វិគីភីឌា kmwiki https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98 MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter មេឌា ពិសេស ការពិភាក្សា អ្នកប្រើប្រាស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វិគីភីឌា ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា ឯកសារ ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ មេឌាវិគី ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី ទំព័រគំរូ ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ ជំនួយ ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 2069 323484 323273 2025-07-09T09:57:41Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323484 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប]]កំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] [[ប្រាសាទជ្រុង]]និង​ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]]ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជា[[:en:Wonders of the World|អច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោក]]ផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ [[File:Angkor Wat aerial view.jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្តពីផ្ទៃអាកាស]] == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតារ)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា'''ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប'''នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ'''សៀម'''គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា'''ថៃ'''ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា'''រាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''('''អានថា : សៀមម៉ារាប''')គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]។ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''[[សៀម]]បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។'''ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា'''តំបន់​សៀមរាប'''នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]របស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុងកេរតំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្តសៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]ឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Phnom_Kulen_0001.jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|thumb|]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ'''[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)'''និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ'''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]'''ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិហើយជាឆ្នាំដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌[[ខ្មែរ]]រីកចម្រើនរុងរឿងនា[[សម័យមហានគរ]]។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបានផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសម្អាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺនៅក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុ[[ចិន]]បានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា'''នគរគម្ពីរ'''ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តច[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។[[ជនជាតិខ្មែរ|ជនជាតិខែ្មរ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍[[ប្រាសាទព្រៃកេ្មង]] [[ប្រាសាទពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកតាសៀន]] [[ប្រាសាទវត្តខ្នាត]] និង [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]]ជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]តែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[File:Apsara sculpture on the wall of Angkor Wat.jpg|thumb|ចម្លាក់អប្សរាញញឹមចេញធ្មេញ(ប្រាសាទអង្គរវត្ត)]] [[File:20171127 Relief Bayon Temple Angkor Thom 4778 DxO.jpg|thumb]] [[File:Bayon Temple Angkorwat (11) (27952378462).jpg|thumb|ស្រីអប្សរាសួគ៌ា(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Banteay Srei (9719757175).jpg|thumb|ចម្លាក់រូបស្រីគ្រប់លក្ខណ៍(ប្រាសាទបន្ទាយស្រី)]] [[File:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|thumb|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Bayonmarket01.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Sbai Khmer.png|thumb|ចម្លាក់ស្ត្រីពានាស្បៃនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ខ្មែរ]]បានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទនិងដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]]ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយ[[ប្រជាជនខ្មែរ]]រស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងនៅក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ [[File:Khmer_Empire.png|thumb|ផែនទីនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ]] (៨០២-១៤៣១)]] === សម័យក្រោយអង្គរ === [[File:Angkor1866.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] [[File:Bonzerie_de_la_Grande_Pagode_(2).jpg|thumb|វត្តពុទ្ធសាសនានៅលើទឹកដីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:AngkorWat_Delaporte1880.jpg|thumb|គំនូរប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់លោក [[:en:Louis Delaporte|Louis Delaporte]] (១៨៤២-១៩២៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ព[[ខ្មែរ]]របស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]ឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ព[[សៀម]]រាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[ខេត្តសុពណ៌បុរី|សុពណ៌បុរី]]។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា'''តំបន់សៀមរាប'''ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ [[លង្វែក|ទីក្រុងលង្វែក]]ត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]]ព្រះនាម[[នរេសួរ|ស្ដេចនរិន្ទសួន]]។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានឈ្លានពានដណ្តើមយកបានពីមុនៗមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជានៅក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារ[[សៀម]]ដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''([[ភាសាសៀម|សៀម]] : เสียมราฐ)ជំនួសឲ្យពាក្យ'''សៀមរាប'''ទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ'''('''សៀមម៉ារ៉ាត''')ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុង'''ស្រុកនគរវត្ត'''គឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ស្ដេចព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ស្ដេចព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ជំនួសឲ្យពាក្យស្រុកឬមឿង'''សៀមម៉ារ៉ាត'''ផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ទៅជា'''សៀមរាប'''នោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតនៅក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះ'''សៀមរាប'''ពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះ'''សៀមរាប'''តម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ព[[សៀម]]ដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា'''សៀមរាប'''គឺមានន័យថាទ័ព'''សៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល'''។ ''ប្រវត្តិ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល'' នៅថ្ងៃសុក្រ ០៥ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរកា នព្វស័ក គ.ស ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាល[[កម្ពុជា]]បានដឹកនាំសិក្ខាសាលាមួយស្ដីពីបេសកកម្មស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបានលើកឡើងតាមឯកសារដែលឯកឧត្តម បានស្រាវជ្រាវកន្លងមកដោយសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖ * នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម]]ត្រូវប្រគល់ខេត្ត[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ|ស៊ីសុផុន(សិរីសោភ័ណ)]]មកឲ្យ[[បារាំង]]តាម[[សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ក្រុងបាងកក|សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម]] * នៅថ្ងៃទី២៣ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩០៧ [[បារាំង]]បានថ្វាយ[[ខេត្តសៀមរាប]]មកឲ្យ[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្តិ]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តជីក្រែង]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្ននេះ។ពេលនោះ[[បារាំង]]បានរៀបចំជនជាតិ[[បារាំង]]ជាចៅហ្វាយខេត្តហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ដែលមាននាមស្មើចៅហ្វាយខេត្តនោះដោយ[[បារាំង]]ហៅយើងថាជា'''ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តជីក្រែង ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសៀមរាប'''។ល។ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ មានកំណែទម្រង់ធំមួយដោយបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល[[ខេត្ត]]ដែលមានថ្នាក់[[ស្រុក]]និង[[ខណ្ឌ]]នៅក្នុងខេត្តដោយខេត្តមួយចំនួនដូចជា[[ខេត្តជីក្រែង]]ប្ដូរមកជា[[ស្រុកជីក្រែង]]វិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ [[បារាំង]]បានបង្កើត'''កងក្រវែលឃុំ'''គឺជាប៉ូលីសជនបទនៅ[[ឃុំ]]រួចក៏មានបន្តមកជា'''បាត្រុយ'''បន្ទាប់ពី'''បាដេស[[បារាំង]]'''ម្នាក់បានស្លាប់នៅពេលទៅយកពន្ធនៅ[[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ក្រាំងលាវ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ [[បារាំង]]បានបង្កើតសុរិយោដីដើម្បីយកពន្ធដី * នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ បានលុប[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញដោយសារគេបង្កើត[[ខណ្ឌ]]ដើម្បីងាយស្រួលប្រមូលពន្ធហើយនៅពេលគេគ្រប់គ្រងការយកពន្ធបានល្អហើយក៏លុបថ្នាក់[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាដោយ[[បារាំង]]កាន់អំណាចហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ចូលក្រុមប្រឹក្សាដើម្បីផ្តល់ប្រឹក្សា * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ មានខេត្តចំនួន ១២ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] * មាន ០២ ក្រុមសរសេរប្រវត្តិខេត្តមានក្រុមទី ០១ ចៅហ្វាយខេត្តនិងមន្ត្រីខេត្ត និង ក្រុមទី ០២ ក្រុមស្រាវជ្រាវឥណ្ឌូចិនវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ បានបង្កើត[[ខេត្តព្រះវិហារ]]ដោយកាត់យកឃុំចំនួន ០៣ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]គឺ[[ឃុំអន្លង់វែង(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំអន្លង់វែង]] [[ឃុំថ្កូវ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំផ្កូវ]] និង [[ឃុំកោះកែ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំកោះកែ]]។ * លោកគ្រូ'''ស៊ន សំណាង'''ស្នើឲ្យខេត្តជួយប្រមូលឯកសារក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ បូករួមជាមួយនឹងឯកសារចាស់ៗមួយចំនួនដែលក្រុមលោកគ្រូមាន។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://siemreap.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94 |access-date=2025-06-18 |website=siemreap.gov.kh}}</ref> == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបរមរតនកោដ្ឋព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាម[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជា[[ព្រះរាជដំណាក់]]។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងសម័យ[[បារាំង]]ដាក់អាណានិគមនៅ[[កម្ពុជា]]អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅ[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃ[[ក្រុងសៀមរាប]]តែម្ដង។[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ពីមុនជាទីតាំង[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមក[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពី[[ព្រះរាជដំណាក់]]ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណ[[ព្រះរាជដំណាក់]]ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]សម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃ[[ព្រះរាជដំណាក់]]សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។<ref>{{Cite web |last=ពិសី |first=អ៊ិន |date=2023-03-13 |title=ប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះរាជដំណាក់ នៅក្រុងសៀមរាប |url=https://www.kampucheathmey.com/local-news/478067 |access-date=2025-06-16 |website=Kampuchea Thmey Daily |language=en-US}}</ref> '''[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]''' គឺជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបបភេទស្រីហើយក៏ត្រូវបានមតិខ្លះគិតថារូបទាំង ០២ អង្គនេះជាបងប្អូនបង្កើតជាមួយនឹងគ្នាផងដែរ។រូបធំនិងខ្ពស់ជា'''ព្រះអង្គចេក'''និងរូបតូចនិងទាបជា'''ព្រះអង្គចម'''។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនោះត្រូវបានគេគិតថាសាងអំពីមាសនិងលង្ហិននិងខ្លះថាពីសំរិទ្ធហើយមានទម្ងន់ប្រមាណ ១៥០ គីឡូក្រាម។បើយោងទៅតាមការតំណាលតៗគ្នាដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់បានលើកឡើងថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ជាទេពធីតាដែលជាអតីតព្រះរាជបុត្រីរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលជាស្ថាបនិកកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។គេជឿថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]គឺទ្រង់មានភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ទន់ភ្លន់និងប្រកបដោយក្ដីមេត្តា ករុណាយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលព្រះអង្គទាំង ០២ តែងតែអាណិតអាសូរធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់អស់ប្រជានុរាស្រ្តដែលត្រូវការព្រះនាងទាំង ០២ ជួយ។ពិសេសជាងនេះទៅទៀតព្រះនាងទាំង ០២ បានអប់រំអ្នកទោសទាំងឡាយឲ្យដើរតាមគន្លងទូន្មានរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]និងបានដោះលែងពួកគេឲ្យមានសេរីភាពថែមទៀត។ព្រះនាងទាំង ០២ អង្គគឺជាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្តិ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដែលប្រជានុរាស្រ្តទូទាំងនគរបានដឹងអំពីចរិតលក្ខណៈដ៏ប្រពៃរបស់ទ្រង់ម្លោះហើយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់រហូតដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនាសតវត្សរ៍ទី ១៦ ព្រះអង្គក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យគេសាងរូប'''ព្រះអង្គចេក'''និង'''ព្រះអង្គចម'''សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពបូជា។តំណតៗមកទៀតរូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះ តែងតែធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីសុខចម្រើន ទើបប្រជារាស្រ្តបានចាត់ទុករូបទាំង ០២ អង្គនេះជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិនិងមានកិត្តិនាមល្បីរន្ទឺទូទាំងប្រទេស។មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះរូបសំណាកទាំង ០២ នេះបានក្លាយជាភាពទាក់ទាញសម្រាប់បុគ្គលមានអំណាចនិងឈ្មួញទុច្ចរិតដោយពួកគេចាប់ផ្ដើមរៀបផែនការលួចសម្រាប់ទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនិងលក់ដូរហេតុនេះហើយបានជារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]បានបាត់មួយរយៈនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃតំបន់អង្គរត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។ក្រោយមកនាឆ្នាំ ១៩៥០ រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញនៅក្នុងព្រៃម្ដុំ[[ក្រុងអង្គរធំ]]ដោយក្រុមមន្ត្រីអភិរក្សអង្គរ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលគេជឿថារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]កាលពីដើមត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅក្នុង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាសម័យកាលដ៏រុងរឿង។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ដាប ឈួន]]ដែលជាសមាជិកកងទ័ព[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]ប្រឆាំងជាមួយ[[បារាំង]]ហើយបានទទួលតំណែងនិងងារជា'''ដាប ឈួន ម្ជុលពេជ្រ'''ពី[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ក្រោយពី[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយព្រះអង្គក៏បានប្រទានតំណែងឲ្យ[[ដាប ឈួន]]គ្រប់គ្រង[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។មានពេលមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងពីការរកឃើញរូបបដិមាទាំង ០២ នោះមកលោក[[ដាប ឈួន]]ជាមួយនឹងកងការពាររបស់គាត់បានទៅយករូបសំណាកពីការិយាល័យអភិរក្សអង្គរហើយដឹកតាមឡានទៅកាន់បន្ទាយដែលមានឈ្មោះ'''បន្ទាយជើងក្រហម'''សព្វថ្ងៃទីតាំងនោះក្លាយជា'''សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី'''នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]។ថ្ងៃមួយលោក[[ដាប ឈួន]]បានយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះដាក់ក្នុងរថយន្តរបស់គាត់មកតម្កល់ទុកនៅក្នុងផ្ទះ(គេបានឲ្យដឹងថាក្នុងរូបមួយត្រូវបានសែងដោយទាហានចំនួន ០៥ នាក់ទើបអាចលើករួច)។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្វើឲ្យ[[ដាប ឈួន]]មានកម្លាំងលើសអស់មនុស្សលោកធម្មតាដោយគាត់អាចលីដាក់លើស្មាទាំងសងខាងក្នុងពេលតែមួយដោយប្រើដៃតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះរួមទាំងអាចដឹងគ្រប់ហេតុការណ៍មុនដែលគ្រប់គ្នាហៅថា'''វិញ្ញាណទីប្រាំមួយ'''ផងដែរ។[[ដាប ឈួន]]និងទាហានរបស់គាត់ពិតជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដោយពួកគេតែងតែសូត្រធម៌មុខរូបសំណាកយ៉ាងហោចណាស់កន្លះម៉ោងនៅក្នុងមួយថ្ងៃនៅរៀងរាល់ព្រឹកនិងល្ងាចមិនដែលខានឡើយរហូតបានរយៈពេល ០២ ឆ្នាំជាពេលដែលគាត់អស់លក្ខណ៍។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះមហាវីរក្សត្រ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ទ្រង់បានបញ្ជូនទ័ពពី[[ភ្នំពេញ]]ឲ្យទៅចាប់ខ្លួនចៅហ្វាយខេត្ត[[ដាប ឈួន]]ដោយព្រះអង្គសង្ស័យថា[[ដាប ឈួន]]ក្បត់ជាតិពីព្រោះ[[ដាប ឈួន]]ជាប់ទាក់ទងជាមួយគម្រោងការ '''Bangkok Plot''' ក្នុងបំណងទម្លាក់ព្រះអង្គពីរាជបល្ល័ង្កដែលគម្រោងក្បត់នេះផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអ្នកនយោបាយស្តាំនិយមមួយចំនួន។ទោះបីជា[[ដាប ឈួន]]បានក្បត់ប៉ុន្តែបារមី[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]នៅតែតាមជួយគាត់ដោយឲ្យគាត់ដឹងខ្លួនជាមុនពីគម្រោងនៃការចាប់ខ្លួននេះ និងបានរត់គេចខ្លួនទៅព្រំដែន[[សៀម]]ដោយប៉ងយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះទៅជាមួយផង។នៅពេលដែលកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសាបានបាត់បង់[[ដាប ឈួន]]បានកាច់ម្រាមចំនួន ០៥ ពីរូបសំណាក'''ព្រះអង្គចេក'''រួចគេចខ្លួនទៅកាន់ចម្ការគាត់មួយនៅ[[ភូមិត្បែងកើត]]តម្រង់ទៅកាន់ព្រំដែន។ពេលនោះហើយដែល[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានភរិយារបស់គាត់ជួយពាំងគ្រាប់កាំភ្លើងដែលទាហានបាញ់សង្គ្រប់ទៅលើគាត់។បន្ទាប់ពីបាញ់ជាច្រើនគ្រាប់[[ដាប ឈួន]]មិនស្លាប់ដោយសារតែភរិយាគាត់ចេះវិជ្ជាពិសេស ដែលបញ្ចៀសគ្រាប់និងបាញ់មិនមុត។ទាហានទាំងនោះក៏ចាប់ពួកគេដាក់ឡានយកទៅដាក់ពន្ធនាគារប៉ុន្តែយោងទៅតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញថា[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបាននាំទៅកន្លែងមួយហើយត្រូវបានសម្លាប់នៅទីនោះ។លោក[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានសម្លាប់និងកប់នៅក្នុងព្រៃគោកប្រមាដែលសាកសពជាប់ខ្នោះដៃ និងបាញ់សុសដោយគ្រាប់កាំភ្លើងព្រោះត្រូវអ្នកភូមិរកឃើញប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក។គេនិយាយតៗគ្នាថាគាត់ស្លាប់ដោយសារបាបកម្មគាត់ព្រោះគាត់ធ្វើអំពើអាក្រក់ច្រើនណាស់។ក្រោយ[[ដាប ឈួន]]ស្លាប់មន្ទីរធម្មការនិងសាសនា[[ខេត្តសៀមរាប]]បានយករូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅថែរក្សានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨។១៥ ឆ្នាំក្រោយមករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយម្តងទៀតនៅ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅ[[កម្ពុជា]]បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារទាហានរដ្ឋាភិបាល[[លន់ នល់]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]នាឆ្នាំ ១៩៧៣។មន្រ្តីធម្មការនិងសាសនាខេត្តបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់រូបសំណាកដើម្បីបញ្ចៀសពីការបំផ្លាញប៉ុន្តែត្រូវទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]រកឃើញពេលពួកគេគ្រប់គ្រង់ទីក្រុងនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។បើតាមគោលការណ៍[[ខ្មែរក្រហម]]គឺតម្រូវឲ្យលុបបំបាត់[[សាសនា]]នៅក្នុងប្រទេសដូច្នេះមេបញ្ជាការទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បានបញ្ជាឲ្យកូនទាហានយករូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅទម្លាក់ក្នុងទឹក[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ក្រោយប្រព្រឹត្តមេបញ្ជាការនិងទាហាន[ខ្មែរក្រហម]]ជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺបន្ទាប់ពីបានទម្លាក់បដិមាទាំង ០២ អង្គនេះទៅក្នុងស្ទឹង។រូបសំណាកទាំង ០២ ព្រះអង្គនេះត្រូវត្រាំក្នុងទឹករហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ដកថយចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រោយពីរបប[[ខ្មែរក្រហម]]បានដួលរលំ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលដឹងពីរឿងនោះបាននាំគ្នាស្រង់[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ពីបាតស្ទឹងមកតម្កល់ក្នុង[[វត្តដំណាក់​|វត្តព្រះរាជដំណាក់]]ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ព្រះមេគណ[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះនាម'''ពុត ពន'''និងអតីតអភិបាល[[ខេត្តសៀមរាប]]លោក'''នៅ សំ'''បានកសាងស្តូបដាក់តម្កល់រូបសំណាកដែលមានបារមីទាំង ០២ នៅក្នុងទីតាំងសព្វថ្ងៃនេះ។សូមជម្រាបថាបច្ចុប្បន្នរូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់អ្នក[[ខេត្តសៀមរាប]]និងមហាជនទូទៅដែលគេជឿថាមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ទីតាំងសក្ការៈបូជានេះជាទីតាំងស័ក្តិសិទ្ធិនិងមានប្រវត្តិបែបអច្ឆរិយៈតែមួយគត់ដែលប្រជាជន[[ខ្មែរ]]នៅពេលទៅដល់ទីនោះមិនអាចរំលងដោយមិនចូលគោរពបូជាបានឡើយ។<ref>{{Cite web |last=Radio |first=VAYO FM |title=ប្រវត្តិនិងជំនឿលើព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម - វិទ្យុវាយោ |url=https://vayofm.com/news/detail/128389-761.html |access-date=2025-06-19 |website=VAYO FM Radio |language=en}}</ref> រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះគឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យ[[ខ្មែរ]]បុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ព[[ចាម]]និងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព'''ស្រីវទ៌្ធន'''ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]]រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)នៅក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន'''។<ref>{{Cite web |last=TONG |date=2022-12-19 |title=មកស្គាល់ឈ្មោះ និងស្នាដៃរបស់មេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរ ១២រូប ត្រូវបានសង់រូបសំណាកនៅសួនព្រះរាជដំណាក់ក្រុងសៀមរាប |url=https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270473-2022-12-19-10-20-51.html |access-date=2025-06-16 |website=FRESH NEWS |language=en-gb}}</ref> == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។<ref>{{Cite web |title=ស្ទឹង​សៀមរាប​ប្រដូច​ទៅនឹង​ទន្លេ​គង្គា​របស់​ឥណ្ឌា​ |url=https://thmeythmey.com/detail/46648 |access-date=2025-06-16 |website=thmeythmey.com |language=en}}</ref> == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.មពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង ខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.មដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានរបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រឡាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:Tonle Sap Lake phases.gif|thumb|ផែនទីនៃបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារជៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]នោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំក្រោម]]'''មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង'''[[ភ្នំក្រោម]]'''ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង '''ភ្នំបាក់ខែង'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះ'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ''' និង '''ភ្នំល្អាង'''មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺ'''ភ្នំចង្ហា''' និង '''ភ្នំកង្ហិត'''ស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំគូលែន]]'''មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ'''ភ្នំរាម'''មានព្រៃសហគមន៍'''ភ្នំទំពូង'''នៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] '''ភ្នំតាវ៉ា'''ស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង '''ភ្នំខ្យង'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ''' និង '''ភ្នំមហាឥសី'''ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]]'''ភ្នំឆ្កែកូន'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំតាទូស'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង '''ភ្នំកងរី'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំពើងតានន់'''ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង '''ភ្នំម្រេច'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំចង្ក្រានរយ'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] '''ភ្នំសង្កែ''' '''ភ្នំបាយដុត'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង '''ភ្នំអាជ្ញារាម'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំទ្រង់បាត'''ដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ូង'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង '''ភ្នំដី'''ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំហប់'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំក្បាលស្ពាន'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] '''ភ្នំទេវៈ'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង '''[[ភ្នំគូលែន]]'''ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំបូក'''មានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។<ref>{{Cite web |date=2018-08-24 |title=មោះ​! មក​ស្គាល់​ភ្នំ​ចំនួន​៤១​ភ្នំ​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង​រមណី​ដ្ឋា​ន​ជា​ច្រើន​ទៀត |url=https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/691560.html |access-date=2025-06-16 |website=Koh Santepheap Daily |language=km}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == មធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូន == *'''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ''' [[File:Siem_reap_airport.JPG|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិគោកដូង]] [[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។<ref>{{cite web|url=http://cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|title=Cambodia Airports Traffic Data|website=Cambodia-airports.com|access-date=2025-06-16|archivedate=2009-09-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090911094100/http://www.cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|url-status=dead}}</ref><ref name="CAPA">{{Cite web |title=New Siem Reap-Angkor International Airport New Airport Profile {{!}} CAPA |url=https://centreforaviation.com/data/profiles/newairports/new-siem-reap-angkor-international-airport |access-date=2022-12-06 |website=centreforaviation.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ttgasia.com/2023/07/31/new-siem-reap-international-airport-to-begin-operations-in-october/|title=New Siem Reap International Airport to begin operations in October|publisher=TIG Asia|date=31 July 2023|accessdate=20 September 2023}}</ref><ref name="ABC"/><ref name="XN"/> [[File:New_Siem_Reap-Angkor_International_Airport_01.jpg|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិក្រៀលពង]] [[ឃុំពពេល]] និង [[ភូមិប្រវ៉ាល]] [[ឃុំតាយ៉ែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលធំជាងគេបង្អស់ទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោតាខ្មៅ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ]]នៅក្នុង[[ភូមិតាព្រហ្ម]] [[ឃុំបឹងខ្យាង]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្តាល]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។<ref>{{Citation|title=Groundwater development and management in Siem Reap, Cambodia|url=https://doi.org/10.1201/b14895-69|publisher=CRC Press|date=2013-05-12|accessdate=2025-06-16|isbn=978-1-138-00055-1|pages=595–601|first=M|last=Nishigaki|first2=S|last2=Takahashi|first3=M|last3=Takahashi|first4=Y|last4=Maruo}}</ref> == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]របស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់[[មហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា|ប្រាសាទមហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា]]ដែលកសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាល[[:en:Fourth Dynasty of Egypt|រាជវង្សទី ០៤ នៃអេហ្ស៊ីបបុរាណ]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ'''ហង់រី មូហូត(Henri Mouhot)'''​ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]]ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ * '''កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye''' [[File:អង្គរអាយ.jpg|thumb|]] ប្រសិនបើនិយាយពីទឹកដីនៃក្រុងបុរាណខេត្តសៀមរាបច្បាស់ជាមានមនុស្សជាច្រើននឹកឃើញដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]និងប្រាង្គប្រាសាទនានាជាច្រើនទៀតដែលបានលាក់ខ្លួនកំពុងរង់ចាំភ្ញៀវទេសចរមកពីជិតឆ្ងាយទៅទស្សនា។តែបើទៅខេត្តសៀមរាបជាច្រើនដងបន្តិចភ្ញៀវទេសចរប្រាកដណាស់ថានឹងសួរថាក្រៅពីប្រាសាទនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនិងគួរឲ្យចង់ទស្សនា។ដោយឡែកថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ក៏បានដាក់ដំណើរការកន្ត្រកវិលយក្សដែលមានឈ្មោះថា '''Angkor Eye''' ដែលជាបទពិសោធន៍កម្សាន្តថ្មីមួយបែបទាំងស្រៀវទាំងរំភើបប្រសិនបើបានជិះលេងកម្សាន្ត។ កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានកម្ពស់រហូតដល់ទៅ ៨៥ ម៉ែត្រពីដីដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរដែលមកជិះកម្សាន្តអាចទស្សនាទេសភាពបាន ៣៦០ ដឺក្រេជុំវិញ[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងមូលតែម្ដងហើយសរុបមាន ៤៨ កាប៊ីនបំពាក់ដោយមាស៊ីនត្រជាក់។សម្រាប់តម្លៃនៅក្នុងការជិះមួយលើកសម្រាប់មនុស្សធំចាប់ពី ១២ ឆ្នាំ(adult)[[ជនជាតិខ្មែរ]]មានតម្លៃ ០៥$ សម្រាប់ជនបរទេសតម្លៃ ១២$ ចំណែកក្មេងអាយុក្រោម ១២ ឆ្នាំ[[ជនជាតិខ្មែរ]]តម្លៃ ២.៥$ បរទេសតម្លៃ ០៥$ និងក្មេងទូទៅក្រោម ០៣ ឆ្នាំអាចចូលលេងដោយឥតគិតថ្លៃដែលនៅក្នុងការជិះមួយជុំគឺមានរយៈពេល ១៨ នាទី។ សម្រាប់កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិគ្រួស]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមបណ្ដោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលនៅជាប់នឹង[[ភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា|ភូមិវប្បធម៌]]។ប្រសិនបើចង់ទស្សនាឲ្យកាន់តែស្អាតទៀតនោះភ្ញៀវទេសចរអាចជិះបាននៅចន្លោះម៉ោង ០៥ ទៅ ០៦ ល្ងាចដែលជាពេលវេលាដែលអាចទស្សនាថ្ងៃលិចជាមួយនឹងទេសភាពពីក្រុងរហូតដល់ជាយក្រុងឯណោះ។<ref>{{Cite web |date=2020-03-06 |title=ទាំងស្រៀវ ទាំងរំភើប ៣៦០ដឺក្រេ ៨៥ម៉ែត្រពីដី ជាមួយទេសភាពកម្រនៃក្រុងសៀមរាប លើកន្រ្តកយក្ស Angkor Eye |url=https://www.kampucheers.com/siemreap-angkor-eye/ |access-date=2025-06-16 |website=KAMPUCHEERS |language=en}}</ref> ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] nems5m5aazo3ifnk5mvmbbdtnmgv9um 323485 323484 2025-07-09T10:00:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323485 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប]]កំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] [[ប្រាសាទជ្រុង]]និង​ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]]ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករក[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]លោក'''[[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នា[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]សតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនេកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជា[[:en:Wonders of the World|អច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោក]]ផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ [[File:Angkor Wat aerial view.jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្តពីផ្ទៃអាកាស]] == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតារ)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា'''ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប'''នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ'''សៀម'''គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា'''ថៃ'''ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា'''រាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''('''អានថា : សៀមម៉ារាប''')គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]។ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''[[សៀម]]បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។'''ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា'''តំបន់​សៀមរាប'''នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]របស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុងកេរតំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្តសៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]ឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Phnom_Kulen_0001.jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|thumb|]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ'''[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)'''និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ'''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]'''ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិហើយជាឆ្នាំដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌[[ខ្មែរ]]រីកចម្រើនរុងរឿងនា[[សម័យមហានគរ]]។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបានផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសម្អាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺនៅក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុ[[ចិន]]បានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា'''នគរគម្ពីរ'''ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តច[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។[[ជនជាតិខ្មែរ|ជនជាតិខែ្មរ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍[[ប្រាសាទព្រៃកេ្មង]] [[ប្រាសាទពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកតាសៀន]] [[ប្រាសាទវត្តខ្នាត]] និង [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]]ជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]តែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[File:Apsara sculpture on the wall of Angkor Wat.jpg|thumb|ចម្លាក់អប្សរាញញឹមចេញធ្មេញ(ប្រាសាទអង្គរវត្ត)]] [[File:20171127 Relief Bayon Temple Angkor Thom 4778 DxO.jpg|thumb]] [[File:Bayon Temple Angkorwat (11) (27952378462).jpg|thumb|ស្រីអប្សរាសួគ៌ា(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Banteay Srei (9719757175).jpg|thumb|ចម្លាក់រូបស្រីគ្រប់លក្ខណ៍(ប្រាសាទបន្ទាយស្រី)]] [[File:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|thumb|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Bayonmarket01.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Sbai Khmer.png|thumb|ចម្លាក់ស្ត្រីពានាស្បៃនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ខ្មែរ]]បានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទនិងដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]]ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយ[[ប្រជាជនខ្មែរ]]រស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងនៅក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ [[File:Khmer_Empire.png|thumb|ផែនទីនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ]] (៨០២-១៤៣១)]] === សម័យក្រោយអង្គរ === [[File:Angkor1866.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] [[File:Bonzerie_de_la_Grande_Pagode_(2).jpg|thumb|វត្តពុទ្ធសាសនានៅលើទឹកដីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:AngkorWat_Delaporte1880.jpg|thumb|គំនូរប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់លោក [[:en:Louis Delaporte|Louis Delaporte]] (១៨៤២-១៩២៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ព[[ខ្មែរ]]របស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]ឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ព[[សៀម]]រាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[ខេត្តសុពណ៌បុរី|សុពណ៌បុរី]]។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា'''តំបន់សៀមរាប'''ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ [[លង្វែក|ទីក្រុងលង្វែក]]ត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]]ព្រះនាម[[នរេសួរ|ស្ដេចនរិន្ទសួន]]។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានឈ្លានពានដណ្តើមយកបានពីមុនៗមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជានៅក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារ[[សៀម]]ដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''([[ភាសាសៀម|សៀម]] : เสียมราฐ)ជំនួសឲ្យពាក្យ'''សៀមរាប'''ទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ'''('''សៀមម៉ារ៉ាត''')ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុង'''ស្រុកនគរវត្ត'''គឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ស្ដេចព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ស្ដេចព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ជំនួសឲ្យពាក្យស្រុកឬមឿង'''សៀមម៉ារ៉ាត'''ផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ទៅជា'''សៀមរាប'''នោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតនៅក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះ'''សៀមរាប'''ពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះ'''សៀមរាប'''តម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ព[[សៀម]]ដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា'''សៀមរាប'''គឺមានន័យថាទ័ព'''សៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល'''។ ''ប្រវត្តិ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល'' នៅថ្ងៃសុក្រ ០៥ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរកា នព្វស័ក គ.ស ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាល[[កម្ពុជា]]បានដឹកនាំសិក្ខាសាលាមួយស្ដីពីបេសកកម្មស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបានលើកឡើងតាមឯកសារដែលឯកឧត្តម បានស្រាវជ្រាវកន្លងមកដោយសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖ * នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម]]ត្រូវប្រគល់ខេត្ត[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ|ស៊ីសុផុន(សិរីសោភ័ណ)]]មកឲ្យ[[បារាំង]]តាម[[សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ក្រុងបាងកក|សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម]] * នៅថ្ងៃទី២៣ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩០៧ [[បារាំង]]បានថ្វាយ[[ខេត្តសៀមរាប]]មកឲ្យ[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្តិ]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តជីក្រែង]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្ននេះ។ពេលនោះ[[បារាំង]]បានរៀបចំជនជាតិ[[បារាំង]]ជាចៅហ្វាយខេត្តហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ដែលមាននាមស្មើចៅហ្វាយខេត្តនោះដោយ[[បារាំង]]ហៅយើងថាជា'''ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តជីក្រែង ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសៀមរាប'''។ល។ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ មានកំណែទម្រង់ធំមួយដោយបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល[[ខេត្ត]]ដែលមានថ្នាក់[[ស្រុក]]និង[[ខណ្ឌ]]នៅក្នុងខេត្តដោយខេត្តមួយចំនួនដូចជា[[ខេត្តជីក្រែង]]ប្ដូរមកជា[[ស្រុកជីក្រែង]]វិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ [[បារាំង]]បានបង្កើត'''កងក្រវែលឃុំ'''គឺជាប៉ូលីសជនបទនៅ[[ឃុំ]]រួចក៏មានបន្តមកជា'''បាត្រុយ'''បន្ទាប់ពី'''បាដេស[[បារាំង]]'''ម្នាក់បានស្លាប់នៅពេលទៅយកពន្ធនៅ[[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ក្រាំងលាវ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ [[បារាំង]]បានបង្កើតសុរិយោដីដើម្បីយកពន្ធដី * នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ បានលុប[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញដោយសារគេបង្កើត[[ខណ្ឌ]]ដើម្បីងាយស្រួលប្រមូលពន្ធហើយនៅពេលគេគ្រប់គ្រងការយកពន្ធបានល្អហើយក៏លុបថ្នាក់[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាដោយ[[បារាំង]]កាន់អំណាចហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ចូលក្រុមប្រឹក្សាដើម្បីផ្តល់ប្រឹក្សា * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ មានខេត្តចំនួន ១២ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] * មាន ០២ ក្រុមសរសេរប្រវត្តិខេត្តមានក្រុមទី ០១ ចៅហ្វាយខេត្តនិងមន្ត្រីខេត្ត និង ក្រុមទី ០២ ក្រុមស្រាវជ្រាវឥណ្ឌូចិនវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ បានបង្កើត[[ខេត្តព្រះវិហារ]]ដោយកាត់យកឃុំចំនួន ០៣ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]គឺ[[ឃុំអន្លង់វែង(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំអន្លង់វែង]] [[ឃុំថ្កូវ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំផ្កូវ]] និង [[ឃុំកោះកែ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំកោះកែ]]។ * លោកគ្រូ'''ស៊ន សំណាង'''ស្នើឲ្យខេត្តជួយប្រមូលឯកសារក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ បូករួមជាមួយនឹងឯកសារចាស់ៗមួយចំនួនដែលក្រុមលោកគ្រូមាន។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://siemreap.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94 |access-date=2025-06-18 |website=siemreap.gov.kh}}</ref> == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបរមរតនកោដ្ឋព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាម[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជា[[ព្រះរាជដំណាក់]]។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងសម័យ[[បារាំង]]ដាក់អាណានិគមនៅ[[កម្ពុជា]]អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅ[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃ[[ក្រុងសៀមរាប]]តែម្ដង។[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ពីមុនជាទីតាំង[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមក[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពី[[ព្រះរាជដំណាក់]]ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណ[[ព្រះរាជដំណាក់]]ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]សម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃ[[ព្រះរាជដំណាក់]]សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។<ref>{{Cite web |last=ពិសី |first=អ៊ិន |date=2023-03-13 |title=ប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះរាជដំណាក់ នៅក្រុងសៀមរាប |url=https://www.kampucheathmey.com/local-news/478067 |access-date=2025-06-16 |website=Kampuchea Thmey Daily |language=en-US}}</ref> '''[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]''' គឺជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបបភេទស្រីហើយក៏ត្រូវបានមតិខ្លះគិតថារូបទាំង ០២ អង្គនេះជាបងប្អូនបង្កើតជាមួយនឹងគ្នាផងដែរ។រូបធំនិងខ្ពស់ជា'''ព្រះអង្គចេក'''និងរូបតូចនិងទាបជា'''ព្រះអង្គចម'''។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនោះត្រូវបានគេគិតថាសាងអំពីមាសនិងលង្ហិននិងខ្លះថាពីសំរិទ្ធហើយមានទម្ងន់ប្រមាណ ១៥០ គីឡូក្រាម។បើយោងទៅតាមការតំណាលតៗគ្នាដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់បានលើកឡើងថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ជាទេពធីតាដែលជាអតីតព្រះរាជបុត្រីរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលជាស្ថាបនិកកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។គេជឿថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]គឺទ្រង់មានភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ទន់ភ្លន់និងប្រកបដោយក្ដីមេត្តា ករុណាយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលព្រះអង្គទាំង ០២ តែងតែអាណិតអាសូរធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់អស់ប្រជានុរាស្រ្តដែលត្រូវការព្រះនាងទាំង ០២ ជួយ។ពិសេសជាងនេះទៅទៀតព្រះនាងទាំង ០២ បានអប់រំអ្នកទោសទាំងឡាយឲ្យដើរតាមគន្លងទូន្មានរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]និងបានដោះលែងពួកគេឲ្យមានសេរីភាពថែមទៀត។ព្រះនាងទាំង ០២ អង្គគឺជាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្តិ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដែលប្រជានុរាស្រ្តទូទាំងនគរបានដឹងអំពីចរិតលក្ខណៈដ៏ប្រពៃរបស់ទ្រង់ម្លោះហើយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់រហូតដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនាសតវត្សរ៍ទី ១៦ ព្រះអង្គក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យគេសាងរូប'''ព្រះអង្គចេក'''និង'''ព្រះអង្គចម'''សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពបូជា។តំណតៗមកទៀតរូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះ តែងតែធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីសុខចម្រើន ទើបប្រជារាស្រ្តបានចាត់ទុករូបទាំង ០២ អង្គនេះជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិនិងមានកិត្តិនាមល្បីរន្ទឺទូទាំងប្រទេស។មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះរូបសំណាកទាំង ០២ នេះបានក្លាយជាភាពទាក់ទាញសម្រាប់បុគ្គលមានអំណាចនិងឈ្មួញទុច្ចរិតដោយពួកគេចាប់ផ្ដើមរៀបផែនការលួចសម្រាប់ទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនិងលក់ដូរហេតុនេះហើយបានជារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]បានបាត់មួយរយៈនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃតំបន់អង្គរត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។ក្រោយមកនាឆ្នាំ ១៩៥០ រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញនៅក្នុងព្រៃម្ដុំ[[ក្រុងអង្គរធំ]]ដោយក្រុមមន្ត្រីអភិរក្សអង្គរ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលគេជឿថារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]កាលពីដើមត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅក្នុង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាសម័យកាលដ៏រុងរឿង។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ដាប ឈួន]]ដែលជាសមាជិកកងទ័ព[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]ប្រឆាំងជាមួយ[[បារាំង]]ហើយបានទទួលតំណែងនិងងារជា'''ដាប ឈួន ម្ជុលពេជ្រ'''ពី[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ក្រោយពី[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយព្រះអង្គក៏បានប្រទានតំណែងឲ្យ[[ដាប ឈួន]]គ្រប់គ្រង[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។មានពេលមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងពីការរកឃើញរូបបដិមាទាំង ០២ នោះមកលោក[[ដាប ឈួន]]ជាមួយនឹងកងការពាររបស់គាត់បានទៅយករូបសំណាកពីការិយាល័យអភិរក្សអង្គរហើយដឹកតាមឡានទៅកាន់បន្ទាយដែលមានឈ្មោះ'''បន្ទាយជើងក្រហម'''សព្វថ្ងៃទីតាំងនោះក្លាយជា'''សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី'''នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]។ថ្ងៃមួយលោក[[ដាប ឈួន]]បានយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះដាក់ក្នុងរថយន្តរបស់គាត់មកតម្កល់ទុកនៅក្នុងផ្ទះ(គេបានឲ្យដឹងថាក្នុងរូបមួយត្រូវបានសែងដោយទាហានចំនួន ០៥ នាក់ទើបអាចលើករួច)។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្វើឲ្យ[[ដាប ឈួន]]មានកម្លាំងលើសអស់មនុស្សលោកធម្មតាដោយគាត់អាចលីដាក់លើស្មាទាំងសងខាងក្នុងពេលតែមួយដោយប្រើដៃតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះរួមទាំងអាចដឹងគ្រប់ហេតុការណ៍មុនដែលគ្រប់គ្នាហៅថា'''វិញ្ញាណទីប្រាំមួយ'''ផងដែរ។[[ដាប ឈួន]]និងទាហានរបស់គាត់ពិតជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដោយពួកគេតែងតែសូត្រធម៌មុខរូបសំណាកយ៉ាងហោចណាស់កន្លះម៉ោងនៅក្នុងមួយថ្ងៃនៅរៀងរាល់ព្រឹកនិងល្ងាចមិនដែលខានឡើយរហូតបានរយៈពេល ០២ ឆ្នាំជាពេលដែលគាត់អស់លក្ខណ៍។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះមហាវីរក្សត្រ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ទ្រង់បានបញ្ជូនទ័ពពី[[ភ្នំពេញ]]ឲ្យទៅចាប់ខ្លួនចៅហ្វាយខេត្ត[[ដាប ឈួន]]ដោយព្រះអង្គសង្ស័យថា[[ដាប ឈួន]]ក្បត់ជាតិពីព្រោះ[[ដាប ឈួន]]ជាប់ទាក់ទងជាមួយគម្រោងការ '''Bangkok Plot''' ក្នុងបំណងទម្លាក់ព្រះអង្គពីរាជបល្ល័ង្កដែលគម្រោងក្បត់នេះផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអ្នកនយោបាយស្តាំនិយមមួយចំនួន។ទោះបីជា[[ដាប ឈួន]]បានក្បត់ប៉ុន្តែបារមី[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]នៅតែតាមជួយគាត់ដោយឲ្យគាត់ដឹងខ្លួនជាមុនពីគម្រោងនៃការចាប់ខ្លួននេះ និងបានរត់គេចខ្លួនទៅព្រំដែន[[សៀម]]ដោយប៉ងយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះទៅជាមួយផង។នៅពេលដែលកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសាបានបាត់បង់[[ដាប ឈួន]]បានកាច់ម្រាមចំនួន ០៥ ពីរូបសំណាក'''ព្រះអង្គចេក'''រួចគេចខ្លួនទៅកាន់ចម្ការគាត់មួយនៅ[[ភូមិត្បែងកើត]]តម្រង់ទៅកាន់ព្រំដែន។ពេលនោះហើយដែល[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានភរិយារបស់គាត់ជួយពាំងគ្រាប់កាំភ្លើងដែលទាហានបាញ់សង្គ្រប់ទៅលើគាត់។បន្ទាប់ពីបាញ់ជាច្រើនគ្រាប់[[ដាប ឈួន]]មិនស្លាប់ដោយសារតែភរិយាគាត់ចេះវិជ្ជាពិសេស ដែលបញ្ចៀសគ្រាប់និងបាញ់មិនមុត។ទាហានទាំងនោះក៏ចាប់ពួកគេដាក់ឡានយកទៅដាក់ពន្ធនាគារប៉ុន្តែយោងទៅតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញថា[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបាននាំទៅកន្លែងមួយហើយត្រូវបានសម្លាប់នៅទីនោះ។លោក[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានសម្លាប់និងកប់នៅក្នុងព្រៃគោកប្រមាដែលសាកសពជាប់ខ្នោះដៃ និងបាញ់សុសដោយគ្រាប់កាំភ្លើងព្រោះត្រូវអ្នកភូមិរកឃើញប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក។គេនិយាយតៗគ្នាថាគាត់ស្លាប់ដោយសារបាបកម្មគាត់ព្រោះគាត់ធ្វើអំពើអាក្រក់ច្រើនណាស់។ក្រោយ[[ដាប ឈួន]]ស្លាប់មន្ទីរធម្មការនិងសាសនា[[ខេត្តសៀមរាប]]បានយករូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅថែរក្សានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨។១៥ ឆ្នាំក្រោយមករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយម្តងទៀតនៅ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅ[[កម្ពុជា]]បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារទាហានរដ្ឋាភិបាល[[លន់ នល់]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]នាឆ្នាំ ១៩៧៣។មន្រ្តីធម្មការនិងសាសនាខេត្តបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់រូបសំណាកដើម្បីបញ្ចៀសពីការបំផ្លាញប៉ុន្តែត្រូវទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]រកឃើញពេលពួកគេគ្រប់គ្រង់ទីក្រុងនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។បើតាមគោលការណ៍[[ខ្មែរក្រហម]]គឺតម្រូវឲ្យលុបបំបាត់[[សាសនា]]នៅក្នុងប្រទេសដូច្នេះមេបញ្ជាការទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បានបញ្ជាឲ្យកូនទាហានយករូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅទម្លាក់ក្នុងទឹក[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ក្រោយប្រព្រឹត្តមេបញ្ជាការនិងទាហាន[ខ្មែរក្រហម]]ជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺបន្ទាប់ពីបានទម្លាក់បដិមាទាំង ០២ អង្គនេះទៅក្នុងស្ទឹង។រូបសំណាកទាំង ០២ ព្រះអង្គនេះត្រូវត្រាំក្នុងទឹករហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ដកថយចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រោយពីរបប[[ខ្មែរក្រហម]]បានដួលរលំ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលដឹងពីរឿងនោះបាននាំគ្នាស្រង់[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ពីបាតស្ទឹងមកតម្កល់ក្នុង[[វត្តដំណាក់​|វត្តព្រះរាជដំណាក់]]ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ព្រះមេគណ[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះនាម'''ពុត ពន'''និងអតីតអភិបាល[[ខេត្តសៀមរាប]]លោក'''នៅ សំ'''បានកសាងស្តូបដាក់តម្កល់រូបសំណាកដែលមានបារមីទាំង ០២ នៅក្នុងទីតាំងសព្វថ្ងៃនេះ។សូមជម្រាបថាបច្ចុប្បន្នរូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់អ្នក[[ខេត្តសៀមរាប]]និងមហាជនទូទៅដែលគេជឿថាមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ទីតាំងសក្ការៈបូជានេះជាទីតាំងស័ក្តិសិទ្ធិនិងមានប្រវត្តិបែបអច្ឆរិយៈតែមួយគត់ដែលប្រជាជន[[ខ្មែរ]]នៅពេលទៅដល់ទីនោះមិនអាចរំលងដោយមិនចូលគោរពបូជាបានឡើយ។<ref>{{Cite web |last=Radio |first=VAYO FM |title=ប្រវត្តិនិងជំនឿលើព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម - វិទ្យុវាយោ |url=https://vayofm.com/news/detail/128389-761.html |access-date=2025-06-19 |website=VAYO FM Radio |language=en}}</ref> រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះគឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យ[[ខ្មែរ]]បុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ព[[ចាម]]និងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព'''ស្រីវទ៌្ធន'''ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]]រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)នៅក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន'''។<ref>{{Cite web |last=TONG |date=2022-12-19 |title=មកស្គាល់ឈ្មោះ និងស្នាដៃរបស់មេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរ ១២រូប ត្រូវបានសង់រូបសំណាកនៅសួនព្រះរាជដំណាក់ក្រុងសៀមរាប |url=https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270473-2022-12-19-10-20-51.html |access-date=2025-06-16 |website=FRESH NEWS |language=en-gb}}</ref> == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។<ref>{{Cite web |title=ស្ទឹង​សៀមរាប​ប្រដូច​ទៅនឹង​ទន្លេ​គង្គា​របស់​ឥណ្ឌា​ |url=https://thmeythmey.com/detail/46648 |access-date=2025-06-16 |website=thmeythmey.com |language=en}}</ref> == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.មពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង ខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.មដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានរបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រឡាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:Tonle Sap Lake phases.gif|thumb|ផែនទីនៃបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារជៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]នោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំក្រោម]]'''មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង'''[[ភ្នំក្រោម]]'''ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង '''ភ្នំបាក់ខែង'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះ'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ''' និង '''ភ្នំល្អាង'''មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺ'''ភ្នំចង្ហា''' និង '''ភ្នំកង្ហិត'''ស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំគូលែន]]'''មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ'''ភ្នំរាម'''មានព្រៃសហគមន៍'''ភ្នំទំពូង'''នៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] '''ភ្នំតាវ៉ា'''ស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង '''ភ្នំខ្យង'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ''' និង '''ភ្នំមហាឥសី'''ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]]'''ភ្នំឆ្កែកូន'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំតាទូស'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង '''ភ្នំកងរី'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំពើងតានន់'''ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង '''ភ្នំម្រេច'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំចង្ក្រានរយ'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] '''ភ្នំសង្កែ''' '''ភ្នំបាយដុត'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង '''ភ្នំអាជ្ញារាម'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំទ្រង់បាត'''ដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ូង'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង '''ភ្នំដី'''ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំហប់'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំក្បាលស្ពាន'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] '''ភ្នំទេវៈ'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង '''[[ភ្នំគូលែន]]'''ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំបូក'''មានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។<ref>{{Cite web |date=2018-08-24 |title=មោះ​! មក​ស្គាល់​ភ្នំ​ចំនួន​៤១​ភ្នំ​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង​រមណី​ដ្ឋា​ន​ជា​ច្រើន​ទៀត |url=https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/691560.html |access-date=2025-06-16 |website=Koh Santepheap Daily |language=km}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == មធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូន == *'''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ''' [[File:Siem_reap_airport.JPG|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិគោកដូង]] [[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។<ref>{{cite web|url=http://cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|title=Cambodia Airports Traffic Data|website=Cambodia-airports.com|access-date=2025-06-16|archivedate=2009-09-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090911094100/http://www.cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|url-status=dead}}</ref><ref name="CAPA">{{Cite web |title=New Siem Reap-Angkor International Airport New Airport Profile {{!}} CAPA |url=https://centreforaviation.com/data/profiles/newairports/new-siem-reap-angkor-international-airport |access-date=2022-12-06 |website=centreforaviation.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ttgasia.com/2023/07/31/new-siem-reap-international-airport-to-begin-operations-in-october/|title=New Siem Reap International Airport to begin operations in October|publisher=TIG Asia|date=31 July 2023|accessdate=20 September 2023}}</ref><ref name="ABC"/><ref name="XN"/> [[File:New_Siem_Reap-Angkor_International_Airport_01.jpg|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិក្រៀលពង]] [[ឃុំពពេល]] និង [[ភូមិប្រវ៉ាល]] [[ឃុំតាយ៉ែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលធំជាងគេបង្អស់ទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោតាខ្មៅ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ]]នៅក្នុង[[ភូមិតាព្រហ្ម]] [[ឃុំបឹងខ្យាង]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្តាល]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។<ref>{{Citation|title=Groundwater development and management in Siem Reap, Cambodia|url=https://doi.org/10.1201/b14895-69|publisher=CRC Press|date=2013-05-12|accessdate=2025-06-16|isbn=978-1-138-00055-1|pages=595–601|first=M|last=Nishigaki|first2=S|last2=Takahashi|first3=M|last3=Takahashi|first4=Y|last4=Maruo}}</ref> == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]របស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់[[មហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា|ប្រាសាទមហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា]]ដែលកសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាល[[:en:Fourth Dynasty of Egypt|រាជវង្សទី ០៤ នៃអេហ្ស៊ីបបុរាណ]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ'''ហង់រី មូហូត(Henri Mouhot)'''​ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]]ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ * '''កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye''' [[File:អង្គរអាយ.jpg|thumb|]] ប្រសិនបើនិយាយពីទឹកដីនៃក្រុងបុរាណខេត្តសៀមរាបច្បាស់ជាមានមនុស្សជាច្រើននឹកឃើញដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]និងប្រាង្គប្រាសាទនានាជាច្រើនទៀតដែលបានលាក់ខ្លួនកំពុងរង់ចាំភ្ញៀវទេសចរមកពីជិតឆ្ងាយទៅទស្សនា។តែបើទៅខេត្តសៀមរាបជាច្រើនដងបន្តិចភ្ញៀវទេសចរប្រាកដណាស់ថានឹងសួរថាក្រៅពីប្រាសាទនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនិងគួរឲ្យចង់ទស្សនា។ដោយឡែកថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ក៏បានដាក់ដំណើរការកន្ត្រកវិលយក្សដែលមានឈ្មោះថា '''Angkor Eye''' ដែលជាបទពិសោធន៍កម្សាន្តថ្មីមួយបែបទាំងស្រៀវទាំងរំភើបប្រសិនបើបានជិះលេងកម្សាន្ត។ កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានកម្ពស់រហូតដល់ទៅ ៨៥ ម៉ែត្រពីដីដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរដែលមកជិះកម្សាន្តអាចទស្សនាទេសភាពបាន ៣៦០ ដឺក្រេជុំវិញ[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងមូលតែម្ដងហើយសរុបមាន ៤៨ កាប៊ីនបំពាក់ដោយមាស៊ីនត្រជាក់។សម្រាប់តម្លៃនៅក្នុងការជិះមួយលើកសម្រាប់មនុស្សធំចាប់ពី ១២ ឆ្នាំ(adult)[[ជនជាតិខ្មែរ]]មានតម្លៃ ០៥$ សម្រាប់ជនបរទេសតម្លៃ ១២$ ចំណែកក្មេងអាយុក្រោម ១២ ឆ្នាំ[[ជនជាតិខ្មែរ]]តម្លៃ ២.៥$ បរទេសតម្លៃ ០៥$ និងក្មេងទូទៅក្រោម ០៣ ឆ្នាំអាចចូលលេងដោយឥតគិតថ្លៃដែលនៅក្នុងការជិះមួយជុំគឺមានរយៈពេល ១៨ នាទី។ សម្រាប់កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិគ្រួស]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមបណ្ដោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលនៅជាប់នឹង[[ភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា|ភូមិវប្បធម៌]]។ប្រសិនបើចង់ទស្សនាឲ្យកាន់តែស្អាតទៀតនោះភ្ញៀវទេសចរអាចជិះបាននៅចន្លោះម៉ោង ០៥ ទៅ ០៦ ល្ងាចដែលជាពេលវេលាដែលអាចទស្សនាថ្ងៃលិចជាមួយនឹងទេសភាពពីក្រុងរហូតដល់ជាយក្រុងឯណោះ។<ref>{{Cite web |date=2020-03-06 |title=ទាំងស្រៀវ ទាំងរំភើប ៣៦០ដឺក្រេ ៨៥ម៉ែត្រពីដី ជាមួយទេសភាពកម្រនៃក្រុងសៀមរាប លើកន្រ្តកយក្ស Angkor Eye |url=https://www.kampucheers.com/siemreap-angkor-eye/ |access-date=2025-06-16 |website=KAMPUCHEERS |language=en}}</ref> ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] 75twrtn2tq5ufsvv2sclyoyzll7te1j 323486 323485 2025-07-09T10:03:09Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323486 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប]]កំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] [[ប្រាសាទជ្រុង]]និង​ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។[[ក្រុងអង្គរ|តំបន់អង្គរ]]ត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]]ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករក[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]លោក'''[[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នា[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]សតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនេកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជា[[:en:Wonders of the World|អច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោក]]ផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ [[File:Angkor Wat aerial view.jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្តពីផ្ទៃអាកាស]] == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតារ)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា'''ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប'''នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ'''សៀម'''គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា'''ថៃ'''ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា'''រាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''('''អានថា : សៀមម៉ារាប''')គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]។ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''[[សៀម]]បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។'''ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា'''តំបន់​សៀមរាប'''នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]របស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុងកេរតំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្តសៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]ឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Phnom_Kulen_0001.jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|thumb|]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ'''[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)'''និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ'''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]'''ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិហើយជាឆ្នាំដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌[[ខ្មែរ]]រីកចម្រើនរុងរឿងនា[[សម័យមហានគរ]]។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបានផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសម្អាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺនៅក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុ[[ចិន]]បានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា'''នគរគម្ពីរ'''ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តច[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។[[ជនជាតិខ្មែរ|ជនជាតិខែ្មរ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍[[ប្រាសាទព្រៃកេ្មង]] [[ប្រាសាទពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកតាសៀន]] [[ប្រាសាទវត្តខ្នាត]] និង [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]]ជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]តែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[File:Apsara sculpture on the wall of Angkor Wat.jpg|thumb|ចម្លាក់អប្សរាញញឹមចេញធ្មេញ(ប្រាសាទអង្គរវត្ត)]] [[File:20171127 Relief Bayon Temple Angkor Thom 4778 DxO.jpg|thumb]] [[File:Bayon Temple Angkorwat (11) (27952378462).jpg|thumb|ស្រីអប្សរាសួគ៌ា(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Banteay Srei (9719757175).jpg|thumb|ចម្លាក់រូបស្រីគ្រប់លក្ខណ៍(ប្រាសាទបន្ទាយស្រី)]] [[File:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|thumb|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Bayonmarket01.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Sbai Khmer.png|thumb|ចម្លាក់ស្ត្រីពានាស្បៃនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ខ្មែរ]]បានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទនិងដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]]ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយ[[ប្រជាជនខ្មែរ]]រស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងនៅក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ [[File:Khmer_Empire.png|thumb|ផែនទីនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ]] (៨០២-១៤៣១)]] === សម័យក្រោយអង្គរ === [[File:Angkor1866.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] [[File:Bonzerie_de_la_Grande_Pagode_(2).jpg|thumb|វត្តពុទ្ធសាសនានៅលើទឹកដីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:AngkorWat_Delaporte1880.jpg|thumb|គំនូរប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់លោក [[:en:Louis Delaporte|Louis Delaporte]] (១៨៤២-១៩២៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ព[[ខ្មែរ]]របស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]ឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ព[[សៀម]]រាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[ខេត្តសុពណ៌បុរី|សុពណ៌បុរី]]។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា'''តំបន់សៀមរាប'''ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ [[លង្វែក|ទីក្រុងលង្វែក]]ត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]]ព្រះនាម[[នរេសួរ|ស្ដេចនរិន្ទសួន]]។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានឈ្លានពានដណ្តើមយកបានពីមុនៗមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជានៅក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារ[[សៀម]]ដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''([[ភាសាសៀម|សៀម]] : เสียมราฐ)ជំនួសឲ្យពាក្យ'''សៀមរាប'''ទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ'''('''សៀមម៉ារ៉ាត''')ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុង'''ស្រុកនគរវត្ត'''គឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ស្ដេចព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ស្ដេចព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ជំនួសឲ្យពាក្យស្រុកឬមឿង'''សៀមម៉ារ៉ាត'''ផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ទៅជា'''សៀមរាប'''នោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតនៅក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះ'''សៀមរាប'''ពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះ'''សៀមរាប'''តម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ព[[សៀម]]ដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា'''សៀមរាប'''គឺមានន័យថាទ័ព'''សៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល'''។ ''ប្រវត្តិ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល'' នៅថ្ងៃសុក្រ ០៥ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរកា នព្វស័ក គ.ស ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាល[[កម្ពុជា]]បានដឹកនាំសិក្ខាសាលាមួយស្ដីពីបេសកកម្មស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបានលើកឡើងតាមឯកសារដែលឯកឧត្តម បានស្រាវជ្រាវកន្លងមកដោយសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖ * នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម]]ត្រូវប្រគល់ខេត្ត[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ|ស៊ីសុផុន(សិរីសោភ័ណ)]]មកឲ្យ[[បារាំង]]តាម[[សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ក្រុងបាងកក|សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម]] * នៅថ្ងៃទី២៣ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩០៧ [[បារាំង]]បានថ្វាយ[[ខេត្តសៀមរាប]]មកឲ្យ[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្តិ]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តជីក្រែង]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្ននេះ។ពេលនោះ[[បារាំង]]បានរៀបចំជនជាតិ[[បារាំង]]ជាចៅហ្វាយខេត្តហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ដែលមាននាមស្មើចៅហ្វាយខេត្តនោះដោយ[[បារាំង]]ហៅយើងថាជា'''ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តជីក្រែង ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសៀមរាប'''។ល។ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ មានកំណែទម្រង់ធំមួយដោយបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល[[ខេត្ត]]ដែលមានថ្នាក់[[ស្រុក]]និង[[ខណ្ឌ]]នៅក្នុងខេត្តដោយខេត្តមួយចំនួនដូចជា[[ខេត្តជីក្រែង]]ប្ដូរមកជា[[ស្រុកជីក្រែង]]វិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ [[បារាំង]]បានបង្កើត'''កងក្រវែលឃុំ'''គឺជាប៉ូលីសជនបទនៅ[[ឃុំ]]រួចក៏មានបន្តមកជា'''បាត្រុយ'''បន្ទាប់ពី'''បាដេស[[បារាំង]]'''ម្នាក់បានស្លាប់នៅពេលទៅយកពន្ធនៅ[[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ក្រាំងលាវ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ [[បារាំង]]បានបង្កើតសុរិយោដីដើម្បីយកពន្ធដី * នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ បានលុប[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញដោយសារគេបង្កើត[[ខណ្ឌ]]ដើម្បីងាយស្រួលប្រមូលពន្ធហើយនៅពេលគេគ្រប់គ្រងការយកពន្ធបានល្អហើយក៏លុបថ្នាក់[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាដោយ[[បារាំង]]កាន់អំណាចហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ចូលក្រុមប្រឹក្សាដើម្បីផ្តល់ប្រឹក្សា * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ មានខេត្តចំនួន ១២ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] * មាន ០២ ក្រុមសរសេរប្រវត្តិខេត្តមានក្រុមទី ០១ ចៅហ្វាយខេត្តនិងមន្ត្រីខេត្ត និង ក្រុមទី ០២ ក្រុមស្រាវជ្រាវឥណ្ឌូចិនវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ បានបង្កើត[[ខេត្តព្រះវិហារ]]ដោយកាត់យកឃុំចំនួន ០៣ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]គឺ[[ឃុំអន្លង់វែង(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំអន្លង់វែង]] [[ឃុំថ្កូវ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំផ្កូវ]] និង [[ឃុំកោះកែ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំកោះកែ]]។ * លោកគ្រូ'''ស៊ន សំណាង'''ស្នើឲ្យខេត្តជួយប្រមូលឯកសារក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ បូករួមជាមួយនឹងឯកសារចាស់ៗមួយចំនួនដែលក្រុមលោកគ្រូមាន។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://siemreap.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94 |access-date=2025-06-18 |website=siemreap.gov.kh}}</ref> == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបរមរតនកោដ្ឋព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាម[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជា[[ព្រះរាជដំណាក់]]។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងសម័យ[[បារាំង]]ដាក់អាណានិគមនៅ[[កម្ពុជា]]អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅ[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃ[[ក្រុងសៀមរាប]]តែម្ដង។[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ពីមុនជាទីតាំង[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមក[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពី[[ព្រះរាជដំណាក់]]ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណ[[ព្រះរាជដំណាក់]]ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]សម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃ[[ព្រះរាជដំណាក់]]សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។<ref>{{Cite web |last=ពិសី |first=អ៊ិន |date=2023-03-13 |title=ប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះរាជដំណាក់ នៅក្រុងសៀមរាប |url=https://www.kampucheathmey.com/local-news/478067 |access-date=2025-06-16 |website=Kampuchea Thmey Daily |language=en-US}}</ref> '''[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]''' គឺជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបបភេទស្រីហើយក៏ត្រូវបានមតិខ្លះគិតថារូបទាំង ០២ អង្គនេះជាបងប្អូនបង្កើតជាមួយនឹងគ្នាផងដែរ។រូបធំនិងខ្ពស់ជា'''ព្រះអង្គចេក'''និងរូបតូចនិងទាបជា'''ព្រះអង្គចម'''។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនោះត្រូវបានគេគិតថាសាងអំពីមាសនិងលង្ហិននិងខ្លះថាពីសំរិទ្ធហើយមានទម្ងន់ប្រមាណ ១៥០ គីឡូក្រាម។បើយោងទៅតាមការតំណាលតៗគ្នាដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់បានលើកឡើងថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ជាទេពធីតាដែលជាអតីតព្រះរាជបុត្រីរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលជាស្ថាបនិកកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។គេជឿថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]គឺទ្រង់មានភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ទន់ភ្លន់និងប្រកបដោយក្ដីមេត្តា ករុណាយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលព្រះអង្គទាំង ០២ តែងតែអាណិតអាសូរធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់អស់ប្រជានុរាស្រ្តដែលត្រូវការព្រះនាងទាំង ០២ ជួយ។ពិសេសជាងនេះទៅទៀតព្រះនាងទាំង ០២ បានអប់រំអ្នកទោសទាំងឡាយឲ្យដើរតាមគន្លងទូន្មានរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]និងបានដោះលែងពួកគេឲ្យមានសេរីភាពថែមទៀត។ព្រះនាងទាំង ០២ អង្គគឺជាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្តិ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដែលប្រជានុរាស្រ្តទូទាំងនគរបានដឹងអំពីចរិតលក្ខណៈដ៏ប្រពៃរបស់ទ្រង់ម្លោះហើយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់រហូតដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនាសតវត្សរ៍ទី ១៦ ព្រះអង្គក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យគេសាងរូប'''ព្រះអង្គចេក'''និង'''ព្រះអង្គចម'''សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពបូជា។តំណតៗមកទៀតរូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះ តែងតែធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីសុខចម្រើន ទើបប្រជារាស្រ្តបានចាត់ទុករូបទាំង ០២ អង្គនេះជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិនិងមានកិត្តិនាមល្បីរន្ទឺទូទាំងប្រទេស។មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះរូបសំណាកទាំង ០២ នេះបានក្លាយជាភាពទាក់ទាញសម្រាប់បុគ្គលមានអំណាចនិងឈ្មួញទុច្ចរិតដោយពួកគេចាប់ផ្ដើមរៀបផែនការលួចសម្រាប់ទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនិងលក់ដូរហេតុនេះហើយបានជារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]បានបាត់មួយរយៈនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃតំបន់អង្គរត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។ក្រោយមកនាឆ្នាំ ១៩៥០ រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញនៅក្នុងព្រៃម្ដុំ[[ក្រុងអង្គរធំ]]ដោយក្រុមមន្ត្រីអភិរក្សអង្គរ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលគេជឿថារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]កាលពីដើមត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅក្នុង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាសម័យកាលដ៏រុងរឿង។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ដាប ឈួន]]ដែលជាសមាជិកកងទ័ព[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]ប្រឆាំងជាមួយ[[បារាំង]]ហើយបានទទួលតំណែងនិងងារជា'''ដាប ឈួន ម្ជុលពេជ្រ'''ពី[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ក្រោយពី[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយព្រះអង្គក៏បានប្រទានតំណែងឲ្យ[[ដាប ឈួន]]គ្រប់គ្រង[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។មានពេលមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងពីការរកឃើញរូបបដិមាទាំង ០២ នោះមកលោក[[ដាប ឈួន]]ជាមួយនឹងកងការពាររបស់គាត់បានទៅយករូបសំណាកពីការិយាល័យអភិរក្សអង្គរហើយដឹកតាមឡានទៅកាន់បន្ទាយដែលមានឈ្មោះ'''បន្ទាយជើងក្រហម'''សព្វថ្ងៃទីតាំងនោះក្លាយជា'''សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី'''នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]។ថ្ងៃមួយលោក[[ដាប ឈួន]]បានយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះដាក់ក្នុងរថយន្តរបស់គាត់មកតម្កល់ទុកនៅក្នុងផ្ទះ(គេបានឲ្យដឹងថាក្នុងរូបមួយត្រូវបានសែងដោយទាហានចំនួន ០៥ នាក់ទើបអាចលើករួច)។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្វើឲ្យ[[ដាប ឈួន]]មានកម្លាំងលើសអស់មនុស្សលោកធម្មតាដោយគាត់អាចលីដាក់លើស្មាទាំងសងខាងក្នុងពេលតែមួយដោយប្រើដៃតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះរួមទាំងអាចដឹងគ្រប់ហេតុការណ៍មុនដែលគ្រប់គ្នាហៅថា'''វិញ្ញាណទីប្រាំមួយ'''ផងដែរ។[[ដាប ឈួន]]និងទាហានរបស់គាត់ពិតជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដោយពួកគេតែងតែសូត្រធម៌មុខរូបសំណាកយ៉ាងហោចណាស់កន្លះម៉ោងនៅក្នុងមួយថ្ងៃនៅរៀងរាល់ព្រឹកនិងល្ងាចមិនដែលខានឡើយរហូតបានរយៈពេល ០២ ឆ្នាំជាពេលដែលគាត់អស់លក្ខណ៍។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះមហាវីរក្សត្រ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ទ្រង់បានបញ្ជូនទ័ពពី[[ភ្នំពេញ]]ឲ្យទៅចាប់ខ្លួនចៅហ្វាយខេត្ត[[ដាប ឈួន]]ដោយព្រះអង្គសង្ស័យថា[[ដាប ឈួន]]ក្បត់ជាតិពីព្រោះ[[ដាប ឈួន]]ជាប់ទាក់ទងជាមួយគម្រោងការ '''Bangkok Plot''' ក្នុងបំណងទម្លាក់ព្រះអង្គពីរាជបល្ល័ង្កដែលគម្រោងក្បត់នេះផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអ្នកនយោបាយស្តាំនិយមមួយចំនួន។ទោះបីជា[[ដាប ឈួន]]បានក្បត់ប៉ុន្តែបារមី[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]នៅតែតាមជួយគាត់ដោយឲ្យគាត់ដឹងខ្លួនជាមុនពីគម្រោងនៃការចាប់ខ្លួននេះ និងបានរត់គេចខ្លួនទៅព្រំដែន[[សៀម]]ដោយប៉ងយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះទៅជាមួយផង។នៅពេលដែលកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសាបានបាត់បង់[[ដាប ឈួន]]បានកាច់ម្រាមចំនួន ០៥ ពីរូបសំណាក'''ព្រះអង្គចេក'''រួចគេចខ្លួនទៅកាន់ចម្ការគាត់មួយនៅ[[ភូមិត្បែងកើត]]តម្រង់ទៅកាន់ព្រំដែន។ពេលនោះហើយដែល[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានភរិយារបស់គាត់ជួយពាំងគ្រាប់កាំភ្លើងដែលទាហានបាញ់សង្គ្រប់ទៅលើគាត់។បន្ទាប់ពីបាញ់ជាច្រើនគ្រាប់[[ដាប ឈួន]]មិនស្លាប់ដោយសារតែភរិយាគាត់ចេះវិជ្ជាពិសេស ដែលបញ្ចៀសគ្រាប់និងបាញ់មិនមុត។ទាហានទាំងនោះក៏ចាប់ពួកគេដាក់ឡានយកទៅដាក់ពន្ធនាគារប៉ុន្តែយោងទៅតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញថា[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបាននាំទៅកន្លែងមួយហើយត្រូវបានសម្លាប់នៅទីនោះ។លោក[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានសម្លាប់និងកប់នៅក្នុងព្រៃគោកប្រមាដែលសាកសពជាប់ខ្នោះដៃ និងបាញ់សុសដោយគ្រាប់កាំភ្លើងព្រោះត្រូវអ្នកភូមិរកឃើញប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក។គេនិយាយតៗគ្នាថាគាត់ស្លាប់ដោយសារបាបកម្មគាត់ព្រោះគាត់ធ្វើអំពើអាក្រក់ច្រើនណាស់។ក្រោយ[[ដាប ឈួន]]ស្លាប់មន្ទីរធម្មការនិងសាសនា[[ខេត្តសៀមរាប]]បានយករូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅថែរក្សានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨។១៥ ឆ្នាំក្រោយមករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយម្តងទៀតនៅ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅ[[កម្ពុជា]]បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារទាហានរដ្ឋាភិបាល[[លន់ នល់]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]នាឆ្នាំ ១៩៧៣។មន្រ្តីធម្មការនិងសាសនាខេត្តបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់រូបសំណាកដើម្បីបញ្ចៀសពីការបំផ្លាញប៉ុន្តែត្រូវទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]រកឃើញពេលពួកគេគ្រប់គ្រង់ទីក្រុងនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។បើតាមគោលការណ៍[[ខ្មែរក្រហម]]គឺតម្រូវឲ្យលុបបំបាត់[[សាសនា]]នៅក្នុងប្រទេសដូច្នេះមេបញ្ជាការទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បានបញ្ជាឲ្យកូនទាហានយករូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅទម្លាក់ក្នុងទឹក[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ក្រោយប្រព្រឹត្តមេបញ្ជាការនិងទាហាន[ខ្មែរក្រហម]]ជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺបន្ទាប់ពីបានទម្លាក់បដិមាទាំង ០២ អង្គនេះទៅក្នុងស្ទឹង។រូបសំណាកទាំង ០២ ព្រះអង្គនេះត្រូវត្រាំក្នុងទឹករហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ដកថយចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រោយពីរបប[[ខ្មែរក្រហម]]បានដួលរលំ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលដឹងពីរឿងនោះបាននាំគ្នាស្រង់[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ពីបាតស្ទឹងមកតម្កល់ក្នុង[[វត្តដំណាក់​|វត្តព្រះរាជដំណាក់]]ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ព្រះមេគណ[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះនាម'''ពុត ពន'''និងអតីតអភិបាល[[ខេត្តសៀមរាប]]លោក'''នៅ សំ'''បានកសាងស្តូបដាក់តម្កល់រូបសំណាកដែលមានបារមីទាំង ០២ នៅក្នុងទីតាំងសព្វថ្ងៃនេះ។សូមជម្រាបថាបច្ចុប្បន្នរូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់អ្នក[[ខេត្តសៀមរាប]]និងមហាជនទូទៅដែលគេជឿថាមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ទីតាំងសក្ការៈបូជានេះជាទីតាំងស័ក្តិសិទ្ធិនិងមានប្រវត្តិបែបអច្ឆរិយៈតែមួយគត់ដែលប្រជាជន[[ខ្មែរ]]នៅពេលទៅដល់ទីនោះមិនអាចរំលងដោយមិនចូលគោរពបូជាបានឡើយ។<ref>{{Cite web |last=Radio |first=VAYO FM |title=ប្រវត្តិនិងជំនឿលើព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម - វិទ្យុវាយោ |url=https://vayofm.com/news/detail/128389-761.html |access-date=2025-06-19 |website=VAYO FM Radio |language=en}}</ref> រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះគឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យ[[ខ្មែរ]]បុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ព[[ចាម]]និងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព'''ស្រីវទ៌្ធន'''ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]]រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)នៅក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន'''។<ref>{{Cite web |last=TONG |date=2022-12-19 |title=មកស្គាល់ឈ្មោះ និងស្នាដៃរបស់មេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរ ១២រូប ត្រូវបានសង់រូបសំណាកនៅសួនព្រះរាជដំណាក់ក្រុងសៀមរាប |url=https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270473-2022-12-19-10-20-51.html |access-date=2025-06-16 |website=FRESH NEWS |language=en-gb}}</ref> == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។<ref>{{Cite web |title=ស្ទឹង​សៀមរាប​ប្រដូច​ទៅនឹង​ទន្លេ​គង្គា​របស់​ឥណ្ឌា​ |url=https://thmeythmey.com/detail/46648 |access-date=2025-06-16 |website=thmeythmey.com |language=en}}</ref> == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.មពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង ខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.មដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានរបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រឡាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:Tonle Sap Lake phases.gif|thumb|ផែនទីនៃបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារជៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]នោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំក្រោម]]'''មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង'''[[ភ្នំក្រោម]]'''ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង '''ភ្នំបាក់ខែង'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះ'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ''' និង '''ភ្នំល្អាង'''មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺ'''ភ្នំចង្ហា''' និង '''ភ្នំកង្ហិត'''ស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំគូលែន]]'''មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ'''ភ្នំរាម'''មានព្រៃសហគមន៍'''ភ្នំទំពូង'''នៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] '''ភ្នំតាវ៉ា'''ស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង '''ភ្នំខ្យង'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ''' និង '''ភ្នំមហាឥសី'''ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]]'''ភ្នំឆ្កែកូន'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំតាទូស'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង '''ភ្នំកងរី'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំពើងតានន់'''ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង '''ភ្នំម្រេច'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំចង្ក្រានរយ'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] '''ភ្នំសង្កែ''' '''ភ្នំបាយដុត'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង '''ភ្នំអាជ្ញារាម'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំទ្រង់បាត'''ដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ូង'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង '''ភ្នំដី'''ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំហប់'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំក្បាលស្ពាន'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] '''ភ្នំទេវៈ'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង '''[[ភ្នំគូលែន]]'''ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំបូក'''មានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។<ref>{{Cite web |date=2018-08-24 |title=មោះ​! មក​ស្គាល់​ភ្នំ​ចំនួន​៤១​ភ្នំ​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង​រមណី​ដ្ឋា​ន​ជា​ច្រើន​ទៀត |url=https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/691560.html |access-date=2025-06-16 |website=Koh Santepheap Daily |language=km}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == មធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូន == *'''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ''' [[File:Siem_reap_airport.JPG|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិគោកដូង]] [[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។<ref>{{cite web|url=http://cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|title=Cambodia Airports Traffic Data|website=Cambodia-airports.com|access-date=2025-06-16|archivedate=2009-09-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090911094100/http://www.cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|url-status=dead}}</ref><ref name="CAPA">{{Cite web |title=New Siem Reap-Angkor International Airport New Airport Profile {{!}} CAPA |url=https://centreforaviation.com/data/profiles/newairports/new-siem-reap-angkor-international-airport |access-date=2022-12-06 |website=centreforaviation.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ttgasia.com/2023/07/31/new-siem-reap-international-airport-to-begin-operations-in-october/|title=New Siem Reap International Airport to begin operations in October|publisher=TIG Asia|date=31 July 2023|accessdate=20 September 2023}}</ref><ref name="ABC"/><ref name="XN"/> [[File:New_Siem_Reap-Angkor_International_Airport_01.jpg|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិក្រៀលពង]] [[ឃុំពពេល]] និង [[ភូមិប្រវ៉ាល]] [[ឃុំតាយ៉ែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលធំជាងគេបង្អស់ទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោតាខ្មៅ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ]]នៅក្នុង[[ភូមិតាព្រហ្ម]] [[ឃុំបឹងខ្យាង]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្តាល]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។<ref>{{Citation|title=Groundwater development and management in Siem Reap, Cambodia|url=https://doi.org/10.1201/b14895-69|publisher=CRC Press|date=2013-05-12|accessdate=2025-06-16|isbn=978-1-138-00055-1|pages=595–601|first=M|last=Nishigaki|first2=S|last2=Takahashi|first3=M|last3=Takahashi|first4=Y|last4=Maruo}}</ref> == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]របស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់[[មហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា|ប្រាសាទមហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា]]ដែលកសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាល[[:en:Fourth Dynasty of Egypt|រាជវង្សទី ០៤ នៃអេហ្ស៊ីបបុរាណ]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ'''ហង់រី មូហូត(Henri Mouhot)'''​ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]]ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ * '''កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye''' [[File:អង្គរអាយ.jpg|thumb|]] ប្រសិនបើនិយាយពីទឹកដីនៃក្រុងបុរាណខេត្តសៀមរាបច្បាស់ជាមានមនុស្សជាច្រើននឹកឃើញដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]និងប្រាង្គប្រាសាទនានាជាច្រើនទៀតដែលបានលាក់ខ្លួនកំពុងរង់ចាំភ្ញៀវទេសចរមកពីជិតឆ្ងាយទៅទស្សនា។តែបើទៅខេត្តសៀមរាបជាច្រើនដងបន្តិចភ្ញៀវទេសចរប្រាកដណាស់ថានឹងសួរថាក្រៅពីប្រាសាទនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនិងគួរឲ្យចង់ទស្សនា។ដោយឡែកថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ក៏បានដាក់ដំណើរការកន្ត្រកវិលយក្សដែលមានឈ្មោះថា '''Angkor Eye''' ដែលជាបទពិសោធន៍កម្សាន្តថ្មីមួយបែបទាំងស្រៀវទាំងរំភើបប្រសិនបើបានជិះលេងកម្សាន្ត។ កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានកម្ពស់រហូតដល់ទៅ ៨៥ ម៉ែត្រពីដីដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរដែលមកជិះកម្សាន្តអាចទស្សនាទេសភាពបាន ៣៦០ ដឺក្រេជុំវិញ[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងមូលតែម្ដងហើយសរុបមាន ៤៨ កាប៊ីនបំពាក់ដោយមាស៊ីនត្រជាក់។សម្រាប់តម្លៃនៅក្នុងការជិះមួយលើកសម្រាប់មនុស្សធំចាប់ពី ១២ ឆ្នាំ(adult)[[ជនជាតិខ្មែរ]]មានតម្លៃ ០៥$ សម្រាប់ជនបរទេសតម្លៃ ១២$ ចំណែកក្មេងអាយុក្រោម ១២ ឆ្នាំ[[ជនជាតិខ្មែរ]]តម្លៃ ២.៥$ បរទេសតម្លៃ ០៥$ និងក្មេងទូទៅក្រោម ០៣ ឆ្នាំអាចចូលលេងដោយឥតគិតថ្លៃដែលនៅក្នុងការជិះមួយជុំគឺមានរយៈពេល ១៨ នាទី។ សម្រាប់កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិគ្រួស]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមបណ្ដោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលនៅជាប់នឹង[[ភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា|ភូមិវប្បធម៌]]។ប្រសិនបើចង់ទស្សនាឲ្យកាន់តែស្អាតទៀតនោះភ្ញៀវទេសចរអាចជិះបាននៅចន្លោះម៉ោង ០៥ ទៅ ០៦ ល្ងាចដែលជាពេលវេលាដែលអាចទស្សនាថ្ងៃលិចជាមួយនឹងទេសភាពពីក្រុងរហូតដល់ជាយក្រុងឯណោះ។<ref>{{Cite web |date=2020-03-06 |title=ទាំងស្រៀវ ទាំងរំភើប ៣៦០ដឺក្រេ ៨៥ម៉ែត្រពីដី ជាមួយទេសភាពកម្រនៃក្រុងសៀមរាប លើកន្រ្តកយក្ស Angkor Eye |url=https://www.kampucheers.com/siemreap-angkor-eye/ |access-date=2025-06-16 |website=KAMPUCHEERS |language=en}}</ref> ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] l32sazihk7wdpeubh564zqocv4sy8yw 323487 323486 2025-07-09T10:14:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323487 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប]]កំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] [[ប្រាសាទជ្រុង]]និង​ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។[[ក្រុងអង្គរ|តំបន់អង្គរ]]ត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]]ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករក[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]លោក'''[[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នា[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]សតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនេកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជា[[:en:Wonders of the World|អច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោក]]ផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ [[File:Angkor Wat aerial view.jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្តពីផ្ទៃអាកាស]] == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតារ)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា'''ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប'''នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ'''សៀម'''គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា'''ថៃ'''ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា'''រាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''('''អានថា : សៀមម៉ារាប''')គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]។ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''[[សៀម]]បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។'''ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា'''តំបន់​សៀមរាប'''នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]របស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុងកេរតំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្តសៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]ឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Phnom_Kulen_0001.jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|thumb|]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ'''[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)'''និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ'''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]'''ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិហើយជាឆ្នាំដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌[[ខ្មែរ]]រីកចម្រើនរុងរឿងនា[[សម័យមហានគរ]]។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបានផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសម្អាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺនៅក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុ[[ចិន]]បានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា'''នគរគម្ពីរ'''ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តច[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។[[ជនជាតិខ្មែរ|ជនជាតិខែ្មរ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍[[ប្រាសាទព្រៃកេ្មង]] [[ប្រាសាទពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកតាសៀន]] [[ប្រាសាទវត្តខ្នាត]] និង [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]]ជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]តែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[File:Apsara sculpture on the wall of Angkor Wat.jpg|thumb|ចម្លាក់អប្សរាញញឹមចេញធ្មេញ(ប្រាសាទអង្គរវត្ត)]] [[File:20171127 Relief Bayon Temple Angkor Thom 4778 DxO.jpg|thumb]] [[File:Bayon Temple Angkorwat (11) (27952378462).jpg|thumb|ស្រីអប្សរាសួគ៌ា(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Banteay Srei (9719757175).jpg|thumb|ចម្លាក់រូបស្រីគ្រប់លក្ខណ៍(ប្រាសាទបន្ទាយស្រី)]] [[File:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|thumb|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Bayonmarket01.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[File:Sbai Khmer.png|thumb|ចម្លាក់ស្ត្រីពានាស្បៃនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ខ្មែរ]]បានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទនិងដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]]ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយ[[ប្រជាជនខ្មែរ]]រស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងនៅក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ [[File:Khmer_Empire.png|thumb|ផែនទីនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ]] (៨០២-១៤៣១)]] === សម័យក្រោយអង្គរ === [[File:Angkor1866.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] [[File:Bonzerie_de_la_Grande_Pagode_(2).jpg|thumb|វត្តពុទ្ធសាសនានៅលើទឹកដីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:AngkorWat_Delaporte1880.jpg|thumb|គំនូរប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់លោក [[:en:Louis Delaporte|Louis Delaporte]] (១៨៤២-១៩២៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ព[[ខ្មែរ]]របស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]ឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ព[[សៀម]]រាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[ខេត្តសុពណ៌បុរី|សុពណ៌បុរី]]។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា'''តំបន់សៀមរាប'''ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ [[លង្វែក|ទីក្រុងលង្វែក]]ត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]]ព្រះនាម[[នរេសួរ|ស្ដេចនរិន្ទសួន]]។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានឈ្លានពានដណ្តើមយកបានពីមុនៗមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជានៅក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារ[[សៀម]]ដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''([[ភាសាសៀម|សៀម]] : เสียมราฐ)ជំនួសឲ្យពាក្យ'''សៀមរាប'''ទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ'''('''សៀមម៉ារ៉ាត''')ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុង'''ស្រុកនគរវត្ត'''គឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ស្ដេចព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ស្ដេចព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ជំនួសឲ្យពាក្យស្រុកឬមឿង'''សៀមម៉ារ៉ាត'''ផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ទៅជា'''សៀមរាប'''នោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតនៅក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះ'''សៀមរាប'''ពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះ'''សៀមរាប'''តម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ព[[សៀម]]ដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា'''សៀមរាប'''គឺមានន័យថាទ័ព'''សៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល'''។ ''ប្រវត្តិ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល'' នៅថ្ងៃសុក្រ ០៥ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរកា នព្វស័ក គ.ស ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាល[[កម្ពុជា]]បានដឹកនាំសិក្ខាសាលាមួយស្ដីពីបេសកកម្មស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបានលើកឡើងតាមឯកសារដែលឯកឧត្តម បានស្រាវជ្រាវកន្លងមកដោយសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖ * នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម]]ត្រូវប្រគល់ខេត្ត[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ|ស៊ីសុផុន(សិរីសោភ័ណ)]]មកឲ្យ[[បារាំង]]តាម[[សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ក្រុងបាងកក|សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម]] * នៅថ្ងៃទី២៣ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩០៧ [[បារាំង]]បានថ្វាយ[[ខេត្តសៀមរាប]]មកឲ្យ[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្តិ]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តជីក្រែង]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្ននេះ។ពេលនោះ[[បារាំង]]បានរៀបចំជនជាតិ[[បារាំង]]ជាចៅហ្វាយខេត្តហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ដែលមាននាមស្មើចៅហ្វាយខេត្តនោះដោយ[[បារាំង]]ហៅយើងថាជា'''ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តជីក្រែង ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសៀមរាប'''។ល។ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ មានកំណែទម្រង់ធំមួយដោយបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល[[ខេត្ត]]ដែលមានថ្នាក់[[ស្រុក]]និង[[ខណ្ឌ]]នៅក្នុងខេត្តដោយខេត្តមួយចំនួនដូចជា[[ខេត្តជីក្រែង]]ប្ដូរមកជា[[ស្រុកជីក្រែង]]វិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ [[បារាំង]]បានបង្កើត'''កងក្រវែលឃុំ'''គឺជាប៉ូលីសជនបទនៅ[[ឃុំ]]រួចក៏មានបន្តមកជា'''បាត្រុយ'''បន្ទាប់ពី'''បាដេស[[បារាំង]]'''ម្នាក់បានស្លាប់នៅពេលទៅយកពន្ធនៅ[[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ក្រាំងលាវ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ [[បារាំង]]បានបង្កើតសុរិយោដីដើម្បីយកពន្ធដី * នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ បានលុប[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញដោយសារគេបង្កើត[[ខណ្ឌ]]ដើម្បីងាយស្រួលប្រមូលពន្ធហើយនៅពេលគេគ្រប់គ្រងការយកពន្ធបានល្អហើយក៏លុបថ្នាក់[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាដោយ[[បារាំង]]កាន់អំណាចហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ចូលក្រុមប្រឹក្សាដើម្បីផ្តល់ប្រឹក្សា * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ មានខេត្តចំនួន ១២ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] * មាន ០២ ក្រុមសរសេរប្រវត្តិខេត្តមានក្រុមទី ០១ ចៅហ្វាយខេត្តនិងមន្ត្រីខេត្ត និង ក្រុមទី ០២ ក្រុមស្រាវជ្រាវឥណ្ឌូចិនវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ បានបង្កើត[[ខេត្តព្រះវិហារ]]ដោយកាត់យកឃុំចំនួន ០៣ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]គឺ[[ឃុំអន្លង់វែង(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំអន្លង់វែង]] [[ឃុំថ្កូវ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំផ្កូវ]] និង [[ឃុំកោះកែ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំកោះកែ]]។ * លោកគ្រូ'''ស៊ន សំណាង'''ស្នើឲ្យខេត្តជួយប្រមូលឯកសារក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ បូករួមជាមួយនឹងឯកសារចាស់ៗមួយចំនួនដែលក្រុមលោកគ្រូមាន។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://siemreap.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94 |access-date=2025-06-18 |website=siemreap.gov.kh}}</ref> == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបរមរតនកោដ្ឋព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាម[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជា[[ព្រះរាជដំណាក់]]។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងសម័យ[[បារាំង]]ដាក់អាណានិគមនៅ[[កម្ពុជា]]អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅ[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃ[[ក្រុងសៀមរាប]]តែម្ដង។[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ពីមុនជាទីតាំង[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមក[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពី[[ព្រះរាជដំណាក់]]ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណ[[ព្រះរាជដំណាក់]]ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]សម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃ[[ព្រះរាជដំណាក់]]សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។<ref>{{Cite web |last=ពិសី |first=អ៊ិន |date=2023-03-13 |title=ប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះរាជដំណាក់ នៅក្រុងសៀមរាប |url=https://www.kampucheathmey.com/local-news/478067 |access-date=2025-06-16 |website=Kampuchea Thmey Daily |language=en-US}}</ref> '''[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]''' គឺជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបបភេទស្រីហើយក៏ត្រូវបានមតិខ្លះគិតថារូបទាំង ០២ អង្គនេះជាបងប្អូនបង្កើតជាមួយនឹងគ្នាផងដែរ។រូបធំនិងខ្ពស់ជា'''ព្រះអង្គចេក'''និងរូបតូចនិងទាបជា'''ព្រះអង្គចម'''។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនោះត្រូវបានគេគិតថាសាងអំពីមាសនិងលង្ហិននិងខ្លះថាពីសំរិទ្ធហើយមានទម្ងន់ប្រមាណ ១៥០ គីឡូក្រាម។បើយោងទៅតាមការតំណាលតៗគ្នាដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់បានលើកឡើងថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ជាទេពធីតាដែលជាអតីតព្រះរាជបុត្រីរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលជាស្ថាបនិកកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។គេជឿថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]គឺទ្រង់មានភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ទន់ភ្លន់និងប្រកបដោយក្ដីមេត្តា ករុណាយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលព្រះអង្គទាំង ០២ តែងតែអាណិតអាសូរធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់អស់ប្រជានុរាស្រ្តដែលត្រូវការព្រះនាងទាំង ០២ ជួយ។ពិសេសជាងនេះទៅទៀតព្រះនាងទាំង ០២ បានអប់រំអ្នកទោសទាំងឡាយឲ្យដើរតាមគន្លងទូន្មានរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]និងបានដោះលែងពួកគេឲ្យមានសេរីភាពថែមទៀត។ព្រះនាងទាំង ០២ អង្គគឺជាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្តិ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដែលប្រជានុរាស្រ្តទូទាំងនគរបានដឹងអំពីចរិតលក្ខណៈដ៏ប្រពៃរបស់ទ្រង់ម្លោះហើយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់រហូតដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនាសតវត្សរ៍ទី ១៦ ព្រះអង្គក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យគេសាងរូប'''ព្រះអង្គចេក'''និង'''ព្រះអង្គចម'''សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពបូជា។តំណតៗមកទៀតរូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះ តែងតែធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីសុខចម្រើន ទើបប្រជារាស្រ្តបានចាត់ទុករូបទាំង ០២ អង្គនេះជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិនិងមានកិត្តិនាមល្បីរន្ទឺទូទាំងប្រទេស។មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះរូបសំណាកទាំង ០២ នេះបានក្លាយជាភាពទាក់ទាញសម្រាប់បុគ្គលមានអំណាចនិងឈ្មួញទុច្ចរិតដោយពួកគេចាប់ផ្ដើមរៀបផែនការលួចសម្រាប់ទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនិងលក់ដូរហេតុនេះហើយបានជារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]បានបាត់មួយរយៈនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃតំបន់អង្គរត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។ក្រោយមកនាឆ្នាំ ១៩៥០ រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញនៅក្នុងព្រៃម្ដុំ[[ក្រុងអង្គរធំ]]ដោយក្រុមមន្ត្រីអភិរក្សអង្គរ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលគេជឿថារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]កាលពីដើមត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅក្នុង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាសម័យកាលដ៏រុងរឿង។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ដាប ឈួន]]ដែលជាសមាជិកកងទ័ព[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]ប្រឆាំងជាមួយ[[បារាំង]]ហើយបានទទួលតំណែងនិងងារជា'''ដាប ឈួន ម្ជុលពេជ្រ'''ពី[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ក្រោយពី[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយព្រះអង្គក៏បានប្រទានតំណែងឲ្យ[[ដាប ឈួន]]គ្រប់គ្រង[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។មានពេលមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងពីការរកឃើញរូបបដិមាទាំង ០២ នោះមកលោក[[ដាប ឈួន]]ជាមួយនឹងកងការពាររបស់គាត់បានទៅយករូបសំណាកពីការិយាល័យអភិរក្សអង្គរហើយដឹកតាមឡានទៅកាន់បន្ទាយដែលមានឈ្មោះ'''បន្ទាយជើងក្រហម'''សព្វថ្ងៃទីតាំងនោះក្លាយជា'''សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី'''នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]។ថ្ងៃមួយលោក[[ដាប ឈួន]]បានយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះដាក់ក្នុងរថយន្តរបស់គាត់មកតម្កល់ទុកនៅក្នុងផ្ទះ(គេបានឲ្យដឹងថាក្នុងរូបមួយត្រូវបានសែងដោយទាហានចំនួន ០៥ នាក់ទើបអាចលើករួច)។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្វើឲ្យ[[ដាប ឈួន]]មានកម្លាំងលើសអស់មនុស្សលោកធម្មតាដោយគាត់អាចលីដាក់លើស្មាទាំងសងខាងក្នុងពេលតែមួយដោយប្រើដៃតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះរួមទាំងអាចដឹងគ្រប់ហេតុការណ៍មុនដែលគ្រប់គ្នាហៅថា'''វិញ្ញាណទីប្រាំមួយ'''ផងដែរ។[[ដាប ឈួន]]និងទាហានរបស់គាត់ពិតជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដោយពួកគេតែងតែសូត្រធម៌មុខរូបសំណាកយ៉ាងហោចណាស់កន្លះម៉ោងនៅក្នុងមួយថ្ងៃនៅរៀងរាល់ព្រឹកនិងល្ងាចមិនដែលខានឡើយរហូតបានរយៈពេល ០២ ឆ្នាំជាពេលដែលគាត់អស់លក្ខណ៍។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះមហាវីរក្សត្រ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ទ្រង់បានបញ្ជូនទ័ពពី[[ភ្នំពេញ]]ឲ្យទៅចាប់ខ្លួនចៅហ្វាយខេត្ត[[ដាប ឈួន]]ដោយព្រះអង្គសង្ស័យថា[[ដាប ឈួន]]ក្បត់ជាតិពីព្រោះ[[ដាប ឈួន]]ជាប់ទាក់ទងជាមួយគម្រោងការ '''Bangkok Plot''' ក្នុងបំណងទម្លាក់ព្រះអង្គពីរាជបល្ល័ង្កដែលគម្រោងក្បត់នេះផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអ្នកនយោបាយស្តាំនិយមមួយចំនួន។ទោះបីជា[[ដាប ឈួន]]បានក្បត់ប៉ុន្តែបារមី[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]នៅតែតាមជួយគាត់ដោយឲ្យគាត់ដឹងខ្លួនជាមុនពីគម្រោងនៃការចាប់ខ្លួននេះ និងបានរត់គេចខ្លួនទៅព្រំដែន[[សៀម]]ដោយប៉ងយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះទៅជាមួយផង។នៅពេលដែលកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសាបានបាត់បង់[[ដាប ឈួន]]បានកាច់ម្រាមចំនួន ០៥ ពីរូបសំណាក'''ព្រះអង្គចេក'''រួចគេចខ្លួនទៅកាន់ចម្ការគាត់មួយនៅ[[ភូមិត្បែងកើត]]តម្រង់ទៅកាន់ព្រំដែន។ពេលនោះហើយដែល[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានភរិយារបស់គាត់ជួយពាំងគ្រាប់កាំភ្លើងដែលទាហានបាញ់សង្គ្រប់ទៅលើគាត់។បន្ទាប់ពីបាញ់ជាច្រើនគ្រាប់[[ដាប ឈួន]]មិនស្លាប់ដោយសារតែភរិយាគាត់ចេះវិជ្ជាពិសេស ដែលបញ្ចៀសគ្រាប់និងបាញ់មិនមុត។ទាហានទាំងនោះក៏ចាប់ពួកគេដាក់ឡានយកទៅដាក់ពន្ធនាគារប៉ុន្តែយោងទៅតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញថា[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបាននាំទៅកន្លែងមួយហើយត្រូវបានសម្លាប់នៅទីនោះ។លោក[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានសម្លាប់និងកប់នៅក្នុងព្រៃគោកប្រមាដែលសាកសពជាប់ខ្នោះដៃ និងបាញ់សុសដោយគ្រាប់កាំភ្លើងព្រោះត្រូវអ្នកភូមិរកឃើញប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក។គេនិយាយតៗគ្នាថាគាត់ស្លាប់ដោយសារបាបកម្មគាត់ព្រោះគាត់ធ្វើអំពើអាក្រក់ច្រើនណាស់។ក្រោយ[[ដាប ឈួន]]ស្លាប់មន្ទីរធម្មការនិងសាសនា[[ខេត្តសៀមរាប]]បានយករូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅថែរក្សានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨។១៥ ឆ្នាំក្រោយមករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយម្តងទៀតនៅ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅ[[កម្ពុជា]]បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារទាហានរដ្ឋាភិបាល[[លន់ នល់]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]នាឆ្នាំ ១៩៧៣។មន្រ្តីធម្មការនិងសាសនាខេត្តបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់រូបសំណាកដើម្បីបញ្ចៀសពីការបំផ្លាញប៉ុន្តែត្រូវទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]រកឃើញពេលពួកគេគ្រប់គ្រង់ទីក្រុងនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។បើតាមគោលការណ៍[[ខ្មែរក្រហម]]គឺតម្រូវឲ្យលុបបំបាត់[[សាសនា]]នៅក្នុងប្រទេសដូច្នេះមេបញ្ជាការទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បានបញ្ជាឲ្យកូនទាហានយករូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅទម្លាក់ក្នុងទឹក[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ក្រោយប្រព្រឹត្តមេបញ្ជាការនិងទាហាន[ខ្មែរក្រហម]]ជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺបន្ទាប់ពីបានទម្លាក់បដិមាទាំង ០២ អង្គនេះទៅក្នុងស្ទឹង។រូបសំណាកទាំង ០២ ព្រះអង្គនេះត្រូវត្រាំក្នុងទឹករហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ដកថយចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រោយពីរបប[[ខ្មែរក្រហម]]បានដួលរលំ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលដឹងពីរឿងនោះបាននាំគ្នាស្រង់[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ពីបាតស្ទឹងមកតម្កល់ក្នុង[[វត្តដំណាក់​|វត្តព្រះរាជដំណាក់]]ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ព្រះមេគណ[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះនាម'''ពុត ពន'''និងអតីតអភិបាល[[ខេត្តសៀមរាប]]លោក'''នៅ សំ'''បានកសាងស្តូបដាក់តម្កល់រូបសំណាកដែលមានបារមីទាំង ០២ នៅក្នុងទីតាំងសព្វថ្ងៃនេះ។សូមជម្រាបថាបច្ចុប្បន្នរូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់អ្នក[[ខេត្តសៀមរាប]]និងមហាជនទូទៅដែលគេជឿថាមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ទីតាំងសក្ការៈបូជានេះជាទីតាំងស័ក្តិសិទ្ធិនិងមានប្រវត្តិបែបអច្ឆរិយៈតែមួយគត់ដែលប្រជាជន[[ខ្មែរ]]នៅពេលទៅដល់ទីនោះមិនអាចរំលងដោយមិនចូលគោរពបូជាបានឡើយ។<ref>{{Cite web |last=Radio |first=VAYO FM |title=ប្រវត្តិនិងជំនឿលើព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម - វិទ្យុវាយោ |url=https://vayofm.com/news/detail/128389-761.html |access-date=2025-06-19 |website=VAYO FM Radio |language=en}}</ref> រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះគឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យ[[ខ្មែរ]]បុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ព[[ចាម]]និងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព'''ស្រីវទ៌្ធន'''ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]]រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)នៅក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន'''។<ref>{{Cite web |last=TONG |date=2022-12-19 |title=មកស្គាល់ឈ្មោះ និងស្នាដៃរបស់មេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរ ១២រូប ត្រូវបានសង់រូបសំណាកនៅសួនព្រះរាជដំណាក់ក្រុងសៀមរាប |url=https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270473-2022-12-19-10-20-51.html |access-date=2025-06-16 |website=FRESH NEWS |language=en-gb}}</ref> == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។<ref>{{Cite web |title=ស្ទឹង​សៀមរាប​ប្រដូច​ទៅនឹង​ទន្លេ​គង្គា​របស់​ឥណ្ឌា​ |url=https://thmeythmey.com/detail/46648 |access-date=2025-06-16 |website=thmeythmey.com |language=en}}</ref> == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.មពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង ខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.មដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានរបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រឡាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:Tonle Sap Lake phases.gif|thumb|ផែនទីនៃបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារជៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]នោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំក្រោម]]'''មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង'''[[ភ្នំក្រោម]]'''ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង '''ភ្នំបាក់ខែង'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះ'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ''' និង '''ភ្នំល្អាង'''មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺ'''ភ្នំចង្ហា''' និង '''ភ្នំកង្ហិត'''ស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំគូលែន]]'''មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ'''ភ្នំរាម'''មានព្រៃសហគមន៍'''ភ្នំទំពូង'''នៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] '''ភ្នំតាវ៉ា'''ស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង '''ភ្នំខ្យង'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ''' និង '''ភ្នំមហាឥសី'''ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]]'''ភ្នំឆ្កែកូន'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំតាទូស'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង '''ភ្នំកងរី'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំពើងតានន់'''ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង '''ភ្នំម្រេច'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំចង្ក្រានរយ'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] '''ភ្នំសង្កែ''' '''ភ្នំបាយដុត'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង '''ភ្នំអាជ្ញារាម'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំទ្រង់បាត'''ដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ូង'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង '''ភ្នំដី'''ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំហប់'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំក្បាលស្ពាន'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] '''ភ្នំទេវៈ'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង '''[[ភ្នំគូលែន]]'''ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំបូក'''មានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។<ref>{{Cite web |date=2018-08-24 |title=មោះ​! មក​ស្គាល់​ភ្នំ​ចំនួន​៤១​ភ្នំ​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង​រមណី​ដ្ឋា​ន​ជា​ច្រើន​ទៀត |url=https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/691560.html |access-date=2025-06-16 |website=Koh Santepheap Daily |language=km}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == មធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូន == *'''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ''' [[File:Siem_reap_airport.JPG|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិគោកដូង]] [[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។<ref>{{cite web|url=http://cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|title=Cambodia Airports Traffic Data|website=Cambodia-airports.com|access-date=2025-06-16|archivedate=2009-09-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090911094100/http://www.cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|url-status=dead}}</ref><ref name="CAPA">{{Cite web |title=New Siem Reap-Angkor International Airport New Airport Profile {{!}} CAPA |url=https://centreforaviation.com/data/profiles/newairports/new-siem-reap-angkor-international-airport |access-date=2022-12-06 |website=centreforaviation.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ttgasia.com/2023/07/31/new-siem-reap-international-airport-to-begin-operations-in-october/|title=New Siem Reap International Airport to begin operations in October|publisher=TIG Asia|date=31 July 2023|accessdate=20 September 2023}}</ref><ref name="ABC"/><ref name="XN"/> [[File:New_Siem_Reap-Angkor_International_Airport_01.jpg|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិក្រៀលពង]] [[ឃុំពពេល]] និង [[ភូមិប្រវ៉ាល]] [[ឃុំតាយ៉ែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលធំជាងគេបង្អស់ទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោតាខ្មៅ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ]]នៅក្នុង[[ភូមិតាព្រហ្ម]] [[ឃុំបឹងខ្យាង]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្តាល]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។<ref>{{Citation|title=Groundwater development and management in Siem Reap, Cambodia|url=https://doi.org/10.1201/b14895-69|publisher=CRC Press|date=2013-05-12|accessdate=2025-06-16|isbn=978-1-138-00055-1|pages=595–601|first=M|last=Nishigaki|first2=S|last2=Takahashi|first3=M|last3=Takahashi|first4=Y|last4=Maruo}}</ref> == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]របស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់[[មហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា|ប្រាសាទមហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា]]ដែលកសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាល[[:en:Fourth Dynasty of Egypt|រាជវង្សទី ០៤ នៃអេហ្ស៊ីបបុរាណ]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅពេលទៅទស្សនានៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ'''ហង់រី មូហូត(Henri Mouhot)'''​ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់[[ក្រុងអង្គរ|ទឹកដីអង្គរ]]មកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]]ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ * '''កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye''' [[File:អង្គរអាយ.jpg|thumb|]] ប្រសិនបើនិយាយពីទឹកដីនៃក្រុងបុរាណខេត្តសៀមរាបច្បាស់ជាមានមនុស្សជាច្រើននឹកឃើញដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]និងប្រាង្គប្រាសាទនានាជាច្រើនទៀតដែលបានលាក់ខ្លួនកំពុងរង់ចាំភ្ញៀវទេសចរមកពីជិតឆ្ងាយទៅទស្សនា។តែបើទៅខេត្តសៀមរាបជាច្រើនដងបន្តិចភ្ញៀវទេសចរប្រាកដណាស់ថានឹងសួរថាក្រៅពីប្រាសាទនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនិងគួរឲ្យចង់ទស្សនា។ដោយឡែកថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ក៏បានដាក់ដំណើរការកន្ត្រកវិលយក្សដែលមានឈ្មោះថា '''Angkor Eye''' ដែលជាបទពិសោធន៍កម្សាន្តថ្មីមួយបែបទាំងស្រៀវទាំងរំភើបប្រសិនបើបានជិះលេងកម្សាន្ត។ កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានកម្ពស់រហូតដល់ទៅ ៨៥ ម៉ែត្រពីដីដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរដែលមកជិះកម្សាន្តអាចទស្សនាទេសភាពបាន ៣៦០ ដឺក្រេជុំវិញ[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងមូលតែម្ដងហើយសរុបមាន ៤៨ កាប៊ីនបំពាក់ដោយមាស៊ីនត្រជាក់។សម្រាប់តម្លៃនៅក្នុងការជិះមួយលើកសម្រាប់មនុស្សធំចាប់ពី ១២ ឆ្នាំ(adult)[[ជនជាតិខ្មែរ]]មានតម្លៃ ០៥$ សម្រាប់ជនបរទេសតម្លៃ ១២$ ចំណែកក្មេងអាយុក្រោម ១២ ឆ្នាំ[[ជនជាតិខ្មែរ]]តម្លៃ ២.៥$ បរទេសតម្លៃ ០៥$ និងក្មេងទូទៅក្រោម ០៣ ឆ្នាំអាចចូលលេងដោយឥតគិតថ្លៃដែលនៅក្នុងការជិះមួយជុំគឺមានរយៈពេល ១៨ នាទី។ សម្រាប់កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិគ្រួស]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមបណ្ដោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលនៅជាប់នឹង[[ភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា|ភូមិវប្បធម៌]]។ប្រសិនបើចង់ទស្សនាឲ្យកាន់តែស្អាតទៀតនោះភ្ញៀវទេសចរអាចជិះបាននៅចន្លោះម៉ោង ០៥ ទៅ ០៦ ល្ងាចដែលជាពេលវេលាដែលអាចទស្សនាថ្ងៃលិចជាមួយនឹងទេសភាពពីក្រុងរហូតដល់ជាយក្រុងឯណោះ។<ref>{{Cite web |date=2020-03-06 |title=ទាំងស្រៀវ ទាំងរំភើប ៣៦០ដឺក្រេ ៨៥ម៉ែត្រពីដី ជាមួយទេសភាពកម្រនៃក្រុងសៀមរាប លើកន្រ្តកយក្ស Angkor Eye |url=https://www.kampucheers.com/siemreap-angkor-eye/ |access-date=2025-06-16 |website=KAMPUCHEERS |language=en}}</ref> ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] 1v3bnvj7rq1bvd9z4xjkm8kozbrat0b 0 9029 323460 323122 2025-07-08T12:18:14Z 175.100.33.237 323460 wikitext text/x-wiki ==កម្លាយដោយផ្នត់ដើម== ===ទម្រង់(គាប់)=== ទម្រង់(ព-) មានប្រាំគឺ [ញ-] [ទ-]ឧទាហរណ៍ ===ទម្រង់(ពស-)=== ទម្រង់(ពស-) ក៏មានប្រាំដូចគ្នាដែរគឺ [ក-] [ច-] [ប-] [ត-] និង [ស-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[គ-] + គាប់ → កកាយ *[ក-] + កូរ → កកូរ *[ច-] + ចឹក → ចចឹក *[ត-] + តះ → តតះ *[ប-] + បោស → បបោស *[ស-] + សិត → សសិត ===ទម្រង់(ពសព-)=== ទម្រង់(ពសព-) មានច្រើនបែបដូចជា [ក'ង-] [ក'ន-] [ក'ម-] [ប'ន-] [ប'ណ-] [ប'ញ-] [ប'ម-] [ព'ន-] [រ'ម-] … ។ ឧទាហរណ៍៖ *[ក'ង-] + ធំ → *[ក'ន-] + តឿ → កន្ដឿ *[ក'ម-] + បាក់ → កំបាក់ *[ក'ម-] + បាំង → កំបាំង *[ប'ន-] + ត → បន្ដ *[ប'ណ-] + ដើរ → បណ្ដើរ *[ប'ញ-] + ចេញ → បញ្ចេញ *[ប'ម-] + ពេញ → បំពេញ *[ព'ន-] + យល់ → ពន្យល់ *[រ'ម-] + លេច → រំលេច *[អ'ម-] + រែក → អំរែក *[អ'ម-] + បោស → អំបោស *[ប'ង-] + គ្រប់ => បង្គ្រប់ *[ប'ង-] + កើយ => បង្កើយ អន់ ===ទម្រង់(ពពស-)=== ទម្រង់(ពពស-)មានតែពីរគត់ គឺ [ប្រ-] និង [ស្រ-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[ប្រ-] + សូន → ប្រដាល់ *[ប្រ-] + ជល់ → ប្រជល់ *[ប្រ-] + កាន់ → ប្រកាន់ *[ស្រ-] + អាប់ → ស្រអាប់ *[ស្រ-] + លះ → ស្រលះ *[ស្រ-] + ទន់ → ស្រទន់ ==កម្លាយដោយផ្នត់ជែក== ===ទម្រង់(ព)=== ទម្រង់(-ព-)មានបីគឺ [-ម-] [-ន-] [-ប-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-ន-] + ធ្វើ → ខ្នើយ *[-ន-] + ជាប់→ ខ្ជាប់ *[-ន-] + សែង → ស្នែង *[-ប-] + លាយ → ល្បាយ *[-ប-] + លេង → ល្បែង *[-ប-] + លឿន → ល្បឿន *[-ម-] + ជួញ → ឈ្មួញ *[-ម-] + ដើរ → ថ្មើរ *[-ម-] + ចាំ → ឆ្មាំ *[-ម-] + សូន _ ស្មូន (-ព-) *[-ម-] + សេរ _ ស្មេរ (-ព-) *[-ម-] + កើត _ ខ្នើត (-ព-) ===ទម្រង់(-សព-)=== ទម្រង់(-សព-)មាន [-អ'ង-] [-អ៊'ង-] [-អ'ម-] [-អ៊ម-] [-អ'ន-] [-អ៊'ន-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-អ'ង-] + ខ្វះ → កង្វះ *[-អ'ង-] + ខ្វារ → កង្វារ *[-អ៊'ង-] + ព្រោះ → ពង្រោះ *[-អ៊'ង-] + ព្រាត់ → ពង្រាត់ *[-អ៊'ង-] + ឃ្វាល → គង្វាល *[-អ'ម-] + ស្លាប់ → សម្លាប់ *[-អ'ម-] + ខ្លាំង → កម្លាំង *[-អ៊ម-] + ឈរ → ជំហរ *[-អ'ន-] + ខ្លាស់ → កន្លាស់ *[-អ៊'ន-] + កាច់ ===ទម្រង់(-ស/ព-)=== ទម្រង់(-ស/ព-) មានពីរ គឺ [-អ៊/ន-] និង [-អ៊/ប-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-អ៊/ន-] + រាប → រនាប *[-អ៊/ន-] + រាស់ → រនាស់ *[-អ៊/ន-] + រោច > រនោច *[-អ៊/ប-] + រៀប → របៀប *[-អ៊/ប-] + រាំ → របាំ *[-អ៊/ប-] + រោយ > របោយ ===ទម្រង់(ពសព-)=== ទម្រង់(-សព/ព)មានពីរដូចគ្នាដែរគឺ [-អ'ម/ន-] និង [-អ៊'ម/ន-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-អ'ម/ណ-] + កើត → កំណើត *[-អ'ម/ណ-] + ចេញ → ចំណេញ *[-អ៊'ម/ន-] + គិត → គំនិត *[-អ៊'ម/ន-] + ទិញ → ទំនិញ ៕គួរ បង្គួរ[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:វេយ្យាករណ៍]] ក្លាយពាក្យ គិត [[Category:ភាសាខ្មែរ]] mdpk55ipvljnzohah121vcqigo6rx84 0 9589 323467 323450 2025-07-09T04:01:54Z RandomPoopedBoi 27248 323467 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = មជ្ឈិមបូព៌ា | image = [[File:Middle East (orthographic projection).svg|230px|Middle East]] | image_caption = ផែនទីនៃតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ដែលលាតសន្ធឹងពីប្រទេស[[អេហ្ស៊ីបនៅទិសខាងលិច]]ដល់ប្រទេស[[អ៊ីរ៉ង់]]នៅទិសខាងកើត | caption = {{legend|#346733|ទីតាំងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា}}{{legend|#008000|[[មហាមជ្ឈិមបូព៌ា]]}}{{legend|#73ED73|តំបន់ដែលពេលខ្លះបានរាប់បញ្ចូល}} | area = ៧,២២២,៤១១ គម^២ | population = {{increase}}&nbsp;៤៨៧,៤៦៦,១៩៥ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២៥)<ref name="IMFAPR2025" /><ref name="Akrotiri and Dhekelia">{{Citation |title=Akrotiri and Dhekelia |date=2024-05-15 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/akrotiri-and-dhekelia/ |access-date=2024-05-25 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | countries = មើល៖ ''[[បញ្ជីរាយប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាតាមចំនួនប្រជាជន|បញ្ជីតាមចំនួនប្រជាជន]]'' {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = [[រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ|រដ្ឋសមាជិក អសប]] (១៦) | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} | {{flag|តួកគី}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} }} {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = [[អង្គភាពសង្កេតការណ៍មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ#រដ្ឋសង្កេតការណ៍បច្ចុប្បន្ន|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប]] (១) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} }} {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = ''[[បញ្ជីរាយរដ្ឋមានកំហិតទទួលស្គាល់|ជាក់ស្ដែង]]'' (១) | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} }} | languages = {{collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = '''ភាសាផ្លូវការ''' | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] }} | time = [[UTC+២]] ទៅ [[UTC+០៤:០០|UTC+៤]] | cities = {{Collapsible list | titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal; | title = [[បញ្ជីរាយតំបន់មាតុធានីធំបំផុតនៅមជ្ឈិមបូព៌ា|ទីក្រុងធំបំផុតចំនួន ១០ នៅមជ្ឈិមបូព៌ា]] | # {{flagicon|អេហ្ស៊ីប}} [[គែរ]] # {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] # {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] # {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] # {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] # {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] # {{flagicon|អេហ្ស៊ីប}} [[អាឡិចសង់ឌ្រី]] # {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] # {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] # {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] }} }} '''មជ្ឈិមបូព៌ា''' (ដែលជាពាក្យមានប្រភពចេញពីភាសាអង់គ្លេសគឺ ''Middle East'') គឺជាតំបន់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយមួយដែលគ្របដណ្តប់លើ[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[ឡេវ៉ាន]] [[តួកគី]] [[អេហ្ស៊ីប]] [[អ៊ីរ៉ង់]] និង[[អ៊ីរ៉ាក់]]។ ពាក្យ "មជ្ឈិមបូព៌ា" នេះត្រូវ​បាន​គេ​ចាប់ផ្ដើមប្រើប្រាស់ដំបូងនៅ[[សហរាជាណាចក្រ|ចក្រភពអង់គ្លេស]] និងតាមបណ្ដាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងលិចមួយចំនួននៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ដោយជាពាក្យជំនួសឱ្យ[[ដើមបូព៌ា]] (ដោយពាក្យទាំងពីរមានលក្ខណៈផ្ទុយពីពាក្យ[[ជាយបូព៌ា]])។ ពាក្យមជ្ឈិមបូព៌ាបានបង្កឱ្យមនុស្សជាច្រើនកើតការយល់ច្រឡំដោយសារតែនិយមន័យនៃពាក្យនេះចេះតែវិវត្តទៅតាមកាលៈទេសៈភូមិសាស្ត្រនយោបាយ។ ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី២០ មក ពាក្យមជ្ឈិមបូព៌ាបានទទួលការរិះគន់ជាខ្លាំងចំពោះន័យបែប[[មជ្ឈអឺរ៉ុបនិយម]]របស់វា។ តំបន់មួយនេះរាប់បញ្ចូលទឹកដីទាំងប៉ុន្មានដែលស្ថិតក្នុងតំបន់[[អាស៊ីខាងលិច]]ស្ទើរទាំងអស់ គ្រាន់តែដកតំបន់[[កូកាសខាងត្បូង]]ចេញ។ ខុសពីអាស៊ីចខាងលិចបន្តិច មជ្ឈិមបូព៌ាគឺគិតប្រទេសអេហ្ស៊ីប (មិនតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]) និងប្រទេសតួកគី (មិនតែ[[ធ្រែសខាងកើត]]) ទាំងមូល។ បណ្ដាប្រទេសនៅក្នុងមជ្ឈិមបូព៌ាភាគច្រើន (១៣ ក្នុងចំណោម ១៨) គឺត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ [[បញ្ជីរាយប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាតាមចំនួនប្រជាជន|ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេក្នុងតំបន់]]នោះគឺ អេហ្ស៊ីប តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ ខណៈប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតគឺជាប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាមានក្រឡាផ្ទៃធំបំផុត។ ប្រវត្តិមជ្ឈិមបូព៌ាមានអាយុកាលតាំងពីសម័យ​បុរាណយូរណាស់មកម៉្លេះ ដោយប្រវត្តិវិទូតែងសម្ដៅមកតំបន់នេះថាជា "[[លំយោលនៃអរិយធម៌]]"។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ សារៈសំខាន់នៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅតំបន់នេះត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាយូរណាស់មកហើយ​ដែរ។<ref>Cairo, Michael F. [https://books.google.com/books?id=_ukBNxLFNxgC&q=middle+east+of+high+importance+since+ancient+times ''The Gulf: The Bush Presidencies and the Middle East''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151222230823/https://books.google.nl/books?id=_ukBNxLFNxgC&dq=middle+east+of+high+importance+since+ancient+times&hl=nl&source=gbs_navlinks_s |date=22 December 2015 }} University Press of Kentucky, 2012 {{ISBN|978-0-8131-3672-1}} p. xi.</ref><ref>Government Printing Office. [https://books.google.com/books?id=UOgvZdjOsb0C&dq=middle+east+of+high+importance+since+ancient+times&pg=PA177 ''History of the Office of the Secretary of Defense: The formative years, 1947–1950''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151222230708/https://books.google.nl/books?id=UOgvZdjOsb0C&pg=PA177&dq=middle+east+of+high+importance+since+ancient+times&hl=nl&sa=X&ved=0CDMQ6AEwA2oVChMIlNGcnPv5yAIVybMUCh2Sag-6 |date=22 December 2015 }} {{ISBN|978-0-16-087640-0}} p. 177</ref><ref>Kahana, Ephraim. Suwaed, Muhammad. [https://books.google.com/books?id=Xoftt29B4soC&dq=middle+east+of+crucial+importance+since+ancient+times&pg=PR31 ''Historical Dictionary of Middle Eastern Intelligence''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151223002634/https://books.google.nl/books?id=Xoftt29B4soC&pg=PR31&dq=middle+east+of+crucial+importance+since+ancient+times&hl=nl&sa=X&ved=0CFEQ6AEwB2oVChMI-8aUsPr5yAIVxGsUCh3q_wR- |date=23 December 2015 }} Scarecrow Press, 13 April 2009 {{ISBN|978-0-8108-6302-6}} p. xxxi.</ref> ពពួក​សាសនា​អាប្រាហាម ([[សាសនយូដា]] [[គ្រិស្តសាសនា]] និង [[ឥស្លាមសាសនា]]) គឺសុទ្ធតែ​មានកំណើតកើតចេញពីតំបន់នេះ។<ref>{{cite book|title=An Introduction to Middle East Politics: Continuity, Change, Conflict and Co-operation|first=Benjamin |last=MacQueen|year= 2013| isbn=978-1446289761| page =5|publisher=SAGE|quote=The Middle East is the cradle of the three monotheistic faiths of Judaism, Christianity and Islam.}}</ref> [[ជនជាតិអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]គឺជាក្រុមជនជាតិធំជាងគេប្រចាំតំបន់<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=SPBfnT_E1mgC&q=main+ethnic+groups+in+the+middle+east&pg=PA16|title=Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia|access-date=12 June 2025|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424084425/https://books.google.com/books?id=SPBfnT_E1mgC&pg=PA16&lpg=PA16&dq=main+ethnic+groups+in+the+middle+east&source=bl&ots=uGb8t7Re3p&sig=wlU7EbnyjrI4FHgw5H2WTeJvePI&hl=nl&sa=X&ei=JHCDU_HgMInHOeCGgLgK&ved=0CDAQ6AEwADgU#v=onepage&q=Turks&f=false|archive-date=24 April 2016|isbn=978-1-59884-362-0|last1=Shoup|first1=John A.|year= 2011|publisher=Abc-Clio }}</ref> និងបន្ទាប់មកគឺ [[ជនជាតិតួកគី|តួកគី]] [[ជនជាតិពែរ្ស|ពែរ្ស]] [[ជនជាតិឃឺដ|ឃឺដ]] [[អាស៊ែបៃហ្សង់|អាហ្សេរី]] [[ជនជាតិកុបត៍|កុបត៍]] [[ជនជាតិជ្វីហ្វ|ជ្វីហ្វ]] [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]] [[អ៊ីរ៉ាក់តួកគី]] [[យ៉េហ្ស៊ីឌី]] និង[[ស៊ីបក្រិក]]ជាដើម។ មជ្ឈិមបូព៌ាមានអាកាសធាតុក្ដៅ និងស្ងួត ពិសេសនៅក្នុងតំបន់ឧបទ្វីបអារ៉ាប់ និងអេហ្ស៊ីប។ ប្រព័ន្ធទន្លេខ្លះៗបានផ្ដល់ជាប្រភពទឹកដើម្បីផ្គត់ផ្គង់វិស័យកសិកម្មតិចតួចនៅក្នុងតំបន់មួយនេះដូចជា [[ដីសណ្ដនីល]]នៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]នៃតំបន់មេសូប៉ូតាមី និងអាងនៃ[[ទន្លេហ្សកដានី]]ដែលអូសបន្លាយស្ទើរពេញតំបន់ឡេវ៉ាន។ តំបន់ដែលបានរៀបរាប់ទាំងអស់នេះត្រូវបានគេស្គាល់ថា [[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]] ដែលត្រូវជាទីតាំងដ៏សំខាន់ដែលប្រវត្តិវិទូតែងសម្ដៅថា [[លំយោលនៃអរិយធម៌]] ពោលជាតំបន់ដែលអរិយធម៌មនុស្សវិវត្តដោយឯកឯងគ្មានរងឥទ្ធិពលពីអរិយធម៌ ឬតំបន់ដទៃ។ ផ្ទុយមកវិញ នៅតំបន់ឆ្នេរឡេវ៉ាន និងប្រទេសតួកគីមួយភាគធំគឺមានអាកាសធាតុលក្ខណៈមេឌីទែរ៉ាណេ ជាមួយនឹងរដូវក្តៅស្ងួត និងរដូវរងាសើម។ ប្រទេស​ភាគច្រើន​ដែល​ស្ថិតនៅជាប់​[[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]]គឺសុទ្ធសឹងតែកាន់កាប់ធនធាន​ប្រេងកាតស្ទើរទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់។ ដោយសារតែអាកាសធាតុក្ដៅស្ងួតហែងរួមជាមួយការពឹងផ្អែកជាធំលើឧស្សាហកម្មឥន្ធនៈហ្វូស៊ីល មជ្ឈិមបូព៌ាជាតំបន់មួយដែលបង្កនិងពន្លឿននូវបាតុភូត[[បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ]] និងក៏ត្រូវជាតំបន់ដែលងាយរងគ្រោះធ្ងន់ធ្ងរពីវាផងដែរ។ ==បច្ចេកសព្ទ== ពាក្យថា មជ្ឈិមបូព៌ា ([[ភាសាអង់គ្លេស]]៖ ''Middle East'') គឺមានដើមកំណើតចេញពីការិយាល័យអាណានិគមឥណ្ឌានៅអង់គ្លេសក្នុងកំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៥០។{{Sfn | Beaumont | Blake | Wagstaff | 1988 | p = 16}} ពាក្យនេះបានចាប់ផ្ដើមទទួលប្រជាប្រិយភាពជាខ្លាំងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០២<ref>{{cite journal | last =Koppes | first = CR |title = Captain Mahan, General Gordon and the origin of the term "Middle East" |journal=Middle East Studies |volume=12 |pages= 95–98 |year= 1976 |doi = 10.1080/00263207608700307| issn=0026-3206 }}</ref> នៅពេលដែលអ្នកយុទ្ធសាស្ត្រយោធាជើងទឹកអាមេរិកមួយរូបគឺលោក[[អាល់ហ្វ្រែដ តេយឺរ ម៉ាហាន]]បានប្រើប្រាស់ពាក្យនេះដើម្បី "កំណត់បែងចែកតំបន់រវាងបណ្ដាប្រទេសអារ៉ាប់ និងឥណ្ឌា"។<ref>{{cite book | last = Lewis | first = Bernard | title= The Middle East and the West |year= 1965 |page=9}}</ref><ref>{{cite book | last = Fromkin | first = David | author-link = David Fromkin | title = A Peace to end all Peace | year = 1989 | page = [https://archive.org/details/peacetoendallpea0000from/page/224 224] | isbn = 978-0-8050-0857-9 | title-link = A Peace to End All Peace | publisher = H. Holt }}</ref> នៅអំឡុងសម័យនោះ ចក្រភពអង់គ្លេស និងរុស្ស៊ីបានកំពុងប្រជែងគ្នាដណ្តើមឥទ្ធិពលនៅតំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] ដែលគេច្រើនស្គាល់ការប្រជែងនោះថា [[មហាល្បែង]]។ កាលនោះផងដែរ មាហានបានទើបតែដឹងពីសារៈសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រនៃតំបន់នេះ ពិសេសទីតាំងរបស់វាដែលព័ទ្ធជុំវិញ[[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]]។<ref>{{Citation | last = Melman | first = Billie | url = http://cco.cambridge.org/extract?id=ccol052178140x_CCOL052178140XA010 | publisher = Cambridge | title = Companion to Travel Writing | volume = 6 The Middle East/Arabia | series = Collections Online | access-date = 8 January 2006 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20110725125839/http://cco.cambridge.org/extract?id=ccol052178140x_CCOL052178140XA010 | archive-date = 25 July 2011 | date = November 2002 }}.</ref><ref>Palmer, Michael A. ''Guardians of the Persian Gulf: A History of America's Expanding Role in the Persian Gulf, 1833–1992.'' New York: The Free Press, 1992. {{ISBN|0-02-923843-9}} pp. 12–13.</ref> ដោយដូច្នេះ លោកក៏បានសម្គាល់តំបន់ដែលនៅជុំវិញឈូងសមុទ្រនោះថា មជ្ឈិមបូព៌ា។ លោកបានបន្តថ្លែងថា ហួសពី[[ព្រែកជីកស៊ុយអេ]]ក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប ឈូងសមុទ្រពែរ្សគឺជាច្រកតំបន់ដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់ចក្រភពអង់គ្លេសគ្រប់គ្រង ដើម្បីកុំឱ្យប្រទេសរុស្ស៊ីពង្រីកឥទ្ធិពលចូលទៅកៀកទឹកដីឥណ្ឌា។<ref>Laciner, Sedat. "[http://www.turkishweekly.net/comments.php?id=2117 Is There a Place Called 'the Middle East'?] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070220093342/http://www.turkishweekly.net/comments.php?id=2117 |date=2007-02-20 }}", ''The Journal of Turkish Weekly'', 2 June 2006. Retrieved 10 January 2007.</ref> មុនពេលបញ្ចប់[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]] គេគ្រប់គ្នាបានទម្លាប់ហៅតំបន់ដែលស្ថិតនៅជុំវិញប្រទេសតួកគី និងប៉ែកខាងកើតនៃសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេថា "[[ដើមបូព៌ា]]" ខណៈពាក្យ "[[ចុងបូព៌ា]]" គឺគេសម្ដៅលើប្រទេស[[ចិន]] [[ឥណ្ឌា]] និង[[ជប៉ុន]]។<ref name="davison">{{cite journal | last =Davison | first = Roderic H. |title= Where is the Middle East? |journal= Foreign Affairs | volume = 38 |pages=665–675 |year=1960 |doi=10.2307/20029452 |issue=4| jstor = 20029452 | s2cid = 157454140 }}</ref> ក្រោយចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី២ មជ្ឈិមបូព៌ាត្រូវបានគេកំណត់ថាអូសបន្លាយពីតំបន់ពី[[មេសូប៉ូតាមី]]ទៅដល់ប្រទេស[[ភូមា]] ពោលគឺ តំបន់នៅរវាងភូមិភាគដើមបូព៌ា និងចុងបូព៌ា។<ref name=wapo2016 /><ref name=UNC /> នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៣០ អង់គ្លេសបានបង្កើត[[បញ្ជាការមជ្ឈិមបូព៌ា]]ឡើង ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុង[[គែរ]] សម្រាប់កងកម្លាំងយោធារបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់។ បន្ទាប់ពីពេលនោះមក ពាក្យ "មជ្ឈិមបូព៌ា" ទទួលបានការប្រើប្រាស់កាន់តែទូលំទូលាយនៅអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក។<ref>{{cite book | last =Held | first = Colbert C. |title=Middle East Patterns: Places, Peoples, and Politics | url =https://archive.org/details/middleeastpatter00held_0 | url-access =registration |publisher=Westview Press |year=2000 |page=[https://archive.org/details/middleeastpatter00held_0/page/7 7] |isbn= 978-0-8133-8221-0}}</ref> ===បម្រើបម្រាស់​ និងការរិះគន់=== [[File:Middle East.ogv|thumb|រឿងភាពយន្តអាមេរិកាំងឆ្នាំ១៩៥៧ បង្ហាញពីមជ្ឈិមបូព៌ា]] ពាក្យ ''មជ្ឈិម'' (កណ្ដាល) បានធ្វើឱ្យមានការភាន់ច្រឡំជាច្រើនពិសេសជុំវិញការវិវត្តនៃនិយមន័យរបស់តំបន់នេះ។ នៅមុន[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] ពាក្យ "ដើមបូព៌ា" (''Near East'') ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីសម្ដៅលើតំបន់[[បាល់កង់]] និង[[ចក្រភពអូតូម៉ង់]] ខណៈដែលពាក្យ "មជ្ឈិមបូព៌ា" វិញគឺសម្ដៅលើតំបន់[[កូកាស]] [[អ៊ីរ៉ង់|ពែរ្ស]] និងទឹកដីអារ៉ាប់<ref name=wapo2016>{{cite news| url = https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/05/19/the-modern-middle-east-is-actually-only-100-years-old/| title = How the Middle East was invented | newspaper = The Washington Post}}</ref> ហើយពេលខ្លះឆ្លងដល់ទៅប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]] [[ឥណ្ឌា]] និងប្រទេសតំបន់ក្បែរៗនោះមួយចំនួនផងដែរ។<ref name=UNC>{{Cite web|url=https://mideast.unc.edu/where/|title=Where Is the Middle East? &#124; Center for Middle East and Islamic Studies}}</ref> ផ្ទុយពីនេះ ពាក្យ "ចុងបូព៌ា" គឺសម្ដៅទៅបណ្ដាប្រទេសនៃតំបន់[[អាស៊ីខាងកើត|អាស៊ីបូព៌ា]] (ដូចជា [[កូរ៉េ]] [[ចិន]] និង[[ជប៉ុន]]ជាដើម)។<ref>Clyde, Paul Hibbert, and Burton F. Beers. ''The Far East: A History of Western Impacts and Eastern Responses, 1830-1975'' (1975). [https://archive.org/details/lccn_0133029687 online]</ref><ref>Norman, Henry. ''The Peoples and Politics of the Far East: Travels and studies in the British, French, Spanish and Portuguese colonies, Siberia, China, Japan, Korea, Siam and Malaya'' (1904) [https://archive.org/details/peoplesandpolit05normgoog online]</ref> បន្ទាប់ពីចក្រភពអូតូម៉ង់បានដួលរលំនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៨ ប្រជាប្រិយភាពនៃការប្រើប្រាស់ "ដើមបូព៌ា" បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុក ខណៈពាក្យ "មជ្ឈិមបូព៌ា" បានត្រូវគេយកមកសម្ដៅចំពោះបណ្ដាប្រទេសនៃ[[ពិភពឥស្លាម]]ដែលកំពុងទាមទារឯករាជ្យភាពនាពេលនោះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី ពាក្យ "ដើមបូព៌ា" ត្រូវបានវិស័យខ្លះនៅតែបន្តរក្សាប្រើប្រាស់ដូចជានៅក្នុងបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្ត្របុរាណជាដើម។ ការប្រើប្រាស់ពាក្យ "មជ្ឈិមបូព៌ា" ជាផ្លូវការដំបូងបង្អស់ដោយរដ្ឋាភិបាលនៃសហរដ្ឋអាមេរិកគឺនៅក្នុងឯកសារ[[លទ្ធិអែសិនហូវរ៍]]ឆ្នាំ១៩៥៧ ដែលទាក់ទងនឹង[[វិបត្តិស៊ុយអេ]]។ នៅឆ្នាំ១៩៥៨ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានពន្យល់ថាពាក្យ "ដើមបូព៌ា" និង "មជ្ឈិមបូព៌ា" អាចប្រើឆ្លាស់គ្នាបាន ហើយបានកំណត់ប្រទេសមួយចំនួនចូលក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ានេះរួមមាន [[អេហ្ស៊ីប]] ស៊ីរី [[អ៊ីស្រាអែល]] [[លីបង់]] [[ហ្សកដានី]] អ៊ីរ៉ាក់ [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] [[គុយវ៉ែត]] [[បារ៉ែន]] និង[[កាតា]]។<ref>{{cite news |title= 'Near East' is Mideast, Washington Explains |url= http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F70E10FC3D59127A93C6A81783D85F4C8585F9&scp=1&sq='Near%20East'%20is%20Mideast,%20Washington%20Explains&st=cse |newspaper= The New York Times |date= 14 August 1958 |access-date= 16 June 2025 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20091015044505/http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F70E10FC3D59127A93C6A81783D85F4C8585F9&scp=1&sq=%27Near%20East%27%20is%20Mideast%2C%20Washington%20Explains&st=cse |archive-date= 15 October 2009 }}{{subscription required}}</ref> ចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី២០ មក វិជ្ជាកររួមទាំងអ្នកកាសែតក្នុងតំបន់ដូចជាប្រវត្តិវិទូលោក[[ហាសាន់ ហាណាហ្វី]]ជាដើម បានចេញមុខរិះគន់ចំពោះបម្រើបម្រាស់នៃពាក្យ "មជ្ឈិមបូព៌ា" ដោយចោទវាថាមានបង្កប់ន័យ[[មជ្ឈអឺរ៉ុបនិយម]] និង[[អាណានិគមនិយម]]នៅពីក្រោយ។<ref name="dont">{{cite web |last=Khraish |first=Louay |date=16 July 2021 |title=Don't Call Me Middle Eastern |publisher=Raseef 22|url=https://raseef22.net/article/1083546-dont-call-me-middle-eastern}}</ref><ref name="hanafi">{{cite web |last=Hanafi |first=Hassan |location=Oslo |year=1998 |title=The Middle East, in whose world? (Primary Reflections) |url=http://www.smi.uib.no/pao/hanafi.html |publisher=Nordic Society for Middle Eastern Studies (The fourth Nordic conference on Middle Eastern Studies: The Middle East in globalizing world Oslo, 13–16 August 1998) |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061008121436/http://www.smi.uib.no/pao/hanafi.html |archive-date=8 October 2006 |access-date=16 មិថុនា 2025 |archivedate=8 តុលា 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061008121436/http://www.smi.uib.no/pao/hanafi.html }}</ref><ref>{{cite web |last=Shohat |first=Ella |title=Redrawing American Cartographies of Asia |url=http://commposite.uqam.ca/videaz/docs/elshen.html |publisher=City University of New York |access-date=16 June 2025 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070312062752/http://commposite.uqam.ca/videaz/docs/elshen.html |archive-date=12 March 2007 |archivedate=23 តុលា 1999 |archiveurl=https://web.archive.org/web/19991023092500/http://commposite.uqam.ca/videaz/docs/elshen.html }}</ref> ==ប្រទេស​ និងទឹកដី== {{Further|បញ្ជីរាយប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាតាមចំនួនប្រជាជន}} ===ប្រទេស​​ និងទឹកដីដែលច្រើនចាត់ទុកនៅក្នុងមជ្ឈិមបូព៌ា=== ជារឿយៗ គេតែងចាត់ទុកតំបន់ដូចជា [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អាណាតូលី]] [[ធ្រែសខាងកើត]] [[អេហ្ស៊ីប]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[ឡេវ៉ាន]] [[មេសូប៉ូតាមី]] និង[[ស្រុកទេសសូកូត្រា|ប្រជុំកោះសូកូត្រា]]ស្ថិតក្នុងមជ្ឈិមបូព៌ា។ ជាសរុប តំបន់នេះ​មាន​វត្តមានប្រទេស​ចំនួន ១៧ ដែលសុទ្ធតែមានការ​ទទួល​ស្គាល់​ដោយ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ និង​មួយ​ជា​ទឹកដី​ក្រៅស្រុករបស់​ចក្រភព​អង់គ្លេស។ {| class ="wikitable sortable" style="text-align: center" !class="unsortable"| [[ក្រោះរូបនៃរដ្ឋអធិបតេយ្យ|ក្រោះរូប]] !class="unsortable"| [[បញ្ជីរាយទង់ជាតិនៃរដ្ឋអធិបតេយ្យ|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេស|ប្រទេស]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]<br />(2025)<ref name="IMFAPR2025">{{cite web |title=Report for Selected Countries and Subjects |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=419,423,469,429,433,436,439,443,446,449,453,456,463,186,466,487,474,&s=NGDPD,NGDPDPC,LP,&sy=2010&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |website=IMF |access-date=17 June 2025 }}</ref> ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[List of national capitals|រាជ / រដ្ឋធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស<br />ជាមធ្យម]], គិតជាពាន់លានដុល្លារអាមេរិក (២០២៥)<ref name="IMFAPR2025" /> ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ផសស ក្នុងម្នាក់ៗ]] (២០២៥)<ref name="IMFAPR2025" /> ! រូបិយវត្ថុ ! រដ្ឋាភិបាល ! ភាសាផ្លូវការ ! សាសនា |- | [[File:Emblem_of_Qatar.svg|30px]] | {{flagicon|Qatar|size=45px}} | [[កាតា]] | style="text-align:right;"| ១១,៥៨៦ | style="text-align:right;"| ៣,១០៩,០០០ | style="text-align:right;"| ២៦៨ | [[ដូហា]] | ២២២.៧៧៦ | ៧១,៦៥៣ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |[[ឥស្លាមសាសនា]] (ផ្លូវការ) |- | [[File:Insigne_Cuvaiti.svg|30px]] | {{flagicon|គុយវ៉ែត|size=45px}} | [[គុយវ៉ែត]] | style="text-align:right;"| ១៧,៨១៨ | style="text-align:right;"| ៥,១១២,០០០ | style="text-align:right;"| ២៨៧ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៥៣.១០១ | ២៩,៩៥១ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | style="background-color:#c8ccd1; text-align:center;"| | {{flagicon|តួកគី|size=45px}} | [[តួកគី]] | style="text-align:right;"| ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;"| ៨៦,០២៦,០០០ | style="text-align:right;"| ១១០ | [[អង់ការ៉ា]] | ១,៤៣៧.៤០៦ | ១៦,៧០៩​ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |ឥស្លាមសាសនា |- | [[File:Insigne_Palaestinae.svg|30px]] | {{flagicon|ប៉ាឡេស្ទីន|size=45px}} | [[ប៉ាឡេស្ទីន]] | style="text-align:right;"| ៦,០២០ | style="text-align:right;"| ៥,៤៧៧,០០០ (២០២៣) | style="text-align:right;"| ៩១០ | [[យេរូសាឡឹម]]<br />[[រ៉ាំអាឡា]]{{ref|palestine|ក}} | ១៧.៨៤៨ (២០២៣) | ៣,២៥៩ ដុល្លារ (២០២៣) | [[Iស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]]<br />[[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |Iឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | {{Coat of arms|Bahrain|size=30px|text=none}} | {{flagicon|បារ៉ែន|size=45px}} | [[បារ៉ែន]] | style="text-align:right;"| ៧៧៨ | style="text-align:right;"| ១,៦៥៧,០០០ | style="text-align:right;"| ២,១៣០ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៤៧.៨២៩ | ២៨,៨៥៧ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | [[File:Insigne_Iemeniae.svg|30px]] | {{flagicon|យេម៉ែន|size=45px}} | [[យេម៉ែន]] | style="text-align:right;"| ៤៥៥,៥០៣ | style="text-align:right;"| ៤១,៧៧៤,០០០ | style="text-align:right;"| ៩២ | [[សាណា]]{{ref|sanaa|ខ}}<br />[[អេដេន]] <small>(បណ្ដោះអាសន្ន)</small> | ១៧.៤០១ | ៤១៧ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | style="background-color:#c8ccd1; text-align:center;"| | {{flagicon|លីបង់|size=45px}} | [[លីបង់]] | style="text-align:right;"| ១០,៤៥២ | style="text-align:right;"| ៥,៣៥៤,០០០ (២០២៤) | style="text-align:right;"| ៥១២ | [[បៃរូត]] | ២៨.២៨០ (២០២៤) | ៥,២៨២ ដុល្លារ (២០២៤) | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា និងមានមួយភាគជាគ្រិស្តសាសនិក |- | {{Coat of arms|Cyprus|size=30px|text=none}} | {{flagicon|ស៊ីប|size=45px}} | [[ស៊ីប]] | style="text-align:right;"| ៩,២៥១ | style="text-align:right;"| ៩៤២,០០០ | style="text-align:right;"| ១០២ | [[នីកូស៊ី]] | ៣៨.៧៣៦ | ៤១,១៣២ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]],<br />[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |[[គ្រិស្តសាសនា]] |- | {{Coat of arms|Syria|size=30px|text=none}} | {{flagicon|ស៊ីរី|size=45px}} | [[ស៊ីរី]] | style="text-align:right;"| ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;"| ២១,៣៩៣,០០០ (២០១០) | style="text-align:right;"| ១១៦ | [[ដាម៉ាស់]] | ៦០.០៤៣ (២០១០) | ២,៨០៧ ដុល្លារ (២០១០) | [[ផោនស៊ីរី]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា |- | {{Coat of arms|Jordan|size=30px|text=none}} | {{flagicon|ហ្សកដានី|size=45px}} | [[ហ្សកដានី]] | style="text-align:right;"| ៨៩,៣១៨ | style="text-align:right;"| ១១,៤៤២,០០០ | style="text-align:right;"| ១២៨ | [[អាម៉ាន់]] | ៥៦.១០២ | ៤,៩០៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | [[File:Emblem of Iran.svg|30px]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់|size=45px}} | [[អ៊ីរ៉ង់]] | style="text-align:right;"| ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;"| ៨៧,៥០០,០០០ | style="text-align:right;"| ៥៣ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៣៤១.០១៣ | ៣,៨៩៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |ឥស្លាមសាសនា​ (ផ្លូវការ) |- | {{Coat of arms|Iraq|size=30px|text=none}} | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់|size=45px}} | [[អ៊ីរ៉ាក់]] | style="text-align:right;"| ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;"| ៤៥,៥២១,០០០ | style="text-align:right;"| ១០៤ | [[បាកដាដ]] | ២៥៨.០២០ | ៥,៦៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]],<br />[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ លើកលែងតែក្នុងតំបន់ស្វយ័ត[[តំបន់ឃឺឌីស្ថាន|ឃឺឌីស្ថាន]]) |- | {{Coat of arms|Israel|size=30px|text=none}} | {{flagicon|អ៊ីស្រាអែល|size=45px}} | [[អ៊ីស្រាអែល]] | style="text-align:right;"| ២១,៩៣៧ | style="text-align:right;"| ១០,១០០,០០០ | style="text-align:right;"| ៤៦០ | [[យេរូសាឡឹម]]{{ref|israel|ក}} | ៥៨៣.៣៦១ | ៥៧,៧៦០ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |[[យូដាសាសនា]] |- | {{Coat of arms|United Kingdom|size=30px|text=none}} | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ|size=45px}} | [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | style="text-align:right;"| ២៥៤ | style="text-align:right;"| ១៨,១៩៥ (២០២០)<ref name="Akrotiri and Dhekelia">{{Citation |title=Akrotiri and Dhekelia |date=2024-05-15 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/akrotiri-and-dhekelia/ |access-date=2024-06-17 |publisher=Central Intelligence Agency }}</ref> | style="text-align:right;"| ៧២ | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |គ្រិស្តសាសនា |- | [[File:Emblem_of_Saudi_Arabia.svg|30px]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|size=45px}} | [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] | style="text-align:right;"| ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;"| ៣៦,០០៦,០០០ | style="text-align:right;"| ១៧ | [[រីយ៉ាដ]] | ១,០៨៣.៧៤៩ | ៣០,០៩៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | [[File:National_emblem_of_Oman.svg|30px]] | {{flagicon|អូម៉ង់|size=45px}} | [[អូម៉ង់]] | style="text-align:right;"| ៣០៩,៥០០ | style="text-align:right;"| ៥,៥០២,០០០ | style="text-align:right;"| ១៨ | [[មូស្កាត]] | ១០៤.៣៥១ | ១៨,៩៦៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | {{Coat of arms|United Arab Emirates|size=30px|text=none}} | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|size=45px}} | [[អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] | style="text-align:right;"| ៨៣,៦០០ | style="text-align:right;"| ១១,០៨៣,០០០ | style="text-align:right;"| ១៣៣ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៥៤៨.៥៩៨ | ៤៩,៤៩៨ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាត]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |- | [[File:Insigne_Aegyptium.svg|30px]] | {{flagicon|អេហ្ស៊ីប|size=45px}} | [[អេហ្ស៊ីប]] | style="text-align:right;"| ១,០០១,៤៥០ | style="text-align:right;"| ១០៩,៤៥០,០០០ | style="text-align:right;"| ១០៩ | [[គែរ]] | ៣៤៧.៣៤២ | ៣,១៧៤ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ) |} :<small>ក. {{note|palestine}} {{note|israel}}[[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]]ដែលកំពុងជាប់[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយប៉ាឡេស្ទីន និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]] និងស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗរបស់អ៊ីស្រាអែល។ ចំពោះប៉ាឡេស្ទីនវិញ ទីក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]គឺត្រូវជាទីអាសនៈរដ្ឋាភិបាលនៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ខណៈរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់ខ្លួនគឺត្រូវនៅ[[យេរូសាឡឹមខាងកើត]]ដែលកំពុងជាប់ក្នុងទំនាស់ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។</small> :<small>ខ. {{note|sanaa}}ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[ហ៊ូទី|ក្រុមហ៊ូទី]]មកពី[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|សង្គ្រាមស៊ីវិលបច្ចុប្បន្ន]]។ អាសនៈរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានប្តូរទៅទីក្រុងអេដេន។</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} [[File:All_Gizah_Pyramids.jpg|alt=All Gizah Pyramids|thumb|[[ទីមិស្សភាពពីរ៉ាមីតជីហ្សា|បណ្ដុំសំណង់ពីរ៉ាម៉ែតជីហ្សា]]នៅក្នុងប្រទេស[[អេហ្ស៊ីប]] ដែលបានកសាងឡើងក្នុងសម័យ[[រាជវង្សអេហ្ស៊ីបទីបួន|រាជវង្សទីបួន]]នៃ[[អាណាចក្រអេហ្ស៊ីបបុរាណ|អាណាចក្រ]][[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]នៅចន្លោះប្រមាណឆ្នាំ២៦០០ – ២៥០០ មុន គ.ស.។]] [[File:Westernwall2.jpg|thumb|[[ជញ្ជាំងបស្ចិម]] និងព្រះវិហារ[[ដោមថ្ម]]នៅទីក្រុង[[យេរូសាឡឹម]]]] [[File:Jerusalem-Grabeskirche-14-vom Erloeserkirchturm-2010-gje.jpg|thumb|[[ព្រះសហគមន៍វិសុទ្ធសុសានសេពុលក្រេ]]នៅយេរូសាឡឹម]] [[File:Kaaba mirror edit jj.jpg|thumb|[[អាល់កាបា]] នៅទីក្រុង[[មេក្កា]] ប្រទេស[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]]] តំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាមានទីតាំងស្ថិតនៅចំណុចប្រសព្វនៃទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]] និង[[អឺរ៉ាស៊ី]] និងនៃ[[មហាសមុទ្រឥណ្ឌា]] និង[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]។ លើសពីនេះ មជ្ឈិមបូព៌ាជាទីកន្លែងកំណើត និងជាមជ្ឈមណ្ឌនៃជំនឿសាសនាជាច្រើនដូចជា [[គ្រិស្តសាសនា]] [[ឥស្លាមសាសនា]] [[យូដាសាសនា]] [[សាសនាម៉ានី]] [[យ៉េហ្ស៊ីឌី]] [[ឌ្រូស]] [[យ៉ាសង់និយម]] និង[[សាសនាម៉ាន់ដា]] ហើយចំពោះប្រទេសអ៊ីរ៉ង់មាន [[មីថ្រានិយម]] [[ហ្សូរូអាសទ្រីសសាសនា]] [[សាសនាម៉ានី|លទ្ធិម៉ានី]] និង[[ជំនឿបាហៃ]]ជាដើម។ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ តំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាគឺត្រូវជាទីតាំងដ៏សំខាន់ទាំងក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច​ យោធា នយោបាយ វប្បធម៌ និងសាសនា។ វាក៏ត្រូវជាតំបន់មួយផងដែរដែលវិស័យកសិកម្មបានវិវត្តដោយឯកឯងដោយគ្មានទទួលឥទ្ធិពលពីតំបន់ ឬវប្បធម៌ណាក្រៅតំបន់ឡើយ ហើយជាបន្ទាប់វាបានរីករាលដាលទៅតំបន់ផ្សេងៗទៀតកំឡុងយុគថ្មរំលីងដូចជា អឺរ៉ុប ជ្រលងទន្លេឥណ្ឌា និងអាហ្វ្រិកខាងកើតជាដើម។ មុនពេលដែលអរិយធម៌ផ្សេងៗនៅលើពិភពលោកបាននិម្មិតឡើង តំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាមានវត្តមានអរិយធម៌វប្បធម៌ជាច្រើនស្រាប់មុនទៅហើយដែលភាគច្រើនបានលេចឡើងតាំងពី[[យុគថ្ម]]មកម៉្លេះ។ ការដើរស្វែងរកដីដែលសមស្របសម្រាប់ធ្វើកសិកម្មដោយក្រុមមនុស្សនិយមធ្វើស្រែចម្ការ និងដីជីវជាតិផ្សេងៗដោយក្រុមអ្នកគង្វាលបានបញ្ជាក់ថា តំបន់នេះមានចលនាចំណាកស្រុកជាច្រើនទិសច្រើនកន្លែង និងជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃការវិវត្តន៍ប្រជាសាស្រ្តនៅក្នុងតំបន់។ មជ្ឈិមបូព៌ាត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយថាជា[[លំយោលនៃអរិយធម៌]]។ អរិយធម៌ដំបូងៗបំផុតនៅលើពិភពលោកបានកកើតឡើងនៅក្នុងតំបន់នេះមានដូចជា [[មេសូប៉ូតាមី]] ([[អាស៊ីរី]] និង[[បាប៊ីឡូន]]) [[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]] [[អរិយធម៌គីស]]នៅឡេវ៉ានជាដើម។ ក្រោយៗមកក៏មានអរិយធម៌វប្បធម៌បន្ថែមលេចឡើងដូចជា [[អ៊ីធីត]] [[ជនជាតិក្រិក|ក្រិក]] [[អ៊ូរីត្ស]] និង[[អ៊ូរ៉ាធូ]]នៅអាណាតូលី [[អ៊ីឡាំ]] [[ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] [[ម៉េដ]]នៅអ៊ីរ៉ង់ និងក៏ដូចជាបណ្ដុំអរិយធម៌មួយចំនួនទៀតនៅឡេវ៉ាន ([[អ៊ីប្លា]] [[ម៉ារី (ស៊ីរី)|ម៉ារី]] [[ណាហ្គា (ស៊ីរី)|ណាហ្គា]] [[អារ៉ាម (តំបន់)|អារ៉ាម]] [[ភេនីស៊ី]] និង[[ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែលបុរាណ|អ៊ីស្រាអែល]]) និង[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] ([[ម៉ាហ្កាន]] [[អាណាចក្រសាបា|សាបា]] និង[[អ៊ូបារ]])។ ដើមបូព៌ាត្រូវធ្លាក់ក្រោមការបង្រូបបង្រួមជាធ្លុងដំបូងបង្អស់ក្រោម[[ចក្រភអាស៊ីរីថ្មី]] មុនពេលត្រូវបន្តស្ថិតក្រោម[[ចក្រភពអាឆេមីនីដ្ស៍]] និង[[ចក្រភពម៉ាសេដ្វាន]] ហើយជាបន្ទាប់ដោយចក្រភពអ៊ីរ៉ង់មួយចំនួន (ដូចជា[[ចក្រភពប៉ារធ្យា]] និង[[ចក្រភពសាស្សានីដ្ស៍|សាស្សានីដ្ស៍]]) និងក៏ដូចជារដ្ឋបរទេសផងដែរដូច[[ចក្រភពរ៉ូម]] និង[[ចក្រភពប៊ីហ្សង់តាំង]]ជាដើម។ នៅក្រោមចក្រភពរ៉ូម តំបន់នេះបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ជាមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំ និងសេដ្ឋកិច្ច ខណៈមួយចំណែកទៀតត្រូវជាបរិមណ្ឌលរបស់អាណាចក្រសាស្សានីដ្ស៍។ ដោយសារតែសារៈសំខាន់ដ៏កាត់ថ្លៃមិនបានរបស់វា អាណាចក្ររ៉ូមបានឈរជើងពហទាហានរហូតទៅប្រាំឬប្រាំមួយកងពលក្នុងគោលបំណងតែមួយគត់គឺដើម្បីការពារទឹកដីមជ្ឈិមបូព៌ារបស់ខ្លួនពីការឈ្លានពានដោយសាស្សានីដ្ស៍ និងបេដួអាង។ ចាប់ពីសតវត្សទី៤ នៃ គ.ស. តំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃមហាអំណាចសំខាន់ៗចំនួនពីរគឺ ចក្រភពប៊ីហ្សង់តាំង និងចក្រភពសាស្សានីដ្ស៍។ បន្ទាប់មកទៀត តំបន់នេះបានក្លាយទៅជាដែនគ្រប់គ្រងរបស់កាលីផ្វចក្រឥស្លាមនៅក្នុង[[មជ្ឈិមសម័យ]] ឬ[[យុគមាសឥស្លាម]] ដែលបានចាប់ផ្តើមដំបូងដោយការវាតទីពីសំណាក់រដ្ឋឥស្លាមនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃ គ.ស. ដែលនាំឱ្យមជ្ឈិមបូព៌ាទាំងមូលកើតជាតំបន់មានអត្តសញ្ញាណអារ៉ាប់ឥស្លាមដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ហើយបានបន្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ កាលីផ្វចក្រទាំង ៤ ដែលបានគ្រប់គ្រងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាអស់រយៈពេលជាង ៦០០ ឆ្នាំនោះរួមមាន [[កាលីផ្វចក្ររ៉ាស៊ីដន]] [[កាលីផ្វចក្រអូមេយ៉ាដ|អូមេយ៉ាដ]] [[កាលីផ្វចក្រអាប់បាស៊ីដ|អាប់បាស៊ីដ]] និង[[កាលីផ្វចក្រហ្វាទីមីដ|ហ្វាទីមីដ]]។ ក្រោយសម័យកាលីផ្វចក្រ [[ចក្រភពម៉ុងហ្គោល|អាណាចក្រម៉ុងហ្គោល]]បានចូលមកត្រួតត្រាតំបន់នេះអស់មួយរយៈពេលខ្លី ខណៈ[[ចក្រភពស៊ែលជុក]]បាននាំចូលមកនូវវប្បធម៌ពែរ្ស-តួកគី។ កំឡុងសម័យនោះដែរ ពួក[[ហ្វ្រង់]]ខាងប៉ែកអឺរ៉ុបបានបង្កើត[[រដ្ឋក្រូយសេ]]ឡើងនៅតំបន់ឡេវ៉ានអស់រយៈពេលជាងពីរសតវត្សរ៍ដើម្បីព្យាយាមផ្សព្វផ្សាយឥទ្ធិពលវប្បធម៌ និងសាសនារបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់។ លោកចូស៊ីយ៉ាស រូស៊ែលបានធ្វើការប៉ាន់ប្រមាណថា ចំនួនប្រជាជននៅក្នុង"ទឹកដីឥស្លាម" មានរហូតដល់ទៅ ១២.៥ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ១០០០ ដោយក្នុងនោះមាន ៨ លាននាក់នៅអាណាតូលី, ២ លាននាក់នោស៊ីរី និង ១.៥ លាននាក់នៅអេហ្ស៊ីប។ នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៦ មជ្ឈិមបូព៌ាត្រូវស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រាម្តងទៀតដោយមហាអំណាចចំនួនពីរអស់មួយរយៈពោលគឺ [[ចក្រភពអូតូម៉ង់]] និង[[ចក្រភពសេហ្វេវីដ|រាជវង្សសេហ្វេវីដ]]។ សម័យកាលមជ្ឈិមបូព៌ាទំនើបបានចាប់ផ្តើមបន្ទាប់ពី[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] បានបញ្ចប់ ពោលគឺនៅពេលដែលចក្រភពអូតូម៉ង់ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តនឹង[[មហាអំណាចកណ្តាល]]ត្រូវចាញ់សង្គ្រាមជាមួយនឹងចក្រភពអង់គ្លេស និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ពួកគេហើយជាលទ្ធផល ទឹកដីអូតូម៉ង់នៅមជ្ឈិមបូព៌ាត្រូវបានបែងចែកទៅជាប្រទេសផ្សេងៗដែលស្ថិតក្រោម[[ម៉ាន់ដាតប៉ាឡេស្ទីន|ម៉ាន់ដាតរបស់អង់គ្លេស]] និង[[ម៉ាន់ដាតបារាំងនៅស៊ីរី និងលីបង់|បារាំង]]។ ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ផ្សេងៗទៀតរួមមានការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៨ និងការដកថយជាយថាហេតុនៃមហាអំណាចអឺរ៉ុបចេញពីមជ្ឈិមបូព៌ា ជាពិសេសគឺចក្រភពអង់គ្លេស និងបារាំងនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០។ ចន្លោះអំណាចទាំងប៉ុន្មានដែលបានបន្សល់ទុកពីរដ្ឋអំណាចទាំងពីរត្រូវបានជំនួសដោយសហរដ្ឋអាមេរិកចាប់ពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០។ នៅសតវត្សរ៍ទី២០ វត្តមាននៃស្តុកប្រេងឆៅដ៏ច្រើនមហិមាបានធ្វើឱ្យមជ្ឈិមបូព៌ាក្លាយជាតំបន់យុទ្ធសាស្ត្រ និងសេដ្ឋកិច្ចថ្មីដ៏សំខាន់។ ផលិតកម្មប្រេងក្នុងកម្រិតធំបានចាប់ផ្តើមនៅប្រហែលឆ្នាំ១៩៤៥ ដោយប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អ៊ីរ៉ង់ គុយវ៉ែត អ៊ីរ៉ាក់ និងអារ៉ាប់រួមដែលសុទ្ធសឹងជាប្រទេសមានធនធានប្រេងច្រើន។<ref>Goldschmidt (1999), p. 8</ref> ធនធានប្រេងសរុបនិងបម្រុង ពិសេសនៅក្នុងប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ គឺកំពុងស្ថិតនៅក្នុងកម្រិតខ្ពស់ជាងគេនៅលើពិភពលោក ហើយ[[អង្គការនៃក្រុមប្រទេសនាំប្រេងចេញ]] (OPEC) វិញមានខ្សែទំនាក់ទំនងជាច្រើនទៅនឹងបណ្តាប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ា។ ក្នុងកំឡុងសង្គ្រាមត្រជាក់ តំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាបានក្លាយជាទីតាំងសមរភូមិនៃជម្លោះមនោគមវិជ្ជារវាងមហាអំណាចចំនួនពីរគឺ៖ អង្គការ[[ណាតូ]]រួមទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្តខ្លួន និង[[សហភាពសូវៀត]]និង[[កតិកាសញ្ញាវ៉ាសូរី]]។ ក្នុងមួយសតវត្សរ៍ទី២០ និងទី២១ តំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាបានឆ្លងកាត់និងជួបប្រទះទាំងសន្តិភាព និងជម្លោះនានា ពិសេសរវាងក្រុមកាន់និកាយស៊ុននី និងស៊ីអ៊ីត។ ==ភូមិសាស្ត្រ== ===បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ=== នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ តំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា និងអាហ្វ្រិកខាងជើង|មេណា]] (MENA) បានបញ្ចេញឧស្ម័នកាបូនឌីអុកស៊ីតប្រមាណ ៣.២ លានតោនទៅកាន់បរិយាកាស និងផលិត ៨.៧% នៃ[[ការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់|ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់សកល]]<ref name=":022">{{Cite web|title={{CO2}} Emissions |url=http://www.globalcarbonatlas.org/en/CO2-emissions|website=Global Carbon Atlas |access-date=2025-07-01 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20201011125320/http://www.globalcarbonatlas.org/en/CO2-emissions |archive-date= Oct 11, 2020 }}</ref> ថ្វីបើតំបន់នេះមានប្រជាជនតែប្រមាណ ៦% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកសរុបក្ដី។<ref>{{Cite web|title=Population, total – Middle East & North Africa, World |url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=ZQ-1W|website=World Bank Open Data |access-date=2025-07-01}}</ref> ការបំភាយឧស្ម័ន និងសារធាតុពុលអស់ទាំងនេះគឺដោយសារតែតម្រូវការ និងឧស្សាហកម្មថាមពល<ref>{{Cite journal|last1=Abbass|first1=Rana Alaa|last2=Kumar|first2=Prashant|last3=El-Gendy|first3=Ahmed|date=February 2018|title=An overview of monitoring and reduction strategies for health and climate change related emissions in the Middle East and North Africa region|journal=Atmospheric Environment|volume=175|pages=33–43|doi=10.1016/j.atmosenv.2017.11.061|bibcode=2018AtmEn.175...33A|issn=1352-2310|url=http://epubs.surrey.ac.uk/845102/1/An%20Overview%20of%20Monitoring%20and%20Reduction%20Strategies%20for%20Health%20and%20Climate%201%20Change%20Related%20Emissions%20in%20the%20Middle%20East%20and%20North%20Africa%20Region.pdf |via=Surrey Research Insight Open Access |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210614234546/http://epubs.surrey.ac.uk/845102/1/An%20Overview%20of%20Monitoring%20and%20Reduction%20Strategies%20for%20Health%20and%20Climate%201%20Change%20Related%20Emissions%20in%20the%20Middle%20East%20and%20North%20Africa%20Region.pdf |archive-date= Jun 14, 2021 }}</ref> ដែលជាគ្រឹះដ៏សំខាន់នៃសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនៅមជ្ឈិមបូព៌ា និងអាហ្វ្រិកខាងជើងជាច្រើន ហើយក៏ព្រោះតែវត្តមាននៃធនធាន[[ប្រេងកាត|ប្រេង]] និង[[ឧស្ម័នធម្មជាតិ]]ដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ក្នុងតំបន់នេះផងដែរ។<ref>{{Cite journal|last=Al-mulali|first=Usama|date=2011-10-01|title=Oil consumption, {{CO2}} emission and economic growth in MENA countries|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0360544211005226|journal=Energy|volume=36|issue=10|pages=6165–6171|doi=10.1016/j.energy.2011.07.048|issn=0360-5442|url-access=subscription}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Tagliapietra|first=Simone|date=2019-11-01|title=The impact of the global energy transition on MENA oil and gas producers|journal=Energy Strategy Reviews|volume=26|pages=100397|doi=10.1016/j.esr.2019.100397|issn=2211-467X|doi-access=free}}</ref> មជ្ឈិមបូព៌ាជាតំបន់មួយដែលងាយរងគ្រោះខ្លាំងនឹង[[បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ]] ហើយឥទ្ធិពលដែលអាចជះមកលើតំបន់នេះរួមមាន គ្រោះរាំងស្ងួត អាកាសធាតុស្ងួតហែងលើសកម្រិត [[រលកកម្ដៅ]] និង[[កំណើនកម្រិតទឹកសមុទ្រ]]ជាដើម។ បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុបាននាំមកនូវផលប៉ះពាល់ជាច្រើនដូចជា បម្រែបម្រួលសីតុណ្ហភាពសកលលោក និងរួមទាំងកម្រិតទឹកសមុទ្រ បម្លាស់ប្ដូរលំនាំទឹកភ្លៀង និងកំណើនអច្ចន្ទភាពអាកាសធាតុជាដើម ដូចដែលបានកំណត់ដោយ[[ក្រុមអន្តររដ្ឋាភិបាលស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ]] (IPCC)។<ref name=":143">IPCC, 2014: Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Core Writing Team, R.K. Pachauri and L.A. Meyer (eds.)]. IPCC, Geneva, Switzerland, 151 pp.</ref> តំបន់មេណាជាពិសេសគឺងាយរងគ្រោះបំផុតចំពោះផលប៉ះពាល់ទាំងនោះ ដោយសារតែបរិស្ថានស្ងួតហែងរបស់វារួមទាំងបញ្ហាអាកាសធាតុមួយចំនូនដូចជា កម្រិតទឹកភ្លៀងធ្លាក់ទាប សីតុណ្ហភាពខ្ពស់ និងដីស្ងួតជាដើម។<ref name=":143"/><ref name=":62">{{Cite journal|last1=El-Fadel|first1=M.|last2=Bou-Zeid|first2=E.|title=Climate change and water resources in the Middle East: vulnerability, socio-economic impacts and adaptation|journal=Climate Change in the Mediterranean|year=2003|doi=10.4337/9781781950258.00015|hdl=10535/6396|isbn=9781781950258|hdl-access=free}}</ref> IPCC បានព្យាករណ៍ថា បញ្ហាអាកាសធាតុគឺនឹងវិវត្តកាន់តែអាក្រក់ឡើងចំពោះតំបន់មេណានៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី២១ នេះ។<ref name=":143"/> ប្រសិនបើមិនមានការកាត់បន្ថយនូវការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំទេនោះ តំបន់មេណាមួយផ្នែកធំអាចនឹងកើតហានិភ័យខ្ពស់សម្រាប់ជីវិតរស់នៅមនុស្សនៅក្នុងតំបន់នេះនៅមុនឆ្នាំ២១០០។<ref name="Weforum2">{{cite web|title=How the Middle East is suffering on the front lines of climate change|url=https://www.weforum.org/agenda/2019/04/middle-east-front-lines-climate-change-mena/|last1=Broom|first1=Douglas|website=World Economic Forum|date=5 April 2019 |access-date=8 July 2025}}</ref><ref name="Euroactive2">{{cite news|last1=Gornall|first1=Jonathan|date=24 April 2019|title=With climate change, life in the Gulf could become impossible|agency=Euroactive|url=https://www.euractiv.com/section/climate-environment/opinion/with-climate-change-life-in-the-gulf-could-become-impossible/|access-date=8 July 2025}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Pal|first1=Jeremy S.|last2=Eltahir|first2=Elfatih A. B.|date=2015-10-26|title=Future temperature in southwest Asia projected to exceed a threshold for human adaptability|journal=Nature Climate Change|volume=6|issue=2|pages=197–200|doi=10.1038/nclimate2833|issn=1758-678X}}</ref> បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងបង្កើតភាពតានតឹងទៅលើធនធានទឹក និងវិស័យកសិកម្មដែលកំពុងនៅកម្រស្រាប់ក្នុងតំបន់មេណា ហើយនឹងបន្តគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខជាតិ និងស្ថិរភាពនយោបាយនៃបណ្ដាប្រទេសទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់។<ref name=":324">{{Cite journal|last1=Waha|first1=Katharina|last2=Krummenauer|first2=Linda|last3=Adams|first3=Sophie|last4=Aich|first4=Valentin|last5=Baarsch|first5=Florent|last6=Coumou|first6=Dim|last7=Fader|first7=Marianela|last8=Hoff|first8=Holger|last9=Jobbins|first9=Guy|last10=Marcus|first10=Rachel|last11=Mengel|first11=Matthias|date=2017-04-12|title=Climate change impacts in the Middle East and Northern Africa (MENA) region and their implications for vulnerable population groups|journal=Regional Environmental Change|volume=17|issue=6|pages=1623–1638|doi=10.1007/s10113-017-1144-2|bibcode=2017REnvC..17.1623W |hdl=1871.1/15a62c49-fde8-4a54-95ea-dc32eb176cf4 |s2cid=134523218|issn=1436-3798|url=https://publications.pik-potsdam.de/pubman/item/item_21669_1/component/file_21670/7620oa.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20220412022045/https://publications.pik-potsdam.de/rest/items/item_21669_1/component/file_21670/content|archive-date=2022-04-12|url-status=live}}</ref> ប្រការទាំងអស់នេះបានជំរុញឱ្យប្រទេសតំបន់មេណាមួយចំនួនចូលរួមពិភាក្សារកដំណោះស្រាយទប់ស្កាត់បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុលើឆាកអន្តរជាតិ តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងបរិស្ថាន ដូចជា[[កិច្ចព្រមព្រៀងអាកាសធាតុទីក្រុងប៉ារីស]]ជាដើម។ ច្បាប់ និងគោលនយោបាយក៏កំពុងត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅកម្រិតថ្នាក់ជាតិក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសមេណាមួយចំនួនផងដែរដោយភាគច្រើនតែងផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍន៍ថាមពលកកើតឡើងវិញ។<ref>{{Citation|last=Brauch|first=Hans Günter|title=Climate Change, Human Security and Violent Conflict|chapter=Policy Responses to Climate Change in the Mediterranean and MENA Region during the Anthropocene|date=2012|series=Hexagon Series on Human and Environmental Security and Peace|volume=8|pages=719–794|publisher=Springer Berlin Heidelberg|doi=10.1007/978-3-642-28626-1_37|isbn=978-3-642-28625-4}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា|សមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} [[File:Oil and Gas Infrastructure Persian Gulf (large).gif|thumb|upright=1.35|បំពង់បង្ហូរ[[ប្រេងកាត]] និង[[ឧស្ម័នធម្មជាតិ]]នៅមជ្ឈិមបូព៌ា]] មជ្ឈិមបូព៌ាមានទាំងប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចក្រីក្រខ្លាំង (ដូចជាហ្កាហ្សា និងយេម៉ែន) និងប្រទេសដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន (ដូចជាកាតា និងអារ៉ាប់រួម)។ ​បើ​យោងតាម​[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]]<ref name=":5">{{cite web |author=International Monetary Fund |title=World Economic Outlook Database, April 2023 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/April |publisher=[[IMF]]}}</ref> ប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាចំនួនបីដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំបំផុតបើគិតតាមផលិតផលក្នុងស្រុកជាមធ្យមនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ គឺ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត (១.០៦ ទ្រីលានដុល្លារ), តួកគី (១.០៣ ទ្រីលានដុល្លារ) និងអ៊ីស្រាអែល (០.៥៤ ទ្រីលានដុល្លារ)។ ចំពោះផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបជាមធ្យមក្នុងមនុស្សម្នាក់ៗវិញ ប្រទេសដែលមានចំណាត់ថ្នាក់ខ្ពស់ជាងគេគឺ កាតា (៨៣,៨៩១ ដុល្លារ), អ៊ីស្រាអែល (៥៥,៥៣៥ ដុល្លារ), អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម (៤៩,៤៥១ ដុល្លារ) និងស៊ីប (៣៣,៨០៧ ដុល្លារ)។<ref name=":5" /> ប្រទេសតួកគី (៣.៦ ទ្រីលានដុល្លារ), អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត (២.៣ ទ្រីលានដុល្លារ) និងអ៊ីរ៉ង់ (១.៧ ពាន់ពាន់លានដុល្លារ) គឺមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេបើគិតតាម [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (យអទ)|ផសស យុគភាពអំណាចនៃការទិញ]] (យអទ)។<ref name=":5" /> សម្រាប់ ផសស (យអទ) ក្នុងមនុស្សម្នាក់វិញ ប្រទេសដែលមានចំណាត់ថ្នាក់ខ្ពស់ជាងគេគឺ កាតា (១២៤,៨៣៤ ដុល្លារ), អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម (៨៨,២២១ ដុល្លារ), អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត (៦៤,៨៣៦ ដុល្លារ), បារ៉ែន (៦០,៥៩៦ ដុល្លារ) និងអ៊ីស្រាអែល (៥៤,៩៩៧ ដុល្លារ)។ ប្រទេសដែលមានចំណាត់ថ្នាក់ទាបបំផុតនៅមជ្ឈិមបូព៌ាបើគិតពីផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ គឺប្រទេសយេម៉ែន (៥៧៣ ដុល្លារ)។<ref name=":5" /> រចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចនៅតាមបណ្ដាប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាគឺមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីគ្នាច្រើន ព្រោះខណៈពេលដែលប្រទេសខ្លះពឹងផ្អែកជាចម្បងលើការនាំចេញតែប្រេង និងផលិតផលទាក់ទងនឹងប្រេង (ដូចជា អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អារ៉ាប់រួម និងគុយវ៉ែតជាដើម) តែខ្លះទៀតមានមូលដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចចម្រុះ (ដូចជា ស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអេហ្ស៊ីបជាដើម)។ ឧស្សាហកម្មនៃតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ារួមមាន រ៉ែប្រេងកាត និងផលិតផលទាក់ទងនឹងប្រេង កសិកម្ម ផលិតកម្មកប្បាស បសុសត្វនិងរួមទាំងទឹកដោះរបស់វា វាយនភណ្ឌ ផលិតផលធ្វើពីស្បែកសត្វ ឧបករណ៍វះកាត់ ឧបករណ៍ឬអាវុធការពារ (កាំភ្លើង គ្រាប់រំសេវ រថក្រោះ នាវាមុជទឹក យន្តហោះចម្បាំង និងមីស៊ីលជាដើម)។ ធនាគារគឺជាវិស័យដ៏សំខាន់មួយផងដែរ ជាពិសេសសម្រាប់ប្រទេសអារ៉ាប់រួម និងបារ៉ែន។ ==ឯកសារយោង== {{reflist}} {{មជ្ឈិមបូព៌ា}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តំបន់នៃទ្វីបអាស៊ី]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អាស៊ីខាងលិច]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:មជ្ឈអឺរ៉ុបនិយម]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បច្ចេកសព្ទភូមិសាស្ត្រនយោបាយ]] fwjfaktxhzu7rlk7smspjrjym054as5 0 13051 323472 321855 2025-07-09T09:12:06Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323472 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញ សិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។ == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ(អារោគ្យសាលា)នៅប្រាសាទតាព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវ គូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់ការជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref>។ == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] lk73aqs3nitoumievn7akipx3ctexcs 323473 323472 2025-07-09T09:13:20Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ការជួសជុល */ 323473 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញ សិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។ == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ(អារោគ្យសាលា)នៅប្រាសាទតាព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវ គូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់ការជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] jvj1xb0xaijmvb2px0en21y7iv7qfb5 323474 323473 2025-07-09T09:23:16Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323474 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញ សិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។ == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ(អារោគ្យសាលា)នៅប្រាសាទតាព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ សាលាបារាំងចុងបូព៍ាប្រទេសបានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] cmdhhexdtzz1zb02nv8p24tygb7xju7 323475 323474 2025-07-09T09:24:32Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323475 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញ សិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។ == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ សាលាបារាំងចុងបូព៍ាប្រទេសបានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] qq9ubex5xxhgrngjur6syck9bt3phfc 323476 323475 2025-07-09T09:27:47Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិប្រាសាទ */ 323476 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញ សិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។ == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ សាលាបារាំងចុងបូព៍ាប្រទេសបានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] a9xwogxnamfnw5gmb9du7f4to7u9r07 323477 323476 2025-07-09T09:28:53Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323477 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញ សិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ សាលាបារាំងចុងបូព៍ាប្រទេសបានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] olu7aqnctz7kd14rnnkpcnkdlrslitp 323478 323477 2025-07-09T09:29:57Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323478 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ សាលាបារាំងចុងបូព៍ាប្រទេសបានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] k5zyl9qf4dkpe4afg4cfnx5wucmi6v5 323479 323478 2025-07-09T09:32:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ការជួសជុល */ 323479 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ សាលាបារាំងចុងបូព៍ាប្រទេសបានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == រូបភាព == == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] 49ur8i6tvxs3omg3qsp7ljidonhngzu 323480 323479 2025-07-09T09:33:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ការជួសជុល */ 323480 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ [[សាលាបារាំងចុងបូព៍ាប្រទេស|សាលាបារាំងចុងបូព៌ាប្រទេស]]បានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == រូបភាព == == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] a9mbb4iypqm8yg8khfmddpnkjwii6sl 323481 323480 2025-07-09T09:33:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323481 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ [[សាលាបារាំងចុងបូព៌ាប្រទេស]]បានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == រូបភាព == == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] 9hxlc4c3uluml37lwe8j0b6ybpa4z75 323482 323481 2025-07-09T09:42:51Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រូបភាព */ 323482 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] [[File:Ta_Prohm_Kel4.JPG|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ [[សាលាបារាំងចុងបូព៌ាប្រទេស]]បានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == រូបភាព == [[File:Ta Prohm Kel (9715901431).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715911159).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715940533).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715943699).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715945343).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719136658).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719148696).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719155020).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719161508).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719166348).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719167956).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719169742).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719172636).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719177250).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel1.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel2.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel3.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel4.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel5.JPG|thumb]] == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] 9jjkt9idjd98j5ww1rxl9w01fug3p7k 323483 323482 2025-07-09T09:44:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323483 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #005A92;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប្រាសាទព្រហ្មកិល</p> |- style="text-align:center;" | [[File:ប្រាសាទព្រហ្មកិល.jpg|450px|thumb]] |- style="vertical-align:center;" | ''' ឈ្មោះប្រាសាទ ''' | ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល |- style="vertical-align:center;" | '''អ្នកកសាង''' | [[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] |- style="vertical-align:center;" | '''កាលបរិច្ឆេទ''' | ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២) |- style="vertical-align:center;" | '''ឧទ្ទិសថ្វាយ''' | [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:center;" | '''រថនាបថ''' | ខ្មែរ([[រចនាបថបាយ័ន]]) |- style="vertical-align:center;" | '''ទីតាំង''' | [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] |- style="vertical-align:center;" |'''កូអរដោនេ''' |{{coord|13|24|56|N|103|51|30|E|type:landmark_region:KH|display=inline,title}} |} == ប្រវត្តិប្រាសាទ == '''ប្រាសាទតាព្រហ្មកិល ឬ ព្រហ្មកិល''' គឺជាប្រាសាទតូចមួយស្ថិតនៅក្បែរ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មានចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ ម៉ែត្រខាងលិចខ្លោងទ្វារ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងពី[[ថ្មភក់]]ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទមួយដែលមានរាងតូចច្រឡឹងហើយមានចម្ងាយពីផ្លូវមុខអង្គរប្រហែលជា ៥០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ប្រាសាទព្រហ្មកិលមានរូបចម្លាក់មនុស្ស [[អប្សរា]] និង ក្បាច់ឆ្លាក់នៅលើផ្ទាំងថ្មប្រាសាទគួរជាទីចាប់ចិត្ត។ប្រាសាទព្រហ្មកិលកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨៦ គ.ស(ចុងសតវត្សរ៍ទី ១២)ដោយស្នាព្រះហស្ថ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលមានបច្ឆមរណៈព្រះនាម'''មហាបរមសំគតតបតៈ'''ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។<ref>សៀវភៅដើមកំណើតអង្គរ រៀបរៀងដោយ ម៉ារ បូ ឆ្នាំ១៩៦៩ ទំព័រទី៦២</ref>ប្រាសាទនេះបានទទួលការថែរក្សាដោយក្រសួងអភិរក្សអង្គរតាំងពីឆ្នាំ ១៩១៩។ ដោយសារការរុករកកាលពីឆ្នាំ ១៩២៨ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយដែលមានចុះព្រះរាជបញ្ជាផ្សេងៗរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] ដែលឆ្លាក់ជាប់នឹងមន្ទីរព្យាបាលរោគ([[អរោគ្យសាលា]])។តាមសិលាចារឹកនៅ[[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]បានឲ្យដឹងថាប្រាសាទនេះជាធម្មមន្ទីរសម្រាប់ស្វាធ្យាយន៍ធម៌ប៉ែកខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។នៅក្នុងប្រាសាទនេះគេប្រទះឃើញរូបបដិមា'''ព្រះពោធិសត្វអវលោកកេស្វរៈ'''ដែលជាពោធិសត្វជួយព្យាបាលសត្វលោក។ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលក្នុងប្រាសាទគេត្រូវឆ្លងកាត់គោបុរៈមួយតូចសាងអំពីថ្មភក់ទើបចូលដល់តួប្រាង្គប្រាសាទដែលស្ថិននៅលើថ្នាក់តូចៗបី។ប្រាសាទនេះបែរមុខទៅទិសខាងកើតដែលមានទ្វារបញ្ឆោតបីនិងមានជើងទម្រមួយដែលមានក្បាច់រចនានិងសោមសូត្របង្ហូរទឹកមន្តមួយនៅប្រហោងប្រាសាទនៅទិសខាងជើង។ការរចនាប្រាសាទមានលក្ខណៈមិនសូវផ្ចិតផ្ចង់នោះទេប៉ុន្តែមានទ្រង់ទ្រាយដូច[[ប្រាសាទបាយ័ន]]ផងដែរព្រោះក្បាច់ចម្លាក់មានសភាពកោងនិងឆ្លាក់ជារូបទេវតានៅតាមសសរជ្រុងប្រាសាទ។នៅតាមសសរមាត់ទ្វារចូលគេឃើញក្បាច់រចនាល្អឆើតឆាយ។បើតាមលោក'''ម៉ៅ សុខនី'''រចនាសម្ព័ន្ធ[[អរោគ្យសាលា]]បុរាណនៃប្រាសាទព្រហ្មកិលមានស្រះទឹក កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ បណ្ណាល័យ និង ហោបន់ស្រន់(សំណង់ប្រាសាទ)។ប្រាសាទព្រហ្មកិលដែលយើងឃើញនាពេលបច្ចុប្បន្នគឺជាកន្លែងបន់ស្រន់។នៅក្នុងប្រាសាទមានរុនបង្ហូរទឹកចូលមកស្រះទឹកនៅខាងក្រៅ។នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះក៏មានចម្លាក់បុកថ្នាំផងដែរ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> == ភៃសជ្យគុរុ == នៅផ្ទៃខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងខាងលិចរបស់សេនាសនៈមន្ទីរពេទ្យ([[អរោគ្យសាលា|អារោគ្យសាលា]])នៅប្រាសាទព្រហ្មកិលបានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវ[[ព្រះពុទ្ធ]] ០៥ ព្រះអង្គដែលទ្រង់កំពុងសមាធិដែលទំនងជា'''ព្រះវៃរោចនៈ ព្រះអក្សោភ្យ ព្រះរត្នសម្ភៈ ព្រះអមិតាភៈ និង ព្រះអមោឃសិទ្ធិ'''។ == ការជួសជុល == នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២០ និងឆ្នាំ ១៩៣៥ [[សាលាបារាំងចុងបូព៌ាប្រទេស]]បានជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលនេះដោយសារប្រាសាទដ៏តូចនេះបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង។ធម្មជាតិក៏បានបំផ្លាញប្រាសាទនេះផងដែរនាពេលដែលមិនមានអ្នកថែរក្សាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ការបែកបាក់និងទ្រុឌទ្រោមកាន់តែខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]សង្រ្គោះប្រាសាទនេះបន្ទាន់។បច្ចុប្បន្នប្រាសាទព្រហ្មកិលកំពុងឈរយ៉ាងរឹងមាំក្រោយការជួសជុលរួចរាល់ ១០០ ភាគរយ។<ref>{{Cite web |title=ប្រាសាទព្រហ្មកិល ជាកន្លែងបន់ស្រន់នៃអតីតមន្ទីរពេទ្យសម័យព្រះបាទជ័យវរម៌្មទី៧ |url=https://thmeythmey25.com/detail/94849 |access-date=2025-07-09 |website=thmeythmey25.com |language=en}}</ref> ការជួសជុលប្រាសាទព្រហ្មកិលចែកចេញជា ០២ ដំណាក់កាលដោយដំណាក់កាលទី ០១ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវគូសប្លង់និងការធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវ។ដំណាក់កាលទី ០២ គឺជាដំណាក់កាលជួសជុលប្រាសាទដែលបានចាប់ផ្តើមជួសជុលចាប់តាំងពីអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៣ បានបញ្ជប់ការជួសជុលធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ប្រាសាទមានភាពរឹងមាំដែលធ្លាប់តែទ្រេតបាក់ធ្លាក់និងទល់ទ្រជាញឹកញាប់។ប្រាសាទនេះត្រូវបានជួសជុលនិងអនុវត្តដោយនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទនិងបុរាណវិទ្យានៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]។<ref>អត្តបទអាជ្ញាអរជាតិអប្សរា តាមផេកផ្លូវការ ចេញផ្សាយថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣</ref> == រូបភាព == [[File:Ta Prohm Kel (9715901431).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715911159).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715940533).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715943699).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9715945343).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719136658).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719148696).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719155020).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719161508).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719166348).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719167956).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719169742).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719172636).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel (9719177250).jpg|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel1.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel2.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel3.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel4.JPG|thumb]] [[File:Ta Prohm Kel5.JPG|thumb]] == ឯកសារយោង == [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ព្រហ្មកិល]] 9jp7ifh8uwc6odqky5ty26836k0wu3q 0 19114 323462 320854 2025-07-09T00:06:30Z មុត វណ្ណៈ 46355 សុខអានទន្លាប់ 323462 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:20em;" |- style="text-align:center;" !style="background: #dd9805;" colspan="3"|MUTH VANNAK មុត វណ្ណៈ |- style="text-align:center;" |colspan="4"|[[ឯកសារ:Muth Vannak.jpg|300x300ភីកសែល]] |- style="text-align:center;" !style="background: #dd9805;" colspan="3"|ជីវប្រវត្តិសង្ខេប |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:top;" |'''នាម​ពេញ''' |colspan="2"|មុត វណ្ណៈ |- style="vertical-align:top;" |'''អាជីព''' | colspan="2" |និស្សិត ផ្នែកច្បាប់ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើត''' | colspan="2" |ថ្ងៃទី 20 ខែ តុលា ឆ្នាំ 1998 |- style="vertical-align:top;" |'''ស្រុកកំណើត''' | colspan="2" |ភូមិ ធំ ឃុំ ភ្នំដិន ស្រុក គិរីវង់ ខេត្ត តាកែវ បច្ចុប្បន្នរស់នៅប្រទេស កម្ពុជា |- style="vertical-align:top;" |'''ចំណង់ចំណូលចិត្ត''' | colspan="2" |ការសិក្សា |- style="vertical-align:top;" |'''ភរិយា''' | colspan="2" |នៅលីវ |- style="vertical-align:top;" |'''ឪពុកឈ្មោះ''' | colspan="2" |ង៉ែត សាមុត |- style="vertical-align:top;" |'''ម្តាយឈ្មោះ''' | colspan="2" |ឃុត សារេត |- style="vertical-align:top;" | |} លោក មុត វណ្ណៈ ជាកវីនិពន្ធម្នាក់នៅលើប្រព័ន្ធអុីនធឺណែត ដូចជា Facebook និងនៅកម្ពុជា ចំនួន 9 ឆ្នាំកន្លងមក។ ស្នាដៃរបស់លោក បានបង្ហោះ តាមរយៈវិបសាយនានា និងតាមរយៈ Facebook ដោយមានការស្វាគមន៍ ពីសំណាក់អ្នកទស្សនា យ៉ាងជ្រាលជ្រៅសោមនស្សរីករាយ។ == ជីវប្រវត្តិសង្ខេប== លោក មុត វណ្ណៈ មានកំណើត នៅភូមិ ធំ ឃុំ ភ្នំដិន ស្រុក គិរីវង់ ខេត្ត តាកែវ បច្ចុប្បន្នរស់នៅប្រទេស កម្ពុជា ជាកូនប្រុសមួយរូប ក្នុងត្រកូលកសិករ។ លោកឪពុករបស់ មុត វណ្ណៈ ជាប្រធានភូមិ។ ចំណែកម្ដាយវិញជាស្ត្រីមេផ្ទះ ។ នៅអាយុ7ឆ្នាំ មុត វណ្ណៈ បានចូលរៀននៅ[[សាលាបឋមសិក្សាក្ដាំងងា|សាលាបឋមសិក្សាសុខអានភ្នំដិន]] នៅក្នុងភូមិ ផ្សារ ឃុំ ភ្នំដិន ស្រុក គិរីវង់ ខេត្ត តាកែវ ចាប់ពីឆ្នាំពី2006 ដល់ 2011 នៅអាយុ 7 ឆ្នាំ មុត វណ្ណៈ បានចូលរៀននៅ[[សាលាបឋមសិក្សាក្ដាំងងា|សាលាបឋមសិក្សាសុខអានភ្នំដិន]] នៅក្នុងភូមិ ផ្សារ ឃុំ ភ្នំដិន ស្រុក គិរីវង់ ខេត្ត តាកែវ ចាប់ពីឆ្នាំពី2012 ដល់ 2014 នៅអាយុ 15 ឆ្នាំ មុត វណ្ណៈ បានចូលរៀននៅ អនុវិទ្យាល័យ[[អនុវិទ្យាល័យសុខអានភ្នំដិន|សុខអានភ្នំដិន]] នៅក្នុងភូមិ ផ្សារ ឃុំ ភ្នំដិន ស្រុក គិរីវង់ ខេត្ត តាកែវ ចាប់ពីឆ្នាំពី2015 ដល់ 2018 នៅអាយុ 18 ឆ្នាំ មុត វណ្ណៈ បានចូលរៀននៅ វិទ្យាល័យ[[អនុវិទ្យាល័យសុខអានភ្នំដិន|សុខអានទន្លាប់]] នៅក្នុងភូមិទន្លាប់ ឃុំព្រះបាតជាន់ជុំ ស្រុកគិរីវង់ ខេត្តតាកែវ ចាប់ពីឆ្នាំ 2019 ដល់ ឆ្នាំ 2024 នៅអាយុ 21 ឆ្នាំ មុត វណ្ណៈ បានចូលរៀននៅសាកលវិទ្យាល័យអាស៊ីអឺរ៉ុប (Asia Euro University - AEU) ជំនាញផ្នែក IT ជាភាសារខ្មែរ ជំនាញ់ផ្នែក កុំព្យូទ័រ មានទីតាំងស្ថិតនៅ <nowiki>#</nowiki>826 ផ្លូវកម្ពុជាក្រោម (Kampuchea Krom Blvd), សង្កាត់ទឹកល្អក់ទី១, ខណ្ឌទួលគោក, រាជធានីភ្នំពេញ, កម្ពុជា នៅអាយុ 21 ឆ្នាំ មុត វណ្ណៈ បានចូលរៀននៅ សាកលវិទ្យាល័យបៀលប្រាយ (Build Bright University) ជំនាញផ្នែក ( ច្បាប់ ) ខាខេត្តតាកែវ មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងអគារ Sen Sok Leap Building, ភូមិ ១ សង្កាត់រកានុង ក្រុងដូនកែវ ខេត្តតាកែវ គាត់មានសកម្មភាពសង្គមលើបណ្តាញសង្គមផ្សេងៗ ដូចជា៖ '''• Facebook ផ្លូវការ''': [https://m.facebook.com/muthvannak.con/ Muth Vannak] '''• TikTok: [https://www.tiktok.com/@muth_vannak?lang=az Muth Vannak]''' '''• Instagram: [https://www.instagram.com/mut_vannak/?hl=en Muth Vannak]''' '''• YouTube Channel''': [https://m.youtube.com/channel/UCSg1RzQg9B1KyhrLRk1IuZQ Muth Vannak] '''• Bio Link''': [https://muthvannak.bio.link/ Muth Vannak] [[Category:អ្នកល្បីឈ្មោះរបស់ខ្មែរ]] [[Category:អ្នកនិពន្ធល្បី]] [[Category:អ្នកនិពន្ធខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកនិពន្ធ]] [[ចំនាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកអប់រំ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] mr1xcwel8p4xceqp4imuetfu70hw98c 0 36753 323463 322082 2025-07-09T00:35:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 323463 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ฉะเชิงเทรา) គឺជាខេត្ត[[ខ្មែរ]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[ប្រទេសថៃ|ប្រទេសសៀម]]ផ្លាស់ប្ដូរទៅជា[[ខេត្តឆាឈឿងសាវ]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តជលបុរី (ឆនបុរី)|ខេត្តជលបុរី]] [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]] [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]]) [[ខេត្តបទុមធានី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] និង [[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | native_name = ฉะเชิงเทรา | native_name_lang = th | settlement_type = | translit_lang1_info1 = | translit_lang1_type1 = | translit_lang1 = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Chachoengsao Flag.png | image_seal = Seal Chachoengsao.png | seal_alt = Official Seal of Chachoengsao, featuring Wat Sothonwararam | image_map = Thailand Chachoengsao locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 5,169 | area_rank = ៤៤ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 24xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 038 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-24]] | website = {{url|chachoengsao.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ឬ ឆាឈឿងសាវ(Chachoengsao) ឬ ប៉ែតរៀវ (Paet Rio) ដែលមានន័យថា “ប្រាំបីជើង” គឺជាខេត្តមួយស្ថិតនៅភាគកើតនៃប្រទេសថៃ។ ខេត្តនេះមានប្រវត្តិវប្បធម៌តាំងពីសម័យព្រះបរមត្រៃលក្កនាធក្នុងរជ្ជកាលអយុទ្ធ្យា។ ប្រជាជនបានចាប់ផ្តើមមករស់នៅបណ្តោយមាត់ស្ទឹងបាំងបកុង និងបណ្តោយស្ទឹងសាឡាងផ្សេងៗ។ សម្រាប់ពាក្យ «ប៉ែតរៀវ» គឺបណ្តាលមកពីរឿងមួយដែលនិយាយថា តំបន់នេះធ្លាប់មានត្រីស្រុតធំៗច្រើនណាស់ ដល់ថ្នាក់ត្រូវកាត់ចុងត្រីបានដល់ទៅប្រាំបីចំហៀង ដើម្បីធ្វើជាត្រីស្ងួត។ «ព្រះល័ក្ខណៈពុទ្ធសោធន» (Luangpho Phuttha Sothon) គឺជាគន្លងជំនឿសាសនាដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ប៉ែតរៀវ។ នៅក្នុងសម័យកាលមុន ខេត្តចចេងសាវ គឺជាស្រុកថ្នាក់ទី ៤ ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងការពារជាតិ។ បន្ទាប់មក នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ១ វាត្រូវបានផ្ទេរទៅស្ថិតក្រោមក្រសួងមហาดไทย។ នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ៥ ដែលបានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលថ្មី ខេត្តនេះបានក្លាយជាចំណុចរដ្ឋបាលក្នុងស៊ីរ្ហ្កឹមប្រឺជិនបុរី។ នៅឆ្នាំ ១៩១៦ វាបានផ្លាស់ប្តូរទ្រង់ទ្រាយពីស្រុកទៅជាខេត្ត (province) ដូចសព្វថ្ងៃ។ ពាក្យ “ចចេងសាវ” តាមភាសាចុង (Chong language) មានន័យថា “ស្ទឹងជ្រៅ”។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ចែកចេញជា ១១ ក្រុង/ស្រុក ៩៣ សង្កាត់/ឃុំ និង ៨៥៩ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Chachoengsao.svg|500px|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ]] |Mueang Chachoengsao |เมืองฉะเชิงเทรา |- |០២ |[[ស្រុកបាងខ្លា]] |Bang Khla |บางคล้า |- |០៣ |[[ស្រុកបាងណាងព្រាវ]] |Bang Nam Priao |บางน้ำเปรี้ยว |- |០៤ |[[ស្រុកបឹងបង្កង]] |Bang Pakong |บางปะกง |- |០៥ |[[ស្រុកបានពោធិ៍]] |Ban Pho |บ้านโพธิ์ |- |០៦ |[[ស្រុកភ្នំសារ៉ាក់គាម]] |Phanom Sarakham |พนมสารคาม |- |០៧ |[[ស្រុករាជាសាន្ត]] |Ratchasan |ราชสาส์น |- |០៨ |[[ស្រុកសាណាមឆៃយ៉ាខេត]] |Sanam Chai Khet |สนามชัยเขต |- |០៩ |[[ស្រុកភ្លេងយ៉ាវ]] |Plaeng Yao |แปลงยาว |- |១០ |[[ស្រុកថាតាក់គាប]] |Tha Takiap |ท่าตะเกียบ |- |១១ |[[ស្រុកក្លងឃឿន]] |Khlong Khuean |คลองเขื่อน |- |} == មើលផងដែរ == g4t58smj2lsd4ktwgy2qjtiuf4orw58 323464 323463 2025-07-09T00:39:42Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 323464 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ฉะเชิงเทรา) គឺជាខេត្ត[[ខ្មែរ]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[ប្រទេសថៃ|ប្រទេសសៀម]]ផ្លាស់ប្ដូរទៅជា[[ខេត្តឆាឈឿងសាវ]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តជលបុរី (ឆនបុរី)|ខេត្តជលបុរី]] [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]] [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]]) [[ខេត្តបទុមធានី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] និង [[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | native_name = ฉะเชิงเทรา | native_name_lang = th | settlement_type = | translit_lang1_info1 = | translit_lang1_type1 = | translit_lang1 = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Chachoengsao Flag.png | image_seal = Seal Chachoengsao.png | seal_alt = Official Seal of Chachoengsao, featuring Wat Sothonwararam | image_map = Thailand Chachoengsao locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 5,169 | area_rank = ៤៤ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 24xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 038 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-24]] | website = {{url|chachoengsao.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ឬ ឆាឈឿងសាវ(Chachoengsao) ឬ ប៉ាអេត រីអូ(Paet Rio) មានន័យថា “ប្រាំបីជើង” គឺជាខេត្តមួយស្ថិតនៅភាគកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ខេត្តនេះមានប្រវត្តិវប្បធម៌តាំងពីរជ្ជកាល[[បរមត្រៃលោកនាថ|ស្ដេចបរមត្រៃលោកនាថ]]នៅក្នុង[[សម័យអយុធ្យា]]។ប្រជាជនបានចាប់ផ្តើមមករស់នៅតាមបណ្តោយមាត់ស្ទឹងបាំងបកុងនិងស្ទឹងសាឡាងផ្សេងៗ។ សម្រាប់ពាក្យ «ប៉ែតរៀវ» គឺបណ្តាលមកពីរឿងមួយដែលនិយាយថា តំបន់នេះធ្លាប់មានត្រីស្រុតធំៗច្រើនណាស់ ដល់ថ្នាក់ត្រូវកាត់ចុងត្រីបានដល់ទៅប្រាំបីចំហៀង ដើម្បីធ្វើជាត្រីស្ងួត។ «ព្រះល័ក្ខណៈពុទ្ធសោធន» (Luangpho Phuttha Sothon) គឺជាគន្លងជំនឿសាសនាដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ប៉ែតរៀវ។ នៅក្នុងសម័យកាលមុន ខេត្តចចេងសាវ គឺជាស្រុកថ្នាក់ទី ៤ ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងការពារជាតិ។ បន្ទាប់មក នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ១ វាត្រូវបានផ្ទេរទៅស្ថិតក្រោមក្រសួងមហาดไทย។ នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ៥ ដែលបានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលថ្មី ខេត្តនេះបានក្លាយជាចំណុចរដ្ឋបាលក្នុងស៊ីរ្ហ្កឹមប្រឺជិនបុរី។ នៅឆ្នាំ ១៩១៦ វាបានផ្លាស់ប្តូរទ្រង់ទ្រាយពីស្រុកទៅជាខេត្ត (province) ដូចសព្វថ្ងៃ។ ពាក្យ “ចចេងសាវ” តាមភាសាចុង (Chong language) មានន័យថា “ស្ទឹងជ្រៅ”។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ចែកចេញជា ១១ ក្រុង/ស្រុក ៩៣ សង្កាត់/ឃុំ និង ៨៥៩ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Chachoengsao.svg|500px|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ]] |Mueang Chachoengsao |เมืองฉะเชิงเทรา |- |០២ |[[ស្រុកបាងខ្លា]] |Bang Khla |บางคล้า |- |០៣ |[[ស្រុកបាងណាងព្រាវ]] |Bang Nam Priao |บางน้ำเปรี้ยว |- |០៤ |[[ស្រុកបឹងបង្កង]] |Bang Pakong |บางปะกง |- |០៥ |[[ស្រុកបានពោធិ៍]] |Ban Pho |บ้านโพธิ์ |- |០៦ |[[ស្រុកភ្នំសារ៉ាក់គាម]] |Phanom Sarakham |พนมสารคาม |- |០៧ |[[ស្រុករាជាសាន្ត]] |Ratchasan |ราชสาส์น |- |០៨ |[[ស្រុកសាណាមឆៃយ៉ាខេត]] |Sanam Chai Khet |สนามชัยเขต |- |០៩ |[[ស្រុកភ្លេងយ៉ាវ]] |Plaeng Yao |แปลงยาว |- |១០ |[[ស្រុកថាតាក់គាប]] |Tha Takiap |ท่าตะเกียบ |- |១១ |[[ស្រុកក្លងឃឿន]] |Khlong Khuean |คลองเขื่อน |- |} == មើលផងដែរ == 4aj2aistj3o2ooc2mzss7eyfusxwqa1 323465 323464 2025-07-09T00:45:53Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 323465 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ฉะเชิงเทรา) គឺជាខេត្ត[[ខ្មែរ]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[ប្រទេសថៃ|ប្រទេសសៀម]]ផ្លាស់ប្ដូរទៅជា[[ខេត្តឆាឈឿងសាវ]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តជលបុរី (ឆនបុរី)|ខេត្តជលបុរី]] [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]] [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]]) [[ខេត្តបទុមធានី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] និង [[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | native_name = ฉะเชิงเทรา | native_name_lang = th | settlement_type = | translit_lang1_info1 = | translit_lang1_type1 = | translit_lang1 = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Chachoengsao Flag.png | image_seal = Seal Chachoengsao.png | seal_alt = Official Seal of Chachoengsao, featuring Wat Sothonwararam | image_map = Thailand Chachoengsao locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 5,169 | area_rank = ៤៤ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 24xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 038 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-24]] | website = {{url|chachoengsao.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ឬ ឆាឈឿងសាវ(Chachoengsao) ឬ ប៉ាអេត រីអូ(Paet Rio) មានន័យថា'''ប្រាំបីឆ្នូត'''គឺជាខេត្តមួយស្ថិតនៅភាគកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ខេត្តនេះមានប្រវត្តិតាំងពីរជ្ជកាល[[បរមត្រៃលោកនាថ|ស្ដេចបរមត្រៃលោកនាថ]]នៅក្នុង[[សម័យអយុធ្យា]]។ពីដើមឡើយប្រជាជនរស់នៅតាមបណ្តោយមាត់ស្ទឹងបឹងបង្កងនិងតាមប្រឡាយផ្សេងៗ។ សម្រាប់ពាក្យ «ប៉ែតរៀវ» គឺបណ្តាលមកពីរឿងមួយដែលនិយាយថា តំបន់នេះធ្លាប់មានត្រីស្រុតធំៗច្រើនណាស់ ដល់ថ្នាក់ត្រូវកាត់ចុងត្រីបានដល់ទៅប្រាំបីចំហៀង ដើម្បីធ្វើជាត្រីស្ងួត។ «ព្រះល័ក្ខណៈពុទ្ធសោធន» (Luangpho Phuttha Sothon) គឺជាគន្លងជំនឿសាសនាដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ប៉ែតរៀវ។ នៅក្នុងសម័យកាលមុន ខេត្តចចេងសាវ គឺជាស្រុកថ្នាក់ទី ៤ ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងការពារជាតិ។ បន្ទាប់មក នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ១ វាត្រូវបានផ្ទេរទៅស្ថិតក្រោមក្រសួងមហาดไทย។ នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ៥ ដែលបានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលថ្មី ខេត្តនេះបានក្លាយជាចំណុចរដ្ឋបាលក្នុងស៊ីរ្ហ្កឹមប្រឺជិនបុរី។ នៅឆ្នាំ ១៩១៦ វាបានផ្លាស់ប្តូរទ្រង់ទ្រាយពីស្រុកទៅជាខេត្ត (province) ដូចសព្វថ្ងៃ។ ពាក្យ “ចចេងសាវ” តាមភាសាចុង (Chong language) មានន័យថា “ស្ទឹងជ្រៅ”។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ចែកចេញជា ១១ ក្រុង/ស្រុក ៩៣ សង្កាត់/ឃុំ និង ៨៥៩ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Chachoengsao.svg|500px|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ]] |Mueang Chachoengsao |เมืองฉะเชิงเทรา |- |០២ |[[ស្រុកបាងខ្លា]] |Bang Khla |บางคล้า |- |០៣ |[[ស្រុកបាងណាងព្រាវ]] |Bang Nam Priao |บางน้ำเปรี้ยว |- |០៤ |[[ស្រុកបឹងបង្កង]] |Bang Pakong |บางปะกง |- |០៥ |[[ស្រុកបានពោធិ៍]] |Ban Pho |บ้านโพธิ์ |- |០៦ |[[ស្រុកភ្នំសារ៉ាក់គាម]] |Phanom Sarakham |พนมสารคาม |- |០៧ |[[ស្រុករាជាសាន្ត]] |Ratchasan |ราชสาส์น |- |០៨ |[[ស្រុកសាណាមឆៃយ៉ាខេត]] |Sanam Chai Khet |สนามชัยเขต |- |០៩ |[[ស្រុកភ្លេងយ៉ាវ]] |Plaeng Yao |แปลงยาว |- |១០ |[[ស្រុកថាតាក់គាប]] |Tha Takiap |ท่าตะเกียบ |- |១១ |[[ស្រុកក្លងឃឿន]] |Khlong Khuean |คลองเขื่อน |- |} == មើលផងដែរ == 51jfygdpr9licgkiufjz0sr55hnoup0 323466 323465 2025-07-09T00:46:38Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323466 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ฉะเชิงเทรา) គឺជាខេត្ត[[ខ្មែរ]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[ប្រទេសថៃ|ប្រទេសសៀម]]ផ្លាស់ប្ដូរទៅជា[[ខេត្តឆាឈឿងសាវ]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តជលបុរី (ឆនបុរី)|ខេត្តជលបុរី]] [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]] [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]]) [[ខេត្តបទុមធានី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] និង [[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | native_name = ฉะเชิงเทรา | native_name_lang = th | settlement_type = | translit_lang1_info1 = | translit_lang1_type1 = | translit_lang1 = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Chachoengsao Flag.png | image_seal = Seal Chachoengsao.png | seal_alt = Official Seal of Chachoengsao, featuring Wat Sothonwararam | image_map = Thailand Chachoengsao locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 5,169 | area_rank = ៤៤ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 24xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 038 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-24]] | website = {{url|chachoengsao.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ឬ ឆាឈឿងសាវ(Chachoengsao) ឬ ប៉ាអេត រីអូ(Paet Rio) មានន័យថា'''ប្រាំបីឆ្នូត'''គឺជាខេត្តមួយស្ថិតនៅភាគកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ខេត្តនេះមានប្រវត្តិតាំងពីរជ្ជកាល[[បរមត្រៃលោកនាថ|ស្ដេចបរមត្រៃលោកនាថ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រអយុធ្យា|សម័យអយុធ្យា]]។ពីដើមឡើយប្រជាជនរស់នៅតាមបណ្តោយមាត់ស្ទឹងបឹងបង្កងនិងតាមប្រឡាយផ្សេងៗ។ សម្រាប់ពាក្យ «ប៉ែតរៀវ» គឺបណ្តាលមកពីរឿងមួយដែលនិយាយថា តំបន់នេះធ្លាប់មានត្រីស្រុតធំៗច្រើនណាស់ ដល់ថ្នាក់ត្រូវកាត់ចុងត្រីបានដល់ទៅប្រាំបីចំហៀង ដើម្បីធ្វើជាត្រីស្ងួត។ «ព្រះល័ក្ខណៈពុទ្ធសោធន» (Luangpho Phuttha Sothon) គឺជាគន្លងជំនឿសាសនាដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ប៉ែតរៀវ។ នៅក្នុងសម័យកាលមុន ខេត្តចចេងសាវ គឺជាស្រុកថ្នាក់ទី ៤ ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងការពារជាតិ។ បន្ទាប់មក នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ១ វាត្រូវបានផ្ទេរទៅស្ថិតក្រោមក្រសួងមហาดไทย។ នៅសម័យព្រះបាទរាមាទី ៥ ដែលបានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលថ្មី ខេត្តនេះបានក្លាយជាចំណុចរដ្ឋបាលក្នុងស៊ីរ្ហ្កឹមប្រឺជិនបុរី។ នៅឆ្នាំ ១៩១៦ វាបានផ្លាស់ប្តូរទ្រង់ទ្រាយពីស្រុកទៅជាខេត្ត (province) ដូចសព្វថ្ងៃ។ ពាក្យ “ចចេងសាវ” តាមភាសាចុង (Chong language) មានន័យថា “ស្ទឹងជ្រៅ”។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ចែកចេញជា ១១ ក្រុង/ស្រុក ៩៣ សង្កាត់/ឃុំ និង ៨៥៩ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Chachoengsao.svg|500px|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ]] |Mueang Chachoengsao |เมืองฉะเชิงเทรา |- |០២ |[[ស្រុកបាងខ្លា]] |Bang Khla |บางคล้า |- |០៣ |[[ស្រុកបាងណាងព្រាវ]] |Bang Nam Priao |บางน้ำเปรี้ยว |- |០៤ |[[ស្រុកបឹងបង្កង]] |Bang Pakong |บางปะกง |- |០៥ |[[ស្រុកបានពោធិ៍]] |Ban Pho |บ้านโพธิ์ |- |០៦ |[[ស្រុកភ្នំសារ៉ាក់គាម]] |Phanom Sarakham |พนมสารคาม |- |០៧ |[[ស្រុករាជាសាន្ត]] |Ratchasan |ราชสาส์น |- |០៨ |[[ស្រុកសាណាមឆៃយ៉ាខេត]] |Sanam Chai Khet |สนามชัยเขต |- |០៩ |[[ស្រុកភ្លេងយ៉ាវ]] |Plaeng Yao |แปลงยาว |- |១០ |[[ស្រុកថាតាក់គាប]] |Tha Takiap |ท่าตะเกียบ |- |១១ |[[ស្រុកក្លងឃឿន]] |Khlong Khuean |คลองเขื่อน |- |} == មើលផងដែរ == arycqfj30md5gxeilqiwu7t182yu0s2 323468 323466 2025-07-09T09:03:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 323468 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ฉะเชิงเทรา) គឺជាខេត្ត[[ខ្មែរ]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[ប្រទេសថៃ|ប្រទេសសៀម]]ផ្លាស់ប្ដូរទៅជា[[ខេត្តឆាឈឿងសាវ]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តជលបុរី (ឆនបុរី)|ខេត្តជលបុរី]] [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]] [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]]) [[ខេត្តបទុមធានី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] និង [[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | native_name = ฉะเชิงเทรา | native_name_lang = th | settlement_type = | translit_lang1_info1 = | translit_lang1_type1 = | translit_lang1 = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Chachoengsao Flag.png | image_seal = Seal Chachoengsao.png | seal_alt = Official Seal of Chachoengsao, featuring Wat Sothonwararam | image_map = Thailand Chachoengsao locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 5,169 | area_rank = ៤៤ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 24xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 038 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-24]] | website = {{url|chachoengsao.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ ចែកចេញជា ១១ ក្រុង/ស្រុក ៩៣ សង្កាត់/ឃុំ និង ៨៥៩ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Chachoengsao.svg|500px|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្ទឹងជ្រៅ]] |Mueang Chachoengsao |เมืองฉะเชิงเทรา |- |០២ |[[ស្រុកបាងខ្លា]] |Bang Khla |บางคล้า |- |០៣ |[[ស្រុកបាងណាងព្រាវ]] |Bang Nam Priao |บางน้ำเปรี้ยว |- |០៤ |[[ស្រុកបឹងបង្កង]] |Bang Pakong |บางปะกง |- |០៥ |[[ស្រុកបានពោធិ៍]] |Ban Pho |บ้านโพธิ์ |- |០៦ |[[ស្រុកភ្នំសារ៉ាក់គាម]] |Phanom Sarakham |พนมสารคาม |- |០៧ |[[ស្រុករាជាសាន្ត]] |Ratchasan |ราชสาส์น |- |០៨ |[[ស្រុកសាណាមឆៃយ៉ាខេត]] |Sanam Chai Khet |สนามชัยเขต |- |០៩ |[[ស្រុកភ្លេងយ៉ាវ]] |Plaeng Yao |แปลงยาว |- |១០ |[[ស្រុកថាតាក់គាប]] |Tha Takiap |ท่าตะเกียบ |- |១១ |[[ស្រុកក្លងឃឿន]] |Khlong Khuean |คลองเขื่อน |- |} == មើលផងដែរ == 7yp5nl1vd6s3k090kyor7lo6vpto3gu 0 43989 323469 322208 2025-07-09T09:06:23Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 323469 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តព្រះជិនបុរី | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_rank = ៤៥ | demographics_type1 = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដ​ប្រៃ​ស​ណី​យ | postal_code = 25xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 037 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-25]] | website = {{url|prachinburi.go.th/eng_version/eng1.htm}} | elevation_footnotes = | area_total_km2 = ៥០២៦ | native_name = ปราจีนบุรี | mapsize = | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Prachinburi.png | image_flag = Flag of Prachin Buri Province.jpg | image_map = Thailand Prachinburi locator map.svg | map_alt = | area_footnotes = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តព្រះជិនបុរី | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងព្រះជិនបុរី | leader_party = | leader_title = | leader_name = | footnotes = }} '''ខេត្តព្រះជិនបុរី''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ปราจีนบุรี) គឺជាខេត្តមួយនៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគខាងកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] និង [[ខេត្តនគរនាយក]]។ == ប្រវត្តិ​ == នៅក្នុង[[ស្រុកស្រីមហោសថ]]មានទីតាំងបុរាណពុទ្ធសាសនាមួយឈ្មោះ'''ស្រះមរកត'''។នៅទីនោះមាន[[អរោគ្យសាលា]]មួយដែលស្ថិតនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] នៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី ១២។បើទោះបីជា[[អរោគ្យសាលា]]នេះត្រូវបានកសាងនៅលើចេតិយ[[ទ្វារវត្តី|សម័យទ្វារវត្តី]]ដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេក៏ដោយ។[[អរោគ្យសាលា]]មិននៅសេសសល់អ្វីច្រើននោះទេប៉ុន្តែវាហាក់ដូចជាត្រូវបានរចនាឡើងដោយប្រើប្លង់ស្តង់ដារ។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref>នៅក្នុង'''ប្រាសាទវត្តមរតក'''នៅក្នុងតំបន់នេះមានចម្លាក់បាតជើងរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]]ដែលធំជាងគេនិងចំណាស់ជាងគេបង្អស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ចម្លាក់បាតជើងរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]]នេះត្រូវបានកសាងឡើងនៅចន្លោះសតវត្សរ៍ទី ០៧ ដល់ទី ០៩ ដោយប្រើប្រាស់[[ថ្មបាយក្រៀម]]ដែលជាថ្មធម្មជាតិហើយមានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះពុទ្ធសាសនិក។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref>នៅទីតាំងនេះក៏មានអណ្ដូងបុរាណចាស់ចំនួន ០២ ផងដែរដោយ'''អណ្ដូងស្រះប៊ួ'''ក៏ជាផ្នែកមួយនៅក្នុងនោះផងដែរ។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តព្រះជិនបុរី ចែកចេញជា ០៧ ក្រុង/ស្រុក ៦៥ សង្កាត់/ឃុំ និង ៦៥៨​ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Prachinburi.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តព្រះជិនបុរី]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងព្រះជិនបុរី]] |Mueang Prachinburi |เมืองปราจีนบุรี |- |០២ |[[ស្រុកក្បិនបុរី]] |Kabin Buri |กบินทร์บุรี |- |០៣ |[[ស្រុកណាឌី]] |Na Di |นาดี |- |០៤ | colspan="3" rowspan="2" |ជាផ្នែកមួយនៃ[[ខេត្តស្រះកែវ]] |- |០៥ |- |០៦ |[[ស្រុកបានសាង]] |Ban Sang |บ้านสร้าง |- |០៧ |[[ស្រុកព្រះច័ន្ទតាខាម]] |Prachantakham |ประจันตคาม |- |០៨ |[[ស្រុកស្រីមហាពុទ្ធ]] |Si Maha Phot |ศรีมหาโพธิ |- |០៩ |[[ស្រុកស្រីមហោសថ]] |Si Mahosot |ศรีมโหสถ |- |១០ | colspan="3" rowspan="3" |ជាផ្នែកមួយនៃ[[ខេត្តស្រះកែវ]] |- |១១ |- |១២ |- |} == ប្រាសាទ == *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ(ខេត្តព្រះជិនបុរី)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទស្រះមរកត]] == មើលផងដែរ == rx0nsn5n5dxq7qj97b602e4ad48519b 323470 323469 2025-07-09T09:06:49Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* មើលផងដែរ */ 323470 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តព្រះជិនបុរី | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_rank = ៤៥ | demographics_type1 = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដ​ប្រៃ​ស​ណី​យ | postal_code = 25xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 037 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-25]] | website = {{url|prachinburi.go.th/eng_version/eng1.htm}} | elevation_footnotes = | area_total_km2 = ៥០២៦ | native_name = ปราจีนบุรี | mapsize = | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Prachinburi.png | image_flag = Flag of Prachin Buri Province.jpg | image_map = Thailand Prachinburi locator map.svg | map_alt = | area_footnotes = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តព្រះជិនបុរី | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងព្រះជិនបុរី | leader_party = | leader_title = | leader_name = | footnotes = }} '''ខេត្តព្រះជិនបុរី''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ปราจีนบุรี) គឺជាខេត្តមួយនៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគខាងកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] និង [[ខេត្តនគរនាយក]]។ == ប្រវត្តិ​ == នៅក្នុង[[ស្រុកស្រីមហោសថ]]មានទីតាំងបុរាណពុទ្ធសាសនាមួយឈ្មោះ'''ស្រះមរកត'''។នៅទីនោះមាន[[អរោគ្យសាលា]]មួយដែលស្ថិតនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] នៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី ១២។បើទោះបីជា[[អរោគ្យសាលា]]នេះត្រូវបានកសាងនៅលើចេតិយ[[ទ្វារវត្តី|សម័យទ្វារវត្តី]]ដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេក៏ដោយ។[[អរោគ្យសាលា]]មិននៅសេសសល់អ្វីច្រើននោះទេប៉ុន្តែវាហាក់ដូចជាត្រូវបានរចនាឡើងដោយប្រើប្លង់ស្តង់ដារ។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref>នៅក្នុង'''ប្រាសាទវត្តមរតក'''នៅក្នុងតំបន់នេះមានចម្លាក់បាតជើងរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]]ដែលធំជាងគេនិងចំណាស់ជាងគេបង្អស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ចម្លាក់បាតជើងរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]]នេះត្រូវបានកសាងឡើងនៅចន្លោះសតវត្សរ៍ទី ០៧ ដល់ទី ០៩ ដោយប្រើប្រាស់[[ថ្មបាយក្រៀម]]ដែលជាថ្មធម្មជាតិហើយមានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះពុទ្ធសាសនិក។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref>នៅទីតាំងនេះក៏មានអណ្ដូងបុរាណចាស់ចំនួន ០២ ផងដែរដោយ'''អណ្ដូងស្រះប៊ួ'''ក៏ជាផ្នែកមួយនៅក្នុងនោះផងដែរ។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តព្រះជិនបុរី ចែកចេញជា ០៧ ក្រុង/ស្រុក ៦៥ សង្កាត់/ឃុំ និង ៦៥៨​ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Prachinburi.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តព្រះជិនបុរី]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងព្រះជិនបុរី]] |Mueang Prachinburi |เมืองปราจีนบุรี |- |០២ |[[ស្រុកក្បិនបុរី]] |Kabin Buri |กบินทร์บุรี |- |០៣ |[[ស្រុកណាឌី]] |Na Di |นาดี |- |០៤ | colspan="3" rowspan="2" |ជាផ្នែកមួយនៃ[[ខេត្តស្រះកែវ]] |- |០៥ |- |០៦ |[[ស្រុកបានសាង]] |Ban Sang |บ้านสร้าง |- |០៧ |[[ស្រុកព្រះច័ន្ទតាខាម]] |Prachantakham |ประจันตคาม |- |០៨ |[[ស្រុកស្រីមហាពុទ្ធ]] |Si Maha Phot |ศรีมหาโพธิ |- |០៩ |[[ស្រុកស្រីមហោសថ]] |Si Mahosot |ศรีมโหสถ |- |១០ | colspan="3" rowspan="3" |ជាផ្នែកមួយនៃ[[ខេត្តស្រះកែវ]] |- |១១ |- |១២ |- |} == ប្រាសាទ == *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ(ខេត្តព្រះជិនបុរី)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទស្រះមរកត]] == មើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == l0it0vs41gk1g82m5fqqqifys27ltsy 323471 323470 2025-07-09T09:09:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ​ */ 323471 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តព្រះជិនបុរី | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_rank = ៤៥ | demographics_type1 = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដ​ប្រៃ​ស​ណី​យ | postal_code = 25xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 037 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-25]] | website = {{url|prachinburi.go.th/eng_version/eng1.htm}} | elevation_footnotes = | area_total_km2 = ៥០២៦ | native_name = ปราจีนบุรี | mapsize = | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Prachinburi.png | image_flag = Flag of Prachin Buri Province.jpg | image_map = Thailand Prachinburi locator map.svg | map_alt = | area_footnotes = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តព្រះជិនបុរី | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងព្រះជិនបុរី | leader_party = | leader_title = | leader_name = | footnotes = }} '''ខេត្តព្រះជិនបុរី''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ปราจีนบุรี) គឺជាខេត្តមួយនៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគខាងកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] និង [[ខេត្តនគរនាយក]]។ == ប្រវត្តិ​ == នៅក្នុង[[ស្រុកស្រីមហោសថ]]មានទីតាំងបុរាណពុទ្ធសាសនាមួយឈ្មោះ'''ស្រះមរកត'''។នៅទីនោះមាន[[អរោគ្យសាលា]]មួយដែលស្ថិតនៅក្នុងរជ្ជកាល[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] នៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី ១២។បើទោះបីជា[[អរោគ្យសាលា]]នេះត្រូវបានកសាងនៅលើចេតិយ[[ទ្វារវត្តី|សម័យទ្វារវត្តី]]ដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេក៏ដោយ។[[អរោគ្យសាលា]]មិននៅសេសសល់អ្វីច្រើននោះទេប៉ុន្តែវាហាក់ដូចជាត្រូវបានរចនាឡើងដោយប្រើប្លង់ស្តង់ដារ។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref>នៅក្នុងតំបន់'''ប្រាសាទវត្តមរតក'''នេះមានចម្លាក់បាតជើងរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]]ដែលធំជាងគេនិងចំណាស់ជាងគេបង្អស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ចម្លាក់បាតជើងរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]]នេះត្រូវបានកសាងឡើងនៅចន្លោះសតវត្សរ៍ទី ០៧ ដល់ទី ០៩ ដោយប្រើប្រាស់[[ថ្មបាយក្រៀម]]ដែលជាថ្មធម្មជាតិហើយមានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះពុទ្ធសាសនិក។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref>នៅទីតាំងនេះក៏មានអណ្ដូងបុរាណចាស់ចំនួន ០២ ផងដែរដោយ'''អណ្ដូងស្រះប៊ួ'''ក៏ជាផ្នែកមួយនៅក្នុងនោះផងដែរ។<ref>{{Citation|title=Prachinburi province|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prachinburi_province&oldid=1293410746|date=2025-06-01|accessdate=2025-07-09|language=en}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តព្រះជិនបុរី ចែកចេញជា ០៧ ក្រុង/ស្រុក ៦៥ សង្កាត់/ឃុំ និង ៦៥៨​ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Prachinburi.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តព្រះជិនបុរី]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងព្រះជិនបុរី]] |Mueang Prachinburi |เมืองปราจีนบุรี |- |០២ |[[ស្រុកក្បិនបុរី]] |Kabin Buri |กบินทร์บุรี |- |០៣ |[[ស្រុកណាឌី]] |Na Di |นาดี |- |០៤ | colspan="3" rowspan="2" |ជាផ្នែកមួយនៃ[[ខេត្តស្រះកែវ]] |- |០៥ |- |០៦ |[[ស្រុកបានសាង]] |Ban Sang |บ้านสร้าง |- |០៧ |[[ស្រុកព្រះច័ន្ទតាខាម]] |Prachantakham |ประจันตคาม |- |០៨ |[[ស្រុកស្រីមហាពុទ្ធ]] |Si Maha Phot |ศรีมหาโพธิ |- |០៩ |[[ស្រុកស្រីមហោសថ]] |Si Mahosot |ศรีมโหสถ |- |១០ | colspan="3" rowspan="3" |ជាផ្នែកមួយនៃ[[ខេត្តស្រះកែវ]] |- |១១ |- |១២ |- |} == ប្រាសាទ == *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ(ខេត្តព្រះជិនបុរី)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទស្រះមរកត]] == មើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == 3suh52p0hdejbfgkst4s6ozn71od2bm 3 52496 323461 2025-07-08T17:26:09Z 203.144.67.94 /* HENG.PHEV */ ផ្នែកថ្មី 323461 wikitext text/x-wiki == HENG.PHEV == * hengphev11@gmail.com [[ពិសេស:ការរួមចំណែក/203.144.67.94|203.144.67.94]] ម៉ោង១៧:២៦ ថ្ងៃអង្គារ ទី០៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ (UTC) 2fkf6buwyx986m8qu4mxl2dc9s0eprh