Wikipedia lijwiki https://lij.wikipedia.org/wiki/Pagina_prin%C3%A7ip%C3%A2 MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Media Speçiale Discûscion Utente Discûscioîn ûtente Wikipedia Discûscioîn Wikipedia Immaggine Discûscioîn immaggine MediaWiki Discûscioîn MediaWiki Template Discûscioîn template Agiûtto Discûscioîn agiûtto Categorîa Discûscioîn categorîa TimedText TimedText talk Modulo Discussioni modulo 0 1721 258675 258674 2025-06-22T18:56:18Z N.Longo 12052 258675 wikitext text/x-wiki {{Ligûre dra Burnia|grafîa=, an-t-a grafia Balbis|variànte=, an-t-u parlâ de Bardenèi|càngio variànte=Sa pagina a l'è šcrìcia an '''Ligü"e de Burgnia'''}} {{Divisione amministrativa |Nome = Carizàn |Panorama = Calizzano SV totale panoramica.jpg |Didascalia = <div style="text-align:center;">Višta de Carizàn</div> |Stato = ITA |Grado amministrativo = 3 |Tipo = [[Comun|cumüne]] |Divisione amm grado 1 = Ligüria |Divisione amm grado 2 = Savuna |Amministratore locale = Pierangelo Olivieri |Partito = lista civica de centru-drìcia "Obiettivo comune per Calizzano" |Data elezione = 7-5-2012 |Data rielezione = 13-6-2022 |Mandato = 3 |Abitanti = 1426 |Note abitanti = [https://demo.istat.it/app/?l=it&a=2023&i=D7B Dâtu Istat] - Pupulaziòn rescidéinte a-i 31 d'utubre du 2023. |Aggiornamento abitanti = 31-10-2023 |Sottodivisioni = Caragna, Mrè, Vètria |Divisioni confinanti = [[Bagnasco|Bagnašcu]] (CN), [[Bardenèi]], [[Bormia|Burgnia]], [[Garesce]] (CN), [[Magiö|Maiö]], [[Mascimin|Masciméin]], [[Moriaodo|Meriâdu]], [[Prióra|Priö"a]] (CN), [[Riôtu|Riâtu]], [[Oseria|Uśéria]] |Zona sismica = 3 |Gradi giorno = 2927 |Nome abitanti = Ca"izàgni <small>([[Bardenèi]])</small> |Patrono = Madonna de Grazie |Festivo = 2 de lüiu |Mappa = Map of comune of Calizzano (province of Savona, region Liguria, Italy).svg |Didascalia mappa = Pujiziòn du cumüne de Carizàn an-t-a pruvincia de Savuna }} '''Carizàn'''{{#tag:ref|''Ca"izàn'' in bardenollu, ''Ca(r)issàn'' o ''Ca"issàn'' an [[Dialettu arbenganese|arbenganèiśe]]<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Angelo Gastaldi|tìtolo=De tüttu in po'|ànno=1996|editô=Edizioni del Delfino Moro|çitæ=Arbenga|léngoa=LIJ, IT|p=120|capìtolo=Nummi de sittè, paisi e lucalitè}}</ref>, ''Carisàn'' an [[Dialéttu finarìn|finaréin]]<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Luigi Alonzo Bixio|tìtolo=Dizionario delle parlate finalesi|url=https://books.google.com/books?id=ipCwGQAACAAJ|ànno=2000|editô=Centro Storico del Finale|çitæ=Finâ|léngoa=LIJ, IT|p=152}}</ref>, ''Caisàn'' a-[[A Prìa|A Preia]]<ref>{{Çitta web|url=https://www.yumpu.com/it/document/read/15981718/|tìtolo=Dizionario di Pietra Ligure|outô=Comune di Pietra Ligure|léngoa=LIJ, IT|p=3}}</ref>, ''Carisan'' an [[Dialettu garescìn|garescéin]], ''Carizan'' o ''Calizzan'' an [[Dialéttu urmeàscu|urmeašcu]]<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Giuseppe Colombo|tìtolo=Vocabolario Italiano-Ormeasco Ulmioscu-Italian|ànno=1986|editô=Litografia Fracchia|çitæ=Cengiu|léngoa=LIJ, IT}}</ref>|group="n."}} (''Calizzano'' an [[Léngoa italiànn-a|itagliàn]]) l'è in [[Comun|cumüne]] [[Liguria|ligü"e]] de 1.426 abitanti<ref name="template divisione amministrativa-abitanti" /> c'u se tröva an-t-a [[Provinsa de Sann-a|pruvincia de Savuna]]. {{Çitaçión|Luntan da l'odiu, da a viulenza e da a guèra,<br />Carizan l'è in töccu d'paradisu 'n zimma a a tèra|Ditu pupulare<ref>{{Çitta web|url=https://web.archive.org/web/20220301000000*/https://www.fondazionedemari.it/progetto-entroterra/|tìtolo=Fundaziòn De Mari. Prugèttu entrutèra: Carizan|vìxita=2025-06-21|léngoa=IT,LIJ}}</ref>}} == Geugrafia == Carizàn u se tröva an zimma aa [[Val Bórmia|Burgnia]] e u l'â ina pupulaziòn de 1.426 abitanti (2023). U cumüne u l'â di cunféin cun [[Bagnasco|Bagnašcu]] (CN), [[Bardenèi]], [[Bormia|Burgnia]], [[Garesce]] (CN), [[Magiö|Maiö]], [[Mascimin|Masciméin]], [[Moriaodo|Meriâdu]], [[Prióra|Priö"a]] (CN), [[Riôtu|Riâtu]] e [[Oseria|Uśéria]]. == Štò"ia == {{Seçión vêua}} == Abitanti == === Evuluziòn demugrafica === {{Demografia/Calisàn}} == Pošti de interèsse == {{Seçión vêua}} == Ecunumia == {{Seçión vêua}} == Cultü"a == {{Seçión vêua}} == Manifestaziòi == {{Seçión vêua}} == Fèšte e fé"e == {{Seçión vêua}} == Šport == {{Seçión vêua}} == Aminištraziòn == {{Seçión vêua}} == Vie de cumünicaziòn == {{Seçión vêua}} == Notte == ;Notte a-u tèštu <references group="n." /> ;Notte bibliugrafiche <references responsive="" /> == Âtri prugètti == {{Interprogetto}} {{Comûni da Provinsa de Sann-a}} {{Contròllo de outoritæ}} eqpqhg7lje7ggnkw3h0va2wx9jzvmbu 0 28371 258676 251274 2025-06-22T19:14:14Z Arbenganese 12552 du 258676 wikitext text/x-wiki {{Arbenganese|variànte=, inta varietài d'Èrli|càngio variànte=Sta pagina lì a l'è scrìccia in '''[[Dialettu arbenganese|arbenganese]]'''}} [[File:Cêve de San Martin (U Pözzu, Èrli)-Vista generâle.jpg|thumb|240px|A Cêve de San Martìn au Pözzu (Èrli)]] A '''Cêve de San Martin''' a l'è in antìga gêxa edificâ in stìle rumanicu ch'a se tröva inta frasiùn du Pözzu d'[[Èrli]], cumüna de l'entrutèra arbenganese in [[Provinsa de Sann-a|pruvinsa de Savuna]], sutta l'aministrasiùn da [[Diocexi de Arbenga e Impeia|Diocexi de Arbenga e Impé(r)ia]]. == Descrisiùn == A Cêve de San Martin au Pözzu a se(r)éa stâ edificâ fra u [[X secolo|X]] e u [[XI secolo|XI seculu]], segundu ina ciànta proto-rumanica. Difatti l'edifissiu u prezénta ina strütü(r)a tipicaménte baxilicâle, cun l'abscide u(r)ientàu a levànte, cumme a l'é(r)a cunsuetüdine inte gêxe ciü antîghe. Nunustante e dimensciùn picenine sta li cumunque a prezentàva antigaménte bén tréi ingrèsci, u prìmmu chéllu prinsipâle, ancù vixìbile e duve(r)àu ancöi, u segùndu e u tersu prezénti in sciâ mü(r)agna gi(r)â a [[Sud|meridiùn]], ch'i servivan prubabilmente pé diferensiâ l'entrâ de dònne da chélla di òmmi; de dùe entràe de fiàncu ancöi a ne rèsta vixìbile sulaménte üna, méntre l'âtra pòrta a l'è scumpa(r)ìa cu-i sucescìvi rangiaménti du cumplessu architetònicu. == Stò(r)ia == ===E primme testimunianse=== A gêxa a l'è üna de ciü antìghe prezénti inta valà du Néva, prubabilménte au prensippiu da sò sto(r)ia a l'é(r)a in puntu de ristò(r)u pé i pelegrìn de passaggiu versu u Piemunte, vista a pusisiùn privilegiâ versu U Praettu e versu I Berriöi (àtre frasiùi de Èrli da dunde pòi se pò ciü fasilménte zùnze versu [[Cirixöa|Cîxöa]] e [[Garesce]]), fra sti li i se pònan ascì mensciunà i muneghi da certùsa de Valcasottu, ch'i l'axean prubabilménte u cumpitu de andà a evangelizâ l'àta [[Valâ du Neva|valà du Neva]]. Stu(r)icaménte a cêve a l'è stâ culegâ cun a [[Gêxa de l'Asunta (Castrevegliu)|paruchiàle]] da vixìna [[Castrevegliu|Castreveiju]], daa quale e dipendéan ascì e udierne parocchie de [[Gêxa de San Bertumê (Süccaellu)|Sücca(r)è]], Vesérxe e Cîxöa de Garesce, scicumme che a l'epuca stu lì u l'é(r)a u paìse de lungu ciü impurtante, ch'u daxéa u numme aa valà (''Vallis Cohedani''). ===Daa fìn du Mediuevu au XVII seculu=== Inti seculi ch'i végnan a cumünitài du paìse a cuntinua a interesâse aa paruchiàle, tantu che intu [[1467]] u scindicu Adriano Beffa u fa giüstà u sagràu da cêve, cun pòi a scistemasiùn du téitu a òpe(r)a de Enrico Gastaldi e l'acquistu de növe campàne intu [[1484]].<ref name=":0">{{Çitta lìbbro|outô=Claudia Ghiraldello| tìtolo=Tra Liguria e Piemonte, Gli affreschi della Chiesa di San Martino ad Erli|ànno=2010|editô=Alzani Editore| çitæ=Pinerolo (Turìn)|url=https://www.libriliguria.it/art/P/1/d/374/c/2/s/2/tra-liguria-e-piemonte-gli-affreshi-della-chiesa-di-san-martino-....html|léngoa=IT}}</ref> Zà carche ànnu in derê u l'é(r)a stàu fissàu u pagaméntu de 18 sôdi (prubabilmente lìre o fiurìn zenexi, duve(r)ài intu [[Marchesàu de Süccaellu|Marchesàu de Sücca(r)ê]]) pé pagà chi u stàva tavaijàndu aa restrüttü(r)asiùn de l'edifissiu. Cuntempuraneaménte (aturnu au [[1471]]) u teritô(r)iu d'[[Èrli]] u pàssa intu quartê diucesàn de Sücca(r)ê faxénte parte da Diocexi de Arbenga, ch'u l'andaxéa a cruvì i paìxi chi i faxéan pàrte da duminasiùn di ''Du Carettu'' inte chellu témpu.<ref>{{Çitta publicaçión |outô=V.Berriolo (relatô G.B.Gandolfo)|tìtolo=Il culto e la devozione a San Martino di Tours nella Diocesi di Albenga Imperia|editô=Università della Santa Croce, Istituto Superiore di Scienze religiose all'Apollinare|çitæ=Sitài du Vaticàn|ànno=2001-2002|léngoa=IT}} </ref> Da lì a pòcu i cumense(r)àn i travàiji pé a custrusiùn da növa parocchia de Èrli, dedicâ a Santa Cata(r)ìna, int'ina culucasiùn ciü sentrâle, a cêve a vegne ducca duve(r)à ancù fin au [[1583]], quande u véscu Luca Fieschi u và a trasfe(r)ì i sacraménti aa gêxa növa.<ref name=":0" /> Nunustante a fìn du tìtulu de paruchiàle l'edifìssiu u nu vén abandunàu, ma zà a partì dau [[1585]] stu lì u g'axéa zà bezögnu de òpe(r)e de scistemasiùn prinsipalménte aa parte davanti e de campàne, vistu che u fì pé sunàle a pendéa diretamente de frunte a l'âtâ e ascì au semité(r)iu, vistu chi l'é(r)an prezénti ancù de sepultüe inta crìpta. Zà mensciunâ intu rapòrtu du véscu Luca Fieschi du [[1602]] a mü(r)àgna de cunteniméntu c'ha funsivàva cumme delimitasiùn du véiju campusàntu. I travàiji i vegnan cuscì cumpiüi propiu fra u [[1585]] e u [[1606]], quande l'internu u vegne cumpletaménte ritintegiàu, andandu ascì a cruì i afreschi u(r)iginà(r)i prubabilménte da segùnda metài du [[XV secolo|XV séculu]], a òpe(r)a du cuscì dìtu "méstru d'Èrli", rintraciàbile inta figü(r)a de Segurano Cigna, zà atîvu mòddu cumpatibile a [[Cirixöa|Cîxöa]] e a [[Garesce]] intu stessu pe(r)iudu, ma gh'è da dì che u sò impegnu inta cêve u l'è ancùa ancöi dibatüu.<ref name=":0" /><ref>{{Çitta web|url=https://www.sanbernardodelleforche.it/it/cerisola_di_garessio.html|tìtolo=A géxa de Santa Ma(r)ija Maddalena a Cîxöa|vìxita=2021-06-26|léngoa=IT}}</ref> A parte u l'è stàu custruìu u campanìn che veghemmmu ancöi, fra u 16 de zügnu e u 3 de lüiju du [[1610]], adussàu aa strutü(r)a u(r)iginà(r)ia, ch'u l'ha piàu u pòstu de chéllu presedénte, ciü picenìn e da cunfurmasiùn a vêla. L'ürtima de sepultüe inta gêxa a l'è da rintraciâ intu [[1628]], dàtta aa quàle se fà rizalì a fin de òpe(r)e pé giüstâ u vixin campusantu. Quattru agni primma u l'é(r)a stà curezüa ascì a pusisiùn du cò(r)u fin a chel'ànnu prezente a levànte. Âtru elementu de riliévu u l'è u smantellaméntu du segundu âtâ dedicàu aa Madònna, caciàu zü pé adeguâse ai növi urdini da Diòcexi, impartìi sémpre intu [[1602]], ma eseguìi segü(r)aménte dòppu u [[1606]], vistu che stu li u cumpa(r)ìsce ancù inte l'inventà(r)iu da paròcchia datàu ai [[3 frevâ|3 de frevâ]] de l'ànnu 1606.<ref name=":0" /> ===Inti tempi muderni=== Duve(r)à ininterutaménte cu-a funsiùn de capeletta füne(r)àia fra [[1583]] e u [[1929]] a càzze in abandùn cun a custrusiùn du növu campusantu inta zòna di Ma(r)énghi, cun dimensciùn ciü adàtte aa grandessa da cumüna.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|pp=26-30}}</ref> Düante l'abandun duvüu püe aa [[Segonda Guæra Mondiâ|segunda guèra mundiàle]] a vén pòi restaurâ ciü vôte intu dòppu guèra, ma sti travàiji chi i prezéntan de imperfesiùn prinsipalmente perché i nu sciòrten a tampunà u prubléma da müffa e de l'umiditài inti ambiénti intèrni.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|p=26}}</ref> Intu [[1951]] vegnan pòi efetuài i travàiji au téitu, grassie ai agiütti ecunomici finansiài a seguitu de l'aluviùn ch'a l'axéa danegiàu a zòna, stu chi u vegne repa(r)àu e purtàu turna aa strutü(r)a u(r)iginàia a capriàe. Cuscì l'edifissiu u vegne benedìu in via ufisiàle intu nuvémbre [[1956]].<ref name=":0" /> Dòppu sti fatti chi ven messu turna in sèstu u campanìn assemme au rinuvamentu de pòrte e di barcùi, vegne pòi dàu u giàncu a l'internu preservàndu e pitüe. U paviméntu u ven pòi giüstàu, cun e növe ciapélle in préa da Ma(r)ìna de [[Finô|Finâ]]. I ürtimi rifasimenti i sun stài attuài intu [[1988]].<ref name=":0" /> ==E pitü(r)e inte mü(r)agne== A vé(r)a perla artistica de sta gêxa lì e sùn e pitü(r)e a fréscu, cumme zà dìcciu a ope(r)a prubabilménte de Segurano Cigna, zà atìvu fra a [[Liguria|Ligüia]] e u [[Piemonte|Piemunte]], u l'è pe(r)ò resenteménte da vegghe che pé a sò cunfurmasiùn i dipinti i puéan êsse ope(r)a de diferenti méstranse, prubabilmente slegàe dau presedente. E pitüe e sun tütte culucàe inta müagna de lérca inte 'na fàscia tipicamente gianca e rùssa, dunde se pònan mensciunà e vegghe 'na sé(r)ie de santi, che elencài daa lérca vèrsu aa drìccia i sun San Stêva, seguìu da in pulìtticu che u ne mustra Sant'Antôniu, a Madònna cu-u Bambìn, Santa Cata(r)ìna, Santa Lüsìa: cun sta chi a termina a cunfurmasiùn sentrâle. Nu mancan pòi, inte dui riquaddri distìnti San Michê e in ürtimu framéntu d'afréscu nu bén rintraciàu, vista ascì ina màn diferénte inta pitüa, fòscia San Tumâsu. Dòppu stu chi a se tröva 'n'âtra sé(r)ie de sànti, dui de sti chi sénsa ina precìza descrisiùn au de sùtta da fàscia, ch'a cumprende turna 'na rapresentasiùn de Santa Cata(r)ìna de Lisciàndria, de Sant'Antôniu e de San Pantaléu, ricunusciüu cumme ina mestransa diferénte dau primmu pulitticu. Nu manca pòi a figüa, tantu ciü âta de âtre dedicâ a San Cristòffa, ch'u l'esaudìsce a preghê(r)a du viagiatù, du quale a resta a parte inferiure, seguìa da àtre dùi (de dimensciùn paéggie a chelle inisiàli) a primma dedicâ a San Martìn (prutetù da frasiùn de Pözzu) e a segunda rafigü(r)ante u martì(r)iu de San Bastiàn, invucàu a prutesiùn daa ma(r)utìa da pèste, che u se tröva in vixinànsa de l'âtâ.<ref name=":0" /> ==Ativitài== A zòna da cêve a l'è percusa da ina réa de senté che antìgamente i l'éan u sulu culegamentu fra e frasiùn du Praéttu e chélle da Còsta e du Pözzu. Da lì u se pò ascì zunze versu I Berriöi e a Vìa da Sâ, ancöi valurizâ grassie a l'òpe(r)a da pro loco lucàle ch'a urganizza di percursci insci veiji traciài, cun ascì e vìxite ai bén stò(r)ici da cumüna.<ref>{{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}}</ref> Fra l'âtru, antigamente, a gêxa a se truvàva in scia prinsipâle via de cumünicasiùn versu [[Castrevegliu]], a Via du Cürlu, i quâli resti, aù, se perden pôcu dòppu a Còsta du Cürlu, vixin aa burgâ da [[A Stra|Stra]]. ==Gale(r)ìa de futugrafìe== <gallery widths="150" heights="150" mode="packed"> File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 3.jpg|U cumplessu daa diresiùn nord File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 2.jpg|Vìsta du campanìn da cêve </gallery> ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugètti== {{Interprogetto}} ==Culegamenti estèrni== * {{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} * {{Çitta web|url=https://m.youtube.com/watch?v=780JY3yaDoY&feature=youtu.be|tìtolo=A cêve de San Martìn au Pözzu, vista cun u drùn|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} [[Categorîa:Gêxe da Ligùria]] lgug6hjhs8bnxnexz6dsbnckuad7z93 258677 258676 2025-06-22T19:21:34Z Arbenganese 12552 Regiru 258677 wikitext text/x-wiki {{Arbenganese|variànte=, inta varietài d'Èrli|càngio variànte=Sta pagina lì a l'è scrìccia in '''[[Dialettu arbenganese|arbenganese]]'''}} [[File:Cêve de San Martin (U Pözzu, Èrli)-Vista generâle.jpg|thumb|240px|A Cêve de San Martìn au Pözzu (Èrli)]] A '''Cêve de San Martin''' a l'è in antìga gêxa edificâ in stìle rumanicu ch'a se tröva inta frasiùn du Pözzu d'[[Èrli]], cumüna de l'entrutèra arbenganese in [[Provinsa de Sann-a|pruvinsa de Savuna]], sutta l'aministrasiùn da [[Diocexi de Arbenga e Impeia|Diocexi de Arbenga e Impé(r)ia]]. == Descrisiùn == A Cêve de San Martin au Pözzu a se(r)éa stâ fàccia fra u [[X secolo|X]] e u [[XI secolo|XI seculu]], segundu ina ciànta proto-rumanica. Difatti l'edifissiu u presénta ina strütü(r)a tipica de baxilica, cun l'abscide gi(r)àu a levànte, cumm'u l'é(r)a solitu inte gêxe ciü antîghe. Nunustante e dimensciùn picenine sta li cumunque a prezentàva antigaménte bén tréi ingrèsci: u prìmmu chéllu ciü grossu, ch'u se vegghe e u se duve(r)a ancù ancöi, u segùndu e u tersu presénti in sciâ mü(r)agna gi(r)â a [[Sud|meridiùn]], ch'i servìan de prubabile pé diferensiâ l'entrâ de dònne da chélla di òmmi. De due entrài de fiàncu, ancöi a se ne vegghe ciü numma che üna, méntre l'âtra pòrta a l'è scumpa(r)ìa cu'i travaji fàcci de doppu au cumplessu. == Stò(r)ia == ===E primme testimunianse=== A gêxa a l'è üna de ciü antìghe prezénti inta valà du Néva, prubabilménte au prensippiu da sò sto(r)ia a l'é(r)a in puntu de ristò(r)u pé i pelegrìn de passaggiu versu u Piemunte, vista a pusisiùn privilegiâ versu U Praettu e versu I Berriöi (àtre frasiùi de Èrli da dunde pòi se pò ciü fasilménte zùnze versu [[Cirixöa|Cîxöa]] e [[Garesce]]), fra sti li i se pònan ascì mensciunà i muneghi da certùsa de Valcasottu, ch'i l'axean prubabilménte u cumpitu de andà a evangelizâ l'àta [[Valâ du Neva|valà du Neva]]. Stu(r)icaménte a cêve a l'è stâ culegâ cun a [[Gêxa de l'Asunta (Castrevegliu)|paruchiàle]] da vixìna [[Castrevegliu|Castreveiju]], daa quale e dipendéan ascì e udierne parocchie de [[Gêxa de San Bertumê (Süccaellu)|Sücca(r)è]], Vesérxe e Cîxöa de Garesce, scicumme che a l'epuca stu lì u l'é(r)a u paìse de lungu ciü impurtante, ch'u daxéa u numme aa valà (''Vallis Cohedani''). ===Daa fìn du Mediuevu au XVII seculu=== Inti seculi ch'i végnan a cumünitài du paìse a cuntinua a interesâse aa paruchiàle, tantu che intu [[1467]] u scindicu Adriano Beffa u fa giüstà u sagràu da cêve, cun pòi a scistemasiùn du téitu a òpe(r)a de Enrico Gastaldi e l'acquistu de növe campàne intu [[1484]].<ref name=":0">{{Çitta lìbbro|outô=Claudia Ghiraldello| tìtolo=Tra Liguria e Piemonte, Gli affreschi della Chiesa di San Martino ad Erli|ànno=2010|editô=Alzani Editore| çitæ=Pinerolo (Turìn)|url=https://www.libriliguria.it/art/P/1/d/374/c/2/s/2/tra-liguria-e-piemonte-gli-affreshi-della-chiesa-di-san-martino-....html|léngoa=IT}}</ref> Zà carche ànnu in derê u l'é(r)a stàu fissàu u pagaméntu de 18 sôdi (prubabilmente lìre o fiurìn zenexi, duve(r)ài intu [[Marchesàu de Süccaellu|Marchesàu de Sücca(r)ê]]) pé pagà chi u stàva tavaijàndu aa restrüttü(r)asiùn de l'edifissiu. Cuntempuraneaménte (aturnu au [[1471]]) u teritô(r)iu d'[[Èrli]] u pàssa intu quartê diucesàn de Sücca(r)ê faxénte parte da Diocexi de Arbenga, ch'u l'andaxéa a cruvì i paìxi chi i faxéan pàrte da duminasiùn di ''Du Carettu'' inte chellu témpu.<ref>{{Çitta publicaçión |outô=V.Berriolo (relatô G.B.Gandolfo)|tìtolo=Il culto e la devozione a San Martino di Tours nella Diocesi di Albenga Imperia|editô=Università della Santa Croce, Istituto Superiore di Scienze religiose all'Apollinare|çitæ=Sitài du Vaticàn|ànno=2001-2002|léngoa=IT}} </ref> Da lì a pòcu i cumense(r)àn i travàiji pé a custrusiùn da növa parocchia de Èrli, dedicâ a Santa Cata(r)ìna, int'ina culucasiùn ciü sentrâle, a cêve a vegne ducca duve(r)à ancù fin au [[1583]], quande u véscu Luca Fieschi u và a trasfe(r)ì i sacraménti aa gêxa növa.<ref name=":0" /> Nunustante a fìn du tìtulu de paruchiàle l'edifìssiu u nu vén abandunàu, ma zà a partì dau [[1585]] stu lì u g'axéa zà bezögnu de òpe(r)e de scistemasiùn prinsipalménte aa parte davanti e de campàne, vistu che u fì pé sunàle a pendéa diretamente de frunte a l'âtâ e ascì au semité(r)iu, vistu chi l'é(r)an prezénti ancù de sepultüe inta crìpta. Zà mensciunâ intu rapòrtu du véscu Luca Fieschi du [[1602]] a mü(r)àgna de cunteniméntu c'ha funsivàva cumme delimitasiùn du véiju campusàntu. I travàiji i vegnan cuscì cumpiüi propiu fra u [[1585]] e u [[1606]], quande l'internu u vegne cumpletaménte ritintegiàu, andandu ascì a cruì i afreschi u(r)iginà(r)i prubabilménte da segùnda metài du [[XV secolo|XV séculu]], a òpe(r)a du cuscì dìtu "méstru d'Èrli", rintraciàbile inta figü(r)a de Segurano Cigna, zà atîvu mòddu cumpatibile a [[Cirixöa|Cîxöa]] e a [[Garesce]] intu stessu pe(r)iudu, ma gh'è da dì che u sò impegnu inta cêve u l'è ancùa ancöi dibatüu.<ref name=":0" /><ref>{{Çitta web|url=https://www.sanbernardodelleforche.it/it/cerisola_di_garessio.html|tìtolo=A géxa de Santa Ma(r)ija Maddalena a Cîxöa|vìxita=2021-06-26|léngoa=IT}}</ref> A parte u l'è stàu custruìu u campanìn che veghemmmu ancöi, fra u 16 de zügnu e u 3 de lüiju du [[1610]], adussàu aa strutü(r)a u(r)iginà(r)ia, ch'u l'ha piàu u pòstu de chéllu presedénte, ciü picenìn e da cunfurmasiùn a vêla. L'ürtima de sepultüe inta gêxa a l'è da rintraciâ intu [[1628]], dàtta aa quàle se fà rizalì a fin de òpe(r)e pé giüstâ u vixin campusantu. Quattru agni primma u l'é(r)a stà curezüa ascì a pusisiùn du cò(r)u fin a chel'ànnu prezente a levànte. Âtru elementu de riliévu u l'è u smantellaméntu du segundu âtâ dedicàu aa Madònna, caciàu zü pé adeguâse ai növi urdini da Diòcexi, impartìi sémpre intu [[1602]], ma eseguìi segü(r)aménte dòppu u [[1606]], vistu che stu li u cumpa(r)ìsce ancù inte l'inventà(r)iu da paròcchia datàu ai [[3 frevâ|3 de frevâ]] de l'ànnu 1606.<ref name=":0" /> ===Inti tempi muderni=== Duve(r)à ininterutaménte cu-a funsiùn de capeletta füne(r)àia fra [[1583]] e u [[1929]] a càzze in abandùn cun a custrusiùn du növu campusantu inta zòna di Ma(r)énghi, cun dimensciùn ciü adàtte aa grandessa da cumüna.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|pp=26-30}}</ref> Düante l'abandun duvüu püe aa [[Segonda Guæra Mondiâ|segunda guèra mundiàle]] a vén pòi restaurâ ciü vôte intu dòppu guèra, ma sti travàiji chi i prezéntan de imperfesiùn prinsipalmente perché i nu sciòrten a tampunà u prubléma da müffa e de l'umiditài inti ambiénti intèrni.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|p=26}}</ref> Intu [[1951]] vegnan pòi efetuài i travàiji au téitu, grassie ai agiütti ecunomici finansiài a seguitu de l'aluviùn ch'a l'axéa danegiàu a zòna, stu chi u vegne repa(r)àu e purtàu turna aa strutü(r)a u(r)iginàia a capriàe. Cuscì l'edifissiu u vegne benedìu in via ufisiàle intu nuvémbre [[1956]].<ref name=":0" /> Dòppu sti fatti chi ven messu turna in sèstu u campanìn assemme au rinuvamentu de pòrte e di barcùi, vegne pòi dàu u giàncu a l'internu preservàndu e pitüe. U paviméntu u ven pòi giüstàu, cun e növe ciapélle in préa da Ma(r)ìna de [[Finô|Finâ]]. I ürtimi rifasimenti i sun stài attuài intu [[1988]].<ref name=":0" /> ==E pitü(r)e inte mü(r)agne== A vé(r)a perla artistica de sta gêxa lì e sùn e pitü(r)e a fréscu, cumme zà dìcciu a ope(r)a prubabilménte de Segurano Cigna, zà atìvu fra a [[Liguria|Ligüia]] e u [[Piemonte|Piemunte]], u l'è pe(r)ò resenteménte da vegghe che pé a sò cunfurmasiùn i dipinti i puéan êsse ope(r)a de diferenti méstranse, prubabilmente slegàe dau presedente. E pitüe e sun tütte culucàe inta müagna de lérca inte 'na fàscia tipicamente gianca e rùssa, dunde se pònan mensciunà e vegghe 'na sé(r)ie de santi, che elencài daa lérca vèrsu aa drìccia i sun San Stêva, seguìu da in pulìtticu che u ne mustra Sant'Antôniu, a Madònna cu-u Bambìn, Santa Cata(r)ìna, Santa Lüsìa: cun sta chi a termina a cunfurmasiùn sentrâle. Nu mancan pòi, inte dui riquaddri distìnti San Michê e in ürtimu framéntu d'afréscu nu bén rintraciàu, vista ascì ina màn diferénte inta pitüa, fòscia San Tumâsu. Dòppu stu chi a se tröva 'n'âtra sé(r)ie de sànti, dui de sti chi sénsa ina precìza descrisiùn au de sùtta da fàscia, ch'a cumprende turna 'na rapresentasiùn de Santa Cata(r)ìna de Lisciàndria, de Sant'Antôniu e de San Pantaléu, ricunusciüu cumme ina mestransa diferénte dau primmu pulitticu. Nu manca pòi a figüa, tantu ciü âta de âtre dedicâ a San Cristòffa, ch'u l'esaudìsce a preghê(r)a du viagiatù, du quale a resta a parte inferiure, seguìa da àtre dùi (de dimensciùn paéggie a chelle inisiàli) a primma dedicâ a San Martìn (prutetù da frasiùn de Pözzu) e a segunda rafigü(r)ante u martì(r)iu de San Bastiàn, invucàu a prutesiùn daa ma(r)utìa da pèste, che u se tröva in vixinànsa de l'âtâ.<ref name=":0" /> ==Ativitài== A zòna da cêve a l'è percusa da ina réa de senté che antìgamente i l'éan u sulu culegamentu fra e frasiùn du Praéttu e chélle da Còsta e du Pözzu. Da lì u se pò ascì zunze versu I Berriöi e a Vìa da Sâ, ancöi valurizâ grassie a l'òpe(r)a da pro loco lucàle ch'a urganizza di percursci insci veiji traciài, cun ascì e vìxite ai bén stò(r)ici da cumüna.<ref>{{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}}</ref> Fra l'âtru, antigamente, a gêxa a se truvàva in scia prinsipâle via de cumünicasiùn versu [[Castrevegliu]], a Via du Cürlu, i quâli resti, aù, se perden pôcu dòppu a Còsta du Cürlu, vixin aa burgâ da [[A Stra|Stra]]. ==Gale(r)ìa de futugrafìe== <gallery widths="150" heights="150" mode="packed"> File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 3.jpg|U cumplessu daa diresiùn nord File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 2.jpg|Vìsta du campanìn da cêve </gallery> ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugètti== {{Interprogetto}} ==Culegamenti estèrni== * {{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} * {{Çitta web|url=https://m.youtube.com/watch?v=780JY3yaDoY&feature=youtu.be|tìtolo=A cêve de San Martìn au Pözzu, vista cun u drùn|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} [[Categorîa:Gêxe da Ligùria]] m9tuz6pz41g3ucivb6f69t4p5k0xjhj 258678 258677 2025-06-22T19:26:06Z Arbenganese 12552 Regiru 258678 wikitext text/x-wiki {{Arbenganese|variànte=, inta varietài d'Èrli|càngio variànte=Sta pagina lì a l'è scrìccia in '''[[Dialettu arbenganese|arbenganese]]'''}} [[File:Cêve de San Martin (U Pözzu, Èrli)-Vista generâle.jpg|thumb|240px|A Cêve de San Martìn au Pözzu (Èrli)]] A '''Cêve de San Martin''' a l'è in antìga gêxa edificâ in stìle rumanicu ch'a se tröva inta frasiùn du Pözzu d'[[Èrli]], cumüna de l'entrutèra arbenganese in [[Provinsa de Sann-a|pruvinsa de Savuna]], sutta l'aministrasiùn da [[Diocexi de Arbenga e Impeia|Diocexi de Arbenga e Impé(r)ia]]. == Descrisiùn == A Cêve de San Martin au Pözzu a se(r)éa stâ fàccia fra u [[X secolo|X]] e u [[XI secolo|XI seculu]], segundu ina ciànta proto-rumanica. Difatti l'edifissiu u presénta ina strütü(r)a tipica de baxilica, cun l'abscide gi(r)àu a levànte, cumm'u l'é(r)a solitu inte gêxe ciü antîghe. Nunustante e dimensciùn picenine sta li cumunque a prezentàva antigaménte bén tréi ingrèsci: u prìmmu chéllu ciü grossu, ch'u se vegghe e u se duve(r)a ancù ancöi, u segùndu e u tersu presénti in sciâ mü(r)agna gi(r)â a [[Sud|meridiùn]], ch'i servìan de prubabile pé diferensiâ l'entrâ de dònne da chélla di òmmi. De due entrài de fiàncu, ancöi a se ne vegghe ciü numma che üna, méntre l'âtra pòrta a l'è scumpa(r)ìa cu'i travaji fàcci de doppu au cumplessu. == Stò(r)ia == ===E primme testimunianse=== A gêxa a l'è üna de ciü antìghe ch'u gh'è inta valâ du Néva, podâse ch'a l'imprensipiu da sò sto(r)ia a l'é(r)a in puntu de ristò(r)u pé i pelegrìn de passaggiu versu u Piemunte, vista a pusisiùn privilegiâ versu U Praettu e versu I Berriöi (âtre frasiùi d'Èrli da dunde pöi u se pò ciü fasile zùnze versu [[Cirixöa|Cîxöa]] e [[Garesce]]), fra sti li i se pònan ascì mensciunà i muneghi da certùsa de Valcasottu, ch'i l'axean de prubabile avüu u cumme misciùn chélla d'andà a evangelizâ l'âta [[valâ du Neva]]. In antigu a cêve a l'è stâ culegâ cun a [[Gêxa de l'Asunta (Castrevegliu)|paròcchia]] da vixìna [[Castrevegliu|Castreveiju]], ch'u ghe dipendea ascì e gêxe de [[Gêxa de San Bertumê (Süccaellu)|Sücca(r)è]], Vesérxe e Cîxöa de Garesce, scicumme che a l'epuca stu lì u l'é(r)a tra tütti u paìse ciü de cuntu, ch'u daxea u numme aa valâ (''Vallis Cohedani''). ===Daa fìn du Mediuevu au XVII seculu=== Inti seculi ch'i végnan a cumünitài du paìse a cuntinua a interesâse aa paruchiàle, tantu che intu [[1467]] u scindicu Adriano Beffa u fa giüstà u sagràu da cêve, cun pòi a scistemasiùn du téitu a òpe(r)a de Enrico Gastaldi e l'acquistu de növe campàne intu [[1484]].<ref name=":0">{{Çitta lìbbro|outô=Claudia Ghiraldello| tìtolo=Tra Liguria e Piemonte, Gli affreschi della Chiesa di San Martino ad Erli|ànno=2010|editô=Alzani Editore| çitæ=Pinerolo (Turìn)|url=https://www.libriliguria.it/art/P/1/d/374/c/2/s/2/tra-liguria-e-piemonte-gli-affreshi-della-chiesa-di-san-martino-....html|léngoa=IT}}</ref> Zà carche ànnu in derê u l'é(r)a stàu fissàu u pagaméntu de 18 sôdi (prubabilmente lìre o fiurìn zenexi, duve(r)ài intu [[Marchesàu de Süccaellu|Marchesàu de Sücca(r)ê]]) pé pagà chi u stàva tavaijàndu aa restrüttü(r)asiùn de l'edifissiu. Cuntempuraneaménte (aturnu au [[1471]]) u teritô(r)iu d'[[Èrli]] u pàssa intu quartê diucesàn de Sücca(r)ê faxénte parte da Diocexi de Arbenga, ch'u l'andaxéa a cruvì i paìxi chi i faxéan pàrte da duminasiùn di ''Du Carettu'' inte chellu témpu.<ref>{{Çitta publicaçión |outô=V.Berriolo (relatô G.B.Gandolfo)|tìtolo=Il culto e la devozione a San Martino di Tours nella Diocesi di Albenga Imperia|editô=Università della Santa Croce, Istituto Superiore di Scienze religiose all'Apollinare|çitæ=Sitài du Vaticàn|ànno=2001-2002|léngoa=IT}} </ref> Da lì a pòcu i cumense(r)àn i travàiji pé a custrusiùn da növa parocchia de Èrli, dedicâ a Santa Cata(r)ìna, int'ina culucasiùn ciü sentrâle, a cêve a vegne ducca duve(r)à ancù fin au [[1583]], quande u véscu Luca Fieschi u và a trasfe(r)ì i sacraménti aa gêxa növa.<ref name=":0" /> Nunustante a fìn du tìtulu de paruchiàle l'edifìssiu u nu vén abandunàu, ma zà a partì dau [[1585]] stu lì u g'axéa zà bezögnu de òpe(r)e de scistemasiùn prinsipalménte aa parte davanti e de campàne, vistu che u fì pé sunàle a pendéa diretamente de frunte a l'âtâ e ascì au semité(r)iu, vistu chi l'é(r)an prezénti ancù de sepultüe inta crìpta. Zà mensciunâ intu rapòrtu du véscu Luca Fieschi du [[1602]] a mü(r)àgna de cunteniméntu c'ha funsivàva cumme delimitasiùn du véiju campusàntu. I travàiji i vegnan cuscì cumpiüi propiu fra u [[1585]] e u [[1606]], quande l'internu u vegne cumpletaménte ritintegiàu, andandu ascì a cruì i afreschi u(r)iginà(r)i prubabilménte da segùnda metài du [[XV secolo|XV séculu]], a òpe(r)a du cuscì dìtu "méstru d'Èrli", rintraciàbile inta figü(r)a de Segurano Cigna, zà atîvu mòddu cumpatibile a [[Cirixöa|Cîxöa]] e a [[Garesce]] intu stessu pe(r)iudu, ma gh'è da dì che u sò impegnu inta cêve u l'è ancùa ancöi dibatüu.<ref name=":0" /><ref>{{Çitta web|url=https://www.sanbernardodelleforche.it/it/cerisola_di_garessio.html|tìtolo=A géxa de Santa Ma(r)ija Maddalena a Cîxöa|vìxita=2021-06-26|léngoa=IT}}</ref> A parte u l'è stàu custruìu u campanìn che veghemmmu ancöi, fra u 16 de zügnu e u 3 de lüiju du [[1610]], adussàu aa strutü(r)a u(r)iginà(r)ia, ch'u l'ha piàu u pòstu de chéllu presedénte, ciü picenìn e da cunfurmasiùn a vêla. L'ürtima de sepultüe inta gêxa a l'è da rintraciâ intu [[1628]], dàtta aa quàle se fà rizalì a fin de òpe(r)e pé giüstâ u vixin campusantu. Quattru agni primma u l'é(r)a stà curezüa ascì a pusisiùn du cò(r)u fin a chel'ànnu prezente a levànte. Âtru elementu de riliévu u l'è u smantellaméntu du segundu âtâ dedicàu aa Madònna, caciàu zü pé adeguâse ai növi urdini da Diòcexi, impartìi sémpre intu [[1602]], ma eseguìi segü(r)aménte dòppu u [[1606]], vistu che stu li u cumpa(r)ìsce ancù inte l'inventà(r)iu da paròcchia datàu ai [[3 frevâ|3 de frevâ]] de l'ànnu 1606.<ref name=":0" /> ===Inti tempi muderni=== Duve(r)à ininterutaménte cu-a funsiùn de capeletta füne(r)àia fra [[1583]] e u [[1929]] a càzze in abandùn cun a custrusiùn du növu campusantu inta zòna di Ma(r)énghi, cun dimensciùn ciü adàtte aa grandessa da cumüna.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|pp=26-30}}</ref> Düante l'abandun duvüu püe aa [[Segonda Guæra Mondiâ|segunda guèra mundiàle]] a vén pòi restaurâ ciü vôte intu dòppu guèra, ma sti travàiji chi i prezéntan de imperfesiùn prinsipalmente perché i nu sciòrten a tampunà u prubléma da müffa e de l'umiditài inti ambiénti intèrni.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|p=26}}</ref> Intu [[1951]] vegnan pòi efetuài i travàiji au téitu, grassie ai agiütti ecunomici finansiài a seguitu de l'aluviùn ch'a l'axéa danegiàu a zòna, stu chi u vegne repa(r)àu e purtàu turna aa strutü(r)a u(r)iginàia a capriàe. Cuscì l'edifissiu u vegne benedìu in via ufisiàle intu nuvémbre [[1956]].<ref name=":0" /> Dòppu sti fatti chi ven messu turna in sèstu u campanìn assemme au rinuvamentu de pòrte e di barcùi, vegne pòi dàu u giàncu a l'internu preservàndu e pitüe. U paviméntu u ven pòi giüstàu, cun e növe ciapélle in préa da Ma(r)ìna de [[Finô|Finâ]]. I ürtimi rifasimenti i sun stài attuài intu [[1988]].<ref name=":0" /> ==E pitü(r)e inte mü(r)agne== A vé(r)a perla artistica de sta gêxa lì e sùn e pitü(r)e a fréscu, cumme zà dìcciu a ope(r)a prubabilménte de Segurano Cigna, zà atìvu fra a [[Liguria|Ligüia]] e u [[Piemonte|Piemunte]], u l'è pe(r)ò resenteménte da vegghe che pé a sò cunfurmasiùn i dipinti i puéan êsse ope(r)a de diferenti méstranse, prubabilmente slegàe dau presedente. E pitüe e sun tütte culucàe inta müagna de lérca inte 'na fàscia tipicamente gianca e rùssa, dunde se pònan mensciunà e vegghe 'na sé(r)ie de santi, che elencài daa lérca vèrsu aa drìccia i sun San Stêva, seguìu da in pulìtticu che u ne mustra Sant'Antôniu, a Madònna cu-u Bambìn, Santa Cata(r)ìna, Santa Lüsìa: cun sta chi a termina a cunfurmasiùn sentrâle. Nu mancan pòi, inte dui riquaddri distìnti San Michê e in ürtimu framéntu d'afréscu nu bén rintraciàu, vista ascì ina màn diferénte inta pitüa, fòscia San Tumâsu. Dòppu stu chi a se tröva 'n'âtra sé(r)ie de sànti, dui de sti chi sénsa ina precìza descrisiùn au de sùtta da fàscia, ch'a cumprende turna 'na rapresentasiùn de Santa Cata(r)ìna de Lisciàndria, de Sant'Antôniu e de San Pantaléu, ricunusciüu cumme ina mestransa diferénte dau primmu pulitticu. Nu manca pòi a figüa, tantu ciü âta de âtre dedicâ a San Cristòffa, ch'u l'esaudìsce a preghê(r)a du viagiatù, du quale a resta a parte inferiure, seguìa da àtre dùi (de dimensciùn paéggie a chelle inisiàli) a primma dedicâ a San Martìn (prutetù da frasiùn de Pözzu) e a segunda rafigü(r)ante u martì(r)iu de San Bastiàn, invucàu a prutesiùn daa ma(r)utìa da pèste, che u se tröva in vixinànsa de l'âtâ.<ref name=":0" /> ==Ativitài== A zòna da cêve a l'è percusa da ina réa de senté che antìgamente i l'éan u sulu culegamentu fra e frasiùn du Praéttu e chélle da Còsta e du Pözzu. Da lì u se pò ascì zunze versu I Berriöi e a Vìa da Sâ, ancöi valurizâ grassie a l'òpe(r)a da pro loco lucàle ch'a urganizza di percursci insci veiji traciài, cun ascì e vìxite ai bén stò(r)ici da cumüna.<ref>{{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}}</ref> Fra l'âtru, antigamente, a gêxa a se truvàva in scia prinsipâle via de cumünicasiùn versu [[Castrevegliu]], a Via du Cürlu, i quâli resti, aù, se perden pôcu dòppu a Còsta du Cürlu, vixin aa burgâ da [[A Stra|Stra]]. ==Gale(r)ìa de futugrafìe== <gallery widths="150" heights="150" mode="packed"> File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 3.jpg|U cumplessu daa diresiùn nord File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 2.jpg|Vìsta du campanìn da cêve </gallery> ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugètti== {{Interprogetto}} ==Culegamenti estèrni== * {{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} * {{Çitta web|url=https://m.youtube.com/watch?v=780JY3yaDoY&feature=youtu.be|tìtolo=A cêve de San Martìn au Pözzu, vista cun u drùn|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} [[Categorîa:Gêxe da Ligùria]] 9pzmd8h98ikaqeyy3jacm05nm35wxlv 258679 258678 2025-06-22T19:39:23Z Arbenganese 12552 Regiru 258679 wikitext text/x-wiki {{Arbenganese|variànte=, inta varietài d'Èrli|càngio variànte=Sta pagina lì a l'è scrìccia in '''[[Dialettu arbenganese|arbenganese]]'''}} [[File:Cêve de San Martin (U Pözzu, Èrli)-Vista generâle.jpg|thumb|240px|A Cêve de San Martìn au Pözzu (Èrli)]] A '''Cêve de San Martin''' a l'è in antìga gêxa edificâ in stìle rumanicu ch'a se tröva inta frasiùn du Pözzu d'[[Èrli]], cumüna de l'entrutèra arbenganese in [[Provinsa de Sann-a|pruvinsa de Savuna]], sutta l'aministrasiùn da [[Diocexi de Arbenga e Impeia|Diocexi de Arbenga e Impé(r)ia]]. == Descrisiùn == A Cêve de San Martin au Pözzu a se(r)éa stâ fàccia fra u [[X secolo|X]] e u [[XI secolo|XI seculu]], segundu ina ciànta proto-rumanica. Difatti l'edifissiu u presénta ina strütü(r)a tipica de baxilica, cun l'abscide gi(r)àu a levànte, cumm'u l'é(r)a solitu inte gêxe ciü antîghe. Nunustante e dimensciùn picenine sta li cumunque a prezentàva antigaménte bén tréi ingrèsci: u prìmmu chéllu ciü grossu, ch'u se vegghe e u se duve(r)a ancù ancöi, u segùndu e u tersu presénti in sciâ mü(r)agna gi(r)â a [[Sud|meridiùn]], ch'i servìan de prubabile pé diferensiâ l'entrâ de dònne da chélla di òmmi. De due entrài de fiàncu, ancöi a se ne vegghe ciü numma che üna, méntre l'âtra pòrta a l'è scumpa(r)ìa cu'i travaji fàcci de doppu au cumplessu. == Stò(r)ia == ===E primme testimunianse=== A gêxa a l'è üna de ciü antìghe ch'u gh'è inta valâ du Néva, podâse ch'a l'imprensipiu da sò sto(r)ia a l'é(r)a in puntu de ristò(r)u pé i pelegrìn de passaggiu versu u Piemunte, vista a pusisiùn privilegiâ versu U Praettu e versu I Berriöi (âtre frasiùi d'Èrli da dunde pöi u se pò ciü fasile zùnze versu [[Cirixöa|Cîxöa]] e [[Garesce]]), fra sti li i se pònan ascì mensciunà i muneghi da certùsa de Valcasottu, ch'i l'axean de prubabile avüu u cumme misciùn chélla d'andà a evangelizâ l'âta [[valâ du Neva]]. In antigu a cêve a l'è stâ culegâ cun a [[Gêxa de l'Asunta (Castrevegliu)|paròcchia]] da vixìna [[Castrevegliu|Castreveiju]], ch'u ghe dipendea ascì e gêxe de [[Gêxa de San Bertumê (Süccaellu)|Sücca(r)è]], Vesérxe e Cîxöa de Garesce, scicumme che a l'epuca stu lì u l'é(r)a tra tütti u paìse ciü de cuntu, ch'u daxea u numme aa valâ (''Vallis Cohedani''). ===Daa fìn du Mediuevu au XVII seculu=== Inti seculi ch'i vénan a cumünitài du paìse a cuntinua a interesâse aa paruchiàle, tantu che intu [[1467]] u scindicu Adriano Beffa u fa giüstà u sagràu da cêve, cun pöi a scistemasiùn du téitu a òpe(r)a de Enrico Gastaldi e l'acquistu de növe campàne intu [[1484]].<ref name=":0">{{Çitta lìbbro|outô=Claudia Ghiraldello| tìtolo=Tra Liguria e Piemonte, Gli affreschi della Chiesa di San Martino ad Erli|ànno=2010|editô=Alzani Editore| çitæ=Pinerolo (Turìn)|url=https://www.libriliguria.it/art/P/1/d/374/c/2/s/2/tra-liguria-e-piemonte-gli-affreshi-della-chiesa-di-san-martino-....html|léngoa=IT}}</ref> Zà carche ànnu in derê u l'é(r)a stàu fissàu u pagaméntu de 18 sôdi (de pubabile lìre o fiu(r)ìn zenexi, duve(r)ài intu [[Marchesàu de Süccaellu|Marchesàu de Sücca(r)ê]]) pé pagà chi u stàva tavaijàndu a rangià l'edifissiu. De sti àgni (aturnu au [[1471]]) u teritô(r)iu d'[[Èrli]] u pàssa intu quartê diucesàn de Sücca(r)ê sutta aa Diocexi de Arbenga, ch'u andaxéa a cruì i paìxi ch'i faxéan pàrte da duminasiùn di ''Du Carettu'' inte chéi témpi.<ref>{{Çitta publicaçión |outô=V.Berriolo (relatô G.B.Gandolfo)|tìtolo=Il culto e la devozione a San Martino di Tours nella Diocesi di Albenga Imperia|editô=Università della Santa Croce, Istituto Superiore di Scienze religiose all'Apollinare|çitæ=Sitài du Vaticàn|ànno=2001-2002|léngoa=IT}} </ref> Da lì a pòcu i cumense(r)àn i travàiji pé a custrusiùn da növa parocchia in Èrli, dedicâ a Santa Cata(r)ìna, int'ina culucasiùn ciü de sentrâle, a cêve a vegne ducca duve(r)à ancù fin au [[1583]], quande u véscu Luca Fieschi u và a trasfe(r)ì i sacraménti aa gêxa növa.<ref name=":0" /> Nunustante a fìn du tìtulu de paruchiàle l'edifìssiu u nu vén bandunàu, ma zà a partì dau [[1585]] stu lì u g'axéa de bezögnu de travaji de scistemasiùn pe'u ciü au frunte e ae campàne, vistu che u fì pé sunàle a pendéa dricciu de frunte a l'âtâ e ascì, in ciü u gh'é(r)a da rangià u semité(r)iu, vistu ch'u gh'é(r)a ancù de sepurtü(r)e inta crìpta. Zà mensciunâ intu rapòrtu du véscu Luca Fieschi du [[1602]] a mü(r)àgna de cunteniméntu c'ha funsiunàva cumme delimitasiùn du véiju campusàntu. I travàiji i vénan cuscì fàcci propiu fra u [[1585]] e u [[1606]], quande u de drentu u vén tenzüu du tüttu, andandu ascì a cruì i afreschi u(r)iginà(r)i, ch'i remunte(r)ean aa segùnda metài du [[XV secolo|XV séculu]], a òpe(r)a du cuscì dìtu "méstru d'Èrli", foscia a figü(r)a de Segurano Cigna, zà atìvu in mòddu scimile a [[Cirixöa|Cîxöa]] e a [[Garesce]] inte u stessu pe(r)iudu, ma gh'è da dì che u sò impegnu inta cêve u l'è ancùa ancöi dibatüu.<ref name=":0" /><ref>{{Çitta web|url=https://www.sanbernardodelleforche.it/it/cerisola_di_garessio.html|tìtolo=A géxa de Santa Ma(r)ija Maddalena a Cîxöa|vìxita=2021-06-26|léngoa=IT}}</ref> A parte u l'è stàu custruìu u campanìn che veghemmmu ancöi, fra u 16 de zügnu e u 3 de lüiju du [[1610]], adussàu aa strutü(r)a u(r)iginà(r)ia, ch'u l'ha piàu u pòstu de chéllu presedénte, ciü picenìn e da cunfurmasiùn a vêla. L'ürtima de sepultüe inta gêxa a l'è da rintraciâ intu [[1628]], dàtta aa quàle se fà rizalì a fin de òpe(r)e pé giüstâ u vixin campusantu. Quattru agni primma u l'é(r)a stà curezüa ascì a pusisiùn du cò(r)u fin a chel'ànnu prezente a levànte. Âtru elementu de riliévu u l'è u smantellaméntu du segundu âtâ dedicàu aa Madònna, caciàu zü pé adeguâse ai növi urdini da Diòcexi, impartìi sémpre intu [[1602]], ma eseguìi segü(r)aménte dòppu u [[1606]], vistu che stu li u cumpa(r)ìsce ancù inte l'inventà(r)iu da paròcchia datàu ai [[3 frevâ|3 de frevâ]] de l'ànnu 1606.<ref name=":0" /> ===Inti tempi muderni=== Duve(r)à ininterutaménte cu-a funsiùn de capeletta füne(r)àia fra [[1583]] e u [[1929]] a càzze in abandùn cun a custrusiùn du növu campusantu inta zòna di Ma(r)énghi, cun dimensciùn ciü adàtte aa grandessa da cumüna.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|pp=26-30}}</ref> Düante l'abandun duvüu püe aa [[Segonda Guæra Mondiâ|segunda guèra mundiàle]] a vén pòi restaurâ ciü vôte intu dòppu guèra, ma sti travàiji chi i prezéntan de imperfesiùn prinsipalmente perché i nu sciòrten a tampunà u prubléma da müffa e de l'umiditài inti ambiénti intèrni.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|p=26}}</ref> Intu [[1951]] vegnan pòi efetuài i travàiji au téitu, grassie ai agiütti ecunomici finansiài a seguitu de l'aluviùn ch'a l'axéa danegiàu a zòna, stu chi u vegne repa(r)àu e purtàu turna aa strutü(r)a u(r)iginàia a capriàe. Cuscì l'edifissiu u vegne benedìu in via ufisiàle intu nuvémbre [[1956]].<ref name=":0" /> Dòppu sti fatti chi ven messu turna in sèstu u campanìn assemme au rinuvamentu de pòrte e di barcùi, vegne pòi dàu u giàncu a l'internu preservàndu e pitüe. U paviméntu u ven pòi giüstàu, cun e növe ciapélle in préa da Ma(r)ìna de [[Finô|Finâ]]. I ürtimi rifasimenti i sun stài attuài intu [[1988]].<ref name=":0" /> ==E pitü(r)e inte mü(r)agne== A vé(r)a perla artistica de sta gêxa lì e sùn e pitü(r)e a fréscu, cumme zà dìcciu a ope(r)a prubabilménte de Segurano Cigna, zà atìvu fra a [[Liguria|Ligüia]] e u [[Piemonte|Piemunte]], u l'è pe(r)ò resenteménte da vegghe che pé a sò cunfurmasiùn i dipinti i puéan êsse ope(r)a de diferenti méstranse, prubabilmente slegàe dau presedente. E pitüe e sun tütte culucàe inta müagna de lérca inte 'na fàscia tipicamente gianca e rùssa, dunde se pònan mensciunà e vegghe 'na sé(r)ie de santi, che elencài daa lérca vèrsu aa drìccia i sun San Stêva, seguìu da in pulìtticu che u ne mustra Sant'Antôniu, a Madònna cu-u Bambìn, Santa Cata(r)ìna, Santa Lüsìa: cun sta chi a termina a cunfurmasiùn sentrâle. Nu mancan pòi, inte dui riquaddri distìnti San Michê e in ürtimu framéntu d'afréscu nu bén rintraciàu, vista ascì ina màn diferénte inta pitüa, fòscia San Tumâsu. Dòppu stu chi a se tröva 'n'âtra sé(r)ie de sànti, dui de sti chi sénsa ina precìza descrisiùn au de sùtta da fàscia, ch'a cumprende turna 'na rapresentasiùn de Santa Cata(r)ìna de Lisciàndria, de Sant'Antôniu e de San Pantaléu, ricunusciüu cumme ina mestransa diferénte dau primmu pulitticu. Nu manca pòi a figüa, tantu ciü âta de âtre dedicâ a San Cristòffa, ch'u l'esaudìsce a preghê(r)a du viagiatù, du quale a resta a parte inferiure, seguìa da àtre dùi (de dimensciùn paéggie a chelle inisiàli) a primma dedicâ a San Martìn (prutetù da frasiùn de Pözzu) e a segunda rafigü(r)ante u martì(r)iu de San Bastiàn, invucàu a prutesiùn daa ma(r)utìa da pèste, che u se tröva in vixinànsa de l'âtâ.<ref name=":0" /> ==Ativitài== A zòna da cêve a l'è percusa da ina réa de senté che antìgamente i l'éan u sulu culegamentu fra e frasiùn du Praéttu e chélle da Còsta e du Pözzu. Da lì u se pò ascì zunze versu I Berriöi e a Vìa da Sâ, ancöi valurizâ grassie a l'òpe(r)a da pro loco lucàle ch'a urganizza di percursci insci veiji traciài, cun ascì e vìxite ai bén stò(r)ici da cumüna.<ref>{{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}}</ref> Fra l'âtru, antigamente, a gêxa a se truvàva in scia prinsipâle via de cumünicasiùn versu [[Castrevegliu]], a Via du Cürlu, i quâli resti, aù, se perden pôcu dòppu a Còsta du Cürlu, vixin aa burgâ da [[A Stra|Stra]]. ==Gale(r)ìa de futugrafìe== <gallery widths="150" heights="150" mode="packed"> File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 3.jpg|U cumplessu daa diresiùn nord File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 2.jpg|Vìsta du campanìn da cêve </gallery> ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugètti== {{Interprogetto}} ==Culegamenti estèrni== * {{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} * {{Çitta web|url=https://m.youtube.com/watch?v=780JY3yaDoY&feature=youtu.be|tìtolo=A cêve de San Martìn au Pözzu, vista cun u drùn|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} [[Categorîa:Gêxe da Ligùria]] sxk2419blfol66af4czd745d5mkct38 258680 258679 2025-06-22T19:41:00Z Arbenganese 12552 Regiru 258680 wikitext text/x-wiki {{Arbenganese|variànte=, inta varietài d'Èrli|càngio variànte=Sta pagina lì a l'è scrìccia in '''[[Dialettu arbenganese|arbenganese]]'''}} [[File:Cêve de San Martin (U Pözzu, Èrli)-Vista generâle.jpg|thumb|240px|A Cêve de San Martìn au Pözzu (Èrli)]] A '''Cêve de San Martin''' a l'è in antìga gêxa edificâ in stìle rumanicu ch'a se tröva inta frasiùn du Pözzu d'[[Èrli]], cumüna de l'entrutèra arbenganese in [[Provinsa de Sann-a|pruvinsa de Savuna]], sutta l'aministrasiùn da [[Diocexi de Arbenga e Impeia|Diocexi de Arbenga e Impé(r)ia]]. == Descrisiùn == A Cêve de San Martin au Pözzu a se(r)éa stâ fàccia fra u [[X secolo|X]] e u [[XI secolo|XI seculu]], segundu ina ciànta proto-rumanica. Difatti l'edifissiu u presénta ina strütü(r)a tipica de baxilica, cun l'abscide gi(r)àu a levànte, cumm'u l'é(r)a solitu inte gêxe ciü antîghe. Nunustante e dimensciùn picenine sta li cumunque a prezentàva antigaménte bén tréi ingrèsci: u prìmmu chéllu ciü grossu, ch'u se vegghe e u se duve(r)a ancù ancöi, u segùndu e u tersu presénti in sciâ mü(r)agna gi(r)â a [[Sud|meridiùn]], ch'i servìan de prubabile pé diferensiâ l'entrâ de dònne da chélla di òmmi. De due entrài de fiàncu, ancöi a se ne vegghe ciü numma che üna, méntre l'âtra pòrta a l'è scumpa(r)ìa cu'i travaji fàcci de doppu au cumplessu. == Stò(r)ia == ===E primme testimunianse=== A gêxa a l'è üna de ciü antìghe ch'u gh'è inta valâ du Néva, podâse ch'a l'imprensipiu da sò sto(r)ia a l'é(r)a in puntu de ristò(r)u pé i pelegrìn de passaggiu versu u Piemunte, vista a pusisiùn privilegiâ versu U Praettu e versu I Berriöi (âtre frasiùi d'Èrli da dunde pöi u se pò ciü fasile zùnze versu [[Cirixöa|Cîxöa]] e [[Garesce]]), fra sti li i se pònan ascì mensciunà i muneghi da certùsa de Valcasottu, ch'i l'axean de prubabile avüu u cumme misciùn chélla d'andà a evangelizâ l'âta [[valâ du Neva]]. In antigu a cêve a l'è stâ culegâ cun a [[Gêxa de l'Asunta (Castrevegliu)|paròcchia]] da vixìna [[Castrevegliu|Castreveiju]], ch'u ghe dipendea ascì e gêxe de [[Gêxa de San Bertumê (Süccaellu)|Sücca(r)è]], Vesérxe e Cîxöa de Garesce, scicumme che a l'epuca stu lì u l'é(r)a tra tütti u paìse ciü de cuntu, ch'u daxea u numme aa valâ (''Vallis Cohedani''). ===Daa fìn du Mediuevu au XVII seculu=== Inti seculi ch'i vénan a cumünitài du paìse a cuntinua a interesâse aa paruchiàle, tantu che intu [[1467]] u scindicu Adriano Beffa u fa giüstà u sagràu da cêve, cun pöi a scistemasiùn du téitu a òpe(r)a de Enrico Gastaldi e l'acquistu de növe campàne intu [[1484]].<ref name=":0">{{Çitta lìbbro|outô=Claudia Ghiraldello| tìtolo=Tra Liguria e Piemonte, Gli affreschi della Chiesa di San Martino ad Erli|ànno=2010|editô=Alzani Editore| çitæ=Pinerolo (Turìn)|url=https://www.libriliguria.it/art/P/1/d/374/c/2/s/2/tra-liguria-e-piemonte-gli-affreshi-della-chiesa-di-san-martino-....html|léngoa=IT}}</ref> Zà carche ànnu in derê u l'é(r)a stàu fissàu u pagaméntu de 18 sôdi (de pubabile lìre o fiu(r)ìn zenexi, duve(r)ài intu [[Marchesàu de Süccaellu|Marchesàu de Sücca(r)ê]]) pé pagà chi u stàva tavaijàndu a rangià l'edifissiu. De sti àgni (aturnu au [[1471]]) u teritô(r)iu d'[[Èrli]] u pàssa intu quartê diucesàn de Sücca(r)ê sutta aa Diocexi de Arbenga, ch'u andaxéa a cruì i paìxi ch'i faxéan pàrte da duminasiùn di ''Du Carettu'' inte chéi témpi.<ref>{{Çitta publicaçión |outô=V.Berriolo (relatô G.B.Gandolfo)|tìtolo=Il culto e la devozione a San Martino di Tours nella Diocesi di Albenga Imperia|editô=Università della Santa Croce, Istituto Superiore di Scienze religiose all'Apollinare|çitæ=Sitài du Vaticàn|ànno=2001-2002|léngoa=IT}} </ref> Da lì a pòcu i cumense(r)àn i travàiji pé a custrusiùn da növa parocchia in Èrli, dedicâ a Santa Cata(r)ìna, int'ina culucasiùn ciü de sentrâle, a cêve a vegne ducca duve(r)à ancù fin au [[1583]], quande u véscu Luca Fieschi u và a trasfe(r)ì i sacraménti aa gêxa növa.<ref name=":0" /> Nunustante a fìn du tìtulu de paruchiàle l'edifìssiu u nu vén bandunàu, ma zà a partì dau [[1585]] stu lì u g'axéa de bezögnu de travaji de scistemasiùn pe'u ciü au frunte e ae campàne, vistu che u fì pé sunàle a pendéa dricciu de frunte a l'âtâ e ascì, in ciü u gh'é(r)a da rangià u semité(r)iu, vistu ch'u gh'é(r)a ancù de sepurtü(r)e inta crìpta. Zà mensciunâ intu rapòrtu du véscu Luca Fieschi du [[1602]] a mü(r)àgna de cunteniméntu c'ha funsiunàva cumme delimitasiùn du véiju campusàntu. I travàiji i vénan cuscì fàcci propiu fra u [[1585]] e u [[1606]], quande u de drentu u vén tenzüu du tüttu, andandu ascì a cruì i afreschi u(r)iginà(r)i, ch'i remunte(r)ean aa segùnda metài du [[XV secolo|XV séculu]], a òpe(r)a du cuscì dìtu "méstru d'Èrli", foscia a figü(r)a de Segurano Cigna, zà atìvu in mòddu scimile a [[Cirixöa|Cîxöa]] e a [[Garesce]] inte u stessu pe(r)iudu, ma gh'è da dì che u sò impegnu inta cêve u l'è ancùa ancöi dibatüu.<ref name=":0" /><ref>{{Çitta web|url=https://www.sanbernardodelleforche.it/it/cerisola_di_garessio.html|tìtolo=A géxa de Santa Ma(r)ija Maddalena a Cîxöa|vìxita=2021-06-26|léngoa=IT}}</ref> A parte u l'è stàu custruìu u campanìn che veghemmmu ancöi, fra u 16 de zügnu e u 3 de lüiju du [[1610]], adussàu aa strutü(r)a u(r)iginà(r)ia, ch'u l'ha piàu u pòstu de chéllu presedénte, ciü picenìn e da cunfurmasiùn a vêla. L'ürtima de sepultüe inta gêxa a l'è da rintraciâ intu [[1628]], dàtta aa quàle se fà rizalì a fin de òpe(r)e pé giüstâ u vixin campusantu. Quattru agni primma u l'é(r)a stà curezüa ascì a pusisiùn du cò(r)u fin a chel'ànnu prezente a levànte. Âtru elementu de riliévu u l'è u smantellaméntu du segundu âtâ dedicàu aa Madònna, caciàu zü pé adeguâse ai növi urdini da Diòcexi, impartìi sémpre intu [[1602]], ma eseguìi segü(r)aménte dòppu u [[1606]], vistu che stu li u cumpa(r)ìsce ancù inte l'inventà(r)iu da paròcchia datàu ai [[3 frevâ|3 de frevâ]] de l'ànnu 1606.<ref name=":0" /> ===Inti tempi muderni=== Duve(r)à ininterutaménte cu-a funsiùn de capeletta füne(r)àia fra [[1583]] e u [[1929]] a càzze in abandùn cun a custrusiùn du növu campusantu inta zòna di Ma(r)énghi, cun dimensciùn ciü adàtte aa grandessa da cumüna.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|pp=26-30}}</ref> Düante l'abandun duvüu püe aa [[Segonda Guæra Mondiâ|segunda guèra mundiàle]] a vén pòi restaurâ ciü vôte intu dòppu guèra, ma sti travàiji chi i prezéntan de imperfesiùn prinsipalmente perché i nu sciòrten a tampunà u prubléma da müffa e de l'umiditài inti ambiénti intèrni.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Ernesto Ghione| tìtolo=Erli. Testimonianze tra storia e leggenda.|ànno=1986|editô=La Gazzetta| çitæ=Uvàda (Lisciandria)|url=https://books.google.it/books/about/Erli.html?id=vIvsxgEACAAJ&redir_esc=y|léngoa=IT|p=26}}</ref> Intu [[1951]] vegnan pòi efetuài i travàiji au téitu, grassie ai agiütti ecunomici finansiài a seguitu de l'aluviùn ch'a l'axéa danegiàu a zòna, stu chi u vegne repa(r)àu e purtàu turna aa strutü(r)a u(r)iginàia a capriàe. Cuscì l'edifissiu u vegne benedìu in via ufisiàle intu nuvémbre [[1956]].<ref name=":0" /> Dòppu sti fatti chi ven messu turna in sèstu u campanìn assemme au rinuvamentu de pòrte e di barcùi, vegne pòi dàu u giàncu a l'internu preservàndu e pitüe. U paviméntu u ven pòi giüstàu, cun e növe ciapélle in préa da Ma(r)ìna de [[Finô|Finâ]]. I ürtimi rifasimenti i sun stài attuài intu [[1988]].<ref name=":0" /> ==E pitü(r)e inte mü(r)agne== A vé(r)a perla artistica de sta gêxa lì u l'è e pitü(r)e a fréscu, cumme zà dìcciu a ope(r)a de prubabile de Segurano Cigna, zà atìvu fra a [[Liguria|Ligüi(r)a]] e u [[Piemonte|Piemunte]], u l'è pe(r)ò resenteménte da vegghe che pé a sò cunfurmasiùn i dipinti i pu(r)éan êsse ope(r)a de diferenti méstranse, prubabilmente slegàe dau presedente. E pitüe e sun tütte culucàe inta müagna de lérca inte 'na fàscia tipicamente gianca e rùssa, dunde se pònan mensciunà e vegghe 'na sé(r)ie de santi, che elencài daa lérca vèrsu aa drìccia i sun San Stêva, seguìu da in pulìtticu che u ne mustra Sant'Antôniu, a Madònna cu-u Bambìn, Santa Cata(r)ìna, Santa Lüsìa: cun sta chi a termina a cunfurmasiùn sentrâle. Nu mancan pòi, inte dui riquaddri distìnti San Michê e in ürtimu framéntu d'afréscu nu bén rintraciàu, vista ascì ina màn diferénte inta pitüa, fòscia San Tumâsu. Dòppu stu chi a se tröva 'n'âtra sé(r)ie de sànti, dui de sti chi sénsa ina precìza descrisiùn au de sùtta da fàscia, ch'a cumprende turna 'na rapresentasiùn de Santa Cata(r)ìna de Lisciàndria, de Sant'Antôniu e de San Pantaléu, ricunusciüu cumme ina mestransa diferénte dau primmu pulitticu. Nu manca pòi a figü(r)a, tantu ciü âta de âtre dedicâ a San Cristòffa, ch'u l'esaudìsce a preghê(r)a du viagiatù, du quale a resta a parte inferiure, seguìa da âtre dùi (de dimensciùn paéggie a chelle inisiàli) a primma dedicâ a San Martìn (prutetù da frasiùn de Pözzu) e a segunda rafigü(r)ante u martì(r)iu de San Bastiàn, invucàu a prutesiùn daa ma(r)utìa da pèste, che u se tröva in vixinànsa de l'âtâ.<ref name=":0" /> ==Ativitài== A zòna da cêve a l'è percusa da ina réa de senté che antìgamente i l'éan u sulu culegamentu fra e frasiùn du Praéttu e chélle da Còsta e du Pözzu. Da lì u se pò ascì zunze versu I Berriöi e a Vìa da Sâ, ancöi valurizâ grassie a l'òpe(r)a da pro loco lucàle ch'a urganizza di percursci insci veiji traciài, cun ascì e vìxite ai bén stò(r)ici da cumüna.<ref>{{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}}</ref> Fra l'âtru, antigamente, a gêxa a se truvàva in scia prinsipâle via de cumünicasiùn versu [[Castrevegliu]], a Via du Cürlu, i quâli resti, aù, se perden pôcu dòppu a Còsta du Cürlu, vixin aa burgâ da [[A Stra|Stra]]. ==Gale(r)ìa de futugrafìe== <gallery widths="150" heights="150" mode="packed"> File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 3.jpg|U cumplessu daa diresiùn nord File:Géxa de San Martìn (Pözzu d'Èrli) 2.jpg|Vìsta du campanìn da cêve </gallery> ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugètti== {{Interprogetto}} ==Culegamenti estèrni== * {{Çitta web|url=https://www.prolocovaldinevaerli.it/blog/2021-07-21-escursione-11-luglio/|tìtolo=Pro Loco de Èrli e da valà du Néva, incuntru e gîu digitâle aa Cêve de San Martìn au Pözzu|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} * {{Çitta web|url=https://m.youtube.com/watch?v=780JY3yaDoY&feature=youtu.be|tìtolo=A cêve de San Martìn au Pözzu, vista cun u drùn|vìxita=2021-09-06|léngoa=IT}} [[Categorîa:Gêxe da Ligùria]] lso7tpe6fh01f77pyuksgs8sc5edrsi