសេរ សិខៈរិស្វារៈ ប៉ុន្តែគឺជាឈ្មោះតែមួយទេ ។ គឺជាកន្លែងដែរគេរក្សាទុក ពីព្រោះអាទិទេពនេះ ដែលមានលិង្គជាតំណាង មានមហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់ ។ គេជឿថា នាំភោគផល នាំសេចក្តីសុខមកដល់ប្រទេសខ្មែរ ។ * ទី២៖ ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ទីកន្លែងនេះមិនមែនជាទីកន្លែងសម្រាប់ព្រះរាជាគង់នៅទេ ។ មិនមែនមានទីភូមិសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។ គឺមានតែកន្លែងសម្រាប់អ្នកបួស ឱ្យចូលមកតាំងសីល ហើយនិងដើម្បីនឹងជួយបន្តពិធីគោរពបូជានេះ តទៅទៀត ។ បើពិនិត្យទៅ គឺត្រូវពិនិត្យមើលនៅប្រាសាទ ដែលជាប់នឹងខ្លោងទ្វារទី៣ ឬគោបុរៈទី៣ នៅគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក K- ៣៨១ នោះ ត្រូវបានសង្ស័យថា នៅត្រង់កន្លែងនោះ គឺជាកន្លែងដែលគេបំបួសឱ្យទៅជាព្រាហ្មណ៍ ដើម្បីនឹងបន្តកិច្ចការគោរពនិងថែរក្សាអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះតទៅទៀត។ == ដំណាក់កាលនៃការសាងសង់ == ការសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារ មានបីដំណាក់កាលធំៗ * ដែលក្រុមអ្នកប្រវត្តិវិទូគិតសង្ស័យថា កាលពីជំនាន់ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធ គឺអាស្រមប្រហែលធ្វើអំពីឈើ * តែមកដល់រជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] គឺគេឈូសភ្នំយកថ្មភ្នំ ធ្វើជាកាំជណ្តើរធ្វើផ្លូវឡើងទៅលើភ្នំនិងយកថ្មភ្នំ ទៅកសាងជាទីតាំងប្រាសាទផ្សេងៗ នៅក្នុងដែនដីនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ។ * បន្ទាប់មក គឺក្នុងរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ពេលនោះហើយដែលគេគិតថា ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ គឺបានស្ថាបនាឱ្យកាន់តែល្អឡើង នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១២ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] នោះហើយ ដែលព្រះអង្គបានសាងប្រាង្គ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] សព្វថ្ងៃនេះ ។ ប្រាសាទព្រះវិហារបែបមុខទៅទិសខាងជើងសង់នៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដែលជាភ្នំធម្មជាតិលើជម្រាលចោទពីត្បូងទៅជើងប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរបុរាណពីរគឺជណ្តើរខាងជើង ឡើងចំគោបុរៈទាំងប្រាំ ដែលគោបុរៈទាំងប្រាំមានជណ្តើរនិងក្លោងទ្វារចូល និងជណ្តើរមួយទៀតឡើងពីខាងកើត(ជណ្តើរបុរាណ)។ ពីគោបុរៈទី៥ទៅគោបុរៈទី៤ និងគោបុរៈទី៤ទៅគោបុរៈទី៣ មានដាំបង្កោល(គោលសីមា) ថ្មភក់អមសងខាងព្រះថ្នល់។ ចំណែកឯពីគោបុរៈទី៣ទៅគោបុរៈទី២មានដាំបង្គោលសីមា និងនាគក្បាលប្រាំពីរបើកពពេរនៅសងខាងជាលំអ។ រីឯនៅកើតផ្លូវចូលនៅចន្លោះពីគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤មានស្រះទឹកបុរាណធំមួយ និងនៅពីខាងកើតព្រះថ្នល់នៅចន្លោះគោបុរៈទី៤និងគោបុរៈ៣ក៏មានស្រះទឹកបុរាណតូចមួយផងដែរ។ នៅផ្នែកឥសាននៃគោបុរៈទី៣មានសំណងើប្រាសាទទោលមួយធ្វើអំពីថ្មភក់។ នៅចន្លោះនៃគោបុរៈ២ និងគោបុរៈទី១ មានសំណង់ប្រាសាទពីទៀតសង់បញ្ច្រាសពីគ្នាមួយបែរទៅទិសខាងកើត មួយទៀតបែបទៅទិសខាងលិច ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងយល់ថា ជាហោត្រ័យ ឬហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យ។ ប្រាង្គកណ្តាល ឬប្រាង្គសំខាន់មានតួនាទីសំខាន់ជាងគេ សម្រាប់ជាទីតាំងសក្ការៈគោរពបូជាដ៏ពិសិដ្ឋដែលសម្រាប់តម្កល់លិង្គស្រី សិខរិស្វរៈ។ ប្រាង្គកណ្តាលមានកំផែងជារោងទង (រោងថែវ) ព័ន្ធជុំវិញមានប្រក់ដំបូលធ្វើពីថ្មភក់។ កំផែងរោងទងអាចដើរពីខាងក្នុងបានលើកលែងជ្រុងរោងខាងឥសាន និងពាយ័ព្យខណ្ឌបិទជិតមិនអាចឆ្លងកាត់បាន។ ចំណែករោងទងខាងត្បូងខណ្ឌជាជញ្ជាំងដោយរៀបឥដ្ឋបិទបន្ថែមជិត ដោយយកឥដ្ឋរបស់ប្រាសាទចាស់មកប្រើ។ រោងទងខាងលិច និងរោងទងខាងកើតមានទ្វារមួយសម្រាប់ចេញចូល។ នៃខាងកើតនិងខាងលិចនៃរោងទងប្រាង្គកណ្តាលមានសំណង់ពីទៀតគឺជញ្ជាំងសម្រាប់ដាក់សម្ភារៈប្រើដល់ប្រាសាទ។ បន្តពីរោងទងខាងត្បូងនៃប្រាង្គកណ្តាលដល់ចុងចម្រាក់ភ្នំចុងខាងត្បូងបំផុតគឺជាទីលានមានផ្ទាំងថ្មដែលបន្សល់ទុកជាស្នាមដាប់យកថ្មមកសងប្រាសាទ។ នៅចុងខាងត្បូងបំផុតជាប៉ើយតាឌី។ បើគិតចាប់ពីដីទំនាប ពីផ្លូវឡើងទៅដល់ប្រាសាទដែលនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ គឺគេត្រូវដើរឡើងតាមជណ្តើរជាច្រើនកាំ ដែលមានចម្ងាយទាំងអស់ ៨០៤ម៉ែត្រ។ មុននឹងឡើងពីដីទំនាប ទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទលើកំពូលភ្នំ គេត្រូវឆ្លងកាត់ខ្លោងទ្វារ៥ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ មានកម្ពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ តួប្រាសាទសំខាន់នោះមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ ដែលគេគិតសង្ស័យថា ជាកន្លែងរក្សាទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ។ ទីមួយពីជើងភ្នំគឺមានចម្ងាយ ៥៤ម៉ែត្រគេធ្វើជាជណ្តើរៗ ទាំងអស់មាន ១៥៩កាំ ។ យើងធ្វើដំណើរឡើងជណ្តើរមានលក្ខណៈជម្រាលបន្តិចចម្ងាយ ២៥ម៉ែត្រចូលមកខ្លោងទ្វានៃគោបុរៈទី៥ ។ បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៥ គេត្រូវធ្វើដំណើរតាមផ្លូវព្រះថ្នល់ឡើងមកទៀតប្រហែលចម្ងាយ ២៤៤ម៉ែត្រ ។ នៅតាមព្រះថ្នល់ គេមានបោះគោលតាមសងខាងផ្លូវ ដើរមកបានចូលខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤ ។ នៅខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នេះ មានហោជាងឆ្លាក់ពិពណ៌នាពីរឿងទេវកថាគីរឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះ គឺជារឿងនៃការបង្កើតសត្វលោក និងនៅខាងក្រោមមានផ្តែរជារូបព្រះវិស្ណុផ្ទំ ។ នៅពេលដែលឡើងជណ្តើរនៅខាងឆ្វេងដៃ មានស្រះបុរាណមួយ ។ ស្រះនេះគឺមានន័យសំខាន់ណាស់ ព្រោះថា កាលពីពេលដែលព្រះមហាក្សត្រថៃ សព្វថ្ងៃគឺ ព្រះបាទភូមិផុន អាឌុល យ៉ាដេត ឡើងគ្រងរាជ្យនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៦ ថៃបានមកយកទឹកពីស្រះនេះទៅ ដើម្បីបំពេញពិធីអភិសេកព្រះមហាក្សត្រថៃ នៅឯ[[ទីក្រុងបាងកក]] [[ប្រទេសថៃ]] ។ ឡើងមកទៀត ហើយចម្ងាយ ១៥០ម៉ែត្រ មានបោះគោលតាមផ្លូវដូចមុន ។ នៅខាងឆ្វេងដៃមានតួប្រាសាទទោលតូចមួយ ឡើងមក១៥០ម៉ែត្រ បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក ដែលនិយាយអំពីការកសាងប្រាសាទ គឺនៅក្នុងជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ប្រហែលជាទីកន្លែងអ្នកចូលទៅបួស គេឱ្យតាំងសីល គេឱ្យរៀនធម៌ នៅទីកន្លែនេះ ចូលផុតពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣មកនេះ ។ នៅចន្លោះពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ និងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ មានផ្លូវដើរ ប្រហែល ៤០ម៉ែត្រ ។ ផ្លូវដើរ ៤០ម៉ែត្រនេះឯង ដែលមានធ្វើជានាគបើកពរពេរ ដូចជាបង្កាន់ដៃ ហើយនិងបោះគោលតាមផ្លូវនេះផងដែរ ។ យើងដើរតាមផ្លូវនាគមក បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ។ មកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ប្រាសាទបែរមុខទៅទិសខាងជើង ។ នៅទិសខាងលិចឬក៏នៅស្តាំដៃមានអគារ​មួយ នៅខាងឆ្វេងដៃមិនមានទេ ។ អគារនេះឯងប្រហែលគេទុកឱ្យសម្រាប់ឥសីធំៗសំណាក់ឬក៏តាំងសីលនៅត្រង់កន្លែងនេះ» ។ ចម្ងាយពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈ២ទៅដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី១នោះ មានប្រមាណពី៤០ម៉ែត្រ ទៅ៥០ម៉ែត្រ ។ គេត្រូវដើរឆ្លងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ នេះ ទើបទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទចុងក្រោយបង្អស់ ដែលស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ មានកំពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ កន្លែងនេះឯង គឺជាកន្លែងដែលប្រហែលគេដាក់លិង្គ ដែលគេថា ជាអាទិទេពប្រចាំប្រាសាទព្រះវិហារ បើយើងគិតតែតួប្រាសាទធំចុងក្រោយនេះ គឺមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ តែប៉ុណ្ណោះ ហើយបើយើងដើរទៅខាងក្រោយប្រាសាទហ្នឹង ប្រយ័ត្នព្រោះហ្នឹងដល់ចុងភ្នំហើយ គឺកន្លែងដែលចោទហើយ ផុតត្រឹមប៉ុណ្ណឹង ។ ដូច្នេះចុងខាងក្រោយនេះឯង ប្រហែលជាគេទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះ ។ មកដល់ឆ្នាំ២០០៨ នេះ មានបាត់បង់ក៏ច្រើន បាក់បែកក៏ច្រើន អ្វីដែលនៅឃើញសល់សព្វថ្ងៃនេះ យើងមើលទៅតាំងពីក្បាច់ចម្លាក់ គួរឱ្យស្រលាញ់ជាទីបំផុត ពីព្រោះស្អាតណាស់ ធ្វើហ្នឹង ធ្វើល្អខ្លាំងណាស់» ។ == ហេតុអ្វីបានជាប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើង ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីថៃ សព្វថ្ងៃនេះទៅវិញ? == លោកសាស្រ្តាចារ្យ ឃិន សុខ បច្ចុប្បន្នបង្រៀនប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរថៃលាវនិងភូមា នៅឯវិទ្យាស្ថានជាតិ អ៊ីណាល់កូ នៅ[[ទីក្រុងប៉ារីស]] [[ប្រទេសបារាំង]] មានប្រសាសន៍ថា នៅពេលដែលស្តេចខ្មែរ ផ្តើមសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារនោះឡើងនៅក្នុង[[ខេត្តព្រះវិហារ]]នៃដែនដីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កាលពីបុរាណសម័យនោះ គឺពុំទាន់មានប្រទេសសៀម ឬថៃ តាំងនៅទីតាំងប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃនៅឡើយទេ។ ពិសេស កាលពីបុរាណសម័យ ស្រុកខ្មែរមានផ្ទៃដីធំធេង ផ្នែកខាងលិចគឺលាតសន្ធឹង ពីខេត្តព្រះវិហារ ហួសប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ និងតរហូតទៅដល់ប្រទេសភូមា ។ ចំណែកផ្នែកខាងជើង គឺលាតសន្ធឹងរាប់បញ្ចូលទាំងក្រុងឈៀងម៉ៃ ដែលសព្វថ្ងៃជាខេត្តមួយរបស់ថៃនោះផង ។ ដូច្នេះមិនមែនមកចោទថា ដីត្រង់កន្លែងនោះ មានសៀម មានអី បើសៀមមិនទាន់មកដល់ឯណា ។ សៀមទាល់តែចុងសតវត្សទី១៣ បានទើបនឹងចុះមក ។ ដូច្នេះ ដីត្រង់ដែលគេធ្វើប្រាសាទ នៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនេះ ជាដីរបស់ខ្មែរ ។ ខ្មែរចង់ធ្វើត្រង់ណា បែរទៅត្រង់ណា គេធ្វើតាមតែទីតាំងរបស់សាច់ភ្នំនោះ ។ == ព្រឹត្តិការណ៍នៃទាមទារប្រាសាទរបស់កម្ពុជា == តើអ្វីទៅជាសម្បត្តិវប្បធ៌? សម្បត្តិវប្បធម៌គឺសំដៅទៅសម្បត្តិចលនៈ និងអចលនៈដែលមានសារៈសំខាន់បំផុតសម្រាប់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សគ្រប់ជាតិសាសន៍។ ហេតុអ្វីបានជាយើងគួរការពារសម្បត្តិវប្បធម៌? បានជាយើងការពារសម្បត្តិវប្បធម៌ព្រោះការធ្វើឱ្យខូចដល់សម្បត្តិវប្បធម៌ដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់មនុស្សជាតិណាក៏ដោយមានន័យថាធ្វើឱ្យខូចដល់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សជាតិទាំងមូល<ref>អនុសញ្ញាទីក្រុងឡាអេឆ្នាំ១៩៥៤។</ref>។ # លាលដីកាតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៦២មានសេចក្តីដូចខាងក្រោម<ref>ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។</ref>៖ * ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ សម្រេចថាប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតក្នុងទឹកដៃក្រោមអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ * ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ ប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចដកកម្លាំងទ័ព ឬប៉ូលីស ឬអ្នកថែរក្សា ឬឆ្មាំដទៃទៀត ដែលថៃបានដាក់ក្នុងប្រាសាទ ឬនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា។ * មានសំឡេង៧ទល់នឹង៥៖ សម្រេចថាប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចប្រគល់មកឱ្យប្រទេសកម្ពុជាវិញនូវវត្ថុទាំងឡាយតាមប្រភេទ ដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីស្នើសុំវិនិច្ឆ័យទី៥របស់កម្ពុជា ដែលត្រូវបានយកចេញពីប្រាសាទ ឬតំបន់ប្រាសាទដោយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់ប្រទេសថៃចាប់តាំងពីកាលបរិច្ឆេទនៃការកាន់កាប់ប្រាសាទនេះដោយប្រទេសថៃនៅឆ្នាំ១៩៥៤។ សេចក្តីសម្រេចលេខ 31COM 8B.24 សេចក្តីសម្រេចនេះបានសេចក្តីថា គណៈកម្មាធិកាបានឯកភាពគ្នាថាទីសក្ការៈបូជាប្រាសាទ(ប្រាសាទព្រះវិហារ)សក្តិសមនិងត្រូវដាក់បញ្ចូលនៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដោយមានការចុះបញ្ជីជាផ្លូវការនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅក្នុងសម័យប្រជុំពេញអង្គឆ្នាំ២០០៨។ សេចក្តីសម្រេចលេខ 32COM 8B.102 សម្រេចចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហាររបសើកម្ពុជានៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្រោមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ(I)ប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាស្នាដៃឯកនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានលក្ខណៈពិសេសទាំងគម្រោង និងប្លង់ប្រាសាទ និងក្បូរក្បាច់រចនាលំអិត។ # សាលដីកាបង្កាប់របស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១<ref>ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។</ref>៖ * ដោយមានសំឡេង១១ទល់នឹង៥៖ មានសេចក្តីថាភាគីទាំងពីរត្រូវដកជាបន្ទាន់នូវបុគ្គលិកយោធា ដែលមានវត្តមានបច្ចុប្បន្ននៅក្នុងតំបន់គ្មានយោធាបណ្តោះអាសន្នដូចមានសេចក្តីចែងក្នុងកថាខណ្ឌ៦២នៃសេចក្តីសម្រេចនេះ និងទប់ស្កាត់មិនឱ្យមានវត្តមានយោធាក្នុងតំបន់នោះ និងមិនឱ្យមានសកម្មភាពប្រដាប់អាវុធណាមួយតម្រង់ទៅកាន់តំបន់នេះឡើយ។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ប្រទេសថៃមិនត្រូវរារាំងការចេញចូលដោយសេរីរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារចំពោះបុគ្គលិកដែលមិនមែនយោធានៅក្នុងប្រាសាទឡើយ។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលគេបានព្រមព្រៀងនៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន និងជាពិសេសអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយអង្គការនេះឱ្យចូលទៅកាន់តំបន់គ្មានកងទ័ពជាបណ្តោះអាសន្ន។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវតែអត់ធ្មត់ មិនធ្វើសកម្មភាពណាដែលអាចនាំឱ្យមានជម្លោះ ដែលបានស្នើសុំឱ្យតុលាការដោះស្រាយនោះមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬរីកធំឡើង ឬធ្វើឱ្យមានជម្លោះនោះកាន់តែពិបាកដោះស្រាយថែមទៀត។ តាមពិតទៅប្រទេសថៃបានចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារខុសច្បាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤០ និងបានដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីជាតិថៃកាលពីឆ្នាំ១៩៤០នោះដែរ។ បន្ទាប់មកប្រទេសថៃបានដាក់ឆ្មាំការពារពីឆ្នាំ១៩៤១។ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនចុះថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៨៤៦ បានចាត់ទុកអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩៤១ជាមោឃៈ និងតម្រូវឱ្យថែរក្សាស្ថានភាពព្រំដែនដូចមុនឆ្នាំ១៩៤១វិញ។ ប្រទេសថៃបានប្រគល់ [[ប្រាសាទវត្តភូ]]ឱ្យទៅប្រទេសឡាវវិញ ប៉ុន្តែប្រទេសថៃមិនព្រមប្រគល់ប្រាសាទព្រះវិហារមកឱ្យកម្ពុជាវិញឡើយ។ ក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រើអធិតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ដែលទើបទាមទារបានមកនោះ ដោយបានចាប់តាំងជនជាតិខ្មែរខ្មែរបីនាក់ឱ្យទៅថែរក្សាប្រាសាទព្រះវិហារ។ ប៉ុន្តែជនជាតិខ្មែរទាំងបីនាក់នោះត្រូវចាកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញតាមបញ្ជាដាច់ណាត់ពីអាជ្ញាធរថៃ។ នៅចុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៤ ដោយមានកង្វល់ក្នុងការស្ថាបនាឡើងវិញ នូវសណ្តាប់ធ្នាប់ក្នុងតំបន់ព្រំដែនខាងជើងនោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រមានទៅទីក្រុងបាកកថា និងបញ្ចូនយុទ្ធជនកម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដើម្បីជំនួសឆ្មាំកម្ពុជា ដែលបានដកខ្លួនពីប្រាសាទពីពេលមុននោះ។ ប៉ុន្តែមុនពេលអនុវត្តន៍គម្រោងនេះ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានកាន់កាប់ដោយខុសច្បាប់ពីកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធថៃ។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥៩ ក្រោយពីទស្សនកិច្ចជាផ្លូវការមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា នៃលោក ថាណាត់ ខូម៉ាន់ (Thanat Koman) ជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសថៃនោះមក រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់សំណើថ្មីសម្រាប់ឱ្យថៃជ្រើសរើស។ សំណើនោះគឺ ការគ្រប់គ្រងប្រាសាទរួមគ្នា (Gestion commune du temple) ដោយប្រទេសកម្ពុជារក្សានូវសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន (Le Cambodge réserve ses droits de souverraineté)។ បើសិនមិនយល់ព្រមតាមនោះទេ ប្រទេសកម្ពុជានឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ ក្រុងឡាអេ។ ដោយរដ្ឋាភិបាលថៃពុំបានឆ្លើយតបនឹងសំណើរនេះនៅថ្ងៃទី៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៩ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ (CI:Cour Internationale de Justice)។ សវនាការសាធារណៈនៃតុលាការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៦១ និងឆ្នាំ១៩៦២ ដែលសមាភាពចូលរួមតវ៉ាមានដូចជា៖ # ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ជាសមាជិកឧត្តមក្រុមព្រឹក្សាព្រះរាជបល្ល័ង។ # មេធាវីរបសើកម្ពុជាមានបីរូប៖ * [[លោក ឌីន អាចេហ្សឺន]] (Dean Acheson)៖ សមាជិកស្មាក្តីនៃតុលាការកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិច។ * [[លោក រ៉ូហ្សេ ពិនតូ]] (Roger Pinto) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។ * [[លោក ប៉ូល រើទែរ]] (Paul Reuter) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។ # សាក្សី * លោក សួន បុន អភិបាលខេត្តកំពង់ធំពីឆ្នាំ១៩៤៨ ដល់ ឆ្នាំ១៩៥៤។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ក្នុងសវនាការ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦២ ពេលព្រឹក៖ លោកប្រធាន អស់លោកចៅក្រម៖ សម្រាប់និតិបច្ចុប្បន្ន សេចក្តីសន្និដ្ឋាននៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានដូចតទៅៈ សូមមេត្តា៖ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ខែ្សបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ នៅក្នុងតំបន់ភ្នំដងរែកគឺជាខ្សែបន្ទាត់ដែលបានគូសនៅលើផែនទីរបស់គណៈកម្មាការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិន និងសៀម។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីជាអធិបតេយ្យភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ព្រះរាជាណាចក្រថៃត្រូវដកទាហាន ដែលបានបោះទីតាំងនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤ នោះ ចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញ។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា រូបចម្លាក់ សិលាចារឹក ថ្មប្រាសាទ និងវត្តផ្សេងៗទៀត ដែលអាជ្ញាធរថៃបានយកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤នោះ រដ្ឋាភិបាលថៃនិងត្រូវប្រគល់ឱ្យកម្ពុជាវិញ។ តុលាការជំរះរឿងក្តីនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ សម្រេចឱ្យខ្មែរបានទទួលជ័យជំនះក្នុងរឿងក្តីនេះ។ ដំបូងប្រទេសថៃបានបដិសេដ ចំពោះសាលក្រមរបស់តុលាការក្រុងឡាអេ។ ប៉ុន្តែនៅទីបញ្ចប់គឺនៅថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ លោកសេនាប្រមុខសារិន (Maréchal Sarit) ថ្លែងថា ប្រទេសលោកលំឱនកាយទទួលយកសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ដើម្បីគោរណតាមកិច្ចសន្យារបស់ខ្លួន​ ចំពោះធម្មនុញសហប្រជាជាតិ។ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៦៣ សម្តេចព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ជាប្រមុខរដ្ឋ ដែលអមព្រះរាជដំណើរដោយព្រះសង្ឃ និងឥស្សរជនខ្មែរជាច្រើនរូប បានយាង និមន្ត និងអញ្ចើញឡើងកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារជាផ្លូវការឡើងវិញ ដោយមានការប្រាព្ធពិធីយ៉ាងឱឡារិក។ == កាលបរិច្ឆេទសំខាន់ៗ == * ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានសាលក្រម[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៃទីក្រុងឡាអេ បានសម្រេចឱ្យភាគីកម្ពុជាឈ្នះក្តីលើប្រាសាទព្រះវិហារ លើភាគីថៃ។ * ថ្ងៃទី០៧ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៨៖ អង្គការយូនីស្កូបានសម្រេចដាកើប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជាចូលទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៣២ នាទី[[ក្រុងកេប៊ិច]] [[ប្រទេសកាណាដា]] ក្រោមសេចក្តិសម្រេច 32 COM 8B. 102 ។ * ថ្ងៃទី១០ខែតុលាឆ្នាំ២០០១៖ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានស្នើសុំប្រាសាទព្រះវិហារចុះក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការយូនីស្កូ។ * ថ្ងៃទី៣០ខែមិថុនាឆ្នាំ២០០៦៖ បញ្ជូនសំណុំឯកសារសម្រេចទៅមជ្ឍមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោកយូនីស្កូប៉ារីស។ * ថ្ងៃទី២៣-២៩ខែតុលាឆ្នាំ២០០៦៖ បេសកម្មបច្ចេកទេសរបស់តំណាងក្រុមព្រឹក្សាអន្តរជាតិវាយតម្លៃប្រាង្គប្រាសាទ និងរមណីយដ្ឋាន ICOMOS នៅតំបនើប្រាសាទព្រះវិហារ។ * ថ្ងៃទី២១ខែមករាឆ្នាំ២០០៧៖ យល់ព្រមលើសំណើចុះបញ្ជីដោយ ICOMOS។ * ថ្ងៃទី២៣ខែមិថុនា-ថ្ងៃទី២ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៧៖ កិច្ចប្រជុំលើកទី៣១ របសើគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅហ្គ្រីសឆឺច(Christchuech) ប្រទេសណូវែលហ្សេឡង់។ * ថ្ងៃទី១១ខែសីហាឆ្នាំ២០១០៖ កម្ពុជាបានផ្ញើលិខិតទៅអង្គការសហប្រជាជាតិនាក្រុងញ៉ូវយ៉ក ដើម្បីសូមអន្តរាគមន៍អង្គការសហប្រជាជាតិឱ្យមានយន្តកម្មអន្តរជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនខ្មែរ-ថៃមុំជាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ថៃបានបង្កើតផែនទីជាឯកតោភាគីមានទំហំ ៤,៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ជាប់នឹងប្រាសាទព្រះវិហារថាជារបស់ខ្លួន ផែនទីនេះខុសបញ្ច្រាស់ទាំងស្រុងពីសាលក្រមតុលាការអន្តរជា ដែលមានន័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតលើទឹកដីខ្មែរ និងដែនអធិតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។ == ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ == ចំពោះប្រាសាទព្រះវិហារមានផែនទីមួយមានចំណងជើងថា គណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិននឹងសៀម (Commission de délimitation entre I´Indochine et le Siam) ត្រូវបានបោះពុម្ពនៅទីក្រុងប៉ារីស និងត្រូវបានប្រគល់ជូនឱ្យរដ្ឋាភិបាលសៀម និងផ្តល់ជូនរាល់សមាជិកមកពីប្រទេសសៀម ដែលស្ថិតនៅក្នុងគណៈកម្មការចម្រុះខាងកំណត់ព្រំដែននៅឆ្នាំ១៩០៨។ នៅក្នុងផែនទីនេះ ខ្សែព្រំដែនកាត់តាមខាងជើងប្រាសាទមានចម្ងាយប្រហែល៥០០ម៉ែត្រ។ ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងច្បាស់ ហើយបន្ទាប់មកសៀមមិនដែលលើកយករឿងប្រាសាទព្រះវិហារមកចោទជាបញ្ហាម្តងណាឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៩២៥ និងឆ្នាំ១៩២៦បារាំងនឹងសៀមបានរៀបចំដែនដី ហើយនៅពេលនោះក៏ពុំមានបញ្ហាចោទអំពីជួរភ្នំដងរែកឡើយ។ ជារឿងអកុសលណាស់ដែលជៀង៣០ឆ្នាំ ក្រោយពីសៀមបានដកថយជាលើកចុងក្រោយនោះ ប្រាសាទព្រះវិហារព្រមទាំងទឹកដីភាគខាងជើង និងពាយ័ត្យរបស់យើង មានបញ្ហាជាមួយសៀមម្តងទៀត។ អនុសញ្ញាបារាំងសៀម នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា នៅទីក្រុងតូក្យូ តាមអន្តរាគមន៍នៃប្រទេសជប៉ុន ដែលបានតម្រូវឱ្យមានយុទ្ធសន្តិភាព ដើម្បីបញ្ឈប់ការប្រទូស្តរាយ ដែលប្រទេសសៀមបានប្រព្រឹត្តប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា ពោលគឺប្រឆាំងនិងបារាំង នៅដើមសង្គ្រាមលើកលើទី២។ តាមអនុសញ្ញានេះប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]មួយភាគ [[ខេត្តសៀមរាប]] និង[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]។ ប៉ុន្តែជាសំណាងល្អ ប្រាំឆ្នាំក្រោយមកមានកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំងសៀមនៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៦នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានរំលាយចោលនូវអនុសញ្ញាចុះថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១។ ដូច្នេះថៃត្រូវប្រគល់ទឹកដីខ្មែរ ដែលខ្លួនបានកាន់កាប់ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៦នោះមកឱ្យខ្មែរវិញ<ref>ឯកសារសង្ខេបស្តីអំពី ប្រាសាទព្រះវិហារ អតីតកាលរុងរឿង និងមោទនភាពជាតិខ្មែរ រៀបចំដោយ បណ្ឌិត ស៊ន សំណាង និង បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ឆ្នាំ២០០២ ទំព័រទី៥</ref>។ == ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ<ref>http://spktliv.com/archives/5261{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ក្នុងព្រះរាជពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ០៥ មករា ១៩៦៣ “ ———– ពួកថៃ ជាចុងក្រោយបានដកថយចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ បន្ទាប់ពីកុហកភូតភរជាច្រើនរួចមកនិងល្បិចកល់ដែលគេប្រើមិនទាន់អស់ការ។ ការដកថយនេះ មិនបានបញ្ឈប់ប្រទេសថៃឲ្យធ្វើខ្លួនជាអ្នកចាញ់ដ៏ល្អទេ តែប្រទេសថៃនៅបន្តការពង្រីកដែនដីរបស់គេពោលគឺគេបានគូសផែនទីថ្មីដោយរំលោភចូលមកប្រាសាទព្រះវិហារ។ជាពិសេសទៅទៀត ពួកថៃបានរាយលួលបន្លានិងសង់បន្ទាយយោធានិងតម្រួតនៅកន្លែងមួយចំនួនចូលជ្រៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ។ការធ្វើបែបនេះគឺជាការបំពានសាលក្រមតុលាការអន្តរជាតិ “ ។ លិខិតក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាជូនទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គករសហប្រជាជតិដកនៅ ថៃ្ងទី ២៣ មេសា ១៩៦៦ ដកស្រង់ព្រះរាជសន្ទរកថាសម្តេចសីហនុដែលបានថ្លែងក្នុងពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ == តម្លៃនៃប្រាសាទ == ការសិក្សាស្រាវជ្រាវប្រៀបធៀបប្រដូចចម្លាក់រចនាបថ សិល្បៈខ្មែរ ដើម្បីស្វែងយល់ស្គាល់អំពីការវិវត្តិរបស់វប្បធម៌ខ្មែរ និងអរិយធម៌ខ្មែរអាចជាកត្តាមួយដើម្បីធ្វើឱ្យយើងមានមោទភាពក្រៃលែងចំពោះការប៉ិបប្រសប់ ចំណេះដឹងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ និងភាពឧស្សាណ៍ព្យាយាម តស៊ូរបស់ដូនតាយើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមិនគ្រាន់តែជាមោទភាពក្នុងផ្នែកសិល្បៈវប្បធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ ប្រាសាទព្រះវិហារជាមោទភាពដល់ធំធេង ឧត្តុងឧត្តមរបស់ខ្មែរក្នុងវិស័យទ្រឹស្តី គំនិត បញ្ញាញាណ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច កសិកម្ម យោធា គ្រប់គ្រង និងប្រវត្តិសាស្រ្ត។ល។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាសក្ខីភាពនៃមហាអំណាចរបស់ខ្មែរជាសក្ខីភាពនៃការគ្រប់គ្រងនយោបាយដ៏ល្អប្រសើរមួយ ដែលមានទ្រឹស្តីពិតប្រាកដនិយម មានចក្ខុវិស័យល្អខ្ពង់ខ្ពស់ ចេះកសាងស្ថាបនាជាតិតាមផ្លូវល្អប្រសើរ ប្រត្យកនិយម និងជាសក្ខីភាពនៃសេចក្តីអង់អាចក្លាហាន ពូកែរបស់ខ្មែរចេះបន្តវេណគ្នាឱ្យមានចីរភាព។ កត្តានេះហើយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសខ្មែរមានទឹកដីដល់ធំទូលាយក្លាយជាអាណាចក្រមួយយ៉ាងធំនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ == រូបភាព == <gallery> ឯកសារ:Phraviharngopura.jpg ឯកសារ:Preahvihear112.jpg ឯកសារ:Preah Vihear Cambodia 004.jpg ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129338.jpg ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129336.jpg </gallery> == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ទេសចរណ៍]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រះវិហារ]] <references />{{ទំព័រគំរូ:ស្ថានីយអង្គរ}} gjo4m2p6r1bql1ffj66docmje2r6cql 322472 322470 2025-06-25T04:03:16Z TheNoob2022 46647 เพิ่มข้อเท็จจริง 322472 wikitext text/x-wiki {{Infobox ប្រាសាទ |image =Preahvihear1.jpg |creator = [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]][[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] |proper_name = [[ប្រាសាទព្រះវិហារ]] |date_built = សតវត្សទី ៩-១២ |primary_deity = ស្រីសិខគិរីស្វរៈ |architecture = [[រចនាបថឃ្លាំង]] |location = อำเภอกันทรลักษ์ จังหวัดศรีสะเกษ |country = Thailand }} == ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត == ปราสาทพระวิหาร เป็นของชาวสยาม แต่ถูกขโมยโดยชาวเขมรผู้เป็นทาส แล้วพอำด้ไปก็ทำเหี้ยอะไรไม่เป็นแล้วปล่อยร้างไปงั้นแหละ 😂ប្រាសាទព្រះវិហារ (Prasat Preah Vihear) ស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ក្នុងភូមិសាស្ត្រ [[ភូមិធម្មជាតិ]] [[ឃុំស្រអែម]] [[ស្រុកជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]<ref>ឯកសារទីតាំងរដ្ឋបាលខេត្តព្រះវិហារ</ref> និងពីអតីកាលមានទីតាំងក្នុងភូមិគ១ ឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ<ref>សៀវភៅ មគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរ ដោយលោក កែវ ភួង ឆ្នាំ២០០៣។</ref>។ ចំណែកពីអតីកាលស្រុកជាំក្សាន្តស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទភ្នំដែលកសាងនៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនៃ[[ជួរភ្នំដងរែក]] ដែលមានរយៈកម្ពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ ធៀបទៅនិងនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ។ សិលាចារឹកប្រាសាទខ្នា បានហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំកំផែង ឬភ្នំជញ្ជាំង។ ប្រជាជនថៃហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំវែង ចំណែកប្រជាជនឡាវហៅថា ភ្នំដេនមឿង។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ខេត្តស៊ីសាកេត]] នៃ[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានចម្ងាយប្រមាណ ៥៥គីឡូម៉ែត្រពីសាលាស្រុកជាំក្សាន្ត ១០០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម[[ខេត្តព្រះវិហារ]] ជាង ១៥០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម [[ខេត្តសៀមរាប]] និងចម្ងាយប្រមាណ ៤០០គីឡូម៉ែត្រពី [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ ជួរភ្នំដងរែកជាខណ្ឌសីមាព្រំប្រទល់ធម្មជាតិអន្តរជាតិរវាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និង[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅលើចំណុចខ្សែស្រប១៤.២៤ ទៅ១៨នៃរយៈទទឹងខាងកើត និងចំណុចខ្សែស្រប១០៤ ទៅ៤១.០២នៃរយៈបណ្តោយខាងជើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានទីតាំងស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំព្រះវិហារ ស្ថិតនៅលើផ្ទៃដីទំហំ៨០០ គុណនឹង ៤០០ ម៉ែត្រការ៉េ។ ភ្នំប្រាសាទព្រះវិហារនេះមានលក្ខណៈចោទខ្លាំងពីខាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និងជម្រាលពីខាង[[ប្រទេសថៃ]]។ សព្វថ្ងៃនេះអ្នកលក់ដូរ និងប្រជាជនតំបន់នោះភាគច្រើនតែងតែឡើងទៅលើភ្នំតាមផ្លូវស៊ី១ ពីព្រោះថាផ្លូវនោះវាងាយស្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរ។ ម្យ៉ាងទៀតអ្នកទេសចរអាចឡើងភ្នំព្រះវិហារតាមរយៈជណ្តើរបុរាណនៅផ្នែកខាងកើតនៃភ្នំ ដែលត្រូវបានកសាងតាំងពីសម័យជាមួយប្រាសាទមកម្លេះ តែត្រូវបានខូចខាតយ៉ាខ្លាំង តែនៅពេលបច្ចុប្បន្នមានការជួសជុលនិងយកឈើធ្វើជាជណ្តើរជំនួសវិញក្រោមការជួសជុលរបស់ [[អាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ]]។ ក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារគេអាចជ្រើសរើសតាមរយៈផ្លូវពីរគឺ៖ * ចេញពី [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅកាន់ [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] ឆ្ពោះទៅកាន់ [[ស្រុកអន្លង់វែង]] រហូតមកដល់វង្វង់មូលស្រអែម រួចបន្តដំណើរប្រហែល ២០គីឡូម៉ែត្រទៀត និងដល់[[ចំណតគ១]] ដែលជាកន្លែងលក់សំបុត្រឡើងប្រាសាទព្រះវិហារ។ * ចេញដំណើរពី [[រាជធានីភ្នំពេញ ]]ទៅ [[ខេត្តកំពង់ធំ]] បន្ទាប់មកដល់ថ្នល់បំបែកសៀមរាប-ព្រះវិហារ រួចបត់ស្តាំកាត់តាម [[រមណីយដ្ឋានសំបូរព្រៃគុក]] ឬ[[ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក]] រហូតដល់ផ្លូវបំបែក[[ភ្នំដែក]]រួចបត់ឆ្វេងមកទីរួម [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ហើយបន្តដំណើររហូតដល់វង្វង់មូលស្រអែម។ == ឈ្មោះប្រាសាទ == ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ និងខៅផ្រៈវិហាន ជាភាសាថៃមានន័យថាប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ។ ខៅមានន័យថាភ្នំ ចំណែកពាក្យ ផ្រៈវិហានមកពីភាសាខ្មែរថាព្រះវិហារ ដែលភាសាសំស្រ្គឹតថាវិហារៈ។ តាមសិលាចារឹកប្រាសាទព្រះវិហារឈ្មោះតាមលិង្គ ដែលតម្កល់ទុកនៅទីនេះ មានឈ្មោះថា ប្រាសាទស្រី សិខារិស្វរៈ ដែលមានន័យថាម្ចាស់នៃកំពូលភ្នំ។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទហិណ្ឌូ។ == ប្រវត្តិប្រាសាទព្រះវិហារ == ក្រុមអ្នកបុរាណវិទ្យាតែងបានគិតថា ជាប្រាសាទដែលមានរបៀបសង់សឹងតែដូចៗគ្នាទៅនឹងសំណង់ដទៃទៀតដែលសិ្ថតក្នុងស្ថាបត្យកម្មរបស់ស្ថេចសូរ្យវរ្មម៌ទី១ គឺបែបប្រាសាទសណ្តូកលើភ្នំ ចាំងច្រិតថ្មភ្នំសាងជាប្រាសាទ ដូចគ្នាទៅនឹងប្រាសាទវត្តភូ ប្រាសាទភ្នំជីសូរ ប្រាសាទជើងព្រៃ ប្រាសាទវត្តត្រាច....ជាដើម។ល។ រីចម្លាក់នៅលើហោរជាងមានទំរង់ដូចនៅប្រាសាទបន្ទាយស្រី និង កោះកេរ ដូច្នោះដែរ ។តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវអាចសន្មតថា សំណង់ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានចាប់ផ្តើមកសាងឡើងដំបូងនៅដើមសតវត្សទី៩ ក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] (៨០២-៨៥០)។ តាមរយៈសិលាចារឹកលេខ K-៥៨៣ នៅ[[ប្រាសាទបាពួន]] ចារក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៨៤៤-៩៦៨) និយាយថាព្រះអម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាព្រះបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] បានទៅធ្វើតបៈនៅភ្នំលិង្គបព៌ត([[ប្រាសាទវត្តភូ]]ចំប៉ាសាក់[[ប្រទេសឡាវ]]) ហើយបាននាំយកលិង្គព្រះឥសូរពីថ្មលិង្គភ្នំធម្មជាតិ (ស្វយម្ភូលិង្គ) មកតម្កល់នៅលើភ្នំព្រះវិហារក្នុងព្រះនាមអាទិទេព ព្រះស្រីសិខរីស្វរៈ ដែលមានន័យថាអាទិទេពនៃកំពូលភ្នំ។ ស្រីសិខរីស្វរៈនេះហើយដែលហៅចំពោះលិង្គព្រះឥសូរតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ និងជាឈ្មោះប្រាសាទព្រះវិហារសម័យបុរាណផង។ ប្រាសាទព្រះវិហារសាងសង់សម្រាប់ឧទ្ទិសចំពោះ[[ព្រះឥសូរ]] ក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដែលកសាងប្រាសាទព្រះវិហារមានដូចជា៖ * ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]](៨០២-៨៥០) * [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]] (៨៨៩-៩០០) * [[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៩៤៤-៩៦៨) * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២ -១០៥០) * [[ព្រះបាទទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (១០៥៦-១០៦០) * [[ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី២]] (១០៦០-១០៨០) * [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]] (១០៨០-១១០៩) * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] (១១១៣-១១៥០) ព្រះមហាក្សត្រដែលបានកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ និងជួសជុលប្រាសាទ ដែលលេចធ្លោមានដូចជា៖ * [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ប្រាសាទកណ្តាល។ * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់អគារដ៏វែងនៅជិតប្រាង្គកណ្តាល កំពែងព័ន្ធជុំវិញ និងគោបុរៈទី៣។ យោងតាមសិលាចារឹករបស់ប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] បានរៀបចំពិធីដើម្បីអញ្ចើញទេវៈ ភទ្រស្វរៈ ដែលគង់នៅវត្តភូ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកគង់នៅជាមួយនិងទេវៈ ស្រីសិខរិស្វរៈ ដើម្បីជួយការពារ និងថែរក្សាអាណាចក្រខ្មែរ និងប្រជារាស្រ្ត។ * [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យពីរ និងជួសជុលផ្នែកមួយចំនួននៃប្រាសាទ។ * [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]]៖ ព្រអង្គបានសាងសង់ព្រះលាន ដែលមាននាគក្បាលប្រាំពីរ រូបតោតាមផ្លូវ និងនាគជាច្រើនទៀតតាមជណ្តើរឡើង។ ព្រះអង្គបានរៀបចំពិធីសម្ពោធប្រាសាទ និងចាត់ទុកជាកន្លែងគោរពសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រគ្រប់រូប។ តាមការស្រាវជ្រាវពីឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរជាច្រើន បានឱ្យដឹងថា ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងពីថ្មភក់ ចាប់តាំងពីរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ សោយរាជ្យ នៅពាក់កណ្តាលទីមួយនៃសតវត្សទី១១។ ទីតាំងធ្វើប្រាសាទ ដែលស្ថិតនៅលើទីខ្ពស់ជាងគេ នោះមានកំពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ (ឯកសារបារាំង) ឬ៦១៥ម៉ែត្រ (ឯកសារអង់គ្លេស) ។ ប្រវត្តិនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ មាននៅលើសិលាចារឹកខ្មែរនៅ [[ប្រាសាទបាពួន]] ក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] គឺK-៥៨៣ ៖ អ្នកដែលចារសិលាចារឹកគឺមានឈ្មោះ ហរិវាហៈ នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្រ្ទវរ្ម័នទី១]] ឆ្នាំ៩៤៤ ដល់ ឆ្នាំ៩៦៨ នៃគ.ស ។ បានចារជាភាសាសំស្រ្កឹត និងជាភាសាខ្មែរបុរាណ ។ បានចារថា មានព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គព្រះនាម ឥន្រ្ទាយុទ្ធ លោកបានយកលិង្គមួយ ឈ្មោះ ស្រីសិខរិស្វរៈ មកតាំងនៅ និងមកប្រតិស្ឋនៅទីនេះ គឺប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។ ព្រះអង្គលោកខ្លាំងពូកែខ្លាំងណាស់ ។ លោកមានមហិទ្ធិឫទ្ធិ ទៅច្បាំងជាមួយនឹងស្តេចចាម ហើយចាប់ស្តេចចាមនោះបានទៀត ។ ចំពោះសេចក្តីសិលាចារឹកនេះ អ្នកប្រាជ្ញខាងប្រវត្តិសាស្ត្រគិតថា មិនមានសិលាចារឹកឯណាទៀត និយាយពីចម្បាំងទៅចាប់ស្តេចចាមនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែស្តេចដែលលោកចាប់បាននោះ ប្រហែលជាមិនមែនជាស្តេចចាម ដែលត្រួតប្រទេសចាមទាំងមូលនោះទេ ។ ប្រហែលជាស្តេចអង្គតូចមួយ ដែលត្រួតនៅនគរមួយ ដែលមានព្រំប្រទល់នៅជាប់នឹងប្រទេសខ្មែរ។ ប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានបារាំងប្រគល់ទៅឱ្យ[[ប្រទេសថៃ]]កាន់កាប់នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ហើយត្រូវបានប្រគល់ឱ្យ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]វិញតាមសាលក្រមចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ នៅ[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៅ [[ទីក្រុងឡាអេ]]ប្រទេសហូឡង់។ == សិលាចារឹក == សិលាចារឹក ដែលមានចារនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារមានចំនួន ៤ផ្ទាំងដូចជាសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ K-៣៨១ K-៣៨២ និង K-៣៨៣។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ សិលាចារឹកនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅសងខាងនៃមេទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រឹ្តត និងភាសាខ្មែរបុរាណនៅចន្លោះឆ្នាំ១០៣៨ និងឆ្នាំ១០៤៩នៃគ.ស។ សិលាចារឹកនេះមានសារៈប្រយោជន៍ជាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ និងនិយាយពីស្រីសុកៈរាម ដែលបរិយាយនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨១ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្លោងទ្វារព្រះបរមរាជវាំងក្នុងគោបុរៈទី៣នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១០២៤ សិលាចារឹកនេះនិយាយពីព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិតនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨២ សិចារឹកនេះបានចារនៅលើសសរមួយ និងមានលក្ខណខូចខាតយ៉ាងខ្លាំង ដែលនៅពីមុខប្រាង្គសំខាន់នៃប្រាសាទព្រះវិហារ តែសព្វថ្ងៃត្រូវបានទុកនៅក្នងសារមន្ទីរជាតិនៅក្នុងទីក្រុងបាំកក។ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្នុងឆ្នាំ១០៤៧ ក្នុងរាជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ និយាយពីការអនុញ្ញាតិក្នុងការចារសិលាចារឹក និងព័ត៌មានតិចតួចពីប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨៣ ជាសិលាចារឹកនិយាយពីព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក។ សិលាចារឹកនេះចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១១១៩ ដល់ ឆ្នាំ១១២១ ដោយមានការបញ្ជាពីព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២។ សិលាចារឹកនេះ បានបរិយាយនៅខាងក្រោម<ref>Vittorio Roveda, Preah Vihear, River books Guides, 2000,Bangkok,p.p18-20.</ref>។ សិលាចារឹកទាំងបួននេះ ត្រូវបានរកឃើញដោយលោក [[អេធៀន អៃម៉ូនីញ៉េរ៍]] រកឃើញនៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ហើយត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ និងសិក្សាជាបន្តបន្ទាប់ដោយលោក បាថ (A. Barth)<ref>Barth A. ''Inscriptions sanscrites du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1885.</ref> និងលោក ប៊ែរហ្គែន (A. Bergaigne)<ref>Bergaigne A. ''Inscriptions sanscrites de Campa et du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1893.</ref> លោក ឡុយណេឌឺឡាស្ហុងគីជែរ (Étienne Lunet de Lajonquière) លោក [[ល្វីស៍ ហ្វ៊ីណូត៍]] លោក [[ហង់រី បាម៉ងជេរ]] លោក [[ហង់រី ម៉ាហ្សាល់]] លោក [[ហ្សក សឺដែស្ត]] ជាដើម។ តាមសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ បានឱ្យដឹងថាប្រាសាទព្រះវិហារកសាងឡើងសម្រាប់ជាទីសក្ការៈឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះទៅដល់ព្រះសិវៈ ឬព្រះឥសូរ និងបារមីនៅទីនោះដែលមានព្រះនាមថា ស្រីសិខារិស្វរៈ<ref>សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត រស់ ចន្ទ្របុត្រ</ref>។ សិលាចារឹកលេខ K៣៨៣ បញ្ជាក់ថានៅឆ្នាំ ១១២១ ព្រះរាជគ្រូ ទិវាករបណ្ឌិត បានចាររៀបរាប់ពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងព្រះមហាក្សត្រប្រាំអង្គ ដែលបានសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់។ សិលាចារឹកលេខ K៥៨៣ ដែលបកប្រែដោយលោក ក្លូដ ហ្សាក់ នៅក្នុងអត្តបទរបស់លោក(ការសិក្សាស្តីពីសិលាចារឹកកម្ពុជា សិលាចារឹកប្រាសាទបាពួន K៥៨៣) រៀបរាប់ជាភាសាសំស្រ្គឹតពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលជាអាទិទេពនៃក្សត្រលើគ្រប់ទ្វីបបានគ្រប់គ្រងប្រទេសប្រកបដោតទសពិធរាជ្យធម៌ និងការពារប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះរាជបុត្ររបស់អង្គព្រះនាម ស្រីឥន្រ្ទយុទ្ធ មានថាមពលខ្លាំងក្លាតាំងពីវ័យក្មេង ដោយច្បាំងឈ្នះស្តេចចម្ប៉ា។ ព្រះអង្គបានយាងទៅធ្វើធម៌នៅលិង្គបុរៈ(ប្រាសាទវត្តភូ) ។ តាមការបញ្ជារបស់ព្រះសិវៈ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយពីបំណែកលិង្គធំមួយទៀតឈ្មោះ លិង្គនិសកល ហើយព្រះអង្គបានតម្កល់លិង្គនេះនៅវត្តសន្ទុ ដោយប្រគេនថ្វាយព្រះចៅ លិង្គបុរៈ នូវទេពរូប​ស្រីសិខរិស្វរៈ ហើយបន្ទាប់មកព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកបាពួនបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ ពីកំណើតកំណើតនៃទីសក្ការបូជាចំពោះសិខរិស្វរៈ តាំងពីជំនាន់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។ === ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ === អំពីជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ៖ ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាបុត្ររបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នៅពេលដែលលោកមានព្រះជន្មចាស់ទៅ ព្រះអង្គបានទៅរៀនធម៌ តាំងសីលនៅលិង្គបុរៈគឺជាវត្តភូ នៅខាងត្បូងស្រុកលាវ សព្វថ្ងៃនេះ ។ រួចហើយ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយ ដោយយកថ្មនោះជាបំណែកនៃលិង្គធំមួយ។ លិង្គនោះឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈ ព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ។ លិង្គឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈគឺជាឈ្មោះទីប្រាសាទព្រះវិហារនេះផងដែរ ដែលត្រូវបានយកមកប្រតិស្ឋស្ថាន នៅប្រាសាទស្រីសិខរិស្វរៈនេះ គឺជាបំណែកលិង្គ ដែលត្រូវបានយកមកពីលិង្គបុរៈ នៅវត្តភូចម៉្បាសាក់ ប្រទេសឡាវ គឺត្រូវបានយកមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ។ ពេលនោះ អ្នកប្រាជ្ញដែលសិក្សាពីសិលាចារឹក និងអំពីប្រាសាទព្រះវិហារនេះ គេសន្មត់ថា ទីនោះប្រហែលជាទីតាំងទាំងប៉ុន្មាន គឺមិនមែនដូចសព្វថ្ងៃនេះទេ ។ មានតែអាស្រមធ្វើអំពីឈើ ពីព្រោះជាទីកន្លែងសម្រាប់ស្នាក់នៅនៃពួកព្រាហ្មណ៍ ដែលមានភារៈទទួលគោរពថែរក្សាលិង្គស្រីសិខរិស្វរៈនេះ។ === ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត === បើតាមអត្ថបទសិលាចារឹក នៅប្រាសាទព្រះវិហារលេខ K-៣៨១ ដែលចារជាភាសាខ្មែរបុរាណ និងភាសាសំស្រ្កឹត បានឱ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះថា តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត ជាមនុស្សសំខាន់ដែលទាក់ទិននឹងប្រវតិ្តប្រាសាទព្រះវិហារ ។ ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត មានអាស្រមួយ នៅនឹងដែនដីនៃទីតាំងប្រាសាទព្រះវិហារ។ នៅរវាងឆ្នាំ១០២៤នៃគ.ស គឺលោកបានទទួលអង្រឹងស្នែងមាស និងវត្ថុដ៏មានតម្លៃដទៃទៀតជាច្រើន ពី[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រោះតែព្រះអង្គដឹងគុណដល់ចំពោះព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត ដែលបានថែរក្សាលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសស្វ [[ឯកសា|thumb|បើុយតាឌី]] [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រះអង្គមានជំជឿខ្លាំងណាស់ នេះបើតាមសិលាចារឹក ។ លោកជឿថា លិង្គដែលមានព្រះនាម ស្រីសិខរិស្វរៈ ដែលធ្វើរួចហើយពីវត្តភូ យកមកទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ នេះ តែងតែសម្តែងមហិទ្ធិឫទ្ធិ បដិហារឱ្យព្រះអង្គបានឃើញ ។ ព្រះអង្គមិនមានពេលនឹងទៅធ្វើពិធីគោរពបូជាដល់សិវលិង្គមានតែព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្ទ្របណ្ឌិត គាត់ធ្វើ ហើយលោកសុំឱ្យខំធ្វើនោះទៅទៀត ដើម្បីឱ្យបានបុណ្យបានផលដល់លោកនិង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ សេចក្តីក្នុងសិលាចារឹនោះ បញ្ជាក់ហើយកញ្ជាក់ទៀត ព្រះអង្គខំធ្វើខ្លាំងណាស់ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា អ្នកដែលនៅបម្រើនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារ នៅដើមសតវត្សទី៩ នៃរជ្ជកាលរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] មានមនុស្សច្រើនណាស់ មិនមែនមានតែព្រាហ្មណ៍ទេ មានអ្នកខ្លះ ជាពល ជាអ្នកស្រុកនៃភូមិដែលនៅជិតមានឈ្មោះភូមិគេ ប៉ុន្តែភូមិខ្លះយើងមិនដឹងថា ទីតាំងនៅត្រង់ណា តែនៅនឹងជើងភ្នំ អាចឡើងមកនៅលើភ្នំទៀត សុទ្ធតែជាអ្នកនៅគោរព នៅបូជា អ្នកដែលជួយធ្វើនេះធ្វើនោះ ដើម្បីថែរក្សា។ ហេតុនេះ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកសុំឱ្យយកអ្នកទាំងអស់គ្នានេះ ចូលមកស្បថធ្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ។ មិនមែនគ្រាន់ជាអ្នកបម្រើ យើងធ្វើតាមចិត្ត នោះទេ។ សម្បថនោះមានអីខ្លះទៅ? គឺថាសម្បថនោះមាន បើអ្នកឯងស្បថថា យាមប្រាសាទ គឺប្រាកដជាយាមប្រាសាទ ។ បើអ្នកឯងថែទាំប្រាសាទ ប្រាកដជាថែទាំប្រាសាទ ។ ហើយលោកបញ្ជាក់ថា បើអ្នកឯងជាអ្នកថែទាំប្រាសាទ អ្នកឯងជាអ្នកការពារ អ្នកនៅបម្រើទាំងអស់សូម្បីតែនៅក្នុងប្រាសាទ ក៏ត្រូវការរពារ អ្នកអស់ សូម្បីតែគេទៅធ្វើការនៅក្រៅប្រាសាទ ឧទាហរណ៍ដូចជាទៅធ្វើស្រែ ឃ្វាលគោ ដែលនៅក្រៅរង្វង់ប្រាសាទ អ្នកឯងក៏ត្រូវការពារគេនោះដែរ ។ ហើយលោកឲ្យការពារកុំឲ្យមានពួកបះបោរ មកធ្វើបាបអ្នកស្រុកអស់នោះ ។ ដូច្នេះសម្បថនេះមិនដូចសម្បថដែលពួកអ្នករាជការ គេហៅតម្រួតលោកឱ្យយធ្វើស្បថចំពោះលោក ដែលគេចារនៅលើខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទវិមានអាកាស]] នៅអង្គរនោះមិនដូចគ្នាទេ ។ នេះគឺយើងស្បថ យើងសមរេចថា យើងនៅបម្រើអាទិទេព សិខរិស្វរៈ នៅនឹងភ្នំព្រះវិហារនេះ» ។ === ស្រីសុកៈរាមា === នៅក្នុងចំណោមអ្នកដែលនៅបម្រើលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ កាលនោះមានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ស្រីសុកៈរាមា ជាមនុស្សសំខាន់ ។ ស្រីសុកៈរាមានេះ មានក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ ជាអ្នករក្សាទុកឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ តាំងពីព្រះរាជាកម្ពុជា រឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ កិច្ចការរាជការ និងរឿងស្នាព្រះហស្តផ្សេងៗ តាំងពីសម័យមុនអង្គររហូតមកដល់ព្រះបាទសូរ្យវរ័្មនទី១នេះ មានទាំងអស់ គេសរសេរទុក ខ្ញុំមើលនៅស្លឹកហ្នឹង គឺស្លឹករឹតហើយ ។ ទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារផង និងទុកនៅនឹងប្រាសាទមួយទៀត ដែលសព្វថ្ងៃនេះ នៅនឹងប្រាសាទខាងជើងភ្នំដងរែក ។ គេយកគាត់មកនិយាយនេះ គឺគាត់ជាអ្នកគោរពត្រឹមត្រូវ ជួយធ្វើការបោសសំអាត រៀបចំគោរព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ។ តែលោកនៅតែគោរពព្រះឥសូរ ព្រោះនៅក្នុងសិលាចារឹកនេះឯង គេបាននិយាយថា ដើម្បីកំណត់ព្រំប្រទល់អំណាចរបស់លោកបណ្តោះអាសន្ន លោកឱ្យគេធ្វើលិង្គចំនួន ០៤ ដែលលិង្គនីមួយៗឈ្មោះដដែលគឺ ស្រីសូរ្យវរមេស្វរៈ គឺលិង្គព្រះឥសូរតំណាងឱ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។ លិង្គទាំងបួននេះ គេយកទៅប្រតិស្ឋនៅទិសទាំងបួននៅនឹងគ.ស ១០១៨ ។ នេះគឺជាអ្វីដែល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកបានធ្វើសម្រាប់ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ។ លិង្គទាំងបួនត្រូវបានដាក់ដម្កល់នៅតាមទីកន្លែងទាំងបួនផ្សេងៗគ្នាមានដូចជា៖ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទឯកភ្នំ]]នៅវត្តឯកភ្នំ([[ខេត្តបាត់ដំបង]]) ដែលមានឈ្មោះថាជ័យក្សេត្រ នៅព្រំប្រទល់ខាងលិច។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ ([[ខេត្តព្រះវិហារ]]) ដែលមានឈ្មោះថាស្រីសិខរិស្វរៈ នៅព្រំប្រទល់ខាងជើង។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទភ្នំជីសូរ]]([[ខេត្តតាកែវ]]) ដែលភ្នំជីសូវពីមុនមានឈ្មោះថា ស្រីសូរ្យទ្រី ឬស្រីសូរ្យបព៌ត ឬស្រីសូរ្យគីរី មានន័យភ្នំរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] នៅព្រំប្រទល់ខាងត្បូង។ * សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅឥសានតិរថៈ ប្រហែលជានៅតាមដង[[ទន្លេមេគង្គ]] ត្រង់[[ខេត្តក្រចេះ]] ឬក៏ស្ទឹងត្រែង នៅព្រំប្រទល់ខាងកើត។ === ព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក === សិលាចារឹកនៅនឹង[[ភ្នំសន្តក]] K-១៩៤ នៅភ្នំព្រះវិហារនេះ K-៣៨៣ និយាយច្រើនណាស់ តែអំពីព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ ។ ហេតុអ្វី ព្រាហ្មណ៍នេះ បម្រើស្តេចខ្មែរតាំងតែពីនៅវ័យក្មេង តាំងតែពីជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ័្មនទី២]] ដែលលោកកសាង[[ប្រាសាទបាពួន]] ហើយរហូតមកដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ។ លោកបានទទួលងារធំជាងគេបំផុត ក្នុងចំណោមព្រាហ្មណ៍ជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់របស់ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ហើយលោកតែងតាំងជាព្រាហ្មណ៍ធំ សម្រាប់ធ្វើរាជាភិសេកទាំងអស់ស្តេចទាំងប៉ុន្មាន ។ សេចក្តីសំខាន់នៃសិលាចារឹកដែលទាក់ទងនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ គឺលោកជាអ្នកចាត់ចែងតបញ្ជាពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] មកទ្រព្យសម្បត្តិទាំងប៉ុន្មានសម្រាប់ប្រាសាទទាំងអស់ នៅក្នុងស្រុកខ្មែរហ្នឹង គឺលោកចាត់ចែង ។ ទ្រព្យសម្បត្តិភាគច្រើនដែលព្រាហ្មណ៍ទិវាក បានទទួលជាព្រះរាជទានពីព្រះមហាក្សត្រ រួមមានគ្រឿងអលង្ការជាមាស ជាពេជ្រដ៏មានតម្លៃ និងជាវត្ថុមានតម្លៃជាមធ្យមក្តី គឺលោកយកទៅថ្វាយព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ទាំងអស់ ។ ដូច្នេះចំពោះប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ ដែលមានអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ នេះ ព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាការៈ លោកមានកិច្ចការសម្រាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ព្រាហ្មណ៍ ទិវាការៈ ឬ ទិវាក នេះ លោកទៅសង់រូបអាទិទេពផ្សេងៗ លោកឱ្យដីភូមិ លោកទៅបោះព្រំប្រទល់ លោកឱ្យយពលសម្រាប់ភូមិណា ដែលត្រូវការសម្រាប់ធ្វើម៉េចឱ្យអាចបានធ្វើការ យកស្រូវ យកអង្ករយកមកបូជាធ្វើពិធីផ្សេងៗ នៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារនេះ ។ ហើយមួយពេលនោះ លោកទទួលបានបុស្បុកមាសជារង្វាន់ពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកយកទៅថ្វាយអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ ពេលដែលចូលឆ្នាំក៏លោកធ្វើសម្រាប់អាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ហ្នឹង គឺលោកយកសំរឹទ្ធទៅក្រាលនៅកណ្តាលប្រាសាទ ដែលគេយល់ថាប្រាសាទនៅឯចុងភ្នំនោះ ហើយយកចានធ្វើអំពីមាស ពីប្រាក់ យកទៅប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រាសាទ មានឱ្យជាសត្វពាហនៈ មានឱ្យជាខ្ញុំបម្រើ ។ បន្ទាប់មកទៀត លោកធ្វើការជួសជុលសំណង់ផ្សេងៗ លោកជាអ្នកទទួលព្រះករុណាយាងទៅណា លោកទៅតាមដើម្បីនឹងទទួលកិច្ចការដែលពិនិត្យមើលប្រាសាទនានា ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ ។ ដូចនេះផ្នែកខាងបូជា ផ្នែកខាងរក្សាប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកផ្ទុកផ្ដាក់ទៅលើព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ នេះឯង។ == ជណ្តើរបុរាណខាងជើង និងបង្កាន់ដៃនាគ == ជណ្តើរខាងជើងគឺជាជណ្តើរស្ថិតនៅក្បែរព្រំដែនថៃនិងែរ ដែលពីមុនភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិអាចចូលតាមច្រកពីប្រទេសថៃបាន តែបច្ចុប្បន្នមិនអាចចូលទស្សនាបានទេ។ ជណ្តើរនេះមានចំនួន ១៦០កាំ។ ជណ្តើរនេះមានទទឹង ៨ម៉ែត្រ និងបណ្តោយ ៧៨,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់តោនៅសងខាងជណ្តើរ ដែលបច្ចុប្បន្ននៅសល់តែរូបចម្លាក់តោពីរបីប៉ុណ្ណោ។ បន្ទាប់ពីជណ្តើរបុរាណខាងជើងគឺបង្កាន់ដៃនាគដែលមានទទឹង ៧ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ៣១,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់នាគក្បាល៧អមសាងខាងផ្លូវ និងបន្ទាប់ទៀតមានកាំជណ្តើរ ២៥កាំ ដើម្បីឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៥។ == គោបុរៈទី៥ == គោបុរៈទី៥គឺជាសំណង់ប្រាសាទដែលមានទំហំតូចជាងគោបុរៈដទៃទៀតនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។ គោបុរៈនេះសាងសង់ជារាងចតុកោណកែងនៅលើខឿនដែលតម្រៀបថ្មខ្ពស់ផុតពីថ្មធម្មជាតិ ហើយមានជណ្តើរឡើងទៅទ្វារប្រាសាទខាងលើទាំងបួនទិស។ បច្ចុប្បន្ននេះមានតែទ្វារខាងត្បូងមួយគត់ដែលនៅមានរាងពេញលេញ ជារចនាបទសិល្បៈប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកទ្វារផ្សេងទៀតបានរលំបាក់បែកអស់។  គោបុរៈទី៥ ជាប្រាសាទដែលមានទ្វារចំហទាំងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ហើយមានដំបូលប្រក់ពីលើអំពីក្បឿងដែលទ្រដោយសសរធំៗប្រវែងប្រមាណ ៣.៥ម៉ែត្រ។    ហើយដែលសព្វថ្ងៃយើងឃើញមានសសរខ្លះនៅឈរនៅឡើយ ប៉ុន្តែចំពោះដំបូលបានរលំបាក់បែកអស់។នៅខាងកើតគោបុរៈទី៥     មានជណ្តើរបុរាណដែលមានប្រវែងប្រមាណ   ១៥០០ម៉ែត្រឡើងពីជើងភ្នំមកដល់ខាងលើ    ចំណែកនៅខាងជើងមានជណ្តើរថ្មឡើងពីក្រោមមកដល់លើភ្ជាប់តាមស្ពាននាគដែលមាននាគធំៗពីរអមសងខាងដងផ្លូវទើបឡើងមកដល់គោបុរៈទី៥។ យោងតាមសិលាចារឹកបាននិយាយថាមានតែព្រះមហាក្សត្រទេដែលអាចឆ្លងកាត់បាននិងព្រះគ្រូ  ព្រាហ្មណ៍  ឥសី និងទីប្រឹក្សា អ្នកមុខអ្នកការ ដែលឆ្លងកាត់តាមខ្លោងទ្វារនេះត្រូវដោះគ្រឿងលម្អចេញទាំងអស់។ == ស្រះទឹក ឬស្រះស្រង់ == ស្រះទឹកបុរាណមួយនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងឆ្វេងនៃព្រះថ្នល់ ដែលនៅចន្លោះគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤ ស្រះទឹកនេះជាស្រះទឹកខ្នាតធំដែលមានទទឹងប្រវែង ១៦.៨០ម៉ែត្រនិងបណ្តោយប្រវែង ៣៧.៨០ម៉ែត្រនិងមានកាំជណ្តើរចុះក្រោមជាថ្នាក់<ref>[[:th:ปราสาทพระวิหาร|វីគីភីឌៀមជាភាសាថៃ]]</ref>។ == គោបុរៈទី៤ == គោបុរៈ៤  តាមផ្លូវសក្ការៈ (វ្រះថ្នល់)   មានទទឹងប្រវែង ១០ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ២៧៥ម៉ែត្រ    អមដោយបង្គោលមានលម្អជារាងផ្កាឈូក្រពុំម្ខាងមានចំនួន ៦៧បង្គោលសីមា ទាំងសងខាងមានចំនួន ១៣៤បង្គោលសីមា។ បង្គោលសីមាមួយមានកម្ពស់ ២ម៉ែត្រ បង្គោលសីមានេះមានលក្ខណៈស្រដៀងនិងបង្គោលសីមានៅប្រាសាទវត្តភូ និងប្រាសាទភ្នំរូងដែរ។ បន្ទាប់ពីព្រះថ្នល់ ដែលអមដោយបង្គោលសីមា មានជណ្តើរឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៤ ដែលជណ្តើរនេះមាន៤ថ្នាក់ មានទទឹងប្រវែង ៣,៥ម៉ែត្រ និងមាន ៣៧កាំ ដែលមានចម្លាក់តោអមសងខាង។ នៅជិតព្រះថ្នល់មានស្រះទឹកមួយមានទំហំទទឹងប្រវែង ១៨,៣ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង៣៦,៨ម៉ែត្រ ស្រះមានលក្ខណៈជាថ្នាក់ទៅខាងក្រោម និងមានចម្លាក់តោពីរនៅខាងមុខ។ បន្ទាប់មកគឺទៅដល់ល្បាក់ថ្មមួយជាន់ទៀតដែលមានប្រាសាទសង់រាងជាកាកបាទនៅលើខឿនដែលតំរៀបថ្មភក់បន្ទាប់ពីថ្មធម្មជាតិ។  សំណង់គោបុរៈទី៤ មិនមែនមានទ្វារចំហរទាមងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ដូចគោបុរៈទី៥ទេ។  សំណង់ប្រាសាទសាងសង់នៅលើខឿនតាមជ្រុងទាមងបួន។ ចំណែកជញ្ជាំងខ័ណ្ឌចំកណ្តាលច្រកចូលពីទិសទាំងបួនប្រៀបដូចជារនាំងបាំងមិនអោយមើលឃើញទៅដល់ប្រាសាទនៅខាងក្នុងទេ។ ក្បាច់ចម្លាក់លើហោជាង   និងផ្តែរតាមច្រកចូលនីមួយៗពិពណ៌នាអំពីអាទិទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។   ផ្តែរច្រកចូលពីផ្នែកខាងកើតនិយាយអំពី  ព្រះក្រឹស្ហាកៃវល្យ (នាគមានក្បាលប្រាំមួយ)។   ចំណែកនៅលើហោជាង និងផ្តែរច្រកទ្វារខាងត្បូងនិយាយអំពី ទេវកថា កូសមុទ្រទឹកដោះ និងទេវកថា   ព្រះនារាយណ៍ផ្ទុំលើនាគអនន្តនៅកណ្តាលសាគរដែលជានិមិត្តរូបនៃការបង្កើតពិភពលោកសាជាថ្មី    និងនៅគង់វង្សជាអមតៈ     តាមរយៈទឹកអម្រឹតដែលទទួលបានពីការកូរសមុទ្រទឹកដោះរវាងពួកអសុរា  និងទេវតា។ នៅក្បែរគោបុរៈទី២ ខាងកើតប្រហែល៥០ម៉ែត្រមានស្រះតោមួយ ដែលមានទទឹងប្រវែង៩,៤ម៉ែត្រ។ == គោបុរៈទី៣ == គោបុរៈទី៣ឡើងទៅល្បាក់ភ្នំខាងលើតាមវ្រះថ្នល់មានទទឹងប្រវែង ១១ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង១៤៨ម៉ែត្រ   ដែលមានបង្គោលសីមាអមសងខាងចំនួន៨០ និងមានជណ្តើរឡើងកម្ពស់២៩កាំ ទើបទៅដល់គោបុរៈទី៣។ គោបុរៈ៣ ជាសំណង់ប្រាសាទដែលធំទូលាយ   សាងសង់សន្ធឹងពីលិចទៅកើត លើខឿនមួយខ្ពស់(នៅផ្នែកខាងកើត)។ ក្រៅពីសំណង់ប្រាសាទធំនៅកណ្តាលមានប្រាសាទសង់ជារាងថែវវែងពីរទៀតនៅសងខាង។នៅលើខឿនទីធ្លាខាងកើតមានកូនប្រាសាទតូចមួយ  ដែលមានដើមជ្រៃដុះស៊ុបទ្រុបលម្អពីលើ។ ប្រាសាទតូចនេះប្រហែលកសាងឡើងមុនពេលកសាងគោបុរៈផ្សេងៗនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកនៅផ្នែកខាងត្បូងមានសង់បន្ថែមថែវវែងពីរទៀតដែលគេហៅថា រាជវាំង។តាមរយៈសិលាចារឹកដែលមានចារនៅលើស៊ុមទ្វារថែវខាងកើតហើយថែវទាំងពីរនេះជាអាស្រមរបស់ព្រាហ្ម”វិរ”(Virashrama)   ហើយដែលគេយល់ថាជាកន្លែងព្រះរាជគ្រូរបស់ព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរ   ឫអ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់មកគោរពបូជាដល់  ព្រះសិខរេស្វរៈ នៅប្រាសាទព្រះវិហារ។    សិលាចារឹកបានអោយដឹងទៀតថា (Virashrama) សាងសង់ក្នុងរាជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។ == គោបុរៈទី២ == គោបុរៈទី២ មានសភាពទ្រុឌទ្រោមខ្លាំងជាងគោបុរៈផ្សេងៗទៀត។    គោបុរៈនេះបានផ្តល់ជាផ្លូវមួយយ៉ាងធំចូលទៅកាន់ទីលាន និងតួប៉មកណ្តាលដែលជាបូជនីយដ្ឋានធំ  និងជាកន្លែងចុងក្រោយនៃដំណើរធម្មយាត្រាទៅព្រះវិហារ។   ថែវខាងកើត   និងថែវខាងលិចមានជញ្ជាំងផ្ទៃលាត  និងបិទជិតនៅផ្នែកខាងក្រៅ ចំណែកឯផ្នែកខាងក្នុងមានសរសរស្តម្ភចំនួន'''១០'''   ដែលមានលក្ខណៈទោល  និងមានតួនាទីសម្រាប់ទ្រដំបូលខាងលើ  ហើយដែលសព្វថ្ងៃនេះបានខូចខាតនិងបាត់បង់អស់ហើយ។នៅក្នុងទីលានកណ្តាលផ្នែកខាងជើងមានបណ្ណាល័យចំនួនពីរ(២)មានរាងបួនជ្រុងទ្រវែងដែលមានទទឹង ៦.៥ម៉ែត្រ  និងបណ្តោយ១១ម៉ែត្រ   ឈរបើកចំហនៅលើអាកាស   ហើយស្ថិតនៅលើអក្សទិសខាងលិច   និងទិសខាងកើត។ នៅក្នុងអាគារកណ្តាលមានសិលាចារឹកដែលចុះកាលបរិច្ឆេទ ក្នុងរាជព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ហើយតាមសិលាចារឹកនេះដែរយើងអាចដឹងថា   ព្រះអង្គបានជ្រើសរើសយកប្រាសាទព្រះវិហារជាទីសក្ការៈក្នុងចំណោមទីសក្ការៈបី  ដើម្បីតម្កល់ព្រះសិវលិង្គ  ដ៏មានអានុភាពមួយដែលភ្ជាប់នឹងឈ្មោះព្រះអង្គថា SURYAMESHARA (សូរិយាមិស្វារៈ)  ជាម្ចាស់របស់ព្រះអង្គ។     សិលាចារឹកនេះក៏បានលើកឡើងអំពីក្រុមប្រឆាំងនិងរាជព្រះបាទ  សូរ្យវរ្ម័នទី១  ដែលមានឈ្មោះថាក្រុម បាសខ្មៅ។ នៅគ្រឹស្គសករាជឆ្នាំ១០៣៨ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១បានប្រកាសថាព្រះអាទិទេព (Sri Bhadresvara)បានយាងមកប្រាសាទព្រះវិហារ  ហើយបានលើកទឹកចិត្តដល់ប្រជានុរាស្រ្តធ្វើសច្ចាប្រណិធានអោយស្មោះភក្តីដល់ព្រះសិវៈ  ជាអ្នកការពារទឹកដីដែលតំណាងអោយព្រះអង្គផ្ទាល់។   ក្នុងកំឡុងពេលនោះគ្រួសាររបស់អ្នកតវ៉ា ប៉ះបោរក៏ត្រូវបានដោះស្រាយដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។ == គោបុរៈទី១ == គោបុរៈទី១  ជាសំណង់មានប្លង់រាងចតុកោណកែង ដែលមានបន្ទប់វែង(ថែវ)ប្រវែង២៥ម៉ែត្រនិងទទឹង៥.៥ម៉ែត្រព័ទ្ធជុំវិញនិងមានជញ្ជាំងបិទផ្នែកខាងក្រៅ ប៉ុន្តែនៅចំកណ្តាលមណ្តោយថែវខាងលិច និងខាងកើតមានក្លោងទ្វារចូលពីខាងក្រៅមកវិញ។   ចំណែកទ្វារខាងក្នុងពុំមានទ្វារចេញឫចូលទេ មានតែបង្អួចបើកចំហរទាំងអស់ចំនួន '''៤២''' និងមានបង្អួចបញ្ឆោតចំនួន'''៦''' នៅផ្នែកខាងត្បូង។  ដោយឡែកនៅជញ្ជាំងខាងត្បូងមានក្លោងទ្វារចូលថែវ  ប៉ុន្តែពុំមានទ្វារចេញទៅក្រៅទេ។ នៅចំកណ្តាលនៃថែវព័ទ្ធជុំវិញ    គឺជាតួប្រាសាទកណ្តាលដែលរលំបាក់បែកមួយចំនួនដែលជាកន្លែងដាក់តម្កល់លិង្គ  '''សិខរេស្វរៈ  '''ដែលជាអាទិទេពព្រហ្មញ្ញសាសនា  ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម័យអង្គរគោរពបូជាយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ។  បន្ទាប់ពីប្រាសាទកណ្តាលទៅខាងជើងមាន   '''''បណ្ឌប''''' ដែលមានឆ្លាក់លម្អយ៉ាងវិចិត្រនៃតួប្រាសាទ។   នៅខាងលើនៃទ្វារចូលពីខាងជើងនៃបណ្ឌបនោះមានឆ្លាក់លម្អលើហោជាង   នូវចម្លាក់ព្រះឥសូររាំលើក្បាលដំរី  ជានិមិត្តរូបនៃការបំផ្លាញនូវសភាវអាក្រក់ហើយបង្កើតឡើងវិញនូវសភាវល្អ។  នៅខាងកើត  និងខាងលិចគោបុរៈទី១   មានសំណង់ប្រាសាទពីរទៀតដែលប្រហែលជាសាងសង់នៅពេលក្រោយ  ដែលយើងពុំបានដឹងពិតប្រាកដអំពីតម្រូវការសាងសង់ប្រាសាទទាំងពីនេះនៅឡើយ។ == គោលបំណងនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ == ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងក្នុងបំណងពិសេស ខុសប្លែកពីការកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថាបនាឡើងដើម្បីរំឭកគុណព្រះវិស្ណុ [[ប្រាសាទបាពួន]] រំឭកគុណព្រះឥសូរ ។ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើង ដើម្បីធ្វើជាទីដែលគេរក្សាទុកលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ពីព្រោះតាមជំនឿរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ជាពិសេស[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ក៏អ៊ីចឹងដែរ លោកនៅតែគាំទ្រគំនិតដែលថា មហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់អាទិទេពនេះ ដូច្នេះត្រូវធ្វើម៉េច បន់ស្រន់ គោរពបូជា យ៉ាងដាច់ខាត ។ ទីតាំងប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ * ទី១៖ គឺគេទុកអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ជួនកាលគេសរសេរ ខរៈស្វារៈ ជួនកាលគេសរសេរ សិខៈរិស្វារៈ ប៉ុន្តែគឺជាឈ្មោះតែមួយទេ ។ គឺជាកន្លែងដែរគេរក្សាទុក ពីព្រោះអាទិទេពនេះ ដែលមានលិង្គជាតំណាង មានមហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់ ។ គេជឿថា នាំភោគផល នាំសេចក្តីសុខមកដល់ប្រទេសខ្មែរ ។ * ទី២៖ ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ទីកន្លែងនេះមិនមែនជាទីកន្លែងសម្រាប់ព្រះរាជាគង់នៅទេ ។ មិនមែនមានទីភូមិសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។ គឺមានតែកន្លែងសម្រាប់អ្នកបួស ឱ្យចូលមកតាំងសីល ហើយនិងដើម្បីនឹងជួយបន្តពិធីគោរពបូជានេះ តទៅទៀត ។ បើពិនិត្យទៅ គឺត្រូវពិនិត្យមើលនៅប្រាសាទ ដែលជាប់នឹងខ្លោងទ្វារទី៣ ឬគោបុរៈទី៣ នៅគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក K- ៣៨១ នោះ ត្រូវបានសង្ស័យថា នៅត្រង់កន្លែងនោះ គឺជាកន្លែងដែលគេបំបួសឱ្យទៅជាព្រាហ្មណ៍ ដើម្បីនឹងបន្តកិច្ចការគោរពនិងថែរក្សាអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះតទៅទៀត។ == ដំណាក់កាលនៃការសាងសង់ == ការសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារ មានបីដំណាក់កាលធំៗ * ដែលក្រុមអ្នកប្រវត្តិវិទូគិតសង្ស័យថា កាលពីជំនាន់ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធ គឺអាស្រមប្រហែលធ្វើអំពីឈើ * តែមកដល់រជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] គឺគេឈូសភ្នំយកថ្មភ្នំ ធ្វើជាកាំជណ្តើរធ្វើផ្លូវឡើងទៅលើភ្នំនិងយកថ្មភ្នំ ទៅកសាងជាទីតាំងប្រាសាទផ្សេងៗ នៅក្នុងដែនដីនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ។ * បន្ទាប់មក គឺក្នុងរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ពេលនោះហើយដែលគេគិតថា ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ គឺបានស្ថាបនាឱ្យកាន់តែល្អឡើង នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១២ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] នោះហើយ ដែលព្រះអង្គបានសាងប្រាង្គ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] សព្វថ្ងៃនេះ ។ ប្រាសាទព្រះវិហារបែបមុខទៅទិសខាងជើងសង់នៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដែលជាភ្នំធម្មជាតិលើជម្រាលចោទពីត្បូងទៅជើងប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរបុរាណពីរគឺជណ្តើរខាងជើង ឡើងចំគោបុរៈទាំងប្រាំ ដែលគោបុរៈទាំងប្រាំមានជណ្តើរនិងក្លោងទ្វារចូល និងជណ្តើរមួយទៀតឡើងពីខាងកើត(ជណ្តើរបុរាណ)។ ពីគោបុរៈទី៥ទៅគោបុរៈទី៤ និងគោបុរៈទី៤ទៅគោបុរៈទី៣ មានដាំបង្កោល(គោលសីមា) ថ្មភក់អមសងខាងព្រះថ្នល់។ ចំណែកឯពីគោបុរៈទី៣ទៅគោបុរៈទី២មានដាំបង្គោលសីមា និងនាគក្បាលប្រាំពីរបើកពពេរនៅសងខាងជាលំអ។ រីឯនៅកើតផ្លូវចូលនៅចន្លោះពីគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤មានស្រះទឹកបុរាណធំមួយ និងនៅពីខាងកើតព្រះថ្នល់នៅចន្លោះគោបុរៈទី៤និងគោបុរៈ៣ក៏មានស្រះទឹកបុរាណតូចមួយផងដែរ។ នៅផ្នែកឥសាននៃគោបុរៈទី៣មានសំណងើប្រាសាទទោលមួយធ្វើអំពីថ្មភក់។ នៅចន្លោះនៃគោបុរៈ២ និងគោបុរៈទី១ មានសំណង់ប្រាសាទពីទៀតសង់បញ្ច្រាសពីគ្នាមួយបែរទៅទិសខាងកើត មួយទៀតបែបទៅទិសខាងលិច ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងយល់ថា ជាហោត្រ័យ ឬហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យ។ ប្រាង្គកណ្តាល ឬប្រាង្គសំខាន់មានតួនាទីសំខាន់ជាងគេ សម្រាប់ជាទីតាំងសក្ការៈគោរពបូជាដ៏ពិសិដ្ឋដែលសម្រាប់តម្កល់លិង្គស្រី សិខរិស្វរៈ។ ប្រាង្គកណ្តាលមានកំផែងជារោងទង (រោងថែវ) ព័ន្ធជុំវិញមានប្រក់ដំបូលធ្វើពីថ្មភក់។ កំផែងរោងទងអាចដើរពីខាងក្នុងបានលើកលែងជ្រុងរោងខាងឥសាន និងពាយ័ព្យខណ្ឌបិទជិតមិនអាចឆ្លងកាត់បាន។ ចំណែករោងទងខាងត្បូងខណ្ឌជាជញ្ជាំងដោយរៀបឥដ្ឋបិទបន្ថែមជិត ដោយយកឥដ្ឋរបស់ប្រាសាទចាស់មកប្រើ។ រោងទងខាងលិច និងរោងទងខាងកើតមានទ្វារមួយសម្រាប់ចេញចូល។ នៃខាងកើតនិងខាងលិចនៃរោងទងប្រាង្គកណ្តាលមានសំណង់ពីទៀតគឺជញ្ជាំងសម្រាប់ដាក់សម្ភារៈប្រើដល់ប្រាសាទ។ បន្តពីរោងទងខាងត្បូងនៃប្រាង្គកណ្តាលដល់ចុងចម្រាក់ភ្នំចុងខាងត្បូងបំផុតគឺជាទីលានមានផ្ទាំងថ្មដែលបន្សល់ទុកជាស្នាមដាប់យកថ្មមកសងប្រាសាទ។ នៅចុងខាងត្បូងបំផុតជាប៉ើយតាឌី។ បើគិតចាប់ពីដីទំនាប ពីផ្លូវឡើងទៅដល់ប្រាសាទដែលនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ គឺគេត្រូវដើរឡើងតាមជណ្តើរជាច្រើនកាំ ដែលមានចម្ងាយទាំងអស់ ៨០៤ម៉ែត្រ។ មុននឹងឡើងពីដីទំនាប ទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទលើកំពូលភ្នំ គេត្រូវឆ្លងកាត់ខ្លោងទ្វារ៥ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ មានកម្ពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ តួប្រាសាទសំខាន់នោះមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ ដែលគេគិតសង្ស័យថា ជាកន្លែងរក្សាទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ។ ទីមួយពីជើងភ្នំគឺមានចម្ងាយ ៥៤ម៉ែត្រគេធ្វើជាជណ្តើរៗ ទាំងអស់មាន ១៥៩កាំ ។ យើងធ្វើដំណើរឡើងជណ្តើរមានលក្ខណៈជម្រាលបន្តិចចម្ងាយ ២៥ម៉ែត្រចូលមកខ្លោងទ្វានៃគោបុរៈទី៥ ។ បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៥ គេត្រូវធ្វើដំណើរតាមផ្លូវព្រះថ្នល់ឡើងមកទៀតប្រហែលចម្ងាយ ២៤៤ម៉ែត្រ ។ នៅតាមព្រះថ្នល់ គេមានបោះគោលតាមសងខាងផ្លូវ ដើរមកបានចូលខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤ ។ នៅខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នេះ មានហោជាងឆ្លាក់ពិពណ៌នាពីរឿងទេវកថាគីរឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះ គឺជារឿងនៃការបង្កើតសត្វលោក និងនៅខាងក្រោមមានផ្តែរជារូបព្រះវិស្ណុផ្ទំ ។ នៅពេលដែលឡើងជណ្តើរនៅខាងឆ្វេងដៃ មានស្រះបុរាណមួយ ។ ស្រះនេះគឺមានន័យសំខាន់ណាស់ ព្រោះថា កាលពីពេលដែលព្រះមហាក្សត្រថៃ សព្វថ្ងៃគឺ ព្រះបាទភូមិផុន អាឌុល យ៉ាដេត ឡើងគ្រងរាជ្យនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៦ ថៃបានមកយកទឹកពីស្រះនេះទៅ ដើម្បីបំពេញពិធីអភិសេកព្រះមហាក្សត្រថៃ នៅឯ[[ទីក្រុងបាងកក]] [[ប្រទេសថៃ]] ។ ឡើងមកទៀត ហើយចម្ងាយ ១៥០ម៉ែត្រ មានបោះគោលតាមផ្លូវដូចមុន ។ នៅខាងឆ្វេងដៃមានតួប្រាសាទទោលតូចមួយ ឡើងមក១៥០ម៉ែត្រ បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក ដែលនិយាយអំពីការកសាងប្រាសាទ គឺនៅក្នុងជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ប្រហែលជាទីកន្លែងអ្នកចូលទៅបួស គេឱ្យតាំងសីល គេឱ្យរៀនធម៌ នៅទីកន្លែនេះ ចូលផុតពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣មកនេះ ។ នៅចន្លោះពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ និងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ មានផ្លូវដើរ ប្រហែល ៤០ម៉ែត្រ ។ ផ្លូវដើរ ៤០ម៉ែត្រនេះឯង ដែលមានធ្វើជានាគបើកពរពេរ ដូចជាបង្កាន់ដៃ ហើយនិងបោះគោលតាមផ្លូវនេះផងដែរ ។ យើងដើរតាមផ្លូវនាគមក បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ។ មកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ប្រាសាទបែរមុខទៅទិសខាងជើង ។ នៅទិសខាងលិចឬក៏នៅស្តាំដៃមានអគារ​មួយ នៅខាងឆ្វេងដៃមិនមានទេ ។ អគារនេះឯងប្រហែលគេទុកឱ្យសម្រាប់ឥសីធំៗសំណាក់ឬក៏តាំងសីលនៅត្រង់កន្លែងនេះ» ។ ចម្ងាយពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈ២ទៅដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី១នោះ មានប្រមាណពី៤០ម៉ែត្រ ទៅ៥០ម៉ែត្រ ។ គេត្រូវដើរឆ្លងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ នេះ ទើបទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទចុងក្រោយបង្អស់ ដែលស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ មានកំពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ កន្លែងនេះឯង គឺជាកន្លែងដែលប្រហែលគេដាក់លិង្គ ដែលគេថា ជាអាទិទេពប្រចាំប្រាសាទព្រះវិហារ បើយើងគិតតែតួប្រាសាទធំចុងក្រោយនេះ គឺមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ តែប៉ុណ្ណោះ ហើយបើយើងដើរទៅខាងក្រោយប្រាសាទហ្នឹង ប្រយ័ត្នព្រោះហ្នឹងដល់ចុងភ្នំហើយ គឺកន្លែងដែលចោទហើយ ផុតត្រឹមប៉ុណ្ណឹង ។ ដូច្នេះចុងខាងក្រោយនេះឯង ប្រហែលជាគេទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះ ។ មកដល់ឆ្នាំ២០០៨ នេះ មានបាត់បង់ក៏ច្រើន បាក់បែកក៏ច្រើន អ្វីដែលនៅឃើញសល់សព្វថ្ងៃនេះ យើងមើលទៅតាំងពីក្បាច់ចម្លាក់ គួរឱ្យស្រលាញ់ជាទីបំផុត ពីព្រោះស្អាតណាស់ ធ្វើហ្នឹង ធ្វើល្អខ្លាំងណាស់» ។ == ហេតុអ្វីបានជាប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើង ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីថៃ សព្វថ្ងៃនេះទៅវិញ? == លោកសាស្រ្តាចារ្យ ឃិន សុខ បច្ចុប្បន្នបង្រៀនប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរថៃលាវនិងភូមា នៅឯវិទ្យាស្ថានជាតិ អ៊ីណាល់កូ នៅ[[ទីក្រុងប៉ារីស]] [[ប្រទេសបារាំង]] មានប្រសាសន៍ថា នៅពេលដែលស្តេចខ្មែរ ផ្តើមសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារនោះឡើងនៅក្នុង[[ខេត្តព្រះវិហារ]]នៃដែនដីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កាលពីបុរាណសម័យនោះ គឺពុំទាន់មានប្រទេសសៀម ឬថៃ តាំងនៅទីតាំងប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃនៅឡើយទេ។ ពិសេស កាលពីបុរាណសម័យ ស្រុកខ្មែរមានផ្ទៃដីធំធេង ផ្នែកខាងលិចគឺលាតសន្ធឹង ពីខេត្តព្រះវិហារ ហួសប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ និងតរហូតទៅដល់ប្រទេសភូមា ។ ចំណែកផ្នែកខាងជើង គឺលាតសន្ធឹងរាប់បញ្ចូលទាំងក្រុងឈៀងម៉ៃ ដែលសព្វថ្ងៃជាខេត្តមួយរបស់ថៃនោះផង ។ ដូច្នេះមិនមែនមកចោទថា ដីត្រង់កន្លែងនោះ មានសៀម មានអី បើសៀមមិនទាន់មកដល់ឯណា ។ សៀមទាល់តែចុងសតវត្សទី១៣ បានទើបនឹងចុះមក ។ ដូច្នេះ ដីត្រង់ដែលគេធ្វើប្រាសាទ នៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនេះ ជាដីរបស់ខ្មែរ ។ ខ្មែរចង់ធ្វើត្រង់ណា បែរទៅត្រង់ណា គេធ្វើតាមតែទីតាំងរបស់សាច់ភ្នំនោះ ។ == ព្រឹត្តិការណ៍នៃទាមទារប្រាសាទរបស់កម្ពុជា == តើអ្វីទៅជាសម្បត្តិវប្បធ៌? សម្បត្តិវប្បធម៌គឺសំដៅទៅសម្បត្តិចលនៈ និងអចលនៈដែលមានសារៈសំខាន់បំផុតសម្រាប់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សគ្រប់ជាតិសាសន៍។ ហេតុអ្វីបានជាយើងគួរការពារសម្បត្តិវប្បធម៌? បានជាយើងការពារសម្បត្តិវប្បធម៌ព្រោះការធ្វើឱ្យខូចដល់សម្បត្តិវប្បធម៌ដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់មនុស្សជាតិណាក៏ដោយមានន័យថាធ្វើឱ្យខូចដល់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សជាតិទាំងមូល<ref>អនុសញ្ញាទីក្រុងឡាអេឆ្នាំ១៩៥៤។</ref>។ # លាលដីកាតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៦២មានសេចក្តីដូចខាងក្រោម<ref>ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។</ref>៖ * ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ សម្រេចថាប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតក្នុងទឹកដៃក្រោមអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ * ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ ប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចដកកម្លាំងទ័ព ឬប៉ូលីស ឬអ្នកថែរក្សា ឬឆ្មាំដទៃទៀត ដែលថៃបានដាក់ក្នុងប្រាសាទ ឬនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា។ * មានសំឡេង៧ទល់នឹង៥៖ សម្រេចថាប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចប្រគល់មកឱ្យប្រទេសកម្ពុជាវិញនូវវត្ថុទាំងឡាយតាមប្រភេទ ដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីស្នើសុំវិនិច្ឆ័យទី៥របស់កម្ពុជា ដែលត្រូវបានយកចេញពីប្រាសាទ ឬតំបន់ប្រាសាទដោយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់ប្រទេសថៃចាប់តាំងពីកាលបរិច្ឆេទនៃការកាន់កាប់ប្រាសាទនេះដោយប្រទេសថៃនៅឆ្នាំ១៩៥៤។ សេចក្តីសម្រេចលេខ 31COM 8B.24 សេចក្តីសម្រេចនេះបានសេចក្តីថា គណៈកម្មាធិកាបានឯកភាពគ្នាថាទីសក្ការៈបូជាប្រាសាទ(ប្រាសាទព្រះវិហារ)សក្តិសមនិងត្រូវដាក់បញ្ចូលនៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដោយមានការចុះបញ្ជីជាផ្លូវការនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅក្នុងសម័យប្រជុំពេញអង្គឆ្នាំ២០០៨។ សេចក្តីសម្រេចលេខ 32COM 8B.102 សម្រេចចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហាររបសើកម្ពុជានៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្រោមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ(I)ប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាស្នាដៃឯកនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានលក្ខណៈពិសេសទាំងគម្រោង និងប្លង់ប្រាសាទ និងក្បូរក្បាច់រចនាលំអិត។ # សាលដីកាបង្កាប់របស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១<ref>ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។</ref>៖ * ដោយមានសំឡេង១១ទល់នឹង៥៖ មានសេចក្តីថាភាគីទាំងពីរត្រូវដកជាបន្ទាន់នូវបុគ្គលិកយោធា ដែលមានវត្តមានបច្ចុប្បន្ននៅក្នុងតំបន់គ្មានយោធាបណ្តោះអាសន្នដូចមានសេចក្តីចែងក្នុងកថាខណ្ឌ៦២នៃសេចក្តីសម្រេចនេះ និងទប់ស្កាត់មិនឱ្យមានវត្តមានយោធាក្នុងតំបន់នោះ និងមិនឱ្យមានសកម្មភាពប្រដាប់អាវុធណាមួយតម្រង់ទៅកាន់តំបន់នេះឡើយ។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ប្រទេសថៃមិនត្រូវរារាំងការចេញចូលដោយសេរីរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារចំពោះបុគ្គលិកដែលមិនមែនយោធានៅក្នុងប្រាសាទឡើយ។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលគេបានព្រមព្រៀងនៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន និងជាពិសេសអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយអង្គការនេះឱ្យចូលទៅកាន់តំបន់គ្មានកងទ័ពជាបណ្តោះអាសន្ន។ * ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវតែអត់ធ្មត់ មិនធ្វើសកម្មភាពណាដែលអាចនាំឱ្យមានជម្លោះ ដែលបានស្នើសុំឱ្យតុលាការដោះស្រាយនោះមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬរីកធំឡើង ឬធ្វើឱ្យមានជម្លោះនោះកាន់តែពិបាកដោះស្រាយថែមទៀត។ តាមពិតទៅប្រទេសថៃបានចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារខុសច្បាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤០ និងបានដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីជាតិថៃកាលពីឆ្នាំ១៩៤០នោះដែរ។ បន្ទាប់មកប្រទេសថៃបានដាក់ឆ្មាំការពារពីឆ្នាំ១៩៤១។ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនចុះថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៨៤៦ បានចាត់ទុកអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩៤១ជាមោឃៈ និងតម្រូវឱ្យថែរក្សាស្ថានភាពព្រំដែនដូចមុនឆ្នាំ១៩៤១វិញ។ ប្រទេសថៃបានប្រគល់ [[ប្រាសាទវត្តភូ]]ឱ្យទៅប្រទេសឡាវវិញ ប៉ុន្តែប្រទេសថៃមិនព្រមប្រគល់ប្រាសាទព្រះវិហារមកឱ្យកម្ពុជាវិញឡើយ។ ក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រើអធិតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ដែលទើបទាមទារបានមកនោះ ដោយបានចាប់តាំងជនជាតិខ្មែរខ្មែរបីនាក់ឱ្យទៅថែរក្សាប្រាសាទព្រះវិហារ។ ប៉ុន្តែជនជាតិខ្មែរទាំងបីនាក់នោះត្រូវចាកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញតាមបញ្ជាដាច់ណាត់ពីអាជ្ញាធរថៃ។ នៅចុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៤ ដោយមានកង្វល់ក្នុងការស្ថាបនាឡើងវិញ នូវសណ្តាប់ធ្នាប់ក្នុងតំបន់ព្រំដែនខាងជើងនោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រមានទៅទីក្រុងបាកកថា និងបញ្ចូនយុទ្ធជនកម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដើម្បីជំនួសឆ្មាំកម្ពុជា ដែលបានដកខ្លួនពីប្រាសាទពីពេលមុននោះ។ ប៉ុន្តែមុនពេលអនុវត្តន៍គម្រោងនេះ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានកាន់កាប់ដោយខុសច្បាប់ពីកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធថៃ។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥៩ ក្រោយពីទស្សនកិច្ចជាផ្លូវការមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា នៃលោក ថាណាត់ ខូម៉ាន់ (Thanat Koman) ជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសថៃនោះមក រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់សំណើថ្មីសម្រាប់ឱ្យថៃជ្រើសរើស។ សំណើនោះគឺ ការគ្រប់គ្រងប្រាសាទរួមគ្នា (Gestion commune du temple) ដោយប្រទេសកម្ពុជារក្សានូវសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន (Le Cambodge réserve ses droits de souverraineté)។ បើសិនមិនយល់ព្រមតាមនោះទេ ប្រទេសកម្ពុជានឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ ក្រុងឡាអេ។ ដោយរដ្ឋាភិបាលថៃពុំបានឆ្លើយតបនឹងសំណើរនេះនៅថ្ងៃទី៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៩ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ (CI:Cour Internationale de Justice)។ សវនាការសាធារណៈនៃតុលាការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៦១ និងឆ្នាំ១៩៦២ ដែលសមាភាពចូលរួមតវ៉ាមានដូចជា៖ # ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ជាសមាជិកឧត្តមក្រុមព្រឹក្សាព្រះរាជបល្ល័ង។ # មេធាវីរបសើកម្ពុជាមានបីរូប៖ * [[លោក ឌីន អាចេហ្សឺន]] (Dean Acheson)៖ សមាជិកស្មាក្តីនៃតុលាការកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិច។ * [[លោក រ៉ូហ្សេ ពិនតូ]] (Roger Pinto) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។ * [[លោក ប៉ូល រើទែរ]] (Paul Reuter) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។ # សាក្សី * លោក សួន បុន អភិបាលខេត្តកំពង់ធំពីឆ្នាំ១៩៤៨ ដល់ ឆ្នាំ១៩៥៤។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ក្នុងសវនាការ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦២ ពេលព្រឹក៖ លោកប្រធាន អស់លោកចៅក្រម៖ សម្រាប់និតិបច្ចុប្បន្ន សេចក្តីសន្និដ្ឋាននៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានដូចតទៅៈ សូមមេត្តា៖ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ខែ្សបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ នៅក្នុងតំបន់ភ្នំដងរែកគឺជាខ្សែបន្ទាត់ដែលបានគូសនៅលើផែនទីរបស់គណៈកម្មាការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិន និងសៀម។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីជាអធិបតេយ្យភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ព្រះរាជាណាចក្រថៃត្រូវដកទាហាន ដែលបានបោះទីតាំងនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤ នោះ ចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញ។ # និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា រូបចម្លាក់ សិលាចារឹក ថ្មប្រាសាទ និងវត្តផ្សេងៗទៀត ដែលអាជ្ញាធរថៃបានយកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤នោះ រដ្ឋាភិបាលថៃនិងត្រូវប្រគល់ឱ្យកម្ពុជាវិញ។ តុលាការជំរះរឿងក្តីនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ សម្រេចឱ្យខ្មែរបានទទួលជ័យជំនះក្នុងរឿងក្តីនេះ។ ដំបូងប្រទេសថៃបានបដិសេដ ចំពោះសាលក្រមរបស់តុលាការក្រុងឡាអេ។ ប៉ុន្តែនៅទីបញ្ចប់គឺនៅថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ លោកសេនាប្រមុខសារិន (Maréchal Sarit) ថ្លែងថា ប្រទេសលោកលំឱនកាយទទួលយកសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ដើម្បីគោរណតាមកិច្ចសន្យារបស់ខ្លួន​ ចំពោះធម្មនុញសហប្រជាជាតិ។ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៦៣ សម្តេចព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ជាប្រមុខរដ្ឋ ដែលអមព្រះរាជដំណើរដោយព្រះសង្ឃ និងឥស្សរជនខ្មែរជាច្រើនរូប បានយាង និមន្ត និងអញ្ចើញឡើងកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារជាផ្លូវការឡើងវិញ ដោយមានការប្រាព្ធពិធីយ៉ាងឱឡារិក។ == កាលបរិច្ឆេទសំខាន់ៗ == * ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានសាលក្រម[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៃទីក្រុងឡាអេ បានសម្រេចឱ្យភាគីកម្ពុជាឈ្នះក្តីលើប្រាសាទព្រះវិហារ លើភាគីថៃ។ * ថ្ងៃទី០៧ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៨៖ អង្គការយូនីស្កូបានសម្រេចដាកើប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជាចូលទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៣២ នាទី[[ក្រុងកេប៊ិច]] [[ប្រទេសកាណាដា]] ក្រោមសេចក្តិសម្រេច 32 COM 8B. 102 ។ * ថ្ងៃទី១០ខែតុលាឆ្នាំ២០០១៖ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានស្នើសុំប្រាសាទព្រះវិហារចុះក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការយូនីស្កូ។ * ថ្ងៃទី៣០ខែមិថុនាឆ្នាំ២០០៦៖ បញ្ជូនសំណុំឯកសារសម្រេចទៅមជ្ឍមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោកយូនីស្កូប៉ារីស។ * ថ្ងៃទី២៣-២៩ខែតុលាឆ្នាំ២០០៦៖ បេសកម្មបច្ចេកទេសរបស់តំណាងក្រុមព្រឹក្សាអន្តរជាតិវាយតម្លៃប្រាង្គប្រាសាទ និងរមណីយដ្ឋាន ICOMOS នៅតំបនើប្រាសាទព្រះវិហារ។ * ថ្ងៃទី២១ខែមករាឆ្នាំ២០០៧៖ យល់ព្រមលើសំណើចុះបញ្ជីដោយ ICOMOS។ * ថ្ងៃទី២៣ខែមិថុនា-ថ្ងៃទី២ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៧៖ កិច្ចប្រជុំលើកទី៣១ របសើគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅហ្គ្រីសឆឺច(Christchuech) ប្រទេសណូវែលហ្សេឡង់។ * ថ្ងៃទី១១ខែសីហាឆ្នាំ២០១០៖ កម្ពុជាបានផ្ញើលិខិតទៅអង្គការសហប្រជាជាតិនាក្រុងញ៉ូវយ៉ក ដើម្បីសូមអន្តរាគមន៍អង្គការសហប្រជាជាតិឱ្យមានយន្តកម្មអន្តរជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនខ្មែរ-ថៃមុំជាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ថៃបានបង្កើតផែនទីជាឯកតោភាគីមានទំហំ ៤,៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ជាប់នឹងប្រាសាទព្រះវិហារថាជារបស់ខ្លួន ផែនទីនេះខុសបញ្ច្រាស់ទាំងស្រុងពីសាលក្រមតុលាការអន្តរជា ដែលមានន័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតលើទឹកដីខ្មែរ និងដែនអធិតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។ == ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ == ចំពោះប្រាសាទព្រះវិហារមានផែនទីមួយមានចំណងជើងថា គណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិននឹងសៀម (Commission de délimitation entre I´Indochine et le Siam) ត្រូវបានបោះពុម្ពនៅទីក្រុងប៉ារីស និងត្រូវបានប្រគល់ជូនឱ្យរដ្ឋាភិបាលសៀម និងផ្តល់ជូនរាល់សមាជិកមកពីប្រទេសសៀម ដែលស្ថិតនៅក្នុងគណៈកម្មការចម្រុះខាងកំណត់ព្រំដែននៅឆ្នាំ១៩០៨។ នៅក្នុងផែនទីនេះ ខ្សែព្រំដែនកាត់តាមខាងជើងប្រាសាទមានចម្ងាយប្រហែល៥០០ម៉ែត្រ។ ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងច្បាស់ ហើយបន្ទាប់មកសៀមមិនដែលលើកយករឿងប្រាសាទព្រះវិហារមកចោទជាបញ្ហាម្តងណាឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៩២៥ និងឆ្នាំ១៩២៦បារាំងនឹងសៀមបានរៀបចំដែនដី ហើយនៅពេលនោះក៏ពុំមានបញ្ហាចោទអំពីជួរភ្នំដងរែកឡើយ។ ជារឿងអកុសលណាស់ដែលជៀង៣០ឆ្នាំ ក្រោយពីសៀមបានដកថយជាលើកចុងក្រោយនោះ ប្រាសាទព្រះវិហារព្រមទាំងទឹកដីភាគខាងជើង និងពាយ័ត្យរបស់យើង មានបញ្ហាជាមួយសៀមម្តងទៀត។ អនុសញ្ញាបារាំងសៀម នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា នៅទីក្រុងតូក្យូ តាមអន្តរាគមន៍នៃប្រទេសជប៉ុន ដែលបានតម្រូវឱ្យមានយុទ្ធសន្តិភាព ដើម្បីបញ្ឈប់ការប្រទូស្តរាយ ដែលប្រទេសសៀមបានប្រព្រឹត្តប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា ពោលគឺប្រឆាំងនិងបារាំង នៅដើមសង្គ្រាមលើកលើទី២។ តាមអនុសញ្ញានេះប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]មួយភាគ [[ខេត្តសៀមរាប]] និង[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]។ ប៉ុន្តែជាសំណាងល្អ ប្រាំឆ្នាំក្រោយមកមានកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំងសៀមនៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៦នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានរំលាយចោលនូវអនុសញ្ញាចុះថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១។ ដូច្នេះថៃត្រូវប្រគល់ទឹកដីខ្មែរ ដែលខ្លួនបានកាន់កាប់ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៦នោះមកឱ្យខ្មែរវិញ<ref>ឯកសារសង្ខេបស្តីអំពី ប្រាសាទព្រះវិហារ អតីតកាលរុងរឿង និងមោទនភាពជាតិខ្មែរ រៀបចំដោយ បណ្ឌិត ស៊ន សំណាង និង បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ឆ្នាំ២០០២ ទំព័រទី៥</ref>។ == ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ<ref>http://spktliv.com/archives/5261{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ក្នុងព្រះរាជពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ០៥ មករា ១៩៦៣ “ ———– ពួកថៃ ជាចុងក្រោយបានដកថយចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ បន្ទាប់ពីកុហកភូតភរជាច្រើនរួចមកនិងល្បិចកល់ដែលគេប្រើមិនទាន់អស់ការ។ ការដកថយនេះ មិនបានបញ្ឈប់ប្រទេសថៃឲ្យធ្វើខ្លួនជាអ្នកចាញ់ដ៏ល្អទេ តែប្រទេសថៃនៅបន្តការពង្រីកដែនដីរបស់គេពោលគឺគេបានគូសផែនទីថ្មីដោយរំលោភចូលមកប្រាសាទព្រះវិហារ។ជាពិសេសទៅទៀត ពួកថៃបានរាយលួលបន្លានិងសង់បន្ទាយយោធានិងតម្រួតនៅកន្លែងមួយចំនួនចូលជ្រៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ។ការធ្វើបែបនេះគឺជាការបំពានសាលក្រមតុលាការអន្តរជាតិ “ ។ លិខិតក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាជូនទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គករសហប្រជាជតិដកនៅ ថៃ្ងទី ២៣ មេសា ១៩៦៦ ដកស្រង់ព្រះរាជសន្ទរកថាសម្តេចសីហនុដែលបានថ្លែងក្នុងពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ == តម្លៃនៃប្រាសាទ == ការសិក្សាស្រាវជ្រាវប្រៀបធៀបប្រដូចចម្លាក់រចនាបថ សិល្បៈខ្មែរ ដើម្បីស្វែងយល់ស្គាល់អំពីការវិវត្តិរបស់វប្បធម៌ខ្មែរ និងអរិយធម៌ខ្មែរអាចជាកត្តាមួយដើម្បីធ្វើឱ្យយើងមានមោទភាពក្រៃលែងចំពោះការប៉ិបប្រសប់ ចំណេះដឹងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ និងភាពឧស្សាណ៍ព្យាយាម តស៊ូរបស់ដូនតាយើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមិនគ្រាន់តែជាមោទភាពក្នុងផ្នែកសិល្បៈវប្បធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ ប្រាសាទព្រះវិហារជាមោទភាពដល់ធំធេង ឧត្តុងឧត្តមរបស់ខ្មែរក្នុងវិស័យទ្រឹស្តី គំនិត បញ្ញាញាណ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច កសិកម្ម យោធា គ្រប់គ្រង និងប្រវត្តិសាស្រ្ត។ល។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាសក្ខីភាពនៃមហាអំណាចរបស់ខ្មែរជាសក្ខីភាពនៃការគ្រប់គ្រងនយោបាយដ៏ល្អប្រសើរមួយ ដែលមានទ្រឹស្តីពិតប្រាកដនិយម មានចក្ខុវិស័យល្អខ្ពង់ខ្ពស់ ចេះកសាងស្ថាបនាជាតិតាមផ្លូវល្អប្រសើរ ប្រត្យកនិយម និងជាសក្ខីភាពនៃសេចក្តីអង់អាចក្លាហាន ពូកែរបស់ខ្មែរចេះបន្តវេណគ្នាឱ្យមានចីរភាព។ កត្តានេះហើយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសខ្មែរមានទឹកដីដល់ធំទូលាយក្លាយជាអាណាចក្រមួយយ៉ាងធំនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ == រូបភាព == <gallery> ឯកសារ:Phraviharngopura.jpg ឯកសារ:Preahvihear112.jpg ឯកសារ:Preah Vihear Cambodia 004.jpg ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129338.jpg ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129336.jpg </gallery> == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ទេសចរណ៍]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រះវិហារ]] <references />{{ទំព័រគំរូ:ស្ថានីយអង្គរ}} pgdot9hc87wsdsxr6hegcegx096v1xc 0 20362 322467 299436 2025-06-24T15:26:48Z 65.94.26.98 /* ការសរសេរអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ */ 322467 wikitext text/x-wiki {ការសរសេរ} [[File:Stipula fountain pen.jpg|thumb|Writing with a pen]] គឺ''ជាតំនាង''នៃភាសារនៅក្នុងឯកសារដែលបានផ្សព្វផ្សាយនិងបានការឆ្លងកាត់[[ការចុហត្ថលេខា]]ដាក់អោយប្រើប្រាស់ដែលជានិមត្តិរូប (ការផ្សព្វផ្សាយតាមប្រពន្ធ័ចំនេះដឹងវាត្រូវបានពន្យល់ចេញអំពីរូបភាពសង្ខែបៗដែលជ្រា​វជ្រៀវមកពី[[ចំសាក់ ការគូរ​ គំនូរ]] និងខ្លះទៀតគ្នាននិមិត្តសញ្ញា។ តំនាងនៃភាសារខ្លះទៀតគ្នានអក្សផ្សព្វផ្សាយដូចជា ការសែតសំលេងជាដើមការសរសេរត្រូវបាន ចាប់ផ្តើមពីនយោ. បាយនិង[[វប្បធម៌ពីមុនៗ]]ដែលបានបង្កើតនៅក្នុង[[វប្បធម៌នៃវិទ្យាសាស្រ្ត]]ជាមួយនិងអត្ថន័យច្បាស់លាស់សំរាប់បញ្ជូនពត៌មាននៅក្នុងការថៃទាំ ធនាគាហិរញ្ញវត្ថុ ការពិពរណ៌នា ការរក្សាទុក្ខដែលជាប្រវត្តិសាស្រ្តនៅ ក្នុងបញ្ជីរ។ហើយវាក៏ស្រដៀងគ្នាទៅនិងសកម្មភាពនៅជុំវិញការអះអាងចេញពី(BC)ភាពសុំាញុំានៃជុំនួញនិងការគ្រប់គ្រង[[វិស័យយុត្តិធម៌]] វាមានការលំបាកបំផុតនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងនៃមនុស្សលោក។ហើយការសរសេរត្រូវមានការពឹងពាកពីច្រើនតំនាក់ដើម្បីបានក្លាយទៅ[[ជាវិទ្យាសាស្រ្ត]] មួយនៃការថតចំលងទុកសំរាបបង្ហាញពីកិច្ចការទៅមុខ[[ជានិរន្ត]]។ ការសរសេរបានវិវឌ្ឈន៏ឆ្លងកាត់នៃប្រត្តិទិនខា ងនយោបានដែលចាំបាច់បំផុតរក្សាទុក្ខនូវអ្វីៗដែល[[ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ]]ក្នុងពិភពលោកទាំងមូល។ នៅក្នុងប្រទេសចិនគេប្រើអក្នដែលមានចំនេះវិទ្យាខ្ពស់ៗ សំរាប់សរសេរ និងធ្វើការទស្សទាយ នៅក្នុង[[រាជវង្សនិងតុលាការ]]។ ចំពោះការសរសេរអត្ថបទមានច្រើនប្រភេទដែលប្លែកៗពីគ្នា ដោយយោងទៅលើគំនិតពីក្នុងការសរសេរដោយបានគិត ទៅលើនាមកិរិយាស័ព្ឌរួមជាមួយ និងសកម្នភាពនៃការសរសេរ។ ហើយវាក៏បានយោងទៅលើ[[សិលាចារិត]]នៃការចង្អុលបង្ហាញអំពីអក្សផ្សេងៗ។ ដោយយោងទៅតាមមាត្រានិងពាក្យជាច្រើន ដែលបានបង្ហាញតាមរយះឯកសារ។ហេតុដូវនេះមានន័យថារាល់ពត៌មានផ្សេងៗ ដែលបានកើតឡើងគឺដោយសារតែមនុស្ស។ក្នុងនោះផងដែរគេបានយល់ឃើញថា[[ភាសារវិទ្យា]]មានភាពល្បីល្បាញខ្លាំងណាស់ទាំងការនិយាយនិងការសរសេរ។ អក្សដែលល្បីរួមជាមួយពត៌មានដែលមានអត្ថន័យត្រូវបានអក្នដឹកនាំ[[ចង្ហុលបង្ហាញវែកញែក]]អោយឃើញពីសិល្បះនៃវិទ្យាសាស្ត្រខណះពេលដែលអក្ននិពន្ធ បានអាននិងនិយាយជា ឧទាហរណ៏សំរាប់ បង្ហាញជាសាធារណះហើយអក្ននិពន្ធក៏ត្រូវបានទទួលស្គាល់ពីអង្ការ និង រាជរដ្ឋាភិបាលតាំងពីមុនពេលបោះពុម្ភមកម្លោះ។ ជាធម្មតាអក្នសរសេរឬអក្ននិពន្ឋបានតាក់តែងសរសេរជារឿងរឺជាឯកសារផ្សេងៗ នៅក្នុងអក្នបទទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការជ្រើសយកទុកជាមុនមិនមែនសុទ្ឋសឹងតែត្រឹចត្រូវទាំងអស់នោះទេ​ វាគឺស្ថិតនៅក្នុងលក្ខណះពិសេសបញ្ហារបស់ធម្មជាតិរ[[នៃអត្ថបទ]] ហើយត្រូវការស្រាវជ្រាវ អំពីអក្ននិព្ឋដូចជា[[អក្នសរសេរសាកល្បង​ សរសេររឿងប្រលោមលោករឿងល្ខោន និងអក្នសារពត៌មាន]]ជាច្រើនទៀត។លើសពីនេះទៅទៀតអក្ននិពន្ឋត្រូវធ្វើឯកទេសកម្មជាច្រើនថ្នាក់ ជាពិសេសចំពោះ អក្នសរសេរត្រូវតែចេះស្វែងយល់គ្រប់អត្ថបទដែលសរសេរពីនណាម្នាក់រឺក៏អត្ថបទផ្សេងទៀត។ ==ប្រភេទនៃការសរសេរ== ធាតុពិតប្រទេសជាតិនីមួយៗដែលអាចមានវត្តមាននៅលើសំបក[[ផែនដី]]យើងនេះ សុទ្ធសឹងរបស់រឺវត្ថុធាតនានាសំរាប់តំនាង[[វប្បធម៌]]របស់ជាតិផ្សេងៗរៀងៗខ្លន។ ហើយ ដើម្បីស្គាល់នូវ[[វប្បធម៌]] របស់ខ្លួនមួយបានគឺ ទាមទាអោយមានភស្តុដែលតំនាងអោយ [[សម្បត្តិវប្បធម៌]] ដែលជាមរតកតំនាងអោយដួងព្រលឹងជាតិរបស់ខ្លួន។ ដោយឡែក ខ្មែរជាជនជាតិមួយក្នុងចំនោមជនជាតិនានាក្នុងលោកកីយ៍នេះដែរ ហើយក៏ពោពេញ ទៅដោយ[[ធនធានធម្មជាតិ]]និងផ្នែកវប្បធម៌មិនចាញ់ប្រទេសជាតិជិតខាងឡើយ។ ជាពិសេសខ្មែរមានប្រាសាទរាប់សិបប្រាសាទ ដែលជាស្នាដៃរបស់ស្ថាបនិកល្បីៗ សុទ្ទសឹងតែជាកំពូលវិស្វាក់ករដែលពោពេញ ទៅដោយសមត្ថភាពពេញខ្លួនដែលបាន ក៍សាងឡើងគ្រប់តែទំព័រនៅក្នុងសម័យកាលនាប្រវត្តិសាស្រ្ត។​​ [[ប្រាសាទបុរាណ]]ដ៍ច្រើ នពេកពន់ដែលត្រូវបានក៍សាងឡើង [[ពីផ្ទាំងសិលា]]សុទ្ទសឹងជាវត្ថុធាតុដែលកំររកបាន នៅលើ[[សកលលោល]]នេះ។ ប្រាសាទនីមួយៗត្រូវបានក៍សាងឡើងដោយរចនាម៉ូតខុស ៗគ្នាទៅតាមរចនាបទផ្សេងៗ ដែលតំនាងអោយយុគ[[សម័យ]]កាលនីមួយៗតាំងពីបុរា ណកាល។ ហើយស្នាដៃទាំងនេះក៍ជាផ្នែកមួយដែលមានតំលៃវិសេសវិសាលបំផុត ដែលជំរុញ អោយ[[វប្បធម៍ខ្មែរ]]ឈានដល់កំពូលដែរ។ ទន្ទឹមនិងនេះកំរង[[ឯកសារ]] ប្រវត្តិសាសន៍ ក៍ដូចជាកំនត់ត្រាតាមរយ:សិលាចារឹកនានាក៍បានឪ្យិដឹងពីជីវិត្តប្រព្រិត្ត ទៅនៃ[[បុព្វបុរសខ្មែរ]] គ្រប់តែជំនាន់ដែលបានបង្ហាញថាពួកលោកសុទ្ទសឹងតែធ្លាប់បាប ឆ្លងកាត់នូវកា[[ប្រយុទ្ធប្រឈមប្រឆាំង]]តតាំងទប់ទលនិងបញ្ឈប់ការឈ្លានពានគ្រប់ប្រភេ ទដើម្បីបព្វហេតុ[[បេតិកភណ្ឌ័]]ផ្សេងៗដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់កួនចៅដែលជាមនុស្សជំនា ន់ក្រោយៗ ជា[[សត្យានុម័ត]]មនុស្សជំនាន់មុនដែលមានតួនាទីជាអក្នបង្កើតស្នាដៃរបស់ ខ្លួនតាមរយះការក៏សាង[[ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន]]នានា ជាពិសេសគឺត្រួវសាងសង់នូវអ្វីដែល ជា[[អច្ឆរិយ]]រឺក៏ប្រាសាតបិរាណផ្សេងៗអោយបានច្រើនទៅតាម[[សមត្ថភាព]]ដែលអាចធ្វើ ទៅបាន ពីព្រោះការសាងសង់ឡើងវាពិតជាមានតំលៃវិសេសវិសាលណាស់ ពីព្រោះ វាបានបញ្ជាក់អោយមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានដឹងអំពីរបបគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិនាស ម័យកាល[[បុព្វបុរស]]ជំនាន់មុនៗនិងបានឆ្លុះបញ្ជាំងអំពីសម្ថភាពមនុស្សជំនាន់នោះដល់ កំរិតណាពីសេសគឺសាងសង់ឡើងគឹដើម្បីទុក្ខជា[[កេតំនែល]]សំរាប់តំនាងអោយ[[ព្រះសិវះ ព្រះព្រហ្ម]] ដួងព្រលឹងដូនតាជំនាន់មុនៗដែលជា[[អាទីទេព]] តំនាងអោយដួង ព្រលឹង របស់ជាតិ។ និងជាពិសេសវាជាវត្ថុទិពតាងតំនាងថា រាល់សម្មិផលក៏ដូចជាប្រាសាទ ទាំងនេះវាជាកេមរតកដួនតាតំនាងអោយកូនចៅជំនាន់ក្រោយៗដឹងនិងជឿជាក់ថាពិ តជាធ្លាប់មានជំនាន់មុនៗនិងជំនាន់ពួកយើងឈានចូលមកដល់នោះបើមិនជឿក៏មិន កើត ពីព្រោះវានូវមានវត្ថុតំនាងពាសពេញដី ពេញផ្ទៃប្រទេសបែបនេះ។ ==ការស្វែងរកព័តមាន== ព័តមានគឺវាសំខាន់ណាស់សំរាប់អ្នកកាសែតហើយអក្នការសែតទាំងអស់នៅពេលចេញទៅយកព័ត មានគឺតែងតែមានឧបករណ៏ដើម្បីប្រើប្រាស់នៅពេលដែលពួកគេត្រូវការ ព្រោះអ្នកកាសែសគឺត្រូវការ ភស្តុតាងសំរាប់បង្ហាញ់មនុស្សទូទៅ។ ==ការសរសេរអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត== ធាតុពិតប្រទេសជាតិនីមួយៗដែលអាចមានវត្តមាននៅលើសំបក[[ផែនដី]]យើងនេះ សុទ្ធសឹងរបស់រឺវត្ថុធាតនានាសំរាប់តំនាង[[វប្បធម៌]]របស់ជាតិផ្សេងៗរៀងៗខ្លន។ ហើយ ដើម្បីស្គាល់នូវ[[វប្បធម៌]] របស់ខ្លួនមួយបានគឺ ទាមទាអោយមានភស្តុដែលតំនាងអោយ [[សម្បត្តិវប្បធម៌]] ដែលជាមរតកតំនាងអោយដួងព្រលឹងជាតិរបស់ខ្លួន។ ដោយឡែក ខ្មែរជាជនជាតិមួយក្នុងចំនោមជនជាតិនានាក្នុងលោកកីយ៍នេះដែរ ហើយក៏ពោពេញ ទៅដោយ[[ធនធានធម្មជាតិ]]និងផ្នែកវប្បធម៌មិនចាញ់ប្រទេសជាតិជិតខាងឡើយ។ ជាពិសេសខ្មែរមានប្រាសាទរាប់សិបប្រាសាទ ដែលជាស្នាដៃរបស់ស្ថាបនិកល្បីៗ សុទ្ទសឹងតែជាកំពូលវិស្វាក់ករដែលពោពេញ ទៅដោយសមត្ថភាពពេញខ្លួនដែលបាន ក៍សាងឡើងគ្រប់តែទំព័រនៅក្នុងសម័យកាលនាប្រវត្តិសាស្រ្ត។​​ [[ប្រាសាទបុរាណ]]ដ៍ច្រើ នពេកពន់ដែលត្រូវបានក៍សាងឡើង [[ពីផ្ទាំងសិលា]]សុទ្ទសឹងជាវត្ថុធាតុដែលកំររកបាន នៅលើ[[សកលលោល]]នេះ។ ប្រាសាទនីមួយៗត្រូវបានក៍សាងឡើងដោយរចនាម៉ូតខុស ៗគ្នាទៅតាមរចនាបទផ្សេងៗ ដែលតំនាងអោយយុគ[[សម័យ]]កាលនីមួយៗតាំងពីបុរា ណកាល។ ហើយស្នាដៃទាំងនេះក៍ជាផ្នែកមួយដែលមានតំលៃវិសេសវិសាលបំផុត ដែលជំរុញ អោយ[[វប្បធម៍ខ្មែរ]]ឈានដល់កំពូលដែរ។ ទន្ទឹមនិងនេះកំរង[[ឯកសារ]] ប្រវត្តិសាសន៍ ក៍ដូចជាកំនត់ត្រាតាមរយ:សិលាចារឹកនានាក៍បានឪ្យិដឹងពីជីវិត្តប្រព្រិត្ត ទៅនៃ[[បុព្វបុរសខ្មែរ]] គ្រប់តែជំនាន់ដែលបានបង្ហាញថាពួកលោកសុទ្ទសឹងតែធ្លាប់បាប ឆ្លងកាត់នូវកា[[ប្រយុទ្ធប្រឈមប្រឆាំង]]តតាំងទប់ទលនិងបញ្ឈប់ការឈ្លានពានគ្រប់ប្រភេ ទដើម្បីបព្វហេតុ[[បេតិកភណ្ឌ័]]ផ្សេងៗដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់កួនចៅដែលជាមនុស្សជំនា ន់ក្រោយៗ ជា[[សត្យានុម័ត]]មនុស្សជំនាន់មុនដែលមានតួនាទីជាអក្នបង្កើតស្នាដៃរបស់ ខ្លួនតាមរយះការក៏សាង[[ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន]]នានា ជាពិសេសគឺត្រួវសាងសង់នូវអ្វីដែល ជា[[អច្ឆរិយ]]រឺក៏ប្រាសាតបិរាណផ្សេងៗអោយបានច្រើនទៅតាម[[សមត្ថភាព]]ដែលអាចធ្វើ ទៅបាន ពីព្រោះការសាងសង់ឡើងវាពិតជាមានតំលៃវិសេសវិសាលណាស់ ពីព្រោះ វាបានបញ្ជាក់អោយមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានដឹងអំពីរបបគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិនាស ម័យកាល[[បុព្វបុរស]]ជំនាន់មុនៗនិងបានឆ្លុះបញ្ជាំងអំពីសម្ថភាពមនុស្សជំនាន់នោះដល់ កំរិតណាពីសេសគឺសាងសង់ឡើងគឹដើម្បីទុក្ខជា[[កេតំនែល]]សំរាប់តំនាងអោយ[[ព្រះសិវះ ព្រះព្រហ្ម]] ដួងព្រលឹងដូនតាជំនាន់មុនៗដែលជា[[អាទីទេព]] តំនាងអោយដួង ព្រលឹង របស់ជាតិ។ និងជាពិសេសវាជាវត្ថុទិពតាងតំនាងថា រាល់សម្មិផលក៏ដូចជាប្រាសាទ ទាំងនេះវាជាកេមរតកដួនតាតំនាងអោយកូនចៅជំនាន់ក្រោយៗដឹងនិងជឿជាក់ថាពិ តជាធ្លាប់មានជំនាន់មុនៗនិងជំនាន់ពួកយើងឈានចូលមកដល់នោះបើមិនជឿក៏មិន កើត ពីព្រោះវានូវមានវត្ថុតំនាងពាសពេញដី ពេញផ្ទៃប្រទេសបែបនេះ។ ==សញ្ញានៃតួអក្សរ== គ្រប់អក្សរទាំងអស់តែងតែមានសញ្ញាសំគាល់របស់វាទៅតាមប្រទេសរឺតំបន់រៀងៗខ្លូន។ ==ឯកសារយោង== {{reflist|1}} {{Commonscat|Angkor Wat}} {{អត្ថបទពិសេស}} [http://www.canbypublications.com/maps/maphome.htm//index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=45&Itemid=49 ការសសេរអត្ថបទ]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} សំរាប់អ្នកសិក្សាកម្ពុជា [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព័ត៌មានវិទ្យា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព័ត៌មាន]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កាសែត] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ការសរសេរ]] rd77amuvhnznxx9v9agtdxe8mvf3q5q 0 24539 322483 322386 2025-06-25T11:34:57Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត */ 322483 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[:en:Arey Ksat|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ<ref>{{Cite web |title=ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ (ត្រឹង ងារ) {{!}} PDF |url=https://www.scribd.com/document/448583288/%E1%9E%94-%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F-%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%8F-%E1%9E%9A%E1%9E%81-%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A-%E1%9E%8F-%E1%9E%9A%E1%9E%B9%E1%9E%84-%E1%9E%84%E1%9E%B6%E1%9E%9A |access-date=2025-06-20 |website=Scribd |language=en}}</ref>== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Map-of-southeast-asia 1400 CE.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចលេខ ០១ ខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' ស្រុក'''[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]]'''ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៧៥ នៃគ.ស[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ចែកចេញជា ០៣ អាណាចក្រ ៖ * '''អាណាចក្រខាងជើង'''មានរាជធានីនៅ[[ស្រុកកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]]គ្រប់គ្រងដោយ[[ព្រះបាទស្រីរាជា]]។ * '''អាណាចក្រខាងកើត'''មានរាជធានីនៅ[[ស្រុកស្រីសន្ធរ|ស្រីសន្ធរ]]គ្រប់គ្រងដោយ[[ស្រីសុរិយោទ័យ|ព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ]] * '''អាណាចក្រខាងលិច'''មានរាជធានីនៅ[[ចតុមុខ]]គ្រប់គ្រងដោយ[[ព្រះបាទធម្មរាជា]]។ [[File:Spanish protectorate of Cambodia map.png|thumb]] បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : '''[[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]'''។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] [[File:French Indochina locator.svg|thumb]] [[File:Map of Japanese Empire August 1942 - DPLA - 0a5010ede7fcba8bd85ef9771b44d17b.jpg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]]<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.preahvihear.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%84 |access-date=2025-06-20 |website=www.preahvihear.gov.kh}}</ref> [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.mondulkiri.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%98%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8C%E1%9E%9B%E1%9E%82%E1%9E%B7%E1%9E%9A%E1%9E%B8 |access-date=2025-06-20 |website=www.mondulkiri.gov.kh}}</ref> [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]]<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.ratanakiri.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F |access-date=2025-06-20 |website=www.ratanakiri.gov.kh}}</ref> [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]]<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.oddarmeanchey.gov.kh/historyofprovince |access-date=2025-06-20 |website=www.oddarmeanchey.gov.kh}}</ref>(បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]]<ref>{{Cite web |title=Rejected Request |url=https://kohkong.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9F%84%E1%9F%87%E1%9E%80%E1%9E%BB%E1%9E%84 |access-date=2025-06-20 |website=kohkong.gov.kh}}</ref> និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]]<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://sihanoukville.gov.kh/?page_id=56 |access-date=2025-06-20 |website=sihanoukville.gov.kh}}</ref>(១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]]<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.kep.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9F%82%E1%9E%94 |access-date=2025-06-20 |website=www.kep.gov.kh}}</ref> និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​[[ផ្ការំចេក]] ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​[[ភ្នំដិល]] ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រកានាគ]] ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​[[ថ្មកែវ]] (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]]<ref>{{Cite web |title=Rejected Request |url=https://www.pailin.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9F%84%E1%9F%87%E1%9E%80%E1%9E%BB%E1%9E%84 |access-date=2025-06-20 |website=www.pailin.gov.kh}}</ref> ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។<ref>{{Citation|title=ភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ|url=https://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%97%E1%9E%BC%E1%9E%98%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9E%93%E1%9F%83%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%99%E1%9F%92%E1%9E%99&oldid=302048|date=2023-11-07|accessdate=2025-06-20|language=km}}</ref> ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]]<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.banteaymeanchey.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%94%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%93 |access-date=2025-06-20 |website=www.banteaymeanchey.gov.kh}}</ref> | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២=== [[File:Cambodia_Cold_War_(orthographic_projection).svg|thumb]] នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web |title=Rejected Request |url=https://www.tboungkhmum.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%BC%E1%9E%84%E1%9E%83%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%BB |access-date=2025-06-20 |website=www.tboungkhmum.gov.kh}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 97uo1pyxvnjkewzxc4clb86wjak8lbf 0 25909 322471 221112 2025-06-25T03:42:26Z ហ៊ីង ហ៊ាង 46648 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 322471 wikitext text/x-wiki {{Infobox university |name = រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា |native_name = |latin_name = Royal Academy of Cambodia |image = [[Image:RAC-Academy logo.png|200px]] |motto = |established = ១៩៦៥ |type = |endowment = |staff = |faculty = |president = |provost = |principal = |rector = |chancellor = |vice_chancellor = |dean = |head_label = |head = |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |city = [[ភ្នំពេញ]] |state = |country = [[កម្ពុជា]] |campus = |free_label = |free = |colors = |colours = |mascot = |nickname = |website = www.rac.gov.kh }} '''រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា''' ==សាវតា== នៅឆ្នាំ១៩៦៥ រាជបណ្ឌិត្យសភាបានចាប់បដិសន្ធិឡើងតាមព្រះរាជក្រម លេខ ២៦១ ប.រ និងព្រះរាជក្រឹត្យ លេខ ៤៩៩ ប.រ. ចុះ ថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៥ ប៉ុន្ដែមិនទាន់មានដំណើរ ការនៅឡើយទេដោយសារសង្គ្រាមស៊ីវិលចាប់ពី ឆ្នាំ១៩៧០ ក៏បានកាត់ផ្ដាច់ការខិតខំទាំង នោះទៅ។ នៅថ្ងៃទី១១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៩ រាជបណ្ឌិត្យសភា បានបង្កើតឡើងវិញដោយ ព្រះរាជក្រឹត្យលេខ នស/រកត /០៥៩៩/៩៧ គឺ នៅដើមអាណត្ដិទី២នៃរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលដឹកនាំដោយសម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោបណ្ឌិតសភាចារ្យ [[ហ៊ុន សែន]] ជានាយករដ្ឋមន្ដ្រី និងក្រោមការដឹកនាំផ្ទាល់របស់ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីរដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ រាជ បណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវនិងបណ្ដុះបណ្ដាលជាន់ខ្ពស់ដ៏ធំមួយរបស់ជាតិ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញក្នុងដំណាក់កាល ដែលកម្ពុជា ចាកផុតពីសង្គ្រាមស៊ីវិល និងទទួលបាននូវសន្ដិភាពពេញលេញ តាមរយៈនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ របស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនា បតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ដ្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ==បេសកកម្ម== រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាមានបេសកកម្មលើកទឹកចិត្ត ណែនាំ គ្រប់គ្រង និងពង្រីកការស្រាវជ្រាវគ្រប់មុខជំនាញនៅក្នុងប្រទេស និង ស្ថាបនាទំនាក់ទំនងសហប្រតិបត្តិការផ្នែកស្រាវជ្រាវជាមួយអង្គការជាតិនិងអន្តរជាតិ ដែលមានគោលបំណងដូចគ្នា។ តាមរយៈអនុក្រឹត្យ លេខ៤៤ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០០ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានកំណត់មុខងារ និងភារកិច្ចដល់ រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដូចតទៅ៖ * គ្រប់គ្រងនិងពង្រីកការស្រាវជ្រាវខេមរវិទ្យា និងគ្រប់មុខជំនាញ នៅក្នុងនិងក្រៅប្រទេស។​​​​​ * ស្ថាបនាទំនាក់ទំនងសហប្រតិបត្ដិការ ផ្នែកស្រាវជ្រាវជាមួយ [[ក្រសួង]] ស្ថាប័ន អង្គការជាតិ និងអន្ដរជាតិដែលមានគោលបំណងដូចគ្នា។ * រៀបចំវេទិកាវិទ្យាសាស្ដ្រ និងអប់រំ ដើម្បីជួយអភិវឌ្ឍប្រទេសលើគ្រប់វិស័យ។ * បណ្ដុះបណ្ដាលថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់បណ្ឌិត។ * បោះពុម្ពផ្សាយឯកសារ និងស្នាដៃស្រាវជ្រាវជាភាសាជាតិឱ្យបានទូលំទូលាយដល់មហាជននៅក្នុងប្រទេស និងជាភាសាបរទេសដើម្បីផ្សព្វផ្សាយខេមរវិទ្យានៅលើវេទិកាអន្ដរជាតិ។ * ប្រមូលនិងតម្កល់ឯកសារស្រាវជ្រាវ អំពីប្រទេសកម្ពុជា អំពីបណ្ដាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ និងលើពិភពលោក។ * ប្រមូលកម្លាំងបញ្ញាញាណរបស់ជាតិ ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រទេសឱ្យបានឆាប់រហ័ស។ * លើកសំណើជូនគោរមងារ និងគ្រឿងឥស្សរិយយសវិទ្យាសាស្ដ្រ ដល់ឥស្សរជនឆ្នើមជាតិនិងអន្ដរជាតិ។ * សហការពិនិត្យនិងវាយតម្លៃសញ្ញាបត្រឧត្ដមសិក្សា និងក្រោយឧត្ដមសិក្សា ពិសេសថ្នាក់ជាតិ។ * រួមចំណែក និងធ្វើសហប្រតិបត្ដិការក្នុងការការពារកម្មសិទ្ធិ ផ្នែកវិទ្យាសាស្ដ្រគ្រប់វិស័យទាំងក្នុងនិង ក្រៅប្រទេស។ បច្ចុប្បន្នបានសហការជាមួយនឹងសាកលវិទ្យាល័យនានា និងបណ្ឌិត្យសភា លើសកលលោកផងដែរ។ * ពិនិត្យ និងវាយតម្លៃ ស្នាដៃស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ដ្រនានា។ * ពិនិត្យនិងវាយតម្លៃការវិវត្ដសង្គម និងរួមវិភាគទានជំរុញការអភិវឌ្ឍ ទាំងភាសាជាតិ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ជាតិ វិទ្យាសាស្ត្រ ចំណីអាហារ។ល។ * សហការរួមចំណែកទំនាក់ទំនងជាមួយក្រសួងនានា ទៅតាមជំនាញនៃផ្នែករបស់វិទ្យាស្ថាននីមួយៗ។ * ត្រៀមបង្កើត និងគ្រប់គ្រងសាខានៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានៅ តាមភូមិភាគនានាលើផ្ទៃប្រទេស។ * សហការជាមួយក្រសួងដែលពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីជួយបង្កើត និងណែនាំការគ្រប់គ្រងសារមន្ទីរបុរេប្រវត្ដិ-សាស្ដ្រនៅតាមខេត្ដ/ក្រុងនានា ==ស្ថាប័ននានាក្រោមឱវាទ== ព្រះរាជក្រឹត្យលេខ នស/រកត/១២៩៩/២២០ដែលឡាយព្រះហស្ដលេខាដោយព្រះមហាក្សត្រនៅថ្ងៃទី២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៩ ស្ថាប័ននេះមាន ឈ្មោះថា “រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា” ចាប់ពីពេលនោះមក។ ក្រោយមកព្រះរាជក្រឹត្យនេះត្រូវបានកែសម្រួលដោយព្រះរាជក្រឹត្យលេខ នស/រកត/០៣០៥/១១១ ចុះថ្ងៃទី០៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៥ ដើម្បីសមស្របទៅនឹងសំណូមពរការងារបច្ចុប្បន្ននិងការរីកចម្រើនរបស់ស្ថាប័ន។ បច្ចុប្បន្នរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាមានវិទ្យាស្ថានចំនួន០៦ជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវ ដែលក្នុងនោះរួមមាន៖ * (១) វិទ្យាស្ថានវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ មាន៥ផ្នែក * (២) វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ដ្រ និងវិទ្យាសាស្ដ្រសង្គម មាន៨ផ្នែក * (៣) វិទ្យាស្ថានជីវ សាស្ដ្រ វេជ្ជសាស្ដ្រ និងកសិកម្ម មាន៤ផ្នែក * (៤) វិទ្យាស្ថានវិទ្យាសាស្ដ្រ និងបច្ចេកវិទ្យា មាន ៥ផ្នែក * (៥) វិទ្យាស្ថានភាសាជាតិ មាន៤ផ្នែក និង * (៦) វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិមាន ៦ផ្នែក រួមមាន ៣២ផ្នែក (នាយកដ្ឋាន) ផ្នែកនីមួយៗមាន ២មុខជំនាញ ព្រមទាំងមានមជ្ឈមណ្ឌលចំនួនប្រាំគឺ៖ * ផ្នែកបណ្ដុះបណ្ដាល និងស្រាវជ្រាវ *ផ្នែកបណ្ណាល័យ និងបោះពុម្ពផ្សាយ * ក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ *ឧទ្យានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តេជោសែន ឫស្សីត្រឹប *វិទ្យាស្ថាន ខុងជឺ(ចិន) និង *មជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាចិន *មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវអាស៊ី (កូរ៉េ) *មជ្ឈមណ្ឌលបណ្ដុះបណ្ដាលភាសាអង់គ្លេសកម្ពុជា (ឥណ្ឌា) ដែលទាំងអស់សុទ្ធតែបាននិងកំពុងបំពេញភារកិច្ចទាំងក្នុង និងក្រៅ ប្រទេសទៅតាមជំនាញរបស់ខ្លួន។ ទន្ទឹមនឹងនោះ រាជ បណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា មានបណ្ណាល័យអេឡិចត្រូនិកមួយ ដែលមានឈ្មោះបណ្ណាល័យអេឡិចត្រូនិកសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោបណ្ឌិត សភាចារ្យ ហ៊ុន សែន និង លោកជំទាវកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី នាថ្ងៃទី២៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១១ ក្រោមចំណារឯកភាពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោបណ្ឌិតសភាចារ្យ ហ៊ុន សែន។ បច្ចុប្បន្នបណ្ណាល័យ អេឡិចត្រូនិកនេះ មានឯកសារ ជាភាសាជាតិមាន ចំនួន៣០០ក្បាល ភាសាបរទេស ចំនួន៤លានក្បាល ៧០% ជាភាសាចិន និងមានឯកសារសិក្សាក្រាស់ៗចំនួន ១៧២.៥០០ក្បាល ដែល ក្នុងនោះឯកសារមួយចំនួន ១៥០.០០០ ក្បាលជាភាសា ចិន។ ឯកសារទាំងនោះភាគច្រើនបានទទួលពីសកលវិទ្យាល័យ ជីវ ជាំង [[ប្រទេស]] ចិន ក្រោមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរាជបណ្ឌិត្យសភា កម្ពុជា និងសាកលវិទ្យាល័យជីវជាំងប្រទេសចិនក្នុងបំណងបម្រើដល់ការសិក្សាស្រាវ ជ្រាវរវាងប្រទេសទាំងពីរ ក៏ដូច ជាបណ្តាប្រទេស នានាលើសាកលលោកផងដែរ។ p5r2fh6u2qec7qkpjsnqi5ttvp61in7 0 28397 322473 294686 2025-06-25T05:41:17Z Tomaskakq 46598 322473 wikitext text/x-wiki CITV គឺ៎ជាឈានែលទូរទស្សន៍សម្រាប់កុមារនៅក្នុងប្រទេសអង់គ្លេស មកពី ក្រុមហ៊ុន ITV Digital Channels Ltd ។វា​ផ្សាយ​មាតិកាដែលមកពី​ប័ណ្ណសារ និង ការទិញ របស់ CITV ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ​ចាប់​ពី​ ៦ ម៉ោងព្រឹក​ដល់ ៦ ម៉ោងល្ងាច ​។ CITV គឺ​ជា​ចំណង​ជើង​នៃ​ប្លុក​សរសេរ​កម្មវិធី​មួយ​នៅ​លើ​ប​ណ្តា​ញ​ទូរទស្សន៍ ITV នៅ​ចុង​ស​ប្តា​ហ៍​ ​។ ''Children's ITV'' បាន​បើក​ដំណើរ​ការ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ៣ ខែ​មករា ​ឆ្នាំ ១៩៨៣។ បន្ទាប់​មក​វា​បាន​ជំនួស​វិញ​កាល​ពី​ដើម​"Watch It!" ស្លាក​សញ្ញា​និង​ប​ណ្តា​ញ​បាន​ណែនាំ​តំណ​ភ្ជាប់​នៅ​ក្នុង​ការ​បន្ត​ចក្ខុវិស័យ​រវាង​កម្មវិធី​។ ក្នុង​ឆ្នាំ 2004 បទ​បង្ហាញ​របស់​ CITV បាន​ផ្លាស់​ប្តូ​រ​ទីតាំង​ទៅ​កាន់ក្រុមហ៊ុន Granada Television ក្នុង​ទីក្រុង Manchester ដែល​បាន​ឃើញ​ការ​ស្លាប់​របស់​នៅ​ក្នុង​ការ​បន្ត​ចក្ខុវិស័យ​នេះ​។ horse hw55axhd9svrvn3rcczaurf1ywd8c51 0 40234 322481 322450 2025-06-25T11:02:46Z Somdoreauthor 43367 322481 wikitext text/x-wiki '''សោម ដូរ៉េ (កើតនៅថ្ងៃទី១៣ ខែ ឱសភា ឆ្នាំ១៩៨៩ )''' ជាកវីនិពន្ធម្នាក់ មានសមត្ថភាពសិល្បៈពហុជំនាញ មានដូចជា និពន្ធមេឡូឌីនិងទំនុកច្រៀង ខ្សែភាពយន្ត ទស្សនាវដ្ដី ដឹកនាំសម្តែង និង និពន្ធប្រលោមលោក សៀវភៅត្លុកកំប្លែង រួមទាំងដឹកនាំកម្មវិធីទូរទស្សន៍ ជាវិចិត្រករ គូរStoryboard ថែមទាំងជាអ្នកឆ្នៃម៉ូដសម្លៀកបំពាក់ទៀតផង មិនតែប៉ុណ្ណោះក៏បានបង្កើតកម្មវីធីអប់រំ ជម្រុញយុវវ័យតាមរយៈការអានសៀវភៅ ហើយកែឆ្នៃទៅជាកម្មវិធីសប្បុរសធម៌ដ៏មានប្រយោជន៍នៅក្នុងសង្គមថែមទៀតផង ។ បង្ហាញស្នាដៃនិងឈ្មោះស្ទើរតែគ្រប់ផលិតកម្ម គ្រប់ស្ថាប័ន និងស្ទើរតែគ្រប់កំពូលតារាចម្រៀងក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។ មានសមត្ថភាពក្នុងការនិពន្ធបែបផ្សាភ្ជាប់មនោសញ្ចេតនា កំប្លែងជាមូយការអប់រំ បញ្ចូលទៅក្នុងបទចម្រៀង ដែលនៅលើបណ្តាញសារព័ត៌មាននានាក្នុងស្រុកត្រូវបានចុះផ្សាយយ៉ាងព្រោងព្រាត ។ បទចម្រៀងដែលគេស្គាល់ជាច្រើន មានដូចជាបទ លើលោកនេះខ្ញុំស្រលាញ់ម៉ាក់ខ្ញុំជាងគេ បោកខោអាវនឹកស្នេហ៍ សង្សារផ្ទាល់ខ្លួន រាំជាន់អាចម៍គោ ស្វារាំគ្រវីលីអូ ស្នេហាអាថ៍កំបាំង សង្សារលេងៗ បេះដូងមនុស្សយន្ត កូនក្រមុំបងគ្រាន់តែជាមនុស្សស្រីធម្មតា រលឹមប្រុយៗ និងបទ ប៉េវៗ រាត្រីសួស្តីអង្គរ អារម្មណ៍សល់ ចាក់ក្រឡេកទយ ។ល។ {| class="wikitable" |- !ប្រវត្តិរូបសង្ខេប[[File:Som dore portrait.jpg|thumb|Official portrait of som dore, Cambodian Author]]<br /> ![[ឯកសារ:Som_dore_Khmer_Author.jpg|រូបភាពតូច|Official portrait of som dore, Cambodian Author in tv show]]ការវិវឌ្ឃន៍ខ្លួនទៅជាអ្នកនិពន្ធសម័យឌីជីថលAI ផលិតមាតិកាអ្នកនិពន្ធ ដែលត្រៀមបង្ហាញស្នាដៃ Contentជាច្រើន ក្នុងឆ្នាំំ ២០២៥ ជាមួយ ម្ចាស់ស្បនស័រនានា ។ ឆ្នាំ២០២៥ ជាឆ្នាំរបស់សោមដូរ៉េ ក្នុងការបញ្ចេញ បេសសកកម្ម៖ ( ខ្ញុំចង់ឲ្យមនុស្សមួយចំហៀងប្រទេសកម្ពុជា ក្លាយជាអ្នកនិពន្ធ ) --- សោមដូរ៉េ Quote/ |- !'''ឈ្មោះពីកំនើត''' |សោម ដូរ៉េ |- !'''ឈ្មោះហៅក្រៅ''' |ផ្លយ |- !'''ថ្ងៃខែឆ្នាំកំនើត''' |១៩៨៩ |- !'''ទីកន្លែងកំនើត''' |ប្រទេសកម្ពុជា |- !'''សញ្ជាតិ''' |[[ខ្មែរ|កម្ពុជា]] |- !'''ឆ្នាំប្រកបវិជ្ជាជីវៈ''' |២០១០ –បច្ចុប្បន្ន |- !'''មុខដំណែង''' | -ប្រធានគ្រប់គ្រងគម្រោងផលិតក្រុមហ៊ុនថោន'''(២០១៩)''' -ទីប្រឹក្សាផលិតកម្មថោន '''( ២០១៨ )''' |- !'''វិជ្ជាជីវៈ''' |អ្នក​និពន្ធមេឡូឌី&ទំនុកច្រៀង/ខ្សែភាពយន្ត/Sitcom/ Storyboader/ទស្សនាវដ្តី/ប្រលោមលោក/វិចិត្រករត្លុក ដឹកនាំសម្តែង-អ្នកកាត់ត/ផលិតករកម្មវិធីទូរទស្សន៍, រចនាម៉ូដសម្លៀកបំពាក់ /Content Creator/Digital Marketing |- !'''ស្លាកតន្ត្រី''' |រស្មីហង្សមាស/ថោន/សាន់ដេ/VEVO/Big Man/ KH Promotion/WEប្រូដាក់សិន/Phleng Record/ TOP MUSIC/KhmerTree/S7Production/GMB/AKASA/GENZmusic/MC Club/Miracle Picure/Frame360 |- !'''ឪពុកម្តាយ''' |សោម រស្មី (ម្តាយ) អគ្គលេខាធិការដ្ឋាន [[រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជា|រដ្ឋសភា]] |- !'''បងប្អូន''' |ជាកូនបង មានប្អូនស្រីពៅ មួយនាក់ |- !'''មិត្តភក្តិជិតស្និទ្ធ''' '''ក្នុងសិល្បៈ''' |ពេជ្រ សោភា - សាសា - មាស សុខសោភា |- !'''កម្រិតវប្បធម៌''' |សិក្សាផ្នែកគំនូរជាមួយប្រធាននាយកដ្ឋានសិល្បៈ សូនរូប និងភាពយន្ត/សិក្សាផ្នែកបរិញ្ញាបត្រ័ Interior Design SETEC Institute / Khmer Culture Instrumental / Khmer Fine Art ( 2017 ) |- !Website |[https://www.somdore.com/ សោម ដូរ៉េ] |} ='''ជីវិត និង អាជីព'''= រូបភាពតូច|សោម ដូរ៉េផ្តល់បទសម្ភាសន៍កម្ពុជាថ្មី === ២០០៨–២០១០: ចំនុចផ្តើម និងឈានចូលសិល្បៈ === តាមរយៈបទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកកាសែត កវីនិពន្ធសោមដូរ៉េ បានលាតត្រដាងនូវជីវប្រវត្តិពិតរបស់ខ្លួនថា ឈ្មោះសោម ដូរ៉េ គឺជាឈ្មោះកំនើត ហើយមានទីកន្លែងកំនើតនៅទីក្រុងមូស្គូប្រទេសរុស្សី ខណៈពេលដែលម្តាយរបស់លោក បានទៅបំពេញកម្មសិក្សានៅទីនោះ ហើយក៏បានបង្កើតលោកនៅទីនោះផងដែរ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលលោកមានអាយុ២ឆ្នាំ លោកក៏ត្រូវបានបញ្ជូនឱ្យមករស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញជាមួយ និងយាយតាវិញ ក្រោយពីម៉ាក់ប៉ាបានបញ្ចប់ការសិក្សានៅទីនោះ ។ ក្រោយពីបែកបាក់គ្រួសារ ម្តាយរបស់លោកបានក្លាយជាស្ត្រីម៉េម៉ាយម្នាក់ នៅក្រោមដំបូលគ្រួសារដែលសុទ្ធតែស្រីៗ មានតែលោកដូរ៉េ ដែលជាប្រុសតែម្នាក់ ក្រោយមកម្តាយរបស់លោកក៏បានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយគ្រួសារថ្មីក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ដោយបង្កើតបានកូនស្រីម្នាក់ ។ ចំពោះរឿងរ៉ាវលោកពុកបង្កើត លោកមិនបានរៀបរាប់លម្អិតនោះទេ គ្រាន់តែប្រាប់ថាមិនចាំមុខរបស់គាត់ ព្រោះនៅក្មេងពេក គ្រាន់តែដឹងថា ពេលនេះគាត់រស់នៅសុខសប្បាយជាមួយប្រពន្ធកូនក្រោយរបស់គាត់ហើយ ។ ក្រោយមកលោកក៏បានបញ្ចេញអារម្មណ៍មួយ តាមរយៈបទចម្រៀងមួយបទដែលលោកបានសរសេរ គឺបទ តែងសេចក្តីអំពីឳពុក ដែលច្រៀងដោយ លោកករុណាពេជ្រ បានដាស់ទឹកភ្នែកអ្នកស្តាប់ឱ្យហូរទឹកភ្នែកតាមបទចម្រៀងខ្សែរជីវិតដ៏កម្សត់នេះ ដោយមិនបានដឹងថាគឺជាខ្សែរជីវិតពិតរបស់លោកនោះទេ ! ហើយលោកក៏បានបង្ហាញពីការខកចិត្ត និងសោកស្តាយដែលអ្នកដឹកនាំសម្តែងបទនេះបានបង្កើតសាច់រឿងនិរាស្តឈឺចាប់ ប្រាស់ចាកពីរឿងដើមជីវិតពិតរបស់លោកទៅវិញ ! ធ្វេង|រូបភាពតូច|សោម ដូរ៉េ និងនាងកាតុ === ២០១០–២០១២: ចាប់ផ្តើមអាជីព === ក្នុងរង្វង់គ្រួសាររបស់លោក មិនមានអ្នកណាម្នាក់ជាអ្នកសិល្បៈឡើយ ហើយក៏មានអ្នកខ្លះយល់ច្រលំថា លោកគឺជាកូនបង្កើតរបស់សិល្បៈរៀមច្បងគឺលោក សោម ដូរិន ។ ការឈានជើងចូលសិល្បៈលើកដំបូង លោក បានស្គាល់ អ្នកនិពន្ធនិងដឹកនាំសម្តែងម្នាក់ គឺនាង ប៊ុនចាន់និមល និងធ្វើជាអ្នកគូរ Storyboad ឱ្យនាង ហើយក៏អាច និយាយបានថា លោកគឺមនុស្សដែលមានសំណាងនិងឱបនិស្ស័យស្រលាញ់សិល្បៈ និងការផ្តល់ឱកាសពី លោក អឹង សុងលាភ ជាកូនថៅកែផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស បានច្រានឱ្យលោកក្លាយជា អ្នកនិពន្ធវ័យក្មេង ដែលមានបទពិសោធន៍តិចបំផុត រហូតទទួលបានការគាំទ្រគួរឱ្យនឹកស្មានមិនដល់ ។ បទដំបូងរបស់ លោកគឺបទ ហោប៉ៅធូរបាត់ស្នេហ៍ ជាពិសេសនោះគឺបទ សង្សារលេងៗ ដែលធ្វើ​ឱ្យប្រជាប្រិយភាពលោក ណុបប៉ាយ៉ារិទ្ធដែលបានលិចកប់អស់រយៈពេលជាច្រើន ឆ្នាំឱ្យលេចត្រដែតស្ទើរតែមិនគួូរឱ្យជឿ ជិះទៅដល់ណាក៏ឮតែចាក់បទនេះ គ្រប់ពេលវេលា ។ បន្ទាប់មកគឺបទ ល្បីៗជាច្រើនទៀត ដូចជាបទ សង្សារផ្ទាល់ខ្លួន របស់នាង ឱកសុគន្ធកញ្ញា និងបទ ស្រលាញ់អូន366ថ្ងៃ ច្រៀងដោយលោក ឆនសុវណ្ណរាជ និងនាង ពេជ្រ សោភា ។ ទំនាក់ទំនងរបស់លោក ជាមួយអ្នកនាងពេជ្រ សោភា ដែលអ្នកណាៗក៏ដឹងដែរថា ពួកគេទាំងពីរគឺជា បងប្អូនល្អនិងគ្នា ហើយអ្នកនាងពេជ្រ សោភា ក៏ធ្លាប់បានប្រកាស់ Live Video នៅក្នុង Facebook ដែរ ថានាងធ្លាប់បានជួយជ្រោមជ្រែងលោក មុនលោកចូលជាអ្នកនិពន្ធក្នុងផលិតកម្មរស្មីហង្សមាសឯណោះ ៕ នៅពេលដែលលោកកំពុងធ្វើការនៅផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស គេក៏បានដឹងថាលោក ក៏ជាអ្នកនិពន្ធម្នាក់ឱ្យទស្សនាវដ្តីម៉ូដដ៏ល្បីល្បាញមួយ ក្នុងស្រុកផងដែរ គឺ ទស្សនាវដ្ដី SOVRIN ៕ អស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំនៅ ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស លោកធ្វើជាអ្នកគូរ Storboad សម្រាប់ការថតស្ប៉ថផ្សាយពាណិជ្ជកម្មជាច្រើន ក្រៅពីនោះផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស បានចេញបទចម្រៀងដែលលោកសរសេរ ត្រឹមតែជាងដប់បទតែប៉ុណ្ណោះ ហើយក្នុងមួយវុលមានមួយបទ ឬពីរបទប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែគេសង្កេតឃើញថាបទដែលលោកសរសេរ ៩០ភាគរយគឺនៅលើគម្របឌីស ទាំងសីឌី និងវិសីឌី ។ ខណៈពេលដែលបទ សង្សារផ្ទាល់ខ្លួន ចេញមក ស្រាប់តែខាងផលិតកម្មមានកំហុសបច្ចេកទេស​ បានច្រលំ ដាក់ឈ្មោះ អ្នកផ្សេងទៅវិញ ធ្វើឱ្យ កវីម្នាក់នេះ អាក់អន់ស្រពន់ចិត្ត ហើយធ្វើការបង្ហោះលើហ្វេសបុក បង្ហាញពីអារម្មណ៍ផងដែរ ធ្វើឱ្យអ្នកលេងចូលទៅខមមិន យ៉ាងច្រើន ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏កវីរូបនេះនៅតែតូចចិត្ត ហើយបានបង្ហោះសារខូចចិត្ត នៅលើបណ្តាញសង្គម Facebook ជាហូរហែរ រហូតដល់មួយរយៈក្រោយក៏ឃើញសារព័ត៌មានចុះផ្សាយថា លោកបានសម្រេចចិត្តផ្លាស់ទៅទ្រនំផលិតកម្មថ្មី យ៉ាងតក់ក្រហល់ ជាទីបំផុត ។ រូបភាពតូច|សោម ដូរ៉េ និង តារាស្រីថោន === ២០១២–២០១៦: ការផ្លាស់ទ្រនំ === ស្របពេលដំណឹងការចាកចេញពីផលិតកម្មហង្សមាស គេបែរជាឃើញស្នាដៃអ្នកនិពន្ធសោម ដូរ៉េ នៅផលិតកម្មប៊ិកមេន ទៅវីញ ក្រោមឈ្មោះថា ផ្លយ គឺមានបទ មេអណ្តើក និងបទ ចង់ធ្វើសង្សារគេឡើងញ័រខ្លួន ច្រៀងដោយ កញ្ញាណយ ។ អ្វីដែលគួរ ឱ្យចាប់អារម្មណ៍នោះ គឺបទទាំងពីរនេះក៏បានធ្វើឱ្យអ្នកចម្រៀងថ្មីម្នាក់ ត្រូវបានគេស្គាល់ និងគាំទ្រយ៉ាងច្រើនផងដែរ តាមរយៈទឹកដៃរបស់កវី ប៉ិនប្រសព្វ ។ បទ ចាក់សោរបេះដូង ៩ខែដប់ថ្ងៃ ចេញភ្លាម បានឆក់យកបេះដូងទស្សនិកជនឱ្យ សរសើរនាងកាតុ ដែលជាតារាកំប្លែងចាប់អាជីពបន្ថែមជាអ្នកចម្រៀង ធ្វើឱ្យកេរ្ត៍ឈ្មោះនាងឡើងស្រឺតៗ តាមរយៈទឹកដៃកវីម្នាក់នេះផងដែរ ជាពិសេសនោះគឺបទ៩ខែដប់ថ្ងៃ ដែលនាងបានរៀបរាប់ប្រាប់ពីជីវិត របស់នាងដល់កវីម្នាក់នេះ ហើយដឹកនាំសម្តែងឱ្យនាងទាំងនាងមានផ្ទៃជិត៩ខែពិតៗតែម្តង កាន់តែអង្រួនចិត្តអ្នកស្តាប់ ឱ្យរំជើបរំជួល ហើយអ្នកណាក៏ដឹងដែរថា បទ៩ខែដប់ថ្ងៃ គឺជារឿងពិតរបស់នាង ហើយនាងក៏បានច្រៀងឱ្យកូនរបស់នាង ក្នុងផ្ទៃស្តាប់ ។ ធ្វេង|រូបភាពតូច|សោម ដូរ៉េ នៅស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍បាយន័ កវីម្នាក់នេះបានបង្កើតប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងផលិតកម្មថោន តាមរយៈបង្កើតអាល់ប៊ុមពិសេស មុនគេដូចជា អាល់ប៊ុម មនុស្សស្រី ដោយតារាចម្រៀងស្រីថោន ច្រៀងរូួមគ្នា សម្តែងសាច់រឿងតគ្នា ដែលមិនធ្លាប់ទាល់តែសោះកាលពីមុន និង អាល់ប៊ុមព្រះអាទីត្យទារជួបព្រះចន្ទ ដោយ លោកករុណាពេជ្រ នាងសុគន្ធ និសា លោក BIG ធ្វើឱ្យអ្នកគាំទ្រចាំមិនភ្លេច នូវសាច់់រឿងកំប្លែងនិងអត្ថន័យហួសចិត្ត ។ ​ ការបើកទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរលើឱស្សាហកម្មតន្ត្រីអន្តរជាតិ លើកដំបូងនៅប្រទេសកម្ពុជា បីបទរបស់អ្នកនិពន្ធសោម ដូរ៉េ ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុង VEVOមុនគេបង្អស់ ដែលធ្វើការបក ស្រាយដោយ នាង មាសសុខសោភា ដែលជាប្រភេទបទលាយភាសាបរទេស ធ្វើឱ្យអ្នកគាំទ្រ ស្ញើចសរសើរមិនដាច់ពីមាត់ ។ កវីម្នាក់នេះហាក់ដូចជាសម្បូររឿងឱ្យគេចាប់អារម្មណ៍ជាច្រើនខណៈពេលដែលផ្លាស់មកក្រុមហ៊ុនថ្មី ដូចជាកម្មវិធីសប្បុរសធម៌ ការលក់សៀវភៅកំប្លែង ការចេញបទចម្រៀងអត្ថន័យប្លែកៗ ធ្វើឱ្យអ្នកគាំទ្រមួយចំនួនគ្រាន់តែចេញបទចម្រៀងមកក៏ដឹងថាជាទឹកដៃអ្នកនិពន្ធណាទៅហើយ ។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ កវីសោមដូរ៉េាចាប់ផ្តើមចេញស្នាដៃរៀងរង្វើលមិនដូចមុន បទចម្រៀងខ្លះត្រូវបានរាំងស្ទះ មិនបានចេញ អាល់ប៊ុមពិសេសដែលបានបង្ហោះត្រូវបានលុបចោល ពីរអាល់ប៊ុម ដូចជាកំពុងមានរឿងចម្រូងចម្រាស់ ល្អក់កករ ដូចជា អាល់ប៊ុម សង្សារចេក មុនការចាកចេញរបស់លោក ណាំប៊ុណ្ណារត្ន័ ជាមួយនាង សាសា និងអាល់ប៊ុម Photoshop របស់នាងសាសា និងលោកសុគន្ធថេរាយុ ធ្វើឱ្យបាត់មុខនាងសាសាពីសិល្បៈស្ទើរតែទស្សនិកជនភ្លេចមុខទៅហើយ មិនដឹងមកពីមូលហេតុអ្វីនៅពីក្រោយបញ្ហានេះ ។ ហើយអ្វីដែលគួរឱ្យកត់សំគាល់នោះ គឺពីរឆ្នាំក្រោយ នៃរដូវកាលបទចម្រៀងចូលឆ្នាំកវីម្នាក់នេះ លែងនិពន្ធបទចង្វាក់ញាក់ដូចរាល់ឆ្នាំ បែររជាចេញបទចង្វាក់រាំវង់ រាំក្បាច់ សារវ៉ាន់ ឡាំលាវយ៉ាងច្រើន ធ្វើឱ្យអ្នកតាមដានងឿងឆ្ងល់គ្រប់គ្នា ។ មួយរយៈក្រោយកវីម្នាក់នេះបានបង្ហោះសារតូចចិត្តទៀត ពីការត្អូញត្អែនិងភាពចម្រូងចម្រាស់នៅក្នុងផលិតកម្មចំពោះខ្លួន ស្របពេលដែលប្រជាប្រិយភាពផលិតកម្មថោន បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុក ។ រូបភាពតូច|រឿងផ្កាទីងមោង​ និពន្ធដោយសោមដូរ៉េ ស្របពេលនៃការធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាពរបស់ផលិតកម្មខណៈពេលដែលផលិតកម្មហង្សមាសដណ្តើមយកប្រជាប្រិយភាពបានវិញ កវីម្នាក់នេះហាក់បានត្រូវបាត់ស្នាដៃពីក្នុងផលិតកម្មថោនមួយរយៈធំ តែបែជាចេញស្នាដៃមួយបង្ករឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលតាមរយៈខ្សែភាពយន្តខ្នាតខ្លីចំនួនពីររឿង គឺរឿងម៉ាក់ប៉ាខ្ញុំប្រជែងកម្ម និងរឿងផ្កាទីងមោង ។ រឿងផ្កាទីងមោងបានស្តារកេរ្ត៍ឈ្មោះរបស់កវីម្នាក់នេះឱ្យងើបមកវិញ ។ បន្ទាប់ពីកឿងស្នាដៃអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ ស្នាដៃរបស់កវីសោម ដូរ៉េ ហាក់ដូចជាមិនត្រូវបានបញ្ចេញ ស្របពេលដែល មានអ្នកចម្រៀងថ្មីៗជាច្រើនបានសម្រុកចូលផលិតកម្មថោន ប៉ុន្តែទីបញ្ចប់ កវីម្នាក់នេះបានបញ្ចប់ពាក្យចចាមអារាមនិង ព័ត៌មានរស៊ើបៗ ដែលថាលោកនិងចាកចេញពីផលិតកម្មថោន ខណៈពេលដែលអាល់ប៊ុមពិសេស ល្ខោនស្នេហ៍ភ្លើងសុបិន និងការងារចាស់ៗជាច្រើនរបស់លោក បានសម្រុកចេញក្នុងពេលដំណាលគ្នា ធ្វើឱ្យអ្នកគាំទ្រមានការងឿងឆ្ងល់ និងភន្ត័ច្រឡំជាច្រើ​ន ។ ហើយអ្វីដែលកាន់តែធ្វើឱ្យអ្នកគាំទ្រលោកភ្ញាក់ផ្អើល នោះគឺការសម្រេចចិត្តវិលត្រលប់ទៅ ទ្រនំចាស់ ដែលផ្តល់ឱ្យកំណើតឱ្យលោកនោះ គឺផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស ស្របគ្នាជាមួយនិង នាង សុគន្ធនិសា ដែរ។ អ្នកតាមដានសិល្បៈនាំគ្នា និយាយថា ផលិតកម្មហង្សមាស បានសំឡឹងឃើញស្នាដៃខ្សែភាពយន្តភាគដែលនិងត្រូវបញ្ចាំងក្នុងទូរទស្សន៍ហង្សមាសឆាប់ៗនេះ ។ === ២០១៦–២០១៨: ការវិលត្រលប់ និងអភិវឌ្ឍន៍ទេពកោសល្យ === បាត់មុខមួយរយៈ អ្នកនិពន្ធសោម ដូរ៉េបានប្រកាស់នៅលើទំព័រហ្វេសបុកផ្ទាល់ខ្លួនថា ឆ្នាំ២០១៧ខ្លួនមិនបានសរសេរបទចម្រៀងចូលឆ្នាំទេ ដោយប្តូរមកវិញជា ស្នាដៃប្រភេទកុនខ្នាតធំ និងរឿងភាគទូរទស្សន៍របស់ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍យក្សនៅក្នុងស្រុកគឺ ប៉ុស្ត៍ហង្សមាស មានចំនងជើងរឿង '''បិសាចគួរឲ្យស្រលាញ់''' ដែលធ្វើឲ្យទស្សនិកជននិងអ្នកតាមដានភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ។ ខណៈពេលដែលចេញផ្សាយ Poster ធ្វើឲ្យល្បីល្បាញនិងទទួលបាន ចំណាប់អារម្មណ៍ ទោះបីជាពេលចេញរឿងមក មានសន្ទុះនៃការរិះគន់កម្រិតគុណភាពក៏ដោយ ក៏ខ្សែភាពយន្តមួយនេះ នៅតែស្ថិតលើលំដាប់រឿងដែល ល្បី ដោយទទួលបានស្បនស័រយ៉ាងកកកុញ រហូតធ្វើឲ្យផ្ទុះការធុញទ្រាន់ពីអ្នកមើលថែមទៀតផង ដោយសារផ្សាយពាណិជ្ជកម្មយូរៗពេក ៕ ឆ្នាំ២០១៧បទ Dance and Smile ទើបតែចេញវិដេអូជាផ្លូវការ ផ្តិតយកសិល្បៈភ្លេងខ្មែរ គ្រប់ឱបករណ៍ និងល្បែងប្រជាប្រិយរបស់ខ្មែរជាច្រើន លាយជាមួយអត្ថន័យកំប្លែងត្រូវចិត្តយុវវ័យ ពីអ្នកនិពន្ធ សោម ដូរ៉េ អ្នកនិពន្ធ សោមដូរ៉េ ក៏បានរៀបរ៉ាប់ពីអារម្មណ៍ខកចិត្ត និងប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្តជាមួយនិងនាងពេជ្រ សោភា ខណៈពេលដែល តារាចម្រៀងលំដាប់កំពូលពេជ្រ សោភាបានប្រេះឆាជាមួយនិង ងួនចាន់ដេវីត ទៅស្រវ៉ាចាប់ដៃគូជាមួយ នាង ទេព បូព្រឹក្ស ដោយគ្រប់គ្នា ក៏បានដឹងដែរថានាងគឺជាសត្រូវស៊ីសាច់ហុតឈាមជាមួយនាង ពេជ្រ សោភា ធ្វើឱ្យមានការប្រទូស្តសារ៉ាយ ពេលនោះផងអ្នកដែរ គេសង្កេតឃើញថាប្រជាប្រិយភាពច​ម្រៀងចូលឆ្នាំ ឆ្នាំនេះ របស់នាងត្រូវបានធ្លាក់ចុះ វ៉ៃផ្តាច់ដោយបទ ( រាំអញ្ចេក ) របស់ លោកព្រាប សុវត្តិ និង នាង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយសារការរិះគន់និងការចាប់អារម្មណ៍ផ្ទុះឡើងព្រមគ្នា ។ === ២០១៨–២០១៩: ការបកក្រោយជាថ្មីម្តងទៀត === អ្នកនិពន្ធសោមដូរេ៉ បានធ្វើឲ្យទស្សនិកជនដែលតាមដានស្នាដៃ ធ្វើការវិលមុខនិងងឿងឆ្ងល់ ចំពោះស្នាដៃដែលថោនទើបតែបង្ហោះជាផ្លូវការ គឺជាបទ អំបុកផ្កាម្លិះ របស់ អ្នកនាងយក់ថិតរដ្ឋា ជាស្នាដៃរបស់កវីវ័យក្មេងការបើកទំព័រថ្ងៃបុណ្យអ៊ំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែ រំលេចដោយMV យ៉ាងស្រស់ស្អាត ជាពិសេសគឺការ​ឆ្នៃម៉ូដ សម្លៀកបំពាក់បូកបញ្ចូលជាមួយនិងក្រម៉ា ស្រូវ ធ្វើឲ្យអ្នកគាំទ្រកាន់តែស្ញើចសរសើរនូវសមត្ថភាពរបស់កវីម្នាក់នេះ ចំពោះជំនាញទេព្យកោសល្យ និពន្ធបទចម្រៀង ដឹកនាំសម្តែង និងឆ្នៃម៉ូដសម្លៀកបំពាក់ ធ្វើឲ្យអ្នកទស្សនាពោលពាក្យសរសើរគ្រប់គ្នា មិនដាច់ពីមាត់ ព្រោះជាបទដែលដឹងគុណកសិករ និងបញ្ចូលឈ្មោះអង្ករខ្មែរទាំងអស់បានយ៉ាងជួនរណ្តំណែងណង យ៉ាងពិរោះ ជាពិសេស គឺការបញ្ចូលនូវរបាំប្រជាប្រិយ ខ្មែរគឺរបាំកសិករ កាន់តែរំលេចឲ្យ MV លើកដំបូងនៃការវិលត្រឡប់មកផលិតកម្មថោន របស់កវីម្នាក់នេះ ពិតជាមិនធម្មតាមែន ។ គេនិងរង់ចាំមើល ថាតើការហោះហើរ ដូរទ្រនុំចុះឡើង របស់កវីម្នាក់នេះអ្នកគាំទ្រនិងចាំតាមដានទៅជាយ៉ាងណា គ្រាន់តែត្រឡប់មកថោនវិញមិនទាន់បានប៉ុន្មានផង ក៏មានឱកាសក្លាយជាគណៈកម្មការជាមួយនិង មាសសុខសោភា ក្នុងកម្មវិធីប្រកួតជ្រើសរើសអ្នកនិពន្ធស្នាដៃកូនខ្មែរសម្រាប់មាសសុខសោភា របស់ ភេសជ្ជៈអូឡាតេ ដោយផេកផ្លូវការបានបង្ហោះយ៉ាងព្រោងព្រាត​។ === ២០១៩–២០២០: ការទទួលដំណែងធំ === អ្នកដែលគាំទ្រនិងចាំតាមដានស្នាដៃរបស់លោកសោមដូរ៉េ ច្បាស់ជាភ្ញាក់ផ្អើលជាមួយការប្រកាស់ជាផ្លូវការ និងសាធារណៈនៅលើ អាខោនហ្វេសបុក របស់លោក ចំពោះការឡើងតួនាទី ឋាន្តរសក្តិ័ថ្មីដែលត្រូវបានប្រគល់ដោយនាយកក្រុមហ៊ុនផ្ទាល់ ជា​ប្រធានគ្រប់គ្រងគម្រោងផលិតបទចម្រៀង ប្រចាំផលិតកម្មថោន ។ សង្កេតឃើញថាគ្រប់គ្នា ហាក់ដូចជាសប្បាយចិត្តនិងអំណរដល់ដំណែងថ្មី របស់អ្នកនិពន្ធម្នាក់នេះ ។ ឃើញថា ដំណែងធំលើកនេះហាក់ជាការពេញចិត្ត និងការជឿជាក់របស់ផលិតកម្ម ព្រោះបានឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា លោកសោមដូរ៉េ បញ្ចេញស្នាដៃសម្រាប់ផលិតកម្មសម្រាប់បទចម្រៀងរដូវកាលចូលឆ្នាំ ឆ្នាំនេះហាក់ទទួលបានផ្លែផ្កានិងការសរសើរ ពីសំណាក់ទស្សនិកជនគ្រប់គ្នា ដោយសារតែការប្រើយុទ្ធសាស្ត្រប្លែកពី ដៃគូប្រកួតខណៈពេលដែលគ្រប់ផលិតកម្មធំៗនាំគ្នាសម្រុកដណ្តើមប្រជែងបទញាក់ ដែលគេដាក់រហ័សនាមឲ្យថា ជាបទបែកស្លុយ ស្របពេលដែលលោក បញ្ចេញបទចម្រៀង ( ប៉ក់កន្ទ្រឹមអើយ ) ​របស់មាសសុខសោភា ដែលបង្កប់អត្ថន័យផ្លែផ្កាយ៉ាងមុតស្រួច ត្រង់ឃ្លាថា ( បទញាក់គេរាំរាល់ថ្ងៃ បទប្រពៃណីគេរាំចូលឆ្នាំ )ធ្វើឲ្យផ្ទុះនូវបរិយាកាសប្រទូស្តសារាយចំពោះកូនខ្មែរដែលស្រលាញ់និយមរាំបទញាក់ថ្ងៃចូលឆ្នាំ ។ គ្រប់គ្នាសំឡឹងឃើញថា ថោនកំពុងទាញប្រជាប្រិយភាពក្នុងបរិយាកាសបទកន្ទ្រឹមខ្មៃរកាលពី៤ឆ្នាំមុនត្រឡប់មកវិញ ខណៈពេលដែលគេទស្សទាយថា ជំនោរបទបែកស្លុយថ្ងៃចូលឆ្នាំហាក់ត្រូវបានសាបរលាបបន្តិចម្តងៗ ខណៈដែលបរិមាណច្រើនពេក ហើយបែបផែនដដែលៗ ស្របជាមួយនិង សន្ទុះនៃការបះបោលពុះកញ្ជ្រោលភាពមិនប្រក្រតីបែបឈ្លក់វង្វេងជ្រុលវៀងពីវប្បធម៌ខ្មែរ ។ អ្នកនិពន្ធសោមដូរ៉េ មានកិត្តិយសក្នុងការជ្រើសរើសជាអ្នកនិពន្ធបទចម្រៀងបើកឆាកសម្រាប់កម្មវិធីប្រកួតបវកញ្ញា Miss Universe Cambodia 2019 ដែលបកស្រាយដោយកញ្ញាមាសសុខសោភា ។ មួយរយៈនេះគេសង្កេតឃើញថា ការចាប់ដៃគូសហការជាមួយ តារាចម្រៀងល្បី កំពូលលំដាប់ប្រទេសហាក់មានសន្ទុះខ្លាំង ស្របពេលដែលបទចម្រៀង រលឹមប្រុយៗរបស់ មាសសុខសោភា ផ្ទុះខ្លាំងដែលនឹកស្មានមិនដល់ ស្របជាមួយបទ នៃការវិលត្រឡប់ជាថ្មីរបស់លោកពាក់មី គឺបទ ប៉េវៗនិងស្រលាញ់មេម៉ាយស្តាយក្រមុំ ក្នុងឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំ ស្របនិងការប្រជែងយ៉ាងច្រជាមួយ បទបែកស្លុយតាមដេញពីក្រោយប្រកៀកពីតារាចម្រៀងជាច្រើន ដូចជា យូរី រាបី នីកូ ពេជ្រសោភា ឱកសុគន្ធកញ្ញា ព្រាបសុវត្តិ និងចុងក្រោយគឺ នាយចឺម ។ === ២០២០–បច្ចុប្បន្ន: ការបង្អាក់ស្នាដៃ === បើកក្បាលឆ្នាំ២០២០ អ្នកនិពន្ធសោមដូរ៉េ បានបង្ហោះលើអាខោនហ្វេសបុកផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយការប្រុងប្រៀងបង្ហាញស្នាដៃថ្មីដូចជា អាល់ប៊ុមចូលឆ្នាំ ដែលប្លែកមិនធ្លាប់មានពីមុនមក រួមជាមួយការបង្ហាញមុខអ្នកឆ្នៃម៉ូដសម្លៀកបំពាក់ថ្មីប្រចាំផលិតកម្មថោន រួមទាំងរឿងភាគថ្មីស្រឡាង គឺរឿង ព្រហ្មលិខិតដុះស្លាប ដែលនិងត្រៀមចូលមកបម្រើអារម្មណ៍ទស្សនិកជនយ៉ាងខ្លាំង កាន់តែអន្ទះសារចង់ឃើញស្នាដៃសាច់រឿងរបស់កវីវ័យក្មេងម្នាក់នេះ បន្ទាប់ពីការបង្ហាញជាផ្លូវការនូវតួសម្តែងដែលគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលគឺ អ្នកនាងចេនសាយចៃ ដែលជាលើកទី១ក្នុងការប្រឡូកចូលសិល្បៈភាពយន្ត រិតតែធ្វើឲ្យ សារព័ត៌មាននិងទស្សនិកជន កាន់តែកញ្ជ្រោលចង់ទស្សនាហើយជឿជាក់លើស្នាដៃរបស់កវីដ៏ប៉ិនប្រសព្វម្នាក់នេះ។ បន្ទាប់ពីស្ងប់ស្ងាត់មួយរយៈ គេឃើញការភ្ញាក់ផ្អើលសារជាថ្មី តាមរយៈការដឹកនាំសម្តែងនិងនិពន្ធបទចម្រៀង សុដនម៉ែ របស់ កាតុ ដែលឆក់ យការកោតសរសើរពីសំណាក់ទស្សនិក រួមជាមួយការរិះគន់ព្រោងព្រាត រហូតធ្វើឲ្យក្នុងប្រទេស ដោយមានការបញ្ចេញយោបល់ជួយការពារ អ្នកនិពន្ធវ័យ ក្មេងម្នាក់នេះ ក្នុងជួររាជរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសគឺ អ្នកនាងគិមលក្ខិណា ដែលគាស់កកាយអារម្មណ៍អ្នកគាំទ្រ និងសារព័ត៍មានផ្អើលភ្លូកទឹកភ្លូកដៃ តែទោះជាយ៉ាងណាក្តី ភាពល្អស្អាតនៃអត្ថន័យរួមបញ្ចូលជាមួយអត្ថន័យពន្យល់ប្លង់ និងរចនាសម្លៀកបំពាក់ ធ្វើឲ្យលុបបំបាត់ភាពអាក្រក់នៃការរិះគន់ ។ ស្របពេលវិបត្តិពិភពលោកនៃការផ្ទុះជំងឺកូរូណា COVID19 បានធ្វើឲ្យសិល្បៈចម្រៀងហាក់ស្ងៀមទ្រឹង គេក៏ឃើញថាឆ្នាំនេះអ្នកនិពន្ធសោមដូរ៉េបញ្ចេញបទចម្រៀងត្រឹមតែប៉ុន្មានបទប៉ុណ្ណោះសម្រាប់អបអរពិធីចូលឆ្នាំខ្មែរ គឺបទរបស់ មាសសុខសោភា គឺរាំម៉ៃ ធ្វើឲ្យមាសសុខសោភានៅតែរក្សាដំណៃងបានល្អ ជាបទផ្ទុះដូចកាលពីឆ្នាំមុន គឺរលិមប្រុយៗ ។ និងចាប់ដៃគ្នាជាមូយ ពន្លកថ្មី គឺលឹមដារាជ និងធឿងដាណុច ក្រោយពីគេឃើញកវីរូបនេះបង្ហោះអារម្មណ៍ពេញចិត្ត ពេញថ្លើមនៅលើគណនីយ្យហ្វេសបុក គឺបទ កន្ទ្រឹមកងកែវ ធ្វើឲ្យមានការកោតសរសើរនិងគាំទ្រ ថែមមួយកម្រិតទៀត ដែលជាជំហានថ្មីមួយទៀតសម្រាប់ផលិតកម្មថោន ខុសពីឆ្នាំមុនដែលស្នាដៃកវីរូបនេះដល់ទៅជាង២០បទ។ ភាពប្រេះឆាបែកបាក់នៃផ្ទៃក្នុងរបស់ផលិតកម្មថោនកាន់តែក្តៅគគុកយ៉ាងណាក្តីកវីសោម ដូរ៉េ នៅតែប្រកាន់គោលជំហ៊រអត់ធ្មត់ ដែលនូវតែបង្ហាញក្តីស្រលាញ់ចំពោះអ្នកចម្រៀងចាស់ៗក្នុងផលិតកម្ម ដូចជា មាសសុខសោភា-យក់ថិតរដ្ឋា-លីអ៊ីវ៉ាធីណា-ឈិតសុវណ្ណបញ្ញា ។ ការប្រកាសជាផ្លូវការក្នុងខែឩសភា ឆ្នាំ២០២០ របស់ អ្នកនិពន្ធសោមដូរ៉េ ឆ្នាំ២០២០គឺជាឆ្នាំគម្រប់ខួបមួយទស្សវត្តន៍នៃអាជីពជាអ្នកនិពន្ធ។ ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២០កើតមានភាពរំជើបរំជួលក្នុងពិភពសិល្បៈក្រោយពេលដែល ការប្រកាសលាឈប់ពីផលិតកម្មថោនរបស់មាសសុខសោភា និងលោកខេមបានទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីអ្នកគាំំទ្រជុំវិញបញ្ហាបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង ដោយគេសង្កេតឃើញថាបុគ្គលស្ថាបនិកនៅទីនោះបាននាំគ្នាចាកចេញជាច្រើន កើតមានមន្ទិលសង្ស័យបញ្ហាបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង ធ្វើឲ្យសារព័ត៌មានចុះផ្សាយព្រោងព្រាត ហាក់ដូចជាព្យុះបក់បោកមកលើ កវីសោមដូរ៉េ ដែលកំពុងតែប្រឈមមុខម្នាក់ឯង បន្ទាប់ពីមាសសុខសោភា និងបងប្រុសដែលជាមិត្តជិតស្និទ្ធបំផុតនៅក្នុងអាជីពបានចាកចេញ តាមរយៈការLiveរៀបរាប់ បង្ហាញពីភាព តប់ប្រមល់និងការងារ រួមផ្សំនិងបញ្ហាកូវីត ធ្វើឲ្យកើតមានវិបត្តិគ្រប់វិស័យ ! ទោះជាយ៉ាងណាក្តីក៏ឃើញមានអ្នកស្រលាញ់គាំទ្រផ្តល់កម្លាំងចិត្តច្រើនដល់កវីម្នាក់នេះយ៉ាងផ្លូកទឹកផ្លូកដី ដែលជាកម្លាំងមួយជម្រុញឲ្យកវីរូបនេះរឹងមាំក្នុងការខិតខំបម្រើអាជីពនេះបន្តទៀត ។ កម្មវិធីប្រកួតសម្រស់អច្ឆរិយៈ MISS UNIVERSE CAMBODIA បានរំលេចនូវបទចម្រៀងរបស់ សោមដូរ៉េ រយៈពេល៣ឆ្នាំជាប់គ្នា តាមរយៈការបង្ហាញពីតារាចម្រៀងលំដាប់ប្រទេស គឺមាសសុខសោភា និង ពេជ្រសោភា ។ ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២១ បទមកុដស្រ្តីរបស់ពេជ្រសោភា ដែលជាស្នាដៃនិពន្ធរបស់សោមដូរ៉េ បានទាញការភ្ញាក់ផ្អើលជាថ្មី ជាមួយការបញ្ចូលសិល្បៈល្ខោនខោល រិតតែធ្វើឲ្យអ្នកគាំទ្ររំជួលចិត្ត ។ ក្រោយពីផ្អាកការងារនិពន្ធចម្រៀងចូលឆ្មាំខ្មែរអស់រយៈពេលជាង៣ឆ្នាំ សោមដូរ៉េបានវិលត្រឡប់មកធ្វើបទចូលឆ្នាំសារជាថ្មី ក្នុងឆ្នាំ២០២៥ជាមួយការចាប់ដៃគូ ជាមួយសុគន្ធនិសា និងរូលីន ក្នុងនាមជាតារាចម្រៀងឯករាជ្រ បទ ចាក់ក្រឡេកទយ បានអង្រួនសិល្បៈសារជាថ្មី ទទួលជោគជ័យនឹកស្មានមិនដល់ តាំងពីចេញ Teaser ដំបូងទទួលបាន 1M View ក្នុងរយៈពេល១២ម៉ោង ។ ជាភាពជោគជ័យថ្មីដ៏សែនភ្ញាក់ផ្អើលដល់គ្រប់គ្នា បន្ទាប់ពី Trending រង្គើគ្រប់សឹងបណ្តា Platform ធ្វើឲ្យតារាទាំង២កើបលុយ ទទួលEVENT សន្ធឹកសន្ធាប់ទាំងមិនទាន់ចូលឆ្នាំ ។ <ref>{{Cite news|last=ដូរ៉េ|first=សោម|title=និពន្ធបទចូលឆ្នាំឱ្យ សុគន្ធ និសា និង រ៉ូលីន ផ្ទុះខ្លាំង ស្រាប់តែលោក សោម ដូរ៉េ ថាមានអ្នកចេញមតិប្រមា-ថលោក|url=https://www.popular.com.kh/%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%85%E1%9E%BC%E1%9E%9B%E1%9E%86%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%B1%E1%9F%92%E1%9E%99-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%82/|url-status=live}}</ref> = '''ជីវិតស្នេហានិងទំនាក់ទំនង''' = ធ្វេង|រូបភាពតូច|សោម ដូរ៉េ និង នាងពេជ្រសោភា គេកម្រឃើញកវីម្នាក់នេះបង្ហាញមុខសង្សារ ឬបណ្តើរគូស្នេហ៍ណាស់ ដោយតាមរយៈការវិភាគនូវចរឹកក្មេង ចូលចិត្តលេងសើច និងពូកែតូចចិត្តរបស់កវីម្នាក់នេះ តាមរយៈការបង្ហោះហ្វេសបុក ជារឿយៗ និងការលេងពាក្យសំដី ជាពិសេសគ្រប់ពេលសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកសារព័ត៌មាន។ ទំនាក់ទំនងដែលជិតស្និទ្ធិជាងគេនៅក្នុងរង្វង់សិល្បៈដែលគ្រប់គ្នាបានដឹងនោះគឺ នាងសាសា អ្នកខ្លះនិយាយថាពួកគេមានផ្ទះនៅជិតគ្នា ហើយក៏សង្កេតឃើញថា សាសាត្រូវបានកវី សោមដូរ៉េ សរសេរបទចម្រៀងនិងជ្រោមជ្រែងខ្លាំងជាងតារាចម្រៀងឯទៀតក្នុងផលិតកម្ម ។ ដែលគ្រប់ពេលតែងតែបង្ហោះសារលើកទឹកចិត្ត និងបង្ហាញពីអារម្មណ៍រាប់អានចំពោះកវីម្នាក់នេះ ក្នុងបណ្តាញសារព័ត៌មាន ឬទស្សនាវដ្ដី បន្ទាប់ពី នាងពេជ្រ សោភា និង នាង មាសសុខសោភា ដែលកវីម្នាក់នេះតែងតែហៅថាបងស្រីពេញៗមាត់ ។ ភាគច្រើនកវីម្នាក់នេះហាក់ដូចជាមានទំនាក់ទំនងល្អច្រើនជាមួយតារាច្រៀងស្រីៗ មិនសូវឃើញថតរូបជាមួយអ្នកចម្រៀងប្រុសឡើយ ៕ = '''ការងារក្នុងសង្គម''' = សម្រាប់យុវវ័យដែលចូលចិត្តតាមដានស្នាដៃរបស់កវីម្នាក់នេះប្រាកដជាជញ្ជក់មាត់ ពេញចិត្តនូវកម្រងកូនសៀវភៅត្លុកកំប្លែង ដែលបាននិពន្ធ និងគូរដោយកវី សោមដូរ៉េ ។ គឺជាកម្រងរឿងកំប្លែងរូបភាពអានយ៉ាងជក់ចិត្ត ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះថវិការដែលបានមកពីការលក់សៀវភៅនេះ កវីម្នាក់នេះបានបរិច្ចាគជាប្រាក់សុប្បុរសធម៌១០០ភាគរយ ជួយដល់ទុរគតជន ក្មេងរើសសម្រាមនៅជើងឯក និងមន្ទីរពេទ្រគន្ធបុផ្ផាផងដែរ ដែលអ្នកនិពន្ធម្នាក់នេះបានបង្កើតចំនួនបីដងរួចមកហើយ ៖ ទីមួយនៅមុខផ្សារទំនើបឡាក់គី ផ្លូវព្រះសីហនុ / ទីពីរនៅមុខអតីតមជ្ឃមណ្ឌលកម្សាន្ត ឌ្រីមលែន / ទីបីគឺធ្វើការសហការជាមួយភេសជ្ជៈឆាតថាម ។ = '''CONTENT CREATOR''' = {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !Project !Mentor !ប្រភេទ !Plateform !ចំនួនភាគ !Schedule !Publish !Sponser !Supporter !Production |- | rowspan="6" |២០២៥ | rowspan="3" |ឈ្លេចអ្នកនិពន្ធ | rowspan="3" |សោមដូរ៉េ | rowspan="3" |Podcast |Facebook | rowspan="3" |3Episode | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |GMB |- |Youtube |- |Tiktok |- | rowspan="3" |HOT-Writer | rowspan="3" |ខាត់សុឃីម+សោមដូរ៉េ | rowspan="3" |Vlog/Challenge |Facebook | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA | rowspan="3" |TBA |- |Youtube |- |Tiktok |} = '''ការងារសិល្បៈ និងស្នាដៃ''' = === ខ្សែភាពយន្ត === {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |+បង្រួញAA !ឆ្នាំ !ចំនងជើងរឿង !តួសម្តែង !ប្រភេទខ្សែភាពយន្ត !ចំនួនភាគ !ចាក់បញ្ចាំង !ថ្ងៃចេញផ្សាយ |- | rowspan="2" |'''២០១៦''' |ផ្កាទីងមោង |មានសូនិតា - វៃហាំង - មួយហ្គិច | rowspan="2" |Short Film | rowspan="3" |8 Episode |Bayon TV (Origin)-CTN-MyTV-Etv |មិនា |- |ម៉ាក់ប៉ាខ្ញុំប្រជែងកម្ម |ចនចន្ទលក្ខិណា-ទេព រិនដារ៉ូ-ណាខុន- ពន្លក- ថមមី |Bayon TV |ឱសភា |- | rowspan="2" |'''២០១៧''' |ផ្កាទីងមោង II |មានសូនិតា & វៃហាំង | rowspan="4" |ខ្សែភាពយន្តភាគ |មិនទាន់បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |- |បិសាចគួរ ឲ្យស្រលាញ់ |ពេជ្រ សោភា-រេតស៊ូហ្សាណា-Step- ឈឹមសក្កដា-ខាត់សុឃីម-វង្សតារារតនា-ជាសុវណ្ណនរាហ៍-យាយយ៉យ-ប៉ាចគីមមួយ |42 Episode |ហង្សមាស HDtv |១ កុម្ភះ |- |'''២០១៩''' |កាឡៃ |ណាខុន- និច្ច-សាពូនដារាភិមាន-លឹមតិចម៉ុង - គៀតថារាវ៉ាត់ |8 Episode |Bayon TV |កក្កដា |- |'''២០២០''' |ម៉ែក្មេកចេញពីក្នុងព្រះចន្ទ |រេតស៊ូហ្សាណា-ដួងវិរៈសិដ្ឋ-រិនសាវេត-ខាត់សុឃីម-ឌីសុនីតា-យក់ដួងតារា-កែវសុបញ្ញា |17 Episode |ហង្សមាស HDtv |តុលា |- |'''២០២១''' |ព្រហ្មលិខិតដុះស្លាប (ល្បែងស្នេហ៍បះសក់ Series 0១) |បានមន្នីលក្ខ៍-ម៉ៅហាជី-កាតុ-ចេនសាយចៃ-រូលីន-ដាសុម៉ាវត្តី-សៅឱត្តម-ណារីតា-កុលដាវី-ឆៃលីដាឡែន-ញឹមចន្ទថន | rowspan="2" |TV Series | rowspan="2" |16 Episode | rowspan="2" |TOWN HDtv |៥ កក្កដា |- | rowspan="4" |'''២០២២''' |(ល្បែងស្នេហ៍បះសក់ Series 0២) |មិនទាន់បង្ហាញ |មិនទាន់បង្ហាញ |- |ល្បែងស្នេហ៍ល្បិចសិង្ហ |លីប៊ែរ-សេងរដ្ឋា-វាន់ថៃ-តាវ៉ាន់ដែង-នាងវ៉ាន់សាន់-ចូអី-ហេងកូសីន | rowspan="6" |ខ្សែភាពយន្ត ភាគខ្នាតវែង |84 Episode | rowspan="8" |TV5 |១០ មករា |- |ទឹកភ្នែកពណ៌ភ្លើង |ដានីអារីយ៉ា-ស្វែងសុជាតា-ជាជូលី-ពៅសៀវហ្វុង-សួនីសា-គៀតថាវ៉ាត់ |86 Episode |១៦​ ឩសភា |- |វិញ្ញាណឃ្លានស្រឡាញ់ |ហង្សសម្បើមសក្ត័-គៀតថារាវ៉ាត់-មន្នីរស្មី-ជ្រូកព្រៃ-ហេងកូសីន-នាងវ៉ាន់សាន់-ឆារ៉ាត់-សំណាងលីលី |81 Episode |១២ កញ្ញា |- | rowspan="2" |'''២០២៣''' |កែវបាបកែវបុណ្យ |សាវីនហ្វីលីប-សំណាងលីលី-គីមហាប់-ពៅធីតា-សីវឡាម-ភួងសុធី-សុវិឡា-ឆារ៉ាត់-DJមីមី |84 Episode |១៨ មករា |- |ផ្កាយពេជ្រ |សាននី-រូឡា-ចនសាន់-កក្កដាសុភណ្ឌ-ភីហ្សា-អិនសុភី-សុវិឡា-ឆារាត់-ចែរូហ្សា-ចែញាញ់-ខេវិន |85 Episode |០១ មិថុនា |- | rowspan="2" |'''២០២៤''' |ទេវបុត្រ4G រាជនី 79 |ដានីអារីយា-អេងវ៉ាណង-កែវបូរ៉ា-ចាស្ទីនអិន-ជីហ្សង់-វ៉ាហៀង-ជាសុភា-សៀងអី-ភីហ្សា-ហេងកូសីន-ប៊ុនខេវិន-ដាណេត-ទីវន័- |87 Episode |០៦ ធ្នូ |- |ពេជ្រកាត់ភ្លើង |ដានីអារីយ៉ា-ជាសោភា-វាសនា-ផៃរិទ្ធី-ហារីពិសិដ្ឋ |TV Series |4 Episode |៣ វិច្ឆិការ |- |'''២០២៥''' |សំឡេងបង្រៀនបេះដូង | |ខ្សែភាពយន្ត ភាគខ្នាតវែង |87 Episode | |} === ភាពយន្តSITCOM === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !កម្មវិធី !រដូវកាល !ចំនួនភាគ !ចំនួនវគ្គ !ចាក់បញ្ចាំង !ថ្ងៃចាកផ្សាយ |- |'''២០១៦''' |On Fleek |Season 01 |8 Episode |2 Series |Bayon TV |2016 - 2017 |- |'''២០២០''' |ល្បែងស្នេហ៍បះសក់ Series 0១ : ព្រហ្មលិខិតដុះស្លាប |Season 01 |24​ Episode |10 Series |ថោន HDtv |2020 |- |'''២០២៤''' |Radio Silence |Season 01 |4 Episode |2 Series |TV5 |2024 - Present |} === ភាពយន្ត COMMERCIAL === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ខ្សែភាពយន្ត !ប្រភេទ !ចំនួននាទី !ម្ចាស់ផលិតផល !ថ្ងៃចេញផ្សាយ !ផលិតករ |- | rowspan="3" |'''២០២៥''' |កូនប្រសារយុគ៩ | rowspan="3" |Short Film |៦នាទី | rowspan="2" |CAMBODIA BEER |២៤ មករា | rowspan="2" |AKASA Media Soloutions |- |អភិនីហារស្នេហ៍ |៦នាទី |២៨​ មករា |- |បេះដូងSIZE S |១១ នាទី |KINAL CAMBODIA |២៣ កុម្ភៈ |FRAM 360 |} === កម្មវិធីទូរទស្សន៍ === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !កម្មវិធី !ប្រភេទកម្មវិធី !អ្នកបង្ហាញ !ចំនួនភាគ !ចាក់បញ្ចាំង !ថ្ងៃចាកផ្សាយ !មុខងារ |- |'''២០១៧''' |អ្នកនិពន្ធវ័យក្មេង (Super Writer) |Writing Competition show |សុគន្ធថេរាយុ/សាសា |១៤ ភាគ |ថោន HDtv |មករា ២០១៧ |មេប្រយោគ/អ្នកដឹកនាំ |- |'''២០១៨''' |ស្នាដៃកូនខ្មែរសម្រាប់មាសសុខសោភា |Writing Competition show |មាសសុខសោភា |១២ ភាគ |Ollatte Page/CTN |ធ្នូ-២០១៨ |មេប្រយោគ |- |'''២០២១''' |និយាយដើមវិញ្ញាណ |Scary Talkshow |ជ្រូកព្រៃ/អិលអេ |១៤ភាគ |ថោន HDtv |មិនទាន់បង្ហាញ |អ្នកដឹកនាំ |} === កម្មវិធីសប្បុរសធម៌ === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !កម្មវិធី !បទចម្រៀង !លុយលក់បាន !តារាកិត្តិយស !តារាមូឌែល !ទីតាំង !កាលបរិច្ឆេទ |- |'''២០១៣''' |ពេលវេលា របស់យុវវ័យ |មិនមាន |៤០,៩០០០ រៀល |Pey Pey Dy | -TiRano -Rayno coco -Oun Yanin |ផ្សារឡាក់គី ផ្លូវសីហនុ |៦,៧ ឱសភា ២០១៣ |- |'''២០១៤''' |ពេលវេលា របស់យុវវ័យ ( វគ្គពីរ ) |លើលោកនេះខ្ញុំស្រលាញ់ម៉ាក់ខ្ញុំជាងគេ |២៥៣,៥៥០០ រៀល |មាស សុខសោភា | -Lim Liza -Mary -Chun Li -Vannara |ឌ្រីមលេន |៤,៥,៦ ធ្នូ ២០១៤ |- |'''២០១៥''' |ពេលវេលា របស់យុវវ័យ ( វគ្គបី ) |ធនាគារទឹកភ្នែក |៨០,៩៩០០ រៀល |សុគន្ធថេរាយុ | -DaraMario -lux -Rola -Rath | -ផ្សារអង្គរ សេនត្រល (សៀម រាប) -ក្លឹបថោន |៦,៧,៩,១០វិច្ឆិការ ២០១៥ |- |'''២០២៥''' |ពេលវេលា របស់យុវវ័យ ( វគ្គបួន ) |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |} === សៀវភៅ === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ចំនងជើងរឿង !វគ្គ !តម្លៃ !ចេញលក់ !បោះពុម្ព |- |'''២០១៣''' |'''ក្មេងខ្ទើយលូលូ''' |Little Lulu |២៥០០រៀល |៦,៧ ឱសភា ២០១៣ |១០០០ក្បាល |- |'''២០១៤''' |'''ក្មេងខ្ទើយលូលូ II''' |ម៉ាក់ខ្ញុំជាSuper Mum |២៥០០រៀល |៤,៥,៦ ធ្នូ ២០១៤ |២០០០ក្បាល |- |'''២០១៥''' |'''ក្មេងខ្ទើយលូលូ III''' |ឃាតុករក្លៀកក្រអូប |២៥០០រៀល |៦,៧,៩,១០វិច្ឆិកា ២០១៥ |២០០០ក្បាល |- |'''២០១៩''' |'''ផ្កាទីងមោង''' |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |មិនទាន់​បង្ហាញ |- |'''២០២៥''' |Up Coming..... | | | | |} === STORYBOARD === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ក្រុមហ៊ុនផលិត !Director !Company !Type |- |'''២០១៥''' |ស្រាបៀកម្ពុជា |Sok Chomnor |HM Production |TVC |- |'''២០១៧''' |សំឡីអនាម័យCC |Kham Phuri |HM Production |TVC |- |'''២០១៩''' |it's Cool Collagen |ខ្លួនឯង |Emerald Beauty |Story Comercial |- |'''២០២១''' |Kid Paradise |Ma Chanpanha |Color Nine |TVC |- |'''២០២១''' |Baby Outlet |Ma Chanpanha |Color Nine |Music Comercial |} === បទចម្រៀង === ==== បទចម្រៀងសម័យ ==== {| class="wikitable sortable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង |- |'''២០១១''' |សង្សារផ្ទាល់ខ្លួន - សង្សារលេងៗ - ស្រលាញ់អូន៣៦៦ថ្ងៃ - ជួលបងធ្វើសង្សារទេ - សង្សារថ្នាក់ទី១២ - My First Love - Love.com - បេះដូងរាបស្មើ - គួរប្រាប់ចិត្តស្មោះបែបណា - បេះដូងបងមិនមែនជ័រទេ - បងធម៌ - ហៅប៉ៅធូរបាត់ស្នេហ៍ - សង្សារសុំបែកកណ្តាលផ្សារ |- |'''២០១២''' |មេអណ្តើក - ចង់ធ្វើសង្សារគេឡើងញ័រខ្លួន - ខ្លួនឯងឮអត់ខ្ញុំស្រលាញ់ខ្លួនឯង - មានអ្នកថ្មីគឺអ្នកចាស់ - ខូចចិត្តមុនគេ - ខូចចិត្តក្រោយគេ - សង្សារឡូយពេក - កែវភ្នែកមួយគូ - កាលណាមេឃភ្លឺ - កាលវិភាគសម្រាប់នឹក - ខ្ជិលរកសង្សារថ្មី - បងជាឳសង្សារ - ចង់ទៅអាមេរិកបំភ្លេចសង្សារចាស់ - ត្រូវតែរកស្នេហ៍ពិតឱ្យឃើញយប់នេះ - ថើបប៉ះទឹកភ្នែក - I Love PP - បេះដូងចេះសរសេរបទចម្រៀង - Magic Love - ខ្លាចខ្លួនឯង |- |'''២០១៣''' |លើលោកនេះខ្ញុំស្រលាញ់ម៉ាក់ខ្ញុំជាងគេ - តែងសេចក្តីអំពីឳពុក - ចាក់សោរបេះដូង - ៩ខែ១០ថ្ងៃ - ស្រលាញ់គេទៅ - ចាក់សោរបេះដូង - រាំរញ្ជួយជើងគ្រែ - បេះដូងនៅហ្សីន - សង្សារខ្ញុំជិះឱបអ្នកផ្សេង - សំឡេងបេះដូងអូន |- |'''២០១៤''' |Love you Forever - ស្នេហ៍ អាថ៍កំបាំង - ធនាគារទឹកភ្នែក - លេបថ្នាំអ្វីដើម្បីឈប់ស្រលាញ់អូន - បងប្រែកាយហើយ - តួឈ្នានីសគេ - ខួបកំណើតឆ្នាំនេះចង់មានអ្នកក្បែរ - Sexy i'm shy - រង្គើបេះដូង - I Like selfie - កុងសីហ្វាឆាយវួអាយនី - ឆ្នាំថ្មីកុំនៅលីវយូរ - មុងសាយកម្ល៉ោះ - គួរឱ្យស្រលាញ់ - ថាមពលបេះដូង - ទឹកភ្នែកទេវតា - សង្សារគ្មានគុណ - លាក់ទឹកភ្នែកក្រោយខ្នង - ឆ្កែលោតខាំគូថ |- |'''២០១៥''' |មនុស្សម្នាក់នេះរស់បានមួយថ្ងៃទៀតហើយ - ត្រឡប់ខ្នើយ - ឆក់ - បង្រៀនមនុស្សស្មោះឱ្យចេះសាវា - ទឹកភ្នែកមួយរយគីឡូ - អង់តែន - ខ្យល់អាកាស - Happy Birthday to me - ពួកម៉ាកថ្មីខ្ញុំឈ្មោះភាពឯការ - សុំទោសពួកម៉ាក - ថើបមួយពាន់ដង - គេងលើព្រះចន្ទ - សង្សារអូនមុខអ៊ាក់ៗ - សង្សារក្រៅខោ - បើបងលក់ត្រកូនបងស្រលាញ់អូនទេ - សង្សារថ្មីបងមុខអ៊ាក់ៗ |- |'''២០១៦''' |មិនមានបទចម្រៀង |- |'''២០១៧''' |ភ្លើងក្នុងភ្នែក - បែកគ្នាហាមនិយាយដើមបង - បែកគ្នាហាមនិយាយដើមអូន - Dance and Smile - ឈាមសុវណ្ណ - គេថោកបានអូន បងថ្លៃបាត់អូន - ខូចចិត្តមានគ្នា - ចង្កេះGoal - បបរឈាមជ្រូក - ងោះ - ចំអន់លេងតើ |- |'''២០១៨''' |ឃើញមុខគេខ្ញុំខឹង - រាំជាន់អាចម៍គោ២០១៨ - ញិញសន្លប់ - ចប់ដោយបរិបូរណ៍ - Playboy HipHop - កាលពីក្មេង - ស្មោះស្រដៀងក្បត់ -Hello Goodbye - ផាត់មុខ3D - បើស្រលាញ់អូនទ្រអូនទៅ - សុំស្រលាញ់មិនបានសុំច្រៀងមួយបទ - បេះដូងពាក់វែនតា - ថើបស្រមោលក៏បាន - រំកិលភ្នំ - ទន្សាយឆ្កួត - អំបុកផ្កាម្លិះ - ដេញស្អប់ដេញស្រលាញ់ - ប្រុសមួយណាឲ្យអូនជិះជាន់ - កូនក្រមុំបងគ្រាន់តែជាមនុស្សស្រីធម្មតា |- |'''២០១៩''' |កូនកម្លោះអូនគ្រាន់តែជាមនុស្សប្រុសធម្មតា - អរគុណម៉ាប់ៗ - និរន្តន៍ - ឡាំលាវកាលីប - រាំឡករង្វើល - សុំទ្រីសុំគ្រលាស់មួយ - ស្រលាញ់ស្រីសក់ចង - កន្ទ្រឹមប៉ក់ - រាំវង់សូឡូ - រលឹមប្រុយៗ - មេម៉ាយក៏ស្រីពោះម៉ាយក៏ប្រុស - ម៉ាឌីហ្សុនឈូសស្បែកជើង - រាំចេញស៉ៃម៉ៃ - ស្រលាញ់មេម៉ាយស្តាយក្រមុំ - សុភាពបែបសំភី - រាំកាលីងបាយសង - Beauty of my Kingdom - ចង់នៅក្មេង - មិត្តអាលាក់ហ្សី(MSP-Ratha Duet) - ស្ពានសុភ័គដួងចិត្ត - ជាំក្សាន្តរឿងខ្ញុំ -​ មិត្តអាលាក់ហ្សី(SopheaVersion) - មិត្តអើយទៅវត្ត - គ្មានថ្ងៃអាទិត្យសម្រាប់អ្នកខូចចិត្ត - មិត្តអាលាក់ហ្សី(Ratha Version) - ទឹកលិចចុងកន្ត្រើយ - ព្រះរស់អង្អែល​ - មេឃធ្លាក់បុផ្ផា - ទឹកប៊ិកពណ៌ឈាម - បោះបាយបិណ្ឌជុំគ្នា - សុដនម៉ែ​ - ​ផ្កាក្រដាស - អារម្មណ៍សល់ |- |'''២០២០''' |រាំម៉ៃ - កន្ទ្រឹមកងកែវ - អូនមួយច្រមិចៗ - រាំលូលូអូឡាឡា - នៅក្មេងរហូត - ទន្សាយជិះជណ្តើរយន្ត(សោភា) - ទន្សាយជិះជណ្តើរយន្ត(គូម៉ា) - ឱផ្កាម៉ោងដប់​ - ស្រលាញ់ប្រុសសៀតខ្លុយ​ - វិមានកប្រេត - មួយឆ្នាំភ្ជុំម្តង - ទៅវត្តកុំស្លៀកខ្លី - សុំមួយញេបមក - មាត់ទិព្វ - ខ្ញុំជាមនុស្សអត់ហុងស៊ុយ - Super Lonely |- |'''២០២១''' |មេម៉ាយឡើងស្តុប​ - សុំស្រឡាញ់សុំអាំងប៉ាវ - ស្រឡាញ់អូន៣៦៦ថ្ងៃ(Remake) - តែជ្រក់ - ស្រណោះរាំវង់ - ផ្ទុះសេ - អផ្សុកLonely - បេះដូងខ្ញុំរលេម - មនុស្ស៩កន្លះ - ខ្ញុំស្រឡាញ់មនុស្ស៩កន្លះ - ស្រឡាញ់បងជាប់ក្លេ - ស្មោះពេកចោលលុយ - ស្រឡាញ់មួយឆាវពីរឆាវ - ខ្លុយដិត(ពាក់មី) - ខ្លុយដិត(សុវត្តិឌីធារិកា) - មកុដស្ត្រី(Remake Withខោល) |- |'''២០២២''' |ក្តីសុខក្បែរដៃ - តុកកែខាំគូទ - មួយកែវSadចេញSadចូល(សុខពិសី) - មួយកែវSadចេញSadចូល(កែវវាសនា) - កាលីបហ្មង - ទឹកភ្នែកពណ៌ភ្លើង - វិញ្ញាណឃ្លានស្រឡាញ់ - កន្សៃប្រពន្ធ |- |'''២០២៣''' |ជំពាក់លុយម៉ែ - គ្រប់យ៉ាងគឺអូខេ - សង្សារឡបល់យ៎(ជាតា) - សង្សារឡាបល់យ៎(រាយុ) |- |'''២០២៤''' |ឈប់ខ្មឺតឆាប់មានសង្សារ - កៅឆាយមួយសិន - ចូលឆ្នាំដល់ហើយBookingមួយ - បេះដូងកាលួង​ - Yucky - ហ្សឹម(DJCake) - ស្រីបាចិញ្ចឹមកូន - ផ្ញើបរិញ្ញាឲ្យមេឃមើល(ជាតា) - ផ្ញើបរិញ្ញាឲ្យមេឃមើល(រាយុ) - នង្គ័លស្នេហ៍ - អារម្មណ៍សល់(Remake Ftពូឃ្លាំង) - លួចមើលStoryសង្សារចាស់-ខ្ចីPowerbankសិនមក-ដាក់ស្នេហ៍មួយសិន-សង់ទីម៉ង់-បន្ទន់ចិត្ត-ស្រលាញ់បងFreeបាប |- |'''២០២៥''' |ដោះអាវស្ទាវពាក់អាវអាចារ្យ - សុំស្រលាញ់សុំអាំងប៉ាវ(Remake/Remix) - សន្លប់តឺង - Toxic តិចៗ - ចាក់ក្រឡេកទយ - បេះដូងស្រក់ឈាម - ភ្លើងអាប់រស្មី |} ==== បទចម្រៀងអន្តរជាតិ ( VEVO ) ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !ផលិតកម្ម |- | rowspan="2" |'''២០១៥''' |All Lie | rowspan="3" |មាស សុខសោភា | rowspan="2" |Khmer Tree |- |Pushing you away |- |'''២០១៦''' |Do you Know |CamTrax |} ==== បទចម្រៀងក្នុងកម្មវិធីទូរទស្សន៍ ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !កម្មវិធី !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !ទូរទស្សន៍ !ពណ៌នា |- |'''២០១៧''' |I'm a Singer Cambodia |មិនបានបង្ហាញ |នៅ ស៊ីនឿន | rowspan="2" |ហង្សមាសHDtv |Nominated |- |'''២០១៨''' |The Voice Kid Cambodia Season II |កាលពីក្មេង |ឱក សុគន្ធកញ្ញា+ព្រាបសុវត្ត+សួសវិហ្សា |Opening intro |- |'''២០១៩''' |Miss Universe Cambodia (2019) |Beauty of kingdom |មាស សុខសោភា |CTN |Opening Live |- | rowspan="2" |'''២០២០''' |I'm a Singer Cambodia Season II |ទន្សាយឆ្កួត |ឃុន វត្ថា |ហង្សមាសHDtv |Live Contest |- |Miss Universe Cambodia (2020) |Beauty of kingdom |មាស សុខសោភា |Bayon TV |Theme Song |- | rowspan="2" |'''២០២១''' |និយាយដើមវិញ្ញាណ |បុណ្យនិងបាប |ជ្រូកព្រៃ |TOWN FullHDtv |Theme Song |- |Miss Universe Cambodia (២០២១) |មកុដស្ត្រី |ពេជ្រ សោភា |Bayon TV |Live Contest |- | rowspan="2" |'''២០២២''' |I'm a Singer Cambodia Season III |សង្សារហៅទៅបោះបាយបិណ្ឌ |ឌី សូនីតា |ហង្សមាសHDtv |Live Contest |- |The Wall Song Cambodia |រាំជាន់អាចម៍គោ |កាតុ+ឈិនមុន្នីនាថ |PNN TV |Pre-Tap |- |'''២០២៤''' |RADIO SILENCE |បន្ទន់ចិត្ត |កែវ សុគន្ធា |TV5 |Theme Song |} ==== បទចម្រៀងអប់រំ និងដឹងគុណ ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !គុណតម្លៃ !ផលិតករ |- |'''២០១៣''' |ដេកឱបម៉ែ |សុគន្ធថេរាយុ |ក្តីស្រលាញ់កូនចំពោះម្តាយ | rowspan="9" |ថោន |- | rowspan="3" |'''២០១៤''' |លើលោកនេះខ្ញុំស្រលាញ់ម៉ាក់ខ្ញុំជាងគេ |មាសសុខសោភា |គុណម្តាយ |- |តែងសេចក្តីអំពីពុក |ករុណាពេជ្រ |វិប្បដិសារីលោកឳពុក |- |៩ខែ១០ថ្ងៃ |កាតុ |ក្តីស្រលាញ់ម្តាយមានគភ៌ |- | rowspan="3" |'''២០១៥''' |ធនាគារទឹកភ្នែក |សុគន្ធថេរាយុ |ដឹងគុណលុយ |- |រាត្រីសួស្តីអង្គរ |តារាថោន |ខេត្តមាតុភូមិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា |- |សង្សារគ្មានគុណ |សុគន្ធនិសា |អប់រំសម្លាប់ខ្លួនរឿងស្នេហា |- | rowspan="3" |'''២០១៦''' |សុំទោសពួកម៉ាក |មាសសុខសោភា |តម្លៃនៃមិត្តភាព |- |ឈាមសុវណ្ណ |ម៉ាហៅជី |គុណទាហាន |- |រំកិលភ្នំ |ឈីនរតនៈ |កម្លាំងចិត្តសិស្សធ្លាក់បាក់ឌុប | rowspan="2" |រស្មីហង្សមាស |- | rowspan="2" |'''២០១៨''' |មកុដស្រ្តី |ពេជ្រសោភា |ព្រហ្មចារី |- |អំបុកផ្កាម្លិះ |យក់ ថិតរដ្ឋា |ដឹងគុណកសិករ | rowspan="3" |ថោន |- | rowspan="5" |'''២០១៩''' |ប៉ក់កន្ទ្រឹមអើយ |មាសសុខសោភា |ដាស់ស្មារតីបទប្រពៃណីបុណ្យចូលឆ្នាំ |- |មេម៉ាយក៏ស្រីពោះមាយក៏ប្រុស |ខ្ញុង+កៃដ |គោរពតម្លៃពោះម៉ាយនិងមេម៉ាយ |- |Beauty Of My Kingdom |មាសសុខសោភា |លើកកំពស់ស្ត្រី |Bayon TV |- |ព្រះរស់អង្អែល | rowspan="2" |ស៊ុនស្រីពេជ្រ |បារមីបាតដៃអ្នកមានគុណ | rowspan="5" |ថោន |- |ទឹកប៊ិចពណ៌ឈាម |តម្លៃនៃបាក់ឌុប |- |'''២០២០''' |សុដន់ម៉ែ | rowspan="2" |កាតុ |តម្លៃនៃសុដន់នារី |- | rowspan="2" |'''២០២៤''' |ស្រីបាចិញ្ចឹមកូន |តម្លៃស្រី្តបម្រើផ្លូវភេទ |- |ផ្ញើបរិញ្ញាឲ្យមេឃមើល |រាយុ+ជាតា |អប់រំយុវសិស្សគ្មានការងារធ្វើ |} ==== បទចម្រៀងជាតិ ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !អត្ថន័យ !ផលិតករ |- |'''២០១៦''' |រាត្រីសួស្តីអង្គរ |តារាចម្រៀងថោន |ខេត្តរបស់ប្រទេសកម្ពុជា | rowspan="7" |ថោន |- |'''២០១៧''' |ឈាមសុវណ្ណ |មៅ ហាជី |បូណ៍ភាពទាហាន |- |'''២០១៨''' |អំបុកផ្កាម្លិះ |យក់ ថិតរដ្ឋា |ឈ្មោះអង្ករខ្មែរ |- | rowspan="3" |'''២០១៩''' |ជាំក្សាន្តរឿងខ្ញុំ |មៅ ហាជី |ភក្តីភាពទាហានជាយដែនកម្ពុជាឡាវ |- |មេឃធ្លាក់បុផ្ផា |សុវត្តិឌីធីរិកា |ទឹកជំនន់ |- |ទឹកប៊ិចពណ៌ឈាម |ស៊ុនស្រីពេជ្រ |បាក់ឌុប |- |'''២០២០''' |មេឃអើយមេឃ(Remake) |សុវត្តិឌីធីរិកា |គ្រោះធម្មជាតិទឹកជំនន់ |} ==== ចម្រៀងសាច់រឿងពិត (BASE ON TRUE STORY) ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !សាច់រឿង !ផលិតកម្ម |- |'''២០១៤''' |បងធម៍ |សាពូនមីដាដា |បងធម៌ |រស្មីហង្សមាស |- |'''២០១៥''' |លើលោកនេះខ្ញុំស្រលាញ់ម៉ាក់ខ្ញុំជាងគេ |មាស សុខសោភា |ម្តាយ | rowspan="3" |ថោន |- | rowspan="2" |'''២០១៦''' |៩ខែ១០ថ្ងៃ |កាតុ |កូនស្រី |- |តែងសេចក្តីអំពីពុក |ករុណាពេជ្រ |លោកពុក |- | rowspan="2" |'''២០១៨''' |ម្កុដស្ត្រី |ពេជ្រ សោភា |ព្រហ្មចារី | rowspan="2" |រស្មីហង្សមាស |- |កូនក្រមុំបងគ្រាន់តែជាមនុស្សស្រីធម្មតា |នីរត​នា |កូនកម្លោះ |- | rowspan="2" |'''២០១៩''' |មេម៉ាយក៏ស្រីពោះម៉ាយក៏ប្រុស |ខ្ញុង+កៃដ |ប្តីប្រពន្ធ | rowspan="3" |ថោន |- |ស្ពានសុភ័គដួងចិត្ត |ខ្ញុង |ប្រពន្ធ |- |'''២០២០''' |សុដន់ម៉ែ |កាតុ |កូនស្រី |- |'''២០២៤''' |ស្រីបាចិញ្ចឹមកូន |ABC Radio Caller |ស្រីមេម៉ាយ | |} ==== សហការជាមួយតារាខ្មែរ ORIGINAL ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !សហការ |- |'''២០១៨''' |ងោះ |Nathew |Btune Media |- |'''២០២០''' |Delete សង្សារចាស់ |ទេព បូព្រឹក្ស |Smart |- | rowspan="2" |'''២០២៤''' |Coming Up | rowspan="2" |ល្អហួស | rowspan="2" |GMB |- |Coming Up |} ==== ចម្រៀងអបអរពិធីបុណ្យជាតិ&អន្តរជាតិ ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ពិធីបុណ្យ !បទចម្រៀង |- |'''២០១២''' |'''គ្រីសមាក ឆ្លងឆ្នាំ''' |ស្រលាញ់អូន៣៦៦ថ្ងៃ |- | rowspan="3" |'''២០១៣''' |'''ទិវាបុណ្យម្តាយ''' |លើលោកនេះខ្ញុំស្រលាញ់ម៉ាក់ខ្ញុំជាងគេ |- |'''ទិវាបុណ្យឱពុក''' |តែងសេចក្តីអំពីឳពុក |- | rowspan="3" |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |រាំជាន់អាចម៍គោ - បោកខោអាវនឹកស្នេហ៍ - សង្សារឆ្នាស់ |- |'''២០១៤''' |ស្វារាំគ្រវីលីអូ - ស្រីស្អាតកំពូលសម្រស់ - កត្តិកបាត់សង្សារ - តាមញែរដល់ចាស់ - រាំឡកលេចខ្យល់ - ឡាំលាវហីបហប - ពងមាន់ពងទា - តែងខ្លូនអបអរឆ្នាំថ្មី - បងឱ្យដៃកើយ |- | rowspan="5" |'''២០១៥''' |កើតរោគបេះដូង - រាត្រីសួស្តីអង្គរ - ខ្ញុំស្រលាញ់សក់ខ្លី - រាំដេញ - កន្ទ្រឹមចាក់កាណូត - ជិះអាប៉ូឡូ - ខ្ញុំចង់តែយំ - កម្ល៉ោះមិនចេះរាំទ្វីស - អេះស្រួលម្ល៉េះទេ - បងស្រណោះឆ្នាំទៅ - មាឌីហ្សុនកែងចោត - រាំវង់Remix - ធុញស្នេហាដល់ហើយ - ចូលចិត្តអក្សរត - ប៊ិះស្រលាញ់ប៊ិះសន្្លប់ - មុខបងដូចស្វាអូនថាខ្ជិលស្រលាញ់ - ចាក់ក្រឡេករាំឡក - ទាយឈ្មោះអូនទៅ - លេខការេ - អូនជាខ្នើយឱប - បងឱ្យដៃកើយ​ - មួយសូន្រ - ដុត៩ - អត់ខ្វល់សំខាន់ខ្ញុំស្អាត |- |'''ទិវាបុណ្យម្តាយ''' |៩ខែ១០ថ្ងៃ |- |'''គ្រីសមាក ឆ្លងឆ្នាំ''' |តោះធ្វើសង្សារឲ្យបានមុនថ្ងៃឆ្លងឆ្នាំ - រកស្នេហ៍ពិតឲ្យឃើញក្នុងយប់នេះ |- |'''ភ្ជុំបិណ្ឌ''' |សែនស្រណោះ - សង្សារហៅទៅបោះបាយបិណ្ឌ - ដេកឱបម៉ែ - កាទ្រីតមាសបង |- |'''ចូលឆ្នាំចិន''' |លាភហោះពេញផ្ទះ-កុងសីហ្វាឆាយវួអាយនី-មុងសាយកម្លោះ-គួរឲ្យស្រលាញ់-ឆ្នាំថ្មីកុំនៅលីវយូរ-ថាមពលបេះដូង |- | rowspan="3" |'''២០១៦''' |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |អូនមានរោមក្លៀកស្រលាញ់អូនទេ - រទេះភ្លើងបុកគ្នា - រាំវង់សៀតផ្កា - ដណ្តឹងទុកយូរហើយ - ត្រេតត្រតបានគេ - ចោលឈូងជាប់ស្នេហ៍ - ក្របីហិតញី - ខែចេត្រម៉ែជេរ - ឌុបម៉ែទៅរាំ - អាមុំប៉ុមពីត - តិចមួយច្រមុំឥឡូវ - ស្រលាញ់កូននាក - រាកនោមដាក់ខោ - ស្រវឹងឡែណាស់កូនហ្នឹង - កូននេះនៅមឹមទៀត |- |'''គ្រីសមាក ឆ្លងឆ្នាំ''' |Jinglebell - My Breakfast is Love ( Rayu ) - My Breakfast is Love ( Rabee ) - Crush Messageមកហេតុអីក៏យំ |- |'''ពិធីខួបកំណើត''' |Happy Birthday to me-ខួបកំណើតឆ្នាំនេះចង់មានអ្នកក្បែរ |- | rowspan="2" |'''២០១៨''' |'''បុណ្យអ៊ុំទូក''' |អំបុកផ្កាម្លិះ - ដេញស្អប់ដេញស្រលាញ់ |- |'''ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍''' |កូនក្រមុំបងគ្រាន់តែជាមនុស្សស្រីធម្មតា-កូនកម្លោះអូនគ្រាន់តែជាមនុស្សប្រុសធម្មតា-ស្រលាញ់គ្នាម៉ាប់ៗ-និរន្តន៍ |- | rowspan="4" |'''២០១៩''' |'''ចូលឆ្នាំចិន''' |អង្គាសីលរីកហើយ-កុំភ្លេចអាំងប៉ាវ |- |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |ឡាំលាវកាលីប-រាំឡករង្វើល-រាំវង់សូឡូ-កន្ទ្រឹមប៉ក់-រលឹមប្រុយៗ-មេម៉ាយក៏ស្រីពោះម៉ាយក៏ប្រុស -ម៉ាឌីហ្សុនឈូសស្បែកជើង-រាំចេញស៉ៃម៉ៃ-ស្រលាញ់មេម៉ាយស្តាយក្រមុំ-សុភាពបែបសំភី-រាំកាលីងបាយសង-ប៉េវៗ-ជិះអាដូតល្ហើ-ស្រលាញ់ស្រីសក់ចង-សុំទ្រីសុំគ្រលាស់មួយ-អូនអ៊ូកមុខអេម |- |'''ទិវាកុម៉ារអន្តរជាតិ''' |ខ្ញុំចង់នៅក្មេង |- |'''បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ''' |មិត្តអើយទៅវត្ត-ទឹកលិចចុងកន្ត្រើយ-ព្រះរស់អង្អែល-បោះបាយបិណ្ឌជុំគ្នា |- | rowspan="4" |'''២០២០''' |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |រាំលូលូអូឡាឡា-រាំម៉ៃ-កន្ទ្រឹមកងកែវ-អូនមួយច្រមិចៗ |- |'''ទិវាកុម៉ារអន្តរជាតិ''' |នៅក្មេងរហូត |- |'''បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ''' |ឱផ្កាម៉ោងដប់-ស្រលាញ់ប្រុសសៀតខ្លុយ-វិមានកប្រេត-មួយឆ្នាំភ្ជុំម្តង-ទៅវត្តកុំស្លៀកខ្លី-សុំមួយញេបមក |- |'''បុណ្យហាឡូវីន''' |ខ្ញុំជាមនុស្សអត់ហុងស៊ុយ (Penny Wise Parody) |- | rowspan="3" |'''២០២១''' |'''ចូលឆ្នាំចិន''' |សុំស្រឡាញ់សុំអាំងប៉ាវ |- |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |ស្រណោះរាំវង់ |- |'''បុណ្យអ៊ុំទូក''' |ខ្លុយដិត(ពាក់មី)-ខ្លុយដិត(សុវត្តិឌីធារិកា) |- | rowspan="2" |'''២០២២''' |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |តុកកែខាំគូទ |- |'''បុណ្យអ៊ុំទូក''' |កន្សៃប្រពន្ធ |- |'''២០២៣''' |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |ជំពាក់លុយម៉ែ |- | rowspan="3" |'''២០២៤''' |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |កៅឆាយមួយសិន-ចូលឆ្នាំដល់ហើយសុំBookingមួយ |- |'''ទិវាបុណ្យម្តាយ''' |ស្រីបាចិញ្ចឹមកូន-ផ្ញើបរិញ្ញាឲ្យមេឃមើល(ជាតា)-ផ្ញើបរិញ្ញាឲ្យមេឃមើល(រាយុ) |- |'''បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌ''' |ខ្ចីPowerbankសិនមក |- |'''២០២៥''' |'''ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |ដោះអាវស្ទាវពាក់អាវអាចារ្យ-ចាក់ក្រឡេកទយ |} ==== អាល់ប៊ុមពិសេស ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ឈ្មោះអាល់ប៊ុម !តារាចម្រៀង !បទចម្រៀង !ថ្ងៃចេញផ្សាយ សីឌី !ថ្ងៃចេញផ្សាយវិសីឌី |- |'''២០១២''' |'''Classroom''' |''ហ្សូណូ នៅស៊ីនឿន ទេពបូព្រឹក្ស /'' |ជួលបងធ្វើសង្សារទេ , សង្សារថ្នាក់ទី១២ , My First Love |មករា ២០១២ |មិនា ២០១២ |- | rowspan="2" |'''២០១៣''' |'''អាល់ប៊ុមមនុស្សស្រី''' |''មាសសុខសោភា សុគន្ធនិសា លីអីវាធីណា សាសា អេននី /'' |ស្នេហ៍ពិតមានតែនៅក្នុងកុន,មនុស្សដែលខ្ញុំស្រលាញ់ មុខឡើងឌឺ , ខ្ញុំគ្មានវេទមន្ត , ស្នេហាគួរឱ្យខ្លាច , គេ ភ្លេចយើងបាត់ហើយ , មនុស្សស្រី , ប្រុសស្អាតក្នុង ហ្វេសបុក , ចង់មានសង្សារPart time , បងCuteកិប , ឃើញមុខចង់ក្អួត , យល់សប្តិ |មិនា ២០១៣ |វិច្ឆិការ ២០១៣ |- |'''សង្សារចេក''' |''សាសា ណាំប៊ុណ្ណារត្ន័'' |តោះធ្វើសង្សារគ្នាមុនថ្ងៃឆ្លងឆ្នាំ - ធ្វើចរឹកដូចចេក - ខ្លួនឯងឮអត់គេស្រលាញ់ខ្លួនឯង - ដឹងខ្លួនអត់គេមើលខ្លួនឯង - សង្សារបន្ទាប់ញ៉ក - Nចុចពិលជួបស្នេហ៍ - Nចុចពិលជួបស្នេហ៍ - ឱ្យបងស្រលាញ់អូនប៉ុណ្ណា? - បងស្រលាញ់អូនប៉ុណ្ណាអូនទទួលយកប៉ុណ្ណឹង |មិនបានចេញ |មិនបានចេញ |- | rowspan="2" |'''២០១៤''' |'''ព្រះអាទិត្យទារជួបព្រះចន្ទ័''' |''ករុណាពេជ្រ សុគន្ធនិសា BIG'' |ញែរចុះញែរឡើងប៉ះសង្សារចាស់ , មានវិធីអ្វីបានលេខ ទូរសព្ទ័គេ , មានវិធីអ្វីឱ្យលេខទូរសព្ទ័គេ , ស្រលាញ់គ្នា ស្រួលៗ , ស្នេហ៍ផ្អែមដូចខ្វិត , មុនបែកគ្នាសងលុយអូនសិន , បែកគ្នាសិនទៅលុយជំពាក់សិន , ស្រលាញ់អូនប៊ិះឆ្កួត , អាចម៍គោជាសាក្សី , ព្រះអាទិត្យទារជួបព្រះចន្ទ |មិនា ២០១៤ |កញ្ញា ២០១៤ |- |'''<big>PhotoShop</big>''' |''សាសា សុគន្ធថេរាយុ'' |បែកគ្នាហាមនិយាយដើមបង - បែកគ្នាហាម និយាយដើមអូន រត់ចោលបេះដូងមួយរយៈ - សារភាពបិទពួន - ទឹកភ្នែកហោះ - សង្សារដំបូង - ស្រលាញ់គ្នាម៉ាប់ៗ |មិនបានចេញ |មិនបានចេញ |- |'''២០១៥''' |'''ប៉ាម៉ាក់មួយគូនេះsweetដល់ហើយ''' |''សុគន្ធនិសា មង្គលទីណា'' |My Babyដូចកូនង៉ែត , ប៉ាម៉ាក់មួយគូនេះsweetដល់ហើយ , មុខចាស់តែគួរឱ្យស្រលាញ់ |កុម្ភះ ២០១៥ |វិច្ឆិការ ២០១៦ |- |'''២០១៦''' |'''JINGLE BELL''' |ALL STAR |JINGLE BELL , Crush Message មកហេតុអ្វីក៏យំ , My Breakfast is Love ( Boy Verson ) , My Breasfast is Love ( Girl Verson ) , ស្រលាញ់អូន 10K |វិច្ឆិការ ២០១៦ |ធ្នូ ២០១៦ |- |'''២០១៧''' |<big>'''ល្ខោនស្នេហ៍ភ្លើងសុបិន'''</big> |''ករុណាពេជ្រ កាតុ ខ្ញុង រូលីន សិរិកា'' |កងដៃអាល័យចិត្ត , បាតដៃក្រហម , កងដៃមានសោរ , កន្លៀតណាក្នុងបេះដូងបង , ពោះម៉ាយដូចបង , កើតជាមនុស្សស្រីពិបាកណាស់ , ប្រពន្ធសុំទាន , ច្រៀកបេះដូងជូនបង , បេះដូងរការដែក , ដាក់ជណ្តើរឡើងដួងចន្ទ , តួឯកក្នុងសុបិន , |ធ្នូ ២០១៦ |មករា ២០១៨ |- |'''២០១៨''' |<big>'''អាពាហ៍ពិពាហ៍យើង'''</big> |សួសវិហ្សា+ឆនសុវណ្ណរាជ/នីរតនា+ឈិនម៉ានិច្ច |អរគុណម៉ាប់ៗ-កូនកម្លោះអូនគ្រាន់តែជាមនុស្សប្រុសធម្មតា-កូនក្រមុំបងគ្រាន់តែជាមនុស្សស្រីធម្មតា-និរន្តរ៍ |ធ្នូ ២០១៨ |មិនទាន់បង្ហាញ |- | rowspan="4" |'''២០២៤''' |'''Dreamy''' |ពេជមន្នីសេលីណា |YUCKY | colspan="2" |៩ មិនា |- |'''ស្រីបាចិញ្ចឹមកូន''' |កាតុ+រាយុ+ជាតា |ស្រីបាចិញ្ចឹមកូន-ផ្ញើបរិញ្ញាឲ្យមេឃមើល(ជាតា)-ផ្ញើបរិញ្ញាឲ្យមេឃមើល(រាយុ) |មិថុនា ២០២៤ |មិនទាន់បង្ហាញ |- |'''Sweet Lie''' |ពេជមន្នីសេលីណា |ដាក់ស្នេហ៍មួយសិន | colspan="2" |២៤ សីហា |- |'''LOVE CARD''' |STEP |សង់ទីម៉ង់-TOYBOY-Sad Aniversary | colspan="2" |មិនទាន់បង្ហាញ |} ==== បទចម្រៀងក្នុងខ្សែភាពយន្ត ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ចំនងជើង !សិល្បករ !ផលិតកម្ម !ទូរទស្សន៍ !បទចម្រៀង |- |'''២០១៨''' |'''បិសាចគួរឲ្យស្រលាញ់''' |ពេជ្រ សោភា-ខាត់សុឃីម-រេតស៊ូហ្សាណា-STEP-វង្សដារារតនា-ប៉ាចគីមមួយ-ប៉ានមុន្នីលក្ខ-សយរតនៈ-យាយយ៉យ | rowspan="2" |រស្មីហង្សមាស | rowspan="2" |ហង្សមាស HDtv |បិសាចគួរឲ្យស្រលាញ់ -ម្កុដស្ត្រី-អូម៉ាយក្រត-បេះដូងមនុស្សយន្ត-សមុទ្រពណ៌ផ្កាឈូក-ស្រលាញ់បងមួយចឹបមក-គិតម៉េចបើខ្ញុំចង់ក្បត់-មនុស្សប្រុសទឹកភ្នែកតិច-នាឡិកស្លាប់-អូនជាកញ្ជ្រោង-មនុស្សល្អហើយស្អាតមានសង្សារអស់ហើយ |- |'''២០២០''' |'''ម៉ែក្មេកចេញពីក្នុងព្រះចន្ទ''' |រេតស៊ូហ្សាណា-ដួងវិរៈសិដ្ឋ-រិនសាវេត-ខាត់សុឃីម-ឌីសុនីតា-យក់ដួងតារា-កែវសុបញ្ញា-កេសីឥ-មីងដុល្លា-PeyPeyDY |មិនបានបង្ហាញ |- |២'''០២១''' |'''ព្រហ្មលិខិតដុះស្លាប''' |ចេនសាយចៃ-កាតុ-បានមន្នីលក្ខ៍-ម៉ៅហាជី-សៅឱត្តម-រូលីន-ណារីតា-ដាសុម៉ាវត្តិ-សាវីនហ្វីលីប-គុណរាមរតនៈ-កុលដាវី-ញឹមចាន់ថន-ឆៃលីដឡែន |ផលិតកម្ម ថោន |TOWN Full HDtv |ព្រហ្មលិខិតដុះស្លាប-បង្វិលភ្លើង-ហ្គេមព្រាននារី-ស្រឡាញ់មនុស្សអាក្រក់-ស្រឡាញ់គ្នាហាមយំ-បេះដូងពីរមួយរយ-រាជនីដុល្លា-កាមទេពចិត្តក្តៅ-ក្តីសុខបងនៅក្នុងកណ្តាប់ដៃអូន-ការឈឺចាប់អូននៅក្នុងកណ្តាប់ដៃបង |- | rowspan="2" |'''២០២២''' |'''ទឹកភ្នែកពណ៌ភ្លើង''' |សាមុតស្រីកា | rowspan="4" |សហៈ៧ ភាពយន្ត | rowspan="7" |TV5 |ទឹកភ្នែកពណ៌ភ្លើង |- |'''វិញ្ញាណឃ្លានស្រឡាញ់''' |មាស រចនា |វិញ្ញាណឃ្លានស្រឡាញ់ |- |'''២០២៣''' |'''ផ្កាយពេជ្រ''' |Mr White |គ្រប់យ៉ាងគឺអូខេ |- | rowspan="2" |'''២០២៤''' |'''នង្គ័លស្នេហ៍''' | rowspan="2" |ឆន យ៉ាដា |នង្គ័លស្នេហ៍ |- |'''ទេវបុត្រG រាជនី79''' | rowspan="3" |Miracle Picture |ស្រឡាញ់បងFreeបាប |- | rowspan="2" |'''២០២៥''' |បេះដូងស្រក់ឈាម | | |- |សំឡេងបង្រៀនបេះដូង | | |} ==== បទចម្រៀងពាណិជ្ជកម្ម ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !ផលិតផល |- |'''២០១៤''' |Golden Gate |សុគន្ធថេរាយុ |សាលារៀនអន្តរជាតិ Golden Gate |- |'''២០១៦''' |ពិភពលោករបស់អ្នក | rowspan="2" |មាសសុខសោភា |ស្រាបៀ Anchor |- |'''២០១៧''' |ស្នេហាអាថ៍កំបាំង |ក្រេមលាបមាត់ Lip Ice |- |'''២០២០''' |អាថ៍កំបាំងស្នេហ៍ |កាតុ |សេរូមស្ត្រី Lady Secret |- |'''២០២២''' |ជម្រកបេះដូង |ប៉ាច គីមមួយ |បូរីប៉េងហួត |- |'''២០២៤''' |ក្មេងល្អIQ MILK |DJ CAKE |IQ MILK |} ==== បទចម្រៀងទេសចរណ៍ ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !អ្នកចម្រៀង !អ្នកភ្លេង !អ្នកផលិត |- | rowspan="3" |'''២០១៩''' |ទេសចរក្រមុំ |មាសសុខសោភា | rowspan="3" |Thomet | rowspan="3" |ឯកឩត្តម គួចចំរើន |- |កំពង់សោមប្រលោមចិត្ត |ខេមរៈសេរីមន្ត |- |បណ្តាំធម្មជាតិ |សុគន្ធនិសា |- | rowspan="3" |'''២០២២''' |មរតកអភិវឌ្ឍ | rowspan="3" |សៅ ឩត្តម | rowspan="3" | | rowspan="3" | |- |មរតកជួបស្នេហ៍ |- |ទួលអង្គជាសាក្សី |} ==== គម្រោង ( LGBTQ+ ) ==== {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង !សិល្បករ !ផលិតករ !ប្រភេទ !សាច់រឿង |- |'''២០១៣''' |បងធម៌ |សាពូនមីដាដា |ហង្សមាស |MUSIC VIDEO |Bisexual |- | rowspan="2" |'''២០២១''' |មនុស្ស៩កន្លះ |ស៊ូសិរិកា | rowspan="2" |ថោន | rowspan="2" |VIDEO LYRIC | rowspan="2" |Lesbiand |- |ខ្ញុំស្រឡាញ់មនុស្ស៩កន្លះ |សុវត្តិឌីធារិកា |- |'''២០២២''' |ល្បែងស្នេហ៍ល្បិចសិង្ហ |វាន់ថៃ | rowspan="4" |TV5 | rowspan="4" |TV DRAMA |Homosexual |- | rowspan="3" |'''២០២៣''' |កែវបាបកែវបុណ្យ |សីវឡាម&ពៅធីតា |Lesbiand |- | rowspan="2" |ផ្កាយពេជ្រ |ឆារ៉ាត់&ភីហ្សា |Trangender |- |ចនសាន់&ហុង |Homosexual |- |'''២០២៤''' |បេះដូងកាលួង |ស៊ឹម ថៃណា |GMB |MUSIC |Lesbiand |} === ដឹកនាំសម្តែង === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !បទចម្រៀង |- |'''២០១៣''' |សារេបេះដូងឱ្យត្រូវគ្នា - លេខការេ |- |'''២០១៤''' |ចាក់សោរបេះដូង - ៩ខែ១០ថ្ងៃ - ស្រលាញ់គេទៅ - លាភហោះពេញផ្ទះ - មុងស៉ាយកម្ល៉ោះ - ឆ្នាំថ្មីកុំនៅលីវយូរ - ថាមពលបេះដូង - Sexy i'm Shy - រង្គើបេះដូង - ដេកឱបម៉ែ - កាទ្រីតមាសបង |- |'''២០១៥''' |កើតរោគបេះដូង - ខ្ញុំស្រលាញ់សក់ខ្លី - ខ្ញុំចង់តែយំ - មាឌីហ្សុនកែងចោត - កន្ទ្រឹមចាក់កាណូត - កូននេះនៅមឹមទៀត - ជិះអាប៉ូឡូ - ខួបកំណើតឆ្នាំនេះចង់មានអ្នកក្បែរ ( MNR ) - បងស្រលាញ់អូនប៉ុណ្ណាអូនទទួលយកប៉ុណ្ណឹង( NR ) - រត់ចោលបេះដូងមួយរយៈ ( NR ) |- |'''២០១៦''' |អូនមានរោមក្លៀកស្រលាញ់អូនទេ - ត្រឡប់ខ្នើយ |- |'''២០១៧''' |មិនមាន |- |'''២០១៨''' |អំបុកផ្កាម្លិះ |- |'''២០១៩''' |សុភាពបែបសំភី-រាំកាលីងបាយសង-មិត្តអាលាក់ហ្សី-មិត្តអើយទៅវត្ត-ទឹកលិចចុងកន្ត្រើយ-ព្រះរស់អង្អែល-បោះបាយបិណ្ឌជុំគ្នា-សុដន់ម៉ែ |- |'''២០២០''' |រាំម៉ៃ-ឱផ្កាម៉ោងដប់-ស្រលាញ់ប្រុសសៀតខ្លុយ-វិមានកប្រេត-មួយឆ្នាំភ្ជុំម្តង-ទៅវត្តកុំស្លៀកខ្លី-មេឃធ្លាក់បុផ្ផា-ខ្ញុំជាមនុស្សអត់ហុងស៊ុយ |- |'''២០២១''' |សុំស្រឡាញ់សុំអាំងប៉ាវ |- |'''២០២៣''' |ខ្សែភាពយន្តភាគខ្នាតវែងរឿង ផ្កាយពេជ្រ |- |'''២០២៤''' |អាល់ប៊ុមស្រីបាចិញ្ចឹមកូន(កាតុ+រាយុ+ជាតា)-ខ្សែភាពយន្តភាគខ្នាតវែងរឿង (ទេវបុត្រ4Gរាជនី79)-ពេជ្រកាត់ភ្លើង(TV Series) |- |'''២០២៥''' |ខ្សែភាពយន្តភាគខ្នាតវែងរឿង(សំឡេងបង្រៀនបេះដូង) |} === រចនាម៉ូដសម្លៀកបំពាក់ === {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ម៉ូដែល !ម៉ូដសម្លៀកបំពាក់ !បង្ហាញក្នុង !អ្នកឌីហ្សាញ |- |'''២០១៥''' |សាសា |ឆ្នៃពីថង់ផ្លាស្ទីក |Music Video ( Sexy i'm Shy ) |ខ្លួនឯង |- |'''២០១៧''' |រូលីន |ឆ្នៃពីកៅស៊ូ |Short Film (ល្ខោនស្នេហ៍ភ្លើងសុបិន) |Ouk Ratana |- | rowspan="2" |'''២០១៨''' |Character Artist |បែបអភីនិហារ |Drama (បិសាចគួរឲ្យស្រលាញ់) |ខ្លួនឯង |- |យក់ ថិតរដ្ឋា |ឆ្នៃពីក្រម៉ា​-ស្លឹកដូង-ទងស្រូវ-ស្បែកញ្ចក់-- |Music Video ( អំបុកផ្កាម្លិះ ) |ខ្លួនឯង+L.A |- | rowspan="5" |'''២០១៩''' | rowspan="2" |រូលីន |ឆ្នៃពីបន្លែ-ម្ទេស-សាឡាត់ |Music Video ( សុភាពបែបសំភី ) | rowspan="3" |L.A |- |ឆ្នៃបែបសុភាពតែកំប្លែង |Music Video ( រាំកាលីងបាយសង) |- |មាសសុខសោភា+យក់ថិតរដ្ឋា |ឆ្នៃពីដែកគោល |Music Video ( រាំកាលីងបាយសង) |- | rowspan="2" |កាតុ |ឆ្នៃបែបដូចឃើញស្រាត |Music Video (សុដនម៉ែ) |ខ្លួនឯង+L.A |- |យកក្រដាសដុល្លាមកឆ្នៃជារ៉ូប |Music Video (ផ្កាក្រដាស់) | rowspan="3" |L.A |- | rowspan="3" |'''២០២០''' |មាសសុខសោភា |សម្លៀកបំពាក់ឆ្នៃពីក្រម៉ា |Music Video (រាំម៉ៃ |- |មេឃធ្លាក់បុផ្ផា |សម្លៀកបំពាក់ច្នៃពីសម្រាម |Music VIdeo (មេឃអើយមេឃ) |- |Character Artist |ច្នៃប្រឌិតបែបកំប្លែងៗ |Drama (ម៉ែក្មេកចេញពីក្នុងព្រះចន្ទ) |ខ្លួនឯង |- | rowspan="3" |'''២០២១''' |Character Artist |ច្នៃប្រឌិតបែបកំប្លែងៗ |Drama (ព្រហ្មលិខិតដុះស្លាប) |ខ្លួនឯង+L.A |- |លីអ៊ីវ៉ាធីណា |ម៉ូដចិន HipHop |Music Video ( សុំស្រឡាញ់សុំអាំងប៉ាវ ) | rowspan="2" |L.A |- |សុវត្តិឌីធារិកា |សម្លៀកបំពាក់ពណ៌ |Music Video ( តែជ្រក់ ) |- | rowspan="2" |'''២០២៤''' |យក់ ថិតរដ្ឋា |សម្លៀកបំពាក់សម្រាម |Content Video | rowspan="2" |ខ្លួនឯង |- |កាតុ-រាយុ-ជាតា |នាងមច្ឆាផ្លាស្ទីក |Short Film / Music Video |} = '''ពានរង្វាន់''' = * '''( ២០០១ )''' Gold Medal From មហោស្រពចម្រៀងបុរាណទោល ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡា * '''( ២០០២ )''' Good Standard Student 7th Khmer Litterateur * '''( ២០០៧ )''' Gold Medal From International Children Art Exhibition With Japan = '''ការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម''' = {| class="wikitable" !ឆ្នាំ !ក្រុមហ៊ុន/ស្លាក !តួនាទី !ការបង្ហាញ |- |'''២០១៥''' |Chatime Cambodia |Presenter / Event |ខ្លួនឯង |- |'''២០១៧''' |Yeos' Cambodia |TV Commercial |ជាមួយម្តាយ |- |'''២០១៩''' |រស្មីតារា Bakery |Presenter / Commercial |ខ្លួនឯង |} = '''ការបង្ហាញខ្លួន''' = * '''( ២០១២ )''' In Page of Khmer Apsara Magazine ( Article: writer of famous song of the year ) * '''( ២០១៣ )''' Guest in Raksmey Hang Meas Radio FM 107.5 ( Topic New Creative Writer ) * '''( ២០១៤ )''' In Page Of Justeen Magazine ( Article: The Writer of Teenager's Story ) * '''( ២០១៤ )''' Judgement in Women Radio FM ( Topic The Young Artist of Mother's song) * '''( ២០១៤ )''' Guest in TOWN Radio FM 102.25 ( The New Generator ) * '''( ២០១៥ )''' Oratorical in Event of Reading in Khmer Litterateur Library Mission XIII * '''( ២០១៥ )''' Guest in RFI Radio ( Topic of Youngest Writer in Cambodia ) * '''( ២០១៥ )''' Guest in CNC TV Program Interview of The Weekend Show * '''( ២០១៥ )''' Guest in Tonle Radio FM 97.5 ( Topic of Teenager's Lyricist ) * '''( ២០១៥ )''' Appear as Presenter on Printing Media of Chatime Drinking * '''( ២០១៦ )''' Guest in MyTV Program Re-tape Interview of The Weekend News * '''( ២០១៦ )''' Guest Writer On Fleek TV Show ( Season I ) BAYON TV * '''( ២០១៦ )''' Guest in Banyon TV Program Interview * '''( ២០១៦ )''' In Page of Kampuchea Thmei Newspaper ( Article: Cambodian Young Artist ) * '''( ២០១៦ )''' Man-tor / Host / Producer in SUPER WRITER Writing competition TV show * '''( ២០១៦ )''' Oratorical of the Teenager Topic in Scholarship of Library * '''( ២០១៦ )''' Appear in ​Yeos' Drinking Commercial of Mother Day With His mum * '''( ២០១៨ )''' Judge in Writing Competition for Meas Sok Sophea ( Ollate Juice ) *'''( ២០១៩ )''' Special Guest as Teenager's Writing in Original Song ( Ngos ) By Smart Mobile *'''( ២០១៩ )''' Presenter for Raksmey Dara Bakery in Promotion *'''( ២០១៩ )''' Guest at Live show Cooking With Chef's Nak Cambodian's & International Chief * '''( ២០២២ )''' On the way of Author's Life (Writer Meeting with MST Group ) * '''(២០២៤)''' AKASA Music Footage = '''References''' = # http://www.freshnewsasia.com/index.php/en/entertainment/116364-2019-03-18-07-19-53.html # http://news.sabay.com.kh/article/618054 # http://www.lareine.com.kh/news/entertainment/38668/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190402191322/http://www.lareine.com.kh/news/entertainment/38668/ |date=2019-04-02 }} # http://pelprekread.com/Article/Detail/%E1%9E%96%E1%9F%81%E1%9E%87%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6%20%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%87%E1%9F%81%E1%9E%9A%20%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%80%20%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%98%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9F%81%20%E1%9E%A2%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%80%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%A0%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190314201645/http://pelprekread.com/Article/Detail/%E1%9E%96%E1%9F%81%E1%9E%87%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6%20%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%87%E1%9F%81%E1%9E%9A%20%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%80%20%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%98%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9F%81%20%E1%9E%A2%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%80%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%A0%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F |date=2019-03-14 }} # http://www.camnews.com.kh/news/detail/14773/som-dore {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190402191319/http://www.camnews.com.kh/news/detail/14773/som-dore |date=2019-04-02 }} # https://campost.news/read_news/32728 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190402191318/https://campost.news/read_news/32728 |date=2019-04-02 }} # https://news.sabay.com.kh/article/1202457 # http://www.freshnewsasia.com/index.php/en/entertainment/116364-2019-03-18-07-19-53.html # https://www.khmerload.com/news/32566 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200629055036/https://www.khmerload.com/news/32566 |date=2020-06-29 }} # https://news.sabay.com.kh/article/1202457 #https://news.sabay.com.kh/article/1207176 #https://www.poraman.com/content/entertainment/local+4922{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} #http://www.freshnewsasia.com/index.php/en/entertainment/144363-2020-01-03-04-30-06.html #https://troryorng.com/42901/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230106051815/https://troryorng.com/42901/ |date=2023-01-06 }} #https://www.popular.com.kh/entertainment/421018.html/ #https://www.pinterest.com/pin/670966044473126629/ #https://www.lareine.com.kh/news/entertainment/38668/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230106051832/https://www.lareine.com.kh/news/entertainment/38668/ |date=2023-01-06 }} #https://www.khmerload.com/article/112970 #https://www.knongsroktv.com/archives/56441 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230106051807/https://www.knongsroktv.com/archives/56441 |date=2023-01-06 }} #https://www.oknha.news/entertainment/4636 #http://www.camnews.com.kh/news/detail/31075/soam-dore-rumor-to-be-leaving-town-production {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230106051830/http://www.camnews.com.kh/news/detail/31075/soam-dore-rumor-to-be-leaving-town-production |date=2023-01-06 }} #http://keeng.com.kh/tin-tuc/mv.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230106051806/http://keeng.com.kh/tin-tuc/mv.html |date=2023-01-06 }} #https://www.tnaot.com/km/m/detail/article/9050703 #https://trueid.com.kh/article/page/1Q5gD2l1jMbR/-mv- #https://www.tv5hd.com/2020/03/blog-post_702.html #http://www.camnews.com.kh/news/detail/31075/soam-dore-rumor-to-be-leaving-town-production {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230106051830/http://www.camnews.com.kh/news/detail/31075/soam-dore-rumor-to-be-leaving-town-production |date=2023-01-06 }} #https://www.rfi.fr/km/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%92%E1%9E%B8%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9F%80%E1%9E%8F/%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%99%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9F%8D/20230414-%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%80-%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%98-%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9F%81%E1%9F%96-%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%82%E1%9E%80%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%93%E1%9F%81%E1%9F%87%E1%9E%A0%E1%9E%BE%E1%9E%99%E1%9E%8A%E1%9F%82%E1%9E%9B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%89%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%99%E1%9E%80%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%BE%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%86%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B8%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%89%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B9%E1%9E%98%E1%9E%87%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%8F <br /> __បង្ខំមាតិកា__ [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកនិពន្ធល្បី]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកនិពន្ធ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកនិពន្ធខ្មែរ]] {{DEFAULTSORT:សោម ដូរ៉េ}} __ផ្នែកមិនត្រូវកែប្រែ__ [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កវីខ្មែរ]] 5pl6avlpxnvikopysdwkk4hy5toi5md 0 42441 322484 322298 2025-06-25T11:41:27Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322484 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 1w65rhkt9px3thzul5jnmrrvhn0c04e 322485 322484 2025-06-25T11:42:54Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322485 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''[[:en:First They Killed My Father (film)|រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ]]'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 594apu39zbijk6roaatrvhdxxr1yls3 322486 322485 2025-06-25T11:49:00Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322486 wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name = ព្រះរាជដំណាក់ | native_name = ព្រះបរមរាជវាំង | image = Royal Palace, Siem Reap.JPG | caption = View of The Royal Residence | map_type = | map_caption = | location = [[ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | architect = | floor_area = | client = | engineer = | start_date = ១៩០៤ | coordinates = {{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}} | date_demolished = | cost = | structural_system = | style = [[រចនាបថខ្មែរ|ខ្មែរ]] | size = }} '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''[[:en:First They Killed My Father (film)|រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ]]'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 4ues0rnm4hzkgyy464j5icwypr3yifs 322487 322486 2025-06-25T11:53:04Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322487 wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name = ព្រះរាជដំណាក់ | native_name = ព្រះបរមរាជវាំង | image = Royal Palace, Siem Reap.JPG | caption = ទិដ្ឋភាពភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ | map_type = | map_caption = | location = [[ផ្លូវជាតិលេខ 6|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | architect = | floor_area = | client = | engineer = | start_date = | coordinates = {{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}} | date_demolished = | cost = | structural_system = | style = [[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]] | size = }} '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''[[:en:First They Killed My Father (film)|រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ]]'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == bs3q2qv1xsozvle0w6ksmk9tb9q32th 322488 322487 2025-06-25T11:53:44Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322488 wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name = ព្រះរាជដំណាក់ | native_name = ព្រះបរមរាជវាំង | image = Royal Palace, Siem Reap.JPG | caption = ទិដ្ឋភាពភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ | map_type = | map_caption = | location = [[ផ្លូវជាតិលេខ 6|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | architect = | floor_area = | client = | engineer = | start_date = | coordinates = {{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}} | date_demolished = | cost = | structural_system = | style = [[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]] | size = }} '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''[[:en:First They Killed My Father (film)|រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ]]'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == jze0ugl4xwkqjg4gcvlpbc5zxwygjuf 322489 322488 2025-06-25T11:54:30Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322489 wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name = ព្រះរាជដំណាក់ | native_name = ព្រះបរមរាជវាំង | image = Royal Palace, Siem Reap.JPG | caption = ទិដ្ឋភាពភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ | map_type = | map_caption = | location = [[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | architect = | floor_area = | client = | engineer = | start_date = | coordinates = {{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}} | date_demolished = | cost = | structural_system = | style = [[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]] | size = }} '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''[[:en:First They Killed My Father (film)|រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ]]'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == rkbpd0uyy4mebm93iqyho17yhrhvm82 322490 322489 2025-06-25T11:56:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន */ 322490 wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name = ព្រះរាជដំណាក់ | native_name = ព្រះបរមរាជវាំង | image = Royal Palace, Siem Reap.JPG | caption = ទិដ្ឋភាពភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ | map_type = | map_caption = | location = [[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | architect = | floor_area = | client = | engineer = | start_date = | coordinates = {{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}} | date_demolished = | cost = | structural_system = | style = [[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]] | size = }} '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''[[:en:First They Killed My Father (film)|រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ]]'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]ក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់ដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈបានផងដែរ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់មានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == brtvdizuq4m4got5uroqskbuc70sffp 322491 322490 2025-06-25T11:57:41Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322491 wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name = ព្រះរាជដំណាក់ | native_name = ព្រះបរមរាជវាំង | image = Royal Palace, Siem Reap.JPG | caption = ទិដ្ឋភាពភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ | map_type = | map_caption = | location = [[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | architect = | floor_area = | client = | engineer = | start_date = | coordinates = {{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}} | date_demolished = | cost = | structural_system = | style = [[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]] | size = }} '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់បានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''[[:en:First They Killed My Father (film)|រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ]]'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​ជំនាញបាន​សន្យា​ថា​នឹងជួសជុល​ររចនាសម្ព័ន្ធរបស់ព្រះរាជដំណាក់ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]ក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់ដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈបានផងដែរ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់មានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == o5wt5jp6lbkem76iz5tsfoc085l0xeh 0 49142 322482 315317 2025-06-25T11:25:43Z Tomaskakq 46598 322482 wikitext text/x-wiki  {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍ | name = ស្ថានីយ៍វិទ្យុទូរទស្សន៍នៃប្រទេសថៃ | logo = [[File:NBT 2025.svg]] | logo_size = 250px <!--| branding = สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย (สทท.)-->| country = ថៃ | area = | network = ស្ថានីយ៍វិទ្យុទូរទស្សន៍នៃប្រទេសថៃ (NBT) | affiliates = | headquarters = [[ដិន ដែង]], [[បាងកក]], ប្រទេស | picture_format = [[១០៨០អាយ]] [[អេតឌីធីវី]] | owner = នាយកដ្ឋានទំនាក់ទំនងសាធារណៈនៃ [[ការិយាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី (ប្រទេសថៃ)|ការិយាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី]] | sister_channels = NBT 2HD<br />NBT Regional TV ([[Digital terrestrial television in Thailand|DTT]] Channel 11)<br />NBT World | launch_date = Radio Thailand Established:<br />{{Start date and age|1930|02|25|df=yes}}<ref>{{cite web|url=https://www.abu.org.my/2018/03/05/radio-thailand-marks-its-88th-anniversary/?doing_wp_cron=1622098841.0231430530548095703125|title=Radio Thailand marks its 88th anniversary|agency=[[Asia-Pacific Broadcasting Union]]}}</ref><br />Public Relations Department Established:<br />{{Start date and age|1933|05|03|df=yes}}<ref>{{cite web|url=https://thailand.prd.go.th/ewt_news.php?nid=11124&filename=index|title=PRD Celebrates Its 88th Anniversary on 3 May 2021|agency=The Government Public Relations Department|date=30 April 2021}}{{Dead link|date=ឧសភា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><br />Radio Thailand World Service Established:<br />{{Start date and age|1938|10|20|df=yes}}<br />NBT TV First broadcast:<br />{{Start date and age|1985|10|01|df=yes}}<br />NBT TV Established:<br />{{Start date and age|1988|07|11|df=yes}}<ref>{{cite web|url=https://www.pattayamail.com/thailandnews/nbt-celebrates-its-27th-year-anniversary-48910|title=NBT Celebrates its 27th year anniversary|date=11 July 2015}}</ref> | former_names = TVT11 (1985-2008) | website = [http://nbt2hd.prd.go.th/ nbt2hd.prd.go.th (Thai)] | terr_serv_1 = [[ទូរទស្សន៍ឌីជីថលដីគោក|ឌីជីថល]] | terr_chan_1 = Channel 2 (HD) (PRD - MUX1) }} {{Infobox broadcast|network=|owner=}} '''ស្ថានីយ៍វិទ្យុទូរទស្សន៍នៃប្រទេសថៃ ឬ អេនបីធី ២ អេតឌី''' ( {{Lang-th|สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย}} ) ( '''NBT''' ) គឺជាផ្នែកផ្សាយរបស់នាយកដ្ឋានទំនាក់ទំនងសាធារណៈរដ្ឋាភិបាល (PRD) ដែលជាផ្នែកមួយរបស់[[រដ្ឋាភិបាលថៃ]] ។ វាដំណើរការសេវាកម្មប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដ៏ទូលំទូលាយរួមមានវិទ្យុ បណ្តាញទូរទស្សន៍ (ដី និងផ្កាយរណប) សេវាអនឡាញ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម។ <ref>{{Cite web |title=National Broadcasting Services of Thailand (NBT) on Asia-Pacific Broadcasting Union (ABU) website |url=https://www.abu.org.my/portfolio-item/national-broadcasting-services-of-thailand/}}</ref> == ស្ថានីយ៍ដីគោក == === ស្ថានីយ៍វិទ្យុ === '''វិទ្យុថៃ''' គឺជាផ្នែកវិទ្យុរបស់អេនបីធី។ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៣០ ហើយបច្ចុប្បន្នមានស្ថានីយ៍វិទ្យុ FM 5 AM 6 និង World Service ដែលជាស្ថានីយ៍វិទ្យុរលកខ្លីអន្តរជាតិជាភាសាបរទេសដែលបានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី២០ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៣៨ ។ === ប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍ === ==== ទូរទស្សន៍អេនបីធី ==== '''ទូរទស្សន៍អេនបីធី''' (ឬ '''អេនបីធី (ឌីជីថល) ២ អេតឌី''' ) ពីមុន TVT11 គឺជាផ្នែកទូរទស្សន៍ និងប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍អេនបីធី ដោយឥតគិតថ្លៃ។ ការផ្សាយរបស់ TVT11 បានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី១១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៨៨ នៅពេលដែល ''TV9'' (បច្ចុប្បន្នហៅថា [[ទូរទស្សន៍ទំនើប|Modernine TV]] ) បានបំបែកជាពីរប៉ុស្តិ៍។ ដំបូង​ឡើយ​វា​គឺ​សំដៅ​ទៅ​លើ​អ្នក​ទស្សនា​នៅ​ជនបទ។ ធាតុមួយចំនួនដូចជា [[ការរួមភេទ]] និង [[អំពើហិង្សា|អំពើហឹង្សា]] ត្រូវបានត្រួតពិនិត្យព្រោះ អេនបីធី គឺជានាយកដ្ឋានមួយក្នុងចំណោមនាយកដ្ឋានរដ្ឋាភិបាលដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្ទាល់។ NBTTV ក៏មាននៅលើវេទិកា [[ផ្កាយរណបផ្សាយផ្ទាល់|ទូរទស្សន៍]] [[TrueVisions]] ផ្ទាល់នៅលើប៉ុស្តិ៍លេខ៥។ បច្ចុប្បន្នកំពុងចាក់ផ្សាយនៅប៉ុស្តិ៍លេខ២។ នៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៨ ប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍បានចាប់ផ្តើមចាក់ផ្សាយ ២៤ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ ដោយផ្តល់កម្មវិធីបន្ថែមទៀតសម្រាប់អ្នកមើលដែលចូលគេងយឺតដើម្បីមើលទូរទស្សន៍ នៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៨ ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ TVT11 ត្រូវបានផ្លាស់ប្តូររចនាសម្ព័ន្ធម្តងទៀតដោយលោកបណ្ឌិត មុន ប៉ាត់តាណូថៃ ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន ហើយប្តូរឈ្មោះទៅជា ''NBTTV'' ។ កម្មវិធីទូរទស្សន៍អប់រំត្រូវបានចាក់ផ្សាយតាមប៉ុស្តិ៍នេះពីឆ្នាំ១៩៨៨ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៩ ឆ្លាស់គ្នាជាមួយ TV9 នៅពេលរសៀលរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៤ ដែលវាចាក់ផ្សាយនៅពេលព្រឹក។ កម្មវិធីពេលថ្ងៃនៅលើទូរទស្សន៍ TV9 បានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី១ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៤ បានធ្វើឱ្យ ETV ចាក់ផ្សាយតែនៅលើ TV11 ប៉ុណ្ណោះ។ NBTTV និងស្ថានីយ៍វិទ្យុក្រោមសេវាផ្សាយជាតិរបស់ប្រទេសថៃ ផ្សាយចេញពីទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ពួកគេនៅ [[ឌិន ដេង|ដិន ដែង]] [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]] ។ ក្នុងកំឡុងសម័យអាណាឡូក វាចាក់ផ្សាយនៅលើ [[VHF]] band III ទោះបីជាផ្នែកខ្លះនៃ [[ថៃ|ប្រទេសថៃ]] វាបញ្ជូនសញ្ញានៅក្នុង [[UHF]] ដែលជាធម្មតាវាត្រូវបានសម្រួលទៅក្រុម២ ក៏ដោយ។ នៅ [[តំបន់ទីក្រុងបាងកក]] ប៉ុស្តិ៍ VHF សម្រាប់ TV11 គឺ 11 ជាមួយនឹងការបញ្ជូនខ្សោយជាងនៅលើប៉ុស្តិ៍លេខ ១០ នៅក្នុងផ្នែកខ្លះនៃ [[តំបន់ទីក្រុងបាងកក]] ។ វាក៏មានផងដែរនៅលើការបញ្ជូនតេស្ត NBTi DVB-T លើប្រេកង់ 658&nbsp;MHz, SID 2. គិតត្រឹមថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៧ វាក៏មាននៅលើការបញ្ជូនសាកល្បង DMB-T/H នៅលើ Band III ផងដែរ។ ==== អេនបីធីបណ្តាញក្នុងតំបន់ ==== [[តំបន់នៃប្រទេសថៃ|តំបន់ចំនួនបួននៃប្រទេសថៃ]] ( [[ភាគខាងជើងប្រទេសថៃ|ខាងជើង]] [[ភាគឦសាន (ថៃ)|ឦសាន កណ្តា]][[ភាគកណ្តាល (ថៃ)|ល]] និង [[ប្រទេសថៃភាគខាងត្បូង|ខាងត្បូង]] ) មានបំរែបំរួលរៀងៗខ្លួននៃប៉ុស្តិ៍ប្រចាំតំបន់ និងការផ្សាយនៅលើប៉ុស្តិ៍ DTT 11 ។ ==== NBT World ==== NBT World ដែល​បាន​បើក​ដំណើរការ​ក្នុង​ឆ្នាំ២០១៣ គឺ​ជា​សេវា​ទូរទស្សន៍​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស ២៤/៧ របស់​បណ្តាញ​ដែល​មាន​គោល​បំណង​សម្រាប់​សហគមន៍​ថៃ អាស៊ាន និង​អាស៊ី​ដែល​ផ្សាយ​ជា​អន្តរជាតិ​តាម​រយៈ​ខ្សែ​កាប និង​ផ្កាយរណប។ (បច្ចុប្បន្នកំពុងចាក់ផ្សាយ ហើយអាចមើលបានតែតាមរយៈទំព័រស្ថានីយ៍ <ref>{{Cite web |url=https://thainews.prd.go.th/en/live |title=NBT World (Live Broadcast page) |access-date=2023-05-09 |archivedate=2023-01-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230106165716/https://thainews.prd.go.th/en/live |url-status=dead }}</ref> ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១ ខែតុលា ឆ្នាំំំំ២០២២) ប៉ុន្តែ NBT World ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ការិយាល័យព័ត៌មានជាតិនៃប្រទេសថៃ ដែលជាអង្គភាពមួយស្ថិតនៅក្រោមនាយកដ្ឋានទំនាក់ទំនងសាធារណៈរបស់រដ្ឋាភិបាល។ == សូម​មើល​ផង​ដែរ == == ឯកសារយោង == 0mg5oaqj1a064s7835n7221o3yrjgne 0 52451 322468 2025-06-24T20:11:00Z 36.37.205.163 កែវ កែវ 322468 wikitext text/x-wiki កែវ កែវ cr2qqc10c0bp02jcgdietvbze9pgahl