Gaasturbine

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="li">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>liwiki</dbname>
    <base>https://li.wikipedia.org/wiki/Veurblaad</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speciaal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Euverlèk</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Gebroeker</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Euverlèk gebroeker</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Euverlèk Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Plaetje</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Euverlèk plaetje</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Euverlèk MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Sjabloon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Euverlèk sjabloon</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Help</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Euverlèk help</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Euverlèk categorie</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portaol</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Euverlèk portaol</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Overleg module</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Gaasturbine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16069</id>
    <revision>
      <id>482943</id>
      <parentid>455830</parentid>
      <timestamp>2025-06-24T01:10:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Wunghuang</username>
        <id>27488</id>
      </contributor>
      <origin>482943</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12638" sha1="2vyuye9jp5dfrdx9d310d79f8ib3di0" xml:space="preserve">{{Dialek|Oeals}}
[[Plaetje:GasTurbine.svg|right|300px|]]
Ein '''Gaasturbine''', ouch [[Expander]] genumpdj, is ein [[turbine]] ([[Sjtruimingsmasjien]]) wo in ein onger drök sjtaondj [[gaas]] onger aafveuring van [[arbeid]] expandeertj. Den weurdj in principe allein 't turbinedeil van ein gaasturbine bedoeldj.

Mit '''gaasturbine''' weurtj ouch bedoeldj de complete installatie, det wiltj den zegke, de (gaas)turbine mit de compressor op ein as, en'ne verbranjingskamer. In principe is ein gaasturbine eine verbranjingsmotor, wobie de compressor zorgtj veur 't comprimere van'ne aangezaoge verbranjingslóch, daonao weurdj in'ne verbranjingskamer de brandsjtof toegeveurdj en verbrandj, wonao de heite verbranjingsgase via de turbine expandere, en aafgeveurdj waere nao de atmosfeer. 't werkingsprincipe berusj op ein kringloupproces, 't zogenaamdje Brayton-Joule proces. In det proces genumpdj nao de natuurkundige [[Brayton]] en [[Joule]], die 't proces theoretisch höbbe besjtudeerdj, weurtj in ein drök volume diagram zichbaar gemaaktj wiej zo'n proces verlöptj. [[Plaetje:Turboprop.png|thumb|Gaasturbine van ein turbopropdriefwerk:&lt;br/&gt; A Propeller, B driefwerk, C Compressor, D Verbranjingskammer, E Turbine, F Oetlaotgaas.]]
In'ne compressor weurtj via de sjoepe in ein of meer trappe de verbranjingsloch gekomprimeerdj, dees loch weurtj in'ne verbranjingskamer gemix mit, gaasvormige of vloeibare, brandsjtof en daonao verbrandj,  waonao in 't tubinedeil expansie van dit gaas plaatsvindj euver de sjoepe, daobiej weurtj de thermische energie omgezatj in mechanische. Dees mechanische energie zorgtj veur 't aandrieve van'ne compressor, en de euvergebleve energie kintj waere gebroekdj es aandriefkrach veur versjillendje doeleinde. 
Gaasturbines waere väöl gebroekdj es aandriever in'ne industrie biej [[generator]]s of [[pomp]]e, mer ouch in'ne lochvaart biej [[vleegtuug|vleegtuge]] of [[helikopter]]s. Biej eine [[sjtraolmotor]] versjneldj de thermische energie de gaassjtroum, wodoor de zogenaamdje [[sjtuwkrach]] ontsjteitj.

De gaasturbine is ein van'ne thermische [[stjruimingsmasjien]]es of thermische turbomasjiener (oet [[Latien|lat.]] „turbare“ = „drejje“).

== Gesjiedenis ==

Al in 1791 verworf de [[Ingelandj|Ingelsman]] [[John Barber]] 't eerste patent veur ein gaasturbine. In'ne praktijk werkdje 't mesjien toch neet, omdet de besjikbare brandjsjtoffe neet voldeje. Pas rondj 1900 kwame d'r nuuj besjlissendje impulse die höbbe geleidj toet de ontwikkeling van'ne eerste broekbaar gaasturbine. Beroempdj zeen in dit geval de name [[Stolze]], [[Elling]] en [[Holzwarth]]. Mit medewerking van Holzwarth en professor [[Stodola]] boewdje [[BBC]] in [[1928]] ein prototype mit ein vermoge van 2 mega[[watt]] (MW), det zeen 2.000.000 watt. Toch kwame de hoog verwachtinge die men haaj van'ne gasturbine nog neet oet, veural door 't ontbraeke van veur die hoog temperature gesjikdje materiale en de gebrekkige airodynamische kennis op det moment. In 1939 leverdje BBC ein gaasturbine aan 't [[Ingelse lochvaartministerie]], det zie es proofmasjien gebroekdje. In 1940 zatj ein centrale in 't [[Zjwitserlandj|Zjwitserse]] [[Neuenburg]] de eerste gaasturbine in. Die gaasturbine hej 4 MW vermoge en leverdje positief resultate die d'r toe leidje det einzelfdje gaasturbine waerdje ingeboewdj in eine locomotief, de [[SBB Am 4/6 1101]]. Door de hoog verleze biej de energie-omzetting vonj dees aandriefvorm echter neet väöl toepassinge. De gaasturbine waerdje vanaaf 't enj van'ne [[tweede waereldoorlog]] veural ingezatj es [[vleegtuug]]motor, en is dao ongerwiel 't meiste toegepasdje aandriefmasjien. Bie  stationair eenhede weurtj de gaasturbine döks gebroekdj door det ze zo sjnel kinne opsjtarte, en veural de letste jaore waere ze gekombineerdj mit eine aafgassekaetel, wo de wermdje van 't oetlaotgaas weurtj gebroekdj om sjtoum op te wekke, dae den weer weurtj gebroekdj om ein [[sjtoumturbine]] aan te drieve, gebroekdj dees combinatie numpdj men taegewoordig ein SJTEG (SJToum En Gaasturbine) installatie.

== Types gaasturbines ==

In principe kinne d'r twee saorte gaasturbines waere ongersjeije. De van vleegtuugmotore aafgeleide gaastturbines de zogenumpdje 'vleegtuugaafgeleide' of 'aero-deriviates' , en de zjwaor industriele gaastrubines, ouch waal 'industrials' genumpdj.

== Werking ==
[[Plaetje:Joule-Prozess.PNG|thumb|250px|'t [[Joule-proces]] in 't Duits]]
't Thermodynamische vergeliekingsproces is 't [[Joule-proces]], det ge-ïdealiseerdj oet twee [[isentroop|isentrope]] twee [[isobaar|isobare]] besjtuitj; dit weurdj ouch 't geliekdrök principe genumpdj
De [[turbocompressor|compressor]] zuugtj oet de boetelóch lóch aan, comprimeerdj die (1 -&gt; 2)en bringktj ze nao de verbranjingskamer. Dao weurdj ze same mit de ingesjpaote [[brandjsjtof]] biej geliekblievendje drök verbrandj (2 -&gt; 3). Bie de verbranjing ontsjtaon heite verbranjingsgasse, mit ein temperatuur toet ongeveer 1500°C. Dees heite verbranjingsgasse sjtruime mit hoog sjnelheid in de turbine. In'ne turbine weurdj de sjtruiming ontsjpanne, en de in de sjtruiming aanwezige [[enthalpie]] in mechanische energie omgezatj (3 -&gt; 4). Ein deil van'ne mechanische energie (toet waal tweederde) weurdj veur 't aandrieve van'ne compressor gebroektj, de res is es mechanische energie w&lt;sub&gt;T&lt;/sub&gt; besjikbaar om get anges aan te drieve. 't Rendement van ein gaasturbine is daorom ouch hoger es de turbineintree temperatuur hoger is en wiej hoger de drökverhaajing van'ne compressor is. De begrenzing vormdj hiej in principe de maximaal toelaotbare temperatuur van'ne eerste riej sjoepe van'ne gaasturbine. Op det gebied zeen de letste jaore väöl sjtappe gezatj, doordet de keuling van die sjope sjteeds baeter löktj, en d'r sjteeds baeter materiale gevonje ware die die temperature aankinne.

== Brandjsjtof ==
Es brandjsjtof komme verschillendje vloeibaar of gaasvormige sjtoffe in aanmerking: naeve [[aerdgaas|aerd]] en [[synthesegaas]] ouch [[sjtortgaas]], [[biogaas]], [[kerosine]], [[hoesbrandjaolie]], [[diesel]], [[gaasaolie]] en zelfs [[zjwaore aolie]]&lt;ref&gt;[http://www.innovations-report.de/html/berichte/unternehmensmeldung/bericht-70151.html Gaasturbinebedrief mit zjwaore aolie] (pdf)(in 't Duits)&lt;/ref&gt;. De letste nuuj brandsjtof veur gaasturbines is watersjtof. 't Geuftj zelfs ein toepassing oet [[Zuid-Afrika]], wobiej de verbranjingsloch weurdj verwermdj door dees te leije door ein verbranjingskamer die gesjtaok weurdj mit kaole. Det is in Zuid Afrika ontwikkeldj in'ne tied van'ne aolieboycat taege det landj.

== Wo waere gaasturbines gebroektj ==

[[Plaetje:Rover.jet1.jpg|thumb|right|200px|De 1950 Rover JET1]]
[[Plaetje:STP Turbine.jpg|thumb|right|200px|De 1967 ''STP Oil Treatment Special'' ]]
===Autosjport===
In 1950, waerdje door [[Rover]] de eerste auto aangedreve door ein gaasturbine geprizzenteerdj. De tweezitter JET1 haaj de motor achter de sjteul gemonteerdj, de lochinlaote zoote aan de ziekenj van'ne auto, en'ne oetlaot baove op 't achterwerk. Tiedes teste bereiktdje de wage ein topsjnelheid van 140&amp;nbsp;km/h, biej ein turbinetoeretal van 50,000&amp;nbsp;rpm. De gaasturbine leep op [[petrol]], [[paraffine]] of [[diesel]], 't brandjsjtofverbroek waas aevel väöl te hoog veur eine productieauto, zodet de ontwikkeling waerdje gesjtoptj, 't prototype is noe te zeen in Londe in 't [[Science Museum]].

Rover en 't [[British Racing Motors]] (BRM) [[formule ein]] team boewdje same de [[Rover-BRM]], eine gaasturbine aangedreve coupe, dae in 1963 mit deej aan'ne [[24 oer van Le Mans]], en gereeje door [[Graham Hill]] en [[Richie Ginther]]. De gemiddeldje sjnelheid waas 173&amp;nbsp;km/oer en'ne topsjnelheid 229&amp;nbsp;km/oer.
De Amerikaan Ray Heppenstall ontwikkeldje same mit Howmet Corporation en McKee Engineering häöre eige gaasturbine sjportwage in 1968, de [[Howmet TX]], daomit reeje ze versjillendje Europese en Amerikaanse races, en ze wonne d'r twee. Ze gebroekdje veur häöre wage [[Continental]] gaasturbines, wo mit ouch nog 6 [[FIA]] waereldsjnelheidsrecords veur gaasturbineaangedreve wages  zeen neergezatj.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20030204050755/http://website.lineone.net/~pete.stowe/pete_howmet.htm De gesjiedenis van'ne Howmet TX gaasturbine auto oet 1968] (in 't Ingels)&lt;/ref&gt;

=== Lochvaart ===
Doordet de verhajing tösse gewich en vermoge zo gunstig is in vergelieking mit anger verbranjingsmotors zeen gaasturbines zeer gesjiktj veur in'ne lochvaartindustrie. Omdet 't totaalgewich van 't vleegtuug zaktj en 't vermoge toemumptj is 't gevolg det 't brandjsjtofvewrbroek daodoor ouch daaltj. 

Bie [[helikopter]]s en [[turboprop]]-vleegtuge weurdj de aandriefskrach van'ne gaasturbine gebroektj om de [[rotor]] of de  [[propeller]] aan te drieve.

Kiek ouch biej [[sjtraolmotor]], veur ein toepassing van ein gaasturbine es sjtraolmotor, daobiej weurdj de energie via ein sjtraolpiep omgezatj in sjtuwkrach, en weurdj dus neet de mechanische energie gebroektj. (Allein veur 't aandrieve van'ne compressor)

=== Militaire ===
Gaasturbines dene es aandrieving veur versjillendje voertuige, onger angere de Amerikaanse [[M1 Abrams]] en'ne Russische [[T-80]] tanks waere door gaasturbines aangedreve.

=== Mechanische aandrieving ===
Gaasturbines waere ingezatj in centrales en in pomp of compressorstations wo ze gebroektj waere biej aolie en gaasleidingsysteme. Ouch waere gaastrubines gebroektj om sjepe of lochkussevaartuige aan te drieve. 

Gaasturbine gekoppeltj mit [[elektrische generator|elektrische generatore]] waere gebroektj es aandrieving veur lokomotieve.


===Mikro gaasturbines===
Dees waere in de neet al te verre toekoms ingezatj es vervanging veur de noe gebroekelikke CV-kaetel, om de hoezer te verwerme, en daonaeve decentraal sjtroum op te wekke, de wermte van 't oetlaotgaas weurdj gebroektj es verwerming of es keuling veur 't hoes, de euvergebleve mechanische energie weurdj gebroektj veur ein klein generatorke det sjtroum maaktj veur 't hoeshaaje.
Ouch in'ne autoindustrie waere dees gaasturbinekes sjteeds meer gebroektj om zo de sjtroum op te wekke veur de hybrideoetveuring.

== Veurbeeldje ==
*[[Sjtraolmotor]] 
*([[Turboprop]])
*[[Helikopter]]motor
*[[Lochkössevaartuug]] of hovercraft (Ingels)
*[[Sjeepsmotor]] (''GTS'' = ''Gas Turbine Ship'' wie biejveurbeeldj [[GTS Summit]] of [[GTS Constellation]])
*[[Centrale]]s 
*[[Wermte Krach Koppeling]] (WKK)
*[[SJTEG]] = SJToum En Gaastubine installatie
*Prototypes van personewages biejveurbeeldj [[Chrysler Turbine Car]], [[Rover Gaasturbine]] 
*Aandrieving van [[tank]]s
*Aandrieving van lokomotieve, biejveurbeeldj de [[TGV 001]] (Prototype) van'ne SNCF.

== Fabrikante ==
[[Plaetje:Combustion chamber GE J79.jpg|thumb|220px|Verbranjingskamer van ein General Electric GE J79 gaasturbine.]]
Omdet 't make en ontwikkele van grote gaasturbines väöl geldj kos, zeen d'r waereldwied mer inkele producente euver die grote gaasturbines boewe. Zo zeen d'r in [[Europa]]; [[Siemens]] Power Generation en [[Alstom]] Power Systems, in Amerika [[General Electric]] en in Japan [[Mitsubishi]]. Alle anger producente boewe gaasturbines in licensie van ein van dees veer. 

Biej middelgrote gaasturbines zeen d'r get meer fabrikante, dees gaasturbines waere veural gebroektj in'ne (petro-chemische) industrie; Alstom Power, Siemens, General Electric, [[Rolls-Royce]], [[Pratt &amp; Whitney]], [[Hitachi]], [[MAN TURBO]], en ein dochterongernumming van [[Caterpillar]] ''Solar Turbines'' en [[Kawasaki Heavy Industries|Kawasaki]] op te numme.

Veur toepassing es vleegtuugaandrieving dominere de grote bedrieve General Electric, Rolls-Royce en Pratt&amp;Whitney. 

Vanaaf ongeveer 1990 geuftj 't ein nuuj toepassing de zogenaamdje mikrogaasturbines. Naeve 't klein vermoge, tösse 30 en 500 kW, kinmerke dees turbines zich door häör eenvoudige techniek. De leeg turbineintree temperatuur leutj de toepaasing van ongekeulde sjoepe toe. Om 't rendement te verheuge waere recuperators toegepas, die de oetlaotwermdje trökgaeve aan'ne verbranjingsloch. Grootste fabrikant van dees dinger is de Amerikaanse firma Capstone. Verder fabrikante zeen Turbec, Elliot en [[Ingersoll-Rand]].

== Referentie ==

{{referenties}}

== Extern links ==
* [https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19800016128/downloads/19800016128.pdf]
* [https://www.jstor.org/stable/44553440]
* [https://asmedigitalcollection.asme.org/gasturbinespower/article-pdf/100/1/95/5520889/95_1.pdf]
* [https://trid.trb.org/View/183973]
* [https://patents.google.com/patent/US3635019A/en]

== Bronne ==

Veur dit artikel is gebroek gemaaktj van'ne Duitse en'ne Ingelse Wikipedia

[[Categorie:Turbines]]
[[categorie:motortechniek]]</text>
      <sha1>2vyuye9jp5dfrdx9d310d79f8ib3di0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>482944</id>
      <parentid>482943</parentid>
      <timestamp>2025-06-24T01:13:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Wunghuang</username>
        <id>27488</id>
      </contributor>
      <origin>482944</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12704" sha1="lgdr0w4hfya53pvvjppyo9znbqe5ba2" xml:space="preserve">{{Dialek|Oeals}}
[[Plaetje:GasTurbine.svg|right|300px|]]
Ein '''Gaasturbine''', ouch [[Expander]] genumpdj, is ein [[turbine]] ([[Sjtruimingsmasjien]]) wo in ein onger drök sjtaondj [[gaas]] onger aafveuring van [[arbeid]] expandeertj. Den weurdj in principe allein 't turbinedeil van ein gaasturbine bedoeldj.&lt;ref&gt;https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19800016128/downloads/19800016128.pdf&lt;/ref&gt;

Mit '''gaasturbine''' weurtj ouch bedoeldj de complete installatie, det wiltj den zegke, de (gaas)turbine mit de compressor op ein as, en'ne verbranjingskamer. In principe is ein gaasturbine eine verbranjingsmotor, wobie de compressor zorgtj veur 't comprimere van'ne aangezaoge verbranjingslóch, daonao weurdj in'ne verbranjingskamer de brandsjtof toegeveurdj en verbrandj, wonao de heite verbranjingsgase via de turbine expandere, en aafgeveurdj waere nao de atmosfeer. 't werkingsprincipe berusj op ein kringloupproces, 't zogenaamdje Brayton-Joule proces. In det proces genumpdj nao de natuurkundige [[Brayton]] en [[Joule]], die 't proces theoretisch höbbe besjtudeerdj, weurtj in ein drök volume diagram zichbaar gemaaktj wiej zo'n proces verlöptj. [[Plaetje:Turboprop.png|thumb|Gaasturbine van ein turbopropdriefwerk:&lt;br/&gt; A Propeller, B driefwerk, C Compressor, D Verbranjingskammer, E Turbine, F Oetlaotgaas.]]
In'ne compressor weurtj via de sjoepe in ein of meer trappe de verbranjingsloch gekomprimeerdj, dees loch weurtj in'ne verbranjingskamer gemix mit, gaasvormige of vloeibare, brandsjtof en daonao verbrandj,  waonao in 't tubinedeil expansie van dit gaas plaatsvindj euver de sjoepe, daobiej weurtj de thermische energie omgezatj in mechanische. Dees mechanische energie zorgtj veur 't aandrieve van'ne compressor, en de euvergebleve energie kintj waere gebroekdj es aandriefkrach veur versjillendje doeleinde. 
Gaasturbines waere väöl gebroekdj es aandriever in'ne industrie biej [[generator]]s of [[pomp]]e, mer ouch in'ne lochvaart biej [[vleegtuug|vleegtuge]] of [[helikopter]]s. Biej eine [[sjtraolmotor]] versjneldj de thermische energie de gaassjtroum, wodoor de zogenaamdje [[sjtuwkrach]] ontsjteitj.

De gaasturbine is ein van'ne thermische [[stjruimingsmasjien]]es of thermische turbomasjiener (oet [[Latien|lat.]] „turbare“ = „drejje“).

== Gesjiedenis ==

Al in 1791 verworf de [[Ingelandj|Ingelsman]] [[John Barber]] 't eerste patent veur ein gaasturbine. In'ne praktijk werkdje 't mesjien toch neet, omdet de besjikbare brandjsjtoffe neet voldeje. Pas rondj 1900 kwame d'r nuuj besjlissendje impulse die höbbe geleidj toet de ontwikkeling van'ne eerste broekbaar gaasturbine. Beroempdj zeen in dit geval de name [[Stolze]], [[Elling]] en [[Holzwarth]]. Mit medewerking van Holzwarth en professor [[Stodola]] boewdje [[BBC]] in [[1928]] ein prototype mit ein vermoge van 2 mega[[watt]] (MW), det zeen 2.000.000 watt. Toch kwame de hoog verwachtinge die men haaj van'ne gasturbine nog neet oet, veural door 't ontbraeke van veur die hoog temperature gesjikdje materiale en de gebrekkige airodynamische kennis op det moment. In 1939 leverdje BBC ein gaasturbine aan 't [[Ingelse lochvaartministerie]], det zie es proofmasjien gebroekdje. In 1940 zatj ein centrale in 't [[Zjwitserlandj|Zjwitserse]] [[Neuenburg]] de eerste gaasturbine in. Die gaasturbine hej 4 MW vermoge en leverdje positief resultate die d'r toe leidje det einzelfdje gaasturbine waerdje ingeboewdj in eine locomotief, de [[SBB Am 4/6 1101]]. Door de hoog verleze biej de energie-omzetting vonj dees aandriefvorm echter neet väöl toepassinge. De gaasturbine waerdje vanaaf 't enj van'ne [[tweede waereldoorlog]] veural ingezatj es [[vleegtuug]]motor, en is dao ongerwiel 't meiste toegepasdje aandriefmasjien. Bie  stationair eenhede weurtj de gaasturbine döks gebroekdj door det ze zo sjnel kinne opsjtarte, en veural de letste jaore waere ze gekombineerdj mit eine aafgassekaetel, wo de wermdje van 't oetlaotgaas weurtj gebroekdj om sjtoum op te wekke, dae den weer weurtj gebroekdj om ein [[sjtoumturbine]] aan te drieve, gebroekdj dees combinatie numpdj men taegewoordig ein SJTEG (SJToum En Gaasturbine) installatie.

== Types gaasturbines ==

In principe kinne d'r twee saorte gaasturbines waere ongersjeije. De van vleegtuugmotore aafgeleide gaastturbines de zogenumpdje 'vleegtuugaafgeleide' of 'aero-deriviates' , en de zjwaor industriele gaastrubines, ouch waal 'industrials' genumpdj.

== Werking ==
[[Plaetje:Joule-Prozess.PNG|thumb|250px|'t [[Joule-proces]] in 't Duits]]
't Thermodynamische vergeliekingsproces is 't [[Joule-proces]], det ge-ïdealiseerdj oet twee [[isentroop|isentrope]] twee [[isobaar|isobare]] besjtuitj; dit weurdj ouch 't geliekdrök principe genumpdj
De [[turbocompressor|compressor]] zuugtj oet de boetelóch lóch aan, comprimeerdj die (1 -&gt; 2)en bringktj ze nao de verbranjingskamer. Dao weurdj ze same mit de ingesjpaote [[brandjsjtof]] biej geliekblievendje drök verbrandj (2 -&gt; 3). Bie de verbranjing ontsjtaon heite verbranjingsgasse, mit ein temperatuur toet ongeveer 1500°C. Dees heite verbranjingsgasse sjtruime mit hoog sjnelheid in de turbine. In'ne turbine weurdj de sjtruiming ontsjpanne, en de in de sjtruiming aanwezige [[enthalpie]] in mechanische energie omgezatj (3 -&gt; 4). Ein deil van'ne mechanische energie (toet waal tweederde) weurdj veur 't aandrieve van'ne compressor gebroektj, de res is es mechanische energie w&lt;sub&gt;T&lt;/sub&gt; besjikbaar om get anges aan te drieve. 't Rendement van ein gaasturbine is daorom ouch hoger es de turbineintree temperatuur hoger is en wiej hoger de drökverhaajing van'ne compressor is. De begrenzing vormdj hiej in principe de maximaal toelaotbare temperatuur van'ne eerste riej sjoepe van'ne gaasturbine. Op det gebied zeen de letste jaore väöl sjtappe gezatj, doordet de keuling van die sjope sjteeds baeter löktj, en d'r sjteeds baeter materiale gevonje ware die die temperature aankinne.

== Brandjsjtof ==
Es brandjsjtof komme verschillendje vloeibaar of gaasvormige sjtoffe in aanmerking: naeve [[aerdgaas|aerd]] en [[synthesegaas]] ouch [[sjtortgaas]], [[biogaas]], [[kerosine]], [[hoesbrandjaolie]], [[diesel]], [[gaasaolie]] en zelfs [[zjwaore aolie]]&lt;ref&gt;[http://www.innovations-report.de/html/berichte/unternehmensmeldung/bericht-70151.html Gaasturbinebedrief mit zjwaore aolie] (pdf)(in 't Duits)&lt;/ref&gt;. De letste nuuj brandsjtof veur gaasturbines is watersjtof. 't Geuftj zelfs ein toepassing oet [[Zuid-Afrika]], wobiej de verbranjingsloch weurdj verwermdj door dees te leije door ein verbranjingskamer die gesjtaok weurdj mit kaole. Det is in Zuid Afrika ontwikkeldj in'ne tied van'ne aolieboycat taege det landj.

== Wo waere gaasturbines gebroektj ==

[[Plaetje:Rover.jet1.jpg|thumb|right|200px|De 1950 Rover JET1]]
[[Plaetje:STP Turbine.jpg|thumb|right|200px|De 1967 ''STP Oil Treatment Special'' ]]
===Autosjport===
In 1950, waerdje door [[Rover]] de eerste auto aangedreve door ein gaasturbine geprizzenteerdj. De tweezitter JET1 haaj de motor achter de sjteul gemonteerdj, de lochinlaote zoote aan de ziekenj van'ne auto, en'ne oetlaot baove op 't achterwerk. Tiedes teste bereiktdje de wage ein topsjnelheid van 140&amp;nbsp;km/h, biej ein turbinetoeretal van 50,000&amp;nbsp;rpm. De gaasturbine leep op [[petrol]], [[paraffine]] of [[diesel]], 't brandjsjtofverbroek waas aevel väöl te hoog veur eine productieauto, zodet de ontwikkeling waerdje gesjtoptj, 't prototype is noe te zeen in Londe in 't [[Science Museum]].

Rover en 't [[British Racing Motors]] (BRM) [[formule ein]] team boewdje same de [[Rover-BRM]], eine gaasturbine aangedreve coupe, dae in 1963 mit deej aan'ne [[24 oer van Le Mans]], en gereeje door [[Graham Hill]] en [[Richie Ginther]]. De gemiddeldje sjnelheid waas 173&amp;nbsp;km/oer en'ne topsjnelheid 229&amp;nbsp;km/oer.
De Amerikaan Ray Heppenstall ontwikkeldje same mit Howmet Corporation en McKee Engineering häöre eige gaasturbine sjportwage in 1968, de [[Howmet TX]], daomit reeje ze versjillendje Europese en Amerikaanse races, en ze wonne d'r twee. Ze gebroekdje veur häöre wage [[Continental]] gaasturbines, wo mit ouch nog 6 [[FIA]] waereldsjnelheidsrecords veur gaasturbineaangedreve wages  zeen neergezatj.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20030204050755/http://website.lineone.net/~pete.stowe/pete_howmet.htm De gesjiedenis van'ne Howmet TX gaasturbine auto oet 1968] (in 't Ingels)&lt;/ref&gt;

=== Lochvaart ===
Doordet de verhajing tösse gewich en vermoge zo gunstig is in vergelieking mit anger verbranjingsmotors zeen gaasturbines zeer gesjiktj veur in'ne lochvaartindustrie. Omdet 't totaalgewich van 't vleegtuug zaktj en 't vermoge toemumptj is 't gevolg det 't brandjsjtofvewrbroek daodoor ouch daaltj. 

Bie [[helikopter]]s en [[turboprop]]-vleegtuge weurdj de aandriefskrach van'ne gaasturbine gebroektj om de [[rotor]] of de  [[propeller]] aan te drieve.

Kiek ouch biej [[sjtraolmotor]], veur ein toepassing van ein gaasturbine es sjtraolmotor, daobiej weurdj de energie via ein sjtraolpiep omgezatj in sjtuwkrach, en weurdj dus neet de mechanische energie gebroektj. (Allein veur 't aandrieve van'ne compressor)

=== Militaire ===
Gaasturbines dene es aandrieving veur versjillendje voertuige, onger angere de Amerikaanse [[M1 Abrams]] en'ne Russische [[T-80]] tanks waere door gaasturbines aangedreve.

=== Mechanische aandrieving ===
Gaasturbines waere ingezatj in centrales en in pomp of compressorstations wo ze gebroektj waere biej aolie en gaasleidingsysteme. Ouch waere gaastrubines gebroektj om sjepe of lochkussevaartuige aan te drieve. 

Gaasturbine gekoppeltj mit [[elektrische generator|elektrische generatore]] waere gebroektj es aandrieving veur lokomotieve.


===Mikro gaasturbines===
Dees waere in de neet al te verre toekoms ingezatj es vervanging veur de noe gebroekelikke CV-kaetel, om de hoezer te verwerme, en daonaeve decentraal sjtroum op te wekke, de wermte van 't oetlaotgaas weurdj gebroektj es verwerming of es keuling veur 't hoes, de euvergebleve mechanische energie weurdj gebroektj veur ein klein generatorke det sjtroum maaktj veur 't hoeshaaje.
Ouch in'ne autoindustrie waere dees gaasturbinekes sjteeds meer gebroektj om zo de sjtroum op te wekke veur de hybrideoetveuring.

== Veurbeeldje ==
*[[Sjtraolmotor]] 
*([[Turboprop]])
*[[Helikopter]]motor
*[[Lochkössevaartuug]] of hovercraft (Ingels)
*[[Sjeepsmotor]] (''GTS'' = ''Gas Turbine Ship'' wie biejveurbeeldj [[GTS Summit]] of [[GTS Constellation]])
*[[Centrale]]s 
*[[Wermte Krach Koppeling]] (WKK)
*[[SJTEG]] = SJToum En Gaastubine installatie
*Prototypes van personewages biejveurbeeldj [[Chrysler Turbine Car]], [[Rover Gaasturbine]] 
*Aandrieving van [[tank]]s
*Aandrieving van lokomotieve, biejveurbeeldj de [[TGV 001]] (Prototype) van'ne SNCF.

== Fabrikante ==
[[Plaetje:Combustion chamber GE J79.jpg|thumb|220px|Verbranjingskamer van ein General Electric GE J79 gaasturbine.]]
Omdet 't make en ontwikkele van grote gaasturbines väöl geldj kos, zeen d'r waereldwied mer inkele producente euver die grote gaasturbines boewe. Zo zeen d'r in [[Europa]]; [[Siemens]] Power Generation en [[Alstom]] Power Systems, in Amerika [[General Electric]] en in Japan [[Mitsubishi]]. Alle anger producente boewe gaasturbines in licensie van ein van dees veer. 

Biej middelgrote gaasturbines zeen d'r get meer fabrikante, dees gaasturbines waere veural gebroektj in'ne (petro-chemische) industrie; Alstom Power, Siemens, General Electric, [[Rolls-Royce]], [[Pratt &amp; Whitney]], [[Hitachi]], [[MAN TURBO]], en ein dochterongernumming van [[Caterpillar]] ''Solar Turbines'' en [[Kawasaki Heavy Industries|Kawasaki]] op te numme.

Veur toepassing es vleegtuugaandrieving dominere de grote bedrieve General Electric, Rolls-Royce en Pratt&amp;Whitney. 

Vanaaf ongeveer 1990 geuftj 't ein nuuj toepassing de zogenaamdje mikrogaasturbines. Naeve 't klein vermoge, tösse 30 en 500 kW, kinmerke dees turbines zich door häör eenvoudige techniek. De leeg turbineintree temperatuur leutj de toepaasing van ongekeulde sjoepe toe. Om 't rendement te verheuge waere recuperators toegepas, die de oetlaotwermdje trökgaeve aan'ne verbranjingsloch. Grootste fabrikant van dees dinger is de Amerikaanse firma Capstone. Verder fabrikante zeen Turbec, Elliot en [[Ingersoll-Rand]].

== Referentie ==

{{referenties}}

== Extern links ==
* [https://www.jstor.org/stable/44553440]
* [https://patents.justia.com/inventor/sven-olof-kronogard]
* [https://asmedigitalcollection.asme.org/gasturbinespower/article-pdf/100/1/95/5520889/95_1.pdf]
* [https://trid.trb.org/View/183973]
* [https://patents.google.com/patent/US3635019A/en]

== Bronne ==

Veur dit artikel is gebroek gemaaktj van'ne Duitse en'ne Ingelse Wikipedia

[[Categorie:Turbines]]
[[categorie:motortechniek]]</text>
      <sha1>lgdr0w4hfya53pvvjppyo9znbqe5ba2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>482945</id>
      <parentid>482944</parentid>
      <timestamp>2025-06-24T01:14:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Wunghuang</username>
        <id>27488</id>
      </contributor>
      <origin>482945</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12862" sha1="fegmyle16zmj9lok7fncvrty9jzbz0j" xml:space="preserve">{{Dialek|Oeals}}
[[Plaetje:GasTurbine.svg|right|300px|]]
Ein '''Gaasturbine''', ouch [[Expander]] genumpdj, is ein [[turbine]] ([[Sjtruimingsmasjien]]) wo in ein onger drök sjtaondj [[gaas]] onger aafveuring van [[arbeid]] expandeertj.&lt;ref&gt;{{cite book |title=A Dictionary of Aviation |first=David W. |last=Wragg |isbn=9780850451634 |edition=first |publisher=Osprey |year=1973 |page=141}}&lt;/ref&gt; Den weurdj in principe allein 't turbinedeil van ein gaasturbine bedoeldj.&lt;ref&gt;https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19800016128/downloads/19800016128.pdf&lt;/ref&gt;

Mit '''gaasturbine''' weurtj ouch bedoeldj de complete installatie, det wiltj den zegke, de (gaas)turbine mit de compressor op ein as, en'ne verbranjingskamer. In principe is ein gaasturbine eine verbranjingsmotor, wobie de compressor zorgtj veur 't comprimere van'ne aangezaoge verbranjingslóch, daonao weurdj in'ne verbranjingskamer de brandsjtof toegeveurdj en verbrandj, wonao de heite verbranjingsgase via de turbine expandere, en aafgeveurdj waere nao de atmosfeer. 't werkingsprincipe berusj op ein kringloupproces, 't zogenaamdje Brayton-Joule proces. In det proces genumpdj nao de natuurkundige [[Brayton]] en [[Joule]], die 't proces theoretisch höbbe besjtudeerdj, weurtj in ein drök volume diagram zichbaar gemaaktj wiej zo'n proces verlöptj. [[Plaetje:Turboprop.png|thumb|Gaasturbine van ein turbopropdriefwerk:&lt;br/&gt; A Propeller, B driefwerk, C Compressor, D Verbranjingskammer, E Turbine, F Oetlaotgaas.]]
In'ne compressor weurtj via de sjoepe in ein of meer trappe de verbranjingsloch gekomprimeerdj, dees loch weurtj in'ne verbranjingskamer gemix mit, gaasvormige of vloeibare, brandsjtof en daonao verbrandj,  waonao in 't tubinedeil expansie van dit gaas plaatsvindj euver de sjoepe, daobiej weurtj de thermische energie omgezatj in mechanische. Dees mechanische energie zorgtj veur 't aandrieve van'ne compressor, en de euvergebleve energie kintj waere gebroekdj es aandriefkrach veur versjillendje doeleinde. 
Gaasturbines waere väöl gebroekdj es aandriever in'ne industrie biej [[generator]]s of [[pomp]]e, mer ouch in'ne lochvaart biej [[vleegtuug|vleegtuge]] of [[helikopter]]s. Biej eine [[sjtraolmotor]] versjneldj de thermische energie de gaassjtroum, wodoor de zogenaamdje [[sjtuwkrach]] ontsjteitj.

De gaasturbine is ein van'ne thermische [[stjruimingsmasjien]]es of thermische turbomasjiener (oet [[Latien|lat.]] „turbare“ = „drejje“).

== Gesjiedenis ==

Al in 1791 verworf de [[Ingelandj|Ingelsman]] [[John Barber]] 't eerste patent veur ein gaasturbine. In'ne praktijk werkdje 't mesjien toch neet, omdet de besjikbare brandjsjtoffe neet voldeje. Pas rondj 1900 kwame d'r nuuj besjlissendje impulse die höbbe geleidj toet de ontwikkeling van'ne eerste broekbaar gaasturbine. Beroempdj zeen in dit geval de name [[Stolze]], [[Elling]] en [[Holzwarth]]. Mit medewerking van Holzwarth en professor [[Stodola]] boewdje [[BBC]] in [[1928]] ein prototype mit ein vermoge van 2 mega[[watt]] (MW), det zeen 2.000.000 watt. Toch kwame de hoog verwachtinge die men haaj van'ne gasturbine nog neet oet, veural door 't ontbraeke van veur die hoog temperature gesjikdje materiale en de gebrekkige airodynamische kennis op det moment. In 1939 leverdje BBC ein gaasturbine aan 't [[Ingelse lochvaartministerie]], det zie es proofmasjien gebroekdje. In 1940 zatj ein centrale in 't [[Zjwitserlandj|Zjwitserse]] [[Neuenburg]] de eerste gaasturbine in. Die gaasturbine hej 4 MW vermoge en leverdje positief resultate die d'r toe leidje det einzelfdje gaasturbine waerdje ingeboewdj in eine locomotief, de [[SBB Am 4/6 1101]]. Door de hoog verleze biej de energie-omzetting vonj dees aandriefvorm echter neet väöl toepassinge. De gaasturbine waerdje vanaaf 't enj van'ne [[tweede waereldoorlog]] veural ingezatj es [[vleegtuug]]motor, en is dao ongerwiel 't meiste toegepasdje aandriefmasjien. Bie  stationair eenhede weurtj de gaasturbine döks gebroekdj door det ze zo sjnel kinne opsjtarte, en veural de letste jaore waere ze gekombineerdj mit eine aafgassekaetel, wo de wermdje van 't oetlaotgaas weurtj gebroekdj om sjtoum op te wekke, dae den weer weurtj gebroekdj om ein [[sjtoumturbine]] aan te drieve, gebroekdj dees combinatie numpdj men taegewoordig ein SJTEG (SJToum En Gaasturbine) installatie.

== Types gaasturbines ==

In principe kinne d'r twee saorte gaasturbines waere ongersjeije. De van vleegtuugmotore aafgeleide gaastturbines de zogenumpdje 'vleegtuugaafgeleide' of 'aero-deriviates' , en de zjwaor industriele gaastrubines, ouch waal 'industrials' genumpdj.

== Werking ==
[[Plaetje:Joule-Prozess.PNG|thumb|250px|'t [[Joule-proces]] in 't Duits]]
't Thermodynamische vergeliekingsproces is 't [[Joule-proces]], det ge-ïdealiseerdj oet twee [[isentroop|isentrope]] twee [[isobaar|isobare]] besjtuitj; dit weurdj ouch 't geliekdrök principe genumpdj
De [[turbocompressor|compressor]] zuugtj oet de boetelóch lóch aan, comprimeerdj die (1 -&gt; 2)en bringktj ze nao de verbranjingskamer. Dao weurdj ze same mit de ingesjpaote [[brandjsjtof]] biej geliekblievendje drök verbrandj (2 -&gt; 3). Bie de verbranjing ontsjtaon heite verbranjingsgasse, mit ein temperatuur toet ongeveer 1500°C. Dees heite verbranjingsgasse sjtruime mit hoog sjnelheid in de turbine. In'ne turbine weurdj de sjtruiming ontsjpanne, en de in de sjtruiming aanwezige [[enthalpie]] in mechanische energie omgezatj (3 -&gt; 4). Ein deil van'ne mechanische energie (toet waal tweederde) weurdj veur 't aandrieve van'ne compressor gebroektj, de res is es mechanische energie w&lt;sub&gt;T&lt;/sub&gt; besjikbaar om get anges aan te drieve. 't Rendement van ein gaasturbine is daorom ouch hoger es de turbineintree temperatuur hoger is en wiej hoger de drökverhaajing van'ne compressor is. De begrenzing vormdj hiej in principe de maximaal toelaotbare temperatuur van'ne eerste riej sjoepe van'ne gaasturbine. Op det gebied zeen de letste jaore väöl sjtappe gezatj, doordet de keuling van die sjope sjteeds baeter löktj, en d'r sjteeds baeter materiale gevonje ware die die temperature aankinne.

== Brandjsjtof ==
Es brandjsjtof komme verschillendje vloeibaar of gaasvormige sjtoffe in aanmerking: naeve [[aerdgaas|aerd]] en [[synthesegaas]] ouch [[sjtortgaas]], [[biogaas]], [[kerosine]], [[hoesbrandjaolie]], [[diesel]], [[gaasaolie]] en zelfs [[zjwaore aolie]]&lt;ref&gt;[http://www.innovations-report.de/html/berichte/unternehmensmeldung/bericht-70151.html Gaasturbinebedrief mit zjwaore aolie] (pdf)(in 't Duits)&lt;/ref&gt;. De letste nuuj brandsjtof veur gaasturbines is watersjtof. 't Geuftj zelfs ein toepassing oet [[Zuid-Afrika]], wobiej de verbranjingsloch weurdj verwermdj door dees te leije door ein verbranjingskamer die gesjtaok weurdj mit kaole. Det is in Zuid Afrika ontwikkeldj in'ne tied van'ne aolieboycat taege det landj.

== Wo waere gaasturbines gebroektj ==

[[Plaetje:Rover.jet1.jpg|thumb|right|200px|De 1950 Rover JET1]]
[[Plaetje:STP Turbine.jpg|thumb|right|200px|De 1967 ''STP Oil Treatment Special'' ]]
===Autosjport===
In 1950, waerdje door [[Rover]] de eerste auto aangedreve door ein gaasturbine geprizzenteerdj. De tweezitter JET1 haaj de motor achter de sjteul gemonteerdj, de lochinlaote zoote aan de ziekenj van'ne auto, en'ne oetlaot baove op 't achterwerk. Tiedes teste bereiktdje de wage ein topsjnelheid van 140&amp;nbsp;km/h, biej ein turbinetoeretal van 50,000&amp;nbsp;rpm. De gaasturbine leep op [[petrol]], [[paraffine]] of [[diesel]], 't brandjsjtofverbroek waas aevel väöl te hoog veur eine productieauto, zodet de ontwikkeling waerdje gesjtoptj, 't prototype is noe te zeen in Londe in 't [[Science Museum]].

Rover en 't [[British Racing Motors]] (BRM) [[formule ein]] team boewdje same de [[Rover-BRM]], eine gaasturbine aangedreve coupe, dae in 1963 mit deej aan'ne [[24 oer van Le Mans]], en gereeje door [[Graham Hill]] en [[Richie Ginther]]. De gemiddeldje sjnelheid waas 173&amp;nbsp;km/oer en'ne topsjnelheid 229&amp;nbsp;km/oer.
De Amerikaan Ray Heppenstall ontwikkeldje same mit Howmet Corporation en McKee Engineering häöre eige gaasturbine sjportwage in 1968, de [[Howmet TX]], daomit reeje ze versjillendje Europese en Amerikaanse races, en ze wonne d'r twee. Ze gebroekdje veur häöre wage [[Continental]] gaasturbines, wo mit ouch nog 6 [[FIA]] waereldsjnelheidsrecords veur gaasturbineaangedreve wages  zeen neergezatj.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20030204050755/http://website.lineone.net/~pete.stowe/pete_howmet.htm De gesjiedenis van'ne Howmet TX gaasturbine auto oet 1968] (in 't Ingels)&lt;/ref&gt;

=== Lochvaart ===
Doordet de verhajing tösse gewich en vermoge zo gunstig is in vergelieking mit anger verbranjingsmotors zeen gaasturbines zeer gesjiktj veur in'ne lochvaartindustrie. Omdet 't totaalgewich van 't vleegtuug zaktj en 't vermoge toemumptj is 't gevolg det 't brandjsjtofvewrbroek daodoor ouch daaltj. 

Bie [[helikopter]]s en [[turboprop]]-vleegtuge weurdj de aandriefskrach van'ne gaasturbine gebroektj om de [[rotor]] of de  [[propeller]] aan te drieve.

Kiek ouch biej [[sjtraolmotor]], veur ein toepassing van ein gaasturbine es sjtraolmotor, daobiej weurdj de energie via ein sjtraolpiep omgezatj in sjtuwkrach, en weurdj dus neet de mechanische energie gebroektj. (Allein veur 't aandrieve van'ne compressor)

=== Militaire ===
Gaasturbines dene es aandrieving veur versjillendje voertuige, onger angere de Amerikaanse [[M1 Abrams]] en'ne Russische [[T-80]] tanks waere door gaasturbines aangedreve.

=== Mechanische aandrieving ===
Gaasturbines waere ingezatj in centrales en in pomp of compressorstations wo ze gebroektj waere biej aolie en gaasleidingsysteme. Ouch waere gaastrubines gebroektj om sjepe of lochkussevaartuige aan te drieve. 

Gaasturbine gekoppeltj mit [[elektrische generator|elektrische generatore]] waere gebroektj es aandrieving veur lokomotieve.


===Mikro gaasturbines===
Dees waere in de neet al te verre toekoms ingezatj es vervanging veur de noe gebroekelikke CV-kaetel, om de hoezer te verwerme, en daonaeve decentraal sjtroum op te wekke, de wermte van 't oetlaotgaas weurdj gebroektj es verwerming of es keuling veur 't hoes, de euvergebleve mechanische energie weurdj gebroektj veur ein klein generatorke det sjtroum maaktj veur 't hoeshaaje.
Ouch in'ne autoindustrie waere dees gaasturbinekes sjteeds meer gebroektj om zo de sjtroum op te wekke veur de hybrideoetveuring.

== Veurbeeldje ==
*[[Sjtraolmotor]] 
*([[Turboprop]])
*[[Helikopter]]motor
*[[Lochkössevaartuug]] of hovercraft (Ingels)
*[[Sjeepsmotor]] (''GTS'' = ''Gas Turbine Ship'' wie biejveurbeeldj [[GTS Summit]] of [[GTS Constellation]])
*[[Centrale]]s 
*[[Wermte Krach Koppeling]] (WKK)
*[[SJTEG]] = SJToum En Gaastubine installatie
*Prototypes van personewages biejveurbeeldj [[Chrysler Turbine Car]], [[Rover Gaasturbine]] 
*Aandrieving van [[tank]]s
*Aandrieving van lokomotieve, biejveurbeeldj de [[TGV 001]] (Prototype) van'ne SNCF.

== Fabrikante ==
[[Plaetje:Combustion chamber GE J79.jpg|thumb|220px|Verbranjingskamer van ein General Electric GE J79 gaasturbine.]]
Omdet 't make en ontwikkele van grote gaasturbines väöl geldj kos, zeen d'r waereldwied mer inkele producente euver die grote gaasturbines boewe. Zo zeen d'r in [[Europa]]; [[Siemens]] Power Generation en [[Alstom]] Power Systems, in Amerika [[General Electric]] en in Japan [[Mitsubishi]]. Alle anger producente boewe gaasturbines in licensie van ein van dees veer. 

Biej middelgrote gaasturbines zeen d'r get meer fabrikante, dees gaasturbines waere veural gebroektj in'ne (petro-chemische) industrie; Alstom Power, Siemens, General Electric, [[Rolls-Royce]], [[Pratt &amp; Whitney]], [[Hitachi]], [[MAN TURBO]], en ein dochterongernumming van [[Caterpillar]] ''Solar Turbines'' en [[Kawasaki Heavy Industries|Kawasaki]] op te numme.

Veur toepassing es vleegtuugaandrieving dominere de grote bedrieve General Electric, Rolls-Royce en Pratt&amp;Whitney. 

Vanaaf ongeveer 1990 geuftj 't ein nuuj toepassing de zogenaamdje mikrogaasturbines. Naeve 't klein vermoge, tösse 30 en 500 kW, kinmerke dees turbines zich door häör eenvoudige techniek. De leeg turbineintree temperatuur leutj de toepaasing van ongekeulde sjoepe toe. Om 't rendement te verheuge waere recuperators toegepas, die de oetlaotwermdje trökgaeve aan'ne verbranjingsloch. Grootste fabrikant van dees dinger is de Amerikaanse firma Capstone. Verder fabrikante zeen Turbec, Elliot en [[Ingersoll-Rand]].

== Referentie ==

{{referenties}}

== Extern links ==
* [https://www.jstor.org/stable/44553440]
* [https://patents.justia.com/inventor/sven-olof-kronogard]
* [https://asmedigitalcollection.asme.org/gasturbinespower/article-pdf/100/1/95/5520889/95_1.pdf]
* [https://trid.trb.org/View/183973]
* [https://patents.google.com/patent/US3635019A/en]

== Bronne ==

Veur dit artikel is gebroek gemaaktj van'ne Duitse en'ne Ingelse Wikipedia

[[Categorie:Turbines]]
[[categorie:motortechniek]]</text>
      <sha1>fegmyle16zmj9lok7fncvrty9jzbz0j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>482946</id>
      <parentid>482945</parentid>
      <timestamp>2025-06-24T01:20:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Wunghuang</username>
        <id>27488</id>
      </contributor>
      <origin>482946</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12868" sha1="4w5rtfx7ahun6fvrmxgzma528ovlnko" xml:space="preserve">{{Dialek|Oeals}}
[[Plaetje:GasTurbine.svg|thumb|right|300px|]]
Ein '''Gaasturbine''', ouch [[Expander]] genumpdj, is ein [[turbine]] ([[Sjtruimingsmasjien]]) wo in ein onger drök sjtaondj [[gaas]] onger aafveuring van [[arbeid]] expandeertj.&lt;ref&gt;{{cite book |title=A Dictionary of Aviation |first=David W. |last=Wragg |isbn=9780850451634 |edition=first |publisher=Osprey |year=1973 |page=141}}&lt;/ref&gt; Den weurdj in principe allein 't turbinedeil van ein gaasturbine bedoeldj.&lt;ref&gt;https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19800016128/downloads/19800016128.pdf&lt;/ref&gt;

Mit '''gaasturbine''' weurtj ouch bedoeldj de complete installatie, det wiltj den zegke, de (gaas)turbine mit de compressor op ein as, en'ne verbranjingskamer. In principe is ein gaasturbine eine verbranjingsmotor, wobie de compressor zorgtj veur 't comprimere van'ne aangezaoge verbranjingslóch, daonao weurdj in'ne verbranjingskamer de brandsjtof toegeveurdj en verbrandj, wonao de heite verbranjingsgase via de turbine expandere, en aafgeveurdj waere nao de atmosfeer. 't werkingsprincipe berusj op ein kringloupproces, 't zogenaamdje Brayton-Joule proces. In det proces genumpdj nao de natuurkundige [[Brayton]] en [[Joule]], die 't proces theoretisch höbbe besjtudeerdj, weurtj in ein drök volume diagram zichbaar gemaaktj wiej zo'n proces verlöptj. [[Plaetje:Turboprop.png|thumb|Gaasturbine van ein turbopropdriefwerk:&lt;br/&gt; A Propeller, B driefwerk, C Compressor, D Verbranjingskammer, E Turbine, F Oetlaotgaas.]]
In'ne compressor weurtj via de sjoepe in ein of meer trappe de verbranjingsloch gekomprimeerdj, dees loch weurtj in'ne verbranjingskamer gemix mit, gaasvormige of vloeibare, brandsjtof en daonao verbrandj,  waonao in 't tubinedeil expansie van dit gaas plaatsvindj euver de sjoepe, daobiej weurtj de thermische energie omgezatj in mechanische. Dees mechanische energie zorgtj veur 't aandrieve van'ne compressor, en de euvergebleve energie kintj waere gebroekdj es aandriefkrach veur versjillendje doeleinde. 
Gaasturbines waere väöl gebroekdj es aandriever in'ne industrie biej [[generator]]s of [[pomp]]e, mer ouch in'ne lochvaart biej [[vleegtuug|vleegtuge]] of [[helikopter]]s. Biej eine [[sjtraolmotor]] versjneldj de thermische energie de gaassjtroum, wodoor de zogenaamdje [[sjtuwkrach]] ontsjteitj.

De gaasturbine is ein van'ne thermische [[stjruimingsmasjien]]es of thermische turbomasjiener (oet [[Latien|lat.]] „turbare“ = „drejje“).

== Gesjiedenis ==

Al in 1791 verworf de [[Ingelandj|Ingelsman]] [[John Barber]] 't eerste patent veur ein gaasturbine. In'ne praktijk werkdje 't mesjien toch neet, omdet de besjikbare brandjsjtoffe neet voldeje. Pas rondj 1900 kwame d'r nuuj besjlissendje impulse die höbbe geleidj toet de ontwikkeling van'ne eerste broekbaar gaasturbine. Beroempdj zeen in dit geval de name [[Stolze]], [[Elling]] en [[Holzwarth]]. Mit medewerking van Holzwarth en professor [[Stodola]] boewdje [[BBC]] in [[1928]] ein prototype mit ein vermoge van 2 mega[[watt]] (MW), det zeen 2.000.000 watt. Toch kwame de hoog verwachtinge die men haaj van'ne gasturbine nog neet oet, veural door 't ontbraeke van veur die hoog temperature gesjikdje materiale en de gebrekkige airodynamische kennis op det moment. In 1939 leverdje BBC ein gaasturbine aan 't [[Ingelse lochvaartministerie]], det zie es proofmasjien gebroekdje. In 1940 zatj ein centrale in 't [[Zjwitserlandj|Zjwitserse]] [[Neuenburg]] de eerste gaasturbine in. Die gaasturbine hej 4 MW vermoge en leverdje positief resultate die d'r toe leidje det einzelfdje gaasturbine waerdje ingeboewdj in eine locomotief, de [[SBB Am 4/6 1101]]. Door de hoog verleze biej de energie-omzetting vonj dees aandriefvorm echter neet väöl toepassinge. De gaasturbine waerdje vanaaf 't enj van'ne [[tweede waereldoorlog]] veural ingezatj es [[vleegtuug]]motor, en is dao ongerwiel 't meiste toegepasdje aandriefmasjien. Bie  stationair eenhede weurtj de gaasturbine döks gebroekdj door det ze zo sjnel kinne opsjtarte, en veural de letste jaore waere ze gekombineerdj mit eine aafgassekaetel, wo de wermdje van 't oetlaotgaas weurtj gebroekdj om sjtoum op te wekke, dae den weer weurtj gebroekdj om ein [[sjtoumturbine]] aan te drieve, gebroekdj dees combinatie numpdj men taegewoordig ein SJTEG (SJToum En Gaasturbine) installatie.

== Types gaasturbines ==

In principe kinne d'r twee saorte gaasturbines waere ongersjeije. De van vleegtuugmotore aafgeleide gaastturbines de zogenumpdje 'vleegtuugaafgeleide' of 'aero-deriviates' , en de zjwaor industriele gaastrubines, ouch waal 'industrials' genumpdj.

== Werking ==
[[Plaetje:Joule-Prozess.PNG|thumb|250px|'t [[Joule-proces]] in 't Duits]]
't Thermodynamische vergeliekingsproces is 't [[Joule-proces]], det ge-ïdealiseerdj oet twee [[isentroop|isentrope]] twee [[isobaar|isobare]] besjtuitj; dit weurdj ouch 't geliekdrök principe genumpdj
De [[turbocompressor|compressor]] zuugtj oet de boetelóch lóch aan, comprimeerdj die (1 -&gt; 2)en bringktj ze nao de verbranjingskamer. Dao weurdj ze same mit de ingesjpaote [[brandjsjtof]] biej geliekblievendje drök verbrandj (2 -&gt; 3). Bie de verbranjing ontsjtaon heite verbranjingsgasse, mit ein temperatuur toet ongeveer 1500°C. Dees heite verbranjingsgasse sjtruime mit hoog sjnelheid in de turbine. In'ne turbine weurdj de sjtruiming ontsjpanne, en de in de sjtruiming aanwezige [[enthalpie]] in mechanische energie omgezatj (3 -&gt; 4). Ein deil van'ne mechanische energie (toet waal tweederde) weurdj veur 't aandrieve van'ne compressor gebroektj, de res is es mechanische energie w&lt;sub&gt;T&lt;/sub&gt; besjikbaar om get anges aan te drieve. 't Rendement van ein gaasturbine is daorom ouch hoger es de turbineintree temperatuur hoger is en wiej hoger de drökverhaajing van'ne compressor is. De begrenzing vormdj hiej in principe de maximaal toelaotbare temperatuur van'ne eerste riej sjoepe van'ne gaasturbine. Op det gebied zeen de letste jaore väöl sjtappe gezatj, doordet de keuling van die sjope sjteeds baeter löktj, en d'r sjteeds baeter materiale gevonje ware die die temperature aankinne.

== Brandjsjtof ==
Es brandjsjtof komme verschillendje vloeibaar of gaasvormige sjtoffe in aanmerking: naeve [[aerdgaas|aerd]] en [[synthesegaas]] ouch [[sjtortgaas]], [[biogaas]], [[kerosine]], [[hoesbrandjaolie]], [[diesel]], [[gaasaolie]] en zelfs [[zjwaore aolie]]&lt;ref&gt;[http://www.innovations-report.de/html/berichte/unternehmensmeldung/bericht-70151.html Gaasturbinebedrief mit zjwaore aolie] (pdf)(in 't Duits)&lt;/ref&gt;. De letste nuuj brandsjtof veur gaasturbines is watersjtof. 't Geuftj zelfs ein toepassing oet [[Zuid-Afrika]], wobiej de verbranjingsloch weurdj verwermdj door dees te leije door ein verbranjingskamer die gesjtaok weurdj mit kaole. Det is in Zuid Afrika ontwikkeldj in'ne tied van'ne aolieboycat taege det landj.

== Wo waere gaasturbines gebroektj ==

[[Plaetje:Rover.jet1.jpg|thumb|right|200px|De 1950 Rover JET1]]
[[Plaetje:STP Turbine.jpg|thumb|right|200px|De 1967 ''STP Oil Treatment Special'' ]]
===Autosjport===
In 1950, waerdje door [[Rover]] de eerste auto aangedreve door ein gaasturbine geprizzenteerdj. De tweezitter JET1 haaj de motor achter de sjteul gemonteerdj, de lochinlaote zoote aan de ziekenj van'ne auto, en'ne oetlaot baove op 't achterwerk. Tiedes teste bereiktdje de wage ein topsjnelheid van 140&amp;nbsp;km/h, biej ein turbinetoeretal van 50,000&amp;nbsp;rpm. De gaasturbine leep op [[petrol]], [[paraffine]] of [[diesel]], 't brandjsjtofverbroek waas aevel väöl te hoog veur eine productieauto, zodet de ontwikkeling waerdje gesjtoptj, 't prototype is noe te zeen in Londe in 't [[Science Museum]].

Rover en 't [[British Racing Motors]] (BRM) [[formule ein]] team boewdje same de [[Rover-BRM]], eine gaasturbine aangedreve coupe, dae in 1963 mit deej aan'ne [[24 oer van Le Mans]], en gereeje door [[Graham Hill]] en [[Richie Ginther]]. De gemiddeldje sjnelheid waas 173&amp;nbsp;km/oer en'ne topsjnelheid 229&amp;nbsp;km/oer.
De Amerikaan Ray Heppenstall ontwikkeldje same mit Howmet Corporation en McKee Engineering häöre eige gaasturbine sjportwage in 1968, de [[Howmet TX]], daomit reeje ze versjillendje Europese en Amerikaanse races, en ze wonne d'r twee. Ze gebroekdje veur häöre wage [[Continental]] gaasturbines, wo mit ouch nog 6 [[FIA]] waereldsjnelheidsrecords veur gaasturbineaangedreve wages  zeen neergezatj.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20030204050755/http://website.lineone.net/~pete.stowe/pete_howmet.htm De gesjiedenis van'ne Howmet TX gaasturbine auto oet 1968] (in 't Ingels)&lt;/ref&gt;

=== Lochvaart ===
Doordet de verhajing tösse gewich en vermoge zo gunstig is in vergelieking mit anger verbranjingsmotors zeen gaasturbines zeer gesjiktj veur in'ne lochvaartindustrie. Omdet 't totaalgewich van 't vleegtuug zaktj en 't vermoge toemumptj is 't gevolg det 't brandjsjtofvewrbroek daodoor ouch daaltj. 

Bie [[helikopter]]s en [[turboprop]]-vleegtuge weurdj de aandriefskrach van'ne gaasturbine gebroektj om de [[rotor]] of de  [[propeller]] aan te drieve.

Kiek ouch biej [[sjtraolmotor]], veur ein toepassing van ein gaasturbine es sjtraolmotor, daobiej weurdj de energie via ein sjtraolpiep omgezatj in sjtuwkrach, en weurdj dus neet de mechanische energie gebroektj. (Allein veur 't aandrieve van'ne compressor)

=== Militaire ===
Gaasturbines dene es aandrieving veur versjillendje voertuige, onger angere de Amerikaanse [[M1 Abrams]] en'ne Russische [[T-80]] tanks waere door gaasturbines aangedreve.

=== Mechanische aandrieving ===
Gaasturbines waere ingezatj in centrales en in pomp of compressorstations wo ze gebroektj waere biej aolie en gaasleidingsysteme. Ouch waere gaastrubines gebroektj om sjepe of lochkussevaartuige aan te drieve. 

Gaasturbine gekoppeltj mit [[elektrische generator|elektrische generatore]] waere gebroektj es aandrieving veur lokomotieve.


===Mikro gaasturbines===
Dees waere in de neet al te verre toekoms ingezatj es vervanging veur de noe gebroekelikke CV-kaetel, om de hoezer te verwerme, en daonaeve decentraal sjtroum op te wekke, de wermte van 't oetlaotgaas weurdj gebroektj es verwerming of es keuling veur 't hoes, de euvergebleve mechanische energie weurdj gebroektj veur ein klein generatorke det sjtroum maaktj veur 't hoeshaaje.
Ouch in'ne autoindustrie waere dees gaasturbinekes sjteeds meer gebroektj om zo de sjtroum op te wekke veur de hybrideoetveuring.

== Veurbeeldje ==
*[[Sjtraolmotor]] 
*([[Turboprop]])
*[[Helikopter]]motor
*[[Lochkössevaartuug]] of hovercraft (Ingels)
*[[Sjeepsmotor]] (''GTS'' = ''Gas Turbine Ship'' wie biejveurbeeldj [[GTS Summit]] of [[GTS Constellation]])
*[[Centrale]]s 
*[[Wermte Krach Koppeling]] (WKK)
*[[SJTEG]] = SJToum En Gaastubine installatie
*Prototypes van personewages biejveurbeeldj [[Chrysler Turbine Car]], [[Rover Gaasturbine]] 
*Aandrieving van [[tank]]s
*Aandrieving van lokomotieve, biejveurbeeldj de [[TGV 001]] (Prototype) van'ne SNCF.

== Fabrikante ==
[[Plaetje:Combustion chamber GE J79.jpg|thumb|220px|Verbranjingskamer van ein General Electric GE J79 gaasturbine.]]
Omdet 't make en ontwikkele van grote gaasturbines väöl geldj kos, zeen d'r waereldwied mer inkele producente euver die grote gaasturbines boewe. Zo zeen d'r in [[Europa]]; [[Siemens]] Power Generation en [[Alstom]] Power Systems, in Amerika [[General Electric]] en in Japan [[Mitsubishi]]. Alle anger producente boewe gaasturbines in licensie van ein van dees veer. 

Biej middelgrote gaasturbines zeen d'r get meer fabrikante, dees gaasturbines waere veural gebroektj in'ne (petro-chemische) industrie; Alstom Power, Siemens, General Electric, [[Rolls-Royce]], [[Pratt &amp; Whitney]], [[Hitachi]], [[MAN TURBO]], en ein dochterongernumming van [[Caterpillar]] ''Solar Turbines'' en [[Kawasaki Heavy Industries|Kawasaki]] op te numme.

Veur toepassing es vleegtuugaandrieving dominere de grote bedrieve General Electric, Rolls-Royce en Pratt&amp;Whitney. 

Vanaaf ongeveer 1990 geuftj 't ein nuuj toepassing de zogenaamdje mikrogaasturbines. Naeve 't klein vermoge, tösse 30 en 500 kW, kinmerke dees turbines zich door häör eenvoudige techniek. De leeg turbineintree temperatuur leutj de toepaasing van ongekeulde sjoepe toe. Om 't rendement te verheuge waere recuperators toegepas, die de oetlaotwermdje trökgaeve aan'ne verbranjingsloch. Grootste fabrikant van dees dinger is de Amerikaanse firma Capstone. Verder fabrikante zeen Turbec, Elliot en [[Ingersoll-Rand]].

== Referentie ==

{{referenties}}

== Extern links ==
* [https://www.jstor.org/stable/44553440]
* [https://patents.justia.com/inventor/sven-olof-kronogard]
* [https://asmedigitalcollection.asme.org/gasturbinespower/article-pdf/100/1/95/5520889/95_1.pdf]
* [https://trid.trb.org/View/183973]
* [https://patents.google.com/patent/US3635019A/en]

== Bronne ==

Veur dit artikel is gebroek gemaaktj van'ne Duitse en'ne Ingelse Wikipedia

[[Categorie:Turbines]]
[[categorie:motortechniek]]</text>
      <sha1>4w5rtfx7ahun6fvrmxgzma528ovlnko</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>482947</id>
      <parentid>482946</parentid>
      <timestamp>2025-06-24T01:29:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Wunghuang</username>
        <id>27488</id>
      </contributor>
      <origin>482947</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13050" sha1="he14ta1z2xsrvybm17s4pmx6uzjtplr" xml:space="preserve">{{Dialek|Oeals}}
[[Plaetje:GasTurbine.svg|thumb|right|300px|]]
Ein '''Gaasturbine''', ouch [[Expander]] genumpdj, is ein [[turbine]] ([[Sjtruimingsmasjien]]) wo in ein onger drök sjtaondj [[gaas]] onger aafveuring van [[arbeid]] expandeertj.&lt;ref&gt;{{cite book |title=A Dictionary of Aviation |first=David W. |last=Wragg |isbn=9780850451634 |edition=first |publisher=Osprey |year=1973 |page=141}}&lt;/ref&gt; Den weurdj in principe allein 't turbinedeil van ein gaasturbine bedoeldj.&lt;ref&gt;https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19800016128/downloads/19800016128.pdf&lt;/ref&gt;

Mit '''gaasturbine''' weurtj ouch bedoeldj de complete installatie, det wiltj den zegke, de (gaas)turbine mit de compressor op ein as, en'ne verbranjingskamer. In principe is ein gaasturbine eine verbranjingsmotor, wobie de compressor zorgtj veur 't comprimere van'ne aangezaoge verbranjingslóch, daonao weurdj in'ne verbranjingskamer de brandsjtof toegeveurdj en verbrandj, wonao de heite verbranjingsgase via de turbine expandere, en aafgeveurdj waere nao de atmosfeer. 't werkingsprincipe berusj op ein kringloupproces, 't zogenaamdje Brayton-Joule proces. In det proces genumpdj nao de natuurkundige [[Brayton]] en [[Joule]], die 't proces theoretisch höbbe besjtudeerdj, weurtj in ein drök volume diagram zichbaar gemaaktj wiej zo'n proces verlöptj. [[Plaetje:Turboprop.png|thumb|Gaasturbine van ein turbopropdriefwerk:&lt;br/&gt; A Propeller, B driefwerk, C Compressor, D Verbranjingskammer, E Turbine, F Oetlaotgaas.]]
In'ne compressor weurtj via de sjoepe in ein of meer trappe de verbranjingsloch gekomprimeerdj, dees loch weurtj in'ne verbranjingskamer gemix mit, gaasvormige of vloeibare, brandsjtof en daonao verbrandj,  waonao in 't tubinedeil expansie van dit gaas plaatsvindj euver de sjoepe, daobiej weurtj de thermische energie omgezatj in mechanische. Dees mechanische energie zorgtj veur 't aandrieve van'ne compressor, en de euvergebleve energie kintj waere gebroekdj es aandriefkrach veur versjillendje doeleinde. 
Gaasturbines waere väöl gebroekdj es aandriever in'ne industrie biej [[generator]]s of [[pomp]]e, mer ouch in'ne lochvaart biej [[vleegtuug|vleegtuge]] of [[helikopter]]s. Biej eine [[sjtraolmotor]] versjneldj de thermische energie de gaassjtroum, wodoor de zogenaamdje [[sjtuwkrach]] ontsjteitj.

De gaasturbine is ein van'ne thermische [[stjruimingsmasjien]]es of thermische turbomasjiener (oet [[Latien|lat.]] „turbare“ = „drejje“).

== Gesjiedenis ==

Al in 1791 verworf de [[Ingelandj|Ingelsman]] [[John Barber]] 't eerste patent veur ein gaasturbine. In'ne praktijk werkdje 't mesjien toch neet, omdet de besjikbare brandjsjtoffe neet voldeje. Pas rondj 1900 kwame d'r nuuj besjlissendje impulse die höbbe geleidj toet de ontwikkeling van'ne eerste broekbaar gaasturbine. Beroempdj zeen in dit geval de name [[Stolze]], [[Elling]] en [[Holzwarth]]. Mit medewerking van Holzwarth en professor [[Stodola]] boewdje [[BBC]] in [[1928]] ein prototype mit ein vermoge van 2 mega[[watt]] (MW), det zeen 2.000.000 watt. Toch kwame de hoog verwachtinge die men haaj van'ne gasturbine nog neet oet, veural door 't ontbraeke van veur die hoog temperature gesjikdje materiale en de gebrekkige airodynamische kennis op det moment. In 1939 leverdje BBC ein gaasturbine aan 't [[Ingelse lochvaartministerie]], det zie es proofmasjien gebroekdje. In 1940 zatj ein centrale in 't [[Zjwitserlandj|Zjwitserse]] [[Neuenburg]] de eerste gaasturbine in. Die gaasturbine hej 4 MW vermoge en leverdje positief resultate die d'r toe leidje det einzelfdje gaasturbine waerdje ingeboewdj in eine locomotief, de [[SBB Am 4/6 1101]]. Door de hoog verleze biej de energie-omzetting vonj dees aandriefvorm echter neet väöl toepassinge. De gaasturbine waerdje vanaaf 't enj van'ne [[tweede waereldoorlog]] veural ingezatj es [[vleegtuug]]motor, en is dao ongerwiel 't meiste toegepasdje aandriefmasjien. Bie  stationair eenhede weurtj de gaasturbine döks gebroekdj door det ze zo sjnel kinne opsjtarte, en veural de letste jaore waere ze gekombineerdj mit eine aafgassekaetel, wo de wermdje van 't oetlaotgaas weurtj gebroekdj om sjtoum op te wekke, dae den weer weurtj gebroekdj om ein [[sjtoumturbine]] aan te drieve, gebroekdj dees combinatie numpdj men taegewoordig ein SJTEG (SJToum En Gaasturbine) installatie.

== Types gaasturbines ==

In principe kinne d'r twee saorte gaasturbines waere ongersjeije. De van vleegtuugmotore aafgeleide gaastturbines de zogenumpdje 'vleegtuugaafgeleide' of 'aero-deriviates' , en de zjwaor industriele gaastrubines, ouch waal 'industrials' genumpdj.

== Werking ==
[[Plaetje:Joule-Prozess.PNG|thumb|250px|'t [[Joule-proces]] in 't Duits]]
't Thermodynamische vergeliekingsproces is 't [[Joule-proces]], det ge-ïdealiseerdj oet twee [[isentroop|isentrope]] twee [[isobaar|isobare]] besjtuitj; dit weurdj ouch 't geliekdrök principe genumpdj
De [[turbocompressor|compressor]] zuugtj oet de boetelóch lóch aan, comprimeerdj die (1 -&gt; 2)en bringktj ze nao de verbranjingskamer. Dao weurdj ze same mit de ingesjpaote [[brandjsjtof]] biej geliekblievendje drök verbrandj (2 -&gt; 3). Bie de verbranjing ontsjtaon heite verbranjingsgasse, mit ein temperatuur toet ongeveer 1500°C. Dees heite verbranjingsgasse sjtruime mit hoog sjnelheid in de turbine. In'ne turbine weurdj de sjtruiming ontsjpanne, en de in de sjtruiming aanwezige [[enthalpie]] in mechanische energie omgezatj (3 -&gt; 4). Ein deil van'ne mechanische energie (toet waal tweederde) weurdj veur 't aandrieve van'ne compressor gebroektj, de res is es mechanische energie w&lt;sub&gt;T&lt;/sub&gt; besjikbaar om get anges aan te drieve. 't Rendement van ein gaasturbine is daorom ouch hoger es de turbineintree temperatuur hoger is en wiej hoger de drökverhaajing van'ne compressor is. De begrenzing vormdj hiej in principe de maximaal toelaotbare temperatuur van'ne eerste riej sjoepe van'ne gaasturbine. Op det gebied zeen de letste jaore väöl sjtappe gezatj, doordet de keuling van die sjope sjteeds baeter löktj, en d'r sjteeds baeter materiale gevonje ware die die temperature aankinne.

== Brandjsjtof ==
Es brandjsjtof komme verschillendje vloeibaar of gaasvormige sjtoffe in aanmerking: naeve [[aerdgaas|aerd]] en [[synthesegaas]] ouch [[sjtortgaas]], [[biogaas]], [[kerosine]], [[hoesbrandjaolie]], [[diesel]], [[gaasaolie]] en zelfs [[zjwaore aolie]]&lt;ref&gt;[http://www.innovations-report.de/html/berichte/unternehmensmeldung/bericht-70151.html Gaasturbinebedrief mit zjwaore aolie] (pdf)(in 't Duits)&lt;/ref&gt;. De letste nuuj brandsjtof veur gaasturbines is watersjtof. 't Geuftj zelfs ein toepassing oet [[Zuid-Afrika]], wobiej de verbranjingsloch weurdj verwermdj door dees te leije door ein verbranjingskamer die gesjtaok weurdj mit kaole. Det is in Zuid Afrika ontwikkeldj in'ne tied van'ne aolieboycat taege det landj.

== Wo waere gaasturbines gebroektj ==

[[Plaetje:Rover.jet1.jpg|thumb|right|200px|De 1950 Rover JET1]]
[[Plaetje:STP Turbine.jpg|thumb|right|200px|De 1967 ''STP Oil Treatment Special'' ]]
===Autosjport===
In 1950, waerdje door [[Rover]] de eerste auto aangedreve door ein gaasturbine geprizzenteerdj. De tweezitter JET1 haaj de motor achter de sjteul gemonteerdj, de lochinlaote zoote aan de ziekenj van'ne auto, en'ne oetlaot baove op 't achterwerk. Tiedes teste bereiktdje de wage ein topsjnelheid van 140&amp;nbsp;km/h, biej ein turbinetoeretal van 50,000&amp;nbsp;rpm. De gaasturbine leep op [[petrol]], [[paraffine]] of [[diesel]], 't brandjsjtofverbroek waas aevel väöl te hoog veur eine productieauto, zodet de ontwikkeling waerdje gesjtoptj, 't prototype is noe te zeen in Londe in 't [[Science Museum]].

Rover en 't [[British Racing Motors]] (BRM) [[formule ein]] team boewdje same de [[Rover-BRM]], eine gaasturbine aangedreve coupe, dae in 1963 mit deej aan'ne [[24 oer van Le Mans]], en gereeje door [[Graham Hill]] en [[Richie Ginther]]. De gemiddeldje sjnelheid waas 173&amp;nbsp;km/oer en'ne topsjnelheid 229&amp;nbsp;km/oer.
De Amerikaan Ray Heppenstall ontwikkeldje same mit Howmet Corporation en McKee Engineering häöre eige gaasturbine sjportwage in 1968, de [[Howmet TX]], daomit reeje ze versjillendje Europese en Amerikaanse races, en ze wonne d'r twee. Ze gebroekdje veur häöre wage [[Continental]] gaasturbines, wo mit ouch nog 6 [[FIA]] waereldsjnelheidsrecords veur gaasturbineaangedreve wages  zeen neergezatj.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20030204050755/http://website.lineone.net/~pete.stowe/pete_howmet.htm De gesjiedenis van'ne Howmet TX gaasturbine auto oet 1968] (in 't Ingels)&lt;/ref&gt;

=== Lochvaart ===
Doordet de verhajing tösse gewich en vermoge zo gunstig is in vergelieking mit anger verbranjingsmotors zeen gaasturbines zeer gesjiktj veur in'ne lochvaartindustrie. Omdet 't totaalgewich van 't vleegtuug zaktj en 't vermoge toemumptj is 't gevolg det 't brandjsjtofvewrbroek daodoor ouch daaltj. 

Bie [[helikopter]]s en [[turboprop]]-vleegtuge weurdj de aandriefskrach van'ne gaasturbine gebroektj om de [[rotor]] of de  [[propeller]] aan te drieve.

Kiek ouch biej [[sjtraolmotor]], veur ein toepassing van ein gaasturbine es sjtraolmotor, daobiej weurdj de energie via ein sjtraolpiep omgezatj in sjtuwkrach, en weurdj dus neet de mechanische energie gebroektj. (Allein veur 't aandrieve van'ne compressor)

=== Militaire ===
[[Plaetje:24th MEU Marines conduct maintenance and prepare for future training at Camp Lemonnier, Djibouti 120618-M-TK324-122.jpg|thumb|right|200px|Avco-Lycoming AGT1500 gaasturbine]]
Gaasturbines dene es aandrieving veur versjillendje voertuige, onger angere de Amerikaanse [[M1 Abrams]] en'ne Russische [[T-80]] tanks waere door gaasturbines aangedreve.

=== Mechanische aandrieving ===
Gaasturbines waere ingezatj in centrales en in pomp of compressorstations wo ze gebroektj waere biej aolie en gaasleidingsysteme. Ouch waere gaastrubines gebroektj om sjepe of lochkussevaartuige aan te drieve. 

Gaasturbine gekoppeltj mit [[elektrische generator|elektrische generatore]] waere gebroektj es aandrieving veur lokomotieve.

===Mikro gaasturbines===
Dees waere in de neet al te verre toekoms ingezatj es vervanging veur de noe gebroekelikke CV-kaetel, om de hoezer te verwerme, en daonaeve decentraal sjtroum op te wekke, de wermte van 't oetlaotgaas weurdj gebroektj es verwerming of es keuling veur 't hoes, de euvergebleve mechanische energie weurdj gebroektj veur ein klein generatorke det sjtroum maaktj veur 't hoeshaaje.
Ouch in'ne autoindustrie waere dees gaasturbinekes sjteeds meer gebroektj om zo de sjtroum op te wekke veur de hybrideoetveuring.

== Veurbeeldje ==
*[[Sjtraolmotor]] 
*([[Turboprop]])
*[[Helikopter]]motor
*[[Lochkössevaartuug]] of hovercraft (Ingels)
*[[Sjeepsmotor]] (''GTS'' = ''Gas Turbine Ship'' wie biejveurbeeldj [[GTS Summit]] of [[GTS Constellation]])
*[[Centrale]]s 
*[[Wermte Krach Koppeling]] (WKK)
*[[SJTEG]] = SJToum En Gaastubine installatie
*Prototypes van personewages biejveurbeeldj [[Chrysler Turbine Car]], [[Rover Gaasturbine]] 
*Aandrieving van [[tank]]s
*Aandrieving van lokomotieve, biejveurbeeldj de [[TGV 001]] (Prototype) van'ne SNCF.

== Fabrikante ==
[[Plaetje:Combustion chamber GE J79.jpg|thumb|220px|Verbranjingskamer van ein General Electric GE J79 gaasturbine.]]
Omdet 't make en ontwikkele van grote gaasturbines väöl geldj kos, zeen d'r waereldwied mer inkele producente euver die grote gaasturbines boewe. Zo zeen d'r in [[Europa]]; [[Siemens]] Power Generation en [[Alstom]] Power Systems, in Amerika [[General Electric]] en in Japan [[Mitsubishi]]. Alle anger producente boewe gaasturbines in licensie van ein van dees veer. 

Biej middelgrote gaasturbines zeen d'r get meer fabrikante, dees gaasturbines waere veural gebroektj in'ne (petro-chemische) industrie; Alstom Power, Siemens, General Electric, [[Rolls-Royce]], [[Pratt &amp; Whitney]], [[Hitachi]], [[MAN TURBO]], en ein dochterongernumming van [[Caterpillar]] ''Solar Turbines'' en [[Kawasaki Heavy Industries|Kawasaki]] op te numme.

Veur toepassing es vleegtuugaandrieving dominere de grote bedrieve General Electric, Rolls-Royce en Pratt&amp;Whitney. 

Vanaaf ongeveer 1990 geuftj 't ein nuuj toepassing de zogenaamdje mikrogaasturbines. Naeve 't klein vermoge, tösse 30 en 500 kW, kinmerke dees turbines zich door häör eenvoudige techniek. De leeg turbineintree temperatuur leutj de toepaasing van ongekeulde sjoepe toe. Om 't rendement te verheuge waere recuperators toegepas, die de oetlaotwermdje trökgaeve aan'ne verbranjingsloch. Grootste fabrikant van dees dinger is de Amerikaanse firma Capstone. Verder fabrikante zeen Turbec, Elliot en [[Ingersoll-Rand]].

== Referentie ==

{{referenties}}

== Extern links ==
* [https://www.jstor.org/stable/44553440]
* [https://patents.justia.com/inventor/sven-olof-kronogard]
* [https://asmedigitalcollection.asme.org/gasturbinespower/article-pdf/100/1/95/5520889/95_1.pdf]
* [https://trid.trb.org/View/183973]
* [https://patents.google.com/patent/US3635019A/en]

== Bronne ==

Veur dit artikel is gebroek gemaaktj van'ne Duitse en'ne Ingelse Wikipedia

[[Categorie:Turbines]]
[[categorie:motortechniek]]</text>
      <sha1>he14ta1z2xsrvybm17s4pmx6uzjtplr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Joy Blijdenstein</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69567</id>
    <revision>
      <id>482942</id>
      <parentid>474793</parentid>
      <timestamp>2025-06-23T22:30:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:1C0F:A3D:6500:5C12:A516:5EE7:58C5</ip>
      </contributor>
      <comment>Informatie verwijderd die irrelevant was, en info bijgevoegd.</comment>
      <origin>482942</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1206" sha1="645u4kytgmhr3myjjzc2rcqbf7fmr2i" xml:space="preserve">{{Dialek|Heëlesj}}
'''Joy Blijdenstein''' ([[Heële]], d'r [[20 november|20e november]] [[2002|2003]]) is 'ne Limburgse zenger. Zien repetoir besjteet oet vasteloavesleedjes, mer óch oet Ingelsjtalige meziek en Hollandsche meziek. Heë begós mit 't make van meziek in d'r jannewaar van 2017. In 2019 wis e tot de finaal te kómme van 't [[Parksjtad Leedjes Konkoer]] mit d'r nómmer &quot;'t Is weer vastelaovendtied&quot;. Detzelfde deeg e óch in 2020 mit 't leedje &quot;Tjakkalaka boem boem boem!&quot;. In 2021 is heë gevroagd um zich aan te sjleete bie de band “TON!GHT” opgericht durch Colin Falize. Deze formatie sjteet sinds 2023 op ‘t podium. Sinds 2022 treed heë op in het Hollendsjtallige circuit.  

== Singles ==
* JCV Pannesjop
* Ich houd van maedsjes
* 't Ies weer vasteloavendstied
* 't Lalala leedsje
* Tjakkalaka boem boem boem!
* Zegk mich noe
* 'T Ritme Van Dees Melodie
* NOE!

== Brón ==
* [http://www.streektaalzang.nl/strk/limb/limbbljn.htm Streektaalmuziek in Limburg - Joy Blijdenstein]

{{Sjtumpke}}

{{DEFAULTSORT:Blijdenstein, Joy}}
[[Categorie:Limburgse zengers]]
[[Categorie:Persoene oet Nederland]]
[[Categorie:Laevende luuj]]
[[Categorie:Luuj gebaore in d'n einentwintigsten iew]]</text>
      <sha1>645u4kytgmhr3myjjzc2rcqbf7fmr2i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Euverlèk:Aajd- en nuilang a</title>
    <ns>1</ns>
    <id>70111</id>
    <revision>
      <id>482948</id>
      <parentid>448201</parentid>
      <timestamp>2025-06-24T07:56:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2.207.102.157</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Hoogduits */ nuje subkop</comment>
      <origin>482948</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6385" sha1="1igf7cxyh00jgg1dvcfvv322yb70rhn" xml:space="preserve">'t Fenomeen is nag väöl wiejer verbrèdj en kintj m'n ouch oet 't Scandinavisch (Zweeds: a vs. å; Ieslandjs: a vs. á). Es 't vaerdig is zal ich 'ns kieken of dao ouch get d'reuver biepas :) --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 10 jul 2020 21:26 (CEST)
:De basis ligk al! :) Op e paar puntje klop 't neet gans, meh det zal ich den nag aanpasse. Wiejer guuef 't nag dialekte wie 't Elfdaals mit 'n situaasje vergeliekbaar mit 't Nederlandjs, worin neet alle korte a's in aope lèttergreep verlingk gewore zeen. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 17:55 (CEST)
:Nan anger veur daobie: aadlang a haet ummer stoeattoean: strao\t - strao\te taenge trao\n &lt; *trahnuz - trao~ne. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:02 (CEST)
::Dat lèste zouw iech wel gere mèt 'ne bron oondersteund zien. Kinstiech trouwens eve aongeve wat iech perceis veur neet-kloppends höb gesjreve? Iech laot neet gere sjele wawwel stoon. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:08 (CEST)
:::In princiep klop 't waal, mit oetzunjering van de å, dae in 't Deens es 'n òò klink en 't Faëroer wo de á waal degelik 'n diftongering haet (al ligk det fonologisch hieël ingewikkeldj). 
:::Mit betrèkking toet 't lèste: ich realiseer mich noe ouch det det neet mieë geldj veur 't hujig Limbörg. Bakkes haet dao nans euver gesjreve ('t principe van Dols of zoeaget?) wobie sjoea\l - sjoea\le &gt; sjoea~le en jao\r - jao\re &gt; jao~re. Is inderdaad 'nen opzeuker, mer ich mós 't efkes hie kwiet veur 't neet te vergaete :) --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:12 (CEST)
::Aojao. Deh, dat laot iech gere aon diech es scandinavis euver. Bij 't Faeröers waor 't belaankriekste tot 't dao neet [au] is gewore; 't liek miech neet nujeg um hei veur zoe'n klein taol de details te goon geve. De giefs perceis 't probleem mèt dien stoettoen-bewering aon: dat varieert vaan plaots tot plaots en dao is door de iewe heer zoeväöl mèt gesjipperd &lt;small&gt;(klink m'ch hendeg Hollands in de oere, meh iech weet eve niks beters)&lt;/small&gt; tot edere regel wel oetzunderinge kint. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:23 (CEST)
:::@Faeroer: Mich liek juus 't waezelike det de monoftong /a:/ 'nen diftong is gewore; prónt de kwaliteit /ao/ of /au/ is den juus secundair.
:::@Stoeattoean: Jao, geliek höbs se. Al liek (jao, e gevieërlik waord) 't det juus de verdeiling van stoeat/sleip redelik consistent is in Limbörg. 't Grótste perbleem hie is aevel det 't noeatj tegooj is vasgelag veur väöl dialekte (waordebook mit gaar gèn toean aangegaeve bv.) en veur väöl dialekten is 't al te laat; die zeen al te proeaj gevallen aan regiolektisering en vernederlandjsing (Hie springe zowaal 't Mestreechs es 't Mofers oet, went Bakkes haet de min of mieë &quot;ónaangetasdje&quot; ginneraasje van +/- 1870 toet in detail besjreve - opvallendj is det dees ginneraasje de toeane nag prónt etymologisch tegooj hawwe, en 't Mestreechs mit zien lang gesjreve traditie). Ich zal mich hie de kómmendjen tied 'ns in verdepe veur te kieke waat te vinjen is. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 19:29 (CEST)
::Volgens [[:en:Faroese language]] weurt de ''á'' es [ɔa] oetgesproke, neet es [ao], en is dat pas de lèste iewe gebäörd. Dit vin iech tot wel get wezelek aanders. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 11 jul 2020 21:57 (CEST)
:::Verrèk, wie ich dao den bie kóm... Ich zeen det dit aevel nag ingewikkeldjer ligk, went Faeröer duit die aadlang a weer mit 't genasaliseerd deil van lang o samepakke; wie det zich prónt verhèltj mitte res van Scandinavië dörf ich zoea neet te zègke. Laot 't mer efkes staon; ich mót det ganse stök tonnag óngere loep numme. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 12 jul 2020 10:19 (CEST)

Ich krieg helaas de teks van Willy Dols neet gevónje, went det zów mieër inzich kónne gaeve. Bie Bakkes liek 't inderdaad t'rop det waat ich bewaer waor is, mer hie sjrief 't nörges zoea dudelik op. Dus v'r laoten 't mer efkes ligke toet ich get baeters vinj. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 13 jul 2020 10:14 (CEST)
----
Iech bin kort geleie trachter gekoume tot me in 't Wes-Limbörgs dèks toch nog e klei versjèl tösse de twie ''ao''s heet. De koumenden tied zal iech dit artikel aonpasse. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach 🦇]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 19 mrt 2021 18:57 (CET)
:Det is hieël intersant. Ich bön benuudj :) --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 19 mrt 2021 19:48 (CET)

== Hoogduits ==

Ik had hier een paar jaar geleden de informatie over het Hoogduits verbeterd. (Toen werd beweerd dat de &quot;nuilang a&quot; in het Hoogduits ''altijd'' kort zou zijn gebleven.) Nu zou ik het echter goed vinden als de voorwaarden, waaronder zij kort blijft, ook zouden kunnen opgegeven. Ik kan dit zelf echter in het Limburgs niet uitdrukken:

* Door de Hoogduitse klankverschuiving werden Westgermaans p, t, k na korte klinker tot Oudhoogduits ff, zz, hh; dat wil zeggen ze zijn gegemineerd. Daarom bestond in woorden als &quot;rapen, haten, maken&quot; helemaal geen open lettergreep en is het dus regelmatig &quot;raffen, hassen, machen&quot; met een ongerekte klinker.
* In de Zuidduitse dialecten lijkt later ook de uit WG d ontstane t te zijn gegemineerd. Het latere Middelhoogduits schrijft al tt naast t. In de meer noordelijke dialecten is dit niet gebeurd. Het moderne Hoogduits toont hierdoor variatie, b.v.b. &quot;Vater&quot; (vader) met rekking, &quot;Sattel&quot; (zadel) zonder.
* Vóór de lettergrepen -mel, -mer (soms ook -men) werd in het Hoogduits niet gerekt, daarom b.v.b &quot;Hammer, sammeln, zusammen&quot; (hamer, verzamelen, samen).

Als iemand deze punten in het Limburgs zou willen toegeven, vond ik dit heel leuk. [[Speciaal:Biedrage/2.207.102.157|2.207.102.157]] 24 jun 2025 09:56 (CEST)</text>
      <sha1>1igf7cxyh00jgg1dvcfvv322yb70rhn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>482949</id>
      <parentid>482948</parentid>
      <timestamp>2025-06-24T08:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2.207.102.157</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Hoogduits */</comment>
      <origin>482949</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6386" sha1="o6uq061ggfic02kniqgjnkfrwohytvb" xml:space="preserve">'t Fenomeen is nag väöl wiejer verbrèdj en kintj m'n ouch oet 't Scandinavisch (Zweeds: a vs. å; Ieslandjs: a vs. á). Es 't vaerdig is zal ich 'ns kieken of dao ouch get d'reuver biepas :) --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 10 jul 2020 21:26 (CEST)
:De basis ligk al! :) Op e paar puntje klop 't neet gans, meh det zal ich den nag aanpasse. Wiejer guuef 't nag dialekte wie 't Elfdaals mit 'n situaasje vergeliekbaar mit 't Nederlandjs, worin neet alle korte a's in aope lèttergreep verlingk gewore zeen. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 17:55 (CEST)
:Nan anger veur daobie: aadlang a haet ummer stoeattoean: strao\t - strao\te taenge trao\n &lt; *trahnuz - trao~ne. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:02 (CEST)
::Dat lèste zouw iech wel gere mèt 'ne bron oondersteund zien. Kinstiech trouwens eve aongeve wat iech perceis veur neet-kloppends höb gesjreve? Iech laot neet gere sjele wawwel stoon. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:08 (CEST)
:::In princiep klop 't waal, mit oetzunjering van de å, dae in 't Deens es 'n òò klink en 't Faëroer wo de á waal degelik 'n diftongering haet (al ligk det fonologisch hieël ingewikkeldj). 
:::Mit betrèkking toet 't lèste: ich realiseer mich noe ouch det det neet mieë geldj veur 't hujig Limbörg. Bakkes haet dao nans euver gesjreve ('t principe van Dols of zoeaget?) wobie sjoea\l - sjoea\le &gt; sjoea~le en jao\r - jao\re &gt; jao~re. Is inderdaad 'nen opzeuker, mer ich mós 't efkes hie kwiet veur 't neet te vergaete :) --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:12 (CEST)
::Aojao. Deh, dat laot iech gere aon diech es scandinavis euver. Bij 't Faeröers waor 't belaankriekste tot 't dao neet [au] is gewore; 't liek miech neet nujeg um hei veur zoe'n klein taol de details te goon geve. De giefs perceis 't probleem mèt dien stoettoen-bewering aon: dat varieert vaan plaots tot plaots en dao is door de iewe heer zoeväöl mèt gesjipperd &lt;small&gt;(klink m'ch hendeg Hollands in de oere, meh iech weet eve niks beters)&lt;/small&gt; tot edere regel wel oetzunderinge kint. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 11 jul 2020 18:23 (CEST)
:::@Faeroer: Mich liek juus 't waezelike det de monoftong /a:/ 'nen diftong is gewore; prónt de kwaliteit /ao/ of /au/ is den juus secundair.
:::@Stoeattoean: Jao, geliek höbs se. Al liek (jao, e gevieërlik waord) 't det juus de verdeiling van stoeat/sleip redelik consistent is in Limbörg. 't Grótste perbleem hie is aevel det 't noeatj tegooj is vasgelag veur väöl dialekte (waordebook mit gaar gèn toean aangegaeve bv.) en veur väöl dialekten is 't al te laat; die zeen al te proeaj gevallen aan regiolektisering en vernederlandjsing (Hie springe zowaal 't Mestreechs es 't Mofers oet, went Bakkes haet de min of mieë &quot;ónaangetasdje&quot; ginneraasje van +/- 1870 toet in detail besjreve - opvallendj is det dees ginneraasje de toeane nag prónt etymologisch tegooj hawwe, en 't Mestreechs mit zien lang gesjreve traditie). Ich zal mich hie de kómmendjen tied 'ns in verdepe veur te kieke waat te vinjen is. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 11 jul 2020 19:29 (CEST)
::Volgens [[:en:Faroese language]] weurt de ''á'' es [ɔa] oetgesproke, neet es [ao], en is dat pas de lèste iewe gebäörd. Dit vin iech tot wel get wezelek aanders. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 11 jul 2020 21:57 (CEST)
:::Verrèk, wie ich dao den bie kóm... Ich zeen det dit aevel nag ingewikkeldjer ligk, went Faeröer duit die aadlang a weer mit 't genasaliseerd deil van lang o samepakke; wie det zich prónt verhèltj mitte res van Scandinavië dörf ich zoea neet te zègke. Laot 't mer efkes staon; ich mót det ganse stök tonnag óngere loep numme. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 12 jul 2020 10:19 (CEST)

Ich krieg helaas de teks van Willy Dols neet gevónje, went det zów mieër inzich kónne gaeve. Bie Bakkes liek 't inderdaad t'rop det waat ich bewaer waor is, mer hie sjrief 't nörges zoea dudelik op. Dus v'r laoten 't mer efkes ligke toet ich get baeters vinj. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 13 jul 2020 10:14 (CEST)
----
Iech bin kort geleie trachter gekoume tot me in 't Wes-Limbörgs dèks toch nog e klei versjèl tösse de twie ''ao''s heet. De koumenden tied zal iech dit artikel aonpasse. [[Gebroeker:Steinbach|Steinbach 🦇]] ([[Euverlèk gebroeker:Steinbach|euverlègk]]) 19 mrt 2021 18:57 (CET)
:Det is hieël intersant. Ich bön benuudj :) --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 19 mrt 2021 19:48 (CET)

== Hoogduits ==

Ik had hier een paar jaar geleden de informatie over het Hoogduits verbeterd. (Toen werd beweerd dat de &quot;nuilang a&quot; in het Hoogduits ''altijd'' kort zou zijn gebleven.) Nu zou ik het echter goed vinden als de voorwaarden, waaronder zij kort blijft, ook zouden kunnen opgegeven. Ik kan dit zelf echter in het Limburgs niet uitdrukken:

* Door de Hoogduitse klankverschuiving werden Westgermaans p, t, k na korte klinker tot Oudhoogduits ff, zz, hh; dat wil zeggen ze zijn gegemineerd. Daarom bestond in woorden als &quot;rapen, haten, maken&quot; helemaal geen open lettergreep en is het dus regelmatig &quot;raffen, hassen, machen&quot; met een ongerekte klinker.
* In de Zuidduitse dialecten lijkt later ook de uit WG d ontstane t te zijn gegemineerd. Het latere Middelhoogduits schrijft al tt naast t. In de meer noordelijke dialecten is dit niet gebeurd. Het moderne Hoogduits toont hierdoor variatie, b.v.b. &quot;Vater&quot; (vader) met rekking, &quot;Sattel&quot; (zadel) zonder.
* Vóór de lettergrepen -mel, -mer (soms ook -men) werd in het Hoogduits niet gerekt, daarom b.v.b &quot;Hammer, sammeln, zusammen&quot; (hamer, verzamelen, samen).

Als iemand deze punten in het Limburgs zou willen toevoegen, vond ik dit heel leuk. [[Speciaal:Biedrage/2.207.102.157|2.207.102.157]] 24 jun 2025 09:56 (CEST)</text>
      <sha1>o6uq061ggfic02kniqgjnkfrwohytvb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>MediaWiki:GrowthExperimentsSuggestedEdits.json</title>
    <ns>8</ns>
    <id>74224</id>
    <revision>
      <id>482940</id>
      <parentid>465283</parentid>
      <timestamp>2025-06-23T16:43:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maintenance script</username>
        <id>12904</id>
      </contributor>
      <comment>Adding version data</comment>
      <origin>482940</origin>
      <model>json</model>
      <format>application/json</format>
      <text bytes="1914" sha1="7uejodyhbbxw3868n9emdwfj1r3qs7c" xml:space="preserve">{
	&quot;$version&quot;: &quot;1.0.0&quot;,
	&quot;GEInfoboxTemplates&quot;: [],
	&quot;copyedit&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [
			&quot;Taalcontrole&quot;
		],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;expand&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [
			&quot;Sjtumpke&quot;
		],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;image_recommendation&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;maxTasksPerDay&quot;: 25,
		&quot;templates&quot;: []
	},
	&quot;link_recommendation&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;maximumLinksToShowPerTask&quot;: 3,
		&quot;excludedSections&quot;: [
			&quot;aanleidinge&quot;,
			&quot;bibliografie&quot;,
			&quot;bron&quot;,
			&quot;bronne&quot;,
			&quot;bronnen&quot;,
			&quot;extern leenke&quot;,
			&quot;extern link&quot;,
			&quot;extern linke&quot;,
			&quot;extern links&quot;,
			&quot;extern website&quot;,
			&quot;external links&quot;,
			&quot;externe leenk&quot;,
			&quot;externe leenke&quot;,
			&quot;externe link&quot;,
			&quot;externe link (video)&quot;,
			&quot;externe linke&quot;,
			&quot;externe links&quot;,
			&quot;geografie&quot;,
			&quot;links&quot;,
			&quot;literatuur&quot;,
			&quot;noot&quot;,
			&quot;note&quot;,
			&quot;opmerkinge&quot;,
			&quot;references&quot;,
			&quot;referensies&quot;,
			&quot;referentie&quot;,
			&quot;referenties&quot;,
			&quot;rifferensies&quot;,
			&quot;rifferenties&quot;,
			&quot;weblinks&quot;,
			&quot;zie ook&quot;
		],
		&quot;maxTasksPerDay&quot;: 25,
		&quot;underlinkedWeight&quot;: 0.5,
		&quot;minimumLinkScore&quot;: 0.6,
		&quot;maximumEditsTaskIsAvailable&quot;: &quot;no&quot;
	},
	&quot;links&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;references&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;section_image_recommendation&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;maxTasksPerDay&quot;: 25
	},
	&quot;update&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	}
}</text>
      <sha1>7uejodyhbbxw3868n9emdwfj1r3qs7c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>482941</id>
      <parentid>482940</parentid>
      <timestamp>2025-06-23T17:08:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maintenance script</username>
        <id>12904</id>
      </contributor>
      <comment>Migrating data to new format</comment>
      <origin>482941</origin>
      <model>json</model>
      <format>application/json</format>
      <text bytes="1914" sha1="ravw0ftcne7ks27ylbzcsbo7kh7tthc" xml:space="preserve">{
	&quot;$version&quot;: &quot;2.0.0&quot;,
	&quot;GEInfoboxTemplates&quot;: [],
	&quot;copyedit&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [
			&quot;Taalcontrole&quot;
		],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;expand&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [
			&quot;Sjtumpke&quot;
		],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;image_recommendation&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;maxTasksPerDay&quot;: 25,
		&quot;templates&quot;: []
	},
	&quot;link_recommendation&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;maximumLinksToShowPerTask&quot;: 3,
		&quot;excludedSections&quot;: [
			&quot;aanleidinge&quot;,
			&quot;bibliografie&quot;,
			&quot;bron&quot;,
			&quot;bronne&quot;,
			&quot;bronnen&quot;,
			&quot;extern leenke&quot;,
			&quot;extern link&quot;,
			&quot;extern linke&quot;,
			&quot;extern links&quot;,
			&quot;extern website&quot;,
			&quot;external links&quot;,
			&quot;externe leenk&quot;,
			&quot;externe leenke&quot;,
			&quot;externe link&quot;,
			&quot;externe link (video)&quot;,
			&quot;externe linke&quot;,
			&quot;externe links&quot;,
			&quot;geografie&quot;,
			&quot;links&quot;,
			&quot;literatuur&quot;,
			&quot;noot&quot;,
			&quot;note&quot;,
			&quot;opmerkinge&quot;,
			&quot;references&quot;,
			&quot;referensies&quot;,
			&quot;referentie&quot;,
			&quot;referenties&quot;,
			&quot;rifferensies&quot;,
			&quot;rifferenties&quot;,
			&quot;weblinks&quot;,
			&quot;zie ook&quot;
		],
		&quot;maxTasksPerDay&quot;: 25,
		&quot;underlinkedWeight&quot;: 0.5,
		&quot;minimumLinkScore&quot;: 0.6,
		&quot;maximumEditsTaskIsAvailable&quot;: &quot;no&quot;
	},
	&quot;links&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;references&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;section_image_recommendation&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;maxTasksPerDay&quot;: 25
	},
	&quot;update&quot;: {
		&quot;disabled&quot;: false,
		&quot;templates&quot;: [],
		&quot;excludedTemplates&quot;: [],
		&quot;excludedCategories&quot;: [],
		&quot;learnmore&quot;: &quot;&quot;
	}
}</text>
      <sha1>ravw0ftcne7ks27ylbzcsbo7kh7tthc</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>