ភ្នំពេញ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="km">
  <siteinfo>
    <sitename>វិគីភីឌា</sitename>
    <dbname>kmwiki</dbname>
    <base>https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.7</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">មេឌា</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ពិសេស</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ការពិភាក្សា</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">អ្នកប្រើប្រាស់</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">វិគីភីឌា</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ឯកសារ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">មេឌាវិគី</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ទំព័រគំរូ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ជំនួយ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ភ្នំពេញ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1784</id>
    <revision>
      <id>322523</id>
      <parentid>317623</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T04:34:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.225.43</ip>
      </contributor>
      <origin>322523</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="113153" sha1="sccbwpovsgic320z03ewvudqtffe88m" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{pp-protected|small=yes}}&lt;/noinclude&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #FFFFFF;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color: #000000; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; '''ភ្នំពេញ''' &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[ឯកសារ:Phnom Penh skyline from TK district Dec 2024.jpg|រូបភាពតូច]]
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; |ទិដ្ឋភាពរាជធានីភ្នំពេញ 
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឈ្មោះផ្លូវការណ៍'''
| [[រាជធានីភ្នំពេញ]] 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រកឃើញ'''
|គ.សករាជ ១៤០០ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''អ្នកបង្កើត'''
| [[បរមរាជាទី១]] ឬ [[ពញ្ញាយ៉ាត]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|សម័យកាលចតុមុខ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''នាមសម្គាល់ហៅ'''
|ក្រុងចតុមុខ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''បោះបង់លើកទី១'''
| គ.សករាជ ១៤៦១
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្នុងរាជ'''
| [[ស្រីរាជា|ព្រះស្រីរាជា]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មូលហេតុ'''
| ចម្បាំងដុតក្រុងចតុមុខរវាង &lt;br&gt;
[[ស្រីរាជា|ព្រះស្រីរាជា]] និង &lt;br&gt; [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; |
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''បង្កើតឡើងវិញ'''
| ក្នុងរាជ [[នរោត្តម|ព្រះនរោត្តម]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''កាលបរិច្ឆេទ'''
| ១៨៦៥ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សម័យកាល'''
| [[កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''តាងនាមទីក្រុង'''
| យកតាមឈ្មោះ ([[វត្តភ្នំ]]) និង 
លោកយាយ ដូនពេញ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ត្រូវបានហៅថា'''
| [[ក្រុងភ្នំពេញ]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''បោះបង់លើកទី២'''
| ១៩៧៥ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សម័យកាល'''
| [[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ការសម្លាប់ប្រជាជនក្នុងក្រុង'''
| ប្រមាណ ១.២ លាននាក់
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[File:Cambodia Phnom Penh Province locator map.svg|250px]]
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; |ទីតាំង រាជធានីភ្នំពេញ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ការចាប់ផ្ដើមឡើងវិញ'''
| ១៩៨២ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មជ្ឈមណ្ឌល'''
| កំណត់ជាទីក្រុងធំទី១  
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រហស្សនាម'''
| ទីក្រុងវប្បធម៌
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចំនួនប្រជាជន'''
| ២.៣ លាននាក់ (២០២៣)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''កំណើនប្រជាជន'''
| {{increase}} ២.៨ លាននាក់ (២០២៤) &lt;br&gt; {{increase}} ៣.១ លាននាក់ (២០២៥)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ផ្ទៃក្រឡាទីក្រុង'''
| ៦៧៩ km² 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ផ្ទៃក្រឡាពង្រីកបន្ថែម'''
| {{increase}} ៩១៩ km² (២០២៤)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''អភិបាលក្រុង'''
|លោក ឃួង ស្រេង (CPP)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រដ្ឋបាលក្រុង'''
| សាលារាជធានីភ្នំពេញ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''និមិត្តសញ្ញាត្រាក្រុង'''
|[[File:Seal of Phnom Penh.svg|50px]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចំនួនខណ្ឌ'''
| ១៤ ខណ្ឌ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចំនួនសង្កាត់'''
| ១០៥ សង្កាត់
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''កំណើនសេដ្ឋកិច្ច''' &lt;br&gt; '''(GDP growth)'''
| ៥.៦% (២០២៣)&lt;ref&gt; Khmer Times (2023) [https://www.khmertimeskh.com/501340003/economy-to-stay-healthy-this-year-says-mef/ Economy to stay healthy this year, says MEF], Website: khmertimeskh.com, Publication: August 10, 2023 &lt;/ref&gt; &lt;br&gt; {{increase}} ៦.៦% (២០២៤)
|} 

'''ភ្នំពេញ''' គឺជារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] ដែលមានប្រជាជនរស់នៅច្រើនជាងមួយលាននាក់ និង ជាទីក្រុងធំលំដាប់ទី១ ដែលមានប្រជាជនរស់នៅច្រើនជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ ក្រុងភ្នំពេញ ជាមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មដែលប្រមូលផ្ដុំទៅដោយ សំណង់អាគារលំនៅដ្ឋាន សាលារៀន មន្ទីពេទ្យ វត្តអារាម ទីផ្សារដោះដូរមុខទំនិញ លើមុខជំនួញជួញដូរ ទាំងក្នុងស្រុក និង ក្រៅស្រុក ក្នុងលំហូរសាច់ប្រាក់ជាអតិបរមា ដែលរួមបញ្ចូលទាំងសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ សង្គមកិច្ច និង នយោបាយ ដែលនាំឱ្យទីក្រុងទាំងមូលក្លាយជាទីកន្លែងរស់នៅប្រកបដោយភាពសម្បូរបែប ។&lt;ref&gt; Milton E. Osborne (2008) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh.html?id=xz-BVT5ENW4C Phnom Penh: A Cultural and Literary History], Publisher: Signal Books, independent publisher based in Oxford, England  p.232 [[ISBN]]: 1904955401, 9781904955405 &lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិនៃទីក្រុង ==

ទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]] នៃអង្គ [[ពញ្ញាយ៉ាត]] ដែលបានប្រកាសជាផ្លូវការ ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.ស ត្រូវនឹង ស.វទី១៥ ។ ក្រុងភ្នំពេញ បានចាប់ផ្ដើមសាងសង់ឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៣៩៧ នៃគ.ស អំឡុងពេលដែលរាជធានីទួលបាសាន នាខេត្ត [[កំពង់ចាម]] ត្រូវបានទឹកជំនន់ជន់លិច ហើយព្រះរាជាបានផ្លាស់រាជធានីមកតំបន់ចតុមុខ ដើម្បីកសាងទីក្រុងនេះឡើង ដែលប្រើពេលសាងសង់អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបញ្ចប់ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.ស ហើយទ្រង់បានប្រកាសរាជធានីថ្មីនេះថា '''&quot;ក្រុងចតុមុខ មង្គលសកលកម្ពុជាធិបតី សិរីធរៈបវរ ឥន្ទបត្តបុរី រដ្ឋរាជសីមាមហានគរ&quot;''' ដែលត្រូវបានហៅកាត់ថា &quot;ក្រុងចតុមុខ&quot; ។&lt;ref&gt; Société asiatique (Paris, France) (1871)  [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique], Contributor: Centre national de la recherche scientifique (France), Publisher: Société asiatique., Original from National Library of the Netherlands &lt;/ref&gt;

== ការបោះបង់ទីក្រុងលើកទី១ ==

ទីក្រុងភ្នំពេញ ត្រូវបានបោះបង់ចោលជាលើកដំបូង អំឡុងពេលដែលកម្ពុជាមានជម្លោះរាជវង្សដណ្ដើមរាជ នៅគ.សករាជ ១៤៦១ [[ស្រីសុរិយោទ័យ|ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ]] ដែលត្រូវជាព្រះនុជ (ប្អូនបង្កើត) [[ស្រីរាជា|ព្រះស្រីរាជា]] បានធ្វើររាជប្រហារដណ្ដើមយករាជបល្ល័ងដោយមានការជម្រុញពីពួកមន្ត្រីក្បត់ក្នុងជួរមន្ត្រីនៃមុខងារជាតិកម្ពុជា ដោយប្រកាសថ្លែងរាជសារឡើងគ្រងរាជជាព្រះមហាក្សត្រក្នុងពេលនោះ ការឡើងគ្រងរាជដោយចិត្តឯងបែបនេះ បានធ្វើឱ្យ [[ធម្មរាជាទី២|ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលជាព្រះអនុជទី៣ មិនពេញចិត្តនិងទង្វើររបស់ព្រះរាម ស្រីសុរិយោទ័យ នោះទេ ដោយទ្រង់បានលួចយកគ្រឿងបញ្ចាក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់ឡើងគ្រងរាជ យកមកលាក់ទុក ដើម្បីកុំឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ ឡើងគ្រងរាជដោយស្របច្បាប់បាននាពេលនោះ ហើយទ្រង់បានលួចផ្ញើសារលិខិត ទៅព្រះស្រីរាជា អំពីការធ្វើរាជប្រហារដណ្ដើមរាជនេះផងដែរ ។ ព្រះស្រីរាជា ដែលកំពុងច្បាំងជាមួយពួកសៀម ក្រោយពេលបានទទួលដំណឹងនេះ ទ្រង់បានដកទ័ពត្រឡប់មកវិញ ស្រីសុរិយោទ័យ ទ្រង់ខ្ញាល់និង ធម្មរាជា ជាខ្លាំងដែលលួចផ្ញើសារលិខិតទៅ ស្រីរាជា ដូចនេះទ្រង់បញ្ជារឱ្យពលសេនាតាមសម្លាប់ធម្មរាជា ហើយពេលនោះពលសេនាប្រមាណ ៥០០នាក់ បានចម្បាំងរំដោះ ព្រះធម្មរាជា នាំទ្រង់ភៀសព្រះកាយទៅតាំងបន្ទាយនៅសំរោងទង (បច្ចុប្បន្ន: [[កំពង់ស្ពឺ]]) ដើម្បីតតាំងក្នុងជម្លោះដណ្ដើមរាជនេះ ។ នៅអំឡុងខែកក្កដា គ.សករាជ ១៤៦១ ស្រីរាជា បានដឹកនាំទ័ព ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) វាយលុកចូលរាជធានីចតុមុខ កងទ័ពរបស់ស្រីសុរិយោទ័យមិនអាចទប់ទល់បាន បានដកថយទៅបោះបន្ទាយនៅទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ច្បាំងគ្នាអស់ពេលពេញមួយខែ ក្រុងចតុមុខរងការខូចខាត ស្ទើរទាំងស្រុងដោយគ្រាប់កាំភ្លើងធំ ដោយសេចក្ដីគ្រោធខឹង ព្រះស្រីរាជា បានបញ្ជារឱ្យពលសេនា ដុតកំទេចរាជវាំងចតុមុខ ក្នុងពេលនោះ ហើយទ្រង់បានដកទ័ពទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកបរិបូរណ៍នា [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] វិញ ហើយនេះជាព្រឹត្តិការណ៍នៃជម្លោះដណ្ដើរាជធំបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ដែលប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូលមានស្ដេចចំនួន៣ និងចែកជាតំបន់ត្រួតត្រាបី ហើយក្រុងចតុមុខត្រូវបានបោះបង់ចោលចាប់ពីពេលនោះមករហូតដល់រាជ ព្រះបាទ
[[នរោត្ដម]] ទើបទ្រង់បង្កើតរាជធានីនៅតំបន់ចតុមុខនេះឡើងវិញក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៥ នៃគ.សករាជ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== ការបោះបង់ទីក្រុងលើកទី២ ==

ទីក្រុងភ្នំពេញ ត្រូវបានបោះបង់ចោលជាលើកទី២ អំឡុងពេលដែលកម្ពុជាជួបវិបិត្តនៃសង្គ្រាមសុីវិល (Civil-War) ដោយទទួលរងឥទ្ធិពលពីសង្គ្រាមត្រជាក់រវាងប្រទេស មហាអំណាចពីរគឺ [[សហភាពសូវៀត]] និង [[សហរដ្ឋអាមេរិក]] ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ដោយពួកខ្មែរក្រហម ដែលកាន់ [[លទ្ធិគុម្មុយនីស្ត]] បានយកឈ្នះលើ [[របបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ]] របស់លោក សេនាប្រមុខ [[លន់ នល់]] និង បានបង្ខំឱ្យប្រជាជនក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ជម្លៀសចេញនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ហើយវាជាការចាប់ផ្ដើមនូវសុបិនអាក្រក់ដែលយូរបំផុត របស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលរស់នៅក្នុងទុក្ខវេទនា អស់រយៈពេលជិត ៤ ឆ្នាំ ក្រោមកណ្ដាប់ដៃដ៏សាហាវឃោឃៅជាទីបំផុត របស់ពួកខ្មែរក្រហម ។&lt;ref&gt; Roland Neveu (2009) [https://books.google.com/books/about/The_Fall_of_Phnom_Penh.html?id=qJw_PQAACAAJ The Fall of Phnom Penh: 17 April 1975], Publisher: Asia Horizons Books p.129 [[ISBN]]: 9748371522, 9789748371528 &lt;/ref&gt;

=== ភ្នំពេញក្នុងរបប កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ===

នៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៤ ដោយកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយក្រសោប ជិតមកដល់ក្រុងភ្នំពេញ ប្រជាជនបានបន្តភៀសខ្លួនចូលមករស់នៅក្នុងក្រុងភ្នំពេញកាន់តែ
ច្រើនឡើងៗ រហូតដល់ជាង ២លាននាក់ តែជាចុងក្រោយកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានយកឈ្នះ របបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ ហើយចូលមកដល់ក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ នៅវេលាម៉ោង ៧ព្រឹក កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយកាន់កាប់ ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិពោធិ៍ចិនតុង អ្នកដំណើរជាច្រើនត្រូវបានចាប់ខ្លួន នៅវេលាម៉ោង ៨ព្រឹក កងឆ្លបរបស់ពួកខ្មែរក្រហម បានវាយចូលកាន់កាប់ក្រសួងឃោសនាការ វិទ្យុផ្សាយទាំងអស់ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយពួកខ្មែរក្រហម នៅវេលាម៉ោង ១០ព្រឹក កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានចូលមកពាសពេញក្រុងភ្នំពេញ ប្រជាជនក្នុងក្រុងបានចេញមកទទួលស្វាគមន៍ពួកគេ និង ទះដៃអបអរពួកគេនូវតាមដងផ្លូវ ហើយស្រែកថា ជ័យយោ! ខ្មែរឈប់ច្បាំងគ្នាហើយ ចំណែកឯកងទ័ពសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ បានកាន់ទង់ជ័យស បញ្ចាក់ពីការចុះចាញ់ និង ទម្លាក់អវុធក្នុងដៃចោលផងដែរ ។ នៅវេលាម៉ោង ១១ព្រឹក ពួកខ្មែរក្រហម បានប្រកាសតាម ឃោសនៈសព្ទ ហើយប្រកាសថា [[សហរដ្ឋអាមេរិក]] និង ទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅទីក្រុងភ្នំពេញ សូមប្រជាជនទាំងអស់ចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ រយៈពេល ៣ថ្ងៃ និង ត្រឡប់មកវិញហើយ ពួកខ្មែរក្រហមបានចុះទៅភ្ជុងកាំភ្លើងភ្លាមៗ ដល់ប្រជាជនក្នុងក្រុង ឱ្យចាកចេញពីក្រុងភ្នំពេញជាបន្ទាន់ អ្នកមិនទាន់បានត្រៀមអ្វីទាំងអស់ត្រូវទៅទាំងខ្លួនទទេ អ្នកបានដឹងខំរត់ទៅស្រវេស្រវ៉ារករបស់របរដែលខ្លួនអាចយកទៅតាមខ្លួនបាន ដូចជា៖ អង្ករ ត្រីសាច់ និង គ្រឿងបរិភោគផ្សេងៗ ការជម្លៀសធ្វើឡើងក្នុងទម្រង់ជាបន្ទាត់ខ័ណ្ឌ មានន័យថាក្នុងតំបន់ដែលពួកខ្មែរក្រហមកំពុងជម្លៀសប្រជាជន តំបន់ជាប់ៗគ្នានៅតែមិនអាចដឹងពីភាពវឹកវរអ្វីទាំងអស់ ប្រជាជនត្រូវជម្លៀសឱ្យអស់ពីទីក្រុងក្នុងរយៈពេលបីថ្ងៃ យ៉ាងហើចណាស់ប្រជាជនជាង ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ត្រូវបាញ់សម្លាប់ក្នុងលំនៅដ្ឋានរបស់ពួកគេ ករណីដែលពួកគេមិនព្រមចាកចេញ ។ ក្នុងពេលដែលពួកខ្មែរក្រហមកំពុងជម្លៀសប្រជាជនក្នុងក្រុង អ្នកដែលមានសម្លៀកបំពាក់ជាកងទ័ពសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ ពួកខ្មែរក្រហមបានបណ្ដើរយកពួកគេទៅបាញ់សម្លាប់ចោលតែម្ដង យ៉ាងហើចណាស់ កងទ័ព ក្នុងរបបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ ត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅក្រៅក្រុងប្រមាណជា ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ចំពោះអ្នកដែលបានជម្លៀសចេញពីទីស្នាក់ការ នៃអគារ រដ្ឋបាលណាមួយ ដែលសម្គាល់ជាពួកមន្ត្រីរាជការក្នុងរបបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ ពួកខ្មែរក្រហម តម្រូវឱ្យចងខ្សែរអំបោះពណ៌ក្រហមនៅម្រាមដៃមេ របស់ពួកគេ ដោយចង និង បណ្ដើរពួគគេជាជួរដើម្បីសម្គាល់ក្រុមមនុស្សដែលស្ថិតក្នុងរាជការរបស់លោក លន់នល់ រាល់អ្នកណាម្នាក់ដែលធ្វើឱ្យដាច់ខ្សែរអំបោះនោះ ពួកខ្មែរក្រហម និងបាញ់សម្លាប់ពួកគេទាំងជួរតែម្ដង ។ ប្រជាជន ក្នុងក្រុងភ្នំពេញជាង ២លាននាក់ ត្រូវបានជម្លៀសចេញទាំងបង្ខំ ដោយពួកខ្មែរក្រហម ក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារផ្ទាល់ពីលោក [[ខៀវ សំផន]] ចំណែកឯជនបរទេសដែលរស់នៅក្នុងក្រុងភ្នំពេញ ពួកខ្មែរក្រហម បានចាប់ពួកគេ យកទៅដាក់ប្រមូលផ្ដុំនៅក្នុងស្ថានទូតបារាំង ដើម្បីរៀបចំដឹកជញ្ជូនពួកគេតាមរថយន្ត និង បណ្ដេញពួកគេចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងពេលនោះផងដែរ តាមរយៈច្រកព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ ។&lt;ref&gt; United States. Congress. Senate. Committee on the Judiciary (1976) [https://books.google.com/books/about/Indochina_Evacuation_and_Refugee_Problem.html?id=wt8ppm2rvFcC Indochina Evacuation and Refugee Problems: Hearing Before the Subcommittee to Investigate Problems Connected With Refugees and Escapees Of..., 94-1....], Publisher: Indochina Evacuation and Refugee Problems: Hearing Before the Subcommittee to Investigate Problems Connected With Refugees and Escapees Of..., 94-1...., p.203  &lt;/ref&gt;

=== ទុក្ខវេទនា នៃការជម្លៀស ===

ប្រជាជន ក្នុងក្រុងភ្នំពេញជាង ២លាននាក់ ដែលត្រូវបានជម្លៀសចេញទាំងបង្ខំក្នុងនោះ មានជនចាស់ជរា ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ អ្នកមានពិការភាព ក្មេងតូចៗ ដែលវង្វេងក្រុមគ្រួសារក្នុងពេលកំពុងជម្លៀស បានធ្វើដំណើរជាច្រើនគីឡូម៉ែត្រនៅតាមដងផ្លូវក្នុងរយៈពេល ១សប្ដាហ៍ ១ខែ រហូតដល់ ៣ខែ ដើម្បីទៅតំបន់គោលដៅ ដែលរៀបចំដោយ &quot;សាឡុតស&quot; ឬ ដែលជាថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលដោយគេឱ្យរហ័សនាមលោកថាជា &quot;មេអង្គការ&quot; (Organization Leader) ដែលជាមេបញ្ជារការកំពូល នៃគណៈមជ្ឈឹមបក្ស ។ ប្រជាជនរាប់លាននាក់បានកកស្ទះនៅលើ [[ស្ពានព្រះមុនីវង្ស]] អ្នកដែលជម្លៀសចេញទៅដោយខ្លួនទទេ មិនមានទឹក ឬ អាហារសម្រាប់ទ្រទ្រង់ អ្នកដែលមិនអាចទ្រាំបាន បានលោតសម្លាប់ខ្លួននៅលើស្ពានព្រះមនុវង្ស ក្នុងចំនួនរាប់រយនាក់ ។ ដើម្បីមិនឱ្យមានការកកស្ទះនៅលើស្ពានព្រះមុនីវង្ស ពួកខ្មែរក្រហម ប្រកាសឱ្យប្រជាជនដែលជម្លៀស ត្រូវបោះបង់យាន្តជំនិះរបស់ពួកគេដើម្បីបន្តដំណើរទៅមុខទៅតាមគោលដៅដែលពួកគេបានរៀបចំ ក្នុងដំណើររាប់ខែនៃការជម្លៀស យ៉ាងហើចណាស់ មានប្រជាជនជាង ២០០,០០០ (២០មុឺននាក់) ត្រូវបានស្លាប់នៅតាមដងផ្លូវដោយការអត់អាហារ និង 
មិនមានការព្យាបាល ។ ប្រជាជនដែលកំពុងជម្លៀសចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមហៅសម្គាល់ថា ពួក១៧មេសា ពួកប្រជាជនថ្មី ពួកដែលត្រូវធ្វើវិសុទ្ធកម្ម ដែលមានន័យថាការស្វែងរកសាច់ញាតិដែលពាក់ព័ន្ធ នៃក្រុមមនុស្សដែលធ្វើការក្នុងរបបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ ដើម្បីយកពួកគេទៅសម្លាប់ផ្ដាច់ពូជ ដែលមានន័យថា ការសម្លាប់៩តំណពូជ រាប់ពីចៅលួត រហូតដល់សាច់ថ្លៃ ។&lt;ref&gt; United States. Congress. House. Committee on International Relations (1976) [https://books.google.com/books/about/Hearings_Reports_and_Prints_of_the_House.html?id=YtI1AAAAIAAJ Hearings, Reports and Prints of the House Committee on International Relations], Publisher: U.S. Government Printing Office, Original from the University of California p.322 &lt;/ref&gt;

=== ភ្នំពេញក្លាយជាទីក្រុងខ្មោច === 

រយៈពេលតែ ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ ប្រជាជនដែលរស់ក្នុងក្រុងភ្នំពេញប្រមាណជា ២លាននាក់ ត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមបង្ខំឱ្យជម្លៀសចេញអស់ពីទីក្រុងភ្នំពេញ ទីក្រុងទាំងមូលក្លាយជាទីក្រុងស្ងាត់ជ្រងំ គ្មានសូម្បីតែនរណាម្នាក់ ទីផ្សារទាំងអស់ក្នុងក្រុងទាំងមូលបន្សល់ទុកតែ របស់របរប្រើប្រាសដែលប្រជាជនមិនអាចយកទៅតាមខ្លួនបាន ៣ថ្ងៃនៃការជម្លៀស ពួកខ្មែរក្រហមបានប្រកាសហាមមិនឱ្យមានការដោះដូររូបបិយវត្ថុថែមទៀត នោះគឺការចរាចរណ៍ប្រាក់រៀល មិនមានសូម្បីតែការចាយលុយ សេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូលចាប់ផ្ដើមដាំក្បាលចុះយ៉ាងគំហុក មិនត្រឹមតែ បានដាក់បទបញ្ជារដោយផ្ទាល់ គឺលុបបំបាត់ទស្សនៈវិស័យទាំងអស់នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ការលុបបំបាត់ដូចជា៖ វិស័យចម្រៀង វិស័យភាពយន្ត វិស័យសិល្បៈតន្ត្រី វិស័យសុខាភិបាល វិស័យអប់រំ វិស័យឧហ្សាហកម្ម វិស័យកសិកម្ម វិស័យសិប្បកម្ម ត្រូវបានបិទចោលទាំងអស់តែម្ដង ទីក្រុងភ្នំពេញដែលជាទីក្រុងសុីវុីល័យ ដែលគេឱ្យរហ្សសនាមថា ទីក្រុងអលង្ការនៃអាសុីភាគខាងត្បូង (Phnom Penh is Jewel City of South Asia) ដែលប្រជាជនចូលចិត្តពាក់មាសពេជ្របង្អួតគ្នា ត្រូវបានក្លាយជាទីក្រុងខ្មោច (Ghost city) ក្នុងមួយប៉ប្រិចភ្នែក ភ្នំពេញដែលជាទីក្រុងដ៏ស្រស់បំព្រម ត្រូវបានបោះបង់ចោលជាលើកទី២ នៅខែមេសា ឆ្នាំ 1975 រហូតដល់ឆ្នាំ 1982 ទើបទីក្រុងទាំងមូលចាប់ផ្ដើមនៃសកម្មភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនឡើងវិញបន្តិចម្ដងៗ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ។&lt;ref&gt; N. S. Saksena (1985) [https://books.google.com/books/about/Terrorism_History_and_Facets.html?id=mdamAi5UpQQC Terrorism History and Facets: In the World and in India], Publisher: Abhinav Publications p.323 [[ISBN]]: 8170172012, 9788170172017 &lt;/ref&gt;

== ការរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ==

រយៈពេលជិត៤ឆ្នាំនៃការបោះបង់ទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រជាជនដែលត្រូវបានជម្លៀសចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់ប្រមាណជា ១,២០០,០០០ (១.២លាននាក់) តាមរយៈការបន្ថែមគោលនយោបាយថ្មី របស់លោក​​​​​​​​គោលនយោបាយរាវរកខ្មាំងសុីរូងផ្ទៃក្នុងដែលធ្វើឱ្យរាំងស្ទះ ដល់ចលនាបដិវត្តន៍កម្ពុជា ខ្មាំងដែលបង្កប់ក្នុងជួរប្រជាជន កសិករ និង កម្មករ ដែលមានន័យថា ប្រជាជនដែលធ្វើឱ្យបាក់បែករបស់របរ ដែលពួកខ្មែរក្រហមបានចែកឱ្យ ដូចជា៖ ការធ្វើឱ្យបាក់នង្គ័ល បាក់រនាស់ បាក់ចប ឬ របស់របរផ្សេងៗទៀត ដែលអ្នកណាម្នាក់ធ្វើឱ្យខូចខាតនៅឧបករណ៍ទាំងអស់នោះ ពួកគេទាំងនោះនិងត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់ចោលតែម្ដង គោលនយោបាយនេះត្រូវបានអនុម័តដោយ  ។ ទំនាស់រវាងពួកខ្មែរក្រហម និង ត្រូវបានចាប់ផ្ដើមឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៧ លើទំនាស់អធិបតេយ្យភាពនៃដែនដី ប្រតិបត្តិការបោសសម្អាតក្នុងជួរបក្ស របស់ពួកខ្មែរក្រហម ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយការចោទសមាជិក នៃគណៈកម្មាភិបាលក្នុងជួរបក្សរបស់ខ្លួនថាជា គិញសម្ងាត់របស់យួន យ៉ាងហើចណាស់ប្រជាជនប្រមាណជា ៧០០,០០០ (៧០មុឺននាក់) ត្រូវបានយកទៅសម្លាប់បន្ថែមទៀត នៅអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៧ ។ នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៧ ពួកខ្មែរក្រហម ដែលដឹកនាំដោយ បានបើកការវាយប្រហារទៅលើប្រទេស នៅតាមបណ្ដោយបន្ទាត់ព្រំដែនកម្ពុជានិងបានវាយចូលជ្រៅមកដល់តតាយនិញ នៃប្រទេសដូចនេះ បានប្រកាសវាយបកទៅលើពួកខ្មែរក្រហមវិញផងដែរ ។ នៅថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៧៧ បានបើកការវាយប្រហារទៅលើមូលដ្ឋានទ័ពពួកខ្មែរក្រហម ក្នុងមួយចំនួនដូចជា៖ [[ខេត្តក្រចេះ]], [[ព្រៃវែង]] និង [[ស្វាយរៀង]] ពេលនោះហើយដែលប្រជាជនកម្ពុជាមួយចំនួនបានរត់ភៀសខ្លួនពីការគាបសង្កត់របស់ពួកខ្មែរក្រហម ទៅចូលរួមជាមួយនិងកងកម្លាំងរបស់ពួក និង បានបង្កើតឱ្យមានចលនារំដោះជាតិមួយដែលមានឈ្មោះថា &quot;រណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា&quot; (Kampuchea United Front for National Salvation) ដែលប្រកាសឡើងនៅថ្ងៃទី០២ ខែធូ ឆ្នាំ ១៩៧៨ ដែលដឹកនាំដោយលោក  ។&lt;ref&gt; British Broadcasting Corporation. Monitoring Service (1989) [https://books.google.com/books/about/Summary_of_World_Broadcasts.html?id=P-hzOQKm35QC Summary of World Broadcasts: The Far East. Part III], Publisher: Monitoring Service of the British Broadcasting Corporation, 1989
Original from The Ohio State University, p.A-38 &lt;/ref&gt;

=== ៧ មករា ថ្ងៃជ័យជំនះ === 

មុននិង ឈានដល់ការឈ្លានពានកម្ពុជា ជាទ្រង់ទ្រាយធំ ជាការពិតណាស់ត្រូវបញ្ចុះបញ្ចូល សមាជិកភាព នៃប្រទេសរដ្ឋគុម្មុយនីស្តជាមុនសិន នៅថ្ងៃទី០៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៧៨ ប្រទេស  ដែលជាស្ថាបនិកនៃលទ្ធិគុម្មុយនីស្ត បានយល់ព្រមចុះហត្ថលេខា និងបញ្ចូនកងកម្លាំងរបស់ខ្លួនមកចូលរួមជាមួយនិងកងកម្លាំង តាមរយៈការយល់ស្របដែលភាគីលើកឡើងថា មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ នៃបក្សគុម្មុយនីស្តកម្ពុជា បានអនុវត្តគោលនយោបាយ សម្លាប់ប្រជាជនរបស់ខ្លួន ដោយទម្លាក់កំហុសមកលើ ហើយបានប្រើលេះមួយនេះបង្ករក្ដីវិវាទមកលើខ្លួន ការអនុវត្តន៍គោលនយបាយសម្លាប់ប្រជាជននេះក៏និងធ្វើឱ្យ លទ្ធិគុម្មុយនីស្ត បាត់បង់ប្រជាប្រិយភាពនៅលើពិភពលោកផងដែរ ។ នៅថ្ងៃទី ២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៧៨ កងកម្លាំង រណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលមានកងកម្លាំង ២០,០០០ (២មុឺននាក់) កងកម្លាំង [[សហភាពសូវៀត]] ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និង កងកម្លាំងរបស់  ប្រមាណជា ១០០,០០០ (១សែននាក់) បានបើកការវាយប្រហារទៅលើពួកខ្មែរក្រហម ដែលមានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) នៅឈរជើងតាមបន្ទាត់ព្រំដែន ។ រយៈពេលតែមួយសប្ដាហ៍ កងកម្លាំងចំរុះបានវាយរុញច្រានកងទ័ពរបស់ពួកខ្មែរក្រហមជិតមកដល់ក្រុងភ្នំពេញ អំឡុងពេលដែលកងកម្លាំងចំរុះវាយរុញច្រានទ័ពរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ប្រជាជនខ្លះបានរត់គេចពីពួកខ្មែរក្រហម មកខាងភាគីនៃកងកម្លាំងចំរុះ ហើយប្រជាជនទាំងនោះបានទទួលនូវការផ្ដល់ទឹក និងស្បៀងអាហារខ្លះៗសម្រាប់ពួកគេ ចំណែកឯប្រជាជនមួយចំនួនដែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមបង្ខំឱ្យរត់ទៅជាមួយពួកគេជាបន្តទៀតដើម្បីយកប្រជាជនធ្វើជាចំណាត់ខ្មាំង ហើយពួកខ្មែរក្រហម និង សម្លាប់ប្រជាជនចោលក្រោយពួកខ្មែរក្រហមភៀសខ្លួនរួច ដោយកងកម្លាំងចំរុះវាយរុញច្រានពួកខ្មែរក្រហមកាន់តែលឿន ពួកខ្មែរក្រហមបានសំរេចចិត្តមិននាំពលរដ្ឋរត់ទៅជាមួយទៀតនោះទេ នៅក្នុងស្ថានភាពដ៏វឹកវរនេះប្រជាជន ដែលកំពុងរត់គេចមាន ស្ត្រី ចាស់ ក្មេង ដែលរត់នៅលើដងផ្លូវ ត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមបើករថក្រោះកិនសម្លាប់នៅលើដងផ្លូវតែម្ដង ។&lt;ref&gt; R. S. Chavan (1979) [https://books.google.com/books/about/Chinese_Foreign_Policy.html?id=JE9xAAAAMAAJ Chinese Foreign Policy: The Chou En-lai Era], Publisher: Sterling, Original from the University of Michigan p.261 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Surjit Mansingh (1998) [https://books.google.com/books/about/Indian_and_Chinese_Foreign_Policies_in_C.html?id=Bh1uAAAAMAAJ Indian and Chinese Foreign Policies in Comparative Perspective], Contributor: Nehru Memorial Museum and Library, Publisher: Radiant Publishers, Original from the University of Michigan p.530 [[ISBN]]: 8170272203, 9788170272205 &lt;/ref&gt; នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ ចារកិច្ចពិសេស របស់បក្សគុម្មុយនីស្ត [[ចិន]] បានជួយជ្រោមជ្រែងដល់លោក ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស របស់ពួកខ្មែរក្រហម និងបានប្រាប់ជាសម្ងាត់ ឱ្យក្រុមកម្មាភិបាលរបស់ពួកខ្មែរក្រហមភៀសខ្លួនចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញជាប្រញាប់ ព្រោះកងកម្លាំងរបស់ និង កងកម្លាំងរបស់  និងវាយកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញក្នុងរយៈពេលថ្ងៃខាងមុខនេះ ដូចនេះថ្នាក់ដឹកនាំនៃពួកខ្មែរក្រហម បានភៀសខ្លួន និង បាននាំយក សម្ដេចព្រះ ដែលជាប់ឃុំឃាំងនៅព្រះបរមរាជវាំង ទៅជាមួយផងដែរ ដោយពួកគេនិងចាកចេញទៅលាក់ខ្លួននៅតំបន់ភាគខាងលិចប្រទេសកម្ពុជា ឬ លាក់ខ្លួននៅតាមតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ហើយបានរក្សាទុកនៅកងទ័ពចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់)  ដើម្បីការពារទីក្រុងភ្នំពេញ ។ ថ្ងៃក្រោយមក កងកម្លាំងចម្រុះ ដែលមានក្រុម រណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ក្រុម សហភាពសូវៀត និង ក្រុម បានរួមគ្នាវាយផ្ដួលរំលំរបប [[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]] ដែលដឹកនាំពួកខ្មែរក្រហម នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលកំណត់យកជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រ នៅថ្ងៃទី០៧ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ ។&lt;ref&gt; Arindam Sen Gupta (1984) [https://books.google.com/books/about/The_Survivors_Kampuchea_1984.html?id=0ynWugEACAAJ The Survivors, Kampuchea, 1984], Publisher: Patriot Publishers, Original from the University of Michigan p.132 &lt;/ref&gt;

=== សច្ចភាព ប្រវត្តិសាស្ត្រ ===

ក្រោយការដួលរំលំរបស់ពួកខ្មែរក្រហម មានជនបរទេស មួយចំនួន បានចងក្រងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រនៅកម្ពុជា ទាក់ទងអំពីព្រឹត្តិការណ៍នេះ ចងក្រងរបស់ពួកគេគឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ពួកគេបានសរសេរ ក្លែងប្រវត្តិសាស្ត្រ និង បំភ្លៃសេចក្ដីពិតថា ទីក្រុងភ្នំពេញ គឺជាកូនក្រុង (Town) មានប្រជាជនរស់នៅប្រមាណជា 6 សែននាក់ ហើយក្នុងអំឡុងពេលពួកខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីក្រុងភ្នំពេញ ប្រជាជនស្លាប់ប្រមាណជា 3 ពាន់នាក់ ចំណែកឯប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូល ដែលស្លាប់នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ពីឆ្នាំ 1975 - 1979 មានចំនួនតែ 1.5 លាននាក់ ទៅ 2 លាននាក់ ប៉ុនណោះ កាលលើកឡើងទាំងនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សូមប្រកាសទាត់ចោលទាំងស្រុងដែលក្រុមបរទេសមួយចំនួន មកសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រអំពីកម្ពុជា ធ្វើដំណើរមកដល់ស្នាក់នៅត្រឹម ហើយអង្គុយវិភាគ និង សរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ដោយអារម្មណ៍ផ្ទាល់ខ្លួនលើកឡើងរបស់ជនបរទេសមួយចំនួននោះគឺផ្ទុយនិង សច្ចភាពប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាទាំងស្រុង សច្ចភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺ ជាប្រវត្តិសាស្ត្រពិត ដែលចងក្រងពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ទៅតាមព្រឹត្តិការណ៍នៃសង្គមមនុស្ស ដែលបានកើតឡើងជាក់ស្ដែង តាមទីកន្លែង និង ពេលវេលាច្បាស់លាស់ ។ តាមរបាយការណ៍ នៃការធ្វើជំរឿនអំពីប្រជាជនកម្ពុជា ឆ្នាំ 1994 ដោយ ប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានឆ្លងកាត់សម័កាលខ្មែរក្រហម ដែលដឹកនាំដោយ ពីឆ្នាំ 1975 ដល់ឆ្នាំ 1979 ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូលបានបាត់បងជីវិត ចន្លោះពី 2.7 លាននាក់ រហូតដល់ 3 លាននាក់ ។&lt;ref&gt; David P. Chandler (1998) [https://books.google.com/books/about/Facing_the_Cambodian_Past.html?id=u4JuAAAAMAAJ Facing the Cambodian Past: Selected Essays, 1971-1994], Publisher: Silkworm Books, Original from the University of Michigan p.331 [[ISBN]]: 9747100649, 9789747100648 &lt;/ref&gt;

== សារនយោបាយ ==

ថ្លែងពីសេចក្ដីឈឺចាប់របស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបាត់បង់ជិវិតចន្លោះពី 2.7 លាននាក់ រហូតដល់ 3 លាននាក់ ក្នុងរបប [[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]] ឆ្នាំ 1975 - 1979 ដែលដឹកនាំដោយ និង បក្សពួកដ៏ទៃៗទៀត រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលសរសេរក្លែងប្រវត្តិសាស្ត្រ បំភ្លៃប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយលើកក្រុមបក្សពួកខ្មែរក្រហមជាអ្នកស្នេហាជាតិ ពួកគេគឺជាខ្មាំងប្រឆាំងនិងប្រជាជាតិកម្ពុជា គ្មានការបង្កើតទឹកដីណាមួយនៅលើពិភពលោក ដែលគ្មានវត្តមាន ប្រជាជាតិនោះទេ ។ សេចក្ដីអំពាវនាវ ចំពោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា របស់ ក្រុមបុរាណាចារ្យ រាល់សាច់ញាតិ របស់ខ្មែរ មិនថា ជីដូនមួយ ឬ សាច់ថ្លៃ ដាច់ខាតសូមកុំឱ្យពួកគេបានចូលបម្រើការងារក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋរបស់កម្ពុជា ។

== ដង់សុីតេប្រជាជន ==

ដង់សុីតេប្រជាជន គឺជាស្ថិតិដែលបង្ហាញពីចំនួនរស់នៅរបស់ប្រជាជនជាអចិន្រ្តៃយ៍ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ គិតត្រឹមឆ្នាំ 2023 ក្រុងភ្នំពេញមានប្រជាជនសរុបចំនួន 2.3 លាននាក់ និងមានអត្រាប្រជាជនចំនួន 5,700 នាក់ ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ (5,700/km²) ការប៉ាន់ស្មានចំនួនប្រជាជន និងការព្យាករទាំងនេះបានមកពីការកែសម្រួលចុងក្រោយបំផុតនៃចក្ខុវិស័យនគរូបនីយកម្មពិភពលោករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ។ ការប៉ាន់ប្រមាណទាំងនេះតំណាងឱ្យការប្រមូលផ្តុំការរស់នៅ ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាធម្មតារួមបញ្ចូលចំនួនប្រជាជនទីក្រុងភ្នំពេញ បន្ថែមពីលើតំបន់ជាយក្រុងដែលនៅជាប់គ្នា ។ អ្នក​រស់​នៅ​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​ភាគ​ច្រើន​ជា​ជនជាតិ​ខ្មែរ ហើយ​មាន​ប្រមាណជា 90% នៃ​ប្រជាជន​សរុប​ក្នុង​ទីក្រុង ចំណែកឯជនជាតិផ្សេងៗទៀត មានប្រមាណជា 10% ដែលជាជនជាតិចំរុះជាតិសាសន៍មកពីជុំវិញពិភពលោក ខណៈ​ដែល​ភាសា​ផ្លូវការណ៍​គឺជា [[ភាសាខ្មែរ]] ហើយភាសាទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ គឺជាភាសា ដែលមានអ្នកប្រើប្រាសពេញនិយមច្រើនជាងគេ ចំណែកឯភាសាបន្ទាប់បន្សំគឺជា [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាបារាំង]] ។ ប្រជាជន ក្នុងក្រុងភ្នំពេញប្រមាណជា 90% កាន់ [[ពុទ្ធសាសនា]] 5% កាន់ [[ឥស្លាមសាសនា]] និង 5% ទៀតកាន់ [[គ្រឹស្តសាសនា]] ផងដែរ ។&lt;ref&gt; World Population Review (2023)  [https://worldpopulationreview.com/world-cities/phnom-penh-population Phnom Penh Population 2023], Website: worldpopulationreview.com, Publication: 2023 World Population Review, Data Source: United Nations - World Population Prospects &lt;/ref&gt;

=== ស្ថិតិប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ===

{| class=&quot;wikitable collapsible collapsed sortable&quot; style=&quot;border:0;&quot;
|-
! width=100


zzzzzz


zzzz


|ឆ្នាំ
! width=250|ចំនួនប្រជាជន 
! width=100|កំណើនប្រជាជន 
|-
|align=center|1955
|align=center|376,000 
|align=center|3.2%
|-
|align=center|1960
|align=center|450,000&lt;ref&gt; Charles F. Keyes (1994) [https://books.google.com/books/about/The_Golden_Peninsula.html?id=oqq5zQEACAAJ The Golden Peninsula: Culture and Adaptation in Mainland Southeast Asia], Publisher: University of Hawaii Press p.384 [[ISBN]]: 0824840682, 9780824840686 &lt;/ref&gt; 
|align=center|19.6%
|-
|align=center|1970
|align=center|1,200,000&lt;ref&gt; United States Geological Survey (USGS) (2009) [https://eros.usgs.gov/media-gallery/earthshot/population-change Population Change Earth Resources Observation and Science (EROS) Center], Website: eros.usgs.gov, Publication: U.S. Department of the Interior
DOI Inspector General
White House &lt;/ref&gt;
|align=center|66.6%
|-
|align=center|1974
|align=center|2,100,000&lt;ref&gt; George C. Hildebrand, Gareth Porter (1976) [https://books.google.com/books/about/Cambodia.html?id=kOgEAAAAMAAJ Cambodia: Starvation and Revolution], Publisher: Monthly Review Press, Original from the University of Michigan p.124 [[ISBN]]: 0853453829, 9780853453826 &lt;/ref&gt;
|align=center|75.0%
|-
|align=center|1975
|align=center|5,000 
|align=center|-99.7%
|-
|align=center|1982
|align=center|180,000&lt;ref&gt; Chenda Keo (2013) [https://books.google.com/books/about/Human_Trafficking_in_Cambodia.html?id=na_fAQAAQBAJ Human Trafficking in Cambodia], Publisher: Routledge p.240 [[ISBN]]: 1134710526, 9781134710522 &lt;/ref&gt;  
|align=center|97.2%
|-
|align=center|1985
|align=center|427,000 
|align=center|137.2%
|-
|align=center|1990
|align=center|615,000 
|align=center|44.0%
|-
|align=center|1995
|align=center|836,000 
|align=center|35.9%
|-
|align=center|2000
|align=center|1,149,000
|align=center|37.4%
|-
|align=center|2005
|align=center|1,317,000 
|align=center|14.6%
|-
|align=center|2010
|align=center|1,523,000 
|align=center|15.6%
|-
|align=center|2015
|align=center|1,779,000 
|align=center|16.8%
|-
|align=center|2020
|align=center|2,078,000 
|align=center|16.8%
|-
|align=center|2023
|align=center|2,380,000 
|align=center|14.5%
|}

== ទីក្រុងវប្បធម៌ ភ្នំពេញ ==
[[File:Phnom Penh Montage 2021.png|thumb|ទីក្រុង​វប្បធម៌​រាជធានី​ភ្នំពេញ​ឆ្នាំ​២០២១។]]

ភ្នំពេញជារាជធានីរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាហើយជាទីក្រុងដែលធំជាងគេនៅក្នុងប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់នៅប្រមាណជា ២.៣ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ ។ ភ្នំពេញជាមជ្ឈមណ្ឌលធ្វើជំនួញ ពាណិជ្ជកម្ម ឧស្សាហកម្ម និងជាទីប្រជុំជនដែលមានការងារច្រើនជាងគេក្នុងប្រទេស​កម្ពុជា បណ្តុំសំណង់អាគារធំៗជាច្រើនបានប្រមូលផ្ដុំគ្នាបង្កើតបានជា ស្កាយឡាញ (Skyline) និង អាគារកប់ពពក (Skyscraper) ដែលរួមបញ្ចូលការរស់នៅតាមបែបស្តង់ដារទំនើបដូចជា៖ ខុនដូ (Condo), ខុនដូថ្នាក់កណ្ដាល (Condominium) អផាតមិន (Apartment), ការរស់នៅបែបលំនៅដ្ឋានឯកជន (Residential), និង ការរស់នៅបែបប្រណិតអភិជន (Luxury living) ភ្នំពេញ ដែលរួមបញ្ជូលទាំងសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ និង ផ្សារទំនើបដែលធំជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានសាលារៀន និង សកលវិទ្យាលយ័ច្រើនជាងគេសំរាប់សិស្សានុសិស្សសិក្សារៀនសូត្រ មានព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិ មានកំពង់ផែទេសចរណ៍ កំពង់ផែស្ងួតសម្រាប់វិស័យដឹកជញ្ជូន មានសួនកំសាន្តជាច្រើន និង មានកន្លែងសម្រាប់សំរាកលំហែរជាច្រើនទៀត ថែមពីលើនេះទៅទៀតមាននៅសំណង់អាគារបុរាណ សំណង់ស្ថាបត្យកម្មដែលបន្សល់ទុកតាំងពីសម័យកាល កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង មានសារៈមន្ទីរជាតិ [[ព្រះបរមរាជវាំង]] វត្តអារាមចំណាស់ៗ និង សំណង់បូជនីស្ថានប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនទៀតផងដែរ ដែលធ្វើឱ្យទីក្រុងទាំងមូលពោពេញទៅដោយសម្បត្តិវប្បធម៌ ដែលត្រូវបានគេឱ្យរហស្សនាមថាទីក្រុងវប្បធម៌ ។&lt;ref&gt; Milton E. Osborne (2008) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh.html?id=xz-BVT5ENW4C Phnom Penh: A Cultural and Literary History], Publisher: Signal Books p.232 [[ISBN]]: 1904955401, 9781904955405 &lt;/ref&gt;

== សេដ្ឋកិច្ច ==

ភ្នំពេញ គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារទីក្រុងនេះមានចំណែកធំនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា  អត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរយៈពេលឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានបង្កឱ្យមានការរីកដុះដាលលើការវិនិយោគ
ដូចជា ៖ អគារស្នាក់នៅ អគារលំនៅដ្ឋាន អគារការិយាល័យ សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន បារ និង ក្លឹបកំសាន្តជាច្រើនទៀត ដែលបានផុសឡើងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ។ ទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលត្រៀមខ្លួនក្លាយជាទីក្រុងខ្លាសេដ្ឋកិច្ចថ្មី ដើម្បីប្រកួតប្រជែងសក្ដានុពលនៃទីក្រុងក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលអាចក្លាយជាទីក្រុងគោលដៅទេសចរណ៍ដ៏ពេញនិយមមួយនៅលើពិភពលោកក្នុងពេលអនាគតផងដែរ ។ ក្រឡេកទៅមើល វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុឆ្នាំ 2008-2009 ឬវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកល គឺជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដែលបានកើតឡើងនៅដើមសតវត្សទី 21 ដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងកំហុគ លើវិស័យទីផ្សារអចលនទ្រព្យ ដែលធ្វើឱ្យគម្រោងអាគារជាច្រើនបានជាប់គាំង និង លុបចោល យ៉ាងណាក្រោយពេលឆ្លងផុតវិបិត្តសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកឆ្នាំ 2009 ទីក្រុងភ្នំពេញចាប់ផ្ដើមមានកំណើនអ្នកវិនិយោគលើវិស័យអចលនទ្រព្យឡើងវិញក្នុងឆ្នាំ 2011 ដែលបានកើនឡើងការវិនិយោគប្រមាណជា 20% នៃ ទំហំពាណិជ្ជកម្ម របស់កម្ពុជា មួយត្រីមាសកន្លងមក នៃប្រជាជនដែលបានធ្វើការក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ពួកគេបានបំពេញការងារ ក្នុងវិស័យមុខងារសាធារណៈ និង យ៉ាងហើចណាស់មានចំនួន 26% ដែលបានបម្រើកាងារក្នុង វិស័យមុខងារឯកជន ។== សេដ្ឋកិច្ច ==

ភ្នំពេញ គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារទីក្រុងនេះមានចំណែកធំនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា  អត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរយៈពេលឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានបង្កឱ្យមានការរីកដុះដាលលើការវិនិយោគ
ដូចជា ៖ អគារស្នាក់នៅ អគារលំនៅដ្ឋាន អគារការិយាល័យ សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន បារ និង ក្លឹបកំសាន្តជាច្រើនទៀត ដែលបានផុសឡើងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ។ ទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលត្រៀមខ្លួនក្លាយជាទីក្រុងខ្លាសេដ្ឋកិច្ចថ្មី ដើម្បីប្រកួតប្រជែងសក្ដានុពលនៃទីក្រុងក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលអាចក្លាយជាទីក្រុងគោលដៅទេសចរណ៍ដ៏ពេញនិយមមួយនៅលើពិភពលោកក្នុងពេលអនាគតផងដែរ ។ ក្រឡេកទៅមើល វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុឆ្នាំ 2008-2009 ឬវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកល គឺជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដែលបានកើតឡើងនៅដើមសតវត្សទី 21 ដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងកំហុគ លើវិស័យទីផ្សារអចលនទ្រព្យ ដែលធ្វើឱ្យគម្រោងអាគារជាច្រើនបានជាប់គាំង និង លុបចោល យ៉ាងណាក្រោយពេលឆ្លងផុតវិបិត្តសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកឆ្នាំ 2009 ទីក្រុងភ្នំពេញចាប់ផ្ដើមមានកំណើនអ្នកវិនិយោគលើវិស័យអចលនទ្រព្យឡើងវិញក្នុងឆ្នាំ 2011 ដែលបានកើនឡើងការវិនិយោគប្រមាណជា 20% នៃ ទំហំពាណិជ្ជកម្ម របស់កម្ពុជា មួយត្រីមាសកន្លងមក នៃប្រជាជនដែលបានធ្វើការក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ពួកគេបានបំពេញការងារ ក្នុងវិស័យមុខងារសាធារណៈ និង យ៉ាងហើចណាស់មានចំនួន 26% ដែលបានបម្រើកាងារក្នុង វិស័យមុខងារឯកជន ។&lt;ref&gt; Asian Development Bank (2012) [https://books.google.com/books/about/Financial_Sector_Development_Strategy_20.html?id=BKQKxAEACAAJ Financial Sector Development Strategy 2011-2020 [Cambodia]], Publisher: Asian Development Bank p.103 [[ISBN]]: 9290926899, 9789290926894 &lt;/ref&gt; ក្នុងឆ្នាំ 2013 ថវិកាជាតិ ត្រូវបានសម្រេចតាមផែនការទាក់ទងនឹងការបង្កើនប្រាក់ចំណូល ការទទួលបានសមតុល្យថវិកា ស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ។ ការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងឆ្នាំ 2013 មានចំនួន 3.1 ពាន់លានដុល្លារ កើនឡើងពី 2.95 ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2012 ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ប្រាក់ចំណូលក្នុងស្រុកបានកើនឡើងដល់ 2.06 ពាន់លានដុល្លារកាលពីឆ្នាំមុន កើនឡើងពី 2.01 ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2012 ។ យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ MEF បាននិយាយថា &quot;ក្នុងឆ្នាំ 2013 ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចបានព្យាយាមគ្រប់គ្រង និងបន្តធ្វើការលើកំណែទម្រង់ដើម្បីកែលម្អការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ និងដើម្បីបង្កើនជំនាញក្នុងការប្រើប្រាស់ធនធានពីការប្រមូលចំណូល ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការថវិកាលើការចំណាយ ប្រាក់ខែសាធារណៈ និងការវិនិយោគ&quot; ។ ការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានបន្ថែមចំនួន 1.06 ពាន់លានដុល្លារពីមូលនិធិបរទេសបានកើនឡើង 9 ភាគរយក្នុងឆ្នាំ 2013 ពី 972 លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2012 ។ រដ្ឋាភិបាល​បាន​ចំណាយ​ប្រាក់​ជាង 743 ​លាន​ដុល្លារ ​លើ​ប្រាក់​ឈ្នួល​វិស័យ​សាធារណៈ កើនឡើង​ពី 644 ​លាន​ដុល្លារ ក្នុង​ឆ្នាំ​២០១២ ។ ទោះជាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក្នុងពេលនោះមានភាពល្អប្រសើរបន្តិចក្ដី តែកម្ពុជាបានឈានដល់ការនៅទ្រឹង លើវិស័យទីផ្សារអចលនទ្រព្យ ជាពិសេសទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយសារតែការជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2013-2014 ។&lt;ref&gt; The Phnom Penh Post (2014) [https://www.phnompenhpost.com/business/government-spending-foreign-aid-2013 Government spending, foreign aid up in 2013], Website: phnompenhpost.com, Publication: Eddie Morton, Phnom Penh, Publication date 22 May 2014 | 00:00 ICT &lt;/ref&gt;

=== ការរីកចំរើនសំណង់ ===
[[File:Phnom Penh sunset.jpg|thumb|ក្រុងភ្នំពេញ​ក្នុង​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៥ មុន​នឹង​ការ​រីក​ចម្រើន​សំណង់​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៦។]]

ទិន្នន័យដែលទទួលបានពីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ (MLMUPC) បានបង្ហាញថា គម្រោងសាងសង់ចំនួន 990 ត្រូវបានអនុម័តក្នុងរយៈពេល 5 ខែដំបូងនៃឆ្នាំ 2016 នេះ ដែលជាការកើនឡើងគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលបើធៀបនឹងឆ្នាំ 2015 ដែលមានត្រឹមតែ 2,305 គម្រោងដែលត្រូវបានអនុម័តពេញមួយឆ្នាំ ។ គម្រោងចំនួន 990 ដែលបានអនុម័តត្រឹមដើមខែដំបូង ក្នុងឆ្នាំ 2016 នេះមានតម្លៃ 6.5 ពាន់លានដុល្លារ ដែលស្មើនឹងការកើនឡើងនៃតម្លៃគម្រោង 400% ភាគរយពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ដែលសរុបក្នុងឆ្នាំ 2015 តម្លៃនៃគម្រោងដែលបានអនុម័តគឺត្រឹមតែ 3.3 ពាន់លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ ។ នៅក្នុងការរីកដុះដាលនៃអគារដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់បំផុតមួយរបស់អាស៊ី លំនៅដ្ឋានពហុជាន់ថ្មីៗជាច្រើនកំពុងស្ថិតក្រោមការសាងសង់ ដែលខ្ពស់ស្រឡះពីអ្វីដែលធ្លាប់ជាទីក្រុងទាប និងឈរជានិមិត្តសញ្ញានៃការពង្រីកសេដ្ឋកិច្ចដ៏យូររបស់ប្រទេសកម្ពុជា ។ ដោយមានការជំរុញដោយការកើនឡើងនៃចំនួនភ្ញៀវទេសចរ និងការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ទៅកាន់ [[អឺរ៉ុប]] និង [[សហរដ្ឋអាមេរិក]] សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានកើនឡើងប្រហែលពី 6% ទៅ 7% ក្នុងមួយឆ្នាំក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍កន្លះកន្លងមកនេះ ។ ថ្មីៗនេះ សំណង់បានក្លាយជាវិស័យសំខាន់កាន់តែខ្លាំងឡើង ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី បង្កើតបានជាកំណើនមួយភាគប្រាំមួយកាលពីឆ្នាំមុន នេះបើយោងតាមធនាគារពិភពលោក ។ មិនមែនអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ និងភ្នាក់ងារអចលនវត្ថុទាំងអស់នៅក្នុងទីក្រុងយល់ស្របនឹងទស្សនៈរបស់ TEHO ដែលថាទីផ្សារលំនៅដ្ឋានរបស់ទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រឈមនឹងការផ្គត់ផ្គង់លើសតម្រូវការនោះទេ ដោយលើកឡើងពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស និងចំនួនប្រជាជនវ័យក្មេង លោក TEHO នៃក្រុមហ៊ុន Meridian International Holding (Cambodia) បាននិយាយថា &quot;យើងជឿថានៅពេលខាងមុខ មនុស្សគ្រប់ជំនាន់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានឹងទទួលយកគំនិតនៃខុនដូបន្តិចម្តងៗ ហើយនេះ នឹងនាំឱ្យមានតម្រូវការខ្ពស់នៅពេលក្រោយ&quot; ជាមួយនឹង 50% នៃចំនួនប្រជាជន 16 លាននាក់របស់ខ្លួនដែលមានអាយុក្រោម 24 ឆ្នាំ និង 2 ភាគ 3 ក្រោម 30 ឆ្នាំ ប្រទេសនេះគួរតែបន្តរីកចម្រើនខាងសេដ្ឋកិច្ច បន្ទាប់ពីឆ្នាំនេះឆ្លងកាត់កម្រិតផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ធនាគារពិភពលោកសម្រាប់ប្រទេសដែលមាន &quot;ចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប&quot; ។ របាយការណ៍ថ្មីៗនេះស្តីពីទីក្រុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលចេញផ្សាយដោយ Economist Intelligence Unit បានបង្ហាញថា ប្រាក់ចំណូលគ្រួសារជាមធ្យមរបស់ទីក្រុងភ្នំពេញអាចឡើងដល់ 32,200 ដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំនៅឆ្នាំ 2030 ពី 10,900 ដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2015 ។ ប្រាក់ចំណូលជាមធ្យមរបស់គ្រួសារបច្ចុប្បន្នរបស់ទីក្រុងភ្នំពេញគឺស្ថិតនៅក្រោមកម្រិតដែលអាចប្រៀបធៀបបានគឺ $12,400 នៅទីក្រុងបាងកក និងច្រើនជាងពីរដងនៃទីក្រុងហូជីមិញ $5,200 នៅវៀតណាម ។ ប៉ុន្តែ​វា​គឺ​ជិត​ប្រាំបួន​ដង​ដែល​ប៉ាន់​ស្មាន​ថា GDP របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ចំនួន 1,250 ដុល្លារ​សម្រាប់​មនុស្ស​ម្នាក់​ដែល​បង្ហាញ​ថា​ប្រាក់​ចំណូល​នៅ​តាម​ជនបទ​ធ្លាក់ចុះ​ទាប​ជាង​ចំនួន​ក្នុង​រាជធានី ។ ក្នុងឆ្នាំ 2015 សំណង់ និងអចលនទ្រព្យមានចំនួន 62% នៃគម្រោងវិនិយោគបរទេសដែលត្រូវបានអនុម័ត ខណៈដែលកាលពីដើមឆ្នាំនេះ Knight Frank បានរាយការណ៍ថាអចលនទ្រព្យមានចំនួន 15% នៃការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសសរុបក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍ចាប់ពីឆ្នាំ 1994 ។&lt;ref&gt; NIKKEI Asia (2016) [https://asia.nikkei.com/Business/Phnom-Penh-building-boom-prompts-pride-and-puzzlement Phnom Penh building boom prompts pride and puzzlement], Website: asia.nikkei.com, Publication: SIMON ROUGHNEEN, Asia regional correspondent October 12, 2016 21:57 JST &lt;/ref&gt;ក្នុងឆ្នាំ 2013 ថវិកាជាតិ ត្រូវបានសម្រេចតាមផែនការទាក់ទងនឹងការបង្កើនប្រាក់ចំណូល ការទទួលបានសមតុល្យថវិកា ស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ។ ការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងឆ្នាំ 2013 មានចំនួន 3.1 ពាន់លានដុល្លារ កើនឡើងពី 2.95 ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2012 ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ប្រាក់ចំណូលក្នុងស្រុកបានកើនឡើងដល់ 2.06 ពាន់លានដុល្លារកាលពីឆ្នាំមុន កើនឡើងពី 2.01 ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2012 ។ យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ MEF បាននិយាយថា &quot;ក្នុងឆ្នាំ 2013 ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចបានព្យាយាមគ្រប់គ្រង និងបន្តធ្វើការលើកំណែទម្រង់ដើម្បីកែលម្អការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ និងដើម្បីបង្កើនជំនាញក្នុងការប្រើប្រាស់ធនធានពីការប្រមូលចំណូល ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការថវិកាលើការចំណាយ ប្រាក់ខែសាធារណៈ និងការវិនិយោគ&quot; ។ ការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានបន្ថែមចំនួន 1.06 ពាន់លានដុល្លារពីមូលនិធិបរទេសបានកើនឡើង 9 ភាគរយក្នុងឆ្នាំ 2013 ពី 972 លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2012 ។ រដ្ឋាភិបាល​បាន​ចំណាយ​ប្រាក់​ជាង 743 ​លាន​ដុល្លារ ​លើ​ប្រាក់​ឈ្នួល​វិស័យ​សាធារណៈ កើនឡើង​ពី 644 ​លាន​ដុល្លារ ក្នុង​ឆ្នាំ​២០១២ ។ ទោះជាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក្នុងពេលនោះមានភាពល្អប្រសើរបន្តិចក្ដី តែកម្ពុជាបានឈានដល់ការនៅទ្រឹង លើវិស័យទីផ្សារអចលនទ្រព្យ ជាពិសេសទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយសារតែការជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2013-2014 ។&lt;ref&gt; The Phnom Penh Post (2014) [https://www.phnompenhpost.com/business/government-spending-foreign-aid-2013 Government spending, foreign aid up in 2013], Website: phnompenhpost.com, Publication: Eddie Morton, Phnom Penh, Publication date 22 May 2014 | 00:00 ICT &lt;/ref&gt;

=== ការរីកចំរើនសំណង់ ===
[[File:Phnom Penh sunset.jpg|thumb|ក្រុងភ្នំពេញ​ក្នុង​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៥ មុន​នឹង​ការ​រីក​ចម្រើន​សំណង់​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៦។]]

ទិន្នន័យដែលទទួលបានពីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ (MLMUPC) បានបង្ហាញថា គម្រោងសាងសង់ចំនួន 990 ត្រូវបានអនុម័តក្នុងរយៈពេល 5 ខែដំបូងនៃឆ្នាំ 2016 នេះ ដែលជាការកើនឡើងគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលបើធៀបនឹងឆ្នាំ 2015 ដែលមានត្រឹមតែ 2,305 គម្រោងដែលត្រូវបានអនុម័តពេញមួយឆ្នាំ ។ គម្រោងចំនួន 990 ដែលបានអនុម័តត្រឹមដើមខែដំបូង ក្នុងឆ្នាំ 2016 នេះមានតម្លៃ 6.5 ពាន់លានដុល្លារ ដែលស្មើនឹងការកើនឡើងនៃតម្លៃគម្រោង 400% ភាគរយពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ដែលសរុបក្នុងឆ្នាំ 2015 តម្លៃនៃគម្រោងដែលបានអនុម័តគឺត្រឹមតែ 3.3 ពាន់លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ ។&lt;ref&gt;B2B Cambodia  (2016) [https://www.b2b-cambodia.com/articles/2016-a-boom-year-for-construction/ 2016 A Boom Year For Construction] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230725202919/https://www.b2b-cambodia.com/articles/2016-a-boom-year-for-construction/ |date=2023-07-25 }}, Website: b2b-cambodia.com, Publication: 15 July 2016&lt;/ref&gt; នៅក្នុងការរីកដុះដាលនៃអគារដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់បំផុតមួយរបស់អាស៊ី លំនៅដ្ឋានពហុជាន់ថ្មីៗជាច្រើនកំពុងស្ថិតក្រោមការសាងសង់ ដែលខ្ពស់ស្រឡះពីអ្វីដែលធ្លាប់ជាទីក្រុងទាប និងឈរជានិមិត្តសញ្ញានៃការពង្រីកសេដ្ឋកិច្ចដ៏យូររបស់ប្រទេសកម្ពុជា ។ ដោយមានការជំរុញដោយការកើនឡើងនៃចំនួនភ្ញៀវទេសចរ និងការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ទៅកាន់ [[អឺរ៉ុប]] និង [[សហរដ្ឋអាមេរិក]] សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានកើនឡើងប្រហែលពី 6% ទៅ 7% ក្នុងមួយឆ្នាំក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍កន្លះកន្លងមកនេះ ។ ថ្មីៗនេះ សំណង់បានក្លាយជាវិស័យសំខាន់កាន់តែខ្លាំងឡើង ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី បង្កើតបានជាកំណើនមួយភាគប្រាំមួយកាលពីឆ្នាំមុន នេះបើយោងតាមធនាគារពិភពលោក ។ មិនមែនអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ និងភ្នាក់ងារអចលនវត្ថុទាំងអស់នៅក្នុងទីក្រុងយល់ស្របនឹងទស្សនៈរបស់ TEHO ដែលថាទីផ្សារលំនៅដ្ឋានរបស់ទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រឈមនឹងការផ្គត់ផ្គង់លើសតម្រូវការនោះទេ ដោយលើកឡើងពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស និងចំនួនប្រជាជនវ័យក្មេង លោក TEHO នៃក្រុមហ៊ុន Meridian International Holding (Cambodia) បាននិយាយថា &quot;យើងជឿថានៅពេលខាងមុខ មនុស្សគ្រប់ជំនាន់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានឹងទទួលយកគំនិតនៃខុនដូបន្តិចម្តងៗ ហើយនេះ នឹងនាំឱ្យមានតម្រូវការខ្ពស់នៅពេលក្រោយ&quot; ជាមួយនឹង 50% នៃចំនួនប្រជាជន 16 លាននាក់របស់ខ្លួនដែលមានអាយុក្រោម 24 ឆ្នាំ និង 2 ភាគ 3 ក្រោម 30 ឆ្នាំ ប្រទេសនេះគួរតែបន្តរីកចម្រើនខាងសេដ្ឋកិច្ច បន្ទាប់ពីឆ្នាំនេះឆ្លងកាត់កម្រិតផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ធនាគារពិភពលោកសម្រាប់ប្រទេសដែលមាន &quot;ចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប&quot; ។ របាយការណ៍ថ្មីៗនេះស្តីពីទីក្រុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលចេញផ្សាយដោយ Economist Intelligence Unit បានបង្ហាញថា ប្រាក់ចំណូលគ្រួសារជាមធ្យមរបស់ទីក្រុងភ្នំពេញអាចឡើងដល់ 32,200 ដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំនៅឆ្នាំ 2030 ពី 10,900 ដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2015 ។ ប្រាក់ចំណូលជាមធ្យមរបស់គ្រួសារបច្ចុប្បន្នរបស់ទីក្រុងភ្នំពេញគឺស្ថិតនៅក្រោមកម្រិតដែលអាចប្រៀបធៀបបានគឺ $12,400 នៅទីក្រុងបាងកក និងច្រើនជាងពីរដងនៃទីក្រុងហូជីមិញ $5,200 នៅវៀតណាម ។ ប៉ុន្តែ​វា​គឺ​ជិត​ប្រាំបួន​ដង​ដែល​ប៉ាន់​ស្មាន​ថា GDP របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ចំនួន 1,250 ដុល្លារ​សម្រាប់​មនុស្ស​ម្នាក់​ដែល​បង្ហាញ​ថា​ប្រាក់​ចំណូល​នៅ​តាម​ជនបទ​ធ្លាក់ចុះ​ទាប​ជាង​ចំនួន​ក្នុង​រាជធានី ។ ក្នុងឆ្នាំ 2015 សំណង់ និងអចលនទ្រព្យមានចំនួន 62% នៃគម្រោងវិនិយោគបរទេសដែលត្រូវបានអនុម័ត ខណៈដែលកាលពីដើមឆ្នាំនេះ Knight Frank បានរាយការណ៍ថាអចលនទ្រព្យមានចំនួន 15% នៃការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសសរុបក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍ចាប់ពីឆ្នាំ 1994 ។&lt;ref&gt; NIKKEI Asia (2016) [https://asia.nikkei.com/Business/Phnom-Penh-building-boom-prompts-pride-and-puzzlement Phnom Penh building boom prompts pride and puzzlement], Website: asia.nikkei.com, Publication: SIMON ROUGHNEEN, Asia regional correspondent October 12, 2016 21:57 JST &lt;/ref&gt;

== រដ្ឋបាលភ្នំពេញ ==

ភ្នំពេញ គឺជារាជធានីដែលមានផ្ទៃដី 678.46 គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (261.95 sq mi) ដែលមានឋានៈរដ្ឋាភិបាលស្មើនឹងខេត្ត ។ ក្រុង​ភ្នំពេញ​ត្រូវ​បាន​បែង​ចែក​ជា 14 ផ្នែក​រដ្ឋបាល​ដែល​ហៅ​ថា ខណ្ឌ (Distrists) ស្រុកត្រូវបានបែងចែកទៅជា ថ្នាក់ឃុំ (Commune) ដែលមាន 105 សង្កាត់ (Boroughs) និងបែងចែកបន្តទៅជា 953 ភូមិ (Villages) ហើយខណ្ឌទាំងអស់ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជធានីភ្នំពេញ ។ រចនាសម្ព័នរដ្ឋបាលរាជធានី មានដូចជា៖ ក្រុមប្រឹក្សា ចែកចេញជា៤ ដូចជា គណៈកម្មការសម្របសម្រួលបច្ចេកទេស គណៈកម្មការលទ្ធកម្ម គណៈកម្មការពិគ្រោះយោបល់ស្ត្រី និង កុមារ គណៈកម្មការផ្សេងៗទៀត ។ បន្ទាប់មកមាន មន្ទីរអង្គភាពជំនាញ គណៈអភិបាលក្រុង បន្ទាប់មក នាយករដ្ឋបាល ចែកចេញជា ៨ ទៀតដូចជា ១.ទីចាត់ការរដ្ឋបាល ២.ទីចាត់ការផែនការ និង វិនិយោគ ៣.ទីចាត់ការហរិញវត្ថុ ៤.ទីចាត់ការរៀបចំក្រុង ៥.ទីចាត់ការគ្រប់គ្រងធនធានមនុស្ស ៦.ទីចាត់ការអន្តរវិស័យ ៧.ទីចាត់ការច្បាប់ និង សិទ្ធមនុស្ស ៨.ទីចាត់ការ កិច្ចការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់ ។&lt;ref&gt; Asit K. Biswas, Pawan K. Sachdeva, Cecilia Tortajada (2020) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Water_Story.html?id=v2oOEAAAQBAJ Phnom Penh Water Story: Remarkable Transformation of an Urban Water Utility], Publisher: Springer Nature p.153 [[ISBN]]: 9813340657, 9789813340657 &lt;/ref&gt; 

ផ្នែករដ្ឋបាលនីមួយៗនៃរដ្ឋបាលភ្នំពេញបានបែកចែកជាការិយាល័យផ្សេងៗទៀតដូចជា៖

'''ទីចាត់ការរដ្ឋបាល''' មានចំនួន ៥ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យរបៀប និង ឯកសារ ២.ការិយាល័យទំនាក់ទំនង និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ៣.ការិយាល័យ សរុប និង ព័ត៌មាន ៤.ការិយាល័យស្ថិតិ និង អត្រានុកូលដ្ឋាន ៥.ការិយាល័យលេខាធិការក្រុមប្រឹក្សា ។

'''ទីចាត់ការផែនការ និង វិនិយោគ''' មានចំនួន ៤ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យផែនការ ២.ការិយាល័យគាំទ្រថ្នាក់មូលដ្ឋាន ៣.ការិយាល័យវិនិយោគ ៤.ការិយាល័យអភិវឌ្ឈន៍សហគមន៍អ្នកក្រីក្រ ។

'''ទីចាត់ការហរិញវត្ថុ''' មានចំនួន ៤ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យហិរញ្ញវត្ថុ ២.ការិយាល័យគណនេយ្យ ៣.ការិយាល័យគ្រប់គ្រងទ្រព្យសម្បត្តិ ៤.ការិយាល័យលទ្ធកម្ម ។

'''ទីចាត់ការរៀបចំក្រុង''' មានចំនួន ២ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យនគរូបនីយកម្ម ២.ការិយាល័យគ្រប់គ្រងការអភិវឌ្ឈន៍ និង សំណង់ ។

'''ទីចាត់ការគ្រប់គ្រងធនធានមនុស្ស''' មានចំនួន ២ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យគ្រប់គ្រងបុគ្គលិក ២.ការិយាល័យកសាងសមត្ថភាព ។

'''ទីចាត់ការអន្តរវិស័យ''' មានចំនួន ២ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យសេដ្ឋកិច្ច និង សង្គមកិច្ច ២.ការិយាល័យផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម ។ 

'''ទីចាត់ការច្បាប់ និង សិទ្ធមនុស្ស''' មានចំនួន ២ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យសុវត្ថិភាពសាធារណៈ ២.ការិយាល័យកិច្ចការច្បាប់ និង ការដោះស្រាយវិវាទនៅមូលដ្ឋាន ។

'''ទីចាត់ការ កិច្ចការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់''' មានចំនួន ២ការិយាល័យ ដូចជា៖ ១.ការិយាល័យបច្ចេកទេស និង ត្រួតពិនិត្យផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន ២.ការិយាល័យរដ្ឋាករគ្រប់គ្រងកាកសំណល់ ។

=== តារាងរដ្ឋបាលភ្នំពេញ ===

រាជធានី​ភ្នំពេញ​គ្រប់គ្រង​ដោយ​អភិបាលក្រុង ដែល​មាន​តួនាទី​ជា​នាយក​ប្រតិបត្តិ​កំពូល​របស់​ក្រុង ក៏ដូចជា​ត្រួតពិនិត្យ​កងរាជអាវុធហត្ថ​ក្រុង នគរបាល​ក្រុង និង​ការិយាល័យ​កិច្ចការ​ក្រុង ។ ខាង​ក្រោម​អភិបាល​ក្រុង គឺ​អភិបាល​រង​ទី​១ និង ​អភិបាល​រង​៥​រូបទៀត បន្ទាប់មកមាន នាយកខុទ្ទកាល័យដែលមានឋានៈដូចគ្នានឹងអភិបាលរង ដែលដឹកនាំគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដែលមានអនុប្រធានខុទ្ទកាល័យចំនួន 8 ដែលនៅក្នុងវេនទទួលបន្ទុកនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាលទាំង 27 ហើយខណ្ឌនីមួយៗក៏មានមេដឹកនាំផងដែរ ។&lt;ref&gt; Gazetteer Database Online (2015) [http://db.ncdd.gov.kh/gazetteer/view/index.castle List of district Phnom Penh], Website: db.ncdd.gov.kh, Publication: 2015 &lt;/ref&gt;  

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-  style=&quot;font-size:120%;&quot; 
!colspan=&quot;6&quot;| រដ្ឋបាលភ្នំពេញ
|-
! លេខរៀង
! ឈ្មោះ
! សង្កាត់
! ភូមិ
|-
|align=center|1
|align=center|ខណ្ឌចំការមន
|align=center|5
|align=center|40
|-
|align=center|2
|align=center|ខណ្ឌដូនពេញ
|align=center|11
|align=center|134
|-
|align=center|3
|align=center|ខណ្ឌ៧មករា
|align=center|8
|align=center|66
|-
|align=center|4
|align=center|ខណ្ឌទួលគោក
|align=center|10
|align=center|143
|-
|align=center|5
|align=center|[[ខណ្ឌដង្កោ]]
|align=center|12
|align=center|81
|-
|align=center|6
|align=center|ខណ្ឌមានជ័យ
|align=center|7
|align=center|59
|-
|align=center|7
|align=center|ខណ្ឌឫស្សីកែវ
|align=center|7
|align=center|30
|-
|align=center|8
|align=center|ខណ្ឌសែនសុខ
|align=center|6
|align=center|47
|-
|align=center|9
|align=center|ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ
|align=center|7
|align=center|75
|-
|align=center|10
|align=center|ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ
|align=center|5
|align=center|22
|-
|align=center|11
|align=center|ខណ្ឌព្រែកព្នៅ
|align=center|5
|align=center|59
|-
|align=center|12
|align=center|ខណ្ឌច្បារអំពៅ
|align=center|8
|align=center|49
|-
|align=center|13
|align=center|ខណ្ឌបឹងកេងកង
|align=center|7
|align=center|55
|-
|align=center|14
|align=center|ខណ្ឌកំបូល
|align=center|7
|align=center|93
|}

=== ខណ្ឌ និង សង្កាត់ ===

រាជធានី​ភ្នំពេញ ចែកចេញ​ជា​ខណ្ឌ​ចំនួន ១៤ ដែល​មាន​សង្កាត់​ចំនួន ១០៥ ។ ក្នុង​ចំណោម​ខណ្ឌ​ទាំង ១៤ នោះ គឺ​មាន​ខណ្ឌ ២ ដែល​ទើប​បង្កើត​ថ្មី កាលពីខែមករា​កន្លងទៅ គឺខណ្ឌបឹងកេងកង និងខណ្ឌកំបូល។ ខណ្ឌថ្មីទាំង២ នោះ បាន​កាត់​សង្កាត់​មួយចំនួន​ពី​ខណ្ឌផ្សេងៗ ពោលគឺ​ខណ្ឌបឹងកេងកង កាត់​ ៧សង្កាត់​ពី​ខណ្ឌចំការមន ចំណែក​ឯ​ខណ្ឌកំបូល កាត់​យក​ ៦សង្កាត់​ពី​ខណ្ឌពោធិសែនជ័យ និង ១សង្កាត់​ ពី​ខណ្ឌដង្កោ ។&lt;ref&gt; Kley Kley News (2019) [https://kleykley.sabay.com.kh/article/1132144 Names of 105 Sangkats in 14 Districts of Phnom Penh], Website: kleykley.sabay.com.kh, Publication: 01 April 2019 &lt;/ref&gt;
សង្កាត់​ទាំង ១០៥ ក្នុង​ខណ្ឌ​ទាំង ១៤ របស់​រាជធានី​ភ្នំពេញ រួម​មាន​ដូចខាងក្រោម៖

'''១. ខណ្ឌ ចំការមន''' ចែកចេញជា ៥ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ទន្លេបាសាក់, សង្កាត់ទួលទំពូងទី ១, សង្កាត់ទួលទំពូងទី ២, សង្កាត់បឹងត្របែក និង​សង្កាត់ផ្សារដើមថ្កូវ។

'''២. ខណ្ឌ ដូនពេញ''' ចែកចេញ​ជា ១១ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ផ្សារថ្មីទី ១, សង្កាត់ផ្សារថ្មីទី ២, សង្កាត់ផ្សារថ្មីទី ៣, សង្កាត់បឹងរាំង, សង្កាត់ផ្សារកណ្ដាលទី១, សង្កាត់ផ្សារកណ្ដាលទី២, សង្កាត់ចតុមុខ, សង្កាត់ជ័យជំនះ, សង្កាត់ផ្សារចាស់, សង្កាត់ស្រះចក និងសង្កាត់វត្ដភ្នំ។

'''៣. ខណ្ឌ ៧មករា''' ចែកចេញ​ជា ៨ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់អូរឫស្សីទី ១, សង្កាត់អូរឫស្សីទី ២, សង្កាត់អូរឫស្សីទី ៣, សង្កាត់អូរឫស្សីទី ៤, សង្កាត់មនោរម្យ, សង្កាត់មិត្ដភាព, សង្កាត់វាលវង់ និង សង្កាត់បឹងព្រលឹត ។

'''៤. ខណ្ឌ ទួលគោក''' ចែកចេញ​ជា ១០ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ផ្សារដេប៉ូទី ១, សង្កាត់ផ្សារដេប៉ូទី ២, សង្កាត់ផ្សារដេប៉ូទី ៣, សង្កាត់ទឹកល្អក់ទី ១, សង្កាត់ទឹកល្អក់ទី ២, សង្កាត់ទឹកល្អក់ទី ៣, សង្កាត់បឹងកក់ទី ១, សង្កាត់បឹងកក់ទី ២, សង្កាត់ផ្សារដើមគរ និង សង្កាត់បឹងសាឡាង ។

'''៥. ខណ្ឌ ដង្កោ''' ចែកចេញ​ជា ១២ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ដង្កោ, សង្កាត់ពងទឹក, សង្កាត់ព្រៃវែង, សង្កាត់ព្រៃស, សង្កាត់ក្រាំងពង្រ, សង្កាត់សាក់សំពៅ, សង្កាត់ជើងឯក, សង្កាត់គងនយ, សង្កាត់ព្រែកកំពឹស, សង្កាត់រលួស, សង្កាត់ស្ពានថ្ម និង សង្កាត់ទៀន ។

'''៦. ខណ្ឌ មានជ័យ''' ចែកចេញ​ជា ៧ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ចាក់អង្រែលើ, សង្កាត់ចាក់អង្រែក្រោម, សង្កាត់ស្ទឹងមានជ័យទី១, សង្កាត់ស្ទឹងមានជ័យទី២, សង្កាត់ស្ទឹងមានជ័យទី៣, សង្កាត់បឹងទំពុនទី១ និងសង្កាត់បឹងទំពុនទី២ ។

'''៧. ខណ្ឌ ឫស្សីកែវ''' ចែកចេញ​ជា ៧ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ស្វាយប៉ាក, សង្កាត់គីឡូម៉ែត្រលេខ៦, សង្កាត់ឫស្សីកែវ, សង្កាត់ច្រាំងចំរេះទី ១, សង្កាត់ច្រាំងចំរេះទី ២, សង្កាត់ទួលសង្កែទី១ និងសង្កាត់ទួលសង្កែទី២ ។

'''៨​. ខណ្ឌ សែនសុខ''' ចែកចេញជា ៦ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ភ្នំពេញថ្មី, សង្កាត់ទឹកថ្លា, សង្កាត់ឃ្មួញ, សង្កាត់ក្រាំងធ្នង់, សង្កាត់អូរបែកក្អម និងសង្កាត់គោកឃ្លាំង ។

'''៩. ខណ្ឌ ពោធិ៍សែនជ័យ''' ចែកចេញជា ៧ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ត្រពាំងក្រសាំង, សង្កាត់សំរោងក្រោម, សង្កាត់ចោមចៅទី១, សង្កាត់ចោមចៅទី២, សង្កាត់ចោមចៅទី៣, សង្កាត់កាកាបទី១ និងសង្កាត់កាកាបទី២ ។

'''១០. ខណ្ឌ ច្បារអំពៅ''' ចែកចេញជា ៨ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ច្បារអំពៅទី ១, សង្កាត់ច្បារអំពៅទី ២, សង្កាត់និរោធ, សង្កាត់ព្រែកប្រា, សង្កាត់វាលស្បូវ, សង្កាត់ព្រែកឯង, សង្កាត់ក្បាលកោះ និងសង្កាត់ព្រែកថ្មី ។

'''១១. ខណ្ឌ ជ្រោយចង្វារ''' ចែកចេញជា ៥ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ជ្រោយចង្វារ, សង្កាត់ព្រែកលៀប, សង្កាត់ព្រែកតាសេក, សង្កាត់កោះដាច់ និងសង្កាត់បាក់ខែង ។

'''១២. ខណ្ឌ ព្រែកព្នៅ''' ចែកចេញជា ៥ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់ព្រែកព្នៅ, សង្កាត់ពញាពន់, សង្កាត់សំរោង, សង្កាត់គោករកា និងសង្កាត់ពន្សាំង ។

'''១៣. ខណ្ឌ បឹងកេងកង''' (ទើប​បង្កើតថ្មី) ចែកចេញជា ៧ សង្កាត់ ៖ ​សង្កាត់​បឹងកេងកេង១, សង្កាត់​បឹងកេងកេង២, សង្កាត់​បឹងកេងកេង៣, សង្កាត់​អូរឡាំពិក, សង្កាត់​ទំនប់ទឹក, សង្កាត់​ទួលស្វាយព្រៃ១ និង ​សង្កាត់​ទួលស្វាយព្រៃ២ ។

'''១៤. ខណ្ឌ កំបូល''' (ទើបបង្កើតថ្មី) ចែកចេញជា ៧ សង្កាត់ ៖ សង្កាត់​កំបូល, សង្កាត់​កន្ទោក, សង្កាត់​ឱឡោក, សង្កាត់​ស្នោរ, សង្កាត់​ភ្លើងឆេះ​រទេះ, សង្កាត់​បឹងធំ និង ​សង្កាត់​ប្រទះឡាង ។

== រថយន្តក្រុងសាធារណៈភ្នំពេញ ==

រថយន្តក្រុងសាធារណៈភ្នំពេញ គឺជាប្រព័ន្ធដឹកជញ្ជូនអ្នកដំណើរសាធារណៈក្នុងទីក្រុង ដែលបម្រើដល់រាជធានីភ្នំពេញ នៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយប្រព័ន្ធនេះបានបើកជាសាធារណៈនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2014 ជាមួយនិងតម្លៃសំបុត្រថោកសមរម្យផងដែរ ។ ការបើកដំណើរការនៃខ្សែររត់ជាលើកដំបូងមានតែ 3 ខ្សែ ប៉ុនណោះ ចំណែកឯខ្សែរត់ផ្សេងទៀតត្រូវបានបន្ថែមជាបណ្តើរៗក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខ គិតត្រឹមឆ្នាំ 2018 មាន 11 ខ្សែរត់ពេញទីក្រុង ។ ប្រព័ន្ធនេះគ្របដណ្តប់ ព្រែកព្នៅ (ខាងជើង) តាខ្មៅ (ខាងត្បូង) ច្បារអំពៅ (ខាងកើត) និងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស (ខាងលិច) មានគម្រោងពង្រីកបណ្តាញទៅខាងក្រៅ ។ តម្លៃសំបុត្រសម្រាប់រថយន្តក្រុងសាធារណៈគឺ 1,500 រៀល (USD0.37) ក្នុងមួយការធ្វើដំណើរដោយមិនគិតពីចម្ងាយ ។ មានតែប្រាក់រៀលក្នុងស្រុកប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានទទួលយក ប្រជពលរដ្ឋ ដែលមានវ័យចំណាស់ (អាយុលើសពី ៧០ឆ្នាំ) កុមារតូចៗ (ក្រោម១ម៉ែត្រ) ជនពិការ ព្រះសង្ឃ គ្រូបង្រៀន សិស្ស កម្មកររោងចក្រ (រហូតដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៩) ធ្វើដំណើរដោយមិនគិតថ្លៃត្រឹមឆ្នាំ ២០១៨ ទោះបីជាអ្នកត្រូវតែបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណដោយពាក់កាតសិស្សក៏ដោយ លោកគ្រូ កាតឬកាតការងារមុនពេលឡើងជិះ ហើយរថយន្តក្រុងចាប់ផ្តើមជារៀងរាល់ថ្ងៃចាប់ពីម៉ោង 05:30 វេលាព្រឹករហូតដល់ម៉ោង 20:30 វេលាយប់ ។&lt;ref&gt; Tourism of Cambodia (2014) [https://www.tourismcambodia.com/tourist-information/phnom-penh-city-bus.htm Information Center Phnom Penh City Bus], Website: tourismcambodia.com, Publication: @ 1999-2014 Tourism of Cambodia &lt;/ref&gt;

== សួនកំសាន្ត ==

សួនទឹក Garden City Water Park ដែលជាសួនទឹកធំជាងគេនៅទីក្រុងភ្នំពេញ សាងសង់ដោយគ្រុមហ៊ុន LYP Group របស់លោក ឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ ដែលវិនិយោគលើទំហំទឹកប្រាក់ $44 លានដុល្លារអាមេរិក បានបើកដំណើរការជាផ្លូវការណ៍នៅខែសីហា ឆ្នាំ 2020 ដែលជាផ្នែកមួយក្នុងការជំរុញវិស័យទេសចរណ៍នៅទីក្រុងភ្នំពេញផងដែរ ។ សួនទឹក Garden City មានឧបករណ៍កម្សាន្តទំនើប និងគុណភាពខ្ពស់ចំនួន 38 មុខ ឧបករណ៍ទាំងនោះ​រួម​មាន រលកឋានសួគ៌សម្បនិមិត (Wave Paradise) និង អាណាចក្រទឹក (Water Empire) ឋានសួគ៌កុមារ (Children's Paradise), ជិះរលកក្ដារស្គី (Wave Skiing) និង បណ្ដែតខ្លួនតាមជ្រលងទឹកហូរ (Whirlpool Valley) ដែលជាឧបករណ៍នាំចូលពីសហរដ្ឋអាមេរិក និង សហភាពអឺរ៉ុប ពួកវាត្រូវបានរចនាឡើងសម្រាប់មនុស្សគ្រប់វ័យ រួមទាំងកុមារ ក្មេងជំទង់ និងមនុស្សពេញវ័យ សួនទឹក Garden City នេះផងដែរ ត្រូវបានសាងសង់លើផ្ទៃដី ៨,៦ ហិកតា មានចំណតរថយន្ត ២,៤ ហិកតា និងនៅសល់សម្រាប់សួនកម្សាន្តខ្លួនឯង ។&lt;ref&gt; Khmer Times (2020) [https://www.khmertimeskh.com/50755436/44-million-international-standard-garden-city-water-park-opens-to-the-public/ $44 million international standard Garden City Water Park opens to the public], Website: khmertimeskh.com, Publication: Khmer Times August 17, 2020 &lt;/ref&gt;

== អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ ==

* ១៩៧៩ - ១៩៨០: [[ខាង សារិន|ខាង សារិន]]
* ១៩៨០ - ១៩៨២: [[ចាន់ វ៉ែន|ចាន់ វ៉ែន]]
* ១៩៨២ - ១៩៨៥: [[កែវ ចាន់ដា|កែវ ចាន់ដា]]
* ១៩៨៥ - ១៩៩០:  [[ថោង ខុន|ថោង ខុន]]
* ១៩៩០ - ១៩៩២:  [[ហុក ឡង់ឌី|ហុក ឡង់ឌី]]
* ១៩៩២ - ១៩៩៣: [[ស៊ីម កា|ស៊ីម កា]]
* ១៩៩៣ - ១៩៩៨: [[ឈឹម សៀកលេង|ឈឹម សៀកលេង]]
* ១៩៩៩ - ២០០៣: [[ជា សុផារ៉ា|ជា សុផារ៉ា]]
* ២០០៣- ខែមេសា​ ២០១៣: [[កែប ជុតិមា|កែប ជុតិម៉ា]]
* ២០១៣-​ ខែមិថុនា​ ២០១៧​: [[ប៉ា សុជាតិវង្ស|ប៉ា សុជាតិវង្ស]]
* ខែមិថុនា ២០១៧​- បច្ចុប្បន្ន​: [[ឃួង​ ស្រេង|ឃួង ស្រេង]]

== មើលផងដែរ ==

* [[អាហារខ្មែរ]]

==ឯកសារយោង==
{{Reflist}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ភ្នំពេញ|*]]</text>
      <sha1>sccbwpovsgic320z03ewvudqtffe88m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ខេត្តសៀមរាប</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2069</id>
    <revision>
      <id>322525</id>
      <parentid>322499</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T05:38:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <comment>/* ឈ្មោះនៃខេត្ត */</comment>
      <origin>322525</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="161291" sha1="7nhn0q779c5eduu79a1nk87qgd9peu0" xml:space="preserve">'''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប]]កំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]  [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]]ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)&lt;ref&gt;ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)&lt;/ref&gt;។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។
{{Infobox settlement
| name                     = ខេត្តសៀមរាប
| native_name              = Siem Reap Province 
| native_name_lang         = khm&lt;!-- ISO 639-2 code --&gt;
| settlement_type          = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]]
| image_skyline            = D'Angkor.jpg
| image_caption            = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល
| image_flag               = 
| image_seal               =
| image_shield             = 
| nickname                 = ទីក្រុងអង្គរ
| motto                    = 
| image_map                = Cambodia Siem Reap locator map.svg
| map_caption              = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប
| pushpin_map              = 
| pushpin_label_position   = 
| pushpin_map_caption      = Location of Siem Reap in Cambodia
| coordinates_type         = type:adm1st_region:KH
| coordinates_display      = title
| coordinates_footnotes    = 
| subdivision_type         = [[List of sovereign states|ប្រទេស]]
| subdivision_name         = {{CAM}}
| established_title        = 
| established_date         = 
| seat_type                = ទីរួមខេត្ត
| seat                     = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]]
| leader_party             = 
| leader_title             = គណៈអភិបាល​ខេត្ត
| leader_name              = ប្រាក់ សោភ័ណ
| area_footnotes           = 
| area_total_km2           = 10299
| area_rank                = ១០
| area_note                = 
| elevation_footnotes      = 
| elevation_m              = 
| population_footnotes     = &lt;ref name=census2019&gt;{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}&lt;/ref&gt; 
| population_total         = ១,១១៤,៦១៦ នាក់
| population_rank          = ០៤
| population_as_of         = 
| population_density_km2   = ៩៨
| population_density_rank  = ១៣
| population_demonym       = 
| population_note          = 
| blank_name_sec1          = ក្រុង និង ស្រុក
| blank_info_sec1          = ១២
| blank1_name_sec1         = សង្កាត់ និង ឃុំ
| blank1_info_sec1         = ១០០
| blank2_name_sec1         = ភូមិ
| blank2_info_sec1         = ៩០៧
| timezone1                = [[:en:Time in Cambodia|ICT]]
| utc_offset               = +០៧:០០
| postal_code_type         = លេខកូដប្រៃសណីយ៍
| postal_code              = ១៧០១០១ -១៧១២១២
| area_code_type           = លេខកូដតំបន់
| area_code                = ០៦៣
| iso_code                 = KH-១៧
| website                  = {{URL|www.siemreap.gov.kh}}
| footnotes                = 
}}
 
ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជា[[:en:Wonders of the World|អច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោក]]ផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]]  [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។
[[File:Angkor Wat aerial view.jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្តពីផ្ទៃអាកាស]]

== ឈ្មោះនៃខេត្ត ==
ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតារ)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា'''ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប'''នៅទីនេះ។

អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ'''សៀម'''គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា'''ថៃ'''ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា'''រាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។

អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។

លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''('''អានថា : សៀមម៉ារាប''')គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]។ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''[[សៀម]]បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។'''ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា'''តំបន់​សៀមរាប'''នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]របស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុងកេរតំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''។

ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។

សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។

បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្តសៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]ឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp;amp_js_v=a9&amp;usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp;amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&amp;aoh=16789375100149&amp;referrer=https://www.google.com&amp;ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp;amp_js_v=a9&amp;usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp;amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&amp;aoh=16789375100149&amp;referrer=https://www.google.com&amp;ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==

=== មុនសម័យអង្គរ ===
[[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]]
[[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]]
[[File:Phnom_Kulen_0001.jpg|thumb]]
[[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]]
[[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]]
[[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]]
[[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]]
[[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]]
[[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]]
[[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|thumb|]]
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ'''[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)'''និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ'''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]'''ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិហើយជាឆ្នាំដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌[[ខ្មែរ]]រីកចម្រើនរុងរឿងនា[[សម័យមហានគរ]]។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបានផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសម្អាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺនៅក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុ[[ចិន]]បានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា'''នគរគម្ពីរ'''ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តច[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។[[ជនជាតិខ្មែរ|ជនជាតិខែ្មរ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍[[ប្រាសាទព្រៃកេ្មង]] [[ប្រាសាទពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកតាសៀន]] [[ប្រាសាទវត្តខ្នាត]] និង [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]]ជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]តែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ &lt;ref&gt;អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា&lt;/ref&gt;។

=== សម័យអង្គរ ===
[[File:Apsara sculpture on the wall of Angkor Wat.jpg|thumb|ចម្លាក់អប្សរាញញឹមចេញធ្មេញ(ប្រាសាទអង្គរវត្ត)]]
[[File:20171127 Relief Bayon Temple Angkor Thom 4778 DxO.jpg|thumb]]
[[File:Bayon Temple Angkorwat (11) (27952378462).jpg|thumb|ស្រីអប្សរាសួគ៌ា(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Banteay Srei (9719757175).jpg|thumb|ចម្លាក់រូបស្រីគ្រប់លក្ខណ៍(ប្រាសាទបន្ទាយស្រី)]]
[[File:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|thumb|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Bayonmarket01.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|ការបួងសួងនិងបណ្ដែតប្រទីបនៃព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែរបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Sbai Khmer.png|thumb|ចម្លាក់ស្ត្រីពានាស្បៃនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[ខ្មែរ]]បានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទនិងដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]]ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយ[[ប្រជាជនខ្មែរ]]រស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងនៅក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។
[[File:Khmer_Empire.png|thumb|ផែនទីនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ]] (៨០២-១៤៣១)]]

=== សម័យក្រោយអង្គរ ===
[[File:Angkor1866.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]]
[[File:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]]
[[File:Bonzerie_de_la_Grande_Pagode_(2).jpg|thumb|វត្តពុទ្ធសាសនានៅលើទឹកដីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]]
[[File:AngkorWat_Delaporte1880.jpg|thumb|គំនូរប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់លោក [[:en:Louis Delaporte|Louis Delaporte]] (១៨៤២-១៩២៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០]]
បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ព[[ខ្មែរ]]របស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]ឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ព[[សៀម]]រាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[ខេត្តសុពណ៌បុរី|សុពណ៌បុរី]]។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា'''តំបន់សៀមរាប'''ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ [[លង្វែក|ទីក្រុងលង្វែក]]ត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]]ព្រះនាម[[នរេសួរ|ស្ដេចនរិន្ទសួន]]។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានឈ្លានពានដណ្តើមយកបានពីមុនៗមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជានៅក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារ[[សៀម]]ដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''([[ភាសាសៀម|សៀម]] : เสียมราฐ)ជំនួសឲ្យពាក្យ'''សៀមរាប'''ទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ'''('''សៀមម៉ារ៉ាត''')ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុង'''ស្រុកនគរវត្ត'''គឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ស្ដេចព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ស្ដេចព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ជំនួសឲ្យពាក្យស្រុកឬមឿង'''សៀមម៉ារ៉ាត'''ផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ទៅជា'''សៀមរាប'''នោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតនៅក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះ'''សៀមរាប'''ពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះ'''សៀមរាប'''តម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ព[[សៀម]]ដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា'''សៀមរាប'''គឺមានន័យថាទ័ព'''សៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល'''។

ប្រវត្តិ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល

នៅថ្ងៃសុក្រ ០៥ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរកា នព្វស័ក គ.ស ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាល[[កម្ពុជា]]បានដឹកនាំសិក្ខាសាលាមួយស្ដីពីបេសកកម្មស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបានលើកឡើងតាមឯកសារដែលឯកឧត្តម បានស្រាវជ្រាវកន្លងមកដោយសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖
* នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម]]ត្រូវប្រគល់ខេត្ត[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ|ស៊ីសុផុន(សិរីសោភ័ណ)]]មកឲ្យ[[បារាំង]]តាម[[សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ក្រុងបាងកក|សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម]]

* នៅថ្ងៃទី២៣ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩០៧ [[បារាំង]]បានថ្វាយ[[ខេត្តសៀមរាប]]មកឲ្យ[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្តិ]]

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តជីក្រែង]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្ននេះ។ពេលនោះ[[បារាំង]]បានរៀបចំជនជាតិ[[បារាំង]]ជាចៅហ្វាយខេត្តហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ដែលមាននាមស្មើចៅហ្វាយខេត្តនោះដោយ[[បារាំង]]ហៅយើងថាជា'''ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តជីក្រែង ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសៀមរាប'''។ល។

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ មានកំណែទម្រង់ធំមួយដោយបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល[[ខេត្ត]]ដែលមានថ្នាក់[[ស្រុក]]និង[[ខណ្ឌ]]នៅក្នុងខេត្តដោយខេត្តមួយចំនួនដូចជា[[ខេត្តជីក្រែង]]ប្ដូរមកជា[[ស្រុកជីក្រែង]]វិញ

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ [[បារាំង]]បានបង្កើត'''កងក្រវែលឃុំ'''គឺជាប៉ូលីសជនបទនៅ[[ឃុំ]]រួចក៏មានបន្តមកជា'''បាត្រុយ'''បន្ទាប់ពី'''បាដេស[[បារាំង]]''' ម្នាក់បានស្លាប់នៅពេលទៅយកពន្ធនៅ[[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ក្រាំងលាវ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ [[បារាំង]]បានបង្កើតសុរិយោដីដើម្បីយកពន្ធដី

* នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ បានលុប[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញដោយសារគេបង្កើត[[ខណ្ឌ]]ដើម្បីងាយស្រួលប្រមូលពន្ធហើយនៅពេលគេគ្រប់គ្រងការយកពន្ធបានល្អហើយក៏លុបថ្នាក់[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញ

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាដោយ[[បារាំង]]កាន់អំណាចហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ចូលក្រុមប្រឹក្សាដើម្បីផ្តល់ប្រឹក្សា

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ មានខេត្តចំនួន ១២ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]

* មាន ០២ ក្រុមសរសេរប្រវត្តិខេត្តមានក្រុមទី ០១ ចៅហ្វាយខេត្តនិងមន្ត្រីខេត្ត និង ក្រុមទី ០២ ក្រុមស្រាវជ្រាវឥណ្ឌូចិនវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ 

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ បានបង្កើត[[ខេត្តព្រះវិហារ]]ដោយកាត់យកឃុំចំនួន ០៣ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]គឺ[[ឃុំអន្លង់វែង(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំអន្លង់វែង]] [[ឃុំថ្កូវ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំផ្កូវ]] និង [[ឃុំកោះកែ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំកោះកែ]]។ 

* លោកគ្រូ'''ស៊ន សំណាង'''ស្នើឲ្យខេត្តជួយប្រមូលឯកសារក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ បូករួមជាមួយនឹងឯកសារចាស់ៗមួយចំនួនដែលក្រុមលោកគ្រូមាន។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://siemreap.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94 |access-date=2025-06-18 |website=siemreap.gov.kh}}&lt;/ref&gt;

== សាសនា ==
{{Pie chart
|thumb = right
|caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)&lt;ref&gt;{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}&lt;/ref&gt;

|label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ
|value1 = 99.3
|color1 = Gold
|label2 = សាសនាគ្រិស្ត
|value2 = 0.4
|color2 = DodgerBlue
|label3 = សាសនាអុីស្លាម
|value3 = 0.2
|color3 = Green
|label4 = សាសនាផ្សេងៗ
|value4 = 0.1
|color4 = Black
}}
សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។

== ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ ==
[[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]
'''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបរមរតនកោដ្ឋព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាម[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជា[[ព្រះរាជដំណាក់]]។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងសម័យ[[បារាំង]]ដាក់អាណានិគមនៅ[[កម្ពុជា]]អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅ[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃ[[ក្រុងសៀមរាប]]តែម្ដង។[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ពីមុនជាទីតាំង[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមក[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពី[[ព្រះរាជដំណាក់]]ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណ[[ព្រះរាជដំណាក់]]ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]សម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃ[[ព្រះរាជដំណាក់]]សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=ពិសី |first=អ៊ិន |date=2023-03-13 |title=ប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះរាជដំណាក់ នៅក្រុងសៀមរាប |url=https://www.kampucheathmey.com/local-news/478067 |access-date=2025-06-16 |website=Kampuchea Thmey Daily |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

'''[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]''' គឺជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបបភេទស្រីហើយក៏ត្រូវបានមតិខ្លះគិតថារូបទាំង ០២ អង្គនេះជាបងប្អូនបង្កើតជាមួយនឹងគ្នាផងដែរ។រូបធំនិងខ្ពស់ជា'''ព្រះអង្គចេក'''និងរូបតូចនិងទាបជា'''ព្រះអង្គចម'''។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនោះត្រូវបានគេគិតថាសាងអំពីមាសនិងលង្ហិននិងខ្លះថាពីសំរិទ្ធហើយមានទម្ងន់ប្រមាណ ១៥០ គីឡូក្រាម។បើយោងទៅតាមការតំណាលតៗគ្នាដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់បានលើកឡើងថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ជាទេពធីតាដែលជាអតីតព្រះរាជបុត្រីរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលជាស្ថាបនិកកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។គេជឿថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]គឺទ្រង់មានភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ទន់ភ្លន់និងប្រកបដោយក្ដីមេត្តា ករុណាយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលព្រះអង្គទាំង ០២ តែងតែអាណិតអាសូរធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់អស់ប្រជានុរាស្រ្តដែលត្រូវការព្រះនាងទាំង ០២ ជួយ។ពិសេសជាងនេះទៅទៀតព្រះនាងទាំង ០២ បានអប់រំអ្នកទោសទាំងឡាយឲ្យដើរតាមគន្លងទូន្មានរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]និងបានដោះលែងពួកគេឲ្យមានសេរីភាពថែមទៀត។ព្រះនាងទាំង ០២ អង្គគឺជាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្តិ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដែលប្រជានុរាស្រ្តទូទាំងនគរបានដឹងអំពីចរិតលក្ខណៈដ៏ប្រពៃរបស់ទ្រង់ម្លោះហើយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់រហូតដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនាសតវត្សរ៍ទី ១៦ ព្រះអង្គក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យគេសាងរូប'''ព្រះអង្គចេក'''និង'''ព្រះអង្គចម'''សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពបូជា។តំណតៗមកទៀតរូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះ តែងតែធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីសុខចម្រើន ទើបប្រជារាស្រ្តបានចាត់ទុករូបទាំង ០២ អង្គនេះជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិនិងមានកិត្តិនាមល្បីរន្ទឺទូទាំងប្រទេស។មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះរូបសំណាកទាំង ០២ នេះបានក្លាយជាភាពទាក់ទាញសម្រាប់បុគ្គលមានអំណាចនិងឈ្មួញទុច្ចរិតដោយពួកគេចាប់ផ្ដើមរៀបផែនការលួចសម្រាប់ទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនិងលក់ដូរហេតុនេះហើយបានជារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]បានបាត់មួយរយៈនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃតំបន់អង្គរត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។ក្រោយមកនាឆ្នាំ ១៩៥០ រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញនៅក្នុងព្រៃម្ដុំ[[ក្រុងអង្គរធំ]]ដោយក្រុមមន្ត្រីអភិរក្សអង្គរ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលគេជឿថារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]កាលពីដើមត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅក្នុង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាសម័យកាលដ៏រុងរឿង។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ដាប ឈួន]]ដែលជាសមាជិកកងទ័ព[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]ប្រឆាំងជាមួយ[[បារាំង]]ហើយបានទទួលតំណែងនិងងារជា'''ដាប ឈួន ម្ជុលពេជ្រ'''ពី[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ក្រោយពី[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយព្រះអង្គក៏បានប្រទានតំណែងឲ្យ[[ដាប ឈួន]]គ្រប់គ្រង[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។មានពេលមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងពីការរកឃើញរូបបដិមាទាំង ០២ នោះមកលោក[[ដាប ឈួន]]ជាមួយនឹងកងការពាររបស់គាត់បានទៅយករូបសំណាកពីការិយាល័យអភិរក្សអង្គរហើយដឹកតាមឡានទៅកាន់បន្ទាយដែលមានឈ្មោះ'''បន្ទាយជើងក្រហម'''សព្វថ្ងៃទីតាំងនោះក្លាយជា'''សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី'''នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]។ថ្ងៃមួយលោក[[ដាប ឈួន]]បានយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះដាក់ក្នុងរថយន្តរបស់គាត់មកតម្កល់ទុកនៅក្នុងផ្ទះ(គេបានឲ្យដឹងថាក្នុងរូបមួយត្រូវបានសែងដោយទាហានចំនួន ០៥ នាក់ទើបអាចលើករួច)។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្វើឲ្យ[[ដាប ឈួន]]មានកម្លាំងលើសអស់មនុស្សលោកធម្មតាដោយគាត់អាចលីដាក់លើស្មាទាំងសងខាងក្នុងពេលតែមួយដោយប្រើដៃតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះរួមទាំងអាចដឹងគ្រប់ហេតុការណ៍មុនដែលគ្រប់គ្នាហៅថា'''វិញ្ញាណទីប្រាំមួយ'''ផងដែរ។[[ដាប ឈួន]]និងទាហានរបស់គាត់ពិតជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដោយពួកគេតែងតែសូត្រធម៌មុខរូបសំណាកយ៉ាងហោចណាស់កន្លះម៉ោងនៅក្នុងមួយថ្ងៃនៅរៀងរាល់ព្រឹកនិងល្ងាចមិនដែលខានឡើយរហូតបានរយៈពេល ០២ ឆ្នាំជាពេលដែលគាត់អស់លក្ខណ៍។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះមហាវីរក្សត្រ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ទ្រង់បានបញ្ជូនទ័ពពី[[ភ្នំពេញ]]ឲ្យទៅចាប់ខ្លួនចៅហ្វាយខេត្ត[[ដាប ឈួន]]ដោយព្រះអង្គសង្ស័យថា[[ដាប ឈួន]]ក្បត់ជាតិពីព្រោះ[[ដាប ឈួន]]ជាប់ទាក់ទងជាមួយគម្រោងការ '''Bangkok Plot''' ក្នុងបំណងទម្លាក់ព្រះអង្គពីរាជបល្ល័ង្កដែលគម្រោងក្បត់នេះផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអ្នកនយោបាយស្តាំនិយមមួយចំនួន។ទោះបីជា[[ដាប ឈួន]]បានក្បត់ប៉ុន្តែបារមី[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]នៅតែតាមជួយគាត់ដោយឲ្យគាត់ដឹងខ្លួនជាមុនពីគម្រោងនៃការចាប់ខ្លួននេះ និងបានរត់គេចខ្លួនទៅព្រំដែន[[សៀម]]ដោយប៉ងយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះទៅជាមួយផង។នៅពេលដែលកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសាបានបាត់បង់[[ដាប ឈួន]]បានកាច់ម្រាមចំនួន ០៥ ពីរូបសំណាក'''ព្រះអង្គចេក'''រួចគេចខ្លួនទៅកាន់ចម្ការគាត់មួយនៅ[[ភូមិត្បែងកើត]]តម្រង់ទៅកាន់ព្រំដែន។ពេលនោះហើយដែល[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានភរិយារបស់គាត់ជួយពាំងគ្រាប់កាំភ្លើងដែលទាហានបាញ់សង្គ្រប់ទៅលើគាត់។បន្ទាប់ពីបាញ់ជាច្រើនគ្រាប់[[ដាប ឈួន]]មិនស្លាប់ដោយសារតែភរិយាគាត់ចេះវិជ្ជាពិសេស ដែលបញ្ចៀសគ្រាប់និងបាញ់មិនមុត។ទាហានទាំងនោះក៏ចាប់ពួកគេដាក់ឡានយកទៅដាក់ពន្ធនាគារប៉ុន្តែយោងទៅតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញថា[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបាននាំទៅកន្លែងមួយហើយត្រូវបានសម្លាប់នៅទីនោះ។លោក[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានសម្លាប់និងកប់នៅក្នុងព្រៃគោកប្រមាដែលសាកសពជាប់ខ្នោះដៃ និងបាញ់សុសដោយគ្រាប់កាំភ្លើងព្រោះត្រូវអ្នកភូមិរកឃើញប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក។គេនិយាយតៗគ្នាថាគាត់ស្លាប់ដោយសារបាបកម្មគាត់ព្រោះគាត់ធ្វើអំពើអាក្រក់ច្រើនណាស់។ក្រោយ[[ដាប ឈួន]]ស្លាប់មន្ទីរធម្មការនិងសាសនា[[ខេត្តសៀមរាប]]បានយករូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅថែរក្សានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨។១៥ ឆ្នាំក្រោយមករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយម្តងទៀតនៅ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅ[[កម្ពុជា]]បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារទាហានរដ្ឋាភិបាល[[លន់ នល់]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]នាឆ្នាំ ១៩៧៣។មន្រ្តីធម្មការនិងសាសនាខេត្តបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់រូបសំណាកដើម្បីបញ្ចៀសពីការបំផ្លាញប៉ុន្តែត្រូវទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]រកឃើញពេលពួកគេគ្រប់គ្រង់ទីក្រុងនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។បើតាមគោលការណ៍[[ខ្មែរក្រហម]]គឺតម្រូវឲ្យលុបបំបាត់[[សាសនា]]នៅក្នុងប្រទេសដូច្នេះមេបញ្ជាការទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បានបញ្ជាឲ្យកូនទាហានយករូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅទម្លាក់ក្នុងទឹក[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ក្រោយប្រព្រឹត្តមេបញ្ជាការនិងទាហាន[ខ្មែរក្រហម]]ជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺបន្ទាប់ពីបានទម្លាក់បដិមាទាំង ០២ អង្គនេះទៅក្នុងស្ទឹង។រូបសំណាកទាំង ០២ ព្រះអង្គនេះត្រូវត្រាំក្នុងទឹករហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ដកថយចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រោយពីរបប[[ខ្មែរក្រហម]]បានដួលរលំ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលដឹងពីរឿងនោះបាននាំគ្នាស្រង់[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ពីបាតស្ទឹងមកតម្កល់ក្នុង[[វត្តដំណាក់​|វត្តព្រះរាជដំណាក់]]ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ព្រះមេគណ[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះនាម'''ពុត ពន'''និងអតីតអភិបាល[[ខេត្តសៀមរាប]]លោក'''នៅ សំ'''បានកសាងស្តូបដាក់តម្កល់រូបសំណាកដែលមានបារមីទាំង ០២ នៅក្នុងទីតាំងសព្វថ្ងៃនេះ។សូមជម្រាបថាបច្ចុប្បន្នរូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់អ្នក[[ខេត្តសៀមរាប]]និងមហាជនទូទៅដែលគេជឿថាមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ទីតាំងសក្ការៈបូជានេះជាទីតាំងស័ក្តិសិទ្ធិនិងមានប្រវត្តិបែបអច្ឆរិយៈតែមួយគត់ដែលប្រជាជន[[ខ្មែរ]]នៅពេលទៅដល់ទីនោះមិនអាចរំលងដោយមិនចូលគោរពបូជាបានឡើយ។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Radio |first=VAYO FM |title=ប្រវត្តិនិងជំនឿលើព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម - វិទ្យុវាយោ |url=https://vayofm.com/news/detail/128389-761.html |access-date=2025-06-19 |website=VAYO FM Radio |language=en}}&lt;/ref&gt;

រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះគឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖

* '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម

* '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។

* '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យ[[ខ្មែរ]]បុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»'''

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ព[[ចាម]]និងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់

* '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]

* '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព'''ស្រីវទ៌្ធន'''ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]]រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]

* '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]])

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)នៅក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន'''។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=TONG |date=2022-12-19 |title=មកស្គាល់ឈ្មោះ និងស្នាដៃរបស់មេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរ ១២រូប ត្រូវបានសង់រូបសំណាកនៅសួនព្រះរាជដំណាក់ក្រុងសៀមរាប |url=https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270473-2022-12-19-10-20-51.html |access-date=2025-06-16 |website=FRESH NEWS |language=en-gb}}&lt;/ref&gt;

== ស្ទឹងសៀមរាប ==
[[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]]
[[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។
 
[[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=ស្ទឹង​សៀមរាប​ប្រដូច​ទៅនឹង​ទន្លេ​គង្គា​របស់​ឥណ្ឌា​ |url=https://thmeythmey.com/detail/46648 |access-date=2025-06-16 |website=thmeythmey.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

== ប្រជាសាស្រ្ត==
ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥&lt;ref&gt;ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣&lt;/ref&gt;។ប្រជាជនដែលរស់នៅ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។

== លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ ==
ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.មពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង ខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.មដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានរបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រឡាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖
:'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ
:'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ
:'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។
ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។
[[File:Tonle Sap Lake phases.gif|thumb|ផែនទីនៃបឹងទន្លេសាប]]
ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារជៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]នោះមានដូចជា ៖ 
* [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំក្រោម]]'''មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង'''[[ភ្នំក្រោម]]'''ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង '''ភ្នំបាក់ខែង'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។

* [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះ'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ''' និង '''ភ្នំល្អាង'''មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។

* [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺ'''ភ្នំចង្ហា''' និង '''ភ្នំកង្ហិត'''ស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។

* [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំគូលែន]]'''មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ'''ភ្នំរាម'''មានព្រៃសហគមន៍'''ភ្នំទំពូង'''នៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] '''ភ្នំតាវ៉ា'''ស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង '''ភ្នំខ្យង'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ 

* [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ''' និង '''ភ្នំមហាឥសី'''ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។

* [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]]'''ភ្នំឆ្កែកូន'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំតាទូស'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង '''ភ្នំកងរី'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។

* [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំពើងតានន់'''ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង '''ភ្នំម្រេច'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។

* [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំចង្ក្រានរយ'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] '''ភ្នំសង្កែ''' '''ភ្នំបាយដុត'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង '''ភ្នំអាជ្ញារាម'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ 

* [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំទ្រង់បាត'''ដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។

* [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ូង'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង '''ភ្នំដី'''ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ 

* [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំហប់'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំក្បាលស្ពាន'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] '''ភ្នំទេវៈ'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង '''[[ភ្នំគូលែន]]'''ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។

* [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។

*[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំបូក'''មានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2018-08-24 |title=មោះ​! មក​ស្គាល់​ភ្នំ​ចំនួន​៤១​ភ្នំ​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង​រមណី​ដ្ឋា​ន​ជា​ច្រើន​ទៀត |url=https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/691560.html |access-date=2025-06-16 |website=Koh Santepheap Daily |language=km}}&lt;/ref&gt;

== រដ្ឋបាល ==
ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក
! ក្រុងនិងស្រុក
! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង
! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក
|-
| ១៧០១
| [[ស្រុកអង្គរជុំ]]
| Angkor Chum
|[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០២
| [[ស្រុកអង្គរធំ]]
| Angkor Thum
|[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៣
| [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]
| Banteay Srei
|[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៤
| [[ស្រុកជីក្រែង]]
| Chi Kraeng
|[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៦
| [[ស្រុកក្រឡាញ់]]
| Kralanh
|[[File:1706 Kralanh  District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៧
| [[ស្រុកពួក]]
| Puok
|[[File:1707 Puok District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៩
| [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]
| Prasat Bakong
|[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១០
| [[ក្រុងសៀមរាប]]
| Siem Reab
|[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]]
|-
| ១៧១១
| [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]
| Soutr Nikom
|[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១២
| [[ស្រុកស្រីស្នំ]]
| Srei Snam
|[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១៣
| [[ស្រុកស្វាយលើ]]
| Svay Leu
|[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១៤
| [[ស្រុកវ៉ារិន]]
| Varin
|[[File:1714 Varin District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១៥
| [[ក្រុងរុនតាឯក]]
| Run Ta Ek
|-
|}

== មធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូន ==
*'''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ'''
[[File:Siem_reap_airport.JPG|thumb]]
'''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិគោកដូង]] [[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&amp;Itemid=79&amp;lang=en|title=Cambodia Airports Traffic Data|website=Cambodia-airports.com|access-date=2025-06-16|archivedate=2009-09-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090911094100/http://www.cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&amp;Itemid=79&amp;lang=en|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CAPA&quot;&gt;{{Cite web |title=New Siem Reap-Angkor International Airport New Airport Profile {{!}} CAPA |url=https://centreforaviation.com/data/profiles/newairports/new-siem-reap-angkor-international-airport |access-date=2022-12-06 |website=centreforaviation.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ttgasia.com/2023/07/31/new-siem-reap-international-airport-to-begin-operations-in-october/|title=New Siem Reap International Airport to begin operations in October|publisher=TIG Asia|date=31 July 2023|accessdate=20 September 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ABC&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;XN&quot;/&gt;

[[File:New_Siem_Reap-Angkor_International_Airport_01.jpg|thumb]]
'''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិក្រៀលពង]] [[ឃុំពពេល]] និង [[ភូមិប្រវ៉ាល]] [[ឃុំតាយ៉ែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]]  ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលធំជាងគេបង្អស់ទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោតាខ្មៅ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ]]នៅក្នុង[[ភូមិតាព្រហ្ម]] [[ឃុំបឹងខ្យាង]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្តាល]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។&lt;ref&gt;{{Citation|title=Groundwater development and management in Siem Reap, Cambodia|url=https://doi.org/10.1201/b14895-69|publisher=CRC Press|date=2013-05-12|accessdate=2025-06-16|isbn=978-1-138-00055-1|pages=595–601|first=M|last=Nishigaki|first2=S|last2=Takahashi|first3=M|last3=Takahashi|first4=Y|last4=Maruo}}&lt;/ref&gt;

== តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប==
តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]របស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់[[មហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា|ប្រាសាទមហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា]]ដែលកសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាល[[:en:Fourth Dynasty of Egypt|រាជវង្សទី ០៤ នៃអេហ្ស៊ីបបុរាណ]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ'''ហង់រី មូហូត(Henri Mouhot)'''​ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]]ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។

* '''កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye'''
[[File:អង្គរអាយ.jpg|thumb|]]
ប្រសិនបើនិយាយពីទឹកដីនៃក្រុងបុរាណខេត្តសៀមរាបច្បាស់ជាមានមនុស្សជាច្រើននឹកឃើញដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]និងប្រាង្គប្រាសាទនានាជាច្រើនទៀតដែលបានលាក់ខ្លួនកំពុងរង់ចាំភ្ញៀវទេសចរមកពីជិតឆ្ងាយទៅទស្សនា។តែបើទៅខេត្តសៀមរាបជាច្រើនដងបន្តិចភ្ញៀវទេសចរប្រាកដណាស់ថានឹងសួរថាក្រៅពីប្រាសាទនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនិងគួរឲ្យចង់ទស្សនា។ដោយឡែកថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ក៏បានដាក់ដំណើរការកន្ត្រកវិលយក្សដែលមានឈ្មោះថា '''Angkor Eye''' ដែលជាបទពិសោធន៍កម្សាន្តថ្មីមួយបែបទាំងស្រៀវទាំងរំភើបប្រសិនបើបានជិះលេងកម្សាន្ត។

កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានកម្ពស់រហូតដល់ទៅ ៨៥ ម៉ែត្រពីដីដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរដែលមកជិះកម្សាន្តអាចទស្សនាទេសភាពបាន ៣៦០ ដឺក្រេជុំវិញ[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងមូលតែម្ដងហើយសរុបមាន ៤៨ កាប៊ីនបំពាក់ដោយមាស៊ីនត្រជាក់។សម្រាប់តម្លៃនៅក្នុងការជិះមួយលើកសម្រាប់មនុស្សធំចាប់ពី ១២ ឆ្នាំ(adult)[[ជនជាតិខ្មែរ]]មានតម្លៃ ០៥$ សម្រាប់ជនបរទេសតម្លៃ ១២$ ចំណែកក្មេងអាយុក្រោម ១២ ឆ្នាំ[[ជនជាតិខ្មែរ]]តម្លៃ ២.៥$ បរទេសតម្លៃ ០៥$ និងក្មេងទូទៅក្រោម ០៣ ឆ្នាំអាចចូលលេងដោយឥតគិតថ្លៃដែលនៅក្នុងការជិះមួយជុំគឺមានរយៈពេល ១៨ នាទី។

សម្រាប់កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិគ្រួស]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមបណ្ដោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលនៅជាប់នឹង[[ភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា|ភូមិវប្បធម៌]]។ប្រសិនបើចង់ទស្សនាឲ្យកាន់តែស្អាតទៀតនោះភ្ញៀវទេសចរអាចជិះបាននៅចន្លោះម៉ោង ០៥ ទៅ ០៦ ល្ងាចដែលជាពេលវេលាដែលអាចទស្សនាថ្ងៃលិចជាមួយនឹងទេសភាពពីក្រុងរហូតដល់ជាយក្រុងឯណោះ។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2020-03-06 |title=ទាំងស្រៀវ ទាំងរំភើប ៣៦០ដឺក្រេ ៨៥ម៉ែត្រពីដី ជាមួយទេសភាពកម្រនៃក្រុងសៀមរាប លើកន្រ្តកយក្ស Angkor Eye |url=https://www.kampucheers.com/siemreap-angkor-eye/ |access-date=2025-06-16 |website=KAMPUCHEERS |language=en}}&lt;/ref&gt;

==ឯកសារពិគ្រោះ==
{{reflist|1}}

{{Geographic location
|Centre    = ខេត្តសៀមរាប
|North     = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]]
|Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]]
|East      = 
|Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
|South     = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]]
|Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]]
|West      = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]
|Northwest = 
}}

{{ខេត្តសៀមរាប}}
{{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}}

[[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]
[[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]]</text>
      <sha1>7nhn0q779c5eduu79a1nk87qgd9peu0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322526</id>
      <parentid>322525</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T05:41:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <comment>/* សម័យអង្គរ */</comment>
      <origin>322526</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="161165" sha1="4683cmdi2g95hfo4hlxrrno66a0go5i" xml:space="preserve">'''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប]]កំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]  [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]]ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)&lt;ref&gt;ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)&lt;/ref&gt;។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។
{{Infobox settlement
| name                     = ខេត្តសៀមរាប
| native_name              = Siem Reap Province 
| native_name_lang         = khm&lt;!-- ISO 639-2 code --&gt;
| settlement_type          = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]]
| image_skyline            = D'Angkor.jpg
| image_caption            = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល
| image_flag               = 
| image_seal               =
| image_shield             = 
| nickname                 = ទីក្រុងអង្គរ
| motto                    = 
| image_map                = Cambodia Siem Reap locator map.svg
| map_caption              = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប
| pushpin_map              = 
| pushpin_label_position   = 
| pushpin_map_caption      = Location of Siem Reap in Cambodia
| coordinates_type         = type:adm1st_region:KH
| coordinates_display      = title
| coordinates_footnotes    = 
| subdivision_type         = [[List of sovereign states|ប្រទេស]]
| subdivision_name         = {{CAM}}
| established_title        = 
| established_date         = 
| seat_type                = ទីរួមខេត្ត
| seat                     = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]]
| leader_party             = 
| leader_title             = គណៈអភិបាល​ខេត្ត
| leader_name              = ប្រាក់ សោភ័ណ
| area_footnotes           = 
| area_total_km2           = 10299
| area_rank                = ១០
| area_note                = 
| elevation_footnotes      = 
| elevation_m              = 
| population_footnotes     = &lt;ref name=census2019&gt;{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}&lt;/ref&gt; 
| population_total         = ១,១១៤,៦១៦ នាក់
| population_rank          = ០៤
| population_as_of         = 
| population_density_km2   = ៩៨
| population_density_rank  = ១៣
| population_demonym       = 
| population_note          = 
| blank_name_sec1          = ក្រុង និង ស្រុក
| blank_info_sec1          = ១២
| blank1_name_sec1         = សង្កាត់ និង ឃុំ
| blank1_info_sec1         = ១០០
| blank2_name_sec1         = ភូមិ
| blank2_info_sec1         = ៩០៧
| timezone1                = [[:en:Time in Cambodia|ICT]]
| utc_offset               = +០៧:០០
| postal_code_type         = លេខកូដប្រៃសណីយ៍
| postal_code              = ១៧០១០១ -១៧១២១២
| area_code_type           = លេខកូដតំបន់
| area_code                = ០៦៣
| iso_code                 = KH-១៧
| website                  = {{URL|www.siemreap.gov.kh}}
| footnotes                = 
}}
 
ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជា[[:en:Wonders of the World|អច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោក]]ផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]]  [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។
[[File:Angkor Wat aerial view.jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្តពីផ្ទៃអាកាស]]

== ឈ្មោះនៃខេត្ត ==
ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតារ)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា'''ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប'''នៅទីនេះ។

អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ'''សៀម'''គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា'''ថៃ'''ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា'''រាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។

អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។

លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''('''អានថា : សៀមម៉ារាប''')គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]។ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''[[សៀម]]បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។'''ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា'''តំបន់​សៀមរាប'''នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]របស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុងកេរតំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''។

ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។

សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។

បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្តសៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]ឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp;amp_js_v=a9&amp;usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp;amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&amp;aoh=16789375100149&amp;referrer=https://www.google.com&amp;ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp;amp_js_v=a9&amp;usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp;amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&amp;aoh=16789375100149&amp;referrer=https://www.google.com&amp;ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==

=== មុនសម័យអង្គរ ===
[[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]]
[[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]]
[[File:Phnom_Kulen_0001.jpg|thumb]]
[[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]]
[[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]]
[[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]]
[[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]]
[[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]]
[[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]]
[[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|thumb|]]
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ'''[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)'''និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ'''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]'''ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិហើយជាឆ្នាំដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌[[ខ្មែរ]]រីកចម្រើនរុងរឿងនា[[សម័យមហានគរ]]។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបានផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសម្អាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺនៅក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុ[[ចិន]]បានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា'''នគរគម្ពីរ'''ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តច[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។[[ជនជាតិខ្មែរ|ជនជាតិខែ្មរ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍[[ប្រាសាទព្រៃកេ្មង]] [[ប្រាសាទពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកតាសៀន]] [[ប្រាសាទវត្តខ្នាត]] និង [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]]ជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]តែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ &lt;ref&gt;អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា&lt;/ref&gt;។

=== សម័យអង្គរ ===
[[File:Apsara sculpture on the wall of Angkor Wat.jpg|thumb|ចម្លាក់អប្សរាញញឹមចេញធ្មេញ(ប្រាសាទអង្គរវត្ត)]]
[[File:20171127 Relief Bayon Temple Angkor Thom 4778 DxO.jpg|thumb]]
[[File:Bayon Temple Angkorwat (11) (27952378462).jpg|thumb|ស្រីអប្សរាសួគ៌ា(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Banteay Srei (9719757175).jpg|thumb|ចម្លាក់រូបស្រីគ្រប់លក្ខណ៍(ប្រាសាទបន្ទាយស្រី)]]
[[File:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|thumb|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Bayonmarket01.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[File:Sbai Khmer.png|thumb|ចម្លាក់ស្ត្រីពានាស្បៃនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]]
[[ខ្មែរ]]បានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទនិងដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]]ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយ[[ប្រជាជនខ្មែរ]]រស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងនៅក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។
[[File:Khmer_Empire.png|thumb|ផែនទីនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ]] (៨០២-១៤៣១)]]

=== សម័យក្រោយអង្គរ ===
[[File:Angkor1866.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]]
[[File:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]]
[[File:Bonzerie_de_la_Grande_Pagode_(2).jpg|thumb|វត្តពុទ្ធសាសនានៅលើទឹកដីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]]
[[File:AngkorWat_Delaporte1880.jpg|thumb|គំនូរប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់លោក [[:en:Louis Delaporte|Louis Delaporte]] (១៨៤២-១៩២៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០]]
បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ព[[ខ្មែរ]]របស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]ឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ព[[សៀម]]រាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[ខេត្តសុពណ៌បុរី|សុពណ៌បុរី]]។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា'''តំបន់សៀមរាប'''ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ [[លង្វែក|ទីក្រុងលង្វែក]]ត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]]ព្រះនាម[[នរេសួរ|ស្ដេចនរិន្ទសួន]]។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានឈ្លានពានដណ្តើមយកបានពីមុនៗមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជានៅក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារ[[សៀម]]ដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''([[ភាសាសៀម|សៀម]] : เสียมราฐ)ជំនួសឲ្យពាក្យ'''សៀមរាប'''ទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ'''('''សៀមម៉ារ៉ាត''')ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុង'''ស្រុកនគរវត្ត'''គឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ស្ដេចព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ស្ដេចព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ជំនួសឲ្យពាក្យស្រុកឬមឿង'''សៀមម៉ារ៉ាត'''ផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ទៅជា'''សៀមរាប'''នោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតនៅក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះ'''សៀមរាប'''ពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះ'''សៀមរាប'''តម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ព[[សៀម]]ដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា'''សៀមរាប'''គឺមានន័យថាទ័ព'''សៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល'''។

ប្រវត្តិ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល

នៅថ្ងៃសុក្រ ០៥ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរកា នព្វស័ក គ.ស ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាល[[កម្ពុជា]]បានដឹកនាំសិក្ខាសាលាមួយស្ដីពីបេសកកម្មស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបានលើកឡើងតាមឯកសារដែលឯកឧត្តម បានស្រាវជ្រាវកន្លងមកដោយសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖
* នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម]]ត្រូវប្រគល់ខេត្ត[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ|ស៊ីសុផុន(សិរីសោភ័ណ)]]មកឲ្យ[[បារាំង]]តាម[[សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ក្រុងបាងកក|សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម]]

* នៅថ្ងៃទី២៣ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩០៧ [[បារាំង]]បានថ្វាយ[[ខេត្តសៀមរាប]]មកឲ្យ[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្តិ]]

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តជីក្រែង]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្ននេះ។ពេលនោះ[[បារាំង]]បានរៀបចំជនជាតិ[[បារាំង]]ជាចៅហ្វាយខេត្តហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ដែលមាននាមស្មើចៅហ្វាយខេត្តនោះដោយ[[បារាំង]]ហៅយើងថាជា'''ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តជីក្រែង ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសៀមរាប'''។ល។

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ មានកំណែទម្រង់ធំមួយដោយបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល[[ខេត្ត]]ដែលមានថ្នាក់[[ស្រុក]]និង[[ខណ្ឌ]]នៅក្នុងខេត្តដោយខេត្តមួយចំនួនដូចជា[[ខេត្តជីក្រែង]]ប្ដូរមកជា[[ស្រុកជីក្រែង]]វិញ

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ [[បារាំង]]បានបង្កើត'''កងក្រវែលឃុំ'''គឺជាប៉ូលីសជនបទនៅ[[ឃុំ]]រួចក៏មានបន្តមកជា'''បាត្រុយ'''បន្ទាប់ពី'''បាដេស[[បារាំង]]''' ម្នាក់បានស្លាប់នៅពេលទៅយកពន្ធនៅ[[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ក្រាំងលាវ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ [[បារាំង]]បានបង្កើតសុរិយោដីដើម្បីយកពន្ធដី

* នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ បានលុប[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញដោយសារគេបង្កើត[[ខណ្ឌ]]ដើម្បីងាយស្រួលប្រមូលពន្ធហើយនៅពេលគេគ្រប់គ្រងការយកពន្ធបានល្អហើយក៏លុបថ្នាក់[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញ

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាដោយ[[បារាំង]]កាន់អំណាចហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ចូលក្រុមប្រឹក្សាដើម្បីផ្តល់ប្រឹក្សា

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ មានខេត្តចំនួន ១២ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]

* មាន ០២ ក្រុមសរសេរប្រវត្តិខេត្តមានក្រុមទី ០១ ចៅហ្វាយខេត្តនិងមន្ត្រីខេត្ត និង ក្រុមទី ០២ ក្រុមស្រាវជ្រាវឥណ្ឌូចិនវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ 

* នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ បានបង្កើត[[ខេត្តព្រះវិហារ]]ដោយកាត់យកឃុំចំនួន ០៣ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]គឺ[[ឃុំអន្លង់វែង(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំអន្លង់វែង]] [[ឃុំថ្កូវ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំផ្កូវ]] និង [[ឃុំកោះកែ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំកោះកែ]]។ 

* លោកគ្រូ'''ស៊ន សំណាង'''ស្នើឲ្យខេត្តជួយប្រមូលឯកសារក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ បូករួមជាមួយនឹងឯកសារចាស់ៗមួយចំនួនដែលក្រុមលោកគ្រូមាន។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://siemreap.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94 |access-date=2025-06-18 |website=siemreap.gov.kh}}&lt;/ref&gt;

== សាសនា ==
{{Pie chart
|thumb = right
|caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)&lt;ref&gt;{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}&lt;/ref&gt;

|label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ
|value1 = 99.3
|color1 = Gold
|label2 = សាសនាគ្រិស្ត
|value2 = 0.4
|color2 = DodgerBlue
|label3 = សាសនាអុីស្លាម
|value3 = 0.2
|color3 = Green
|label4 = សាសនាផ្សេងៗ
|value4 = 0.1
|color4 = Black
}}
សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។

== ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ ==
[[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]
'''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបរមរតនកោដ្ឋព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាម[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជា[[ព្រះរាជដំណាក់]]។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងសម័យ[[បារាំង]]ដាក់អាណានិគមនៅ[[កម្ពុជា]]អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅ[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃ[[ក្រុងសៀមរាប]]តែម្ដង។[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ពីមុនជាទីតាំង[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមក[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពី[[ព្រះរាជដំណាក់]]ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណ[[ព្រះរាជដំណាក់]]ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]សម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃ[[ព្រះរាជដំណាក់]]សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=ពិសី |first=អ៊ិន |date=2023-03-13 |title=ប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះរាជដំណាក់ នៅក្រុងសៀមរាប |url=https://www.kampucheathmey.com/local-news/478067 |access-date=2025-06-16 |website=Kampuchea Thmey Daily |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

'''[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]''' គឺជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបបភេទស្រីហើយក៏ត្រូវបានមតិខ្លះគិតថារូបទាំង ០២ អង្គនេះជាបងប្អូនបង្កើតជាមួយនឹងគ្នាផងដែរ។រូបធំនិងខ្ពស់ជា'''ព្រះអង្គចេក'''និងរូបតូចនិងទាបជា'''ព្រះអង្គចម'''។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនោះត្រូវបានគេគិតថាសាងអំពីមាសនិងលង្ហិននិងខ្លះថាពីសំរិទ្ធហើយមានទម្ងន់ប្រមាណ ១៥០ គីឡូក្រាម។បើយោងទៅតាមការតំណាលតៗគ្នាដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់បានលើកឡើងថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ជាទេពធីតាដែលជាអតីតព្រះរាជបុត្រីរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលជាស្ថាបនិកកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។គេជឿថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]គឺទ្រង់មានភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ទន់ភ្លន់និងប្រកបដោយក្ដីមេត្តា ករុណាយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលព្រះអង្គទាំង ០២ តែងតែអាណិតអាសូរធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់អស់ប្រជានុរាស្រ្តដែលត្រូវការព្រះនាងទាំង ០២ ជួយ។ពិសេសជាងនេះទៅទៀតព្រះនាងទាំង ០២ បានអប់រំអ្នកទោសទាំងឡាយឲ្យដើរតាមគន្លងទូន្មានរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]និងបានដោះលែងពួកគេឲ្យមានសេរីភាពថែមទៀត។ព្រះនាងទាំង ០២ អង្គគឺជាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្តិ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដែលប្រជានុរាស្រ្តទូទាំងនគរបានដឹងអំពីចរិតលក្ខណៈដ៏ប្រពៃរបស់ទ្រង់ម្លោះហើយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់រហូតដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនាសតវត្សរ៍ទី ១៦ ព្រះអង្គក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យគេសាងរូប'''ព្រះអង្គចេក'''និង'''ព្រះអង្គចម'''សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពបូជា។តំណតៗមកទៀតរូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះ តែងតែធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីសុខចម្រើន ទើបប្រជារាស្រ្តបានចាត់ទុករូបទាំង ០២ អង្គនេះជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិនិងមានកិត្តិនាមល្បីរន្ទឺទូទាំងប្រទេស។មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះរូបសំណាកទាំង ០២ នេះបានក្លាយជាភាពទាក់ទាញសម្រាប់បុគ្គលមានអំណាចនិងឈ្មួញទុច្ចរិតដោយពួកគេចាប់ផ្ដើមរៀបផែនការលួចសម្រាប់ទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនិងលក់ដូរហេតុនេះហើយបានជារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]បានបាត់មួយរយៈនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃតំបន់អង្គរត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។ក្រោយមកនាឆ្នាំ ១៩៥០ រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញនៅក្នុងព្រៃម្ដុំ[[ក្រុងអង្គរធំ]]ដោយក្រុមមន្ត្រីអភិរក្សអង្គរ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលគេជឿថារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]កាលពីដើមត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅក្នុង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាសម័យកាលដ៏រុងរឿង។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ដាប ឈួន]]ដែលជាសមាជិកកងទ័ព[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]ប្រឆាំងជាមួយ[[បារាំង]]ហើយបានទទួលតំណែងនិងងារជា'''ដាប ឈួន ម្ជុលពេជ្រ'''ពី[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ក្រោយពី[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយព្រះអង្គក៏បានប្រទានតំណែងឲ្យ[[ដាប ឈួន]]គ្រប់គ្រង[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។មានពេលមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងពីការរកឃើញរូបបដិមាទាំង ០២ នោះមកលោក[[ដាប ឈួន]]ជាមួយនឹងកងការពាររបស់គាត់បានទៅយករូបសំណាកពីការិយាល័យអភិរក្សអង្គរហើយដឹកតាមឡានទៅកាន់បន្ទាយដែលមានឈ្មោះ'''បន្ទាយជើងក្រហម'''សព្វថ្ងៃទីតាំងនោះក្លាយជា'''សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី'''នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]។ថ្ងៃមួយលោក[[ដាប ឈួន]]បានយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះដាក់ក្នុងរថយន្តរបស់គាត់មកតម្កល់ទុកនៅក្នុងផ្ទះ(គេបានឲ្យដឹងថាក្នុងរូបមួយត្រូវបានសែងដោយទាហានចំនួន ០៥ នាក់ទើបអាចលើករួច)។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្វើឲ្យ[[ដាប ឈួន]]មានកម្លាំងលើសអស់មនុស្សលោកធម្មតាដោយគាត់អាចលីដាក់លើស្មាទាំងសងខាងក្នុងពេលតែមួយដោយប្រើដៃតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះរួមទាំងអាចដឹងគ្រប់ហេតុការណ៍មុនដែលគ្រប់គ្នាហៅថា'''វិញ្ញាណទីប្រាំមួយ'''ផងដែរ។[[ដាប ឈួន]]និងទាហានរបស់គាត់ពិតជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដោយពួកគេតែងតែសូត្រធម៌មុខរូបសំណាកយ៉ាងហោចណាស់កន្លះម៉ោងនៅក្នុងមួយថ្ងៃនៅរៀងរាល់ព្រឹកនិងល្ងាចមិនដែលខានឡើយរហូតបានរយៈពេល ០២ ឆ្នាំជាពេលដែលគាត់អស់លក្ខណ៍។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះមហាវីរក្សត្រ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ទ្រង់បានបញ្ជូនទ័ពពី[[ភ្នំពេញ]]ឲ្យទៅចាប់ខ្លួនចៅហ្វាយខេត្ត[[ដាប ឈួន]]ដោយព្រះអង្គសង្ស័យថា[[ដាប ឈួន]]ក្បត់ជាតិពីព្រោះ[[ដាប ឈួន]]ជាប់ទាក់ទងជាមួយគម្រោងការ '''Bangkok Plot''' ក្នុងបំណងទម្លាក់ព្រះអង្គពីរាជបល្ល័ង្កដែលគម្រោងក្បត់នេះផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអ្នកនយោបាយស្តាំនិយមមួយចំនួន។ទោះបីជា[[ដាប ឈួន]]បានក្បត់ប៉ុន្តែបារមី[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]នៅតែតាមជួយគាត់ដោយឲ្យគាត់ដឹងខ្លួនជាមុនពីគម្រោងនៃការចាប់ខ្លួននេះ និងបានរត់គេចខ្លួនទៅព្រំដែន[[សៀម]]ដោយប៉ងយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះទៅជាមួយផង។នៅពេលដែលកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសាបានបាត់បង់[[ដាប ឈួន]]បានកាច់ម្រាមចំនួន ០៥ ពីរូបសំណាក'''ព្រះអង្គចេក'''រួចគេចខ្លួនទៅកាន់ចម្ការគាត់មួយនៅ[[ភូមិត្បែងកើត]]តម្រង់ទៅកាន់ព្រំដែន។ពេលនោះហើយដែល[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានភរិយារបស់គាត់ជួយពាំងគ្រាប់កាំភ្លើងដែលទាហានបាញ់សង្គ្រប់ទៅលើគាត់។បន្ទាប់ពីបាញ់ជាច្រើនគ្រាប់[[ដាប ឈួន]]មិនស្លាប់ដោយសារតែភរិយាគាត់ចេះវិជ្ជាពិសេស ដែលបញ្ចៀសគ្រាប់និងបាញ់មិនមុត។ទាហានទាំងនោះក៏ចាប់ពួកគេដាក់ឡានយកទៅដាក់ពន្ធនាគារប៉ុន្តែយោងទៅតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញថា[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបាននាំទៅកន្លែងមួយហើយត្រូវបានសម្លាប់នៅទីនោះ។លោក[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានសម្លាប់និងកប់នៅក្នុងព្រៃគោកប្រមាដែលសាកសពជាប់ខ្នោះដៃ និងបាញ់សុសដោយគ្រាប់កាំភ្លើងព្រោះត្រូវអ្នកភូមិរកឃើញប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក។គេនិយាយតៗគ្នាថាគាត់ស្លាប់ដោយសារបាបកម្មគាត់ព្រោះគាត់ធ្វើអំពើអាក្រក់ច្រើនណាស់។ក្រោយ[[ដាប ឈួន]]ស្លាប់មន្ទីរធម្មការនិងសាសនា[[ខេត្តសៀមរាប]]បានយករូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅថែរក្សានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨។១៥ ឆ្នាំក្រោយមករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយម្តងទៀតនៅ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅ[[កម្ពុជា]]បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារទាហានរដ្ឋាភិបាល[[លន់ នល់]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]នាឆ្នាំ ១៩៧៣។មន្រ្តីធម្មការនិងសាសនាខេត្តបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់រូបសំណាកដើម្បីបញ្ចៀសពីការបំផ្លាញប៉ុន្តែត្រូវទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]រកឃើញពេលពួកគេគ្រប់គ្រង់ទីក្រុងនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។បើតាមគោលការណ៍[[ខ្មែរក្រហម]]គឺតម្រូវឲ្យលុបបំបាត់[[សាសនា]]នៅក្នុងប្រទេសដូច្នេះមេបញ្ជាការទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បានបញ្ជាឲ្យកូនទាហានយករូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅទម្លាក់ក្នុងទឹក[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ក្រោយប្រព្រឹត្តមេបញ្ជាការនិងទាហាន[ខ្មែរក្រហម]]ជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺបន្ទាប់ពីបានទម្លាក់បដិមាទាំង ០២ អង្គនេះទៅក្នុងស្ទឹង។រូបសំណាកទាំង ០២ ព្រះអង្គនេះត្រូវត្រាំក្នុងទឹករហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ដកថយចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រោយពីរបប[[ខ្មែរក្រហម]]បានដួលរលំ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលដឹងពីរឿងនោះបាននាំគ្នាស្រង់[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ពីបាតស្ទឹងមកតម្កល់ក្នុង[[វត្តដំណាក់​|វត្តព្រះរាជដំណាក់]]ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ព្រះមេគណ[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះនាម'''ពុត ពន'''និងអតីតអភិបាល[[ខេត្តសៀមរាប]]លោក'''នៅ សំ'''បានកសាងស្តូបដាក់តម្កល់រូបសំណាកដែលមានបារមីទាំង ០២ នៅក្នុងទីតាំងសព្វថ្ងៃនេះ។សូមជម្រាបថាបច្ចុប្បន្នរូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់អ្នក[[ខេត្តសៀមរាប]]និងមហាជនទូទៅដែលគេជឿថាមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ទីតាំងសក្ការៈបូជានេះជាទីតាំងស័ក្តិសិទ្ធិនិងមានប្រវត្តិបែបអច្ឆរិយៈតែមួយគត់ដែលប្រជាជន[[ខ្មែរ]]នៅពេលទៅដល់ទីនោះមិនអាចរំលងដោយមិនចូលគោរពបូជាបានឡើយ។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Radio |first=VAYO FM |title=ប្រវត្តិនិងជំនឿលើព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម - វិទ្យុវាយោ |url=https://vayofm.com/news/detail/128389-761.html |access-date=2025-06-19 |website=VAYO FM Radio |language=en}}&lt;/ref&gt;

រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះគឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖

* '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម

* '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។

* '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យ[[ខ្មែរ]]បុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»'''

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ព[[ចាម]]និងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់

* '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]

* '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព'''ស្រីវទ៌្ធន'''ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]]រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]

* '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]])

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)នៅក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])

* '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន'''។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=TONG |date=2022-12-19 |title=មកស្គាល់ឈ្មោះ និងស្នាដៃរបស់មេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរ ១២រូប ត្រូវបានសង់រូបសំណាកនៅសួនព្រះរាជដំណាក់ក្រុងសៀមរាប |url=https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270473-2022-12-19-10-20-51.html |access-date=2025-06-16 |website=FRESH NEWS |language=en-gb}}&lt;/ref&gt;

== ស្ទឹងសៀមរាប ==
[[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]]
[[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។
 
[[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=ស្ទឹង​សៀមរាប​ប្រដូច​ទៅនឹង​ទន្លេ​គង្គា​របស់​ឥណ្ឌា​ |url=https://thmeythmey.com/detail/46648 |access-date=2025-06-16 |website=thmeythmey.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

== ប្រជាសាស្រ្ត==
ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥&lt;ref&gt;ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣&lt;/ref&gt;។ប្រជាជនដែលរស់នៅ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។

== លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ ==
ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.មពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង ខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.មដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានរបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រឡាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖
:'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ
:'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ
:'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។
ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។
[[File:Tonle Sap Lake phases.gif|thumb|ផែនទីនៃបឹងទន្លេសាប]]
ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារជៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]នោះមានដូចជា ៖ 
* [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំក្រោម]]'''មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង'''[[ភ្នំក្រោម]]'''ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង '''ភ្នំបាក់ខែង'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។

* [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះ'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ''' និង '''ភ្នំល្អាង'''មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។

* [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺ'''ភ្នំចង្ហា''' និង '''ភ្នំកង្ហិត'''ស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។

* [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំគូលែន]]'''មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ'''ភ្នំរាម'''មានព្រៃសហគមន៍'''ភ្នំទំពូង'''នៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] '''ភ្នំតាវ៉ា'''ស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង '''ភ្នំខ្យង'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ 

* [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ''' និង '''ភ្នំមហាឥសី'''ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។

* [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]]'''ភ្នំឆ្កែកូន'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំតាទូស'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង '''ភ្នំកងរី'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។

* [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំពើងតានន់'''ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង '''ភ្នំម្រេច'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។

* [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំចង្ក្រានរយ'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] '''ភ្នំសង្កែ''' '''ភ្នំបាយដុត'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង '''ភ្នំអាជ្ញារាម'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ 

* [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំទ្រង់បាត'''ដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។

* [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ូង'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង '''ភ្នំដី'''ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ 

* [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំហប់'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំក្បាលស្ពាន'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] '''ភ្នំទេវៈ'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង '''[[ភ្នំគូលែន]]'''ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។

* [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។

*[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំបូក'''មានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2018-08-24 |title=មោះ​! មក​ស្គាល់​ភ្នំ​ចំនួន​៤១​ភ្នំ​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង​រមណី​ដ្ឋា​ន​ជា​ច្រើន​ទៀត |url=https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/691560.html |access-date=2025-06-16 |website=Koh Santepheap Daily |language=km}}&lt;/ref&gt;

== រដ្ឋបាល ==
ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក
! ក្រុងនិងស្រុក
! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង
! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក
|-
| ១៧០១
| [[ស្រុកអង្គរជុំ]]
| Angkor Chum
|[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០២
| [[ស្រុកអង្គរធំ]]
| Angkor Thum
|[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៣
| [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]
| Banteay Srei
|[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៤
| [[ស្រុកជីក្រែង]]
| Chi Kraeng
|[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៦
| [[ស្រុកក្រឡាញ់]]
| Kralanh
|[[File:1706 Kralanh  District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៧
| [[ស្រុកពួក]]
| Puok
|[[File:1707 Puok District.svg|thumb]]
|-
| ១៧០៩
| [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]
| Prasat Bakong
|[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១០
| [[ក្រុងសៀមរាប]]
| Siem Reab
|[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]]
|-
| ១៧១១
| [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]
| Soutr Nikom
|[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១២
| [[ស្រុកស្រីស្នំ]]
| Srei Snam
|[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១៣
| [[ស្រុកស្វាយលើ]]
| Svay Leu
|[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១៤
| [[ស្រុកវ៉ារិន]]
| Varin
|[[File:1714 Varin District.svg|thumb]]
|-
| ១៧១៥
| [[ក្រុងរុនតាឯក]]
| Run Ta Ek
|-
|}

== មធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូន ==
*'''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ'''
[[File:Siem_reap_airport.JPG|thumb]]
'''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិគោកដូង]] [[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&amp;Itemid=79&amp;lang=en|title=Cambodia Airports Traffic Data|website=Cambodia-airports.com|access-date=2025-06-16|archivedate=2009-09-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090911094100/http://www.cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&amp;Itemid=79&amp;lang=en|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CAPA&quot;&gt;{{Cite web |title=New Siem Reap-Angkor International Airport New Airport Profile {{!}} CAPA |url=https://centreforaviation.com/data/profiles/newairports/new-siem-reap-angkor-international-airport |access-date=2022-12-06 |website=centreforaviation.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ttgasia.com/2023/07/31/new-siem-reap-international-airport-to-begin-operations-in-october/|title=New Siem Reap International Airport to begin operations in October|publisher=TIG Asia|date=31 July 2023|accessdate=20 September 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ABC&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;XN&quot;/&gt;

[[File:New_Siem_Reap-Angkor_International_Airport_01.jpg|thumb]]
'''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិក្រៀលពង]] [[ឃុំពពេល]] និង [[ភូមិប្រវ៉ាល]] [[ឃុំតាយ៉ែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]]  ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលធំជាងគេបង្អស់ទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោតាខ្មៅ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ]]នៅក្នុង[[ភូមិតាព្រហ្ម]] [[ឃុំបឹងខ្យាង]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្តាល]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។&lt;ref&gt;{{Citation|title=Groundwater development and management in Siem Reap, Cambodia|url=https://doi.org/10.1201/b14895-69|publisher=CRC Press|date=2013-05-12|accessdate=2025-06-16|isbn=978-1-138-00055-1|pages=595–601|first=M|last=Nishigaki|first2=S|last2=Takahashi|first3=M|last3=Takahashi|first4=Y|last4=Maruo}}&lt;/ref&gt;

== តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប==
តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]របស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់[[មហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា|ប្រាសាទមហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា]]ដែលកសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាល[[:en:Fourth Dynasty of Egypt|រាជវង្សទី ០៤ នៃអេហ្ស៊ីបបុរាណ]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ'''ហង់រី មូហូត(Henri Mouhot)'''​ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]]ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។

* '''កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye'''
[[File:អង្គរអាយ.jpg|thumb|]]
ប្រសិនបើនិយាយពីទឹកដីនៃក្រុងបុរាណខេត្តសៀមរាបច្បាស់ជាមានមនុស្សជាច្រើននឹកឃើញដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]និងប្រាង្គប្រាសាទនានាជាច្រើនទៀតដែលបានលាក់ខ្លួនកំពុងរង់ចាំភ្ញៀវទេសចរមកពីជិតឆ្ងាយទៅទស្សនា។តែបើទៅខេត្តសៀមរាបជាច្រើនដងបន្តិចភ្ញៀវទេសចរប្រាកដណាស់ថានឹងសួរថាក្រៅពីប្រាសាទនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនិងគួរឲ្យចង់ទស្សនា។ដោយឡែកថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ក៏បានដាក់ដំណើរការកន្ត្រកវិលយក្សដែលមានឈ្មោះថា '''Angkor Eye''' ដែលជាបទពិសោធន៍កម្សាន្តថ្មីមួយបែបទាំងស្រៀវទាំងរំភើបប្រសិនបើបានជិះលេងកម្សាន្ត។

កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានកម្ពស់រហូតដល់ទៅ ៨៥ ម៉ែត្រពីដីដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរដែលមកជិះកម្សាន្តអាចទស្សនាទេសភាពបាន ៣៦០ ដឺក្រេជុំវិញ[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងមូលតែម្ដងហើយសរុបមាន ៤៨ កាប៊ីនបំពាក់ដោយមាស៊ីនត្រជាក់។សម្រាប់តម្លៃនៅក្នុងការជិះមួយលើកសម្រាប់មនុស្សធំចាប់ពី ១២ ឆ្នាំ(adult)[[ជនជាតិខ្មែរ]]មានតម្លៃ ០៥$ សម្រាប់ជនបរទេសតម្លៃ ១២$ ចំណែកក្មេងអាយុក្រោម ១២ ឆ្នាំ[[ជនជាតិខ្មែរ]]តម្លៃ ២.៥$ បរទេសតម្លៃ ០៥$ និងក្មេងទូទៅក្រោម ០៣ ឆ្នាំអាចចូលលេងដោយឥតគិតថ្លៃដែលនៅក្នុងការជិះមួយជុំគឺមានរយៈពេល ១៨ នាទី។

សម្រាប់កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិគ្រួស]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមបណ្ដោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលនៅជាប់នឹង[[ភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា|ភូមិវប្បធម៌]]។ប្រសិនបើចង់ទស្សនាឲ្យកាន់តែស្អាតទៀតនោះភ្ញៀវទេសចរអាចជិះបាននៅចន្លោះម៉ោង ០៥ ទៅ ០៦ ល្ងាចដែលជាពេលវេលាដែលអាចទស្សនាថ្ងៃលិចជាមួយនឹងទេសភាពពីក្រុងរហូតដល់ជាយក្រុងឯណោះ។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2020-03-06 |title=ទាំងស្រៀវ ទាំងរំភើប ៣៦០ដឺក្រេ ៨៥ម៉ែត្រពីដី ជាមួយទេសភាពកម្រនៃក្រុងសៀមរាប លើកន្រ្តកយក្ស Angkor Eye |url=https://www.kampucheers.com/siemreap-angkor-eye/ |access-date=2025-06-16 |website=KAMPUCHEERS |language=en}}&lt;/ref&gt;

==ឯកសារពិគ្រោះ==
{{reflist|1}}

{{Geographic location
|Centre    = ខេត្តសៀមរាប
|North     = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]]
|Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]]
|East      = 
|Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
|South     = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]]
|Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]]
|West      = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]
|Northwest = 
}}

{{ខេត្តសៀមរាប}}
{{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}}

[[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]
[[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]]</text>
      <sha1>4683cmdi2g95hfo4hlxrrno66a0go5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ស្រុកកៀនស្វាយ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2899</id>
    <revision>
      <id>322515</id>
      <parentid>285140</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T19:22:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>119.13.157.235</ip>
      </contributor>
      <origin>322515</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12464" sha1="bvwzxdq9czxlmxpv24amsxnudumghcn" xml:space="preserve">{{coord|11|30|32|N|105|4|31|E|region:KH|display=title}}
{{Infobox settlement
&lt;!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  ----------------&gt;
|name          = កៀនស្វាយ 
|other_name             =
|native_name            = 
|nickname               = 
|settlement_type        = [[បញ្ជីស្រុកនិងខណ្ឌកម្ពុជា|ស្រុក]] 
&lt;!-- images and maps  -----------&gt;
|image_skyline          = Kien svay.jpg
|imagesize              = 250px
|image_caption          = វាលមួយនៅកៀនស្វាយ
|image_map              = 
|mapsize                =
|map_caption            = 
|pushpin_map            =Cambodia&lt;!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --&gt;
|pushpin_label_position =bottom
|pushpin_mapsize        =
|pushpin_map_caption    =ទីតាំងនៅកម្ពុជា
&lt;!-- Location ------------------&gt;
|coordinates_region     = KH
|subdivision_type       = ប្រទេស
|subdivision_name       = {{flag|កម្ពុជា}}
|subdivision_type1      = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]]
|subdivision_name1      = [[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]]
|subdivision_type2      = ឃុំ
|subdivision_name2      = ៨
|subdivision_type3      = ភូមិ
|subdivision_name3      = ?
|&lt;!-- Politics -----------------&gt;
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|established_title      =  &lt;!-- Settled --&gt;
|established_date       = 
&lt;!-- Area    ---------------------&gt;
|area_total_km2           =  &lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
|area_land_km2            = &lt;!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion--&gt;
&lt;!-- Population   -----------------------&gt;
|population_as_of               =១៩៩៨
|population_footnotes           =&lt;ref&gt;{{cite book|title=ជំរឿនប្រជាជនសកលកម្ពុជា ១៩៩៨: វចនានុក្រមភូមិសាស្ត្រភូមិ|publisher=វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ|date=ខែកុម្ភៈ ២០០០|pages=១៤៩–១៥២}}&lt;/ref&gt;
|population_note                =
|population_total               =148,358
|population_density_km2         =
|population_density_sq_mi       =
&lt;!-- General information  ---------------&gt;
|timezone               =+៧
|utc_offset             = 
|timezone_DST           = 
|utc_offset_DST         = 
|latd=11|latm=30|lats=32|latNS=N
|longd=105|longm=4|longs=31|longEW=E
|elevation_footnotes    =  &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m            = 
|elevation_ft           =
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --------&gt;
|postal_code_type       =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code            =
|area_code              =
|website                =
|blank_name            =ភូមិក្រម
|blank_info            =០៨០២
|footnotes              = 
}}

'''កៀនស្វាយ'''គឺជា[[ស្រុក]]មួយនៃ[[ខេត្តកណ្ដាល]] [[កម្ពុជា]]។ ស្រុកនេះបានបែងចែកទៅជា៨[[ឃុំ]] និង ?[[ភូមិ]]។ ក្បែរទីប្រជុំជននៅទីនោះគឺជា ''រមណីយដ្ឋាន'' ដែលមានកញ្ចុសតូចៗនៅលើទន្លេ។ ទីនេះគឺជាកន្លែងដំណើរកំសាន្តចុងសប្ដាហ៍ពេញនិយមរបស់អ្នករស់នៅភ្នំពេញ។ ស្រុកកៀនស្វាយសណ្ដូកលើផ្លូវជាតិលេខ១។ ស្រុកត្រូវបានភ្ជាប់រវាងរាជធានីភ្នំពេញទៅកាន់ខេត្តស្វាយរៀង។ ប្រជាជនភាគច្រើននៅទីនោះគឺជាកសិករ។ 

== រដ្ឋបាល ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! កូដឃុំ
! [[ឃុំ]]
! អក្សរឡាតាំង
! [[ភូមិ]]
! ចំនួនភូមិ
|-
| ០៨០២០១
| [[ឃុំបន្ទាយដែក|បន្ទាយដែក]]
| Banteay Daek
| [[ភូមិខ្សុំ|ខ្សុំ]] [[ភូមិកណ្ដាលលើ|កណ្តាលលើ]] [[ភូមិកណ្ដាលក្រោម|កណ្តាលក្រោម]]
| ៣
|-
| ០៨០២០២
| [[ឃុំឈើទាល|ឈើទាល]]
| Chheu Teal
| [[ភូមិឫស្សីស្រុក|ប្ញស្សីស្រុក]] [[ភូមិឈើទាល|ឈើទាល]] [[ភូមិព្រែកស្វាយ|ព្រែកស្វាយ]] [[ភូមិស្រែអំពិល|ស្រែអំពិល]]
| ៤
|-
| ០៨០២០៣
| [[ឃុំដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]]
| Dei Edth
| [[ភូមិពពាលខែ|ពពាលខែ]] [[ភូមិដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]] [[ភូមិកោះផុស|កោះផុស]] [[ភូមិស្ដៅកន្លែង|ស្តៅកនែ្លង]]
| ៣
|-
| ០៨០២០៤
| [[ឃុំកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]]
| Kampong Svay
| [[ភូមិព្រែកដូង|ព្រែកដូង]] [[ភូមិកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ភូមិព្រែកតានប់|ព្រែកតានប់]]
| ៣
|-
| ០៨០២០៦
| [[ឃុំគគីរ|គគីរ]]
| Kokir
| [[ភូមិទួលត្នោត|ទួលត្នោត]] [[ភូមិតារាប|តារាប]] [[ភូមិដូនសរ|ដូនសរ]] [[ភូមិស្លាបតាអោន|ស្លាបតាអោន]] [[ភូមិចន្លក់|ចន្លក់]]
| ៣
|- 
| ០៨០២០៧
| [[ឃុំគគីរធំ|គគីរធំ]]
| Kokir Thum
| [[ភូមិពោធិ៍មៀវ|ពោធិ៏មៀវ]] [[ភូមិគគីរធំ|គគីរធំ]] [[ភូមិរាំងដេក|រាំងដេក]] [[ភូមិកោះតេជោ|កោះតេជោ]]
| ៤
|- 
| ០៨០២០៨
| [[ឃុំភូមិធំ|ភូមិធំ]]
| Phum Thum
| [[ភូមិកោះប្រាក់|កោះប្រាក់]] [[ភូមិធំ|ធំ]] [[ភូមិរទាំង|រទាំង]]
| ៣
|- 
| ០៨០២១១
| [[ឃុំសំរោងធំ|សំរោងធំ]]
| Samraong Thum
| [[ភូមិជ័យឧត្តម|ជ័យឧត្តម]] [[ភូមិព្រែកតាកែវ|ព្រែកតាកែវ]] [[ភូមិជ្រោយដង|ជ្រោយដង]] [[ភូមិស្ទឹង|ស្ទឹង]] [[ភូមិព្រែកត្រែង|ព្រែកត្រែង]] [[ភូមិសំរោងក្អែរ|សំរោងកែ្អរ]]
| ៦
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ចំនួនភូមិសរុប
| ២៩ភូមិ
|}

== វិស័យអប់រំ ==
នៅក្នុងស្រុកកៀនស្វាយមានវិទ្យាល័យចំនួន១ ឈ្មោះវិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧ ។
===វិទ្យាល័យ===
*[[វិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧]]
*[[វិទ្យាល័យសាន់នីវូ​សំរោងធំ]]
*[[វិទ្យាល័យ​ហ៊ុន សែន សិរីដីដុះ]]

===អនុវិទ្យាល័យ===
*[[អនុវិទ្យាល័យ​បន្ទាយដែក]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរធំ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​រទាំង]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​ឬស្សីស្រុក]]


===សាលាបឋមសិក្សា===
*[[សាលាបឋមសិក្សាបន្ទាយដែក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកត្រែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងក្អែរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យឧត្ដម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យមង្គល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាខ្សុំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាវត្ដកោះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកោះប្រាក់]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្លាកែត]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកៀនស្វាយក្រៅ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្ដៅកន្លែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកប៉ូ|សាលាបឋមសិក្សាគគីរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាគគីរធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សារទាំង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជា សីុម អង្គរជ័យ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាពោធិព្រឹក្ស]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ស្រែអំពិល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហេង សំរិន សិរីដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកំពុងស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ដូនស]]
....
==វិស័យសុខាភិបាល==
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកកៀនស្វាយ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពដីឥដ្ឋ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពភូមិធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពបន្ទាយដែក]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពសំរោងធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពគគីរធំ]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារ​គគីរ]]
*[[ផ្សារ​សំរោង]]

==វត្ដ==
*[[វត្ដកៀនស្វាយក្រៅ]]
*[[វត្ដស្លាកែត]]
*[[វត្ដកោះប្រាក់]]
*[[វត្ដបទុមគង្គាស្ទឹង]]
*[[វត្ដខ្សុំ]]
*[[វត្ដសំរោងក្អែរ]]
*[[វត្ដសិរីបន្ទាយដែក]]
*[[វត្ដដូនស]]
*[[វត្ដជ័យឧត្ដម]]
*[[វត្ដជ័យមង្គល]]
*[[វត្ដសិរីពោធិព្រឹក្ស]]
*[[វត្ដអង្គរជ័យ]]
*[[វត្ដពោធិសិរីដីដុះ]]
*[[វត្ដដីឥដ្ឋ]]
*[[វត្ដស្ដៅកន្លែង]]
*[[វត្ដមូនីសុវណ្ណ]]
*[[វត្ដកែវមណីជោតិ]] ហៅវត្ដយក្ស
*[[វត្ដគគីរធំ]]
*[[វត្តពុទ្ធមណ្ឌល]]

== ឯកសារយោង ==
{{reflist|1}}
==តំណខាងក្រៅ==
*[http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html Kandal at Royal Government of Cambodia website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081224050400/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html |date=2008-12-24 }}
*[http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm Kandal at Ministry of Commerce website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090105165119/http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm |date=2009-01-05 }}


{{Cambodia-geo-stub}}


{{ស្រុកនៃកម្ពុជា}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ស្រុកនៃកម្ពុជា|កៀនស្វាយ]]


{{ខេត្តកណ្តាល}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តកណ្តាល]]</text>
      <sha1>bvwzxdq9czxlmxpv24amsxnudumghcn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322516</id>
      <parentid>322515</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T19:28:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>119.13.157.235</ip>
      </contributor>
      <origin>322516</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12849" sha1="6jlfqktyl2s6h1ehphdyc6mebb96zbo" xml:space="preserve">{{coord|11|30|32|N|105|4|31|E|region:KH|display=title}}
{{Infobox settlement
&lt;!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  ----------------&gt;
|name          = កៀនស្វាយ 
|other_name             =
|native_name            = 
|nickname               = 
|settlement_type        = [[បញ្ជីស្រុកនិងខណ្ឌកម្ពុជា|ស្រុក]] 
&lt;!-- images and maps  -----------&gt;
|image_skyline          = Kien svay.jpg
|imagesize              = 250px
|image_caption          = វាលមួយនៅកៀនស្វាយ
|image_map              = 
|mapsize                =
|map_caption            = 
|pushpin_map            =Cambodia&lt;!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --&gt;
|pushpin_label_position =bottom
|pushpin_mapsize        =
|pushpin_map_caption    =ទីតាំងនៅកម្ពុជា
&lt;!-- Location ------------------&gt;
|coordinates_region     = KH
|subdivision_type       = ប្រទេស
|subdivision_name       = {{flag|កម្ពុជា}}
|subdivision_type1      = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]]
|subdivision_name1      = [[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]]
|subdivision_type2      = ឃុំ
|subdivision_name2      = ៨
|subdivision_type3      = ភូមិ
|subdivision_name3      = ?
|&lt;!-- Politics -----------------&gt;
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|established_title      =  &lt;!-- Settled --&gt;
|established_date       = 
&lt;!-- Area    ---------------------&gt;
|area_total_km2           =  &lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
|area_land_km2            = &lt;!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion--&gt;
&lt;!-- Population   -----------------------&gt;
|population_as_of               =១៩៩៨
|population_footnotes           =&lt;ref&gt;{{cite book|title=ជំរឿនប្រជាជនសកលកម្ពុជា ១៩៩៨: វចនានុក្រមភូមិសាស្ត្រភូមិ|publisher=វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ|date=ខែកុម្ភៈ ២០០០|pages=១៤៩–១៥២}}&lt;/ref&gt;
|population_note                =
|population_total               =148,358
|population_density_km2         =
|population_density_sq_mi       =
&lt;!-- General information  ---------------&gt;
|timezone               =+៧
|utc_offset             = 
|timezone_DST           = 
|utc_offset_DST         = 
|latd=11|latm=30|lats=32|latNS=N
|longd=105|longm=4|longs=31|longEW=E
|elevation_footnotes    =  &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m            = 
|elevation_ft           =
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --------&gt;
|postal_code_type       =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code            =
|area_code              =
|website                =
|blank_name            =ភូមិក្រម
|blank_info            =០៨០២
|footnotes              = 
}}

'''កៀនស្វាយ'''គឺជា[[ស្រុក]]មួយនៃ[[ខេត្តកណ្ដាល]] [[កម្ពុជា]]។ ស្រុកនេះបានបែងចែកទៅជា៨[[ឃុំ]] និង ?[[ភូមិ]]។ ក្បែរទីប្រជុំជននៅទីនោះគឺជា ''រមណីយដ្ឋាន'' ដែលមានកញ្ចុសតូចៗនៅលើទន្លេ។ ទីនេះគឺជាកន្លែងដំណើរកំសាន្តចុងសប្ដាហ៍ពេញនិយមរបស់អ្នករស់នៅភ្នំពេញ។ ស្រុកកៀនស្វាយសណ្ដូកលើផ្លូវជាតិលេខ១។ ស្រុកត្រូវបានភ្ជាប់រវាងរាជធានីភ្នំពេញទៅកាន់ខេត្តស្វាយរៀង។ ប្រជាជនភាគច្រើននៅទីនោះគឺជាកសិករ។ 

== រដ្ឋបាល ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! កូដឃុំ
! [[ឃុំ]]
! អក្សរឡាតាំង
! [[ភូមិ]]
! ចំនួនភូមិ
|-
| ០៨០២០១
| [[ឃុំបន្ទាយដែក|បន្ទាយដែក]]
| Banteay Daek
| [[ភូមិខ្សុំ|ខ្សុំ]] [[ភូមិកណ្ដាលលើ|កណ្តាលលើ]] [[ភូមិកណ្ដាលក្រោម|កណ្តាលក្រោម]]
| ៣
|-
| ០៨០២០២
| [[ឃុំឈើទាល|ឈើទាល]]
| Chheu Teal
| [[ភូមិឫស្សីស្រុក|ប្ញស្សីស្រុក]] [[ភូមិឈើទាល|ឈើទាល]] [[ភូមិព្រែកស្វាយ|ព្រែកស្វាយ]] [[ភូមិស្រែអំពិល|ស្រែអំពិល]]
| ៤
|-
| ០៨០២០៣
| [[ឃុំដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]]
| Dei Edth
| [[ភូមិពពាលខែ|ពពាលខែ]] [[ភូមិដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]] [[ភូមិកោះផុស|កោះផុស]] [[ភូមិស្ដៅកន្លែង|ស្តៅកនែ្លង]]
| ៣
|-
| ០៨០២០៤
| [[ឃុំកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]]
| Kampong Svay
| [[ភូមិព្រែកដូង|ព្រែកដូង]] [[ភូមិកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ភូមិព្រែកតានប់|ព្រែកតានប់]]
| ៣
|-
| ០៨០២០៦
| [[ឃុំគគីរ|គគីរ]]
| Kokir
| [[ភូមិទួលត្នោត|ទួលត្នោត]] [[ភូមិតារាប|តារាប]] [[ភូមិដូនសរ|ដូនសរ]] [[ភូមិស្លាបតាអោន|ស្លាបតាអោន]] [[ភូមិចន្លក់|ចន្លក់]]
| ៣
|- 
| ០៨០២០៧
| [[ឃុំគគីរធំ|គគីរធំ]]
| Kokir Thum
| [[ភូមិពោធិ៍មៀវ|ពោធិ៏មៀវ]] [[ភូមិគគីរធំ|គគីរធំ]] [[ភូមិរាំងដេក|រាំងដេក]] [[ភូមិកោះតេជោ|កោះតេជោ]]
| ៤
|- 
| ០៨០២០៨
| [[ឃុំភូមិធំ|ភូមិធំ]]
| Phum Thum
| [[ភូមិកោះប្រាក់|កោះប្រាក់]] [[ភូមិធំ|ធំ]] [[ភូមិរទាំង|រទាំង]]
| ៣
|- 
| ០៨០២១១
| [[ឃុំសំរោងធំ|សំរោងធំ]]
| Samraong Thum
| [[ភូមិជ័យឧត្តម|ជ័យឧត្តម]] [[ភូមិព្រែកតាកែវ|ព្រែកតាកែវ]] [[ភូមិជ្រោយដង|ជ្រោយដង]] [[ភូមិស្ទឹង|ស្ទឹង]] [[ភូមិព្រែកត្រែង|ព្រែកត្រែង]] [[ភូមិសំរោងក្អែរ|សំរោងកែ្អរ]]
| ៦
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ចំនួនភូមិសរុប
| ២៩ភូមិ
|}

== វិស័យអប់រំ ==
នៅក្នុងស្រុកកៀនស្វាយមានវិទ្យាល័យចំនួន១ ឈ្មោះវិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧ ។
===វិទ្យាល័យ===
*[[វិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧]]
*[[វិទ្យាល័យសាន់នីវូ​សំរោងធំ]]
*[[វិទ្យាល័យ​ហ៊ុន សែន សិរីដីដុះ]]

===អនុវិទ្យាល័យ===
*[[អនុវិទ្យាល័យ​បន្ទាយដែក]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរធំ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​រទាំង]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​ឬស្សីស្រុក]]


===សាលាបឋមសិក្សា===
*[[សាលាបឋមសិក្សាបន្ទាយដែក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកត្រែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងក្អែរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យឧត្ដម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យមង្គល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាខ្សុំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាវត្ដកោះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកោះប្រាក់]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្លាកែត]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកៀនស្វាយក្រៅ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្ដៅកន្លែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកប៉ូ|សាលាបឋមសិក្សាគគីរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាគគីរធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សារទាំង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជា សីុម អង្គរជ័យ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាពោធិព្រឹក្ស]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ស្រែអំពិល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហេង សំរិន សិរីដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកំពុងស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ដូនស]]
....
==វិស័យសុខាភិបាល==
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកកៀនស្វាយ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពដីឥដ្ឋ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពភូមិធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពបន្ទាយដែក]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពសំរោងធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពគគីរធំ]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារ​គគីរ]]
*[[ផ្សារ​សំរោង]]

==វត្ដ==
*[[វត្ដកៀនស្វាយក្រៅ]]
*វត្តបទុមសត្ថា ហៅ វត្តថ្នី
*វត្តកោះសត្ថារាម
*[[វត្ដស្លាកែត]]
*[[វត្ដកោះប្រាក់]]ចាស់
*វត្តកោះប្រាក់ថ្មី
*វត្តព្រះពុទ្ធអណ្តែតរង្សី
*វត្តស្រែអំពិល
*វត្តទួលសំពៅរាជ្យ
*[[វត្ដបទុមគង្គាស្ទឹង]]
*[[វត្ដខ្សុំ]]
*[[វត្ដសំរោងក្អែរ]]
*[[វត្ដសិរីបន្ទាយដែក]]
*[[វត្ដដូនស]]
*[[វត្ដជ័យឧត្ដម]]
*[[វត្ដជ័យមង្គល]]
*[[វត្ដសិរីពោធិព្រឹក្ស]]
*[[វត្ដអង្គរជ័យ]]
*[[វត្ដពោធិសិរីដីដុះ]]
*[[វត្ដដីឥដ្ឋ]]
*[[វត្ដស្ដៅកន្លែង]]
*[[វត្ដមូនីសុវណ្ណ]] ហៅ វត្តតៈមល់
*[[វត្ដកែវមណីជោតិ]] ហៅវត្ដយក្ស
*[[វត្ដគគីរធំ]]
*[[វត្តពុទ្ធមណ្ឌល]]

== ឯកសារយោង ==
{{reflist|1}}
==តំណខាងក្រៅ==
*[http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html Kandal at Royal Government of Cambodia website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081224050400/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html |date=2008-12-24 }}
*[http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm Kandal at Ministry of Commerce website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090105165119/http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm |date=2009-01-05 }}


{{Cambodia-geo-stub}}


{{ស្រុកនៃកម្ពុជា}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ស្រុកនៃកម្ពុជា|កៀនស្វាយ]]


{{ខេត្តកណ្តាល}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តកណ្តាល]]</text>
      <sha1>6jlfqktyl2s6h1ehphdyc6mebb96zbo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322517</id>
      <parentid>322516</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T19:28:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>119.13.157.235</ip>
      </contributor>
      <origin>322517</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12911" sha1="4ypvagp3l2kplk9gx43mupcfd726zc2" xml:space="preserve">{{coord|11|30|32|N|105|4|31|E|region:KH|display=title}}
{{Infobox settlement
&lt;!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  ----------------&gt;
|name          = កៀនស្វាយ 
|other_name             =
|native_name            = 
|nickname               = 
|settlement_type        = [[បញ្ជីស្រុកនិងខណ្ឌកម្ពុជា|ស្រុក]] 
&lt;!-- images and maps  -----------&gt;
|image_skyline          = Kien svay.jpg
|imagesize              = 250px
|image_caption          = វាលមួយនៅកៀនស្វាយ
|image_map              = 
|mapsize                =
|map_caption            = 
|pushpin_map            =Cambodia&lt;!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --&gt;
|pushpin_label_position =bottom
|pushpin_mapsize        =
|pushpin_map_caption    =ទីតាំងនៅកម្ពុជា
&lt;!-- Location ------------------&gt;
|coordinates_region     = KH
|subdivision_type       = ប្រទេស
|subdivision_name       = {{flag|កម្ពុជា}}
|subdivision_type1      = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]]
|subdivision_name1      = [[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]]
|subdivision_type2      = ឃុំ
|subdivision_name2      = ៨
|subdivision_type3      = ភូមិ
|subdivision_name3      = ?
|&lt;!-- Politics -----------------&gt;
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|established_title      =  &lt;!-- Settled --&gt;
|established_date       = 
&lt;!-- Area    ---------------------&gt;
|area_total_km2           =  &lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
|area_land_km2            = &lt;!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion--&gt;
&lt;!-- Population   -----------------------&gt;
|population_as_of               =១៩៩៨
|population_footnotes           =&lt;ref&gt;{{cite book|title=ជំរឿនប្រជាជនសកលកម្ពុជា ១៩៩៨: វចនានុក្រមភូមិសាស្ត្រភូមិ|publisher=វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ|date=ខែកុម្ភៈ ២០០០|pages=១៤៩–១៥២}}&lt;/ref&gt;
|population_note                =
|population_total               =148,358
|population_density_km2         =
|population_density_sq_mi       =
&lt;!-- General information  ---------------&gt;
|timezone               =+៧
|utc_offset             = 
|timezone_DST           = 
|utc_offset_DST         = 
|latd=11|latm=30|lats=32|latNS=N
|longd=105|longm=4|longs=31|longEW=E
|elevation_footnotes    =  &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m            = 
|elevation_ft           =
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --------&gt;
|postal_code_type       =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code            =
|area_code              =
|website                =
|blank_name            =ភូមិក្រម
|blank_info            =០៨០២
|footnotes              = 
}}

'''កៀនស្វាយ'''គឺជា[[ស្រុក]]មួយនៃ[[ខេត្តកណ្ដាល]] [[កម្ពុជា]]។ ស្រុកនេះបានបែងចែកទៅជា៨[[ឃុំ]] និង ?[[ភូមិ]]។ ក្បែរទីប្រជុំជននៅទីនោះគឺជា ''រមណីយដ្ឋាន'' ដែលមានកញ្ចុសតូចៗនៅលើទន្លេ។ ទីនេះគឺជាកន្លែងដំណើរកំសាន្តចុងសប្ដាហ៍ពេញនិយមរបស់អ្នករស់នៅភ្នំពេញ។ ស្រុកកៀនស្វាយសណ្ដូកលើផ្លូវជាតិលេខ១។ ស្រុកត្រូវបានភ្ជាប់រវាងរាជធានីភ្នំពេញទៅកាន់ខេត្តស្វាយរៀង។ ប្រជាជនភាគច្រើននៅទីនោះគឺជាកសិករ។ 

== រដ្ឋបាល ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! កូដឃុំ
! [[ឃុំ]]
! អក្សរឡាតាំង
! [[ភូមិ]]
! ចំនួនភូមិ
|-
| ០៨០២០១
| [[ឃុំបន្ទាយដែក|បន្ទាយដែក]]
| Banteay Daek
| [[ភូមិខ្សុំ|ខ្សុំ]] [[ភូមិកណ្ដាលលើ|កណ្តាលលើ]] [[ភូមិកណ្ដាលក្រោម|កណ្តាលក្រោម]]
| ៣
|-
| ០៨០២០២
| [[ឃុំឈើទាល|ឈើទាល]]
| Chheu Teal
| [[ភូមិឫស្សីស្រុក|ប្ញស្សីស្រុក]] [[ភូមិឈើទាល|ឈើទាល]] [[ភូមិព្រែកស្វាយ|ព្រែកស្វាយ]] [[ភូមិស្រែអំពិល|ស្រែអំពិល]]
| ៤
|-
| ០៨០២០៣
| [[ឃុំដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]]
| Dei Edth
| [[ភូមិពពាលខែ|ពពាលខែ]] [[ភូមិដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]] [[ភូមិកោះផុស|កោះផុស]] [[ភូមិស្ដៅកន្លែង|ស្តៅកនែ្លង]]
| ៣
|-
| ០៨០២០៤
| [[ឃុំកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]]
| Kampong Svay
| [[ភូមិព្រែកដូង|ព្រែកដូង]] [[ភូមិកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ភូមិព្រែកតានប់|ព្រែកតានប់]]
| ៣
|-
| ០៨០២០៦
| [[ឃុំគគីរ|គគីរ]]
| Kokir
| [[ភូមិទួលត្នោត|ទួលត្នោត]] [[ភូមិតារាប|តារាប]] [[ភូមិដូនសរ|ដូនសរ]] [[ភូមិស្លាបតាអោន|ស្លាបតាអោន]] [[ភូមិចន្លក់|ចន្លក់]]
| ៣
|- 
| ០៨០២០៧
| [[ឃុំគគីរធំ|គគីរធំ]]
| Kokir Thum
| [[ភូមិពោធិ៍មៀវ|ពោធិ៏មៀវ]] [[ភូមិគគីរធំ|គគីរធំ]] [[ភូមិរាំងដេក|រាំងដេក]] [[ភូមិកោះតេជោ|កោះតេជោ]]
| ៤
|- 
| ០៨០២០៨
| [[ឃុំភូមិធំ|ភូមិធំ]]
| Phum Thum
| [[ភូមិកោះប្រាក់|កោះប្រាក់]] [[ភូមិធំ|ធំ]] [[ភូមិរទាំង|រទាំង]]
| ៣
|- 
| ០៨០២១១
| [[ឃុំសំរោងធំ|សំរោងធំ]]
| Samraong Thum
| [[ភូមិជ័យឧត្តម|ជ័យឧត្តម]] [[ភូមិព្រែកតាកែវ|ព្រែកតាកែវ]] [[ភូមិជ្រោយដង|ជ្រោយដង]] [[ភូមិស្ទឹង|ស្ទឹង]] [[ភូមិព្រែកត្រែង|ព្រែកត្រែង]] [[ភូមិសំរោងក្អែរ|សំរោងកែ្អរ]]
| ៦
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ចំនួនភូមិសរុប
| ២៩ភូមិ
|}

== វិស័យអប់រំ ==
នៅក្នុងស្រុកកៀនស្វាយមានវិទ្យាល័យចំនួន១ ឈ្មោះវិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧ ។
===វិទ្យាល័យ===
*[[វិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧]]
*[[វិទ្យាល័យសាន់នីវូ​សំរោងធំ]]
*[[វិទ្យាល័យ​ហ៊ុន សែន សិរីដីដុះ]]

===អនុវិទ្យាល័យ===
*[[អនុវិទ្យាល័យ​បន្ទាយដែក]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរធំ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​រទាំង]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​ឬស្សីស្រុក]]


===សាលាបឋមសិក្សា===
*[[សាលាបឋមសិក្សាបន្ទាយដែក]]
*សាលាបឋមសិក្សាទួលសូភី
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកត្រែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងក្អែរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យឧត្ដម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យមង្គល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាខ្សុំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាវត្ដកោះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកោះប្រាក់]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្លាកែត]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកៀនស្វាយក្រៅ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្ដៅកន្លែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកប៉ូ|សាលាបឋមសិក្សាគគីរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាគគីរធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សារទាំង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជា សីុម អង្គរជ័យ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាពោធិព្រឹក្ស]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ស្រែអំពិល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហេង សំរិន សិរីដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកំពុងស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ដូនស]]
....
==វិស័យសុខាភិបាល==
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកកៀនស្វាយ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពដីឥដ្ឋ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពភូមិធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពបន្ទាយដែក]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពសំរោងធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពគគីរធំ]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារ​គគីរ]]
*[[ផ្សារ​សំរោង]]

==វត្ដ==
*[[វត្ដកៀនស្វាយក្រៅ]]
*វត្តបទុមសត្ថា ហៅ វត្តថ្នី
*វត្តកោះសត្ថារាម
*[[វត្ដស្លាកែត]]
*[[វត្ដកោះប្រាក់]]ចាស់
*វត្តកោះប្រាក់ថ្មី
*វត្តព្រះពុទ្ធអណ្តែតរង្សី
*វត្តស្រែអំពិល
*វត្តទួលសំពៅរាជ្យ
*[[វត្ដបទុមគង្គាស្ទឹង]]
*[[វត្ដខ្សុំ]]
*[[វត្ដសំរោងក្អែរ]]
*[[វត្ដសិរីបន្ទាយដែក]]
*[[វត្ដដូនស]]
*[[វត្ដជ័យឧត្ដម]]
*[[វត្ដជ័យមង្គល]]
*[[វត្ដសិរីពោធិព្រឹក្ស]]
*[[វត្ដអង្គរជ័យ]]
*[[វត្ដពោធិសិរីដីដុះ]]
*[[វត្ដដីឥដ្ឋ]]
*[[វត្ដស្ដៅកន្លែង]]
*[[វត្ដមូនីសុវណ្ណ]] ហៅ វត្តតៈមល់
*[[វត្ដកែវមណីជោតិ]] ហៅវត្ដយក្ស
*[[វត្ដគគីរធំ]]
*[[វត្តពុទ្ធមណ្ឌល]]

== ឯកសារយោង ==
{{reflist|1}}
==តំណខាងក្រៅ==
*[http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html Kandal at Royal Government of Cambodia website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081224050400/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html |date=2008-12-24 }}
*[http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm Kandal at Ministry of Commerce website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090105165119/http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm |date=2009-01-05 }}


{{Cambodia-geo-stub}}


{{ស្រុកនៃកម្ពុជា}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ស្រុកនៃកម្ពុជា|កៀនស្វាយ]]


{{ខេត្តកណ្តាល}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តកណ្តាល]]</text>
      <sha1>4ypvagp3l2kplk9gx43mupcfd726zc2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322518</id>
      <parentid>322517</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T19:31:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>119.13.157.235</ip>
      </contributor>
      <origin>322518</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12941" sha1="mb7xp4i22e7vzvz4lte0wpr650rqbpv" xml:space="preserve">{{coord|11|30|32|N|105|4|31|E|region:KH|display=title}}
{{Infobox settlement
&lt;!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--&gt;
&lt;!-- Basic info  ----------------&gt;
|name          = កៀនស្វាយ 
|other_name             =
|native_name            = 
|nickname               = 
|settlement_type        = [[បញ្ជីស្រុកនិងខណ្ឌកម្ពុជា|ស្រុក]] 
&lt;!-- images and maps  -----------&gt;
|image_skyline          = Kien svay.jpg
|imagesize              = 250px
|image_caption          = វាលមួយនៅកៀនស្វាយ
|image_map              = 
|mapsize                =
|map_caption            = 
|pushpin_map            =Cambodia&lt;!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --&gt;
|pushpin_label_position =bottom
|pushpin_mapsize        =
|pushpin_map_caption    =ទីតាំងនៅកម្ពុជា
&lt;!-- Location ------------------&gt;
|coordinates_region     = KH
|subdivision_type       = ប្រទេស
|subdivision_name       = {{flag|កម្ពុជា}}
|subdivision_type1      = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]]
|subdivision_name1      = [[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]]
|subdivision_type2      = ឃុំ
|subdivision_name2      = ៨
|subdivision_type3      = ភូមិ
|subdivision_name3      = ?
|&lt;!-- Politics -----------------&gt;
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|established_title      =  &lt;!-- Settled --&gt;
|established_date       = 
&lt;!-- Area    ---------------------&gt;
|area_total_km2           =  &lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
|area_land_km2            = &lt;!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion--&gt;
&lt;!-- Population   -----------------------&gt;
|population_as_of               =១៩៩៨
|population_footnotes           =&lt;ref&gt;{{cite book|title=ជំរឿនប្រជាជនសកលកម្ពុជា ១៩៩៨: វចនានុក្រមភូមិសាស្ត្រភូមិ|publisher=វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ|date=ខែកុម្ភៈ ២០០០|pages=១៤៩–១៥២}}&lt;/ref&gt;
|population_note                =
|population_total               =148,358
|population_density_km2         =
|population_density_sq_mi       =
&lt;!-- General information  ---------------&gt;
|timezone               =+៧
|utc_offset             = 
|timezone_DST           = 
|utc_offset_DST         = 
|latd=11|latm=30|lats=32|latNS=N
|longd=105|longm=4|longs=31|longEW=E
|elevation_footnotes    =  &lt;!--for references: use &lt;ref&gt; &lt;/ref&gt; tags--&gt;
|elevation_m            = 
|elevation_ft           =
&lt;!-- Area/postal codes &amp; others --------&gt;
|postal_code_type       =  &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
|postal_code            =
|area_code              =
|website                =
|blank_name            =ភូមិក្រម
|blank_info            =០៨០២
|footnotes              = 
}}

'''កៀនស្វាយ'''គឺជា[[ស្រុក]]មួយនៃ[[ខេត្តកណ្ដាល]] [[កម្ពុជា]]។ ស្រុកនេះបានបែងចែកទៅជា៨[[ឃុំ]] និង ?[[ភូមិ]]។ ក្បែរទីប្រជុំជននៅទីនោះគឺជា ''រមណីយដ្ឋាន'' ដែលមានកញ្ចុសតូចៗនៅលើទន្លេ។ ទីនេះគឺជាកន្លែងដំណើរកំសាន្តចុងសប្ដាហ៍ពេញនិយមរបស់អ្នករស់នៅភ្នំពេញ។ ស្រុកកៀនស្វាយសណ្ដូកលើផ្លូវជាតិលេខ១។ ស្រុកត្រូវបានភ្ជាប់រវាងរាជធានីភ្នំពេញទៅកាន់ខេត្តស្វាយរៀង។ ប្រជាជនភាគច្រើននៅទីនោះគឺជាកសិករ។ 

== រដ្ឋបាល ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! កូដឃុំ
! [[ឃុំ]]
! អក្សរឡាតាំង
! [[ភូមិ]]
! ចំនួនភូមិ
|-
| ០៨០២០១
| [[ឃុំបន្ទាយដែក|បន្ទាយដែក]]
| Banteay Daek
| [[ភូមិខ្សុំ|ខ្សុំ]] [[ភូមិកណ្ដាលលើ|កណ្តាលលើ]] [[ភូមិកណ្ដាលក្រោម|កណ្តាលក្រោម]]
| ៣
|-
| ០៨០២០២
| [[ឃុំឈើទាល|ឈើទាល]]
| Chheu Teal
| [[ភូមិឫស្សីស្រុក|ប្ញស្សីស្រុក]] [[ភូមិឈើទាល|ឈើទាល]] [[ភូមិព្រែកស្វាយ|ព្រែកស្វាយ]] [[ភូមិស្រែអំពិល|ស្រែអំពិល]]
| ៤
|-
| ០៨០២០៣
| [[ឃុំដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]]
| Dei Edth
| [[ភូមិពពាលខែ|ពពាលខែ]]
[[ភូមិដីឥដ្ឋ|ដីឥដ្ឋ]] [[ភូមិកោះផុស|កោះផុស]] [[ភូមិស្ដៅកន្លែង|ស្តៅកនែ្លង]]
| ៤
|-
| ០៨០២០៤
| [[ឃុំកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]]
| Kampong Svay
| [[ភូមិព្រែកដូង|ព្រែកដូង]] [[ភូមិកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ភូមិព្រែកតានប់|ព្រែកតានប់]]
| ៣
|-
| ០៨០២០៦
| [[ឃុំគគីរ|គគីរ]]
| Kokir
| [[ភូមិទួលត្នោត|ទួលត្នោត]] [[ភូមិតារាប|តារាប]] [[ភូមិដូនសរ|ដូនសរ]] [[ភូមិស្លាបតាអោន|ស្លាបតាអោន]] [[ភូមិចន្លក់|ចន្លក់]]
គគីរ
កោះបៀរ
| 7
|- 
| ០៨០២០៧
| [[ឃុំគគីរធំ|គគីរធំ]]
| Kokir Thum
| [[ភូមិពោធិ៍មៀវ|ពោធិ៏មៀវ]] [[ភូមិគគីរធំ|គគីរធំ]] [[ភូមិរាំងដេក|រាំងដេក]] [[ភូមិកោះតេជោ|កោះតេជោ]]
| ៤
|- 
| ០៨០២០៨
| [[ឃុំភូមិធំ|ភូមិធំ]]
| Phum Thum
| [[ភូមិកោះប្រាក់|កោះប្រាក់]] [[ភូមិធំ|ធំ]] [[ភូមិរទាំង|រទាំង]]
| ៣
|- 
| ០៨០២១១
| [[ឃុំសំរោងធំ|សំរោងធំ]]
| Samraong Thum
| [[ភូមិជ័យឧត្តម|ជ័យឧត្តម]] [[ភូមិព្រែកតាកែវ|ព្រែកតាកែវ]] [[ភូមិជ្រោយដង|ជ្រោយដង]] [[ភូមិស្ទឹង|ស្ទឹង]] [[ភូមិព្រែកត្រែង|ព្រែកត្រែង]] [[ភូមិសំរោងក្អែរ|សំរោងកែ្អរ]]
| ៦
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ចំនួនភូមិសរុប
| ២៩ភូមិ
|}

== វិស័យអប់រំ ==
នៅក្នុងស្រុកកៀនស្វាយមានវិទ្យាល័យចំនួន១ ឈ្មោះវិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧ ។
===វិទ្យាល័យ===
*[[វិទ្យាល័យជ័យវរ្ម័នទី៧]]
*[[វិទ្យាល័យសាន់នីវូ​សំរោងធំ]]
*[[វិទ្យាល័យ​ហ៊ុន សែន សិរីដីដុះ]]

===អនុវិទ្យាល័យ===
*[[អនុវិទ្យាល័យ​បន្ទាយដែក]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​គគីរធំ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​រទាំង]]
*[[អនុវិទ្យាល័យ​ឬស្សីស្រុក]]


===សាលាបឋមសិក្សា===
*[[សាលាបឋមសិក្សាបន្ទាយដែក]]
*សាលាបឋមសិក្សាទួលសូភី
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកត្រែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោងក្អែរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យឧត្ដម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជ័យមង្គល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាខ្សុំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាវត្ដកោះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកោះប្រាក់]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្លាកែត]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកៀនស្វាយក្រៅ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាស្ដៅកន្លែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកប៉ូ|សាលាបឋមសិក្សាគគីរ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាគគីរធំ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាសំរោង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សារទាំង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាជា សីុម អង្គរជ័យ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាពោធិព្រឹក្ស]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាព្រែកស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ស្រែអំពិល]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហេង សំរិន សិរីដីដុះ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាកំពុងស្វាយ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុន សែន ដូនស]]
....
==វិស័យសុខាភិបាល==
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកកៀនស្វាយ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពដីឥដ្ឋ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពភូមិធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពបន្ទាយដែក]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពសំរោងធំ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពគគីរធំ]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារ​គគីរ]]
*[[ផ្សារ​សំរោង]]

==វត្ដ==
*[[វត្ដកៀនស្វាយក្រៅ]]
*វត្តបទុមសត្ថា ហៅ វត្តថ្នី
*វត្តកោះសត្ថារាម
*[[វត្ដស្លាកែត]]
*[[វត្ដកោះប្រាក់]]ចាស់
*វត្តកោះប្រាក់ថ្មី
*វត្តព្រះពុទ្ធអណ្តែតរង្សី
*វត្តស្រែអំពិល
*វត្តទួលសំពៅរាជ្យ
*[[វត្ដបទុមគង្គាស្ទឹង]]
*[[វត្ដខ្សុំ]]
*[[វត្ដសំរោងក្អែរ]]
*[[វត្ដសិរីបន្ទាយដែក]]
*[[វត្ដដូនស]]
*[[វត្ដជ័យឧត្ដម]]
*[[វត្ដជ័យមង្គល]]
*[[វត្ដសិរីពោធិព្រឹក្ស]]
*[[វត្ដអង្គរជ័យ]]
*[[វត្ដពោធិសិរីដីដុះ]]
*[[វត្ដដីឥដ្ឋ]]
*[[វត្ដស្ដៅកន្លែង]]
*[[វត្ដមូនីសុវណ្ណ]] ហៅ វត្តតៈមល់
*[[វត្ដកែវមណីជោតិ]] ហៅវត្ដយក្ស
*[[វត្ដគគីរធំ]]
*[[វត្តពុទ្ធមណ្ឌល]]

== ឯកសារយោង ==
{{reflist|1}}
==តំណខាងក្រៅ==
*[http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html Kandal at Royal Government of Cambodia website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081224050400/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kandal.html |date=2008-12-24 }}
*[http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm Kandal at Ministry of Commerce website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090105165119/http://www.moc.gov.kh/national_data_resource/Provincial%20Resources/Kandal/Index.htm |date=2009-01-05 }}


{{Cambodia-geo-stub}}


{{ស្រុកនៃកម្ពុជា}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ស្រុកនៃកម្ពុជា|កៀនស្វាយ]]


{{ខេត្តកណ្តាល}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តកណ្តាល]]</text>
      <sha1>mb7xp4i22e7vzvz4lte0wpr650rqbpv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ខណ្ឌដង្កោ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3076</id>
    <revision>
      <id>322511</id>
      <parentid>317532</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T13:48:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.217.51</ip>
      </contributor>
      <origin>322511</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6166" sha1="hkdx2tsg42ti3z6ixssq5tg6w3b2gtm" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       = ខណ្ឌនៃភ្នំពេញ.jpg
| map_caption     = ខណ្ឌដង្កោស្ថិតនៅក្នុងពណ៌ទាហាន [[ឯកសារចាស់]]
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2013-10-13 |archivedate=2013-10-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេស[[កម្ពុជា]]។ ខណ្ឌនេះត្រូវបានចែកទៅជា ១៣[[សង្កាត់]] និង ?[[ភូមិ]]។ ខណ្ឌនេះមានផ្ទៃក្រឡា១១១,៧៥៨៥ &amp;nbsp;គម&lt;sup&gt;២&lt;/sup&gt;។ តាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ១៩៩៨កម្ពុជា វាមានប្រជាជន៩២ ៤៦១នាក់ កាលពីខណ្ឌដង្កោស្ថិតនៅទីតាំង[[ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ]]នឹង[[ខណ្ឌមានជ័យ]]នៅឡើយ។&lt;ref&gt;{{Cite web| title = ជំរឿនប្រជាជនសកលកម្ពុជា១៩៩៨ លទ្ធផលជំរឿនចុងក្រោយ| publisher = វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ ក្រសួងផែនការ កម្ពុជា| date = ខែសីហា ២០០២| url = http://www.nis.gov.kh/nis/uploadFile/pdf/CensusResult98.pdf| accessdate = ២០១០-១១-២៥| archivedate = 2012-03-15| archiveurl = https://web.archive.org/web/20120315083750/http://www.nis.gov.kh/nis/uploadFile/pdf/CensusResult98.pdf| url-status = dead}} សូមមើលទំព័រ ១៧៣។&lt;/ref&gt;

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;


[[សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម]]ស្ថិតនៅក្នុងខណ្ឌដង្កោ។
==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
==ចប់==
[[ខណ្ឌមានជ័យ]]
[[ខណ្ឌកំបូល]]
២៥/៦/២៥</text>
      <sha1>hkdx2tsg42ti3z6ixssq5tg6w3b2gtm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322512</id>
      <parentid>322511</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T14:16:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.217.51</ip>
      </contributor>
      <origin>322512</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4704" sha1="j4zp84s6y4tamunzjrzja6m3mwxsjok" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       =  ភ្នំពេញ.jpg
| map_caption     = រូបសញ្ញ ភ្នំពេញ
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2013-10-13 |archivedate=2013-10-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេសកម្ពុជា។

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;

==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
==ចប់==
===សូមមើល===
[[ខណ្ឌមានជ័យ]]

[[ខណ្ឌកំបូល]]

២៦/៦/២៥</text>
      <sha1>j4zp84s6y4tamunzjrzja6m3mwxsjok</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322514</id>
      <parentid>322512</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T14:46:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.217.51</ip>
      </contributor>
      <origin>322514</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4730" sha1="3enwqk6eoz1ujncf3mt2ff8pm8n2rpy" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       =  Dangkao Commune Hall.jpg
| map_caption     = សាលាសង្កាត់ ដង្កោ
Dangkao commune hall
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2013-10-13 |archivedate=2013-10-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេសកម្ពុជា។

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;

==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
==ចប់==
===សូមមើល===
[[ខណ្ឌមានជ័យ]]

[[ខណ្ឌកំបូល]]

២៦/៦/២៥</text>
      <sha1>3enwqk6eoz1ujncf3mt2ff8pm8n2rpy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322519</id>
      <parentid>322514</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T01:48:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.225.43</ip>
      </contributor>
      <origin>322519</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4559" sha1="lrpwfz8osscp4zwza04xuc8nmudgpzx" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       =  Dangkao Commune Hall.jpg
| map_caption     = សាលាសង្កាត់ ដង្កោ
Dangkao commune hall
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេសកម្ពុជា។

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;

==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
==ខ្មែរ-អង់គ្លេស==
ដង្កោ</text>
      <sha1>lrpwfz8osscp4zwza04xuc8nmudgpzx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322520</id>
      <parentid>322519</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T03:37:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.225.43</ip>
      </contributor>
      <origin>322520</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4835" sha1="i2ay6y982ntfpnwa76smrxk1cg8s1at" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       =  Dangkao Commune Hall.jpg
| map_caption     = សាលាសង្កាត់ ដង្កោ
Dangkao commune hall
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេសកម្ពុជា។

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;

==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
===ទាំងអស់===
សូមមើល [[ភ្នំពេញ]]
==សម័យ [[ប៉ុល ពត]]==
គេបង្កើត[[ជើងឯក]]។
==សូមមើល==
១.[[ខណ្ឌមាជ័យ]]

២.[[ខណ្ឌកំបូល]]

៣.[[ខណ្ឌទូលគោក]]

៤.[[ខណ្ឌដូនពេញ]]</text>
      <sha1>i2ay6y982ntfpnwa76smrxk1cg8s1at</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322521</id>
      <parentid>322520</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T03:41:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.225.43</ip>
      </contributor>
      <origin>322521</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4872" sha1="see567g3u4z87p6e0iqqzg9561ffpdl" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       =  Dangkao Commune Hall.jpg
| map_caption     = សាលាសង្កាត់ ដង្កោ
Dangkao commune hall
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេសកម្ពុជា។

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;

==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
===ទាំងអស់===
សូមមើល [[ភ្នំពេញ]]
==សម័យ [[ប៉ុល ពត]]==
គេបង្កើត[[ជើងឯក]]។
==សូមមើល==
១.[[ខណ្ឌមាជ័យ]]

២.[[ខណ្ឌកំបូល]]

៣.[[ខណ្ឌទួលគោក]]

៤.[[ខណ្ឌដូនពេញ]]

៥.[[ខណ្ឌសែសុខ]]</text>
      <sha1>see567g3u4z87p6e0iqqzg9561ffpdl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322522</id>
      <parentid>322521</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T03:45:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.225.43</ip>
      </contributor>
      <origin>322522</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4924" sha1="kfrry525jpbtc5nr4yvnjqzhahxtsf1" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       =  Dangkao Commune Hall.jpg
| map_caption     = សាលាសង្កាត់ ដង្កោ
Dangkao commune hall
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេសកម្ពុជា។

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;

==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
===ទាំងអស់===
សូមមើល [[ភ្នំពេញ]]
==សម័យ [[ប៉ុល ពត]]==
គេបង្កើត[[ជើងឯក]]។
==សូមមើល==
១.[[ខណ្ឌមានជ័យ]]

២.[[ខណ្ឌកំបូល]]

៣.[[ខណ្ឌទួលគោក]]

៤.[[ខណ្ឌដូនពេញ]]

៥.[[ខណ្ឌសែនសុខ]]

៦.[[ខណ្ឌឬស្សីកែវ]]</text>
      <sha1>kfrry525jpbtc5nr4yvnjqzhahxtsf1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>322524</id>
      <parentid>322522</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T04:36:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>58.97.225.43</ip>
      </contributor>
      <origin>322524</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4930" sha1="g9l0j40l1rs4ow8k93whdb7c55aecms" xml:space="preserve">
{{Infobox settlement
| official_name   = ខណ្ឌដង្កោ
 &lt;br /&gt;
| native_name     = 
| native_name_lang= 
| settlement_type = [[ខណ្ឌ]]
| image_skyline   = 
| image_alt       = 
| image_caption   = 
| image_map       =  Dangkao Commune Hall.jpg
| map_caption     = សាលាសង្កាត់ ដង្កោ
Dangkao commune hall
| pushpin_map     =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type  = [[ប្រទេស]]
| subdivision_name  = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1 = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| subdivision_name1 = [[ភ្នំពេញ]]
| subdivision_type2 = ចែកជា
| subdivision_name2 = ១៣សង្កាត់ ?ភូមិ
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 = 
| established_title = 
| established_date  = 
| population_total       = 69,319
| population_as_of       = ២០១៣&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |title=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019083907/http://www.phnompenh.gov.kh/kh/district.php |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2 = 589
| area_total_km2         = 117.7585
| leader_title           = លោកស្រី
| leader_name            = [[គឹម ញឹប]]
| blank_name_sec1        = [[លេខកូដប្រៃសណីយ៍]]
| blank_info_sec1        = ១២៤០០
| blank_name_sec2        = [[ភូមិក្រម]]
| blank_info_sec2        = 
| timezone               = កម្ពុជា
| utc_offset             = +៧
| latd=
| longd=
| coordinates_type = region:TH_type:adm2nd
| coordinates_display = inline,title
| website   =
| footnotes = ទូរស័ព្ទ: (៨៥៥) ០៨៩ ៩៧៨ ៨៨៨
}}

ខណ្ឌ'''ដង្កោ''' (សរសេរជាឡាតាំង Dangkao)គឺជាខណ្ឌមួយនៅភាគខាងលិចនៃ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] ប្រទេសកម្ពុជា។

==រដ្ឋបាល==
ក្រមប្រៃសណីយ៍ខណ្ឌដង្កោ (១២៤០០)
{| class=&quot;wikitable&quot;

==មន្រ្តី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ==
នគបាល [[ជីម ស៊ីថា]]

កងរាជអាវុធហត្ថ [[ស សុភ័ណ្ឌ]]
==ប្រវត្តិ==
ខណ្ឌនេះធ្លាប់ជាស្រុកមួយរបស់ [[ខេត្តកណ្ដាល]] គឺ[[ស្រុកដង្កោ]]។
==គ្រឹះស្ថានសិក្សា==
===រដ្ឋ===
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ដង្កោ]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ពងទឹក]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ព្រៃវែង]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​ស្ពានថ្ម]]
*[[សាលាបឋមសិក្សា​អរុណ​វ​តី]]
*[[អនុវិទ្យាល័យដង្កោ]]
*[[អនុវិទ្យាល័យទួលអម្ពិល]]
*[[​វិទ្យាល័យ​ពងទឹក]]
==សាលាឯកជន==
*[[សាលាអន្តរជាតិអាយអេសអេស]] 
*[[សាលាបែលីធីអន្តជាតិ]]
==សុខាភិបាល==
*[[មណ្ឌលសុខភាពចំការដូង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែក​ដង្កោ CPA1]]
*[[មន្ទីរពេទ្យហ្លូងម៉ែ]]
==វត្តអារាម==
*​[[វត្ត​កំពង់​ក្ដុល]]
*[[វត្តជ្រោយបទុម]] ហៅ ព្រែកជ្រៃ
*[[វត្តព្រៃវែង]]
*[[វត្តព្រះធាតុ]]
*[[វត្ត​ព្រះបាទ​ជាន់​ឯក]] ហៅ ជើងឯក
*[[វត្តឫស្សីសាញ់]]
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តអង្គមេត្រី]]
*[[វត្តធុត្តុង្គ]]ហៅ វត្តចំការដូង
*[[វត្តទួលសំរោង]] ក្នុងបុរីលឹមឈៀងហោរចំការដូង
*[[វត្តសំបួរមាស]]
*[[វត្តចំការខ្សាច់]]

==ផ្សារ==
*[[ផ្សារថ្នល់បត់]]
*[[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី]]
*[[ផ្សារចំការដូង]]
===ទាំងអស់===
សូមមើល [[ភ្នំពេញ]]
==សម័យ [[ប៉ុល ពត]]==
គេបង្កើត[[ជើងឯក]]។
==សូមមើល==
១.[[ខណ្ឌមានជ័យ]]

២.[[ខណ្ឌកំបូល]]

៣.[[ខណ្ឌទួលគោក]]

៤.[[ខណ្ឌដូនពេញ]]

៥.[[ខណ្ឌសែនសុខ]]

៦.[[ខណ្ឌជ្រោយចង្វា]]</text>
      <sha1>g9l0j40l1rs4ow8k93whdb7c55aecms</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ប្រាសាទព្រះវិហារ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5454</id>
    <revision>
      <id>322527</id>
      <parentid>322472</parentid>
      <timestamp>2025-06-27T08:59:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>203.144.67.99</ip>
      </contributor>
      <origin>322527</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114516" sha1="3xaoms2isti7c33dzxbv7u47z8ruxtr" xml:space="preserve">{{Infobox ប្រាសាទ
|image =Preahvihear1.jpg
|creator = [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]][[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] 
|proper_name = [[ប្រាសាទព្រះវិហារ]]
|date_built = សតវត្សទី ៩-១២
|primary_deity = ស្រីសិខគិរីស្វរៈ 
|architecture = [[រចនាបថឃ្លាំង]]
|location = Preahvihear Province
|country = Cambodia
}}

== ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត ==

ปราสาทพระวิหาร เป็นของชาวสยาม แต่ถูกขโมยโดยชาวเขมรผู้เป็นทาส แล้วพอำด้ไปก็ทำเหี้ยอะไรไม่เป็นแล้วปล่อยร้างไปงั้นแหละ 😂ប្រាសាទព្រះវិហារ (Prasat Preah Vihear) ស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ក្នុងភូមិសាស្ត្រ [[ភូមិធម្មជាតិ]] [[ឃុំស្រអែម]] [[ស្រុកជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]&lt;ref&gt;ឯកសារទីតាំងរដ្ឋបាលខេត្តព្រះវិហារ&lt;/ref&gt; និងពីអតីកាលមានទីតាំងក្នុងភូមិគ១ ឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ&lt;ref&gt;សៀវភៅ មគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរ ដោយលោក កែវ ភួង ឆ្នាំ២០០៣។&lt;/ref&gt;។ ចំណែកពីអតីកាលស្រុកជាំក្សាន្តស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទភ្នំដែលកសាងនៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនៃ[[ជួរភ្នំដងរែក]] ដែលមានរយៈកម្ពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ ធៀបទៅនិងនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ។ សិលាចារឹកប្រាសាទខ្នា បានហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំកំផែង ឬភ្នំជញ្ជាំង។ ប្រជាជនថៃហៅភ្នំដងរែកថា ភ្នំវែង ចំណែកប្រជាជនឡាវហៅថា ភ្នំដេនមឿង។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ខេត្តស៊ីសាកេត]] នៃ[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានចម្ងាយប្រមាណ ៥៥គីឡូម៉ែត្រពីសាលាស្រុកជាំក្សាន្ត ១០០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម[[ខេត្តព្រះវិហារ]] ជាង ១៥០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួម [[ខេត្តសៀមរាប]] និងចម្ងាយប្រមាណ ៤០០គីឡូម៉ែត្រពី [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ ជួរភ្នំដងរែកជាខណ្ឌសីមាព្រំប្រទល់ធម្មជាតិអន្តរជាតិរវាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និង[[ប្រទេសថៃ]]។ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅលើចំណុចខ្សែស្រប១៤.២៤ ទៅ១៨នៃរយៈទទឹងខាងកើត និងចំណុចខ្សែស្រប១០៤ ទៅ៤១.០២នៃរយៈបណ្តោយខាងជើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានទីតាំងស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំព្រះវិហារ ស្ថិតនៅលើផ្ទៃដីទំហំ៨០០ គុណនឹង ៤០០ ម៉ែត្រការ៉េ។ ភ្នំប្រាសាទព្រះវិហារនេះមានលក្ខណៈចោទខ្លាំងពីខាង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] និងជម្រាលពីខាង[[ប្រទេសថៃ]]។  សព្វថ្ងៃនេះអ្នកលក់ដូរ និងប្រជាជនតំបន់នោះភាគច្រើនតែងតែឡើងទៅលើភ្នំតាមផ្លូវស៊ី១ ពីព្រោះថាផ្លូវនោះវាងាយស្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរ។ ម្យ៉ាងទៀតអ្នកទេសចរអាចឡើងភ្នំព្រះវិហារតាមរយៈជណ្តើរបុរាណនៅផ្នែកខាងកើតនៃភ្នំ ដែលត្រូវបានកសាងតាំងពីសម័យជាមួយប្រាសាទមកម្លេះ តែត្រូវបានខូចខាតយ៉ាខ្លាំង តែនៅពេលបច្ចុប្បន្នមានការជួសជុលនិងយកឈើធ្វើជាជណ្តើរជំនួសវិញក្រោមការជួសជុលរបស់ [[អាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ]]។
ក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារគេអាចជ្រើសរើសតាមរយៈផ្លូវពីរគឺ៖
* ចេញពី [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅកាន់ [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] ឆ្ពោះទៅកាន់ [[ស្រុកអន្លង់វែង]] រហូតមកដល់វង្វង់មូលស្រអែម រួចបន្តដំណើរប្រហែល ២០គីឡូម៉ែត្រទៀត និងដល់[[ចំណតគ១]] ដែលជាកន្លែងលក់សំបុត្រឡើងប្រាសាទព្រះវិហារ។
* ចេញដំណើរពី [[រាជធានីភ្នំពេញ ]]ទៅ [[ខេត្តកំពង់ធំ]] បន្ទាប់មកដល់ថ្នល់បំបែកសៀមរាប-ព្រះវិហារ រួចបត់ស្តាំកាត់តាម [[រមណីយដ្ឋានសំបូរព្រៃគុក]] ឬ[[ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក]] រហូតដល់ផ្លូវបំបែក[[ភ្នំដែក]]រួចបត់ឆ្វេងមកទីរួម [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ហើយបន្តដំណើររហូតដល់វង្វង់មូលស្រអែម។ 
== ឈ្មោះប្រាសាទ ==
ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ និងខៅផ្រៈវិហាន ជាភាសាថៃមានន័យថាប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ។ ខៅមានន័យថាភ្នំ ចំណែកពាក្យ ផ្រៈវិហានមកពីភាសាខ្មែរថាព្រះវិហារ ដែលភាសាសំស្រ្គឹតថាវិហារៈ។ តាមសិលាចារឹកប្រាសាទព្រះវិហារឈ្មោះតាមលិង្គ ដែលតម្កល់ទុកនៅទីនេះ មានឈ្មោះថា ប្រាសាទស្រី សិខារិស្វរៈ ដែលមានន័យថាម្ចាស់នៃកំពូលភ្នំ។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាប្រាសាទហិណ្ឌូ។

== ប្រវត្តិប្រាសាទព្រះវិហារ ==
ក្រុមអ្នកបុរាណវិទ្យាតែងបានគិតថា ជាប្រាសាទដែលមានរបៀបសង់សឹងតែដូចៗគ្នាទៅនឹងសំណង់ដទៃទៀតដែលសិ្ថតក្នុងស្ថាបត្យកម្មរបស់ស្ថេចសូរ្យវរ្មម៌ទី១ គឺបែបប្រាសាទសណ្តូកលើភ្នំ ចាំងច្រិតថ្មភ្នំសាងជាប្រាសាទ ដូចគ្នាទៅនឹងប្រាសាទវត្តភូ ប្រាសាទភ្នំជីសូរ ប្រាសាទជើងព្រៃ ប្រាសាទវត្តត្រាច....ជាដើម។ល។ រីចម្លាក់នៅលើហោរជាងមានទំរង់ដូចនៅប្រាសាទបន្ទាយស្រី និង កោះកេរ ដូច្នោះដែរ ។តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវអាចសន្មតថា សំណង់ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានចាប់ផ្តើមកសាងឡើងដំបូងនៅដើមសតវត្សទី៩ ក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] (៨០២-៨៥០)។ តាមរយៈសិលាចារឹកលេខ K-៥៨៣ នៅ[[ប្រាសាទបាពួន]] ចារក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៨៤៤-៩៦៨) និយាយថាព្រះអម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាព្រះបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]] បានទៅធ្វើតបៈនៅភ្នំលិង្គបព៌ត([[ប្រាសាទវត្តភូ]]ចំប៉ាសាក់[[ប្រទេសឡាវ]]) ហើយបាននាំយកលិង្គព្រះឥសូរពីថ្មលិង្គភ្នំធម្មជាតិ (ស្វយម្ភូលិង្គ) មកតម្កល់នៅលើភ្នំព្រះវិហារក្នុងព្រះនាមអាទិទេព ព្រះស្រីសិខរីស្វរៈ  ដែលមានន័យថាអាទិទេពនៃកំពូលភ្នំ។ ស្រីសិខរីស្វរៈនេះហើយដែលហៅចំពោះលិង្គព្រះឥសូរតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ និងជាឈ្មោះប្រាសាទព្រះវិហារសម័យបុរាណផង។ ប្រាសាទព្រះវិហារសាងសង់សម្រាប់ឧទ្ទិសចំពោះ[[ព្រះឥសូរ]] ក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដែលកសាងប្រាសាទព្រះវិហារមានដូចជា៖
* ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធបុត្រារបស់[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២]](៨០២-៨៥០)
* [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]] (៨៨៩-៩០០)
* [[ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (៩៤៤-៩៦៨)
* [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២ -១០៥០)
* [[ព្រះបាទទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (១០៥៦-១០៦០)
* [[ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី២]] (១០៦០-១០៨០)
* [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]] (១០៨០-១១០៩) 
* [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] (១១១៣-១១៥០)

ព្រះមហាក្សត្រដែលបានកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ និងជួសជុលប្រាសាទ ដែលលេចធ្លោមានដូចជា៖
* [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ប្រាសាទកណ្តាល។
* [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់អគារដ៏វែងនៅជិតប្រាង្គកណ្តាល កំពែងព័ន្ធជុំវិញ និងគោបុរៈទី៣។ យោងតាមសិលាចារឹករបស់ប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] បានរៀបចំពិធីដើម្បីអញ្ចើញទេវៈ ភទ្រស្វរៈ ដែលគង់នៅវត្តភូ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកគង់នៅជាមួយនិងទេវៈ ស្រីសិខរិស្វរៈ ដើម្បីជួយការពារ និងថែរក្សាអាណាចក្រខ្មែរ និងប្រជារាស្រ្ត។
* [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦]]៖ ព្រះអង្គបានសាងសង់ហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យពីរ និងជួសជុលផ្នែកមួយចំនួននៃប្រាសាទ។
* [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]]៖ ព្រអង្គបានសាងសង់ព្រះលាន ដែលមាននាគក្បាលប្រាំពីរ រូបតោតាមផ្លូវ និងនាគជាច្រើនទៀតតាមជណ្តើរឡើង។ ព្រះអង្គបានរៀបចំពិធីសម្ពោធប្រាសាទ និងចាត់ទុកជាកន្លែងគោរពសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រគ្រប់រូប។
តាមការស្រាវជ្រាវពីឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរជាច្រើន បានឱ្យដឹងថា ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងពីថ្មភក់ ចាប់តាំងពីរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ សោយរាជ្យ នៅពាក់កណ្តាលទីមួយនៃសតវត្សទី១១។ ទីតាំងធ្វើប្រាសាទ ដែលស្ថិតនៅលើទីខ្ពស់ជាងគេ នោះមានកំពស់ ៦២៥ម៉ែត្រ (ឯកសារបារាំង) ឬ៦១៥ម៉ែត្រ (ឯកសារអង់គ្លេស) ។
ប្រវត្តិនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ មាននៅលើសិលាចារឹកខ្មែរនៅ [[ប្រាសាទបាពួន]] ក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] គឺK-៥៨៣ ៖ អ្នកដែលចារសិលាចារឹកគឺមានឈ្មោះ ហរិវាហៈ នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទរាជេន្រ្ទវរ្ម័នទី១]]  ឆ្នាំ៩៤៤ ដល់ ឆ្នាំ៩៦៨ នៃគ.ស ។ បានចារជាភាសាសំស្រ្កឹត និងជាភាសាខ្មែរបុរាណ ។ បានចារថា មានព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គព្រះនាម ឥន្រ្ទាយុទ្ធ លោកបានយកលិង្គមួយ ឈ្មោះ ស្រីសិខរិស្វរៈ មកតាំងនៅ និងមកប្រតិស្ឋនៅទីនេះ គឺប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។  ព្រះអង្គលោកខ្លាំងពូកែខ្លាំងណាស់ ។ លោកមានមហិទ្ធិឫទ្ធិ ទៅច្បាំងជាមួយនឹងស្តេចចាម ហើយចាប់ស្តេចចាមនោះបានទៀត ។ ចំពោះសេចក្តីសិលាចារឹកនេះ អ្នកប្រាជ្ញខាងប្រវត្តិសាស្ត្រគិតថា មិនមានសិលាចារឹកឯណាទៀត និយាយពីចម្បាំងទៅចាប់ស្តេចចាមនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែស្តេចដែលលោកចាប់បាននោះ ប្រហែលជាមិនមែនជាស្តេចចាម ដែលត្រួតប្រទេសចាមទាំងមូលនោះទេ ។ ប្រហែលជាស្តេចអង្គតូចមួយ ដែលត្រួតនៅនគរមួយ ដែលមានព្រំប្រទល់នៅជាប់នឹងប្រទេសខ្មែរ។
ប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានបារាំងប្រគល់ទៅឱ្យ[[ប្រទេសថៃ]]កាន់កាប់នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ហើយត្រូវបានប្រគល់ឱ្យ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]វិញតាមសាលក្រមចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ នៅ[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៅ [[ទីក្រុងឡាអេ]]ប្រទេសហូឡង់។
== សិលាចារឹក ==
សិលាចារឹក ដែលមានចារនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារមានចំនួន ៤ផ្ទាំងដូចជាសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ K-៣៨១ K-៣៨២ និង K-៣៨៣។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ សិលាចារឹកនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅសងខាងនៃមេទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រឹ្តត និងភាសាខ្មែរបុរាណនៅចន្លោះឆ្នាំ១០៣៨ និងឆ្នាំ១០៤៩នៃគ.ស។ សិលាចារឹកនេះមានសារៈប្រយោជន៍ជាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ និងនិយាយពីស្រីសុកៈរាម ដែលបរិយាយនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។  សិលាចារឹកលេខ K-៣៨១ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្លោងទ្វារព្រះបរមរាជវាំងក្នុងគោបុរៈទី៣នៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១០២៤ សិលាចារឹកនេះនិយាយពីព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិតនៅក្នុងអត្តបទខាងក្រោម។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨២ សិចារឹកនេះបានចារនៅលើសសរមួយ និងមានលក្ខណខូចខាតយ៉ាងខ្លាំង ដែលនៅពីមុខប្រាង្គសំខាន់នៃប្រាសាទព្រះវិហារ តែសព្វថ្ងៃត្រូវបានទុកនៅក្នងសារមន្ទីរជាតិនៅក្នុងទីក្រុងបាំកក។ សិលាចារឹកនេះចារនៅក្នុងឆ្នាំ១០៤៧ ក្នុងរាជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ និយាយពីការអនុញ្ញាតិក្នុងការចារសិលាចារឹក និងព័ត៌មានតិចតួចពីប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកលេខ K-៣៨៣ ជាសិលាចារឹកនិយាយពីព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក។ សិលាចារឹកនេះចារជាភាសាសំស្រ្តឹត និងភាសាខ្មែរបុរាណ ចារក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១១១៩ ដល់ ឆ្នាំ១១២១ ដោយមានការបញ្ជាពីព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២។ សិលាចារឹកនេះ បានបរិយាយនៅខាងក្រោម&lt;ref&gt;Vittorio Roveda, Preah Vihear, River books Guides, 2000,Bangkok,p.p18-20.&lt;/ref&gt;។ សិលាចារឹកទាំងបួននេះ ត្រូវបានរកឃើញដោយលោក [[អេធៀន អៃម៉ូនីញ៉េរ៍]] រកឃើញនៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ហើយត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ និងសិក្សាជាបន្តបន្ទាប់ដោយលោក បាថ (A. Barth)&lt;ref&gt;Barth A. ''Inscriptions sanscrites du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1885.&lt;/ref&gt; និងលោក ប៊ែរហ្គែន (A. Bergaigne)&lt;ref&gt;Bergaigne A. ''Inscriptions sanscrites de Campa et du Cambodge''. Paris: Imprimerie Nationale; 1893.&lt;/ref&gt; លោក ឡុយណេឌឺឡាស្ហុងគីជែរ (Étienne Lunet de Lajonquière) លោក [[ល្វីស៍ ហ្វ៊ីណូត៍]] លោក [[ហង់រី បាម៉ងជេរ]] លោក [[ហង់រី ម៉ាហ្សាល់]] លោក [[ហ្សក សឺដែស្ត]] ជាដើម។ តាមសិលាចារឹកលេខ K-៣៨០ បានឱ្យដឹងថាប្រាសាទព្រះវិហារកសាងឡើងសម្រាប់ជាទីសក្ការៈឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះទៅដល់ព្រះសិវៈ ឬព្រះឥសូរ និងបារមីនៅទីនោះដែលមានព្រះនាមថា ស្រីសិខារិស្វរៈ&lt;ref&gt;សាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត រស់ ចន្ទ្របុត្រ&lt;/ref&gt;។ សិលាចារឹកលេខ K៣៨៣ បញ្ជាក់ថានៅឆ្នាំ ១១២១ ព្រះរាជគ្រូ ទិវាករបណ្ឌិត បានចាររៀបរាប់ពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងព្រះមហាក្សត្រប្រាំអង្គ ដែលបានសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់។ សិលាចារឹកលេខ K៥៨៣  ដែលបកប្រែដោយលោក ក្លូដ ហ្សាក់ នៅក្នុងអត្តបទរបស់លោក(ការសិក្សាស្តីពីសិលាចារឹកកម្ពុជា សិលាចារឹកប្រាសាទបាពួន K៥៨៣) រៀបរាប់ជាភាសាសំស្រ្គឹតពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២  ដែលជាអាទិទេពនៃក្សត្រលើគ្រប់ទ្វីបបានគ្រប់គ្រងប្រទេសប្រកបដោតទសពិធរាជ្យធម៌ និងការពារប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះរាជបុត្ររបស់អង្គព្រះនាម ស្រីឥន្រ្ទយុទ្ធ មានថាមពលខ្លាំងក្លាតាំងពីវ័យក្មេង ដោយច្បាំងឈ្នះស្តេចចម្ប៉ា។ ព្រះអង្គបានយាងទៅធ្វើធម៌នៅលិង្គបុរៈ(ប្រាសាទវត្តភូ) ។ តាមការបញ្ជារបស់ព្រះសិវៈ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយពីបំណែកលិង្គធំមួយទៀតឈ្មោះ លិង្គនិសកល ហើយព្រះអង្គបានតម្កល់លិង្គនេះនៅវត្តសន្ទុ ដោយប្រគេនថ្វាយព្រះចៅ លិង្គបុរៈ នូវទេពរូប​ស្រីសិខរិស្វរៈ ហើយបន្ទាប់មកព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ សិលាចារឹកបាពួនបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ ពីកំណើតកំណើតនៃទីសក្ការបូជាចំពោះសិខរិស្វរៈ តាំងពីជំនាន់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។

=== ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ ===
អំពីជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ៖ ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធជាបុត្ររបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នៅពេលដែលលោកមានព្រះជន្មចាស់ទៅ ព្រះអង្គបានទៅរៀនធម៌ តាំងសីលនៅលិង្គបុរៈគឺជាវត្តភូ នៅខាងត្បូងស្រុកលាវ សព្វថ្ងៃនេះ ។ រួចហើយ ព្រះអង្គបានកសាងលិង្គមួយ ដោយយកថ្មនោះជាបំណែកនៃលិង្គធំមួយ។ លិង្គនោះឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈ ព្រះអង្គបានយកលិង្គនេះមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ។ លិង្គឈ្មោះថា ស្រីសិខរិស្វរៈគឺជាឈ្មោះទីប្រាសាទព្រះវិហារនេះផងដែរ ដែលត្រូវបានយកមកប្រតិស្ឋស្ថាន នៅប្រាសាទស្រីសិខរិស្វរៈនេះ គឺជាបំណែកលិង្គ ដែលត្រូវបានយកមកពីលិង្គបុរៈ នៅវត្តភូចម៉្បាសាក់ ប្រទេសឡាវ គឺត្រូវបានយកមកទុកនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ឥន្រ្ទាយុទ្ធ។ ពេលនោះ អ្នកប្រាជ្ញដែលសិក្សាពីសិលាចារឹក និងអំពីប្រាសាទព្រះវិហារនេះ គេសន្មត់ថា ទីនោះប្រហែលជាទីតាំងទាំងប៉ុន្មាន គឺមិនមែនដូចសព្វថ្ងៃនេះទេ ។ មានតែអាស្រមធ្វើអំពីឈើ ពីព្រោះជាទីកន្លែងសម្រាប់ស្នាក់នៅនៃពួកព្រាហ្មណ៍ ដែលមានភារៈទទួលគោរពថែរក្សាលិង្គស្រីសិខរិស្វរៈនេះ។

=== ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត ===
បើតាមអត្ថបទសិលាចារឹក នៅប្រាសាទព្រះវិហារលេខ K-៣៨១ ដែលចារជាភាសាខ្មែរបុរាណ និងភាសាសំស្រ្កឹត បានឱ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះថា តៈបៈស្វិន្រ្ទបណ្ឌិត ជាមនុស្សសំខាន់ដែលទាក់ទិននឹងប្រវតិ្តប្រាសាទព្រះវិហារ ។ ព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត មានអាស្រមួយ នៅនឹងដែនដីនៃទីតាំងប្រាសាទព្រះវិហារ។ នៅរវាងឆ្នាំ១០២៤នៃគ.ស គឺលោកបានទទួលអង្រឹងស្នែងមាស និងវត្ថុដ៏មានតម្លៃដទៃទៀតជាច្រើន ពី[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រោះតែព្រះអង្គដឹងគុណដល់ចំពោះព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្រ្ទៈបណ្ឌិត ដែលបានថែរក្សាលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសស្វ
[[ឯកសា|thumb|បើុយតាឌី]]
[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ព្រះអង្គមានជំជឿខ្លាំងណាស់ នេះបើតាមសិលាចារឹក ។ លោកជឿថា លិង្គដែលមានព្រះនាម ស្រីសិខរិស្វរៈ ដែលធ្វើរួចហើយពីវត្តភូ យកមកទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ នេះ តែងតែសម្តែងមហិទ្ធិឫទ្ធិ បដិហារឱ្យព្រះអង្គបានឃើញ ។ ព្រះអង្គមិនមានពេលនឹងទៅធ្វើពិធីគោរពបូជាដល់សិវលិង្គមានតែព្រាហ្មណ៍តៈបៈស្វិន្ទ្របណ្ឌិត គាត់ធ្វើ ហើយលោកសុំឱ្យខំធ្វើនោះទៅទៀត ដើម្បីឱ្យបានបុណ្យបានផលដល់លោកនិង[[ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ សេចក្តីក្នុងសិលាចារឹនោះ បញ្ជាក់ហើយកញ្ជាក់ទៀត ព្រះអង្គខំធ្វើខ្លាំងណាស់ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា អ្នកដែលនៅបម្រើនៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារ នៅដើមសតវត្សទី៩ នៃរជ្ជកាលរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] មានមនុស្សច្រើនណាស់ មិនមែនមានតែព្រាហ្មណ៍ទេ មានអ្នកខ្លះ ជាពល ជាអ្នកស្រុកនៃភូមិដែលនៅជិតមានឈ្មោះភូមិគេ ប៉ុន្តែភូមិខ្លះយើងមិនដឹងថា ទីតាំងនៅត្រង់ណា តែនៅនឹងជើងភ្នំ អាចឡើងមកនៅលើភ្នំទៀត សុទ្ធតែជាអ្នកនៅគោរព នៅបូជា អ្នកដែលជួយធ្វើនេះធ្វើនោះ ដើម្បីថែរក្សា។ ហេតុនេះ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកសុំឱ្យយកអ្នកទាំងអស់គ្នានេះ ចូលមកស្បថធ្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ។ មិនមែនគ្រាន់ជាអ្នកបម្រើ យើងធ្វើតាមចិត្ត នោះទេ។

សម្បថនោះមានអីខ្លះទៅ? គឺថាសម្បថនោះមាន បើអ្នកឯងស្បថថា យាមប្រាសាទ គឺប្រាកដជាយាមប្រាសាទ ។ បើអ្នកឯងថែទាំប្រាសាទ ប្រាកដជាថែទាំប្រាសាទ ។ ហើយលោកបញ្ជាក់ថា បើអ្នកឯងជាអ្នកថែទាំប្រាសាទ អ្នកឯងជាអ្នកការពារ អ្នកនៅបម្រើទាំងអស់សូម្បីតែនៅក្នុងប្រាសាទ ក៏ត្រូវការរពារ អ្នកអស់ សូម្បីតែគេទៅធ្វើការនៅក្រៅប្រាសាទ ឧទាហរណ៍ដូចជាទៅធ្វើស្រែ ឃ្វាលគោ ដែលនៅក្រៅរង្វង់ប្រាសាទ អ្នកឯងក៏ត្រូវការពារគេនោះដែរ ។ ហើយលោកឲ្យការពារកុំឲ្យមានពួកបះបោរ មកធ្វើបាបអ្នកស្រុកអស់នោះ ។ ដូច្នេះសម្បថនេះមិនដូចសម្បថដែលពួកអ្នករាជការ គេហៅតម្រួតលោកឱ្យយធ្វើស្បថចំពោះលោក ដែលគេចារនៅលើខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទវិមានអាកាស]] នៅអង្គរនោះមិនដូចគ្នាទេ ។ នេះគឺយើងស្បថ យើងសមរេចថា យើងនៅបម្រើអាទិទេព សិខរិស្វរៈ នៅនឹងភ្នំព្រះវិហារនេះ» ។
=== ស្រីសុកៈរាមា ===
នៅក្នុងចំណោមអ្នកដែលនៅបម្រើលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ កាលនោះមានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ស្រីសុកៈរាមា ជាមនុស្សសំខាន់ ។ ស្រីសុកៈរាមានេះ មានក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ ជាអ្នករក្សាទុកឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ តាំងពីព្រះរាជាកម្ពុជា រឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ កិច្ចការរាជការ និងរឿងស្នាព្រះហស្តផ្សេងៗ តាំងពីសម័យមុនអង្គររហូតមកដល់ព្រះបាទសូរ្យវរ័្មនទី១នេះ មានទាំងអស់ គេសរសេរទុក ខ្ញុំមើលនៅស្លឹកហ្នឹង គឺស្លឹករឹតហើយ ។ ទុកនៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហារផង និងទុកនៅនឹងប្រាសាទមួយទៀត ដែលសព្វថ្ងៃនេះ នៅនឹងប្រាសាទខាងជើងភ្នំដងរែក ។ គេយកគាត់មកនិយាយនេះ គឺគាត់ជាអ្នកគោរពត្រឹមត្រូវ ជួយធ្វើការបោសសំអាត រៀបចំគោរព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ។ តែលោកនៅតែគោរពព្រះឥសូរ ព្រោះនៅក្នុងសិលាចារឹកនេះឯង គេបាននិយាយថា ដើម្បីកំណត់ព្រំប្រទល់អំណាចរបស់លោកបណ្តោះអាសន្ន លោកឱ្យគេធ្វើលិង្គចំនួន ០៤ ដែលលិង្គនីមួយៗឈ្មោះដដែលគឺ ស្រីសូរ្យវរមេស្វរៈ គឺលិង្គព្រះឥសូរតំណាងឱ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។ លិង្គទាំងបួននេះ គេយកទៅប្រតិស្ឋនៅទិសទាំងបួននៅនឹងគ.ស ១០១៨ ។ នេះគឺជាអ្វីដែល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] លោកបានធ្វើសម្រាប់ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ។ លិង្គទាំងបួនត្រូវបានដាក់ដម្កល់នៅតាមទីកន្លែងទាំងបួនផ្សេងៗគ្នាមានដូចជា៖
* សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទឯកភ្នំ]]នៅវត្តឯកភ្នំ([[ខេត្តបាត់ដំបង]]) ដែលមានឈ្មោះថាជ័យក្សេត្រ នៅព្រំប្រទល់ខាងលិច។
* សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅប្រាសាទព្រះវិហារ ([[ខេត្តព្រះវិហារ]]) ដែលមានឈ្មោះថាស្រីសិខរិស្វរៈ នៅព្រំប្រទល់ខាងជើង។
* សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅ[[ប្រាសាទភ្នំជីសូរ]]([[ខេត្តតាកែវ]]) ដែលភ្នំជីសូវពីមុនមានឈ្មោះថា ស្រីសូរ្យទ្រី ឬស្រីសូរ្យបព៌ត ឬស្រីសូរ្យគីរី មានន័យភ្នំរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] នៅព្រំប្រទល់ខាងត្បូង។
* សិវៈលិង្គមួយតម្កល់នៅឥសានតិរថៈ ប្រហែលជានៅតាមដង[[ទន្លេមេគង្គ]] ត្រង់[[ខេត្តក្រចេះ]] ឬក៏ស្ទឹងត្រែង នៅព្រំប្រទល់ខាងកើត។
=== ព្រាហ្មណ៍ទិវាការៈ ឬទិវាក ===
សិលាចារឹកនៅនឹង[[ភ្នំសន្តក]] K-១៩៤ នៅភ្នំព្រះវិហារនេះ K-៣៨៣ និយាយច្រើនណាស់ តែអំពីព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ ។ ហេតុអ្វី ព្រាហ្មណ៍នេះ បម្រើស្តេចខ្មែរតាំងតែពីនៅវ័យក្មេង តាំងតែពីជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ័្មនទី២]] ដែលលោកកសាង[[ប្រាសាទបាពួន]] ហើយរហូតមកដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ។ លោកបានទទួលងារធំជាងគេបំផុត ក្នុងចំណោមព្រាហ្មណ៍ជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់របស់ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ហើយលោកតែងតាំងជាព្រាហ្មណ៍ធំ សម្រាប់ធ្វើរាជាភិសេកទាំងអស់ស្តេចទាំងប៉ុន្មាន ។ សេចក្តីសំខាន់នៃសិលាចារឹកដែលទាក់ទងនឹងប្រាសាទព្រះវិហារ គឺលោកជាអ្នកចាត់ចែងតបញ្ជាពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] មកទ្រព្យសម្បត្តិទាំងប៉ុន្មានសម្រាប់ប្រាសាទទាំងអស់ នៅក្នុងស្រុកខ្មែរហ្នឹង គឺលោកចាត់ចែង ។ ទ្រព្យសម្បត្តិភាគច្រើនដែលព្រាហ្មណ៍ទិវាក បានទទួលជាព្រះរាជទានពីព្រះមហាក្សត្រ រួមមានគ្រឿងអលង្ការជាមាស ជាពេជ្រដ៏មានតម្លៃ និងជាវត្ថុមានតម្លៃជាមធ្យមក្តី គឺលោកយកទៅថ្វាយព្រះអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ទាំងអស់ ។ ដូច្នេះចំពោះប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ ដែលមានអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ នេះ ព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាការៈ លោកមានកិច្ចការសម្រាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។
ព្រាហ្មណ៍ ទិវាការៈ ឬ ទិវាក នេះ លោកទៅសង់រូបអាទិទេពផ្សេងៗ លោកឱ្យដីភូមិ លោកទៅបោះព្រំប្រទល់ លោកឱ្យយពលសម្រាប់ភូមិណា ដែលត្រូវការសម្រាប់ធ្វើម៉េចឱ្យអាចបានធ្វើការ យកស្រូវ យកអង្ករយកមកបូជាធ្វើពិធីផ្សេងៗ នៅក្នុងប្រាសាទព្រះវិហារនេះ ។ ហើយមួយពេលនោះ លោកទទួលបានបុស្បុកមាសជារង្វាន់ពី [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកយកទៅថ្វាយអាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ។ ពេលដែលចូលឆ្នាំក៏លោកធ្វើសម្រាប់អាទិទេព ស្រីសិខរិស្វរៈ ហ្នឹង គឺលោកយកសំរឹទ្ធទៅក្រាលនៅកណ្តាលប្រាសាទ ដែលគេយល់ថាប្រាសាទនៅឯចុងភ្នំនោះ ហើយយកចានធ្វើអំពីមាស ពីប្រាក់ យកទៅប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រាសាទ មានឱ្យជាសត្វពាហនៈ មានឱ្យជាខ្ញុំបម្រើ ។ បន្ទាប់មកទៀត លោកធ្វើការជួសជុលសំណង់ផ្សេងៗ លោកជាអ្នកទទួលព្រះករុណាយាងទៅណា លោកទៅតាមដើម្បីនឹងទទួលកិច្ចការដែលពិនិត្យមើលប្រាសាទនានា ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ ។ ដូចនេះផ្នែកខាងបូជា ផ្នែកខាងរក្សាប្រាសាទ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] លោកផ្ទុកផ្ដាក់ទៅលើព្រាហ្មណ៍ ឈ្មោះ ទិវាក ឬទិវាការៈ នេះឯង។


== ជណ្តើរបុរាណខាងជើង និងបង្កាន់ដៃនាគ ==
ជណ្តើរខាងជើងគឺជាជណ្តើរស្ថិតនៅក្បែរព្រំដែនថៃនិងែរ ដែលពីមុនភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិអាចចូលតាមច្រកពីប្រទេសថៃបាន តែបច្ចុប្បន្នមិនអាចចូលទស្សនាបានទេ។ ជណ្តើរនេះមានចំនួន ១៦០កាំ។ ជណ្តើរនេះមានទទឹង ៨ម៉ែត្រ និងបណ្តោយ ៧៨,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់តោនៅសងខាងជណ្តើរ ដែលបច្ចុប្បន្ននៅសល់តែរូបចម្លាក់តោពីរបីប៉ុណ្ណោ។ បន្ទាប់ពីជណ្តើរបុរាណខាងជើងគឺបង្កាន់ដៃនាគដែលមានទទឹង ៧ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ៣១,៨ម៉ែត្រ អមដោយរូបចម្លាក់នាគក្បាល៧អមសាងខាងផ្លូវ និងបន្ទាប់ទៀតមានកាំជណ្តើរ ២៥កាំ ដើម្បីឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៥។
== គោបុរៈទី៥ ==
គោបុរៈទី៥គឺជាសំណង់ប្រាសាទដែលមានទំហំតូចជាងគោបុរៈដទៃទៀតនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។ គោបុរៈនេះសាងសង់ជារាងចតុកោណកែងនៅលើខឿនដែលតម្រៀបថ្មខ្ពស់ផុតពីថ្មធម្មជាតិ ហើយមានជណ្តើរឡើងទៅទ្វារប្រាសាទខាងលើទាំងបួនទិស។ បច្ចុប្បន្ននេះមានតែទ្វារខាងត្បូងមួយគត់ដែលនៅមានរាងពេញលេញ ជារចនាបទសិល្បៈប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកទ្វារផ្សេងទៀតបានរលំបាក់បែកអស់។  គោបុរៈទី៥ ជាប្រាសាទដែលមានទ្វារចំហទាំងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ហើយមានដំបូលប្រក់ពីលើអំពីក្បឿងដែលទ្រដោយសសរធំៗប្រវែងប្រមាណ ៣.៥ម៉ែត្រ។    ហើយដែលសព្វថ្ងៃយើងឃើញមានសសរខ្លះនៅឈរនៅឡើយ ប៉ុន្តែចំពោះដំបូលបានរលំបាក់បែកអស់។នៅខាងកើតគោបុរៈទី៥     មានជណ្តើរបុរាណដែលមានប្រវែងប្រមាណ   ១៥០០ម៉ែត្រឡើងពីជើងភ្នំមកដល់ខាងលើ    ចំណែកនៅខាងជើងមានជណ្តើរថ្មឡើងពីក្រោមមកដល់លើភ្ជាប់តាមស្ពាននាគដែលមាននាគធំៗពីរអមសងខាងដងផ្លូវទើបឡើងមកដល់គោបុរៈទី៥។ យោងតាមសិលាចារឹកបាននិយាយថាមានតែព្រះមហាក្សត្រទេដែលអាចឆ្លងកាត់បាននិងព្រះគ្រូ  ព្រាហ្មណ៍  ឥសី និងទីប្រឹក្សា អ្នកមុខអ្នកការ ដែលឆ្លងកាត់តាមខ្លោងទ្វារនេះត្រូវដោះគ្រឿងលម្អចេញទាំងអស់។ 

== ស្រះទឹក ឬស្រះស្រង់ ==
ស្រះទឹកបុរាណមួយនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងឆ្វេងនៃព្រះថ្នល់ ដែលនៅចន្លោះគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤ ស្រះទឹកនេះជាស្រះទឹកខ្នាតធំដែលមានទទឹងប្រវែង ១៦.៨០ម៉ែត្រនិងបណ្តោយប្រវែង ៣៧.៨០ម៉ែត្រនិងមានកាំជណ្តើរចុះក្រោមជាថ្នាក់&lt;ref&gt;[[:th:ปราสาทพระวิหาร|វីគីភីឌៀមជាភាសាថៃ]]&lt;/ref&gt;។
== គោបុរៈទី៤ ==
គោបុរៈ៤  តាមផ្លូវសក្ការៈ (វ្រះថ្នល់)   មានទទឹងប្រវែង ១០ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង ២៧៥ម៉ែត្រ    អមដោយបង្គោលមានលម្អជារាងផ្កាឈូក្រពុំម្ខាងមានចំនួន ៦៧បង្គោលសីមា ទាំងសងខាងមានចំនួន ១៣៤បង្គោលសីមា។ បង្គោលសីមាមួយមានកម្ពស់ ២ម៉ែត្រ បង្គោលសីមានេះមានលក្ខណៈស្រដៀងនិងបង្គោលសីមានៅប្រាសាទវត្តភូ និងប្រាសាទភ្នំរូងដែរ។ បន្ទាប់ពីព្រះថ្នល់ ដែលអមដោយបង្គោលសីមា មានជណ្តើរឡើងទៅកាន់គោបុរៈទី៤ ដែលជណ្តើរនេះមាន៤ថ្នាក់ មានទទឹងប្រវែង ៣,៥ម៉ែត្រ និងមាន ៣៧កាំ ដែលមានចម្លាក់តោអមសងខាង។ នៅជិតព្រះថ្នល់មានស្រះទឹកមួយមានទំហំទទឹងប្រវែង ១៨,៣ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង៣៦,៨ម៉ែត្រ ស្រះមានលក្ខណៈជាថ្នាក់ទៅខាងក្រោម និងមានចម្លាក់តោពីរនៅខាងមុខ។ បន្ទាប់មកគឺទៅដល់ល្បាក់ថ្មមួយជាន់ទៀតដែលមានប្រាសាទសង់រាងជាកាកបាទនៅលើខឿនដែលតំរៀបថ្មភក់បន្ទាប់ពីថ្មធម្មជាតិ។  សំណង់គោបុរៈទី៤ មិនមែនមានទ្វារចំហរទាមងបួនទិស (ទ្វារចតុមុខ) ដូចគោបុរៈទី៥ទេ។  សំណង់ប្រាសាទសាងសង់នៅលើខឿនតាមជ្រុងទាមងបួន។ ចំណែកជញ្ជាំងខ័ណ្ឌចំកណ្តាលច្រកចូលពីទិសទាំងបួនប្រៀបដូចជារនាំងបាំងមិនអោយមើលឃើញទៅដល់ប្រាសាទនៅខាងក្នុងទេ។ ក្បាច់ចម្លាក់លើហោជាង   និងផ្តែរតាមច្រកចូលនីមួយៗពិពណ៌នាអំពីអាទិទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។   ផ្តែរច្រកចូលពីផ្នែកខាងកើតនិយាយអំពី  ព្រះក្រឹស្ហាកៃវល្យ (នាគមានក្បាលប្រាំមួយ)។   ចំណែកនៅលើហោជាង និងផ្តែរច្រកទ្វារខាងត្បូងនិយាយអំពី ទេវកថា កូសមុទ្រទឹកដោះ និងទេវកថា   ព្រះនារាយណ៍ផ្ទុំលើនាគអនន្តនៅកណ្តាលសាគរដែលជានិមិត្តរូបនៃការបង្កើតពិភពលោកសាជាថ្មី    និងនៅគង់វង្សជាអមតៈ     តាមរយៈទឹកអម្រឹតដែលទទួលបានពីការកូរសមុទ្រទឹកដោះរវាងពួកអសុរា  និងទេវតា។ នៅក្បែរគោបុរៈទី២ ខាងកើតប្រហែល៥០ម៉ែត្រមានស្រះតោមួយ ដែលមានទទឹងប្រវែង៩,៤ម៉ែត្រ។

== គោបុរៈទី៣ == 
គោបុរៈទី៣ឡើងទៅល្បាក់ភ្នំខាងលើតាមវ្រះថ្នល់មានទទឹងប្រវែង ១១ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែង១៤៨ម៉ែត្រ   ដែលមានបង្គោលសីមាអមសងខាងចំនួន៨០ និងមានជណ្តើរឡើងកម្ពស់២៩កាំ ទើបទៅដល់គោបុរៈទី៣។ គោបុរៈ៣ ជាសំណង់ប្រាសាទដែលធំទូលាយ   សាងសង់សន្ធឹងពីលិចទៅកើត លើខឿនមួយខ្ពស់(នៅផ្នែកខាងកើត)។ ក្រៅពីសំណង់ប្រាសាទធំនៅកណ្តាលមានប្រាសាទសង់ជារាងថែវវែងពីរទៀតនៅសងខាង។នៅលើខឿនទីធ្លាខាងកើតមានកូនប្រាសាទតូចមួយ  ដែលមានដើមជ្រៃដុះស៊ុបទ្រុបលម្អពីលើ។ ប្រាសាទតូចនេះប្រហែលកសាងឡើងមុនពេលកសាងគោបុរៈផ្សេងៗនៃប្រាសាទព្រះវិហារ។  ចំណែកនៅផ្នែកខាងត្បូងមានសង់បន្ថែមថែវវែងពីរទៀតដែលគេហៅថា រាជវាំង។តាមរយៈសិលាចារឹកដែលមានចារនៅលើស៊ុមទ្វារថែវខាងកើតហើយថែវទាំងពីរនេះជាអាស្រមរបស់ព្រាហ្ម”វិរ”(Virashrama)   ហើយដែលគេយល់ថាជាកន្លែងព្រះរាជគ្រូរបស់ព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរ   ឫអ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់មកគោរពបូជាដល់  ព្រះសិខរេស្វរៈ នៅប្រាសាទព្រះវិហារ។    សិលាចារឹកបានអោយដឹងទៀតថា (Virashrama) សាងសង់ក្នុងរាជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]]។
== គោបុរៈទី២ ==
គោបុរៈទី២ មានសភាពទ្រុឌទ្រោមខ្លាំងជាងគោបុរៈផ្សេងៗទៀត។    គោបុរៈនេះបានផ្តល់ជាផ្លូវមួយយ៉ាងធំចូលទៅកាន់ទីលាន និងតួប៉មកណ្តាលដែលជាបូជនីយដ្ឋានធំ  និងជាកន្លែងចុងក្រោយនៃដំណើរធម្មយាត្រាទៅព្រះវិហារ។   ថែវខាងកើត   និងថែវខាងលិចមានជញ្ជាំងផ្ទៃលាត  និងបិទជិតនៅផ្នែកខាងក្រៅ ចំណែកឯផ្នែកខាងក្នុងមានសរសរស្តម្ភចំនួន'''១០'''   ដែលមានលក្ខណៈទោល  និងមានតួនាទីសម្រាប់ទ្រដំបូលខាងលើ  ហើយដែលសព្វថ្ងៃនេះបានខូចខាតនិងបាត់បង់អស់ហើយ។នៅក្នុងទីលានកណ្តាលផ្នែកខាងជើងមានបណ្ណាល័យចំនួនពីរ(២)មានរាងបួនជ្រុងទ្រវែងដែលមានទទឹង ៦.៥ម៉ែត្រ  និងបណ្តោយ១១ម៉ែត្រ   ឈរបើកចំហនៅលើអាកាស   ហើយស្ថិតនៅលើអក្សទិសខាងលិច   និងទិសខាងកើត។ នៅក្នុងអាគារកណ្តាលមានសិលាចារឹកដែលចុះកាលបរិច្ឆេទ ក្នុងរាជព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ហើយតាមសិលាចារឹកនេះដែរយើងអាចដឹងថា   ព្រះអង្គបានជ្រើសរើសយកប្រាសាទព្រះវិហារជាទីសក្ការៈក្នុងចំណោមទីសក្ការៈបី  ដើម្បីតម្កល់ព្រះសិវលិង្គ  ដ៏មានអានុភាពមួយដែលភ្ជាប់នឹងឈ្មោះព្រះអង្គថា SURYAMESHARA (សូរិយាមិស្វារៈ)  ជាម្ចាស់របស់ព្រះអង្គ។     សិលាចារឹកនេះក៏បានលើកឡើងអំពីក្រុមប្រឆាំងនិងរាជព្រះបាទ  សូរ្យវរ្ម័នទី១  ដែលមានឈ្មោះថាក្រុម បាសខ្មៅ។ នៅគ្រឹស្គសករាជឆ្នាំ១០៣៨ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១បានប្រកាសថាព្រះអាទិទេព (Sri Bhadresvara)បានយាងមកប្រាសាទព្រះវិហារ  ហើយបានលើកទឹកចិត្តដល់ប្រជានុរាស្រ្តធ្វើសច្ចាប្រណិធានអោយស្មោះភក្តីដល់ព្រះសិវៈ  ជាអ្នកការពារទឹកដីដែលតំណាងអោយព្រះអង្គផ្ទាល់។   ក្នុងកំឡុងពេលនោះគ្រួសាររបស់អ្នកតវ៉ា ប៉ះបោរក៏ត្រូវបានដោះស្រាយដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។

== គោបុរៈទី១ ==
គោបុរៈទី១  ជាសំណង់មានប្លង់រាងចតុកោណកែង ដែលមានបន្ទប់វែង(ថែវ)ប្រវែង២៥ម៉ែត្រនិងទទឹង៥.៥ម៉ែត្រព័ទ្ធជុំវិញនិងមានជញ្ជាំងបិទផ្នែកខាងក្រៅ ប៉ុន្តែនៅចំកណ្តាលមណ្តោយថែវខាងលិច និងខាងកើតមានក្លោងទ្វារចូលពីខាងក្រៅមកវិញ។   ចំណែកទ្វារខាងក្នុងពុំមានទ្វារចេញឫចូលទេ មានតែបង្អួចបើកចំហរទាំងអស់ចំនួន '''៤២''' និងមានបង្អួចបញ្ឆោតចំនួន'''៦''' នៅផ្នែកខាងត្បូង។  ដោយឡែកនៅជញ្ជាំងខាងត្បូងមានក្លោងទ្វារចូលថែវ  ប៉ុន្តែពុំមានទ្វារចេញទៅក្រៅទេ។

នៅចំកណ្តាលនៃថែវព័ទ្ធជុំវិញ    គឺជាតួប្រាសាទកណ្តាលដែលរលំបាក់បែកមួយចំនួនដែលជាកន្លែងដាក់តម្កល់លិង្គ  '''សិខរេស្វរៈ  '''ដែលជាអាទិទេពព្រហ្មញ្ញសាសនា  ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម័យអង្គរគោរពបូជាយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ។  បន្ទាប់ពីប្រាសាទកណ្តាលទៅខាងជើងមាន   '''''បណ្ឌប''''' ដែលមានឆ្លាក់លម្អយ៉ាងវិចិត្រនៃតួប្រាសាទ។   នៅខាងលើនៃទ្វារចូលពីខាងជើងនៃបណ្ឌបនោះមានឆ្លាក់លម្អលើហោជាង   នូវចម្លាក់ព្រះឥសូររាំលើក្បាលដំរី  ជានិមិត្តរូបនៃការបំផ្លាញនូវសភាវអាក្រក់ហើយបង្កើតឡើងវិញនូវសភាវល្អ។  នៅខាងកើត  និងខាងលិចគោបុរៈទី១   មានសំណង់ប្រាសាទពីរទៀតដែលប្រហែលជាសាងសង់នៅពេលក្រោយ  ដែលយើងពុំបានដឹងពិតប្រាកដអំពីតម្រូវការសាងសង់ប្រាសាទទាំងពីនេះនៅឡើយ។
== គោលបំណងនៃការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ ==
ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើងក្នុងបំណងពិសេស ខុសប្លែកពីការកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថាបនាឡើងដើម្បីរំឭកគុណព្រះវិស្ណុ [[ប្រាសាទបាពួន]] រំឭកគុណព្រះឥសូរ ។ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានស្ថាបនាឡើង ដើម្បីធ្វើជាទីដែលគេរក្សាទុកលិង្គព្រះអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ពីព្រោះតាមជំនឿរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ជាពិសេស[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ក៏អ៊ីចឹងដែរ លោកនៅតែគាំទ្រគំនិតដែលថា មហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់អាទិទេពនេះ ដូច្នេះត្រូវធ្វើម៉េច បន់ស្រន់ គោរពបូជា យ៉ាងដាច់ខាត ។  ទីតាំងប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារនេះ 
* ទី១៖ គឺគេទុកអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ជួនកាលគេសរសេរ ខរៈស្វារៈ ជួនកាលគេសរសេរ សិខៈរិស្វារៈ ប៉ុន្តែគឺជាឈ្មោះតែមួយទេ ។ គឺជាកន្លែងដែរគេរក្សាទុក ពីព្រោះអាទិទេពនេះ ដែលមានលិង្គជាតំណាង មានមហិទ្ធិឫទ្ធិធំណាស់ ។ គេជឿថា នាំភោគផល នាំសេចក្តីសុខមកដល់ប្រទេសខ្មែរ ។ 
* ទី២៖ ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ ទីកន្លែងនេះមិនមែនជាទីកន្លែងសម្រាប់ព្រះរាជាគង់នៅទេ ។ មិនមែនមានទីភូមិសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។ គឺមានតែកន្លែងសម្រាប់អ្នកបួស ឱ្យចូលមកតាំងសីល ហើយនិងដើម្បីនឹងជួយបន្តពិធីគោរពបូជានេះ តទៅទៀត ។ បើពិនិត្យទៅ គឺត្រូវពិនិត្យមើលនៅប្រាសាទ ដែលជាប់នឹងខ្លោងទ្វារទី៣ ឬគោបុរៈទី៣  នៅគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក  K- ៣៨១ នោះ ត្រូវបានសង្ស័យថា នៅត្រង់កន្លែងនោះ គឺជាកន្លែងដែលគេបំបួសឱ្យទៅជាព្រាហ្មណ៍ ដើម្បីនឹងបន្តកិច្ចការគោរពនិងថែរក្សាអាទិទេព ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះតទៅទៀត។  

== ដំណាក់កាលនៃការសាងសង់ ==

ការសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារ មានបីដំណាក់កាលធំៗ 
* ដែលក្រុមអ្នកប្រវត្តិវិទូគិតសង្ស័យថា កាលពីជំនាន់ព្រះអង្គម្ចាស់ ឥន្រ្ទាយុទ្ធ គឺអាស្រមប្រហែលធ្វើអំពីឈើ 
* តែមកដល់រជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] គឺគេឈូសភ្នំយកថ្មភ្នំ ធ្វើជាកាំជណ្តើរធ្វើផ្លូវឡើងទៅលើភ្នំនិងយកថ្មភ្នំ ទៅកសាងជាទីតាំងប្រាសាទផ្សេងៗ នៅក្នុងដែនដីនៃប្រាសាទព្រះវិហារ ។ 
* បន្ទាប់មក គឺក្នុងរជ្ជកាល [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ពេលនោះហើយដែលគេគិតថា ប្រាសាទភ្នំព្រះវិហារ គឺបានស្ថាបនាឱ្យកាន់តែល្អឡើង នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១២ ។ [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] នោះហើយ ដែលព្រះអង្គបានសាងប្រាង្គ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]] សព្វថ្ងៃនេះ ។
ប្រាសាទព្រះវិហារបែបមុខទៅទិសខាងជើងសង់នៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដែលជាភ្នំធម្មជាតិលើជម្រាលចោទពីត្បូងទៅជើងប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរបុរាណពីរគឺជណ្តើរខាងជើង ឡើងចំគោបុរៈទាំងប្រាំ ដែលគោបុរៈទាំងប្រាំមានជណ្តើរនិងក្លោងទ្វារចូល និងជណ្តើរមួយទៀតឡើងពីខាងកើត(ជណ្តើរបុរាណ)។ ពីគោបុរៈទី៥ទៅគោបុរៈទី៤ និងគោបុរៈទី៤ទៅគោបុរៈទី៣ មានដាំបង្កោល(គោលសីមា) ថ្មភក់អមសងខាងព្រះថ្នល់។ ចំណែកឯពីគោបុរៈទី៣ទៅគោបុរៈទី២មានដាំបង្គោលសីមា និងនាគក្បាលប្រាំពីរបើកពពេរនៅសងខាងជាលំអ។ រីឯនៅកើតផ្លូវចូលនៅចន្លោះពីគោបុរៈទី៥ និងគោបុរៈទី៤មានស្រះទឹកបុរាណធំមួយ និងនៅពីខាងកើតព្រះថ្នល់នៅចន្លោះគោបុរៈទី៤និងគោបុរៈ៣ក៏មានស្រះទឹកបុរាណតូចមួយផងដែរ។ នៅផ្នែកឥសាននៃគោបុរៈទី៣មានសំណងើប្រាសាទទោលមួយធ្វើអំពីថ្មភក់។ នៅចន្លោះនៃគោបុរៈ២ និងគោបុរៈទី១ មានសំណង់ប្រាសាទពីទៀតសង់បញ្ច្រាសពីគ្នាមួយបែរទៅទិសខាងកើត មួយទៀតបែបទៅទិសខាងលិច ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងយល់ថា ជាហោត្រ័យ ឬហោត្រៃ ឬបណ្ណាល័យ។
ប្រាង្គកណ្តាល ឬប្រាង្គសំខាន់មានតួនាទីសំខាន់ជាងគេ សម្រាប់ជាទីតាំងសក្ការៈគោរពបូជាដ៏ពិសិដ្ឋដែលសម្រាប់តម្កល់លិង្គស្រី សិខរិស្វរៈ។ ប្រាង្គកណ្តាលមានកំផែងជារោងទង (រោងថែវ) ព័ន្ធជុំវិញមានប្រក់ដំបូលធ្វើពីថ្មភក់។ កំផែងរោងទងអាចដើរពីខាងក្នុងបានលើកលែងជ្រុងរោងខាងឥសាន និងពាយ័ព្យខណ្ឌបិទជិតមិនអាចឆ្លងកាត់បាន។ ចំណែករោងទងខាងត្បូងខណ្ឌជាជញ្ជាំងដោយរៀបឥដ្ឋបិទបន្ថែមជិត ដោយយកឥដ្ឋរបស់ប្រាសាទចាស់មកប្រើ។ រោងទងខាងលិច និងរោងទងខាងកើតមានទ្វារមួយសម្រាប់ចេញចូល។ នៃខាងកើតនិងខាងលិចនៃរោងទងប្រាង្គកណ្តាលមានសំណង់ពីទៀតគឺជញ្ជាំងសម្រាប់ដាក់សម្ភារៈប្រើដល់ប្រាសាទ។ បន្តពីរោងទងខាងត្បូងនៃប្រាង្គកណ្តាលដល់ចុងចម្រាក់ភ្នំចុងខាងត្បូងបំផុតគឺជាទីលានមានផ្ទាំងថ្មដែលបន្សល់ទុកជាស្នាមដាប់យកថ្មមកសងប្រាសាទ។ នៅចុងខាងត្បូងបំផុតជាប៉ើយតាឌី។ 

បើគិតចាប់ពីដីទំនាប ពីផ្លូវឡើងទៅដល់ប្រាសាទដែលនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ គឺគេត្រូវដើរឡើងតាមជណ្តើរជាច្រើនកាំ ដែលមានចម្ងាយទាំងអស់ ៨០៤ម៉ែត្រ។ មុននឹងឡើងពីដីទំនាប ទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទលើកំពូលភ្នំ គេត្រូវឆ្លងកាត់ខ្លោងទ្វារ៥ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ មានកម្ពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ តួប្រាសាទសំខាន់នោះមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ ដែលគេគិតសង្ស័យថា ជាកន្លែងរក្សាទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ ។
ទីមួយពីជើងភ្នំគឺមានចម្ងាយ ៥៤ម៉ែត្រគេធ្វើជាជណ្តើរៗ ទាំងអស់មាន ១៥៩កាំ ។ យើងធ្វើដំណើរឡើងជណ្តើរមានលក្ខណៈជម្រាលបន្តិចចម្ងាយ ២៥ម៉ែត្រចូលមកខ្លោងទ្វានៃគោបុរៈទី៥ ។ 

បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៥ គេត្រូវធ្វើដំណើរតាមផ្លូវព្រះថ្នល់ឡើងមកទៀតប្រហែលចម្ងាយ ២៤៤ម៉ែត្រ ។ នៅតាមព្រះថ្នល់ គេមានបោះគោលតាមសងខាងផ្លូវ ដើរមកបានចូលខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤ ។ នៅខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៤នេះ មានហោជាងឆ្លាក់ពិពណ៌នាពីរឿងទេវកថាគីរឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះ គឺជារឿងនៃការបង្កើតសត្វលោក និងនៅខាងក្រោមមានផ្តែរជារូបព្រះវិស្ណុផ្ទំ ។ នៅពេលដែលឡើងជណ្តើរនៅខាងឆ្វេងដៃ មានស្រះបុរាណមួយ ។ ស្រះនេះគឺមានន័យសំខាន់ណាស់ ព្រោះថា កាលពីពេលដែលព្រះមហាក្សត្រថៃ សព្វថ្ងៃគឺ ព្រះបាទភូមិផុន អាឌុល យ៉ាដេត ឡើងគ្រងរាជ្យនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៦ ថៃបានមកយកទឹកពីស្រះនេះទៅ ដើម្បីបំពេញពិធីអភិសេកព្រះមហាក្សត្រថៃ នៅឯ[[ទីក្រុងបាងកក]] [[ប្រទេសថៃ]] ។

ឡើងមកទៀត ហើយចម្ងាយ ១៥០ម៉ែត្រ មានបោះគោលតាមផ្លូវដូចមុន ។ នៅខាងឆ្វេងដៃមានតួប្រាសាទទោលតូចមួយ ឡើងមក១៥០ម៉ែត្រ បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ មានសិលាចារឹក ដែលនិយាយអំពីការកសាងប្រាសាទ គឺនៅក្នុងជំនាន់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១]] ប្រហែលជាទីកន្លែងអ្នកចូលទៅបួស គេឱ្យតាំងសីល គេឱ្យរៀនធម៌ នៅទីកន្លែនេះ ចូលផុតពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣មកនេះ ។ 

នៅចន្លោះពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី៣ និងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ មានផ្លូវដើរ ប្រហែល ៤០ម៉ែត្រ ។ ផ្លូវដើរ ៤០ម៉ែត្រនេះឯង ដែលមានធ្វើជានាគបើកពរពេរ ដូចជាបង្កាន់ដៃ ហើយនិងបោះគោលតាមផ្លូវនេះផងដែរ ។ យើងដើរតាមផ្លូវនាគមក បានមកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ។ មកដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ ប្រាសាទបែរមុខទៅទិសខាងជើង ។ នៅទិសខាងលិចឬក៏នៅស្តាំដៃមានអគារ​មួយ នៅខាងឆ្វេងដៃមិនមានទេ ។ អគារនេះឯងប្រហែលគេទុកឱ្យសម្រាប់ឥសីធំៗសំណាក់ឬក៏តាំងសីលនៅត្រង់កន្លែងនេះ» ។
ចម្ងាយពីខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈ២ទៅដល់ខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី១នោះ មានប្រមាណពី៤០ម៉ែត្រ ទៅ៥០ម៉ែត្រ ។ គេត្រូវដើរឆ្លងខ្លោងទ្វារនៃគោបុរៈទី២ នេះ ទើបទៅដល់ប្រាង្គប្រាសាទចុងក្រោយបង្អស់ ដែលស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេ ។ ទីតាំងដែលធ្វើប្រាសាទនៅលើកំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេនោះ មានកំពស់ ៥២៥ម៉ែត្រ ។ កន្លែងនេះឯង គឺជាកន្លែងដែលប្រហែលគេដាក់លិង្គ ដែលគេថា ជាអាទិទេពប្រចាំប្រាសាទព្រះវិហារ បើយើងគិតតែតួប្រាសាទធំចុងក្រោយនេះ គឺមានទំហំ ៣៥ម៉ែត្រគុណនឹង ៤៥ម៉ែត្រ តែប៉ុណ្ណោះ ហើយបើយើងដើរទៅខាងក្រោយប្រាសាទហ្នឹង ប្រយ័ត្នព្រោះហ្នឹងដល់ចុងភ្នំហើយ គឺកន្លែងដែលចោទហើយ ផុតត្រឹមប៉ុណ្ណឹង ។ ដូច្នេះចុងខាងក្រោយនេះឯង ប្រហែលជាគេទុកលិង្គអាទិទេព ឈ្មោះ ស្រីសិខៈរិស្វរៈ នោះ ។ មកដល់ឆ្នាំ២០០៨ នេះ មានបាត់បង់ក៏ច្រើន បាក់បែកក៏ច្រើន អ្វីដែលនៅឃើញសល់សព្វថ្ងៃនេះ យើងមើលទៅតាំងពីក្បាច់ចម្លាក់ គួរឱ្យស្រលាញ់ជាទីបំផុត ពីព្រោះស្អាតណាស់ ធ្វើហ្នឹង ធ្វើល្អខ្លាំងណាស់» ។
== ហេតុអ្វីបានជាប្រាសាទព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើង ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីថៃ សព្វថ្ងៃនេះទៅវិញ? ==
លោកសាស្រ្តាចារ្យ ឃិន សុខ បច្ចុប្បន្នបង្រៀនប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរថៃលាវនិងភូមា នៅឯវិទ្យាស្ថានជាតិ អ៊ីណាល់កូ នៅ[[ទីក្រុងប៉ារីស]] [[ប្រទេសបារាំង]] មានប្រសាសន៍ថា នៅពេលដែលស្តេចខ្មែរ ផ្តើមសាងសង់ប្រាសាទព្រះវិហារនោះឡើងនៅក្នុង[[ខេត្តព្រះវិហារ]]នៃដែនដីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កាលពីបុរាណសម័យនោះ គឺពុំទាន់មានប្រទេសសៀម ឬថៃ តាំងនៅទីតាំងប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃនៅឡើយទេ។
ពិសេស កាលពីបុរាណសម័យ ស្រុកខ្មែរមានផ្ទៃដីធំធេង ផ្នែកខាងលិចគឺលាតសន្ធឹង ពីខេត្តព្រះវិហារ ហួសប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ និងតរហូតទៅដល់ប្រទេសភូមា ។ ចំណែកផ្នែកខាងជើង គឺលាតសន្ធឹងរាប់បញ្ចូលទាំងក្រុងឈៀងម៉ៃ ដែលសព្វថ្ងៃជាខេត្តមួយរបស់ថៃនោះផង ។ ដូច្នេះមិនមែនមកចោទថា ដីត្រង់កន្លែងនោះ មានសៀម មានអី បើសៀមមិនទាន់មកដល់ឯណា ។ សៀមទាល់តែចុងសតវត្សទី១៣ បានទើបនឹងចុះមក ។ ដូច្នេះ ដីត្រង់ដែលគេធ្វើប្រាសាទ នៅលើកំពូលភ្នំព្រះវិហារនេះ ជាដីរបស់ខ្មែរ ។ ខ្មែរចង់ធ្វើត្រង់ណា បែរទៅត្រង់ណា គេធ្វើតាមតែទីតាំងរបស់សាច់ភ្នំនោះ ។ 

== ព្រឹត្តិការណ៍នៃទាមទារប្រាសាទរបស់កម្ពុជា ==
តើអ្វីទៅជាសម្បត្តិវប្បធ៌? សម្បត្តិវប្បធម៌គឺសំដៅទៅសម្បត្តិចលនៈ និងអចលនៈដែលមានសារៈសំខាន់បំផុតសម្រាប់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សគ្រប់ជាតិសាសន៍។ ហេតុអ្វីបានជាយើងគួរការពារសម្បត្តិវប្បធម៌? បានជាយើងការពារសម្បត្តិវប្បធម៌ព្រោះការធ្វើឱ្យខូចដល់សម្បត្តិវប្បធម៌ដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់មនុស្សជាតិណាក៏ដោយមានន័យថាធ្វើឱ្យខូចដល់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សជាតិទាំងមូល&lt;ref&gt;អនុសញ្ញាទីក្រុងឡាអេឆ្នាំ១៩៥៤។&lt;/ref&gt;។ 
# លាលដីកាតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៦២មានសេចក្តីដូចខាងក្រោម&lt;ref&gt;ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។&lt;/ref&gt;៖
* ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ សម្រេចថាប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតក្នុងទឹកដៃក្រោមអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
* ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣៖ ប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចដកកម្លាំងទ័ព ឬប៉ូលីស ឬអ្នកថែរក្សា ឬឆ្មាំដទៃទៀត ដែលថៃបានដាក់ក្នុងប្រាសាទ ឬនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា។
* មានសំឡេង៧ទល់នឹង៥៖ សម្រេចថាប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចប្រគល់មកឱ្យប្រទេសកម្ពុជាវិញនូវវត្ថុទាំងឡាយតាមប្រភេទ ដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីស្នើសុំវិនិច្ឆ័យទី៥របស់កម្ពុជា ដែលត្រូវបានយកចេញពីប្រាសាទ ឬតំបន់ប្រាសាទដោយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់ប្រទេសថៃចាប់តាំងពីកាលបរិច្ឆេទនៃការកាន់កាប់ប្រាសាទនេះដោយប្រទេសថៃនៅឆ្នាំ១៩៥៤។
សេចក្តីសម្រេចលេខ 31COM 8B.24 សេចក្តីសម្រេចនេះបានសេចក្តីថា គណៈកម្មាធិកាបានឯកភាពគ្នាថាទីសក្ការៈបូជាប្រាសាទ(ប្រាសាទព្រះវិហារ)សក្តិសមនិងត្រូវដាក់បញ្ចូលនៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដោយមានការចុះបញ្ជីជាផ្លូវការនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅក្នុងសម័យប្រជុំពេញអង្គឆ្នាំ២០០៨។
សេចក្តីសម្រេចលេខ 32COM 8B.102 សម្រេចចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហាររបសើកម្ពុជានៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្រោមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ(I)ប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាស្នាដៃឯកនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានលក្ខណៈពិសេសទាំងគម្រោង និងប្លង់ប្រាសាទ និងក្បូរក្បាច់រចនាលំអិត។
# សាលដីកាបង្កាប់របស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១&lt;ref&gt;ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយ អបអរសាទរខួបលើកទី៥នៃការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។&lt;/ref&gt;៖
* ដោយមានសំឡេង១១ទល់នឹង៥៖ មានសេចក្តីថាភាគីទាំងពីរត្រូវដកជាបន្ទាន់នូវបុគ្គលិកយោធា ដែលមានវត្តមានបច្ចុប្បន្ននៅក្នុងតំបន់គ្មានយោធាបណ្តោះអាសន្នដូចមានសេចក្តីចែងក្នុងកថាខណ្ឌ៦២នៃសេចក្តីសម្រេចនេះ និងទប់ស្កាត់មិនឱ្យមានវត្តមានយោធាក្នុងតំបន់នោះ និងមិនឱ្យមានសកម្មភាពប្រដាប់អាវុធណាមួយតម្រង់ទៅកាន់តំបន់នេះឡើយ។
* ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ប្រទេសថៃមិនត្រូវរារាំងការចេញចូលដោយសេរីរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារចំពោះបុគ្គលិកដែលមិនមែនយោធានៅក្នុងប្រាសាទឡើយ។
* ដោយមានសំឡេង១៥ទល់១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលគេបានព្រមព្រៀងនៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន និងជាពិសេសអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយអង្គការនេះឱ្យចូលទៅកាន់តំបន់គ្មានកងទ័ពជាបណ្តោះអាសន្ន។
* ដោយមានសំឡេង១៥ទល់នឹង១៖ មានសេចក្តីថា ភាគីទាំងពីរត្រូវតែអត់ធ្មត់ មិនធ្វើសកម្មភាពណាដែលអាចនាំឱ្យមានជម្លោះ ដែលបានស្នើសុំឱ្យតុលាការដោះស្រាយនោះមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬរីកធំឡើង ឬធ្វើឱ្យមានជម្លោះនោះកាន់តែពិបាកដោះស្រាយថែមទៀត។

តាមពិតទៅប្រទេសថៃបានចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារខុសច្បាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤០ និងបានដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីជាតិថៃកាលពីឆ្នាំ១៩៤០នោះដែរ។ បន្ទាប់មកប្រទេសថៃបានដាក់ឆ្មាំការពារពីឆ្នាំ១៩៤១។ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនចុះថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៨៤៦ បានចាត់ទុកអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩៤១ជាមោឃៈ និងតម្រូវឱ្យថែរក្សាស្ថានភាពព្រំដែនដូចមុនឆ្នាំ១៩៤១វិញ។ ប្រទេសថៃបានប្រគល់ [[ប្រាសាទវត្តភូ]]ឱ្យទៅប្រទេសឡាវវិញ ប៉ុន្តែប្រទេសថៃមិនព្រមប្រគល់ប្រាសាទព្រះវិហារមកឱ្យកម្ពុជាវិញឡើយ។ ក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រើអធិតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ដែលទើបទាមទារបានមកនោះ ដោយបានចាប់តាំងជនជាតិខ្មែរខ្មែរបីនាក់ឱ្យទៅថែរក្សាប្រាសាទព្រះវិហារ។ ប៉ុន្តែជនជាតិខ្មែរទាំងបីនាក់នោះត្រូវចាកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញតាមបញ្ជាដាច់ណាត់ពីអាជ្ញាធរថៃ។ នៅចុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៤ ដោយមានកង្វល់ក្នុងការស្ថាបនាឡើងវិញ នូវសណ្តាប់ធ្នាប់ក្នុងតំបន់ព្រំដែនខាងជើងនោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រមានទៅទីក្រុងបាកកថា និងបញ្ចូនយុទ្ធជនកម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដើម្បីជំនួសឆ្មាំកម្ពុជា ដែលបានដកខ្លួនពីប្រាសាទពីពេលមុននោះ។ ប៉ុន្តែមុនពេលអនុវត្តន៍គម្រោងនេះ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានកាន់កាប់ដោយខុសច្បាប់ពីកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធថៃ។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥៩ ក្រោយពីទស្សនកិច្ចជាផ្លូវការមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា នៃលោក ថាណាត់ ខូម៉ាន់ (Thanat Koman) ជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសថៃនោះមក  រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់សំណើថ្មីសម្រាប់ឱ្យថៃជ្រើសរើស។ សំណើនោះគឺ ការគ្រប់គ្រងប្រាសាទរួមគ្នា (Gestion commune du temple) ដោយប្រទេសកម្ពុជារក្សានូវសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន (Le Cambodge réserve ses droits de souverraineté)។ បើសិនមិនយល់ព្រមតាមនោះទេ ប្រទេសកម្ពុជានឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ ក្រុងឡាអេ។ ដោយរដ្ឋាភិបាលថៃពុំបានឆ្លើយតបនឹងសំណើរនេះនៅថ្ងៃទី៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៩ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ (CI:Cour Internationale de Justice)។

សវនាការសាធារណៈនៃតុលាការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៦១ និងឆ្នាំ១៩៦២ ដែលសមាភាពចូលរួមតវ៉ាមានដូចជា៖
# ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ជាសមាជិកឧត្តមក្រុមព្រឹក្សាព្រះរាជបល្ល័ង។
# មេធាវីរបសើកម្ពុជាមានបីរូប៖
* [[លោក ឌីន អាចេហ្សឺន]] (Dean Acheson)៖ សមាជិកស្មាក្តីនៃតុលាការកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិច។
* [[លោក រ៉ូហ្សេ ពិនតូ]] (Roger Pinto) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។
* [[លោក ប៉ូល រើទែរ]] (Paul Reuter) ៖ សាស្រ្តាចារ្យមហាវិទ្យាល័យនីតិសាស្រ្តក្រុងបារីស។
# សាក្សី
* លោក សួន បុន អភិបាលខេត្តកំពង់ធំពីឆ្នាំ១៩៤៨ ដល់ ឆ្នាំ១៩៥៤។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ឯកឧត្តម ទ្រឿង កាង ក្នុងសវនាការ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦២ ពេលព្រឹក៖
លោកប្រធាន អស់លោកចៅក្រម៖ សម្រាប់និតិបច្ចុប្បន្ន សេចក្តីសន្និដ្ឋាននៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានដូចតទៅៈ សូមមេត្តា៖
# និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ខែ្សបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ នៅក្នុងតំបន់ភ្នំដងរែកគឺជាខ្សែបន្ទាត់ដែលបានគូសនៅលើផែនទីរបស់គណៈកម្មាការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិន និងសៀម។ 
# និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីជាអធិបតេយ្យភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
# និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា ព្រះរាជាណាចក្រថៃត្រូវដកទាហាន ដែលបានបោះទីតាំងនៅក្នុងទឹកដៃកម្ពុជា តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤ នោះ ចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារវិញ។
# និយាយ និងវិនិច្ឆ័យថា រូបចម្លាក់ សិលាចារឹក ថ្មប្រាសាទ និងវត្តផ្សេងៗទៀត ដែលអាជ្ញាធរថៃបានយកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤នោះ រដ្ឋាភិបាលថៃនិងត្រូវប្រគល់ឱ្យកម្ពុជាវិញ។
តុលាការជំរះរឿងក្តីនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ សម្រេចឱ្យខ្មែរបានទទួលជ័យជំនះក្នុងរឿងក្តីនេះ។ ដំបូងប្រទេសថៃបានបដិសេដ ចំពោះសាលក្រមរបស់តុលាការក្រុងឡាអេ។ ប៉ុន្តែនៅទីបញ្ចប់គឺនៅថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ លោកសេនាប្រមុខសារិន (Maréchal Sarit) ថ្លែងថា ប្រទេសលោកលំឱនកាយទទួលយកសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ដើម្បីគោរណតាមកិច្ចសន្យារបស់ខ្លួន​ ចំពោះធម្មនុញសហប្រជាជាតិ។
នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៦៣ សម្តេចព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ជាប្រមុខរដ្ឋ ដែលអមព្រះរាជដំណើរដោយព្រះសង្ឃ និងឥស្សរជនខ្មែរជាច្រើនរូប បានយាង និមន្ត និងអញ្ចើញឡើងកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារជាផ្លូវការឡើងវិញ ដោយមានការប្រាព្ធពិធីយ៉ាងឱឡារិក។

== កាលបរិច្ឆេទសំខាន់ៗ ==
* ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២៖ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានសាលក្រម[[តុលាការអន្តរជាតិ]]នៃទីក្រុងឡាអេ បានសម្រេចឱ្យភាគីកម្ពុជាឈ្នះក្តីលើប្រាសាទព្រះវិហារ លើភាគីថៃ។
* ថ្ងៃទី០៧ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៨៖ អង្គការយូនីស្កូបានសម្រេចដាកើប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជាចូលទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៣២ នាទី[[ក្រុងកេប៊ិច]] [[ប្រទេសកាណាដា]] ក្រោមសេចក្តិសម្រេច 32 COM 8B. 102 ។
* ថ្ងៃទី១០ខែតុលាឆ្នាំ២០០១៖ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានស្នើសុំប្រាសាទព្រះវិហារចុះក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការយូនីស្កូ។
* ថ្ងៃទី៣០ខែមិថុនាឆ្នាំ២០០៦៖ បញ្ជូនសំណុំឯកសារសម្រេចទៅមជ្ឍមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោកយូនីស្កូប៉ារីស។
* ថ្ងៃទី២៣-២៩ខែតុលាឆ្នាំ២០០៦៖ បេសកម្មបច្ចេកទេសរបស់តំណាងក្រុមព្រឹក្សាអន្តរជាតិវាយតម្លៃប្រាង្គប្រាសាទ និងរមណីយដ្ឋាន ICOMOS នៅតំបនើប្រាសាទព្រះវិហារ។
* ថ្ងៃទី២១ខែមករាឆ្នាំ២០០៧៖ យល់ព្រមលើសំណើចុះបញ្ជីដោយ ICOMOS។
* ថ្ងៃទី២៣ខែមិថុនា-ថ្ងៃទី២ខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៧៖ កិច្ចប្រជុំលើកទី៣១ របសើគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅហ្គ្រីសឆឺច(Christchuech) ប្រទេសណូវែលហ្សេឡង់។
* ថ្ងៃទី១១ខែសីហាឆ្នាំ២០១០៖ កម្ពុជាបានផ្ញើលិខិតទៅអង្គការសហប្រជាជាតិនាក្រុងញ៉ូវយ៉ក ដើម្បីសូមអន្តរាគមន៍អង្គការសហប្រជាជាតិឱ្យមានយន្តកម្មអន្តរជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនខ្មែរ-ថៃមុំជាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ថៃបានបង្កើតផែនទីជាឯកតោភាគីមានទំហំ ៤,៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ជាប់នឹងប្រាសាទព្រះវិហារថាជារបស់ខ្លួន ផែនទីនេះខុសបញ្ច្រាស់ទាំងស្រុងពីសាលក្រមតុលាការអន្តរជា ដែលមានន័យថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតលើទឹកដីខ្មែរ និងដែនអធិតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។
== ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ==

ចំពោះប្រាសាទព្រះវិហារមានផែនទីមួយមានចំណងជើងថា គណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិននឹងសៀម (Commission de délimitation entre I´Indochine et le Siam) ត្រូវបានបោះពុម្ពនៅទីក្រុងប៉ារីស និងត្រូវបានប្រគល់ជូនឱ្យរដ្ឋាភិបាលសៀម និងផ្តល់ជូនរាល់សមាជិកមកពីប្រទេសសៀម ដែលស្ថិតនៅក្នុងគណៈកម្មការចម្រុះខាងកំណត់ព្រំដែននៅឆ្នាំ១៩០៨។ នៅក្នុងផែនទីនេះ ខ្សែព្រំដែនកាត់តាមខាងជើងប្រាសាទមានចម្ងាយប្រហែល៥០០ម៉ែត្រ។ ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងច្បាស់ ហើយបន្ទាប់មកសៀមមិនដែលលើកយករឿងប្រាសាទព្រះវិហារមកចោទជាបញ្ហាម្តងណាឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៩២៥ និងឆ្នាំ១៩២៦បារាំងនឹងសៀមបានរៀបចំដែនដី ហើយនៅពេលនោះក៏ពុំមានបញ្ហាចោទអំពីជួរភ្នំដងរែកឡើយ។ ជារឿងអកុសលណាស់ដែលជៀង៣០ឆ្នាំ ក្រោយពីសៀមបានដកថយជាលើកចុងក្រោយនោះ ប្រាសាទព្រះវិហារព្រមទាំងទឹកដីភាគខាងជើង និងពាយ័ត្យរបស់យើង មានបញ្ហាជាមួយសៀមម្តងទៀត។ អនុសញ្ញាបារាំងសៀម នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា នៅទីក្រុងតូក្យូ តាមអន្តរាគមន៍នៃប្រទេសជប៉ុន ដែលបានតម្រូវឱ្យមានយុទ្ធសន្តិភាព ដើម្បីបញ្ឈប់ការប្រទូស្តរាយ ដែលប្រទេសសៀមបានប្រព្រឹត្តប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា ពោលគឺប្រឆាំងនិងបារាំង នៅដើមសង្គ្រាមលើកលើទី២។ តាមអនុសញ្ញានេះប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]មួយភាគ [[ខេត្តសៀមរាប]] និង[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]។ ប៉ុន្តែជាសំណាងល្អ ប្រាំឆ្នាំក្រោយមកមានកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំងសៀមនៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៦នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានរំលាយចោលនូវអនុសញ្ញាចុះថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤១។ ដូច្នេះថៃត្រូវប្រគល់ទឹកដីខ្មែរ ដែលខ្លួនបានកាន់កាប់ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៦នោះមកឱ្យខ្មែរវិញ&lt;ref&gt;ឯកសារសង្ខេបស្តីអំពី ប្រាសាទព្រះវិហារ អតីតកាលរុងរឿង និងមោទនភាពជាតិខ្មែរ រៀបចំដោយ បណ្ឌិត ស៊ន សំណាង និង បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ឆ្នាំ២០០២ ទំព័រទី៥&lt;/ref&gt;។
== ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ&lt;ref&gt;http://spktliv.com/archives/5261{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ==
ព្រះរាជបន្ទូលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ក្នុងព្រះរាជពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ ០៥ មករា ១៩៦៣
“ ———– ពួកថៃ ជាចុងក្រោយបានដកថយចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ បន្ទាប់ពីកុហកភូតភរជាច្រើនរួចមកនិងល្បិចកល់ដែលគេប្រើមិនទាន់អស់ការ។ ការដកថយនេះ មិនបានបញ្ឈប់ប្រទេសថៃឲ្យធ្វើខ្លួនជាអ្នកចាញ់ដ៏ល្អទេ តែប្រទេសថៃនៅបន្តការពង្រីកដែនដីរបស់គេពោលគឺគេបានគូសផែនទីថ្មីដោយរំលោភចូលមកប្រាសាទព្រះវិហារ។ជាពិសេសទៅទៀត ពួកថៃបានរាយលួលបន្លានិងសង់បន្ទាយយោធានិងតម្រួតនៅកន្លែងមួយចំនួនចូលជ្រៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ។ការធ្វើបែបនេះគឺជាការបំពានសាលក្រមតុលាការអន្តរជាតិ “ ។
លិខិតក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាជូនទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គករសហប្រជាជតិដកនៅ ថៃ្ងទី ២៣ មេសា ១៩៦៦ ដកស្រង់ព្រះរាជសន្ទរកថាសម្តេចសីហនុដែលបានថ្លែងក្នុងពិធីបង្ហូតទង់ជាតិខ្មែរនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ 

== តម្លៃនៃប្រាសាទ ==
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវប្រៀបធៀបប្រដូចចម្លាក់រចនាបថ សិល្បៈខ្មែរ ដើម្បីស្វែងយល់ស្គាល់អំពីការវិវត្តិរបស់វប្បធម៌ខ្មែរ និងអរិយធម៌ខ្មែរអាចជាកត្តាមួយដើម្បីធ្វើឱ្យយើងមានមោទភាពក្រៃលែងចំពោះការប៉ិបប្រសប់ ចំណេះដឹងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ និងភាពឧស្សាណ៍ព្យាយាម តស៊ូរបស់ដូនតាយើង។ ប្រាសាទព្រះវិហារមិនគ្រាន់តែជាមោទភាពក្នុងផ្នែកសិល្បៈវប្បធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ ប្រាសាទព្រះវិហារជាមោទភាពដល់ធំធេង ឧត្តុងឧត្តមរបស់ខ្មែរក្នុងវិស័យទ្រឹស្តី គំនិត បញ្ញាញាណ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច កសិកម្ម យោធា គ្រប់គ្រង និងប្រវត្តិសាស្រ្ត។ល។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាសក្ខីភាពនៃមហាអំណាចរបស់ខ្មែរជាសក្ខីភាពនៃការគ្រប់គ្រងនយោបាយដ៏ល្អប្រសើរមួយ ដែលមានទ្រឹស្តីពិតប្រាកដនិយម មានចក្ខុវិស័យល្អខ្ពង់ខ្ពស់ ចេះកសាងស្ថាបនាជាតិតាមផ្លូវល្អប្រសើរ ប្រត្យកនិយម និងជាសក្ខីភាពនៃសេចក្តីអង់អាចក្លាហាន ពូកែរបស់ខ្មែរចេះបន្តវេណគ្នាឱ្យមានចីរភាព។ កត្តានេះហើយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសខ្មែរមានទឹកដីដល់ធំទូលាយក្លាយជាអាណាចក្រមួយយ៉ាងធំនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។


== រូបភាព ==

&lt;gallery&gt;
ឯកសារ:Phraviharngopura.jpg
ឯកសារ:Preahvihear112.jpg
ឯកសារ:Preah Vihear Cambodia 004.jpg
ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129338.jpg
ឯកសារ:Temple of Preah Vihear-129336.jpg
&lt;/gallery&gt;
== ឯកសារយោង ==

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ទេសចរណ៍]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រះវិហារ]]
&lt;references /&gt;{{ទំព័រគំរូ:ស្ថានីយអង្គរ}}</text>
      <sha1>3xaoms2isti7c33dzxbv7u47z8ruxtr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង F.C.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45713</id>
    <revision>
      <id>322510</id>
      <parentid>322508</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T13:25:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>175.100.46.247</ip>
      </contributor>
      <origin>322510</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24338" sha1="cwbzcayc1exi0bg7m3brjkst0g5ax5k" xml:space="preserve">{{Infobox 
|name          = ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង F.C.
|type          = 
|image         = 
* ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍: ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង F.C.
* រហ័ស្សនាម: ព្រះខ័នខៀវ &lt;br&gt; The Blue Swords
* អក្សរកាត់: PKRFC 
* ការកឃើញ: 1997
* ទឹកដី: [[ក្រុងស្វាយរៀង]]
* កីឡដ្ឋាន: Svay Rieng 
* ផ្ទុកអ្នកទស្សនា: 4,000 នាក់ 
* ប្រធានក្លឹប: ឌី វិជ្ជា
* អ្នកគ្រប់គ្រង: Christopher Grant
* គ្រូបង្គោល: Pep Muñoz
* ក្របខ័ណ្ឌលីគ: [[លីគកំពូលកម្ពុជា]]
* ឈ្នះពានខាប់: &lt;br&gt; [[ពានសម្ដេច ហ៊ុនសែន|HSC]] 5 ដង  
* ឈ្នះពានលីគ: &lt;br&gt; [[លីគកំពូលកម្ពុជា|MCL]] 2 ដង &lt;br&gt; [[CPL]] 1 ដង
* ថវិកាចំណាយ: $2.7 millon &lt;ref&gt; Transfer Market (2024) [https://www.transfermarkt.com/cambodian-premier-league/marktwerteverein/wettbewerb/KHM1/plus/?stichtag=2024-05-15 OVERALL MARKET VALUE CHANGE IN ALL CLUBS IN CAMBODIAN PREMIER LEAGUE], Website: transfermarkt.com, Publication: 15, May 2024 &lt;/ref&gt; &lt;br&gt; (2024-2025)
}}

{{Infobox football club
| pattern_la1=
| pattern_b1=
| pattern_ra1=
| pattern_sh1 =
| leftarm1=23395d
| body1=23395d
| rightarm1=23395d
| shorts1=152238
| socks1=13265c
| pattern_la2=
| pattern_b2=
| pattern_ra2=
| pattern_sh2=
| pattern_so2=
| leftarm2=152238
| body2=800020
| rightarm2=152238
| shorts2=152238
| socks2=800020
| pattern_la3=
| pattern_b3=
| pattern_ra3=
| pattern_sh3=
| pattern_so3=
| leftarm3=123499
| body3=123499
| rightarm3=123499
| shorts3=FFFFFF
| socks3=123499
}}

'''ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង F.C.''' ឬ '''[[ក្លឹបបាល់ទាត់ ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Preah Khan Reach Svay Rieng Football Club) ហៅកាត់ថា 
(PKRFC) គឺជាក្លឹបបាល់ទាត់អាជីពដែលមានមូលដ្ឋាននៅ [[ក្រុងស្វាយរៀង]], [[ខេត្តស្វាយរៀង]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុង [[លីគកំពូលកម្ពុជា (CPL)|ខេមបូឌានព្រីមៀរលីគ]] (Cambodian Premier League) ដែលជាក្របខ័ណ្ឌលីគកំពូល នៃបាល់ទាត់កម្ពុជា ។ (PKRFC) ដែលមានរហ័ស្សនាមថា &quot;ព្រះខ័នខៀវ&quot; (The Blue Swords) ក្លឹបនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងលើកដំបូងជាក្លឹបបាល់ទាត់ នគរបាលយោធា (Military Police F.C.) ក្នុងឆ្នាំ 1997 ។ ក្លឹបព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង ជាក្លឹបអជីប ដ៏មានកិត្យានុភាពមួយ មួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលពួកគេបានឈ្នះពាន [[លីគកំពូលកម្ពុជា]] ចំនួន 3លើក និង បានឈ្នះ [[ពានសម្ដេច ហ៊ុនសែន]] ចំនួន 5លើក ផងដែរ ហើយក្លឹបព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង ក៏ជាក្លឹបដែលតំណាងឱ្យក្លឹបអជីបនៅកម្ពុជា ដែលទៅប្រកួតប្រជែងពាន ជើងឯកក្លឹបអាស៊ាន ASEAN Club Championship ថ្នាក់តំបន់ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Data Sports Group (2014) [https://globalsportsarchive.com/team/soccer/preah-khan-reach-svay-rieng-fc/14219/ Team Info Preah Khan Reach Svay Rieng FC], Website: globalsportsarchive.com, Copyright © Data Sports Group. All rights reserved. &lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិក្លឹប ==
'''Club History'''

ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង F.C. ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 1997 ដោយឯកឧត្ដម សៅ សុខា ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ [[ក្រុងភ្នំពេញ]] ដោយចាប់ផ្តើមពីឈ្មោះអតីតថា នគរបាលយោធា F.C. គ្រប់គ្រងដោយ អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ ។ អំឡុង​ពេល​នៃ​ការ​ប្រឹងប្រែង​របស់​ខ្លួន នគរបាលយោធា F.C. បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​ការ​ប្រកួត​ផ្សេងៗ​ដែល​រៀបចំ​ដោយ​សហព័ន្ធ​កីឡា​បាល់ទាត់​កម្ពុជា និង ក្រសួង​អប់រំ យុវជន និង​កីឡា ហៅកាត់ថា (MoEYS) វាជាពេលដែល ក្លឹបទាំងមូលបានចូលរួមលើកស្ទួយដល់វិស័យកីឡានៅកម្ពុជាផងដែរ ដែលគិតចាប់ពីការបង្កើតដំបូងដល់ឆ្នាំ 2007 ។
នៅអំឡុងឆ្នាំ 2007 បន្ទាប់ពីការធ្វើសមាជរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំ សហព័ន្ធកីឡាបាល់ទាត់កម្ពុជា ហៅកាត់ថា ([https://en.wikipedia.org/wiki/Football_Federation_of_Cambodia FFC]) លោក លី គឹមឈុន ត្រូវបានតែងតាំង ជាប្រធានក្លឹប និងបានប្ដូរឈ្មោះ ក្លឹបបាល់ទាត់ នគរបាលយោធា ជាក្លឹបបាល់ទាត់ ព្រះខ័នរាជ F.C. ផ្លូវការណ៍ក្នុងពេលនោះ តាមរយៈការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ប្រធានថ្មី ក៏ដូចជាការប្ដូរឈ្មោះថ្មីផងដែរនោះ ព្រះខ័នរាជ F.C. ហៅកាត់ថា (PKRFC) ត្រូវបានសហព័ន្ធកីឡាបាល់ទាត់កម្ពុជាទទួលស្គាល់ក្នុងអំឡុងពេលនោះ និងត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមក្នុងការប្រកួតប្រជែងពានផ្សេងៗផងដែរ ។ ព្រះខ័នរាជ F.C. បានឈ្នះ ពានសម្ដេចហ៊ុនសែន (HSC) ជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រក្រុមរបស់ខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ 2011 ដោយផ្ដួលក្រុមបាល់ទាត់ បៀលប្រាយ យូណាយធីត (Build Bright United F.C.) ក្នុងវគ្គផ្ដាច់ព្រ័ត្រ និងទទួលបានប្រាក់រង្វាន់ ៨០ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ($19,925 ដុល្លារអាមេរិក) ។ ទន្ទឹមនិងភាគជោគជ័យនេះ (PKRFC) បានបន្តឈ្នះ ពានសម្ដេច ហ៊ុនសែន (Hun Sen Cup) ហៅកាត់ថា (HSC) ជាលើលទី 2 ក្នុងឆ្នាំ 2012 និង ត្រូវបានទទួលស្គាល់ក្នុងកម្រិតពានអន្តរជាតិ Asean Cup ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Football Khmer (2016) [http://futbolkhmer.blogspot.com/2016/04/preah-khan-reach-svay-rieng-fc.html?m=1 Preah Khan Reach Svay Rieng F.C], Website: futbolkhmer.blogspot.com, Publication: April 21, 2016 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Ken Gadaffi (2011) [https://www.expat-advisory.com/articles/southeast-asia/cambodia/ffc-reveals-new-format-hun-sen-cup FFC Reveals new Format for Hun Sen Cup] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220214104846/https://www.expat-advisory.com/articles/southeast-asia/cambodia/ffc-reveals-new-format-hun-sen-cup |date=2022-02-14 }}, Website: expat-advisory.com, Publication: December 05, 2011&lt;/ref&gt;

== ការធ្វើទំនើបកម្មឈ្មោះក្លឹប ==
'''Club new brand name update'''

ក្នុងឆ្នាំ 2013 លោក លី គឹមឈុន បានសំរេចលក់ក្លឹបព្រះខ័នរាជទៅឱ្យលោក ឌី វិជ្ជា ការផ្លាសប្ដូរសមាសភាព ប្រធានក្លឹបថ្មីបានឈានទៅដល់ការធ្វើទំនើបកម្មឈ្មោះក្លឹបផងដែរ ដោយក្លឹបព្រះខ័នរាជ ត្រូវបានផ្លាសប្ដូរ បន្ថែមឈ្មោះ &quot;ស្វាយរៀង&quot; ដើម្បីឱ្យក្លឹបរបស់លោកតំណាងឱ្យ [[ខេត្តស្វាយរៀង]] ដូចនេះឈ្មោះក្លឹបត្រូវបានហៅថា៖ ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង (Preah Khan Reach Svay Rieng F.C.) ការរៀបចំយុត្តិសាស្ត្រថ្មីរបស់ក្លឹប ទន្ទឹមនឹងការចាប់ផ្ដើមរដូវកាលថ្មី បាននាំមកនូវជ័យជំនះដ៏លំបាករបស់ពួកគេ នោះគឺការឈ្នះពាន [[លីគកំពូលកម្ពុជា]] Metfone Cambodian League ហៅកាត់ថា (MCL) ដែលបានយកឈ្នះទៅលើក្រុម បឹងកេតអង្គរ F.C. ក្នុងវគ្គផ្តាច់ព្រ័ត្រដោយលទ្ធផល ១-០ ក្នុង​ការ​ប្រកួត​នៅ ​ពហុ​កីឡដ្ឋាន​ជាតិ ​អូឡាំពិក ។ លើសពីការឈ្នះពានលីគ (MCL) ក្លឹបក៏បានឈ្នះពានរង្វាន់បុគ្គលសំខាន់ៗផងដែរ ដូចជា៖ លោក សំ វ៉ាន់ដេត ទទួលបានតំណែងជាគ្រូបង្វឹកល្អបំផុតប្រចាំរដូវកាល, រីឯកីឡាករ ឃួន ឡាបូរ៉ាវី ទទួលបានរង្វាន់ពានស្បែកជើងមាស យ៉ាង​ល្អឥតខ្ចោះ​ សម្រាប់​ក្រុម ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង F.C. ជ័យ​ជម្នះ​ក្នុង​លីគ​ក៏​បាន​មក​ជាមួយ ​នឹង​ប្រាក់​រង្វាន់​​ចំនួន ៥៨ លាន​រៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា $14370 ដុល្លារអាមេរិក ផងដែរ ។&lt;ref&gt; H S Manjunath (2013)  [https://www.phnompenhpost.com/sport/laboravy-golden-strike-ends-svay-rieng%E2%80%99s-league-drought Laboravy Golden Strike Ends Svay Rieng], Website: phnompenhpost.com, Publication: July 22, 2013 &lt;/ref&gt; 

== ការបង្កើតកីឡដ្ឋានផ្ទាល់ខ្លួន ==
'''Creating own stadium'''

នៅអំឡុងចុងឆ្នាំ 2014 ក្លឹបបាល់ទាត់ ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង បានធ្វើការសាងសង់ថ្មី នូវកីឡាដ្ឋានរបស់ខ្លួន ដែលអាចផ្ទុកអ្នកទស្សនាបានចំនួន 2,600 នាក់  កីឡដ្ឋានថ្មីដែលមានឈ្មោះថា &quot;ស្វាយរៀង&quot; (Svay Rieng Stadium) ក្រោយពេលក្លឹបព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង មានកីឡដ្ឋានផ្ទាល់ខ្លួន បានធ្វើឱ្យក្លឹបវិវត្តន៍ខ្លួនទៅជា ក្លឹបលីគអជីបស្តង់ដារមួយរបស់កម្ពុជា ដែល​មាន​លទ្ធភាព​គ្រប់​គ្រាន់​ក្នុង​ការ​រៀប​ចំ​ការ​ប្រកួត​លក្ខណៈ​ក្នុង​ដី​ និង ក្រៅ​ដី (Home/Away) ផងដែរ , ក្លឹបក៏បានបន្ថែមទីតាំងទស្សនាក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2024 នេះដែលធ្វើឱ្យក្លឹបកើនចំនួនអ្នកទស្សនាដល់ 4,000 នាក់ ។&lt;ref&gt; អៀង សូទ្រី (2014) [https://news.sabay.com.kh/article/44358 កីឡដ្ឋាន​ស្វាយរៀង​គ្រោង​បើក​សម្ពោធ​នៅ​ថ្ងៃ​បុណ្យ​អុំទូក], Website: news.sabay.com.kh, Publication: October 15, 2014 &lt;/ref&gt;

== អ្នកឧបត្ថម្ភអាវ ==
'''Kit sponsors'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=&quot;20%&quot; |រដូវកាល
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=&quot;20%&quot; |ឈុតអាវកញ្ចប់
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=&quot;20%&quot; |អ្នកឧបត្ថម្ភអាវ
|-
| align=&quot;center&quot; |2000 - 2012 
| align=&quot;center&quot; |Kappa
| align=&quot;center&quot; |No sponsors
|-
| align=&quot;center&quot; |2013 - 2017 
| align=&quot;center&quot; |FBT
| align=&quot;center&quot; |No sponsors
|-
| align=&quot;center&quot; |2018 
| align=&quot;center&quot; |FBT
| align=&quot;center&quot; |[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Carabao_Energy_Drink Carabao]
|-
| align=&quot;center&quot; |2019 
| align=&quot;center&quot; |FBT
| align=&quot;center&quot; |[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Carabao_Energy_Drink Carabao]
|-
| align=&quot;center&quot; |2020 
| align=&quot;center&quot; |FBT
| align=&quot;center&quot; |[https://www.orkide.com.kh/our-projects/the-royal Orkide Villa]
|-
| align=&quot;center&quot; |2021 
| align=&quot;center&quot; |FBT
| align=&quot;center&quot; |[https://www.orkide.com.kh/our-projects/the-royal Orkide]
|-
| align=&quot;center&quot; |2022 
| align=&quot;center&quot; |FBT
| align=&quot;center&quot; |[https://www.orkide.com.kh/our-projects/the-royal Orkide]
|-
| align=&quot;center&quot; |2023-2024
| align=&quot;center&quot; |FBT
| align=&quot;center&quot; |[https://www.orkide.com.kh/our-projects/the-royal Orkide &lt;br&gt; Development] &lt;br&gt; [https://www.krudbeer.com/products Krud] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230811005541/https://www.krudbeer.com/products |date=2023-08-11 }}
|}

== អ្នកឧបត្ថម្ភ ==
'''Sponsorship'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; |រដូវកាល
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; |អ្នកឧបត្ថម្ភធំ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; |អ្នកឧបត្ថម្ភបន្ទាប់
|-
| align=&quot;center&quot; |2023-2024 
| align=&quot;center&quot; |Orkide Development, Krud Beverage, AFB Investment, Carabao, Linxin Group, V-Active Sport, Ptt Cambodia Ltd., Pocari Sweat.  
| align=&quot;center&quot; |Starbalm Sport Care, Canadia Bank, ACE, អរណា ទឹកធម្មជាតិកម្ពុជា , Moonmedia, Teng Lay Group, DYNITH , FBT.
|}

== អ្នកគាំទ្រ == 
'''Supporters'''

រាល់ពេលមានការប្រកួតរបស់ ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង យើងតែងតែសង្កេតឃើញក្រុមអ្នកគាំទ្រដ៏ក្លាវក្លារបស់ព្រះខ័នរាជ ស្វាយរៀង ដែលមានរហ័សនាមថា &quot;ព្រះខ័នខៀវ&quot; (The Blue swords) ដែលតែងតែស្រែកគាំទ្រពីការចាប់ផ្ដើមរហូតដល់បញ្ចប់ការប្រកួត  ក្រុមអ្នកគាំទ្របានលើកគ្រវីទង់របស់ពួកគេជាច្រើន ដែលបង្ហាញថា ពួកគេជាម្ចាស់ដែនដីហើយជ័យជំនះប្រាកដណាស់ត្រូវតែបានមកពួកគេ ទង់ខៀវជាច្រើនបានលើកគ្រវីពាសពេញកីឡដ្ឋាន ហើយនេះជាការគាំទ្រដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកក្នុងលីគកំពូលកម្ពុជា ហើយទង់ខៀវ ដ៏ច្រើនសម្បើម ដែលជាការគាំទ្រដ៏អស្ចារ្យមួយរបស់ក្លឹប ដែល តំណាងឱ្យ [[ខេត្តស្វាយរៀង]] ។

== កំណត់ត្រាក្លឹប ==
'''Club Record'''

{| class=wikitable
! width=&quot;100&quot;|រដូវកាល
! width=&quot;300&quot;|ពានលីគ [[File:Simple cup icon.svg]]
! width=&quot;100&quot;|អក្សរកាត់
! width=&quot;300&quot;|ពានខាប់ [[File:Simple cup icon.svg]]
! width=&quot;100&quot;|អក្សរកាត់
|-
|align=center|2011
|align=center|
|align=center|
|align=center|Hun Sen Cup
|align=center|HSC
|-
|align=center|2012
|align=center| 
|align=center|
|align=center|Hun Sen Cup
|align=center|HSC
|-
|align=center|2013
|align=center|Metfone Cambodian League 
|align=center|MCL
|align=center|
|align=center|
|-
|align=center|2015
|align=center| 
|align=center|
|align=center|Hun Sen Cup
|align=center|HSC
|-
|align=center|2017
|align=center| 
|align=center|
|align=center|Hun Sen Cup
|align=center|HSC
|-
|align=center|2019
|align=center|Metfone Cambodian League 
|align=center|MCL
|align=center|
|align=center|
|-
|align=center|2023-2024
|align=center|Cambodian Premier League 
|align=center|CPL
|align=center|Hun Sen Cup
|align=center|HSC
|-
|align=center|2024-2025
|align=center|Cambodian Premier League 
|align=center|CPL
|align=center|
|align=center|
|}

== កីឡាករ ក្រុមបច្ចុប្បន្ន ==
'''Player Current squad'''

ចំណាំ៖ ទង់ជាតិ​បង្ហាញ​ពី​ក្រុម​ជម្រើស​ជាតិ​ដែល​បាន​កំណត់​ក្រោម​ច្បាប់​សិទ្ធិ​របស់ [https://en.wikipedia.org/wiki/FIFA FIFA] អ្នកលេងអាចកាន់សញ្ជាតិមិនមែន FIFA ច្រើនជាងមួយ ។

រដូវកាល 2025-2026


{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center; font-size: 100%;&quot;
|-style=&quot;color:black;&quot;
! style=&quot;width:50px;&quot;| លេខអាវ
! style=&quot;width:100px;&quot;| តួនាទី (Pos.)
! style=&quot;width:200px;&quot;| សញ្ជាតិ (Nation)
! style=&quot;width:200px;&quot;| កីឡាករ (Player) 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 3 || DF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] ||សេត រ៉ូសុីប  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 5 || DF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || សើយ វិសាល &lt;br&gt; (ប្រធានក្រុម)
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 7 || FW || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || ប្រាក់ មុនីឧត្ដម  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 8 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || ជាសំណាង 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 9 || FW || [[File:Flag of Brazil.svg|30px]] || Gabriel Silva 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 10 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] ||គួច ដានី  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 11 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] ||ហួយ ផល្លីន 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 13 || DF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || សារេត គ្រីយ៉ា  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 14 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || សុខ សំណាង 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 15 || MF || [[File:Flag of Brazil.svg|30px]] || Iago Fernandes
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 16 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || គឹម សុខយុទ្ធ
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 17 || MF || [[File:Flag of Laos.svg|30px]] || Bounphachan Bounkong 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 18 || GK || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || ឯម សុវណ្ណារ័ត្ន
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 19 || FW || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] ||ណារ៉ុង កក្កដា  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 21 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || សៀន សុភក្ត្រា
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 23 || FW || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || Nick Taylor  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 24 || DF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || នី សុខគ្រី 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 25 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || ជូ សិនទិ  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 26 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || មិន រតនៈ 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 27 || GK || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || វីរៈ តារា  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 28 || MF || [[File:Flag of Japan.svg|30px]] || Ryo Fujii
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 29 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || សួន សុវណ្ណ 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 31 || GK || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || ដេត សុធាវឌ្ឍនា  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 32 || DF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || រី លៀបហេង 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 61 || MF || [[File:Flag of Japan.svg|30px]] || Takashi Odawara  
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 99 || FW || [[File:Flag of Canada.svg|30px]] || Marcus Haber
|}

== កីឡាករ ខ្ចីជើង ==
'''Players on loan'''

ចំណាំ៖ ទង់ជាតិ​បង្ហាញ​ពី​ក្រុម​ជម្រើស​ជាតិ​ដែល​បាន​កំណត់​ក្រោម​ច្បាប់​សិទ្ធិ​របស់ [https://en.wikipedia.org/wiki/FIFA FIFA] អ្នកលេងអាចកាន់សញ្ជាតិមិនមែន FIFA ច្រើនជាងមួយ ។

រដូវកាល 2023 - 2024

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center; font-size: 100%;&quot;
|-style=&quot;color:black;&quot;
! style=&quot;width:50px;&quot;| លេខអាវ
! style=&quot;width:50px;&quot;| តួនាទី (Pos.)
! style=&quot;width:100px;&quot;| សញ្ជាតិ (Nation)
! style=&quot;width:150px;&quot;| កីឡាករ (Player)
! style=&quot;width:150px;&quot;| ផ្ទេរទៅ
(Transfer to)
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 6 || MF || [[File:Flag of Japan.svg|30px]] || Hikaru Mizun || [[គិរីវង់ សុខសែនជ័យ F.C.]] 
|- bgcolor=#FFFFFF
| style=&quot;text-align:center;&quot; | 77 || MF || [[File:Flag of Cambodia.svg|30px]] || អ៊ាន ពិសី || [[គិរីវង់ សុខសែនជ័យ F.C.]]
|}

== មើលផងដែរ == 
'''See also'''

* [[លីគកំពូលកម្ពុជា]]
* [[ពានសម្ដេច ហ៊ុនសែន]]
* [[ពានកំពូល ជើងឯកកម្ពុជា]]
* [[ពានក្រុម ជើងឯកកម្ពុជា]]
* [[កម្ពុជាលីគ២]]

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>cwbzcayc1exi0bg7m3brjkst0g5ax5k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ក្រុងរុនតាឯក</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52194</id>
    <revision>
      <id>322513</id>
      <parentid>321886</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T14:18:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <comment>/* ប្រវត្តិ */</comment>
      <origin>322513</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7613" sha1="0zw265v40xevb6h383wbn3jfn9x1tv5" xml:space="preserve">'''ក្រុងរុនតាឯក''' គឺជាទីក្រុងដែលទើបតែបង្កើតឡើងថ្មីហើយមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] និង [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។
{{Infobox settlement
| name               = ទីក្រុងរុនតាឯក
| official_name      = 
| other_name         = 
| native_name        = Run Ta Ek City
| settlement_type    = ទីរួមខេត្ត
| image_skyline      = 
| border                   = 
| total_width              = 
| image_style              = 
| perrow                   = 
| image1                   =
| image2                   = 
| image3                   = 
| image4                   =
| image5                   = 
| image6                   = 
| image7                   = 
| image8                   = 
| imagesize          = 
| nickname           = 
| image_caption      = 
| image_map          = 
| map_caption        = 
| pushpin_map        = 
| pushpin_relief     = 
| pushpin_map_caption =
| pushpin_mapsize    = 
| subdivision_type   = ប្រទេស
| subdivision_name   = {{flag|កម្ពុជា}}
| subdivision_type1  = ខេត្ត
| subdivision_name1  = [[ខេត្តសៀមរាប]]
| subdivision_type2  = រដ្ឋបាលក្រុង
| subdivision_name2  = [[ឃុំរុនតាឯក|សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
| government_footnotes = 
| government_type    = 
| leader_title       = អភិបាលនៃគណៈអភិបាលក្រុង
| leader_name        = អ៊ឹង សុភ័ណ
| leader_title1      = 
| leader_name1       = 
| established_title  = 
| established_date   = 
| established_title2 = បង្កើតឡើងជាផ្លូវការ
| established_date2  = ថ្ងៃទី ១១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៤
| established_title3 = &lt;!-- Incorporated (city) --&gt;
| established_date3  = 
| unit_pref          = &lt;!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--&gt;
| area_footnotes     = 
| area_total_km2     = &lt;!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--&gt;
| area_land_km2      = &lt;!--See table @ Template:Infobox settlement for details on automatic unit conversion--&gt;
| area_water_km2     = 
| area_water_percent = 
| population_as_of   = 
| population_footnotes = 
| population_note    = 
| population_total   = 
| population_rank    = 
| population_density_km2 = 
| timezone           = [[Indochina Time|ICT]]
| utc_offset         = +៧
| timezone_DST       = 
| utc_offset_DST     = 
| coordinates        = 
| elevation_footnotes = 
| elevation_m        = 
| postal_code_type   = &lt;!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --&gt;
| postal_code_title  = លេខកូដប្រៃសណីយ៍
| postal_code        = 
| area_code          = 
| website            = 
| footnotes          = 
}}

== ប្រវត្តិ ==
នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា[[ហ៊ុន ម៉ាណែត|សម្តេចបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត]]បានចេញអនុក្រឹត្យចុះនៅថ្ងៃទី ១១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៤ បង្កើត '''ក្រុងរុនតាឯក''' ដោយកាត់យក[[ឃុំរុនតាឯក]]ពី[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]និង[[ឃុំបល្ល័ង្គ(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|ឃុំបល្ល័ង្គ]]ពី[[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]។

តាមអនុក្រឹត្យក្រុងរុនតាឯកមានសង្កាត់ចំនួន ០២ គឺ[[ឃុំរុនតាឯក|សង្កាត់រុនតាឯក]]និង[[ឃុំបល្ល័ង្គ(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|សង្កាត់បល្ល័ង្ក]]ហើយទីតាំងរដ្ឋបាលក្រុងរុនតាឯកគឺស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរុនតាឯក|សង្កាត់រុនតាឯក]]ចំណែកទីតាំងរដ្ឋបាល[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]គឺស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]]។នៅក្នុងអនុក្រឹត្យបញ្ជាក់ថាការបង្កើតក្រុងរុនតាឯកត្រូវចូលជាធរមានសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ក្រុមប្រឹក្សាខណ្ឌអាណត្តិទី ០៤។

អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា[[ហ៊ុន សែន|សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតី តេជោ ហ៊ុន សែន]]ធ្លាប់បានលើកឡើងថារាជរដ្ឋាភិបាលនឹងកែប្រែតំបន់រុនតាឯកទៅជាទីក្រុងដ៏ទំនើបដោយមានការអភិវឌ្ឍសាងសង់និងរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនានាជូនប្រជាពលរដ្ឋបានរស់នៅប្រកបដោយផាសុកភាព។

ក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី ០៧ ដែលដឹកនាំដោយ[[ហ៊ុន ម៉ាណែត|សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត]]ក៏បានសម្រេចដាក់ឲ្យដំណើរការរថយន្តចំនួន ១០ គ្រឿងសម្រាប់ដឹកពលរដ្ឋនៅតំបន់រុនតាឯកទៅកាន់[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងទៅទាំងមកដោយមិនគិតប្រាក់ផងដែរ។

== រដ្ឋបាល ==
ក្រុងរុនតាឯក ជាក្រុងមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០២ សង្កាត់ ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដសង្កាត់
! សង្កាត់
! អក្សរឡាតាំង
! ភូមិ
|-
|១៧០៣០៥
| [[សង្កាត់រុនតាឯក]]
| Run Ta Ek Sangkat
| តាឯក, ត្មាតពង, តានី, រុន, ជ័យ, ថ្នល់, ស្រែចង្ហូត
|-
|១៧០៩០៣
| [[សង្កាត់បល្ល័ង្ក]]
| Ballangk Sangkat
| ធ្លកកំបុត, គោកប្ញស្សី, ស្នារសង្រ្កាម, ក្រពើ, តាកុយ, ព្រំកុដិ្ឋ, ត្រាច, ពពេល, ស្នារតេជោ ៣១៧
|}

== ឯកសារពិគ្រោះ ==
== អត្ថបទផ្សេងទៀត ==</text>
      <sha1>0zw265v40xevb6h383wbn3jfn9x1tv5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>អរិយមេតេ្តយ្យ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52455</id>
    <revision>
      <id>322528</id>
      <timestamp>2025-06-27T09:31:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.20.115.148</ip>
      </contributor>
      <comment>The only reason I’m asking for this picture is that it looks so cute and cute in</comment>
      <origin>322528</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5" sha1="s1w3c778xzo6fzdl1mfcn7sg46n44fe" xml:space="preserve">Si ha</text>
      <sha1>s1w3c778xzo6fzdl1mfcn7sg46n44fe</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>