Википедия kywiki https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Медиа Атайын Талкуу Колдонуучу Колдонуучунун баарлашуулары Википедия Википедияны талкуулоо Файл Файлды талкуулоо МедиаВики МедиаВикини талкуулоо Калып Калыпты талкуулоо Жардам Жардамды талкуулоо Категория Категорияны талкуулоо Макала долбоору Макала долбоорун талкуулоо TimedText TimedText talk Модуль Модулду талкуулоо Event Event talk 10 5224 515529 505464 2025-06-28T23:06:55Z Ksc~ruwiki 14987 Category 515529 wikitext text/x-wiki {{Asbox | image = Wikipedia-logo-ky.png | pix = 30 | subject = | qualifier = | category = бүтүрүлбөгөн макалалар | tempsort = * | name = Калып:Stub }}<noinclude> [[Category:Stub message templates|{{PAGENAME}}]] </noinclude> [[Category:Бүтүрүлбөгөн макалалар]] 8hy3ksmozwwmcpyurpyw77vwhm858t3 0 15964 515524 80553 2025-06-28T22:29:12Z 200.24.154.85 515524 wikitext text/x-wiki '''Уйгур жазуусу''' – 8–18-кылымдарда Чыгыш Түркстандын түрк тилдүү элдери колдонгон жазмалардын бири. [[Согду жазмасы]]нын негизинде келип чыккан. Изилдөөчүлөр согду жазмасынын башаты арамей жазуусу экендигин белгилешет. Уйгур жазмасы менен жазылган эстеликтер 8-кылымга таандык. Жогортон төмөн карай жазылып, саптар солдон оңго карай жайгашат. 22 тамгалуу. Тамгалар сөз ичинде алган ордуна жараша араб жазуусу сымал ар башка формада жазылат, сөздүн башында, ортосунда жана аягында тамганын формасы өзгөргөн аллографтардан турган. [[Дин]]ий чыгармалар атайын ыңгайлашкан арип менен жазылган. 9–13-кылымдарда уйгур жазмасы будда динин тутунган түрк тилдүү урууларга тараган. Бул уруулар [[ислам дини]]н кабыл алышкандан кийин аны араб жазмасы менен катар 18-кылымга чейин колдонушкан. 13-кылымда бул жазууну моңголдор өз тилине ылайыктап кабыл алышкан; [[Ички Моңголия]] [[автономиялуу район]]унда ([[Кытай Эл Республикасы]]) уйгур жазмасы азыр да колдонулат. [[Манжур]]лардын жазуусу да уйгур жазмасынын негизинде калыптанган. ==Колдонулган адабият== “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия” Бишкек 2003.<br> “Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору”<br> “И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети”<br> “Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов”.<br> “Ред кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков”<br> ==Интернеттик шилтемелер== [[Category:Кыргызстан]]<br> [[Category:Искусство]]<br> [[Category:Маданият]]<br> [[Category:Көркөм өнөр]]<br> [[Category:Тарых]]<br> [[Category:Илим]]<br> 2fyau7rm9lfgkvkc7pk0xp6xp6j1nq2 0 29887 515534 136079 2025-06-28T23:32:38Z Aiyanakk 38273 515534 wikitext text/x-wiki '''Векселдик далдалчы''' – векселдерди эсептөө жана аларды кайра эсептөө боюнча бүтүмдөрдүн ортомчусу. В. д. Улуу Британияда кыйла кеңири таралган, ошентсе да ал жакта алардын мааниси төмөндөөдө, анткени, векселдерди эсепке алуу жана кайра эсептөө иштери басымдуу учурларда банктар жана эсепке алуу үйлөрү тарабынан аткарылууда. == Колдонулган адабияттар == * [[Юридика аталгылары менен түшүнүктөрүнүн орусча-кыргызча түшүндүрмө сөздүгү]]. Илимий-маалымдама басылыш/АРД/Чекки долбоору, авторлор жамааты. – Б.: 2005, ISBN 9967-428-14-7 [[Категория:Юридикалык аталгылар жана түшүнүктөр ]] euqekobt84gd8fxbwew2ang36agebw5 0 35138 515535 515508 2025-06-29T02:50:05Z Kyrgyzchala 40935 Kyrgyzchala «[[Фатиха сүрөсү]]» барагын «[[Аль-Фатиха]]» деп кайра атады: Сүрөлөрдүн барын Курандагы аталыштары менен өзгөртүү 515508 wikitext text/x-wiki {{Сүрө|Аты=Аль-Фатиха|Арабча аталышы=سورة الفاتحة|Сүрөт=FirstSurahKoran.jpg|Атынын мааниси=Курандын ачкычы (Бетачар)|Башка аттары=Умм-ул-Китаб (Китептин энеси) <br /> Умм-ул-Куран (Курандын энеси) <br /> Ас-сабъул-масаани (Кайталанып туруучу жети аят)|Сүрө номери=1|Жуз=1|Түшүрүлүү тартиби=5|Меккелик/Мединалык=Меккелик|Аяттардын саны=7|Сөздөрдүн саны=29|Тамгалардын саны=143|Аяттардын_темалары=Кудай жөнүндө: 3<br />Акырет жөнүндө: 1<br />Сыйынуу: 1<br />Шарият: 1|Мурунку сүрө=Жок|Кийинки сүрө=[[Бакара сүрөсү|Аль-Бакара]]|Аудио_файл=Surah Al fatiha104.ogg|Аудионун_аталышы=Фатиха сүрөсүнүн окулушу|Аудионун_сыпаттамасы=[[Сауд аш-Шураим]]дин үнү менен}}'''Фатиха¹ сүрөсү''' ({{тил|ar|سورة الفاتحة}}, ''Бетачар'') — [[Куран|Курандын]] биринчи сүрөсү. Сүрөнүн түрү: [[Меккелик сүрө]]. Баардык [[ислам]] уламаларынын ою боюнча Фатиха сүрөсү 7 [[Аят (Куран)|аяттан]] турат. Бул сүрө Куранда орду боюнча да, жана толук түрдө бир түшкөнү боюнча да биринчи сүрө. Сүрөдө Курандын жалпы түшүнүгү берилип жана [[Таухид|таухидди]](жалгыз гана Кудайга сыйынуу) ырастоочу, динчил адамдарга жыргалчылыкты, ал эми динсиз жана күнөөлүү адамдарга катуу жаза болоорун эскертүүчү, [[Аллах|Аллахка]] сыйынуу зарыл жана эки дүйнөдөгү бактылуулукка жол экенин ырастоочу сөздөр айтылат. Ошондой эле Аллахка моюн сунгандар жыргалчылыкта болоорун, ал эми баш ийбегендер зыян тартаары жазылган. Фатиха [[Мусулман|мусулмандардын]] арасында эң көп колдонулган сүрө болуп, [[Намаз|намаздын]] ар бир [[Рекет|рекетинде]] сөзсүз түрдө окулууга тийиш. == Транскрипциясы жана кыргызча мааниси == ; {{قرآن|Фатиха|1}} : ''Бисмиллāҳир-Рохмāнир-Рохиим'' : Эбегейсиз Мээримдуу, өзгөчө Ырайымдуу Алланын аты менен! ; {{قرآن|Фатиха|2}} : ''Алҳамду лиллāҳи Роббил-'āламиин'' : Бүткүл мактоо-шүгүрлөр ааламдардын Эгеси Аллага таандык. ; {{قرآن|Фатиха|3}} : ''Ар-Рохмāнир-Рохиим'' : Ал эбегейсиз Мээримдүү, өзгөчө Ырайымдуу. ; {{قرآن|Фатиха|4}} : ''Маалики йавмид-диин'' : Кыямат сурак күндүн жалгыз Өкүмдары. ; {{قرآن|Фатиха|5}} : ''Иййāка на'буду ва иййāка наста'иин'' : (Оо, Жараткан Алла!) Өзүңө гана кулдук кылабыз, Сенден гана жардам сурайбыз! ; {{قرآن|Фатиха|6}} : ''Иҳдинас-сиротол-мустақиим'' : Бизди Түптүз жолдо туруктуу кыла көр! ; {{قرآن|Фатиха|7}} : ''Сиротол-лазиина ан'амта 'алайҳим ғойрил-мағдууби 'алайҳим валад-доллиин'' : Каарыңа калгандар менен адашкандардын жолуна эмес, Өзүң сыйга бөлөгөн инсандардын жолуна (сала көр)! ===Кыскача түшүндүрмө=== * ¹ Фатиха-ачуучу. * ² Алланын аты. Сыйынууга жалгыз өзү гана татыктуу! * ³ Булар Алланын эң улуу сыпаттарынын экөөсү. Алланын Мээрими менен Ырайымында чек жок! * ⁴ [[Кыямат күнү]] бийлик жүргүзүүчү Ал өзү гана. 78-сүрөнүн 38-39-40-аяттарын караңыз. * ⁵ Ушул сөздү намаз окуган адам кеминде 32 жолу кайталайт. Бирок ага маани береби?! Ал бир Аллага маалым. Биз эмнеге муктаж болсок да, дароо Аллага кайрылууга тийишпиз. Ушул күндө адамзатка сыйынуучулар көбөйдү. Мисалы: бир жумушун бүтүрүү үчүн тааныш издөө, пара бермей, кошомат кылуу ж.б.у.с. * ⁶ Иудейлер менен христиандар; бири Алланын каарына калса, экинчиси адашкандар. Демек, алардын жолу туура эмес. {{br}} == Колдонулган адабият == * "Ыйык Куран маанилеринин кыргызча котормосу". Baski Erkam Matbaasi-2006. - ISBN 9967-23-409-1 :::: Которгондор:Абдышүкүр Исмаилов, Дүйшөн Абдылдаев, Садибакас Доолов, Садык Гавай :::: Текшергендер:Кимсанбай Абдурахманов, Камил Абжапаров == Интернеттеги шилтемелер == * [http://quranacademy.org/quran/1 Фатиха сүрөсү] // QuranAcademy.org {{сүрөлөр|1|—|Аль-Бакара|Фатиха}} [[Категория:Куран сүрөлөрү]] 6kzk640bi15t7j8niicnqgc4qd7dcci 0 51402 515520 514436 2025-06-28T21:45:37Z Aiyanakk 38273 Калып 515520 wikitext text/x-wiki {{ОЖ |статусу = Шаар |кыргызча аталышы = Верона |расмий аталышы = {{lang-it|Verona}} <br /> [[File:Verona montage.jpg|300px|center|Верона шаарынан көрүнүштөр]] |өлкө = Италия |герб = Verona-Stemma.svg |желек = Flag of Verona.svg |lat_dir = N |lat_deg = 45 |lat_min = 26 |lat_sec = 0 |lon_dir = E |lon_deg = 10 |lon_min = 59 |lon_sec = 0 |CoordAddon = type:city_region:IT |CoordScale = 30000 |ЯндексКарта = https://yandex.com/maps/?text=Verona%2C%20Italy |өлкөнүн картасынын өлчөмү = 300 |аймактын картасынын өлчөмү = 300 |аймактын түрү = Венето облусу |ички бөлүнүшү = Верона провинциясы |башчысынын түрү = Мэр |башчысы = Дамаско Томмазо |берилген статусу = Шаар |бийиктиги = 59 |ОЖ борборунун бийиктиги = 5 |климаты = [[Жер ортолук деңиз]] климаты |расмий тили = Италян тили |калкы = 258 000 |элди каттоо жылы = 2023 |улуттук курамы = Италиялыктар |диний курамы = [[Католицизм]] |этнохороним = Веронезе (Вероналыктар) |убакыт аралыгы = +1 |DST = +2 |телефон коду = +39 045 |почта индекси = 37100 |Commons түрмөгүндө = Verona |сайты = https://www.comune.verona.it |сайтынын тили = it |автоунаа коду = VR |сүрөт=Italia - Verona - panoramio (9).jpg}} '''Верона —''' Түндүк [[Италия|Италиядагы]] шаар. Венеция облусунда, Верона провинциясынын административдик борбору. Калкы 262,1 миң (2006). Адиже дарыясынын боюнда. Альп тоолорундагы Бреннер ашуусун өрдөй берген жердеги жолдор тоому. Б. з. ч. 3-кылымдан белгилүү, б. з. ч. 89-жылдан Рим колониясы. Веронанын 12-кылымда шаар-мамлекет болгон. 1405-жылдан Венециянын ээлиги. 1797-ж. Венеция менен бирге Австрияга, 1866-ж. Италия королдугуна кошулган. Экинчи дүйнөлүк согушта катуу талкаланган. Байыркы рим театры (б. з. ч. 1-кдын аягы), чептердин калдыктары, Понте-Пьетра көпүрөсү, роман стилиндеги курулуштар, соборлор, чиркөөлөр, Кастелвеккьо сепили (14-к.; Скалигер көпүрөсү менен) ж. б. сакталган. Шаардын эски бөлүгү Бүткүл дүйнөлүк мурастын тизмесине кирген. Музейлер, заманбап сүрөт галереясы, филармония, театрлар бар. Италиянын тамак-аш өнөр жайынын ири борбору (эт, балык, шарап, кондитер азыктары). Түстүү металлургия (цинк жана коргошун эритилет), машина куруу (айыл чарба, электроника ж. б.), химия (резинатехникалык буюмдары, пластмасса), полиграфия, текстиль, тигүү, бут кийим, жыгаччылык, кагаз, эмерек өнөр жай ишканалары иштейт. ==Колдонулган адабияттар== * [[“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы]]: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055-4 {{Калып:Италия шаарлары (калкы боюнча)}} [[Категория:Шаарлар]] [[Категория:Италия]] 9as6pa4mzabxcnb2qjla3o9x5fcmw8g 0 57031 515519 514449 2025-06-28T21:43:57Z Aiyanakk 38273 Калып 515519 wikitext text/x-wiki {{ОЖ |статусу = Шаар |кыргызча аталышы = Неаполь |расмий аталышы = {{lang-it|Napoli}} <br /> [[File:Collage of Naples.jpg|300px|center|Неаполь шаарынан көрүнүштөр]] |өлкө = Италия |герб = Napoli-Stemma (without ornaments).svg |желек = Flag of Naples.svg |lat_dir = N |lat_deg = 40 |lat_min = 50 |lat_sec = 10 |lon_dir = E |lon_deg = 14 |lon_min = 15 |lon_sec = 20 |CoordAddon = type:city_region:IT |CoordScale = 30000 |ЯндексКарта = https://yandex.com/maps/?text=Naples%2C%20Italy |өлкөнүн картасынын өлчөмү = 300 |аймактын картасынын өлчөмү = 300 |аймактын түрү = Кампания облусу |ички бөлүнүшү = Неаполь метрополитен шаары |башчысынын түрү = Мэр |башчысы = Луиджи де Магистрис |берилген статусу = Шаар |ОЖ борборунун бийиктиги = 17 |климаты = [[Жер ортолук деңиз]] климаты |расмий тили = Италян тили |калкы = 962 003 |элди каттоо жылы = 2023 |агломерация = 3 100 000 |улуттук курамы = Италиялыктар, арабтар, башка иммигранттар |диний курамы = [[Католицизм]] |этнохороним = Неаполитанец, Неапольдуктар |убакыт аралыгы = +1 |DST = +2 |телефон коду = +39 081 |почта индекси = 80100–80147 |Commons түрмөгүндө = Naples |сайты = [https://www.comune.napoli.it www.comune.napoli.it] |сайтынын тили = it |автоунаа коду = NA |сүрөт = Naples from the Castello Sant Elmo with Abbazia San Martino the port and the Vesuv.jpg }} '''Неаполь''' — Түштүк [[Италия|Италиядагы]] шаар. [[Тиррен деңизи|Ал Тиррен деңизинин]] Неаполь булуңунун жээгинде, Везувий жанар тоосунун этегинде жайгашкан. Кампания облусунун жана Неаполь провинциясынын административдик борбору болуп саналат. Эл аралык аэропорту бар жана метрополитени иштейт. Порт аркылуу жылына 10 миллиондон ашык жүк ташылат. == Калкы == 2010-жылга карата 1 миллионго жакын. Неаполь Италиянын түштүгүндөгү маанилүү экономикалык жана маданий борборлордун бири. Мында нефть ажыратуу, нефть-химиялык, металлургия, машина куруу (анын ичинде кеме куруу жана электр-техникалык), жеңил өнөр жай, тамак-аш (ири макарон фабрикалары), кагаз өндүрүшү иштейт. Шаарда 1224-жылы негизделген университет, Европадагы эң ири археологиялык музейлер, Сан-Мартино музейи, улуттук музей жана башка бир катар музейлер бар. Ошондой эле Каподимонте сүрөт галереясы, 18-кылымда курулган «Сан-Карло» опера театры жана 1806-жылы ачылган консерватория жайгашкан. == Тарыхы== Мурда Неаполь Грекиянын ээлигинде болгон. Б.з.ч. 327–26-жылдары Рим тарабынан басып алынган. Б.з. 5–6-кылымдарда Византия империясынын көзөмөлүндө турган. 13-кылымдын экинчи жарымында Сицилия королдугунун курамына кирген. 1282–1442, 1501–1504 жана 1806–1815-жылдары Неаполитан королдугунун борбору болгон. 1815–1860-жылдары эки королдуктун тең административдик борбору болуп кызмат кылган. Шаарда акыркы христиан катакомбалары, 5-кылымдагы Сан-Жованни Баптистерийи, 12-кылымдагы Кастель дель Ово жана 13–15-кылымдардагы Кастель Нуово сепилдери бар. Ошондой эле готика, ренессанс жана барокко стилдериндеги көптөгөн чиркөөлөр, ак сарайлар, 14–17-кылымдардагы Чертоза де Сан-Мартино кечилканасы жайгашкан. Неапольдун түштүк-чыгышында байыркы Помпей шаарынын калдыктары сакталып турат. Неаполь бүгүнкү күндө эл аралык туризмдин маанилүү борбору болуп саналат. ==Булактар== * [[“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы]]: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111-7 * [https://www.comune.napoli.it/home https://www.comune.napoli.it] Шаардык коммунанын расмий сайты {{Калып:Италия шаарлары (калкы боюнча)}} [[Категория:Италия]] [[Категория:Шаарлар]] mfydqun3yzs2bwdq48x3kg2bzj8bvse 0 82974 515518 514555 2025-06-28T21:41:59Z Aiyanakk 38273 Калып 515518 wikitext text/x-wiki {{ОЖ |статусу = Шаар |кыргызча аталышы = Турин |расмий аталышы = {{lang-it|Torino}} <br /> [[File:Turin collage.png|300px|center|Турин шаарынан көрүнүштөр]] |өлкө = Италия |герб = Stemma di Torino (CoA of Turin) heraldic (2023).svg |желек = Flag of Turin.svg |lat_dir = N |lat_deg = 45 |lat_min = 4 |lat_sec = 15 |lon_dir = E |lon_deg = 7 |lon_min = 41 |lon_sec = 4 |CoordAddon = type:city_region:IT |CoordScale = 30000 |ЯндексКарта = https://yandex.com/maps/?text=Turin%2C%20Italy |өлкөнүн картасынын өлчөмү = 300 |аймактын картасынын өлчөмү = 300 |аймактын түрү = Пьемонт облусу |ички бөлүнүшү = Турин метрополитен шаары |башчысынын түрү = Мэр |башчысы = Стефано Ло Руссо |берилген статусу = Шаар |ОЖ борборунун бийиктиги = 239 |климаты = [[Жер ортолук деңиз|Жер ортолук деңиз климаты]] менен [[континенттик климат]]тын аралашмасы |расмий тили = Италян тили |калкы = 843 241 |элди каттоо жылы = 2023 |агломерация = 1 700 000 |улуттук курамы = Италиялыктар, румындар, марокколуктар, албандыктар, кытайлар |диний курамы = [[Католицизм]], башка |этнохороним = Туриндиктер |убакыт аралыгы = +1 |DST = +2 |телефон коду = +39 011 |почта индекси = 10100 |Commons түрмөгүндө = Turin |сайты = [https://www.comune.torino.it www.comune.torino.it] |сайтынын тили = it |автоунаа коду = TO |сүрөт = Turin Montage.png }} '''Турин —''' [[Италия|Италиянын]] түндүгүндөгү ири шаар, Пьемонт облусунун жана Турин метрополитен шаарынын административдик борбору. Шаар По жана Дора-Рипария дарыяларынын кошулган жеринде жайгашкан. == Калкы == 2010-жылкыга карата 860,0 миң киши жашайт. == Тарыхы == Турин шаарынын тарыхы бай жана терең. Император Августтун мезгилинен тартып Рим империясынын ээлигине өткөн. 1563–1720-жылдары Савой герцогдугунун, 1720–1861-жылдары (мезгил-мезгили менен) Сардиния королдугунун, ал эми 1861–1865-жылдары Италия Королдугунун борбору болгон. == Экономикасы == Шаар Италиянын эң өнүккөн индустриалдык шаарларынын бири. Шаарда төмөнкү тармактарда ири ишканалар жайгашкан: * Автомобил куруу: FIAT автоконцерни жана анын көптөгөн туунду заводдору * Авиа куруу жана айыл чарба техникасы * Электроника, анын ичинде аскерий приборлор * Химия жана дары-дармек өндүрүшү * Текстиль, тамак-аш жана басма өнөр жайы Шаар Италиянын саркеч мода индустриясынын да маанилүү борбору болуп саналат. == Маданияты == * Музейлер: Шаардык көөнө искусство музейи, Египет музейи, сүрөт галереялар * Архитектуралык эстеликтер: Турин собору (15–18-к.), Сан-Лоренцо чиркөөсү (17-к.), Суперга базиликасы (18-к.) 1997-жылы Реале, Кариньяно, Мадама ак сарайлары жана Валентино сепили ЮНЕСКОнун Бүткүл дүйнөлүк мурастар тизмесине киргизилген. == Колдонулган адабияттар == «Кыргызстан». Улуттук энциклопедия: 7-том / Башкы ред. Ү. А. Асанов. К 97. Б.: «Кыргыз энциклопедиясы» башкы редакциясы, 2015. - 832 б., илл. ISBN 978-9967-14-125-4 {{Калып:Италия шаарлары (калкы боюнча)}} [[Category:Италия]] 1ovjnlq8p73tlovt1kdje4iir9j57n0 0 134501 515514 514354 2025-06-28T16:31:53Z 200.24.154.85 515514 wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Тувалу |Расмий аталышы = {{lang-en|Tuvalu}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Tuvalu.svg |Желек = Flag of Tuvalu.svg |Гимн аталышы = Tuvalu mo te Atua |Аудио = |Урааны = Tuvalu mo te Atua (Тувалу — Кудуреттүү Кудай жакта) |Башкаруу формасы = [[Конституциялык монархия]] |Картада = Tuvalu_on_the_globe_(Polynesia_centered).svg | lat_dir = S | lat_deg = 8 | lat_min = 31 | lon_dir = E | lon_deg = 179 | lon_min = 13 | region = TV | CoordScale = 2000000 |Тили = [[тувалу тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[1-октябрь]] [[1978-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]] |Борбор шаары = [[Фунафути]] |Ири шаарлар = [[Фунафути]], [[Ваиаку]] |Башчыларынын милдеттери = [[Король]]<br>[[Генерал-губернатор]]<br>[[Премьер-министр]] |Башчылары = [[Чарльз III]]<br>Тофига Фалани<br>Фелети Тео |Аянты = 26 |Суу пайызы = |Аянты боюнча орду = 191-орун |Калкы = 11,900 |Калкы боюнча орду = 194-орун |Калкты каттоо жылы = 2021 |Калктын жыштыгы = 475,88 |ИДӨ (САМ) = 63 млн | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2023 | ИДӨ (САМ) боюнча = 196-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 5,765 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 154-орун | ИДӨ (номинал) = 63 млн | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2023 | ИДӨ (номинал) боюнча = 186-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 5,772 |Акча бирдиги = [[Тувалу доллары]] (TVD) <br> [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,641 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#00сс33;">'''жогору'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 130-орун |ЭОК = |Этнохороним = тувалулук, тувалулуктар |Домени = [[.tv]] |Телефон коду = 688 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = |Түшүнүктөр = <center>[[commons:Category:Tuvalu|'''Викиказынадагы медиафайлдар''']]</center> }} '''Тувалу''' ({{Lang-tvl|Tuvalu}}, {{lang-en|Tuvalu}}), [[1975-жыл|1975-жылга]] чейин Эллис аралдары) — [[Тынч океан|Тынч океанынын]] [[Полинезия]] аймагында жайгашкан мамлекет. Тувалу архипелагындагы 5 атолл жана 4 аралда жайгашкан. Аралдар 350 чакырымга чачырап жайгашкан, аралдардын ортосундагы аралык 50-100 чакырымды түзөт. Жалпы аянты — 26 км². Өлкөнүн калкы - 11 900 адам<ref>The World Bank. [https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=TV Тувалунун калкынын жалпы саны.]</ref>. Борбору — [[Фунафути]] шаары. == Этимология == Аралдары өзүнүн азыркы аталышын [[1975-жыл|1975-жылы]] гана алган жана тувалу тилинен которгондо «бирге турган сегизөө» деген маанини билдирет<ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-16340166 Tuvalu profile - Timeline]</ref>. Биринчи европалык аралдарды ачкан Альваро Менданья де Нейра архипелагды «Лагуна аралдары» деп атаган жана [[1819-жыл|1819-жылы]] бул аралдар «Эллис аралдары» атылышын алган<ref>[https://runivers.ru/lib/book3182/?ysclid=lz88f2d4op112906750 Брокгауз жана Ефрондун энциклопедиялык сөздүгү]</ref>. == Тарых == === Байыркы мезгил === Тувалу элинин келип чыгышы болжол менен 3000 жыл мурун Тынч океанга адамдардын көчүп келүүсү жөнүндөгү теорияларда каралат. Европалыктар келгенге чейин, жакынкы аралдардын калкы, анын ичинде [[Самоа]] менен [[Тонга|Тонганын]] ортосунда каноэ менен саякаттап турушкан<ref>[https://books.google.ru/books?vid=9780824827502&redir_esc=y The Quest for Origins: Who First Discovered and Settled the Pacific Islands?]</ref>. Тувалунун тогуз аралынын сегизинде адамдар жашаган. Бул тувалу тилиндеги «бирге турган сегиз» дегенди билдирген Тувалу аталышынын келип чыгышына түрткү болгон. Нануманга үңкүрүндөгү өрттүн далилдери адамдардын аралдарды миңдеген жылдар бою жашап келгенин көрсөтүп турат. Тувалу аралдарындагы маанилүү жаратуу мифтеринин бири — Тувалу аралдарын жараткан деп эсептелген те Пуси мо те Али ([[Куртбалык түспөлдүүлөр|куртбалык]] жана [[Арноглоссосымактар|арноглоссосымак]] балык) жөнүндөгү уламыш. Те Али ([[Арноглоссосымактар|арноглоссосымак]] балык) Тувалунун жалпак атоллдорунун келип чыгышында манилүү ролду элеген деп эсептелет, ал эми те Пуси ([[Куртбалык түспөлдүүлөр|куртбалык]]) тувалулуктардын жашоосунда маанилүү болгон Кокос пальмаларынын жаратуучусу деп саналат. Ар кайсы аралдарда отурукташкан тувалулуктардын ата-бабалары ар кандай болгон. Ниутао<ref>[https://catalogue.nla.gov.au/catalog/159290 A brief history of Niutao / Pulekai A. Sogivalu]</ref>, Фунафути жана Вайтупуда жашаган тургундардын түпкү ата-бабалары Самоадан<ref name=":6">Simati Faaniu. [https://books.google.ru/books?id=NWaSHqXlS30C&redir_esc=y Tuvalu: A History]</ref>, ал эми Нанумеада жашаган тургундардын түпкү ата-бабалары Тонгадан келип отурукташкан деп айтылып келет<ref>[https://web.archive.org/web/20081015043119/http://www.jps.auckland.ac.nz/document/Volume_38_1929/Field_notes_on_the_culture_of_Vaitupu%2C_Ellice_Islands%2C_by_Donald_Gilbert_Kennedy%2C_p_1-99/p1?action=null Field Notes on the Culture of Vaitupu, Ellice Islands]</ref>. === Башка маданияттар менен алгачкы байланыштар === [[Файл:Tuvalu costume.jpg|thumb|left|1841-жылы Америка Кошмо Штаттарынын изилдөө экспедициясы учурунда Альфред Агат тарткан салттуу кийимчен тувалулук эркек адамдын сүрөтү<ref>[[iarchive:greatunitedstate00will/page/240/mode/2up|Stanton, William (1975). The great United States Exploring Expedition of 1838-1842]]</ref>]] Тувалу биринчи жолу европалыктар тарабынан [[1568-жыл|1568-жылдын]] [[16-январь|16-январында]] [[Испания|Испаниядан]] келген Альваро де Менданиянын саякатто учурунда ачылган. Ал Нуиден өтүп, аны Исла де Хесус (испан тилинен которгондо «Ыйсанын аралы» деген маанини билдирет) деп картага түшүргөн. Мындай атап картага түшүрүнүн себеби болуп, аралдарды ачкан күндөн бир күн мурун «Ыйсанын ыйык ысмынын майрамы» белгиленген. Мендания аралдын тургундары менен суу үстүнөн байланышып, бирок кургактыкка түшө алган эмес<ref name=":5">[https://web.archive.org/web/20180210235215/http://www.jps.auckland.ac.nz/document//Volume_68_1959/Volume_68%2C_No._4/Spanish_discoveries_in_the_Pacific%2C_by_H._E._Maude%2C_p_285-326/p1 Maude, H.E. (1959). Spanish Discoveries in the Central Pacific: A Study in Identification]</ref><ref>[https://books.google.ru/books/about/Terra_Australis_Incognita.html?hl=ru&id=3hPC74hbvrQC&redir_esc=y Terra Australis Incognita: The Spanish Quest for the mysterious Great South Land]</ref>. Менданиянын [[Тынч океан|Тынч океаны]] боюнча экинчи саякаты учурунда, [[1595-жыл|1595-жылдын]] [[29-август|29-августунда]] Ниулакитадан өтүп, аны Ла Солитария деп атаган<ref>[https://web.archive.org/web/20181215134048/http://www.jps.auckland.ac.nz/document/Volume_89_1980/Volume_89%2C_No._2/The_%26apos%3Bmystery%26apos%3B_of_Gran_Cocal%3A_European_discovery_and_mis-discovery_in_Tuvalu%2C_by_Doug_Munro%2C_p_167-198/p1 Chambers, Keith S. & Munro, Doug (1980). The Mystery of Gran Cocal: European Discovery and Mis-Discovery in Tuvalu]</ref><ref name=":5" />. [[1764-жыл|1764-жылы]] Дельфин аталыштагы кеменин капитаны Жон Байрон жер шарын айланып чыгуу учурунда Тувалу аралдарынан өткөн<ref>[https://www.solarnavigator.net/circumnavigation.htm Circumnavigation: Notable global maritime circumnavigations]</ref>. Ал азыркы Тувалунун атоллдорун Лагуна аралдары деп атаган. [[1781-жыл|1781-жылы]] [[5-май|5-майда]] [[Филиппин|Филиппинден]] Жаңы Испанияга Тынч океанынын түштүгүнөн өтүүгө аракет кылган испан аскер-деңиз офицери Франсиско Мурель де ла Руа, Нанумея аралынан биринчи болуп өткөн жана аралды Сан Августин деп атаган.<ref>[https://kids.kiddle.co/Francisco_Antonio_Mourelle Francisco Antonio Mourelle facts for kids]</ref> [[1809-жыл|1809-жылы]] «Элизабетта» кемесинин капитаны Паттерсон [[Австралия|Австралиянын]] [[Сидней]] шаарындагы Порт-Жексондон [[Кытай|Кытайга]] соода сапары менен баратып, тувалунун түндүгүндөгү суулардан өтүп баратып Нанумея аралын ачкан<ref>Keith S. Chambers & Doug Munro, The Mystery of Gran Cocal: European Discovery and Mis-Discovery in Tuvalu, 89(2) (1980) The Journal of the Polynesian Society, 167–198</ref>. [[1819-жыл|1819-жылы]] май айында [[Нью-Йорк|Нью-Йорктук]] Арент Шейлер де Пейстер куралдуу бригантин «Ребекка» кемесинин капитаны, британиялык желектин астында Түштүк Тувалу сууларынан сүзүп өткөн<ref>De Peyster, Arent Schuyler, 1779-1863. [[iarchive:cihm_04051|Details of the discovery of the Ellice and de Peyster Islands in the Pacific Ocean in May, 1819]]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20170703170833/http://corbett-family-history.com/de-peyster The De Peysters]</ref>. Арент Шейлер де Пейстер Нукуфетау менен Фунафути аралдарын көрүп, англис саясатчысы, парламенттин депутаты жана «Ребекка» кемесиндеги жүктүн ээси Эдвард Эллистин урматынан Эллис аралы деп атаган<ref>[https://web.archive.org/web/20230411075300/https://nla.gov.au/nla.obj-325281389/view?sectionId=nla.obj-333938427&partId=nla.obj-325342876#page/n84/mode/1up What's In A Name? Ellice Islands Commemorate Long-Forgotten Politician]</ref>. Эллис деген аталыш англис гидрографы Александр Жорж Финдлейдин изилдөөлөрүнүн негизинде бул аймактагы бардык тогуз аралдарга берилген<ref>[[iarchive:adirectoryforna02findgoog|The coasts of the Pacific Ocean]]</ref>. 1820-жылы орус изилдөөчүсү Михаил Лазарев Нукуфетауга «Мирный» кемесинин башчысы катары барган<ref name=":6" />. «Ла Коквиллдин» капитаны Луи-Исидор Дюперри 1824-жылы май айында Жерди айланып чыгуу саякаты учурунда (1822-1825) Нанумангадан өткөн<ref>{{Cite web |title=Duperrey and the Discovery of Nanumaga in 1824: An episode in Pacific Exploration |url=https://aamh.asn.au/uploads/documents/TGC/Great_Circle_Papers_Index_1979-2021.pdf |accessdate=2024-10-03 |archivedate=2024-10-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241007091418/https://aamh.asn.au/uploads/documents/TGC/Great_Circle_Papers_Index_1979-2021.pdf }}</ref>. Капитан Керзендин, башчылыгы астындагы фрегат «Мария Рейгерсберг»<ref>[http://warshipsresearch.blogspot.com/2011/12/dutch-warships-avaible-but-not-in.html Dutch warships avaible but not in active service in August 1834]</ref> жана капитан Ээгдин башчылыгы астындагы корвет «Полукс» Нуи аралын 1825-жылдын 14-июнунда ачышып, негизги аралын Нидерланд Эйланд деп аташкан<ref>[https://archive.org/details/aanteekeningeng00troogoog/page/n1/mode/2up?view=theater Aanteekeningen Gehouden Op Eene Reis Om de Wereld]</ref>. Аралдар XIX кылымдын аягында, Эллис аралдарын «Кюракоа» кемесинин капитаны Герберт Гибсон тарабынан Британиянын протектораты деп жарыяланган жана Британиянын таасири астында болгон. === Соода уюмдары жана соодагерлер === [[Файл:Tuvalu - Location Map (2013) - TUV - UNOCHA.svg|thumb|right|upright=1.35|Тувалунун аралдары]] Соода-сатык менен алектенген компаниялар Тувалуда XIX кылымдын ортосунда активдүү иштерди алып барышкан. Соода-сатык менен алектенген компаниялар аралдарда жашаган ак терилүү (палаги) соодагерлерди жалдашкан. Тувалуга биринчи европалык болуп Жон О'Брайен (Жек деген ысым менен таанымал болгон) отурукташкан, ал 1850-жылдары Фунафутиде соодагерлик менен алектенген. [[1892-жыл|1892-жылы]] «Роялист» кемесинин капитаны Эдвард Дэвис ар бир аралдагы соода-сатык иштери жана соодагерлер жөнүндө баяндама даярдаган. Капитан Дэвис Эллистин маалыматтына ылайык төмөнкү европалык соодагерлер аныктаган: Эдмунд Даффи (Нанумеа), Жек Бакланд (Ниутао), Гарри Ниц (Вайтупу), Жон О'Брайен (Фунафути), Альфред Рестио, Эмиль Фенисо (Нукуфетау) жана Мартин Клейс (Нуи).[52][53] Ошол мезгилде палаги соодагерлеринин көбү атоллдордо жашашып, соода компанияларынын агенти катары кызмат кылышкан. Айрым аралдарда бир нече, бири-бири менен атаандаштык кылган соодагерлер болсо, кээ бир аралдарда бир гана соодагер болгон<ref name=":7">[https://www.researchgate.net/profile/Doug-Munro The Lives and Times of Resident Traders in Tuvalu: An Exercise in History from Below]</ref>. [[1890-жыл|1890-жылдары]] Тынч океанындагы соода компанияларынын ишинде структуралык өзгөрүүлөр болгон; алар ар бир аралда соодагерлерди жайгаштыруу практикасынан баш тартып, кеме менен аралдарга алынып келинген товарлар арал тургундарына ортомчусуз түздөн-түз сатыла баштаган<ref name=":7" />. 1880-жылдары Тувалудагы палаги соодагерлеринин саны азайган, алардын акыркылары Ниутаодо Фред Уибли, Нукуфетауда Альфред Рестио жана Нуиде Мартин Клейс болгон. [[1909-жыл|1909-жылы]] соода компанияларын өкүлү болгон палаги соодагерлери толугу менен жоюлган. === Илимий экспедициялар жана саякатчылар === [[Файл:Nukufetauman1831.jpg|thumb|left|Нукуфетау атолунун тургуну, 1841 жылы Альфред Томас Агат тарабынан тартылган]] Чарльз Уилкс жетектеген Америка Кошмо Штаттарынын изилдөө экспедициясы 1841-жылы Фунафути, Нукуфетау жана Вайтупу аралдарына келген<ref>[https://wellcomecollection.org/works/wusjn9ah The Wilkes expedition : the first United States Exploring Expedition, 1838-1842 / David B. Tyler.]</ref>. Бул экспедиция учурунда гравер жана иллюстратор Альфред Томас Агат Нукуфетаунун эркектеринин кийимдерин жана татуировкаларын кагаз бетине түшүргөн<ref>[[iarchive:UnitedStatesExpXXAtUnit|United States Exploring Expedition (1838-1842)]]</ref>. [[Файл:H-C-Fassett-Ellice-Is-1900.jpg|thumb|Фунафутинин аял тургуну. Гарри Клиффорд Фассеттин 1990-жылы тарткан сүрөтү]] 1885 же 1886-жылы [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиялык]] фотограф Томас Эндрю Фунафути<ref>[https://collections.tepapa.govt.nz/object/1238498 Washing Hole Funafuti. From the album: Views in the Pacific Islands]</ref> жана Нуи<ref>[https://collections.tepapa.govt.nz/object/1238504 Mission House Nui. From the album: Views in the Pacific Islands]</ref> аралдарына саякат жасаган<ref>[https://collections.tepapa.govt.nz/object/1238500 Bread fruit tree Nui. From the album: Views in the Pacific Islands]</ref>. 1890-жылы Роберт Луис Стивенсон, анын жубайы Фанни Вандегрифт Стивенсон жана анын уулу Ллойд Осборн Эллис аралдарынын Фунафути, Ниутао жана Нанумеа аралдарына келип бир топ манилүү маалыматтарды топтошкон<ref>[https://web.archive.org/web/20051215064230/http://www.janeresture.com/index.htm The Tuvalu Visit of Robert Louis Stevenson]</ref>. 1894-жылы граф Рудольф Фестетикс де Толна, анын жубайы Эйла жана анын кызы Бланш Хаггин Фунафути барышып эркектер менен аялдарды бир нече күн сүрөткө тартышып, тарыхый жактан чоң эмгектерди жаратышкан<ref>[https://web.archive.org/web/20110721111935/http://www.neprajz.hu/ Megnyílt a Xántus kávézó]</ref>. === Колониялык башкаруу === [[Файл:1939 & 1956 stamps of the Gilbert and Ellice Islands.jpg|thumb|Георг VI жана Елизавета II cүрөттөрү түшүрүлгөн Гилберт жана Эллис аралдарынын почта маркалары]] Эллис аралдары 1892-1916-жылдары аралыгында Британиянын Батыш Тынч океан аймактарынын бир бөлүгү катары Гилберт аралдарында жайгашкан резидент комиссары тарабынан Британиянын протектораты катары башкарылган. Британиянын Батыш Тынч океан аймактарынын башкаруусу 1916-жылы аяктаган, Гилберт жана Эллис аралдарынын колониясы түзүлгөн, ал 1975-жылдын октябрына чейин Британиянын колониясы болуп эсептелген. === Экинчи Дүйнөлүк согуш === Экинчи дүйнөлүк согуш учурунда Эллис аралдары Британиянын колониясы катары союздаштар бирлигине кирген. Согуштун башында Жапондор азыркы Кирибатидеги Макин, Тарава жана башка аралдарды басып алышкан. Америка Кошмо Штаттарынын деңиз аскерлери Фунафутиге 1942-жылдын 2-октябрында<ref>[https://web.archive.org/web/20020306212834/http://www.pacificwrecks.com/provinces/tuvalu.html Tuvalu (Noumea)] </ref> жана Нанумеа менен Нукуфетауга 1943-жылдын августунда келишкен. Фунафути аралын жапон аскерлери басып алып, Гилберт аралдарына (Кирибати) деңиз аркылуу кол салууга даярдык көрүү үчүн база катары колдонушкан<ref>[https://catalogue.nla.gov.au/catalog/2104346 Strategic atolls : Tuvalu and the Second World War / Peter McQuarrie]</ref>. Аралдын тургундары америкалык аскерлерге Фунафути, Нанумеа жана Нукуфетауда аба майдандарын курууга жана кемелерден азык-түлүк түшүрүүгө жардам беришкен<ref>[https://web.archive.org/web/20200807033725/https://www.307bg.net/memoirs/WWII_in_Tuvalu.pdf World War II in Tuvalu]</ref>. Фунафутиде аралдын тургундары америкалык аскерлерге Фонгафаледеги Фунафути аба майданын жана деңиз базасын курууга мүмкүнчүлүк берүү үчүн кичинекей аралдарга көчүп кетишкен.АКШнын Патрулдук торпеда кайыктары жана суу учактары Фунафути аскер базасында 1942-жылдын 2-ноябрынан 1944-жылдын 11-майына чейин жайгашкан<ref>[https://web.archive.org/web/20220730060003/https://pacificwrecks.com/airfields/tuvalu/motulalo/index.html Motulalo Airfield (Nukufetau Airfield)]</ref>. Согуштан кийин Фунафутидеги аскердик аэропортунун ордунда Фунафути эл аралык аэропорту иштеп баштаган. === Экинчи Дүйнөлүк согуштан кийин көз карандысыздыкка жетүү === Экинчи дүйнөлүк согуштан кийин Бириккен Улуттар Уюмунун түзүлүшү жана Бириккен Улуттар Уюмунун колонияны жоюу боюнча атайын комитетинин ишинин натыйжасында Тынч океанындагы Британ колониялары өз алдынча чечим чыгаруу укугун алышкан<ref>[https://thepolynesiansociety.org/jps/index.php/JPS/article/view/JPS.121.2.02 The Colonial and Postcolonial Roots of Ethnonationalism in Tuvalu]</ref>. 1974-жылы архипелагда референдум өткөрүлүп, анын натыйжасында калкынын көпчүлүгү полинезиялыктар болгон Эллис аралдары негизинен микронезиялыктар жашаган Гилберт аралдарынан бөлүнүп чыккан<ref>[https://web.archive.org/web/20171202095641/https://www.islandstudies.ca/sites/islandstudies.ca/files/ISJ-7-1-2012-McIntyre.pdf The Partition of the Gilbert and Ellice Islands]</ref>. 1976-жылы Тувалу долларын кабыл алган жана Австралия доллары менен бирге жүгүртүлгөн<ref>[https://core.ac.uk/download/pdf/156690629.pdf Pacific island countries and dollarisation]</ref>. === Эгемендик мезгили === Тоарипи Лаути [[1978-жыл|1978-жылы]] 1-октябрда Тувалу көз карандысыз мамлекет болуп калганда биринчи премьер-министр болуп шайланган. Бул күн өлкөнүн эгемендүүлүк күнү катары да белгиленет жана мамлекеттик майрам болуп саналат<ref>[https://nationaltoday.com/tuvalu-independence-day/#:~:text=Tuvalu%20Independence%20Day%20is%20remembered,Polynesian%20region%20of%20the%20oceans Tuvalu Independence Day]</ref>. [[1982-жыл|1982-жылы]] [[26 Октябрь (Тогуздун айы)|26-октябрда]] [[Елизавета II]] тувалуга атайын падышалык сапары менен барган. [[2000-жыл|2000-жылдын]] 5-сентябрында Тувалу Бириккен Улуттар Уюмунуна 189-мүчөсү болуп кирген<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/913240.stm Tiny Tuvalu joins UN]</ref>. [[2022-жыл|2022-жылдын]] 15-ноябрында, деңиз деңгээлинин көтөрүлүшүнөн улам, Тувалу өзүнүн маданий мурасын сактоо үчүн санариптик көчүрмөсүн түзүү пландарын жарыялаган<ref>[https://www.abc.net.au/pacific/programs/pacificbeat/tuvalua-metaverse-climat-change/101658730 Tuvalu to create a digital replica of country as it faces impacts of climate change]</ref>. [[2023-жыл|2023-жылдын]] 10-ноябрында Тувалу Австралия менен Фалепили Биримдиги келишимине кол койгон<ref>[https://www.pm.gov.au/media/joint-statement-falepili-union-between-tuvalu-and-australia Joint statement on the Falepili Union between Tuvalu and Australia]</ref>. Тувалу тилинде Фалепили жакшы коңшулуктун, камкордуктун жана өз ара урматтоонун салттуу баалуулуктарын сүрөттөйт<ref name=":8">[https://www.theguardian.com/australia-news/2023/nov/10/australia-to-offer-residency-to-tuvalu-residents-displaced-by-climate-change Australia to offer residency to Tuvalu citizens displaced by climate change]</ref>. Келишимде климаттын өзгөрүшү жана коопсуздук жөнүндө жазылган. Келишимди ишке ашырууда Австралия Тувалуга кошкон салымын көбөйтүүнү камтыйт<ref name=":8" />. Австралия ошондой эле Тувалунун 280 жаранына жыл сайын Австралияга көчүп келүүгө жол ачат, бул тувалулуктар үчүн климатка байланыштуу мобилдүүлүктү камсыз кылат<ref name=":8" />. == География == [[Файл:Tuvalu-CIA WFB Map.png|thumb|Тувалунун картасы]] [[Файл:Tuvalu Funafuti atoll beach.jpg|thumb|right|Фунафути атолундагы океан жээги]] Полинезиялык Тувалу мамлекети экватордун түштүгүндө [[Тынч океан|Тынч океанында]] жайгашкан атоллдордун жана аралдардын топторунан турат. Өлкөнүн борбору [[Фунафути]] атоллдо жайгашкан шаары [[Фижи|Фижинин]] борбору [[Сува]] шаарынан 1050 чакырым түндүктө жана [[Австралия|Австралиянын]] эң ири шаары [[Сидней|Сиднейден]] 4000 чакырым түндүк-чыгышта жайгашкан<ref name=":0">[https://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Tuvalu-LOCATION-SIZE-AND-EXTENT.html Encyclopedia of the Nations. Tuvalu - Location, size, and extent]</ref>. Эң жакын аралдар [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык жана Тувалунун түндүк-батышында жайгашкан [[Гилберт аралдары]] жана түштүк-чыгышта [[Франция|Францияга]] таандык [[Уоллис жана Футуна|Уоллис жана Футуна аралдары]] жайгашкан. Тувалунун кургактыгынын аянты болгону 26 км²<ref name=":1">[https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/area/ CIA. The World Fact Book. Tuvalu. Area] </ref>, ал эми лагуналары ээлеген аймактын аянты 494 км² ашат<ref name=":1" />. Өлкө 5 атоллдо (Нанумеа, Нуи, Нукулаэлаэ, Нукуфетау, Фунафути), 3 жапыз коралл аралдарында (Нануманга, Ниулакита, Ниутао) жана бир атолл/риф аралында (Ваитупу) жайгашкан<ref name=":2">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Tuvalu/30.pdf Sustainable Integrated Water Resources and Wastewater] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210807210736/https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Tuvalu/30.pdf |date=2021-08-07 }} [https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Tuvalu/30.pdf Management in Pacific Island Countries. National Integrated Water Resource Management Diagnostic Report. Tuvalu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210807210736/https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Tuvalu/30.pdf |date=2021-08-07 }}</ref>. Аралдар түндүк-батыштан түштүк-чыгышка 595 км аралыкта жайгашышкан<ref name=":0" />. Архипелагдагы эң чоң арал — Ваитупу атоллу (5,09 км²), эң кичинекейи — Ниулакита атоллу (0,4 км²)<ref>{{Cite web |title=Oceandots. Tuvalu |url=http://ww31.oceandots.com/pacific/tuvalu/ |accessdate=2024-10-01 |archivedate=2022-01-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220117213515/http://ww31.oceandots.com/pacific/tuvalu/ }}</ref>. Өлкөнүн эң жогорку чекити болгону 5 метрге гана жетет<ref name=":1" />. Тувалу аралдарынын эң түндүккүү Нанумеа атоллу, ал эми түштүккүсү Ниулакита. Аралдардагы эки аралдын ортосундагы эң кичинекей аралык 67 км (Нукуфетау/Ваитупу), эң алыскы аралыгы 172 км (Нуи/Ваитупу) чейин жетет. === Геология === Тувалу тогуз аралынын бешөөсү атоллдор. Чарлз Дарвиндин теориясына ылайык, атоллдордун пайда болушу жанар тоо аралдардын сууга чөгүшү жана алардын бетине акырындап кораллдын өсүшү менен байланыштуу. Рифтердин бетинде толкундардын жана агымдардын таасири астында кум акырындык менен топтолуп, океан жээгинин толкундуу зонасында жээк тектери, таштардын сырткы жантайыңкы катмары пайда болгон. Натыйжада, кургактыктагы өсүмдүктөр өсө турган аянтчалар пайда болгон. Ал эми аралда топурактагы жогорку туздарга туруктуу өсүмдүктөр пайда болгон, алар тамырлары менен ар кандай чөкмө тектерди бириктирип, суу жана шамал эрозиясына тоскоол болгон. === Климат === [[Файл:Tuvalu Meteorology Service.jpg|thumb|left|Тувалунун метеорологиялык кызматы, Фонгафале, Фунафути атоллу]] Тувалунун климаты ысык, тропикалык жана түштүк-чыгыштан соккон шамалдарынын таасири астында<ref>[https://weathermondo.com/tuvalu/ Тувалудагы климат кандай?]</ref>. Эки мезгил так айырмаланат: жаанчыл жана кургакчылык мезгилдери. Жаан-чачындын 60% чейин өлчөмү жааган нымдуу мезгил ноябрдан апрелге чейин, ал эми кургакчыл мезгил майдан октябрга чейин созулат<ref name=":2" />. Жылдык орточо жаан-чачын болжол менен 3000 мм, бирок кээде бул көрсөткүч 4000 ммге чейин жетиши мүмкүн. Өлкөнүн түндүгүндөгү аралдары түштүгүндөгү аралдарга караганда кургакчыл климатка ээ жана бул аралдарда үч айга чейин созулган кургакчылык болуп турат<ref name=":3">Ministry for Natural Resources and Environment. 1.2.4 Climate // [https://unfccc.int/resource/docs/natc/tuvnc1.pdf Tuvalu Initial National Communication Under the United Nations Framework Convention On Climate Change]</ref>. Жыл бою абанын температурасы жогору жана 26°Cдан 32°Cга чейин жетет<ref name=":3" />. Тувалу аралдары Тынч океанынын экватордук зонасынын чегиндеги түштүк-батыш пассат шамалдары согуп турган аймакта жайгашкан. Шамалдын басымдуу багыттары түндүк-чыгыштан же түштүк-чыгыштан. Чыгыш же түштүк-чыгыш шамалдары майдан октябрга чейин басымдуулук кылат<ref name=":2" />. Тувалу тропикалык циклондордун терс таасирине дуушар болгон мамлекеттердин бири, циклондор көбүнчө усурларда кыйратуучу күчкө жетет. Мисалы, «Бебе» циклонунун натыйжасында аралдардагы дээрлик бардык турак жайлар талкаланган, дарактардын 90% дан ашыгы кулап, калган 10% катуу жабыркаган, эки адам каза болуп, эки кеме чөгүп кеткен. Чет мамлекеттердин каржылык колдоосунун аркасында гана Тувалуда циклон кыйраткан инфраструктура калыбына келтирилип келет. === Глобалдык климаттын өзгөрүшү === === Топурак === Тувалу топурактары коралл тектүү. Топурак негизинен риф материалдарынан, кораллдардын, акиташтуу балырлардын, фораминифералардын жана моллюскалардын калдыктарынан тургандыгына байланыштуу жергиликтүү топурактын курамы негизинен карбонаттык болуп саналат. Топурактар жогорку щелочтуулугу, көзөнөктүүлүгү (нымдуулукту кармабайт) жана түшүмдүүлүгү төмөндүгү менен айырмаланып турат. Түшүмдүүлүк бир нече факторлорго байланыштуу. Баарынан мурда, органикалык материалдардын курамы жана үлүшү, ошондой эле коралл материалынын үлүшү мааниге ээ. Тувалу топурагындагы кальцийден башка минералдык заттардын курамы абдан аз . Аралдарда фосфаттуу (деңиз канаттууларынын кыгынан пайда болгон) жана гумустуу топурактуу (мангр токойлоруу жавгашкан жерлер) аймактар да бар. === Гидрология === Аянты кичинекей, бийиктиги төмөн жана топурактын борпоңдугунан улам Тувалу аралдарында дарыялар жок<ref name=":2" />. Суу жерге бат сиңип, жер астындагы бир аз шордуу суу линзаларын түзөт<ref name=":4">[https://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Tuvalu-TOPOGRAPHY.html Encyclopedia of the Nations. Tuvalu - Topography]</ref>. Ошондуктан жергиликтүү тургундар жамгырдын суусун чатырлардан чогултуп, бетон цистерналарда сактоого аргасыз болушат. Мурда аралдыктар чарбалыкка колдонуулучу сууну казылган кудуктардан алышкан, бирок туздуу деңиз суусу жана саркынды суулар жер астындагы суулар менен аралашып, жер астындагы сууларды булгаган<ref name=":4" />. === Флора жана фауна === Атоллдордун өсүмдүктөр дүйнөсү бир түрдүү — бул аралдардын бетинин олуттуу бөлүгү кокос пальмалары жана башка тамак-аш өсүмдүктөрү отургузулгандыгына байланыштуу<ref name=":15">[https://web.archive.org/web/20140425021208/http://piasdgserver.usp.ac.fj/gsdl/collect/dig-gov/index/assoc/HASHf9c6.dir/First%20National%20Report%20for%20Tuvalu.pdf United Nations Convention to Combat Desertification National Report]</ref>. Жээктеринде күндү сүйгөн сцеволалар, турнефорциялар, панданустар өсөт. Аралдардын ички бөлүктөрүндө папоротниктер, канавалезиялар, мангрлар, башка бадал өсүмдүктөрү, кокос пальмалары, нан бактары, банан плантациялары бар. Охрозия, гуаттарда, калофиллум жана башкалар сыяктуу жазы жалбырактуу дарактар көп кездешет. Тувалуда жалпысынан тамырлуу өсүмдүктөрүнүн 86 түрү катталган, алардын 44 жергиликтүү өсүмдүктөр. Алардын бири да эндемик эмес<ref>{{Cite web |title=Wetlands in Tuvalu |url=http://ramsar.wetlands.org/Portals/15/Tuvalu.pdf |accessdate=2011-08-10 |archivedate=2011-08-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110817130513/http://ramsar.wetlands.org/Portals/15/Tuvalu.pdf }}</ref>. Өлкөнүн жаныбарлар дүйнөсү аз түрлүү жана негизинен интродукция түрлөрү кездешет. Сүт эмүүчүлөрдөн чочко, келемиш, ит жана мышык кездешет. Аралдардагы деңиз канаттууларынын популяциясы анча көп эмес, анткени аларга жергиликтүү тургундар мергенчилик кылышат. Адамдар жашабаган аралдарда фрегаттар, бакландар, буревестниктер уялашат. Майда кескелдириктер, жыландар, крабдары кеңири таралган. Тувалунун деңиз чөйрөсү негизги алты экосистеманын түрү менен мүнөздөлөт: океандык, сырткы рифтердик, лагуна рифтердик, лагунанын түбү, обочолонгон рифтер жана океан менен лагуна сууларын бириктирген табигый каналдар. Жалпысынан жээк сууларында балыктын 350гө жакын түрү жана кораллдын 30 түрү кездешет<ref name=":15" />. == Административдик-аймактык түзүлүшү == Административдик жактан Тувалу 7 аралга (Нанумеа, Ниутао, Нануманга, Нуи, Ваитупу, Нукулаэлаэ жана Нукуфетау) жана 1 шаардык кеңешке (Фунафути) бөлүнөт<ref>[http://www.statoids.com/utv.html Island Councils of Tuvalu]</ref>. {| align="center" class="standard" !№||Провинция||Англисче аталышы||Административдик борбору||Аянты, км²||Калкы, адам (2002)||Калкынын жыштыгы, адам/км² |----- | 1 || Ваитупу || ''Vaitupu'' || Асау|| 5,60 || 1591 || 284,11 |----- | 2 || Нануманга || ''Nanumanga'' || Тонга|| 2,78 || 589 || 211,87 |----- | 3 || Нанумеа || ''Nanumea'' || Лолуа|| 3,87 || 664 || 171,58 |----- | 4 || Ниутао || ''Niutao'' || Кулия|| 2,53 || 698 || 275,89 |----- | 5 || Нуи || ''Nui'' || Танраке|| 3,25 || 548 || 168,62 |----- | 6 || Нукулаэлаэ || ''Nukulaelae'' || Фангауа|| 1,82 || 393 || 215,93 |----- | 7 || Нукуфетау || ''Nukufetau'' || Сававе|| 2,99 || 586 || 195,99 |----- | 8 || Фунафути || ''Funafuti'' || Ваиаку || 2,79 || 4492 || 1610,04 |----- |- style="background: #CCC;" | ||Жалпы || || || 25,63 || 9561 || 373,04 |} == Калк == {| border=1 cellspacing=0 cellpadding=4 width=300 style="float:right; border:1px solid gray; border-collapse:collapse; font-size:90%; margin:0 0 .5em 1em;" ! colspan="2" align="center" bgcolor="grey" |<big>Тувалунун калкы</big> |- ! colspan="2" align="center" bgcolor="lightblue" |Калктын структурасы<ref name=":9">[https://sdd.spc.int/digital_library/tuvalu-civil-registration-and-vital-statistics-report-2012-2016 Tuvalu Civil Registration and Vital Statistics report: 2012-2016]</ref> |- !valign="top"|Калктын саны | valign="top" |12 177 адам (2008) |- !valign="top"|Калктын жыштыгы | valign="top" |468 адам/км² (2008) |- !valign="top"|Орточо курагы | valign="top" |жалпы: 25,3 (2008)<br>эркектер: 24,2 (2008)<br>аялдар: 26,4 (2008) |- !valign="top"|Курак структурасы | valign="top" |0—14: 29,4 % (2008)<br>15—60: 65,4 % (2008<br>64 жогору: 5,2 % (2008) |- !valign="top"|Шаардык калктын үлүшү | valign="top" |47% (2002) |- ! colspan="2" align="center" bgcolor="white" |[[Файл:Population pyramid of Tuvalu 2016.png|thumb|centre|300px|2016-жылга карата жыныстык жана курактык түзүм]] |- ! colspan="2" align="center" bgcolor="lightblue" |Төрөлүүнүн деңгээли<ref name=":9" /> |- ! valign="top" |Фертилдүүлүктүн жалпы коэффициенти | valign="top" |2,996 ымыркай бир аялга |- ! valign="top" |Төрөттүн жалпы коэффициенти | valign="top" |22,5 ‰ (2007) |- !Калктын өсү темпи !1,577 % (2008) |- ! colspan="2" align="center" bgcolor="lightblue" |Өлүмдүн деңгээли |- ! valign="top" |Ымыркайлардын өлүмү (1 жашка чейинки 1000 төрөлгөндөргө) | valign="top" |жалпы: 18,97 ‰ (2008)<ref name=":9" /> эркектер: 28 ‰ (2008)<ref name=":9" /> кыздар: 25 ‰ (2008)<ref name=":9" /> |- ! valign="top" |1000 адамга карата өлүмдүн саны | valign="top" | жалпы: 9,8 ‰ (2012)<ref name=":9" /> |- | |} === Калктын саны === [[2002-жыл|2002-жылдагы]] эл каттоодо калктын саны 9,561 адам, жана [[2017-жыл|2017-жылдагы]] эл каттоодо калктын саны 10,645 адам болгон<ref name=":14">[https://www.citypopulation.de/en/tuvalu/ City Population. Tuvalu]</ref>. [[2020-жыл|2020-жылдагы]] акыркы баалоодо калктын саны 11 342 адам көрсөткүчүнө жеткен. Тувалунун калкынын басымдуу бөлүгү полинезиялыктар, ал эми калктын болжол менен 5,6% микронезиялыктар түзөт<ref name=":14" />. === Улуттук курамы === Тувалу калкы бир улутту. 2002-жылдагы эл каттоонун маалыматтарына ылайык, калктын 94% дан ашыгы полинезиялык тувалу элинин өкүлдөрү, 4,6% тувалу жана башка элдердин аралаш никелеринен туулгандар жана 168 адам (же 1,8%) гана чет элдиктер болгон<ref name=":9" />. === Тил === Англис тилинен тышкары, өлкөнүн расмий тили болуп полинезия тилдерине кирген тувалу тили саналат. Тувалу тилинде мурун христиан миссионерлери колдонгон самоа тилинен алынган көптөгөн сөздөрдү кездештирсе болот, бирок бул эки тилде сүйлөгөндөр бири-бирин түшүнүшпөйт<ref name=":10">[[ethnologue:tvl/|Te 'gana Tūvalu (Tuvaluan language)]]</ref>. Тувалу тилине эң жакын тил — токелау тили. 1998-жылы тувалу тилин эне тили катары санагандардын жалпы саны болжол менен 10 670 адамды түзгөн<ref name=":10" />. 11 үнсүз жана 5 үндүү тыбышты жазуу үчүн латын жазуусуна негизделген алфавит колдонулат. Тувалу тилинин жети диалектиси бар, алар түндүк жана түштүк эки диалект аймактарына бөлүнөт<ref name=":11">[https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/rr.2001.15.7.26.382/full/html Tuvaluan: A Polynesian Language of the Central Pacific]</ref><ref name=":10" />. Өлкөдө башка Тынч океан тилдеринде сүйлөгөндөр да бар (самоа жана кирибати тилдери). Нуи атоллу өзгөчө кызыгууну туудурат, ал бир нече кылымдар бою коңшу Гилберт аралдарынын микронезиялык маданиятынын таасири астында калган, Нуинин тургундары кирибати, тувалу жана самоа тилдеринен турган тувалу тилинин диалектилеринин биринде сүйлөшөт<ref name=":11" />. === Диний курамы === [[Файл:Fetu Ao Lima (Morning Star Church), Congregational Christian Church of Tuvalu.jpg|thumb|250px|left|Фету Ао Лима (Таңкы жылдыз чиркөөсү)]] Тувалу аралдарында үстөмдүк кылуучу дин болуп архипелагга 1861-жылы Манихика аралынан Элекан дин кызматчы тарабынан алынып келинген христианство саналат<ref name=":12">[https://webcitation.org/60qI6c1p2?url=http://www.reformiert-online.net/adressen/detail.php?id=13338 Te Ekalesia Kelisiano Tuvalu]</ref>. Тувалу аралдарында төрт ай жашагандан кийин, дин кызматчы Самоага миссионердик кесипти үйрөнүү үчүн барган. Андан кийин Элекона архипелагга кайтып келген, аралдар Лондон миссионердик коомунун чөйрөсүнө кирген. 1969-жылы Тувалу чиркөөсү бул миссионердик коомдон бөлүнүп чыккан<ref name=":12" />. [[2002-жыл|2002-жылга]] карата диний курамы төмөнкүдөй болгон<ref>[https://web.archive.org/web/20081118152949/http://www.spc.int/prism/country/tv/stats/Publictn/2002%20Census/TUVALU%202002%20VOL%201%20-%20FINAL.pdf Tuvalu 2002: Population and Housing Census]</ref>: * Протестанттар — 91% же 8521 адам; * Жетинчи күндүн адвентисттери — 2% же 183 адам; * Бахаи — 177 адам; * Бир туугандар ассамблеясынын жолдочуулары — 166 адам. Аралдарда башка диний агымдар да бар, бирок алардын жактоочуларынын саны аз. Тувалу аралдарынын бардыгында Тувалу чиркөөсүнүн мүчөлөрү болгон салттуу башчылар бар. Башка диндердин жолдоочуларынын көбү Фунафути атоллунда отурукташкан<ref name=":13">{{Cite web |title=Tuvalu. International Religious Freedom Report 2007 |url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90157.htm |accessdate=2011-08-10 |archivedate=2011-08-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110805051121/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90157.htm }}</ref>. Өлкөнүн конституциясы бардык жарандарга дин тутуу эркиндигин кепилдейт<ref name=":13" />. == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик түзүлүшү === Тувалу — эгемендүү демократиялык мамлекет<ref>Тувалунун Конституциясы, 1-бөлүм, 1-берене</ref>. [[1978-жыл|1978-жылдын]] [[1 октябрь|1-октябрында]] кабыл алынган Конституциясында Вестминстер системасындагы парламентаризмдин менен башкаруунун монархиялык формасы көрсөтүлгөн<ref name=":16">[http://www.paclii.org/tv/government.html Tuvalu System of Government Information]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== Өлкөнүн мыйзам чыгаруу органы төрт жылдык мөөнөткө шайланган кеминде 12 депутаттан турган бир палаталуу парламент, же ''Фале И Фоно'' (тувалуча ''Fale I Fono'') (ошондой эле Ассамблея палатасы деп дагы аталат)<ref name=":16" />. Депутаттар жалпы шайлоо укугунун негизинде көп мандаттуу жана бир мандаттуу округдарда салыштырмалуу көпчүлүктүн мажоритардык системасы боюнча шайланат. Парламенттин депутаттыгына шайлануу укугуна Тувалунун 21 жашка толгон бардык жарандары ээ. Парламенттик шайлоодон кийин эле парламент мүчөлөрү өз ичинен спикерди шайлашат. Мамлекеттин башчысы премьер-министрдин орду бош калган учурда же белгилүү бир убакыттын ичинде премьер-министр шайланбай калган учурда парламентти таркатууга укуктуу. Тувалу парламенти өлкөнүн Конституциясына карама-каршы келбеген мыйзамдарды чыгаруу укугуна ээ. Парламенттин ар бир мүчөсү мыйзам долбоорун парламенттеги дебаттарга сунуштоого, кароого жана киргизүүгө укуктуу. ==== Аткаруу бийлиги ==== Тувалу Конституциясына ылайык, монарх жана мамлекет башчысы Улуу даражалуу король [[Чарльз III]] болуп саналат. Мамлекет башчысынын кызматы Тувалунун биримдигинин жана иденттүүлүгүнүн символу болуп саналат. Мамлекет башчысы министрлер кабинетинин, премьер-министрдин же министрлер кабинетинин жалпы же атайын ыйгарым укуктары берилген башка министрдин сунушу боюнча гана иш алып барууга милдеттүү. Мамлекет башчысынын кызматын төрт жылдык мөөнөткө премьер-министрдин кеңеши боюнча шайланган генерал-губернатор аткарат. 50 жашка чыккан жана 65 жаштан улуу эмес адам гана генерал-губернатор боло алат. ==== Сот бийлиги ==== Тувалунун сот тутумуна Лондондогу купуялулук кеңешинин юридикалык комитети, апелляциялык сот, жогорку сот жана башка соттор кирет (алардын арасында: магистр соту жана аралдардын соттору)<ref>[http://www.paclii.org/tv/courts.html Tuvalu Courts System Information]</ref>. Тувалунун Жогорку соту Конституцияда белгиленген кылмыш жана жарандык иштер боюнча биринчи инстанциядагы сот болуп саналат. Апелляциялык сот жогорку соттун чечимдерине даттанууларды карап чыгат. Купуялулук кеңеши апелляциялык соттун чечимине болгон даттанууларды карайт. ==== Шайлоо округдары ==== Тувалунун 18 жашка толгон жарандары шайлоо укугуна ээ. Улуттар Шериктештигинин кайсы болбосун өлкөлөрүнүн соту тарабынан 12 айдан ашык убакытка же/жана өлүм жазасына кесилген жана кийин сот тарабынан акталбаган адамдар шайлоого катышууга укугу жок. Психикалык жактан оорулуу деп табылган, шайлоого байланыштуу туура эмес маалыматтарды тараткан жарандар шайлоочулардын тизмесинен чыгарылат. Тувалу жараны түрмөгө кесилсе, эркиндикке чыккандан кийин үч жылдан кийин гана шайлоого катыша алат. Өлкө 8 шайлоо округуна бөлүнөт<ref name=":17">{{Cite web |title=Electoral Provisions (Parliament) Ordinance. Part II. 3. — С. 8. |url=http://www.tuvalu-legislation.tv/tuvalu/DATA/PRIN/1990-102/ElectoralProvisions(Parliament)Act.pdf |accessdate=2011-08-10 |archivedate=2013-11-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131102171252/http://www.tuvalu-legislation.tv/tuvalu/DATA/PRIN/1990-102/ElectoralProvisions(Parliament)Act.pdf }}</ref>. Ваитупу, Нанумеа, Ниутао, Фунафути округдары парламентте экиден депутаттын, Нануманга, Нуи, Нукуфетау, Нукулаэлаэ округдары бирден депутаттын талабын көрсөтө алышат<ref name=":17" />. ==== Жергиликтүү бийлик ==== Аралдарда жергиликтүү өз алдынча башкаруу биринчи жолу колониялык мезгилде 1960-жылдардын ортосунда арал кеңештерин, арал сотторун жана аралдагы жер маселеси боюнча сотторду түзүү менен киргизилген. Жергиликтүү өз алдынча башкаруунун салттуу формаларына кайтып келүү 1997-жылы Тувалунун аралдарындагы Фалекаупуле деп аталган салттуу чогулуштары жөнүндө расмий мыйзамды кабыл алгандан кийин болгон. === Саясий партиялар === Тувалуда саясий партиялар жок, бирок өкмөттү колдобогон адамдардан турган расмий эмес оппозициялык топ бар<ref>[https://web.archive.org/web/20060516161511/http://www.transparency.org.au/documents/tuvalu.pdf Transparency International Country Study Report]</ref>. === Куралдуу күчтөр жана полиция === Тувалунун туруктуу куралдуу күчтөрү жок, ошондуктан өлкөнүн бюджетинде армияны кармоого чыгымдар каралган эмес. Бирок, Тувалуда деңиз мейкиндигин көзөмөлдөө, бажы, жаза аткаруу жана иммиграция бөлүмдөрүн камтыган бажы, түрмө жана иммиграция бөлүмдөрүн камтыган полиция күчтөрү бар<ref>{{Cite web |title=Country Context. Tuvalu |url=http://www.wpro.who.int/countries/tuv/ |accessdate=2011-08-10 |archivedate=2011-07-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110706083454/http://www.wpro.who.int/countries/tuv/ }}</ref>. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === Тувалу 28ден ашык өлкө, анын ичинде Тайвань менен дипломатиялык мамиледе<ref>[https://www.president.gov.tw/en/static_sites/static_site_4/ocean_intro_tuvalu.htm General Profile of the Tuvalu]</ref>. 2011-жылы 18-сентябрда Тувалу Абхазиянын, 19-сентябрь Түштүк Осетиянын көз карандысыздыгын тааныган. Бул Тынч океандагы мамлекетинин борбору Фунафути шаарында элчилигин ачкан жалгыз өлкө — Тайвань<ref>{{Cite web |title=Taiwanese Embassy in Funafuti, Tuvalu |url=http://embassy.goabroad.com/embassies-in/Tuvalu |accessdate=2011-08-10 |archivedate=2011-11-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111122055633/http://embassy.goabroad.com/embassies-in/tuvalu }}</ref>. Тувалу чет мамлекеттердеги жалгыз дипломатиялык өкүлчүлүгү Фижиде жайгашкан. Өлкөнүн БУУдагы туруктуу өкүлү жана Жаңы Зеландия, Австралия, Германия, Жапония, Улуу Британия, Швейцария жана Тайвандагы ардактуу консулдары бар. == Экономика == Тувалунун экономикалык абалын аныктоочу мүнөздөмөлөр Океаниянын башка өлкөлөрүнөн эч айырмаланбайт: эбегейсиз өзгөчө экономикалык аймак, чектелген жаратылыш байлыгы, негизги дүйнөлүк рыноктордон алыстыгы, жогорку квалификациялуу адистердин жетишсиздиги. Айтылгандай, аралдардагы экономикалык туруктуулукка зыян келтире турган негизги факторлор эл аралык инвестициялардын туруксуздугу, кемелерди лицензиялоодон түшкөн кирешенин азайышы, дүйнөлүк рыноктордогу табигый кырсыктар жана экономикалык абал<ref name=":18">{{Cite web |title=Country Strategy Paper And National Indicative Programme for the period 2002—2007 |url=https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Tuvalu/12.pdf |accessdate=2024-10-08 |archivedate=2021-08-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210807134729/https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Tuvalu/12.pdf }}</ref>. Аралдардагы экономиканын негизи натуралдык рынок саналат. Бизнес негизинен Фунафути шаарында жайгакан, ал эми алыскы аралдарда натуралдык типтеги экономика басымдуулук кылат<ref name=":18" />. Тувалу төртүнчү дүйнө өлкөлөрүнүн, башкача айтканда, дүйнөдөгү жакыр өлкөлөрүнүн катарына кирет. == Маданият == === Майрамдары === {| class="wikitable" !Дата !Аталышы !Англисче аталышы |- |1-январь |Жаңы жыл |''New Year’s Day'' |- |Пасхага чейинки жума |Улуу жума |''Good Friday'' |- |Пасхадан кийинки күн |Жаркын дүйшөмбү |''Easter Monday'' |- |Марттын экинчи дүйшөмбүсү же башка белгиленген күн |Шериктештик күнү |''Commonwealth Day'' |- |Май айынын экинчи жекшембисинен кийинки дүйшөмбү |Евангелия күнү |''Gospel Day (Te Aso o te Tala Lei)'' |- |Июнь айынын экинчи ишемби күнү же башка белгиленген күн |Монархтын мааракесин белгилөө күнү |''The day appointed for the celebration of the Anniversary of the Birthday of the Sovereign'' |- |Августтун биринчи дүйшөмбү күнү |Улуттук балдар күнү |''National Children’s Day'' |- |1 жана 2-октябрь |Тувалу күнү |''Tuvalu Day'' |- |Ноябрдын экинчи дүйшөмбү күнү же башка белгиленген күн |Монархтын такка отуруусун майрамдоо күнү |''The day appointed for the celebration of the Anniversary of the Birthday of the Heir to the Throne'' |- |25-декабрь |Рождество |''Christmas Day'' |- |26-декабрь |Белектер күнү |''Boxing Day'' |} == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [https://tuvalu-legislation.tv/cms/ Тувалунун мыйзамдарынын базасы] * [https://www.tuvaluaudit.tv/ Тувалунун башкы аудиторунун кеңсесинин сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240531134531/https://www.tuvaluaudit.tv/ |date=2024-05-31 }} {{Калып:Океания өлкөлөрү}} 7q8fpopo4j8xer87almb4y93bamatyz 4 136776 515509 515475 2025-06-28T12:01:57Z Jembot 9565 Bot: Маалыматтар жаңыланды 515509 wikitext text/x-wiki {{/begin|100}} |- | 1 || [[User:Chaoborus|<span style="color:gray">Chaoborus</span>]] || [[Special:Contributions/Chaoborus|{{formatnum:25685}}]] || {{Permissions|Chaoborus}} |- | 2 || [[User:Bosogo|<span style="color:gray">Bosogo</span>]] || [[Special:Contributions/Bosogo|{{formatnum:18408}}]] || {{Permissions|Bosogo}} |- | 3 || [[User:Chorobek|<span style="color:gray">Chorobek</span>]] || [[Special:Contributions/Chorobek|{{formatnum:13440}}]] || {{Permissions|Chorobek}} |- | 4 || [[User:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] || [[Special:Contributions/Mirzoulugʻbek|{{formatnum:12498}}]] || {{Permissions|Mirzoulugʻbek}} |- | 5 || [[User:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] || [[Special:Contributions/Абдырашит Сатылганов|{{formatnum:10484}}]] || {{Permissions|Абдырашит Сатылганов}} |- | 6 || [[User:Artelow|Artelow]] || [[Special:Contributions/Artelow|{{formatnum:8818}}]] || {{Permissions|Artelow}} |- | 7 || [[User:Baydastann|Baydastann]] || [[Special:Contributions/Baydastann|{{formatnum:6805}}]] || {{Permissions|Baydastann}} |- | 8 || [[User:Элден|<span style="color:gray">Элден</span>]] || [[Special:Contributions/Элден|{{formatnum:6447}}]] || {{Permissions|Элден}} |- | 9 || [[User:UlutSoft3|<span style="color:gray">UlutSoft3</span>]] || [[Special:Contributions/UlutSoft3|{{formatnum:5435}}]] || {{Permissions|UlutSoft3}} |- | 10 || [[User:Чагылган|<span style="color:gray">Чагылган</span>]] || [[Special:Contributions/Чагылган|{{formatnum:5412}}]] || {{Permissions|Чагылган}} |- | 11 || [[User:Эльза Мамбетакунова|<span style="color:gray">Эльза Мамбетакунова</span>]] || [[Special:Contributions/Эльза Мамбетакунова|{{formatnum:5098}}]] || {{Permissions|Эльза Мамбетакунова}} |- | 12 || [[User:Tynchtyk Chorotegin|Tynchtyk Chorotegin]] || [[Special:Contributions/Tynchtyk Chorotegin|{{formatnum:4913}}]] || {{Permissions|Tynchtyk Chorotegin}} |- | 13 || [[User:ImeNtrav|<span style="color:gray">ImeNtrav</span>]] || [[Special:Contributions/ImeNtrav|{{formatnum:4506}}]] || {{Permissions|ImeNtrav}} |- | 14 || [[User:Maksat|<span style="color:gray">Maksat</span>]] || [[Special:Contributions/Maksat|{{formatnum:4218}}]] || {{Permissions|Maksat}} |- | 15 || [[User:Shchb|<span style="color:gray">Shchb</span>]] || [[Special:Contributions/Shchb|{{formatnum:4150}}]] || {{Permissions|Shchb}} |- | 16 || [[User:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] || [[Special:Contributions/Janabaevazizbek|{{formatnum:4122}}]] || {{Permissions|Janabaevazizbek}} |- | 17 || [[User:Үрүйэ|<span style="color:gray">Үрүйэ</span>]] || [[Special:Contributions/Үрүйэ|{{formatnum:3964}}]] || {{Permissions|Үрүйэ}} |- | 18 || [[User:Aiyanakk|Aiyanakk]] || [[Special:Contributions/Aiyanakk|{{formatnum:3935}}]] || {{Permissions|Aiyanakk}} |- | 19 || [[User:Kmaksat|Kmaksat]] || [[Special:Contributions/Kmaksat|{{formatnum:3927}}]] || {{Permissions|Kmaksat}} |- | 20 || [[User:Kgbek|<span style="color:gray">Kgbek</span>]] || [[Special:Contributions/Kgbek|{{formatnum:3618}}]] || {{Permissions|Kgbek}} |- | 21 || [[User:Connexxx|<span style="color:gray">Connexxx</span>]] || [[Special:Contributions/Connexxx|{{formatnum:3478}}]] || {{Permissions|Connexxx}} |- | 22 || [[User:Elebayev|<span style="color:gray">Elebayev</span>]] || [[Special:Contributions/Elebayev|{{formatnum:3329}}]] || {{Permissions|Elebayev}} |- | 23 || [[User:Aidabishkek|<span style="color:gray">Aidabishkek</span>]] || [[Special:Contributions/Aidabishkek|{{formatnum:3167}}]] || {{Permissions|Aidabishkek}} |- | 24 || [[User:Askar Nazyrov|<span style="color:gray">Askar Nazyrov</span>]] || [[Special:Contributions/Askar Nazyrov|{{formatnum:2724}}]] || {{Permissions|Askar Nazyrov}} |- | 25 || [[User:Umut|<span style="color:gray">Umut</span>]] || [[Special:Contributions/Umut|{{formatnum:2419}}]] || {{Permissions|Umut}} |- | 26 || [[User:QECUB|<span style="color:gray">QECUB</span>]] || [[Special:Contributions/QECUB|{{formatnum:2252}}]] || {{Permissions|QECUB}} |- | 27 || [[User:Бахтияр Толукбаев|<span style="color:gray">Бахтияр Толукбаев</span>]] || [[Special:Contributions/Бахтияр Толукбаев|{{formatnum:2158}}]] || {{Permissions|Бахтияр Толукбаев}} |- | 28 || [[User:Roman, Alexej and Vładimir|<span style="color:gray">Roman, Alexej and Vładimir</span>]] || [[Special:Contributions/Roman, Alexej and Vładimir|{{formatnum:1908}}]] || {{Permissions|Roman, Alexej and Vładimir}} |- | 29 || [[User:Kairat Zamirbekov|<span style="color:gray">Kairat Zamirbekov</span>]] || [[Special:Contributions/Kairat Zamirbekov|{{formatnum:1576}}]] || {{Permissions|Kairat Zamirbekov}} |- | 30 || [[User:Meri|<span style="color:gray">Meri</span>]] || [[Special:Contributions/Meri|{{formatnum:1392}}]] || {{Permissions|Meri}} |- | 31 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:1291}}]] || {{Permissions|Gliwi}} |- | 32 || [[User:Asankozhoevas|<span style="color:gray">Asankozhoevas</span>]] || [[Special:Contributions/Asankozhoevas|{{formatnum:1279}}]] || {{Permissions|Asankozhoevas}} |- | 33 || [[User:Adinai|<span style="color:gray">Adinai</span>]] || [[Special:Contributions/Adinai|{{formatnum:1270}}]] || {{Permissions|Adinai}} |- | 34 || [[User:Kglive|<span style="color:gray">Kglive</span>]] || [[Special:Contributions/Kglive|{{formatnum:1067}}]] || {{Permissions|Kglive}} |- | 35 || [[User:Friendwip.kg|<span style="color:gray">Friendwip.kg</span>]] || [[Special:Contributions/Friendwip.kg|{{formatnum:1033}}]] || {{Permissions|Friendwip.kg}} |- | 36 || [[User:UlutSoft6|<span style="color:gray">UlutSoft6</span>]] || [[Special:Contributions/UlutSoft6|{{formatnum:1027}}]] || {{Permissions|UlutSoft6}} |- | 37 || [[User:TarPas|<span style="color:gray">TarPas</span>]] || [[Special:Contributions/TarPas|{{formatnum:1019}}]] || {{Permissions|TarPas}} |- | 38 || [[User:Gulzhana|<span style="color:gray">Gulzhana</span>]] || [[Special:Contributions/Gulzhana|{{formatnum:993}}]] || {{Permissions|Gulzhana}} |- | 39 || [[User:Aida23a|<span style="color:gray">Aida23a</span>]] || [[Special:Contributions/Aida23a|{{formatnum:872}}]] || {{Permissions|Aida23a}} |- | 40 || [[User:Dnes1302|<span style="color:gray">Dnes1302</span>]] || [[Special:Contributions/Dnes1302|{{formatnum:845}}]] || {{Permissions|Dnes1302}} |- | 41 || [[User:UlutSoft1|<span style="color:gray">UlutSoft1</span>]] || [[Special:Contributions/UlutSoft1|{{formatnum:818}}]] || {{Permissions|UlutSoft1}} |- | 42 || [[User:Элдин беги|Элдин беги]] || [[Special:Contributions/Элдин беги|{{formatnum:808}}]] || {{Permissions|Элдин беги}} |- | 43 || [[User:Rotlink|<span style="color:gray">Rotlink</span>]] || [[Special:Contributions/Rotlink|{{formatnum:799}}]] || {{Permissions|Rotlink}} |- | 44 || [[User:Chris die Seele|<span style="color:gray">Chris die Seele</span>]] || [[Special:Contributions/Chris die Seele|{{formatnum:792}}]] || {{Permissions|Chris die Seele}} |- | 45 || [[User:Дилдорбек|<span style="color:gray">Дилдорбек</span>]] || [[Special:Contributions/Дилдорбек|{{formatnum:698}}]] || {{Permissions|Дилдорбек}} |- | 46 || [[User:Aiylchy|<span style="color:gray">Aiylchy</span>]] || [[Special:Contributions/Aiylchy|{{formatnum:697}}]] || {{Permissions|Aiylchy}} |- | 47 || [[User:Estebesovdastan|<span style="color:gray">Estebesovdastan</span>]] || [[Special:Contributions/Estebesovdastan|{{formatnum:690}}]] || {{Permissions|Estebesovdastan}} |- | 48 || [[User:Jakshysapa|<span style="color:gray">Jakshysapa</span>]] || [[Special:Contributions/Jakshysapa|{{formatnum:672}}]] || {{Permissions|Jakshysapa}} |- | 49 || [[User:Lirchik|<span style="color:gray">Lirchik</span>]] || [[Special:Contributions/Lirchik|{{formatnum:649}}]] || {{Permissions|Lirchik}} |- | 50 || [[User:Amantur r|<span style="color:gray">Amantur r</span>]] || [[Special:Contributions/Amantur r|{{formatnum:606}}]] || {{Permissions|Amantur r}} |- | 51 || [[User:Cekli829|<span style="color:gray">Cekli829</span>]] || [[Special:Contributions/Cekli829|{{formatnum:592}}]] || {{Permissions|Cekli829}} |- | 52 || [[User:Табалдыев Ысламбек|<span style="color:gray">Табалдыев Ысламбек</span>]] || [[Special:Contributions/Табалдыев Ысламбек|{{formatnum:590}}]] || {{Permissions|Табалдыев Ысламбек}} |- | 53 || [[User:S(uz)ak|<span style="color:gray">S(uz)ak</span>]] || [[Special:Contributions/S(uz)ak|{{formatnum:585}}]] || {{Permissions|S(uz)ak}} |- | 54 || [[User:Firespeaker|<span style="color:gray">Firespeaker</span>]] || [[Special:Contributions/Firespeaker|{{formatnum:573}}]] || {{Permissions|Firespeaker}} |- | 55 || [[User:Gulzat05|<span style="color:gray">Gulzat05</span>]] || [[Special:Contributions/Gulzat05|{{formatnum:571}}]] || {{Permissions|Gulzat05}} |- | 56 || [[User:Канымбу|<span style="color:gray">Канымбу</span>]] || [[Special:Contributions/Канымбу|{{formatnum:564}}]] || {{Permissions|Канымбу}} |- | 57 || [[User:Zhanyl90|<span style="color:gray">Zhanyl90</span>]] || [[Special:Contributions/Zhanyl90|{{formatnum:551}}]] || {{Permissions|Zhanyl90}} |- | 58 || [[User:Aladobot|<span style="color:gray">Aladobot</span>]] || [[Special:Contributions/Aladobot|{{formatnum:548}}]] || {{Permissions|Aladobot}} |- | 59 || [[User:Gulaiym001|<span style="color:gray">Gulaiym001</span>]] || [[Special:Contributions/Gulaiym001|{{formatnum:540}}]] || {{Permissions|Gulaiym001}} |- | 60 || [[User:Орозобек Түгөлбаев|<span style="color:gray">Орозобек Түгөлбаев</span>]] || [[Special:Contributions/Орозобек Түгөлбаев|{{formatnum:522}}]] || {{Permissions|Орозобек Түгөлбаев}} |- | 61 || [[User:Кайып Пайзылдаев|<span style="color:gray">Кайып Пайзылдаев</span>]] || [[Special:Contributions/Кайып Пайзылдаев|{{formatnum:497}}]] || {{Permissions|Кайып Пайзылдаев}} |- | 62 || [[User:Бегаим|<span style="color:gray">Бегаим</span>]] || [[Special:Contributions/Бегаим|{{formatnum:463}}]] || {{Permissions|Бегаим}} |- | 63 || [[User:Rartat|<span style="color:gray">Rartat</span>]] || [[Special:Contributions/Rartat|{{formatnum:462}}]] || {{Permissions|Rartat}} |- | 64 || [[User:Fornax|<span style="color:gray">Fornax</span>]] || [[Special:Contributions/Fornax|{{formatnum:459}}]] || {{Permissions|Fornax}} |- | 65 || [[User:PlanespotterA320|<span style="color:gray">PlanespotterA320</span>]] || [[Special:Contributions/PlanespotterA320|{{formatnum:457}}]] || {{Permissions|PlanespotterA320}} |- | 66 || [[User:UlutSoft4|<span style="color:gray">UlutSoft4</span>]] || [[Special:Contributions/UlutSoft4|{{formatnum:447}}]] || {{Permissions|UlutSoft4}} |- | 67 || [[User:Hugo.arg|<span style="color:gray">Hugo.arg</span>]] || [[Special:Contributions/Hugo.arg|{{formatnum:434}}]] || {{Permissions|Hugo.arg}} |- | 68 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:425}}]] || {{Permissions|Makenzis}} |- | 69 || [[User:Алтынбек Касымов|<span style="color:gray">Алтынбек Касымов</span>]] || [[Special:Contributions/Алтынбек Касымов|{{formatnum:418}}]] || {{Permissions|Алтынбек Касымов}} |- | 70 || [[User:Ksc~ruwiki|Ksc~ruwiki]] || [[Special:Contributions/Ksc~ruwiki|{{formatnum:418}}]] || {{Permissions|Ksc~ruwiki}} |- | 71 || [[User:Pathoschild|<span style="color:gray">Pathoschild</span>]] || [[Special:Contributions/Pathoschild|{{formatnum:415}}]] || {{Permissions|Pathoschild}} |- | 72 || [[User:Εὐθυμένης|<span style="color:gray">Εὐθυμένης</span>]] || [[Special:Contributions/Εὐθυμένης|{{formatnum:408}}]] || {{Permissions|Εὐθυμένης}} |- | 73 || [[User:ДолбоЯщер|ДолбоЯщер]] || [[Special:Contributions/ДолбоЯщер|{{formatnum:398}}]] || {{Permissions|ДолбоЯщер}} |- | 74 || [[User:Namir|<span style="color:gray">Namir</span>]] || [[Special:Contributions/Namir|{{formatnum:376}}]] || {{Permissions|Namir}} |- | 75 || [[User:Госфонд ИС|<span style="color:gray">Госфонд ИС</span>]] || [[Special:Contributions/Госфонд ИС|{{formatnum:361}}]] || {{Permissions|Госфонд ИС}} |- | 76 || [[User:V3~kywiki|<span style="color:gray">V3~kywiki</span>]] || [[Special:Contributions/V3~kywiki|{{formatnum:357}}]] || {{Permissions|V3~kywiki}} |- | 77 || [[User:Incall|Incall]] || [[Special:Contributions/Incall|{{formatnum:353}}]] || {{Permissions|Incall}} |- | 78 || [[User:AdemazAlmaz|<span style="color:gray">AdemazAlmaz</span>]] || [[Special:Contributions/AdemazAlmaz|{{formatnum:346}}]] || {{Permissions|AdemazAlmaz}} |- | 79 || [[User:Ырысгул|<span style="color:gray">Ырысгул</span>]] || [[Special:Contributions/Ырысгул|{{formatnum:346}}]] || {{Permissions|Ырысгул}} |- | 80 || [[User:Nurjamal|<span style="color:gray">Nurjamal</span>]] || [[Special:Contributions/Nurjamal|{{formatnum:335}}]] || {{Permissions|Nurjamal}} |- | 81 || [[User:Nursultan|<span style="color:gray">Nursultan</span>]] || [[Special:Contributions/Nursultan|{{formatnum:335}}]] || {{Permissions|Nursultan}} |- | 82 || [[User:Aymira|<span style="color:gray">Aymira</span>]] || [[Special:Contributions/Aymira|{{formatnum:321}}]] || {{Permissions|Aymira}} |- | 83 || [[User:Ptbotgourou|<span style="color:gray">Ptbotgourou</span>]] || [[Special:Contributions/Ptbotgourou|{{formatnum:320}}]] || {{Permissions|Ptbotgourou}} |- | 84 || [[User:Symbat92|<span style="color:gray">Symbat92</span>]] || [[Special:Contributions/Symbat92|{{formatnum:315}}]] || {{Permissions|Symbat92}} |- | 85 || [[User:Andrew J.Kurbiko|<span style="color:gray">Andrew J.Kurbiko</span>]] || [[Special:Contributions/Andrew J.Kurbiko|{{formatnum:310}}]] || {{Permissions|Andrew J.Kurbiko}} |- | 86 || [[User:Орозгул|<span style="color:gray">Орозгул</span>]] || [[Special:Contributions/Орозгул|{{formatnum:310}}]] || {{Permissions|Орозгул}} |- | 87 || [[User:Atlikta|<span style="color:gray">Atlikta</span>]] || [[Special:Contributions/Atlikta|{{formatnum:298}}]] || {{Permissions|Atlikta}} |- | 88 || [[User:Abiyoyo|<span style="color:gray">Abiyoyo</span>]] || [[Special:Contributions/Abiyoyo|{{formatnum:295}}]] || {{Permissions|Abiyoyo}} |- | 89 || [[User:Росул|<span style="color:gray">Росул</span>]] || [[Special:Contributions/Росул|{{formatnum:294}}]] || {{Permissions|Росул}} |- | 90 || [[User:Elya3|<span style="color:gray">Elya3</span>]] || [[Special:Contributions/Elya3|{{formatnum:292}}]] || {{Permissions|Elya3}} |- | 91 || [[User:Baronnet|<span style="color:gray">Baronnet</span>]] || [[Special:Contributions/Baronnet|{{formatnum:287}}]] || {{Permissions|Baronnet}} |- | 92 || [[User:Ahmadi~ruwiki|<span style="color:gray">Ahmadi~ruwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Ahmadi~ruwiki|{{formatnum:285}}]] || {{Permissions|Ahmadi~ruwiki}} |- | 93 || [[User:Rakutai|<span style="color:gray">Rakutai</span>]] || [[Special:Contributions/Rakutai|{{formatnum:284}}]] || {{Permissions|Rakutai}} |- | 94 || [[User:Peri~kywiki|<span style="color:gray">Peri~kywiki</span>]] || [[Special:Contributions/Peri~kywiki|{{formatnum:266}}]] || {{Permissions|Peri~kywiki}} |- | 95 || [[User:Ashirov Maksatbek|<span style="color:gray">Ashirov Maksatbek</span>]] || [[Special:Contributions/Ashirov Maksatbek|{{formatnum:265}}]] || {{Permissions|Ashirov Maksatbek}} |- | 96 || [[User:Asel90|<span style="color:gray">Asel90</span>]] || [[Special:Contributions/Asel90|{{formatnum:263}}]] || {{Permissions|Asel90}} |- | 97 || [[User:Belekoff|<span style="color:gray">Belekoff</span>]] || [[Special:Contributions/Belekoff|{{formatnum:261}}]] || {{Permissions|Belekoff}} |- | 98 || [[User:Ziv|Ziv]] || [[Special:Contributions/Ziv|{{formatnum:260}}]] || {{Permissions|Ziv}} |- | 99 || [[User:Jol004u|<span style="color:gray">Jol004u</span>]] || [[Special:Contributions/Jol004u|{{formatnum:258}}]] || {{Permissions|Jol004u}} |- | 100 || [[User:Janyzak|<span style="color:gray">Janyzak</span>]] || [[Special:Contributions/Janyzak|{{formatnum:255}}]] || {{Permissions|Janyzak}} {{/end}} 1k1qnqshipy3y38bs420gs2eddnfnsz 0 137175 515521 514432 2025-06-28T21:50:52Z Aiyanakk 38273 Дипломдук программалары 515521 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети — [[Италия|Италиядагы]] эң эски жана эң ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү эң чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == gf7f5u3lbcytb1x2ay9d147on5xwslq 515525 515521 2025-06-28T22:29:27Z Aiyanakk 38273 Негизделиши 515525 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети — [[Италия|Италиядагы]] эң эски жана эң ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү эң чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == itrhlcqjc6fnqozzd6i3dfl18v1f5vw 515526 515525 2025-06-28T22:33:35Z Aiyanakk 38273 515526 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети — [[Италия|Италиядагы]] эң эски жана эң ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү эң чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. === Кеңейүүсү жана чыңдалышы (1600–1800-жж.) === 1660-жылы университет Корсо Ринашименто көчөсүндө жаңы имаратка көчүп, башкы дарбазасындагы "Initium sapientiae timor Domini" ("Билимдин башаты – Кудайдан коркуу") деген жазуу аркылуу "Сапиенца" деген атка ээ болгон. 1670-жылы Папа Александр VII университеттин аймагында ''Biblioteca Alessandrina'' китепканасын негиздеген жана чыгыш өлкөлөрүнөн кол жазмаларды жана баалуу эмгектерди чогултуу үчүн элчилерди жөнөткөн. XVIII кылымдын ортосунда Папа Бенедикт XIV билим берүү системасына реформаларды киргизип, жаңы предметтер – эксперименталдык физика, химия жана математика сабактарын киргизген. Ал беш багыттагы окуу программасын иштеп чыккан: Теология, Юриспруденция, Медицина жана хирургия, Гуманитардык илимдер жана тилдер. Папа университеттин өнүгүшү үчүн бардык зарыл шарттарды түзүп берген. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == jh09waclyqfuctbqqmptbdiq3l7j73z 515527 515526 2025-06-28T22:37:11Z Aiyanakk 38273 515527 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети — [[Италия|Италиядагы]] эң эски жана эң ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү эң чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. === Кеңейүүсү жана чыңдалышы (1600–1800-жж.) === 1660-жылы университет Корсо Ринашименто көчөсүндө жаңы имаратка көчүп, башкы дарбазасындагы "Initium sapientiae timor Domini" ("Билимдин башаты – Кудайдан коркуу") деген жазуу аркылуу "Сапиенца" деген атка ээ болгон. 1670-жылы Папа Александр VII университеттин аймагында ''Biblioteca Alessandrina'' китепканасын негиздеген жана чыгыш өлкөлөрүнөн кол жазмаларды жана баалуу эмгектерди чогултуу үчүн элчилерди жөнөткөн. XVIII кылымдын ортосунда Папа Бенедикт XIV билим берүү системасына реформаларды киргизип, жаңы предметтер – эксперименталдык физика, химия жана математика сабактарын киргизген. Ал беш багыттагы окуу программасын иштеп чыккан: Теология, Юриспруденция, Медицина жана хирургия, Гуманитардык илимдер жана тилдер. Папа университеттин өнүгүшү үчүн бардык зарыл шарттарды түзүп берген. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == Расмий сайты [https://www.uniroma1.it/en/pagina/our-history Тарыхы] n1x4cxzzqdngoqds3ob8tv58v6bxg51 515528 515527 2025-06-28T22:39:40Z Aiyanakk 38273 515528 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети — [[Италия|Италиядагы]] ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. === Кеңейүүсү жана чыңдалышы (1600–1800-жж.) === 1660-жылы университет Корсо Ринашименто көчөсүндө жаңы имаратка көчүп, башкы дарбазасындагы "Initium sapientiae timor Domini" ("Билимдин башаты – Кудайдан коркуу") деген жазуу аркылуу "Сапиенца" деген атка ээ болгон. 1670-жылы Папа Александр VII университеттин аймагында ''Biblioteca Alessandrina'' китепканасын негиздеген жана чыгыш өлкөлөрүнөн кол жазмаларды жана баалуу эмгектерди чогултуу үчүн элчилерди жөнөткөн. XVIII кылымдын ортосунда Папа Бенедикт XIV билим берүү системасына реформаларды киргизип, жаңы предметтер – эксперименталдык физика, химия жана математика сабактарын киргизген. Ал беш багыттагы окуу программасын иштеп чыккан: Теология, Юриспруденция, Медицина жана хирургия, Гуманитардык илимдер жана тилдер. Папа университеттин өнүгүшү үчүн бардык зарыл шарттарды түзүп берген. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == Расмий сайты [https://www.uniroma1.it/en/pagina/our-history Тарыхы] dtx6232a4krbid35zmcxz9nzxx2dspd 515530 515528 2025-06-28T23:25:35Z Aiyanakk 38273 Тарыхы 515530 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети — [[Италия|Италиядагы]] ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. === Кеңейүүсү жана чыңдалышы (1600–1800-жж.) === 1660-жылы университет Корсо Ринашименто көчөсүндө жаңы имаратка көчүп, башкы дарбазасындагы "Initium sapientiae timor Domini" ("Билимдин башаты – Кудайдан коркуу") деген жазуу аркылуу "Сапиенца" деген атка ээ болгон. 1670-жылы Папа Александр VII университеттин аймагында ''Biblioteca Alessandrina'' китепканасын негиздеген жана чыгыш өлкөлөрүнөн кол жазмаларды жана баалуу эмгектерди чогултуу үчүн элчилерди жөнөткөн. XVIII кылымдын ортосунда Папа Бенедикт XIV билим берүү системасына реформаларды киргизип, жаңы предметтер – эксперименталдык физика, химия жана математика сабактарын киргизген. Ал беш багыттагы окуу программасын иштеп чыккан: Теология, Юриспруденция, Медицина жана хирургия, Гуманитардык илимдер жана тилдер. Папа университеттин өнүгүшү үчүн бардык зарыл шарттарды түзүп берген. === '''1960–1970-жылдар''' === Италиядагы экономикалык өсүш жана коомдогу жаңылануулар университетке да таасир эткен. Католик чиркөөсү илимге болгон мамилесин өзгөртүп, социалдык илимдерге көбүрөөк көңүл бурула баштаган. 1966-жылы студент Паоло Росси гуманитардык факультетте оңчул студенттер тарабынан өлтүрүлүп, университет оккупацияланган. Ректор Уго Папи кызматтан кеткен. 1970-жылдары университетте Психология жана Социология багыттары ачылган, бирок булар өзүнчө факультет болуп 1991-жылы гана уюштурулган. 1977-жылдагы студенттик кыймылдан кийин 1990-жылдары "Пантера кыймылы" жаңы активизмдин толкунун алып келген. "Коркунуч жылдарында" университет белгилүү профессорлордун өлтүрүлүшүнө да күбө болгон: Витторио Бакелетти (1980) жана Эцио Тарантелли (1985). Ректор Антонио Руберти (1976–1987) университеттин реформаларында негизги ролду ойноого түрткү берген. Ал кийинчерээк Италиянын биринчи ЖОЖдор жана илимий изилдөөлөр боюнча министри болгон. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == Расмий сайты [https://www.uniroma1.it/en/pagina/our-history Тарыхы] turq88s0ge72120zc0ci3efkf1na1cb 515531 515530 2025-06-28T23:27:32Z Aiyanakk 38273 Калып 515531 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети {{lang-it2|Sapienza – Università di Roma}} — [[Италия|Италиядагы]] ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. === Кеңейүүсү жана чыңдалышы (1600–1800-жж.) === 1660-жылы университет Корсо Ринашименто көчөсүндө жаңы имаратка көчүп, башкы дарбазасындагы "Initium sapientiae timor Domini" ("Билимдин башаты – Кудайдан коркуу") деген жазуу аркылуу "Сапиенца" деген атка ээ болгон. 1670-жылы Папа Александр VII университеттин аймагында ''Biblioteca Alessandrina'' китепканасын негиздеген жана чыгыш өлкөлөрүнөн кол жазмаларды жана баалуу эмгектерди чогултуу үчүн элчилерди жөнөткөн. XVIII кылымдын ортосунда Папа Бенедикт XIV билим берүү системасына реформаларды киргизип, жаңы предметтер – эксперименталдык физика, химия жана математика сабактарын киргизген. Ал беш багыттагы окуу программасын иштеп чыккан: Теология, Юриспруденция, Медицина жана хирургия, Гуманитардык илимдер жана тилдер. Папа университеттин өнүгүшү үчүн бардык зарыл шарттарды түзүп берген. === '''1960–1970-жылдар''' === Италиядагы экономикалык өсүш жана коомдогу жаңылануулар университетке да таасир эткен. Католик чиркөөсү илимге болгон мамилесин өзгөртүп, социалдык илимдерге көбүрөөк көңүл бурула баштаган. 1966-жылы студент Паоло Росси гуманитардык факультетте оңчул студенттер тарабынан өлтүрүлүп, университет оккупацияланган. Ректор Уго Папи кызматтан кеткен. 1970-жылдары университетте Психология жана Социология багыттары ачылган, бирок булар өзүнчө факультет болуп 1991-жылы гана уюштурулган. 1977-жылдагы студенттик кыймылдан кийин 1990-жылдары "Пантера кыймылы" жаңы активизмдин толкунун алып келген. "Коркунуч жылдарында" университет белгилүү профессорлордун өлтүрүлүшүнө да күбө болгон: Витторио Бакелетти (1980) жана Эцио Тарантелли (1985). Ректор Антонио Руберти (1976–1987) университеттин реформаларында негизги ролду ойноого түрткү берген. Ал кийинчерээк Италиянын биринчи ЖОЖдор жана илимий изилдөөлөр боюнча министри болгон. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == Расмий сайты [https://www.uniroma1.it/en/pagina/our-history Тарыхы] atu5grwr8q5vqnggxo2ma5ahmjz2xgl 515532 515531 2025-06-28T23:28:39Z Aiyanakk 38273 515532 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети [[италян тили|итал.]] {{lang-it2|Sapienza – Università di Roma}} — [[Италия|Италиядагы]] ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. === Кеңейүүсү жана чыңдалышы (1600–1800-жж.) === 1660-жылы университет Корсо Ринашименто көчөсүндө жаңы имаратка көчүп, башкы дарбазасындагы "Initium sapientiae timor Domini" ("Билимдин башаты – Кудайдан коркуу") деген жазуу аркылуу "Сапиенца" деген атка ээ болгон. 1670-жылы Папа Александр VII университеттин аймагында ''Biblioteca Alessandrina'' китепканасын негиздеген жана чыгыш өлкөлөрүнөн кол жазмаларды жана баалуу эмгектерди чогултуу үчүн элчилерди жөнөткөн. XVIII кылымдын ортосунда Папа Бенедикт XIV билим берүү системасына реформаларды киргизип, жаңы предметтер – эксперименталдык физика, химия жана математика сабактарын киргизген. Ал беш багыттагы окуу программасын иштеп чыккан: Теология, Юриспруденция, Медицина жана хирургия, Гуманитардык илимдер жана тилдер. Папа университеттин өнүгүшү үчүн бардык зарыл шарттарды түзүп берген. === '''1960–1970-жылдар''' === Италиядагы экономикалык өсүш жана коомдогу жаңылануулар университетке да таасир эткен. Католик чиркөөсү илимге болгон мамилесин өзгөртүп, социалдык илимдерге көбүрөөк көңүл бурула баштаган. 1966-жылы студент Паоло Росси гуманитардык факультетте оңчул студенттер тарабынан өлтүрүлүп, университет оккупацияланган. Ректор Уго Папи кызматтан кеткен. 1970-жылдары университетте Психология жана Социология багыттары ачылган, бирок булар өзүнчө факультет болуп 1991-жылы гана уюштурулган. 1977-жылдагы студенттик кыймылдан кийин 1990-жылдары "Пантера кыймылы" жаңы активизмдин толкунун алып келген. "Коркунуч жылдарында" университет белгилүү профессорлордун өлтүрүлүшүнө да күбө болгон: Витторио Бакелетти (1980) жана Эцио Тарантелли (1985). Ректор Антонио Руберти (1976–1987) университеттин реформаларында негизги ролду ойноого түрткү берген. Ал кийинчерээк Италиянын биринчи ЖОЖдор жана илимий изилдөөлөр боюнча министри болгон. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == Расмий сайты [https://www.uniroma1.it/en/pagina/our-history Тарыхы] b3s4nt3pdhv3t3qmlr78a224jpwgwrq 515533 515532 2025-06-28T23:28:54Z Aiyanakk 38273 515533 wikitext text/x-wiki {{Түзөтүлүүдө|колдонуучу=[[Колдонуучу:Aiyanakk|Aiyanakk]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiyanakk|баарлашуу]])}} {{Университет карточкасы | аталышы = Рим Сапиенца университети | сүрөт = Ingresso UniSapienza Notte.jpg | расмий = Sapienza Università di Roma | урааны = Il futuro è passato qui (Келечек бул жерде өткөн) | негизделген = [[1303-жыл]] | түрү = Мамлекеттик | ректору = [[Антонелла Полимени]] | студенттери = 112 500 (2022) | окутуучулары = 4 000+ | жайгашкан жери = [[Рим]] {{өлкө желеги|Италия}} | кампусу = Пьяццале Альдо Моро башкы кампусу, Сан-Лоренцо, ошондой эле башка факультеттик жайлар | дареги = Piazzale Aldo Moro, 5, 00185 Roma RM, Италия | сайты = https://www.uniroma1.it/ | логотиби = Uniroma1.svg }} Сапиенца университети ([[италян тили|итал.]] {{lang-it2|Sapienza – Università di Roma}}) — [[Италия|Италиядагы]] ири мамлекеттик жогорку окуу жайларынын бири. Университет 1303-жылы Рим Папасы Бонифаций VIII тарабынан негизделген. Аталган окуу жай дүйнөдөгү чоң университеттердин катарына кирет жана билим берүү, илимий изилдөө жана маданият тармактарында чоң ролду ойноп келет. == Тарыхы == === Негизделиши (1303–1500-жж.) === Сапиенцанын тарыхы 1303-жылы башталган. 1294-жылы Бенедетто Каэтани Папа Бонифаций VIII болуп шайланып, ошол эле жылы "In suprema praeminentia dignitatis" деген булл менен Римдеги биринчи университет болгон ''Studium Urbis''ти негиздеген. Университет Ватикандын дубалдарынан тышкары курулган жана ал убактагы дин менен билим берүү тармагындагы кыйынчылыктарга карабай, окумуштуулар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачкан. Университет акырындык менен өз кадыр-баркын арттырып, 1363-жылы Рим шаарынан туруктуу каржылык колдоо ала баштаган. 1431-жылы Папа Евгений IV университетти кайра уюштуруп, төрт башкаруучу дайындоого буйрук берип, университетти азыркы Римдин борборунда жайгашкан Сант’Эустакио районуна көчүргөн. XVI кылымда Папа Лев X (Лоренцо де Медичинин уулу) Европа боюнча алдыңкы окумуштууларды университетке чакырып, тарых, археология, гуманитардык илимдер жана алгачкы илимий изилдөөлөрдү өнүктүргөн. Ушул эле мезгилде белгилүү анатомист Бартоломео Эустахио университетте иштеген. 1592-жылы Папа Климент VIII белгилүү ботаник жана врач Андреа Чезальпинини ишке алган. Ал кан айлануу системасын жана жүрөктөн кан периферияга кетип, кайра борборго кайтарылганын көрсөткөн илимий иштери менен таанымал. === Кеңейүүсү жана чыңдалышы (1600–1800-жж.) === 1660-жылы университет Корсо Ринашименто көчөсүндө жаңы имаратка көчүп, башкы дарбазасындагы "Initium sapientiae timor Domini" ("Билимдин башаты – Кудайдан коркуу") деген жазуу аркылуу "Сапиенца" деген атка ээ болгон. 1670-жылы Папа Александр VII университеттин аймагында ''Biblioteca Alessandrina'' китепканасын негиздеген жана чыгыш өлкөлөрүнөн кол жазмаларды жана баалуу эмгектерди чогултуу үчүн элчилерди жөнөткөн. XVIII кылымдын ортосунда Папа Бенедикт XIV билим берүү системасына реформаларды киргизип, жаңы предметтер – эксперименталдык физика, химия жана математика сабактарын киргизген. Ал беш багыттагы окуу программасын иштеп чыккан: Теология, Юриспруденция, Медицина жана хирургия, Гуманитардык илимдер жана тилдер. Папа университеттин өнүгүшү үчүн бардык зарыл шарттарды түзүп берген. === '''1960–1970-жылдар''' === Италиядагы экономикалык өсүш жана коомдогу жаңылануулар университетке да таасир эткен. Католик чиркөөсү илимге болгон мамилесин өзгөртүп, социалдык илимдерге көбүрөөк көңүл бурула баштаган. 1966-жылы студент Паоло Росси гуманитардык факультетте оңчул студенттер тарабынан өлтүрүлүп, университет оккупацияланган. Ректор Уго Папи кызматтан кеткен. 1970-жылдары университетте Психология жана Социология багыттары ачылган, бирок булар өзүнчө факультет болуп 1991-жылы гана уюштурулган. 1977-жылдагы студенттик кыймылдан кийин 1990-жылдары "Пантера кыймылы" жаңы активизмдин толкунун алып келген. "Коркунуч жылдарында" университет белгилүү профессорлордун өлтүрүлүшүнө да күбө болгон: Витторио Бакелетти (1980) жана Эцио Тарантелли (1985). Ректор Антонио Руберти (1976–1987) университеттин реформаларында негизги ролду ойноого түрткү берген. Ал кийинчерээк Италиянын биринчи ЖОЖдор жана илимий изилдөөлөр боюнча министри болгон. == Дипломдук программалары == Сапиенца университети кеңири академиялык программаларды сунуштайт. Ага төмөнкүлөр кирет: * Бакалавр программалары * Магистратура программалары * Докторантура жана изилдөө программалары Негизги билим берүү тармактары: ** Гуманитардык илимдер ** Инженерия жана архитектура ** Медицина жана саламаттыкты сактоо ** Юриспруденция ** Экономика жана саясий илимдер ** Табигый жана коомдук илимдер Окуу негизинен италия жана англис тилдеринде жүргүзүлөт, айрыкча эл аралык студенттер үчүн англис тилиндеги программалар кеңири жеткиликтүү. == Тышкы шилтемелер == Расмий сайты [https://www.uniroma1.it/en/pagina/our-history Тарыхы] hedtvddj6uqxvi83vmzisurfnu06w6a 0 137223 515517 514974 2025-06-28T21:11:14Z Aiyanakk 38273 Калып 515517 wikitext text/x-wiki {{ОЖ |статусу = Шаар |кыргызча аталышы = Таранто |расмий аталышы = {{lang-it|Taranto}} <br /> [[File:Taranto collage.jpg|300px|center|Таранто шаарынан көрүнүштөр]] |өлкө = Италия |герб = Taranto-Stemma.svg |желек = Flag of Lucanian Taranto.svg |lat_dir = N |lat_deg = 40 |lat_min = 28 |lat_sec = 0 |lon_dir = E |lon_deg = 17 |lon_min = 14 |lon_sec = 0 |CoordAddon = type:city_region:IT |CoordScale = 30000 |ЯндексКарта = https://yandex.com/maps/?text=Taranto%2C%20Italy |өлкөнүн картасынын өлчөмү = 300 |аймактын картасынын өлчөмү = 300 |аймактын түрү = Апулия облусу |ички бөлүнүшү = Таранто провинциясы |башчысынын түрү = Мэр |башчысы = Ринальдо Мелуччи |берилген статусу = Шаар |ОЖ борборунун бийиктиги = 15 |климаты = [[Жер ортолук деңиз]] климаты |расмий тили = Италян тили |калкы = 189 143 |элди каттоо жылы = 2023 |агломерация = |улуттук курамы = Италиялыктар |диний курамы = [[Католицизм]] |этнохороним = Тарантонезе (Тарантолуктар) |убакыт аралыгы = +1 |DST = +2 |телефон коду = +39 099 |почта индекси = 74100 |Commons түрмөгүндө = Taranto |сайты = [https://www.comune.taranto.it www.comune.taranto.it] |сайтынын тили = it |автоунаа коду = TA }} '''Таранто''' — Италиянын түштүгүндө жайгашкан порттук шаар. Ал Апулия облусунун курамындагы Таранто провинциясынын административдик борбору болуп эсептелет. == Калкы == 2023-жылкыгы карата 189 143 адам жашайт. == Тарыхы == === Таранто шаарынын негизделиши === Таранто шаары б.з.ч. 706-жылы Спарталык гректер тарабынан негизделген. Байыркы булактарга, анын ичинде Евсевий Кесариялыкка ылайык, бул шаарды Фалант аттуу жетекчи негиздеген. Ал Спартадагы "партеной" деп аталган топту башкарып, Апулиянын Иония жээгине көчүп келүүгө мажбур болгон. Шаарды негиздөө процесси ар кыл ритуалдар жана кеңешүүлөр менен коштолгон. Делфи оракулунан алынган пайгамбарчылык боюнча: ''"ачык асман алдында жаан жаайт"''. Бул жышаан Фаланттын эжеси Эйтранын көз жаштары менен түшүндүрүлөт. Андан кийин алар жолду таап, Фалант жана ага ишенгендер өз ордун тапты деп эсептелген. Таранто негизделгенден кийин Иония деңизинин эки бөлүгүнүн — Чоң деңиз менен Кичине деңизди ортосунда жайгашкан. Шаар стратегиялык жактан маанилүү болуп, атайын пландоо менен курулган. Анын курамында акрополь (шаардын борбордук бөлүгү), агора (базар) жана некрополь (мазар) бар болчу. == Тышкы шилтемелер == [https://www.comune.taranto.it/it Расмий сайт] [https://old.comune.taranto.it/index.php/elenco-taranto/tra-storia-e-immagini/cenni-storici/come-fu-fondata-taranto-di-lucio-pierri Таранто тарыхы] b4ruspsaq2i9rzr2gxpk7gh57jpz4pa 828 137230 515538 515378 2025-06-29T03:33:49Z Kyrgyzchala 40935 515538 Scribunto text/plain local default = { shape = "Othmani", aya_symbol_template = "رقم آية" } local aliases = { [1] = {1}, ["soura"] = {"السورة", "سورة","soura", "сүрө", "сүрөө", "сура"}, ["from_aya"] = {2, "آية", "الآية", "من الآية", "من آية", "aya", "from aya", "аят", "айат", "аяттан", "айаттан"}, ["to_aya"] = {"إلى آية", "إلى الآية", "to aya", "аятка", "айатка", "аятка чейин"}, ["from_word"] = {"من الكلمة","من كلمة", "from word", "сөздөн", "сөзгө", "сөз башы"}, ["to_word"] = {"إلى الكلمة","إلى كلمة", "to word", "сөзгө", "сөзгө чейин", "сөз аягы"}, ["addition_ayat"] = {3, "الآيات الإضافية", "addition ayat", "кошумча аяттар", "кошумча айаттар"}, ["shape"] = {"الرسم", "الترميز", "shape", "түр", "формат", "көрүнүш"}, ["aya_template"] = {"قالب رقم الآية", "قالب الآية", "aya template", "аят калыбы", "айат калыбы"}, ["search"] = {"بحث", "ابحث", "search", "издөө", "көздөө", "таба"}, ["user_text"] = {"النص", "نص", "text", "текст", "жазуу", "сөз"}, ["s"] = {"س", "s", "с"}, -- في حالة تعيين النص فقط ["a"] = {"آ", "a", "а"}, -- في حالة تعيين النص فقط ["viewtemplate"] = {"إظهار القوالب", "viewtemplate", "калыптарды көрсөт", "калыптар"}, ["no-cite"] = {"لا تخريج", "no-cite", "шилтемесиз", "чыгармасыз"} } local shape_aliases = { ["text"] = {"إملائي", "text", "текст", "жазуу"}, ["KFGQPC"] = {"المدينة", "المدينة حفص", "KFGQPC", "Мадина хафсы", "KFGQPC"}, ["Othmani"] = {"يونيكود", "عثماني", "Othmani", "Осмон", "Усман"} } local msgs = { ["soura_num_err"] = "Сүрө номери 1-114 арасы болушу шарт", ["soura_name_err"] = "Сүрөнүн аталышы ката", ["from_aya_err"] = "Биринчи аят $1 сүрөсүнүн ($2) чегинен тышкары", ["to_aya_err"] = "Акыркы аят $1 сүрөсүнүн ($2) чегинен тышкары", ["from_word_err"] = "Биринчи сөз табылган жок", ["to_word_err"] = "Акыркы сөз табылган жок" } local presentation = { -- The shape of numbers. Empty string mean numbers will not changed ["numbers_shape"] = "٠١٢٣٤٥٦٧٨٩", ["quran"] = '<span class="quran"><span class="quran-parenthesis">﴾</span><span class="quran-$1">$2</span><span class="quran-parenthesis">﴿</span></span>', ["cite_quran"] = '&nbsp;<small class="quran-cite">&#91;[[$1|$1]]$2&#93;</small>', ["error"] = '[[$1]]: <strong class="error">$2</strong>', ["رقم آية"] = '<span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym">۝</span><span class="aya-num">$1</span></span>' } return { default = default, aliases = aliases, shape_aliases = shape_aliases, msgs = msgs, presentation = presentation } pd8qrkqg2haf0bsiuyyjjn6sghjtvru 515539 515538 2025-06-29T03:37:26Z Kyrgyzchala 40935 515539 Scribunto text/plain local default = { shape = "Othmani", aya_symbol_template = "رقم آية" } local aliases = { [1] = {1}, ["soura"] = {"السورة", "سورة","soura", "сүрө", "сүрөө", "сура"}, ["from_aya"] = {2, "آية", "الآية", "من الآية", "من آية", "aya", "from aya", "аят", "айат", "аяттан", "айаттан"}, ["to_aya"] = {"إلى آية", "إلى الآية", "to aya", "аятка", "айатка", "аятка чейин"}, ["from_word"] = {"من الكلمة","من كلمة", "from word", "сөздөн", "сөзгө", "сөз башы"}, ["to_word"] = {"إلى الكلمة","إلى كلمة", "to word", "сөзгө", "сөзгө чейин", "сөз аягы"}, ["addition_ayat"] = {3, "الآيات الإضافية", "addition ayat", "кошумча аяттар", "кошумча айаттар"}, ["shape"] = {"الرسم", "الترميز", "shape", "түр", "формат", "көрүнүш"}, ["aya_template"] = {"قالب رقم الآية", "قالب الآية", "aya template", "аят калыбы", "айат калыбы"}, ["search"] = {"بحث", "ابحث", "search", "издөө", "көздөө", "таба"}, ["user_text"] = {"النص", "نص", "text", "текст", "жазуу", "сөз"}, ["s"] = {"س", "s", "с"}, -- في حالة تعيين النص فقط ["a"] = {"آ", "a", "а"}, -- في حالة تعيين النص فقط ["viewtemplate"] = {"إظهار القوالب", "viewtemplate", "калыптарды көрсөт", "калыптар"}, ["no-cite"] = {"لا تخريج", "no-cite", "шилтемесиз", "чыгармасыз"} } local shape_aliases = { ["text"] = {"إملائي", "text", "текст", "жазуу"}, ["KFGQPC"] = {"المدينة", "المدينة حفص", "KFGQPC", "Мадина хафсы", "KFGQPC"}, ["Othmani"] = {"يونيكود", "عثماني", "Othmani", "Осмон", "Усман"} } local msgs = { ["soura_num_err"] = "Сүрө номери 1-114 арасы болушу шарт", ["soura_name_err"] = "Сүрөнүн аталышы ката", ["from_aya_err"] = "Биринчи аят $1 сүрөсүнүн ($2) чегинен тышкары", ["to_aya_err"] = "Акыркы аят $1 сүрөсүнүн ($2) чегинен тышкары", ["from_word_err"] = "Биринчи сөз табылган жок", ["to_word_err"] = "Акыркы сөз табылган жок" } local presentation = { -- The shape of numbers. Empty string mean numbers will not changed ["numbers_shape"] = "٠١٢٣٤٥٦٧٨٩", ["quran"] = '<span class="quran"><span class="quran-parenthesis">﴾</span><span class="quran-$1">$2</span><span class="quran-parenthesis">﴿</span></span>', ["cite_quran"] = '&nbsp;<small class="quran-cite">[[[$1]]$2]</small>', ["error"] = '[[$1]]: <strong class="error">$2</strong>', ["رقم آية"] = '<span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym">۝</span><span class="aya-num">$1</span></span>' } return { default = default, aliases = aliases, shape_aliases = shape_aliases, msgs = msgs, presentation = presentation } 0wt5vt2hgriwua1gsja5ud8hlen2ira 515540 515539 2025-06-29T03:48:34Z Kyrgyzchala 40935 515540 Scribunto text/plain local default = { shape = "Othmani", aya_symbol_template = "رقم آية" } local aliases = { [1] = {1}, ["soura"] = {"السورة", "سورة","soura", "сүрө", "сүрөө", "сура"}, ["from_aya"] = {2, "آية", "الآية", "من الآية", "من آية", "aya", "from aya", "аят", "айат", "аяттан", "айаттан"}, ["to_aya"] = {"إلى آية", "إلى الآية", "to aya", "аятка", "айатка", "аятка чейин"}, ["from_word"] = {"من الكلمة","من كلمة", "from word", "сөздөн", "сөзгө", "сөз башы"}, ["to_word"] = {"إلى الكلمة","إلى كلمة", "to word", "сөзгө", "сөзгө чейин", "сөз аягы"}, ["addition_ayat"] = {3, "الآيات الإضافية", "addition ayat", "кошумча аяттар", "кошумча айаттар"}, ["shape"] = {"الرسم", "الترميز", "shape", "түр", "формат", "көрүнүш"}, ["aya_template"] = {"قالب رقم الآية", "قالب الآية", "aya template", "аят калыбы", "айат калыбы"}, ["search"] = {"بحث", "ابحث", "search", "издөө", "көздөө", "таба"}, ["user_text"] = {"النص", "نص", "text", "текст", "жазуу", "сөз"}, ["s"] = {"س", "s", "с"}, -- في حالة تعيين النص فقط ["a"] = {"آ", "a", "а"}, -- في حالة تعيين النص فقط ["viewtemplate"] = {"إظهار القوالب", "viewtemplate", "калыптарды көрсөт", "калыптар"}, ["no-cite"] = {"لا تخريج", "no-cite", "шилтемесиз", "чыгармасыз"} } local shape_aliases = { ["text"] = {"إملائي", "text", "текст", "жазуу"}, ["KFGQPC"] = {"المدينة", "المدينة حفص", "KFGQPC", "Мадина хафсы", "KFGQPC"}, ["Othmani"] = {"يونيكود", "عثماني", "Othmani", "Осмон", "Усман"} } local msgs = { ["soura_num_err"] = "Сүрө номери 1-114 арасы болушу шарт", ["soura_name_err"] = "Сүрөнүн аталышы ката", ["from_aya_err"] = "Биринчи аят $1 сүрөсүнүн ($2) чегинен тышкары", ["to_aya_err"] = "Акыркы аят $1 сүрөсүнүн ($2) чегинен тышкары", ["from_word_err"] = "Биринчи сөз табылган жок", ["to_word_err"] = "Акыркы сөз табылган жок" } local presentation = { -- The shape of numbers. Empty string mean numbers will not changed ["numbers_shape"] = "٠١٢٣٤٥٦٧٨٩", ["quran"] = '<span class="quran"><span class="quran-parenthesis">﴾</span><span class="quran-$1">$2</span><span class="quran-parenthesis">﴿</span></span>', ["cite_quran"] = '&nbsp;<small class="quran-cite">[[[$1]]$2]</small>', ["error"] = '[[$1]]: <strong class="error">$2</strong>', ["رقم آية"] = '<span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym">۝</span><span class="aya-num">$1</span></span>' } return { default = default, aliases = aliases, shape_aliases = shape_aliases, msgs = msgs, presentation = presentation } oo4mqobt5f1gwt26990wucdkmid98pu 828 137231 515537 515175 2025-06-29T02:55:23Z Kyrgyzchala 40935 515537 Scribunto text/plain local sour = { { id = 1, name = "Аль-Фатиха", ayacount = 7, search = {"الفاتحة", "سورة الفاتحة", "فاتحة", "سورة الفاتحه", "الفاتحه", "فاتحه", "Аль-Фатиха", "Фатиха", "Ачуучу", "Башталгыч"} }, { id = 2, name = "Аль-Бакара", ayacount = 286, search = {"البقرة", "سورة البقرة", "بقرة", "سورة البقره", "البقره", "بقره", "Аль-Бакара", "Бакара", "Уй"} }, { id = 3, name = "Али Имран", ayacount = 200, search = {"آل عمران", "سورة آل عمران", "آل عمران", "سورة ال عمران", "ال عمران", "Али Имран", "Имран үй-бүлөсү"} }, { id = 4, name = "Ан-Ниса", ayacount = 176, search = {"النساء", "سورة النساء", "نساء", "Ан-Ниса", "Ниса", "Аялдар"} }, { id = 5, name = "Аль-Маида", ayacount = 120, search = {"المائدة", "سورة المائدة", "مائدة", "سورة المائده", "المائده", "مائده", "Аль-Маида", "Маида", "Дасторкон"} }, { id = 6, name = "Аль-Анаам", ayacount = 165, search = {"الأنعام", "سورة الأنعام", "أنعام", "سورة الانعام", "الانعام", "انعام", "Аль-Анаам", "Анаам", "МАль-жаныбарлар"} }, { id = 7, name = "Аль-Аараф", ayacount = 206, search = {"الأعراف", "سورة الأعراف", "أعراف", "سورة الاعراف", "الاعراف", "اعراف", "Аль-Аараф", "Аараф", "Бийиктиктер"} }, { id = 8, name = "Аль-Анфал", ayacount = 75, search = {"الأنفال", "سورة الأنفال", "أنف", "سورة الانفال", "الانفال", "انفال", "Аль-Анфал", "Анфал", "Олжо"} }, { id = 9, name = "Ат-Тоуба", ayacount = 129, search = {"التوبة", "سورة التوبة", "توبة", "سورة التوبه", "التوبه", "توبه", "Ат-Тоуба", "Тоуба", "Тобо кылуу"} }, { id = 10, name = "Юнус", ayacount = 109, search = {"يونس", "سورة يونس", "يونس", "Юнус","Жунус"} }, { id = 11, name = "Худ", ayacount = 123, search = {"هود", "Худ"} }, { id = 12, name = "Юсуф", ayacount = 111, search = {"يوسف", "سورة يوسف", "يوسف", "Жусуп", "Юсуф"} }, { id = 13, name = "Ар-Раад", ayacount = 43, search = {"الرعد", "سورة الرعد", "رعد", "Ар-Раад", "Раад", "Күн күркүрөө"} }, { id = 14, name = "Ибрахим", ayacount = 52, search = {"إبراهيم", "سورة إبراهيم", "إبراهيم", "سورة إبراهيم", "إبراهيم", "Ибрахим", "Ибраим"} }, { id = 15, name = "Аль-Хижр", ayacount = 99, search = {"الحجر", "سورة الحجر", "حجر", "Аль-Хижр", "Хижр", "Таш"} }, { id = 16, name = "Ан-Нахл", ayacount = 128, search = {"النحل", "سورة النحل", "نحل", "Ан-Нахл", "Нахл", "Аары"} }, { id = 17, name = "Аль-Исра", ayacount = 111, search = {"الإسراء", "سورة الإسراء", "إسراء", "سورة الاسراء", "الاسراء", "اسراء", "بني إسرائيل", "سورة بني إسرائيل", "Аль-Исра", "Исра", "Түнкү саякат", "Бани Исраил"} }, { id = 18, name = "Аль-Кахф", ayacount = 110, search = {"الكهف", "سورة الكهف", "كهف", "Аль-Кахф", "Кахф", "Үңкүр"} }, { id = 19, name = "Мариям", ayacount = 98, search = {"مريم", "سورة مريم", "مريم", "Мариям", "Мерем"} }, { id = 20, name = "Та-Ха", ayacount = 135, search = {"طه", "سورة طه", "طه", "Та-Ха", "Таха"} }, { id = 21, name = "Аль-Анбия", ayacount = 112, search = {"الأنبياء", "سورة الأنبياء", "أنبياء", "سورة الانبياء", "الانبياء", "انبياء", "Аль-Анбия", "Анбия", "Пайгамбарлар"} }, { id = 22, name = "Аль-Хажж", ayacount = 78, search = {"الحج", "سورة الحج", "حج", "Аль-Хажж", "Хажж", "Ажылык"} }, { id = 23, name = "Аль-Муминун", ayacount = 118, search = {"المؤمنون", "سورة المؤمنون", "مؤمنون", "Аль-Муминун", "Муминун", "Ишенчүүлөр"} }, { id = 24, name = "Ан-Нур", ayacount = 64, search = {"النور", "سورة النور", "نور", "Ан-Нур", "Нур", "Жарык"} }, { id = 25, name = "Аль-Фуркан", ayacount = 77, search = {"الفرقان", "سورة الفرقان", "فرقان", "Аль-Фуркан", "Фуркан", "Айырма"} }, { id = 26, name = "Аш-Шуара", ayacount = 227, search = {"الشعراء", "سورة الشعراء", "شعراء", "Аш-Шуара", "Шуара", "Акындар"} }, { id = 27, name = "Ан-Намл", ayacount = 93, search = {"النمل", "سورة النمل", "نمل", "Ан-Намл", "Намл", "Кумурскалар"} }, { id = 28, name = "Аль-Касас", ayacount = 88, search = {"القصص", "سورة القصص", "قصص", "Аль-Касас", "Касас", "Окуялар"} }, { id = 29, name = "Аль-Анкабут", ayacount = 69, search = {"العنكبوت", "سورة العنكبوت", "عنكبوت", "Аль-Анкабут", "Анкабут", "Жөргөмүш"} }, { id = 30, name = "Ар-Рум", ayacount = 60, search = {"الروم", "سورة الروم", "روم", "Ар-Рум", "Рум", "Римдиктер"} }, { id = 31, name = "Лукман", ayacount = 34, search = {"لقمان", "سورة لقمان", "لقمان", "Лукман"} }, { id = 32, name = "Ас-Сажда", ayacount = 30, search = {"السجدة", "سورة السجدة", "سجدة", "سورة السجده", "السجده", "سجده", "Ас-Сажда", "Сажда", "Сажде"} }, { id = 33, name = "Аль-Ахзаб", ayacount = 73, search = {"الأحزاب", "سورة الأحزاب", "أحزاب", "سورة الاحزاب", "الاحزاب", "احزاب", "Аль-Ахзаб", "Ахзаб", "Фракциялар"} }, { id = 34, name = "Саба", ayacount = 54, search = {"سبأ", "سورة سبأ", "سبأ", "Саба"} }, { id = 35, name = "Фатыр", ayacount = 45, search = {"فاطر", "سورة فاطر", "فاطر", "Фатыр", "Жаратуучу"} }, { id = 36, name = "Йа-Син", ayacount = 83, search = {"يس", "سورة يس", "يس", "Йа-Син", "Ясин"} }, { id = 37, name = "Ас-Саффат", ayacount = 182, search = {"الصافات", "سورة الصافات", "صافات", "Ас-Саффат", "Саффат", "Тизилгендер"} }, { id = 38, name = "Сад", ayacount = 88, search = {"ص", "سورة ص", "ص", "Сад"} }, { id = 39, name = "Аз-Зумар", ayacount = 75, search = {"الزمر", "سورة الزمر", "زمر", "Аз-Зумар", "Зумар", "Топтор"} }, { id = 40, name = "Гафир", ayacount = 85, search = {"غافر", "سورة غافر", "غافر", "سورة المؤمن", "المؤمن", "Гафир", "Кечирүүчү", "Аль-Мумин", "Ишенчүү"} }, { id = 41, name = "Фуссилат", ayacount = 54, search = {"فصلت", "سورة فصلت", "فصلت", "Фуссилат", "Айырмаланган"} }, { id = 42, name = "Аш-Шура", ayacount = 53, search = {"الشورى", "سورة الشورى", "شورى", "Аш-Шура", "Шура", "Кеңеш"} }, { id = 43, name = "Аз-Зухруф", ayacount = 89, search = {"الزخرف", "سورة الزخرف", "زخرف", "Аз-Зухруф", "Зухруф", "Көркөм буюмдар"} }, { id = 44, name = "Ад-Духан", ayacount = 59, search = {"الدخان", "سورة الدخان", "دخان", "Ад-Духан", "Духан", "Түтүн"} }, { id = 45, name = "Аль-Жасия", ayacount = 37, search = {"الجاثية", "سورة الجاثية", "جاثية", "Аль-Жасия", "Жасия", "Тизелеп олтуруу"} }, { id = 46, name = "Аль-Ахкаф", ayacount = 35, search = {"الأحقاف", "سورة الأحقاف", "أحقاف", "سورة الاحقاف", "الاحقاف", "احقاف", "Аль-Ахкаф", "Ахкаф", "Кум үйүндүлөр"} }, { id = 47, name = "Мухаммад", ayacount = 38, search = {"محمد", "سورة محمد", "محمد", "Мухаммад"} }, { id = 48, name = "Аль-Фатх", ayacount = 29, search = {"الفتح", "سورة الفتح", "فتح", "Аль-Фатх", "Фатх", "Жеңиш"} }, { id = 49, name = "Аль-Хужурат", ayacount = 18, search = {"الحجرات", "سورة الحجرات", "حجرات", "Аль-Хужурат", "Хужурат", "Бөлмөлөр"} }, { id = 50, name = "Каф", ayacount = 45, search = {"ق", "سورة ق", "ق", "Каф"} }, { id = 51, name = "Аз-Зарият", ayacount = 60, search = {"الذاريات", "سورة الذاريات", "ذاريات", "Аз-Зарият", "Зарият", "Чачыратуучулар"} }, { id = 52, name = "Ат-Тур", ayacount = 49, search = {"الطور", "سورة الطور", "طور", "Ат-Тур", "Тур", "Тоо"} }, { id = 53, name = "Ан-Нажм", ayacount = 62, search = {"النجم", "سورة النجم", "نجم", "Ан-Нажм", "Нажм", "Жылдыз"} }, { id = 54, name = "Аль-Камар", ayacount = 55, search = {"القمر", "سورة القمر", "قمر", "Аль-Камар", "Камар", "Ай"} }, { id = 55, name = "Ар-Рахман", ayacount = 78, search = {"الرحمن", "سورة الرحمن", "رحمن", "سورة الرحمان", "الرحمان", "رحمان", "Ар-Рахман", "Рахман", "Мээримдүү"} }, { id = 56, name = "Аль-Вакыйа", ayacount = 96, search = {"الواقعة", "سورة الواقعة", "واقعة", "Аль-Вакыйа", "Вакыйа", "Болочу окуя"} }, { id = 57, name = "Аль-Хадид", ayacount = 29, search = {"الحديد", "سورة الحديد", "حديد", "Аль-Хадид", "Хадид", "Темир"} }, { id = 58, name = "Аль-Мужадала", ayacount = 22, search = {"المجادلة", "سورة المجادلة", "مجادلة", "Аль-Мужадала", "Мужадала", "Талашуучу аял"} }, { id = 59, name = "Аль-Хашр", ayacount = 24, search = {"الحشر", "سورة الحشر", "حشر", "Аль-Хашр", "Хашр", "Чогултуу"} }, { id = 60, name = "Аль-Мумтахана", ayacount = 13, search = {"الممتحنة", "سورة الممتحنة", "ممتحنة", "Аль-Мумтахана", "Мумтахана", "Сыналуучу аял"} }, { id = 61, name = "Ас-Саф", ayacount = 14, search = {"الصف", "سورة الصف", "صف", "Ас-Саф", "Саф", "Катар"} }, { id = 62, name = "Аль-Жумуа", ayacount = 11, search = {"الجمعة", "سورة الجمعة", "جمعة", "Аль-Жумуа", "Жумуа", "Жума"} }, { id = 63, name = "Аль-Мунафикун", ayacount = 11, search = {"المنافقون", "سورة المنافقون", "منافقون", "Аль-Мунафикун", "Мунафикун", "Эки жүздүүлөр"} }, { id = 64, name = "Ат-Тагабун", ayacount = 18, search = {"التغابن", "سورة التغابن", "تغابن", "Ат-Тагабун", "Тагабун", "Өз ара алдашуу"} }, { id = 65, name = "Ат-Талак", ayacount = 12, search = {"الطلاق", "سورة الطلاق", "طلاق", "Ат-Талак", "Талак", "Ажырашуу"} }, { id = 66, name = "Ат-Тахрим", ayacount = 12, search = {"التحريم", "سورة التحريم", "تحريم", "Ат-Тахрим", "Тахрим", "Тыюу салуу"} }, { id = 67, name = "Аль-Мульк", ayacount = 30, search = {"الملك", "سورة الملك", "ملك", "Аль-Мульк", "Мульк", "Бийлик"} }, { id = 68, name = "Аль-Калам", ayacount = 52, search = {"القلم", "سورة القلم", "قلم", "Аль-Калам", "Калам", "Калем"} }, { id = 69, name = "Аль-Хакка", ayacount = 52, search = {"الحاقة", "سورة الحاقة", "حاقة", "Аль-Хакка", "Хакка", "Чындык"} }, { id = 70, name = "Аль-Мааариж", ayacount = 44, search = {"المعارج", "سورة المعارج", "معارج", "Аль-Мааариж", "Мааариж", "Көтөрүлүү жолдору"} }, { id = 71, name = "Нух", ayacount = 28, search = {"نوح", "سورة نوح", "نوح", "Нух", "Ноо"} }, { id = 72, name = "Аль-Жинн", ayacount = 28, search = {"الجن", "سورة الجن", "جن", "Аль-Жинн", "Жинн", "Жиндер"} }, { id = 73, name = "Аль-Муззаммил", ayacount = 20, search = {"المزمل", "سورة المزمل", "مزمل", "Аль-Муззаммил", "Муззаммил", "Оронулган"} }, { id = 74, name = "Аль-Муддассир", ayacount = 56, search = {"المدثر", "سورة المدثر", "مدثر", "Аль-Муддассир", "Муддассир", "Жабылган"} }, { id = 75, name = "Аль-Кыйама", ayacount = 40, search = {"القيامة", "سورة القيامة", "قيامة", "سورة القيامه", "القيامه", "قيامه", "Аль-Кыйама", "Кыйама", "Кыямат"} }, { id = 76, name = "Аль-Инсан", ayacount = 31, search = {"الإنسان", "سورة الإنسان", "إنسان", "Аль-Инсан", "Инсан", "Адам"} }, { id = 77, name = "Аль-Мурсалат", ayacount = 50, search = {"المرسلات", "سورة المرسلات", "مرسلات", "Аль-Мурсалат", "Мурсалат", "Жөнөтүлгөндөр"} }, { id = 78, name = "Ан-Наба", ayacount = 40, search = {"النبأ", "سورة النبأ", "نبأ", "Ан-Наба", "Наба", "Чоң кабар"} }, { id = 79, name = "Ан-Назиат", ayacount = 46, search = {"النازعات", "سورة النازعات", "نازعات", "Ан-Назиат", "Назиат", "Сууруп алуучулар"} }, { id = 80, name = "Абаса", ayacount = 42, search = {"عبس", "سورة عبس", "عبس", "Абаса", "Каш салган"} }, { id = 81, name = "Ат-Такуир", ayacount = 29, search = {"التكوير", "سورة التكوير", "تكوير", "Ат-Такуир", "Такуир", "Оролуу"} }, { id = 82, name = "Аль-Инфитар", ayacount = 19, search = {"الإنفطار", "سورة الإنفطار", "إنفطار", "سورة الانفطار", "الانفطار", "انفطار", "Аль-Инфитар", "Инфитар", "Жарылуу"} }, { id = 83, name = "Аль-Мутаффифин", ayacount = 36, search = {"المطففين", "سورة المطففين", "مطففين", "Аль-Мутаффифин", "Мутаффифин", "Өлчөмдү кыскартуучулар"} }, { id = 84, name = "Аль-Иншикак", ayacount = 25, search = {"الإنشقاق", "سورة الإنشقاق", "إنشقاق", "سورة الانشقاق", "الانشقاق", "انشقاق", "Аль-Иншикак", "Иншикак", "Жарылуу"} }, { id = 85, name = "Аль-Буруж", ayacount = 22, search = {"البروج", "سورة البروج", "بروج", "Аль-Буруж", "Буруж", "Жылдыз топтору"} }, { id = 86, name = "Ат-Тарык", ayacount = 17, search = {"الطارق", "سورة الطارق", "طارق", "Ат-Тарык", "Тарык", "Түнкү келүүчү"} }, { id = 87, name = "Аль-Аала", ayacount = 19, search = {"الأعلى", "سورة الأعلى", "أعلى", "سورة الاعلى", "الاعلى", "اعلى", "Аль-Аала", "Аала", "Эң жогорку"} }, { id = 88, name = "Аль-Гашия", ayacount = 26, search = {"الغاشية", "سورة الغاشية", "غاشية", "سورة الغاشيه", "الغاشيه", "غاشيه", "Аль-Гашия", "Гашия", "Каптаган"} }, { id = 89, name = "Аль-Фажр", ayacount = 30, search = {"الفجر", "سورة الفجر", "فجر", "Аль-Фажр", "Фажр", "Таң"} }, { id = 90, name = "Аль-Балад", ayacount = 20, search = {"البلد", "سورة البلد", "بلد", "Аль-Балад", "Балад", "Шаар"} }, { id = 91, name = "Аш-Шамс", ayacount = 15, search = {"الشمس", "سورة الشمس", "شمس", "Аш-Шамс", "Шамс", "Күн"} }, { id = 92, name = "Аль-Лайл", ayacount = 21, search = {"الليل", "سورة الليل", "ليل", "Аль-Лайл", "Лайл", "Түн"} }, { id = 93, name = "Ад-Духа", ayacount = 11, search = {"الضحى", "سورة الضحى", "ضحى", "Ад-Духа", "Духа", "Чак түш"} }, { id = 94, name = "Аш-Шарх", ayacount = 8, search = {"الشرح", "سورة الشرح", "شرح", "Аш-Шарх", "Шарх", "Кеңейтүү"} }, { id = 95, name = "Ат-Тин", ayacount = 8, search = {"التين", "سورة التين", "تين", "Ат-Тин", "Тин", "Инжир"} }, { id = 96, name = "Аль-Алак", ayacount = 19, search = {"العلق", "سورة العلق", "علق", "Аль-Алак", "Алак", "Кан уюлдук"} }, { id = 97, name = "Аль-Кадр", ayacount = 5, search = {"القدر", "سورة القدر", "قدر", "Аль-Кадр", "Кадр", "Кадыр түн"} }, { id = 98, name = "Аль-Баййина", ayacount = 8, search = {"البينة", "سورة البينة", "بينة", "سورة البينه", "البينه", "بينه", "Аль-Баййина", "Баййина", "Далил"} }, { id = 99, name = "Аз-Залзала", ayacount = 8, search = {"الزلزلة", "سورة الزلزلة", "زلزلة", "سورة الزلزله", "الزلزله", "زلزله", "Аз-Залзала", "Залзала", "Жер титирөө"} }, { id = 100, name = "Аль-Адият", ayacount = 11, search = {"العاديات", "سورة العاديات", "عاديات", "Аль-Адият", "Адият", "Чуркап жүгүрүүчүлөр"} }, { id = 101, name = "Аль-Кариа", ayacount = 11, search = {"القارعة", "سورة القارعة", "قارعة", "سورة القارعه", "القارعه", "قارعه", "Аль-Кариа", "Кариа", "Каткырган"} }, { id = 102, name = "Ат-Такасур", ayacount = 8, search = {"التكاثر", "سورة التكاثر", "تكاثر", "Ат-Такасур", "Такасур", "Көбөйтүү"} }, { id = 103, name = "Аль-Аср", ayacount = 3, search = {"العصر", "سورة العصر", "عصر", "Аль-Аср", "Аср", "Убакыт"} }, { id = 104, name = "Аль-Хумаза", ayacount = 9, search = {"الهمزة", "سورة الهمزة", "همزة", "سورة الهمزه", "الهمزه", "همزه", "Аль-Хумаза", "Хумаза", "Көкүрөктөгүч"} }, { id = 105, name = "Аль-Фил", ayacount = 5, search = {"الفيل", "سورة الفيل", "فيل", "Аль-Фил", "Фил", "Пил"} }, { id = 106, name = "Курайш", ayacount = 4, search = {"قريش", "سورة قريش", "قريش", "Курайш"} }, { id = 107, name = "Аль-Маун", ayacount = 7, search = {"الماعون", "سورة الماعون", "ماعون", "Аль-Маун", "Маун", "Күнүмдүк керектөөлөр"} }, { id = 108, name = "Аль-Каусар", ayacount = 3, search = {"الكوثر", "سورة الكوثر", "كوثر", "Аль-Каусар", "Каусар", "Көп жакшылык"} }, { id = 109, name = "Аль-Кафирун", ayacount = 6, search = {"الكافرون", "سورة الكافرون", "كافرون", "Аль-Кафирун", "Кафирун", "Тандабастар"} }, { id = 110, name = "Ан-Наср", ayacount = 3, search = {"النصر", "سورة النصر", "نصر", "Ан-Наср", "Наср", "Жардам"} }, { id = 111, name = "Аль-Масад", ayacount = 5, search = {"المسد", "سورة المسد", "مسد", "Аль-Масад", "Масад", "Пальма жиби"} }, { id = 112, name = "Аль-Ихлас", ayacount = 4, search = {"الإخلاص", "سورة الإخلاص", "إخلاص", "سورة الاخلاص", "الاخلاص", "اخلاص", "Аль-Ихлас", "Ихлас", "Таза ниет"} }, { id = 113, name = "Аль-Фалак", ayacount = 5, search = {"الفلق", "سورة الفلق", "فلق", "Аль-Фалак", "Фалак", "Таң"} }, { id = 114, name = "Ан-Нас", ayacount = 6, search = {"الناس", "سورة الناس", "ناس", "Ан-Нас", "Нас", "Адамдар"} } } return {sour = sour} 6pn47fc7hg85tzm5bm684f22qnjowxg 0 137267 515515 2025-06-28T17:25:40Z Arsensky 41251 Буюрса баштадым 515515 wikitext text/x-wiki {{Футболчу |ысмы = Френки де Йонг |жынысы = м |лакап аты = |сүрөт = Матч «Динамо» - «Барселона» 0-1. 2 ноября 2021 года. II — 1289671 (cropped).jpg |кеңдик = 250px |сүрөттүн баяндамасы = де Йонг 2021-жылы |төрөлгөн датасы = 12.5.1997 |төрөлгөн жери = [[Горинхем]], [[Нидерланд]] |жарандыгы = {{Өлкө желеги|Нидерланд}} |бою = 181<ref name="FIFA">{{cite web |url=https://fdp.fifa.org/assetspublic/ce44/pdf/SquadLists-English.pdf |title=Squad List: FIFA World Cup Qatar 2022: Netherlands (NED) |publisher=FIFA |page=20 |date=18 December 2022 |access-date=9 August 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221218195301/https://fdp.fifa.org/assetspublic/ce44/pdf/SquadLists-English.pdf |archive-date=18 December 2022 |url-status=live }}</ref> |жетектөөчү буту = оң |позициясы = жарым коргоочу |азыркы клубу = {{желек|Испания}} [[Барселона (футбол клубу)|Барселона]] |номуру = 21 |жаштар клубдары = {{футболдук карьера |2005—2015|{{желек|Нидерланд}} [[Виллем II]]| }} |клубдар = {{футболдук карьера |2015|{{желек|Нидерланд}} [[Виллем II]]|1 (0) |2015—2017|{{желек|Нидерланд}} [[Йонг Аякс]]|46 (8) |2015|→ {{желек|Нидерланд}} [[Виллем II]] (ижара)|1 (0) |2016—2019|{{желек|Нидерланд}} [[Аякс (футбол клубу)|Аякс]]|57 (4) |2019—учур|{{желек|Испания}} [[Барселона (футбол клубу)|Барселона]]|177 (14) }} |улуттук курамасы = {{футболдук карьера |2012|{{желек|Нидерланд}} Нидерланд (15ке чейин)|1 (0) |2014—2015|{{желек|Нидерланд}} Нидерланд (18ге чейин)|5 (1) |2015—2016|{{желек|Нидерланд}} Нидерланд (19га чейин)|8 (0) |2016|{{желек|Нидерланд}} Нидерланд (20га чейин)|2 (0) |2017|{{желек|Нидерланд}} Нидерланд (21ге чейин)|6 (1) |2018—учур|{{футбол|NED}}|59 (2) }} |клуб тууралуу маалыматтардын жаңылоосу = 25-май 2025 |курама тууралуу маалыматтардын жаңылоосу = 10-июнь 2025 |уикиказына = }} '''Фре́нки де Йонг''' ({{lang-nl|Frenkie de Jong}}; 12-май 1997-жылы туулган<ref name="FIFA"/>) — [[Нидерланд|нидерланддык]] [[Футбол|футболчу]], [[Испания|испаниялык]] «[[Барселона (футбол клубу)|Барселона]]» клубунун жана [[Нидерланд улуттук футбол курамасы|Нидерланд курамасынын]] жарым коргоочусу. == Клубдук карьерасы == === Виллем II жана Аякс === [[File:Frenkie de Jong (2019).jpg|thumb|left|Де Йонг 2019-жылы «Аякстын» курамында]] Френки де Йонг өзүнүн профессионалдык карьерасын 2015-жылы «[[Виллем II]]» клубунда баштаган<ref name="websitebio">{{cite web |title=Frenkie's story – Frenkie de Jong |url=https://www.frenkiedejong.com/en/biography/ |website=frenkiedejong.com |access-date=3 June 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231003140553/https://www.frenkiedejong.com/en/biography/ |archive-date=3 October 2023}}</ref>. Бир жылдан кийин, 2016-жылы, ал «[[Аякс (футбол клубу)|Аякс]]» клубуна символикалык €1 төлөм менен өткөн — бул төлөм сатуудан түшкөн пайызы менен толукталган<ref>{{Cite web|url=https://www.givemesport.com/1469227-ajax-paid-willem-ii-just-1-to-sign-frenkie-de-jong-in-2015|title=Ajax managed to sign Frenkie de Jong for just €1 from Willem II in 2015|date=18 April 2019|website=GiveMeSport|access-date=28 November 2019}}</ref>. «Аякста» де Йонг Европанын эң мыкты жаш жарым коргоочуларынын бири катары таанылган: ал Улуттук дублду ([[Нидерланд футбол чемпиондугу|Эредивизи]] жана [[Нидерланд улуттук футбол Кубогу|KNVB Кубогун]]) утуп, [[УЕФА Чемпиондор лигасы]]нын жарым финалына чейин чыккан. 2018/19-жылкы сезондо де Йонг Эредивизинин мыкты оюнчусу болуп табылып, «Аякстын» 22 жылдан берки биринчи жолу УЕФА Чемпиондор Лигасынын жарым финалына чыгышына чоң салым кошкон<ref>{{cite web|url=https://www.pulse.ng/sports/football/frenkie-de-jong-profile-of-barcelona-and-netherlands-midfielder/7f1whsn|title=Frenkie de Jong: Player Profile|date=24 January 2019 |publisher=Pulse|access-date=7 April 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/sport/football/48093611|title=Tottenham 0–1 Ajax, Champions League: Donny van de Beek scores only goal|date=30 April 2019|access-date=26 November 2019}}</ref>. === Барселона === Френки ошол эле сезондо, 2019-жылдын январында «[[Барселона (футбол клубу)|Барселона]]» менен келишим түзүп, июль айында расмий түрдө клубга кошулган<ref>{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/en/news/981677/barca-sign-de-jong|title=Barça sign De Jong|date=23-1-2019|accessdate=4-6-2025|lang=en|work=клубтун расмий сайты}}</ref>. Анын трансфер акысы €75 миллионду түзгөн. Де Йонг 2019-жылы «FIFA FIFPro World11» командасына тандалган жана бул тизмеге кирген беш жылдан берки алгачкы нидерланддык үч футболчунун бири болгон<ref name="fifpro">{{cite web|url=https://fifpro.org/news/fifa-fifpro-men-s-world-11-2018-2019/en/|title=VAN DIJK AMONG FOUR DEBUTANTS IN MEN'S WORLD 11|website=FIFPro World Players' Union|date=23 September 2019|access-date=24 September 2019|archive-date=24 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924000410/https://fifpro.org/news/fifa-fifpro-men-s-world-11-2018-2019/en/|url-status=dead}}</ref>. Де Йонг 2021-жылдагы [[Испания улуттук футбол Кубогу|Испания кубогунун]] финалында «[[Атлетик Бильбао]]» клубуна каршы гол киргизип, дагы эки голго пас берип, 4:0 эсебинде жеңишке жетүүгө чоң салым кошкон<ref name="cup21">{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/2021/apr/17/messi-stars-as-barcelona-thrash-athletic-bilbao-to-lift-copa-del-rey |title=Messi stars as Barcelona thrash Athletic Bilbao to lift Copa del Rey|first=Sid|last=Lowe|work=The Guardian|date=17 April 2021|access-date=19 April 2021}}</ref>. Клубдун капитаны [[Серхио Бускетс]]тин кетишинен кийин, 2023-жылдын 21-июлунда де Йонг «Барселонанын» төртүнчү капитаны болуп дайындалды<ref>{{Cite web |title=FC Barcelona's new captains confirmed |url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/news/3599643/fc-barcelonas-new-captains-confirmed |access-date=26 July 2023 |website=www.fcbarcelona.com}}</ref>. 2024-жылдын 24-февралында, ал «[[Хетафе (футбол клубу)|Хетафеге]]» каршы 3:0 болгон оюнда «Барселонанын» тарыхындагы 11000-голун киргизди<ref>{{cite web |title=Frenkie de Jong scores FC Barcelona's 11,000th goal|url=https://www.fcbarcelona.com/en/news/3905165/frenkie-de-jong-scores-fc-barcelonas-11000th-goal |website=FC Barcelona |access-date=13 March 2025}}</ref>. 2024/2025-жылкы сезондо, [[Сержи Роберто]]нун кетишинен кийин де Йонг «Барселонанын» үчүнчү капитаны болду<ref>{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/en/news/4092240/new-first-team-captains-confirmed|title=New first team captains confirmed|work=клубдун расмий сайты|date=23-8-2024}}</ref>. == Эл аралык карьерасы == Де Йонг [[Нидерланд улуттук футбол курамасы|Нидерланд улуттук курамасындагы]] алгачкы оюнун 2018-жылдын сентябрында өткөргөн<ref name="Sky Sports 2018">{{Cite news|first=Lewis|last=Jones|title=Netherlands star Frenkie de Jong set to shine against France and Germany?|url=https://www.skysports.com/football/news/12021/11521872/netherlands-star-frenkie-de-jong-set-to-shine-against-france-and-germany|website=[[Sky Sports]]|date=13 October 2018|access-date=17 July 2024}}</ref> . Ал [[УЕФА Улуттар лигасы]]нын биринчи сезондо негизги курамда ойноого жетишип, курама команда финалга чыгып, экинчи орунду алган<ref>{{Cite web|url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0253-0d81efc3f60a-0d39c305041d-1000--bernardo-silva-and-frenkie-de-jong-win-nations-league-awards/|title=Bernardo Silva and Frenkie de Jong win Nations League awards|date=9 June 2019|website=[[UEFA]]|access-date=28 November 2019}}</ref>. Ошондой эле ал Нидерландка [[Евро-2020]] жана [[2022 Футбол боюнча дүйнө чемпиондугу|2022-жылдагы дүйнөлүк чемпиондугунда]] да татыктуу деңгээлде өкүлчүлүк кылган<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51198518|title= Netherlands 0–2 Czech Republic: Tomáš Holeš and Patrik Schick goals shock Dutch|website=[[BBC Sport]]|publisher=[[BBC]]|date=26 June 2021|access-date=7 June 2024}}</ref><ref>{{cite web |author=Jamie Jackson |url=https://www.theguardian.com/football/2022/nov/29/netherlands-qatar-world-cup-group-a-match-report |title=Louis van Gaal bristles at 'boring' tag as Netherlands sink Qatar to reach last 16 |website=The Guardian |date=29 November 2022 }}</ref>. == Сыйлыктары == '''«Аякс»''' * [[Нидерланд футбол чемпиондугу|Эредивизи]] чемпиону: 2018/19<ref name="Soccerway">{{cite web |url=https://int.soccerway.com/players/frenkie-de-jong/404591/ |title=F. De Jong: Summary |website=Soccerway |publisher=Perform Group |access-date=28 August 2023}}</ref> * [[Нидерланд улуттук футбол Кубогу|Нидерланд Кубогунун]] жеңүүчүсү: 2018/19<ref name="Soccerway"/> * [[УЕФА Европа лигасы]]нын финалисти: 2016/17<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/overview/index.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702090446/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/overview/index.html|url-status=dead|archive-date=2 July 2017|title=2016/17: United win it for Manchester|publisher=UEFA|date=30 May 2017}}</ref> '''«Барселона»''' * [[Ла Лига]] чемпиону: 2022/23<ref>{{cite news |url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/news/3344756/fc-barcelona-liga-champions-202223 |title=FC Barcelona, Liga champions 2022/23! |website=FC Barcelona |date=14 May 2023}}</ref>, 2024/25<ref>{{Cite web |date=2025-05-15 |title=Barcelona Win La Liga, Complete 2024-25 Domestic Treble |url=https://www.si.com/soccer/barcelona-win-la-liga-complete-2024-25-domestic-treble |access-date=2025-05-16 |website=SI |language=en-US}}</ref> * [[Испания улуттук футбол Кубогу|Испания Кубогунун]] жеңүүчүсү: 2020/21<ref name="cup21"/>, 2024/25<ref>{{Cite web |date=2025-04-26 |title=FC Barcelona crowned Cup Kings in classic encounter |url=https://rfef.es/en/noticias/match-report-fc-barcelona-crowned-cup-kings-in-classic-encounter |access-date=2025-04-26 |website= |publisher=[[Real Federación Española de Fútbol]] |language=en |archive-date=26 April 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250426235908/https://rfef.es/en/noticias/match-report-fc-barcelona-crowned-cup-kings-in-classic-encounter |url-status=live }}</ref> * [[Испания футбол Суперкубогу|Испания Суперкубогунун]] жеңүүчүсү: 2023<ref>{{Cite web |last=Baynes |first=Ciaran |date=15 January 2023 |title=Real Madrid 1–3 Barcelona: Gavi stars as Barca dominate to win Spanish Super Cup |url=https://www.eurosport.com/football/spanish-supercopa/2022-2023/spanish-super-cup-final-live-real-madrid-v-barcelona_sto9316880/story.shtml |access-date=16 January 2023 |website=Euro Sport}}</ref>, 2025<ref>{{Cite web |date=2025-01-13 |title=FC Barcelona win the Super Cup in a final for the history books (2-5) |url=https://rfef.es/en/noticias/match-report-fc-barcelona-win-the-super-cup-in-a-final-for-the-history-books-2-5 |access-date=2025-01-13 |website= |publisher=[[Real Federación Española de Fútbol]] |language=en |archive-date=13 January 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250113012625/https://rfef.es/en/noticias/match-report-fc-barcelona-win-the-super-cup-in-a-final-for-the-history-books-2-5 |url-status=live }}</ref> '''Нидерланд курамы''' * [[УЕФА Улуттар лигасы]]нын финалисти: 2018/19<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/48191922 |title=Portugal 1–2 Netherlands |first=Shamoon |last=Hafez |website=BBC Sport |date=9 June 2019 |access-date=31 December 2022}}</ref> '''Жеке сыйлыктары''' * Eerste Divisie'нин сезондогу мыкты жаш таланты: 2016/17<ref name="Award">{{cite web |url=https://twitter.com/i/web/status/864515876544008196 |title=Proud of you lads! |website=Twitter.com}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.sport-english.com/en/news/barca/frenkie-de-jong-i-want-to-be-an-important-player-for-this-barca-team-7561621|title=Frenkie de Jong: I want to be an important player for this Barça team|last=Sport|date=20 July 2019|website=sport|access-date=26 November 2019}}</ref> * Эредивизинин Айдын оюнчусу: [[бештин айы]] 2018<ref>{{Cite web|url=https://www.foxsports.nl/nieuws/artikel/3011388/frenkie-jong-steven-bergwijn-speler-talent-van-maand-december|title=Frenkie de Jong en Steven Bergwijn Speler en Talent van de Maand december|date=16 January 2019|website=www.foxsports.nl|access-date=16 May 2020|archive-date=17 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190117013252/https://www.foxsports.nl/nieuws/artikel/3011388/frenkie-jong-steven-bergwijn-speler-talent-van-maand-december|url-status=dead}}</ref>, [[бирдин айы]] 2019<ref>{{Cite web|url=https://eredivisie.nl/en-us/uitgelicht/frenkie-de-jong-opnieuw-uitgeroepen-tot-speler-van-de-maand|title=Frenkie de Jong opnieuw uitgeroepen tot Speler van de Maand &#124; Eredivisie|date=28 February 2019|website=eredivisie.nl|access-date=16 May 2020|archive-date=22 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200722061013/https://eredivisie.nl/en-us/uitgelicht/frenkie-de-jong-opnieuw-uitgeroepen-tot-speler-van-de-maand|url-status=dead}}</ref> * Эредивизи сезонунун мыкты оюнчусу: 2018/19<ref name="POTS2">{{cite web|date=16 May 2019|title=Frenkie de Jong Eredivisie Player of the Season 2018/2019|url=https://eredivisie.eu/news/frenkie-de-jong-eredivisie-player-of-the-season-2018-2019/|access-date=31 August 2021|publisher=Eredivisie}}</ref> * Эредивизи сезонунун мыкты курамасы: 2018/19<ref name="POTS2" /> * УЕФА Чемпиондор лигасынын сезонунун курамасы: 2018/19<ref>{{cite web |title=UEFA Champions League Squad of the Season |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0252-0e99c3f9c0f4-c762bb0ec7f4-1000--uefa-champions-league-squad-of-the-season/ |work=[[UEFA]] |date=2 June 2019}}</ref> * УЕФА Чемпиондор лигасынын сезонунун мыкты жарым коргоочусу: 2018/19<ref>{{cite web|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0254-0e99ddf91193-3a1ed0d12675-1000--frenkie-de-jong-champions-league-midfielder-of-the-season/|title=Frenkie De Jong: Champions League Midfielder of the Season|website=[[UEFA]]|publisher=Union of European Football Associations|date=29 August 2019|access-date=29 August 2019}}</ref> * Йохан Кройф трофейи (мыкты жаш оюнчу): 2018/19<ref>{{cite web |title=De Jong named Eredivisie talent of the year |date=15 May 2019 |url=https://www.rtlnieuws.nl/sport/voetbal/artikel/4712941/de-jong-wint-prijs-talent-van-het-jaar |publisher=RTL Nieuws |access-date=15 May 2019}}</ref> * УЕФА Улуттар лигасынын финалдык этапынын мыкты жаш оюнчусу: 2019<ref>{{cite news |url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0253-0d81efc3f60a-0d39c305041d-1000--bernardo-silva-and-frenkie-de-jong-win-nations-league-awards/ |title=Bernardo Silva and Frenkie de Jong honoured |website=[[UEFA]] |publisher=Union of European Football Associations |date=9 June 2019 |access-date=9 June 2019}}</ref> * УЕФА Улуттар лигасынын финалдык этапынын курамасы: 2019<ref>{{cite news |url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0253-0d821e23494c-f0c94c4974b3-1000--uefa-nations-league-finals-team-of-the-tournament/ |title=UEFA Nations League Finals: Team of the Tournament |website=[[UEFA]] |publisher=Union of European Football Associations |date=10 June 2019 |access-date=11 June 2019}}</ref> * FIFA FIFPro World11: 2019<ref name="fifpro" /> * IFFHS Дүйнөнүн мыкты курамасы: 2019<ref>{{cite web |url=https://iffhs.de/iffhs-awards-the-iffhs-men-world-team-of-the-year-2019/ |title=IFFHS AWARDS 2019 – THE IFFHS MEN WORLD TEAM OF THE YEAR 2019 |work=IFFHS |date=30 November 2019 |access-date=30 November 2019}}</ref> * УЕФА Жылдын командасы: 2019<ref>{{cite web |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/025a-0e9f89606f80-08eb0bd0350b-1000--uefa-com-fans-team-of-the-year-2019-revealed/ |title=UEFA.com fans' Team of the Year 2019 revealed |publisher=UEFA |date=15 January 2020 |access-date=15 January 2020}}</ref> * Premi Barça Jugadors (Барсанын оюнчулар сыйлыгы): 2020/21<ref>{{Cite web|date=30 June 2021|title=Frenkie de Jong and Aitana Bonmatí win Barça Players Award20/21 |url=https://www.fcbarcelona.com/en/club/news/2181119/frenkie-de-jong-and-aitana-bonmati-win-barca-players-award2021|access-date=1 September 2021 |website=fcbarcelona.com|publisher=FC Barcelona}}</ref> == Булактар == {{булактар|2}} == Шилтемелер == *[https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/16291/frenkie-de-jong «Барселонанын» расмий сайтындагы футболчунун профили] [[Категория:«Барселона» футбол клубунун оюнчулары]] [[Категория:Нидерланд]] [[Категория:Футболчулар]] da2qo4met8b8ufnpyyg75jaq9ps9c4a 10 137268 515516 2025-06-28T19:01:24Z Абдырашит Сатылганов 8269 Эксперимент на модуль, lang=ky 515516 sanitized-css text/css .t-geoinfobox td, .t-geoinfobox th { min-width: 120px; } .t-geoinfobox td:only-child, .t-geoinfobox th:only-child { text-align: center; } .t-geoinfobox-nickname { font-style: italic; } /* үңкүрлөр, тоолуу аймагы*/ .t-geoinfobox-cave .infobox-above, .t-geoinfobox-cave .infobox-header, .t-geoinfobox-cave .infobox-below, .t-geoinfobox-mount .infobox-above, .t-geoinfobox-mount .infobox-header, .t-geoinfobox-mount .infobox-below { background: #e7dcc3; } /* Кургактык (арал, материктер) */ .t-geoinfobox-surface .infobox-above, .t-geoinfobox-surface .infobox-header, .t-geoinfobox-surface .infobox-below { background: #ffe4c4; } /* суудагы аймагы, аянты - см. ошондой эле [[Калып:Түс/суудагы аймагы.css]] */ .t-geoinfobox-blue .infobox-above, .t-geoinfobox-blue .infobox-header, .t-geoinfobox-blue .infobox-below, .t-geoinfobox-water .infobox-above, .t-geoinfobox-water .infobox-header, .t-geoinfobox-water .infobox-below { background: #c0daff; } /* Суунун атындагы аймагы*/ .t-geoinfobox-underwater .infobox-above, .t-geoinfobox-underwater .infobox-header, .t-geoinfobox-underwater .infobox-below { background: #b0e0e6; } /* равнины, низменности, болота, парки, леса и лесничества, заповедники, экологические регионы */ .t-geoinfobox-green .infobox-above, .t-geoinfobox-green .infobox-header, .t-geoinfobox-green .infobox-below { background: #d0f0c0; } /* пустыни, побережья и пляжи */ .t-geoinfobox-yellow .infobox-above, .t-geoinfobox-yellow .infobox-header, .t-geoinfobox-yellow .infobox-below { background: #eeeea7; } /* дорожные сооружения, мусорные полигоны, месторождения + угля, нефти */ .t-geoinfobox-grey .infobox-above, .t-geoinfobox-grey .infobox-header, .t-geoinfobox-grey .infobox-below { background: var(--background-color-neutral, #eaecf0); } @media screen { /* суша (острова, материки) */ html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-surface .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-surface .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-surface .infobox-below { background: #453217; } /* водные объекты, площади, подводные объекты */ html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-blue .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-water .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-underwater .infobox-above { background: var(--ruwiki-background-color-blue200, #cfe3ff) } html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-blue .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-blue .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-water .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-water .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-underwater .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-underwater .infobox-below { background: var(--ruwiki-background-color-blue150, #dcebff); } /* равнины, низменности, болота, парки, леса и лесничества, заповедники, экологические регионы */ html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-green .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-green .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-green .infobox-below { background: #132821; } /* пустыни, побережья и пляжи, пещеры, горные объекты */ html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-yellow .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-yellow .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-yellow .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-cave .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-cave .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-cave .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-mount .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-mount .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-night .t-geoinfobox-mount .infobox-below { background: #2d2212; } } @media screen and (prefers-color-scheme: dark) { /* суша (острова, материки) */ html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-surface .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-surface .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-surface .infobox-below { background: #453217; } /* водные объекты, площади */ html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-blue .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-water .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-underwater .infobox-above { background: var(--ruwiki-background-color-blue200, #cfe3ff) } html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-blue .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-blue .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-water .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-water .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-underwater .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-underwater .infobox-below { background: var(--ruwiki-background-color-blue150, #dcebff); } /* равнины, низменности, болота, парки, леса и лесничества, заповедники, экологические регионы */ html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-green .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-green .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-green .infobox-below { background: #132821; } /* пустыни, побережья и пляжи, пещеры, горные объекты */ html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-yellow .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-yellow .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-yellow .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-cave .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-cave .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-cave .infobox-below, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-mount .infobox-above, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-mount .infobox-header, html.skin-theme-clientpref-os .t-geoinfobox-mount .infobox-below { background: #2d2212; } } /* [[Категория:Калып:CSS кумдоочу баракча]] */ s78ecxx09ft43gu6d5g0uokllcg8qgr 0 137269 515536 2025-06-29T02:50:06Z Kyrgyzchala 40935 Kyrgyzchala «[[Фатиха сүрөсү]]» барагын «[[Аль-Фатиха]]» деп кайра атады: Сүрөлөрдүн барын Курандагы аталыштары менен өзгөртүү 515536 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аль-Фатиха]] rpfh1wzu8f5si0noj05c7s3hkgtgd3f 0 137270 515541 2025-06-29T07:55:03Z Arsensky 41251 Буюрса баштадым 515541 wikitext text/x-wiki {{Футболчу |ысмы = Марк-Андре тер Стеген |жынысы = м |лакап аты = |сүрөт = Marc-Andre Ter Stegen ACCI FCBARCELONA Turisme Catalunya gira pretemporada CATPRESS.jpg |кеңдик = 250px |сүрөттүн баяндамасы = тер Стеген 2024-жылы |төрөлгөн датасы = 30.4.1992 |төрөлгөн жери = [[Мөнхенгладбах]], [[Германия]] |жарандыгы = {{Өлкө желеги|Германия}} |бою = 187<ref name="FIFA">{{cite web |url=https://fdp.fifa.org/assetspublic/ce44/pdf/SquadLists-English.pdf |title=Squad List: FIFA World Cup Qatar 2022: Germany (GER) |publisher=FIFA |page=13 |date=18 December 2022 |access-date=9 August 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221218195301/https://fdp.fifa.org/assetspublic/ce44/pdf/SquadLists-English.pdf |archive-date=18 December 2022 |url-status=live }}</ref> |жетектөөчү буту = оң |позициясы = [[дарбазачы (футбол)|дарбазачы]] |азыркы клубу = {{желек|Испания}} [[Барселона (футбол клубу)|Барселона]] |номуру = 1 |жаштар клубдары = {{футболдук карьера |1996—2010|{{желек|Германия}} [[Боруссия Мөнхенгладбах]]| }} |клубдар = {{футболдук карьера |2009—2011|{{желек|Германия}} [[Боруссия Мөнхенгладбах]] II|18 (0) |2010—2014|{{желек|Германия}} [[Боруссия Мөнхенгладбах]]|108 (0) |2014—учур|{{желек|Испания}} [[Барселона (футбол клубу)|Барселона]]|291 (0) }} |улуттук курамасы = {{футболдук карьера |2007—2008|{{желек|Германия}} Германия (16га чейин)|7 (0) |2008—2009|{{желек|Германия}} Германия (17ге чейин)|16 (0) |2009—2010|{{желек|Германия}} Германия (18ге чейин)|8 (0) |2010—2011|{{желек|Германия}} Германия (19га чейин)|5 (0) |2012—2015|{{желек|Германия}} Германия (21ге чейин)|13 (0) |2012—учур|{{футбол|GER}}|44 (0) }} |клуб тууралуу маалыматтардын жаңылоосу = 18-май 2025 |курама тууралуу маалыматтардын жаңылоосу = 8-июнь 2025 |уикиказына = }} '''Марк-Андре́ тер Сте́ген''' ({{lang-de|Marc-André ter Stegen}}; 30-апрель 1992-жылы туулган<ref name="FIFA"/>) — [[Германия|германиялык]] [[Футбол|футболчу]], [[Испания|испаниялык]] «[[Барселона (футбол клубу)|Барселона]]» клубунун капитаны жана [[Германия улуттук футбол курамасы|Германия курамасынын]] дарбазачысы. {{Stub}} == Булактар == {{булактар|2}} == Шилтемелер == *[https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/11072/marc-andre-ter-stegen «Барселонанын» расмий сайтындагы футболчунун профили] [[Категория:«Барселона» футбол клубунун оюнчулары]] [[Категория:Германия]] [[Категория:Футболчулар]] 81nmfexyw52on3s0ncrbai7ppm54di6 515542 515541 2025-06-29T07:57:32Z Arsensky 41251 515542 wikitext text/x-wiki {{Футболчу |ысмы = Марк-Андре тер Стеген |жынысы = м |лакап аты = |сүрөт = Marc-Andre Ter Stegen ACCI FCBARCELONA Turisme Catalunya gira pretemporada CATPRESS.jpg |кеңдик = 250px |сүрөттүн баяндамасы = тер Стеген 2024-жылы |төрөлгөн датасы = 30.4.1992 |төрөлгөн жери = [[Мөнхенгладбах]], [[Германия]] |жарандыгы = {{Өлкө желеги|Германия}} |бою = 187<ref name="FIFA">{{cite web |url=https://fdp.fifa.org/assetspublic/ce44/pdf/SquadLists-English.pdf |title=Squad List: FIFA World Cup Qatar 2022: Germany (GER) |publisher=FIFA |page=13 |date=18 December 2022 |access-date=9 August 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221218195301/https://fdp.fifa.org/assetspublic/ce44/pdf/SquadLists-English.pdf |archive-date=18 December 2022 |url-status=live }}</ref> |жетектөөчү буту = оң |позициясы = [[дарбазачы (футбол)|дарбазачы]] |азыркы клубу = {{желек|Испания}} [[Барселона (футбол клубу)|Барселона]] |номуру = 1 |жаштар клубдары = {{футболдук карьера |1996—2010|{{желек|Германия}} [[Боруссия Мөнхенгладбах]]| }} |клубдар = {{футболдук карьера |2009—2011|{{желек|Германия}} [[Боруссия Мөнхенгладбах]] II|18 (0) |2010—2014|{{желек|Германия}} [[Боруссия Мөнхенгладбах]]|108 (0) |2014—учур|{{желек|Испания}} [[Барселона (футбол клубу)|Барселона]]|291 (0) }} |улуттук курамасы = {{футболдук карьера |2007—2008|{{желек|Германия}} Германия (16га чейин)|7 (0) |2008—2009|{{желек|Германия}} Германия (17ге чейин)|16 (0) |2009—2010|{{желек|Германия}} Германия (18ге чейин)|8 (0) |2010—2011|{{желек|Германия}} Германия (19га чейин)|5 (0) |2012—2015|{{желек|Германия}} Германия (21ге чейин)|13 (0) |2012—учур|{{футбол|GER}}|44 (0) }} |клуб тууралуу маалыматтардын жаңылоосу = 18-май 2025 |курама тууралуу маалыматтардын жаңылоосу = 8-июнь 2025 |уикиказына = }} '''Марк-Андре́ тер Сте́ген''' ({{lang-de|Marc-André ter Stegen}}; 30-апрель 1992-жылы туулган<ref name="FIFA"/>) — [[Германия|немис]] [[Футбол|футболчу]], [[Испания|испаниялык]] «[[Барселона (футбол клубу)|Барселона]]» клубунун капитаны жана [[Германия улуттук футбол курамасы|Германия курамасынын]] дарбазачысы. {{Stub}} == Булактар == {{булактар|2}} == Шилтемелер == *[https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/11072/marc-andre-ter-stegen «Барселонанын» расмий сайтындагы футболчунун профили] [[Категория:«Барселона» футбол клубунун оюнчулары]] [[Категория:Германия]] [[Категория:Футболчулар]] ewh370cqmc2pvc85su1vjx8ad9n3i98