Ḍaèra Istimèwa Jogjakarta

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="mad">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>madwiki</dbname>
    <base>https://mad.wikipedia.org/wiki/Tan%C3%A8yan</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.8</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Mèḍia</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Spesial</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Pakanḍhâ'ân</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Pangangghuy</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Pakanḍhâ'ânna pangangghuy</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipèḍia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Pakanḍhâ'ânna Wikipèḍia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Bhengkek</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Pakanḍhâ'ânna bhengkek</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MèḍiaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Pakanḍhâ'ânna MèḍiaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Cèṭa'an</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Pakanḍhâ'ânna cèṭa'an</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Bhântowan</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Pakanḍhâ'ânna bhântowan</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Bhângsa</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Pakanḍhâ'ânna bhângsa</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modul</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Pembicaraan Modul</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Acara</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Pembicaraan Acara</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Ḍaèra Istimèwa Jogjakarta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2339</id>
    <revision>
      <id>44436</id>
      <parentid>14675</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T01:13:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>infobox added</comment>
      <origin>44436</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1814" sha1="7i4f7uwqva7y5cltja0ccm8kuu8q46l" xml:space="preserve">{{infobox lokasi}}

'''Ḍaèra Istimèwa Jogjakarta''' otabâ DIY iyâ arèya ḍâèra istimèwa sè paḍâ bi' provinsi è indonèsia sè aropaaghi palebbhurân dâri naghârâ Kasoltanan Jogjakarta bân naghârâ kadipatân Paku alaman.  Daèra istimèwa Jogjakarta arèya bâdâ è bâgiyân lao' poloh jhâbâh, bân abâtes bi' provinsi jhâbâh tengnga bân samudra Hindia. Daèra istimèwa sè andi' loas 3.185,80 km2 rèya bâdâ settong kottah, bân empa' kabupatèn, sè abâgi pole dhâddhi 78 kapanewon, bân 438 kalurahan. Jumlah penduduk 2010 arèya 3.452.390 orèng bi' proporsi 1.705.404 arèya lakè', bân 1.746.986 arèya binè', bân andi' kapadadhân penduduk rèya bânnya'an 1.084 orèng per km2. Panyebbhutân nomenklatur daèra istimèwa Jogjakarta sè cè' lanjhângah a sabâbaki paningkatân nomenklatur  dhâddhi DI Jogjakarta otabâ sè è singkat DIY. Daèra istimèwa Jogjakarta segghut è hubungaki bi' kottah Jogjakarta saèngghâ segghut è sebbhut Jogjakarta. sanajjhân secarah geografis aropaaghi daèra satingkat provinsi terkènè' kaduwâ' samarèna DKI Jakarta. Daèra istimèwa arèya kalontha è tingkat nasional, bân internasional, otamanah tempat tojjhuân wisata andalan samarèna provinsi bhâlih. Daèra istimèwa Jogjakarta ngalamin brâmpan bâncana alam rajâ tamasok bâncana lèndhu bhumè è tangghâl 27 Mei 2006, Èrupsi ghunong merapi arèya dâri Oktober sampè' nopèmber 2010, bân erupsi ghunong Kelud, jhâbâh tèmor è tangghâl 13 Pèbruwari 2014.&lt;ref&gt;Verelladevanka Adryamarthanino dan Tri Indriawati. Kompas.com. &quot;Mengap Yogyakarta Disebut Sebagai Daerah Istimewa?&quot;.[https://yogyakarta.kompas.com/read/2022/03/23/201348278/profil-provinsi-daerah-istimewa-yogyakarta-aspek-geografi-demografi?page=all] Aksès 2023-08-31.&lt;/ref&gt;

== Sombher ==</text>
      <sha1>7i4f7uwqva7y5cltja0ccm8kuu8q46l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fakih Usman</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12643</id>
    <revision>
      <id>44435</id>
      <parentid>44434</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T22:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>menambah pranala dalam</comment>
      <origin>44435</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15848" sha1="o1ur4d1no3v2b5db4bah657ia84nuln" xml:space="preserve">{{infobox orang}}

[[Kèyaè|Kѐyaѐ]] [[Hajji]] '''Fakih Usman''' (jhughân ѐtolès Faqih Usman; 2 Maret 1904 – 3 Oktober 1968) iyâ arèya aktivis Islam ѐ [[Inḍonèsia|Inḍonѐsia]] bân politikus ḍâri Partai [[Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia|Masyumi]].&lt;ref&gt;Muhyiddin. [https://khazanah.republika.co.id/berita/slm4sr430/mengenal-sosok-kh-faqih-usman &quot;Mengenal Sosok KH Faqih Usman&quot;]. Republika. 2024-10-20. Aksѐs 2025-01-20.&lt;/ref&gt; Dhibi’ѐn dhâddhi Menteri Aghâma Islam ḍuwâ’ kalѐ jabatan ya'ni [[Kabinèt Halim|Kabinѐt Halim]] bâjâ Rѐpublik Inḍonѐsia dhâddhi bâgiyân ḍâri [[Kabinet Republik Indonesia Serikat|Rѐpublik Inḍonѐsia Serikat]], bân sѐ nomer ḍuwâ’ mѐnangka Menteri Aghâma sareng [[Kabinèt Wilopo|Kabinѐt Wilopo]]. Bâjâ ngoḍâna Fakih ѐpanglo karana ahubungan kalabân organisasi Islam [[Muhammadiyah|Muhammaḍiyah]], tapѐ samangkѐn ѐkѐnga’è è organisasi kasebbhut. Sala sѐttong jhâlân ѐ [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersè']] ѐnyamaѐ Fakih.

Fakih oḍi' rajâ ѐ Ghersè', Kerèsiḍènan Sorbhâjâ, [[Hinḍia Bâlândhâ|Hindia Bâlândhâ]]. Abâ'na ajhâr tentang [[Islam]] ḍâri ramana bân ѐ sajumla [[Ponḍhuk pasantrèn|ponḍhuk]] kantos taon 1920-an. È taon 1925 dhibi’ѐn agabung bi' Muhammadiyâ bân dhâddhi katowa cabang [[Kottha Sorbhâjâ|Sorbhâjâ]] kantos taon 1938; dhibi’ѐn jhughân ngèrèng apolitik è Ghersè'. Nalѐkana bânnya' organisasi Islam alako areng-sareng è taon 1940 ka'angghuy maddhek Majilis Islam Ala Inḍonѐsia, Fakih èdhâddhi Benḍahara. È bâkto èjajah Jeppang bân [[Revolusi Nasional Indonesia|Revolusi Nasional Inḍonѐsia]], Fakih terros ngèrèng lalampan rowa. Mѐnangka dhâddhi ḍukalè Menteri Aghâma Rѐpublik Inḍonѐsia, Fakih dhâddhi lebbi apangaro ѐ Muhammaḍiyâ. Dhibi’ѐn aghâdhuwi jasa mѐnangka dhâddhi bâkkѐl katowa ѐ bâbâna sasanapa pemimpin sabelluna èpadhâddhi Katowa Umum Muhammaḍiyâ è akhѐr taon 1968, sasanapa arѐ sabelluna dhibi’ѐn sèdhâ.

== Carèta oḍi' ==
Fakih èlahèraghi ѐ [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersèk]], Kerѐsiḍѐnan Sorbhâjâ, Hindia Bâlândhâ, Maret 1904. Ramana Usman Iskandar, alako adhâghâng kaju, samantara èbhuna panѐka ibu rumah tangga sѐ tamaso’ katoronan [[Olama'|olama’]].&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; Pasangan ka'ḍissa, sѐ oḍi’na pas-pasan, nganghungi empa’ ana’ laѐn. Karana asalla bannè ḍâri kaom [[Priayi|prѐaji]], na’-kanak’ kasebbhut ta’ bisa asakola Bâlândhâ.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot;&gt; {{cite book
|last=Syafruddin
|first=Didin
|title=Menteri-Menteri Agama RI: Biografi Sosio-Politik
|publisher=Indonesian-Netherlands Cooperation in Islamic Studies, Center for Study of Islam and Society, dan Kementerian Agama Republik Indonesia
|location=Jakarta
|year=1998
|isbn=978-979-95248-3-6
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;faqih&quot; /&gt; Fakih ajhâr Islam sajjhek bâkto kenѐ’; dhibi’ѐn bânnya’ ѐajhâri bapa’na. Nalѐkana dhibi’ѐn omor sapolo taon dhibi’ѐn molaѐ ajhâr ѐ sala sѐttong [[Ponḍhuk pasantrèn|ponḍhuk]] ѐ Ghersè'. Samarèna lulus taon 1918, dhibi’ѐn ajhâr ѐ sasanapa pondhuk ѐ lowar Kottha [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersè']], tamaso’ ѐ [[Bungah, Ghersè']].&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Alako ѐ Muhammaḍiyâ ===
Fakih ngèrèng ramana adhâghâng; è bâkto rèya jhughân dhibi’ѐn ajhâr bhâsa bân Islam kadhibi'. Nalѐkana Organisasi Islam Modernis Muhammaḍiyâ maso’ ka Ghersè' è taon 1922, Fakih dhâddhi sala sѐttong angghuta ḍâ’-aḍâ’. Karsana cѐ’ aktiffa ѐ Muhammaḍiyâ Ghersè', ḍâlem bâkto tello’ taon dhibi’ѐn dhâddhi katowana; bâjâ Fakih amimpin,Muhammaḍiyâ Ghresè' ѐyako sacara resmi mѐnangka ranca' Muhammaḍiyâ.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot;/&gt; Pas Fakih dhâddhi lebbi ѐkennal ḍâlem kalangan Muhammaḍiyâ bân ѐyallѐ ḍâ' ranca' Sorbhâjâ. Dhibi’ѐn jhughân aktif ḍâlem politik, bân è taon 1929 dhibi’ѐn ѐpѐlѐ mѐnangka angghuta ḍѐwan Kottha Sorbhâjâ. Samantara, Fakih terros adhâghâng alat pembangunan; dhibi’ѐn jhughân anḍi' perusahaan sѐ aghâbây kapal.&lt;ref name=&quot;faqih&quot;&gt;[http://www.muhammadiyah.or.id/en/content-164-det-kh-faqih-usman.html KH Faqih Usman] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131031152531/http://www.muhammadiyah.or.id/en/content-164-det-kh-faqih-usman.html |date=2013-10-31 }}. Muhammadiyah. Aksès (2025–06–08).&lt;/ref&gt;

È bâkto 1932 kantos 1936 Fakih dhâddhi angghuta ḍewan ḍaèra Muhammaḍiyâ bân rèdaktur majala Muhammaḍiyâ ''Bintang Islam'' sareng Katowa Majelis Tarjih.&lt;ref name='syafruddin'/&gt; Kalabân sajân aktif, Fakih molaѐ ali-bâli ḍâri Sorbhâjâ ka Ghersè' kalabân mobil pribaḍina, sèttong bhârâng sѐ mѐwa sѐ rangrang èghâdhuwi orѐng [[pribumi]] è bâjâ kasebbhut; ѐ Sorbhâjâ dhibi’ѐn ngoros kapentinganna Muhammaḍiyâ, samantara ѐ Ghersèk dhibi’ѐn ngoros usahana. Ḍâlem bâkto lowangnga, Fakih ajhâr [[bhâsa Bâlândhâ]] bân aḍâlemi ѐlmo Islam kalabân ajhâr pamèkkèran [[Muhammad Abduh]].&lt;ref name='syafruddin'/&gt;

Tangghâl 21 Sѐptѐmber 1973, Muhammaḍiyâ, [[Nahdlatul Ulama|Nahdatul Ulama]] (NU), Kooperasi pedagang Sarekat Islam, bân sajumla organisasi Islami laѐn – sè amosowan – agabung ka'angghuy maddhek sèttong pajung organisasi nyamana Majelis Islam A’la Inḍonѐsia (MIAI), sѐ apusat ѐ Sorbhâjâ. Fakih dhâddhi bendahara organisasi kasebbhut. È taon 1983 Fakih dhâddhi katowa ranca' Muhammaḍiyâ Sorbhâjâ, aghantѐyaghi [[Mas Mansoer]]. È taon 1940 dhibi’ѐn ambu ḍâri katowa ranca' Muhammaḍiyâ Sorbhâjâ bân angghuta ḍѐwan kottha ka'angghuy dhâddhi pemimpin sekrètariat MIAI.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Masyumi ===
Samarèna [[Jeppang]] makala [[Hinḍia Bâlândhâ]] è awwâl taon 1942, pas è taon 9 Maret 1942 [[Alidius Tjarda van Starkenborgh Stachouwer|Gubenur Jenderal Tjarda van Starkenborgh Stachoueer]] bân Katowa Koninklijk Nederlends-Indische Leger Jenderal [[Hein ter Poorten|Hein Ter Poorten]] ngako kala.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Adi, A. Kresna (2011). Soedirman: Bapak Tentara Indonesia. Yogyakarta: Mata Padi Pressindo. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-602-95337-1-2&lt;/nowiki&gt;.&lt;/ref&gt; Pangowasa Jeppang alarang sakabbhina jennis organisasi, sampè' MIAI kodhu èpalobâr è bulân Mèi. MIAI èpaddhek polè è tangghâl 5 Sèptèmber 1942 bân, è ahèr taon 1943, èberri' nyama Partai Majelis Surya Muslimin Inḍonèsia, otabâ [[Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia|Masyumi]]. Bâkto ajabat è ḍèwan Masyumi, Fakih dhâddhi angghuta Syu Sangu In, ḍèwan penasihat Jeppang, è Sorbhâjâ; dhibi'en ajabat kantos taon 1945.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

Marèna nyerrang [[Serrangan bom atom è Hiroshima bân Nagasaki|bom atom è Hiroshima bân Nagasaki]] pas proklamasi Kamardhika'an Inḍonèsia è bulân Agustus 1945,&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; pihak Jeppang amolaè ngako kala. Marèna rèya Fakih alako ḍâ' ka pamarènta Republik. Ḍâri tangghâl 7 sampè' 8 Nopèmber 1945 Fakih maso' Muktamar Islam Inḍonèsia è Yogyakarta, sè ngèbâ hasèl Masyumi èpadhâddhi partai politik sè ngabbâkèlèn kapentèngan Islam. Sabâb bâḍâna Pertempuran Sorbâjâ rèya Fakih bân kalowargana ngallè ka Malang.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È Malang, Fakih agabung bi' Masjkur bân Zainul Arifin ghâbây maddhek kalompo' rèvolusi sè èbento' ḍâri Kalompo' Sabilillah bân Hizbullah, sè toman èlatè Jeppang; Fakih dhibi' dhâddhi bâkkèl katowa satowan jârèya. Marèna [[Agrèsi Militer Bâlândhâ II]] èluncuraghi è bulân Ḍèsèmber 1948, Fakih bân kalowargana buru ka Surakarta; è kottha rèya Fakih dhâddhi aktif bi' Muhammadiyah polè. Dhibi'en dhâddhi sala sèttong bâkkèl katowa, è bâbâna Bagus Hadikusumo, bân kodhu lè-ngallè antarana Surakarta ban Yogyakarta.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Menteri Aghâma ===
È ahèr taon 1949 pamarènta Inḍonèsia bân Bâlândhâ mabâḍâ Konferensi Mèjâ bunḍer, sè èssèna ngako kedaulatan Inḍonèsia bi' Bâlândhâ è 27 Ḍèsèmber 1949.&lt;ref&gt;Imran, Amrin (1980). ''Panglima Besar Jenderal Soedirman''. Jakarta: Mutiara. &lt;/ref&gt; Rèya dhâddhi sala sèttong sabâb èpaddhekka [[Republik Indonesia Serikat]] (RIS), sè anḍi' ennem bellâs naghârâ bâgiyân. È taon 21 Jânuwari 1950 Fakih aghântèyaghi Masjkur sè dhâddhi Menteri Aghâma ḍâlem [[Kabinèt Halim|Kabinet Halim]], abâkkèlè Rèpublik Inḍonèsia. È bâkto panèka, republik èsoson ḍâri Yogyakarta, Banten, bân sabâgiyân [[Polo Somattra|Somattra]]. Alako bhâreng bi' Menteri Aghâma RIS [[Abdul Wahid Hasyim|Wahid Hasyim]], Fakih molaèn neptepaghi kurikulum ajhâr aghâma standar è sakola umum bân mamaju è sakola abasis aghâma. È tangghâl 17 Agustus 1950 RIS bân agghutana dhâddhi sèttong republik, bân Hasyim mènangka menteri aghâma.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È bâbâna Hasyim, Fakih atugas dhâddhi katowa bâgiyân sakola aghâma. Angghuta Masyumi bhidhâ tojjuwân bi' partai NU sè ngangghâp Masyumi ngutama'aghi politik, sampè' dhâsarra ḍâlem Islam ta' èpkkèren. Pas Kabinet Natsir molaè nyoroct, Fakih èyajuwaghi Masyumi ghâbây calon menteri aghâma - kalakowan sè kontroversial polana ghita' bâḍâ orèng NU dhâddhi calon menteri. NU kalowar ḍâri Masyumi, molaèn 5 April 1952.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; Fakih èpèlè bi' mayoritas lèma' sowara, kandidat laènna, Usman Ralivy, ollè empa'.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Djurdi, Syarifuddin (2010). 1 Abad Muhammadiyah. Jakarta: Kompas. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-979-709-498-0&lt;/nowiki&gt;.&lt;/ref&gt;

Fakih èpadhâddhi Menteri Aghâma ḍâlem [[Kabinèt Wilopo]]. Dhibi'en èlantik pas 3 April 1952 bân ngallè bi' kalowargana ka ibu kottha Jakarta. Ḍâpa' è ḍissa, Fakih molaèn program reformasi ḍâlem Kamentriyan Aghâma, tamaso' rèsmiaghi tojjhuwan kamentriyan: Ghâbây mabâḍâ ghuru aghâma, mabeccè' hubungan antar-aghâma, bân nantowaghi tangghâl tellasân. Dhibi'en jhughân nègghu polè struktur kamenteriyan. Tamaso' aresmiyaghi hierarki kapala bân abânto' cabang è tingkat provinsi bân ḍaèra. Kementerian rèya alanjut ningkataghi sakola aghâma bân ngurus è bulân hajji sè mangkat ḍâri Indonesia ka [[Mekka]] sabbhân taon. Kabinet Wilopo lobâr pas 30 Juli 1953, marèna ollè masalah imigrasi bân sengketa tana è [[Kottha Mèḍan|Mèdan]]. Fakih èghântè Masjkur.

=== Karjâ lanjutan ===

Salastarèna ngabdhi dhâddhi Mentri Aghâma, Fakih terros alako abhâreng kementerian tor Muhammaḍiyah, saengghâ atugas dhâddhi bâkkel Katowa Muhammaḍiyah è bâbâna Ahmad Rasyid Sutan Mansur;&lt;ref&gt;&quot;KH Faqih Usman&quot;. Muhammadiyah. Arsip 2012-07-15. Aksès 15 Juli 2012.&lt;/ref&gt; è taon 1956 salèrana dhâddhi sala sèttong ḍâri tello' angghuta Muhammadiyah sè ajhârbâ'aghi pamangghina tentang masyarakat Islam sè lerres, sè ngotama'aghi sakola.&lt;ref&gt;Basya, M. Hilaly (26 November 2009). [https://web.archive.org/web/20140502114524/http://www.thejakartapost.com/news/2009/11/26/a-century-muhammadiyah-and-modern-indonesia.html &quot;A Century of Muhammadiyah and Modern Indonesia&quot;.] The Jakarta Post (dalam bahasa Inggris). Diarsipkan dari asli tanggal 2012-07-15. Diakses tanggal 15 July 2012. ;&lt;/ref&gt; Namong, Fakih lebbi aktif sareng Masyumi. Salastarèna Pemilu Konstitusi è taon 1955, Fakih èpadhâddhi angghuta Majelis Konstitusi, sè èmaksoḍ ka'angghuy mabâḍâ'aghi konstitusi anyar. Namong, konstituante ta' bisa akor, saènggâna èbubaraghi sareng Presiḍen [[Soekarno]] è ḍâlem Kapotosan Presiḍen tangghâl 5 Juli 1959.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; È taon 1959 Fakih jhughân maddhek Majalah Pandji Masjarakat kalabân [[Hamka|Hajjhi Abdul Malik Karim Amrullah]], Joesoef Poear Abdullah, bân Ahmad Joesoef.

Soekarno malobâr Masyumi è tangghâl 17 Agustus 1960, samarèna rèng-orèng Masyumi akadhi [[Mohammad Natsir]] bân [[Syafruddin Prawiranegara|Sjafruddin Prawiranegara]] noro'aghi Pamarènta Revolusioner RI (PRRI); Fakih dhibi' noro' runḍingan bi' pamarènta revolusioner, alako abhâreng sareng Mohammad Roem. Pembubaran Masyumi adhâddhiyaghi Fakih ngotama'aghi Muhammadiyah, saengghâ pas dhâddhi bâkkèl Katowa II è bâbâna Muhammad Yunus Anis.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È ḍâlem acara sakola kepemimpinan sè èlaksanaaghi è bâkto bulân [[Romadon]] 1961, Fakih molaè abhângon identitas kelembagaan lèbât piḍatona, &quot;Apa sè èmaksoḍ Muhammaḍiyah?&quot; sè ajhârbâ'aghi Muhammadiyah mènangka organisasi sè èbâḍâ'aghi ḍâri [[ḍa'wah]], sè ngotama'aghi masalah-masalah dhunnya, bân terro alako areng-bhâreng pamarènta ka'angghuy nantowaghi bâkto sè ḍâteng sè lebbi beccè' ghâbây orèng Islam. Konsep rèya èrumusaghi è taon 1962, saèngghâna &quot;Kepribaḍiân Muhammaḍiyah&quot; ènyataaghi jhâ' organisasi kodhu abâḍâ'aghi masyarakat Islam sè lerres sambi aperrang bi' [[Politik bâng-bâng kacèr|politik bâbâng kacèr]]. Kadhâddhiyân rèya ètoro'è bi' peralihan hierarki Muhammadiyah, saèngghâna Kepribaḍian Muhammadiyah lebbi ghâmpang èwujudaghi.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ḍâri taon 1962 kantos taon 1965 Fakih dhâddhi Bâkkèl Katowa I Muhammaḍiyah è bâbâna Ahmad Badawi, jhughân dhâddhi penasehat ḍâ’ para pamimpin aghâma sè ghi’ ngoḍâ. Saellana gagal Gerakan 30 Sèptèmber, sè ètoro'è [[Pembantaian è Inḍonèsia 1965–1966|pembantaian komunis]] bân Sukarno èghântè'è [[Soeharto]] mènangka presiḍèn, Fakih bân pan-bârâmpan angghuta Muhammaḍiyah laènna èminta èdzi ka'angghuy mabâli Masyumi; namong, ijin panèka ta' èberri'i.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È bâkto kaḍuwâ'na Ahmad Badawi, Fakih dhâddhi penasehat bân ètanggung jawabaghi ka'angghuy ngator organisasi. Amargha sajân sakè’, nalèka èpèlè dhâddhi Katowa Umum Muhammadiyah è Kongres Muhammadiyah sè kapèng 37 taon 1968, Fakih langsung molaè nyarè ghântèna. Tangghâl 2 Oktober dhibi'en mabâḍâ pertemuan Majelis Muhammaḍiyah è bengkona. È bâkto bhâk-rembhâk, dhibi'en ajellassaghi rencanana ghâbây tello taon sè bhâkal ḍâteng. Fakih jhughân ngangkat Rasjidi bi' Abdul Rozak Fachruddin dhâddhi katowa samantara sabatara Fakih mangkat arabât ka lowar naghârâ. Namong, dhihi'en matè kalagguna, namong pan-bârâmpan arè samarèna èpèlè. Salèrana eghântè’è bi' [[Abdur Rozaq Fachruddin|Abdul Rozak Fachruddin]] è arè sè paḍâ; Fachruddin èpèlè kalabân aklamasi ḍâri caleg laènna, bân dhâddhi katowa umum 24 taon.&lt;ref&gt;Mohammad, Herry (2006). [https://web.archive.org/web/20230717140347/https://books.google.co.id/books?id=s3dw1plnW5gC&amp;hl=id Tokoh-Tokoh Islam yang Berpengaruh abad 20]. Jakarta: Gema Insani. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-979-560-219-4&lt;/nowiki&gt;. Arsip 2023-07-17. Aksès 2012-08-22.&lt;/ref&gt;

== Sangkolan ==
Bâkto taon 1930-wan, rèng-orèng Moslèm konservatif ta' saroju' ḍâ' kalakowan Fakih sampè' èberri' jhulughân &quot;Londho silit ireng&quot; (Orèng Bâlândhâ aburi' celleng). Rèng-orèng rowa kèya nyampat romana bi' bâto. Namong, è Muhammadiyâ rowa sampè' satèya èènga' kalabân bhâghus. Rowa èyangghâp la nantowaghi, &quot;Bâbâtegghâ Muhammadiyâ&quot;, identitas kalembagaan Muhammadiyâ. Ka'angghuy ngormataghi Fakih, Muhammadiyâ ngangghâp jhâ' bâktona dhâddhi katowa ajhâlân sampè' tello' taon, maskè Fakih la matè samarèna pan-bârâmpan arè. Didin Syafruddun, dosen è [[Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah Jakarta]], nolès jhâ' Fakih ngagghâp jhâ' sakola cè' parlona, mènangka lèma' ḍâri pètto' pottrana agellar doktor. Syarifuddin nolès jhâ' rèformasi Fakih dhâddhi Menteri Aghâma sakejjhâ' polana sakonè'na sombher daya manossa. Jhâlânna romana Fakih pereppa'na ghi' kènè' satèya èberri' nyama Jhâlân Fakih Usman.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

== Sombher ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>o1ur4d1no3v2b5db4bah657ia84nuln</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>44437</id>
      <parentid>44435</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T01:15:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Menteri Aghâma */</comment>
      <origin>44437</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15886" sha1="6esk3wuf66nq2s59dv2qtspk1tuwrne" xml:space="preserve">{{infobox orang}}

[[Kèyaè|Kѐyaѐ]] [[Hajji]] '''Fakih Usman''' (jhughân ѐtolès Faqih Usman; 2 Maret 1904 – 3 Oktober 1968) iyâ arèya aktivis Islam ѐ [[Inḍonèsia|Inḍonѐsia]] bân politikus ḍâri Partai [[Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia|Masyumi]].&lt;ref&gt;Muhyiddin. [https://khazanah.republika.co.id/berita/slm4sr430/mengenal-sosok-kh-faqih-usman &quot;Mengenal Sosok KH Faqih Usman&quot;]. Republika. 2024-10-20. Aksѐs 2025-01-20.&lt;/ref&gt; Dhibi’ѐn dhâddhi Menteri Aghâma Islam ḍuwâ’ kalѐ jabatan ya'ni [[Kabinèt Halim|Kabinѐt Halim]] bâjâ Rѐpublik Inḍonѐsia dhâddhi bâgiyân ḍâri [[Kabinet Republik Indonesia Serikat|Rѐpublik Inḍonѐsia Serikat]], bân sѐ nomer ḍuwâ’ mѐnangka Menteri Aghâma sareng [[Kabinèt Wilopo|Kabinѐt Wilopo]]. Bâjâ ngoḍâna Fakih ѐpanglo karana ahubungan kalabân organisasi Islam [[Muhammadiyah|Muhammaḍiyah]], tapѐ samangkѐn ѐkѐnga’è è organisasi kasebbhut. Sala sѐttong jhâlân ѐ [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersè']] ѐnyamaѐ Fakih.

Fakih oḍi' rajâ ѐ Ghersè', Kerèsiḍènan Sorbhâjâ, [[Hinḍia Bâlândhâ|Hindia Bâlândhâ]]. Abâ'na ajhâr tentang [[Islam]] ḍâri ramana bân ѐ sajumla [[Ponḍhuk pasantrèn|ponḍhuk]] kantos taon 1920-an. È taon 1925 dhibi’ѐn agabung bi' Muhammadiyâ bân dhâddhi katowa cabang [[Kottha Sorbhâjâ|Sorbhâjâ]] kantos taon 1938; dhibi’ѐn jhughân ngèrèng apolitik è Ghersè'. Nalѐkana bânnya' organisasi Islam alako areng-sareng è taon 1940 ka'angghuy maddhek Majilis Islam Ala Inḍonѐsia, Fakih èdhâddhi Benḍahara. È bâkto èjajah Jeppang bân [[Revolusi Nasional Indonesia|Revolusi Nasional Inḍonѐsia]], Fakih terros ngèrèng lalampan rowa. Mѐnangka dhâddhi ḍukalè Menteri Aghâma Rѐpublik Inḍonѐsia, Fakih dhâddhi lebbi apangaro ѐ Muhammaḍiyâ. Dhibi’ѐn aghâdhuwi jasa mѐnangka dhâddhi bâkkѐl katowa ѐ bâbâna sasanapa pemimpin sabelluna èpadhâddhi Katowa Umum Muhammaḍiyâ è akhѐr taon 1968, sasanapa arѐ sabelluna dhibi’ѐn sèdhâ.

== Carèta oḍi' ==
Fakih èlahèraghi ѐ [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersèk]], Kerѐsiḍѐnan Sorbhâjâ, Hindia Bâlândhâ, Maret 1904. Ramana Usman Iskandar, alako adhâghâng kaju, samantara èbhuna panѐka ibu rumah tangga sѐ tamaso’ katoronan [[Olama'|olama’]].&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; Pasangan ka'ḍissa, sѐ oḍi’na pas-pasan, nganghungi empa’ ana’ laѐn. Karana asalla bannè ḍâri kaom [[Priayi|prѐaji]], na’-kanak’ kasebbhut ta’ bisa asakola Bâlândhâ.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot;&gt; {{cite book
|last=Syafruddin
|first=Didin
|title=Menteri-Menteri Agama RI: Biografi Sosio-Politik
|publisher=Indonesian-Netherlands Cooperation in Islamic Studies, Center for Study of Islam and Society, dan Kementerian Agama Republik Indonesia
|location=Jakarta
|year=1998
|isbn=978-979-95248-3-6
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;faqih&quot; /&gt; Fakih ajhâr Islam sajjhek bâkto kenѐ’; dhibi’ѐn bânnya’ ѐajhâri bapa’na. Nalѐkana dhibi’ѐn omor sapolo taon dhibi’ѐn molaѐ ajhâr ѐ sala sѐttong [[Ponḍhuk pasantrèn|ponḍhuk]] ѐ Ghersè'. Samarèna lulus taon 1918, dhibi’ѐn ajhâr ѐ sasanapa pondhuk ѐ lowar Kottha [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersè']], tamaso’ ѐ [[Bungah, Ghersè']].&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Alako ѐ Muhammaḍiyâ ===
Fakih ngèrèng ramana adhâghâng; è bâkto rèya jhughân dhibi’ѐn ajhâr bhâsa bân Islam kadhibi'. Nalѐkana Organisasi Islam Modernis Muhammaḍiyâ maso’ ka Ghersè' è taon 1922, Fakih dhâddhi sala sѐttong angghuta ḍâ’-aḍâ’. Karsana cѐ’ aktiffa ѐ Muhammaḍiyâ Ghersè', ḍâlem bâkto tello’ taon dhibi’ѐn dhâddhi katowana; bâjâ Fakih amimpin,Muhammaḍiyâ Ghresè' ѐyako sacara resmi mѐnangka ranca' Muhammaḍiyâ.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot;/&gt; Pas Fakih dhâddhi lebbi ѐkennal ḍâlem kalangan Muhammaḍiyâ bân ѐyallѐ ḍâ' ranca' Sorbhâjâ. Dhibi’ѐn jhughân aktif ḍâlem politik, bân è taon 1929 dhibi’ѐn ѐpѐlѐ mѐnangka angghuta ḍѐwan Kottha Sorbhâjâ. Samantara, Fakih terros adhâghâng alat pembangunan; dhibi’ѐn jhughân anḍi' perusahaan sѐ aghâbây kapal.&lt;ref name=&quot;faqih&quot;&gt;[http://www.muhammadiyah.or.id/en/content-164-det-kh-faqih-usman.html KH Faqih Usman] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131031152531/http://www.muhammadiyah.or.id/en/content-164-det-kh-faqih-usman.html |date=2013-10-31 }}. Muhammadiyah. Aksès (2025–06–08).&lt;/ref&gt;

È bâkto 1932 kantos 1936 Fakih dhâddhi angghuta ḍewan ḍaèra Muhammaḍiyâ bân rèdaktur majala Muhammaḍiyâ ''Bintang Islam'' sareng Katowa Majelis Tarjih.&lt;ref name='syafruddin'/&gt; Kalabân sajân aktif, Fakih molaѐ ali-bâli ḍâri Sorbhâjâ ka Ghersè' kalabân mobil pribaḍina, sèttong bhârâng sѐ mѐwa sѐ rangrang èghâdhuwi orѐng [[pribumi]] è bâjâ kasebbhut; ѐ Sorbhâjâ dhibi’ѐn ngoros kapentinganna Muhammaḍiyâ, samantara ѐ Ghersèk dhibi’ѐn ngoros usahana. Ḍâlem bâkto lowangnga, Fakih ajhâr [[bhâsa Bâlândhâ]] bân aḍâlemi ѐlmo Islam kalabân ajhâr pamèkkèran [[Muhammad Abduh]].&lt;ref name='syafruddin'/&gt;

Tangghâl 21 Sѐptѐmber 1973, Muhammaḍiyâ, [[Nahdlatul Ulama|Nahdatul Ulama]] (NU), Kooperasi pedagang Sarekat Islam, bân sajumla organisasi Islami laѐn – sè amosowan – agabung ka'angghuy maddhek sèttong pajung organisasi nyamana Majelis Islam A’la Inḍonѐsia (MIAI), sѐ apusat ѐ Sorbhâjâ. Fakih dhâddhi bendahara organisasi kasebbhut. È taon 1983 Fakih dhâddhi katowa ranca' Muhammaḍiyâ Sorbhâjâ, aghantѐyaghi [[Mas Mansoer]]. È taon 1940 dhibi’ѐn ambu ḍâri katowa ranca' Muhammaḍiyâ Sorbhâjâ bân angghuta ḍѐwan kottha ka'angghuy dhâddhi pemimpin sekrètariat MIAI.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Masyumi ===
Samarèna [[Jeppang]] makala [[Hinḍia Bâlândhâ]] è awwâl taon 1942, pas è taon 9 Maret 1942 [[Alidius Tjarda van Starkenborgh Stachouwer|Gubenur Jenderal Tjarda van Starkenborgh Stachoueer]] bân Katowa Koninklijk Nederlends-Indische Leger Jenderal [[Hein ter Poorten|Hein Ter Poorten]] ngako kala.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Adi, A. Kresna (2011). Soedirman: Bapak Tentara Indonesia. Yogyakarta: Mata Padi Pressindo. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-602-95337-1-2&lt;/nowiki&gt;.&lt;/ref&gt; Pangowasa Jeppang alarang sakabbhina jennis organisasi, sampè' MIAI kodhu èpalobâr è bulân Mèi. MIAI èpaddhek polè è tangghâl 5 Sèptèmber 1942 bân, è ahèr taon 1943, èberri' nyama Partai Majelis Surya Muslimin Inḍonèsia, otabâ [[Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia|Masyumi]]. Bâkto ajabat è ḍèwan Masyumi, Fakih dhâddhi angghuta Syu Sangu In, ḍèwan penasihat Jeppang, è Sorbhâjâ; dhibi'en ajabat kantos taon 1945.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

Marèna nyerrang [[Serrangan bom atom è Hiroshima bân Nagasaki|bom atom è Hiroshima bân Nagasaki]] pas proklamasi Kamardhika'an Inḍonèsia è bulân Agustus 1945,&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; pihak Jeppang amolaè ngako kala. Marèna rèya Fakih alako ḍâ' ka pamarènta Republik. Ḍâri tangghâl 7 sampè' 8 Nopèmber 1945 Fakih maso' Muktamar Islam Inḍonèsia è Yogyakarta, sè ngèbâ hasèl Masyumi èpadhâddhi partai politik sè ngabbâkèlèn kapentèngan Islam. Sabâb bâḍâna Pertempuran Sorbâjâ rèya Fakih bân kalowargana ngallè ka Malang.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È Malang, Fakih agabung bi' Masjkur bân Zainul Arifin ghâbây maddhek kalompo' rèvolusi sè èbento' ḍâri Kalompo' Sabilillah bân Hizbullah, sè toman èlatè Jeppang; Fakih dhibi' dhâddhi bâkkèl katowa satowan jârèya. Marèna [[Agrèsi Militer Bâlândhâ II]] èluncuraghi è bulân Ḍèsèmber 1948, Fakih bân kalowargana buru ka Surakarta; è kottha rèya Fakih dhâddhi aktif bi' Muhammadiyah polè. Dhibi'en dhâddhi sala sèttong bâkkèl katowa, è bâbâna Bagus Hadikusumo, bân kodhu lè-ngallè antarana Surakarta ban Yogyakarta.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Menteri Aghâma ===
È ahèr taon 1949 pamarènta Inḍonèsia bân Bâlândhâ mabâḍâ Konferensi Mèjâ bunḍer, sè èssèna ngako kedaulatan Inḍonèsia bi' Bâlândhâ è 27 Ḍèsèmber 1949.&lt;ref&gt;Imran, Amrin (1980). ''Panglima Besar Jenderal Soedirman''. Jakarta: Mutiara. &lt;/ref&gt; Rèya dhâddhi sala sèttong sabâb èpaddhekka [[Republik Indonesia Serikat]] (RIS), sè anḍi' ennem bellâs naghârâ bâgiyân. È taon 21 Jânuwari 1950 Fakih aghântèyaghi Masjkur sè dhâddhi Menteri Aghâma ḍâlem [[Kabinèt Halim|Kabinet Halim]], abâkkèlè Rèpublik Inḍonèsia. È bâkto panèka, republik èsoson ḍâri [[Ḍaèra Istimèwa Jogjakarta|Yogyakarta]], [[Banten]], bân sabâgiyân [[Polo Somattra|Somattra]]. Alako bhâreng bi' Menteri Aghâma RIS [[Abdul Wahid Hasyim|Wahid Hasyim]], Fakih molaèn neptepaghi kurikulum ajhâr aghâma standar è sakola umum bân mamaju è sakola abasis aghâma. È tangghâl 17 Agustus 1950 RIS bân agghutana dhâddhi sèttong republik, bân Hasyim mènangka menteri aghâma.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È bâbâna Hasyim, Fakih atugas dhâddhi katowa bâgiyân sakola aghâma. Angghuta Masyumi bhidhâ tojjuwân bi' partai NU sè ngangghâp Masyumi ngutama'aghi politik, sampè' dhâsarra ḍâlem Islam ta' èpkkèren. Pas Kabinet Natsir molaè nyoroct, Fakih èyajuwaghi Masyumi ghâbây calon menteri aghâma - kalakowan sè kontroversial polana ghita' bâḍâ orèng NU dhâddhi calon menteri. NU kalowar ḍâri Masyumi, molaèn 5 April 1952.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; Fakih èpèlè bi' mayoritas lèma' sowara, kandidat laènna, Usman Ralivy, ollè empa'.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Djurdi, Syarifuddin (2010). 1 Abad Muhammadiyah. Jakarta: Kompas. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-979-709-498-0&lt;/nowiki&gt;.&lt;/ref&gt;

Fakih èpadhâddhi Menteri Aghâma ḍâlem [[Kabinèt Wilopo]]. Dhibi'en èlantik pas 3 April 1952 bân ngallè bi' kalowargana ka ibu kottha Jakarta. Ḍâpa' è ḍissa, Fakih molaèn program reformasi ḍâlem Kamentriyan Aghâma, tamaso' rèsmiaghi tojjhuwan kamentriyan: Ghâbây mabâḍâ ghuru aghâma, mabeccè' hubungan antar-aghâma, bân nantowaghi tangghâl tellasân. Dhibi'en jhughân nègghu polè struktur kamenteriyan. Tamaso' aresmiyaghi hierarki kapala bân abânto' cabang è tingkat provinsi bân ḍaèra. Kementerian rèya alanjut ningkataghi sakola aghâma bân ngurus è bulân hajji sè mangkat ḍâri Indonesia ka [[Mekka]] sabbhân taon. Kabinet Wilopo lobâr pas 30 Juli 1953, marèna ollè masalah imigrasi bân sengketa tana è [[Kottha Mèḍan|Mèdan]]. Fakih èghântè Masjkur.

=== Karjâ lanjutan ===

Salastarèna ngabdhi dhâddhi Mentri Aghâma, Fakih terros alako abhâreng kementerian tor Muhammaḍiyah, saengghâ atugas dhâddhi bâkkel Katowa Muhammaḍiyah è bâbâna Ahmad Rasyid Sutan Mansur;&lt;ref&gt;&quot;KH Faqih Usman&quot;. Muhammadiyah. Arsip 2012-07-15. Aksès 15 Juli 2012.&lt;/ref&gt; è taon 1956 salèrana dhâddhi sala sèttong ḍâri tello' angghuta Muhammadiyah sè ajhârbâ'aghi pamangghina tentang masyarakat Islam sè lerres, sè ngotama'aghi sakola.&lt;ref&gt;Basya, M. Hilaly (26 November 2009). [https://web.archive.org/web/20140502114524/http://www.thejakartapost.com/news/2009/11/26/a-century-muhammadiyah-and-modern-indonesia.html &quot;A Century of Muhammadiyah and Modern Indonesia&quot;.] The Jakarta Post (dalam bahasa Inggris). Diarsipkan dari asli tanggal 2012-07-15. Diakses tanggal 15 July 2012. ;&lt;/ref&gt; Namong, Fakih lebbi aktif sareng Masyumi. Salastarèna Pemilu Konstitusi è taon 1955, Fakih èpadhâddhi angghuta Majelis Konstitusi, sè èmaksoḍ ka'angghuy mabâḍâ'aghi konstitusi anyar. Namong, konstituante ta' bisa akor, saènggâna èbubaraghi sareng Presiḍen [[Soekarno]] è ḍâlem Kapotosan Presiḍen tangghâl 5 Juli 1959.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; È taon 1959 Fakih jhughân maddhek Majalah Pandji Masjarakat kalabân [[Hamka|Hajjhi Abdul Malik Karim Amrullah]], Joesoef Poear Abdullah, bân Ahmad Joesoef.

Soekarno malobâr Masyumi è tangghâl 17 Agustus 1960, samarèna rèng-orèng Masyumi akadhi [[Mohammad Natsir]] bân [[Syafruddin Prawiranegara|Sjafruddin Prawiranegara]] noro'aghi Pamarènta Revolusioner RI (PRRI); Fakih dhibi' noro' runḍingan bi' pamarènta revolusioner, alako abhâreng sareng Mohammad Roem. Pembubaran Masyumi adhâddhiyaghi Fakih ngotama'aghi Muhammadiyah, saengghâ pas dhâddhi bâkkèl Katowa II è bâbâna Muhammad Yunus Anis.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È ḍâlem acara sakola kepemimpinan sè èlaksanaaghi è bâkto bulân [[Romadon]] 1961, Fakih molaè abhângon identitas kelembagaan lèbât piḍatona, &quot;Apa sè èmaksoḍ Muhammaḍiyah?&quot; sè ajhârbâ'aghi Muhammadiyah mènangka organisasi sè èbâḍâ'aghi ḍâri [[ḍa'wah]], sè ngotama'aghi masalah-masalah dhunnya, bân terro alako areng-bhâreng pamarènta ka'angghuy nantowaghi bâkto sè ḍâteng sè lebbi beccè' ghâbây orèng Islam. Konsep rèya èrumusaghi è taon 1962, saèngghâna &quot;Kepribaḍiân Muhammaḍiyah&quot; ènyataaghi jhâ' organisasi kodhu abâḍâ'aghi masyarakat Islam sè lerres sambi aperrang bi' [[Politik bâng-bâng kacèr|politik bâbâng kacèr]]. Kadhâddhiyân rèya ètoro'è bi' peralihan hierarki Muhammadiyah, saèngghâna Kepribaḍian Muhammadiyah lebbi ghâmpang èwujudaghi.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ḍâri taon 1962 kantos taon 1965 Fakih dhâddhi Bâkkèl Katowa I Muhammaḍiyah è bâbâna Ahmad Badawi, jhughân dhâddhi penasehat ḍâ’ para pamimpin aghâma sè ghi’ ngoḍâ. Saellana gagal Gerakan 30 Sèptèmber, sè ètoro'è [[Pembantaian è Inḍonèsia 1965–1966|pembantaian komunis]] bân Sukarno èghântè'è [[Soeharto]] mènangka presiḍèn, Fakih bân pan-bârâmpan angghuta Muhammaḍiyah laènna èminta èdzi ka'angghuy mabâli Masyumi; namong, ijin panèka ta' èberri'i.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È bâkto kaḍuwâ'na Ahmad Badawi, Fakih dhâddhi penasehat bân ètanggung jawabaghi ka'angghuy ngator organisasi. Amargha sajân sakè’, nalèka èpèlè dhâddhi Katowa Umum Muhammadiyah è Kongres Muhammadiyah sè kapèng 37 taon 1968, Fakih langsung molaè nyarè ghântèna. Tangghâl 2 Oktober dhibi'en mabâḍâ pertemuan Majelis Muhammaḍiyah è bengkona. È bâkto bhâk-rembhâk, dhibi'en ajellassaghi rencanana ghâbây tello taon sè bhâkal ḍâteng. Fakih jhughân ngangkat Rasjidi bi' Abdul Rozak Fachruddin dhâddhi katowa samantara sabatara Fakih mangkat arabât ka lowar naghârâ. Namong, dhihi'en matè kalagguna, namong pan-bârâmpan arè samarèna èpèlè. Salèrana eghântè’è bi' [[Abdur Rozaq Fachruddin|Abdul Rozak Fachruddin]] è arè sè paḍâ; Fachruddin èpèlè kalabân aklamasi ḍâri caleg laènna, bân dhâddhi katowa umum 24 taon.&lt;ref&gt;Mohammad, Herry (2006). [https://web.archive.org/web/20230717140347/https://books.google.co.id/books?id=s3dw1plnW5gC&amp;hl=id Tokoh-Tokoh Islam yang Berpengaruh abad 20]. Jakarta: Gema Insani. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-979-560-219-4&lt;/nowiki&gt;. Arsip 2023-07-17. Aksès 2012-08-22.&lt;/ref&gt;

== Sangkolan ==
Bâkto taon 1930-wan, rèng-orèng Moslèm konservatif ta' saroju' ḍâ' kalakowan Fakih sampè' èberri' jhulughân &quot;Londho silit ireng&quot; (Orèng Bâlândhâ aburi' celleng). Rèng-orèng rowa kèya nyampat romana bi' bâto. Namong, è Muhammadiyâ rowa sampè' satèya èènga' kalabân bhâghus. Rowa èyangghâp la nantowaghi, &quot;Bâbâtegghâ Muhammadiyâ&quot;, identitas kalembagaan Muhammadiyâ. Ka'angghuy ngormataghi Fakih, Muhammadiyâ ngangghâp jhâ' bâktona dhâddhi katowa ajhâlân sampè' tello' taon, maskè Fakih la matè samarèna pan-bârâmpan arè. Didin Syafruddun, dosen è [[Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah Jakarta]], nolès jhâ' Fakih ngagghâp jhâ' sakola cè' parlona, mènangka lèma' ḍâri pètto' pottrana agellar doktor. Syarifuddin nolès jhâ' rèformasi Fakih dhâddhi Menteri Aghâma sakejjhâ' polana sakonè'na sombher daya manossa. Jhâlânna romana Fakih pereppa'na ghi' kènè' satèya èberri' nyama Jhâlân Fakih Usman.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

== Sombher ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>6esk3wuf66nq2s59dv2qtspk1tuwrne</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>44441</id>
      <parentid>44437</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T03:52:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>namba pranala dalam</comment>
      <origin>44441</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15896" sha1="ieakvd5gqyjb9dneh7w1rgbi5v75c22" xml:space="preserve">{{infobox orang}}

[[Kèyaè|Kѐyaѐ]] [[Hajji]] '''Fakih Usman''' (jhughân ѐtolès Faqih Usman; 2 Maret 1904 – 3 Oktober 1968) iyâ arèya aktivis Islam ѐ [[Inḍonèsia|Inḍonѐsia]] bân politikus ḍâri Partai [[Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia|Masyumi]].&lt;ref&gt;Muhyiddin. [https://khazanah.republika.co.id/berita/slm4sr430/mengenal-sosok-kh-faqih-usman &quot;Mengenal Sosok KH Faqih Usman&quot;]. Republika. 2024-10-20. Aksѐs 2025-01-20.&lt;/ref&gt; Dhibi’ѐn dhâddhi Menteri Aghâma Islam ḍuwâ’ kalѐ jabatan ya'ni [[Kabinèt Halim|Kabinѐt Halim]] bâjâ Rѐpublik Inḍonѐsia dhâddhi bâgiyân ḍâri [[Kabinet Republik Indonesia Serikat|Rѐpublik Inḍonѐsia Serikat]], bân sѐ nomer ḍuwâ’ mѐnangka Menteri Aghâma sareng [[Kabinèt Wilopo|Kabinѐt Wilopo]]. Bâjâ ngoḍâna Fakih ѐpanglo karana ahubungan kalabân organisasi Islam [[Muhammadiyah|Muhammaḍiyah]], tapѐ samangkѐn ѐkѐnga’è è organisasi kasebbhut. Sala sѐttong jhâlân ѐ [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersè']] ѐnyamaѐ Fakih.

Fakih oḍi' rajâ ѐ Ghersè', Kerèsiḍènan Sorbhâjâ, [[Hinḍia Bâlândhâ|Hindia Bâlândhâ]]. Abâ'na ajhâr tentang [[Islam]] ḍâri ramana bân ѐ sajumla [[Ponḍhuk pasantrèn|ponḍhuk]] kantos taon 1920-an. È taon 1925 dhibi’ѐn agabung bi' Muhammadiyâ bân dhâddhi katowa cabang [[Kottha Sorbhâjâ|Sorbhâjâ]] kantos taon 1938; dhibi’ѐn jhughân ngèrèng apolitik è Ghersè'. Nalѐkana bânnya' organisasi Islam alako areng-sareng è taon 1940 ka'angghuy maddhek Majilis Islam Ala Inḍonѐsia, Fakih èdhâddhi Benḍahara. È bâkto èjajah Jeppang bân [[Revolusi Nasional Indonesia|Revolusi Nasional Inḍonѐsia]], Fakih terros ngèrèng lalampan rowa. Mѐnangka dhâddhi ḍukalè Menteri Aghâma Rѐpublik Inḍonѐsia, Fakih dhâddhi lebbi apangaro ѐ Muhammaḍiyâ. Dhibi’ѐn aghâdhuwi jasa mѐnangka dhâddhi bâkkѐl katowa ѐ bâbâna sasanapa pemimpin sabelluna èpadhâddhi Katowa Umum Muhammaḍiyâ è akhѐr taon 1968, sasanapa arѐ sabelluna dhibi’ѐn sèdhâ.

== Carèta oḍi' ==
Fakih èlahèraghi ѐ [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersèk]], Kerѐsiḍѐnan Sorbhâjâ, Hindia Bâlândhâ, Maret 1904. Ramana Usman Iskandar, alako adhâghâng kaju, samantara èbhuna panѐka ibu rumah tangga sѐ tamaso’ katoronan [[Olama'|olama’]].&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; Pasangan ka'ḍissa, sѐ oḍi’na pas-pasan, nganghungi empa’ ana’ laѐn. Karana asalla bannè ḍâri kaom [[Priayi|prѐaji]], na’-kanak’ kasebbhut ta’ bisa asakola Bâlândhâ.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot;&gt; {{cite book
|last=Syafruddin
|first=Didin
|title=Menteri-Menteri Agama RI: Biografi Sosio-Politik
|publisher=Indonesian-Netherlands Cooperation in Islamic Studies, Center for Study of Islam and Society, dan Kementerian Agama Republik Indonesia
|location=Jakarta
|year=1998
|isbn=978-979-95248-3-6
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;faqih&quot; /&gt; Fakih ajhâr Islam sajjhek bâkto kenѐ’; dhibi’ѐn bânnya’ ѐajhâri bapa’na. Nalѐkana dhibi’ѐn omor sapolo taon dhibi’ѐn molaѐ ajhâr ѐ sala sѐttong [[Ponḍhuk pasantrèn|ponḍhuk]] ѐ Ghersè'. Samarèna lulus taon 1918, dhibi’ѐn ajhâr ѐ sasanapa pondhuk ѐ lowar Kottha [[Kabhupatèn Ghersèk|Ghersè']], tamaso’ ѐ [[Bungah, Ghersè']].&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Alako ѐ Muhammaḍiyâ ===
Fakih ngèrèng ramana adhâghâng; è bâkto rèya jhughân dhibi’ѐn ajhâr bhâsa bân Islam kadhibi'. Nalѐkana Organisasi Islam Modernis Muhammaḍiyâ maso’ ka Ghersè' è taon 1922, Fakih dhâddhi sala sѐttong angghuta ḍâ’-aḍâ’. Karsana cѐ’ aktiffa ѐ Muhammaḍiyâ Ghersè', ḍâlem bâkto tello’ taon dhibi’ѐn dhâddhi katowana; bâjâ Fakih amimpin,Muhammaḍiyâ Ghresè' ѐyako sacara resmi mѐnangka ranca' Muhammaḍiyâ.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot;/&gt; Pas Fakih dhâddhi lebbi ѐkennal ḍâlem kalangan Muhammaḍiyâ bân ѐyallѐ ḍâ' ranca' Sorbhâjâ. Dhibi’ѐn jhughân aktif ḍâlem politik, bân è taon 1929 dhibi’ѐn ѐpѐlѐ mѐnangka angghuta ḍѐwan Kottha Sorbhâjâ. Samantara, Fakih terros adhâghâng alat pembangunan; dhibi’ѐn jhughân anḍi' perusahaan sѐ aghâbây kapal.&lt;ref name=&quot;faqih&quot;&gt;[http://www.muhammadiyah.or.id/en/content-164-det-kh-faqih-usman.html KH Faqih Usman] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131031152531/http://www.muhammadiyah.or.id/en/content-164-det-kh-faqih-usman.html |date=2013-10-31 }}. Muhammadiyah. Aksès (2025–06–08).&lt;/ref&gt;

È bâkto 1932 kantos 1936 Fakih dhâddhi angghuta ḍewan ḍaèra Muhammaḍiyâ bân rèdaktur majala Muhammaḍiyâ ''Bintang Islam'' sareng Katowa Majelis Tarjih.&lt;ref name='syafruddin'/&gt; Kalabân sajân aktif, Fakih molaѐ ali-bâli ḍâri Sorbhâjâ ka Ghersè' kalabân mobil pribaḍina, sèttong bhârâng sѐ mѐwa sѐ rangrang èghâdhuwi orѐng [[pribumi]] è bâjâ kasebbhut; ѐ Sorbhâjâ dhibi’ѐn ngoros kapentinganna Muhammaḍiyâ, samantara ѐ Ghersèk dhibi’ѐn ngoros usahana. Ḍâlem bâkto lowangnga, Fakih ajhâr [[bhâsa Bâlândhâ]] bân aḍâlemi ѐlmo Islam kalabân ajhâr pamèkkèran [[Muhammad Abduh]].&lt;ref name='syafruddin'/&gt;

Tangghâl 21 Sѐptѐmber 1973, Muhammaḍiyâ, [[Nahdlatul Ulama|Nahdatul Ulama]] (NU), Kooperasi pedagang Sarekat Islam, bân sajumla organisasi Islami laѐn – sè amosowan – agabung ka'angghuy maddhek sèttong pajung organisasi nyamana Majelis Islam A’la Inḍonѐsia (MIAI), sѐ apusat ѐ Sorbhâjâ. Fakih dhâddhi bendahara organisasi kasebbhut. È taon 1983 Fakih dhâddhi katowa ranca' Muhammaḍiyâ Sorbhâjâ, aghantѐyaghi [[Mas Mansoer]]. È taon 1940 dhibi’ѐn ambu ḍâri katowa ranca' Muhammaḍiyâ Sorbhâjâ bân angghuta ḍѐwan kottha ka'angghuy dhâddhi pemimpin sekrètariat MIAI.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Masyumi ===
Samarèna [[Jeppang]] makala [[Hinḍia Bâlândhâ]] è awwâl taon 1942, pas è taon 9 Maret 1942 [[Alidius Tjarda van Starkenborgh Stachouwer|Gubenur Jenderal Tjarda van Starkenborgh Stachoueer]] bân Katowa Koninklijk Nederlends-Indische Leger Jenderal [[Hein ter Poorten|Hein Ter Poorten]] ngako kala.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Adi, A. Kresna (2011). Soedirman: Bapak Tentara Indonesia. Yogyakarta: Mata Padi Pressindo. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-602-95337-1-2&lt;/nowiki&gt;.&lt;/ref&gt; Pangowasa Jeppang alarang sakabbhina jennis organisasi, sampè' MIAI kodhu èpalobâr è bulân Mèi. MIAI èpaddhek polè è tangghâl 5 Sèptèmber 1942 bân, è ahèr taon 1943, èberri' nyama Partai Majelis Surya Muslimin Inḍonèsia, otabâ [[Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia|Masyumi]]. Bâkto ajabat è ḍèwan Masyumi, Fakih dhâddhi angghuta Syu Sangu In, ḍèwan penasihat Jeppang, è Sorbhâjâ; dhibi'en ajabat kantos taon 1945.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

Marèna nyerrang [[Serrangan bom atom è Hiroshima bân Nagasaki|bom atom è Hiroshima bân Nagasaki]] pas proklamasi Kamardhika'an Inḍonèsia è bulân Agustus 1945,&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; pihak Jeppang amolaè ngako kala. Marèna rèya Fakih alako ḍâ' ka pamarènta Republik. Ḍâri tangghâl 7 sampè' 8 Nopèmber 1945 Fakih maso' Muktamar Islam Inḍonèsia è Yogyakarta, sè ngèbâ hasèl Masyumi èpadhâddhi partai politik sè ngabbâkèlèn kapentèngan Islam. Sabâb bâḍâna Pertempuran Sorbâjâ rèya Fakih bân kalowargana ngallè ka Malang.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È Malang, Fakih agabung bi' Masjkur bân Zainul Arifin ghâbây maddhek kalompo' rèvolusi ḍâri Kalompo' Sabilillah bân Hizbullah, sè toman èlatè Jeppang; Fakih dhibi' dhâddhi bâkkèl katowa satowan jârèya. Marèna [[Agrèsi Militer Bâlândhâ II]] èluncuraghi è bulân Ḍèsèmber 1948, Fakih bân kalowargana buru ka Surakarta; è kottha rèya Fakih dhâddhi aktif bi' Muhammadiyah polè. Dhibi'en dhâddhi sala sèttong bâkkèl katowa, è bâbâna Bagus Hadikusumo, bân kodhu lè-ngallè antarana [[Kottha Surakarta|Surakarta]] ban Yogyakarta.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

=== Menteri Aghâma ===
È ahèr taon 1949 pamarènta Inḍonèsia bân Bâlândhâ mabâḍâ [[Konferensi Mèjâ Bunter]], sè èssèna ngako kedaulatan Inḍonèsia bi' Bâlândhâ è 27 Ḍèsèmber 1949.&lt;ref&gt;Imran, Amrin (1980). ''Panglima Besar Jenderal Soedirman''. Jakarta: Mutiara. &lt;/ref&gt; Rèya dhâddhi sala sèttong sabâb èpaddhekka [[Republik Indonesia Serikat]] (RIS), sè anḍi' ennem bellâs naghârâ bâgiyân. È taon 21 Jânuwari 1950 Fakih aghântèyaghi Masjkur sè dhâddhi Menteri Aghâma ḍâlem [[Kabinèt Halim|Kabinet Halim]], abâkkèlè Rèpublik Inḍonèsia. È bâkto panèka, republik èsoson ḍâri [[Ḍaèra Istimèwa Jogjakarta|Yogyakarta]], [[Banten]], bân sabâgiyân [[Polo Somattra|Somattra]]. Alako bhâreng bi' Menteri Aghâma RIS [[Abdul Wahid Hasyim|Wahid Hasyim]], Fakih molaèn neptepaghi kurikulum ajhâr aghâma standar è sakola umum bân mamaju è sakola abasis aghâma. È tangghâl 17 Agustus 1950 RIS bân agghutana dhâddhi sèttong republik, bân Hasyim mènangka menteri aghâma.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È bâbâna Hasyim, Fakih atugas dhâddhi katowa bâgiyân sakola aghâma. Angghuta Masyumi bhidhâ tojjuwân bi' partai NU sè ngangghâp Masyumi ngutama'aghi politik, sampè' dhâsarra ḍâlem Islam ta' èpkkèren. Pas Kabinet Natsir molaè nyoroct, Fakih èyajuwaghi Masyumi ghâbây calon menteri aghâma - kalakowan sè kontroversial polana ghita' bâḍâ orèng NU dhâddhi calon menteri. NU kalowar ḍâri Masyumi, molaèn 5 April 1952.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; Fakih èpèlè bi' mayoritas lèma' sowara, kandidat laènna, Usman Ralivy, ollè empa'.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Djurdi, Syarifuddin (2010). 1 Abad Muhammadiyah. Jakarta: Kompas. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-979-709-498-0&lt;/nowiki&gt;.&lt;/ref&gt;

Fakih èpadhâddhi Menteri Aghâma ḍâlem [[Kabinèt Wilopo]]. Dhibi'en èlantik pas 3 April 1952 bân ngallè bi' kalowargana ka ibu kottha Jakarta. Ḍâpa' è ḍissa, Fakih molaèn program reformasi ḍâlem Kamentriyan Aghâma, tamaso' rèsmiaghi tojjhuwan kamentriyan: Ghâbây mabâḍâ ghuru aghâma, mabeccè' hubungan antar-aghâma, bân nantowaghi tangghâl tellasân. Dhibi'en jhughân nègghu polè struktur kamenteriyan. Tamaso' aresmiyaghi hierarki kapala bân abânto' cabang è tingkat provinsi bân ḍaèra. Kementerian rèya alanjut ningkataghi sakola aghâma bân ngurus è bulân hajji sè mangkat ḍâri Indonesia ka [[Mekka]] sabbhân taon. Kabinet Wilopo lobâr pas 30 Juli 1953, marèna ollè masalah imigrasi bân sengketa tana è [[Kottha Mèḍan|Mèdan]]. Fakih èghântè Masjkur.

=== Karjâ lanjutan ===

Salastarèna ngabdhi dhâddhi Mentri Aghâma, Fakih terros alako abhâreng kementerian tor Muhammaḍiyah, saengghâ atugas dhâddhi bâkkel Katowa Muhammaḍiyah è bâbâna Ahmad Rasyid Sutan Mansur;&lt;ref&gt;&quot;KH Faqih Usman&quot;. Muhammadiyah. Arsip 2012-07-15. Aksès 15 Juli 2012.&lt;/ref&gt; è taon 1956 salèrana dhâddhi sala sèttong ḍâri tello' angghuta Muhammadiyah sè ajhârbâ'aghi pamangghina tentang masyarakat Islam sè lerres, sè ngotama'aghi sakola.&lt;ref&gt;Basya, M. Hilaly (26 November 2009). [https://web.archive.org/web/20140502114524/http://www.thejakartapost.com/news/2009/11/26/a-century-muhammadiyah-and-modern-indonesia.html &quot;A Century of Muhammadiyah and Modern Indonesia&quot;.] The Jakarta Post (dalam bahasa Inggris). Diarsipkan dari asli tanggal 2012-07-15. Diakses tanggal 15 July 2012. ;&lt;/ref&gt; Namong, Fakih lebbi aktif sareng Masyumi. Salastarèna Pemilu Konstitusi è taon 1955, Fakih èpadhâddhi angghuta Majelis Konstitusi, sè èmaksoḍ ka'angghuy mabâḍâ'aghi konstitusi anyar. Namong, konstituante ta' bisa akor, saènggâna èbubaraghi sareng Presiḍen [[Soekarno]] è ḍâlem Kapotosan Presiḍen tangghâl 5 Juli 1959.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt; È taon 1959 Fakih jhughân maddhek Majalah Pandji Masjarakat kalabân [[Hamka|Hajjhi Abdul Malik Karim Amrullah]], Joesoef Poear Abdullah, bân Ahmad Joesoef.

Soekarno malobâr Masyumi è tangghâl 17 Agustus 1960, samarèna rèng-orèng Masyumi akadhi [[Mohammad Natsir]] bân [[Syafruddin Prawiranegara|Sjafruddin Prawiranegara]] noro'aghi Pamarènta Revolusioner RI (PRRI); Fakih dhibi' noro' runḍingan bi' pamarènta revolusioner, alako abhâreng sareng Mohammad Roem. Pembubaran Masyumi adhâddhiyaghi Fakih ngotama'aghi Muhammadiyah, saengghâ pas dhâddhi bâkkèl Katowa II è bâbâna Muhammad Yunus Anis.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È ḍâlem acara sakola kepemimpinan sè èlaksanaaghi è bâkto bulân [[Romadon]] 1961, Fakih molaè abhângon identitas kelembagaan lèbât piḍatona, &quot;Apa sè èmaksoḍ Muhammaḍiyah?&quot; sè ajhârbâ'aghi Muhammadiyah mènangka organisasi sè èbâḍâ'aghi ḍâri [[ḍa'wah]], sè ngotama'aghi masalah-masalah dhunnya, bân terro alako areng-bhâreng pamarènta ka'angghuy nantowaghi bâkto sè ḍâteng sè lebbi beccè' ghâbây orèng Islam. Konsep rèya èrumusaghi è taon 1962, saèngghâna &quot;Kepribaḍiân Muhammaḍiyah&quot; ènyataaghi jhâ' organisasi kodhu abâḍâ'aghi masyarakat Islam sè lerres sambi aperrang bi' [[Politik bâng-bâng kacèr|politik bâbâng kacèr]]. Kadhâddhiyân rèya ètoro'è bi' peralihan hierarki Muhammadiyah, saèngghâna Kepribaḍian Muhammadiyah lebbi ghâmpang èwujudaghi.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ḍâri taon 1962 kantos taon 1965 Fakih dhâddhi Bâkkèl Katowa I Muhammaḍiyah è bâbâna Ahmad Badawi, jhughân dhâddhi penasehat ḍâ’ para pamimpin aghâma sè ghi’ ngoḍâ. Saellana gagal Gerakan 30 Sèptèmber, sè ètoro'è [[Pembantaian è Inḍonèsia 1965–1966|pembantaian komunis]] bân Sukarno èghântè'è [[Soeharto]] mènangka presiḍèn, Fakih bân pan-bârâmpan angghuta Muhammaḍiyah laènna èminta èdzi ka'angghuy mabâli Masyumi; namong, ijin panèka ta' èberri'i.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

È bâkto kaḍuwâ'na Ahmad Badawi, Fakih dhâddhi penasehat bân ètanggung jawabaghi ka'angghuy ngator organisasi. Amargha sajân sakè’, nalèka èpèlè dhâddhi Katowa Umum Muhammadiyah è Kongres Muhammadiyah sè kapèng 37 taon 1968, Fakih langsung molaè nyarè ghântèna. Tangghâl 2 Oktober dhibi'en mabâḍâ pertemuan Majelis Muhammaḍiyah è bengkona. È bâkto bhâk-rembhâk, dhibi'en ajellassaghi rencanana ghâbây tello taon sè bhâkal ḍâteng. Fakih jhughân ngangkat Rasjidi bi' Abdul Rozak Fachruddin dhâddhi katowa samantara sabatara Fakih mangkat arabât ka lowar naghârâ. Namong, dhihi'en matè kalagguna, namong pan-bârâmpan arè samarèna èpèlè. Salèrana eghântè’è bi' [[Abdur Rozaq Fachruddin|Abdul Rozak Fachruddin]] è arè sè paḍâ; Fachruddin èpèlè kalabân aklamasi ḍâri caleg laènna, bân dhâddhi katowa umum 24 taon.&lt;ref&gt;Mohammad, Herry (2006). [https://web.archive.org/web/20230717140347/https://books.google.co.id/books?id=s3dw1plnW5gC&amp;hl=id Tokoh-Tokoh Islam yang Berpengaruh abad 20]. Jakarta: Gema Insani. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-979-560-219-4&lt;/nowiki&gt;. Arsip 2023-07-17. Aksès 2012-08-22.&lt;/ref&gt;

== Sangkolan ==
Bâkto taon 1930-wan, rèng-orèng Moslèm konservatif ta' saroju' ḍâ' kalakowan Fakih sampè' èberri' jhulughân &quot;Londho silit ireng&quot; (Orèng Bâlândhâ aburi' celleng). Rèng-orèng rowa kèya nyampat romana bi' bâto. Namong, è Muhammadiyâ rowa sampè' satèya èènga' kalabân bhâghus. Rowa èyangghâp la nantowaghi, &quot;Bâbâtegghâ Muhammadiyâ&quot;, identitas kalembagaan Muhammadiyâ. Ka'angghuy ngormataghi Fakih, Muhammadiyâ ngangghâp jhâ' bâktona dhâddhi katowa ajhâlân sampè' tello' taon, maskè Fakih la matè samarèna pan-bârâmpan arè. Didin Syafruddun, dosen è [[Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah Jakarta]], nolès jhâ' Fakih ngagghâp jhâ' sakola cè' parlona, mènangka lèma' ḍâri pètto' pottrana agellar doktor. Syarifuddin nolès jhâ' rèformasi Fakih dhâddhi Menteri Aghâma sakejjhâ' polana sakonè'na sombher daya manossa. Jhâlânna romana Fakih pereppa'na ghi' kènè' satèya èberri' nyama Jhâlân Fakih Usman.&lt;ref name=&quot;syafruddin&quot; /&gt;

== Sombher ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>ieakvd5gqyjb9dneh7w1rgbi5v75c22</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Konferensi Mèjâ Bunter</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14145</id>
    <revision>
      <id>44438</id>
      <timestamp>2025-07-05T01:21:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <comment>Dibuat dengan menerjemahkan halaman &quot;[[:id:Special:Redirect/revision/27374485|Konferensi Meja Bundar]]&quot;</comment>
      <origin>44438</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="367" sha1="itjzsw70ngkjm8kf5dkzb8nb9w19qz3" xml:space="preserve">'''Konferensi Mèja Bunder''' (KMB) (''Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie'') èlaksanaaghi è Den Haag molaè 23 Agustus kantos 2 Nopèmber 1949, antara perwakilan Karajaan Bâlândhâ, [[Inḍonèsia|Republik Inḍonèsia]], bân Majelis Konsultatif Federal, sè èbâkkèlè bhân-sabbhân naghara sè èpadhâddhi Bâlândhâa è kapolowan Inḍonèsia.</text>
      <sha1>itjzsw70ngkjm8kf5dkzb8nb9w19qz3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>44439</id>
      <parentid>44438</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T03:47:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Alfiyah Rizzy Afdiquni ngallèyaghi kaca [[Konferensi Mèjâ Bunder]] ka [[Konferensi Mèjâ Bunter]]</comment>
      <origin>44438</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="367" sha1="itjzsw70ngkjm8kf5dkzb8nb9w19qz3" xml:space="preserve">'''Konferensi Mèja Bunder''' (KMB) (''Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie'') èlaksanaaghi è Den Haag molaè 23 Agustus kantos 2 Nopèmber 1949, antara perwakilan Karajaan Bâlândhâ, [[Inḍonèsia|Republik Inḍonèsia]], bân Majelis Konsultatif Federal, sè èbâkkèlè bhân-sabbhân naghara sè èpadhâddhi Bâlândhâa è kapolowan Inḍonèsia.</text>
      <sha1>itjzsw70ngkjm8kf5dkzb8nb9w19qz3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pertempuran Sorbhâjâ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14147</id>
    <revision>
      <id>44442</id>
      <timestamp>2025-07-05T04:54:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <comment>Dibuat dengan menerjemahkan halaman &quot;[[:id:Special:Redirect/revision/27297508|Pertempuran Surabaya]]&quot;</comment>
      <origin>44442</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1301" sha1="3bv2240gcdylny4i0se6xi6lhezotit" xml:space="preserve">'''Pertempuran Sorbhâjâ''' iyâ arèya pertempuran antara pejuang [[Inḍonèsia]] sè èyator bi' mantan angghuta Pembela Tanah Air sè èbentuk bi' Pasukan Jeppang bân Polisi Khosos è bâkto Pendudukan Jeppang è Inḍonèsia (sebelunna [[Hinḍia Bâlândhâ|Hindia Belanda]] ) è bâkto jârèya, sè ètojjhuwaghi ka'angghuy nyegghâ pasukan sekutu samarèna Jeppang ngako kala ta' kalabân syarat ḍâ' sekutu è Perrang Pasifik è [[Kottha Sorbhâjâ|Sorbhâjâ]] Pasukan Kekaisaran Inggris kalabân sukarelawan Persemakmuran Inggris  Tentara India Inggris kalabân sokongan khosos ḍâri Tentara Kekaisaran Bâlândhâ . Puncakna èlampa'aghi è tangghâl 10 Nopèmber 1945. Perrang rèya aropa'aghi perrang sè kapèsan antara pasukan Inḍonèsia sareng pasukan Sekutu samarèna Proklamasi Kemerdekaan Inḍonèsia bân sala sèttong perrang sè palèng malarat è ḍâlem jhâjhârbâ'ân [[Revolusi Nasional Indonesia|Proklamasi Kamardhikaan Inḍonèsia]] sè dhâddhi lambang nasional perlawanan Inḍonèsia è bâbâna penjajahan bân imperialisme. Samarèna perrang rèya, sokonganna ra’yat Indonesia sareng masyarakat internasional ḍâ’ perjuangan Inḍonèsia ka'angguy mardhika sajân kowat. Tangghâl 10 Nopèmber sabbhân taon dhâddhi Arè Pahlawan è Inḍonèsia.</text>
      <sha1>3bv2240gcdylny4i0se6xi6lhezotit</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Partai politik</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14148</id>
    <revision>
      <id>44443</id>
      <timestamp>2025-07-05T08:06:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alfiyah Rizzy Afdiquni</username>
        <id>9</id>
      </contributor>
      <comment>Dibuat dengan menerjemahkan halaman &quot;[[:id:Special:Redirect/revision/27473172|Partai politik]]&quot;</comment>
      <origin>44443</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="387" sha1="ka8fsn6xrvhg6st23gkct1wmg6l0qy2" xml:space="preserve">'''Partai politik''' iyâ arèya organisasi sè ango'ordinasi [[Calon|calon-calon]] ka'angghuy aperrang è pemilu è sèttong naghârâ. Angghuta partai umumna anḍi' pèkkèran sè paḍâ tentang politik bân partai bisa aghâdhui tojjhuwân ideologis sè mamajuaghi pondasi naghârâ bân jhughân kabijakan-kabijakan tertentu ka'angghuy makowat rassa persatuan.
[[Bhângsa:Politik]]</text>
      <sha1>ka8fsn6xrvhg6st23gkct1wmg6l0qy2</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>