Википедија mkwiki https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Медиум Специјална Разговор Корисник Разговор со корисник Википедија Разговор за Википедија Податотека Разговор за податотека МедијаВики Разговор за МедијаВики Предлошка Разговор за предлошка Помош Разговор за помош Категорија Разговор за категорија Портал Разговор за Портал TimedText TimedText talk Модул Разговор за модул Љубљана 0 1365 5375459 5060666 2025-06-07T00:23:36Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375459 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |official_name = Љубљана |native_name = Ljubljana |image_skyline = Ljubljana.jpg |imagesize = 290px |image_caption = Панорама на Љубљана на зајдисонце |image_flag = Flag of Ljubljana.svg |image_shield = Blason ville si Ljubljana (Slovénie).svg |pushpin_map = Словенија |subdivision_type = |subdivision_name = {{знамеикона|Slovenia}} [[Словенија]] |established_title = |established_date = 1144 |leader_party = |leader_title = |leader_name = |area_total_km2 = 163.8 |population_total = 277,554 |population_density_km2 = 1695 |population_as_of = 2014 |population_footnotes = |timezone = CET |utc_offset = +1 |timezone_DST = |utc_offset_DST = +2 |latd= 46 |latm= 03 |lats= 20 |latNS= N |longd= 14 |longm= 30 |longs= 30 |longEW= E |coordinates_type = region:SI_type:city(200000) |coordinates_display = title |elevation_m = 298 |area_code = 01 |blank_name = |blank_info = LJ |website = [http://www.ljubljana.si ljubljana.si] |footnotes = }} '''Љубљана''' ({{lang-sl|Ljubljana}}, {{lang-de|Laibach}}) — [[главен град]] на [[Словенија]], сместен на местото каде реката [[Љубљаница]] се влева во [[Сава]], во Средна Словенија, меѓу [[Алпи]]те и [[Средоземно Море|Средоземното Море]]. Претставува град со средна големина (според пописот од 2003 година има 265.881 жител) и седиште на [[Градска општина Љубљана|Градската општина Љубљана]]. Љубљана е географски, културен, научен, економски, политички и административен центар на [[Словенија]]. Во Љубљана може да се доживеат влијанија на голем број култури. Таа била раскрсница на германската, италијанската и на културата на словенските народи, нивниот јазик, манири и навики. Сообраќајните врски, сконцентрираната на индустрија, научно-истражувачките институции и индустриската традиција се фактори кои придонесуваат за нејзината водечка економска позиција во регионот. Љубљана е седиште на централната власт во [[Словенија]], на јавната администрација и сите владини министерства. Градот, исто така, претставува седиште на законодавната власт на [[Словенија]]. Во Љубљана се наоѓа и резиденцијата на претседателот на [[Словенија]]. == Потекло на поимот == Историчарите не се согласни за потеклото на името на градот. Некои веруваат дека тоа произлегува од древниот словенски град наречен Laburus <ref name="InfoNom">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ljubljana.si/en/tourism/ljubljana/general_info/name/default.html |title=Where Did Ljubljana Get Its Name From? |accessdate=2008-07-30}}</ref>. Други мислат дека зборот доаѓа од латинскиот Aluviana според поплавите кои настанувале во градот. Тоа би можело да дојде и од зборот Laubach („мочуриште“). Некои сметаат дека името на градот потекнува од словенскиот збор Luba („љубена“).<ref name="InfoNom"/> Старото германско име на градот е Лајбах и тоа било во службена употреба било сѐ до 1918. Според една легенда, митскиот херој [[Јасон]] и неговите аргонаути по наоѓањеto на [[Златно руно|Златното руно]], не се вратиле назад кон [[Егејското Море]], туку тргнале на север и пловеле по реката [[Дунав]].<ref name="InfoDragon">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ljubljana.si/en/tourism/ljubljana/general_info/symbol/default.html |title=Why is Dragon the Symbol of Ljubljana? |accessdate=2008-07-30}}</ref> Одејќи нагоре, продолжиле по [[Сава]], а потоа и кон изворот на реката Љубљаница. Потоа го напуштиле бродот и продолжиле кон [[Јадранското Море]] и за да се вратат дома <ref name="InfoDragon"/>. Помеѓу денешна градови Врхника и Љубљана, Аргонаутите откриле големо езеро. Легендата вели дека таму [[Јасон]] сретнал чудовиште. Ова чудовиште е змејот кој е присутен и денес на грбот и на знамето на градот.<ref name="InfoDragon"/> Денес неколку крилести змејови го красат [[Змејски мост]] во Љубљана. == Геологија и клима == [[Податотека:Image Ljubljana-OpenStreetMap-Mapnik-100k.svg|thumb|left|Карта на Љубљана.]] [[Податотека:Ljubljana-Center-OpenStreetMap-Mapnik-10k.svg|thumb|right|Карта на центарот на Љубљана.]] Градот, со површина од 275,0&nbsp;км<sup>2</sup>, се наоѓа во [[Љубљанска Котлина|Љубљанската Котлина]] во средишниот дел на [[Словенија]]. Неговата местоположба меѓу [[Австрија]], [[Унгарија]], регионот [[Венеција]] во [[Италија]] и [[Хрватска]] има силно влијание во неговата историја. Љубљана се наоѓа околу 140 километри западно од [[Загреб]], 250&nbsp;км источно од [[Венеција]], 350&nbsp;км југозападно од [[Виена]] и на 400 км југозападно од [[Будимпешта]].<ref>Станува збор за приближни растојанија проценети со [[Google Earth]].</ref> === Топографија и хидрографија === Градот се наоѓа на надморска височина од 298 m во долината на реката Љубљаница<ref name="InfoGen">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ljubljana.si/en/tourism/ljubljana/general_info/default.html|title=Location and General Data|accessdate=2008-07-30}}</ref> помеѓу регионот Крас и Јулиските Алпи.<ref name="Sloveniainfo">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.slovenia.info/?_ctg_kraji=2611|title=Ljubljana, the capital of Slovenia|accessdate=2008-07-30}}</ref> Во близина на градот се наоѓа устието на реката Љубљаница во Сава. === Геологија === Градот се протега во алувијалната рамнина која датира од ерата на кватерот. Постарите планински региони кои се наоѓаат во близина датираат од ераите на [[мезозоик]] или од [[палеозоик]].<ref name="Geologymap">{{Наведена мрежна страница|url=http://english.fossiel.net/system/geolkaart/slovenie.jpg|title=Geological Map of Slovenia|accessdate=2008-07-30|archive-date=2008-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20080811180940/http://english.fossiel.net/system/geolkaart/slovenie.jpg|url-status=dead}}</ref> Љубљана била разурната од земјотреси во 1511 и во 1895 година.<ref name="InfoIntro">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ljubljana.si/en/tourism/ljubljana/general_info/introduction/default.html |title=Introducing Ljubljana |accessdate=2008-07-30}}</ref> [[Словенија]] се наоѓа во сеизмичка активна зона на јужниот дел од евроазиското плато.<ref name="Seisme">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.arso.gov.si/en/Seismology/|title=Seismology|accessdate=2008-07-30}}</ref>, а целата земја е на ''крстосница'' на три важни тектонски зони: Алпите од север, на [[Динариди]]те од југ и [[Панонската Низина]] на исток. === Клима === Климата на градот, како и климата во источниот дел на [[Словенија]] е од континенталнен тип.<ref name="InfoGen"/> Во принцип, јули е најтоплиот месец јануари и февруари се најстудените.<ref name="Meteo">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT004670|title=Average Conditions: Ljubljana, Slovenia|accessdate=2008-07-30}}</ref> Најниската измерена температура изнесува -28&nbsp;°C додека највисоката изнесува 39&nbsp;°C.<ref name="Meteo"/> Најсушен период е од јануари до април, со помалку од 100 мм на врнежи, а септември и октомври се највлажните месеци.<ref name="Meteo"/> {{Weather box|location=Љубљана |metric first=Yes |single line=Yes |Jan record high C=15.8 |Feb record high C=19.7 |Mar record high C=24.3 |Apr record high C=27.8 |May record high C=32.4 |Jun record high C=35.6 |Jul record high C=37.1 |Aug record high C=40.2 |Sep record high C=30.3 |Oct record high C=25.8 |Nov record high C=20.9 |Dec record high C=16.7 |year record high C=40.2 |Jan high C=3.4 |Feb high C=6.4 |Mar high C=11.4 |Apr high C=16.1 |May high C=21.4 |Jun high C=24.6 |Jul high C=27.3 |Aug high C=26.7 |Sep high C=21.6 |Oct high C=15.9 |Nov high C=8.8 |Dec high C=3.8 |year high C=15.6 |Jan mean C=0.3 |Feb mean C=1.9 |Mar mean C=6.5 |Apr mean C=10.8 |May mean C=15.8 |Jun mean C=19.1 |Jul mean C=21.3 |Aug mean C=20.6 |Sep mean C=16.0 |Oct mean C=11.2 |Nov mean C=5.6 |Dec mean C=1.2 |year mean C=10.9 |Jan low C=-2.5 |Feb low C=-2.0 |Mar low C=1.7 |Apr low C=5.8 |May low C=10.3 |Jun low C=13.7 |Jul low C=15.5 |Aug low C=15.2 |Sep low C=11.5 |Oct low C=7.7 |Nov low C=2.8 |Dec low C=-1.1 |year low C=6.6 |Jan record low C=-20.3 |Feb record low C=-23.3 |Mar record low C=-14.1 |Apr record low C=-3.2 |May record low C=0.2 |Jun record low C=3.8 |Jul record low C=7.4 |Aug record low C=5.8 |Sep record low C=3.1 |Oct record low C=-5.2 |Nov record low C=-14.5 |Dec record low C=-14.5 |year record low C=-23.3 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm=69 |Feb precipitation mm=70 |Mar precipitation mm=88 |Apr precipitation mm=99 |May precipitation mm=109 |Jun precipitation mm=144 |Jul precipitation mm=115 |Aug precipitation mm=137 |Sep precipitation mm=147 |Oct precipitation mm=147 |Nov precipitation mm=129 |Dec precipitation mm=107 |year precipitation mm=1362 |unit precipitation days=0,1 мм |Jan precipitation days=11 |Feb precipitation days=9 |Mar precipitation days=11 |Apr precipitation days=14 |May precipitation days=14 |Jun precipitation days=15 |Jul precipitation days=12 |Aug precipitation days=12 |Sep precipitation days=12 |Oct precipitation days=13 |Nov precipitation days=14 |Dec precipitation days=14 |year precipitation days=153 |Jan sun=71 |Feb sun=114 |Mar sun=149 |Apr sun=178 |May sun=235 |Jun sun=246 |Jul sun=293 |Aug sun=264 |Sep sun=183 |Oct sun=120 |Nov sun=66 |Dec sun=56 |year sun=1974 |source 1=Агенција за животна средина на Словенија (ARSO) <ref>{{нмс|url=http://www.meteo.si/uploads/probase/www/climate/table/en/by_location/ljubljana/climate-normals_81-10_Ljubljana_eng.pdf |title=Климатски податоци за 1981-2010 г.|publisher=ARSO |accessdate=2 December 2014 }}</ref> (нормални податоци за 1981−2010 г.) |source 2=Агенција за животна средина на Словенија (ARSO) <ref>{{нмс |url=http://www.meteo.si/met/en/climate/diagrams/ljubljana/ |title=Крајни вредности по години, месеци и денови на избрани метеоролошки параметри за 1948−2011 г.|publisher=ARSO |accessdate=2 December 2014 }}</ref> (извесни крајни вредности за 1948−2013 г.) }} == Градски четврти == [[Податотека:Ljubljana_CetrtneSkupnosti.png|thumb|right|400px|Градски четврти и населби во Градската општина Љубљана]] Градска општина Љубљана има седумнаесет градски четврти: {| cellpadding="5" |- style="vertical-align:top;" | # [[Бежиград]] # [[Центар (Љубљана)|Центар]] # [[Чрнуче]] # [[Дравље]] # [[Головец]] # [[Јарше]] # [[Мосте (Љубљана)|Мосте]] # [[Поље (Љубљана)|Поље]] # [[Посавје (Љубљана)|Посавје]] || || <ol start="10"> <li>[[Рожник]]</li> <li>[[Рудник (Љубљана)|Рудник]]</li> <li>[[Состро]]</li> <li>[[Шентвид]]</li> <li>[[Шишка]]</li> <li>[[Шмарна Гора]]</li> <li>[[Трново (Љубљана)|Трново]]</li> <li>[[Вич (Љубљана)|Вич]]</li> </ol> |} == Стопанство == Љубљана произведува околу 25% од бруто-домашниот производ на Словенија.<ref name="InfoGen"/> Во 2003 година, нивото на активна работна популација е 62%, од кои 64% работат во приватниот сектор и 36% во јавниот сектор.<ref name="InfoGen"/> Во јануари 2007 година, стапката на невработеност изнесувала 6,5% (намалена е од 7,7% од една година порано), во споредба со националниот просек од 8,7%.<ref name="Chomage Ljubljana">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ess.gov.si/eng/UnemplTrends/RegUnemplRO99.htm |title=Registered unemployment rates (%) by regional offices in 2006 and 2007 |accessdate=2008-07-31 |archive-date=2008-09-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080905083517/http://www.ess.gov.si/eng/UnemplTrends/RegUnemplRO99.htm |url-status=dead }}</ref> Индустрија на градот претставува најголем работодавец, особено фармацевтската индустрија, петрохемиската и индустријата за преработка на храна.<ref name="InfoGen"/> Други стопански гранки се банкарството, финансиите, транспортот, градежништвото, трговијата и услуги, како и туризмот. Јавниот сектор обезбедува вработување во образованието, културата, здравството и локалната администрација.<ref name="InfoGen"/> Љубљанската берза (Ljubljanska Borza), која во 2008 година е купена од страна на Виенската берза,<ref name="Bourse Vienne">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.sloveniatimes.com/en/inside.cp2?uid=DCC97754-19B6-64BF-BC26-9760B7F88908&linkid=news&cid=ED4C6575-3589-840B-A072-1B6760015E2E |title=Austrians Buy Ljubljana Stock Exchange |accessdate=2008-07-31 |archive-date=2009-01-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090111114616/http://www.sloveniatimes.com/en/inside.cp2?uid=DCC97754-19B6-64BF-BC26-9760B7F88908&linkid=news&cid=ED4C6575-3589-840B-A072-1B6760015E2E |url-status=dead }}</ref> се занимава со големите словенечки компании. Некои од овие компании имаат свое седиште во главниот град или во неговата близина: на пример, малопродажен синџир „Меркатор“, нафтената компанија „Петрол“ АД и телекомуникацискиот концерн „Телеком Словенија“.<ref name="Bourse Ljubljana">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ljse.si/cgi-bin/jve.cgi?doc=%208373&sid=qaKUUjazRohwRuAP |title=Ljubljanska borza d.d. |accessdate=2008-07-31 |archive-date=2009-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090418064605/http://www.ljse.si/cgi-bin/jve.cgi?doc=%208373&sid=qaKUUjazRohwRuAP |url-status=dead }}</ref> Над 15.000 претпријатија работат во градот, повеќето од нив во терцијарниот сектор.<ref name="Tertiaire Ljubljana">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.wieninternational.at/en/node/4997 |title=Ljubljana: economic center of Slovenia |accessdate=2008-07-31 |archive-date=2008-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080608140330/http://www.wieninternational.at/en/node/4997 |url-status=dead }}</ref> == Култура == === Манифестации === * [[23 април]]: недела на книгата (започнува на Светскиот ден на книгата). Се организираат разни настани, саем/пазар на книгата и др. на [[Конгресен плоштад, Љубљана|Конгресниот плоштад]]; * [[30 април]]/[[1 мај]]: [[Ден на трудот]], прослава на љубљански Рожник со палење на оган во предвечерието (на 30 април); * 2 недела на мај: Поход по [[Пат на другарството и спомените|Патот на другарството и спомените]] кој го обиколува градот и поставен е на местата каде во Втората светска војна градот бил опколен со бодликава жица; * 3 недела на мај: Парада на матурантите од Љубљана; * Во втората половина на октомври: Љубљански маратон.<ref name="maraton">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ljubljanskimaraton.si/index.asp?s=1&p=1&l=sl |title=Официјална стрница на Љубљанскиот маратон |accessdate=2006-12-09 |archive-date=2006-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061209085029/http://www.ljubljanskimaraton.si/index.asp?s=1&p=1&l=sl |url-status=live }}</ref> == Сообраќај == [[Податотека:ZelezniskaPostaja-Ljubljana.JPG|мини|десно|260п|Железничката станица во Љубљана, со автобуси паркирани пред неа.]] Љубљана е во центар на словенечката патна мрежа, која го поврзува градот до сите делови на земјата. Градот, во централниот дел на [[Словенија]], е поврзана на југозапад преку автопат со италијанските градови [[Трст]] и [[Венеција]] и со хрватското пристаниште [[Риека]].<ref name="Michelin">Michelin, ''Slovénie, Croatie, Bosnie-Herzégovine, Serbie, Monténégro, Macédoine'', Cartes et guides n°736, Michelin, Zellik, Belgium, 2007, ISBN 978-2-06-712627-5</ref> На север, со автопат поврзан е со [[Марибор]], [[Грац]] и [[Виена]]. На исток, со автопат поврзан е со [[Загреб]], од каде што може се продолжи кон останатите градови од поранешна [[Југославија]].<ref name="Michelin"/> На северозапад, со автопат поврзан е со [[Клагенфурт]] (односно [[Целовец]]) и [[Салцбург]].<ref name="Michelin"/> Сево ова ја прави Љубљана важна крстосница на Западна и Средна Европа со [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]]. За јавниот превоз во градот одговорно е автобуско претпријатие кое е во сопственост на градот. Во градот функционираат и поголем број на такси служби.<ref name="Taxi">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ljubljana.si/en/ljubljana_az/489/kategorija.html |title=Taxi |accessdate=2008-07-31}}</ref> Градот поседува многу добро уредени патеки за велосипеди, а со оглед на неговата големина велосипедите во голема мерка се користат за превоз од месното население. Велосипеди може и да се изнајмат.<ref name="Transvelo">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ljubljana.si/en/tourist_services/lj-bike/default.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071230031337/http://www.ljubljana.si/en/tourist_services/lj-bike/default.html |archivedate=2007-12-30 |title=Ljubljana Bike |accessdate=2008-07-31 |url-status=live }}</ref> Љубљанската железничка станица е дел од железничката мрежа која ги поврзува [[Германија]] и [[Хрватска]] преку Минхен-Салцбург-Љубљана-Загреб. Друга важна железничка линија е Грац-Виена-Марибор-Љубљана, која ја поврзува [[Австрија]] со [[Словенија]]. Третата важна линија е линијата Џенова-Венеција-Љубљана. Таа ја поврзува Љубљана со [[Италија]]. Со железничка линија Љубљана е поврзана и со [[Будимпешта]].<ref name="Sloveniainfo"/> [[Аеродром Љубљана|Аеродромот во Љубљана]], кој од пред некое време се нарекува [[Јоже Пучник]], ([[ИАТА]] код LJU), сместен на 26 километри на север од градот, има летови до многубројни европски одредишта. Меѓу компаниите што летаат од таму се [[Adria Airways]], [[Air France]], [[Brussels Airlines]], [[EasyJet]] и [[Finnair]].<ref name="Transavion">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.lju-airport.si/eng/airliner.asp?IDD=12&IDM=209|title=Aerodrom Ljubljana, d.d.|accessdate=2008-07-31|archive-date=2008-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080916003831/http://www.lju-airport.si/eng/airliner.asp?IDM=209&IDD=12}}</ref> Меѓу одредишта кои се опслужуваат се [[Амстердам]], [[Атина]], [[Барселона]], [[Белград]], [[Брисел]], [[Будимпешта]], [[Букурешт]], [[Копенхаген]], [[Даблин]], [[Франкфурт]], [[Хелсинки]] , [[Истанбул]], [[Киев]], [[Лондон]], [[Мадрид]], [[Манчестер]], [[Москва]], [[Минхен]], [[Охрид]], [[Париз]], [[Подгорица]], [[Прага]], [[Приштина]], [[Стокхолм]], [[Скопје]], [[Виена]], [[Варшава]], [[Тирана]], [[Тел Авив]] и [[Цирих]].<ref name="Transavion"/> == Спорт == [[Податотека:HalaTivoli-Ljubljana.JPG|thumb|left|260px|Сала Тиволи, Љубљана]] Во Љубљана активни се следните познати спортски клубови за хокеј на мраз: ХД ХС Олимпија, СД Алфа, ХК Славија и ХДД Олимпија Љубљана. Сите тие се натпреваруваат во словенечката хокеарска лига; ХДД Олимпија Љубљана, исто така, учествува и во австриската хокеарска лига.<ref name="Olimpija">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hsolimpija.over.net/|title=Hokejske Selekcije Olimpija|accessdate=2008-07-31|language=sl|archive-date=2008-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20080913172227/http://hsolimpija.over.net/|url-status=dead}}</ref> Познати кошаркарски тимови се: КД Слован, ЖКД Јежица Љубљана и КК Унион Олимпија. Последниот клуб има зелен змеј како своја маскота, а домаќин е во салата Тиволи која има 6000 места за гледачи.<ref name="Tivoli Arena">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.union.olimpija.com/137/141/ |title=Union Olimpija |accessdate=2008-07-31 |language=sl |archive-date=2008-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081011073003/http://www.union.olimpija.com/137/141/ |url-status=dead }}</ref> Фудбалски тимови од градот кои играат во словенечката прва лига се: Интерблок Љубљана<ref name="Tivoli ArenaII"/> и НК Олимпија Љубљана.<ref name="Tivoli ArenaII">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nkinterblock.eu/contents/index/63 |title=NK Interblock |accessdate=2008-07-31 |archive-date=2012-03-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120309015524/http://www.nkinterblock.eu/contents/index/63 |url-status=dead }}</ref> Секоја година, почнувајќи од 1957 година, во периодот од 8 до 10 мај, околу Љубљана се одржува традиционален рекреативен марш По патот на другарството и спомените, а по повод ослободувањето на градот (9 мај 1945 година).<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ukom.gov.si/eng/slovenia/publications/slovenia-news/6446/6468/ |title=Thousands Join Ljubljana Hike |accessdate=2008-11-01 |archive-date=2008-07-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080725103917/http://www.ukom.gov.si/eng/slovenia/publications/slovenia-news/6446/6468/ |url-status=dead }}</ref> Покрај тоа, во последната недела во октомври се одвива Лубљанскиот маратон на кој учествуваат по неколку илјади тркачи секоја година.<ref name="maraton"/> ==Љубљана како мотив во уметноста и во популарната култура== * „Љубљана е болна“ ([[словенечки]]: ''Ljubljana je bulana'') — песна на словенечката [[Панк рок|панк-рок]] група [[Панкрти]].<ref>''Novi val osamdesetih'', City records, CD 000 395, 2005.</ref> == Збратимени градови == Љубљана е збратимена со следните градови: * [[Атина]], [[Грција]], од 2000. * [[Белград]], [[Србија]], од 2003. * [[Братислава]], [[Словачка]], од 1967. * [[Брисел]], [[Белгија]], од 2004. * [[Податотека:Flag of Saxony.svg|20п|Саксонија]] - [[Хемниц]], [[Германија]], од 1966. * [[Ченгду]], [[Кина|Народна Република Кина]], од 1981. * [[Податотека:Flag of Ohio.svg|20п|Охајо]] - [[Кливленд]], [[САД]] * [[Податотека:Flag of North Rhine-Westphalia (state).svg|20п|Северна Рајна-Вестфалија]] - [[Леверкузен]], [[Германија]], од 1979. * [[Мардин]], [[Турција]], од 2003. * [[Москва]], [[Русија]], од 2000. * [[Парма]], [[Италија]], од 1964. * [[Пезаро]], [[Италија]], од 1964. * [[Плоче]], [[Хрватска]], од 1982. * [[Податотека:Flag of Colorado.svg|20п|Колорадо]] - [[Пуебло]], [[САД]], од 1991. * [[Риека]], [[Хрватска]], од 1979. * [[Сараево]], [[Босна и Херцеговина]], од 2002. * [[Суза (Тунис)|Суза]], [[Тунис]], од 1969. * [[Тбилиси]], [[Грузија]], од 1977. * [[Виена]], [[Австрија]], од 1999. * [[Податотека:Flag of Hesse (state).svg|20п|Хесен]] - [[Висбаден]], [[Германија]], од 1977. * [[Загреб]], [[Хрватска]], од 2001. == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == * [http://www.ljubljana.si/ Портал на градот Љубљана] {{sl}} {{en}} * [http://www.visitljubljana.si/ Туристички портал на Љубљана] {{sl}} {{en}} {{de}} {{it}} {{fr}} {{Љубљана}} {{Главни градови во Европа}} {{Главни градови на ЕУ}} {{Градови-херои на СФРЈ}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Љубљана| ]] [[Категорија:Градови во Словенија]] [[Категорија:Главни градови во Европа]] [[Категорија:Градска општина Љубљана]] [[Категорија:Градови-херои на СФРЈ]] cv4896dmr4jzv09yn7kaaz22nidny3q Зоолошка градина Скопје 0 5562 5375377 5373385 2025-06-06T18:27:52Z Bojan9Spasovski 91316 5375377 wikitext text/x-wiki {{Infobox zoo |zoo_name= Зоолошка градина Скопје |logo=Лого на Зоо Скопје.svg |logo_width= 120px |logo_caption= |image=Skopje Zoo 1.jpg |image_caption = Влезот на зоолошката градина |date_opened=1926 |location=[[Градски парк (Скопје)|Градски парк]], [[Скопје]], [[Македонија]] |coordinates={{Coord|42.007078|21.41687|type:landmark_scale:2500|display=inline,title}} |area={{ха|12}} |num_species=85 |num_animals=500 |exhibits= |website=[http://www.zooskopje.com.mk/ zooskopje.com.mk] }} '''Зоолошка градина Скопје''' — [[зоолошка градина]] во [[Скопје]], формирана во [[1926]] г. од страна на тричлена комисија со која раководел д-р [[Станко Караман]]<ref>{{наведена книга|last=Урошевиќ|first=Влада |authorlink= Влада Урошевиќ|title=Скопски раскази|publisher=Мисла|date=1988}}</ref>. Во истата [[1926]] година е предложено денешното место која во тоа време опфаќала 4 [[хектари|хектари]] површина, а градината располагала со скромен број на животни кои претежно биле добиени како подарок. Со решение на [[Собрание на Град Скопје|Градското собрание]] во [[1965]] година и со донесувањето на елаборатот во [[1966]] година за ново урбанистичко решение, Зоолошката градина Скопје го добива денешниот изглед. Денес, градината е сместена на површина од {{ха|12}} и располага со 503 животни, од кои: 261 птица од 36 [[систематика|вида]], 230 [[цицачи]] од 42 вида и 16 [[влекачи]] од 8 вида. Основни дејности на градината се: културна, образовна и научна, а нејзина основна цел е да ги чува, одгледува и презентира живите експонати и истите да ги направи достапни за пошироката јавност. Зоолошката градина е отворена секој ден од 9:00 до 18:00 часот.<ref>{{Cite web|url=https://zaubee.com/biz/skopje-zoo-q4h50pzo|title=Skopje Zoo in Karposh, Skopje |author=|date=1 јули 2022|language=en|access-date=30 април 2023}}</ref> == Поврзано == * [[Природонаучен музеј на Македонија]] * [[Зоолошка градина Битола]] == Наводи == {{наводи}} == Галерија == <gallery> Податотека:Proekt za zgrada vo Zooloskata vo Skopje, 1929.tif|Проектот за изградба на Зоолошката од 1929 година. Податотека:Зоолошка градина Скопје - панорама.jpg|Панорама по влезот на зоолошката Податотека:Зоолошка градина Скопје - бејби зоо.jpg|Бебешката зоолошка Податотека:Зоолошка градина Скопје - едукативен центар.jpg|Едукативниот центар Податотека:Skopje Zoo 2.jpg|[[Нилски коњ]] Податотека:Skopje Zoo 3.jpg|[[Снежен був]] Податотека:Skopje Zoo 4.jpg|[[Камила]] Податотека:Skopje Zoo 5.jpg|[[Магаре]] Податотека:Skopje Zoo 6.jpg|[[Зебра]] Податотека:Giraffe in the Skopje Zoo.JPG|[[Жирафа]] Податотека:Iguana in the Skopje Zoo.JPG|[[Игуана]] Податотека:Brown bear in the Skopje Zoo (2).JPG|[[Кафеава мечка]] Zapisnik za odlukata za podiganje nova zgrada vo Zooloskata vo Skopje, 1930.tif|Записник за одлука за градење нова зграда во Зоолошката градина во Скопје, 1930 </gallery> == Надворешни врски == {{рв|Skopje Zoo}} * [http://www.zooskopje.com.mk/ Страница на Скопската зоолошка градина] {{mk}} {{Скопје-никулец}} [[Категорија:Животни во Зоолошка градина Скопје| ]] [[Категорија:Зоолошки градини во Македонија|Скопје]] [[Категорија:Знаменитости во Скопје]] ip8tj6f2pdana74me2ue229ktzlpmn8 Њујорк (сојузна држава) 0 6162 5375460 5238892 2025-06-07T00:48:37Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375460 wikitext text/x-wiki {{Две други значења|сојузната држава во САД|градот Њујорк|Њујорк (град)|други значења|Њујорк (појаснување)}} {{Инфокутија Држава во САД | изворно име = ''State of New York'' | име = Њујорк | старо име = | знаме = Flag of New York.svg | старо знаме = | печат =Seal of New York.svg | карта = Map_of_USA_NY.svg | прекар = The Empire State ''(Империската држава)'' | мото = [[Excelsior]]<ref>{{Наведена мрежна страница | title = New York State Motto | publisher = New York State Library | url = http://www.nysl.nysed.gov/emblems/motto.htm | accessdate = 2007-11-27 | archive-date = 2007-06-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070608031632/http://www.nysl.nysed.gov/emblems/motto.htm | url-status = dead }}</ref> | главен град = [[Олбани]] | официјални јазици = нема | јазици = | најголем град = [[Њујорк]] | гувернер = [[Ендру Куомо]] | сенатори = [[Чак Шумер]] <br />[[Кристен Гилбренд]] | поштенски кратенки = NY | традиционална кратенка = | површина место = 27 | вкупна површина = 141&nbsp;205 | вода = 13,3 | население место = 3 | 2000 население = 18&nbsp;976&nbsp;457 | густина место = 6 | 2000 густина = 155,18 | влез-ред = 11 | влез-датум = [[26 јули]] [[1788]] | временска зона = [[Источна временска зона (Северна Америка)|Источна]]: [[UTC]]-5/[[Летно време|-4]] | ВЗ1Каде = | временска зона 2 = | ВЗ2Каде = | латитуда = 40° 30′ N до 45° 1′ N | лонгитуда = 71° 51′ W до 79° 46′ W | широчина = 455 | должина = 530 | највисока точка = [[Мерси (планина)|Мерси]]<ref name=usgs>{{Наведена мрежна страница |year=29 април 2005 |url=http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest |title=Надморски височини и растојанија во САД |publisher=Геолошки институт на САД |accessdate=6 ноември 2006 |archive-date=2008-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080601170143/http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest |url-status=dead }}</ref> | највисока височина = 1&nbsp;629 | најниска точка = [[Атлантски Океан]]<ref name=usgs/> | најниска височина = 0 | ISO код = US-NY | веб-сајт = www.ny.gov | белешки = }} '''Њујорк''' ({{lang-en|New York}}) — [[Сојузни држави во САД|сојузна држава]] во североисточниот регион на [[САД]]. Таа е трета по ред најнаселена држава. Се граничи со [[Њу Џерси]] и [[Пенсилванија]] на југ и со [[Конектикат]], [[Масачусетс]] и [[Вермонт]] на исток. Државата по поморска граница се граничи со [[Род Ајленд]], источно од [[Лонг Ајленд]], како и со [[Канада|канадската]] покраина [[Онтарио]] на север и запад и [[Квебек]] на север. Градот [[Њујорк (град)|Њујорк]], со население повеќе од 8.000.000 жители, е најнаселениот град во САД. Познат е според статусот на финансиски, културен, транспортен и производствен центар, па и според неговата историја како порта за имиграција во соединетите држави. Според министерството за трговија на САД, Њујорк е често изборно одредиште на многу странски посетители. И државата и градот биле именувани според „[[Војводата од Јорк]]“ од XVII век, Џејмс Стјуарт, подоцнежниот Џејмс ''II'' и ''VII'' од [[Англија]] и [[Шкотска]]. Во времето кога холандските доселеници се преселувале во регионот, во раните години од XVII век, Њујорк бил населен од групи на американски староседелци како [[Алгонкински народи|Алгонкинци]], [[Ирокези]] и [[Ленапи]]. Во 1609, регионот бил заземен од [[Хенри Хадсон]] за Холанѓаните. [[Тврдина Насау|Тврдината Насау]] била изградена во 1614 во близина на денешниот главен град [[Олбани]]. Набрзо, Холанѓаните се населиле и во [[Нов Амстердам]] и делови од [[Хадсонска Долина|речната долина Хадсон]], основајќи ја колонијата на [[Нова Холандија]]. [[Британци]]те, со анексија, ја презеле колонијата во 1664. Границите на Британската колонија, покраината на Њујорк, биле приближно слични со оние на денешната држава. Околу една третина од сите битки во [[Американска револуционерна војна|Американската револуционерна војна]] се одвивале во Њујорк. Њујорк станалa независна држава на 9 јули 1776, а уставот го донела во 1777. Државата го ратификувала [[Устав на Соединетите Американски Држави|уставот на соединетите држави]] на 26 јули 1788, со што се вброила како единаесетта држава во [[САД|унијата]]. == Историја == [[Податотека:NewYork1777MapRestoredSmall.png|мини|250п|десно|Њујорк во 1777 година]] === XVII век === Во текот на XVII век холандските трговци воспоставиле врска за тргување на кожа со староседелците Ленапи, Ирокези и други кои биле распространети низ колонијата Нова Холандија. Првите пазари од ваков вид биле тврдината Насау (1614, во близина на денешен Олбани), [[Тврдина Оренџ|тврдината Оренџ]] (1624, на реката [[Хадсон (река)|Хадсон]], јужно од денешниот град Олбани, која била поставена во замена на тврдината Насау, а подоцна се развил во населбата Бевервиџек во 1647 и во она што денес е Олбани), [[Тврдина Амстердам|тврдината Амстердам]] (1625, која прераснала во градот Нов Амстердам кој, пак, денес е Њујорк) и Есофис (1653, а сега [[Кингстон, Њујорк|Кингстон]]). Успехот во управувањето на Ренсерлирсвик (1630), кој го опкружувал Олбани и траел сè до средината на XIX век, бил еден од клучните фактори во раните успеси на колонијата. [[Британци]]те ја зазеле колонијата за време на [[Втора англо-холандска војна|вората англо-холандска војна]] и ја управувале како покраината Њујорк. === Американска револуција === [[Синови на слободата|Синовите на слободата]] биле организирани во Њујорк во текот на 1760-тите, во голема мера како одговор на угнетувачкиот „закон за штампата“ одобрен од страна на Британскиот парламент во 1765. Конгресот за истоимениот закон се одржал во градот на 19 октомври, истата година (собир на претставници од [[тринаесет колонии]] кои го поставиле континенталниот конгрес). Конгресот за „законот за штампата“ резултирал со декларација за права и жалби која била првото писмено изразување, од многуте подоцна напишани во декларацијата на САД за независност, од американските претставници. [[Заземање на Форт Тајкондерога|Заземањето на тврдината Тајкондерога]] ги снабдило топовите кои биле потребни за да се присилат Британците на повлекување при [[Опсада на Бостон|Опсадата на Бостон]] во 1775. Њујорк ја прифатил [[Декларација за независност (САД)|декларацијата за независност]] на 9 јули 1776.<ref>{{Наведена мрежна страница |year= |url=http://www.history.com/minisites/fourthofjuly/viewPage?pageId=690 |title=Декларација за независност |publisher=www.history.com |accessdate=10 април 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080409165028/http://www.history.com/minisites/fourthofjuly/viewPage?pageId=690 |archivedate=2008-04-09 |url-status=dead }}</ref> Државниот устав на Њујорк бил составен на [[Уставна конвенција|конвенција]] која се одржала во [[Вајт Плеинс]], Њујорк, на 10 јули 1776. После повтореното одлагање и промените на локацијата, своите подвизи ги завршила во Кингстон, Њујорк, при саботното попладне на 20 април 1777, кога новиот устав изготвен од [[Џон Џеј]] бил усвоен. Истиот не бил доставен до луѓето за ратификација. На 30 јули 1777, [[Џорџ Клинтон]] бил назначен за прв гувернер на Њујорк со канцеларија во Кингстон. Првата поголема битка во Американската револуција, откако била прогласена независноста, се водела во Њујорк на просторот на [[Битката на Лонг Ајленд|Лонг Ајленд]] во август 1776. Британската победа го претворила Њујорк во нивна воена и политичка база при операциите во [[Северна Америка]] за време на конфликтот, а следствено на тоа и центар на вниманието на [[Разузнавачки операции во Американската револуционерна војна|разузнавачките операции]] на генералот [[Џорџ Вашингтон]]. Озогласениот Британски затворенички брод на заливот [[Волбаут (залив)|Волбаут]] усмртил повеќе американски војници при намерно запоставување на истиот, отколку што умреле во сите битки во војната. Првата од двете најголеми Британски армии била фатена од [[Континентална армија|континенталната армија]] во [[битката на Саратога]] во 1777, што влијаело на тоа [[Франција]] да стане сојузник на револуционерите. Во обид да го задржат својот суверенитет и да останат независна нација позиционирана помеѓу новите сојузни држави и Британска северна америка, четири од ирокезиските народи се бореле на страната на Британците, а само Онајдас и нивните бранители Таскарорас се бореле на страната на американците.<ref>{{Наведена книга|title=Поделеноста: Староседелци, дојденци и северната граница на американската револуција|author=Алан Тејлор|publisher=„Knopf“|isbn=978-0679454717|year=2006}}</ref> [[Експедиција Саливан|Експедицијата Саливан]] од 1778 и 1779 уништила приближно 50 Ирокезиски села, присилувајќи многу бегалци да се преселат во Нијагара, која во тоа време била под Британско раководство.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Суливан/Клинтон - итерактивка карта |url=http://www.sullivanclinton.com/mapset/shell.swf |accessdate=30 август 2010}}</ref> Како сојузници на Британците, Ирокезите по војната биле иселени во Канада. Со договорените населби, Британците изгубиле многу староседелски поседи. Поради тоа што Њујорк склучил договор со Ирокезите без конгресионално одобрение, некои од купените земји се предмет на подоцнежни побарувања од поединечни племиња. Повеќе од 20.000 км<sup>2</sup> од поранешната Ирокезиска територија била ставена на продажба по револуционерната војна, што довело до брз развој во горниот дел на Њујорк.<ref>Дејвид В. Чен ''Битката за ирокезиските поседи ескалира'' [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9806E2DF1E3BF935A25756C0A9669C8B63&sec=&spon=&pagewanted=3] „The New York Times“. 16 мај 2000. . Проверено на 11 април 2008.</ref> Според [[Договорот од Париз (1783)|договорот од Париз]], последниот остаток од Британскиот авторитет во поранешните тринаесет колонии (нивните трупи во Њујорк) бил повлечен во 1783, што долго потоа се славело како „ден на евакуацијата“.<ref>{{Наведена мрежна страница |year= |url=http://www.nycgovparks.org/sub_newsroom/daily_plants/daily_plant_main.php?id=19733 |title=Среќен ден на евакуацијата |publisher=Њујоршки оддел за паркови и рекреација |accessdate=12 април 2008}}</ref> По жестока дебата, во која било вклучено објавувањето на сега типичното уставно толкување, [[Федералист Пејперс]] по серија на копии во Њујоршките весници, државата станала единаесеттата која го ратификувала уставот на САД на 26 јули 1788.<ref>{{Наведена мрежна страница |year= |url=http://www.usconstitution.net/rat_ny.html|title=Њујоршката ратификација |publisher=Онлајн устав на САД |accessdate=10 април 2008}}</ref> === XIX век === [[Податотека:Ellis_Island_in_1905.jpg|мини|250п|десно|Островот Елис во 1905]] Транспортот во западен Њујорк бил многу тежок сè додека не биле изградени патни канали во раните години од XIX век. Реките [[Хадсон (река)|Хадсон]] и [[Мохавк (река)|Мохавк]] можело да се следат до централен Њујорк, додека пак, реката [[Сент Лоренс (река)|Сент Лоренс]] можело да се следи до езерото [[Онтарио (езеро)|Онтарио]]. Патот кој водел до [[Големи езера|големите езера]] бил блокиран од [[Нијагарини водопади|Нијагарските Водопади]] и поради тоа патот до западен Њујорк бил целосно земјен. Гувернерот [[Девит Клинтон]] строго се залагал за изградба на канал кој ќе ја поврзува реката Хадсон со езерото [[Ири]], а со тоа и сите други големи езера. Изградбата започнала во 1817 и [[Канал Ири|каналот Ири]] бил завршен во 1825. Овој канал се сметал за инженерско чудо. Преносни бродови патувале нагоре и надолу низ каналот со посетители на нив.<ref name=ErieCanal>{{Наведена мрежна страница|year=|url=http://www.nyscanals.gov/cculture/history/|title=Каналот Ири: Кратка историја|publisher=Канали на Њујорк|accessdate=10 април 2008|archive-date=2010-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20100124145509/http://www.nyscanals.gov/cculture/history/|url-status=dead}}</ref> Каналот овозможил порамнување и услови за трговија во многу области во Њујорк. Тој овозможил градовите со пристаништа на големите езера како што биле [[Бафало (Њујорк)|Бафало]] и [[Рочестер (Њујорк)|Рочестер]] да пораснат во големи размери и многу брзо да просперираат. Исто така, каналот го поврзал развиеното земјоделско производство на средниот запад и пловењето на бродовите до големите езера со пристаништето во Њујорк. === Елис === [[Податотека:Ellis Island immigration footage.ogg|мини|десно|Сцени од имиграционото депо и блиското пристаниште на островот Елис]] [[Елис (остров)|Островот Елис]] било главното пристаниште за имигрантите кои влегувале во САД во доцните години на XIX век. Објектот функционирал од 1 јануари 1892, до 12 ноември 1954. Тој е сопственост на федералната влада и сега е дел од националниот споменик, статуата на слободата, под јурисдикција на службата за национални паркови. Се наоѓа во Њујоршкото пристаниште помеѓу две држави и два града: [[Џерси Сити]], Њу Џерси и Њујорк. Повеќе од 12 милиони имигранти поминале низ островот Елис помеѓу 1892 и 1954. По 1924, кога бил одобрен законот за национални потекла, единствените имигранти кои можеле да поминат од таму биле иселени или луѓе кои побегнале од војната.<ref>''The Brown Quarterly'', [http://brownvboard.org/brwnqurt/04-1/04-1a.htm 4 том, бр. 1 (есен, 2000) – островот Елис/Имиграционен проблем] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090430091234/http://brownvboard.org/brwnqurt/04-1/04-1a.htm |date=2009-04-30 }}</ref> Денес, над 100 милиони Американци можат да трагаат по своето потекло кон имигрантите кои први пристигнале во Америка преку островот. Елис е предмет на пограничниот спор помеѓу државите Њујорк и [[Њу Џерси]]. [[Податотека:Statue_of_Liberty,_NY.jpg|мини|220п|лево|[[Статуа на Слободата|Статуата на слободата]]]] === Статуата на Слободата === [[Статуа на Слободата|Статуата на Слободата]] е поклон од Франција за САД за да се одбележи стогодишнината од програсувањето на Американската независност. Идејата за давање на огромна застапеност на републиканските доблести на прекуокеанската „сестра“ република послужила како фокус на републиканската кауза против други политичари. Статуата на Слободата била доставена до Њујоршкото пристаниште на 28 октомври 1886. [[Остров на Слободата|Островот на Слободата]] бил затворен на [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|11 септември 2001]]. Островот бил повторно отворен во декември, а споменикот на 3 август 2004, но статуата останала затворена сè до летото во 2009. Службата за национални паркови тврди дека статуата не е затворена поради терористичка закана, туку главно поради долга список на регулативни прекршоци вклучувајќи и несоодветни постапки за евакуација. Музејот е отворен за посетителите, но е достапен само ако посетителите имаат „Лозинка за пристап до споменикот“, која е резервација која посетителите мора однапред да ја направат, односно пред да се качат на ферибродот. Дневно се одобрени максимум 3,000 посетители, со вкупно 15,000 посетители дневно на островор. Внатрешноста на статуата останала затворена. == Географија == [[Податотека:New_York_Relief_1-EDIT.jpg|мини|180п|десно|[[Релјеф]]от на Њујорк]] [[Податотека:Hudsonmap.png|мини|150п|десно|Мапа на реките Хадсон и Мохавк]] [[Податотека:LakeEffectSnowBuffalo101206.gif|мини|250п|десно|Снежниот ефект на езерата има голем придонес во вкупното снежно врнење во западен Њујорк]] Њујорк покрива 128.400 км<sup>2</sup> и е рангиран како 27 најголема држава [[Список на држави и територии на САД според површина|според површина]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0108355.html |title=Копнени и земјени површини на САД (2000) |publisher=Infoplease.com |accessdate=11 април 2008}}</ref> [[Апалачија (долина)|Големата долина Апалачија]] доминира во источен Њујорк, додека езерото [[Чамплеин (езеро)|Чамплеин]] е главниот северен дел на долината што, исто така, ја вклучува и реката Хадсон течејќи на југ кон [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]]. Суровите планини Адриондак, со големи предели на дивина, лежат западно од долината. Голем дел од југот на државата се простира на висорамнината [[Алгени (висорамнина)|Алгени]] која се издига од југоисток, па сè до планинскиот венец [[Кетскил (планински венец)|Кетскил]]. Во западниот предел на државата се наоѓа реката [[Алгени (река)|Алгени]] и реките од речните системи на Сускуихена и Делавер. Договорт за басенот на реката [[Делавер (река)|Делавер]], потпишан во 1961 од Њујорк, Њу Џерси, Пенсилванија, [[Делавер]] и федералната влада, го регулира користењето на речниот систем. Највисока точка во Њујорк се наоѓа на планината [[Мерси (планина)|Мерси]] во Адирондак.<ref name=usgs>{{Наведена мрежна страница |year=29 април 2005 |url=http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest |title=Надморски височини и растојанија во САД |publisher=Геолошки институт на САД |accessdate=6 ноември 2006 |archive-date=2008-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080601170143/http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest |url-status=dead }}</ref> Границите на Њујорк имаат допирна точка со две од големите езера, односно езерата [[Ири]] и [[Онтарио (езеро)|Онтарио]] (кои се поврзани преку реката [[Нијагара (река)|Нијагара)]]. Државата се граничи и со: Онтарио и Квебек во Канада, со три држави од [[Нова Англија]] ([[Вермонт]], [[Масачусетс]], [[Конектикат]]), Атлантскиот Океан и две средно атлантски држави, односно [[Њу Џерси]] и [[Пенсилванија]]. Во контраст на убранизираната атмосфера во Њујорк, во големо мнозинство од површината на државата доминираат фарми, шуми, планини и езера. Паркот [[Адриондак (парк)|Адриондак]] во Њујорк е најголемиот државен парк во САД. Поголем е од заедничката површина на „Yellowstone“, „Yosemite“, „Grand Canyon“, „Glacier“ и „Olympic National Parks“.<ref>[http://www.apa.state.ny.us/About_Park/index.html Околу паркот Андриондак] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100310183653/http://www.apa.state.ny.us/About_park/index.html |date=2010-03-10 }}, Паркова агенција на Андриондак. Проверено на 1 јули 2009.</ref> Њујорк го оформил првиот национален парк во САД кај Нијагарските водопади во 1885. Реката Хадсон започнува од езерото Хевн Тирс и тече јужно низ источниот дел на државата без влевање во езерата [[Џорџ (езеро)|Џорџ]] и Чемплејн. Езерото Џорџ се празни во неговиот северен крај, во езерото Чемплејн, чиј северен крај преминува во Канада. Четири од петте административни единици на Њујорксе наоѓаат на три острови: [[Менхетн]], [[Стејтен Ајленд]] и [[Лонг Ајленд]], кој ги вклучува [[Бруклин]] и [[Квинс]] на неговиот западен крај. Неформално, често се употребуваат изразите [[горен Њујорк]] и [[долен Њујорк]] за да се направи разлика помеѓу Њујорк, односно неговата голема метрополитенска област, и остатокот од државата Њујорк. Разграничувањето на овие региони е тема на чести дискусии.<ref>{{Наведена книга | title = Њујоршка енциклопедија | chapter = | page = 1619 | isbn = 9780-8156-08080 | year = 2005 | publisher = „Syracuse University Press“ | editor = Питер Исенстад}}</ref> Неофицијалните и произволно дефинирани региони на горниот дел на Њујорк ја вклучуваат областа [[Јужен Таер]] во која се сместени окрузите кои ја опфаќаат границата со Пенсилванија.<ref>{{Наведена книга | title = Њујоршка енциклопедија | chapter = | page = 1437 | isbn = 9780-8156-08080 | year = 2005 | publisher = „Syracuse University Press“ | editor = Питер Исенстад}}</ref> === Клима === Генерално, Њујорк има [[умерено континентална клима]], иако според [[Кепенова класификација на климата|Кепеновата класификација на климата]] Градот Њујорк има [[суптропска]] [[океанска клима]].<ref name=NYClimate>{{Наведена мрежна страница|url=http://nysc.eas.cornell.edu/climate_of_ny.html|title=Клима на Њујорк|publisher=„New York State Climate Office – Cornell University“|accessdate=10 април 2008}}</ref> Климата во Њујорк е под високо влијание од две континентални воздушни маси: топла и влажна од југозападот и ладна и сува од северозападот. Во поголемиот дел од зимските сезони температурата од -25°, или понска, може да биде очекувана во северните планински предели, а температура од -15°, или пониска, во југозападните и источноцентралните планински предели. Дури и во летниот период времето е студено во пределот на Андриондак, Кетскил и повисоките надморски височини. Областа близу градот Њујорк, Лонг Ајленд и пониските слоеви на долината Хадсон Валеи имаат топли лета, со исклучок на периоди кога се појавува висока и непријатна влажност. Остатокот од државата ужива пријатно топли лета, повремено нарушени со кратки интервали на непогодна клима. Во поголемиот дел од државата летните тепмератури варираат од 25° до 30°. <blockquote><center> {| class="wikitable" "text-align:center;font-size:90%;"| |+ '''Месечни нормални високи и ниски температури за различни градови во Њујорк'''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ustravelweather.com/new-york/|title=Typical High and Low Temperatures For Various New York Cities|publisher=US Travel Weather|accessdate=March 24, 2010|archive-date=2010-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20100313034543/http://www.ustravelweather.com/new-york/|url-status=dead}}</ref> |- |+ '''([[Целзиусов степен|Целзиус]])''' |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:17px;"| Град ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"| ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="Јаруари"| &nbsp;Јан&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="февруари"| &nbsp;Фев&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="Март"| &nbsp;Мар&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="април"|&nbsp; Апр&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="Мај"| &nbsp;Мај&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="јуни"| &nbsp;Јун&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="јули"| &nbsp;Јул&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="август"| &nbsp;Авг&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="септември"| &nbsp;Сеп&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="октомври"| &nbsp;Окт&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="ноември"| &nbsp;Ное&nbsp; ! style="background:#f0f8ff; color:#000;" abbr="декември"| &nbsp;Дек&nbsp; |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:16px;"| [[Олбани]] ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"|мак<br />мин | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| -1<br />-11 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 1<br />-9 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 7<br />-4 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 14<br />2 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 21<br />8 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 26<br />13 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 28<br />16 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 27<br />14 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 22<br />10 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 16<br />4 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 9<br />-1 | style="text-align:center; background:#555fff; color:#000;"| 2<br />-7 |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:16px;"| [[Бигамтон, Њујорк|Бигамтон]] ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"|мак<br />мин | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| -2<br />-9 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| -1<br />-8 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 5<br />-4 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 12<br />2 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 19<br />8 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 23<br />12 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 26<br />15 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 24<br />14 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 20<br />10 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 14<br />4 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 7<br />-1 | style="text-align:center; background:#c5dfe1; color:#000;"| 1<br />-6 |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:16px;"| [[Бафало (Њујорк)|Бафало]] ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"|мак<br />мин | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| -1<br />-8 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 1<br />-7 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 6<br />-3 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 12<br />2 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 19<br />9 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 24<br />14 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 27<br />17 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 26<br />16 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 21<br />12 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 15<br />6 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 8<br />1 | style="text-align:center; background:#0ff; color:#000;"| 2<br />-4 |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:16px;"| [[Лонг Бич, Њујорк|Лонг Ајленд]] ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"|мак<br />мин | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 4<br />-5 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 4<br />-4 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 9<br />-1 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 14<br />4 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 21<br />9 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 25<br />16 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 28<br />19 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 28<br />18 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 24<br />14 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 18<br />7 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 12<br />2 | style="text-align:center; background:#2a8000; color:#000;"| 7<br />-2 |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:16px;"| [[Њујорк (град)|Њујорк]] ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"|мак<br />мин | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 3<br />-3 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 5<br />-2 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 10<br />2 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 16<br />7 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 22<br />12 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 26<br />17 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 29<br />21 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 28<br />20 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 24<br />16 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 18<br />10 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 12<br />5 | style="text-align:center; background:#e34234; color:#000;"| 6<br />0 |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:16px;"| [[Рочестер (Њујорк)|Рочестер]] ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"|мак<br />мин | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| -1<br />-8 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 1<br />-8 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 6<br />-4 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 13<br />2 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 20<br />8 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 25<br />13 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 27<br />16 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 26<br />15 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 22<br />11 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 16<br />5 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 8<br />1 | style="text-align:center; background:#bbb222; color:#000;"| 2<br />-5 |- ! style="background:#f0f8ff; color:#000; height:16px;"| [[Сајракус, Њујорк|Сајракус]] ! style="background:#f0f8ff; color:#000;"|мак<br />мин | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| -1<br />-10 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 1<br />-9 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 6<br />-4 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 13<br />2 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 20<br />8 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 25<br />13 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 28<br />16 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 27<br />15 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 22<br />11 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 16<br />4 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 8<br />0 | style="text-align:center; background:#cd7f32; color:#000;"| 2<br />-6 |} </blockquote> === Државни паркови === [[Податотека:Adirondack_and_Catskill_Parks_Locator.svg|мини|200ш|десно|Најголемите паркови во државата, Андриондак и Кетскил]] Њујорк има голем број на државни паркови и две поголеми шумски области. Паркот Андриондак, отрпилика голем колку државата Вермонт и најголем државен парк во САД, е формиран во 1892 и му била доделена државна уставна заштита во 1894. Помислата која водела кон формирањето на паркот за првпат се појавила во книгата „[[Човекот и природата]]“ на [[Џорџ Перкинс Марш]], објавена во 1864. Марш тврдел дека уништувањето на шумите може да доведе од опустошување на околината. Потенцирајќи на чистењето на некогаш бујните земјишта околу Средоземјето тој велел: „Обработувањето на идеите, утврдени во акции од страна на човекот, го преобрази лицето на земјата во пустелија, скоро како она на месечината“. Паркот [[Кетскил (парк)|Кетскил]] бил заштитен со одобрувањето на закон од 1885<ref name=CatskillPark1>{{Наведена мрежна страница |year= |url=http://www.catskillpark.org/history/history.htm |title=Историја на паркот Кетскил |publisher=www.catskillpark.org |accessdate=11 април 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080705134653/http://www.catskillpark.org/history/history.htm |archivedate=2008-07-05 |url-status=dead }}</ref> во кој било наведено дека неговата површина треба да се конзервира и никогаш да не биде распродадена или дадена под закуп. На неговата зафатност од 2.800 км<sup>2</sup>,<ref name=CatskillPark1/> паркот е живеалиште на [[Северноамерикански рис|северноамериканскиот рис]], [[бизон]]и и многу рибари. Во овој регион живеат и околу 400 црни мечки. === Окрузи === [[Податотека:Окрузи_во_Њујорк.jpg|мини|350п|десно|Окрузи во Њујорк]] [[Податотека:Поголеми_региони_во_Њујорк.jpg|мини|350п|десно|Поголеми региони во Њујорк определени од страна на одделот за економски развој на Њујорк]] {{Главна|Список на окрузи во Њујорк}} Њујорк е поделен на 67 окрузи. === Региони === Њујорк е поделен на единаесет региони од страна на одделот за економски развој.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.visitnewyorkstate.net/regions/ |title=Карта на единаесет региони |publisher=Visitnewyorkstate.net |date= |accessdate=12 октомври 2010 |archive-date=2018-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226112618/http://www.visitnewyorkstate.net/regions/%20 |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" | # Чотауга - Алгени # [[Нијагара Фронтиер]] # [[Фингер Лејкс]] # [[Таусенд Ајлендс]] # [[Централен регион]] # [[Андриондак (планини)|Планините Андриондак]] # [[Кетскил (планински венец)|Планинскиот венец Кетскил]] # [[Хадсонска Долина]] # [[Главна област]] # [[Њујорк (град)]] # [[Лонг Ајленд]] |} Понекогаш, државата Њујорк е делена на осум поголеми региони.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nyeducationjobs.com/Information%20Resources/members_new_york_map.htm|title=Карта на осум региони на Њујорк|last=|first=|date=|work=|publisher=Nyeducationjobs.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20110415202612/http://www.nyeducationjobs.com/Information%20Resources/members_new_york_map.htm|archive-date=2011-04-15|dead-url=|accessdate=|access-date=2 октомври 2014|url-status=dead}}</ref> {| class="wikitable" | * [[Северна држава Њујорк]] * [[Западен Њујорк]] * [[Централен Њујорк]] * [[Главна област]] * [[Јужен предел]] * [[Хадсонска Долина]] * [[Њујорк (град)|Њујорк]] * [[Лонг Ајленд]] |} === Градови === {{Главна|Список на градови во Њујорк}} Во Њујорк има 62 града. Најголемиот град во државата, а воедно и најнаселениот во САД, е Њујорк, кој се состои од пет окрузи: [[Бронкс, Њујорк|Бронкс]], Њујорк ([[Менхетн]]), Квинс, Кингс ([[Бруклин]]) и Ричмонд (островот Стејтен). Њујорке домот на повеќе од две-петини од државното население. На табелата се претставени десетте најголеми градови во Њујорк.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.infoplease.com/ipa/A0108252.html |title=Њујорк: Историја, географија, население и факти за државата|publisher=Infoplease.com |date= |accessdate=2 октомври 2010}}</ref> {| class="wikitable" | # [[Њујорк (град)|Њујорк]] (8,274,527) # [[Бафало (Њујорк)|Бафало]] (279,745) # [[Рочестер (Њујорк)|Рочестер]] (211,091) # [[Јонкерс, Њујорк|Јонкерс]] (196,425) # [[Сајракус, Њујорк|Сајракус]] (141,683) # [[Олбани]] (93,523) # [[Њу Рочил, Њујорк|Њу Рочил]] (72,967) # [[Маунт Вернон, Њујорк|Маунт Вернон]] (67,924) # [[Шенектеди, Њујорк|Шенектеди]] (61,280) # [[Јутика, Њујорк|Јутика]] (59,336) |} Локацијата на овие градови, во рамките на државата, останала позната како место на големи транспортни трговски патишта уште од XIX век, особено каналот Ири и неговите паралелни железници. Групирани како метрополитенски области, на табелата се прикажани дванаесетте најнаселени центри во државата.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.census.gov/population/www/estimates/metro_general/2007/CBSA-EST2007-07.csv | title = Годишни проценки на населението во метрополитенските и микрополитенските области: од 1 април 2000 до 1 јули 2007 (CBSA-EST2007-01) | format = „CSV“ | work = Пресметки на населението - 2007 | publisher = Биро за попис на САД | date = 27 март 2007 | accessdate = 27 март 2007 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080402204232/http://www.census.gov/population/www/estimates/metro_general/2007/CBSA-EST2007-07.csv | archivedate = 2008-04-02 | url-status = dead }}</ref> {| class="wikitable" | # [[Метрополитенска област Њујорк|Њујорк]] (18,815,988 во ЊЈ/[[Њу Џерси|НЏ]]/[[Пенсилванија|ПН]], 12,381,586 во ЊЈ) # [[Метрополитенска област Бафало-Нијагарини водопади|Бафало-Нијагарски водопади]] (1,128,183) # [[Метрополитенска област Рочестер|Рочестер]] (1,030,495) # [[Метрополитенска област Олбани-Шенектеди-Трои|Олбани и главната област]] (853,358) # [[Метрополитенска област Покипси-Њубург-Мидлтаун|Покипси и Хадсоска Долина]] (669,915) # [[Метрополитенска област Сајракус|Сајракус]] (645,293) # [[Метрополитенска област Јутика|Јутика]] (294,862) # [[Метрополитенска област Бингамтон|Бингамтон]] (246,426) # [[Метрополитенска област Кингстон|Кингстон]] (181,860) # [[Метрополитенска област Глин Фолс|Глин Фолс]] (128,886) # [[Метрополитенска област Итака|Итака]] (101,055) # [[Метрополитенска област Елмира|Елмира]] (88,015) |} == Демографија == {{Население низ историјата | source = Податоци од 1910–2010 1790–1900 | url = http://www.census.gov/prod/cen2000/phc-3-34.pdf | title = Њујорк: 2000 (Население и број на домаќинства) |1790 |340120 |1800 |589051 |1810 |959049 |1820 |1372812 |1830 |1918608 |1840 |2428921 |1850 |3097394 |1860 |3880735 |1870 |4382759 |1880 |5082871 |1890 |6003174 |1900 |7268894 |1910 |9113614 |1920 |10385227 |1930 |12588066 |1940 |13479142 |1950 |14830192 |1960 |16782304 |1970 |18236967 |1980 |17558072 |1990 |17990455 |2000 |18976457 |2010 |19378102 }} === Население === [[Податотека:Густина_на_население_(квадратна_милја)_во_Њујорк.jpg|мини|200п|лево|Густина на население во Њујорк (квадратна милја)]] Од 2006, Њујорк е третата најголема држава во САД според бројот на населението, по [[Калифорнија]] и [[Тексас]],<ref>{{нмс |url=http://www.census.gov/Press-Release/www/2006/statepopest_table1.xls |title=Проценки за промените во населението на САД и државите одделно: од 1 јули 2005 до 1 јули 2006 |accessdate=5 јануари 2007 |format=Ексел документ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070311040559/http://www.census.gov/Press-Release/www/2006/statepopest_table1.xls |archivedate=2007-03-11 |url-status=dead }}</ref> со проценето население од 19.541.453 од 1 јули 2009.<ref name=09CenEst>{{Наведена мрежна страница | title = Годишни проценки за населението во САД, регионите, државите и Порторико: од 1 април 2000 до 1 јули 2009 | publisher = Биро за попис на САД | accessdate = 30 декември 2009 | url = http://www.census.gov/popest/states/tables/NST-EST2009-01.csv}}</ref> Ова претставува пораст од 513.481 или 2,7% од последниот попис во 2000,<ref name=census_cum>{{Наведена мрежна страница |title=Кумулативна проценка на компонентите во промените на населението за САД, регионите и државите: од 1 април 2000, до 1 јули 2008 (NST-EST2008-04) |url=http://www.census.gov/popest/states/tables/NST-EST2008-04.csv |author= Биро за попис на САД |authorlink=Биро за попис на САД |date=15 декември 2008 |accessdate=16 јануари 2009 |format=CSV}}</ref> вклучувајќi природен пораст од 803.680 (тоа се 2.072.765 раѓања минус 1.269.085 умирања) и пад од 698.895 луѓе поради миграции надвор од државата.<ref name=census_cum/> Имиграциите надвор од САД придонеле пораст од 879.969 луѓе, а пак миграциите во границите на нацијата придонеле пад од 1.575.864 луѓе.<ref name=census_cum/> И покрај големите отворени и празни површини во државата, населението во Њујорк е претежно урбанистичко со 92% на жители кои живеат во урбани области.<ref>{{Наведена мрежна страница |author=Тимоти С. Паркер |url=http://www.ers.usda.gov/StateFacts/NY.htm |title=Факти за Њујорк: Приход на Њујорк од степенот на развиеност на земјоделството, фарми, образование, население, финанскиски показатели, извоз итн. |publisher=Ers.usda.gov |date=10 октомври 2010 |accessdate=10 февруари 2010 |archive-date=2010-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100321020243/http://www.ers.usda.gov/StateFacts/NY.htm |url-status=dead }}</ref> Њујорк е бавно растечка држава со голема стапка на домашни миграции во други држави. Како и да е, државата е една од главните одредишта за иселениците ширум светот, па според тоа ја има втората најголема стапка на имиграции во САД (по Калифорнија) со 4.2 милиони доселеници, одредено во 2008. Иако и горниот дел на Њујорк е одредиште на голем број имигранти, повеќето од нив се сместуваат околу Њујоркпоради неговата раздвижена економија и космополитенска култура. Центарот на населението во Њујорк е сместен во округот [[Оринџ (Њујорк)|Оринџ]], во градот [[Дирпарк, Њујорк|Дирпарк]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.census.gov/geo/www/cenpop/statecenters.txt|title=Население и центри на населението во државата, 2000|accessdate=5 јануари 2007 |format= текст }}</ref> Њујорк, и неговите осум приградски окрузи (со исклучок на оние во Њу Џерси, Конектикат и Пенсилванија) има население од 13.209.006 или 68,42% од државното население.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?-geo_id=04000US36&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_DP3&-ds_name=DEC_2000_SF3_U|title=DP-3. Профил на избрани економски одлики: 2000, Географска област: Њујорк|accessdate=5 јануари 2007|work=Биро за попис на САД, попис од 2000|archive-date=2020-02-12|archive-url=https://archive.today/20200212043245/http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?-geo_id=04000US36&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_DP3&-ds_name=DEC_2000_SF3_U|url-status=dead}}</ref> === Расна структура и предците во Њујорк === [[Податотека:Жители_со_странско_потекло_во_Њурјок,_поделени_во_окрузи..jpg|мини|200п|лево|Етничка мапа на населението во Њујорк]] Поголемите групи на предци во државата Њујорк се: [[Афроамериканци]] (15,8%), [[Италијанци]] (14,4%), [[Ирци]] (12,9%), [[Германци]] (11,1%) и [[Англичани]] (6%).<ref>[http://awesomeamerica.com/newyork/ Прекрасна Америка: Њујорк]. Проверено на 18 август 2007.</ref> Според една проценка од 2004, 20,4% од населението во Њујорк се родени надвор од државата. Њујорк е домот на најголем број афроамериканско население, а е втор по ред како дом на [[азиски Американци]] во САД. Освен овие поголеми групи на население во Њујорк, тој се смета и како дом на најголем број [[Порториканци]], [[Доминиканци]] и [[Јамајски Американци]] во САД. Во соседството на Њујорк, односно градот [[Харлем, Њујорк|Харлем]] е голем историски главен град на културата за Афроамериканците од потсахарско потекло, а [[Бедфорд Стајвесент, Њујорк|Бедфорд Стајвесент]] е град со најголем број Афроамериканци во САД. Квинс, исто така во Њујорк, е дом на најголемиот број азиски Американци во САД, а воедно и по население најразновидниот округ во САД. Вториот дом на азиските Американци е [[Чајнатаун, Менхетн]]. Квинс е, исто така, и дом на најголемото население во САД од пределот на [[Анди]]те ([[Колумбијци]], [[Еквадорци]], [[Перуанци]] и [[Боливијанци]]). Во пописот од 2000, италијанските Американци се покажале како најголема група на предци на островот Стејтен и на Лонг Ајленд, а веднаш зад нив се наоѓаат ирските Американци. Олбeни и југоисточниот централен Њујорк имаат, исто така, голем број на ирски и италијански американски доселеници. Во [[Бафало, Њујорк|Бафало]] и западен Њујорк, германските Американци се најголема доселеничка група, а во северните предели на државата тоа се француските [[Канаѓани]]. Американците со англиско потекло се присутни низ цел горен Њујорк. 6,5% од населението во Њујорк е под пет годиншна возраст, 24,7% под 18 години и 12,9% имаат 65 и над 65 години. Жените во Њујорк сочинуваат 51,8% од вклупното население. Според пописот во САД од 2000, 13,61% од населението од пет годишна возраст и постаро дома зборува [[Шпански јазик|шпански]], додека 2,04% зборува [[Кинески јазик|кинески]], 1,65% [[Италијански јазик|италијански]] и 1,23% [[Руски јазик|руски]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mla.org/map_data_results&state_id=36&mode=state_tops |title=Центар за јазични податоци |publisher=Mla.org |date=27 јули 2007 |accessdate=2 јули 2010}}</ref> === Религија === Католиците сочинуваат повеќе од 40% од населението во Њујорк,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gc.cuny.edu/faculty/research_briefs/aris/key_findings.htm|title=Американски религиозни убедувања|accessdate=5 јануари 2007|author=Проф. Д-р Игон Маер|author2=Проф. Д-р Бери Космин и Проф. д-р Ариела Кејсар.|year=2001|publisher=„The City University of New York“|archive-date=2007-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20070320221156/http://www.gc.cuny.edu/faculty/research_briefs/aris/key_findings.htm|url-status=dead}}</ref> протестантите 30%, евреите 8,4%, муслиманите 3,5%, будистите 1% и 13% од населението тврди дека нема никаква верска припадност.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.thearda.com/mapsReports/reports/state/36_2000.asp |title=Архивирани податоци на религиозната асоцијација |publisher=Thearda.com |date= |accessdate=2 октомври 2010 |archive-date=2009-05-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090522045113/http://www.thearda.com/mapsReports/reports/state/36_2000.asp |url-status=dead }}</ref> == Стопанство == {{Главна|Економија на Њујорк}} [[Податотека:Presidential dollar coin reverse.png|100п|лево]] [[Податотека:NYC_NYSE.jpg|мини|250п|десно|Њујоршката берза, најголемата берза во светот]] [[Податотека:New_York_quarter,_reverse_side,_2001.jpg|100п|лево]] [[Податотека:ChryslerBuildingMidtownManhattanNewYorkCity.jpg|мини|250п|десно|Мидтаун Менхетн во Њујорк , најголемиот деловен реон во САД]] [[Податотека:BrunswickAutumn.JPG|мини|250п|десно|Млекарница во Бранзвик]] [[Бруто-домашен производ|Бруто-домашниот производ]] на Њујорк во 2007 изнесувал 1,1 трилиони американски долари, зафаќајќи го третото место во САД после Калифорнија и Тексас.<ref name="bureaueconomic">{{наведени вести|url=http://www.bea.gov/bea/newsrel/gspnewsrelease.htm|title=Бруто-домашен производ по држава, 2005|author=Оддел за економски анализи|first=|date=26 август 2006|work=|accessdate=2007-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20080513024340/http://www.bea.gov/bea/newsrel/gspnewsrelease.htm|archive-date=2008-05-13|dead-url=|url-status=dead}}</ref> Доколку Њујорк е независна држава, би се рангирала на 16-то место со својата економска моќ, односно веднаш зад [[Турција]]. БДП по глава на жител, во 2007, изнесувал 46.364 долари, со што Њујорк го зафаќал шестото место во САД и осмото во светот, по [[Ирска]]. Производите во земјоделството на Њујорк ги сочинуваат: млекото, добитокот, зеленчукот и јаболките. Индустријата во Њујорк е сочинета од печатење и издавање, научни инструменти, електрична опрема, машинерија, хемиски производи и туризам. Њујорк извезува голем број на различни производи како прехранбени производи, мебел, минерали, компјутери и електроника, обликувани дијаманти и абтомобилски делови. Во 2007, државата извела стока во вредност од 71.1 милијарда долари во петте најголеми увозници на овие производи, односно Канада (15 милијарди долари), [[ОК|Обединетото Кралство]] (6 милијарди долари), [[Швајцарија]] (5.9 милијарди долари), [[Израел]] (4.9 милијарди долари) и [[Хонгконг]] (3.4 милијарди долари). Њујорк најмногу увезува нафта, злато, алуминиум, природен гас, електрицитет, необликувани дијаманти и дрво. Канада е многу важен економски партнер на државата. 21% од вкупниот извоз низ целиот свет во 2007 е извезен во Канада. Туризмот на северот е, исто така, голем дел од придонесите на Канада, нејзините жители во 2004 потрошиле 487 милиони американски долари при посета на државата. Њујорк е водечки центар во САД за банкарство, финансии и комуникации и е локација на [[Њујоршка берза|Њујоршката берза]], најголемата банка во светот на доларксата валута. Многу од меѓународните корпорации се сместени токму во овој град. Државата, исто така, има голем производствен сектор кој вклучува печатење и производство на облека, крзно, железничка опрема и автобуси. Могу од овие индустрии се сместени во горниот дел на Њујорк. Олбани и Хадсонска Долина се најголемите центри за произвоство на микрочипови и нанотехнологија, додека областа Рочестер е сконцентрирана на фотографска опрема. Њујорк е голем земјоделски производител, рангирајќи се меѓу првите пет држави во производство на земјоделски производи како зелка, јаболки, млечни производи, цреши, компир, кромид, [[јаворов слад]] и многу други. Државата е најголем производител на зелка во соединетите држави. Околу четвртина од земјата на Њујорк е зафатена од фарми кои во 2001 произвеле земјоделски производи во износ од 3.4 милијарди американски долари. Јужниот брег на езерото Онтарио дава одличен склоп на почва и микроклима за овоштарници за јаболка, цреши, сливи, круши и праски. Њујорк е третиот најголем производител на грозје во нацијата, позади Калифорнија, и втор најголем квантитативен производител на вино. Јужниот брег на езерото Ири е преполн со лозарства, а на полустровот Норт Форк од Лонг Ајленд, винариите и производството на вино почнало да се развива во последните три децении на XX век. Во 2004, грозјето и виното во Њујорк придонеле 6 милијарди американски долари во државната економија. Државата има вкупно 120 км<sup>2</sup> земјиште со лозја, 212 винарии и произвела 200 милиони шишиња вино во 2004. Во јануари 2010, невработеноста во државата била 8,8%.<ref>[http://www.bls.gov/lau/ Bls.gov]; Локални статистики за невработеност</ref> == Сообраќај == {{Главна|Транспортот во Њујорк}} [[Податотека:NYS_Thruway_Sign.svg|80п|лево]] [[Податотека:New_York_plate_04-2010.png|мини|200п|десно|Регистарската таблица воведена во 2010 за патничките возила регистрирани во Њујорк]] Њујорк има една од најголемите и најстарите транспортни инфраструктури во САД. Експанзијата на населението, генерално била проследена со потребата од водени патишта, најпрво на реката Хадсон, а потоа и каналот Ири. Денес, железниците и државните наплатни автопати ја следат генерално истата рута. Одделот за транспор на Њујорк е често критикуван за начинот на кој тие ги одржуваат државните патишта во одредени области и за фактот дека патарините, собрани заедно, на автопатите ја надминале нивната стандардна намена. До 2006, патарините наплаќале на државните платежни автопати сè до градот Бафало. Тие биле отфрлени од употреба при крајот на 2006 за време на кампањата за избор на гувернер (и двајцата кандидати се залагале за нивно отстранување). Во познатото метро во Њујорк четири приградски желзнички системи влегуваат и го напуштаат градот: „Long Island Rail Road“, „Metro-North Railroad“, „Port Authority“, „Trans-Hudson“ и пет железнички линии од Њу Џерси. Многу други градови имаат урбанистички и регионални јавни превози. Одделот за моторни возила на Њујорк („ОМВН“) е владина агенција одговорна за регистрирање и контрола на автомобилите и други моторни возила како и за издавање на возачки дозволи во државата. Во 2008, „ОМВН“ имал 11.284.546 лиценцирани возачи<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nydmv.state.ny.us/Statistics/statli08.htm |title=Њујорк - статистики - лиценцирани возачи, 2008 |publisher=Nydmv.state.ny.us |date= |accessdate=2 јули 2010 |archive-date=2011-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110526185701/http://www.nydmv.state.ny.us/Statistics/statli08.htm |url-status=dead }}</ref> и 10.697.644 регистрирани возила.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nydmv.state.ny.us/Statistics/regin08.htm |title=Њујорк - статистики - регистрирани возила, 2008 |publisher=Nydmv.state.ny.us |date= |accessdate=2 јули 2010 |archive-date=2011-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110526185831/http://www.nydmv.state.ny.us/Statistics/regin08.htm |url-status=dead }}</ref> Сите возила на бензин во Њујорк мораат да одат секои 12 месеци на контрола за емисија на штетни гасови. Секоја година, возилата во Њујорк мораат да бидат однесени на безбедносна проверка. == Влада и политика == [[Податотека:NYSCapitolPanorama.jpg|мини|300п|лево|Собранието на Њујорк во Олбани]] Според моменталниот устав (усвоен во 1938), Њујорк е управуван од истите три гранки со кои се управува во сите [[Сојузни држави во САД|педесет држави во САД]]: [[Извршна власт|извршната власт]], вклучувајќи го гувернерот на Њујорк и останатите независно избрани уставни службеници; [[Законодавна власт|законодавната власт]], вклучувајќи го дводомното државно законодавство на Њујорк (сенатот и собранието); и [[Судска власт|судската власт]], вклучувајќи го највисокиот државен суд, [[Апелационен суд на Њујорк|апелациониот суд на Њујорк]], и пониските судови. Државата има два сенатори во [[Сенат на Соединетите Американски Држави|сенатот на САД]], 29 членови во [[Претставнички дом на Соединетите Американски Држави|претсавничкиот дом на САД]] и 31 гласач во националниот избор на претседател (пад од 41-от гласач во текот на 1940-тите). [[Собрание на Њурјорк|Собранието на Њујорк]] се наоѓа во Олбани. Државните управувачки единици се поделени во 62 окрузи. Њујорк има повеќе од 4.200 локални самоуправи. Околу 52% од сите приходи од локалните самоуправи на државата се собираат од Њујорк, која е најголемата општинска област во САД.<ref>{{наведени вести|title=2006 Годишен извештај за локални самоуправи|author=„Office of the New York State Comptroller“|date=ноември 2006|url=http://www.osc.state.ny.us/localgov/datanstat/annreport/06annreport.pdf|accessdate=2006-11-14|format=PDF}}</ref> Државата има силен дисбаланс од плаќањата на федералната влада. Њујорк добива 82 центи од секој 1 долар од даноци пратен во федералната влада во Вашингтон.<ref>{{наведени вести|title=Фер поделба на државниот буџет:Дали Олбани со Њујорк плаќаат фер?|author=Оддел за финансии на Њујорк|date=11 март 2005|url=http://webdocs.nyccouncil.info/attachments/65379.htm?CFID=232457&CFTOKEN=33008944|accessdate=19 јули 2006}}</ref> Њујорк е рангирана во близина на дното, односно на 42 место, во федерални трошоци за данок по еден долар.<ref>{{Наведена мрежна страница |year= |url=http://www.taxfoundation.org/research/show/266.html |title=Федерални трошоци по долар за секоја држава посебно FY2005 |publisher=„Tax Foundation“ |accessdate=12 април 2008 }}</ref> Законскиот систем на Њујорк се заснова на англиското обичајно право. === Сојузна застапеност === [[Податотека:Andrew_Cuomo_by_Pat_Arnow_cropped.jpeg|мини|200п|десно|Ендру Куомо, актуелниот гувернер на Њујорк]] По пописот во 2000 и поделбата на изборите во 2002, државата има 29 членови во претставничкиот дом на САД и два сенатори во сенатот на САД. На државата ќе и бидат одземени две седишта во претставничкиот дом во 2013 поради падот на стапката на раст на населението.<ref name="reybn">Џеј Реј (22 декември 2010). [https://web.archive.org/web/20101226010122/http://www.buffalonews.com/city/article290808.ece Бавниот раст на Њујорк ќе значи губење на две места во претставничкиот дом]. „The Buffalo News“. Проверено на 22 декември 2010.</ref> Њујорк има 31 гласач при националниот претседателски избор. Во сенатот на САД, Њујорк е претставуван од [[Чак Шумер]] и [[Кристен Гилбренд]], а според бројот на ченовите во претставничкиот дом се наоѓа на трето место, после Калифорнија со 53 и Тескас со 32. === Смртна казна === Смртната казна била повторно воведена во 1995 под [[Џорџ Патаки|администрацијата на Патаки]], но статутот бил прогласен за неуставен во 2004 кога апелациониот суд на Њујорк со „People v.LaValle“ пресуди дека државниот устав е прекршен. Во 2007, реченицата со која се наложувала срмт на осуденикот била променета во доживотен затвор. Од 1963 во Њујорк не било одобрено ниедно погубување. И по напорите што ги вложила законодавната власт на Њујорк, статутот повеќе не го добил старото значење, иако одредени кривични дела кои спаѓаат под надлежност на сојузната влада се предмет на федералната смртна казна.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://users.bestweb.net/~rg/execution/NEW%20YORK.htm|title=Погубувања во Њујорк|date=25 октомври 2005|accessdate=9 април 2009|author=Роб Галагер|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080528081537/http://users.bestweb.net/~rg/execution/NEW%20YORK.htm|archivedate=2008-05-28|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.nypost.com/seven/07242008/news/regionalnews/gov_pulls_switch_on_death_cell_121295.htm|title=Владата ја промени одлуката за смртоносната ќелија|date=24 јули 2008|publisher=„New York Post“|author=Брендан Скот|accessdate=9 април 2009|archive-date=2009-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20090313012416/http://www.nypost.com/seven/07242008/news/regionalnews/gov_pulls_switch_on_death_cell_121295.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|author=Мајкл Пауел|title=Во Њујорк, законодавците гласаат за спречување при повторн воведување на смртна казна|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A47871-2005Apr12.html|publisher=„The Washington Post“|date=13 април 2005|accessdate=11 април 2008}}</ref> === Политика === {{Главна|Политика во Њујорк}} Во последните неколку децении, Њујорк генерално ги поддржувал кандидатите на [[Демократска партија на САД|демократската партија]] при националните избори. Демократскиот претседателски кандидат [[Барак Обама]] победил во Њујорк со 25 процентни бодови во 2008, поголем процент од [[Џон Кери]] во 2004. Њујорке голема демократска тврдина со либерална политика. И многу од другите убранистички области како Олбани, Бафало, Рочестер и [[Сајракус, Њујорк|Сајракус]] се, исто така, демократски насочени. Руралните средини во горен Њујорк се генерално поконзервативни за разлика од градовите и имаат тенденција кон избирање на [[Републиканска партија (САД)|републиканците]].<ref>{{наведени вести|title=Изборен преглед од 2006: Топ поштенски кодови|author=Opensecrets.org|date=16 мај 2005|url=http://www.opensecrets.org/bigpicture/topzips.asp?cycle=2004|accessdate=19 јули 2006|archive-date=2006-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20060302012922/https://www.opensecrets.org/bigpicture/topzips.asp?cycle=2004|url-status=dead}}</ref> == Образование == {{Главна|Образование во Њујорк}} [[Податотека:SUNYAdminBuildingAlbany.jpg|мини|200п|десно|Административната зграда на Њујоршкиот државен универзитет во [[Олбани]]]] Државниот универзитет на Њујорк ги надгледува сите основни и средни училишта во државата, додека одделот за образование на Њујорк го контролира системот на јавни училишта во Њујорк. Сите колеџи и јавни универзитети ширум државата се на „Државниот Универзитет на Њујорк“ (ДУН). Градскиот универзитет на Њујорк е јавен универзитетски систем за Њујорк. Системот на ДУН е составен од 64 општествени колеџи, технички колеџи, додиполомски колеџи и универзитети. Четирите универзитетски центри се „University at Albany“, „Binghamton University“, „University at Buffalo“, „Stony Brook University“. И покрај овие, во Њујорк има многу престижни приватни универзитети, вклучувајќи ја и најстарата католичка институција на североистокот, „Fordham University“. Њујорк е единствената држава која има повеќе од едно атлетско училиште од групата на универзитети „Ivy League“, а тоа се „Columbia University“ и „Cornell University“. „West Point“, воената академија на [[Армија на САД|американската армија]], е сместена јужно од [[Њубург, Њујорк|Њубург]]. Во текот на учебната година 2007/2008, Њујорк потрошил повеќе пари од сите други држави при вложувањето по глава на ученик.<ref>{{наведени вести |title=Њујорк во водство по трошоци за образование |last=Томас |first=Скот |publisher=„American City Business Journals, Inc“ |work=„The Business Review“ |date=28 јуни 2010|accessdate=29 јуни 2010 |url=http://albany.bizjournals.com/albany/stories/2010/06/28/daily2.html}}</ref> == Спорт == {{Главна|Спорт во Њујорк}} Во [[Лејк Плесид, Њујорк]] биле одржани [[Зимски олимписки игри|Зимските олимписки игри]] во 1980, игрите познати по [[хокеј]]скиот натпревар помеѓу [[САД]] и [[Сојуз на Советските Социјалистички Републики|СССР]] наречен „чудото на мраз“ во кој група на американски студенти го поразиле светски високо рангираниот советската хокеарска репрезентација со 4:3 и продолжиле во финалето против [[Финска]]. Лејк Плесид, исто така, бил домаќин и на Зимските олимписки игри од 1932. Заедно со [[Сент Моритз, Швајцарија]], и [[Инсбрук, Австрија]], е едно од трите места каде што двапати биде одржани Зимските олимписки игри. Њујорк е дом на еден од тимовите во [[Национална фудбалска лига (NFL)|националната фудбалска лига]], „Buffalo Bills“. Исто така, „New York Giants“ и „New York Jets“ ја претставуваат Њујоркшката метрополитенска област и биле претходно сместени во Њујорк, а нивните натпревари ги одржуваат во „New Meadowlands Stadium“ сместен во Источен Рутерфорд, Њу Џерси. Овој садион ќе биде домаќин на [[Супер Боул]] во 2014. Во неколкуте предлози за нов фудбалски стадион на „New York Jest“ постоеле многу контроверзи. Сопствениците на овој тим биле подготвени да ја поделат сметката од 1.5 милјарди доалари за изградбата на новиот стадион во железничките дворови во Вест Сајд, Менхетн, но предлогот никогаш не бил реализиран. Њујорк има и два тима во [[Главна бејзбол лига|главната бејзбол лига]], „New York Yankees“ (основан во Бронск) и „New York Mets“ (основан во Квинс). Њујорк е, исто така, и дом на два тима од [[Национална хокеарска лига|Националната хокеарска лига]], „New York Rangers“ во Менхетн, „New York Islanders“ во Лонг Ајленд и „Buffalo Sabers“ во Бафало. Тимот „New York Knicks“ во [[Менхетн]] игра во [[Национална кошаркарска асоцијација|националната кошаркарска асоцијација]]. Има голем број на тимови кои играат во помалите лиги, а се сместени во подрачјето на Њујорк, како на пример „Long Island Ducks“. == Наводи == {{reflist|2}} == Надворешни врски == '''Влада''' * [http://www.ny.gov/ Мрежно место на државната влада] * [http://www.governor.ny.gov Гувернер] * [http://www.nysenate.gov/front Државен сенат на Њурјорк] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110811200332/http://www.nysenate.gov/front |date=2011-08-11 }} * [http://assembly.state.ny.us/ Собрание на Њурјок] * [http://www.courts.state.ny.us/ Судски систем на Њујорк] * [http://www.dos.state.ny.us/info/constitution.htm Устав на Њујорк] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100723110017/http://www.dos.state.ny.us/info/constitution.htm |date=2010-07-23 }} '''Туризам и рекреација''' * [http://www.iloveny.com/ I ♥ New York] * [http://nysparks.state.ny.us/ Њујоршка канцеларија за паркови, рекреација и историска заштита] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140121002756/http://nysparks.state.ny.us/ |date=2014-01-21 }} '''Култура и историја''' * [http://www.nysha.org/ Историско здужение на Њујорк] * [http://www.oce.nysed.gov/ctl/index.htm Културно-образовен центар на Њујорк] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110818152504/http://www.oce.nysed.gov/ctl/index.htm |date=2011-08-18 }} * [http://www.loc.gov/rr/program/bib/states/newyork/ Државен водич на Њујорк од библиотеката на конгресот] * [http://www.karalahana.com/fotograflar/thumbnails.php?album=66 Над 350 слики од стариот Њујорк (1890 - 1990)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110307024214/http://www.karalahana.com/fotograflar/thumbnails.php?album=66 |date=2011-03-07 }} '''Мапи и демографија''' * [http://www.usgs.gov/state/state.asp?State=NY Географски ресурси на Њујорк] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100628055804/http://www.usgs.gov/state/state.asp?State=NY |date=2010-06-28 }} * [http://nysc.eas.cornell.edu/ Државена канцеларија за климата во Њујорк] * [http://www.ers.usda.gov/statefacts/ny.htm Лист со факти за државата Њујорк] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100321020243/http://www.ers.usda.gov/StateFacts/NY.htm |date=2010-03-21 }} * [http://www2.census.gov/census_2000/datasets/demographic_profile/New_York/2kh36.pdf 2000 Попис на населението и домовите во Њујорк], [[Биро за попис на САД]] {{Политичка поделба на САД}} {{coord|43|N|75|W|type:state|display=title}} {{Избрана}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Њујорк (држава)| ]] [[Категорија:Сојузни држави на САД]] [[Категорија:Поранешни колонии на Британија]] 4ubecksr0ux0uc70nxu67feooj2uhyn Општина Пехчево 0 8456 5375455 5301550 2025-06-07T00:10:52Z 185.100.245.45 Податоците беа застарени, пишуваше за локалните избори од 2017 а поминаа и локалните избори 2021, па градоначалникот се има променето. 5375455 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> | name = Општина Пехчево | settlement_type = [[Општини во Македонија|Општина]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_flag = Flag of Pehčevo Municipality, North Macedonia.svg | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = Coat of arms of Pehčevo Municipality.svg | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = {{Македонија општини OSM map}} | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[Список на држави во светот|Држава]] | subdivision_name = [[Македонија]] | subdivision_type1 = [[Региони во Македонија|Регион]] | subdivision_name1 = [[Источен Регион|Источен]] | established_title = Година кога е основана | established_date = 1913 (во рамки на [[Кралство Србија]]), 1996 | seat = [[Пехчево]] | parts_type = Населени места | parts_style = 7 | p1 = [[Пехчево]] и селата: [[Негрево]], [[Панчарево]], [[Робово (Пехчевско)|Робово]], [[Спиково]], [[Умлена]], [[Црник]] и [[Чифлик (Пехчевско)|Чифлик]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = Градоначалник | leader_name = [[Александар Китански]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 208,2 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_water_percent = | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="попис2021">{{наведена мрежна страница|url=https://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=146|title=Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Северна Македонија, 2021 - прв сет на податоци|publisher=[[Државен завод за статистика на Македонија]]|language=македонски|accessdate=30 март 2022}}</ref> | population_total = 3983 | population_as_of = 2021 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] | utc_offset1 = +01:00 | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] | utc_offset1_DST = +02:00 | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = [[Повикувачки броеви во Македонија|Повикувачки број]] | area_code = +033 | iso_code = | blank_name = [[Автомобилски регистарски таблички во Македонија|Регистарски таблички]] | blank_info = PE | website = {{URL|https://pehcevo.gov.mk/}} | footnotes = }} [[File:Pehčevo Municipality.svg|thumb|right|245px|Карта на Општина Пехчево со селските атари.]] [[File:Ethnic groups of Pehčevo Municipality.svg|thumb|right|245px|Демографска карта на Општина Пехчево со селските атари.]] '''Општина Пехчево''' — [[Општини во Македонија|општина]] во [[Малешевија]]та, [[Источна Македонија]]. Седиште на општината е [[Градови во Македонија|градот]] [[Пехчево]]. == Географска положба == Во Источниот дел на Република Македонија, во Малешевската котлина т.е во нејзиниот североисточен дел, на границата со Р. Бугарија се наоѓа општина Пехчево. Општината со нејзината поширока околина се наоѓа помеѓу 41˚ 41˚ и 41˚ 51 ˚ северна географска ширина и 22˚ 47˚ и 23˚ 03˚ источна географска должина, со средна надморска висина од 1000 метри. Се наоѓа во крајниот источен дел на државата, покрај самата граница со Бугарија. Всушност најисточната точка на општината кај врвот Ченгино Кале (1745 м) е најисточна точка и на Република Македонија. Инаку, општината Пехчево е сместена на возвишението (превалот) помеѓу Беровската и Делчевска Котлина, на надморска височина од околу 700 до 1932 метри. На запад е заградена со ниската планина [[Бејаз Тепе]] (1348 м), а на исток со [[Влаина]] ([[Кадиица]], 1932 м) која е втора по височина во источниот дел на Македонија (веднаш зад Осоговски Планини, 2252 м). На југоисток пак е заградена со највисокиот дел на Малешевски Планини (Џами Тепе, 1803 м). Административно, општината Пехчево граничи со општината Берово на југ и општината Делчево на север, а на исток со општината Симитли во Бугарија. На површина од {{км2|206,88}} живеат 5.517 жители од кои поголемиот дел во општинскиот центар Пехчево (3.237 жители) а останатиот дел во другите шест селски населби: Негрево (170 жители), Чифлик (362 жители), Умлена (391 жител), Робово (470 жители), Црник (752 жители) и Панчарево (467 жители), кои спаѓаат во категоријата ридско-планински села. == Историја == Вгнездена како во кошничка , на крајниот исток од Мекедонија пулсира малата живописна Општина Пехчево. Административен центар е гратчето Пехчево, распослано на двата брега на Пехчевска река, на надморска височина од 1000 метри, под падините на планината Влаина, опколено со големи и длабоки борови шуми, студени потоци и чист планински воздух. Иако мало, ова гратче има долга и богата историја. Археолошките артефакти говорат дека на овие простори постоела населба уште во римско време во која се топела [[железна руда]] која се експлоатирала од Буковик. Според жителите, гратчето топонимот го должи токму на тие печки, односно пешчи. Во средновековието населбата била важен стопански и административен центар. Во околината на Пехчево има траги од населби од антиката и средниот век. Во месноста Градиште или Манастириште на десниот брег на Брегалница има остатоци од римско населба. Во подножјето на Буковик во месноста Рудиште или Раковец на три километри источно од Пехчево, исто така има остатоци од големо античко и средновековна рударски населба. Во Буковик има остатоци од уште една населба од доцната антика, а во месноста Во реката - остатоци од рудник од истиот период. Во месноста населба на север од Пехчево има касно-античко село, а во кај Спиково на 4 километри источно од градот - остатоци од старохристијанска црква. ===Населени места === Општината има 8 населени места, од кои едно е градско населено место. Градот Пехчево е единственото градско подрачје во општината. Едно од нив ([[Спиково]]) било отпишано од 1967 г. но повторно населено со постојано население и признаено во 2014 г.<ref name="Глобус">{{нмс|url=http://www.globusmagazin.com.mk/?ItemID=CB90FF6F32412B4D9EE60971153BFBB7|title=Глобус|date=23 септември 2014|publisher=Глобус|accessdate=16 December 2017|archive-date=2014-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20140923084157/http://www.globusmagazin.com.mk/?ItemID=CB90FF6F32412B4D9EE60971153BFBB7|url-status=dead}}</ref><ref name="ДЗС">{{наведена мрежна страница|url=http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Naselenie__ProcenkiNaselenie/126_Popis_Ops_NasPolStar3112_mk.px/table/tableViewLayout2/?rxid=46ee0f64-2992-4b45-a2d9-cb4e5f7ec5ef|title=Население во Република Македонија на 31.12 по специфични возрасни групи, по пол, по општини, по години|publisher=[[Државен завод за статистика на Република Македонија]]|language=македонски|accessdate=2 мај 2018}}{{Мртва_врска|date=May 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> {| class="wikitable" |+ !Бр. !Место !Население (2002)<ref>[http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf Попис во Македонија 2002]</ref> |- |1 |'''[[Пехчево]]''' |3.237 |- |2 |[[Црник]] |707 |- |3 |[[Робово (Пехчевско)|Робово]] |476 |- |4 |[[Панчарево]] |375 |- |5 |[[Умлена]] |354 |- |6 |[[Чифлик]] |321 |- |7 |[[Негрево]] |97 |- |8 |[[Спиково]] |? |} {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Вероисповед''' | '''Вкупно''' |- | [[Православието во Македонија|православни]] | '''4.757''' |- | [[Исламот во Македонија|муслимани]] | 702 |- | [[Католицизмот во Македонија|католици]] | 0 |- | [[Протестантството во Македонија|протестанти]] | 0 |- | останати | 58 |- |} {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Јазик''' | '''Вкупно''' |- |[[Македонски јазик|македонски]] | '''4.850''' |- |[[Албански јазик|албански]] | 0 |- |[[Турски јазик|турски]] | 299 |- |[[Ромски јазик|ромски]] | 340 |- |[[Влашки јазик|влашки]] | 0 |- |[[Српски јазик|српски]] | 13 |- |[[Босански јазик|бошњачки]] | 0 |- | останати | 15 |- |} == Стопанство == == Демографија == Според пописот од 2002 година 5.517 жители. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !width="100px"|Народ!!width="100px"| Вкупно!!width="100px" |Удел (%) |- | [[Македонци]] | 4.850 | 85,86 |- | [[Албанци]] | 0 | 0,0 |- | [[Турци]] | 299 | 6,47 |- | [[Роми]] | 340 | 7,07 |- | [[Власи]] | 0 | 0,00 |- | [[Срби]] | 13 | 0,22 |- | [[Бошњаци]] | 0 | 0,00 |- |останати | 15 | 0,34 |} == Општествени установи == == Управа и политика == Градоначалник на општина Пехчево е [[Драган Тренчовски|Александар Китински]] од редовите на [[СДСМ|ВМРО ДПМНЕ]]. Тој бил избран на [[Локални избори во Македонија (2017)|локалните избори од 2025 година]] за мандат од четири години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sec.mk/mandati-za-gradonachalnici-i-sovet-lokalni-izbori-2017/|title=Мандати за градоначалници и совет во РМ – Локални избори 2017|last=|first=|date=|work=[[Државна изборна комисија на Македонија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=18 октомври 2017}}</ref> Советот на општина Пехчево е составен од 11 члена. Според последните локални избори од 2017 година, членовите на советот според политичката припадност за мандатот 2017-2021 се: [[File:Council of Pehčevo Municipality 2017.svg|thumb|300px|center|{{легенда|#2212FF|СДСМ: 6 места}} {{легенда|#C22E0A|ВМРО-ДПМНЕ: 5 места}}]] == Културни и природни знаменитости == На само 4 километри оддалеченост, во месноста света Петка, кај населението позната како Манастир, се наоѓа архелошкото наоѓалиште со истото име. Тоа е старо христијансјка базилика, односно манастирски комплекс со поголеми димензиии, кој покрај остатоците од црквата градена од камен и вар, вклучува и придружни објекти во функција на манастирското стопанство. Легендата зборува дека се работи за импозантен комплекс со камбанарија чиј звук се слушал дури во соседните Берово и Царево село, денешно Делчево. Се верува и дека во близина на Пехчево се наоѓаат темелите на средновековниот книжевен центар Равен, каде што светите браќа Кирил и Методија ја создале глаголица, најстрото словенско писмо. == Редовни настани == Во чест на празникот Павловден, општина Пехчево традиционално продолжува да го организира Фестивалот на дувачки оркестри. Фестивалот на дувачки оркестри во Пехчево, се одржува од 10 до 13 јули 2013 година. Фестивалот се организира како дел од активностите за прославување на празникот на градот – Павловден и има за цел да ја промовира традиционалната музика и на дувачките оркестри да им овозможи поголема афирмација. За првпат ваков фестивал во Пехчево беше организиран 2001 година, со учество на 10-тина дувачки оркестри од Македонија, кој беше вистинска атракција за посетителите. Заради финансиски потешкотии на организаторите, иако имаше голем интерес од учесниците сепак престана да се организира. Во 2011 година Општина Пехчево ја презема комплетната организација на фестивалот, со определба овој настан да прерасне во традиционален и да биде една од атракциите што ќе се организира во Пехчево во летниот период. Фестивалот ќе има натпреварувачки карактер и за најуспешните учесници се обезбедени вредни награди и тоа : 1 место : Златна Труба и директно учество на фестивалот во Гуча 2 место : Кларинет 3 место : Тапан Како дел од активностите за прославување на Павловден, на 13.07.2013 година се одржа и традиционалниот Етно саем – Пехчевски Павловден на кој се претставија произодители на традиционална храна и ракотворби. Организирањето на ,, Пехчевски Павловден ,, овозможи промоција и презентација на традиционална храна, домашни ракотворби и занаети, не само од Пехчевскиот крај туку од цела Македонија. Оваа манифестација се организира во Пехчево веќе по четврти пат и секоја година има сè повеќе заинтересирани учесници. Со овие настани, покрај негувањето на традиционалната вредност, што е една од определбите за развој на Општина Пехчево, во иднина очекуваме да имаме поголем број на туристи и посетители во Пехчево во летниот период. Овие настани надополнети со туристичките атракции : водопадите, природните убавини, традиционалната пехчевска кујна ќе придонесат Пехчево да биде една од атрактивните туристички одредишта како за домашните така и за странските гости. == Личности == == Култура и спорт == Домот на културата „Јане Сандански“ - Пехчево е единствена институција од областа на културата и главен двигател на сите случувања од областа на културно забавниот живот на Општина Пехчево. Работата на домот на култура се заснова на проекти и програми поддржувани од Министерството за култура. Од 01.07.2005 година според законот за култура домот на културата „Јане Сандански“ има статут на локална установа. Токму затоа сите активности кои се реализираат се во непосредна корелација со Општина Пехчево. Домот на културата е институција од отворен тип,отворена за соработка со сите институции од областа на културата,образованието и науката. НВО секторот и сите оние кои се подготвени и отворени за соработка ДК „Јане Сандански“ својата културна дејност и активности ги реализира преку следните сегменти и активности: Сценско-уметничка (музичка) дејност, Драмска, Културно наследство, Литературна (библиотекарство), Кинотечна, Манифестации и фестивали, Меѓународни културни соработки, Соработка со НВО секторот, Соработка со локалната самоуправа. Пехчево е домот на фудбалската екипа [[ФК Напредок (Пехчево)]]. == Иселеништво == Населението на општина Пехчево емигрира како кон поголемите градски центри во Македонија, така и надвор од неа. Италија е најчестото одредиште за пехчевци. ==Наводи== {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.pehcevo.gov.mk Портал на Општина Пехчево] * [http://www.lgrrpehcevo.weebly.com Локална група за рурален развој на Пехчево] {{Општини во Република Македонија}} {{Општина Пехчево}} [[Категорија:Општина Пехчево| ]] k7bcibe9lvjj6ur6hjjd6crq8e0mdxs 5375456 5375455 2025-06-07T00:11:28Z 185.100.245.45 Погрешна информација 5375456 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> | name = Општина Пехчево | settlement_type = [[Општини во Македонија|Општина]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_flag = Flag of Pehčevo Municipality, North Macedonia.svg | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = Coat of arms of Pehčevo Municipality.svg | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = {{Македонија општини OSM map}} | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[Список на држави во светот|Држава]] | subdivision_name = [[Македонија]] | subdivision_type1 = [[Региони во Македонија|Регион]] | subdivision_name1 = [[Источен Регион|Источен]] | established_title = Година кога е основана | established_date = 1913 (во рамки на [[Кралство Србија]]), 1996 | seat = [[Пехчево]] | parts_type = Населени места | parts_style = 7 | p1 = [[Пехчево]] и селата: [[Негрево]], [[Панчарево]], [[Робово (Пехчевско)|Робово]], [[Спиково]], [[Умлена]], [[Црник]] и [[Чифлик (Пехчевско)|Чифлик]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = Градоначалник | leader_name = [[Александар Китански]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 208,2 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_water_percent = | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="попис2021">{{наведена мрежна страница|url=https://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=146|title=Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Северна Македонија, 2021 - прв сет на податоци|publisher=[[Државен завод за статистика на Македонија]]|language=македонски|accessdate=30 март 2022}}</ref> | population_total = 3983 | population_as_of = 2021 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] | utc_offset1 = +01:00 | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] | utc_offset1_DST = +02:00 | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = [[Повикувачки броеви во Македонија|Повикувачки број]] | area_code = +033 | iso_code = | blank_name = [[Автомобилски регистарски таблички во Македонија|Регистарски таблички]] | blank_info = PE | website = {{URL|https://pehcevo.gov.mk/}} | footnotes = }} [[File:Pehčevo Municipality.svg|thumb|right|245px|Карта на Општина Пехчево со селските атари.]] [[File:Ethnic groups of Pehčevo Municipality.svg|thumb|right|245px|Демографска карта на Општина Пехчево со селските атари.]] '''Општина Пехчево''' — [[Општини во Македонија|општина]] во [[Малешевија]]та, [[Источна Македонија]]. Седиште на општината е [[Градови во Македонија|градот]] [[Пехчево]]. == Географска положба == Во Источниот дел на Република Македонија, во Малешевската котлина т.е во нејзиниот североисточен дел, на границата со Р. Бугарија се наоѓа општина Пехчево. Општината со нејзината поширока околина се наоѓа помеѓу 41˚ 41˚ и 41˚ 51 ˚ северна географска ширина и 22˚ 47˚ и 23˚ 03˚ источна географска должина, со средна надморска висина од 1000 метри. Се наоѓа во крајниот источен дел на државата, покрај самата граница со Бугарија. Всушност најисточната точка на општината кај врвот Ченгино Кале (1745 м) е најисточна точка и на Република Македонија. Инаку, општината Пехчево е сместена на возвишението (превалот) помеѓу Беровската и Делчевска Котлина, на надморска височина од околу 700 до 1932 метри. На запад е заградена со ниската планина [[Бејаз Тепе]] (1348 м), а на исток со [[Влаина]] ([[Кадиица]], 1932 м) која е втора по височина во источниот дел на Македонија (веднаш зад Осоговски Планини, 2252 м). На југоисток пак е заградена со највисокиот дел на Малешевски Планини (Џами Тепе, 1803 м). Административно, општината Пехчево граничи со општината Берово на југ и општината Делчево на север, а на исток со општината Симитли во Бугарија. На површина од {{км2|206,88}} живеат 5.517 жители од кои поголемиот дел во општинскиот центар Пехчево (3.237 жители) а останатиот дел во другите шест селски населби: Негрево (170 жители), Чифлик (362 жители), Умлена (391 жител), Робово (470 жители), Црник (752 жители) и Панчарево (467 жители), кои спаѓаат во категоријата ридско-планински села. == Историја == Вгнездена како во кошничка , на крајниот исток од Мекедонија пулсира малата живописна Општина Пехчево. Административен центар е гратчето Пехчево, распослано на двата брега на Пехчевска река, на надморска височина од 1000 метри, под падините на планината Влаина, опколено со големи и длабоки борови шуми, студени потоци и чист планински воздух. Иако мало, ова гратче има долга и богата историја. Археолошките артефакти говорат дека на овие простори постоела населба уште во римско време во која се топела [[железна руда]] која се експлоатирала од Буковик. Според жителите, гратчето топонимот го должи токму на тие печки, односно пешчи. Во средновековието населбата била важен стопански и административен центар. Во околината на Пехчево има траги од населби од антиката и средниот век. Во месноста Градиште или Манастириште на десниот брег на Брегалница има остатоци од римско населба. Во подножјето на Буковик во месноста Рудиште или Раковец на три километри источно од Пехчево, исто така има остатоци од големо античко и средновековна рударски населба. Во Буковик има остатоци од уште една населба од доцната антика, а во месноста Во реката - остатоци од рудник од истиот период. Во месноста населба на север од Пехчево има касно-античко село, а во кај Спиково на 4 километри источно од градот - остатоци од старохристијанска црква. ===Населени места === Општината има 8 населени места, од кои едно е градско населено место. Градот Пехчево е единственото градско подрачје во општината. Едно од нив ([[Спиково]]) било отпишано од 1967 г. но повторно населено со постојано население и признаено во 2014 г.<ref name="Глобус">{{нмс|url=http://www.globusmagazin.com.mk/?ItemID=CB90FF6F32412B4D9EE60971153BFBB7|title=Глобус|date=23 септември 2014|publisher=Глобус|accessdate=16 December 2017|archive-date=2014-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20140923084157/http://www.globusmagazin.com.mk/?ItemID=CB90FF6F32412B4D9EE60971153BFBB7|url-status=dead}}</ref><ref name="ДЗС">{{наведена мрежна страница|url=http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Naselenie__ProcenkiNaselenie/126_Popis_Ops_NasPolStar3112_mk.px/table/tableViewLayout2/?rxid=46ee0f64-2992-4b45-a2d9-cb4e5f7ec5ef|title=Население во Република Македонија на 31.12 по специфични возрасни групи, по пол, по општини, по години|publisher=[[Државен завод за статистика на Република Македонија]]|language=македонски|accessdate=2 мај 2018}}{{Мртва_врска|date=May 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> {| class="wikitable" |+ !Бр. !Место !Население (2002)<ref>[http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf Попис во Македонија 2002]</ref> |- |1 |'''[[Пехчево]]''' |3.237 |- |2 |[[Црник]] |707 |- |3 |[[Робово (Пехчевско)|Робово]] |476 |- |4 |[[Панчарево]] |375 |- |5 |[[Умлена]] |354 |- |6 |[[Чифлик]] |321 |- |7 |[[Негрево]] |97 |- |8 |[[Спиково]] |? |} {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Вероисповед''' | '''Вкупно''' |- | [[Православието во Македонија|православни]] | '''4.757''' |- | [[Исламот во Македонија|муслимани]] | 702 |- | [[Католицизмот во Македонија|католици]] | 0 |- | [[Протестантството во Македонија|протестанти]] | 0 |- | останати | 58 |- |} {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Јазик''' | '''Вкупно''' |- |[[Македонски јазик|македонски]] | '''4.850''' |- |[[Албански јазик|албански]] | 0 |- |[[Турски јазик|турски]] | 299 |- |[[Ромски јазик|ромски]] | 340 |- |[[Влашки јазик|влашки]] | 0 |- |[[Српски јазик|српски]] | 13 |- |[[Босански јазик|бошњачки]] | 0 |- | останати | 15 |- |} == Стопанство == == Демографија == Според пописот од 2002 година 5.517 жители. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !width="100px"|Народ!!width="100px"| Вкупно!!width="100px" |Удел (%) |- | [[Македонци]] | 4.850 | 85,86 |- | [[Албанци]] | 0 | 0,0 |- | [[Турци]] | 299 | 6,47 |- | [[Роми]] | 340 | 7,07 |- | [[Власи]] | 0 | 0,00 |- | [[Срби]] | 13 | 0,22 |- | [[Бошњаци]] | 0 | 0,00 |- |останати | 15 | 0,34 |} == Општествени установи == == Управа и политика == Градоначалник на општина Пехчево е [[Драган Тренчовски|Александар Китински]] од редовите на [[СДСМ|ВМРО ДПМНЕ]]. Тој бил избран на [[Локални избори во Македонија (2017)|локалните избори од 2021 година]] за мандат од четири години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sec.mk/mandati-za-gradonachalnici-i-sovet-lokalni-izbori-2017/|title=Мандати за градоначалници и совет во РМ – Локални избори 2017|last=|first=|date=|work=[[Државна изборна комисија на Македонија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=18 октомври 2017}}</ref> Советот на општина Пехчево е составен од 11 члена. Според последните локални избори од 2017 година, членовите на советот според политичката припадност за мандатот 2017-2021 се: [[File:Council of Pehčevo Municipality 2017.svg|thumb|300px|center|{{легенда|#2212FF|СДСМ: 6 места}} {{легенда|#C22E0A|ВМРО-ДПМНЕ: 5 места}}]] == Културни и природни знаменитости == На само 4 километри оддалеченост, во месноста света Петка, кај населението позната како Манастир, се наоѓа архелошкото наоѓалиште со истото име. Тоа е старо христијансјка базилика, односно манастирски комплекс со поголеми димензиии, кој покрај остатоците од црквата градена од камен и вар, вклучува и придружни објекти во функција на манастирското стопанство. Легендата зборува дека се работи за импозантен комплекс со камбанарија чиј звук се слушал дури во соседните Берово и Царево село, денешно Делчево. Се верува и дека во близина на Пехчево се наоѓаат темелите на средновековниот книжевен центар Равен, каде што светите браќа Кирил и Методија ја создале глаголица, најстрото словенско писмо. == Редовни настани == Во чест на празникот Павловден, општина Пехчево традиционално продолжува да го организира Фестивалот на дувачки оркестри. Фестивалот на дувачки оркестри во Пехчево, се одржува од 10 до 13 јули 2013 година. Фестивалот се организира како дел од активностите за прославување на празникот на градот – Павловден и има за цел да ја промовира традиционалната музика и на дувачките оркестри да им овозможи поголема афирмација. За првпат ваков фестивал во Пехчево беше организиран 2001 година, со учество на 10-тина дувачки оркестри од Македонија, кој беше вистинска атракција за посетителите. Заради финансиски потешкотии на организаторите, иако имаше голем интерес од учесниците сепак престана да се организира. Во 2011 година Општина Пехчево ја презема комплетната организација на фестивалот, со определба овој настан да прерасне во традиционален и да биде една од атракциите што ќе се организира во Пехчево во летниот период. Фестивалот ќе има натпреварувачки карактер и за најуспешните учесници се обезбедени вредни награди и тоа : 1 место : Златна Труба и директно учество на фестивалот во Гуча 2 место : Кларинет 3 место : Тапан Како дел од активностите за прославување на Павловден, на 13.07.2013 година се одржа и традиционалниот Етно саем – Пехчевски Павловден на кој се претставија произодители на традиционална храна и ракотворби. Организирањето на ,, Пехчевски Павловден ,, овозможи промоција и презентација на традиционална храна, домашни ракотворби и занаети, не само од Пехчевскиот крај туку од цела Македонија. Оваа манифестација се организира во Пехчево веќе по четврти пат и секоја година има сè повеќе заинтересирани учесници. Со овие настани, покрај негувањето на традиционалната вредност, што е една од определбите за развој на Општина Пехчево, во иднина очекуваме да имаме поголем број на туристи и посетители во Пехчево во летниот период. Овие настани надополнети со туристичките атракции : водопадите, природните убавини, традиционалната пехчевска кујна ќе придонесат Пехчево да биде една од атрактивните туристички одредишта како за домашните така и за странските гости. == Личности == == Култура и спорт == Домот на културата „Јане Сандански“ - Пехчево е единствена институција од областа на културата и главен двигател на сите случувања од областа на културно забавниот живот на Општина Пехчево. Работата на домот на култура се заснова на проекти и програми поддржувани од Министерството за култура. Од 01.07.2005 година според законот за култура домот на културата „Јане Сандански“ има статут на локална установа. Токму затоа сите активности кои се реализираат се во непосредна корелација со Општина Пехчево. Домот на културата е институција од отворен тип,отворена за соработка со сите институции од областа на културата,образованието и науката. НВО секторот и сите оние кои се подготвени и отворени за соработка ДК „Јане Сандански“ својата културна дејност и активности ги реализира преку следните сегменти и активности: Сценско-уметничка (музичка) дејност, Драмска, Културно наследство, Литературна (библиотекарство), Кинотечна, Манифестации и фестивали, Меѓународни културни соработки, Соработка со НВО секторот, Соработка со локалната самоуправа. Пехчево е домот на фудбалската екипа [[ФК Напредок (Пехчево)]]. == Иселеништво == Населението на општина Пехчево емигрира како кон поголемите градски центри во Македонија, така и надвор од неа. Италија е најчестото одредиште за пехчевци. ==Наводи== {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.pehcevo.gov.mk Портал на Општина Пехчево] * [http://www.lgrrpehcevo.weebly.com Локална група за рурален развој на Пехчево] {{Општини во Република Македонија}} {{Општина Пехчево}} [[Категорија:Општина Пехчево| ]] lxbz7yi0louqd8mt7eptrdttjel22ri Судик 0 11856 5375525 5349710 2025-06-07T10:45:46Z Dandarmkd 31127 5375525 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Судик | име2 = Судиќ | слика = Поглед на Судиќ.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на Судик | општина = {{општинскигрб|Општина Штип}} | регион = {{грб|Источен Регион}} | област = [[Овче Поле]] | население = 6 | година = 2021 | поштенски број = 2000 | повикувачки број = 032 | надморска височина = 460 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=51 | lat_sec=54 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=07 | lon_sec=32 | слава = [[Вознесение Христово|Спасовден]] | мрежно место = | карта = Судиќ во Општина Штип.svg }} '''Судик''' (порано: '''Судиќ''') — село во [[Општина Штип]], во областа [[Овче Поле]], во околината на градот [[Штип]]. == Географија и местоположба == [[Податотека:Поглед во Судиќ.jpg|мини|лево|300п|Поглед во селото]] Селото се наоѓа на крајниот северен дел на [[Општина Штип]], чиј атар се допира со подрачјата на општините [[Општина Свети Николе|Свети Николе]], [[Општина Карбинци|Карбинци]] и [[Општина Пробиштип|Пробиштип]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=23 март 2025|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=291}}</ref> Селото е ридско, сместено на надморска височина од 460 метри. Од градот [[Штип]], селото е оддалечено 18 километри.<ref name="енциклопедија" /> До селото води асфалтен пат, кој се двои од [[Регионален пат 1204|регионалниот пат 1204]] кај селото [[Криви Дол]]. Селото се наоѓа во длабока сува долина на границата на [[Овче Поле]] кон сливот на [[Злетовска Река]]. Јужно од селото се наоѓаат обработливи површини (најчесто за жито, пченка и памук), додека на останатите страни се издигнува повисоко земјиште, каде се наоѓа погодна паша за сточарството. Во селото се наоѓаат три чешми: Сретсело, Велкоска и Ероска Чешма. Во атарот на селото се наоѓаат и повеќе кладенци (Божји Кладенец, Големи Дол, Мали Дол, Крњевце и други).<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.scribd.com/document/518386172/67-%D0%9E%D0%B2%D1%87%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D1%99%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%9A%D0%BE%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0-%D0%88-%D0%A2%D1%80%D0%B8%D1%84%D1%83%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B8|title=Овчепољска Котлина|last=Трифуноски|first=Јован|authorlink=Јован Трифуноски|page=746-749|date=1964|publisher=[[Хрватска академија на науките и уметностите|Југословенска академија на науките и уметностите]]|isbn=|location=[[Загреб]]|oclc=}}</ref> Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Орлов Камен, Зајчов Камен, Солунски Рид, Влашко Брдо, Поглед, Рујан, Шаренковец, Крњевце, Големи Дол, Поле, Копа, Баба-Ружин Дол, Голган, Ребро и Петров Крс.<ref name=":0" /> Селото има издолжен и збиен тип. Делови од селото се наречени по родовите, како Лепитковци, Еровци, Субашини, Пејовци и други.<ref name=":0" /> == Историја == Подрачјето на Судик е населено уште од [[доцна антика|доцната антика]], за што сведочат [[#Археолошки наоѓалишта|археолошките наоѓалишта]] околу селото.<ref name="АрхеоКарта" /> Западно од селото се наоѓа големо брдо на кое мештаните ископувале грнчарија, пронашле еден стар бунар и други старини. Тие мислат дека таму имало некоја помала утврдена населба.<ref name=":0" /> За селото се кажува дека влегува во старите села во Овче Поле, што се забележува од зачуваните староседелски родови, како што се Велковци, Еровци, Субашини и други.<ref name=":0" /> За време на [[Кралство Србија|српската]] окупација од 1912 до 1941 година селото силно настрадало.<ref name="Терор">{{наведена книга|last= Галев|first=М-р Димитар|title=Белиот терор во Југоисточна Македонија 1912–1941 година; Книга прва|publisher=Друштво на наука и уметност|location=Штип|date=1991|page=677|isbn=}}</ref> Лазар Андонов (кметски намесник во селото [[Стануловци]]) е убиен по истрагата во врска со [[Овчеполски бунт|Овчеполскиот бунт]]. Селанецот Милан Зафиров е тепан во центарот на селото во врска со истата афера, тој подлегнал на повредите. По него била тепана и давена и жена му Ленка Зафирова, која исто така подоцна умрела од повредите. Миле Јосифов бил сокршен од тепање, подоцна и тој подлегнал на раните.<ref name="Терор" /> Во 2014 година, на селото официјално му е вратено традиционалното име ''Судик'' наместо дотогашното Судиќ.<ref>{{Наведено списание|last=|first=|date=|title=Закон за изменување и дополнување на законот за територијалната организација на локалната самоуправа во Република Македонија|url=http://www.gazibaba.gov.mk/business/media/pdf/zakonska_regulativa/ogb/zakon_za_teritorijalnata_organizacija_na_lokalnata_samouprava_vo_rm/6_id_zakon_za_teritorijalna_organizacija_na_ls_vo_rm_149_13102014.pdf|journal=Сл. Весник на Р Македонија, бр.149 од 13.09.2014 година|volume=|pages=|access-date=2020-05-29|archive-date=2020-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20201028151027/http://www.gazibaba.gov.mk/business/media/pdf/zakonska_regulativa/ogb/zakon_za_teritorijalnata_organizacija_na_lokalnata_samouprava_vo_rm/6_id_zakon_za_teritorijalna_organizacija_na_ls_vo_rm_149_13102014.pdf|url-status=dead}}</ref> <center>'''Старото училиште во селото'''</center> <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Стара куќа во Судиќ 2.jpg| Податотека:Staro skolo vo s.Sudik.JPG| Податотека:Стара куќа во Судиќ.jpg| </gallery> == Стопанство == Атарот на селото зафаќа простор од 17,2 километри квадратни. На него преовладуваат пасиштата на површина од 895 [[хектар]]и, а на обработливото земјиште отпаѓаат 784 хектари, додека шумско земјиште нема.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделско-сточарска функција.<ref name="енциклопедија" /> Пред крајот на отоманскиот период, во селото имало три [[чифлиг]]а, чии сопственици биле Гоче Тасе, Џавер Владе и Ане. Овие биле Македонци од Штип, а селаните работеле на нивните чифлици. Претходно во селото постоел и турски чифлиг, кој бил откупен од родот Чавковци, кои дошле во селото и работеле на тој чифлиг.<ref name=":0" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|407 |1953|452 |1961|440 |1971|304 |1981|86 |1991|37 |1994|27 |2002|10 |2021|6 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Судик живееле 192 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 230.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Судик имало 256 жители, сите [[Македонци]] под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name="brankcoff">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 134-135.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 300 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Селото е населено со македонско население, коешто во 1961 година броело 440 жители, а во 1994 година бројот се намалил дури на 27 жители.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото живееле 10 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=23 март 2025}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 6 жители, сите [[Македонци]]. {{Пописи|192|256|407|452|440|304|86|37|27|10|6}} === Родови === Судик е македонско православно село.<ref name=":0" /> Според истражувањата на [[Јован Трифуноски]] во 1957 година родови во селото се: * '''Староседелци:''' ''Велковци'' (7 к.), ''Еровци'' (8 к.), ''Субашинци'' (6 к.), ''Пејевци'' (8 к.), ''Ефремовци'' (2 к.) и ''Гаџовци'' (1 к.). * '''Доселеници:''' ''Грбевци'' (13 к.), доселени се од селото [[Милино]], најверојатно се староседелци во оваа област, Овче Поле; ''Чавковци'' (4 к.), доселени се од некое село Караман над [[Штип]]; ''Шеталевци'' (5 к.), доселени се од сега раселеното село Толја, кое постоело кај [[Мечкуевци]]; ''Лепитковци'' (8 к.), ''Мерешковци'' (1 к.) и ''Кожуваровци'' (4 к.), доселени се, но не знаат од каде. === Иселеништво === Се знае за следните иселеници (до 1957 г.): од родот ''Велковци'' две семејства заминале во [[Мустафино]] (Коцеви), во Мустафино заминале и ''Здравеви'' (1 к.) и ''Накови'' (1 к.); во [[Немањици]] се иселиле ''Србеви'' (3 к.); во [[Стануловци]] се иселиле ''Тараинчани'' (5 к.); додека во [[Штип]] се иселени 12 семејства.<ref name=":0" /> Во поново време од селото има значително иселување и тоа е во фаза на наполно раселување. == Општествени установи == * Поранешно основно училиште == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Судик било село во [[Штипска Каза|Штипската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Штип]], една од ретките општини која не била променета при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Штип]]. Во периодот 1955-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Штип. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Три Чешми, во која покрај селото Судик се наоѓале селата Батиње, Врсаково, Доброшани, Долно Трогерци, Криви Дол, Сарчиево, Сушево, Тестемелци, Три Чешми и Чардаклија. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Црвена Sвезда, во која влегувале селата Врсаково, Доброшани, Криви Дол, Сарчиево, Судиќ, Сушево, Тестемелци и Црвена Sвезда. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 2287 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на приватен објект.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 5 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 5 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/591/pollingStation/23538|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=23 март 2025}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Судички манастир.jpg|мини|300п|десно|Поглед на манастирот „Св. Илија“ во Судик]] [[Податотека:Трогерски манастир.jpg|мини|300п|десно|Поглед на манастирот „Св. Петар и Павле“ на самата атарска граница помеѓу Судик и Горно Трогерци]] ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|442-443}}</ref>{{котва|Археолошки наоѓалишта}} * [[Дугени (Судик)|Дугени]] — некропола од железно време; * [[Кула (Судик)|Кула]] — градиште од доцноантичко време; и * [[Солунски Рид (Судик)|Солунски Рид]] — градиште од доцноантичко време. ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|page=27}}</ref><ref name=":0" /> * [[Црква „Св. Петка“ - Судик|Црква „Св. Петка“]] — главна селска црква; * [[Црква „Вознесение Христово“ - Судик|Црква „Вознесение Христово“]] — помала селска црква; * [[Црква „Св. Димитриј“ - Судик|Црква „Св. Димитриј“]] — помала селска црква; * [[Црква „Св. Илија“ - Судик|Црква „Св. Илија“]] — манастирска црква; * [[Црква „Св. Петар и Павле“ - Горно Трогерци|Црква „Св. Петар и Павле“]] — манастирска црква на границата помеѓу Судик и Горно Трогерци; * [[Црква „Св. Никола“ - Судик|Црква „Св. Никола“]] — помала селска црква; * [[Црква „Св. Константин и Елена“ - Судик|Црква „Св. Константин и Елена“]] — помала селска црква; и * [[Црква „Св. Кирил и Методиј“ - Судик|Црква „Св. Кирил и Методиј“]] — помала селска црква. ;Манастири * [[Судички манастир]] — мал манастир во селото; и * [[Трогерски манастир]] — манастир на самата атарска граница помеѓу Судик и [[Горно Трогерци]]. ;Споменици * Споменик на [[Македонија во Втората светска војна|НОБ]] во селото ;Реки<ref name="РекиМак">{{РекиМак|страница=71}}</ref> * [[Судичка Река]] — мала река во селото {{clear}} <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Црква „Вознесение Христово“ - Судиќ.jpg|Црква „Вознесение Христово“ Податотека:Црква „Св. Димитриј“ - Судиќ 2.jpg|Црква „Св. Димитриј“ Податотека:Црква „Св. Илија“ - Судиќ.jpg|Манастирската црква „Св. Илија“ Податотека:Црква „Св. Никола“ - Судиќ.jpg|Црква „Св. Никола“ Податотека:Црква „Св. Петка“ - Судиќ 10.jpg|Главната селска црква „Св. Петка“ Податотека:Црква „Св. Константин и Елена“ - Судиќ 4.jpg|Црква „Св. Константин и Елена“ Податотека:Црква „Св. Кирил и Методиј“ - Судиќ.jpg|Црква „Св. Кирил и Методиј“ Податотека:Споменик на НОБ во Судиќ.jpg|Споменик на НОБ Податотека:Судичка Река.jpg|Поглед на [[Судичка Река]] </gallery> == Редовни настани == ;Слави<ref name=":0" /> * [[Вознесение Христово|Спасовден]] — главна селска слава <!--== Личности == ;Родени во или по потекло од Судик == Култура и спорт == ** Нема податоци за тоа од кога е изградена оваа црква. Се предпоставува дека е изградена пред неколку века. Била единствена. Посветена на Св Петка. За своето постоење била рушена и обновувана повеќепати. **Последната градба на црквата (околу 1950г) е од мајстори од с.Судиќ. **Дел од нив: Здравев   Славко, Здравев Стево, Павле Ристов,   Блаже Тодев, Стојан Мартинов, Стојан Постолов, Глигор Постолов, Камчо и Генчо Маневи, Серафим Постолов – од Грбеви и уште неколку други. Истите личности биле мајстори над мајсторите. **Здравев Славко ги има изработено, познатите „КАМЕНИ ГОЛУБИ“, изработени од цврвен камен,  што ги красат  ѕидовите од надворешната страна на црквата. **Дворното место било заградено со ѕид и истиот покриен со ќерамиди. **За време на градењето, најмалку 1 степеник е вкопана во земја (од причини што турските властодршци сакале нивните џамии да бидат подминантни, повисоки, поизразени,... **Спрема кажувањата, фреските на ѕидовите и иконите биле фнтастични со богати орнаменти ирезби, изработени од познати македонски фрескописци/ зографи. **Во периодот од 1980-1990г, поголемиот дел од иконите се преземени/земени (спрема кажување на тогашните жители) од страна на државата и рапределени во други македонски манастири и цркви. **Во црквата се слави (и денес како и порано) празникот Св.Петка на 8.ми август секоја година. **Во таа прилика е посетена од голем број на домаќини и гости. **Покрај Св.Петка, во црквата се собирале и славеле сите големи Христијански разници /Божиќ, Велигден, Спасовден, Св.Тројца/. **На сите празници секој од селаните имале сопствено место за седење/служење – за раздавки. **Ваквата церемонија со раздавките, се случувала само овде и на ниедно друго место. **Во црквата се одвивале сите церемонии поврзани со празници, венчавки, крштевки,... **Последната венчавка во оваа црква била во 1974г, 25.05.1994г. на лицата Перо Миланов и сопругата. (Последната свадба во селото е одржана во 1986 г на Иванка Тодева од с.Судиќ **Во оваа црква, во селото, со сигурност имало имало ПОПови со постојано живеење и служење. **Доказ за тоа се двата гробови, во дворот на влезот на црквата (немаме податоци за имиња на поповите). **Покрај овие два гроба, постои и трет, кој со сигурност припаѓа на Мане Пеев, (фамилија Пееви), чукундедо на раскажувачот (Момчило Манев). Ова доведува до заклучок дека Мане Пеев е еден од ктиторите на црквата, веројатно со огромна почит кон него, селаните дозволиле несвештено лице, по заслуга, да биде погребен во дворот а црквата Св Пека – с.Судиќ. --> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Остатоци од куќа во Судиќ 2.jpg|Остатоци од куќа Податотека:Чешма во Судиќ 2.jpg|Селската чешма на сретсело Податотека:Остатоци од куќа во Судиќ.jpg|Остатоци од куќа Податотека:Чешма во Судиќ.jpg|Селска чешма Податотека:Стара куќа во Судиќ 3.jpg|Стара куќа во селото </gallery> == Поврзано == * [[Општина Штип]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Sudiḱ}} {{Општина Штип}} [[Категорија:Судик| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Штипски села]] [[Категорија:Села во Општина Штип]] a0rtnmw6244d851zxgzev1j0dj35efa Злешево 0 12110 5375439 5164648 2025-06-06T22:24:20Z Dandarmkd 31127 5375439 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | слика= | име=Злешево | регион= | општина=[[Општина Струмица|Струмица]] | население=0 | поштенски број= | надморска височина=480 | географска широчина=41° 21' 15" сев. ш. | географска должина=22° 34' 26" ист. д. | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=21 | lat_sec=15 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=34 | lon_sec=26 | мрежно место= | карта= Злешево во Општина Струмица.svg }} '''Злешево''' — напуштено [[Села во Македонија|село]] во [[Општина Струмица]], во околината на градот [[Струмица]]. == Географија и местоположба == Злешево се наоѓа во југоисточниот дел на [[Република Македонија]]. Од најблискиот град [[Струмица]] е оддалечен 16 километри. Надморската височина во селото е 480 метри. Селото се граничи со атарите на [[Костурино]], [[Чепели]], [[Раброво]], [[Валандово]], [[Пирава]]. == Историја == Селото е споменето во делото на [[Јован Драгаш|Јован]] и [[Константин Драгаш]] во 1374 година, според кое Константин го одзел селото од власта на Дабижив и го подарил на манастирот „Свети Пантелејмон“ на [[Света Гора]].<ref>Матанов, Хр. Княжеството на Драгаши, София, 1997, с. 114-5, бел. 41</ref> Во [[Османлиска Империја|османлиско]] време е споменато во 1621 година, под името Излешева, со 13 домаќинства. Во текот на XIX век селото било населено со [[Македонски Турци|турско]] население како дел од [[Струмичка Каза|Струмичката Каза]].<ref>Турски извори за българската история, т. VII, София 1986, с. 288</ref> Во XIX век, селото било дел од Струмичката Каза на Отоманското Царство. == Стопанство == == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|454 |1953|547 |1961|0 |1971|0 |1981|0 |1991|0 |1994|0 |2002|0 |2021|0 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Злешево живееле 185 жители, сите [[Турци]].<ref name=":02">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_08.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр.160.]</ref> Според Димитар Гаџанов во 1916 година во ''Злешово'' живееле 360 жители, [[Турци]] и [[Македонци]].<ref>[http://www.promacedonia.org/bg_1916/bg_1916_2_13.htm#a2 Гаджанов, Димитър Г. Мюсюлманското население в Новоосвободените земи, во: Научна експедиция в Македония и Поморавието 1916, Военноиздателски комплекс „Св. Георги Победоносец“, Университетско издателство „Св. Климент Охридски“, София, 1993, стр. 244.]</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 300 [[Турци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_40_40-41_VODENA_(EDESSA)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Селото е иселено по 1961 година, кога броело 547 жители, сите [[Турци]].<ref>Население на Република Македонија според изјаснувањето за етничката припадност, по населени места, според пописите на население 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 1994 и 2002 година (согласно територијалната организација од 1996 година). [http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Popisi__PopisNaNaselenie__PopisiNaseleniMesta/Popis_nm_1948_2002_NasPoEtnPrip_mk.px/?rxid=b7539b0f-f64f-46b7-b99d-a34d7ae55646 База на податоци МАКСтат] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20211210163915/http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Popisi__PopisNaNaselenie__PopisiNaseleniMesta/Popis_nm_1948_2002_NasPoEtnPrip_mk.px/?rxid=b7539b0f-f64f-46b7-b99d-a34d7ae55646 |date=2021-12-10 }}. Државен завод за статистика.</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото немало жители. {{Пописи|185|—|454|547|0|0|0|0|0|0|0}} == Културни и природни знаменитости == == Иселеништво == == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски =={{Општина Струмица}} [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Струмички села]] [[Категорија:Села во Општина Струмица]] [[Категорија:Злешево| ]] [[Категорија:Раселени села во Македонија]] ayq5julpg08okfgad3vmzwrte5p62xn Силистра (област) 0 17332 5375368 5154691 2025-06-06T17:26:59Z Пакко 4588 Главиница (Бугарија) 5375368 wikitext text/x-wiki <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 1em 1em"> <tr> <th colspan="2" align=center bgcolor=#008000><span style="color:white"><big>'''Силистренска област'''<br /><small>Област Силистра</small></span></th></tr> <tr><td colspan="2" align=center>[[Податотека:Silistra Province location map.png|270px|Карта на Бугарија, Силистренска област е означена]]<br /></td></tr> <tr><td colspan="2" cellspacing="0" cellpadding="2"></td></tr> <tr><th colspan="2" align=center bgcolor=#008000><span style="color:white">'''мапа'''</small></th></tr> <TR><TD>'''Админ. центар''':</td><td>[[Силистра]]</td></tr> <TR valign=top><TD>'''Површина''':</td><td>2&nbsp;846 км<sup>2</sup></td></tr> <TR valign=top><TD>'''Население''':</td><td>142&nbsp;000</td></tr> <TR valign=top><TD>'''Број на општини''':</td><td>7</td></tr> <TR valign=top><TD>'''Регистарска ознака''':</td><td>СС</td></tr> <TR valign=top><TD>'''Областен Управител''':</td><td>Светлана Великова</td></tr> <th colspan="2" align=center bgcolor=#008000><span style="color:white">'''информација'''</th></tr> </td></tr> </table> '''Силистренска област''' е една од 28-те [[област]]и на [[Бугарија]]. Таа се наоѓа во историскиот регион на [[Добруџа]] и има население од 127,659 луѓе<ref name="divisions">{{in lang|en}} [http://www.nsi.bg/otrasalen.php?otr=53&a1=1583&a2=1584&a3=1585#cont Bulgarian National Statistical Institute - Bulgarian provinces and municipalities in 2009]</ref><ref name="population">{{in lang|en}} [http://www.citypopulation.de/Bulgaria-Cities.html „WorldCityPopulation“]</ref><ref name="pop-stat-divisions">[http://pop-stat.mashke.org/bulgaria-division.htm „pop-stat.mashke.org“]</ref> == Список на населените места во Силистренска област == ''Градовите се со удебелен фонт. '' === [[Општина Алфатар]] === Алеково, '''[[Алфатар]]''', Бистра, Васил Левски, Кутловица, Цар Асен, Чуковец === [[Општина Главиница]] === Баштино, Богданци, В'лкан, '''[[Главиница (Бугарија)|Главиница]]''', Дичево, Долно Рјахово, Зафирово, Звенимир, Зебил, Зарица, Калугерене, Коларово, Косара, Листец, Мал'к Преславец, Ножарево, Осен, Падина, Подлес, Сокол, Стефан Караџа, Суходол, Черногор === [[Општина Дулово]] === Боил, Водно, Вокил, Врбино, Грнчарово, Долец, '''[[Дулово]]''', Златоклас, Козјак, Колоб'р, Межден, Овен, Окорш, Орешене, Паисиево, Полковник Таслаково, Поројно, Правда, Прохлада, Раздел, Рујно, Секулово, Скала, Черковна, Чернолик, Черник, Јаребица === [[Општина Кајнарџа]] === Војново, Голеш, Господиново, Давидово, Добруџанка, Зарник, Кајнарџа, Каменци, Краново, Полковник Чолаково, Попрусаново, Посев, Светослав, Средиште, Стрелково === [[Општина Силистра]] === Ајдемир, Бабук, Богорово, Брадвари, Б'лгарка, [[Ветрен (Силистренско)|Ветрен]], Главан, Јорданово, Казимир, Калипетрово, Полковник Ламбриново, Попкралево, Професор Иширково, '''[[Силистра]]''', Смилец, Срацимир, Сребрна, Српово, Ценович === [[Општина Ситово]] === Босна, Гарван, Добротица, Ирник, Искра, Љубен, Нова Попина, Полјана, Попина, Ситово, Слатина, Јастребна === [[Општина Тутракан]] === Антимово, Белица, Бреница, Варненци, Дунавец, Нова Черна, Пожарево, Преславци, Старо Село, Сјаново, '''[[Тутракан]]''', Трновци, Царев Дол, Цар Самуил, Шуменци == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.silistra-bg.net/ Официјално мрежно место на Силистренска област] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080513070921/http://www.silistra-bg.net/ |date=2008-05-13 }} {{Области во Бугарија}} [[Категорија:Области во Бугарија]] 68sxasg8onwpxdv7lihsa1bkmjthw6a Џејмс ЛаБри 0 17434 5375466 5326039 2025-06-07T02:51:45Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375466 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} [[Податотека:James LaBrie - 01.jpg|thumb|250px|right|Џејмс ЛаБри (2012)]] '''Кевин Џејмс ЛаБри''' ([[англиски јазик|англиски]]: ''Kevin James LaBrie'') — роден на {{роден на|5|мај|1963}}, [[1963]] и е [[Канада|канадски]] вокалист кој е познат како пејач на [[прогресивен метал|прогресивната метал]] група [[Dream Theater]]. Тој е роден во [[Пенетангишен]], [[Онтарио]], [[Канада]] и започнал со пеење и тропање на тапани на 5-годишна возраст. Во неговите тинејџерски години ЛаБри бил член на неколку групи како пејач и/или тапанар, и во 1981, на 17-годишна возраст<ref>{{cite web|url=http://www.prog-sphere.com/2011/07/11/resurfacing-an-interview-with-james-labrie/|title=An interview with James LaBrie on Prog-Sphere.com|publisher=Prog-sphere.com|access-date=August 7, 2013|archive-date=September 14, 2012|archive-url=https://archive.today/20120914171422/http://www.prog-sphere.com/2011/07/11/resurfacing-an-interview-with-james-labrie/|url-status=dead}}</ref> се преселил во [[Торонто]] за да ги продолжи неговите музички стремежи. Тој моментално сè уште живее во Торонто со неговата жена Карен, ќерката Клои и синот Шенс. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.dreamtheater.net/ Официјално мрежно место на Dream Theater] * [http://www.jameslabrie.com/ Официјално мрежно место на Џејмс ЛаБри] * [http://frameshift.progrockrecords.com/ Мрежното место на Frameshift] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050324030919/http://frameshift.progrockrecords.com/ |date=2005-03-24 }} * [http://www.tsr-project.com/ Официјално мрежно место на TSR] {{Dream Theater}} {{Биографија-никулец}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:ЛаБри}} [[Категорија:Членови на Dream Theater|Л]] [[Категорија:Американски музичари|Л]] [[Категорија:Родени во 1963 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] t8t9nuv8taxe14tskdcf4erfqebu802 Црква „Св. Петнаесет тивериополски маченици“ - Струмица 0 37783 5375372 5261952 2025-06-06T17:39:48Z SpectralWiz 106165 5375372 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Археолошко наоѓалиште во Македонија |име=Базилика “Св. Петнаесет тивериополски маченици“ |слика=Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (3).jpg |големина на слика=300п |опис=Поглед кон остатоците од старата базилика | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=26 | lat_sec=15 | lon_dir=E | lon_deg=22| lon_min=38| lon_sec=35 |место=Струмица |општина=Струмица |тип=црква |тип1=базилика |тип2= |период=старохристијанско време |период1=4 век |период2=9 век }} '''[[Св. Петнаесет тивериополски (струмички) маченици|Свети петнаесет тивериополски маченици]]''' — комплекс од [[црква|цркви]] во градот [[Струмица]]. Комплексот е вклучен во [[Културно наследство на Македонија|Списокот на Културно наследство на Македонија]]. == Историја == === Предание=== {{Главна|Св. Петнаесет тивериополски (струмички) маченици}} Црквата Свети Петнаесет тивериополски маченици е посветена на [[Св. Петнаесет тивериополски (струмички) маченици|Петнаесетте маченици]]. Основни податоци за делата на Светите Петнаесет маченици произлегуваат од [[Житие на Петнаесетте тивериополски маченици|Житието]] на охридскиот архиепископ [[Теофилакт Охридски]], иако е тешко да се утврди врз основа на кои изворни сведоштва [[Теофилакт Охридски]] го опишал судењето на тивериополските маченици. Во времето на римскиот цар [[Јулијан Отпадник]] (361-363) бил издаден акт за голем [[Прогонување на христијаните во Римската Империја|прогон на христијаните]] во царството. [[Јулијан Отпадник]] по стапувањето на царскиот престол ги вратил старите пагански верувања и го отфрлил [[христијанство]]то издавајќи заповед со кој наредил одмазда врз оние кои нема да се вратат кон старите обичаи. Во градот [[Никеја]] или денешен [[Изник]] во [[Турција]], во центарот на градот била прочитена наредбата на царот според која на оние кои ќе се одречат од христијанството им следувало награда. Според Житието голем дел од населението ја избегнале наредбата на царот и заминале од градот. Од оние кои побегнале биле и Тимотеј, Комасиј, Евсевиј и Теодор кои се населиле во [[Солун]]. По краткиот престој во Солун тие заминале кон [[Тивериопол]] или денешна [[Струмица]]. Во градот, Тимотеј станал епископ на [[Струмичка епархија|Тивериополската црква]], Комасиј кој претходно бил војник се замонашил заедно со Евсевиј а Теодор исто така бил епископ и учесник на [[Прв вселенски собор|Првиот вселенски собор]] во [[Никеја]] во [[325]] година. По пристигнувањето тие започнале да го проповедаат [[христијанство]]то меѓу жителите на градот и биле прифатени од страна на Петар, Јован, Сергиј, Теодор, Никифор кој го проповедале делото на [[Исус]] во презвитерски чин а заедно со нив служеле Василиј и Тома во ѓаконски чин заедно со монасите Еротеј, Даниил, Харитон и Сократ. Уште тогаш почнала да се шири нивната слава на доследни христијански проповедници и чудотворци. По некое време за нивното дело во [[Тивериопол]] се разбрало во [[Солун]] од страна на Валент и Филип кои биле началници на градот и службеници на царот [[Јулијан Отпадник]]. По пристигнувањето во градот тие наредиле пред толпата народ да бидат доведени тивериополските црковни лица, по кое им било речено: {{quote|Цело царство се потчинува на царската наредба која гласи дека треба да се поклониме на бесмртните богови… Како само вие се покажавте, наспроти целиот свет, помудри од старите луѓе? “ }} Тие изјавиле дека и елинските писатели ги нарекуваат боговите неразумни и неморални и дека многу повеќе од нив ја разбираат незнабожечката религија. Но, во едни такви бајки бесмилено било да се верува, па затоа тие ја прифатиле верата бидејќи само тој за нив претставувал [[Бог]]. По ова Валент и Филип им поставиле прашање дали ќе пренесат жртва на боговите по кое тие повторно одбиле. Поради оваа изјава сите биле осудени на смрт со отсекување на главата<ref>[[Димче Коцо|Коцо, Димче]] (1996). ''Археолошка карта на Република Македонија''. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069</ref>. По погубувањето телата биле расфрлени а по заминувањето од градот на Валент и Филип жителите на градот ги зеле нивните тела и ги погребале во посебни гробови на кој било напишано името на секој од нив. Петнаесетте маченици од Тивериопол биле погребани во доцноантичка некропола, надвор од градот каде што се закопувале христијаните. Овие маченици пострадале во [[361]] или [[362]] година на [[28 ноември]]. Денеска, според [[јулијански календар|јулијанскиот календар]], нивното име се слави на [[11 декември]]. Дел од нивните мошти се наоѓаат во црквата [[Црква “Св. Петнаесет тивериополски маченици“ - Струмица|Свети Петнаесет тивериополски маченици]] во [[Струмица]]. === Мошти === [[Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (4).jpg|thumb|right|200px|Икона од Светите петнаесет маченици]] [[Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (5).jpg|thumb|right|250px|Влезот на денешната црква]] По долги години, според преданието градот [[Тивериопол]] бил разрушен до темел од страна на [[Авари]]те и [[Словени]]те а гробовите останале затрупани во разурнатиот храм. Со населувањето на словенските племиња во [[Струмица|Струмичката област]] во извесна смисла затаил и култот кон Петнаесетте тивериополски маченици зашто настапил период на повторни конфронтации меѓу христијанската традиција на домородното население и паганскиот верски однос на доселените [[Словени]]. Но, постепено и словенското население почнало да го прифаќа [[христијанство]]то, зашто само на тој начин [[Византија]] успевала повремено да ги држи под завојувачка власт и покорност. Култот кон Светите Петнаесет Тивериополски маченици се возобновил од средината на [[9 век]] наваму кога покрстената бугарска држава на кнезовите [[Борис I]] и [[Симеон I]] ги завладеала од [[Византија]] македонските простори. По [[Моравска мисија|Моравската мисија]] на [[Св. Кирил и Методиј]] била основана [[Брегалничка епархија]]<ref>Блага Алексова, Епископијата на Брегалница, стр. 126</ref> Во времето кога градот бил под власта на [[Борис I]] кој се покрстил во [[864]] година, според верувањата светите маченици почнале да се појавуваат на местото каде што биле положени и ги гледале како одат ноќно време по бедемот, разделувајќи им на сите што им требаат големи исцеленија. Бугарскиот цар дал заповед на Брегалничката епархија да биде изграден нов храм каде ќе бидат пренесени моштите на мачениците. Бугарскиот кнез Борис ја поддржал градбата на крстовидната црква во Струмица врз темелите на разурнатата ранохристијанска базилика и над гробовите на мачениците. При ваквиот воспоставен култен тренд се иницирало и пренесувањето на моштите во новоизградената катедрална црква посветена во нивен спомен во формираната епископија на Брегалница<ref name="Wass5152">Василевски, 1997, стр. 51-52</ref><ref name="IMN321">''Историја на македонскиот народ'', 2000, стр. 321-322, 327-328</ref>. Оваа задача била доделена на болјаринот Таридин кој кога застанал врз местото каде се јавувале светителите дал наредба да се започне со копање по кое биле откриени ковчезите кои биле покриени со мермерни плочи и потпишани со натпис врз кој било изложено името на секој од светителите, надворешниот изглед, начинот на живот, чинот и цртите на лицето. Зацврстувањето на светителскиот култ кон св. Петнаесет Тивериополски маченици било предизвикано со откривањето на светите мошти на петте свештеномаченици Тимотеј, Комасиј, Евсевиј, Теодор и Сократ во втората половина на [[9 век]]. Во 42-та глава од Житието се наведува дека пренесувањето на моштите било на [[28 август]], датум кој влегол и во црковниот календар за празнување на овој чин. Во следните години според христијанските верувања, моштите на овие маченици станале извор на разни чуда: некој човек цел живот имал искривени нозе, па штом се допрел до ковчегот на светителите, оздравел; многумина измачувани од нечисти духови нашле спас за својата душа и тело, прибегнувајќи со молитва кон светителите; глуви прослушувале; неми прозборувале; болни од лепра оздравувале и уште безброј чуда се случувале од телата на овие свети маченици. Меѓутоа, жителите на [[Тивериопол]] се побуниле на одлуката пронајдените мошти да бидат пренесени во Брегалничкиот храм, бидејќи не сакале да останат без своите заштитници. Откако долго време имало спор помеѓу Таридип и жителите, сепак, било одлучено да се земат телата на тројца од мачениците – Тимотеј, Комасиј и Евсевиј, а моштите на Теодор и на Сократ биле задржани во обновениот струмички храм. Наследникот на Таридин во времето на Симеон станал Дристер, кој по заповед на бугарскиот цар ги пренел во Брегалничката црква моштите на струмичките светци Сократ и Теодор<ref>Иванов, 1931, стр. 19</ref>. Во [[1355]] година средновековниот српски владетел [[Стефан Душан]] главно своите освојувања ги распространил во [[Македонија]], па сакајќи да ја замени [[Византија]] на [[Балкан]]от на секој план, се определил да ги користи македонските духовни и културни традиции. Се крунисал за цар во Скопје со благословот на охридскиот архиепископ, а државниот Собор го одржал токму во [[Крупиште]] — каде што сè уште постоела катедралната црква на некогашната Брегалничка епископија<ref>Н.Радојчић, Српски државни сабори у средњем веку, Београд 1940, стр. 141-145</ref>. Веројатно катедралната црква настрадала од [[земјотрес]]. Истиот средновековен српски владетел го изразил својот интерес и кон црквата „Св. Петнаесет“ во Струмица, којшто во својата ''Грамота'' од [[1348]]-[[1352]] година на манастирот „Св. Архангели Михаил и Гаврил“ кај [[Призрен]] му ја подарил како „''задужбина''“<ref>Стојан Новаковић, Законски споменици српских држава средњега века, Београд 1912, стр. 695</ref> За време на турското ропство оваа црква била разурната, а во [[1921]] година нејзиниот духовен култ бил обновен со изградбата на една капела<ref>Леонтије Павловић, Култови лица код Срба и Македонаца, Смедерево 1965, стр. 7.</ref>. Подоцна [[Струмица]] доживеала катаклизма и била разрушена до темел, а настрадале и моштите. Останала само една рака за која се претпоставува дека е на Петар, која што според верувањата направила многу чуда и излечила многу болни и која подоцна била положена во храмот посветен на Света Анастасија во [[Солун]].<ref name="ReferenceA">{{наведена книга|last=Велев |first=Илија|title=Низ преминот на традицијата (книжевно-историски погледи)|pages=15}}</ref> По [[Балкански војни|Балканските војни]] во [[1913]] година некој ја однел во [[Кукуш]]. Во Струмица останал само споменот за светите Петнаесет свештеномаченици чиј спомен месното население го празнува свечено на местото каде се претпоставува дека биле погубени и каде што се случиле многу чуда. Не треба да се запостави претпоставката дека во периодот кога ранохристијанската базилика била разурната некои од моштите да биле откопувани како исцелителни реликвии и да се разнесувале во непознати насоки. Но, постои веројатност дел од нив сè уште да лежаат под струмичката земја во самиот архитектонски комплекс или пак во неговата близина<ref name="ReferenceA"/>. Во [[1984]] година академик [[Блага Алексова]] го открила храмот каде се претпоставувало дека се наоѓале моштите на светците кој се наоѓал недалеку од [[Крупиште]] на [[Брегалница]]. === Култ === [[Податотека:Sveti Tiveropolski Macenici, moneta.jpg|thumb|right|250px|Медал на МПЦ со ликовите на светците, [[аверс]].]] Кон крајот на 11 или во почетокот на 12 век охридскиот архиепископ [[Теофилакт Охридски]] ја составил опширната богословско-историска творба со&nbsp;хагиографска структура, именувана како ''Мачеништвото на светите славни петнаесет свештеномаченици пострадани во Тивериопол, сега именуван Струмица, за царувањето на злочестивиот Јулијан Отстапник''. Овој состав претставува главниот историски и книжевен извор за проследување на култот кон св. Петнаесет Тивериополски свештеномаченици. Не е сочуван неговиот оригинален прототип напишан на византиско-грчки јазик. Воспоставениот култ кон тивериополските маченици почнал широко да влијае за распрастронавување на христијанството меѓу паганите, па како што и запишал Теофилакт: {{quote|Тивериопол достигнал да стане како некоја кула од секаде видлива, која ја раздавала и на другите градови на запад светлината на верата и ги враќала од мракот на заблудата оние, што се наоѓале во длабокото море на неверието“ }} За поинтензивно актуелизирање на култот кон ранохристијанските маченици загинати во текот на прогоните од протагонистите на паганската вера придонела и една одредба на [[Седми вселенски собор|Седмиот вселенски собор]] во [[842]] година. Според неа се воспоставило официјалното иконопочитување и се наметнала неопходност од литература, насочена за да ја заштити светоста на христијанскиот морал и на моштите и да создаде поимпресивна емоционална атмосфера околу овој суштествен атрибут за иконопоклонството. Култот на св. Петнаесет Тивериополски маченици се воспоставувал уште и преку уметничката традиција, со насликувањето на нивните портрети по фреските и иконите. Досега се откриени нивните портрети на западниот ѕид од централната гробница во базиликата и средновековната црква „Св. Петнаесет“ во Струмица, а се познати и неколку икони од понов период. Споменот за нивната смрт и култ се сочувал и постоел во црковната литература и во третата деценија на 8 век, во двата канона на византиско-грчки јазик од [[Константин Кависила]]. Истите биле преведени и на [[црковнословенски јазик]]. Преданијата велат дека по погубувањето на Светите Петнаесет Маченици, жителите во знак на протест изградиле петнаесет храмови. Најтемелни истражувања за застапеноста на овие светители во ликовната уметност изложил академик [[Цветан Грозданов]], при што тој заклучил дека преку овој облик на манифестирање нивниот култ не излегол од границите на струмичко-брегалничкиот регион<ref>Цветан Грозданов, Петнаесетте Струмички маченици во ликовната уметност, -В: Портрети на светителите од Македонија од IX-XVIII век, Скопје 1983, стр. 127-137.</ref>. === Светото дрво=== Во дворот на црквата има пораснато дрво над гробовите на мачениците. Месното население го почитувало тоа дрво како свето. Едно предание говори, дека некој Турчин, сакајќи да докаже дека верата на „''ѓаурите''“ е празна, решил да го исече дрвото, но го снашла голема несреќа, па самиот тој забранил сечење на дрвото. Кога започнале археолошките ископувања, жилите од дрвото биле оштетени, а подоцна веќе исушеното дрво беше пресечено, но култот за неговата светост продолжило да живее. == Комплекс== {{Инфокутија Македонска црква |име=Свети петнаесет тивериополски маченици |слика= Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (12).jpg |големина на слика= |опис= |епархија=Струмичка |намесништво= |парохија= |место=Струмица |општина=Струмица |држава=Македонија |патрон=[[Св.петнаесет тивериополски маченици]] |изградба=1972 |завршено=1973 |осветување= |живопис= |ктитор= |зограф= |рушење= |запалена= |водство= |мрежно место= |архитектонски тип= |архитектонски стил= |површина= }} {{Infobox Historic building |&nbsp;мap_type = Македонија Струмица |&nbsp;мap_caption = Местоположба во рамките на Струмица | latd = 41 | latm = 26 | lats = 03.9 | latNS = N | longd = 22 | longm = 38 | longs = 08.9 | longEW = E }} Комплексот цркви посветени вклучува цркви од различни временски периоди и тоа: претхристијанска, ранохристијанска базилика, крстообразна црква и нејзината подоцнежна обнова. Во крстообразната црква се наоѓа најстарата досега пронајдена фреска во Македонија, на која се претставени светите Тивериополски свештеномаченици. Во претхристијанскиот храм се зачувани мозаици, додека ранохристијанската базилика не може целосно да се открие заради тоа што добар нејзин дел е покриен од крстообразната црква. Оваа петокуполна средновековна црква од таканаречен сложен „цариградски тип“ е единствена во Македонија и една од ретките на Балканот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://preminportal.com.mk/content/view/138/84/|title= Манастирот на светите Петнаесет Тивериополски свештеномаченици во Струмица |accessdate=2013-04-28}}</ref>. === Централна гробница=== [[Св. Петнаесет тивериополски (струмички) маченици|Петнаесетте Маченици]] од [[Тивериопол]] биле погребани во доцноантичка [[некропола]], надвор од градот, каде што се закопувале христијаните. На овој простор бил откриен комплекс од црковни градби во чиј централен дел се наоѓа голема засведена гробница. Централната гробница и другите 16 засведени гробници се изградени врз постар храм, односно [[базилика|ранохристијанска базилика]], чиј под бил украсен со полихромен [[мозаик]]. Појавата на крстот меѓу мотивите на мозаикот укажува на христијански објект. Гробницата е сместена во наосот на црквата. Има димензии од 2 × 0,82 × 1,61&nbsp;м. Градена е од кршен камен поврзан со малтер. Сводот е изграден од стандардните доцноантички тули. Однатре е малтерисана, а од северната и од јужната страна има насликани крстови со проширени краци, живописани со темнокафеава боја. На западниот калкан е насликан колективен портрет на 15-те мартири затворен во една полукружна рамка ‡ цлипеус. Тој како ''Имагине цлипеатае'' претставува фунерален портрет. Мартирите се насликани во вид на бисти, со атрибути што покажуваат совпаѓање со податоците што ги дава текстот на [[Теофилакт Охридски]] за нивното мачеништво. Во првиот ред се насликани личности со архијерејски белези во облеката, кои се истакнале во зацврстувањето на христијанството во овој регион. За датирањето на претставата на 15-те маченици во нивната црква, веднаш по ископувањето на овој храм, биле искажани птрепоставки дека тие можат да потекнуваат од крајот на 4 или од почетокот на 5 век. === Базилика=== Од [[Базилика]]та е зачуван дел од апсидата на источната страна, северниот периметрален ѕид и основата на северниот стилобат. Подоцна над базиликата е изградена крстовидна црква. Изградбата на крстовидниот храм мартириум врз разурнатиот базиликален објект постои можност да бил изведен во текот на [[5 век]], или посигурно во [[6 век]], во времето на [[Јустинијан I]], кога се обновени и ремоделирани многу запуштени храмови во [[Македонија]]. Над оваа црква во 9 и 10 век била изградена друга крстовидна црква. Истата не налегнува на ѕидовите на базиликата. Изместена е на јужната страна и го зазема централниот кораб на базиликата, со нартекс и егзонартекс на западната страна. Во централниот дел на наосот на крстовидната црква сместена е голема засведена гробница. Во оваа гробница на западниот калкан е насликан колективниот портрет на 15-те мартири. Овој фрескоживопис по своите одлики спаѓа во редот на најстарите фрескоживописи откриени на подрачјето на [[Македонија]]. Црквата и гробот се датирани во [[9 век]]. ===Црква=== Трикорабната базилика, подигната над гробницата на мартирите од [[Струмица]], како најстар архитектонски црковен објект, подоцна била ремоделирана. Над базиликата била изградена крстовидна црква од типот Хосиос Давид од [[Солун]]. Тоа е крстовиден тип на црква со централна купола и со четири куполи формирани од внатрешната страна, по аглите што ги формираат краците на крстот. Овој објект во Струмица претставува крст впишан во правоаголник. Тој не налегнува на ѕидовите на базиликата. Изместен е на јужната страна и го зазема централниот кораб на црквата, со нартекс на западната страна. Подот во презвитериумот бил решен со бели и сиви мермерни плочки во техниката опус сецтиле. Позицијата на централната гробница е иста како и во претходниот објект на базиликата. Црквата е изградена со масивни ѕидови и столбови од камен и малтер, зачувани во основата. Во апсидниот дел на олтарот во оваа крстовидна црква е изградена крипта во форма на крст со еднакви краци. Градена е и оформена од камен, тули и малтер. Димензиите на крстот изнесуваат 0,40&nbsp;м, со длабочина од 0,60-0,80&nbsp;м. Крстовидната крипта, била наменета за сместување на реликвиите на некој прочуен или локален мартир. Изградбата на крстовидниот храм мартириум врз разурнатиот базиликален објект постои можност да била изведена во текот на [[5 век]], во времето на [[Јустинијан I]], кога биле обновени многу запуштени храмови во [[Византија]]. Трансформацијата на базиликалниот тип на црква во крстовиден храм е одлика на ова време, на што му оди во прилог и крстовидната крипта во олтарот. Црквите подигнати врз гробови на маченици се одлика на 4 век. Втората црква посветена на 15-те мартири била изградена врз моштите на петмина мартири од оваа група на бегалци по Брегалница. Моштите од Струмица, во катедралниот храм на Брегалница биле пренесувани на двапати во времето на кнезовите Борис и Симеон. Монументалниот храм на Брегалница со инкорпориран крстовиден мартириум бил откриен во [[Крупиште]]. Со нивните мошти е формирана првата црковна организација кај Словените во [[Македонија]]. Тоа е епископијата на Брегалница, опслужувана со клер, на словенски јазик, од учениците на св. Климент. ===Црквата денес=== Денешната црква била изградена во [[1973]] година. Денес, во манастирската црква се одвива редовен литургиски живот. Реновираните манастирски конаци се отворени за поклоници кои овде би сакале да преноќеваат. Еднокреветните и повеќекреветни соби можат да сместат до 50 луѓе. Во текот на [[2012]] година биле обновени иконите со злато а освен тоа бил обновен и олтарот. Иконите ги изработиле монахињи-иконописци а постоечките икони биле сместени во [[Галерија на икони (Струмица)|Галеријата на икони]] отворена во 2000 г. која содржи исклучително стари икони од повеќе средновековни цркви од овој регион. Во текот на [[2014]] година била обновена фасадата<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://creativa5.com/dev/strumicadenes/crkvata-sv-petnaeset-tiveriopolski-svestenomacenici-kje-dobie-nova-fasada/ |title=архивски примерок |accessdate=2015-09-02 |archive-date=2013-12-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131231235048/http://creativa5.com/dev/strumicadenes/crkvata-sv-petnaeset-tiveriopolski-svestenomacenici-kje-dobie-nova-fasada/ |url-status=dead }}</ref>. == Значење == Петнаесетте мартири загинати во [[Тивериопол]] — [[Струмица]], ја збогатиле [[Македонија]] со култот создаден врз нивните гробови. Овој храм уште од својот почеток играл голема улога во христијанизацијата на териториите источно од реката Вардар. Култот продолжил да живее во IX - X век, а тоа значи примање на култот меѓу словенското население во Македонија. Денес култот на Св. 15 Тивериополски Маченици е составен дел на модерна [[Струмица]], а 11 декември е нејзин патрон. Комплексот е вклучен во [[Културно наследство на Македонија|Списокот на Културно наследство на Македонија]]. == Галерија == <gallery> Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (6).jpg| Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (7).jpg| Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (8).jpg| Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (9).jpg| Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (10).jpg| Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (11).jpg| Податотека:Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis (14).jpg| </gallery> == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{рв|Sts. 15 Martyrs of Tiveriopolis Church (Strumica)}} {{Згради и градби во Струмица}} {{Архео-Струмица}} {{КНМ-Струмица}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Петнаесет тивериополски маченици}} [[Категорија:Знаменитости во Струмица]] [[Категорија:Цркви во Струмица]] [[Категорија:Цркви од 10 век|Т]] [[Категорија:Храмови посветени на Светите Петнаесет тивериополски маченици|Струмица]] 57mdfz5ybbu30cnc2052evp74lh5ms8 Адана 0 43766 5375479 5369592 2025-06-07T05:57:34Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375479 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место <!--more fields are available for this Infobox--See Template:Infobox Settlement--> |name = Адана |settlement_type = Град |official_name= |coordinates_display = inline,title |coordinates_region = TR |subdivision_type = Земја |subdivision_name = {{TUR}} |timezone=[[Источноевропско време|EET]] |utc_offset=+2 |map_caption =Location of Adana within Turkey.m |timezone_DST=[[Источноевропско летно време|EEST]] |utc_offset_DST=+3 |image_skyline = Adana11.png |imagesize= 255px |image_caption = |image_blank_emblem = |blank_emblem_type = Грб |subdivision_type1=[[Региони во Турција|Регион]] |subdivision_name1 = |subdivision_type2=[[Покраини во Турција|Покраина]] |subdivision_name2 = [[Адана (покраина)|Адана]] |parts_type = Реони |parts_style = para |p1= [[Сејхан]] |p2= [[Јурегир]] |p3= [[Чукурова]] |p4= [[Сариџам]] |established_title = Основање |established_date = 6000 п.н.е ({{age|-6000|1|1}}) |established_title2 = Incorporated |established_date2 = 1871 ({{age|1871|26|10}} ) |population = 1,717,473 |population_as_of = 2015 |population_footnotes = <ref name="Adana2015">{{Наведена мрежна страница|url=https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn%3D95%26locale%3Dtr |title=Архивиран примерок |accessdate= 1 January 2016 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160204010758/https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr |archivedate=4 February 2016 }}</ref> |population_density_km2 = 883.02 |area_total_km2 = 1945 |elevation_m = 23 |pushpin_map =Turkey |pushpin_label_position = <!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none --> |pushpin_map_caption =Местоположба на Адана на картата на Турција |pushpin_mapsize =255px |latd = 37 |latm = 0 |longd = 35 |longm = 19.28 |latNS=N |longEW=E |postal_code_type=[[Поштенски код]] |postal_codе=1xxx |area_codе=322 |blank_info = 01|blank_name=[[Автомобилски регистарски таблички во Турција|Регистарски &nbsp;таблички]]| |government_type = Градоначалник |governing_body = Општина Адана |leader_name = Хусејин Созлу |leader_party= [[Партија за национално движење|МХП]] |leader_title= Mayor |website = [http://www.adana.bel.tr/?dil=en http://www.adana.bel.tr] |leader_title1= |leader_name1 = }} '''Адана''' ({{lang-tr|Adana}}) — град во [[Средоземен регион (Турција)|Средоземниот регион]] во [[Турција]] и главен град на [[Адана (покраина)|истоимената провинција]]. Градот се наоѓа на реката [[Сејхан (река)|Сејхан]], која се влева во [[Средоземно Море]], во југо-централна Анадолија. Адана има население од 1.700.000 жители што ја прави петти најнаселен град во Турција додека заедно со провинцијата има население од 3,000,000 жители. Адана се наоѓа во центарот на [[Чукурова]], кој ги опфаќа провинциите Мерсин, Адана, Османије и Хатај. Со шест милиони жители<ref name="Adana2015"/>, областа е една од најгусто населените во Турција. == Потекло на поимот == Според гоголемиот број на извори, името Адана е изведено од хетитското Аданија во областа [[Кисвадна]]<ref>See, e.g., Sirekli Archaeological Project.</ref>, додека други извори тврдат дека тоа е поврзано со легендарниот карактер на Данај, кој го основал грчкиот град Аргос. Во „[[Илијада]]“ на [[Хомер]] градот бил наречен Адана. Во старогрчкиот период бил познат како ''Антиохија во Киликија'' ([[грчки]]: Αντιόχεια της Κιλικίας) или ''Антиохија ад Сарум'' (Αντιόχεια η προς Σάρον). Уредниците на „Хелсиншки атлас“ привремено ја идентификуваат Адана како Куе (Quwê), новоасириската престолнина на провинцијата Куе. Името исто така е претставено како Коа и можеби е местото опишано во [[Библија]]та, каде цар [[Соломон]] добива коњи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.innvista.com/culture/religion/bible/compare/horses.htm|title=Innvista - Horses from Egypt and Kue|work=Innvista|accessdate=2 October 2014|archive-date=2012-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20120307044451/http://www.innvista.com/culture/religion/bible/compare/horses.htm}}</ref>. Се верува дека името на градот доаѓа од легенда според која Аднус и Сарус, синови на Уранус, се населиле на место близу до реката Сејхан, каде што денес се издига Адана<ref>[[Stephanus of Byzantium]], see ''Adana''</ref>. Градот имал многу имиња низ вековите: ''Анос'', ''Та Адана'', ''Уру Адана'', ''Ердене'', ''Едене'', ''Езене'', ''Бата'', ''Атана'', ''Азана''. == Историја == ===Рана историја=== Историјата на могилата во [[Тепебаг]], кој се наоѓа во Адана, датира од неолитскиот период или во околу 6000 п.н.е., за време на првите човечки населби. Се смета дека Тепебаг е најстариот град на регионот [[Чукурова]]. Местото наречено Адана било споменато во сумерскиот еп „[[Гилгамеш (еп)|Гилгамеш]]“, но географијата на ова дело е премногу непрецизна за да се идентификува со нејзината местоположба. Според еден хетитски натпис, кои се наоѓа во [[Хатуша]], Кисвадна било првото царство кое владеело со Адана, под заштита на Хетитите од 1335 година п.н.е. Во тоа време, името на градот било ''Уру Аданија'' додека жителите биле нарекувани [[Данајци]]. Со падот на силата и распадот на Хетитското Царство, во 1191-1189 п.н.е. започнале инвазии од запад кои предизвикале голем број на мали царства да ја преземат контролата на регионот. Во следниот периот регионот бил управуван од Асирците (9 век п.н.е.), Персијците (6 век п.н.е.), Македонците (333 п.н.е.), Селевкидите, пиратите од Киликија, Римјаните и Ерменците. ===Ранохристијански период=== Историјата на Адана е суштински поврзана со историјата на [[Тарс]]. Тие често биле сметани за ист град. Адана била со релативно помала важност во текот на периодот на [[Римското Царство]], додека во близина Тарс бил престолнина на областа. За време на ерата на Помпеј, градот бил користен како затвор за пиратите од Киликија. По поделбата на Римското Царство во [[395]] година, областа станала дел од [[Византија]], а веројатно била и развиена во текот на времето на [[Јулијан Отстапник]]. Со изградба на големи мостови, патишта, владини згради, канали за наводнување и насади, Адана и Киликија станале најразвиените и најзначајни трговски центри во регионот. Ајас (денес [[Јумурталик]]) и Козан биле други два поголеми урбани и административни центри во оваа област, особено во периодот на Киликијаните. Адана била вклучена во римската провинција Киликија Прима, чиј главен град бил Тарс. Градот станал епископија, додека [[суфраган]] епископот од Тарс бил издигнат на ранг на автокефална архиепископија по [[680]] година, кој учествувал на [[Шести вселенски собор|Шестиот вселенски собор]]. Епископот Павлин учествувал на [[Прв вселенски собор|Првиот вселенски собор]] во [[Никеја]] во [[325]] година, додека на [[Втор вселенски собор|Вториот вселенски собор]] во [[Цариград]] од [[381]] година учествувал епископот Киријак. Анатолиј се споменува во писмото на [[Свети Јован Златоуст]]. Кирил учествувал на [[Трет вселенски собор|Третиот вселенски собор]] во [[Ефес]] од [[431]] година и на Соборот во Тарс од 434 година. филипус учествувал на [[Четврти вселенски собор|Четвртиот вселенски собор]] во [[Халкидон]] од [[451]] година и бил потписник на заедничкото писмо на епископите од [[Киликија Прима]] до царот [[Лав I (цар)|Лав I]] од 458 година, кои протестирале поради убиството на [[Протериј Александриски]]. Јоанес учествувал на [[Шести вселенски собор|Шестиот вселенски собор]] во Цариград од 680 година. ===Средновековен период=== Во средината на [[7 век]], градот бил освоен од страна на [[Арапи]]те. Според еден арапски историчар од тоа време, името на градот потекнува од Езене. Византијците успеале да си го вратат градот во 964 година, но по победата на [[Алп Арслан]] во [[Битка кај Манцикерт (1071)|Битката кај Манцикерт]] во [[1071]] година, [[Селџуци]]те успеале да го заземат регионот на сметка на [[Византија]]. Адана била освоена најверојатно пред 1071 година и со градот управувале до почетокот на [[Првата крстоносна војна]], кога крстоносците на чело со [[Танкред Галилејски]], го освоиле градот. Во [[1132]] градот бил вклучен во територијата на ерменското Кралство Киликија. Градот бил освоен од [[Византија]] во [[1137]] година но Ерменците повторно го вратиле под своја контрола во [[1170]] година. Во [[1268]] година во градот се случил голем земјотрес кој предизвикал голема штета. Адана била повторно изградена и останала во составот на Ерменија до [[1359]] година, кога градот бил предаден на [[Мамелуци]]те од [[Египет]]. Заземањето на градот овозможило на многу турски семејства да се населат во него. Семејството Рамадани во градот се населило токму од тој период, и тоа опстојува во Адана до денес под презимето Онур. Во следниот период градот бил освоен од [[Османлии]]те. ===Модерен период=== [[File:1921-Adana.jpg|thumb|десно|250px|Адана во 1921 година]] Во [[1830]] година, со цел да се обезбеди независност на Египет од [[Отоманското Царство]], војската на [[Мухамед Али Паша]], валија на [[Отомански Египет]], [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|ја нападнал]] [[Сирија]] во два наврати, и стигнал до Аданската рамнина. Војниците на Мухамед Али Паша ги разрушиле градските ѕидини и тврдината. Според [[Договор од Кутахија|мировниот договор]], [[Сирија]] и Адана биле дадени на Египет<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Convention of Kütahya |work=Encyclopædia Britannica Online |year=2011 |accessdate=2011-03-18 |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/325554/Convention-of-Kutahya}}</ref>. По крајот на [[Османлиско-египетска војна (1839–1841)|Османлиско-египетската војна (1839–1841)]], Египет ја вратил Сирија и Адана на Османлиите, додека [[Велика Британија]] го признала Мухамед Али Паша за легитимен владетел на Египет<ref>Dupuy, Trevor, The Harper Encyclopedia of Military History. Macdonald and Jane's, 1977.</ref>. Во [[1909]] година се нслучил т.н. [[Масакр во Адана]] во кој биле убиени ерменски христијани во градот Адана<ref name=30t>{{наведени вести| title=30,000 KILLED IN MASSACRES|url= http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50C10F93C5A15738DDDAC0A94DC405B898CF1D3 |author=|date=April 25, 1909|publisher=''The New York Times''}}</ref>. Според проценките во масакрот биле убиени од 15,000 до 30,000 Ерменци<ref name=30t/><ref name=ShamefulAct>Akcam, Taner. ''A Shameful Act''. 2006, page 69–70: "fifteen to twenty thousand Armenians were killed"</ref><ref>Century of Genocide: Eyewitness Accounts and Critical Views By Samuel. Totten, William S. Parsons, Israel W. Charny</ref><ref>Walker, 1980, pp.182–88</ref>. Масакрот следувал по [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] од [[1908]] година. Турските и ерменските револуционери работеле заедно за враќање на уставот. На [[31 март]] избувнал бунт против партијата на власт Единство и прогрес. Додека бунтот во престолнината [[Цариград]] траел околу десет дена, убивањето на ерменското малцинство траело околу еден месец. По [[Првата светска војна]], власта во градот била предадена на француските војници. Четири баталјони на Француската легија биле испратени во Адана за надзор на ерменските бегалци. На [[20 октомври]] [[1921]] година, бил потпишан [[Анкарски договор|Договорот од Анкара]] меѓу Франција и турското Големо Национално Собрание. Врз основа на условите на договорот, [[Франција]] заедно со останатите ерменски волонтери се повлекле од градот на [[5 јануари]] [[1922]] година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.zum.de/whkmla/region/asmin/cilicia191823.html|title=Cilicia in the years 1918-1923|publisher=Zum.de|accessdate=2 October 2014}}</ref>. На [[30 јануари]] [[1943]] година, британскиот премиер [[Винстон Черчил]] тајно се состанал со турскиот претседател [[Исмет Инону]] во воз во станица Јенице, 23 километри надвор од Адана. Черчил сакал Турција да се приклучи во [[Втората светска војна]] на страната на сојузниците. Градот бил погоден од земјотрес со јачина од 6,2 степени на [[27 јуни]] [[1998]] година, во кој загинале 145 луѓе додек 1.500 лица биле повредени, Вкупната економска загуба била проценета на околу 1 милијарда евра<ref name=ey>{{Наведено списание |url=http://www.terrapub.co.jp/journals/EPS/pdf/2005/5702/57020107.pdf |title=Stochastic Finite-fault Modeling of Ground Motions From the June 27, 1998 Adana-Ceyhan Earthquake |author=Esref Yalcinkaya |journal=Earth Planets Space |volume=57 |pages=107–115 |year=2005 |access-date=2016-10-14 |archive-date=2021-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211001133431/http://www.terrapub.co.jp/journals/EPS/pdf/2005/5702/57020107.pdf |url-status=dead }}</ref>. == Географија == [[Слика:Eskibaraj Dam Lake, Adana 3.JPG|thumb|250px|Езерото Ескибарај Дам на реката Сејхан]] Адана се наоѓа на 30-тина километри од североисточниот брег на [[Средоземје]]то, каде служи како порта на областа Чукурова, кој во минатото бил познат на Запад како Киликија. Овој голем регион од Турција претставува плодна земја и се наоѓа југоисточно од планината [[Таур]]. Од Адана, преминувајќи кон Киликиско поле на запад, од Таур патот влегува во предпланинскиот регион на Таур. Падот на температурата од тој момент станува буквално со секој чекор на издигнување, при кое патот достигнува до надморска височина од над 1.200 метри. Тој поминува и преку т.н. Врати на Киликија. На север, градот е опкружен со браната „Сејхан“, која била изградена во 1956 година. Браната е изградена за производство на електрична енергија и за наводнување на долината на Чукурова. ===Клима=== Адана има средоземна клима. Зимите се благи и влажни додека летата се долги, топли и суви. Највисоката температура била измерена на [[8 јули]] [[1978]] година со 45,6&nbsp;°C, додека најниската температура била -8,1&nbsp;°C. {{Weather box|location = Адана (1950 - 2014) |metric first = Yes |single line = Yes |Jan record high C= 26.5 |Feb record high C= 26.7 |Mar record high C= 32.0 |Apr record high C= 37.5 |May record high C= 40.6 |Jun record high C= 41.3 |Jul record high C= 44.0 |Aug record high C= 45.6 |Sep record high C= 43.2 |Oct record high C= 39.4 |Nov record high C= 33.3 |Dec record high C= 30.8 |Jan high C = 15.0 |Feb high C = 16.2 |Mar high C = 19.5 |Apr high C = 23.8 |May high C = 28.2 |Jun high C = 31.7 |Jul high C = 33.8 |Aug high C = 34.6 |Sep high C = 33.1 |Oct high C = 29.0 |Nov high C = 22.4 |Dec high C = 16.8 |Jan mean C = 9.6 |Feb mean C = 10.5 |Mar mean C = 13.5 |Apr mean C = 17.5 |May mean C = 21.7 |Jun mean C = 25.6 |Jul mean C = 28.1 |Aug mean C = 28.4 |Sep mean C = 25.9 |Oct mean C = 21.3 |Nov mean C = 15.4 |Dec mean C = 11.2 |Jan low C = 5.5 |Feb low C = 6.1 |Mar low C = 8.5 |Apr low C = 12.2 |May low C = 15.9 |Jun low C = 20.0 |Jul low C = 23.2 |Aug low C = 23.5 |Sep low C = 20.3 |Oct low C = 15.9 |Nov low C = 10.7 |Dec low C = 7.1 |Jan record low C= -8.1 |Feb record low C= -6.4 |Mar record low C= -3.6 |Apr record low C= -1.3 |May record low C= 5.6 |Jun record low C= 11.2 |Jul record low C= 11.5 |Aug record low C= 14.8 |Sep record low C= 9.3 |Oct record low C= 4.8 |Nov record low C= -4.3 |Dec record low C= -4.4 |Jan precipitation mm = 109.9 |Feb precipitation mm = 84.2 |Mar precipitation mm = 66.8 |Apr precipitation mm = 55.2 |May precipitation mm = 47.3 |Jun precipitation mm = 20.0 |Jul precipitation mm = 7.1 |Aug precipitation mm = 5.2 |Sep precipitation mm = 15.8 |Oct precipitation mm = 40.7 |Nov precipitation mm = 73.7 |Dec precipitation mm = 128.7 |Jan precipitation days= 10.4 |Feb precipitation days= 10.3 |Mar precipitation days= 9.9 |Apr precipitation days= 9.1 |May precipitation days= 6.7 |Jun precipitation days= 3.0 |Jul precipitation days= 0.9 |Aug precipitation days= 0.7 |Sep precipitation days= 2.6 |Oct precipitation days= 5.5 |Nov precipitation days= 7.2 |Dec precipitation days= 10.5 |Jan sun = 136.4 |Jan percentsun = 44.5 |Feb sun = 146.9 |Feb percentsun = 48.2 |Mar sun = 186.0 |Mar percentsun = 50.3 |Apr sun = 213.0 |Apr percentsun = 54.0 |May sun = 282.1 |May percentsun = 64.3 |Jun sun = 312.0 |Jun percentsun = 70.8 |Jul sun = 325.5 |Jul percentsun = 72.8 |Aug sun = 319.3 |Aug percentsun = 75.9 |Sep sun = 270.0 |Sep percentsun = 72.6 |Oct sun = 223.2 |Oct percentsun = 64.0 |Nov sun = 168.0 |Nov percentsun = 55.0 |Dec sun = 133.3 |Dec percentsun = 44.6 |year percentsun = |source 1 = [[Turkish State Meteorological Service]]<ref name=eather1>{{Наведена мрежна страница| url = http://meteor.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ADIYAMAN| title = Meteoroloji| accessdate = 8 January 2016| publisher = | language = tr| url-status = dead| archive-date = 2010-11-27| archive-url = https://web.archive.org/web/20101127013938/http://meteor.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ADIYAMAN}}</ref> |date= 1 January 2016 }} == Управување == [[Слика:Old City Hall Adana.jpg|thumb|десно|250px|Градското собрание]] Градот Адана е наведен како област која е во рамките на границите на Општина Адана. Оваа област опфаќа 30 километри<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5216.html| title= 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu|language=tr|author=|publisher=Grand National Assembly of Turkey | accessdate=26 July 2010| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100727174410/http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5216.html| archivedate= 27 July 2010 | url-status=}}</ref> околу Градското собрание со исклучок на областите надвор од провинцијата. Четири нивоа на управување се вклучени во администрацијата на градот, и тоа: Национална влада, Провинциска управа, Општината и областните општини. Владата на Турција во [[Анкара]] ја држи најголемата моќ во градот, односно управува со здравството, образованието, полицијата и многу други институции поврзани со градски услуги. За ова, владата од Анкара има назначено гувернер. Провинциската управа главно се занимава со изградба и одржување на основните училишта, градинките и другите државни згради и одредено ниво на социјални услуги<ref>{{Наведена мрежна страница| url = http://www.adanaozelidare.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid=165| title = 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu| language = tr| publisher = Ministry of Justice| accessdate = 21 July 2010| archive-date = 2011-09-03| archive-url = https://web.archive.org/web/20110903072844/http://www.adanaozelidare.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid=165| url-status = dead}}</ref>. Општинско владеење се одржува во структурата на две нивоа: Општинска и областна управа. Општината се грижи за изградба и одржување на главните патишта и паркови, како и за противпожарните служби<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5216.html| title = 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu|author=|publisher=Grand National Assembly of Turkey | accessdate=26 July 2010| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100727174410/http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5216.html| archivedate= 27 July 2010 | url-status=}}</ref>. Обласните служби се надлежни за одржување на областните улици, паркови, собирање на ѓубре и услуги на гробиштата. === Општина === [[Слика:Adana Metropolitan Hall (wide view).JPG|thumb|250px|Општинското собрание]] Општина Адана била основана во [[1871]] година и покрај тоа што градот продолжил да се регулира преку системот мухтешио до [[1877]] од страна на првиот градоначалник Ѓозликлу Сулејман ефенди. Првото модерно општинско владеење започнало со вториот градоначалник Киркор Бездикјан и неговиот наследник Синјор Артин. Во текот на овој период биле проширени и поплочени патиштата, биле направени канали за одводнување, и во сила влегле првите општински прописи. По основањето на [[Република Турција]], големи инфраструктурни проекти биле завршени и првите планирани населби биле изградени во северниот дел на градот. Турхан Кемал Берикер служел како градоначалник и гувернер во период од дванаесет години. Со завршувањето на браната Сејхан во [[1956]] година, градот доживеал голем економски раст, кога тогашниот премиер [[Аднан Мендерес]] покажал посебен интерес за Адана. Тој иницирал големи инфраструктурни проекти, како подземна канализација и донесување на детален урбанистички план. Од [[1984]] година до денес градскиот пејзаж бележи револуционерни промени со ревитализација на реката Сејхан и изградба на големи паркови и булевари<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adana.bel.tr/adana-buyuksehir-belediyesi-tarihcesi-sayfa.html| title= Adana Büyükşehir Belediyesi Tarihçesi |language=tr|author=|publisher=Adana Metropolitan Municipality | accessdate=26 July 2010| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100731085938/http://www.adana.bel.tr/adana-buyuksehir-belediyesi-tarihcesi-sayfa.html| archivedate= 31 July 2010 | url-status=}}</ref>. Во 1989 година бил донесен закон според кој општинските надлежности биле поделени помеѓу општината и регионалните општини. Тогашната Општина Адана станала главна, додека биле основани плус две општини: Сејхан и Јурегир. Караисали бил припоен кон градот во 2006 година, додека Чукурова и Сариџам биле основани како општини во 2008 година. На [[3 февруари]] [[2012]] година, Советот на општината Каратас ја прифатил иницијативата да се здружи општината со Адана, па од тоа време Каратас станал шеста област на градот.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://haberler.com/karatas-belediyesi-buyuksehir-e-baglanma-karari-3327420-haberi/| title= Karataş Belediyesi Büyükşehir'e Bağlanma Kararı Aldı.|language=tr|author=|publisher=Haberler.com | accessdate=3 February 2012}}</ref> Денеска, Општината Адана се состои од три органи: совет, градоначалник и енкумен. Секоја област избира една петтина од своите членови за општинскиот совет. Така, општинскиот совет се состои од 35 советници, десет од областа Сејхан, осум од Јурегир, осум од Чукурова, шест од Сариџам, два од Караисали и градоначалникот кој е директно избран од гласачите<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adana.bel.tr/belediye-meclisi-uyesi-sayfa.html| title= Adana Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyeleri |language=tr|author=|publisher=Adana Metropolitan Municipality | accessdate=27 July 2010}}</ref>. Енкуменот или во предод изивршен комитет, се состои од девет членови<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adana.bel.tr/encumen-uyeleri-sayfa.html| title= Adana Büyükşehir Belediyesi Encümeni |language=tr|author=|publisher=Adana Metropolitan Municipality | accessdate=27 July 2010| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100612153829/http://www.adana.bel.tr/encumen-uyeleri-sayfa.html| archivedate= 12 June 2010 | url-status=}}</ref>. ===Области=== [[Слика:Hastaneler Kavşağı, Adana.jpg|thumb|right|250px|[[Сејхан]] ]] [[Слика:Adana1.jpg|thumb|right|250px|[[Чукурова ]]]] Градот Адана се состои од урбаните области Сејхан, Јурегир, Чукурова и Сариџам. Областа Сејхан се наоѓа целосно во границите на градот додека Јурегир, Чукурова и Сариџам се наоѓаат во руралните средини надвор од градот. ====Сејхан ==== Областа Сејхан се наоѓа западно од реката Сејхан и претставува културен и бизнис-центар на градот. Патот D-400 ја дели оваа област на север и југ. Северно од D-400 се наоѓа економски најразвиениот дел на градот. Овде се сместени голем број на хотели, културни центри, деловни и јавни објекти. Во стариот дел на градот, кој се наоѓа јужно од D-400, се наоѓа пазар на традиционални и модерни продавници. Јужниот дел од стариот дел на градот е со пониски приходи. ====Чукурова ==== Областа [[Чукурова]], која не треба да се помеша со регионот Чукурова, претставува модерна станбена област што се наоѓа северно и јужно од Сејханската брана. Округот бил планиран во средината на 1980-тите години да се насочи на урбаното проширување до средината на 3000 хектари плодно земјиште во северниот дел на градот. Именуван како Нова Адана, проектот се состоел од изградба на домови за 200.000 луѓе, вклучувајќи куќи по должината на брегот на езерото и на високи станбени згради разделени меѓусебно од широките булевари: Тургут Озал, Сулејман Демирел и Кенан Еврен<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adana.bel.tr/yeni-adana-projesi-sayfa.html | title = Yeni Adana Projesi|language=tr|author=|publisher=Adana Metropolitan Municipality | accessdate=4 September 2010| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100915124243/http://adana.bel.tr/yeni-adana-projesi-sayfa.html| archivedate= 15 September 2010 | url-status=}}</ref>. ====Јурегир==== Областа Јурегир се наоѓа источно од реката и главно се состои од нископриходни станбени објекти и големи индустрии. Со изградбата на нови мостови на реката и продолжување на линијата на метрото во градот, Јурегир станал од особено значење за градот. Овде се планира да биде изградена нова населба која ќе се протега на 47,5 хектари земја<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.haber01.com/SA%C4%9ELIK-KAMPUSU-YURE%C4%9EIR-E-10039.html | title = Sağlık Kampüsü Yüreğir'e | author = | publisher = haber01.com | accessdate = 4 September 2010 | archive-date = 2018-12-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181215122424/http://www.haber01.com/SA%C4%9ELIK-KAMPUSU-YURE%C4%9EIR-E-10039.html }}</ref>. ====Сариџам ==== Областа Сариџам се наоѓа источно од Јурегир и се состои од поранешните општини кои биле споени на градот Адана во [[2008]] година. Некои од најголемите институции на градот се наоѓаат во оваа област, како Универзитетот Чукурова и Воздухопловната база Инџирлик. ===Населби=== [[Слика:Adana - Beyazevler.JPG|thumb|250px|Бејазевилер]] Населбите или махале на турски претставуваат административни единици во рамките на реонските општини и се администрираат од страна на [[мухтар]] и од Советот на населбите. Иако се бираат од страна на жителите, мухтарот ги нема сите овластувања како на пример функции како администратор на националната влада. Мухтарот може да иницире прашања поврзани со населбата во општинската област<ref>{{citation|last=Koçberber|first=Seyit|year=2007|title=Yeni Belediye Yasası ile Mahalle Yönetimi|publisher=Sayıştay Journal|volume=56|pages=103–114|language=tr}}</ref>. И покрај фактот дека администрацијата на населбата не може да обезбеди социјални услуги, ниту има средства да го направи тоа, голем број од жителите сè уште се идентификуваат со нивните населби, особено во областите со ниски приходи. Постојат вкупно 254 населби во градот. Сејхан има 99 населби, 69 од нив во урбана област и 30 се населби на поранешните општини и поранешни села. Јурегир има 99 населби, 38 во урбаната област и 61 руралната. Сариџам има 29 населби, Чукурова - 16 населби и Караисали - 11 населби. Населението на населбите може да се движи од 150 до 63.000.<ref>{{Наведена мрежна страница| url = http://adana.bel.tr/ilce-mahalle-ve-muhtarliklar-sayfa.html| title = Adana Kenti İlçe Mahalle ve Muhtarlıklar| language = tr| publisher = Metropolitan Municipality| accessdate = 27 July 2010| archive-date = 2013-08-01| archive-url = https://web.archive.org/web/20130801230455/http://www.adana.bel.tr/ilce-mahalle-ve-muhtarliklar-sayfa.html| url-status = dead}}</ref>. Некои населби, особено во областа на Чукурова се многу големи. Тепебаг, Кајалибаг, Курукопру, Улуџами, Сарајакуп и Алидеде се историски населби Адана. Населбите од републиканската ера како Решатбеј, Џемалпаша, Куртулуш и Чинарли се јадрото на културниот живот во градот. Ѓузелјали, Карслилар и Ќуртепе се сценски населби со поглед на резервоарот Сејхан. == Економија == [[Слика:Turgut Özal Bulvarı, Adana 01.jpg|thumb|250px|Поглед кон булеврот Тургут Озал]] Адана е еден од најголемите индустриски градови, како и еден од економски најразвиените градови во [[Турција]]. Како среден по големина трговскји град кон 1800-тите години, градот ги привлечел европските трговци во времето кога во САд се водила граѓанската војна. Земјоделците од Чукурова во тој период започнале со извоз на своите земјоделски производи, по кое областа започнала да се гради. До почетокот на [[XX век]], речиси сите фабрики за обработка на памук, започнале да работат во регионот. Фабриките биле затворени и економијата речиси дошла до застој во [[1915]] година, по депортирањето на [[Ерменци]]те кои го држале поголемиот дел од бизнисите во градот. По основањето на републиката започнал период на забрзана индустријализацијата на регионот како и до повторно активирање на произвидството на земјоделски производи. Со изградбата на браната Сејхан и подобрување на земјоделските техники, започнал експлозивен раст на земјоделското производство во текот на 1950-тите. Големи индустриски капацитети биле изградени по должината на патот D-400 и Каратас<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/newsDetail_getNewsById.action?newsId=27748 | title = Bekleyen dev: Adana | author = | publisher = Aksiyon | accessdate = 2 February 2012 | archive-date = 2014-01-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140104023320/http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/newsDetail_getNewsById.action?newsId=27748 | url-status = dead }}</ref>. Услужните индустрии, особено банкарството, доживеале голема примена во текот на овој период. Брзиот економски раст продолжил до средината на 1980-тите години и бил проследен со пораст на капиталистичката алчност која довела до злоупотреба на богатството и голема нееднаквост во распределба на приходите на работниците. Широката неолиберална политика од страна на тогашниот премиер [[Тургут Озал]] да се централизира економијата на земјата предизвикала речиси сите компании кои биле засновани во Адана, своите седишта да ги преселат во [[Истанбул]]. Падот на производството на памук во регионот довело до затворање на неколку големи фабрики, започнувајќи од средината на 1990-тите<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://haber.gazetevatan.com/Adanada_sanayi_tasfiye_oluyor/227177/2/Haber | title = Adana'da sanayi tasfiye oluyor.(Turkish) | author = | publisher = Vatan Gazetesi | accessdate = 9 March 2009 | archive-date = 2013-06-16 | archive-url = https://web.archive.org/web/20130616043138/http://haber.gazetevatan.com/Adanada_sanayi_tasfiye_oluyor/227177/2/Haber | url-status = dead }}</ref>. Младите професионалци побегнале од градот. Финансиски, градот започнал да закрепнува по [[2002]] година кога на власт дошла [[Партија на правдата и развојот|Партијата на правдата и развојот]], но во [[2010]] година, стапката на невработеност во градот достигнала рекордно високо ниво од 19,1%<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1053946&CategoryID=80 | title = Adana'da 5 kişiden biri işsiz(Turkish) |author=|publisher=Radikal Gazetesi | accessdate=24 June 2011}}</ref>. По 20 години на стагнација, економијата на Адана се пренасочила кон инвестиции во туризмот и услужната трговија. ===Трговија=== [[Слика:Alper Akınoğlu Congress Center.JPG|thumb|250px|Конгресниот центар Алпер Акиноглу]] Адана е еден од водечките трговски центри во јужниот дел на Турција. Градот е домаќин на многу регионални корпорации и јавни институции. TÜYAP и Alper Akınoğlu се домаќини на голем број саеми и бизнис конференции. Конгресниот центар Алпер Акиноглу има капацитет од 2000 седишта и бил отворен во 2012 година и истиот се наоѓа во кампусот на универзитетот Чукурова<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.tuyap.com.tr/en/index.php?main=m_adana_hakkinda&fbid=4&left=l_adana | title = Adana Exhibition and Congress Center | author = | publisher = TÜYAP | accessdate = | archive-date = 2015-04-02 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150402114305/http://www.tuyap.com.tr/en/index.php?main=m_adana_hakkinda&fbid=4&left=l_adana | url-status = dead }}</ref>. Аданската стопанска комора била основана во [[1894]] година и за цел имала да ја води и да ја регулира трговијата со памук. Таа е една од најстарите од таков вид во Турција. Денес комората има повеќе од 25.000 членки<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adana-to.org.tr/TR/Odamiz/Tarihce.htm | title = ATO Tarihçe (Turkish) | author = | publisher = Adana Chamber of Commerce | accessdate = 5 February 2012 | archive-date = 2012-06-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120615233113/http://www.adana-to.org.tr/TR/Odamiz/Tarihce.htm }}</ref>, со задача да ги промовира интересите на бизнис секторот и да се залага во нивно име. Аданската стокова берза, која била основана во [[1913]] година имала функција главно за организирање на трговија со земјоделски производи и добиток<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adanatb.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=78 | title = Adana Ticaret Borsası Tarihçe (Turkish) | author = | publisher = Adana Commodity Exchange | accessdate = 5 February 2012 | archive-date = 2012-10-29 | archive-url = https://web.archive.org/web/20121029105812/http://www.adanatb.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=78 }}</ref>. Берзата се наоѓа спроти киносалата Митрополит. Во крајбрежните области Сејхан и Јммурталик се наоѓаат 29 хотели кои можат да сместат 4,200 гости, но во следниот период е планирано овој број да се зголеми на 8,400 гости<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.haberler.com/adana-otel-yatirimcilarinin-yeni-gozdesi-oldu-3240330-haberi/ | title = Adana Otel Yatırımcılarının Yeni Gözdesi Oldu | author = | publisher = Haberler.com | accessdate = | archive-date = 2015-04-02 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150402134002/http://www.haberler.com/adana-otel-yatirimcilarinin-yeni-gozdesi-oldu-3240330-haberi/ | url-status = dead }}</ref>. Денешните хотели со пет ѕвезди во градот се Хилтон, Сејхан и Сурмели, додека во следниот период ќе бидат отворени и Шератон и Туркмен, кои исто така се наоѓаат на брегот од реката. Освен овие хотели, во центарот на градот се наоѓаат хотелите Раманда и Диван, а хотелот Анемон се наоѓа во западниот дел на градот<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.cuktob.org.tr/uyelerimiz.asp?LnkKId=2 | title = Hotels in Adana | author = | publisher = ÇUKTOB | accessdate = | archive-date = 2010-01-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100119032255/http://www.cuktob.org.tr/uyelerimiz.asp?LnkKId=2 | url-status = dead }}</ref>. ===Земјоделство=== Адана е голем земјоделски регион каде се одгледува памук, пченица, пченка, соја, јачмен, грозје и цитрусни овошја во големи количини. Земјоделците произведуваат половина од производството на грав, пченка и соја во Турција. 34% од кикирики на Турција и 29% од портокалите во Турција се берат во Адана<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.turkcebilgi.net/bilim/cografya/illere-gore-tarim-urunleri-ve-uretim-miktarlari-54480.html |title=İllere göre tarım miktarları |author= |publisher=Turkcebilgi.net |accessdate= |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100429072158/http://www.turkcebilgi.net/bilim/cografya/illere-gore-tarim-urunleri-ve-uretim-miktarlari-54480.html |archivedate=2010-04-29 |df=dmy }}</ref>. Поголермиот дел од земјоделските компании од регионот имаат свои канцеларии во Адана. Производителните задруги играат значајна улога во економијата на градот. Чукобирлик има 36.064 членови кои се производители на памук, кикирики, соја, сончоглед и репка<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.cukobirlik.com.tr/default.asp?tekd=1 | title = Çukobirlik Tarihçe|author=|publisher=Çukobirlik | accessdate=4 February 2012}}</ref>. Градот е домаќин на најголемиот земјоделски саем во регионот, кој привлекува повеќе од 100,000 посетители од 20 земји. Саемот се организира на површина од 3,5 хектари секоја година во октомври.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.haberler.com/adana-tarim-fuari-na-20-ulkeden-katilimci-geliyor-3051148-haberi/ | title = Adana Tarım Fuarı'na 20 Ülkeden Katılımcı Geliyor|author=|publisher=Haberler.com | accessdate=}}</ref>. ===Производство=== Адана е индустријализиран град каде големи индустриски капацитети имаат свое седиште во градот. Освен земјоделство, во градот се произведува и текстил. Текстилната и кожарската индустрија сочинуваат 29% од производството во Адана<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.adaso.org.tr/eng/pages.aspx?pageid=2003|title=Distribution Of Sectors in Adana|author=|first=|date=2007|work=|publisher=Adana Chamber of Industry|archive-url=https://web.archive.org/web/20200409130718/http://www.adaso.org.tr/eng/pages.aspx?pageid=2003|archive-date=2020-04-09|dead-url=|accessdate=|url-status=dead}}</ref>. Започнувајќи од 2008 година, Адана има 11 компании во топ 500 индустриски фирми во Турција<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://zaman.com.tr/haber.do?haberno=873256&keyfield=35303020627579756B2073616E617969206B7572756C757375204164616E61 | title = Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu arasına Adana'dan sadece 11 firma girdi (Turkish) | author = | publisher = Zaman Gazetesi | accessdate = | archive-date = 2011-10-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20111004212803/http://zaman.com.tr/haber.do?haberno=873256&keyfield=35303020627579756B2073616E617969206B7572756C757375204164616E61 | url-status = dead }}</ref>. Најголемата компанија во Адана, Temsa Global (автомобилски производител) има повеќе од 2500 вработени и произведува 4000 автобуси годишно. Marsan-Adana е најголема фабрика за производство на зејтин и растително масло во Турција<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.marsangida.com/en/sirketimiz.aspx | title = Marsan Adana Plant | author = | publisher = Marsan | accessdate = | archive-date = 2009-10-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20091004073131/http://www.marsangida.com/en/sirketimiz.aspx | url-status = dead }}</ref>. Advansa Sasa е најголемиот производител на полиестер во Европа со 2650 вработени<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.advansa.com/en/about-advansa-2/locations | title = Advansa Adana Plant | author = | publisher = Advansa | accessdate = | archive-date = 2016-09-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160920031959/http://www.advansa.com/en/about-advansa-2/locations | url-status = dead }}</ref>. Организираниот индустриски регион во Адана има површина од 1225 хектари. == Демографија == Четирите области на градот Адана немаат рурално население, иако нивното население е концентрирано главно во градот. Затоа, од урбаното население на Адана може да се пресмета само преку збир од соседните популации на области во урбаните средини. Заклучно со декември 2015 година, вкупното население на четирите области е 2.210.000<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://biruni.tuik.gov.tr/ |title=Biruni |website=Biruni.tuik.gov.tr |date= |accessdate=2016-05-28 |archive-date=2016-03-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160308071248/https://biruni.tuik.gov.tr/ }}</ref>. Бројот на населението во четирите области на Адана од 2008 година е: {| class="wikitable" |- ! valign=bottom | Област ! colspan="7"| Население |- !| !| 2008 !| 2009 !| 2010 !| 2011 !| 2012 !| 2014 !| 2015 |- | [[Сејхан]] | 752,308 | 722,852 | 723,277 | 757,928 | 764,714 | 779,232 | 788,722 |- | [[Јурегир]] | 411,299 | 415,047 | 417,693 | 421,692 | 416,302 | 419,240 | 419,011 |- | [[Чукурова]] | 267,453 | 327,460 | 343,770 | 326,938 | 335,733 | 353,680 | 359,315 |- | [[Сариџам]] | 86,727 | 90,879 | 99,313 | 103,232 | 111,976 | 143,547 | 150,425 |- | '''Вкупно''' | '''1,517,787''' |'''1,656,238''' |'''1,784,053''' |'''1,809,790''' |'''1,928,725''' |'''2,085,699''' |'''2,210,000''' |} Две третини од жителите на Адана живеат западно од реката Сејхан, каде што градот бил основан. Урбаното ширење, источно од реката е ограничено поради големите институции како што се Универзитетот Чукурова и воздухопловната база Инџирлик. Сејхан е најразновидна област, во која живеат неколку етнички групи. Областа Чукурова има голема заедница на постари граѓани од цела Турција, кои сакаат да уживаат во нивното пензионирање во топла клима на регионот. Главните етнички групи во Адана се [[Турци]]те, [[Арапи]]те и [[Курди]]те. Порастот на населението се забавил помеѓу 1885 и 1927, поради [[Масакр во Адана|Аданскиот масакр]] и [[Ерменски геноцид|Ерменскиот геноцид]], но оваа бројка била преполовена кога во градот се населиле бегалците од Балканот, како дел од грчката размена на населението од 1923 година. Историски гледано, првите Турци во градот се населиле од [[Средна Азија]] во околу [[11 век]]. Во почетокот на [[14 век]], неколку туркменски племиња се населиле во градот кога Мамелуците ја презеле контролата над Чукурова<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.mekan360.com/360fx_hakkimizda_adanaataturkparki-hakkimizda.html | title = Adana Tarihi (Turkish) | author = | publisher = Mekan360 | accessdate = 25 January 2012 | archive-date = 2014-07-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140714225530/http://www.mekan360.com/360fx_hakkimizda_adanaataturkparki-hakkimizda.html | url-status = dead }}</ref>. Отоманскиот регистар на даночни обврзници од [[1526]] година бележи 16 турски станбени области и само еден ерменски и ниту еден грчки, еврејски, курдски или арапски<ref name="Prophets page 39">The Plain of Saints and Prophets: The Nusayri-Alawi Community of Cilicia, Gisela Procházka-Eisl,Stephan Procházka, p. 39</ref>. Во текот на [[17 век]] повеќе Ерменци и Грци се населиле во градот. Според [[Евлија Челебија]] во градот живееле и арапски жители<ref name="Prophets page 39"/>. {{Historical populations |type = |footnote = |align=left|1885|69266|1927 |72577|1955 |100367 |1980|574515 |2000 |1130710 |2011|1617284}} Арапите кои се едни од најстарите жители на градот, главно се сконцентрирани во Јурегир. Новите арапски генерации главно не го зборуваат арапскиот јазик и тие најчесто се асимилирани во турската култура. Демографијата на градот значително се променила во 1990-тите, по масовната миграција на Курдите. Голем дел од нив биле принудени да ги напуштат своите села во југоисточниот дел на по започнувањето на конфликтот помеѓу Турција и Курдите<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1025234&Yazar=SIRRI%20S%DCREYYA%20%D6NDER&Date=24 октомври 2010&CategoryID=97 | title = 1910'larda kimine göre 2.5 milyon, kimine göre 4.5 milyon Kürt göç ettirildi.(Turkish)|author=|publisher=Radikal | accessdate=28 January 2012}}</ref>. Курдите, главно живеат во јужните населби на градот. Ромското племе Конос се населило во Адана за време на [[Балканските војни]] и главно денеска живее во Синанпаша<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.habername.com/haber/turkiyedeki-etnik-gruplarin-dagilim-raporu-1765.htm | title = Distribution of Ethnic Groups in Turkey (Turkish)|author=|publisher=Habername | accessdate=6 June 2008}}</ref>. Околу 8.000 Роми живеат во провинција Адана.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.sonsayfa.com/Haberler/Guncel/Hangi-ilde-ne-kadar-cingene-yasiyor.html?sayfa=3 | title = Hangi ilde ne kadar çingene yaşıyor? (Turkish) | author = | publisher = Son Sayfa | accessdate = }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Постои голема заедница на емигранти од Балканот и Кавказ, кои, исто така се населиле во Адана за време на Балканските војни и пред тоа. Се проценува дека 2.000 семејства на [[Крипто-Ерменци]] живеат во Адана<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.azsam.org/modules.php?name=News&file=print&sid=390 | title = Gizli Ermeniler (Turkish) | author = | publisher = AZSAM | accessdate = December 27, 2008 | archive-date = 2011-05-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110501152500/http://www.azsam.org/modules.php?name=News&file=print&sid=390 | url-status = dead }}</ref>, и се идентификуваат себеси како [[Арапи]], [[Курди]] или [[Алевити]]. Покрај тоа, постојат голем број потомци на Ерменци кои биле одгледани во муслимански семејства по настаните од [[1915]] година. Ерменците и Грците биле половина од населението на Адана пред 1915 година. Адана е дом на една заедница од околу 2.000 Британци и Американци кои служат во воздухопловната база Инџирлик во [[НАТО]]. Пред [[2003]] година, заедницата броела и до 22.000, но оваа бројка се намалила кога многу војници заминале во [[Ирак]]<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.tumgazeteler.com/?a=4126756 | title = Amerikalı asker sayısı azaldı. (Turkish)|author=|publisher=CİHAN News Agency | accessdate=18 September 2008}}</ref>. Слично како и во другите градови на [[Средоземно Море]] и Егејското крајбрежје, секуларизмот е силен во Адана. Меѓу религиозните луѓе, поголемиот дел од нив се придржуваат на сунитскиот ислам. Мнозинството од Турците, повеќето од Курдите и некои од Арапите се сунитски муслимани. Адана, исто така е упориште на алевизмот. Многу Алевити откако се преселиле во градот од Кахраманмарас по инцидентите во 1978 година. Постои и една мала заедница на римокатолици и неколку еврејски семејства. == Архитектура == [[Слика:Tepebağ Rowhouses.jpg|thumb|250px|left|[[Тепебаг]].]] [[Слика:Büyük Saat.jpg|thumb||175px|[[Саат-кула Бујук]]]] [[Слика:Sabancimosque19082006.jpg|thumb|175px|[[Џамија Шабанџи Меркез]]]] Златното доба за архитектурата на Адана претставувал периодот кон крајот на 15 и 16 век, кога Рамаданидите го изграле градот за своја престолнина. Во текот на овој период населението на градот се зголемило, и биле изградени неколку нови населби. Поголемиот број од историските знаменитости во Адана биле изградени за време на овој период. Од овој период доминира мамелучката архитектура и селџучката архитектура. Ташкопру е единственото останато обележје од времето на [[Византија]] и неколку јавни згради биле изградени за време на османлиското владеење. Во градот исто така се среќава и ерменската архитектура, која може да се најде и на некои современи згради во градот. Првите траги од населба во квартот Тепебаг се од неолитско време. Оваа населба се наоѓа веднаш до Камениот мост Ташкопру, кој се наоѓа на еден рид кој се вика „Ридска градина“. Градската управа започнала кампања за зачувување на културното наследство на оваа област, особено на отоманските куќи. Ататурк останал во една од овие куќи на улица Сејхан, и денеска во оваа куќа се наоѓа музејот Ататурк. Во градот има изградено повеќе мостови на реката Сејхан. Меѓу најзначајните се [[Ташкопру]], римски мост кој бил изграден во [[2 век]]<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adanakultur.gov.tr/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFB0ED0AA5232E402F59FCBAD67E463149| title = Adana Taşköprü (Stone Bridge)| author=| publisher=Governship of Adana Tourism and Culture Department| accessdate=}}</ref>. Мостот во моментот се користи од страна на пешаците и велосипедистите. Овој мост бил најстариот мост во светот преку кој поминувале моторни возила, пред да биде затворен во 2007 година и пренаменет за пешаци. Железничкиот мост Демиркопру бил изграден во 1912 година како дел од проектот на елезничката линија Берлин-Багдад. Мостот Регулатор се наоѓа во јужнмиот дел од градот и ја контролира водата на реката. Иато така постојат три пешачки мостови, мостот Сејхан, мостот Мустафакемалпаша, мостот на метрото и мостот на автопатот. [[Саат-кула Бујук]] или Големата саат-кула била изградена од страна на локалниот гувернер на Адана во [[1882]] година. Оваа саат-кула е највисоката во [[Турција]] со 32 метри. За време на француската окупација градбата била оштетена, но повторно била изградена во [[1935]] година, а неговата слика може да се најде во грбот на градот. Околу кулата се наоѓа Казанџилар чаршија. '''Рамазаноглу салата''' била изградена во [[1495]] година за време на владеењето на Халил-бег. Овој објект е еден од најстарите примери за една куќа во Турција. Во оваа куќа живеело семејството Рамаданиди и се состои од харем. Во минатото овде се наоѓале и владините канцеларии но денеска тие не постојат<ref name="Çarşı HamamıTurkish">{{Наведена мрежна страница| url = http://www.kenthaber.com/akdeniz/adana/seyhan/Rehber/hamamlar/carsi-hamami---| title = Çarşı Hamamı(Turkish)| author = | publisher = Kenthaber Kültür Kurulu| accessdate = 2016-10-14| archive-date = 2012-02-24| archive-url = https://web.archive.org/web/20120224185604/http://www.kenthaber.com/akdeniz/adana/seyhan/Rehber/hamamlar/carsi-hamami---| url-status = dead}}</ref>. '''Чарши Амам''' (турска бања на чаршијата) бил изграден во [[1529]] година од страна на Рамазаноглу Пири-паша и тоа е најголемиот амам во Адана. Амамот бил изграден со пет куполи и внатре е покриен со мермер. Водата била донесена од реката Сејхан преку канали<ref name="Çarşı HamamıTurkish"/>. '''Ирмак Амам''' (турска бања на реката), се наоѓа веднаш до Сејханското собрание, била изградена во [[1494]] од страна на Рамазаноглу Халил-бег на урнатините на антички римски бањи. Водата доаѓа од реката. Други историски амами во градот се Местензадр и Јени амам. '''''Џамии''''' [[Слика:Ulucamimeyavuz2008 12 26 01.JPG|thumb|left|175px|[[Голема џамија (Адана)|Големата џамија]]]] [[Џамија Шабанџи Меркез|Џамијата Шабанџи Меркез]] иако не е историска, таа е најпосетуваната џамија во Адана и една од најголемите џамии во Блискиот Исток. Изградена во согласност на отоманската архитектура, била целосно отворена во [[1998]] година. Таа е изградена на вкупно 52.600 квадратни метри земјиште и има затворена површина од 6.600 квадратни метри.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.sabancivakfi.org/tr/?kalicieser/sos/adana/sabanci_merkez_cami/adana_sabanci_merkez_cami.html| title = Sabancı Merkez Camii| author=| publisher=Sabancı Vakfı| accessdate=}}</ref> Џамијата се наоѓа на бреговите на реката [[Сејхан]]. Таа има т.н. ''величествена'' структура со 6 [[минаре|минариња]]. Постојат осум столбови кои лежат на главната купола, која пак има пречник од 32 метри. Висината на главната купола е 54 метри од подот. Четирите минариња, кои се во непосредна близина на главната зграда, се високи 99 метри, а другите две минариња кои се со полузатворен трем се високи 75 метри. '''Улу џамија''' или [[Голема џамија (Адана)|Големата џамија]] била изградена во [[1541]] за време на Рамаданидите. Џамијата е најстара во градот и е украсена со црн и бел мермер со декоративни прозорци и со познатите плочки од Измир од 16 век. Џамијата има едно минаре. [[Џамија Јаг]] била изградена како црква посветена на Свети Јованм но била претворена во џамија во времето на Халил-бег во [[1501]] година<ref>{{Наведена мрежна страница| url = http://www.adonisistanbul.com/adonis/page.php?58| title = Adana| author = | publisher = Adonis İstanbul| accessdate = | archive-date = 2010-03-11| archive-url = https://web.archive.org/web/20100311070341/http://www.adonisistanbul.com/adonis/page.php?58}}</ref>. Неговиот наследник Пири Мехмед-паша го додадел минарето во [[1525]] година. Џамијата е во стилот на селџучка архитектура и има привлечна порта направена од жолт камен. [[Слика:Adana Saint Paul Catholic Church.jpg|thumb|right|175px|Црквата Свети Павле]] [[Јени џамија (Адана)|Јени џамија]] или Новата џамија била изградена во [[1724]] година од страна на Абдулрезак Антаки, и денеска е позната и како џамија Антаки. Во оваа џамија била користена мамелучката архитектура.<ref>{{Наведена мрежна страница| url = http://www.kenthaber.com/akdeniz/adana/seyhan/Rehber/cami-ve-mescitler/yeni-cami| title = Yeni Camii| author = | publisher = Kenthaber Kültür Kurulu| accessdate = 2016-10-14| archive-date = 2013-07-01| archive-url = https://web.archive.org/web/20130701230719/http://www.kenthaber.com/akdeniz/adana/seyhan/Rehber/cami-ve-mescitler/yeni-cami| url-status = dead}}</ref>. '''''Цркви''''' [[Слика:Kuruköprü Church, front view.JPG|thumb|left|175px|Грчката црква]] Во [[19 век]] градот имал четири цркви; две ерменски, една грчка и една католичка. Свети Павле е католичка црква која била изградена во [[1870]] година. Таа се наоѓа во стариот дел на градот, во близина на плоштадот 5 Оџак и во моментов во неа се наоѓаат римокатоличката и протестантската заедница. Грчката црква била изградена во [[1845]] година во областа Ќурукопру и била претворена во музеј во [[1950]] година. Црквата била обновена во нејзината оригинална состојба во [[2015]] година. Ерменската црква била претворена во филијала на Зират банка во текот на републиканската ера. Исто така, во текот на истиот период, поголемата ерменската црква на улица Абидинпаша била разрушена од страна на Владата и била изградена Централната банка<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://cezmiyurtsever.com/index.php?option=com_content&task=view&id=191&Itemid=28|title=Kiikya Ermenileri|author=Cezmi Yurtsever|publisher=Cezmiyurtsever.com|accessdate=|archive-date=2011-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813092643/http://cezmiyurtsever.com/index.php?option=com_content&task=view&id=191&Itemid=28}}</ref>. ===Паркови и градини=== [[Податотека:Adana - Dilberler Sekisi 03.JPG|thumb|250px|Паркот Дилберлер Секиси]] [[Податотека:Merkez Park Clock Tower.JPG|thumb||left|250px|Саат-кулата во паркот Меркез]] Во градот постојат голем број на зелена површина, паркови и градини.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://adana-bld.gov.tr/adanabld.asp?siteID=2&DilID=1&KatID=4&sayfaID=25 | title = Rekreasyon Çalışmaları | author = | publisher = Adana Metropolitan Municipality | accessdate = | archive-date = 2014-08-22 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140822193026/http://adana-bld.gov.tr/adanabld.asp?siteID=2&DilID=1&KatID=4&sayfaID=25 }}</ref>. Благодарение на топлата клима, парковите и градините се отворени во текот на годината, без потреба од зимско одржување. Преку рекреативните патеки кои се наоѓаат на двата брега на реката Сејхан може да се помине целиот град до јужниот крај браната. Патеката потоа се поврзува со булеварот Аднан Мендерес, која следува по јужниот брег на браната. Паркот Дилберлер Секиси претставува најстар во градот, кој се протега по должината на западниот брег, меѓу старата и новата брана. Рекреативна патека по должината на северната страна на Големиот канал оди од источниот крај до западниот крај на градот, поминувајќи ја реката Сејхан. Некои делови на оваа патека сè уште не се завршени. Откако ќе бидат завршени, во градот ќе има речиси 30 километри патека. Паркот Меркез или Централниот парк се наоѓа на површина од 33 хектари, помеѓу двата брега на реката Сејхан, северно од џамијата Шабанџи Меркез. Во овој дел се наоѓа амфитеатар со капацитет од 2.100 седишта, една кинеска градина, две кафулиња итн. Во паркот постои Веслачки клуб кој служи за рекреација на веслачите. Сулејман Демирел Арборетум е голема ботаничка градина која содржи живи збирки на дрвенести растенија наменети делумно за научна студија на Универзитетот Чукурова. Арборетум исто така се користи за образовни и рекреативни цели од страна на жителите на градот. 512 видови на растенија постојат во Арборетум<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.ogm-adanaobm.gov.tr/default.asp?orman=arboretum | title = Çukurova Süleyman Demirel Arboretumu (Turkish) | author = | publisher = Adana Orman Bölge Müdürlüğü | accessdate = | archive-date = 2012-03-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120303134212/http://adanaobm.ogm.gov.tr/ }}</ref>. Ататурк парк се наоѓа на површина од 4,7 хектари и бил изграден во текот на првите години на републиката. Во паркот се наоѓа статуа од ататурк и во паркот најчесто се одржуваат јавни церемонии. Паркот Чобандеде се наоѓа на површина од 16,5 хектари. == Кујна== Аданската кујна е под влијание главно на кујната на [[Јуруци]]те, [[Арапи]]те и [[Ерменци]]те. Масните јадења со различни зачини направени од месо (најчесто јагнешко) и [[булгур]] се заеднички за сите видови на кујна. Булгурот и брашното се наоѓаат во сите видови на чукуровата кујна. Во речиси секој дом може да се најде употребата на црвен пипер и зачини. Булгурот како зрнестас храна се приготвува од различен вид на тврда пченица, во зависност од вкусот<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adanadan.biz/icerik.asp?ICID=73 | title = Adana Mutfağı(Turkish)|author=|publisher=adanadan.biz| accessdate=}}</ref>. [[Слика:Adana kebab.jpg|thumb|right|200px|[[Адански ќебап]]]] [[Слика:yeni3.jpg|thumb|left|200px|Чаша [[шалгам]]]] Аданските ќебапи се направени од мелено месо. Бидејќи ќебапот може да се најде во сите ќебапчилници во Турција и во повеќето турски ресторани низ целиот свет, Аданските ќебапи се е најпопуларниот избор на јадење во Адана, иако храната од другите култури стануваат сè попопуларни. Покрај бројните ќебапчилници, исто така има многу продавачи на ќебапи во постарите улици на Адана. Аданските ќебапи најчесто се служат со кромид салата, зелена салата или со добро сецкани домати. Ракијата и шалгам обично ги придружуваат како пијалаци. Постојат многу видови на салати карактеристични за градот. Салатата од ротквица со таан е многу популарна и се наоѓа само во регионот Чукурова. Шалгам најчесто се пие во зимскиот период, додека ашлама е избор на пијалак во текот на летото. Една од познатите слатки на [[Турција]] која се вика „Слатка колбаса“ потекнува од Адана. Таа била измислена од страна на Сер Дуран О. за време на [[Првата светска војна]] во околу [[1915]] година. Зеленчуковите јадења се исто така популарни во градот. Покрај домати, пиперката исто така се користи во речиси секое јадење. Градот е исто така познат по ширданот, еден вид на домашен колбас полнет со ориз, десертот халка [[татлија]], [[кадаиф]] итн. како и неколку видови на овошје, вклучувајќи ја [[кајсија]]та. == Уметност и забава== === Театри=== [[Слика:Sabancı Cultural Center.png|thumb|left|255px|[[Културен центар „Шабанџи“]]]] Државниот симфониски оркестар Чукурова го направила својот прв концерт во [[1992]] година и од тоа време, оркестарот има настапи двапати неделно од октомври до мај во театарската сала Митрополит. Оркестарот се состои од 39 музичари и спроведува редовни патувања во [[Турција]] и во странство. Аданскиот државен театар ја отворил својата фаза на постоење во [[1981]] година во културниот центар на Шабанџи Меркез. Театарот има редовни настапи во периодот од октомври до мај<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adanadt.gov.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=27 | title = Adana Devlet Tiyatrosu Tarihçesi(Turkish)|author=|publisher=Adana Devlet Tiyatroları| accessdate=}}</ref>. Градскиот театар на Адана бил основана во [[1880]] година од страна на гувернерот Зија Паша. Овој театар бил првиот театар во Адана. Во [[1926]] година театарот се преселил во новоизградениот општински центар. Градскиот театар во моментов има неделни настапи во театарската сала на Метрополит и во центар Рамазаноглу. Сејханскиот градски театар и Сејханските фолклорни танци имаат неделни настапи во театарот на Сејханскиот културен центар. Амфитеатрите во Адана се домаќини на претстави од април до ноември. Амфитеатарот Мимар Синан е најголем во градот и може да прими 8.000 гости. Најчесто овој амфитеатар се одржуваат концерти и се гледаат филмови. Тој се наоѓа на западниот брег на реката Сејхан. Амфитеатарот Меркез има капацитет од 2.100 седишта, амфитеатарот во универзитетот Чукурова - 3.000 седишта. === Музеи=== [[Слика:Istanbul - Museo archeol. - Adriano - Da Adana - sec. II d.C. - Foto G. Dall'Orto 28-5-2006 01.jpg|left|thumb|150px|Царот Адријан]] [[Слика:MisisMosaik.jpg|thumb|250px|[[Музеј на мозаикот (Адана)|Музеј на мозаикот]]]] [[Слика:AdanaMuseumGarten1.jpg|thumb|250px|Дворот на [[Адански археолошки музеј|Аданскиот археолошки музеј]]]] [[Адански археолошки музеј|Аданскиот археолошки музеј]] бил отворен во [[1924]] година како еден од најстарите десет музеи во [[Турција]]. Тој се преселил во неговата моментална местоположба во западниот дел на мостот Сејхан во [[1972]] година. Во овој музеј се чуваат експонати од целиот регион на [[Чукурова]], како двете статуи на [[Хетити]]те, Ахилскиот саркофаг кој ја прикажува [[Тројанска војна|Тројанската војна]], статуи од Магарсус итн. [[Адански етнографски музеј|Музејот на аданската етнографија]] бил отворен во [[1983]] година кога Археолошкиот музеј се преселил во својата нова местоположба. Во предниот и задниот двор има епитафи и надгробни споменици на водечките личности на 17 век. Во западниот двор, постојат натписи на Ташкопру, мостот Мисис, од стариот дел на градот и фонтаната Бахрипаша. Внатре има облека, накит и оружје на Јуруците. [[Музеј Ататурк (Адана)|Музејот Ататурк]] се наоѓа во куќата каде престојувал [[Мустафа Кемал Ататурк]] и содржи експонати од војната за турската независност. Музејот Мисис се наоѓа недалеку на источниот крај на градот на западниот брег на реката Сејхан, додржи мозаици, кои биле на подот на храмот од 4 век во античкиот град Мисис. Мозаикот го прикажува Ное и 23 птици и живината што го зел врз ковчегот за време на Потопот<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://seyahat.buneki.org/nm-Adana_Atat%C3%BCrk_M%C3%BCzesi-cp-239 | title = Misis Mozaik Müzesi (Turkish) | author = | publisher = Buneki | accessdate = | archive-date = 2020-06-06 | archive-url = https://web.archive.org/web/20200606080847/http://seyahat.buneki.org/nm-Adana_Atat%C3%BCrk_M%C3%BCzesi-cp-239 | url-status = dead }}</ref>. Музејот Караџаоглан е музеј на литературата, додека други позначајни музеи во градот се Аданскиот музеј на киното и музејот на фотографијата Мехмет Балтаџи<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.haberler.com/muzelere-ogrenci-ilgisi-3353777-haberi/ | title = Müzelere öğrenci ilgisi (Turkish)|author=|publisher=Haberler.com | accessdate=12 February 2012}}</ref>. Галеријата на ликовни уметности Шабанџи Меркез била отворена во Центарот за култура во [[1982]] година. Уметничката галерија „Јул 75“ се наоѓа во паркот Ататурк, додека други позначајни галерии се Градската уметничка галерија и Уметничката галерија во Сејхаскиот културен центар. ===Фестивали=== [[Слика:Sabancı Theatre Festival.jpg|thumb|десно|250px|Уметничка изложба во Ташкопру за време на [[Меѓународен театарски фестивал „Шабанџи Меркез“|Меѓународниот театарски фестивал Шабанџи Меркез]]]] [[Меѓународен филмски фестивал „Алтин Коза“|Меѓународниот филмски фестивал Алтин Коза]] е еден од најдобрите фестивали во Турција, што се одржува од [[1969]] година. Во текот на фестивалот од [[2009]] година, 212 меѓународни филмови биле прикажани ви 11 кина низ целиот град. Долгиот филмски натпревар, Меѓународниот студентски филмски натпревар и Средоземниот културен филмски натпревар се одржуваат во текот на фестивалот. [[Меѓународен театарски фестивал „Шабанџи Меркез“|Меѓународниот театарски фестивал Шабанџи Меркез]] се одржува секоја година во април од [[1999]] година. На фестивалот во [[2011]] година учествувале 461 уметници од 17 ансамбли (10 домашни и 7 меѓународни) во Центарот за култура Шабанџи Меркез. Отворањето на фестивалот било изведено на реката Сејхан и Ташкопру, од страна на италијанскиот ансамбл Студио Фести. „Water Symphony“ било пречекано од страна на илјадници луѓе со голем ентузијазам<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sabancivakfi.org/eng/?etkinlikler/tiyatro_festivali/13/13_tiyatro_festivali.html|title=13th State Theater-Sabancı International Adana Theater Festival|publisher=Sabancivakfi.org|accessdate=2 October 2014|archive-date=2011-04-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20110404202250/http://www.sabancivakfi.org/eng/?etkinlikler%2Ftiyatro_festivali%2F13%2F13_tiyatro_festivali.html|url-status=dead}}</ref>. Портокаловиот карневал се одржува секој април. Карневалската парада од [[2015]] година привлекла повеќе од 90 илјади луѓе<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nisandaadanada.com/WebSite/Display.aspx?MyContentGroupID=6 |title=Nisan'da Adana'da |website=Nisandaadanada.com |date= |accessdate=2016-01-19 |archive-date=2016-02-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160209181021/http://nisandaadanada.com/WebSite/Display.aspx?MyContentGroupID=6 |url-status=dead }}</ref>, што е највисока посетеност досега на отворен настан во Адана. Организираните концерти и изложби на плоштадите во градот, парковите и улиците се придружени со спонтани улични прослави. Меѓународниот инструментален музички фестивал „Чукурова“ е фестивал кој трае две недели и се одржува секоја година во Адана, [[Антакија]] и [[Газиантеп]]. Во [[2009]] година, на фестивалот одржал по петти пат со концерт на отворањето на Државниот симфониски оркестар Чукурова. Баритон Марќин Брониковдски, пијанистката Вања бачварова, гитаристот Питер Фингер, виолончелистот Озан Тунџа биле некои од музичарите кои настапиле на фестивалот<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.cumder.org/2009/index.html | title = 5.Uluslararası Çukurova Çoksesli Müzik Festivali(Turkish) | author = | publisher = Çukurova Müzik Dostları Derneği | accessdate = | archive-date = 2010-01-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100105155502/http://www.cumder.org/2009/index.html }}</ref>. Фестивало на уметнички денови „Чукурова“ е регионален фестивал, кој се одржува секоја година од [[2007]] година. Во [[2012]] година, фестивалот се одржал на 22-26 март во Адана, [[Мерсин]], [[Тарс]], [[Антакија]], [[Анамур]] и [[Алеп]]. На фестивалот имало вкупно 94 настани, вклучувајќи концерти, изложби и конференции<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.sondakika.com/haber-6-uluslararasi-cukurova-sanat-gunleri-3472991/ | title = 6. Uluslararası Çukurova Sanat Günleri (Turkish) | author = | publisher = Son Dakika | accessdate = 26 March 2012 | archive-date = 2016-10-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20161018164352/http://www.sondakika.com/haber-6-uluslararasi-cukurova-sanat-gunleri-3472991/ }}</ref>. Фестивалот „13 Kare“ започнал во [[1999]] година како фестивал на фотографија посветена на 13 фотографи од Адана, кои загинале во сообраќајна несреќа. Фестивалот потоа се проширил и во другите уметности. За време на фестивалот се изложуваат дела од природата и архитектурата, а се одржуваат и неколку концерти. Фестивалот се одржува во месец декември. Аданскиот литературен фестивал се одржува секој април во Аданскиот центар за уметност и култура. Околу 100 писатели, поети и критичари учествуваат на фестивалот. ===Ноќен живот=== [[File:Adana Rakı Festival2.jpg|thumb|right|150px|[[Светски фестивал на ракијата ]]]] Градот е добро познат по својот различен ноќен живот и многуте ''павјони'' од 1950-тите до 1980-тите години. Тие главно функционирале како забавни клубови, со музика во живо, обично на два спрата, со наредени маси на првиот спрат, додека на вториот спрат се наоѓаат приватни соби.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.sabah.com.tr/fotohaber/yasam/adana_artik_pavyonla_anilmiyor?tc=36&albumId=29729&page=22 | title = Adana artık pavyonla anılmıyor.(Turkish)|author=İbrahim Altay|publisher=Sabah Gazetesi|accessdate= 11 February 2012}}</ref>. Првиот павјон бил отворен во [[1942]] година со доаѓањето на англиски работници кои работеле на патот Адана-Илукишла, кој проект бил финансиран од страна на британската влада за да ја убеди [[Турција]] да формира фронт во [[Втората светска војна]]<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.sabah.com.tr/fotohaber/yasam/adana_artik_pavyonla_anilmiyor?tc=36&albumId=29729&page=19 | title = Adana'da bar-pavyon hayatı| author=İbrahim Altay|publisher=Sabah Gazetesi}}</ref>. Овие клубови биле отворени по должината на реката Сејхан. Во 1960 година во градот започнала брза индустријализација и биле отворени поголем број на такви клубови не само во градот туку и во регионите на Адана, како и во Истанбул и Анкара. Со тоа Аданскиот павјон станал најпознат по своето име во земјата. Многу популарни пејачи својата слава му ја должат токму на Аданскиот павјон, бидејќи нивните рани кариери започнале токму во овие клубови. Традиционалната област во која има најголема забава е Сулар кој се наоѓа во близина на Централната станица, но пабови и клубови во денешно време има отворено низ целиот град. Поголеми клубови во градот се „''Life Legend''“, „''Uptown''“, „''Casara''“ и „''Lava''“ и тие се наоѓаат по должината на реката Сејхан. Во овие клубови гостувале голем дел од турската музичка естрада. Баровите во градот главно се распространети во центарот на градот и околу старата брана<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.sabah.com.tr/fotohaber/yasam/adana_artik_pavyonla_anilmiyor?tc=36&albumId=29729&page=12 | title = Tele-bar Furyası (Turkish)|author=İbrahim Altay|publisher=Sabah Gazetesi}}</ref>. Стогодишната долга традиција на ќебапи и ракија во чаршијата Казанџилар е претворена во фестивал од 2010 година каде по чаршијата има музика и оро по цела ноќ. [[Светски фестивал на ракијата|Светскиот фестивал на ракијата]] се одржува во втората саботна вечер на декември, привлекувајќи повеќе од 20 илјади луѓе во стариот дел на градот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cnnturk.com/haber/turkiye/rakicilar-bir-kez-daha-dunya-raki-gunune-hazirlaniyor |title=Rakıcılar bir kez daha Dünya Rakı Gününde buluşuyor - CNN TÜRK |website=Cnnturk.com |date=2014-11-27 |accessdate=2016-01-19}}</ref>. == Спорт == [[Фудбал]]от е најпопуларниот спорт во Адана, како и [[кошарка]], [[одбојка]] и [[ракомет]]. Топлото време го прават градот рај за спортови како веслање, едрење, пливање и ватерполо. Коњските трки и јавањето на коњ се исто така популарни. Во периодот од 5 до 15 октомври 2009 година во градот се одржало Европското првенство во кошарка за инвалиди, на кој победила репрезентацијата на Италија совладувајќи ја Турција во финалниот натпревар<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.haberler.gen.al/2009-10-07/avrupa-tekerlekli-sandalye-basketbol-sampiyonasi-adanada-basladi/ | title = Avrupa Tekerlekli Sandalye Basketbol Şampiyonası Adana'da başladı.(Turkish) | author = | publisher = Haberler.gen.al | accessdate = | archive-date = 2016-10-13 | archive-url = https://web.archive.org/web/20161013000600/http://www.haberler.gen.al/2009-10-07/avrupa-tekerlekli-sandalye-basketbol-sampiyonasi-adanada-basladi/ | url-status = dead }}</ref>. [[Женско европското првенство во одбојка (1967)|Женското европското првенство во одбојка]] во 1967 година се одржало во Турција, и Адана бил град-домаќин заедно со [[Истанбул]], [[Анкара]] и [[Измир]]. Натпреварите од група Ц се одиграле во спортската сала Мендерес во Адана<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://todor66.com/volleyball/Europe/Women_1967.html | title = Volleyball VII European Championship 1967 |author=|website=Todor66.com | accessdate=2016-05-28}}</ref> <center> {| class="wikitable sortable" |- !Клуб !Спорт !Лига !Спортско здание !Основан |- | [[Аданаспор]] | [[фудбал|фудбал (мажи)]] | style="text-align:center;"| [[Супер Лига (Турција)|Супер лига]] | [[Стадион 5 Оџак]] (14,805) | align=center | 1954 |- | [[Адана Демирспор]] | [[фудбал|фудбал (мажи)]] | style="text-align:center;"| [[ТФФ Прва лига]] | [[Стадион 5 Оџак]] (14,805) | align=center | 1940 |- | [[Адана Идманјурдуспор]] | [[фудбал|фудбал (жени)]] | style="text-align:center;"| [[Прва турска фудбалска лига (жени)|Прва лига]] | [[Стадион Генчлик]] (2000) | align=center | 1993 |- | [[КК Боташ]] | [[кошарка|кошарка (жени)]] | style="text-align:center;"| [[Прва турска кошаркарска лига (жени)|Прва лига]] | [[Спортска сала „Мендерес“]] (2000) | align=center | 1984 |- | [[КК Адана АСКИ]] | [[кошарка|кошарка (жени)]] | style="text-align:center;"| [[Прва турска кошаркарска лига (жени)|Прва лига]] | [[Спортска сала „Мендерес“]] (2000) | align=center | 2000 |- | [[КК Аданаспор]] | [[кошарка|кошарка (мажи)]] | style="text-align:center;"| [[Втора турска кошаркарска лига (жени)|Втора лига]] | [[Спортска сала „Мендерес“]] (2000) | align=center | 2006 |- | [[ОК Адана Торос]] | [[одбојка|одбојка (мажи)]] | style="text-align:center;"| [[Прва турска одбојкарска лига (мажи)|Прва лига]] | [[Спортска сала „Мендерес“]] (2000) | align=center | 2011 |- | [[РК Адана Шакирпаша]] | [[одбојка|одбојка (жени)]] | style="text-align:center;"| [[Прва турска ракометна лига (жени)|Прва лига]] | [[Арена „Јурегир Сериневлер“]] (2000) | align=center | 2012 |} </center> {{wide image|Adana-Demirspor.jpg|1000px|align-cap=center|[[Адана Демирспор]]}} Аданаспор и Адана Демирспор се двата клуба од Адана, кои се натпреваруваат во турската фудбалска лига. По 12 години, Аданаспор се вратила во [[Супер Лига (Турција)|Супер лига]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tff.org/default.aspx?pageID=1269&ftxtID=24956 |title=Adanaspor, Spor Toto Süper Lig'de - TFF'den Mesajlar Detay Sayfası TFF |website=Tff.org |date=2016-04-24 |accessdate=2016-05-28}}</ref>, каде се натпреварувал 21 година и во сезоната 1980-1981 година го освоила второто место. Аданаспор исто така учествувала во натпреварите за купот на УЕФА во три сезони. Адана Демирспор моментално настапува во [[ТФФ Прва лига]] и во сезоната 1977-1978 година го освоила второто место во турскиот куп, додека во Првата фудбалска лига клубот настапувал 17 години. И двете екипи се натпреваруваат на [[стадион 5 Оџак]], додека меѓусебните нивни натпревари се познати како аданско дерби. Во женскиот фудбал претставник од градот е екипата на Адана Идманјурдуспор и клубот се натпреварува во [[Прва турска фудбалска лига (жени)|Прва лига]] и своите домашни натпревари ги игра на [[стадион Генчлик]]. [[Слика:Adana Toros BYZ IV.jpg|thumb|десно|225px|Адана Торос]] КК Боташ и КК Адана АСКИ се главните кошаркарски клубови во женска конкуренција и се натпреватуваат во [[Прва турска кошаркарска лига (жени)|Првата лига]]. КК Боташ бил финалист на купот Ронкети во сезоната 2000-2001 година<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.botasspor.org/basarilarimiz.php | title = Botaşspor Başarıları (Turkish) | author = | publisher = Botaşspor Club | accessdate = | archive-date = 2010-01-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100105024237/http://www.botasspor.org/basarilarimiz.php | url-status = dead }}</ref> и играл полуфинале на еврокупот во сезоната 2011-2012 година<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.fibaeurope.com/cid_KNce8jInH7Qj1EsyH5rjn2.gameID_8649-10-B-2.compID_Rn2Om4j3HOcXtTFwJWFsh3.season_2012.roundID_8581.teamID_.html | title = Botaş&nbsp;– Gran Canaria Quarter Final Second Leg|author=|publisher=FIBA Europe}}</ref>. Екипата ја освоил титулата во лигата во сезоната 2000-2001 година и 2002-2003 како и турскиот куп во 2000-2001 година и 2002-2003 година. КК Боташ своите домашни натпревари ги игра во [[Спортска сала „Мендерес“]]. КК Адана АСКИ бил основан во 2000 година, и својата најдобра сезона клубот ја имал во 2014-2015 година, кога играл во финалето на турскиот куп. КК Адана АСКИ своите домашни натпревари ги игра во [[Спортска сала „Мендерес“]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.karar.com/spor-haberleri/turkiye-1-basketbol-liginde-adanaspor-kume-dustu-85774 |title=Türkiye 1. Basketbol Ligi'nde Adanaspor küme düştü |website=Karar.com |date= |accessdate=2016-05-28}}</ref>. Во градот постои и кошаркарски клуб за инвалидизирани лица, КК Аданаспор. Професионалниот одбојкарски клуб Адана своите домашни натпревари ги игра во [[Спортска сала „Мендерес“]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.gazeteolay.com/spor/adana-byz-algomed-spor-iddiali-h35849.html |title=Adana Byz Algomed Spor İddiali |website=Gazeteolay.com |date= |accessdate=2016-01-19 |archive-date=2016-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160126145630/http://www.gazeteolay.com/spor/adana-byz-algomed-spor-iddiali-h35849.html |url-status=dead }}</ref> и се натпреватува во [[Прва турска одбојкарска лига (мажи)|Првата лига]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.tvf.org.tr/haberler/detay/114030/ |title=Türkiye Voleybol Federasyonu |website=Tvf.org.tr |date=2016-05-24 |accessdate=2016-05-28 |archive-date=2016-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160421171056/http://www.tvf.org.tr/haberler/detay/114030/ |url-status=dead }}</ref>. РК Адана Шакирпаша е ракометен клуб од Адана кој своите домашни натпревари ги игра во [[Арена „Јурегир Сериневлер“]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.thf.gov.tr/ligler/bayanlar-1.-lig |title=> LİGLER > Bayanlar 1. Lig |website=Thf.gov.tr |accessdate=2016-05-28 |archive-date=2016-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160602024431/http://thf.gov.tr/ligler/bayanlar-1.-lig }}</ref> и се натпреватува во [[Прва турска ракометна лига (жени)|Прва лига]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.thf.gov.tr/haberler/tabid/192/Token/Info/ArticleID/2972/Default.aspx#.Vxojkk6pV9w.twitter |title=Adana Şakirpaşa HEM SK Süper Ligde - Haberler |website=Thf.gov.tr |date=2016-04-21 |accessdate=2016-05-28 |archive-date=2016-05-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160508081330/http://www.thf.gov.tr/haberler/tabid/192/Token/Info/ArticleID/2972/Default.aspx#.Vxojkk6pV9w.twitter |url-status=dead }}</ref>. [[File:Adana Sailing Club.JPG|thumb|десно|225px|Спортскиот клуб во едрење]] Спортовите на вода се рекреативни и традиционални за Адана. Ватерполо клубот Адана Демирспор во најсилната турска лига се приклучил во 1942 година и своите домашни натпревари ги игра во комплексот „Ататурк“ кој бил отворен во 1936 година. Екипата е најуспешен ватерполски клуб во Турција, кој има освоено 29 шампионски титули<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adanademirspor.org.tr/tarihce.asp | title = Adana Demirspor Tarihçe (Turkish) | author = | publisher = Adana Demirspor Club | accessdate = | archive-date = 2010-01-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100114221026/http://www.adanademirspor.org.tr/tarihce.asp | url-status = dead }}</ref>. Веслањето во Адана станало популарно во последните 20 години. Натпреварите се одржуваат во текот на годината на реката Сејхан и браната Сејхан. Веслачкиот клуб Адана и клубот „Универзитет Чукурова“ се натпреваруваат на национално и на меѓународно ниво. Натпреварите во едрење<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://adana-bld.gov.tr/adanabld.asp?Haber_Detay=siteID=2&DilID=1&KatID=10&sayfaID=875 | title = Adana'da Yelken Heyecanı (Turkish) | author = | publisher = Adana Metropolitan Municipality | accessdate = 2016-10-15 | archive-date = 2015-05-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150504055342/http://adana-bld.gov.tr/adanabld.asp?Haber_Detay=siteID=2&DilID=1&KatID=10&sayfaID=875 | url-status = dead }}</ref> исто така се одржуваат во браната Сејхан во текот на целата година. Клубот од Адана настапува во натпревари во различни категории. Во категорија на пливање, Ердал Аџет од клубот Демирспор има значајна улога во земјата и на меѓународно ниво бидејќи го има соборено рекордот на пливање преку каналот [[Ламанш]] за 9 часа и 2 минути во [[1976]] година. Во текот на последните 15 години во градот има изградено 41 базени<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.haberler.com/buyuksehirano-den-7-yeni-havuz-3320255-haberi/ | title = Büyükşehir'den 7 Yeni Havuz(Turkish) | author = | publisher = Haberler.com | accessdate = 2016-10-15 | archive-date = 2016-02-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160203232112/http://www.haberler.com/buyuksehirano-den-7-yeni-havuz-3320255-haberi/ | url-status = dead }}</ref>. Аданскиот полумаратон бил отворен во [[2011]] година на национално ниво, со учество на 223 спортисти. Во 2012 година, маратонот добил меѓународен статус и бил домаќин на 610 спортисти од 10 земји<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://spor.haberler.com/adana-da-yagmura-ragmen-maraton-buyuk-ilgi-gordu-3249134-haberi/ | title = Adana'da yağmura rağmen maraton büyük ilgi gördü.(Turkish) | author = | publisher = Adana Büyükşehir Belediyesi | accessdate = 2016-10-15 | archive-date = 2014-07-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140714183239/http://spor.haberler.com/adana-da-yagmura-ragmen-maraton-buyuk-ilgi-gordu-3249134-haberi/ | url-status = dead }}</ref>. Маратонот се одржува во првата недела по 5 јануари, денот на независноста на Адана. Адана е еден од градовите во Турција, каде коњските игри се мошне популарни. Хиподром Јешилоба традиционално е еден од четирите патеки од таков вид во Турција. == Современ живот == ===Медиуми=== Медиумите во Адана членуваат во националните и локалните агенции. Новинарската унија „Чукурова“ е унија на локалните медиуми во регионот. Постојат неколку дневни весници во Адана, меѓу кои најпопуларните се „Јени Адана“, „Експрес“, „Торос“, Болге“ и „5 Оџак“. Јени Адана е најстариот весник и датира од [[1918]] година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.yeniadana.net/web/hakkimizda.aspx?pgid%3D11 |title=Архивиран примерок |accessdate=30 September 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090523010238/http://www.yeniadana.net/WEB/hakkimizda.aspx?pgid=11 |archivedate=23 May 2009 }}</ref>. Весникот одиграл значајна улога во движењето за независност по [[Првата светска војна]]. Повеќето весници во Адана служат не само во градот, туку и во регионот. Многу национални весници имаат свои регионални издавачки центри во Адана. Весникот „Хуриет“ објавува додаток на весникот, Хуријет Чукурова, како еден од најпопуларните регионални весници, кој има тираж од 48.000. Телевизијата „Канал А“ е со најдолг стаж во телевизиите во Адана. Други телевизии од градот се ТВ Чукурова, ТВ Акдениз, ТВ Коза, Кент телевизија итн. Постојат голем број локални радио канали, меѓу кои најпознато е радио Чукурова. ===Шопинг=== Улицата Џакмак е традиционална трговска улица која се наоѓа во стариот дел на градот. Неколкуте обиди од страна на градот улицата да се користи единствено за пешаците не завршиле со добар резултат бидејќи протокот на сообраќај не може да се пренасочени кон друга улица. Постојат неколку историски чаршии околу саат-кулата Бујук и и џамијата Јаг. Покриени пазари во градот се наоѓаат на улица Сајдам, Килис и Мисир чаршија Булеварот Зијапаша е улица каде се продаваат скапи брендови. Улицата се протега од патот D-400 до Централната железничка станица и продавниците се концентрирани кон северниот крај. Улиците околу Зијапаша и улиците во северниот дел на Адана, Озал, Демирел и Еврен, исто така имаат продавници со познати брендови. Постојат четири модерни трговски центри во градот. Галерија била првата која била изградена во почетокот на 1990-тите години, но не останала популарна поради административни прашања. M1 и Carrefour се трговски центри кои биле изградени за време на доцните 1990-ти во западниот крај на градот. Неодамна бил отворен и трговскиот центар Optimum Outlet како првиот трговски центар, источно од реката и исто така најблиску до центарот на градот. == Образование == ===Основни и средни училишта=== [[Слика:İstiklal High School (Former Greek Mansion).JPG|thumb|left|200px|Училиштето Истиклал)]] [[Слика:Adana American High School for Girls2.JPG|thumb|right|200px|Аданскиот американски колеџ]] Во Адана постојат државни, приватни и непрофитни образовни институции. Основното и средното образование во градот е регулирано од страна на провинциската управа на Министерството за образование кој исто така управува со државните училишта. Постојат 282 државни и 12 приватни основни училишта во Адана. Познати средни училишта од градот во државна сопственост Адана Фен и Адана Анадолу додека меѓу приватните најпознати се Ѓундоглу и Билфен. Ѓундоглу е најголемата приватна школа во Адана. Постојат шест државни и шест приватни училишта за ученици со посебни потреби<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://adana.meb.gov.tr/istatistik/ilce_kurum_sayilari.asp | title = Schools in Adana | author = | publisher = Adana Governorship Education Department | accessdate = | archive-date = 2009-10-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20091004183414/http://adana.meb.gov.tr/istatistik/ilce_kurum_sayilari.asp | url-status = dead }}</ref>. Библиотеката Рамазаноглу била основана во [[1923]] година со спојување на две помали библиотеки. Библиотеката се наоѓа во Културниот центар Шабанџи Меркез од [[1976]] година<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adanakutup.gov.tr/tarihce.html | title = Adana İl Halk Kütüphanesi Tarihçe (Turkish) | author = | publisher = Adana İl Halk Kütüphanesi Müdürlüğü | accessdate = | archive-date = 2012-04-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120403202237/http://www.adanakutup.gov.tr/tarihce.html | url-status = dead }}</ref>. Библиотеката има филијала во Караџаогланскиот музеј на книжевноста. Сејхан, Јурегир, Сариџам и Караисали исто така имаат свои реонски државни. Аданската градската библиотека е специјализирана за теми од историјата и културата на Адана, и поседува колекција на фотографии и филмови за градот. Градската библиотека се наоѓа во Аданскиот центар за уметност и култура<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.adanakentkutuphanesi.com/kutuphane_detay.asp?KtpKatId=1 | title = Adana Kent Kütüphanesi Hakkında(Turkish) | author = | publisher = Adana Kent Kütüphanesi | accessdate = 2 February 2012 | archive-date = 2014-07-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140714171302/http://www.adanakentkutuphanesi.com/kutuphane_detay.asp?KtpKatId=1 | url-status = dead }}</ref>. Саемот на книгата „Чукурова“ се одржал по петти пат во [[2012]] година, кога бил посетен од страна на 182.450 посетители. 205 издавачи и волонтерски организации имале штандови, повеќе од 50 културни настани биле изведени и 300 автори биле присутни на саемот. Во исто време, Саемот на образованието „Чукурова“ бил организиран во изложбениот центар ТУЈАП со учество на 45 образовни институции<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.turkyaybir.org.tr/haberler/cukurova-5-kitap-fuari-sona-erdi/270 | title = Çukurova 5.Kitap Fuarı sona erdi. (Turkish) | author = | publisher = Turkish Publishers Association | accessdate = 8 February 2012 | archive-date = 2012-12-22 | archive-url = https://archive.today/20121222003006/http://www.turkyaybir.org.tr/haberler/cukurova-5-kitap-fuari-sona-erdi/270 | url-status = dead }}</ref>. Градот има голем број на етнички заедници и во градот постојат образовни институции каде се учат арапскиот јазик и курдскиот јазик. ===Универзитети=== [[Слика:Çukurova University.jpg|десно|200px|thumb|Универзитет „Чукурова“]] Постојат два државни универзитети и два фондациски универзитети во градот. Универзитетите се регулирани од страна на Советот за високо образование. [[Универзитет „Чукурова“ - Адана|Универзитетот „Чукурова“]] е државен универзитет кој се наоѓа на источниот брег на Сејхан. Во [[2008]] година, со 3 факултети, се наоѓа меѓу првите 500 универзитети во светот според истражувањето спроведено од страна на Blackwell Publishing, Quacquarelli Symonds и The Times<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.universityworldnews.com/article.php?story=2009062612263584| title = ISLAMIC STATES: Network to improve quality assurance |author=|publisher=University World News | accessdate=28 June 2009}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.stargazete.com/dunya/dunyanin-en-iyileri-arasinda-5-turk-universite-83851.htm| title = Dünyanın en iyileri arasında 5 Türk üniversite (Turkish) |author=|publisher=Star Gazete | accessdate=23 January 2008}}</ref>. Универзитетот бил основан во [[1973]] година со спојување на Сојузот на колеџи за земјоделски науки и медицина. Неговиот кампус располага со многу културни, социјални и спортски објекти за 40.000 студенти<ref>{{Наведена мрежна страница| url = http://www.haberfx.net/cude-ogrenci-kayitlarina-iftar-ayari-haberi-73938/| title = ÇÜ'de Öğrenci Kayıtları (Turkish)| author = | publisher = Haber FX| accessdate = | archive-date = 2012-08-02| archive-url = https://archive.today/20120802041044/http://www.haberfx.net/cude-ogrenci-kayitlarina-iftar-ayari-haberi-73938/}}</ref>. [[Адански универзитет за наука и технологија|Аданскиот универзитет за наука и технологија]] бил отворен неодамна и како државен универзитет има девет факултети, двете институции и една академија<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&CategoryID=86&ArticleID=1044752| title = Adana'ya bilim üniversitesi(Turkish)|author=|publisher=Radikal| accessdate=31 March 2011}}</ref>. Универзитетот ЧАГ е непрофитна институција која била основана во 1997 година. Универзитетот е 20 километри од центарот на градот на околу половина пат кон Тарс. Поголемиот дел од своите 2.500 ученици се менуваат од Адана, Тарс и Мерсин. == Здравствена грижа == [[слика:Adana Hospital.jpg|thumb|170px|Аданската болница]] Адана е голем здравствен центар во поширокиот регион од Средоземјето во Југоисточна Анадолија. Постојат четири универзитетски болници, осум државни болници и седум приватни болници во градот. Меѓу најпознатите болници во градот се општата болница, државната болница Чукурова, болница за торакални болести, воена болница итн. Болницата Балџали на универзитетот Чукурова била основана во [[1987]] година, откако Медицинскиот факултет се преселил во главниот кампус. Болницата има 1.050 болнички легла во 47 сервис-единици, 58 кревети за интензивна нега и 17 кревети за итни случаи. Тоа е најголемата болница во јужна и југоисточна Анадолија и една од главните болници на Турција<ref>{{Наведена мрежна страница| url = http://cukurovatip.cu.edu.tr/?page=26| title = Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi(Turkish)| author = | publisher = Çukurova Üniversity| accessdate = 2 January 2012| archive-date = 2012-04-26| archive-url = https://web.archive.org/web/20120426085619/http://cukurovatip.cu.edu.tr/?page=26| url-status = dead}}</ref>. Во Јурегир постои болница која вклучува општа болница со капацитет од 600 легла, интерна болница со 200, гинекологија со 250, онкологија со 100, физиотерапија и центар за рехабилитација со 150 и психијатриски оддел со капацитет од 100 легла<ref>{{Наведена мрежна страница| url = http://www.medikalplus.com/saglik/224-adanaya-400-milyon-turk-liralik-saglik-kampusu.html| title = Adana’ya 400 milyon TL’lik Sağlık Kampüsü yapılacak(Turkish)| author = | publisher = Medikal Plus| accessdate = 2 January 2012| archive-date = 2012-04-26| archive-url = https://web.archive.org/web/20120426085609/http://www.medikalplus.com/saglik/224-adanaya-400-milyon-turk-liralik-saglik-kampusu.html| url-status = dead}}</ref>. == Сообраќај== Адана се наоѓа на главниот пат кој ја поврзува [[Европа]] со [[Блискиот Исток]]. Во [[16 век]], Адана била пристанишниот град каде што бродовите можеле да се движат од реката Сејхан до пристаништето јужно од Ташкопру. === Меѓуградски превоз === Аеродромот Шакирпаша се наоѓа западно од стариот дел на градот. Заедно со Автобуската централна станица и Централната железничка станица, постојат три главни локации за меѓуградски превоз. Аеродромот Шакирпаша кој се наоѓа во градот е меѓународен аеродромкој го опслужува регионот на Чукурова. Аеродромот е шести најпрометен аеродром во Турција за патнички сообраќај, со 5,4 милиони патници во [[2015]] година<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.dhmi.gov.tr/istatistik.aspx | title = DHMİ İstatistikler(Turkish)|author=|publisher=DHMİ| accessdate=7 January 2016}}</ref> . Постојат меѓународни летови до поголемите градови во [[Германија]], [[Бејрут]], [[Џеда]], [[Ербил]] и [[Никозија]] и чести домашни летови до [[Истанбул]], [[Анкара]], [[Измир]], [[Анталија]], [[Трабзон]], [[Бодрум]] и [[Ван]]<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.dunyagazetesi.com.tr/pegasus-adana-merkezli-diyarbakir-ve-van-ucuslarina-basladi_104937_haber.html | title = Pegasus, Adana merkezli Diyarbakır ve Van uçuşlarına başladı(Turkish) | author = | publisher = Dünya Gazetesi | accessdate = 3 November 2010 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20101108113436/http://www.dunyagazetesi.com.tr/pegasus-adana-merkezli-diyarbakir-ve-van-ucuslarina-basladi_104937_haber.html | archivedate = 2010-11-08 | url-status = dead }}</ref>. [[Слика:Demirköprü railway bridge in Adana.png|thumb|left|250px|[[Демиркопру]]]] [[Слика:Adana Garı(Gece).jpg|thumb|250px|[[Аданска железничка станица]]]] Турските државни железници имаат пет долги линии кои ги поврзуваат Адана со [[Анкара]], [[Кајсери]], [[Караман]], [[Коња]] и [[Елазиг]]. Сите овие линии се под контрола на Централната железничка станица. Освен овие, исто така има и три регионални линии Чукурова-Адана-Мерсин. Постои голема патна мрежа (O50-O59) во регионот, што ги поврзува Адана со [[Ердемли]] на запад, [[Нигде]] на север, [[Шанлаурфа]] на исток и [[Искендерун]] на југ. Сообраќајот тече непречено во текот на денот додека возењето трае од 40 минути до Мерсин до два часа да Газиантеп. === Градски превоз === [[Слика:Metro map Adana.png|thumb|left|250px|Карта на [[Аданско метро|Аданското метро]]]] Локалниот превоз во Адана е обезбеден од страна на Аданската транзит корпорација, која своите клиенти ги пренесува со долмуши и автобуси. Аданското метро претставува брз железнички транзитен систем кој има патна мрежа од 14 километри. Линијата на метрото започнува од северозападниот дел на центарот на градот и завршува во Јурегир<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.haberler.com/adana-hafif-rayli-tasima-sistemi-devreye-girdi-haberi/ | title = Adana Hafif Raylı Taşıma Sistemi Devreye Girdi. (Turkish) | author = | publisher = Anadolu Ajansı | accessdate = 14 May 2010 | archive-date = 2016-12-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20161221211706/http://www.haberler.com/adana-hafif-rayli-tasima-sistemi-devreye-girdi-haberi/ | url-status = dead }}</ref>. Метрото има 13 станици и може да пренесе 21.600 патници во еден правец, додека комплетното патување трае 21 минути. Аданската транзит корпорација има 229 автобуси, од кои осум од нив се специјално дизајнирани за корисниците со посебни потреби. Плаќањето се врши преку Кенткарт смарт каричка. Други шест автобуски компании имаат 411 автобуси, каде плаќањето се одвива исто како и кај државната корпорација. За превоз помеѓу улиците, во градот работат 1,086 минибуси каде единствената форма на исплата е со готовина. ===Возење велосипед === Градот Адана поради својата топла клима претставува одлично место за возење на велосипед и пешачење. Најголемата велосипедска патека се наоѓа покрај реката Сејхан и во областа Чукурова. За разлика од другите градови, како Измир или Ескишехир, Адана е на пониско ниво во поглед на велосипедизмот. ==Збратимени градови== {| class="wikitable" |- valign="top" | Европа *{{знамеикона|ESP}} [[Кордоба (Шпанија)|Кордоба]], Шпанија *{{знамеикона|MKD}} [[Скопје]], Македонија *{{знамеикона|RUS}} [[Санкт Петербург]], Русија *{{знамеикона|ITA}} [[Ливорно]], Италија | Азија *{{знамеикона|ISR}} [[Бершева]], Израел<ref name="muni-sister">{{Наведена мрежна страница|title=International Relations of the City of Beersheba|url=http://www.beer-sheva.muni.il/ArimTeomot.asp|publisher=Beersheba Municipality|accessdate=6 December 2008| archiveurl= https://web.archive.org/web/20081209131035/http://www.beer-sheva.muni.il/ArimTeomot.asp| archivedate= 9 December 2008 | url-status=|language=he}}</ref> *{{знамеикона|KAZ}} [[Шимкент]], Казахстан *{{знамеикона|JPN}} [[Сапоро]], Јапонија *{{знамеикона|MNG}} [[Улан Батор]], Монголија |} == Наводи == {{наводи|3}} == Надворешни врски == {{Wikivoyage|Adana}} *[http://adana.gov.tr/ Governorship of Adana] *[http://adana.bel.tr Adana Metropolitan Municipality] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110730130907/http://www.adana.bel.tr/ |date=2011-07-30 }} *[http://www.adana-to.org.tr Adana Trade and Industry Chamber] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080827192954/http://www.adana-to.org.tr/ |date=2008-08-27 }} *Adana Gündoğdu College {{рв|Adana|position=left}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Градови во Турција]] [[Категорија:Адана| ]] mb18jmxrzvvy2vua4ogynlv9409oufm Јоруба (јазик) 0 47751 5375371 5180682 2025-06-06T17:39:18Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375371 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=Јоруба |nativename=èdèe Yorùbá |states=[[Нигерија]], [[Бенин]], [[Того]] |speakers=повеќе од 25 милиони |iso1=yo|iso2=yor|iso3=yor |familycolor=Niger-Congo |fam1=[[Атлантско конгоански]] |fam2=[[Волта конгоански]] |fam3=[[Бенуе конгоански]] |fam4=[[Дефоид јазици]] |fam5=[[Јорубоидни јазици]] |fam6=[[Едекири јазици]] |rank=49 |nation=[[Нигерија]] }} '''Јоруба''' (''èdè Yorùbá'') — јазик кого го зборуваат повеќе од 22 милиони луѓе во [[Западна Африка]]. Тој е мајчин јазик на народот [[Јоруба]] и е зборуван во [[Нигерија]], [[Бенин]] и [[Того]], меѓу преостанатите јазици. Исто така во [[Бразил]] се најдени траги од јазикот во некои општини и заедници. Исто така се зборува во [[Сиера Леоне]] каде што се нарекува Оку и во [[Куба]] каде што се нарекува „наго“. Јоруба е изолиран [[тонски јазик]] со структура на реченица субјект-глагол-објект. Изразот јоруба се користи и за стандардната пишана верзија на јазикот. Тој е класифициран како нигер-конгоански јазик од јорубоидната гранка на дефоидната група на бенуе-конгоанското семејство на јазици. == Азбука == Јазикот користи латиница; {| cellpadding="3" |A||B||D||E||Ẹ||F||G||Gb||H||I||J||K||L||M||N||O||Ọ||P||R||S||Ṣ||T||U||W||Y |- |a||b||d||e||ẹ||f||g||gb||h||i||j||k||l||m||n||o||ọ||p||r||s||ṣ||t||u||w||y |} == Надворешни врски == * [http://dictionary.kasahorow.com/all/yo kasahorow Yoruba Dictionary] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101022033336/http://dictionary.kasahorow.com/all/yo |date=2010-10-22 }} * [http://www.oroede.org Ọrọ èdè Yorùbá] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160305020113/http://www.oroede.org/ |date=2016-03-05 }} * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=yor Ethnologue report for Yoruba] * [http://www.omniglot.com/writing/yoruba.htm Omniglot: Yoruba orthography] * [https://web.archive.org/web/20060519080701/http://geocities.com/edeawoyoruba/ Learn Ifa language, Yoruba (French Version)] * [http://www.yorubadictionary.com/ Yoruba dictionary] * [http://media.revver.com/broadcast/28158/video.mov Sabere d'owo Yoruba video drama series] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070712050138/http://media.revver.com/broadcast/28158/video.mov |date=2007-07-12 }}. * [http://www.panafril10n.org/wikidoc/pmwiki.php/PanAfrLoc/Yoruba Pan-African Localization] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080402092742/http://www.panafril10n.org/wikidoc/pmwiki.php/PanAfrLoc/Yoruba |date=2008-04-02 }} {{Јазици во Нигерија}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Нигер-конгоански јазици]] [[Категорија:Јазици во Нигерија]] [[Категорија:Тонски јазици]] [[Категорија:Изолативни јазици]] [[Категорија:Јазици во Бенин]] [[Категорија:Јазици во Того]] 6zvm6xibr0jlq9bv1zezk3nlkaxyngt Ал-Каеда 0 48577 5375484 5369603 2025-06-07T06:48:15Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375484 wikitext text/x-wiki {{Infobox militant organization |име = Ал-Каеда<br />{{rtl-lang|ar|القاعدة}} </small> |лого = Flag of al-Qaeda in Iraq.svg |опис = Полна месечина; Арапски опис на [[Шехадет]]<br /><small>Формат: [[Ал-Каеда во Ирак]]<ref>{{наведени вести|title=Flying proudly over the birthplace of Libya's revolution, the flag of Al Qaeda Read more: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2055630/Flying-proudly-birthplace-Libyas-revolution-flag-Al-Qaeda.html#ixzz1d40o5kr0|url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-2055630/Flying-proudly-birthplace-Libyas-revolution-flag-Al-Qaeda.html|accessdate=November 7, 2011 |location=London |work=Daily Mail |first=Sam|last=Greenhill|date=November 2, 2011}}</ref> |водач = [[Осама Бин Ладен]] (1988–2011) [[Ајман ал-Завахири]] (2011 – денес) |идеологија = ислам |датуми = 11 август 1988 – денес |подрачје = Цел свет |идеологија = [[Сунитски исламизам]]<br /> [[Шеријат]]<br />[[Исламски фундаментализам]]<ref>{{Harvnb|Atwan|2006|p=40}}</ref><br />[[Такфири]]<ref>http://www.fas.org/irp/crs/RS21745.pdf</ref><br />[[Пан исламизам]]<br />[[Светски халифат]]<ref name="spiegel1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.spiegel.de/international/0,1518,369448,00.html |title=The Future of Terrorism: What al-Qaida Really Wants – SPIEGEL ONLINE – News – International |work=Der Spiegel |date=September 11, 2001 |accessdate=October 18, 2011}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://my.telegraph.co.uk/riteman/riteway/16309030/al-qaeda-seeks-global-dominance/|location=London|work=The Daily Telegraph|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120112142751/http://my.telegraph.co.uk/riteman/riteway/16309030/al-qaeda-seeks-global-dominance/|archivedate=2012-01-12|title=архивски примерок|access-date=2012-07-15|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.thepolitic.com/archives/2005/07/27/jihadists-want-global-caliphate/ |title=Jihadists Want Global Caliphate |publisher=ThePolitic.com |date=July 27, 2005 |accessdate=October 18, 2011 |archive-date=2011-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110930020925/http://www.thepolitic.com/archives/2005/07/27/jihadists-want-global-caliphate/ }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|author=John Pike |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/para/al-qaida.htm |title=Al-Qaida |publisher=Globalsecurity.org |accessdate=October 18, 2011}}</ref><ref>{{наведени вести| url=http://www.guardian.co.uk/world/2004/mar/21/alqaida.terrorism |location=London |work=The Guardian | first=Jason | last=Burke | title=What exactly does al-Qaeda want? | date=March 21, 2004}}</ref><br />[[кудбизам]]<br />[[вехабизам]]<ref>[http://www.globalpolitician.com/23661-saudi#_ftn15 Saudi Arabia, Wahhabism and the Spread of Sunni Theofascism] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160503215333/http://www.globalpolitician.com/23661-saudi#_ftn15 |date=2016-05-03 }} retrieved 3 June 2012</ref><br />[[Џихад]]<ref name=Moghadam>{{Наведена книга|last=Moghadam|first=Assaf|title=The Globalization of Martyrdom: Al Qaeda, Salafi Jihad, and the Diffusion of Suicide Attacks|year=2008|publisher=Johns Hopkins University|isbn=978-0-8018-9055-0|pages=48}}</ref><ref name="livsey2005">{{Наведена мрежна страница | title = Special Reports – The Salafist Movement: Al Qaeda's New Front | url = http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/front/special/sala.html | last = Livesey | first = Bruce | work = PBS Frontline | publisher= WGBH educational foundation | date = 25 јануари 2005}}</ref> |статус = {{знамеикона|USA}} Прогласена за [[терористичка организација]] од [[Стејт департмент]]<ref name=USTerrorList>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.state.gov/s/ct/rls/fs/2002/12535.htm|title=Foreign Terrorist Organizations List|publisher=[[United States Department of State]]|accessdate=August 3, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070712193357/http://www.state.gov/s/ct/rls/fs/2002/12535.htm|archivedate=2007-07-12|url-status=live}}&nbsp;– [[U.S. State Department list of Foreign Terrorist Organizations|USSD Foreign Terrorist Organization]]</ref><br /> {{знамеикона|GBR}} Прогласена за [[Терористичко дело 2000]] од страна на [[Хоум Офис]]<ref name=UKTerrorList>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.opsi.gov.uk/acts/acts2000/20000011.htm|title=Terrorism Act 2000|publisher=[[Home Office]]|accessdate=August 14, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070811053906/http://www.opsi.gov.uk/ACTS/acts2000/20000011.htm|archivedate=2007-08-11|url-status=live}}&nbsp;– [[Terrorism Act 2000]]</ref><br />{{знамеикона|Европска Унија}} Прогласена за терористичка организација од [[ЕУ]]<ref name=EUTerrorList>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.state.gov/s/ct/rls/45394.htm|title=Council Decision|publisher=[[Council of the European Union]]|accessdate=August 14, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070714142855/http://www.state.gov/s/ct/rls/45394.htm|archivedate=2007-07-14|url-status=live}}</ref><br />{{знамеикона|India}} Незаконска од страна на Индиската влада<ref name=IndiaTerrorList>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mha.nic.in/uniquepage.asp?Id_Pk=292|title=Terrorism Act 2000|publisher=[[Ministry of Home Affairs (India)]]|accessdate=May 20, 2012|archive-date=2012-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20120510212307/http://mha.nic.in/uniquepage.asp?id_pk=292|url-status=dead}}</ref> |size= 500–1,000 operatives (2001)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.harpers.org/archive/2006/07/sb-al-qaeda-new-members-badly-needed-1151963690 |title=The Al Qaeda Clubhouse: Members lacking, By Ken Silverstein (Harper's Magazine) |publisher=Harpers.org |accessdate=March 22, 2010}}</ref>}} '''Ал-Каеда''' ({{lang-ar|القاعدة}}) е глобална воена [[исламизам|исламистичка]] [[терористичка организација]] основана од [[Осама Бин Ладен]] во периодот помеѓу [[август]] [[1988]]<ref name=bergen75>{{Harvnb|Bergen|2006|p=75}}.</ref> и крајот на [[1989]] година<ref name="al-Fadl">{{cite court |litigants= United States v. Usama bin Laden et al.|vol= S (7) 98|reporter= Cr.|opinion= 1023|pinpoint= Testimony of Jamal Ahmed Mohamed al-Fadl|court= United States District Court for the Southern District of New York|date= 6 февруари 2001|url=http://cryptome.org/usa-v-ubl-02.htm}}</ref>. Работи како мрежа од мултинационална армија од лица без државјанство и радикалното движење на сунитите за глобален [[џихад]] и интерпретација на [[шеријат]]от. Прогласена е за „''терористичка организација''“ од страна на [[САД]], [[Обединетото Кралство]], [[Совет за безбедност на ОН|Советот за безбедност на ОН]], [[Европската Унија]], [[НАТО]] и многу други држави. Ал-Каеда нападнала цивилни и воени мети во повеќе земји, како [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|нападите на 11 септември]], бомбардирањата на амбасадата на САД во [[1998]] година и бомбардирањата на Бали во 2002 година. Владата на САД им возвратила со започнување на [[Војна против тероризмот]]. Ал-Каеда продлжила да постои и да се проширува. Со смртта на главните комуникатори, како [[Анвар ал Авлаки]], способноста на „брендот“ Ал-Каеда да инспирира, мотивира и и да внесува страв, нагло се намалила<ref>{{наведени вести |url=http://www.forbes.com/sites/realspin/2011/10/06/the-al-qaeda-brand-died-last-week/ |title=The al-Qaeda Brand Died Last week|work=Forbes |date=September 6, 2011 |accessdate=September 7, 2011}}</ref> . Карактеристичните техники вклучуваат [[самоубиствен бомбашки напад|самоубиствени напади]] и истовремени бомбашки напади на различни цели<ref>{{Harvnb|Wright|2006|pp=107–108, 185, 270–271}}</ref>. Во овие активности се вклучени членови на движењето кои се заколниле на лојалност кон [[Осама бин Ладен]], или пак побројните индивидуалци поврзани со Ал-Каеда кои поминале низ обука во еден од нивните кампови во [[Авганистан]], [[Пакистан]], [[Ирак]] или [[Судан]], но не положиле никаква заклетва<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=270}}.</ref>. Идеолозите на Ал-Каеда предвидуваат целосно отфрлање на сите странски влијанија во муслиманските земји и создавање на нов исламски [[калифат]] ширум светот.<ref name="spiegel1"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mi5.gov.uk/output/al-qaidas-ideology.html|title=al Qaida's Ideology|publisher=MI5|accessdate=May 19, 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120809135934/https://www.mi5.gov.uk/output/al-qaidas-ideology.html|archivedate=2012-08-09|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.economist.com/node/21525400 |title=Dreaming of a caliphate|date=Aug 6, 2011|newspaper=The Economist|accessdate=May 19, 2012}}</ref>. Според некои верувања се смета дека христијанско- еврејскиот сојуз е заговор за уништување на исламот.<ref>Fu'ad Husayn `Al-Zarqawi, "The Second Generation of al-Qa’ida, Part Fourteen," ''Al-Quds al-Arabi'', July 13, 2005</ref>. [[Салафисти]]те веруваат дека убивањето на цивили е религиски одобрено и не прифаќаат религиско свето писмо кое забранува убиство на цивили и смртоносни борби<ref name="Moghadam"/><ref name=Ranstorp>{{Наведена книга|last=Ranstorp|first=Magnus|title=Unconventional Weapons and International Terrorism|year=2009|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-48439-8|pages=33}}</ref>. Ал-Каеда исто така е против законите создадени од човекот и сака да ги замени со тврдокорната форма на шеријатскиот закон.<ref name="LT246">{{Наведена книга|author= Lawrence Wright|title=The Looming Tower: Al-Qaeda and the Road to 9/11|publisher= Knopf|year= 2006|pages= 246|isbn= 0-375-41486-X|oclc=}}</ref> Ал-Каеда е исто така одговорна за иницирање на секташко насилство меѓу муслиманите.<ref>Dragons and Tigers: A Geography of South, East, and Southeast Asia – (2011) – Barbara A. Weightman</ref>. Ал-Каеда не ги толерира гранките на исламот кои не се сунитски, ги прогласува за неверници ([[текфир]]) и ги исклучува од заедницата. водачите на Ал-Каеда ги сметаат либералните муслимани, [[Шиити]]те, [[Суфити]]те, [[Ахмади]]те и други секти за кривоверци и имаат извршено напади врз нивните џамии, како и напади за време на нивните собири.<ref>Security strategy and transatlantic relations (2006) Roland Dannreuther</ref>. Примери за секташки напади се бомбардирањата на верската заедница [[Језиди]], бомбардирањата на градот Садр, масакрот Ашура и бомбардирањата на [[Багдад]] во април 2007 година.<ref>Jihad and Just War in the War on Terror (2011) Alia Brahimi</ref> == Организација == Филозофијата на управување на Ал-Каеда е опишана како „''централизација на одлука и децентрализација на извршување''“"<ref>al-Hammadi, Khalid, "The Inside Story of al-Qa'ida", part 4, ''Al-Quds al-Arabi'', March 22, 2005</ref> . После војната против тероризмот се сметало дека водството на Ал-Каеда станало ''географски изолирано'', што довело до појава на ''децентрализирано водство на регионални групи користејќи го брендот на Ал-Каеда''.<ref>{{Наведена мрежна страница |author=Aug 13, 2004 |url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/FH13Ak05.html |title=Evolution of the al-Qaeda brand name |publisher=Atimes.com |date=August 13, 2004 |accessdate=March 22, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100411010338/http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/FH13Ak05.html |archivedate=2010-04-11 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.sitemaker.umich.edu/satran/files/twq06spring_atran.pdf |title=The Moral Logic and Growth of Suicide Terrorism&nbsp;– SPRING 2006 |accessdate=March 22, 2010 |archive-date=2015-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150623022648/http://www.sitemaker.umich.edu/satran/files/twq06spring_atran.pdf }}</ref>“ Многу експерти за тероризам сметаат дека глобалното [[џихад|џихадско движење]] на било кое ниво не е предводено од водачите на Ал-Каеда. Иако Бин Ладен пред неговата смрт сè уште имал големо идеолошко влијание врз некои муслимански екстремисти, сепак експертите тврдат дека Ал-Каеда била фрагментирана со текот на годините во различни регионални движења кои немаат голема меѓусебна поврзаност. [[Марк Сагеман]], психијатар и поранешен советник во [[ЦИА|Централната разузнавачка агенција]], рекол дека сега Ал-Каеда: „ќе биде само симболичка ознака за движење кое е насочено против Западот. Не постои чадор-организација. Ние сакаме во нашите глави да си создадеме измислен ентитет, но тоа не е реалноста со која се соочуваме“<ref name="FT Threat">{{наведени вести|last=Blitz|first=James|journal=Financial Times|title=A threat transformed|date=19 јануари 2010|url=http://www.ft.com/cms/s/0/af31e344-0499-11df-8603-00144feabdc0.html}}</ref>. Ова гледиште го отсликува исказот на Осама Бин Ладен во неговото интервју од октомври 2001 година за [[Тајсер Алуни]]: <blockquote>"„... Ова не е за некоја одредена личност и не е за организацијата Ал-Каеда. Ние сме деца на исламска нација чиј водач е пророкот Мухамед, нашиот Господар е еден... и сите вистински верници се браќа. Па ситуацијата не е онаква како што ја отсликува Западот, дека постои една организација со одредено име (како на пример Ал-Каеда) и така натаму. Тоа име е многу старо. Се родило без наша намера. Братот Абу Убеида... основал воена база за да ги оспособи младите момчиња да се борат против злобната, арогантна, брутална, тероризирачка Советска Империја...Значи ова место било наречено „База“, како база за обука, па ова име останало и се проширило. Ние не сме одделени од оваа нација. Ние сме деца на нацијата и сме неодвоив дел од неа и од оние јавни демонстрации кои се проширија од Далечниот Исток, од Филипините , до Индонезија, Малезија, Индија, Пакистан , Мавританија... и така дискутираме за свеста на оваа нација.“</blockquote> Како и да е, други ја гледаат Ал-Каеда како интегрирана мрежа кој е предводена строго од пакистанските племенски области и која има моќна стратешка цел. Брус Хофман, експерт за тероризам на Универзитетот Џорџтаун вели: „Ме изненадува тоа што луѓето мислат дека не постои противник и дека нашиот противник нема стратешки пристап.“<ref name="FT Threat"/> Ал-Каеда ги има следниве директни филијали: {{Div col}} * [[Ал-Каеда во Арапскиот полуостров]] кој се состои од: ** [[Ал-Каеда во Саудиска Арабија]] и ** [[Исламскиот џихад во Јемен]] * [[Ал-Каеда во Ирак]] * [[Ал-Каеда во исламскиот Магреб]] * [[Ал Шабаб]] (муџахединско движење на млади) во Сомалија * [[Египетскиот исламски џихад]] * [[Либиска исламска борбена група]] * [[Исламско движење за Источен Туркестан]] во Синџијанг, Кина {{Div col end}} === водство === [[Податотека:Hamid Mir interviewing Osama bin Laden.jpg|thumb|300px|[[Пакистан]]скиот новинар [[Хамид Мир]] во интервју со водачот на Ал-Каеда Осама Бин Ладен во 1997 година во Авганистан]] Информациите добиени од [[Џамал Ал Фадл]] им обезбедиле груба слика на американските власти за тоа како е организирана групата. Иако веродостојноста на информациите добиени од Ал Фадл и мотивацијата за неговата соработка се спорни, моменталната информираност на американските власти во врска со Ал-Каеда се заснова најмногу на неговото сведочење.<ref name="first informant">{{Harvnb|McGeary|2001}}.</ref>. [[Осама бин Ладен]] бил историски најзначаен [[емир]] или командант и главен оперативен шеф на Ал-Каеда пред да биде убиен на [[1 мај]] 2011 година од страна на силите на САД. [[Ајман ал Завахири]], заменик оперативен шеф на Ал-Каеда пред смртта на Бин Ладен, ја презел улогата на командант како што било објавено од Ал-Каеда на [[16 јуни]] 2011 година, заменувајќи го [[Саиф ал Адел]] кој бил привремен командант<ref>{{наведени вести|url=http://www.nytimes.com/aponline/2011/06/16/world/middleeast/AP-ML-Al-Qaida-Zawahri.html?hp |title="Al-Qaida Says Al-Zawahri Has Succeeded Bin Laden", June 16, 2011, Associated Press |work=The New York Times |date=June 16, 2011 |accessdate=June 6, 2011}}</ref>. Од [[6 август]] 2010 година шеф на операции бил [[Аднан Гулшаир ел Шукријумах]], заменувајќи го [[Калид Шеик Мухамед]].<ref>{{наведени вести|last=Anderson |first=Curt |url=http://www.usatoday.com/news/world/2010-08-06-al-qaeda-leader_N.htm |title="New al-Qaeda leader lived in U.S. for years", by Curt Anderson, August 6, 2010, Associated Press |work=USA Today |date=August 6, 2010 |accessdate=May 8, 2011}}</ref>. Бин Ладен бил советуван од [[Шура (совет)|Шура советот]], кој според западните официјални лица броел 20-30 членови на Ал-Каеда од повисок ранг. [[Абу Мусаб Ал Заркави]] бил главен водач на [[Ал-Каеда во Ирак]], но неговото засолниште било намерно погодено од проектили на САД, па него го наследил [[Абу Ајуб ал Масри]] кој подоцна на [[8 април]] 2010 година исто така бил убиен од страна на воените сили на [[Ирак]] и [[САД]]. [[Атијах Абд ал Рахман]] наводно бил втор командант пред неговата смрт на [[22 август]] 2011 година. Мрежата на Ал-Каеда уште од почеток била изградена како конспиративна мрежа која ги повикува водачите од сите свои регионални јазли „како и кога е потребно да служат како интегрален дел на нејзината врховна команда“<ref>{{Harvnb|Gunaratna|2002|p=54}}.</ref> * Воениот комитет е одговорен за обучување оперативци, набавување оружје и планирање напади. * Финансискиот комитет финансира регрутирање и обука на оперативци преку неформалниот банкарскиот систем „[[хавала]]“. Напорите на САД за да се сопрат изворите на финансирање тероризам<ref>{{Harvnb|White House|2003}}.</ref> биле најуспешни во годината после нападот на 11 септември<ref>{{Harvnb|Basile|2004|p=177}}.</ref>, но Ал-Каеда продолжува да оперира преку нерегулирани банки. Исто така обезбедува авионски билети и лажни пасоши, ги плаќа членовите на Ал-Каеда и ги надгледува профитабилните бизниси. Во извештајот на Комисијата 9/11, Националната комисија за терористички напади на САД, било проценето дека на Ал-Каеда и се потребни 30 милиони долари годишно за да ги спроведе своите операции * Правниот комитет го разгледува Шеријатското право и одлучува дали одредени планови за акција се во согласност со правото * Исламски комитет за издавање фатва - се занимава со верски едикти, како едиктот од 1998 година кој им наредувал на муслиманите да убиваат Американци * Во доцните деведестетти години постоел јавно познат Медиумски комитет кој управувал со сега веќе непостоечкиот весник „Нашрат ал Акбар“ и бил одговорен за односите со јавноста * Во 2005 година Ал-Каеда ја формирала медиумската продуцентска куќа Ас Сахаб за да ги доставува своите видео и аудио материјали === Командна структура === Кога го прашале комесарот на лондонската полиција [[Сер Ијан Блер]] за можноста Ал-Каеда да е вмешана во [[Бомбашки напади во Лондон (2005)|бомбардирањата на Лондон]] на [[7 јули]] 2005 година тој одговорил: „''Ал-Каеда не е организација. Ал-Каеда е начин на работење... ова ја има ознаката на тој пристап... Ал-Каеда очигледно има способност да обезбеди обучување...да обезбеди експертиза... и мислам дека тоа всушност е она што се случи овде''<ref name='foxnewsblair'>{{наведени вести| title=Cops: London Attacks Were Homicide Blasts | date= July 15, 2005| url =http://www.foxnews.com/story/0,2933,162476,00.html |publisher=Fox News | accessdate =June 15, 2008 }}</ref>.“ Како и да е, на [[13 август]] 2005 година, весникот „[[The independent]]“, врз основа на полицијата и истрагата на службата за безбедност (MI5) објавил дека бомбардерите дејствувале независно од главниот организатор на терористичките напади на Ал-Каеда<ref>{{наведени вести | title=London bombings: the truth emerges | url=http://news.independent.co.uk/uk/crime/article305547.ece | first=Jason | last=Bennetto | author2=Ian Herbert | work=The Independent | location=UK | date=August 13, 2005 | accessdate=December 3, 2006 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20061026100045/http://news.independent.co.uk/uk/crime/article305547.ece | archivedate=2006-10-26 | url-status=dead }}</ref>. Што точно е Ал-Каеда или што беше, останува спорно. Авторот и новинар [[Адам Куртис]] тврди дека идејата на Ал-Каеда како формална организација првенствено е американска измислица. Куртис тврди дека името „''Ал-Каеда''“ првпат го привлекло вниманието на јавноста во 2001 година на судењето на Бин Ладен и четворицата мажи обвинети за бомбардирањата во 1998 година на амбасадата на САД во [[Источна Африка]]: <blockquote>Реалноста е дека Бин Ладен и Ајман ал Завахири станале центар на една асоцијација од разочарани исламистички војници кои биле привлечени од новата стратегија. Но организација не постоела. Ова биле војници кои најчесто ги планирале своите операции и очекувале од Бин Ладен финансирање и помош. Тој не бил нивен командант. Исто така нема доказ дека Бин Ладен го користел поимот „ал-каеда“ како име кое се однесува на некоја група сè до 11 септември кога сфатил дека ова е терминот кој Американците им го дале.<ref name="The Power of Nightmares">[http://www.archive.org/details/ThePowerOfNightmares ''The Power of Nightmares''], BBC Documentary.</ref></blockquote> Од правна гледна точка, Министерството за правда на САД требало да покаже дека Бин Ладен бил водач на криминална организација за да може да го обвини „''во отсуство''“ според правилникот на РИЦО. Името на организацијата и детали за нејзината структура биле добиени од сведочењето на [[Џамал ал Фадл]], кој кажал дека бил основач на организацијата и поранешен вработен на Бин Ладен.<ref>{{Наведена мрежна страница|last=McCloud|first=Kimberly|title=WMD Terrorism and Usama bin Laden|url=http://cns.miis.edu/reports/binladen.htm|work=CNS Reports|publisher=James Martin Center for Nonproliferation Studies|accessdate=May 4, 2011|author2=Osborne, Matthew|date=March 7, 2001|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110506145417/http://cns.miis.edu/reports/binladen.htm|archivedate=2011-05-06|url-status=live}}</ref>. Ал Фадл веќе бил осуден за заговор за напад на воените установи на САД ,па неговото сведочење било дел од договорот за да добие помала казна. Поради ова, како и поради неговото нечесно минато, се појавиле сомневања за веродостојноста на неговото сведочење.<ref name="first informant"/><ref>{{наведени вести |url=http://edition.cnn.com/2001/LAW/02/13/Embassy.bombings.trial/ |title=Witness: Bin Laden planned attack on U.S. embassy in Saudi Arabia |publisher=CNN |date=13 февруари 2001}}</ref>. Сем Шмидт, еден од неговите адвокати рекол: <blockquote>Имаше одредени делови од сведочењето на Ал Фадл кои ги сметам за лага, давајќи им слика која им помогна на Американците да се здружат против Ал-Каеда. Мислам дека лажеше во сведочењето со цел да создаде слика за Ал-Каеда како обединета организација. Тоа ја направи Ал-Каеда новата мафија или новите комунисти. Ги направи препознатливи како група и оттука го направи полесно прогонувањето на било која личност поврзана со Ал-Каеда, за какви било дела или изјави од страна на Бин Ладен.<ref name="The Power of Nightmares"/></blockquote> === Теренски оперативци === Бројот на лица во организацијата кои поминале низ одредена воена обука и се способни да управуваат со бунтовнички сили, во голема мера е непознат. Во 2006 година било проценето дека Ал-Каеда имала неколку илјади команданти распоредени во 40 различни држави<ref name="Cassidy">{{Harvnb|Cassidy|2006|p=9}}.</ref>. Од 2009 година се верувало дека од 200 до 300 членови биле сè уште активни команданти.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.slate.com/id/2211994/ |title=The Terrorists-Are-Dumb Theory: Don't mistake these guys for criminal masterminds |first=Timothy |last=Noah |authorlink=Timothy Noah |publisher=Slate |date=25 февруари 2009}}</ref>.Според добитникот на награда за документарецот на Би- Би-Си од 2004 година „[[The Power of Nightmares]]“ (Моќта на кошмарите), Ал-Каеда била толку слабо поврзана, освен Бин Ладен и некои негови блиски соработници, што било тешко да се каже дека воопшто постоела како организација. Недостатокот на значителен број на осудени членови на Ал-Каеда, и покрај големиот број на апсења за тероризам, бил наведен како причина за сомневање дали воопшто постои широко распространетиот ентитет со описот на Ал-Каеда<ref>{{Наведена книга | last = Gerges | first = Fawaz A | title = The Far Enemy: Why Jihad Went Global | publisher=Cambridge University Press |date= September 5, 2005 | isbn = 0-521-79140-5}}</ref> . === Бунтовнички сили === Според [[Роберт Касиди]], Ал-Каеда контролира две одделни сили поставени заедно со бунтовниците во [[Ирак]] и [[Пакистан]]. Првите биле „организирани, обучени и опремени како бунтовнички борбени сили“ во [[Советска војна во Авганистан|советско-авганистанската војна]]<ref name="Cassidy"/> . Биле составени најмногу од странски муџахедини од Саудиска Арабија и Јемен. Многу продолжиле да се борат и во Босна и Сомалија за глобален џихад. Другата група, околу 10.000, живеат во западните држави и се здобиле со основна борбена обука<ref name="Cassidy"/>. Други аналитичари го опишале ранкот и досието на Ал-Каеда како „претежно арапско“ во првите години на оперирање, а од 2007 година вклучува и „други луѓе“<ref>[http://www.meforum.org/article/1710 Jihad's New Leaders] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070704191032/http://www.meforum.org/article/1710 |date=2007-07-04 }} by Daveed Gartenstein-Ross and Kyle Dabruzzi, ''Middle East Quarterly'', Summer 2007</ref>. Било проценето дека 62 % од членовите на Ал-Каеда имаат високо образование<ref>{{Наведена мрежна страница |author=July 3, 2007 |url=http://www.canada.com/nationalpost/news/story.html?id=c841b52c-b2e7-4e41-b27e-33d10245b935&k=0 |title=Today's jihadists: educated, wealthy and bent on killing? |publisher=Canada.com |date=July 3, 2007 |accessdate=March 22, 2010 |archive-date=2007-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070929120758/http://www.canada.com/nationalpost/news/story.html?id=c841b52c-b2e7-4e41-b27e-33d10245b935&k=0 |url-status=dead }}</ref>. === Финансирање === Во 1990-тите, некои финансиски средства за Ал-Каеда биле од личното богатство на Осама бин Ладен<ref name="Forbes_May_5_2011">[http://www.forbes.com/2001/09/14/0914whoisobl.html Who is Bin Laden?] retrieved May 5, 2011</ref>. До 2001 година Авганистан станал политички комплексен. Со многу финансиски извори за Ал-Каеда, финансиската улога на Осама бин Ладен прилично се намалила. Изворите во 2001 година ги вклучуваат и [[Џамал ал Исламија]] и Исламскиот Џихад.<ref>[http://www.forbes.com/2001/09/14/0914ladenmoney.html Cost of bin Laden] retrieved May 5, 2011</ref>. Други извори на приход во 2001 година ги вклучуваат и шверцот на хероин и донациите од поддржувачи од [[Кувајт]], [[Саудиска Арабија]] и други исламски држави. [[Викиликс]] објавила меморандум на државниот секретар на САД испратен во 2009 година според кој основен извор на финансирање на сунитските терористички групи е Саудиска Арабија<ref>Eric Lichtbau and Eric Schmitt [http://www.nytimes.com/2010/12/06/world/middleeast/06wikileaks-financing.html Cash Flow to Terrorists Evades U.S. Efforts] ''[[The New York Times]]'', December 5, 2010</ref>. == Стратегија == На [[11 март]] 2005 година, весникот „''Al-Quds Al-Arabi''“ објавил извадоци од документот на [[Саиф ал Адел]] „Стратегијата на Ал-Каеда кон 2020 година“.<ref name=Atwan>{{Наведена книга |url=https://books.google.com/books?id=ypICzykNXiAC&dq=makkawi+strategy+2020&pg=PA221 |title=Abdel Bari Atwan. "The Secret History of Al Qaeda", p. 221. University of California Press, 2006. ISBN 0-520-24974-7 |date=March 11, 2005 |isbn=978-0-520-24974-5 |accessdate=May 8, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110512042028/http://books.google.com/books?id=ypICzykNXiAC&pg=PA221&lpg=PA221&dq=makkawi+strategy+2020&publisher=bl&ots=1iFik9U91G&sig=vF2xfwHZ76rhNWD74T2nSmonrdc&hl=en&ei=GJo7TOLyJYH88AbAu4GPBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CCMQ6AEwBA#v=onepage&q=makkawi%20strategy%202020&f=false |archivedate=2011-05-12 |url-status=live |last1=Atwan |first1=Abdel Bari }}</ref><ref>[http://www.jamestown.org/programs/gta/single/?tx_ttnews[tt_news&#93;=181&tx_ttnews[backPid&#93;=238&no_cache=1 title=Al-Qaeda's Strategy Until 2020, by Stephen Ulph, May 5, 2005], [[The Jamestown Foundation]]</ref>. [[Абдел Бари Атван]] сумира дека оваа стратегија опфаќа пет фази за да се ослободи заедницата од сите форми на угнетување: # да се испровоцираат САД да нападнат некоја муслиманска земја; # да се поттикне локалната отпорност кон окупаторските сили; # да се прошири конфликтот во соседните земји и да се вовлечат САД во долга војна на загуби; # да се преориентира Ал-Каеда кон идеологија и сет од оперативни принципи кои лесно можат да бидат прифатени во други земји, без да се бара директна команда и контрола и преку нив да се предизвикаат напади против држави кои се во сојуз со САД сè додека тие не се откажат од конфликтот, како што се случило со бомбардирањата на возот во Мадрид во 2004 година, но кои го немале истиот ефект со бомбардирањата во Лондон на 7 јули 2005 година; # економијата на САД конечно ќе колабира под притисок од повеќе активности на бројни места, правејќи економскиот систем ширум светот кој е зависен од САД исто така да колабира, што би довело до глобална политичка нестабилност, што пак води до глобален џихад предводен од Ал-Каеда и тогаш би бил поставен Вехапскиот калифатот низ светот<ref name=Atwan/>. == Потекло на поимот == На [[арапски]], поимот „ал-каеда“ има четири слогови (арапски изговор [ælˈqɑːʕɪdɐ] ). Бидејќи две од арапските согласки во името (безвучната експлозивна [q] и звучната фрикативна [ʕ]) не се гласови кои постојат во [[англиски јазик|англискиот јазик]], најблиски англиски изговори се /ælˈkaɪdə/, /ælˈkeɪdə/ и /ˌælkɑːˈiːdə/. Името на Ал-Каеда исто така може да биде транслитерирано како al-Qaida, al-Qa'ida, el-Qaida или al-Qaedа<ref>[http://ibb7.ibb.gov/pronunciations/sounds/2930.ra Listen to the U.S. pronunciation] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20051211020849/http://ibb7.ibb.gov/pronunciations/sounds/2930.ra |date=2005-12-11 }} ([[RealPlayer]]).</ref>. Името доаѓа од арапската именка ''qā'idah'' која значи основа или база, и исто така може да се однесува на воена база. Почетното „al“ е арапскиот одреден член „the“, па оттука доаѓа „the base“.<ref>Arabic Computer Dictionary: English-Arabic, Arabic-English By Ernest Kay, Multi-lingual International Publishers, 1986.</ref>. Бин Ладен го објаснил потеклото на зборот во интервју снимено на видео лента со новинар на [[Ал Џезира]] во [[октомври]] 2001 година: <blockquote>„Името Ал-Каеда било формирано многу одамна и случајно. Абу Убеида Ел Банашири ги основал камповите за обука за нашите муџахедини против тероризмот на Русија. Ние го викавме кампот за обука Ал-Каеда. Името остана“<ref>{{наведени вести |url=http://archives.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/south/02/05/binladen.transcript/index.html |title=Transcript of Bin Laden's October interview |publisher=CNN |date=5 февруари 2002 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061206081331/http://archives.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/south/02/05/binladen.transcript/index.html |archivedate=2006-12-06 |access-date=2012-07-16 |url-status=live }}</ref></blockquote>. Се тврдеше дека два документи запленети од канцеларијата на Меѓународната добротворна фондација во Сараево докажуваат дека името не било само присвоено од страна на муџахединското движење и дека група по име Ал-Каеда била основана во [[август]] [[1988]] година. Двата документи содржат записници од средби кои биле одржани за формирање на нова воена група и го содржат поимот „Ал-Каеда.<ref>{{Harvnb|Bergen|2006|p=75}}. Wright indirectly quotes one of the documents, based on an exhibit from the "Tareek Osama" document presented in <span class="plainlinks">[http://fl1.findlaw.com/news.findlaw.com/hdocs/docs/bif/usarnaout10603prof.pdf ''United States v. Enaam M. Arnaout'']</span>.</ref>“ Поранешниот секретар за надворешни работи на Британија, [[Робин Кук]], напишал дека зборот Ал-Каеда треба да се преведе како „базата на податоци“ (the database), бидејќи првично се однесувал на компјутерско досие со илјадници муџахедински војници кои биле регрутирани и обучени со помош на [[ЦИА]] за да се победат [[Руси]]те<ref>{{наведени вести |author=Robin Cook |url=http://www.guardian.co.uk/uk/2005/jul/08/July7.development |title=Robin Cook: The struggle against terrorism cannot be won by military means |work=The Guardian |location=UK |date=July 8, 2005 |accessdate=May 8, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110514051125/http://www.guardian.co.uk/uk/2005/jul/08/July7.development |archivedate=2011-05-14 |url-status=live }}</ref>. Во април 2002 година групата го презела името Qa'idat al-Jihad, што значи „''основата на Џихадот''“. Според [[Диа Рашван]] ова било најверојатно резултат на спојувањето на странските гранки од групата за египетски џихад (Египетски исламски џихад), водена од [[Ајман Ал Завахири]], со групите кои Бин Ладен ги зел под своја контрола откако се вратил во [[Авганистан]] во средината на 1990-тите"<ref>„[http://weekly.ahram.org.eg/2003/619/op13.htm After Mombassa]“, ''Al-Ahram Weekly Online'', 2-8 јануари 2003, (Issue No. 619).</ref>. == Идеологија == Радикалното исламистичко движење генерално, а особено Ал-Каеда се развиле за време на [[Исламска преродба|Исламската преродба]] и Исламистичкото движење во последните три декади на [[XX век]] заедно со помалку екстремни движења. Некои тврделе дека „''да не биле списите''“ од исламскиот автор и мислител Саид Кутуб „''Ал-Каеда немало да постои''“<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=332}}.</ref>. Кутуб проповедал дека поради отсуство на шеријатот, муслиманскиот свет не бил повеќе муслимански, дека се вратил на концептот на игнорирање на Божјите патеки наречен ''џахилијах''. За да се врати исламот, тој рекол дека е потребно авангардно движење од праведни муслимани за да се воспостават „вистински исламски држави“, да се имплементира шеријатот и да се ослободи муслиманскиот свет од сите влијанија кои не се муслимански, како на пример концептите социјализам и национализам. Според Кутуб непријатели на исламот се и „подмолните ориенталисти“<ref>{{Harvnb|Qutb|2003|pp=63, 69}}.</ref> и „еврејскиот народ“ кои планирале „завери“ и „подмолно“ се спротивставиле на исламот. Според зборовите на [[Мухамед Џамал Калифа]], близок пријател од факултет на Бин Ладен: <blockquote>Исламот е различен од било која друга религија, тоа е начин на живот. Ние (Калифа и Бин Ладен) се обидувавме да разбереме што има исламот да каже за начинот на кој јадеме, на кој се венчаваме, на кој зборуваме. Ние го читавме Саид Кутуб. Тој беше човекот кој најмногу влијаеше на нашата генерација<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=79}}.</ref></blockquote>. Кутуб имал уште поголемо влијание врз менторот на Бин Ладен и друг главен член на Ал-Каеда, [[Ајман ал Завахири]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://gemsofislamism.tripod.com/qutb_milest_influence_obl.html |title=How Did Sayyid Qutb Influence Osama bin Laden? |publisher=Gemsofislamism.tripod.com}}</ref>. Вујкото на Завахири и патријарх во фамилијата по мајка, Махфуз Азам, бил студент на Кутуб, потоа штитеник, па личен адвокат и на крај извршител на неговиот тестамент – како и еден од последните луѓе кои го виделе Кутуб пред неговото погубување. „Младиот Ајман ал Завахири постојано слушал од својот сакан вујко Махфуз за чистотата на карактерот на Кутуб и за мачењето кое го доживеал во затвор.<ref>Mafouz Azzam; cited in {{Harvnb|Wright|2006|p=36}}.</ref>“ Завахири му изразил почит на Кутуб во своето дело „Knights under the Prophet's Banner“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://gemsofislamism.tripod.com/milestones_qutb.html#footnote_24 |title=Sayyid Qutb's Milestones (footnote 24) |publisher=Gemsofislamism.tripod.com}}</ref>. Една од најмоќните идеи на Кутуб била тоа дека многу од оние кои рекле дека се [[муслимани]], всушност не биле, туку биле одметници. Тоа не само што им дало на џихадистите „правна празнина во забраната за убивање на друг муслиман“ туку и им дало верска обврска да се ослободат од тие самопрогласени муслимани. Во овие наведени одметници спаѓале и водачите на муслимански земји, откако не успеале да го воведат Шеријатот.<ref>[http://www.carlisle.army.mil/usawc/Parameters/07spring/eikmeier.htm Qutbism: An Ideology of Islamic-Fascism] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070609120804/http://www.carlisle.army.mil/usawc/parameters/07spring/eikmeier.htm |date=2007-06-09 }} DALE C. EIKMEIER From ''Parameters'', Spring 2007, pp. 85–98.</ref>. == Верска компатибилност == [[Абдел Бари Атван]] пишува: {{quote|Сè додека теолошката платформа на водачите е во суштина салафиска, чадорот на организацијата е доволно широк за да опфати различни школи на мислата и политички тенденции. Членовите и поддржувачите на Ал-Каеда вбројуваат и луѓе поврзани со [[вехабизам|вехабизмот]], шафизмот, маликизмот и ханефизмот. Дури има и некои чии верувања и практики се директно во судир со салафизмот, како на пример јунис Калис, кој е еден од водачите на авганистанските муџахедини. Тој е мистик кој посетува гробници на светци и бара нивни благослови – практики кои се штетни за вехабиското-[[селафизам|селафистичката]] школа на Бин Ладен. Единствениот исклучок на оваа пан-исламска политика е шиизмот. Ал-Каеда е против шиизмот бидејќи го смета за ерес. Во Ирак јавно објавиле војна на Организацијата Бадр, која целосно соработувала со САД и сега сметаат дека дури и шиитите се легитимни цели за акти на насилство<ref name=AbdelBariAtwan>Abdel Bari Atwan. "The Secret History of Al Qaeda", p. 233. University of California Press, 2006. ISBN 0-520-24974-7.</ref>}} == Историја == Историјата на организацијата може да се подели во пет фази: почетоците во доцните осумдесетти, „пустинскиот“ период од 1990-1996 година, нејзината „златна ера“ од 1996-2001 година, периодот на мрежата од 2001-2005 година и период на фрагментација од 2005 – до денес<ref>{{наведени вести|author=Jason Burke and Paddy Allen |url=http://www.guardian.co.uk/world/interactive/2009/sep/10/al-qaida-five-ages-terror-attacks |title=The five ages of al-Qaida |work=The Guardian |location=UK | date=11 септември 2009}}</ref>. === Џихад во Авганистан === {{Главна|Советска војна во Авганистан|Џихад}} [[Податотека:Afghan Muja crossing from Saohol Sar pass in Durand border region of Pakistan, August 1985.png|thumb|upright]] Корените на Ал-Каеда како мрежа која поттикнува [[тероризам]] низ светот и обучува оперативци може да се побараат во Советската војна во Авганистан ([[декември]] [[1979]] - [[февруари]] [[1989]])<ref>{{наведени вести|last=Cooley|first=John K|authorlink=John K. Cooley|title=Unholy Wars: Afghanistan, America and International Terrorism|work=[[Demokratizatsiya]]|date=Spring 2003|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3996/is_200304/ai_n9199132|format=reprint}}</ref>. [[САД]] го гледале конфликтот во [[Авганистан]], меѓу авганистанските марксисти во сојуз со советските трупи од една страна и авганистанските муџахедини, од кои некои биле радикални исламски војници, на другата страна, како флагрантен случај на советски експанзионизам и агресија. САД праќале средства преку пакистанската разузнавачка агенција до авганистанските муџахедини кои се бореле против советската окупација во програма на ЦИА наречена „[[Операција Циклон]]“.<ref name="1986-1992-CIA-AND-BRITISH-RECRUIT-AND-TRAIN-MILITANTS-WORLDWIDE-TO-HELP-FIGHT-AFGHAN-WAR">{{Наведена мрежна страница |title=1986–1992: CIA and British Recruit and Train Militants Worldwide to Help Fight Afghan War |url=http://www.cooperativeresearch.org/context.jsp?item=a86operationcyclone |publisher=Cooperative Research History Commons |accessdate=2012-07-16 |archive-date=2006-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061001232643/http://www.cooperativeresearch.org/context.jsp?item=a86operationcyclone |url-status=dead }}</ref>. Во исто време, сè поголем број на арапски муџахедини се приклучувале на [[џихад]]от против [[Демократска република Авганистан|авганистанскиот марксистички режим]], потпомогнати од интернационалните муслимански организации, особено од [[Мактаб ал Кидамат]]<ref name=MAKTAB-AL-KHIDAMAT-GLOBALSECURITY>{{Наведена мрежна страница |title=Maktab al-Khidamat |url=http://www.globalsecurity.org/security/profiles/maktab_al-khidamat.htm |publisher=[[GlobalSecurity.org]] |date=11 јануари 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070214205625/http://www.globalsecurity.org/security/profiles/maktab_al-khidamat.htm |archivedate=2007-02-14 |accessdate=2012-07-16 |url-status=live }}</ref>, чии средства доаѓале од поединечни муслимани-особено од независни саудиски стопанственици и дел од 600-те милиони долари годишно донирани за џихадот од страна на владата на [[Саудиска Арабија]]. [[Мактаб ал Кидамат]] (МАК), или „''Канцеларијата за услуги''“, муслиманска организација формирана за собирање и проток на средства и за регрутирање на муџахедини за војната против [[Советскиот Сојуз]] во [[Авганистан]], била основана во [[1984]] година во [[Пешавар]], [[Пакистан]] од страна на Бин Ладен и [[Абдула Јусуф Азам]], палестински исламски научник и член на [[Муслиманско братство]]. МАК отворале „[[Безбедни куќи (Ал-Каеда)|безбедни куќи]]“ во [[Пешавар]], блиску до авганистанската граница и собирале материјали за конструкцијата на паравоени кампови за обука за да ги подготват странските регрути за авганистанскиот воен фронт. Бин Ладен станал „главен финансиер“ на муџахедините, трошејќи ги неговите пари и користејќи ги неговите врски со „Саудиската кралска фамилија и нафтените магнати од Заливот“ за да го подобри мислењето на јавноста за војната и да собере повеќе средства<ref>{{Harvnb|Gunaratna|2002|p=19}}. Quotes taken from {{Harvnb|Riedel|2008|p=42}} and {{Harvnb|Wright|2006|p=103}}.</ref>. [[Податотека:Omar Abdel-Rahman.jpg|thumb|left|upright|[[Омае Абдел Рахман]]]] Од [[1986]] година започнале да отвораат центри за регрутација во САД, од кои централна улога имал [[Центар за бегалци Ал Кифах|центарот за бегалци Ал Кифах]] во [[џамија]] во [[Бруклин]]. Меѓу истакнатите личности во центарот во Бруклин биле „двојниот агент“ [[Али Мухамед]], кого специјалниот агент на ФБИ го нарекол „''прв ментор на Бин Ладен''“<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline//////torture/interviews/cloonan.html Cloonan ''Frontline'' interview], PBS, July 13, 2005.</ref> и „''Слепиот шеик''“ [[Омар Абдел Рахман]], главен регрутер на муџахедини за Авганистан. Ал-Каеда се развила од МАК. Почнувајќи во 1987 година, Азам и Бин Ладен започнале да формираат кампови во Авганистан<ref>{{Harvnb|Sageman|2004|p=35}}.</ref>. Финансиската поддршка за авганистанските исламски војници од страна на владата на САД била суштинска. Помошта за [[Гулбудин Хекматијар]], авганистански муџахедински водач и основач на радикалната исламска воена фракција [[Хезб и Ислами]], била проценета на 600 милиони долари. Подоцна, во раните 1990-ти години, кога поддршката од [[САД]] била прекината, Хекматијар почнал да соработува со Бин Ладен<ref>Bergen, Peter L., ''Holy war, Inc.: Inside the Secret World of Osama bin Laden'', New York: Free Press, c2001., p.70-1</ref>. Освен илјадниците милиони долари американска помош, Хекматијар исто така добил голема помош и од Саудијците<ref>Bergen, Peter L., ''Holy war, Inc.: inside the secret world of Osama bin Laden'', New York: Free Press, c2001., p. 69</ref>. Постојат докази дека [[ЦИА]] ја поддржувала [[трговија со дрога|трговијата со дрога]] на Хекматијар, давајќи му имунитет за неговата незаконска трговија од која биле финансирани операциите на неговата воена фракција<ref name=Rienzo>Interview with Alfred McCoy, November 9, 1991 by [[Paul DeRienzo]][http://www.bearcave.com/bookrev/nugan_hand.html]</ref>. МАК и странските муџахедини или „Авганистански Арапи“ немале голема улога во војната. Додека повеќе од 250.000 авганистански муџахедини се бореле против Советскиот Сојуз и комунистичката авганистанска влада, било проценето дека не повеќе од 2.000 странски муџахедини биле на полето.<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=137}}.</ref>. Странските муџахедини доаѓале од 43 земји и вкупниот број кои учествувале во авганистанското движење помеѓу 1982 и 1992 година изнесувал 35.000<ref name=THE-WAR-ON-TERROR-AND-THE-POLITICS-OF-VIOLENCE-IN-PAKISTAN>{{Наведена мрежна страница |title=The War on Terror and the Politics of Violence in Pakistan |url=http://www.jamestown.org/news_details.php?news_id=54 |date=July 2, 2004 |publisher=[[The Jamestown Foundation]] |accessdate=January 9, 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061208102951/http://www.jamestown.org/news_details.php?news_id=54 |archivedate=2006-12-08 |url-status=live }}</ref>. Бин Ладен бил еден од главните учесници во организирањето на кампови за обука за странските муслимански доброволци<ref>„[http://www.forbes.com/2001/09/14/0914whoisobl.html Who Is Osama Bin Laden?]“. ''Forbes''. 14 септември 2001.</ref><ref>„[http://www.guardian.co.uk/world/1999/jan/17/yemen.islam Frankenstein the CIA created]“. 17 јануари 1999. ''The Guardian''.</ref>. Советскиот Сојуз конечно се повлекол од Авганистан во [[1989]] година. На изненадување на многумина, комунистичката авганистанска влада на [[Мухамед Наџибулах]] опстојувала уште три години, пред да биде преземена од муџахедините. Поради тоа што муџахедините не можеле да се договорат за структурата на владеење, настанал хаос и имало постојана реорганизација на сојузите кои се бореле за контрола над недефинираните територии, оставајќи ја државата опустошена. === Проширување на операциите === Кон крајот на [[Црвена армија|Советската воена мисија]] во Авганистан, некои муџахедини сакале да ги прошират своите операции за да опфатат и други делови на светот со исламистички борби, како на пример [[Израел]] и [[Кашмир]]. За да се продолжат овие аспирации биле формирани голем број на меѓусебно поврзани организации. Една од овие била организацијата која на крај ќе биде наречена Ал Каеда, основана од страна на Бин Ладен на првичен состанок одржан на [[11 август]] [[1988]] година.<ref name=THE-OSAMA-BIN-LADEN-I-KNOW>{{Наведена мрежна страница |title=The Osama bin Laden I know |url=http://www.tpmcafe.com/story/2006/1/18/13810/7770 |date=18 јануари 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070101144608/http://www.tpmcafe.com/story/2006/1/18/13810/7770 |archivedate=2007-01-01 |accessdate=2012-07-16 |url-status=live }}</ref>. Белешки од состанокот на Бин Ладен и останатите на [[20 август]] [[1988]] година, укажуваат дека Ал-Каеда тогаш била формална група: „организирана исламска фракција, чија цел е да го возвиши Божјиот збор и да ја направи неговата религија победничка“. Списокот на барања за членство ги вклучувала следниве: способност за слушање, добри манири, послушност и давање завет за послушност кон надредените<ref>{{Harvnb|Wright|2006|pp=133–134}}.</ref>. Според Рајт, вистинското име на групата не било употребувано во јавни изјави бидејќи „нејзиното постоење сè уште било чувано во тајност“<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=260}}.</ref>. Според неговите истражувања Ал-Каеда била формирана на [[11 август]] [[1988]] година, на средба помеѓу „неколку водачи од повисок ранг“ на Египетскиот исламски џихад, [[Абдула Азам]], и Бин Ладен каде било договорено да се здружат парите на Бин Ладен со стручноста на организацијата Исламски џихад и да ја воведат џихадската кауза насекаде откако Советскиот Сојуз се повлекол од Авганистан<ref name="RebellionWright">{{Harvnb|Wright|2008}}.</ref>. Бин Ладен сакал да основа невоени операции во други делови од светот, за разлика од Азам кој сакал да се фокусира на воени походи. Откако Азам бил убиен во [[1989]] година, МАК се разделила, а голем број се придружиле на организацијата на Бин Ладен. Во [[ноември]] [[1989]] година, [[Али Мухамед]], поранешен наредник на специјалните сили стационирани на Форт Браг, [[Северна Каролина]], ја напуштил воената служба и се преселил во [[Калифорнија]]. Патувал до Авганистан и [[Пакистан]] и се вклучил во плановите на Бин Ладен<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=181}}.</ref>. Една година подоцна, на [[8 ноември]] [[1990]] година, [[ФБИ]] извршиле рација во домот во [[Њу Џерси]] на соработникот на Али Мухамед, [[Ел Саид Носаир]], откривајќи голем број докази за терористички заговори, вклучувајќи планови за разнесување на облакодерите во Њујорк<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tkb.org/CaseHome.jsp?caseid=332|title=Legal case profiles – USA v. Omar Ahmad Ali Abdel-Rahman et al: 93-CR-181-KTD|publisher=MIPT Terrorism Knowledge Base|accessdate=2012-07-16|archive-date=2008-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20080302005340/http://www.tkb.org/CaseHome.jsp?caseid=332|url-status=bot: unknown}}</ref>. На крајот Носаир бил осуден за поврзаноста во бомбардирањето на Светскиот трговски центар во [[1993]] година и за убиството на рабинот [[Меир Канхан]] на [[5 ноември]] [[1990]] година. Се смета дека во 1991 година [[Али Мухамед]] му помогнал на Бин Ладен во организирањето на неговото преместување во [[Судан]]<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Osama bin Laden: The Past |url=http://www.iacsp.com/itobli3.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070218211532/http://www.iacsp.com/itobli3.html |archivedate=2007-02-18 |accessdate=2012-07-16 |url-status=live }}</ref>. === Заливска војна и почетокот на непријателството со САД === {{Главна|Заливска војна}} По повлекувањето на Советскиот Сојуз од Авганистан во [[февруари]] [[1989]] година Бин Ладен се вратил во [[Саудиска Арабија]]. [[Ирачка инвазија врз Кувајт|Ирачката инвазија врз Кувајт]] во [[август]] [[1990]] година ги ставила Кралството и Куќата на Сауд на ризик. Највредните светски нафтени полиња биле на лесно впечатлива оддалеченост од Ирачките сили во Кувајт, а повикот на Садам за пан-арабизам/исламизам можел да предизвика внатрешни несогласувања. Во екот на навидум масивно ирачко воено присуство, сопствените сили на [[Саудиска Арабија]] биле добро вооружени, но во помал број. Бин Ладен му ги понудил услугите на своите муџахедини на кралот Фахд за да ја заштити Саудиска Арабија од ирачката армија. Монархот на Саудиска Арабија ја одбил неговата понуда, одлучувајќи притоа да им дозволи на САД и на сојузничките сили да распоредат трупи на територијата на Саудиска Арабија<ref>{{наведени вести| last = Jehl | first = Douglas | title = A Nation Challenged: Holy war lured Saudis as rulers looked away | work=The New York Times | date = December 27, 2001 | pages = A1, B4 | url = http://www.nytimes.com/2001/12/27/world/a-nation-challenged-saudi-arabia-holy-war-lured-saudis-as-rulers-looked-away.html | accessdate =September 5, 2009}}</ref>. Распоредувањето го разлутило Бин Ладен кој сметал дека присуството на странски трупи во „земјата на двете џамии“ ([[Мека]] и [[Медина]]) ја обезбожува [[Света земја|Светата земја]]. Откако јавно ја нападнал владата на Садиска Арабија за засолнувањето на американските трупи, тој бил протеран и принуден да живее во егзил во Судан. === Судан === Од [[1992]] до [[1996]] година, на покана на исламистичкиот теоретичар [[Хасан ал Тураби]], Ал-Каеда и Бин Ладен биле стационирани во Судан. По преместувањето следел исламистички државен удар во Судан, предводен од полковникот [[Омар ал Башир]], кој изјавил дека има обврска да ги преуреди муслиманските политички вредности. За време на тој период, Бин Ладен и помагал на Суданската влада, купил или основал различни деловни претпријатија и воспоставил кампови за обука на бунтовниците. Клучна пресвртна точка за Бин Ладен, што дополнително ги заострила односите со Саудијците, била во 1993 година кога Саудиска Арабија ја поддржала Спогодбата од Осло (Декларација на принципи - ДОП) со која била поставена патека за мир помеѓу [[Израел]] и [[Палестина]]<ref>{{Harvnb|Riedel|2008|p=52}}.</ref>. Завахири и [[Египетски исламски џихад|Египетскиот исламски џихад]] (ЕИЏ), кои биле јадрото на Ал-Каеда, но исто така биле ангажирани во одделни операции против египетска влада, немале среќа во [[Судан]]. Во 1993 година, млада ученичка била убиена во неуспешен обид на ЕИЏ за убиство на египетскиот премиер [[Атеф Седики]]. Египетското јавно мислење се свртило против исламистичките бомбардирања и полицијата уапсила 280 членови на џихадот, а погубила 6.<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=186}}.</ref>. Поради постојаните вербални напади на кралот Фахд од Саудиска Арабија од страна на Бин Ладен, на [[5 март]] [[1994]] година Фахд испратил емисар во Судан барајќи го пасошот на Бин Ладен, а му било одземено и неговото саудиско државјанство. Неговата фамилија била убедена да му ја прекине месечната стипендија, 7 милиони долари годишно и неговите средства во [[Саудиска Арабија]] биле замрзнати<ref>{{Harvnb|Wright|2006|p=195}}.</ref><ref name=OSAMA-BIN-LADEN-A-CHRONOLOGY-OF-HIS-POLITICAL-LIFE>{{Наведена мрежна страница |title=Osama bin Laden: A Chronology of His Political Life |publisher=PBS |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline///shows/binladen/etc/cron.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061205100703/http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/binladen/etc/cron.html |archivedate=2006-12-05 |accessdate=2012-07-16 |url-status=live }}</ref>. Неговото семејство јавно се откажало од него. Постои контоверзија околу тоа дали и во која мера продолжил да добива поддршка од членовите на неговото семејство и/или од владата на Саудиска Арабија <ref name=CONTEXT-OF-SHORTLLY-AFTER-April-1994>{{Наведена мрежна страница |title=Context of 'Shortly After April 1994' |url=http://www.cooperativeresearch.org/context.jsp?item=a94familydisown |publisher=Cooperative Research History Commons |accessdate=2012-07-16 |archive-date=2013-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130819013249/http://www.cooperativeresearch.org/context.jsp?item=a94familydisown |url-status=dead }}</ref>. Во [[јуни]] [[1995]] година многуте неуспешни обиди за да се убие египетскиот претседател [[Хосни Мубарак]] довеле до протерување на ЕИЏ, а во мај 1996 година и протерување на Бин Ладен од страна на суданската влада. Според пакистанско-американскиот стопанственик [[Мансор Ијаз]], суданската влада и понудила на аминистрацијата на Клинтон голем број можности за апсење на Бин Ладен. Тие можности биле добро прифатени од страна на државниот секретар на САД , [[Медлин Олбрајт]], но одбиени кога [[Сузан Рајс]] и [[Ричард Кларк]] го убедиле советникот за национална безбедност [[Сенди Бергер]] да ја одбие понудата на Олбрајт. Тврдењата на Ијаз се појавиле во голем број колумни, вклучувајќи една во весникот „Los Angeles Times“<ref>{{наведени вести|url=http://articles.latimes.com/2001/dec/05/opinion/oe-ijaz05 |title=Clinton Let Bin Laden Slip Away and Metastasize|work=Los Angeles Times |date=5 декември 2001| first=Mansoor | last=Ijaz}}</ref> и една во „The Washington Post“ напишана заедно со поранешниот амбасадор на Судан, Тимоти М. Карни<ref>{{наведени вести|url=http://www.washingtonpost.com/ac2/wp-dyn/A64828-2002Jun29|title=Intelligence Failure? Let's Go Back to Sudan|last=Carney |first=Timothy|author=Mansoor Ijaz|date=June 30, 2002|work=The Washington Post|accessdate=December 1, 2008}}</ref>. Слични искази биле дадени и од страна на уредникот на „[[Vanity Fair]]“, Дејвид Роуз<ref>{{наведени вести|url=http://www.vanityfair.com/politics/features/2002/01/osama200201?currentpage=1|title=The Osama Files|last=Rose|first=David|date=јануари 2002|work=Vanity Fair|accessdate=December 1, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205155110/http://www.vanityfair.com/politics/features/2002/01/osama200201?currentpage=1|archivedate=2008-12-05|url-status=live}}</ref> и од Ричард Минитер, автор на „Losing bin Laden“, во интервју за „World“ во ноември 1993 година<ref>{{наведени вести|url=http://www.worldmag.com/articles/8206|title='Clinton did not have the will to respond'|last=Belz|first=Mindy|date=November 1, 2003|work=[[World (magazine)|World]]|accessdate=December 1, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081206014541/http://www.worldmag.com/articles/8206|archivedate=2008-12-06|url-status=live}}</ref>. Неколку извори го оспорувале тврдењето на Ијаз, вклучувајќи ја и Националната комисија за терористички напади на САД (Комисија 9/11), која заклучила: <blockquote>Министерот за одбрана на Судан, Фатих Ерва, тврдел дека Судан се понудил да го предаде Бин Ладен на САД. Комисијата не открила веродостојни докази дека било така. Амбасадорот Карни имал наредба само да ги натера Суданците да го избркаат Бин Ладен. Амбасадорот Карни немал правна основа да бара повеќе од Суданците, бидејќи тогаш не постоело обвинение против него<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://govinfo.library.unt.edu/911/report/911Report_Ch4.htm |title=National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States |publisher=Govinfo.library.unt.edu}}</ref></blockquote> === Засолниште во Авганистан === По повлекувањето на Советскиот Сојуз, седум години Авганистан бил без контрола и постојано погоден од пресметките меѓу поранешните сојузници и неколку муџахедински групи. Во текот на 1990-тите години, започнала да се појавува нова сила. [[Талибанци]]те (буквално, студенти) биле составени од младите во Авганистан, многу од кои останале сираци после војната и многу од нив биле школувани во мрежата на исламски училишта ([[медреса]]) која се ширела брзо, во [[Кандахар]] или во камповите за бегалци на авганистанско-пакистанската граница. Според [[Ахмед Рашид]], петмина водачи од талибанците биле дипломци на [[Дарул Улум Хакнија]], училиште во малиот град [[Акора Катак]]<ref name="Harvnb|Rashid|2002">{{Harvnb|Rashid|2002}}.</ref>. Градот се наоѓа близу [[Пешавар]] во [[Пакистан]], но населен е најмногу од авганистански бегалци<ref name="Harvnb|Rashid|2002"/>. Оваа институција во своето учење ги прикажувала верувањата на салафите и најмногу од финансиите на училиштето биле приватни донации од богати [[Арапи]]. Познаниците на Бин Ладен сè уште переле најмногу пари преку овие донации, користејќи „бескрупулозни“ исламски банки за да ги префрлат парите на низа добротворни организации кои служат како водечки групи на Ал-Каеда, или пренесувајќи куфери полни со кеш, директно во Пакистан<ref>{{Harvnb|Napoleoni|2003|pp=121–123}}; {{Harvnb|Akacem|2005}} ("[Napoleoni] does a decent job of covering al-Qaida and presents some numbers and estimates that are of value [to terrorism scholars].").</ref>. Други четворица талибански водачи посетувале слично финансирани и влијателни училишта во Кадахар. Многу од муџахедините кои подоцна им се придружиле на талибанците, се бореле заедно со авганистанскиот воен водач [[Мухамед Наби]] за време на руската инвазија. Групата исто така ја имала поддршката од повеќето авганистански арапски борци. Котинуираниот судир меѓу различните фракции и безвластието по повлекувањето на Советските сили им овозможило на добро дисциплинираните талибанци да ја прошират својата контрола врз терироријата во Авганистан и да воспостават енклава наречена [[Исламски емират Авганистан]]. Во [[1994]] година го зазеле регионалниот центар [[Кандахар]] и по брзите територијални придобивки, во септември 1996 година, го освоиле главниот град [[Кабул]]. Откако во [[мај]] [[1996]] година, [[Судан]] јасно дал до знаење дека Бин Ладен никогаш повеќе нема да биде добредојден, [[Авганистан]] кој бил под контрола на талибанците, со претходно воспоставени врски помеѓу групите, управуван со заедничка борбеност<ref>{{Harvnb|Kronstadt|Katzman|2008}}.</ref> и изолиран од американското политичко влијание и воена сила, обезбедил совршена локација за преместување на седиштето на Ал-Каеда. Талибанците ја штителе Ал-Каеда, а имала и легитимитет како дел од нивното Министерство за одбрана, иако само [[Пакистан]], [[Саудиска Арабија]] и [[Обединетите Арапски Емирати]] ги признавале талибанците како легитимна влада на Авганистан. Додека биле во Авганистан, талибанската влада ја задолжила Ал-Каеда да ја обучува [[Бригада 055|Бригадата 055]], која била елитен дел од талибанската армија од 1997-2001 година. Бригадата претежно била составена од странски борци, многу од нив ветерани од советската инвазија, и сите со истата основна идеологија на муџахедините. Во [[ноември]] 2001 година, кога со операцијата „''Трајна слобода''“ била соборена талибанската влада, многу борци од Бригадата 055 биле заробени или убиени, а оние кои преживеале се верувало дека заминале во [[Пакистан]] заедно со Бин Ладен<ref>{{наведени вести | url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1101011105-181591,00.html | work=Time | first=Daniel | last=Eisenberg | title=Secrets Of Brigade 055 | date=October 28, 2001 | access-date=2012-07-16 | archive-date=2011-11-03 | archive-url=https://web.archive.org/web/20111103114934/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1101011105-181591,00.html | url-status=dead }}</ref>. До крајот на 2008 година некои извори изјавиле дека талибанците ги прекинале сите врски со Ал-Каеда<ref>{{наведени вести |author=Nic Robertson |url=http://edition.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/10/06/afghan.saudi.talks/?iref=mpstoryview |title=CNN.com |publisher=CNN |access-date=2012-07-16 |archive-date=2004-08-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040805103333/http://www.cnn.com/2001/LAW/02/14/embassy.bombing.02/index.html |url-status=dead }}</ref>, додека пак други се сомневале во ова<ref>Roggio, Bill [http://www.longwarjournal.org/archives/2008/10/taliban_have_not_spl.php Taliban have not split from al Qaeda: sources] October 7, 2008 ''The Long War Journal''</ref>. Според високи службеници на воената разузнавачка служба на САД, имало повеќе од сто членови на Ал-Каеда кои останале во Авганистан во 2009 година<ref>Partlow, Joshua. [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/11/10/AR2009111019644.html In Afghanistan, Taliban surpasses al-Qaeda"] November 11, 2009</ref>. === Повик за глобален џихад === Околу [[1994]] година, салафистите кои го воделе џихадот во [[Босна]] доживеале неповратен пад. Како што станувале се помалку и помалку агресивни, групите како ЕИЏ започнале да се оддалечуваат од салафизмот во [[Европа]]. Ал-Каеда решила да пристапи и ја презела контролата врз 80% од терористичките ќелии во Босна кон крајот на [[1995]] година. Во исто време, идеолозите на Ал-Каеда, муслимани кои верувале дека џихадот мора да се води на глобално ниво, им наложиле на новите членови на мрежата да бараат меѓународен [[џихад]]. Концептот за „глобален салафистички џихад“ постоел уште од раните 1980-ти. Неколку групи биле формирани за експлицитна цел, да ги протераат оние кои не се муслимани од муслиманските земји, во исто време и со максимално крвопролевање. Како и да е во основа ова било дефанзивна стратегија. Ал-Каеда се обидела да ја отвори „офанзивната фаза“ на глобалниот салафистички џихад.<ref>{{Harvnb|Sageman|2004|pp=48, 51}}.</ref>. Во 2006 година, босанските исламисти повикале на „солидарност со исламските каузи низ светот“ поддржувајќи ги бунтовниците во Кашмир и Ирак, како и групите кои се бореле за Палестинска држава<ref>{{Harvnb|Trofimov|2006|p=282}}.</ref>. === Фатви === [[Податотека:AnschalgInZahran1996 KhobarTower.jpg|thumb|right|Бомбандирање на згради во Кобар.]] Во [[1996]] година, Ал-Каеда најавила џихад за отстранување на странските трупи и интереси од земјите кои тие ги сметале за исламски. Бин Ладен издал [[фатва]] (обврзувачки верски указ)<ref>{{наведени вести |title=Bin Laden's Fatwa |url=http://www.pbs.org/newshour/terrorism/international/fatwa_1996.html |publisher=Al Quds Al Arabi |date=август 1996 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070108175653/http://www.pbs.org/newshour/terrorism/international/fatwa_1996.html |archivedate=2007-01-08 |access-date=2012-07-16 |url-status=live }}</ref> со која јавно објавил на војна против [[САД]] и нивните сојузници и започнал да ги пренасочува ресурсите на Ал-Каеда на големи размери. Во јуни 1996 година, во [[бомбардирање на воениот комплекс во Кобар|бомбардирањето на воениот комплекс во Кобар]], Саудиска Арабија, кое се припишува на Ал-Каеда, биле убиени 19 Американци и еден Саудиец, а 372-јца биле повредени.<ref>{{Наведена книга |author=Abdel Bari Atwan |title=The Secret History of Al Qaeda |pages=168–169 |publisher=University of California Press |year=2006 |isbn=0-520-24974-7 }}</ref>. На [[23 февруари]] [[1998]] година, Бин Ладен и [[Ајман ал Завахири]], водачот на Египетскиот исламски џихад, заедно со други тројца исламистички водачи, потпишале и издале фатва повикувајќи ги муслиманите да ги убиваат Американците и нивните сојузници било каде во светот<ref>Summary taken from bin Laden's May 26, 1998 interview with American journalist [[John Miller (journalist)|John Miller]]. Most recently broadcast in the documentary ''Age of Terror'', part 4, with translations checked by Barry Purkis (archive researcher).</ref>. Под мотото на [[Светски исламски фронт|Меѓународниот фронт за џихад против евреите и крстоносците]], тие објавиле: <blockquote>Одлуката да се убиваат Американците и нивните сојузници, цивили и воени лица, е поединечна должност на секој муслиман кој може да ја исполни во било која држава каде може да се направи тоа, со цел да се ослободат џамијата Ал Акса во Ерусалим и Светата џамија во Мека и со цел нивните армии да се повлечат од сите исламски земји, поразени и без можност да им се закануваат на муслиманите. Ова е во согласност со зборовите на Семоќниот Алах, „ борете се против сите пагани, како што тие се борат против сите вас“ и „борете се сè додека повеќе нема побуни и угнетување, и сè додека не преовладува правдата и вербата во Алах<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ict.org.il/articles/fatwah.htm|title=Text of Fatwah Urging Jihad Against Americans|accessdate=May 15, 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060422210853/http://www.ict.org.il/articles/fatwah.htm|archivedate=2006-04-22|url-status=live}}</ref></blockquote> Ниту Бин Ладен, ниту Ал Завахири не поседувале традиционални исламски научни квалификации за да издадат фатва. Како и да е, тие го отфрлиле и презеле авторитетот на привремените улеми (експерти за религија, кои ги гледале како платени слуги на џахилијанскиот концепт). Поранешниот агент на Руската федерална служба за безбедност (ФСБ), [[Александар Литвиненко]], кој подоцна бил убиен, рекол дека осум месеци пред фатвата од [[1996]] година, [[ФСБ]] го обучувала Ал Завахири во камп во [[Дагестан]]<ref>{{Наведена мрежна страница| last = Nyquist| first = J.R.| title = Is Al Qaeda a Kremlin Proxy?| publisher = jrnyquist.com| date = August 13, 2005| url = http://www.jrnyquist.com/nyquist_2005_0813.htm| archiveurl = https://web.archive.org/web/20080417001945/http://www.jrnyquist.com/nyquist_2005_0813.htm| archivedate = 2008-04-17| accessdate = 2012-07-16| url-status = live}}</ref><ref>{{наведени вести | title = Obituary: Alexander Litvinenko | publisher = BBC News | date = November 24, 2006 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6163502.stm | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080307180315/http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6163502.stm | archivedate = 2008-03-07 | access-date = 2012-07-16 | url-status = live }}</ref>. === Ирак === {{главна|Ал-Каеда во Ирак}} Ал-Каеда е сунитска и често ги напаѓала ирачките шиити во обид да предизвика секташко насилство и поголем хаос во државата<ref>[http://www.csmonitor.com/2006/0320/p09s01-coop.html Al Qaeda's hand in tipping Iraq toward civil war], ''The Christian Science Monitor''/''Al-Quds Al-Arabi'', 20 март 2006.</ref>. Ал Заркави наводно им објавил целосна војна на шиитите, кога презел одговорност за бомбардирањата на шиитската џамија<ref>"[https://web.archive.org/web/20071028173331/http://www.iht.com/articles/2005/09/15/africa/web.0915iraq.php Another wave of bombings hit Iraq]", [[Associated Press]]/''[[International Herald Tribune]]'', September 15, 2005</ref>. Истиот месец, во изјава која се тврдело дека е од Ал-Каеда во Ирак, било прогласено за лажно писмо кое наводно било напишано од Ал Завахири, во кое било напишано дека се сомнева во тактиката на бунтовниците за неселективно напаѓање на шиитите во Ирак<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4339912.stm Al-Qaeda disowns 'fake letter']", [[CNN]], October 13, 2005</ref>. Во видео од [[декември]] 2007 година, Ал Завахири ја бранел исламската држава во Ирак, но се оддалечил од нападите против цивили извршени од страна на „лицемери и предавници кои постоеле во редовите“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.adnkronos.com/AKI/English/Security/?id=1.0.1678520501 |title=British 'fleeing' claims al-Qaeda |publisher=Adnkronos.com |date=April 7, 2003 |accessdate=May 8, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110512042036/http://www.adnkronos.com/AKI/English/Security/?id=1.0.1678520501 |archivedate=2011-05-12 |url-status=live }}</ref>. САД и ирачки офицери ја обвиниле Ал-Каеда во Ирак дека пробува да започне целосна граѓанска војна помеѓу мнозинството во Ирак- шиитите и малцинството – сунитите, со планирана кампања од цивилни масакри и голем број провокативни напади против познатите религиозни цели<ref name="Insurgents">"[https://web.archive.org/web/20070503025657/http://www.abc.net.au/news/newsitems/200705/s1911670.htm Al Qaeda leader in Iraq 'killed by insurgents']", [[ABC News (Australia)|ABC News]], May 1, 2007</ref>. Нападите како бомбардирањето на џамијата Имам Али во 2003 година, празникот Ашура и бомбардирањата на Карбала и Наџаф во 2004 година, првото бомбардирање на џамијата Ал Аскари во Самара во 2006 година, смртоносните еднодневни бомбардирања во шиитскиот реон на [[Багдад]], [[Садр Сити]], во кои биле убиени најмалку 215 души и второто бомбардирање на џамијата Ал Аскари во 2007 година<ref name="Threat">DeYoung, Karen/Pincus, Walter. "[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/03/17/AR2007031701373.html Al-Qaeda in Iraq May Not Be Threat Here]", ''The Washington Post'', 18 март 2007.</ref>, ја предизвикале шиитската војска да започне бран на одмазднички напади, што резултирале со убиства во стилот на ескадроните на смртта и зголемување на секташкото насилство кое се проширило во 2006 година и во 2007 година го довело Ирак до работ на насилна анархија. Во 2008 година, секташки бомбардирања за кои била обвинета Ал-Каеда, во март убиле 42 жртви во светилиштето Имам Хусеин во Карбала и во јуни најмалку 51 жртва на автобуската станица во Багдад. === Сомалија и Јемен === {{главна|Ал-Шабааб|Ал-Каеда на Арапскиот полуостров}} Во [[Сомалија]], агентите на Ал-Каеда соработувале со своето сомалиско крило, создадено од групата Ал Шабааб. Во февруари 2012 година Ал Шабааб официјално се приклучила на Ал-Каеда, изјавувајќи ја лојалноста кон Ал-Каеда во заедничко видео<ref name="Join AQ">{{наведени вести|title=Somalia's al-Shabab join al-Qaeda|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-16979440|newspaper=BBC | date=10 февруари 2012}}</ref>. Сомалиската Ал-Каеда активно регрутирала деца за обука за бомбаши-самоубијци и извезувала млади луѓе да учествуваат во воени акции против [[Американци]]те на авганистанско-пакистанската граница.<ref>{{наведени вести | url = http://www.cnn.com/2012/02/09/world/africa/somalia-shabaab-qaeda/ | title = Al-Shabaab joining al Qaeda, monitor group says | date = 9 февруари 2012 | publisher= [[CNN]] }}</ref>. Процентот на терористички напади на Западот кои доаѓале од авганистанско-пакистанската граница значително се намалиле од скоро 100% до 75% во 2007 година и до 50% во 2010 година, откако Ал-Каеда се преместила во [[Сомалија]] и [[Јемен]]<ref>{{наведени вести| url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/terrorism-in-the-uk/8009819/Anwar-al-Awlaki-the-new-Osama-bin-Laden.html |location=London |work=The Daily Telegraph | first=Philip | last=Johnston | title=Anwar al Awlaki: the new Osama bin Laden? | date=September 17, 2010}}</ref>. Додека водачите на Ал-Каеда се криеле во племенските области близу до авганистанско-пакистанската граница, движењето ја зголемило активноста во Сомалија и Јемен. „Знаеме дека Јужна Азија не е повеќе нивна основна база“, изјавил извор на [[Министерство за одбрана на САД]]. „Тие бараат засолниште на други места во светот и продолжуваат да ја прошируваат нивната организација“. Во [[јануари]] 2009 година, дивизијата на Ал-Каеда во [[Саудиска Арабија]] се споила со крилото во [[Јемен]] и ја формирале Ал-Каеда на [[Арапски полуостров|Арапскиот Полуостров]]<ref>{{наведени вести |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8437724.stm |title=NEWS.BBC.co.uk |publisher=NEWS.BBC.co.uk |date=3 јануари 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100323005536/http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8437724.stm |archivedate=23 март 2010 |access-date=2012-07-17 |url-status=live }}</ref>. Центрирана во Јемен, групата ја искористила сиромашната економија, демографија и домашна безбедност на државата. Во [[август]] 2009 година, го направиле првиот обид за убиство на член од саудиската кралска династија. Претседателот Обама побарал од неговиот колега од Јемен, [[Али Абдула Салех]], да обезбеди поблиска соработка со САД во борбата против зголемената активност на Ал-Каеда во Јемен и ветил дека ќе испрати дополнителна помош. Поради војните во [[Ирак]] и [[Авганистан]], [[САД]] не биле во можност да посветат доволно внимние на Сомалија и Јемен, што би можело да предизвика проблеми во блиска иднина<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://english.pravda.ru/hotspots/terror/109278-0/|title=Al-Qaeda Slowly Makes Its Way to Somalia and Yemen |date=2009-09-15 |accessdate=September 23, 2009|publisher=Pravda.ru}}</ref>. Во [[декември]] 2011 година, секретарот за одбрана на САД, [[Леон Панета]], кажал дека операциите на САД против Ал-Каеда „сега се фокусираат на главните групи во [[Јемен]], Сомалија и [[Северна Африка]]<ref name="Panetta">{{Наведена мрежна страница |url=http://worldnews.msnbc.msn.com/_news/2011/12/13/9410244-hunt-for-terrorists-shifts-to-dangerous-north-africa-panetta-says |title=архивски примерок |accessdate=2012-07-17 |archive-date=2012-05-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120508233801/http://worldnews.msnbc.msn.com/_news/2011/12/13/9410244-hunt-for-terrorists-shifts-to-dangerous-north-africa-panetta-says |url-status=dead }}</ref>“. Ал-Каеда на Арапскиот Полуостров ја презела одговорноста за бомбашкиот напад на летот 253 на воздухопловната компанија Нортвест, кој бил извршен од страна на [[Умар Фарук Абдулмуталаб]]<ref>{{наведени вести|author= |url=http://www.cbsnews.com/stories/2009/12/28/cbsnews_investigates/main6031295.shtml |title=CBS News Dec.&nbsp;28,&nbsp;2009 Al Qaeda: We Planned Flight 253 Bombing Terrorist Group Says It Was In Retaliation for U.S. Operation in Yemen; Obama Orders Reviews of Watchlist and Air Safety |publisher=Cbsnews.com |date=28 декември 2009}}</ref>. Групата објавила слики на кои Абдулмуталаб бил насмеан во бела кошула и бело исламско кече, со знамето на Ал-Каеда на Арапскиот Полуостров во позадина. === Американски операции === [[Податотека:Anwar al-Awlaki sitting on couch, lightened.jpg|thumb|upright|[[Анвар ал Авлаки]]]] Во [[декември]] [[1998]] година, директорот на Централната разузнавачка служба, од центарот за тероризам, соопштил до претседателот дека Ал-Каеда се подготвувала за напади во САД, вклучувајќи обука на персоналот за киднапирање на авиони.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Bin Ladin Preparing to Hijack US Aircraft and Other Attacks |date = December 4, 1998 |accessdate = April 18, 2010 |publisher = [[Director of Central Intelligence]] |url = http://www.foia.cia.gov/docs/DOC_0001110635/0001110635_0001.gif |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100522041639/http://www.foia.cia.gov/docs/DOC_0001110635/0001110635_0001.gif |archivedate = 2010-05-22 |url-status = dead }}</ref>. Претставници на САД го нарекле Авлаки „''пример на Ал-Каеда за влез''“ во САД во 2008 година по испитување на неговата поврзаност со киднаперите од [[11 септември]]<ref>{{Наведена книга | last = National Commission on Terrorist Attacks | title = The 9/11 Commission Report | publisher= W. W. Norton & Company | date = July 22, 2004 (first edition) | url = http://govinfo.library.unt.edu/911/report/911Report_Ch9.pdf | isbn = 0-393-32671-3}}</ref> каде загинале 2.977 луѓе<ref name="Flags">{{наведени вести |url= http://www.theonlinerocket.com/news/lost-lives-remembered-during-9-11-ceremony-1.2333384 |title= Lost lives remembered during 9/11 ceremony |publisher= The Online Rocket |accessdate= 2012-04-04 |5= 12 септември 2008 |archive-date= 2011-06-29 |archive-url= https://web.archive.org/web/20110629111119/http://www.theonlinerocket.com/news/lost-lives-remembered-during-9-11-ceremony-1.2333384 |url-status= dead }}</ref>. Поранешен агент на [[ФБИ]] го идентификува Авлаки како познат „''висок агент на Ал-Каеда''“ и духовен мотиватор. Проповедувањата на Авлаки во САД ги посетиле тројца од киднаперите од 11 септември, како и обвинетиот напаѓач од [[Форд Худ]], [[Нидал Малик Хасан]]. Разузнавачите од САД пресретнале пораки од Хасан до Авлаки помеѓу декември 2008 и почетокот на 2009 година. На своето мрежно место, Авлаки ги пофалил постапките на Хасан на престрелката во Форд худ<ref name="abcnews.go.com">[http://abcnews.go.com/Blotter/fort-hood-shooter-contact-al-qaeda-terrorists-officials/story?id=9030873 Esposito, Richard, Cole, Matthew, and Ross, Brian, "Officials: U.S. Army Told of Hasan's Contacts with al Qaeda; Army Major in Fort Hood Massacre Used 'Electronic Means' to Connect with Terrorists," ''[[ABC News]]'', November 9, 2009, accessed November 12, 2009]</ref>. Анонимен претставник тврдел дека има добра причина да верува дека Авлаки „бил вклучен во многу сериозни терористички активности откако замина од САД, (после 11 септември), вклучувајќи планирани напади против Америка и нашите сојузници“<ref>[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/02/26/AR2008022603267_pf.html WashingtonPost.com], Imam From Va. Mosque Now Thought to Have Aided Al-Qaeda, 27 февруари 2008.</ref>. Покрај тоа, бомбашот на [[Божиќ]], [[Умар Фарук Абдулмуталаб]] рекол дека Ал Авлаки бил еден од неговите инструктори во Ал-Каеда.<ref name="jet_terror">{{наведени вести|url=http://www.nypost.com/p/news/international/jet_terrorist_met_evil_imam_yemen_tvUzCVFH5WxPhHgr3UtQIM |last=Bennett|first=Chuck|title=Ft. Hood link in 'crotch' case|newspaper=[[The New York Post]]|date=3 јануари 2010}}</ref><ref name="CBS News World">{{наведени вести|url=http://www.cbsnews.com/stories/2009/12/29/world/main6034880.shtml|title=Did Abdulmutallab Talk to Radical Cleric?|author=CBS News staff|publisher=CBS News|date=29 декември 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100124073713/http://www.cbsnews.com/stories/2009/12/29/world/main6034880.shtml|archivedate=2010-01-24|access-date=2012-07-17|url-status=live}}</ref><ref name="US born">{{наведени вести |last=Meyer |first=Josh |url=http://www.latimes.com/news/nation-and-world/la-na-terror-intel31-2009dec31,0,4146208,full.story |title=U.S.-born cleric linked to airline bombing plot |work=Los Angeles Times |date=December 31, 2009 |accessdate=May 7, 2010 |archive-date=2012-09-07 |archive-url=https://archive.today/20120907145547/http://www.latimes.com/news/nation-and-world/la-na-terror-intel31-2009dec31,0,4146208,full.story |url-status=dead }}</ref>. Во [[март]] 2010 година, Ал Авлаки во видеолента испратена до [[CNN]] рекол дека џихадот против Америка бил обврзувачки за него и за секој друг способен муслиман<ref name="CNNtape">{{наведени вести|url=http://www.cnn.com/2010/WORLD/europe/03/17/al.awlaki.message/index.html|last=Newton|first=Paula|title=Purported al-Awlaki message calls for jihad against U.S.|date=10 март 2010|publisher=CNN|accessdate=May 7, 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100419233413/http://www.cnn.com/2010/WORLD/europe/03/17/al.awlaki.message/index.html|archivedate=2010-04-19|url-status=live}}</ref>. Претседателот на САД [[Барак Обама]] одобрил убивање на Ал Авлаки до [[април]] 2010, што го направило првиот граѓанин на САД ставен на списокот на најбарани на [[ЦИА]]. За тоа била потребна согласност од Националниот совет за безбедност на САД и официјалните лица изјавиле дека било прифатливо за лица кои ја довеле во опасност националната безбедност<ref name="washingtonpost2">{{наведени вести|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/04/06/AR2010040604121.html|title=Muslim cleric Aulaqi is 1st U.S. citizen on list of those CIA is allowed to kill|last=Miller|first=Greg|newspaper=Washington Post |date=April 6, 2010 |accessdate=April 9, 2010}}</ref><ref name="nytimes1">{{наведени вести|url=http://www.nytimes.com/2010/04/07/world/middleeast/07yemen.html|title=U.S. Approves Targeted Killing of American Cleric|last=Shane|first=Scott|date=April 6, 2010|work=New York Times|accessdate=April 6, 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100408031248/http://www.nytimes.com//2010//04//07//world//middleeast//07yemen.html|archivedate=2010-04-08|url-status=live}}</ref><ref name="telegraph">{{наведени вести |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/barackobama/7564581/Barack-Obama-orders-killing-of-US-cleric-Anwar-al-Awlaki.html |title=Barack Obama orders killing of US cleric Anwar al-Awlaki |first=Tom |last=Leonard |date=April 7, 2010 |publisher=Telegraph (UK) |accessdate=April 8, 2010 |location=London |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100411042550/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/barackobama/7564581/Barack-Obama-orders-killing-of-US-cleric-Anwar-al-Awlaki.html |archivedate=2010-04-11 |url-status=live }}</ref><ref name="myfoxdetroit1">{{наведени вести|url=http://www.myfoxdetroit.com/dpps/news/times-square-suspect-contacted-radical-cleric-dpgonc-km-20100506_7411371|author=Fox News staff|agency=NewsCore|title=Times Square Suspect Contacted Radical Cleric |publisher=MyFoxDetroit.com |date=May 1, 2010|accessdate=May 7, 2010}}</ref>. Во мај 2010 година, [[Фајзал Шахзад]], кој се изјаснил за виновен за обидот за бомбашки напад на автомобил во 2010 година на [[Тајмс]] Сквер, им кажал на испитувачите дека бил „инспириран од“ Ал Авлаки, а според изворите Шахзад склучил договор со Ал Авлаки преку интернет<ref name="autogenerated3">{{наведени вести |url=http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704370704575228150116907566.html |title=Suspect Cites Radical Imam's Writings |newspaper=The Wall Street Journal |first1=Yochi J. |last1=Dreazen |authorlink1=Yochi Dreazen |first2=Evan |last2=Perez |date=May 6, 2010 |accessdate=May 6, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100509120618/http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704370704575228150116907566.html |archivedate=2010-05-09 |url-status=live }}</ref><ref name="herridge1">{{наведени вести |last=Herridge |first=Catherine |url=http://www.foxnews.com/us/2010/05/06/times-square-bomb-suspect-fan-prominent-radical-cleric-sources-say/ |title=Times Square Bomb Suspect a 'Fan' of Prominent Radical Cleric, Sources Say |publisher=Fox News |date=May 6, 2010 |accessdate=May 7, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100507101825/http://www.foxnews.com/us/2010/05/06/times-square-bomb-suspect-fan-prominent-radical-cleric-sources-say/ |archivedate=2010-05-07 |url-status=live }}</ref><ref name="abcnews1">{{наведени вести|url=http://abcnews.go.com/Blotter/faisal-shahzad-contact-awlaki-taliban-mumbai-massacre-mastermind/story?id=10575061|title=Faisal Shahzad Had Contact With Anwar Awlaki, Taliban, and Mumbai Massacre Mastermind, Officials Say|last=Esposito|first=Richard|author2=Chris Vlasto and Chris Cuomo|work=The Blotter from Brian Ross|publisher=ABC News|date=May 6, 2010|accessdate=May 7, 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100509013338/http://abcnews.go.com/Blotter/faisal-shahzad-contact-awlaki-taliban-mumbai-massacre-mastermind/story?id=10575061|archivedate=2010-05-09|url-status=live}}</ref>. Конгресменката [[Џејн Харман]] го нарекла „''терорист број еден''“, а „''Investor's Business Daily''“ го нарекол „најопасниот човек на светот“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.cnsnews.com/news/article/66496 |title=Awlaki Not Among FBI's 'Most Wanted' Terrorists; No Reward Offered for His Capture May&nbsp;24,&nbsp;2010, by Patrick Goodenough |publisher=Cnsnews.com |date=May 24, 2010 |accessdate=July 17, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100812062811/http://www.cnsnews.com/news/article/66496 |archivedate=2010-08-12 |url-status=live }}</ref><ref>May 10, 2010 editorial in the Investor's Business Daily</ref> . Во [[јули]] 2010 година, Министерството за финансии на САД го ставило на својата листа за специјално посочени глобални терористи, а Обединетите нации го додале на својот список на луѓе поврзани со Ал-Каеда<ref name="autogenerated2">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.upi.com/Top_News/Special/2010/07/21/Awlaki-lands-on-al-Qaida-suspect-list/UPI-55521279731808/ |title=Awlaki lands on al-Qaida suspect list |publisher=UPI.com |accessdate=October 30, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101023142601/http://www.upi.com/Top_News/Special/2010/07/21/Awlaki-lands-on-al-Qaida-suspect-list/UPI-55521279731808/ |archivedate=2010-10-23 |url-status=live }}</ref>. Во август 2010 година, таткото на Ал Авлаки покренал судска постапка против владата на САД со Американската унија за граѓански слободи, оспорувајќи ја нивната наредба да се убие Ал Авлаки<ref name="seerpress_lawsuit">{{наведени вести |url=http://seerpress.com/cia-on-the-verge-of-lawsuit/3341/ |title=CIA on the verge of lawsuit |publisher=Seer Press News |date=August 5, 2010 |author=Mark Wilson |access-date=2012-07-17 |archive-date=2010-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100810200631/http://seerpress.com/cia-on-the-verge-of-lawsuit/3341/ |url-status=dead }}</ref>. Во октомври 2010 година, официјални лица на САД и Обединетото Кралство го поврзале Ал Авлаки со бомбашкиот заговор за напад на двата товарни авиони во 2010 година<ref name="telegraph1">{{наведени вести |url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/terrorism-in-the-uk/8099345/Yemen-cargo-bomb-plot-May-have-been-targeted-at-Britain.html |title=Yemen cargo bomb plot May have been targeted at Britain |publisher=Telegraph |date=October 30, 2010 |accessdate=October 31, 2010 |location=London |first1=Sean |last1=Rayment |first2=Patrick |last2=Hennessy |first3=David |last3=Barrett |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101101031903/http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/terrorism-in-the-uk/8099345/Yemen-cargo-bomb-plot-May-have-been-targeted-at-Britain.html |archivedate=2010-11-01 |url-status=live }}</ref>. Во септември 2011 година тој бил убиен во напад со беспилотно летало во Јемен. === Смртта на Осама Бин Ладен === {{главна|Смртта на Осама Бин Ладен}} [[Податотека:Osama bin Laden compound1.jpg|thumb|Поглед кон куќата на Бин Ладен каде тој бил убиен.]] На [[1 мај]] 2011 во Вашингтон (2 мај според пакистанско време), претседателот на САД, [[Барак Обама]] изјавил дека Осама Бин Ладен бил убиен од „мал американски тим“ кој дејствувал под директна наредба на Обама во тајна операција во [[Аботабад]], [[Пакистан]]<ref name="guardian1">{{наведени вести |url=http://www.guardian.co.uk/world/2011/May/02/osama-bin-laden-dead-obama |work=The Guardian |location=London | date=May 1, 2011 | title= Osama bin Laden is dead, Obama announces | first1=Richard | last1=Adams | first2=Declan | last2=Walsh | first3=Ewen | last3=MacAskill}}</ref><ref name="abc death"/>, околу 50 км северно од [[Исламабад]]<ref name="CNN-raid"/>. Според официјалните лица на САД, тим од 20-25 членови на специјалната единица на американската морнарица „Фоки“ водени од Здружената команда за специјални операции и ЦИА, го нападнале комплексот на Бин Ладен со два хеликоптери.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://abcnews.go.com/Blotter/osama-bin-laden-killed-navy-seals-firefight/story?id=13505792 |title=Osama Bin Laden Killed By Navy Seals in Firefight – ABC News |publisher=Abcnews.go.com |accessdate=May 2, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110604035658/http://abcnews.go.com/Blotter/osama-bin-laden-killed-navy-seals-firefight/story?id=13505792 |archivedate=2011-06-04 |url-status=live }}</ref> . Бин Ладен и тие што биле со него биле убиени за време на престрелки, во кои силите на САД немале повредени или жртви. Според еден од официјалните лица на САД нападот бил извршен без знаење или согласност од пакистанската влада<ref name="washingtonpost.com">{{наведени вести|url=http://www.washingtonpost.com/politics/osama-bin-laden-is-killed-by-us-forces-in-pakistan/2011/05/01/AFXMZyVF_story.html|title=Osama bin Laden is killed by U.S. forces in Pakistan|work=The Washington Post | date=2 мај 2011|first=Dan|last=Balz}}</ref>. Некои луѓе во [[Пакистан]] изјавиле дека се шокирани од неовластениот упад од страна на американските воени сили<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.chitralnews.com/News-%20AweStruckt-02-Mayr-11.htm |title=Chitralis bewildered at OBL episode |publisher=Chitralnews.com |date=May 2, 2011 |accessdate=May 8, 2011 |archive-date=2011-05-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110505081231/http://www.chitralnews.com/News-%20AweStruckt-02-Mayr-11.htm |url-status=dead }}</ref>. Местото е неколку милји оддалечено од Пакистанската воена академија во [[Какул]]<ref>{{наведени вести |title=Osama bin Laden, the face of terror, killed in Pakistan |publisher=CNN |date=May 2, 2011 |accessdate=May 2, 2011 |url=http://edition.cnn.com/2011/WORLD/asiapcf/05/01/bin.laden.obit/index.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110506084553/http://edition.cnn.com/2011/WORLD/asiapcf/05/01/bin.laden.obit/index.html |archivedate=2011-05-06 |url-status=live }}</ref>. Претседателот Обама, во неговото соопштение, рекол дека силите на САД „се погрижиле да се избегнат цивилни жртви“<ref>[http://www.huffingtonpost.com/2011/05/02/osama-bin-laden-dead-obama-speech-video-transcript_n_856122.html "Osama Bin Laden Dead: Obama Speech Video And Transcript"] Huffington Post, May 2, 2011</ref>. Наскоро биле откриени нови детали според кои покрај Бин Ладен.<ref name="washingtonpost.com"/>, биле убиени и тројца мажи и една жена, жената убиена кога била „употребена како штит од страна на војник“<ref>{{Наведена мрежна страница |author=POSTED: 1:11&nbsp;am EDT May 2, 2011 |url=http://www.thebostonchannel.com/news/27739824/detail.html |title=Report: DNA At Mass. General Confirms bin Laden's Death |publisher=Thebostonchannel.com |date=5 февруари 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110518182150/http://www.thebostonchannel.com/news/27739824/detail.html |archivedate=2011-05-18 |accessdate=2012-07-17 |url-status=live }}</ref>. По споредувањето на ДНК-та од телото на Бин Ладен со зачуваните ДНК примероци од неговата мртва сестра, бил потврден неговиот идентитет<ref name="Osama bin Laden Killed; ID Confirmed by DNA Testing">{{Наведена мрежна страница|url=http://abcnews.go.com/Blotter/osama-bin-laden-killed/story?id=13505703|title=Osama bin Laden Killed; ID Confirmed by DNA Testing|publisher=[[ABC News]]|date=May 1, 2011}}</ref>. Телото било пронајдено од страна на војската на САД<ref name="abc death">{{Наведена мрежна страница|url=http://abcnews.go.com/Blotter/osama-bin-laden-killed/story?id=13505703|title=Osama Bin Laden Killed by US Strike|publisher=[[ABC News]]|date=May 1, 2011}}</ref> и останало под нивна заштита сè додека не било закопано во океанот, според исламските традиции<ref name="CNN-raid">{{наведени вести|title=How U.S. forces killed Osama bin Laden|url=http://edition.cnn.com/2011/WORLD/asiapcf/05/02/bin.laden.raid/|publisher=Cable News Network|accessdate=May 2, 2011|author=the CNN Wire Staff|date=2|year=2011|archive-date=2012-10-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20121025184053/http://edition.cnn.com/2011/WORLD/asiapcf/05/02/bin.laden.raid/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.msnbc.msn.com/id/42852700/ns/world_news-south_and_central_asia|title=US forces kill Osama bin Laden in Pakistan|publisher=MSN}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://news.yahoo.com/s/ap/us_bin_laden_burial |title=Official: Bin Laden buried at sea |publisher=News.yahoo.com |date=May 2, 2011 |accessdate=May 8, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110504024833/http://news.yahoo.com/s/ap/us_bin_laden_burial |archivedate=2011-05-04 |url-status=live }}</ref>. Еден од официјалните претставниците на САД изјавил дека „би било тешко да се најде земја која ќе ги прифати посмртните остатоци од светски најбараниот терорист“<ref name="Elusive terror figure killed">{{наведени вести|url=http://www.cnn.com/2011/WORLD/asiapcf/05/02/bin.laden.dead/index.html?hpt=T1|title=U.S forces kill elusive terror figure Osama Bin Laden in Pakistan|publisher=[[CNN World]]|date=May 2, 2011}}</ref>. Висок официјален претставник на САД изјавил дека по смртта на Бин Ладен, Министерството за надворешни работи на САД издало „предупредување до Американците ширум светот“.<ref name="Bin Laden's death celebration">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.euronews.net/2011/05/02/crowds-celebrate-bin-laden-s-death/|title=Crowds celebrate Bin Laden's death|publisher=Euronews|date=2 мај 2011|accessdate=2012-07-17|archive-date=2011-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110505074955/http://www.euronews.net/2011/05/02/crowds-celebrate-bin-laden-s-death|url-status=dead}}</ref>, а дипломатските објекти на САД насекаде биле на високо ниво на тревога. Луѓето се насобрале пред Белата куќа и на Тајмс Сквер во Њујорк за да ја прослават смртта на Бин Ладен<ref>{{наведени вести| url=Al-Qaida No. 2 dies in US drone strike in Pakistan | title= Al-Qaida No. 2 dies in US drone strike in Pakistan| date=6 јуни 2012}}</ref>. == Напади == {{главна|Хронологија на нападите на Ал-Каеда}} [[File:RecentAlQaedaAttacks.svg|thumb|360px|Мапа на големи напади припишани на Ал-Каеда:<br /> 1. {{знамеикона|USA}} [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|Пентагон]]&nbsp;– 11 септември 2001<br /> 2. {{знамеикона|USA}} [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|Кулите близначки]]&nbsp;– 11 септември 2001<br /> 3. {{знамеикона|Turkey}} [[Терористички напад во Истанбул (2003)|Истанбул]] &nbsp;– 15 ноември 2003; Nov 20, 2003<br /> 4. {{знамеикона|Yemen}} [[Напад на УСС Кол|Аден]]&nbsp;– 12 октомври 2000<br /> 5. {{знамеикона|Kenya}} [[Напад на американската амбасада (1998)|Најроби]]&nbsp;– 7 август 1998<br /> 6. {{знамеикона|Tanzania}}[[Напад на американската амбасада (1998)|Дар ес Салам]]&nbsp;– 7 август 1998]] Ал-Каеда извршила вкупно шест поголеми терористички напади, од кои четири во својот [[џихад]] против Америка. Во сите случаи, водството го планирало нападот неколку години претходно, припремање за испорака на оружјето и експлозивите и обезбедување на засолниште и лажни идентитети за оперативците. Ал-Каеда обично не исплаќа парични средства за напади и многу ретко прави електронски трансфери<ref>{{наведени вести| last = Eichenwald | first = Kurt | authorlink = Kurt Eichenwald | title = A Nation Challenged: The Money; Terror Money Hard to Block, Officials Find | work=The New York Times | date = December 10, 2001 | url = http://www.nytimes.com/2001/12/10/world/a-nation-challenged-the-money-terror-money-hard-to-block-officials-find.html?scp=1&sq=A+NATION+CHALLENGED%3A+THE+MONEY%3B+Terror+Money+Hard+to+Block%2C+Officials+Find&st=cse&pagewanted=all| accessdate =May 4, 2011}}</ref>. === 1992 year=== На [[29 декември]] [[1992]] година, бил првиот напад на Ал-Каеда кога биле детонирани две бомби во [[Аден]], [[Јемен]]. Првата мета бил хотелот Мовенпик, а втората бил паркингот на хотелот Голдмохур. Бомбардирањата биле обид да се елиминираат американските војници за да не одат во [[Сомалија]] како дел од меѓународната хуманитарна помош за гладните. Ал-Каеда го сметала бомбардирањето за победа која ги исплашила Американците, но во САД нападот скоро и не бил забележан. Ниту еден Американец не бил убиен бидејќи војниците сите заедно престојувале во друг хотел и заминале за Сомалија како што било планирано<ref name=wright174>{{Harvnb|Wright|2006|p=174}}.</ref>. Иако не му се дало големо значење, нападот бил клучен бидејќи бил почеток на промената во правецот на Ал-Каеда, од борба со армии во убивање на цивили. Две жртви биле убиени во бомбардирањето, турист од [[Австралија]] и хотелски работник од Јемен. Седум други, повеќето Јеменци, биле сериозно повредени. За да се оправдаат убиствата според исламскиот закон, од страна на член на Ал-Каеда кој имал најголемо теолошко знаење, [[Мамдух Махмуд Салим]], биле споменати две фатви. Салим споменал позната фатва издадена од Ибан Тајмијах, научник од XIII век на кој најмногу му се восхитувале вехабистите, според која се казнувал секој отпор, на каков било начин за време на монголската инвазија. === Бомбардирање на Светскиот трговски центар === [[Податотека:Ramzi Yousef.gif|thumb|upright|[[Рамзи Јусеф]]]] {{Главна|Бомбардирање на Светскиот трговски центар}} Во [[1993]] година, [[Рамзи Јусеф]] употребил автомобил-бомба за да го нападне Светскиот трговски центар во [[Њујорк (град)|Њујорк]]. Нападот имал цел да ја пробие основата на првата кула и да удри во втората кула, што би го срушило целиот комплекс. Јусеф се надевал дека ова ќе убие 250.000 луѓе. Кулите се затресле и занишале, но основата издржала и тој успеал да убие само шестмина (сепак повредил 1.042 лица и направил околу 300 милиони долари материјална штета)<ref name=yousef>{{Harvnb|Wright|2006|p=178}}; {{Harvnb|Reeve|1999}}.</ref><ref name=miis>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.cns.miis.edu/pubs/reports/wtc93.htm |title=February 1993 Bombing of the World Trade Center in New York City |publisher=[[Center for Nonproliferation Studies]] |date=12 ноември 2001 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061207130217/http://cns.miis.edu/pubs/reports/wtc93.htm |archivedate=2006-12-07 |accessdate=2012-07-17 |url-status=live }}</ref>. По нападот Јусеф побегнал во Пакистан, а подоцна се преселил во [[Манила]]. Таму започнал да го развива планот „Боџинка“ да разнесесе десетина американски авиони истовремено, да ги убие [[папа Јован Павле II]] и претседателот [[Бил Клинтон]], и да сруши приватен авион во седиштето на ЦИА. Подоцна бил фатен во [[Пакистан]]<ref name=yousef/>. Ниту едно од обвиненијата против Бин Ладен од страна на владата на САД не сугерирале дека тој е поврзан со ова бомбардирање, но познато е дека Рамзи Јусеф посетувал терористички камп за обука во [[Авганистан]]. Откако бил фатен, Јусеф изјавил дека неговото основно оправдување за нападот било да ги казни САД бидејќи ја поддржале израелската окупација на палестински територии, а воопшто не споменал религиска мотивација<ref name=miis/>. === Доцните 1990-ти === [[Податотека:Kenya bombing 1.jpg|left|thumb|upright|1998 [[1998 United States embassy bombings|Nairobi embassy bombing]]]] {{Главна|Напад на американската амбасада (1998)}} Во 1996 година, Бин Ладен испланирал завера за убиство на Клинтон додека претседателот бил во [[Манила]] за Азиско-тихоокеанската економска соработка (АПЕК). Сепак, агенти на разузнавачката служба пресретнале порака само неколку минути пред да тргне колоната и ја предупредиле Тајната служба на САД. Агентите подоцна пронашле бомба поставена под мост.<ref>{{наведени вести |title=Osama bin Laden came within minutes of killing Bill Clinton |author=Tom Leonard |newspaper=The Daily Telegraph |date=December 25, 2009 |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/philippines/6867331/Osama-bin-Laden-came-within-minutes-of-killing-Bill-Clinton.html |accessdate=December 25, 2009 |location=London |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091225150252/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/philippines/6867331/Osama-bin-Laden-came-within-minutes-of-killing-Bill-Clinton.html |archivedate=2009-12-25 |url-status=live }}</ref>. Бомбардирањата на американските амбасади во [[Источна Африка]] во [[1998]] година, резултирале со повеќе од 300 жртви, главно месни жители. Како одговор на тоа, бран од крстосувачки ракети биле лансирани од страна на војската на САД и уништиле база на Ал-Каеда во [[Кост]], [[Авганистан]], но немало жртви во редовите на Ал-Каеда. Во октомври 2000 година, војници на Ал-Каеда со самоубиствен напад го бомбардирале ракетниот уништувач „[[УСС Кол]]“ во [[Јемен]], убивајќи 17 службеници на САД и оштетувајќи го бродот додека бил поставен на брегот. Инспирирани од успехот на таквиот дрзок напад, јадрото на Ал-Каеда започнало да подготвува напад врз САД. === Нападите на 11 септември === {{главна|Терористички напади од 11 септември 2001 }} [[Податотека:FEMA - 4235 - Photograph by Andrea Booher taken on 09-28-2001 in New York.jpg|thumb|upright]] Нападите на [[11 септември]] 2001 година биле најкатастрофалните терористички дела во американската историја, со околу 3.000 жртви. Два патнички авиони намерно удриле во зградите на Светскиот трговски центар, трет во [[Пентагон]] и четвртот, чија мета била зградата на Конгресот, се срушил во поле во [[Шенксвил]], [[Пенсилванија]]. Нападите биле извршени од страна на Ал-каеда, постапувајќи во согласност со фатвата од [[1998]] година издадена против САД и нивните сојузници од страна на воени сили под команда на Бин Ладен, Ал Завахири и други.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fas.org/irp/world/para/docs/980223-fatwa.htm|title=Jihad Against Jews and Crusaders| accessdate=June 16, 2010| date=23 февруари 1998}}</ref>. Како виновници за нападите доказите укажуваат на бомбаши-самоубијци водени од воениот командант на Ал-Каеда [[Мухамед Ата]], со Бин Ладен, Ајман Ал Завахири, [[Калид Шеик Мухамед]] и Хамбали како главни организатори и дел од политичката и воената команда. После 11 септември 2001 година, биле објавени пораки од Бин Ладен во кои ги пофалил нападите и ја објаснил нивната мотивација, но негирал каква било инволвираност<ref>{{наведени вести| url=http://archives.cnn.com/2001/US/09/16/inv.binladen.denial/| title=Bin Laden says he wasn't behind attacks| publisher=CNN| accessdate=July 6, 2006| date=17 септември 2001| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060705161654/http://archives.cnn.com/2001/US/09/16/inv.binladen.denial/| archivedate=2006-07-05| url-status=live}}</ref> . Бин Ладен ги оправдал нападите со откривање на поплаки од страна муслиманите, како и од исламистичките муслимани, како на пример општото мислење дека САД ги угнетува муслиманите<ref>{{Harvnb|Esposito|2002|p=22}}.</ref>. Бин Ладен тврдел дека Америка ги масакрира муслиманите во [[Палестина]], [[Чеченија]], [[Кашмир]] и [[Ирак]] и муслиманите треба да го задржат „правото за одмазднички напад“. Тој исто така тврдел дека во нападите на 11 септември не биле мета жени и деца, туку американските лица со воена и економска моќ<ref>Hamid Miir 'Osama claims he has nukes: If U.S. uses N-arms it will get the same response' "Dawn: the Internet Edition" November 10, 2001</ref>. Излегле докази на виделина дека првичните цели за нападот можеби биле атомските централи на источниот брег на САД. Подоцна целите биле променети од страна на Ал-Каеда, бидејќи се плашеле дека таков напад би можело да излезе од контрола.<ref name=AL-QAIDA-LEADERS-SAY-NUCLEAR-POWER-STATIONS-WERE-ORIGINAL-TARGETS>{{наведени вести |title = Al-Qaida leaders say nuclear power stations were original targets |url = http://www.guardian.co.uk/afghanistan/story/0,1284,788431,00.html |work = The Guardian |location = UK |date = 9 септември 2002 |first = Giles |last = Tremlett |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070122160702/http://www.guardian.co.uk/afghanistan/story/0%2C1284%2C788431%2C00.html |archivedate = 2007-01-22 |access-date = 2012-07-17 |url-status = live }}</ref><ref name=Al-Qaeda-SCALED-BACK-10-PLANE-PLOT>{{наведени вести |title=Al Qaeda Scaled Back 10-Plane Plot |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A45853-2004Jun16_2.html |work=Washington Post |date=17 јуни 2004 }}</ref>. == Именување како терористичка организација == Ал-Каеда била именувана како терористичка организација од страна на следните држави и меѓународни организации: {{Div col|4}} * Австралија<ref name="Australia">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nationalsecurity.gov.au/agd/www/nationalsecurity.nsf/AllDocs/95FB057CA3DECF30CA256FAB001F7FBD?OpenDocument|title=Listing of Terrorist Organisations|accessdate=July 3, 2006|author=Australian Government|archive-date=2006-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20060820151520/http://www.nationalsecurity.gov.au/agd/www/nationalsecurity.nsf/AllDocs/95FB057CA3DECF30CA256FAB001F7FBD?OpenDocument|url-status=dead}}</ref> * Канада<ref name="Canada">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.psepc.gc.ca/prg/ns/le/cle-en.asp|title=Entities list|accessdate=July 3, 2006|author=Public Safety and Emergency Preparedness Canada|archive-date=2006-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20061119150657/http://www.psepc.gc.ca/prg/ns/le/cle-en.asp|url-status=dead}}</ref> * Европска Унија<ref name="EU">{{Наведена мрежна страница|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2004/com2004_0700en01.doc|title=Communication from the Commission to the Council and the European Parliament|author=[[Commission of the European Communities]]|date=October 20, 2004|accessdate=June 11, 2007|format=DOC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614032134/http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2004/com2004_0700en01.doc|archivedate=2007-06-14|url-status=live}}</ref> * Франција<ref name="fr-report">{{Наведена мрежна страница|url=http://lesrapports.ladocumentationfrancaise.fr/cgi-bin/brp/telestats.cgi?brp_ref=064000275&brp_file=0000.pdf|title=La France face au terrorisme|publisher=Secrétariat général de la défense nationale (France)|language=fr|accessdate=6 август 2009|archive-date=2011-08-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20110807105500/http://lesrapports.ladocumentationfrancaise.fr/BRP/064000275/0000.pdf|url-status=dead}}</ref> * Германија * Индија<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.hinduonnet.com/2002/04/09/stories/2002040903651100.htm |title=The Hindu : Centre bans Al-Qaeda |publisher=Hinduonnet.com |date=9 април 2002 |accessdate=2012-07-17 |archive-date=2009-04-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090427232058/http://www.hinduonnet.com/2002/04/09/stories/2002040903651100.htm |url-status=dead }}</ref> * Ирска * Израел<ref name="Israel">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Terrorism-+Obstacle+to+Peace/Terrorism+and+Islamic+Fundamentalism-/Summary+of+indictments+against+Al-Qaeda+terrorists+in+Samaria+21-Mar-2006.htm|title=Summary of indictments against Al-Qaeda terrorists in Samaria |date=21 март 2006|publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref> * Japan<ref name="Japan">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mofa.go.jp/policy/other/bluebook/2002/chap1-b.pdf|title=B. Terrorist Attacks in the United States and the Fight Against Terrorism|author=Diplomatic Bluebook|year=2002|accessdate=June 11, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614032134/http://www.mofa.go.jp/policy/other/bluebook/2002/chap1-b.pdf|archivedate=2007-06-14|url-status=live}}</ref> * Јапонија * Холандија<ref name="Netherlands">{{Наведена мрежна страница|url=http://ftp.fas.org/irp/world/netherlands/aivd2004-eng.pdf|title=Annual Report 2004|accessdate=June 11, 2007|author=[[General Intelligence and Security Service]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614032136/http://ftp.fas.org/irp/world/netherlands/aivd2004-eng.pdf|archivedate=2007-06-14|url-status=live}}</ref> * НАТО<ref name="NATOQaeda">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nato.int/docu/speech/2001/s011122b.htm|title=Press Conference with NATO Secretary General, Lord Robertson|accessdate=October 23, 2006|author=NATO|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061026040125/http://www.nato.int/docu/speech/2001/s011122b.htm|archivedate=2006-10-26|url-status=live}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nato.int/structur/library/bibref/them0305.pdf|title=AL QAEDA|author=NATO Library|year=2005|accessdate=June 11, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614032137/http://www.nato.int/structur/library/bibref/them0305.pdf|archivedate=2007-06-14|url-status=live}}</ref> * Русија<ref name="Russia">{{наведени вести| url=http://www.mosnews.com/news/2006/07/28/russiaterrorlist.shtml| archiveurl=https://web.archive.org/web/20061114154904/http://www.mosnews.com/news/2006/07/28/russiaterrorlist.shtml| archivedate=2006-11-14| title=Russia Outlaws 17 Terror Groups; Hamas, Hezbollah Not Included| access-date=2008-04-04| url-status=live}}</ref> * Јужна Кореја<ref name="Korea">{{наведени вести|url=http://www.korea.net/news/news/NewsView.asp?serial_no=20070813015&part=102|title=Seoul confirms release of two Korean hostages in Afghanistan|date=August 14, 2007|accessdate=September 16, 2007|author=Korean Foreign Ministry|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215153000/http://www.korea.net/news/news/NewsView.asp?serial_no=20070813015&part=102|archivedate=2007-12-15|url-status=live}}</ref> * Шведска * Швајцаријаd<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.efv.admin.ch/d/dokumentation/downloads/themen/finanzkrimi/CH_UNTerror_1201_e.pdf|title=Report on counter-terrorism submitted by Switzerland to the Security Council Committee established pursuant to resolution 1373 (2001)|date=December 20, 2001|accessdate=June 11, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070609153811/http://www.efv.admin.ch/d/dokumentation/downloads/themen/finanzkrimi/CH_UNTerror_1201_e.pdf|archivedate=2007-06-09|url-status=live}}</ref> * Турција<ref name="Emniyet">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.egm.gov.tr/temuh/terorgrup1.html |title="Türkiye'de halen faaliyetlerine devam eden başlıca terör örgütleri listesi" (Emniyet Genel Müdürlügü) |publisher=Egm.gov.tr |accessdate=2012-07-17 |archive-date=2013-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130114042731/http://www.egm.gov.tr/temuh/terorgrup1.html }}</ref> * Обединето Кралствоm<ref name="UK">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.homeoffice.gov.uk/security/terrorism-and-the-law/terrorism-act/proscribed-groups|title=Proscribed terrorist groups|accessdate=July 3, 2006|author=United Kingdom Home Office|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060630031633/http://www.homeoffice.gov.uk/security/terrorism-and-the-law/terrorism-act/proscribed-groups|archivedate=2006-06-30|url-status=live}}</ref> * Совет за безбедност на ОН<ref name=UNSC-WORK-RELATED-TO-RESOLUTION-1267>{{Наведена мрежна страница|title=Security Council Resolutions Related to the Work of the Committee Established Pursuant to Resolution 1267 (1999) Concerning Al-Qaida and the Taliban and Associated Individuals and Entities|publisher=[[United Nations Security Council]]|url=http://www.un.org/Docs/sc/committees/1267/1267ResEng.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070112115326/http://www.un.org/Docs/sc/committees/1267/1267ResEng.htm|archivedate=2007-01-12|accessdate=2008-04-04|url-status=live}}</ref> * САД<ref name="US">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.state.gov/s/ct/rls/fs/37191.htm|title=Foreign Terrorist Organizations (FTOs)|accessdate=July 3, 2006|author=United States Department of State|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060628111524/http://www.state.gov/s/ct/rls/fs/37191.htm|archivedate=2006-06-28|url-status=live}}</ref> {{Div col end}} == Војна против тероризмот == {{главна|Војна против тероризмот}} [[Податотека:Anaconda-helicopter.jpg|thumb|Американските сили во Авганистан]] По последиците од нападите, владата на [[САД]] одлучила да возврати со воена сила и започнала да ги подготвува своите вооружени сили за да го собори талибанскиот режим кој сметале дека ја штити Ал-Каеда. Пред да нападнат, САД му дале можност на талибанскиот водач [[Мулах Омар]] да го предаде Бин Ладен и неговите најблиски соработници. Првите сили кои биле поставени во Авганистан биле паравоени единици од елитната Дивизија за специјални активности на ЦИА. Талибанците понудиле да го предадат Бин Ладен на судење во неутрална земја доколку САД обезбедат докази за соучество на Бин Ладен во нападите. Претседателот на САД, [[Џорџ Буш]] одговорил: „Знаеме дека е виновен. Предадете го“<ref>{{Наведена мрежна страница| url=http://www.seacoastonline.com/2001news/10_15_w1.htm| title=U.S. Jets Pound Targets Around Kabul| work=[[The Portsmouth Herald]]| date=October 15, 2001| accessdate=July 6, 2006| archive-date=2005-11-25| archive-url=https://web.archive.org/web/20051125170035/http://www.seacoastonline.com/2001news/10_15_w1.htm| url-status=dead}}</ref>, а британскиот премиер [[Тони Блер]] ги предупредил талибанците: „Предадете го Бин Ладен или предадете ја власта“<ref>{{наведени вести|url=http://www.cbc.ca/world/story/2001/10/02/blair_war011002.html |title=Blair to Taliban: Surrender bin Laden or surrender power |publisher=Canadian Broadcasting Corporation |date=3 октомври 2001}}</ref>. Набргу САД и нивните сојузници го нападнале Авганистан и заедно со Авганистанската северна алијанса ја симнале од власт талибанската влада во [[Авганистанска војна|Авганистанската војна]]. Како резултат на употребата на специјалните сили на САД и обезбедувањето на воздушна поддршка за копнените сили на Северната алијанса, биле уништени талибанските и камповите за обука на Ал-Каеда, и се смета дека бил нарушен голем дел од оперативната структура на Ал-Каеда. Откако биле протерани од своите основни позиции во областа Тора Бора во Авганистан, многу од борците на Ал-Каеда се обиделе да се прегрупираат во регионот [[Гардез]]. [[Податотека:Khalid Shaikh Mohammed after capture.jpg|left|thumb|upright|[[Калид Шејк Мохамед]] по неговото апсење во 2003 година]] Повторно, прикриени со интензивни воздушни бомбардирања, пешадијата на САД и локалните авганистански сили нападнале, ја уништиле воената позиција на Ал-Каеда и убиле или заробиле многу од војниците. До почетокот на 2002 година, на Ал-Каеда и бил нанесен сериозен удар во нејзините оперативни капацитети, а авганистанската инвазија имала почетен успех. Сепак, во Авганистан продолжил талибанскиот бунт и првите двајца водачи на Ал-Каеда, Бин Ладен и Ал Завахири избегнале апсење. Се водела дебата за вистинската природа на улогата на Ал-Каеда во нападите на [[11 септември]] и откако започнала инвазијата на [[САД]], Министерството за надворешни работи на САД објавило видеолента на која се гледало како Бин Ладен разговара со мала група на приврзаници некаде во Авганистан, кратко време пред талибанците да бидат симнати од власт.<ref>{{Наведена мрежна страница| url=http://www.defenselink.mil/releases/2001/b12132001_bt630-01.html| title=U.S. Releases Videotape of Osama Bin Laden| accessdate=July 4, 2006| date=December 13, 2001| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060625223529/http://www.defenselink.mil/releases/2001/b12132001_bt630-01.html| archivedate=2006-06-25| url-status=live}}</ref>. Иако автентичноста била доведена во прашање од страна на некои<ref>{{наведени вести|url=http://www.guardian.co.uk/September11/story/0,11209,619188,00.html| author=Morris, Steven| title=US urged to detail origin of tape|work=The Guardian |location=UK | accessdate=July 11, 2006| date=December 15, 2001 }}</ref>, лентата всушност ги поврзувала Бин Ладен и Ал-Каеда со нападите на 11 септември и била пуштена на многу телевизиски канали низ светот, со англиски превод обезбеден од страна на Министерството за одбрана на САД. Во [[септември]] 2004 година, Националната комисија за терористички напади на САД, Комисијата 9/11, која ги истражувала нападите од 11 септември официјално заклучила дека нападите биле смислени и имплементирани од страна на оперативците на Ал-Каеда.<ref>{{Наведена мрежна страница| url=http://www.9-11commission.gov/| title=National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States| accessdate=April 27, 2006| date=September 20, 2004| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060427220632/http://www.9-11commission.gov/| archivedate=2006-04-27| url-status=live}}</ref>. Во [[октомври]] 2004 година, на видеолента објавена преку Ал Џезира, Бин Ладен ја презел одговорноста за нападите, кажувајќи дека бил инспириран од израелските напади врз солитери во инвазијата на Либан од 1982 година: „Како што гледав во срушените кули во Либан, ми дојде на ум дека треба да го казниме угнетувачот и дека треба да уништиме кули во Америка со цел да почувствуваат дел од она што ние почувствувавме и така да ги заплашиме да не убиваат наши жени и деца“. До крајот на 2004 година, владата на САД објавила дека две третини од повеќето членови со висока позиција во Ал-Каеда од 2001 година биле фатени и испрашувани од ЦИА: [[Абу Зубајдах]], [[Рамзи Бин Ал Шиб]] и [[Абд Ал Рахим Ал Нашири]] во 2002 година<ref name="martinez interrogations">{{наведени вести| last = Shane | first = Scott | title = Inside the interrogation of a 9/11 mastermind | work=The New York Times | date = June 22, 2008 | pages = A1, A12–A13 | url = http://www.nytimes.com/2008/06/22/washington/22ksm.html | accessdate =September 5, 2009}}</ref>; [[Калид Шеик Мухамед]] во 2003 година и [[Саиф Ал Ислам Ел Масри]] во 2004 година. [[Мухамед Атеф]] и неколкумина други биле убиени. == Активности == === Африка === {{главна|Ал-Каеда во Африка}} Инволвираноста на Ал-Каеда во Африка вклучувала бројни бомбардирања во [[Северна Африка]] како и поддршка на страни во граѓанските војни во Еритреја и Сомалија. Од [[1991]] до [[1996]] година, Бин Ладен и други водачи на Ал-Каеда биле стационирани во [[Судан]]. Исламистичките бунтовници во [[Сахара]] кои самите се нарекувале Ал-Каеда во исламскиот [[Магреб]], во последните години го зголемиле своето насилство<ref> *{{наведени вести| last = Trofimov | first = Yaroslav | title = Islamic rebels gain strength in the Sahara | work=The Wall Street Journal | volume = 254 | issue = 39 | date = August 15, 2009 | page = A9 | url = http://online.wsj.com/article/SB125030117348933737.html | accessdate =September 15, 2009}} *{{наведени вести| last = Trofimov | first = Yaroslav | title = Islamic rebels gain strength in the Sahara | work=The Wall Street Journal Europe | volume = 27 | issue = 136 | date = August 17, 2009 | page = 12}} *{{наведени вести| last = Trofimov | first = Yaroslav | title = Islamic rebels gain in the Sahara | work=The Wall Street Journal Asia | volume = 33 | issue = 245 | date = August 18, 2009 | page = 12}}</ref>. Француски официјални лица велат дека бунтовниците немаат директна поврзаност со водството на Ал-Каеда, но ова прашање е спорно помеѓу меѓународниот печат и безбедносните аналитичари. Веројатно е дека Бин Ладен го одобрил името на групата кон крајот на 2006 година и бунтовниците „го зеле името огранок на Ал-Каеда“ скоро една година пред насилството да почне да ескалира<ref>{{Harvnb|Riedel|2008|p=126}}.</ref>. === Европа === {{главна|Ал-Каеда во Европа}} Во 2003 година, исламистите извршиле серија бомбашки напади во [[Истанбул]], во кои загинале 57 луѓе а 700 биле повредени. 74 луѓе биле обвинети од турските власти. Некои се сретнале претходно со Бин Ладен и иако експлицитно одбиле да дадат заветсза верност кон Ал-Каеда побарале нивен благослов и помош<ref>{{наведени вести|author=View all comments that have been posted about this article. |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/02/12/AR2007021201715_pf.html |title=Washington Post&nbsp;– Al-Qaeda's Hand In Istanbul Plot |work=The Washington Post }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|author=8:51&nbsp;am ET |url=http://www.msnbc.msn.com/id/3735645/ |title=Msn News&nbsp;– Bin Laden allegedly planned attack in Turkey&nbsp;– Stymied by tight security at U.S. bases, militants switched targets |publisher=MSNBC |date=17 декември 2003}}</ref>. Во 2009 година, [[Танвир Хусеин]], [[Асад Сарвар]] и [[Ахмед Абдула Али]] од [[Лондон]], биле осудени за завера за активирање бомби во безалкохолни пијалаци во седум авиони за [[Канада]] и [[САД]].<ref>* {{наведени вести|url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/terrorism-in-the-uk/6152185/Airline-bomb-plot-investigation-one-of-biggest-since-WW2.html|title=Gang is brought to justice by most complex operation since the war|last=Gardham|first=Duncan|date=September 8, 2009|work=The Daily Telegraph|accessdate=September 15, 2009|location=London|page=2}} * {{наведени вести|url=|title=Complex operation brings gang to justice|last=Gardham|first=Duncan|date=September 16, 2009|work=The Weekly Telegraph|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|place=Australia|page=9}}</ref><ref>{{наведени вести| last = Milmo | first = Cahal | title = Police watched the plot unfold, then pounced |work=The Independent |location=London | date = September 8, 2009 | pages = 2–4 | url = http://www.independent.co.uk/news/uk/crime/police-watched-the-plot-unfold-then-pounced-1783388.html | accessdate =September 15, 2009 }}</ref>. Сложената истрага за заговорот водена од полицијата и службата за безбедност вклучувала повеќе од година дена надзор спроведен од 200 полицајци. Официјални лица на [[Британија]] и [[САД]] рекле дека планот, за разлика од многу скорешни домашни европски терористички заговори, бил директно поврзан со Ал-Каеда и бил воден од високи исламски војници во [[Пакистан]]<ref>{{Наведена мрежна страница |last=Press |first=Associated |url=http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1251804512098&pageauthor=JPost/JPArticle/ShowFull |title=UK court convicts 3 of plot to blow up airliners &#124; International &#124; Jerusalem Post |publisher=Fr.jpost.com |date=September 7, 2009 |accessdate=May 8, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110512043550/http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1251804512098&pageauthor=JPost%2FJPArticle%2FShowFull |archivedate=2011-05-12 |url-status=live }}</ref><ref>{{наведени вести|last=Sandford |first=Daniel |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/8221375.stm |title=UK &#124; Airline plot: Al-Qaeda connection |publisher=BBC News |date=7 септември 2009}}</ref>. === Арапскиот свет === {{главна|Ал-Каеда во арапскиот свет}} [[Податотека:Defense.gov News Photo 001012-N-0000N-001.jpg|thumb|right|Напад на американскиот USS ''Cole'' во октомври 2000.]] По [[обединување на Јемен|обединувањето на Јемен]] во [[1990]] година, [[вехабисти]]те започнале да внесуваат мисионери во земјата со цел да го дестабилизираат капиталистичкиот север. Иако е малку веројатно дека Бин Ладен и Саудиска Ал-Каеда биле директно поврзани, личните контакти кои ги направиле ќе бидат утврдени во следната декада и употребени за [[бомбардирањето на УСС Кол]]<ref>{{Наведено списание | last = Weir | first = Shelagh | publication-date = July–September 1997 | title = A Clash of Fundamentalisms: Wahhabism in Yemen | series = Middle East Report | publisher = [[Middle East Research and Information Project]] | issue = 204 | url = http://www.merip.org/mer/mer204/weir.htm | journal = | access-date = 2012-07-17 | archive-date = 2008-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081003091516/http://www.merip.org/mer/mer204/weir.htm | url-status = dead }}; cited in {{Наведена книга | last = Burke | first = Jason | authorlink = Jason Burke | title = Al-Qaeda: Casting a Shadow of Terror | pages = 128–129 | publisher=I.B. Tauris | year = 2003 | location = New York | isbn = 1-85043-396-8}}</ref>. Растела загриженоста поради групата на Ал-Каеда во Јемен<ref>"[http://www.cbsnews.com/stories/2010/10/30/earlyshow/saturday/main7006282.shtml Yemen: The Next Front Line Against al Qaeda]". CBS News. October 30, 2010</ref>. Во [[Ирак]] силите на Ал-Каеда кои не биле цврсто поврзани со водството биле вклучени во организацијата „Група за монотеизам и џихад“ водена од [[Абу Мусаб ал Заркави]]. Специјализирани за самоубиствени операции, тие биле „клучен поттикнувач“ на бунтот на [[сунити]]те<ref>{{Harvnb|Riedel|2008|p=100}}.</ref>. Иако тие имале мал удел во бунтот, околу 30-42% од вкупниот број на самоубиствени бомбашки напади кои се случиле во раните години се сметало дека се од организацијата на Заркави<ref>See the following works cited in {{Harvnb|Riedel|2008|p=101}}: *{{Harvnb|Hafez|2007|pp=97–98}} *{{наведени вести| last = Al-Shishani | first = Murad Batal | authorlink = Murad Batal al-Shishani | title = Al-Zarqawi's Rise to Power: Analyzing Tactics and Targets | work=Jamestown Foundation Terrorism Monitor | volume = 3 | issue = 22 | date = November 17, 2005}}</ref>. Извештаите покажале дека поради пропустите, како неуспехот да се контролира пристапот до фабриката за муниција во [[Јусуфијах]], големи количини на муниција се нашле во рацете на Ал-Каеда<ref>{{наведени вести |url=http://www.guardian.co.uk/world/2011/jan/07/iraq-weapons-factory-al-qaida-us-failure |title=How the US let al-Qaida get its hands on an Iraqi weapons factory |work=The Guardian |location=UK |first=Dominic |last=Streatfeild |date=7 јануари 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110107134826/http://www.guardian.co.uk/world/2011/jan/07/iraq-weapons-factory-al-qaida-us-failure |archivedate=2011-01-07 |access-date=2012-07-17 |url-status=live }}</ref>. Во [[ноември]] 2010 година, воената група Исламската држава Ирак, која е поврзана со Ал-Каеда во [[Ирак]], се заканила дека ќе ги елиминира [[Христијани од Ирак|христијаните од Ирак]]. Ал-Каеда започнала да обучува [[Палестинци]] во доцните 1990-ти. Ова не треба да сугерира дека борците во отпорот биле помалку застапени во мрежата, бидејќи голем број Палестинци, повеќето од [[Јордан]], сакале да се придружат и успеале да добијат значајни функции во Авганистан<ref name="palestinian operatives">{{Harvnb|Gunaratna|2002|p=150}}.</ref>. На големите групи како [[Хамас]] и [[Палестински исламски џихад|Палестинскиот исламски џихад]], кои соработувале со Ал-Каеда, им било тешко да прифатат стратешки сојуз, бидејќи се плашеле дека Ал-Каеда ќе ги кооптира нивните помали ќелии. Во последно време ова е можеби променето, бидејќи Израелските служби за безбедност и разузнавање сметаат дека Ал-Каеда успеала да инфилтрира операртивци од окупираните територии во Израел и го чека вистинското време за напад<ref name="palestinian operatives"/>. === Кашмир === {{главна|Кашмирски конфликт}} Бин Ладен и [[Ајман Ал Завахири]] сметале дека [[Индија]] е дел од заговорот на „крстоносците-ционистите-хиндуистите“ против исламскиот свет<ref>[http://www.brookings.edu/articles/2008/1130_india_terrorism_riedel.aspx Terrorism in India and the Global Jihad], [[Brookings Institution]], November 30, 2008</ref>. Според извештајот од 2005 година „Ал-Каеда: Профил и проценка на заканата“ од Конгресната истражувачка служба, во раните деведесетти додека живеел во Судан, Бин Ладен бил вмешан во обука на војници за џихад во [[Кашмир]]<ref>[http://www.fas.org/irp/crs/RS22049.pdf Al Qaeda: Profile and Threat Assessment], Congressional Research Service, 10 февруари 2005.</ref>. До 2001 година кашмирската воена група [[Харкат ул Муџахедин]] веќе станала дел од коалицијата на Ал-Каеда. Според високиот комесар за бегалци на Обединетите Нации, Ал-Каеда имала поставено бази во пакистанскиот дел на Кашмир (во Азад Кашмир и донекаде во Гилгит-Балтистан) за време на [[Каргилска војна|Каргилската војна]] во 1999 година и продолжила да оперира таму со премолчено одобрение од Пакистанската разузнавачка служба<ref>{{Наведена мрежна страница |author=United Nations High Commissioner for Refugees |url=http://www.unhcr.org/refworld/topic,463af2212,469f2dcf2,487ca21a2a,0.html |title=Freedom in the World 2008 – Kashmir Pakistan, 2&nbsp;July&nbsp;2008 |publisher=Unhcr.org |date=July 2, 2008 |accessdate=May 8, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110512172350/http://www.unhcr.org/refworld/topic,463af2212,469f2dcf2,487ca21a2a,0.html |archivedate=2011-05-12 |url-status=live }}</ref>. Многу од војниците активни во Кашмир биле обучувани во истите медреси (образовни институции) како Талибанците и Ал-Каеда. [[Фазлур Рехман Калил]] од кашмирската воена група [[Харкат ул Муџахедин]] бил потписник на декларацијата на Ал-Каеда од [[1998]] година за џихад против Америка и нејзините сојузници<ref name=CFRKashmir>[http://www.cfr.org/publication/9135/ Kashmir Militant Extremists] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070214103922/http://www.cfr.org/publication/9135/ |date=2007-02-14 }}, [[Council on Foreign Relations]], July 9, 2009</ref> . Во „Писмо до американскиот народ<ref>[http://www.globalsecurity.org/security/library/report/2002/021120-ubl.htm Osama bin Laden "letter to the American people"], [[GlobalSecurity.org]], November 20, 2002</ref><ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2002/nov/24/theobserver Full text: bin Laden's 'letter to America'], [[The Guardian]], November 24, 2002</ref>“ напишано од Бин Ладен во 2002 година изјавил дека една од причините поради кои војувал со [[Америка]] е нејзината поддршка на [[Индија]] за проблемот во [[Кашмир]]. Во [[ноември]] 2001 година аеродромот во [[Катманду]] бил ставен на високо ниво на тревога по заканите дека Бин Ладен планира да киднапира авион оттаму и да го сруши во мета во [[Њу Делхи]]<ref>[http://www.dawn.com/2001/11/10/int3.htm Osama men plan to target Delhi: Kathmandu receives threat], [[Dawn (newspaper)|Dawn]], November 10, 2001</ref> . Во 2002 година, секретарот за одбрана на САД, [[Доналд Рамсфелд]], при едно патување во [[Њу Делхи]], сугерирал дека Ал-Каеда е активна во Кашмир иако немал цврсти докази за тоа<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/2043800.stm Analysis: Is al-Qaeda in Kashmir?], [[BBC]], June 13, 2002</ref><ref name=SMH>[http://www.smh.com.au/articles/2002/06/13/1023864326179.html Rumsfeld offers US technology to guard Kashmir border], [[The Sydney Morning Herald]], June 14, 2002</ref>. Предложил поставување на високо технолошки сензори за да се спречат инфилтрирања на војници во индискиот дел на Кашмир. Во едно истражување во 2002 година биле откриени докази дека Ал-Каеда и нејзините филијали просперирале во пакистанскиот дел на Кашмир со премолчено одобрение од Пакистанската национална разузнавачка агенција (ИСИ). Во 2002 година специјален тим од Специјалната воздушна служба и Делта форс бил испратен во индискиот дел на [[Кашмир]] во потрага по Бин Ладен откако добиле информации дека бил засолнет од страна на кашмирската воена група [[Харкат ул Муџахедин]], која претходно била одговорна за киднапирањето на туристи од западот во Кашмир во [[1995]] година. Највисоко рангираниот оперативец на Ал-Каеда од страна на [[Велика Британија]], [[Рангзиб Ахмед]], претходно се борел во Кашмир со групата [[Харкат ул Муџахедин]] и поминал некое време во индиски затвор откако бил фатен во Кашмир.<ref name=SMH/> Официјални лица на САД веруваат дека Ал-Каеда помагала во организирањето на кампања на терор во Кашмир со цел да предизвика конфликт помеѓу [[Индија]] и [[Пакистан]]<ref>[http://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/south/06/12/kashmir.qaeda/ Bin Laden's finger on Kashmir trigger?], [[CNN]], June 12, 2002</ref>. Нивната стратегија била да го принудат Пакистан да ги поместат своите трупи на границата со Индија<ref>[http://www.csmonitor.com/2002/0702/p01s02-wosc.html Al Qaeda thriving in Pakistani Kashmir], [The Christian Science Monitor, 2 јули 2002.</ref>, за да се ослободи притисокот од членовите на Ал-Каеда кои се криеле во северозападен Пакистан. Во 2006 година Ал-Каеда тврделе дека основале крило во Кашмир, што ја загрижило индиската влада<ref name="CFRKashmir"/><ref>[http://www.nytimes.com/2006/07/13/world/asia/13iht-india.2194572.html Al Qaeda claim of Kashmir link worries India], [[The New York Times]],2006-07-13</ref>. Како и да е, генерал-полковникот на индиската армија [[Х.С. Панаг]], им рекол на новинарите дека армијата ја спречила можноста за присуство на Ал-Каеда во индискиот дел на Џаму и Кашмир, исто така рекол дека не постои ништо што би ги потврдило извештаите од медиумите за присуството на Ал-Каеда во државата. Сепак изјавил дека Ал-Каеда имала силни врски со кашмирските воени групи [[Лашкар е Таиба]] и [[Џаиш е Мухамед]]<ref>[http://www.hindu.com/2007/06/18/stories/2007061801191400.htm No Al Qaeda presence in Kashmir: Army] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070823034704/http://www.hindu.com/2007/06/18/stories/2007061801191400.htm |date=2007-08-23 }}, [[The Hindu]],2007-06-18</ref> со седиште во [[Пакистан]]. Било забележано дека Вазиристан станало ново борбено поле на кашмирските војници против НАТО за поддршка на Ал-Каеда и Талибан. Дирен Барот, кој ја напишал „The Army of Madinah In Kashmir“ и бил оперативец на Ал-Каеда обвинет за учеството во терористичкиот заговор во 2004 година, бил обучуван за оружје и експлозиви во воен камп за обука во Кашмир. Се верува дека [[Маулана Масод Азхар]], основачот на другата кашмирска група [[Џаиш е Мухамед]], неколкупати се сретнал со Бин Ладен и добил финансиска поддршка од него<ref name=CFRKashmir/>. Во 2002 година, [[Џаиш е Мухамед]] го организирале киднапирањето и убиството на [[Даниел Перл]] во операција извршена во соработка со Ал-Каеда и финансирана од Бин Ладен<ref>[http://www.theatlantic.com/doc/200410/bergen The Long Hunt for Osama], The Atlantic, октомври 2004.</ref>. Според американскиот експерт за антитероризам [[Брус Ридел]], Ал-Каеда и талибанците биле вклучени во [[киднапирање на индискиот авион 814|киднапирањето на летот 814]] на индиската воздухопловна компанија во [[1999]] година, што довело до ослободување од индискиот затвор на [[Маулана Масуд Азхар]] и [[Ахмед Омар Саид Шеик]] во замена за патниците. Ова киднапирање било точно опишано од тогашниот индиски министер за надворешни работи [[Џасвант Синг]] како „генерална проба“ за нападите на 11 септември<ref>[http://www.brookings.edu/articles/2007/05terrorism_riedel.aspx Al Qaeda Strikes Back], [[Brookings Institution]]</ref>. Според зборовите на [[Абу Џандал]], телохранител на Бин Ладен, Бин Ладен лично подготвил богата забава за добредојде на Азхар откако бил ослободен<ref>[http://www.hindu.com/2006/09/18/stories/2006091814740100.htm Al-Qaeda involved in Indian plane hijack plot] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100411010821/http://www.hindu.com/2006/09/18/stories/2006091814740100.htm |date=2010-04-11 }}, [[The Hindu]], September 18, 2006</ref><ref>[http://www.indianexpress.com/news/osama-threw-lavish-party-for-azhar-after-hi/12921/ Osama threw lavish party for Azhar after hijack], [[The Indian Express]], September 18, 2006</ref>. [[Ахмед Омар Саид Шеик]], кој бил во индискиот затвор поради неговата улога во киднапирањето на туристи од Западот во [[Индија]] во [[1994]] година и поради убиството на [[Даниел Перл]], бил осуден на смртна казна од страна на Пакистан. Оперативецот на Ал-Каеда, [[Рашид Рауф]], кој бил еден од обвинетите за авионската прекуокеанска завера во 2006 година, имал роднинска врска со Маулана Масуд Азхар<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/pakistan/3500661/Rashid-Rauf-profile-of-a-terror-mastermind.html Rashid Rauf: profile of a terror mastermind], The Telegraph, November 22, 2008</ref>. Исто така е познато дека [[Лашкар е Таиба]], кашмирската воена група која се смета дека стои позади [[нападите во Мумбаи]] во 2008 година, има силни врски со високи водачи на Ал-Каеда кои живеат во [[Пакистан]].<ref>LeT, which is based at Muridke, near Lahore in Pakistan, has networks throughout India and its leadership has close links with core al-Qaeda figures living in Pakistan [http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article5248563.ece Focus on Westerners suggests al-Qaeda was pulling strings] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100529171012/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article5248563.ece |date=2010-05-29 }}, [[The Times]], November 28, 2008</ref>. Кон Крајот на 2002 година висок оперативец на Ал-Каеда, [[Абу Зубајдах]], бил уапсен во засолниште кое му го обезбедиле [[Лашкар е Таиба]] во [[Фејсалабад]]<ref name=WSJ20081204>[http://online.wsj.com/article/SB122834970727777709.html Lashkar-e-Taiba Served as Gateway for Western Converts Turning to Jihad], The Wall Street Journal, December 4, 2008</ref>. [[ФБИ]] верува дека Ал-Каеда и Лашкар долго време биле поврзани, а [[ЦИА]] дека Ал-Каеда ја финансира Лашкар е Таиба<ref name=WSJ20081204/>. Француски истражен судија, Жан-Луи Бругиер, врвен француски експерт за антитероризам кажал на Ројтерс во 2009 година дека Лашкар е Таиба не е повеќе пакистанско движење со само кашмирска политичка и воена агенда. Лашкар е Таиба се дел од Ал-Каеда.<ref>[http://www.dawn.com/wps/wcm/connect/dawn-content-library/dawn/news/world/03-lashkar-e-taiba-threat-revived-after-chicago-arrest-ss-09 Lashkar-e-Taiba threat revived after Chicago arrest], [[Dawn (newspaper)|Dawn]], November 20, 2009</ref><ref>[http://www.reuters.com/article/idUSLC383495 INTERVIEW-French magistrate details Lashkar's global role], [[Reuters]], November 13, 2009</ref> Во видео објавено во 2008 година, висок оперативец на Ал-Каеда роден во Америка Адам Гадах изјавил дека „победата во Кашмир беше одложувана со години; тоа е ослобдувањето на џихадот таму од пречката која, по волјата на Алах, ќе биде првиот чекор кон победа над хиндуистичките окупатори на исламската земја“<ref>[http://www.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/10/04/gadahn.video/index.html 'Azzam the American' releases video focusing on Pakistan], [[CNN]], October 4, 2008</ref>. Во [[септември]] 2009 година, во нападите со беспилотни летала на САД наводно бил убиен [[Иљас Кашмири]] кој бил водач на [[Харкат ул Џихад ал Ислами]], кашмирска воена група поврзана со Ал-Каеда<ref>[http://www.dawn.com/wps/wcm/connect/dawn-content-library/dawn/news/world/12-us+drones+killed+two+terrorist+leaders+in+pak--bi-10 US drones killed two terrorist leaders in Pak] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090923225021/http://www.dawn.com/wps/wcm/connect/dawn-content-library/dawn/news/world/12-us+drones+killed+two+terrorist+leaders+in+pak--bi-10 |date=2009-09-23 }}, [[Dawn (newspaper)|Dawn]], September 17, 2009</ref>. Кашмири бил опишан од страна на Брус Ридел како истакнат член на Ал Каеда<ref>[http://www.brookings.edu/opinions/2009/1215_terrorism_riedel.aspx Al Qaeda's American Mole], [[Brookings Institution]], December 15, 2009</ref>, додека други го опишале како шеф на воените операции на Ал Каеда<ref>[https://archive.today/20120723233649/www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2009%5C10%5C15%5Cstory_15-10-2009_pg1_11 Ilyas Kashmiri alive, lays out future terror strategy], [[Daily Times (Pakistan)]], October 15, 2009</ref><ref>[http://www.chicagotribune.com/news/chi-102709-rana-headley,0,5879769.htmlpage United States of America vs Tahawwur Hussain Rana], ''[[Chicago Tribune]]''</ref>. Кашмири бил исто така обвинет од страна на САД и за заговор против данскиот весник „ [[Jyllands-Posten]] “ кој ги објавил контроверзните карикатури за пророкот [[Мухамед]]<ref>[http://www.dawn.com/wps/wcm/connect/dawn-content-library/dawn/news/world/04-ilyas-kashmiri-danish-plot-qs-04 US charges Ilyas Kashmiri in Danish newspaper plot], Dawn, 15 јануари 2010.</ref>. Официјални лица од САД исто така веруваат дека Кашмири бил вклучен во нападот на кампот Чепман против ЦИА. Во [[јануари]] 2010 година индиските власти ја предупредиле Британија за заговор на Ал-Каеда да киднапира авион од Индиската авиокомпанија и да го сруши во Британски град. Оваа информација била откриена од испрашувањето на Амџад Хваџа, оперативец на Харкат ул Џихад ал Ислами, кој бил уапсен во Индија<ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/news/politics/article6999959.ece Indian hijack plot caused new UK terror alert]{{Мртва_врска|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[The Times]], 24 јануари 2010.</ref>. Во јануари 2010 година, министерот за одбрана на САД, [[Роберт Гејтс]], додека бил во посета на Пакистан, изјавил дека Ал-Каеда се обидува да го дестабилизира регионот и планира да предизвика јадрена војна меѓу Пакистан и Индија<ref>[http://www.dawn.com/wps/wcm/connect/dawn-content-library/dawn/news/world/03-al-qaeda-could-provoke-new-india-pakistan-war-gates-ss-02 Al Qaeda could provoke new India-Pakistan war: Gates] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100123140217/http://www.dawn.com/wps/wcm/connect/dawn-content-library/dawn/news/world/03-al-qaeda-could-provoke-new-india-pakistan-war-gates-ss-02 |date=2010-01-23 }}, Dawn, 20 јануари 2010.</ref>. === Интернет === Тимоти Л. Томас тврди дека во почетокот на евакуацијата од Авганистан, во атмосфера на зголемена меѓународна внимателност, Ал-Каеда и нејзините следбеници почнале да комуницираат преку [[интернет]] за да не бидат откриени. Како резултат, употребата на интернетот од страна на организацијата станала пософистицирана, опфаќајќи финансирање, регрутирање, вмрежување, мобилизација, публицитет како и ширење, собирање и споделување на информации<ref>Timothy Thomas, [https://web.archive.org/web/20030410231224/http://www.carlisle.army.mil/usawc/Parameters/03spring/thomas.pdf "Al Qaeda and the Internet: The Danger of Cyberplanning"].</ref>. Движењето на [[Абу Ајуб Ал Масри]] во [[Ирак]] редовно објавува кратки видеа славејќи ги активностите на џихадските бомбаши-самоубијци. Освен тоа, пред и после смртта на [[Абу Мусаб Ал Заркави]] (поранешниот водач на Ал-Каеда во Ирак), чадор организацијата на која припаѓа Ал-Каеда во Иран, [[Совет на муџахедини|Советот на муџахедини]], е постојано присутена на интернет. Опсегот на мултимедијални содржини вклучува клипови за обука на герилци, форографии на жртви пред да бидат убиени, сведочења на бомбаши самоубијци и видеа кои покажуваат учество во џихад преку стилизирани слики на џамии и музички партитури. Мрежно место поврзанo со Ал-Каеда објавил видео во кое е прикажано обезглавувањето на заробениот американски претприемач [[Ник Берг]] во Ирак. Други видеа и слики на кои се отсекувани глави , вклучувајќи ги и оние на [[Пол Џонсон]], [[Ким Сун Ил]] и [[Даниел Перл]], најпрво биле поставени на џихадски мрежни места. Во декември 2004 година, била објавена аудио порака од Бин Ладен, директно на мрежно место, без да испрати копија до [[Ал Џезира]] како што правел во минатото. Ал-Каеда започнала со поставување на своите видеа на интернет поради сигурноста дека видеата ќе бидат достапни без да бидат променети, за разлика од можноста [[Ал Џезира]] да ги промени и да избрише нешто што би било критикувано од саудиското кралско семејство. Пораката на Бин Ладен од [[декември]] 2004 година била пожестока од обично и траела повеќе од еден час. Во минатото, [[Alneda.com]] и [[Jehad.net]] биле можеби најзначајните мрежни места на Ал-Каеда. Мрежното место Alneda.com, првично бил срушен од страна на Американецот [[Џон Меснер]], но оние кои го одржувале се спротивставиле со тоа што го пренеле мрежното место на разни опслужувачи и стратешки ја преместувале содржината. САД моментално се обидува да екстрадира еден британски специјалист за информатичка технологија, [[Бабар Ахмад]]<ref>{{наведени вести| last = Whitlock | first = Craig | authorlink = Craig Whitlock | title = Briton Used Internet As His Bully Pulpit | work=The Washington Post | date = August 8, 2005 | page = A1 | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/08/07/AR2005080700890.html | accessdate=September 4, 2009}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница | title = Babar Ahmad Indicted on Terrorism Charges | publisher = United States Attorney's Office District of Connecticut | date = October 6, 2004 | url = http://www.usdoj.gov/usao/ct/Press2004/20041006.html | accessdate = May 29, 2006 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20060526115318/http://www.usdoj.gov/usao/ct/Press2004/20041006.html | archivedate = 2006-05-26 | url-status = live }}</ref>, обвинет дека одржувал мрежни места на Ал-Каеда на англиски јазик, како Azzam.com. Неколку британски муслимански организации, како што е Асоцијација на британски муслимани,се спротивставуваат на екстрадирањето на Ахмад. === Воздухопловна мрежа === Според сторија на Ројтерс, се верува дека Ал Каеда оперира со тајна воздухопловна мрежа која вклучува „неколку авиони [[Боинг 727]]“, турбопропелери и приватни авиони на млазен погон. Врз основа на извештај на [[Оддел за домашна безбедност на САД|Одделот за домашна безбедност на САД]], сторијата вели дека Ал-Каеда најверојатно употребува авиони за пренесување на дрога и оружје од [[Јужна Америка]] до некои нестабилни земји во [[Западна Африка]]. Авионот Боинг 727 може да носи товар до 10 тони. На крајот дрогата се шверцува во Европа за дистрибуција и продажба, а оружјето се користи за конфликти во [[Африка]] а можеби и на други места. Вооружени лица поврзани со Ал Каеда сè повеќе киднапирале Европејци за откуп. Со профитот од продажбите на дрога и оружје, како и со откупите од киднапирањата, се финансирале повеќе воени активности<ref>{{наведени вести|last=Gaynor |first=Tim |url=http://www.reuters.com/article/idUSTRE60C3E820100113?type=politicsNews |title=Al Qaeda linked to rogue aviation network |agency=Reuters |date= 13јануари 2010}}</ref>. == Наводна инволвираност на ЦИА == Експертите дебатирале дали нападите на Ал-Каеда биле последица од програмата на [[ЦИА]] „[[Операција Циклон]]“ за да им се помогне на авганистанските муџахедини. Британскиот министер за надворешни работи од 1997-2001 година, [[Робин Кук]], напишал дека Ал-Каеда и Бин Ладен биле „производ од монументална грешна проценка од страна на западните агенции за безбедност“, и дека „Ал-Каеда, буквално „база на податоци“, првично била компјутерска податотека од илјадници муџахедини кои биле регрутирани и обучени со помош на ЦИА за да ги победат Русите<ref>{{наведени вести|url=http://www.guardian.co.uk/terrorism/story/0,12780,1523838,00.html|title=The struggle against terrorism cannot be won by military means|author=Cook, Robin|work=The Guardian|location=UK|accessdate=July 8, 2005|date=July 8, 2005|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050710025703/http://www.guardian.co.uk/terrorism/story/0,12780,1523838,00.html|archivedate=2005-07-10|url-status=live}}</ref>. [[Мунир Акрам]], пакистански постојан претставник во Обединетите Нации од 2002 до 2008 година, во писмо објавено во Њујорк Тајмс на [[19 јануари]] 2008 година напишал: <blockquote>Стратегијата да се поддржат Авганистанците против воената интервенција на Советските сили била развиена од повеќе разузнавачки агенции, вклучувајќи ја ЦИА и Пакистанската разузнавачка агенција (ИСИ). По повлекувањето на Советскиот Сојуз, Западните сили го напуштиле регионот, оставајќи 40.000 војници донесени од неколку земји го водат анти-советскиот џихад. Пакистан бил оставен да се соочи со последиците од екстремизам, дрога и оружје<ref>{{наведени вести|url=http://www.nytimes.com/2008/01/19/opinion/lweb22pakistan.html?_r=1&ref=opinion |accessdate=October 17, 2009 |title=Pakistan, Terrorism and Drugs |section=Opinion |work=New York Times |first=Munir |last=Akram |date=19 јануари 2008 }}</ref></blockquote>. Разни извори, новинарот на Си-Ен-Ен Питер Берген, Бригадирот на Пакистанската разузнавачка агенција [[Мухамед Јусаф]] и оперативците на ЦИА вклучени во авганистанската програма, како [[Винсент Канистраро]], негираат дека ЦИА или други американски официјални лица имале некаков контакт со странски муџахедини или Бин Ладен, а најмалку дека ги вооружувале, обучувале, тренирале или поучувале. Ова е спротивно на извештајот на Милтон Берден, теренски офицер на ЦИА во Авганистан од 1985-1989 година, кој јавно се присетува на вознемиреноста што ја чувствувал кога се сретнувал до џихадските борци<ref>{{Harvnb|Coll|2005|pp=145–146, 155–156}}.</ref>: „Единствено кога налетував на „овие момци“ тогаш налетував на вистински проблеми“ - Знаеш дека ќе има момент или два кои би изгледале како сцената во барот во Војна на звездите“. Но Берген и други тврделе дека немало потреба да се регрутираат странци кои не ги познаваат локалниот јазик, обичаи и одлики на земјата бидејќи имало четвртина милион локални Авганистанци кои биле спремни да се борат, дека странските муџахедини немале потреба од американски финансии бидејќи добивале неколку стотици милиони долари годишно од неамерикански, муслимански извори, дека не било можно Американците да ги обучуваат муџахедините бидејќи пакистанските официјални лица немало да дозволат повеќе од неколку од нив да оперираат во Пакистан и ниту еден во Авганистан и дека авганистанските Арапи скоро секогаш биле воени исламисти кои биле непријателски настроени кон западњаците без разлика дали тие им помагале на муслимаснките авганистанци или не. Според Питер Берген, познат по водењето на првото телевизиско интервју со Бин Ладен во 1997 година, идејата дека „ЦИА го финансира или обучува Бин Ладен.... е народен мит. Не постојат докази за тоа... Бин Ладен имал свои пари, бил анти-Американец и оперирал тајно и самостојно... Вистинската приказна е дека ЦИА немала поим кој е овој човек сè до 1996 година кога поставиле единица која започнала да го следи.<ref>{{наведени вести|url=http://www.cnn.com/2006/WORLD/asiapcf/08/15/bergen.answers/index.html|title=Bergen: Bin Laden, CIA links hogwash|author=Bergen, Peter|publisher=CNN|accessdate=August 15, 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060821221916/http://www.cnn.com/2006/WORLD/asiapcf/08/15/bergen.answers/index.html|archivedate=2006-08-21|url-status=live}}</ref>“ Но, како што признал Берген, во еден „чуден инцидент“ ЦИА навистина помогнала во процедурата за издавање виза на муџахединот [[Омар Абдел Рахман]]. Во неговиот познат извештај за Ал-Каеда, англискиот новинар Џејсон Бурк напишал: {{cquote|Често се вели дека ЦИА го финансира Бин Ладен. Ова не е вистина, и би било невозможно со оглед на структурата на финансирање што ја поставил генералот Зија Ул Хак, кој ја презел власта во Пакистан во 1977 година. Услов за соработка на Зија со Америка во врска со планот да го претворат Авганистан во Советски „Виетнам“ било сите американски средства за авганистанскиот отпор да се пренесуваат преку пакистанската влада. Американските средства кои биле исклучиво за муџахединските групи, а не за арапските волонтери, биле надополнети со пари од саудиската влада и огромни средства собрани во џамии, невладини добротворни институции и приватни дарители од целиот исламски свет.<ref>{{Наведена книга |last= Burke |first= Jason |year= 2004 |orig-date= 2003 |title= Al-Qaeda: The True Story of Radical Islam |edition= revised |location= London |publisher= Penguin |page= 59 }}</ref>}} == Пошироко влијание == [[Андрес Брејвик]] бил инспириран од Ал-Каеда, нарекувајќи ја „најуспешното револуционерно движење во светот“. Се обидел да „создаде европска верзија на Ал-Каеда“<ref>{{наведени вести|url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2112701,00.html#ixzz1uHIlb0DH|title=Breivik Studied al-Qaeda Attacks|newspaper=Time Magazine|date=April 20, 2012|accessdate=May 8, 2012|last=Ritter|first=Karl|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120420215950/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2112701,00.html#ixzz1uHIlb0DH|archivedate=2012-04-20|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.nytimes.com/2012/04/21/world/europe/norway-anders-breivik-studied-al-qaeda.html|title=Norway: Militant Studied Al Qaeda|newspaper=New York Times|date=April 20, 2012|accessdate=May 8, 2012}}</ref>. == Критики == [[Податотека:An Al Qaida recruit dreams about Osama bin Laden.jpg|thumb|right|240px]] Според голем број на извори се појавил „бран на одвратност“ кон Ал-Каеда и нејзините филијали од страна на „религиозни научници, поранешни борци и војници“ вознемирени поради текфирот (еден муслиман прогласува друг муслиман за неверник) на Ал-Каеда и убивањето на муслимани во муслиманските земји, особено во Ирак.<ref>{{Harvnb|Bergen|Cruickshank|2008}}; {{Harvnb|Wright|2008}}. Quotes taken from {{Harvnb|Riedel|2008|pp=106–107}} and {{Harvnb|Bergen|Cruickshank|2008}}.</ref>. [[Номан Бенотман]], поранешен авганистански Арап и војник на [[Либиска исламска борбена група|Либиската исламска борбена група]], во 2007 година излегол во јавноста со отворено писмо со критики кон [[Ајман Ал Завахири]] откако успеал да убеди некои од притворените високи водачи на неговата поранешна група да започнат мирни преговори со либискиот режим. Откако Ајман Ал Завахири го објавил здружувањето на групата со Ал-Каеда во ноември 2007 година, неколку месеци подоцна либиската влада ослободила од затвор 90 членови на групата откако „кажале дека се откажале од насилство“. Во 2007 година, околу шест годишнината од нападите на 11 септември и неколку месеци пред ''Rationalizing Jihad'' да се појави за првпат во весник, саудискиот шеик [[Салман Ал Оуда]] доставил прекор до Бин Ладен. Ал Оуда, религиозен научник и еден од основачите на Сахва, фундаменталистичкото движење за будење кое ја зафатило [[Саудиска Арабија]] во 1980-тите, е почитувана критика за џихадизам. Ал Оуда на телевизија се обратил до водачот на Ал-Каеда прашувајќи: <blockquote>Брату Осама, колку крв се пролеа? Колку невини луѓе, деца, страци и жени беа убиени... во името на Ал-Каеда? Ќе бидеш ли задоволен да го сретнеш Семоќниот Бог носејќи го на својот грб товарот од овие стотици илјади или милиони жртви?<ref name=theunraveling>{{Harvnb|Bergen|Cruickshank|2008}}.</ref></blockquote> Според анкети на истражувачкиот центар Пју, пред 2008 година поддршката на Ал-Каеда била прилично опадната во делови на муслиманскиот свет<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2008/05/taking_stock_in_the_war_on_ter.html |title=Taking Stock of the War on Terror |publisher=Realclearpolitics.com |date=22 мај 2008}}</ref>. Во последните 5 години се намалил бројот на луѓе кои поддржуваат самоубиствени бомбардирања во [[Индонезија]], [[Либан]] и [[Бангладеш]]. Според анкета во декември од страна на тинк-тенк организацијата во Вашингтон, Terror Free Tomorrow, во Саудиска Арабија, сега само 10% имаат позитивно мислење за Ал-Каеда<ref>{{наведени вести|url=http://www.cnn.com/2007/WORLD/meast/12/17/saudi.poll/index.html |title=December 18, 2007 Poll: Most Saudis oppose al Qaeda |publisher=CNN |date= 18 декември 2007}}</ref>. Во 2007 година, затворениот [[Саид Имам ал Шариф]], влијателен авганистански Арап, „идеолошки кум на Ал-Каеда“ и поранешен поддржувач на текфирот, сензационално ја повлекол поддршката кон Ал-Каеда со книгата „''Wathiqat Tarshid Al-'Aml Al-Jihadi fi Misr w'Al-'Alam'' “ (Рационализирање на џихад во Египет и светот). Иако некогаш поврзана со Ал-Каеда, во септември 2009 година Либанската исламска борбена група изработила нов „код“ за џихад, религиски документ од 417 страни насловен „Corrective Studies“. Со оглед на својот кредибилитет како и фактот дека неколку истакнати џихадисти од Средниот Исток се свртиле против Ал-Каеда, Либанската исламска борбена група може да биде важен чекор кон запирањето на регрутирање на Ал-Каеда<ref>[http://www.cnn.com/2009/WORLD/africa/11/09/libya.jihadi.code/ New jihad code threatens al Qaeda], Nic Robertson and Paul Cruickshank, ''[[CNN]]'', November 10, 2009</ref>. == Наводи == {{наводи|3}} == Надворешни врски == {{Wikiquote|al-Qaeda}} {{рв|al-Qaeda}} * U.S. Dept. of Justice, [https://web.archive.org/web/20050331091340/http://www.usdoj.gov/ag/trainingmanual.htm Al Qaeda Training Manual] * [http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1909?_hi=27&_pos=4 Al-Qaeda in Oxford Islamic Studies Online] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110108062146/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1909?_hi=27&_pos=4 |date=2011-01-08 }} * [http://www.onislam.net/english/news/global/453845-decade-after-911-al-qaeda-in-shambles.html Decade After 9/11, Al-Qaeda in Shambles] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150402092911/http://www.onislam.net/english/news/global/453845-decade-after-911-al-qaeda-in-shambles.html |date=2015-04-02 }} *[http://www.ctc.usma.edu/posts/letters-from-abbottabad-bin-ladin-sidelined 17 de-classified documents captured during the Abbottabad raid and released to the Combating Terrorism Center] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120505212905/http://www.ctc.usma.edu/posts/letters-from-abbottabad-bin-ladin-sidelined |date=2012-05-05 }} *[https://web.archive.org/web/20120505074706/http://www.cbsnews.com/8301-501704_162-57427765/bin-laden-documents-at-a-glance/ Bin Laden documents at a glance] ;Медиуми * Peter Taylor. (2007). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/age_of_terror/7306413.stm War on the West]". ''Age of Terror'', No. 4, series 1. BBC. *[http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/world/2001/war_on_terror/default.stm Investigating Al-Qaeda], ''BBC News''. * {{Cite video | people = Adam Curtis |date = 2004 | title = The Power of Nightmares |publisher=BBC }} * [http://www.archive.org/details/ThePowerOfNightmares The Power of Nightmares], документарен филм на BB кој ги опишува зачетоците на Ал-Каеда во кутбизмот. * [http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/front Al Qaeda's New Front] from ''PBS Frontline'', јануари 2005. * [http://www.youtube.com/watch_popup?v=zUUUS_wRKLo&vq=medium Inside al Qaeda] – video report by ''National Geographic''. * {{NYTtopic|organizations/a/al_qaeda|al-Qaeda}} {{Избрана}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Ал-Каеда| ]] [[Категорија:Исламски контраверзии]] [[Категорија:Исламски тероризам]] [[Категорија:Исламизам]] [[Категорија:Исламистички групи]] [[Категорија:Џихадистички организации]] 0pr4o6i7u63tn0r76l2yeqkqry7flik Алби 0 64629 5375485 5130385 2025-06-07T07:10:11Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375485 wikitext text/x-wiki :''За градот во Калабрија, Италија, види [[Алби, Италија]].'' {{Infobox French commune |name = Алби |image = (Albi) North views of the Ste Cécile Cathedral and the Old Bridge.jpg |region = Midi-Pyrénées |image coat of arms = Blason ville fr Albi (Tarn).svg |department = Тарн |arrondissement = Алби |canton = |INSEE = 81004 |postal code = 81000 |mayor = Филип Бонкарер (од 2001) |term = 2008–2014 |intercommunality = Албијци |elevation m = 169 |longitude = 2.146389 |latitude = 43.928889 |elevation min m = 130 |elevation max m = 308 |area km2 = 44.26 |population = 51302 |population date = 2007 }} '''Алби''' ({{lang-fr|Albi}}) — [[Општини во Франција|општина]] во јужна [[Франција]]. Тоа е главен град на [[Департмани во Франција|департман]]от [[Тарн (департман)|Тарн]]. Се наоѓа на реката [[Тарн (река)|Тарн]], 80&nbsp;км северно од градот [[Тулуза]]. Епископскиот град во центарот на денешниот град, околу [[Катедрала Сент-Сесил во Алби|градската катедрала]], е ставен под заштита на [[УНЕСКО]] како дел од [[Светско културно наследство|светското културно наследство]] во 2010.<ref>http://whc.unesco.org/en/news/643/</ref> == Администрација == Алби е седиште на 6 [[Кантони во Франција|кантони]], кои покриваат 18 [[Општини во Франција|општини]], со број на жители: 67,729. == Историја == Првата човечка населба датира од [[бронзено време]]. По [[Стар Рим|римското]] освојување на [[Галија]] во [[51 п.н.е.]], градот станал "Civitas Albigensium", територија на Албигејците, "Albiga". Според археолошките наоѓалишта, Алби бил скромен римски град. Во [[1040]], Алби минува низ период на експанзија со градењето на Стариот Мост (Pont Vieux). Биле изградени нови населби и градот почнал да расте. Во [[1208]], Папата и францускиот крал ги соединиле силите за да се борат против [[Катари]]те, кои развиле своја верзија на христијанство (опасен ерес за доминантната христијанска црква). Од 1450 до 1560, Алби почнал трговски да се развива а се развивала и архитектурата. == Главни обележја == Алби е изграден околу оригиналната [[Катедрала Сент-Сесил во Алби|катедрала]] и групација на други зданија кои зафаќаат 63 хектари површина. Црвените плочки и цигли се главното обележје на овие зданија. Заедно со [[Тулуза]] и [[Монтобан]], Алби е еден од поголемите градови изградени во [[Лангдок]]. [[Податотека:Albi statue.jpg|220px|left]] Споменик на градот е [[Катедрала Сент-Сесил во Алби|катедралата Сент-Сесил]]. Овој споменик е ремек-дело на јужниот [[Готска архитектура|готски]] стил. Постара од Папската Палата во [[Авињон]], ''Бизбиевата Палата'', поранешната бискупска палата на Алби, сега Музеј на [[Анри де Тулуз-Лотрек]], е еден од најстарите и најдобро сочуваните замоци во Франција. Оваа импозантна тврдина била завршена на крајот на XIII век. Нејзиното име потекнува од окситанскиот збор Bisbia, што значи Палата на бискупите. Стариот Мост (''Pont Vieux'') се користи и денес после скоро илјада години постоење. Оригинално изграден од камен (во 1035), потоа обложен со цигли, стои на 8 свода и е долг 151 метри. Во XIV век, бил појачан. Алби е дом на Музејот на Тулуз Лотрек. Повеќе од 1000 дела, вклучувајќи и 31 познат постер, се чуваат меѓу овие ѕидини. Оваа колекција е најголемата јавна колекција на светот посветена на [[Анри де Тулуз-Лотрек]]. ==Географија== ===Клима=== Алби има [[океанска клима]]. Како речиси цела југозападна Франција, летата се со тенденција да бидат потопли а зимите благи. Поради повремените летни дождови неговата клима не е класифицирана како средоземна. {{Климатска табела |location = Алби |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 9.1 |Feb high C = 11.4 |Mar high C = 14.3 |Apr high C = 16.5 |May high C = 20.8 |Jun high C = 24.2 |Jul high C = 27.9 |Aug high C = 27.8 |Sep high C = 24.6 |Oct high C = 19.3 |Nov high C = 13.1 |Dec high C = 10.2 |year high C = 18.3 |Jan low C = 1.3 |Feb low C = 2.2 |Mar low C = 3.8 |Apr low C = 5.8 |May low C = 9.8 |Jun low C = 12.9 |Jul low C = 15.2 |Aug low C = 15.2 |Sep low C = 12.1 |Oct low C = 9.2 |Nov low C = 4.5 |Dec low C = 2.5 |year low C = 7.9 |Jan precipitation mm = 56 |Feb precipitation mm = 62 |Mar precipitation mm = 56 |Apr precipitation mm = 79 |May precipitation mm = 88 |Jun precipitation mm = 71 |Jul precipitation mm = 45 |Aug precipitation mm = 59 |Sep precipitation mm = 58 |Oct precipitation mm = 63 |Nov precipitation mm = 55 |Dec precipitation mm = 68 |year precipitation mm = 760 |Jan sun = 105 |Feb sun = 122 |Mar sun = 183 |Apr sun = 178 |May sun = 228 |Jun sun = 225 |Jul sun = 259 |Aug sun = 256 |Sep sun = 202 |Oct sun = 139 |Nov sun = 95 |Dec sun = 86 |year sun = 2078 |source 1 = Météo France<ref name="mf">{{cite web |url = http://france.meteofrance.com/france/climat_france?CLIMAT_PORTLET.path=climatstationn%2F81284001 | title = Алби | accessdate =17 January 2010 |publisher=Météo France | language = French }} {{Dead link|date=September 2010|bot=H3llBot}}</ref> |date=August 2010 }} == Сообраќај == Во Алби има две железнички станици на линии од Тулуза до Родез: * [[Железничка станица Алби-Вил]] * [[Железничка станица Алби-Мадлен]]. Автопатот [[Автопат A68|A68]] го поврзува Алби со Тулуза (и Лион N88 , идниот автопат). == Збратимени градови == Алби е збратимен со: * {{знамеикона|Шпанија}} [[Жирона]], [[Шпанија]] * {{знамеикона|САД}} [[Пало Алто, Калифорниа|Пало Алто]], [[САД]] * {{знамеикона|Австралија}} [[Рандвик Сити]], Австралија * {{знамеикона|Бенин}} [[Абомеј]], [[Бенин]] == Надворешни врски == * [http://www.albi-tourisme.com/us/ Биро за туризам на Алби] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060212012450/http://www.albi-tourisme.com/us/ |date=2006-02-12 }} * [http://www.mairie-albi.fr/eng/index.html Официјално мрежно место на Алби на англиски јазик] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20021004184747/http://www.mairie-albi.fr/eng/index.html |date=2002-10-04 }} * [http://www.mairie-albi.fr/ Официјалната страна на Алби на француски јазик] * [http://france-for-visitors.com/languedoc/albi.html Посетете го Алби] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140628124329/http://france-for-visitors.com/languedoc/albi.html |date=2014-06-28 }} (на англиски) * [http://colindaylinks.com/france/albi.html Алби со фотографии,историја итн.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071008180350/http://colindaylinks.com/france/albi.html |date=2007-10-08 }} (на англиски) == Наводи == {{наводи}} {{Префектури на регионите во Франција}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Градови во Окситанија]] [[Категорија:Општини во Тарн]] mcbk4znukfxh5dhgm5nz2g2b3dco15j Јихлава 0 75595 5375365 5325216 2025-06-06T16:45:31Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375365 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Geobox | населба <!-- *** Heading *** --> | name = Јихлава | native_name = Jihlava | other_name = Iglau | category = Град <!-- *** Name *** --> | etymology = | official_name = | motto = | nickname = <!-- *** Image *** --> | image = Jihlava legionaru.jpg | image_caption = Центарот на градот <!-- *** Symbols *** --> | flag = Flag of Jihlava CZ.svg | flag_border = 1 | symbol = Jihlava CoA CZ.svg <!-- *** Country etc. *** --> | country = Чешка | country_flag = 1 | state = | region = [[Височински крај]] | region_type = [[административна поделба на Чешка|Регион]] | district = [[Јихлавски округ]] | district_type = [[административна поделба на Чешка|Округ]] | municipality = <!-- *** Family *** --> | part = | river = [[Јихлавска Река]] <!-- *** Locations *** --> | location = | elevation = 525 | lat_d = 49 | lat_m = 24 | lat_s = 01 | lat_NS = N | long_d = 15 | long_m = 35 | long_s = 26 | long_EW = E | highest = | highest_lat_d = | highest_long_d = | lowest = | lowest_lat_d = | lowest_long_d = <!-- *** Dimensions *** --> | area = 78.85 <!-- *** Population *** --> | population = 50676 | population_date = 2006 | population_density = <!-- *** History & management *** --> | established = [[1233]] | established_type = Првпат документиран | date = | mayor = Каролина Кoубова (2018-) <!-- *** Codes *** --> | timezone = [[Средноевропско време|СЕВ]] | utc_offset = +1 | timezone_DST = СЕЛВ | utc_offset_DST = +2 | postal_code = 586 01 | area_code = | code = <!-- *** UNESCO etc. *** --> <!-- *** Free frields *** --> | free = <!-- *** Maps *** --> | map = Czechia - outline map.svg | map_background = Czechia - background map.png | map_caption = окација во Чешка | map_locator = Czechia <!-- *** Websites *** --> | commons = Jihlava | statistics = | website = [http://www.jihlava.cz/] Jihlava;— official website <!-- *** Footnotes *** --> | footnotes = }} '''Јихлава''' ([[чешки]] ''Jihlava'', {{Audio-IPA|lang=чешки|Cs-Jihlava.ogg|[ˈjɪɦlava]}}; [[германски]] ''Iglau'') — град во [[Чешката Република]]. Јихлава е административен центар на [[Височинскиот крај]], илежи на истоимената [[Јихлавска Река]] (германски ''Игел'') на старата граница на регионите [[Моравија]] и [[Бохемија]]. Градот е најстариот рударски град во Чешка и е околу 50 години постар од [[Кутна Хора]].<ref name=history>{{cite web |title=History|url=https://www.jihlava.cz/en/tic/vismo/dokumenty2.asp?id_org=100405&id=1001|publisher=City of Jihlava|access-date=2024-10-21}}</ref> == Збратимени градови == * [[Податотека:Gemeentewapenpurmerend.gif|18px|Coat of arms of Purmerend]] '''[[Пурмеренд]]''', {{знамеикона|Netherlands}} [[Холандија]]. * [[Податотека:Heidekopf Heidenheim Wappen.gif|18px|Coat of arms of Heidenheim]] '''[[Хајденхајм]]''', {{знамеикона|Germany}} [[Германија]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.jihlava.cz/ Официјално мрежно место] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110224000716/http://www.jihlava.cz/ |date=2011-02-24 }} * [http://www.dokument-festival.cz/ Jihlava International Documentary Film Festival] {{reflist|2}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Градови во Чешка]] [[Категорија:Височински крај]] 02s3dv45ubo8ajmsccls80i7ok9a581 Американска тринга 0 79863 5375507 4628996 2025-06-07T09:22:00Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375507 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Американска тринга | status = LC | status_system = IUCN3.1 | image = Catoptrophorus semipalmatus edit.jpg | image_width = 256px | regnum = [[Животни]] | phylum = [[Хордати]] | classis = [[Птици]] | ordo = [[Дождосвирни]] | familia = [[Шлуки]] | genus = ''[[Тринга]]'' | species = '''''Американска тринга''''' | species_authority = | binomial = ''Tringa semipalmata'' | subdivision_ranks = [[Подвид]]ови | subdivision = * ''T. s. semipalmata'' <small>Источноамериканска тринга</small> * ''T. s. inornata'' <small>Западноамериканска тринга</small> | synonyms = ''Catoptrophus semipalmatus''<br /> ''Totanus semipalmatus'' }} '''Американската тринга''' ([[лат.]] ''Tringa semipalmata'', некогаш ''Catoptrophorus semipalmatus''<ref>Pereira & Baker (2005), Banks и др.'' (2006)</ref>, [[англ.]] ''Willet''), е голема [[крајбрежна птица]] (пескарка) од фамилијата [[Шлуки]]. Оваа птица се одликува со солидна големина и градба, и е најголема помеѓу [[тринга|трингите]]. Најсродна птица на неа е [[мала жолтонога тринга|малата жолтонога тринга]] која е многу помала и изгледа сосем поинаку освен фината, јасна и густа шара на вратот која ја делат обата вида. Возрасните примероци имаат сиви нозе и долг, прав, темен и робусен клун. Телото им е темносиво од горната, а светлосиво од долната страна. Опашката е бела со темен појас на крајот. На северноамериканските плажи оваа птица лесно се препознава по карактеристичната црно-бела шара на крилата. [[Податотека:Mikebaird - willet-7958 (by).jpg|thumb|left|Американска тринга во лет, со истакната шара под крилата]] Два подвида на оваа птица (кои може и да се посебни видови) имаат сосем различни средини и предели. Источноамериканската тринга се размножува во крајбрежни солени мочуришта од [[Нова Шкотска]] до Мексико и Карибите. Презимува на атлантското крајбрежје на Јужна Америка. Западноамериканската тринга се размножува во слатководни прериски мочуришта на западот на [[Северна Америка]]. Презимува на обете крајбрежја, од средноатлантските држави, па јужно барем до Бразил на Атлантскиот Океан, и од Орегон, па јужно до Перу на Тихиот Океан. Американската тринга се гнезди на земја, на мошне скриени места во ниска трева, честопати во колонии. Се храни во калива земја или во плитка вода, и бара храна со боцкање по калта или собира директно од површината. Главно се храни со инсекти, ракчиња и морски црви, но исто така јаде и извесен растителен материјал. Во доцниот XIX и раниот XX век бројот на американските тринги нагло опаднал со нивен интензивен лов. Оттогаш нивниот број е зголемен, но сепак сѐ уште се на ризик, особено со постојаната загуба на нивните природни живеалишта. [[File:Tringa semipalmata MHNT.ZOO.2010.11.147.6.jpg|thumb|''Tringa semipalmata'']] == Белешки == {{Reflist}} == Наводи == * '''Banks''', Richard C.; Cicero, Carla; Dunn, Jon L.; Kratter, Andrew W.; Rasmussen, Pamela C.; Remsen, J. V. Jr.; Rising, James D. & Stotz, Douglas F. (2006): Forty-seventh Supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds. ''Auk'' '''123'''(3): 926–936. [[Идентификатор на дигитални предмети|ИДП]]: 10.1642/0004-8038(2006)123[926:FSTTAO]2.0.CO;2 [http://www.aou.org/checklist/Suppl47.pdf PDF текст] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060714084008/http://www.aou.org/checklist/Suppl47.pdf |date=2006-07-14 }} * {{IUCN2006|assessors='''BirdLife International'''|year=2004|id=49066|title=Catoptrophorus semipalmatus|downloaded=11 мај 2006}} Тука е објаснет нивниот заштитен статус * '''Pereira''', Sérgio Luiz & '''Baker''', Alan J. (2005): Multiple Gene Evidence for Parallel Evolution and Retention of Ancestral Morphological States in the Shanks (Charadriiformes: Scolopacidae). ''Condor'' '''107'''(3): 514–526. [[Идентификатор на дигитални предмети|ИДП]]: 10.1650/0010-5422(2005)107[0514:MGEFPE]2.0.CO;2 [http://www.bioone.org/perlserv/?request=get-abstract&issn=0010-5422&volume=107&issue=03&page=0514 HTML извадок] == Надворешни врски == * Министерство за заштита на животната околина на Конектикат: [http://dep.state.ct.us/burnatr/wildlife/factshts/willet.htm Животинскиот свет на Конектикат - Загрозени видови: Американска тринга] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20061006113828/http://dep.state.ct.us/burnatr/wildlife/factshts/willet.htm |date=2006-10-06 }} {{en}} * [http://www.birds.cornell.edu/AllAboutBirds/BirdGuide/Willet.html За американската тринга] - Корнелска орнитолошка лабораторија {{en}} * [http://www.sdakotabirds.com/species/willet_info.htm Информации и слики на американски тринги] - Птици и птичарство на Јужна Дакота {{en}} * [http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i2580id.html Американска тринга - ''Catoptrophorus semipalmatus''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070503040550/http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i2580id.html |date=2007-05-03 }} - Инфоцентар за распознавање на птици {{en}} [[Категорија:Птици на САД]] [[Категорија:Тринги]] [[Категорија:Таксони опишани од Јохан Фридрих Гмелин]] fq65hox87y4n07b2kos8jhnw2ap8c4w Коприварка (пеперутка) 0 98922 5375337 5227239 2025-06-06T12:54:08Z Zdravko 293 5375337 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Пеперутка коприварка | image = Kleiner_Fuchs_(Nymphalis_urticae).jpg | image_width = 204px | regnum = [[Животни]] | phylum = [[Членконоги]] | classis = [[Инсекти]] | ordo = [[Пеперутки]] | unranked_familia = [[Палкоантенести]] | superfamilia = [[Пеперутковидни]] | familia = [[Шаренци]] | subfamilia = [[Вилински пеперутки]] | tribus = [[Вилински пеперутки (племе)|Вилински пеперутки]] | genus = [[Пеперутки коприварки]] | species = '''Пеперутка коприварка''' | binomial = ''Aglais urticae'' | binomial_authority = ([[Карл Линеј|Linnaeus]], 1758) | synonyms = ''Aglais urticae'', ''Vanessa urticae'' }} '''Коприварката''' или '''копривец''' ({{науч|Aglais urticae}}, [[syn.]] ''Nymphalis urticae'') — мошне застапена шарена [[пеперутка]] која живее во умерените предели на [[Европа]] и низ цела [[Македонија]].<ref>{{МакЕнц|2=коприварка}}</ref> Овој вид пеперутки честопати се среќава во градините. [[Гасеница|Гасениците]] се хранат со [[коприва|коприви]], како и некои други [[шаренци]]. Возрасната пеперутка има впечатлив изглед, со темно тело и црвеножолти крила, со ред сини точки околу задниот раб. Меѓутоа од долната страна крилата им се темнокафени, што им помага да се прикријат при мирување. Во опасност, пеперутката во мирување неднаш ги отвора крилата, прикажувајќи драматична палета на бои. Ова ги исплашува младите и неискусните птици (Stevens 2005). [[Корзиканска коприварка|Корзиканската коприварка]] (''Aglais (urticae) ichnusa'') е мошне слична; за жал сè уште не е утврдено дали таа е [[подвид]] или посебен вид. == Галерија == <gallery mode="packed"> Податотека:Aglais urticae02.jpg|Младите гасенеци живеат во групи Податотека:IMG 0368 caterpillar.jpg|Постарите гасеници се осамени Податотека:Aglais urticae lt.jpg|Возрасна пеперутка Податотека:Aglais urticae-02 (xndr).jpg|Долната страна на крилата Податотека:Aglais urticae MHNT CUT 2013 3 14 Cahors.jpg|Двете страни. </gallery> == Поврзано== * [[Пеперутки во Македонија]] == Наводи == {{наводи}} * {{aut|Stevens, Martin}} (2005): The role of eyespots as anti-predator mechanisms, principally demonstrated in the Lepidoptera. ''Biol. Rev.'' '''80'''(4): 573–588. <small>{{doi|10.1017/S1464793105006810}}</small> (HTML извадок) == Надворешни врски == {{рвр|Aglais urticae}} {{викивидови-ред|Aglais urticae|Коприварка}} * {{EOL|152952}} [[Категорија:Шаренци| ]] [[Категорија:Зборови што ги нема во ТРМЈ]] [[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]] 06jy5m56t2ap0p29kt95l13t4h46eks Предлошка:Инфокутија аниманга/Манга 10 124269 5375421 5361186 2025-06-06T21:21:04Z Andrew012p 85224 5375421 wikitext text/x-wiki <includeonly><tr><th colspan="2" style="background: #CCF; text-align: center;">{{ #switch: {{ lc: {{{type|манга}}} }} | novel = Роман | serial novel = Сериски романи | novel series = Серија романи | light novel = Лесен роман | film comic = Филмски стрип | other = Друга книга | #default = Манга }}</th></tr>{{ #if: {{{title|}}} | <tr><td colspan="2" style="background: #EEF; text-align: center;">''{{{title}}}''</td></tr> }}{{ #if: {{{author|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Автор</th><td>{{{author}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{illustrator|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Илустратор</th><td>{{{illustrator}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Издавач</th><td>{{{publisher}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher_en|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Англиски издавач</th><td>{{{publisher_en}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher_mk|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Македонски издавач</th><td>{{{publisher_mk}}}</td></tr> #if: {{{publisher_other|}}} | <tr><td colspan="2" style="padding: 0;"> <table class="collapsible collapsed" style="background: transparent; width: 100%;" cellspacing="0"> <tr><th style="background: #EEF;">Останати издавачи:</th></tr> <tr><td style="background: transparent;">{{{publisher_other}}}</td></tr> </table> </td></tr> }}{{ #if: {{{demographic|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Целна група</th><td>{{{demographic}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{magazine|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Списание</th><td>{{{magazine}}}</td></tr> }}{{ #switch: {{ lc: {{{type|манга}}} }} | novel | light novel = {{ #if: {{{published|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Објавена</th><td>{{{published}}}</td></tr> }} | #default = {{ #if: {{{first|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Објавена</th><td>{{nowrap|{{{first}}}}} — {{ #if: {{{last|}}} | {{nowrap|{{{last}}}}} | во тек }}</td></tr> }} }}{{ #if: {{{volumes|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Тома</th><td>{{{volumes}}} {{ #if: {{{volume_list|}}} | ([[{{{volume_list}}}|Список на томови]]) }}</td></tr> }}</includeonly><noinclude> {{Документација}} </noinclude> hiiwiyf2tj5lx4q51kc7q1qka77q7os 5375423 5375421 2025-06-06T21:22:55Z Andrew012p 85224 Откажано уредувањето [[Special:Diff/5375421|5375421]] на [[Special:Contributions/Andrew012p|Andrew012p]] ([[User talk:Andrew012p|разговор]]) 5375423 wikitext text/x-wiki <includeonly><tr><th colspan="2" style="background: #CCF; text-align: center;">{{ #switch: {{ lc: {{{type|манга}}} }} | novel = Роман | serial novel = Сериски романи | novel series = Серија романи | light novel = Лесен роман | film comic = Филмски стрип | other = Друга книга | #default = Манга }}</th></tr>{{ #if: {{{title|}}} | <tr><td colspan="2" style="background: #EEF; text-align: center;">''{{{title}}}''</td></tr> }}{{ #if: {{{author|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Автор</th><td>{{{author}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{illustrator|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Илустратор</th><td>{{{illustrator}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Издавач</th><td>{{{publisher}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher_en|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Англиски издавач</th><td>{{{publisher_en}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher_other|}}} | <tr><td colspan="2" style="padding: 0;"> <table class="collapsible collapsed" style="background: transparent; width: 100%;" cellspacing="0"> <tr><th style="background: #EEF;">Останати издавачи:</th></tr> <tr><td style="background: transparent;">{{{publisher_other}}}</td></tr> </table> </td></tr> }}{{ #if: {{{demographic|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Целна група</th><td>{{{demographic}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{magazine|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Списание</th><td>{{{magazine}}}</td></tr> }}{{ #switch: {{ lc: {{{type|манга}}} }} | novel | light novel = {{ #if: {{{published|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Објавена</th><td>{{{published}}}</td></tr> }} | #default = {{ #if: {{{first|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Објавена</th><td>{{nowrap|{{{first}}}}} — {{ #if: {{{last|}}} | {{nowrap|{{{last}}}}} | во тек }}</td></tr> }} }}{{ #if: {{{volumes|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Тома</th><td>{{{volumes}}} {{ #if: {{{volume_list|}}} | ([[{{{volume_list}}}|Список на томови]]) }}</td></tr> }}</includeonly><noinclude> {{Документација}} </noinclude> ro6knwdl8gjqrbzn0wdlrhpbpr904ss 5375425 5375423 2025-06-06T21:23:25Z Andrew012p 85224 5375425 wikitext text/x-wiki <includeonly><tr><th colspan="2" style="background: #CCF; text-align: center;">{{ #switch: {{ lc: {{{type|манга}}} }} | novel = Роман | serial novel = Сериски романи | novel series = Серија романи | light novel = Лесен роман | film comic = Филмски стрип | other = Друга книга | #default = Манга }}</th></tr>{{ #if: {{{title|}}} | <tr><td colspan="2" style="background: #EEF; text-align: center;">''{{{title}}}''</td></tr> }}{{ #if: {{{author|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Автор</th><td>{{{author}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{illustrator|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Илустратор</th><td>{{{illustrator}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Издавач</th><td>{{{publisher}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher_en|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Англиски издавач</th><td>{{{publisher_en}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher_mk|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Македонски издавач</th><td>{{{publisher_mk}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{publisher_other|}}} | <tr><td colspan="2" style="padding: 0;"> <table class="collapsible collapsed" style="background: transparent; width: 100%;" cellspacing="0"> <tr><th style="background: #EEF;">Останати издавачи:</th></tr> <tr><td style="background: transparent;">{{{publisher_other}}}</td></tr> </table> </td></tr> }}{{ #if: {{{demographic|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Целна група</th><td>{{{demographic}}}</td></tr> }}{{ #if: {{{magazine|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Списание</th><td>{{{magazine}}}</td></tr> }}{{ #switch: {{ lc: {{{type|манга}}} }} | novel | light novel = {{ #if: {{{published|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Објавена</th><td>{{{published}}}</td></tr> }} | #default = {{ #if: {{{first|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Објавена</th><td>{{nowrap|{{{first}}}}} — {{ #if: {{{last|}}} | {{nowrap|{{{last}}}}} | во тек }}</td></tr> }} }}{{ #if: {{{volumes|}}} | <tr><th style="background: #EEF;">Тома</th><td>{{{volumes}}} {{ #if: {{{volume_list|}}} | ([[{{{volume_list}}}|Список на томови]]) }}</td></tr> }}</includeonly><noinclude> {{Документација}} </noinclude> 4m9l16ea9yitmr17fojt01ptz7dpd0a Економија на Македонија 0 155824 5375393 5373581 2025-06-06T19:54:02Z Buli 2648 /* Надворешна трговија */ 5375393 wikitext text/x-wiki {{Infobox Economy |country = Македонија |image = Народна Банка.jpg |width = 300 |caption = [[Народна банка на Република Македонија|Народна банка на Македонија]], централната банка на Македонија |currency = 1 [[Македонски денар]] (MKD) = 100 дени |year = календарска |organs = [[Светска трговска организација|СТО]], [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]] |rank = [[Список на држави по БДП (ПКМ)|130.]] (ПКМ, проц. 2014) |gdp = {{пораст}} 27,41 млрд. $ (ПКМ, проц. 2014) |growth = {{пораст}} 3,4% (реален, проц. 2014) |per capita = {{стабилна стапка}} 13.200 $ (ПКМ, проц. 2014) |sectors = земјоделство: 10,4%<br/> индустрија: 26,2%<br/> услуги: 63,4% (проц. 2014) |inflation = {{пад}} 3,1% (CPI, проц. 2013) |poverty = {{ПозитивенПад}} 21,5% (2015) |gini = {{ПозитивенПад}} 29,8 (2022)<ref name=statoffice>{{cite web |url=https://www.stat.mk/en/stat/population-and-living-conditions/standard-of-living/laeken-poverty-indicators/laeken-poverty-indicators-2022/ |title=Laeken poverty indicators, 2022 }}</ref> |labor = {{пад}} 950.800 (проц. 2017) |occupations = земјоделство: 16,2%<br/> индустрија: 29,2%<br/> услуги: 54,5% (проц. 2017) |unemployment = {{ПозитивенПад}} 12,5% (2К, 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=98|title=Активно население |publisher=[[Државен завод за статистика на Република Македонија]]|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |average gross salary = {{пораст}}61.806 MKD, месечно (август 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=41|title= Просечна месечна исплатена бруто-плата по вработен|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |average net salary = {{пораст}}41.097 MKD, месечно (август 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=40|title= Просечна месечна исплатена нето-плата по вработен|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |industries = прехранбена, пијалаци, текстил, хемикалии, железо, челик, цемент, енергија, лекови |edbr = 10та<ref>{{нмс|title=Ease of Doing Business in Macedonia|url=http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/macedonia-fyr/|work=Doing Business 2017|publisher=[[Светска банка]]|accessdate=16 октомври 2017|archive-date=2013-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203001525/http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/macedonia-fyr/|url-status=dead}}</ref> |exports = {{пораст}} 4,934 млрд. $ (проц. 2014) |export-goods = храна, пијалаци, тутун; текстил, разновидни производи, железо, челик, автомобилски делови |export-partners = {{знаме|Германија}} 41.6% <br/> {{знаме|Србија}} 8.4% <br/> {{знаме|Грција}} 7.18% <br/> {{знаме|Бугарија}} 4.65% (2022) |imports = {{пораст}} 7,277 млрд. $ (проц. 2014) |import-goods = машини и опрема, автомобили, хемикалии, горива, прехранбени производи |import-partners = {{знаме|Велика Британија}} 15.5% <br/> {{знаме|Грција}} 13% <br/> {{знаме|Германија}} 8.59% <br/> {{знаме|Србија}} 7.87% <br/> {{знаме|Кина}} 6.35% <br/> {{знаме|Бугарија}} 5.97% <br/> {{знаме|Турција}} 5.52% (2022) |FDI = {{пораст}} 4,695 млрд. $ (проц. 31 декември 2013) |gross external debt = {{пораст}} 7,451 млрд. $ (30 септември 2013) |debt = 45,8% од БДП (проц. 2014) |revenue = {{пораст}} 3,22 млрд. $ (проц. 2013) |expenditure = 3,656 млрд. $ (проц. 2013) |deficit = -4,1% од БДП (проц. 2013) |aid = |credit = Стандард и Пурс:<ref>{{нмс|title=Список на рејтинг на државите|publisher=Стандард и Пурс|url= http://www.standardandpoors.com/ratings/sovereigns/ratings-list/en/eu/;jsessionid=k1FKTWWXhvYrxdVvhTSP0zbLLC9PLG1F1RP4T5ZxHnNjGQw624vw!1264516119?subSectorCode=39&start=50&range=50 |accessdate=28 март 2014}}</ref><br/>BB-(домашна)<br/>BB-(странска)<br/>BB(T&C Assessment)<br/>изглед: стабилен<ref name=guardian>{{наведени вести|title=Како Фич, Мудис и С&П го пресметуваат кредитниот рејтинг на секоја држава|date=15 април 2011|first1=Сајмон|last1=Роџерс|first2=Ејми|last2=Седи |work=The Guardian|url=http://www.guardian.co.uk/news/datablog/2010/apr/30/credit-ratings-country-fitch-moodys-standard|accessdate=31 мај 2011}}</ref><br/>Фич:<ref name=guardian/><br/>BB+<br/>изглед: стабилен<ref>{{нмс|title=Фич уште еднаш го потврди кредитниот рејтинг на Македонија|url=http://www.dnevnik.mk/default.asp?ItemID=9DB04DE613E6B946982C7479CAEB7D10|work=[[Дневник (дневен весник)|Дневник]]|publisher=МПМ Македонија|date=6 септември 2014|accessdate=6 септември 2014}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |reserves = {{пораст}} 2,906 млрд. $ (31 декември 2013) |cianame = mk |spelling = }} '''Економија на Македонија''' - дел од поширокиот општествен систем на [[Македонија]] кој ги опфаќа стопанските односи, дејности, производството, трговијата и монетарно-финансиските текови. Според типот Македонија има отворена [[пазарна економија]]. ==Историја== === 19 век === Преминот од 18 во 19 век во Македонија, која тогаш во своите природно-историски и етнички граници се наоѓаше во составот на [[Османлиска империја|Османско-турската Империја]], се карактеризираше со позабележително разјадување на патријархално-натуралните облици на стопанисување и со навлегување на стоковно-паричните облици на општественото производство. Во земјоделството, на местото на [[тимар]]ско-[[спахија|спахискиот]] систем, кој се состоеше во доделување крупни земјишни имоти (ленови) на спахиите во замена за вршење воена служба, на чифлиците, кои претставуваа крупни стопанства од полукапиталистички тип, се пробиваа новите аграрнопроизводствени односи на стоковно-паричното стопанство. Новите капиталистички производствени и општествени односи се позабрзано навлегуваа и во градското стопанство на Македонија. Занаетчиството опаѓаше пред ширењето на индустријата, што водеше кон пролетаризирање на занаетчиите, додека еснафската организација со својата структура отстапуваше пред новите форми на организација на стопанскиот и на општествениот живот. Панаѓурите, на кои дотогаш се остваруваше размената, беа заменувани со новите и посовремени видови на трговската размена. Истовремено, со зголемувањето на надворешнотрговската размена и ширењето на внатрешниот пазар, започна модернизацијата на сообраќајот, се ширеше поштенскотелеграфската мрежа и беше пуштена во сообраќај првата железничка линија во Македонија (1873) на релацијата Солун – Скопје. Застарените облици на кредитирање, какви што беа еснафските каси, им го отстапуваа местото на новите и модерни банки и кредитни акционерски друштва, чие основање го налагаа новите и изменети стопански и општествени услови на животот и развитокот. Развитокот на индустријата беше обележан со подигање индустриски претпријатија, првенствено на прехранбената и на текстилната индустрија, и со доминантно учество на странски капитал од европските земји. === 20 и 21 век === Непосредно по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] започнала индустријализацијата на земјата. Притоа, во периодот 1945-1955 година, индустриското производство растело со просечна годишна стапка од 8,5 %, а благодарение на тоа, на крајот од 1955 година индустриското производство било четирипати поголемо од нивото во 1945 година. Во тоа време, во индустријата биле активни околу 160 [[Претпријатие|претпријатија]] со близу 35 000 вработени. Во следната декада (1955-1965) била забележана највисоката просечна годишна стапка на раст на индустриското производство од 15,2 %, а [[Продуктивност|продуктивноста]] растела по просечна годишна стапка од 7,4 %. Во тој период забележителен подем оствариле црната [[Металургија|металургија]], металната индустрија, електроиндустријата, [[Текстилна индустрија|текстилната]] и [[Прехранбена индустрија|прехранбената индустрија]].<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44-45.</ref> Во однос на одделните индустриски гранки, во во периодот по Втората светска војна, голем пораст забележало производството на [[Лигнит|лигнит]], кое во 1994 година било поголема за дури 412 пати во споредба со 1945 година. Производството на [[Електрична енергија|електрична енергија]], исто така, бележело постојан пораст, така што, учеството на овој сектор во вкупното индустриско производство се зголемило од 3,4 % во 1952 година на 8,5 % во 1975 година и 14,5 % во 1996 година. Понатаму, една од најдинамичните индустриски гранки била [[Тутунска индустрија|тутунската индустрија]]: производството на ферментиран [[Тутун (производ)|тутун]] било зголемено за повеќе од седумпати во текот на 1946-1994, а производството на цигари пораснало за дури 25 пати, со што учеството на оваа гранка во вкупното инустриско производство достигнало 6 %. Поголеми фабрики од тутунската индустрија биле. [[Тутунски комбинат Прилеп|Тутунскиот комбинат - Прилеп]], Тутунскиот комбинат „Благоја Деспотовски-Шовељ“ - Скопје, Тутунскиот комбинат „Боро Петрушевски“ - Куманово и „Јака“ - Радовиш. Производството на основни [[Суровина|суровини]] и материјали особено пораснало во периодот 1970-1984, кога производството на сурово [[Железо|железо]] пораснало за 18 пати, производството на волнени производи се зголемило за повеќе од трипати, производството на вештачки влакна се зголемило за деветпати, производството на [[Хартија|хартија]] пораснало за петпати итн. Набљудувано во периодот 1945-1990, голем пораст на производството бил остварен во следниве гранки: производството на оловен концентрат (4,5 пати), производството на одливци од сив лим (289 пати), градежни машини и уреди (223 пати), пумпи (396 пати), челични конструкции (696 пати), тули (75 пати), [[Вар|вар]] (103 пати), режана букова граѓа (150 пати) и памучни ткаенини (360 пати). Понатаму, во 1965-1966 започнало производството на [[Алуминиум|алуминиумски]] легури при што во периодот 1965-1990 ова производствот се зголемило за 12 пати, а најзначајната фабрика била „[[Алумина (фабрика)|Алумина]]“ во [[Скопје]]. Во 1965-1966 започнало и производството на сообраќајни средства при што производството на автобуси во 1990 година било поголемо за над 17 пати во споредба со 1965 година, додека производството на приколку се зголемило за 11 пати. Најголемата фабрика од оваа индустриска гранка била [[ФАС „11 Октомври“]] во Скопје. Во 1964 година започнало производството на градежни метални елементи чиј обем во 1990 година бил поголем за 76 пати во споредба со почетниот. Најголеми фабрики од оваа гранка биле: „[[Факом (фабрика)|Факом]]“ во Скопје, „Искра“ во Куманово, „Металец“ во Прилеп и „Гоце Радосављевиќ“ во Битола. Во 1967 година почнало производството на бело сурово железо, инготи од електрочелик и други дебели и средни лимови. Најголема фабрика од оваа гранка била Рудници и железарница „Скопје“, која во 1997 година се поделила на 12 посебни [[Трговско друштво|трговски друштва]]. Во периодот на забрзана индустријализација дошло до голем пораст и во производството на производите за широка [[Потрошувачка|потршувачка]], како: [[Сапун|сапуни]] и [[Детергент|детергенти]] (195 пати), [[Мебел|мебел]] за домаќинството (4 287 пати), лесна конфекција (10 пати), тешка конфекција (111 пати), конзервирано [[Овошје|овошје]] (12,5 пати), конзервиран [[Зеленчук|зеленчук]] (481 пати), масло за јадење (31 пати), [[Цигара|цигари]] (9 пати), ферментиран тутун (4 пати) итн.<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44-47.</ref> Најзначјани фабрики изградени во периодот на индустријализацијата биле: [[ОХИС]], [[Алкалоид (претпријатие)|Алкалоид]], [Хемтекс]], „Раде Коначар“, „[[Треска (фабрика)|Треска]]“, Факом, [[МЗТ (претпријатие)|МЗТ]], „Гоце Делчев“, „[[Газела (претпријатие)|Газела]]“, ТИПО, „[[Европа (претпријатие)|Европа]]“ и [[Усје (фабрика)|Усје]] во Скопје; „Радика“ во Дебар; [[Мермерен комбинат]], Микрон, Еуроинвест и [[Витаминка]] во Прилеп; Мермери и Декон во Гостивар; [[Силекс]] во Кратово; „Киро Ќучук“, „[[Благој Ѓорев (претпријатие)|Благој Ѓорев]]“ и Порцеланка во Велес; ШИК „Јелак“ и [[Тетекс]] во Тетово; „Диер“ и ЧИК Куманово во Куманово; „Страшо Пинџур“ во Кавадарци; [[Отекс]], Братство, Слобода, ЕМО и Застава во Охрид; „[[Астибо (претпријатие)|Астибо]]“, „Баргала“ и „[[Македонка (претпријатие)|Македонка]]“ во Штип; [[Агроплод]] во Ресен; „Герас Цунев“ во Струмица; „4 Ноември“, Фринко и Пламбит во Битола; „Македонија“ и „Поварадарие“ во Неготино; „Табе Цалески“ во Кичево; „Руен“ во Кочани; Сувенир во Самоков; Југотутун во Св. Николе; Зора-Винојуг во Гевгелија итн.<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 47.</ref> Најважните одлики на индустрискиот развој на Македонија во периодот 1945 - 1990 биле:<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44.</ref> * дошло до голема квалитативна промена на производната структура во споредба со периодот пред Втората светска војна * индустрискиот развој не бил проследен со подобрување на економската ефикасност * во структурата на [[Индустрија|индустријата]] големо учество имале базно-суровинските и традиционалните индустриски гранки * економијата се одликувала со недоволна извозна ориентација и со висока увозна зависност Република Македонија по стекнувањето на својата независност од [[СФРЈ]], по [[Референдум 1991|Референдумот од 1991]] година, излегла како најсиромашна република. Во првата половина од 1990-тите, македонската економија западнала во [[Рецесија|рецесија]] поради бројни фактори: [[Распад на СФРЈ|распадот на заедничкиот пазар]], војните во поранешна Југославија, [[Трговско ембарго од Грција 1994-1995|грчката трговска блокада]] на границата, економските санкции спрема [[СР Југославија]] и многу други. Дури кон крајот на 1990-тите, економијата полека почнала да расте, но растот бил прекинат за време на [[Косовска војна|војната во Косово]] во [[1999]] и [[Воен конфликт во Македонија, 2001|домашниот етнички конфликт во 2001]]. Како последица на тоа, во тој период, Македонија сѐ уште го немала достигнато ни нивото од осамостојувањето [[1991]] (највисокото ниво воопшто го има достигнато во [[1987]]). ==Меѓународни рангирања== ===Услови за водење бизнис според „Форбс“=== Во [[октомври]] [[2014]] година, познатото списание „[[Форбс]] (''Forbes'')“ ја рангирал Македонија на 36. место во светот според условите за водење бизнис. По одделни категории, Македонија остварила најдобри оценки во доменот на монетарната слобода и [[Бирократија|бирократските]] процедури, каде била рангирана на шестото и седмото место. Во категориите за заштита на инвеститорите и [[Данок|даночното]] оптоварување, Македонија се пласирала на 16. и 24. место во светот. Од друга страна, Македонија била најслабо рангирана во категориите: функционалност на [[пазар]]от (67 место), лични слободи (69 место), сопственички права (78 место) и [[Иновација|иновации]] (82 место).<ref>„Македонија на 36 место според можностите за водење бизнис“, ''Економија и бизнис'', година 17, број 196, 30 октомври 2014, стр. 12.</ref> <br /> Подоцна, во [[декември]] 2014 година, во новото рангирање на списанието „Форбс“, Македонија се нашла на 31. место. Притоа, таа била рангирана на третото место во категоријата „бирократски процедури“, а според монетарната слобода е нашла на шестото место, додека според даночното оптоварување била на седмото место. Најлош пласман, Македонија остварила во доменот на иновациите (65 место), личната слобода (67 место) и сопственичките права (72 место).<ref>„Скок од 5 места на Македонија во дуинг бизнис списокот на Форбс“, ''Економија и бизнис'', број 198, 25 декември 2014, стр. 13.</ref> ===Индекс за глобална конкурентност=== [[File:Процент на население по месечн приход.jpg|thumb|mini|left|Процентуална поделба на населението според месечните приходи]] Според Извештајот за глобалната конкурентност од [[септември]] [[2016]] година, Македонија била рангирана на 68. место во светот, што претставувало пад во споредба со претходниот извештај, кога се наоѓала на 60. место. Набљудувано според одделните критериуми, Македонија била рангирана на 34. место според ефикасноста на [[пазар]]от на стоки, на 44. место според макроекономскиот амбиент, на 51. место според иновациите, на 80. место според инфраструктурата, на 92. место според секторот [[здравство]] и основно [[образование]] и на 95. место според [[Пазар на труд|пазарот на труд]].<ref>„Рангирање на земјите според нивната конкурентност, на кое место е Република Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 221, ноември 2016, стр. 7.</ref> Според Извештај за глобалната конкурентност за 2018-2019, Македонија се наоѓала на 84. место во светот, со 56,6 бода. Македонската економија била најлошо рангирана во извештајот за 2008-2009 година (89. место).<ref>Зоран Јовановски, „Економијата на САД најконкурентна во светот, македонската економија на 84. место“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 10.</ref> Притоа, набљудувано по одделни категории, македонската економија била рангирана на 57. место според [[бизнис]] динамизмот, на 109. место според големината на [[пазар]]от, на 107. место според пазарот на производи, на 98. место според способноста за [[иновации]], на 85. место според квалитетот на [[институции]]те, на 81. место според вештините на [[човечки капитал|човечкиот капитал]], на 80. место според [[инфрастуктура]]та, итн.<ref>Зоран Јовановски, „Која земја каде е на светската ранг список на конкурентноста?“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 21.</ref> ===Кредитен рејтинг=== Во 2015 година, десетта година по ред, агенцијата „[[Фич]]“ го потврдила [[Кредитен рејтинг|кредитниот рејтинг]] на Македонија на нивото „ВВ+“ при што стабилниот изглед бил заменет со негативна перспектива,<ref>„Фич го потврди кредитниот рејтинг на Македонија ББ+“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 207, 11 септември 2015, стр. 12.</ref> а истата оцена била потврдена и во февруари 2016 година.<ref>„Фич го потврди рејтингот на Македонија на ББ+ со негативен изглед“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 213, март 2016, стр. 12.</ref> Во 2015 година, агенцијата „[[Стандард и Пурс]]“ ѝ доделила на Македонија кредитен рејтинг од „ВВ-“. На 19 август 2016 година, „Фич“ за првпат го намалил долгорочниот кредитен рејтинг на Македонија од „ВВ+“ на „ВВ“.<ref>Игор Давков, „ВВ со негативна тенденција...“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 220, октомври 2016, стр. 30-33.</ref> Во 2017 година, „Стандард & Пурс“ го потврдил кредитниот рејтинг од „ББ-“ со стабилен изглед,<ref>Мирослав Саздовски, „Повторно ББ- со стабилен изглед, одлучи Стандард и Пурс за Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 232, октомври 2017, стр. 10.</ref> а истата оцена се повторила и пролетта 2018 година.<ref>Мирослав Саздовски, „Нема промена на кредитниот рејтинг на Македонија“, ''Економија и бизнис'', година XX, број 238, април 2018, стр. 9.</ref> ==Бруто-домашен производ== Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2014 година, БДП на Македонија изнесувал 8,57 милијарди евра, од кои 3,67 милијарди отпаѓале на Скопскиот Регион. Истата година, БДП по глава на жител изнесувал 4.149 евра. Набљудувано по региони, БДП по глава на жител во [[Скопски плански регион|Скопскиот плански регион]] изнесувал 5.959 [[Евро|евра]], а 1.907 евра во Полошкиот Регион. Притоа, Скопскиот Регион учествувал со 42,8% во вкупниот македонски БДП, а најмало учество имал Североисточниот Регион (5%).<ref>Александра Филиповска, „Скопјани произведуваат 6.000 евра, тетовци и гостиварци помалку од 2.000 евра“, ''Дневник'', година XX, број 6225, сабота-недела, 26-27 ноември 2016, стр. 8.</ref> ''Годишни стапки на раст на БДП во Македонија, 1993-2003''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 1993 || -7,5 % |- | 1994 || -1,8 % |- | 1995 || -1,1 % |- | 1996 || 1,2 % |- | 1997 || 1,4 % |- | 1998 || 3,4 % |- | 1999 || 4,3 % |- | 2000 || 4,5 % |- | 2001 || -4,5 % |- | 2002 || 0,9 % |- | 2003 || 2,8 % |} ''Годишни стапки на раст на БДП во Македонија, 2004-2016''<ref name="ReferenceA">Павле Гацов, „Состојби наспроти трендови - Македонски фискални и економски индикатори“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 52-53.</ref><ref name="ReferenceH">Матрица за мерење на економскиот напредок К1/2020, ''Економија и бизнис'', година 22, број 265, септември 2020, стр. 9.</ref> <ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 2004 || 4,7 % |- | 2005 || 4,7 % |- | 2006 || 5,1 % |- | 2007 || 6,5 % |- | 2008 || 5,5 % |- | 2009 || -0,4 % |- | 2010 || 3,4 % |- | 2011 || 2,3 % |- | 2012 || -0,5 % |- | 2013 || 2,9 % |- | 2014 || 3,6 % |- | 2015 || 3,8 % |- | 2016 || 2,4 % |- | 2017 || 2,9 % |- | 2018 || 2,8 % |- | 2019 || 2,8 % |} ==Инфлација== ''Стапката на невработеност во Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечна годишна инфлација |- | 1993 || 349,8 % |- | 1994 || 121,8 % |- | 1995 || 15,9 % |- | 1996 || 3,0 % |- | 1997 || 4,4 % |- | 1998 || 0,8 % |- | 1999 || -1,1 % |- | 2000 || 5,8 % |- | 2001 || 5,5 % |- | 2002 || 1,8 % |- | 2003 || 1,2 % |- | 2004 || -0,4 % |- | 2005 || 0,5 % |- | 2006 || 3,2 % |- | 2007 || 2,3 % |- | 2008 || 8,3 % |- | 2009 || -0,8 % |} == Секторска структура на економската активност == ===Рударство=== Во [[2015]] година, во секторот на [[рударство]]то работеле околу 300 [[Претпријатие|претпријатија]], од кои околу 160 биле ангажирани директно во рударството. Само во рудниците биле вработени околу 3.000 лица, додека заедно со фирмите за вадење [[камен]], бројот на вработените изнесувал околу 12.000. Во [[2011]] година, [[производство]]то на основни [[метал]]и учествувало со 9,38% во [[БДП]], додека учеството на секторот за вадење руди на [[метал]]и изнесувало 1,7%. Вадењето руди на метали учествувало со 6,05% во вкупниот физички обем на производството во [[индустрија]]та и рударството. Во [[2014]] година, [[извоз]]от на основни метали изнесувал 894,6 милиони [[долар]]и, а заедно со вадењето руди на метали, вкупниот извоз изнесувал 970 милиони [[долар]]и.<ref>Мирче Јовановски, „Рудниците под притисок на цените на металите“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 206, 12 август 2015, стр. 49-53.</ref> === Енергија === [[Податотека:РЕК Битола - термоелектрана.jpg|мини|десно|Термоелектраната РЕК Битола]] * Електрична енергија-производство: 5.935 милијарди кWh (2006 година) * Електрична енергија-производство по ресурси: ** фосилно гориво: 80,7% ** водни: 18,3% ** друг вид: 1% (2006 година) * Електрична енергија-потрошувачка: 8.929 милијарда кWh (2006 година) * [[Бензин]]-потрошувачка: 23,000 bbl/ден (2006 година) <br /> [[Пазар]]от на [[електрична енергија]] во Македонија го сочинуваат неколку учесници: „[[ЕЛЕМ]]“ како најголем производител на електрична енергија, „[[МЕПСО]]“ како [[акционерско друштво]] во државна сопственост коешто управува со електропреносниот систем и „[[ЕВН]]“, како приватно акционерско друштво коешто управува со мрежата за дистрибуција на електричната енергија до тарифните потрошувачи. Всушност, овие три друштва го сочинуваат регулираниот пазар на електрична енергија, а покрај него постои и слободен (нерегулиран) пазар, во чии рамки се врши тргување со електрична енергија меѓу трговците (овластените, лиценцирани снабдувачи) и таканаречените квалификувани потрошувачи (големи [[Трговско друштво|трговски друштва]] со повеќе од 50 вработени и со годишен обрт над 10 милиони [[Евро|евра]], како и државни институции и јавни претпријатија). На крајот од 2016 година имало 270 квалификувани потрошувачи. Најголеми трговци-снабдувачи на слободниот пазар на електрична енергија биле: „Енерџи Деливери Солушнс“ („ЕДС“), „Гени“, „Фјучр Енерџи“, „Енерџи Уинд“, „Данске Комодитис“, „Мист Енерџи“, „Енергетска финансиска група“, „ЕВН Снабдување“, „Соларпро Холдинг“ итн.<ref name="ReferenceB">Влатко Стојановски, „Синот на Муса Џафери влезе во бизнисот со струја“, ''Фокус'', број 1116, 24 февруари 2017, стр. 14-19.</ref> <br /> Инаку, во [[2015]] година, вкупната инсталирана моќност на капацитетите за производство на електрична енергија во Македонија изнесувала 2.053 [[мегават]]и, од кои само [[термоцентрала]]та „[[РЕК Битола]]“, која функционира како дел од „ЕЛЕМ“, имала инсталиран капацитет од 675 мегавати, додека сите [[Хидроцентралa|хидроцентрали]] во состав на „ЕЛЕМ“ и двете хидроцентрали во сопственост на „ЕВН“ имале капацитет од 600 мегавати. Во [[2006]] година, „ЕЛЕМ“ произвел 6.509 [[Гигаватчас|гигават-часови]] електрична енергија, од кои 4.946 гигавати биле произведени во термоцентралите. Во [[2015]] година, „ЕЛЕМ“ произвел 5.113 гигават-часови електрична енергија. Наспроти тоа, во 2006 година биле увезени 1.958 гигават-часови електрична енергија, во [[2013]] година увозот изнесувал 2.490 гигават-часови, во [[2014]] година биле увезени 3.072 гигават-часови, а во 2015 година увозот изнесувал 2.655 гигават-часови.<ref name="ReferenceB"/> === Земјоделство === {{Главна|Земјоделство во Македонија}} [[File:Структура на физичкиот обем на земјоделството.jpg|thumb|мини|лево|Структура на физичкиот обем на земјоделството во Македонија]] Земјоделството има значајно и стабилно учество во македонската економија, при што веднаш по индустријата тоа има најголемо учество во [[БДП]] кое во периодот од 1996 до 2001 година учествувало со 10,6%<ref name="Стратегија за земјоделство">{{наведена книга|title=Стратегија за развој на земјоделството во Република Македонија до 2005 година|date=јули 2001|publisher=МАНУ|location=Скопје|language=македонски|pages=16–17}}</ref>. Во следните години учеството на земјоделството во вкупниот БДП на Македонија изнесувало 10,0% во 2002, 11,4 во 2003 и 11,3% во 2004 година, при што во периодот 2002-2004 година земјоделското производство се развивало побрзо од просекот на стопанството<ref name="Енциклопедија" />. Меѓутоа, ако се додаде и процентот од учеството од индустријата кој изнесува 5,4% за прехранбената и [[Тутунска индустрија|тутунската индустрија]], тогаш агрокомплексот во македонското стопанство добива поголемо економско значење<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Заклучно со 1997 година година, земјоделството покажувало негативен тренд на опаѓање<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Според податоците од [[Завод за статистика (Македонија)|Заводот за статистика]], во [[2003]] година вкупната вредност на земјоделството во [[Македонија]] учествувала со 12%, а заедно со преработувачката индустрија 18%, при што изразената вредност на производството на земјоделската гранка изнесувала 57 милијарди денари или 925 милиони евра<ref name="Вредност на земјоделството">{{наведена енциклопедија|last=Ѓошевски|first=Драган|editors=Блаже Ристовски|title=Вредноста на земјоделското производство|encyclopedia=Македонска енциклопедија|publisher=МАНУ|location=Скопје|year=2009|volume=1|pages=315|isbn=978-608-203-023-4 (1)}}</ref>. Вкупната меѓуфазна потрошувачка на семенски материјал, [[енергија]] (гориво), ѓубрива, средства за заштита, добиточна храна и друго имала вредност од 31 милијарда [[денар]]и или 500 милиони [[Евро|евра]], а додадената нето-вредност на земјоделската гранка изнесувала 23,6 милијарди денари или 380 милиони евра<ref name="Вредност на земјоделството" />. Во структурата на вредноста на земјоделските производи, [[Жито|житата]] учествувале со 5.500.000.000 денари или 90.000.000 евра, градинарските производи со 15.300.000.000 денари или 250.000.000 евра, овошјето со 7.600.000.000 денари или 124 милиони евра, сточарското производство со 12.600.000.000 денари или 205.000.000 евра <ref name="Вредност на земјоделството" />. Со засилените политики за поддршка и развој на земјоделството по 2006 година, тоа бележи благ пораст и развој. Во структурата на физичкиот обем на земјоделството доминира учеството на растителното производство, кое постојано се зголемува (од 61% во 1994 на 70% во 1999&nbsp;г.), а сразмерно на тоа, учеството на физичкиот обем на [[сточарство]]то во истиот период се намалува (од 39% на 30%)<ref name="Стратегија за земјоделство" />. <br /> Во [[2014]] година, во [[Македонија]], во регистерот на [[Управа за јавни приходи|Управата за јавни приходи]] биле регистрирани вкупно 164.992 земјоделци, од кои, 16.593 се регистрирале како лица на кои земјоделството им е основна дејност, додека другите 143.399 пријавиле дека земјоделството им е дополнителна дејност.<ref>„Од 165.000 регистрирани земјоделци, 12.500 уплаќаат за пензија“, ''Дневник'', година XVIII, број 5596, понеделник, 20 октомври 2014, стр. 6-7.</ref> Земјоделството учествува и има големо значење и во трансакциите со машинската и хемиската индустрија во поглед на снабдувањето со земјоделски хемиски препарати за заштита и зајакнување на посевите и семенскиот материјал како и земјоделската механизација, а учествува и во сите услужни дејности, особено во трговијата, угостителството и туризмот<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Во македонскиот [[трговски биланс]] земјоделството до крајот на деведесеттите години на [[XX век]] учествувало со 8-21% во вкупниот извоз и 8-17% во вкупниот увоз<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Во [[2010]] година, Република Македонија остварила дотогаш највисок пласман на земјоделско-прехранбени производи на странските пазари, со реализиран извоз од 424 милиони евра<ref name="МЗШВ">{{наведена мрежна страница|url=http://www.mzsv.gov.mk/?q=node/586|title=Македонија лани бележи историски најголем извоз на земјоделско-прехранбени производи|date=29 март 2011|publisher=Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство|language=македонски|accessdate=16 декември 2015|location=Скопје}}</ref>. Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], извозот во 2010 година бил за 66 милиони евра повисок од износот на извезените земјоделски производи во 2009 година<ref name="МЗШВ" />. Како резултат на тоа трговскиот дефицит со земјоделско-прехранбените производи бил намален за 34 милиони евра, односно за 23,5 проценти во однос на 2009 година<ref name="МЗШВ" />. Во 2010 година и вкупниот обем на трговска размена изнесувал 955 милиони евра во кои преовладувале примарните земјоделски производи со 70 проценти, потоа следат преработките со 25 отсто и рибите и производите со риби со учество од 1 до 3 отсто<ref name="МЗШВ" />. ===Телекомуникации=== Во [[јуни]] [[2015]] година, по двегодишна работа, престанал да постои виртуелниот мобилен оператор „Албафоне“, а во исто време се споиле операторите „Вип“ и „[[Оне]]“. Во [[2010]] година, просечната цена за една минута разговор во [[мобилна телефонија|мобилната телефонија]] во Македонија изнесувала 3,4 [[денар]]и, а веќе во [[2014]] година, таа паднала на 1,27 денари. На крајот од 2014 година, во Македонија имало 2.224.439 мобилни претплатници, што претставувало стапка на пенетрација од 107,86%. Од вкупниот број претплатници, 1.234.726 биле при-пејд коринсици, 697.954 биле пост-пејд корисници, а 291.759 биле деловни пост-пејд корисници. Фирмата „[[Т-мобиле Македонија]]“ имала најголемо пазарно учество од 46,35%, а по неа следувале „[[Вип]]“ со 27,2% и „Оне“ со 25,9%, а операторот „Албафоне“ имал учество од 1,29%.<ref>Марјан Блажевски, „За пет години просечната цена на [[минута]] разговор се намали од 3,4 на 1,27 денар“, ''Дневник'', година XIX, број 5806, петок, 3 јули 2015, стр. 6-7.</ref> Во [[октомври]] 2015 година официјално започнала со работа новата компанија „[[Оне.Вип]]“ настаната со спојување на двата оператора „Оне“ и „Вип“. Притоа, во новата фирма, [[Телеком Австрија]] поседувала 55% од [[Акција (финансии)|акциите]], додека 45% биле во сопственост на [[Телеком Словенија]].<ref>„Оне.Вип официјално стартуваше со работа“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 208, октомври 2015, стр. 10.</ref> ===Сообраќај=== Според податоците на Европската федерација за патишта, во 2012 година, Македонија имала патишта во вкупна должина од 14.297 километри, од кои: 259 километри биле автопатишта, 911 километри биле магистрални патишта, 3.772 [[Километар|километри]] отпаѓале на регионални патишта, а 9.355 километри биле останати патишта (локални, макадамски итн.). Притоа, Македонија била една од земјите со најниски [[инвестиции]] во патната инфраструктура, со вложени 113 милиони евра во периодот 2009-2013 година.<ref>Влатко Стојановски, „Асфалтна мафија!“, ''Фокус'', број 1119, 17 март 2017, стр. 12-21.</ref> <br /> Во [[2015]] година, преку двата македонски [[аеродром]]и патувале вкупно 1.560.381 патник, додека во [[2016]] година вкупниот број патници изнесувал 1.794 376.<ref>Ј.Б., „Сè повеќе летови, одредишта и секако - авиопатници!“, ''Туристички хоризонти'', бр. 4, декември 2016, стр. 14-15.</ref> ===Туризам=== {{Главна|Туризам во Македонија}} Според [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2015 година Македонија ја посетиле 816.067 туристи (од нив, 485.530 странски и 330.537 домашни), а во 2016 година 856.843 туристи, од кои 510.484 биле странски, а 346.359 домашни. Притоа, во 2015 година биле остварени 2.394.205 ноќевања (1.357.822 од домашни гости и 1.036.383 до странски гости), а во 2016 година 2.461.160 ноќевања (1.407.143 од домашни гости и 1.054.017 од странски гости). Во однос на структурата на странските гости, во 2015 година имало 90.857 туристи од [[Турција]], 43.613 од [[Србија]], 38.829 од [[Грција]], 32.217 од [[Холандија]], 29.314 од [[Бугарија]], 18.493 од [[Албанија]], 17.939 од [[Германија]], 17.054 од [[Полска]], 15.135 од [[Хрватска]] и 13.950 од [[Косово]]. Според Светскиот совет за патување и туризам, Македонија се наоѓала на 151. место во светот, мерено според значењето на туризмот во [[БДП]]. Притоа, во 2016 година, директното учество на туризмот во македонскиот БДП зинесувало 10,4 милијарди [[денар]]и, т.е. 1,8% од БДП, додека вкупното (директно и индиректно) учество на туризмот во БДП изнесувало 38,5 милијарди денари, или 6,7% од БДП. Исто така, туризмот директно придонел за 12.000 работни места (1,6% од вкупната вработеност), додека заедно со индиректните работни места, учеството изнесувало 6,1%, т.е. 44.000 вработени. [[Извоз]]от остварен од туризмот бил проценет на 282,8 милиони денари, или 5,4% од вкупниот извоз, а во туризмот биле инвестирани 4,5 милијарди денари (2,4% од вкупните [[инвестиции]]).<ref>Мирче Јовановски, „Политичката криза не е добра реклама за туризмот“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 226, април 2017, стр. 44-47.</ref> === Индустрија=== Во 2016 година, пеработувачата [[индустрија]] имала учество од 80,7% во вкупното индустриско производство на Македонија. Притоа, производството на прехранбени производи била најголема индустриска гранка, со учество од 12,75%, а по неа следувале: производство на [[облека]] (11,65%), снабдувањето со [[електрична енергија]], [[гас]], пареа и климатизација (9,2%), производство на машини и уреди (8,25%), производство на [[метал]]и (5,76%), производство на други [[неметал]]ни [[минерал]]ни производи (5,14%), производство на пијалаци, производство на возила и приколки (4,81), производство на електрична опрема (3,82%), производство на фабрикувани [[метал]]ни производи (3,5%), производство на основни [[Фармацевтска индустрија|фармацевтски]] производи (2,36%), производство на производи од [[гума]] и [[пластични маси]] (2,35%), производство на текстил (2,18%) итн.<ref name="ReferenceC">„Растот на индустриското производство во Република Македонија забави во 2016 година“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 7.</ref> <ref name="ReferenceD">Мирче Јовановски, „Индустријата „вози“ на автопилот“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 32-36.</ref> ''Годишни стапки на раст на индустриското производство (2009-2016)''<ref name="ReferenceC"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Стапка на раст |- | 2009 || -7,7% |- | 2010 || -4,8% |- | 2011 || 3,3% |- | 2012 || -2,8% |- | 2013 || 3,2% |- | 2014 || 4,8% |- | 2015 || 4,9% |- | 2016 || 3,4% |} <br /> Индустриското производство во Македонија претставува голем извозен сектор. Така, во 2016 година, металопреработувачката индустрија и електроиндустријата оствариле извоз од 1.413.395.467 [[долар]]и, од кои, најголем [[извоз]] остварило производството на машини и опрема (592.718.576 долари) и производството на моторни возила (504.858.154 долари).<ref name="ReferenceD"/> ====Текстилна индустрија==== [[File:Географска разместеност на текстилната индустрија.jpg|thumb|250п|десно|Географска разместеност на главните гранки на текстилната индустрија во Македонија]] [[Текстилна индустрија|Текстилната индустрија]] е трета најзначајна [[Индустрија|индустриска]] гранка во Македонија. Производството на облека учествува со 12,73% во вкупното индустриско [[производство]], а заедно со производството на [[текстил]], учеството изнесува речиси 15%. Во 2009 година имало 1.930 [[Претпријатие|претпријатија]] во текстилната индустрија, т.е. 4,3% од вкупниот број претпријатија во Македонија. Од нив, 600 биле производствени фирми. Речиси 50% до текстилните фирми се наоѓаат во [[Источна Македонија]], а 87% се микро или мали претпријатија. Во [[1998]] година, [[извоз]]от на текстилни производи учествувал со 31% во вкупниот македонски извоз, 17% во [[2011]] и 15,2% во [[2014]] година.<ref name="ReferenceE">Мирче Јовановски, „Текстилците се борат за секој денар“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 201, 20 март 2015, стр. 42-43.</ref> ''Извозот на текстилни производи (1998-2014)''<ref name="ReferenceE"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Извоз (милиони долари) |- | 1998 || 405 |- | 2005 || 539 |- | 2007 || 684,5 |- | 2008 || 766 |- | 2009 || 627,5 |- | 2010 || 620 |- | 2011 || 720 |- | 2012 || 658 |- | 2013 || 701,5 |- | 2014 || 748,4 |} ====Производство на храна и пијалаци==== Во [[1994]] година, македонскиот извоз на [[вино]] изнесувал 15,6 милиони долари, а извозот се зголемил на 63,5 милиони во 2014 година. Во [[2012]] година биле извезени 118 милиони [[Литар|литри]] вино, од кои 79 милиони во [[ЕУ]].<ref>Александар Стојков, „Сепак се движи!“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 200, 20 февруари 2015, стр. 56-59.</ref> ==Биланс на меѓународните плаќања== {| class="wikitable" |+ Салдо на тековната сметка (% од БДП), 1994-2007.<ref>Aleksandar Stojkov, ''Current Account Deficits and Economic Growth: Evidence from the South Eastern European Economies''. Iustinianus Primus Faculty of Law, Skopje, 2009, стр. 259.</ref> |- | || 1994 || 1995 || 1996 || 1997 || 1998 || 1999 || 2000 || 2001 || 2002 || 2003 || 2004 || 2005 || 2006 || 2007 |- | Извоз на стоки || 32,1% || 27,1% || 25,9% || 32,2% || 36,2% || 32,4% || 36,8% || 33,6% || 29,3% || 29,4% || 31,2% || 35,4% || 37,7% || 45,8% |- | Увоз на стоки || -37,6% || -38,6% || -33,1% || -42,5% || -50,6% || -45,9% || -56,1% || -48,9% || -50,5% || -47,7% || -51,9% || -53,7% || -57,9% || -67,8% |- | Трговско салдо || -5,5% || -11,6% || -7,2% || -10,4% || -14,4 || -13,5% || -19,2% || -15,3% || -21,2% || -18,3% || -20,7%|| -18,4% || -20,2% || -22% |- | Услуги, нето || 2,5% || -4,5% || -3,5% || -3,9% || -1,7% || 1,1% || 1,4% || -0,6% || -0,6% || -0,2% || -1% || -0,6% || 0,4 || 0,5% |- | Доход, нето || -2,8% || -0,7% || -0,7% || -0,9% || -1,3% || -1,2% || -1,3% || -1,2% || -0,8% || -0,7% || -0,7 || -1% || 0% || -0,6% |- | Тековни трансфери, нето || 3,7% || 11,7% || 4,8% || 7,8% || 9,8% || 12,6% || 17,1% || 10% || 13,1% || 16% || 14,7% || 18,5% || 19,5% || 18,9% |- | Тековна сметка, нето || -5,7% || -5% || -6,5% || -7,4% || -7,6% || -0,9% || -2% || -7,1% || -9,4% || -3,2% || -7,7% || -1,4% || -0,4% || -3% |- | Грешки и пропусти || 3% || 2,8% || 0,4% || -0,8% || -0,4% || 4,4% || 1,7% || 0,1% || -0,8% || -0,6% || 0,1% || -0,2% || 0,2% || -1,3% |} ===Надворешна трговија=== {{multiple image<!-- begin stack of images, scroll down for article --> |direction = horizontal | width = 185 |image1 = Структура на извозот според регионалната насоченост.jpg|caption1 = Структура на извозот според регионалната насоченост<br> |image2 = Структура на увозот според регионалната насоченост.jpg| caption2 = Структура на увозот според регионалната насоченост<br> }}<!-- End stack of images, article text starts below --> Трговијата во [[Македонија]] отсекогаш имала меѓународен карактер, благодарение на нејзината централна положба на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]] и поволната природна и воедно најкрата врска помеѓу запад и исток по долината на реката [[Вардар]], што било забележано уште од античките времиња кога главните римски патишта ([[Вија Егнација]]) минувале низ Македонија, а [[Скопје]] и [[Солун]] биле главни трговски центри со присуство на познати трговци од [[Дубровник]], [[Венеција]], [[Византија]]<ref name="Енциклопедија">{{наведена книга|last=Фити|first=Таки|authorlink=Таки Фити|editor=Блаже Ристовски|title=Македонска енциклопедија|volume=2|year=2009|publisher=МАНУ|location=Скопје|language=македонски|page=1005}}</ref>. По осамостојувањето, [[Македонија]] како мала земја се соочила со императивот да ја зголеми својата отвореност и да ја подобри својата интегрираност во глобалните светски економски текови во 1990 година<ref name="Енциклопедија" />. Учеството на надворешнотрговската размена односно вредноста на увозот и извозот заедно во [[Бруто-домашен производ|Бруто-домашниот производ]] на земјата, кое изнесувало 60%, во текот на 1990-тите години надминал 80%.<ref name="Енциклопедија" /> Според индексот на отвореност во меѓународната трговија [[Македонија]] е рангирана на 40<sup>то</sup> место помеѓу 141 држава, при што во регионот подобра позиција имаат само [[Словенија]] и [[Бугарија]].<ref name="Енциклопедија" /> Тенденцијата на пораст на надворешнотрговската размена е проследена со намалување на степенот на покриеност на увозот со извоз и со пораст на трговскиот дефицит на земјата.<ref name="Енциклопедија" /> ''Трговската отвореност на Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! (Извоз + увоз) / БДП |- | 1993 || 82,4 % |- | 1994 || 69,6 % |- | 1995 || 59,0 % |- | 1996 || 59,1 % |- | 1997 || 76,6 % |- | 1998 || 86,5 % |- | 1999 || 78,3 % |- | 2000 || 92,5 % |- | 2001 || 82,6 % |- | 2002 || 80,4 % |- | 2003|| 77,2 % |- | 2004 || 83,6 % |- | 2005 || 88,5 % |- | 2006 || 95,5 % |- | 2007 || 106,3 % |- | 2008 || 110,5 % |- | 2009 || 100,4 % |} [[Податотека:Macedonia Product Exports (2019).svg|мини|десно|Извезени продукти од Македонија во 2019]] Во структурата на извозот најголемо учество во [[2005]] година имале: текстилот и [[облека]]та (28,5%), [[железо]]то и [[челик]]от (26%), земјоделските производи - храна и суровини (17,3%), минералните суровини - руда, горива и [[обоени метали]] (10,78%) и машини, канцелариска и транспортна опрема (5,38%)<ref name="Енциклопедија" />. На страната на увозот доминирале: мин ералните суровини, рудите и горивата (21,85%), машините, канцелариската и транспортната опрема (17%), земјоделските производи - храна и суровини (13,77%), хемиските производи (10%) и различни полупроизводи (9%)<ref name="Енциклопедија" />. Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2009 година, Македонија остварила вкупен обрт на надворешнотрговска размена од 7,781 милијарда $, од кои 34,8% извоз и 65,2% увоз, додека во [[2010]] година забележала пораст на 8,825 милијарди $ со пораст на извозот на 37,97% и пад на увозот на 62,03%.<ref name="Завод за статистика">{{наведена книга|editor=Благица Новковска|title=Стоковна размена на Република Македонија со странство, 2010 |url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/7.4.12.02.pdf|year=2012|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|location=Скопје|language=македонски|isbn=978-608-227-079-1 |page=8}}</ref> Во однос на географската структура, најголемиот дел од надворешно-трговската размена се одвива со [[Европската Унија]]: Во 2013 година, извозот кон ЕУ изнесувал 2,35 милијарди [[Евро|евра]] (72,6% од вкупниот македонски извоз), а во 2016 година се зголемил на 3,459 милијарди евра (79,9% од вкупниот извоз). истовремено, во 2013 година, увозот од ЕУ изнесувал 3,125 милијарди евра (62,7% од вкупниот увоз), а во 2016 година увозот од ЕУ пораснал на 3,784 милијарди евра (62% од вкупниот македонски увоз).<ref name="ReferenceF">Зоран Јовановски, „ЕУ 28 е најголемиот трговски партнер на Република Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 234/235, октомври 201, стр. 6.</ref> Најзначајни надворешнотрговски партнери на Македонија: [[Србија]], [[Германија]], [[Италија]], [[Грција]], [[Бугарија]], [[Русија]], [[Хрватска]], [[Словенија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Турција]], [[Словенија]], [[Црна Гора]] и [[Косово]]<ref name="Енциклопедија" />. Во 2016 година, 47% од вкупниот македонски извоз бил насочен кон Германија, а други поважни извозни [[пазар]]и биле Бугарија (5,2% од извозот) и Србија (4,5% од извозот). На страната на узвозот, најголемо ичество имала Германија (12,3%), по што следувале [[Велика Британија]] (10,7%) и Србија (7,5%).<ref name="ReferenceF"/> Македонија е голем увозник на [[енергија]]. Во [[2004]] и [[2005]] година, увозот на [[електрична енергија]] изнесувал 1.598 и 1.652 гигават часови, соодветно, додека во [[2006]] година скокнал на 1.958 гигават часови. Во 2009 година биле увезени 1.701 гигават час, во [[2010]] година 1.728 гигават часови, а во [[2015]] година бил достигнат нов рекорд во увозот на електрична енергија - 2.785 гигават часови.<ref>„ЕЛЕМ фрли половина милијарда евра во РЕК Битола, а производството на струја драматично паѓа!“, ''Фокус'', број 1097, 14 октомври 2016, стр. 17.</ref> {| | style="vertical-align:top;" | {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Извоз по земји (во милиони долари) !Ранг !Држава<ref name=":0">[https://oec.world/en/profile/country/mkd (1)] The Observatory of Economic Complexity (OEC)</ref> !Извоз<br />(2023) |- |1. | align="left" |{{знаме|Germany}} |3 960 |- |2. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |869 |- |3. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |419 |- |4. | align="left" |{{знаме|Greece}} |351 |- |5. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |330 |- |6. | align="left" |{{знаме|Belgium}} |324 |- |7. | align="left" |{{знаме|Czech Republic}} |287 |- |8. | align="left" |{{знаме|USA}} |265 |- |9. | align="left" |{{знаме|Italy}} |234 |- |10. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |211 |- |11. | align="left" |{{знаме|Slovakia}} |207 |- |12. | align="left" |{{знаме|Spain}} |179 |- |13. | align="left" |{{знаме|UK}} |179 |- |14. | align="left" |{{знаме|Romania}} |151 |- |15. | align="left" |{{знаме|Albania}} |148 |- |16. | align="left" |{{знаме|Croatia}} |140 |- |17. | align="left" |{{знаме|Slovenia}} |129 |- |18. | align="left" |{{знаме|Poland}} |125 |- |19. | align="left" |{{знаме|Netherlands}} |124 |- |20. | align="left" |{{знаме|Bosnia and Herzegovina}} |123 |- |} | style="vertical-align:top;" | {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Увоз по земји (во милиони долари) !Ранг !Држава<ref name=":0" /> !Увоз<br />(2022) |- |1. | align="left" |{{знаме|United Kingdom}} |2 030 |- |2. | align="left" |{{знаме|Greece}} |1 700 |- |3. | align="left" |{{знаме|Germany}} |1 120 |- |4. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |1 030 |- |5. | align="left" |{{знаме|China}} |829 |- |6. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |780 |- |7. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |721 |- |8. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |441 |- |9. | align="left" |{{знаме|Italy}} |399 |- |10. | align="left" |{{знаме|Russia}} |386 |- |11. | align="left" |{{знаме|Romania}} |252 |- |12. | align="left" |{{знаме|Slovenia}} |241 |- |13. | align="left" |{{знаме|Poland}} |235 |- |14. | align="left" |{{знаме|Austria}} |171 |- |15. | align="left" |{{знаме|Netherlands}} |171 |- |16. | align="left" |{{знаме|Croatia}} |168 |- |17. | align="left" |{{знаме|USA}} |154 |- |18. | align="left" |{{знаме|Switzerland}} |144 |- |19. | align="left" |{{знаме|Belgium}} |138 |- |20. | align="left" |{{знаме|Spain}} |138 |- |} |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Вкупна трговска размена во милиони USD !Ранг !Држава<ref name=":0" /> !Вкупна трговска<br />размена (2022) |- |1. | align="left" |{{знаме|Germany}} |5 080 |- |2. | align="left" |{{знаме|Greece}} |2 283 |- |3. | align="left" |{{знаме|United Kingdom}} |2 213 |- |4. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |1 830 |- |5. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |1 223 |- |6. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |967 |- |7. | align="left" |{{знаме|China}} |905 |- |8. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |718 |- |9. | align="left" |{{знаме|Italy}} |706 |- |10. | align="left" |{{знаме|Russia}} |440 |- |} {{среди}} ==Девизен курс== ''Курсот на германската марка во однос на денарот, 1993-2001''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечен девизен курс |- | 1993 || 14,2 ден. |- | 1994 || 26,6 ден. |- | 1995 || 26,5 ден. |- | 1996 || 26,6 ден. |- | 1997 || 28,7 ден. |- | 1998 || 31,0 ден. |- | 1999 || 31,0 ден. |- | 2000 || 31,1 ден. |- | 2001 || 31,1 ден. |} ''Курсот на еврото во однос на денарот, 2002-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечен девизен курс |- | 2002 || 61,0 ден. |- | 2003|| 61,3 ден. |- | 2004 || 61,3 ден. |- | 2005 || 61,3 ден. |- | 2006 || 61,2 ден. |- | 2007 || 61,2 ден. |- | 2008 || 61,3 ден. |- | 2009 || 61,3 ден. |} ==Девизни резерви== ''Бруто девизни резерви на Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Девизни резерви (милиони долари) |- | 1993 || 123,2 |- | 1994 || 172,4 |- | 1995 || 282,9 |- | 1996 || 277,5 |- | 1997 || 258,7 |- | 1998 || 323,9 |- | 1999 || 449,9 |- | 2000 || 699,5 |- | 2001 || 755,6 |- | 2002 || 725,3 |- | 2003|| 903,4 |- | 2004 || 975,3 |- | 2005 || 1324,7 |- | 2006 || 1865,8 |- | 2007 || 2239,6 |- | 2008 || 2107,6 |- | 2009 || 2290,5 |} ==Пазар на труд== ===Невработеност=== {{Image label begin|image=Macedonia location map.svg|float=right|width=330}} {{Image label small|x=0.20|y=0.29||scale=330|text=[[Полошки Регион|{{font color|black|#F65555|17.6%}}]]}} {{Image label small|x=0.37|y=0.26||scale=330|text=[[Скопски Регион|{{font color|black|#D1A5C2|9.6%}}]]}} {{Image label small|x=0.57|y=0.17||scale=330|text=[[Североисточен Регион|{{font color|black|#F65555|24.0%}}]]}} {{Image label small|x=0.36|y=0.60||scale=330|text=[[Пелагониски Регион|{{font color|black|#F2AF14|11.2%}}]]}} {{Image label small|x=0.13|y=0.55||scale=330|text=[[Југозападен Регион|{{font color|black|#F65555|20.1%}}]]}} {{Image label small|x=0.58|y=0.48||scale=330|text=[[Вардарски Регион|{{font color|black|#F2AF14|12.5%}}]]}} {{Image label small|x=0.70|y=0.28||scale=330|text=[[Источен Регион|{{font color|black|#D1A5C2|6.4%}}]]}} {{Image label small|x=0.77|y=0.50||scale=330|text=[[Југоисточен Регион|{{font color|black|#D1A5C2|5.1%}}]]}} {{small|Стапка на невработеност во Македонија во 2024 по региони<br>Забелешка: регионите во сино имаат стапка на невработеност под 10%, во портокалово во опсегот од 10% – 15%, а во црвено - над 15%.<ref>[https://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__PazarNaTrud__PazarTrudRevizija__StapkiDrugiIndikatori/090_PazTrud_Reg_StapAkt_ml.px/table/tableViewLayout2/ Стапки на активност на населението на возраст на 15 години и повеќе по региони, по години - Државен завод за статистика]</ref>}} {{Image label end}} ''Стапката на невработеност во Македонија, 1993-2003''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 1993 || 27,7 % |- | 1994 || 30,0 % |- | 1995 || 35,6 % |- | 1996 || 31,9 % |- | 1997 || 36,0 % |- | 1998 || 34,5 % |- | 1999 || 32,4 % |- | 2000 || 32,2 % |- | 2001 || 30,9 % |- | 2002 || 31,9 % |- | 2003 || 36,7 % |} ''Стапка на невработеност во Македонија, 2004-2016''<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceH"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 2004 || 37,2% |- | 2005 || 37,3% |- | 2006 || 36,0% |- | 2007 || 34,9% |- | 2008 || 33,8% |- | 2009 || 32,2% |- | 2010 || 32,1% |- | 2011 || 31,4% |- | 2012 || 31,0% |- | 2013 || 29,0% |- | 2014 || 28,0% |- | 2015 || 26,1% |- | 2016 || 23,4% |- | 2017 || 22,5% |- | 2018 || 21,0% |- | 2019 || 17,4% |} ===Продуктивност=== Според податоците на [[Евростат]], еден македонски работник за еден работен час создава само 42,9% од просечната додадена вредност во [[ЕУ]].<ref>Мирче Јовановски, „продуктивноста - стара болка на македонската економија“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 50-51.</ref> ==Јавни финансии и фискална политика== Во 2008 година, вкупните [[буџет]]ски приходи изнесувале 32,9% од БДП, додека во 2014 година тие паднале на 27,7%. Истовремено, вкупните буџетски расходи се намалиле од 33,8% во 2008 година на 31,8 во 2013 година. Во структурата на буџетските расходи, [[капитал]]ните расходи учествувале со 14,3% во 2008 година, додека во 2016 година нивното учество изнесувало 9,2%.<ref name="ReferenceG">Зоран Јовановски, „Зголемениот буџетски дефицит не го зголеми учеството на капиталните трошоци во вкупните буџетски расходи“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 234/235, декември 2017/јануари 2018, стр. 6.</ref> ''Капиталните расходи во буџетот на Македонија, 2003-2016 (% од вкупните буџетски расходи'')<ref name="ReferenceG"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Капитални расходи |- | 2008 || 14,3% |- | 2009 || 9,6% |- | 2010 || 10,7% |- | 2011 || 11,9% |- | 2012 || 12,0% |- | 2013 || 10,4% |- | 2014 || 10,5% |- | 2015 || 10,3% |- | 2016 || 9,2% |} ===Даночен систем=== ''Даночните приходи во Македонија, 2003-2016 (во милиони денари'')<ref name="ReferenceA"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! ДДВ !! ДД !! ПДД !! Вкупно |- | 2003 || 21.176 || 3.270 || 7.503 || 31.949 |- | 2004 || 25.757 || 2.362 || 7.707 || 35.826 |- | 2005 || 27.081 || 2.836 || 8.099 || 38.016 |- | 2006 || 27.240 || 4.710 || 8.414 || 40.364 |- | 2007 || 32.962 || 5.896 || 8.891 || 47.749 |- | 2008 || 36.174 || 8.579 || 8.696 || 53.449 |- | 2009 || 35.178 || 4.435 || 8.707 || 48.320 |- | 2010 || 37.694 || 3.691 || 8.872 || 50.257 |- | 2011 || 42.223 || 3.888 || 9.513 || 55.624 |- | 2012 || 38.468 || 3.655 || 9.553 || 51.676 |- | 2013 || 39.835 || 4.420 || 10.255 || 54.510 |- | 2014 || 43.859 || 5.060 || 12.321 || 61.240 |- | 2015 || 41.694 || 12.024 || 12.909 || 66.627 |- | 2016 || 45.949 || 10.769 || 14.205 || 70.923 |} ===Буцетско салдо=== ''Буџетското салдо во Македонија, 2008-2016 (% од БДП)''<ref name="ReferenceG"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Буџетско салдо |- | 2008 || -0,9% |- | 2009 || -2,6% |- | 2010 || -2,4% |- | 2011 || -2,5% |- | 2012 || -3,8% |- | 2013 || -3,8% |- | 2014 || -4,2% |- | 2015 || -3,5% |- | 2016 || -2,7% |} ===Јавен долг=== ''Јавниот долг во Македонија, 2004-2016 (% од БДП)''<ref name="ReferenceA"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Јавен долг |- | 2004 || 37,6% |- | 2005 || 39,6% |- | 2006 || 33,2% |- | 2007 || 25,8% |- | 2008 || 23,0% |- | 2009 || 26,2% |- | 2010 || 27,2% |- | 2011 || 32,0% |- | 2012 || 38,3% |- | 2013 || 40,3% |- | 2014 || 45,8% |- | 2015 || 46,7% |- | 2016 || 50,1% |} == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Commons category|Economy of North Macedonia}} * [http://www.economy.gov.mk/ Министерство за економија на Република Македонија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120220053713/http://www.economy.gov.mk/ |date=2012-02-20 }} {{Економија на Европа}} [[Категорија:Економија на Македонија| *]] [[Категорија:Економија по земја|Македонија]] ogsf7amnldd87wyq2zxryjlikfn8vft 5375398 5375393 2025-06-06T20:07:44Z Buli 2648 /* Надворешна трговија */ 5375398 wikitext text/x-wiki {{Infobox Economy |country = Македонија |image = Народна Банка.jpg |width = 300 |caption = [[Народна банка на Република Македонија|Народна банка на Македонија]], централната банка на Македонија |currency = 1 [[Македонски денар]] (MKD) = 100 дени |year = календарска |organs = [[Светска трговска организација|СТО]], [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]] |rank = [[Список на држави по БДП (ПКМ)|130.]] (ПКМ, проц. 2014) |gdp = {{пораст}} 27,41 млрд. $ (ПКМ, проц. 2014) |growth = {{пораст}} 3,4% (реален, проц. 2014) |per capita = {{стабилна стапка}} 13.200 $ (ПКМ, проц. 2014) |sectors = земјоделство: 10,4%<br/> индустрија: 26,2%<br/> услуги: 63,4% (проц. 2014) |inflation = {{пад}} 3,1% (CPI, проц. 2013) |poverty = {{ПозитивенПад}} 21,5% (2015) |gini = {{ПозитивенПад}} 29,8 (2022)<ref name=statoffice>{{cite web |url=https://www.stat.mk/en/stat/population-and-living-conditions/standard-of-living/laeken-poverty-indicators/laeken-poverty-indicators-2022/ |title=Laeken poverty indicators, 2022 }}</ref> |labor = {{пад}} 950.800 (проц. 2017) |occupations = земјоделство: 16,2%<br/> индустрија: 29,2%<br/> услуги: 54,5% (проц. 2017) |unemployment = {{ПозитивенПад}} 12,5% (2К, 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=98|title=Активно население |publisher=[[Државен завод за статистика на Република Македонија]]|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |average gross salary = {{пораст}}61.806 MKD, месечно (август 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=41|title= Просечна месечна исплатена бруто-плата по вработен|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |average net salary = {{пораст}}41.097 MKD, месечно (август 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=40|title= Просечна месечна исплатена нето-плата по вработен|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |industries = прехранбена, пијалаци, текстил, хемикалии, железо, челик, цемент, енергија, лекови |edbr = 10та<ref>{{нмс|title=Ease of Doing Business in Macedonia|url=http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/macedonia-fyr/|work=Doing Business 2017|publisher=[[Светска банка]]|accessdate=16 октомври 2017|archive-date=2013-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203001525/http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/macedonia-fyr/|url-status=dead}}</ref> |exports = {{пораст}} 4,934 млрд. $ (проц. 2014) |export-goods = храна, пијалаци, тутун; текстил, разновидни производи, железо, челик, автомобилски делови |export-partners = {{знаме|Германија}} 41.6% <br/> {{знаме|Србија}} 8.4% <br/> {{знаме|Грција}} 7.18% <br/> {{знаме|Бугарија}} 4.65% (2022) |imports = {{пораст}} 7,277 млрд. $ (проц. 2014) |import-goods = машини и опрема, автомобили, хемикалии, горива, прехранбени производи |import-partners = {{знаме|Велика Британија}} 15.5% <br/> {{знаме|Грција}} 13% <br/> {{знаме|Германија}} 8.59% <br/> {{знаме|Србија}} 7.87% <br/> {{знаме|Кина}} 6.35% <br/> {{знаме|Бугарија}} 5.97% <br/> {{знаме|Турција}} 5.52% (2022) |FDI = {{пораст}} 4,695 млрд. $ (проц. 31 декември 2013) |gross external debt = {{пораст}} 7,451 млрд. $ (30 септември 2013) |debt = 45,8% од БДП (проц. 2014) |revenue = {{пораст}} 3,22 млрд. $ (проц. 2013) |expenditure = 3,656 млрд. $ (проц. 2013) |deficit = -4,1% од БДП (проц. 2013) |aid = |credit = Стандард и Пурс:<ref>{{нмс|title=Список на рејтинг на државите|publisher=Стандард и Пурс|url= http://www.standardandpoors.com/ratings/sovereigns/ratings-list/en/eu/;jsessionid=k1FKTWWXhvYrxdVvhTSP0zbLLC9PLG1F1RP4T5ZxHnNjGQw624vw!1264516119?subSectorCode=39&start=50&range=50 |accessdate=28 март 2014}}</ref><br/>BB-(домашна)<br/>BB-(странска)<br/>BB(T&C Assessment)<br/>изглед: стабилен<ref name=guardian>{{наведени вести|title=Како Фич, Мудис и С&П го пресметуваат кредитниот рејтинг на секоја држава|date=15 април 2011|first1=Сајмон|last1=Роџерс|first2=Ејми|last2=Седи |work=The Guardian|url=http://www.guardian.co.uk/news/datablog/2010/apr/30/credit-ratings-country-fitch-moodys-standard|accessdate=31 мај 2011}}</ref><br/>Фич:<ref name=guardian/><br/>BB+<br/>изглед: стабилен<ref>{{нмс|title=Фич уште еднаш го потврди кредитниот рејтинг на Македонија|url=http://www.dnevnik.mk/default.asp?ItemID=9DB04DE613E6B946982C7479CAEB7D10|work=[[Дневник (дневен весник)|Дневник]]|publisher=МПМ Македонија|date=6 септември 2014|accessdate=6 септември 2014}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |reserves = {{пораст}} 2,906 млрд. $ (31 декември 2013) |cianame = mk |spelling = }} '''Економија на Македонија''' - дел од поширокиот општествен систем на [[Македонија]] кој ги опфаќа стопанските односи, дејности, производството, трговијата и монетарно-финансиските текови. Според типот Македонија има отворена [[пазарна економија]]. ==Историја== === 19 век === Преминот од 18 во 19 век во Македонија, која тогаш во своите природно-историски и етнички граници се наоѓаше во составот на [[Османлиска империја|Османско-турската Империја]], се карактеризираше со позабележително разјадување на патријархално-натуралните облици на стопанисување и со навлегување на стоковно-паричните облици на општественото производство. Во земјоделството, на местото на [[тимар]]ско-[[спахија|спахискиот]] систем, кој се состоеше во доделување крупни земјишни имоти (ленови) на спахиите во замена за вршење воена служба, на чифлиците, кои претставуваа крупни стопанства од полукапиталистички тип, се пробиваа новите аграрнопроизводствени односи на стоковно-паричното стопанство. Новите капиталистички производствени и општествени односи се позабрзано навлегуваа и во градското стопанство на Македонија. Занаетчиството опаѓаше пред ширењето на индустријата, што водеше кон пролетаризирање на занаетчиите, додека еснафската организација со својата структура отстапуваше пред новите форми на организација на стопанскиот и на општествениот живот. Панаѓурите, на кои дотогаш се остваруваше размената, беа заменувани со новите и посовремени видови на трговската размена. Истовремено, со зголемувањето на надворешнотрговската размена и ширењето на внатрешниот пазар, започна модернизацијата на сообраќајот, се ширеше поштенскотелеграфската мрежа и беше пуштена во сообраќај првата железничка линија во Македонија (1873) на релацијата Солун – Скопје. Застарените облици на кредитирање, какви што беа еснафските каси, им го отстапуваа местото на новите и модерни банки и кредитни акционерски друштва, чие основање го налагаа новите и изменети стопански и општествени услови на животот и развитокот. Развитокот на индустријата беше обележан со подигање индустриски претпријатија, првенствено на прехранбената и на текстилната индустрија, и со доминантно учество на странски капитал од европските земји. === 20 и 21 век === Непосредно по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] започнала индустријализацијата на земјата. Притоа, во периодот 1945-1955 година, индустриското производство растело со просечна годишна стапка од 8,5 %, а благодарение на тоа, на крајот од 1955 година индустриското производство било четирипати поголемо од нивото во 1945 година. Во тоа време, во индустријата биле активни околу 160 [[Претпријатие|претпријатија]] со близу 35 000 вработени. Во следната декада (1955-1965) била забележана највисоката просечна годишна стапка на раст на индустриското производство од 15,2 %, а [[Продуктивност|продуктивноста]] растела по просечна годишна стапка од 7,4 %. Во тој период забележителен подем оствариле црната [[Металургија|металургија]], металната индустрија, електроиндустријата, [[Текстилна индустрија|текстилната]] и [[Прехранбена индустрија|прехранбената индустрија]].<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44-45.</ref> Во однос на одделните индустриски гранки, во во периодот по Втората светска војна, голем пораст забележало производството на [[Лигнит|лигнит]], кое во 1994 година било поголема за дури 412 пати во споредба со 1945 година. Производството на [[Електрична енергија|електрична енергија]], исто така, бележело постојан пораст, така што, учеството на овој сектор во вкупното индустриско производство се зголемило од 3,4 % во 1952 година на 8,5 % во 1975 година и 14,5 % во 1996 година. Понатаму, една од најдинамичните индустриски гранки била [[Тутунска индустрија|тутунската индустрија]]: производството на ферментиран [[Тутун (производ)|тутун]] било зголемено за повеќе од седумпати во текот на 1946-1994, а производството на цигари пораснало за дури 25 пати, со што учеството на оваа гранка во вкупното инустриско производство достигнало 6 %. Поголеми фабрики од тутунската индустрија биле. [[Тутунски комбинат Прилеп|Тутунскиот комбинат - Прилеп]], Тутунскиот комбинат „Благоја Деспотовски-Шовељ“ - Скопје, Тутунскиот комбинат „Боро Петрушевски“ - Куманово и „Јака“ - Радовиш. Производството на основни [[Суровина|суровини]] и материјали особено пораснало во периодот 1970-1984, кога производството на сурово [[Железо|железо]] пораснало за 18 пати, производството на волнени производи се зголемило за повеќе од трипати, производството на вештачки влакна се зголемило за деветпати, производството на [[Хартија|хартија]] пораснало за петпати итн. Набљудувано во периодот 1945-1990, голем пораст на производството бил остварен во следниве гранки: производството на оловен концентрат (4,5 пати), производството на одливци од сив лим (289 пати), градежни машини и уреди (223 пати), пумпи (396 пати), челични конструкции (696 пати), тули (75 пати), [[Вар|вар]] (103 пати), режана букова граѓа (150 пати) и памучни ткаенини (360 пати). Понатаму, во 1965-1966 започнало производството на [[Алуминиум|алуминиумски]] легури при што во периодот 1965-1990 ова производствот се зголемило за 12 пати, а најзначајната фабрика била „[[Алумина (фабрика)|Алумина]]“ во [[Скопје]]. Во 1965-1966 започнало и производството на сообраќајни средства при што производството на автобуси во 1990 година било поголемо за над 17 пати во споредба со 1965 година, додека производството на приколку се зголемило за 11 пати. Најголемата фабрика од оваа индустриска гранка била [[ФАС „11 Октомври“]] во Скопје. Во 1964 година започнало производството на градежни метални елементи чиј обем во 1990 година бил поголем за 76 пати во споредба со почетниот. Најголеми фабрики од оваа гранка биле: „[[Факом (фабрика)|Факом]]“ во Скопје, „Искра“ во Куманово, „Металец“ во Прилеп и „Гоце Радосављевиќ“ во Битола. Во 1967 година почнало производството на бело сурово железо, инготи од електрочелик и други дебели и средни лимови. Најголема фабрика од оваа гранка била Рудници и железарница „Скопје“, која во 1997 година се поделила на 12 посебни [[Трговско друштво|трговски друштва]]. Во периодот на забрзана индустријализација дошло до голем пораст и во производството на производите за широка [[Потрошувачка|потршувачка]], како: [[Сапун|сапуни]] и [[Детергент|детергенти]] (195 пати), [[Мебел|мебел]] за домаќинството (4 287 пати), лесна конфекција (10 пати), тешка конфекција (111 пати), конзервирано [[Овошје|овошје]] (12,5 пати), конзервиран [[Зеленчук|зеленчук]] (481 пати), масло за јадење (31 пати), [[Цигара|цигари]] (9 пати), ферментиран тутун (4 пати) итн.<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44-47.</ref> Најзначјани фабрики изградени во периодот на индустријализацијата биле: [[ОХИС]], [[Алкалоид (претпријатие)|Алкалоид]], [Хемтекс]], „Раде Коначар“, „[[Треска (фабрика)|Треска]]“, Факом, [[МЗТ (претпријатие)|МЗТ]], „Гоце Делчев“, „[[Газела (претпријатие)|Газела]]“, ТИПО, „[[Европа (претпријатие)|Европа]]“ и [[Усје (фабрика)|Усје]] во Скопје; „Радика“ во Дебар; [[Мермерен комбинат]], Микрон, Еуроинвест и [[Витаминка]] во Прилеп; Мермери и Декон во Гостивар; [[Силекс]] во Кратово; „Киро Ќучук“, „[[Благој Ѓорев (претпријатие)|Благој Ѓорев]]“ и Порцеланка во Велес; ШИК „Јелак“ и [[Тетекс]] во Тетово; „Диер“ и ЧИК Куманово во Куманово; „Страшо Пинџур“ во Кавадарци; [[Отекс]], Братство, Слобода, ЕМО и Застава во Охрид; „[[Астибо (претпријатие)|Астибо]]“, „Баргала“ и „[[Македонка (претпријатие)|Македонка]]“ во Штип; [[Агроплод]] во Ресен; „Герас Цунев“ во Струмица; „4 Ноември“, Фринко и Пламбит во Битола; „Македонија“ и „Поварадарие“ во Неготино; „Табе Цалески“ во Кичево; „Руен“ во Кочани; Сувенир во Самоков; Југотутун во Св. Николе; Зора-Винојуг во Гевгелија итн.<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 47.</ref> Најважните одлики на индустрискиот развој на Македонија во периодот 1945 - 1990 биле:<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44.</ref> * дошло до голема квалитативна промена на производната структура во споредба со периодот пред Втората светска војна * индустрискиот развој не бил проследен со подобрување на економската ефикасност * во структурата на [[Индустрија|индустријата]] големо учество имале базно-суровинските и традиционалните индустриски гранки * економијата се одликувала со недоволна извозна ориентација и со висока увозна зависност Република Македонија по стекнувањето на својата независност од [[СФРЈ]], по [[Референдум 1991|Референдумот од 1991]] година, излегла како најсиромашна република. Во првата половина од 1990-тите, македонската економија западнала во [[Рецесија|рецесија]] поради бројни фактори: [[Распад на СФРЈ|распадот на заедничкиот пазар]], војните во поранешна Југославија, [[Трговско ембарго од Грција 1994-1995|грчката трговска блокада]] на границата, економските санкции спрема [[СР Југославија]] и многу други. Дури кон крајот на 1990-тите, економијата полека почнала да расте, но растот бил прекинат за време на [[Косовска војна|војната во Косово]] во [[1999]] и [[Воен конфликт во Македонија, 2001|домашниот етнички конфликт во 2001]]. Како последица на тоа, во тој период, Македонија сѐ уште го немала достигнато ни нивото од осамостојувањето [[1991]] (највисокото ниво воопшто го има достигнато во [[1987]]). ==Меѓународни рангирања== ===Услови за водење бизнис според „Форбс“=== Во [[октомври]] [[2014]] година, познатото списание „[[Форбс]] (''Forbes'')“ ја рангирал Македонија на 36. место во светот според условите за водење бизнис. По одделни категории, Македонија остварила најдобри оценки во доменот на монетарната слобода и [[Бирократија|бирократските]] процедури, каде била рангирана на шестото и седмото место. Во категориите за заштита на инвеститорите и [[Данок|даночното]] оптоварување, Македонија се пласирала на 16. и 24. место во светот. Од друга страна, Македонија била најслабо рангирана во категориите: функционалност на [[пазар]]от (67 место), лични слободи (69 место), сопственички права (78 место) и [[Иновација|иновации]] (82 место).<ref>„Македонија на 36 место според можностите за водење бизнис“, ''Економија и бизнис'', година 17, број 196, 30 октомври 2014, стр. 12.</ref> <br /> Подоцна, во [[декември]] 2014 година, во новото рангирање на списанието „Форбс“, Македонија се нашла на 31. место. Притоа, таа била рангирана на третото место во категоријата „бирократски процедури“, а според монетарната слобода е нашла на шестото место, додека според даночното оптоварување била на седмото место. Најлош пласман, Македонија остварила во доменот на иновациите (65 место), личната слобода (67 место) и сопственичките права (72 место).<ref>„Скок од 5 места на Македонија во дуинг бизнис списокот на Форбс“, ''Економија и бизнис'', број 198, 25 декември 2014, стр. 13.</ref> ===Индекс за глобална конкурентност=== [[File:Процент на население по месечн приход.jpg|thumb|mini|left|Процентуална поделба на населението според месечните приходи]] Според Извештајот за глобалната конкурентност од [[септември]] [[2016]] година, Македонија била рангирана на 68. место во светот, што претставувало пад во споредба со претходниот извештај, кога се наоѓала на 60. место. Набљудувано според одделните критериуми, Македонија била рангирана на 34. место според ефикасноста на [[пазар]]от на стоки, на 44. место според макроекономскиот амбиент, на 51. место според иновациите, на 80. место според инфраструктурата, на 92. место според секторот [[здравство]] и основно [[образование]] и на 95. место според [[Пазар на труд|пазарот на труд]].<ref>„Рангирање на земјите според нивната конкурентност, на кое место е Република Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 221, ноември 2016, стр. 7.</ref> Според Извештај за глобалната конкурентност за 2018-2019, Македонија се наоѓала на 84. место во светот, со 56,6 бода. Македонската економија била најлошо рангирана во извештајот за 2008-2009 година (89. место).<ref>Зоран Јовановски, „Економијата на САД најконкурентна во светот, македонската економија на 84. место“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 10.</ref> Притоа, набљудувано по одделни категории, македонската економија била рангирана на 57. место според [[бизнис]] динамизмот, на 109. место според големината на [[пазар]]от, на 107. место според пазарот на производи, на 98. место според способноста за [[иновации]], на 85. место според квалитетот на [[институции]]те, на 81. место според вештините на [[човечки капитал|човечкиот капитал]], на 80. место според [[инфрастуктура]]та, итн.<ref>Зоран Јовановски, „Која земја каде е на светската ранг список на конкурентноста?“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 21.</ref> ===Кредитен рејтинг=== Во 2015 година, десетта година по ред, агенцијата „[[Фич]]“ го потврдила [[Кредитен рејтинг|кредитниот рејтинг]] на Македонија на нивото „ВВ+“ при што стабилниот изглед бил заменет со негативна перспектива,<ref>„Фич го потврди кредитниот рејтинг на Македонија ББ+“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 207, 11 септември 2015, стр. 12.</ref> а истата оцена била потврдена и во февруари 2016 година.<ref>„Фич го потврди рејтингот на Македонија на ББ+ со негативен изглед“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 213, март 2016, стр. 12.</ref> Во 2015 година, агенцијата „[[Стандард и Пурс]]“ ѝ доделила на Македонија кредитен рејтинг од „ВВ-“. На 19 август 2016 година, „Фич“ за првпат го намалил долгорочниот кредитен рејтинг на Македонија од „ВВ+“ на „ВВ“.<ref>Игор Давков, „ВВ со негативна тенденција...“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 220, октомври 2016, стр. 30-33.</ref> Во 2017 година, „Стандард & Пурс“ го потврдил кредитниот рејтинг од „ББ-“ со стабилен изглед,<ref>Мирослав Саздовски, „Повторно ББ- со стабилен изглед, одлучи Стандард и Пурс за Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 232, октомври 2017, стр. 10.</ref> а истата оцена се повторила и пролетта 2018 година.<ref>Мирослав Саздовски, „Нема промена на кредитниот рејтинг на Македонија“, ''Економија и бизнис'', година XX, број 238, април 2018, стр. 9.</ref> ==Бруто-домашен производ== Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2014 година, БДП на Македонија изнесувал 8,57 милијарди евра, од кои 3,67 милијарди отпаѓале на Скопскиот Регион. Истата година, БДП по глава на жител изнесувал 4.149 евра. Набљудувано по региони, БДП по глава на жител во [[Скопски плански регион|Скопскиот плански регион]] изнесувал 5.959 [[Евро|евра]], а 1.907 евра во Полошкиот Регион. Притоа, Скопскиот Регион учествувал со 42,8% во вкупниот македонски БДП, а најмало учество имал Североисточниот Регион (5%).<ref>Александра Филиповска, „Скопјани произведуваат 6.000 евра, тетовци и гостиварци помалку од 2.000 евра“, ''Дневник'', година XX, број 6225, сабота-недела, 26-27 ноември 2016, стр. 8.</ref> ''Годишни стапки на раст на БДП во Македонија, 1993-2003''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 1993 || -7,5 % |- | 1994 || -1,8 % |- | 1995 || -1,1 % |- | 1996 || 1,2 % |- | 1997 || 1,4 % |- | 1998 || 3,4 % |- | 1999 || 4,3 % |- | 2000 || 4,5 % |- | 2001 || -4,5 % |- | 2002 || 0,9 % |- | 2003 || 2,8 % |} ''Годишни стапки на раст на БДП во Македонија, 2004-2016''<ref name="ReferenceA">Павле Гацов, „Состојби наспроти трендови - Македонски фискални и економски индикатори“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 52-53.</ref><ref name="ReferenceH">Матрица за мерење на економскиот напредок К1/2020, ''Економија и бизнис'', година 22, број 265, септември 2020, стр. 9.</ref> <ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 2004 || 4,7 % |- | 2005 || 4,7 % |- | 2006 || 5,1 % |- | 2007 || 6,5 % |- | 2008 || 5,5 % |- | 2009 || -0,4 % |- | 2010 || 3,4 % |- | 2011 || 2,3 % |- | 2012 || -0,5 % |- | 2013 || 2,9 % |- | 2014 || 3,6 % |- | 2015 || 3,8 % |- | 2016 || 2,4 % |- | 2017 || 2,9 % |- | 2018 || 2,8 % |- | 2019 || 2,8 % |} ==Инфлација== ''Стапката на невработеност во Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечна годишна инфлација |- | 1993 || 349,8 % |- | 1994 || 121,8 % |- | 1995 || 15,9 % |- | 1996 || 3,0 % |- | 1997 || 4,4 % |- | 1998 || 0,8 % |- | 1999 || -1,1 % |- | 2000 || 5,8 % |- | 2001 || 5,5 % |- | 2002 || 1,8 % |- | 2003 || 1,2 % |- | 2004 || -0,4 % |- | 2005 || 0,5 % |- | 2006 || 3,2 % |- | 2007 || 2,3 % |- | 2008 || 8,3 % |- | 2009 || -0,8 % |} == Секторска структура на економската активност == ===Рударство=== Во [[2015]] година, во секторот на [[рударство]]то работеле околу 300 [[Претпријатие|претпријатија]], од кои околу 160 биле ангажирани директно во рударството. Само во рудниците биле вработени околу 3.000 лица, додека заедно со фирмите за вадење [[камен]], бројот на вработените изнесувал околу 12.000. Во [[2011]] година, [[производство]]то на основни [[метал]]и учествувало со 9,38% во [[БДП]], додека учеството на секторот за вадење руди на [[метал]]и изнесувало 1,7%. Вадењето руди на метали учествувало со 6,05% во вкупниот физички обем на производството во [[индустрија]]та и рударството. Во [[2014]] година, [[извоз]]от на основни метали изнесувал 894,6 милиони [[долар]]и, а заедно со вадењето руди на метали, вкупниот извоз изнесувал 970 милиони [[долар]]и.<ref>Мирче Јовановски, „Рудниците под притисок на цените на металите“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 206, 12 август 2015, стр. 49-53.</ref> === Енергија === [[Податотека:РЕК Битола - термоелектрана.jpg|мини|десно|Термоелектраната РЕК Битола]] * Електрична енергија-производство: 5.935 милијарди кWh (2006 година) * Електрична енергија-производство по ресурси: ** фосилно гориво: 80,7% ** водни: 18,3% ** друг вид: 1% (2006 година) * Електрична енергија-потрошувачка: 8.929 милијарда кWh (2006 година) * [[Бензин]]-потрошувачка: 23,000 bbl/ден (2006 година) <br /> [[Пазар]]от на [[електрична енергија]] во Македонија го сочинуваат неколку учесници: „[[ЕЛЕМ]]“ како најголем производител на електрична енергија, „[[МЕПСО]]“ како [[акционерско друштво]] во државна сопственост коешто управува со електропреносниот систем и „[[ЕВН]]“, како приватно акционерско друштво коешто управува со мрежата за дистрибуција на електричната енергија до тарифните потрошувачи. Всушност, овие три друштва го сочинуваат регулираниот пазар на електрична енергија, а покрај него постои и слободен (нерегулиран) пазар, во чии рамки се врши тргување со електрична енергија меѓу трговците (овластените, лиценцирани снабдувачи) и таканаречените квалификувани потрошувачи (големи [[Трговско друштво|трговски друштва]] со повеќе од 50 вработени и со годишен обрт над 10 милиони [[Евро|евра]], како и државни институции и јавни претпријатија). На крајот од 2016 година имало 270 квалификувани потрошувачи. Најголеми трговци-снабдувачи на слободниот пазар на електрична енергија биле: „Енерџи Деливери Солушнс“ („ЕДС“), „Гени“, „Фјучр Енерџи“, „Енерџи Уинд“, „Данске Комодитис“, „Мист Енерџи“, „Енергетска финансиска група“, „ЕВН Снабдување“, „Соларпро Холдинг“ итн.<ref name="ReferenceB">Влатко Стојановски, „Синот на Муса Џафери влезе во бизнисот со струја“, ''Фокус'', број 1116, 24 февруари 2017, стр. 14-19.</ref> <br /> Инаку, во [[2015]] година, вкупната инсталирана моќност на капацитетите за производство на електрична енергија во Македонија изнесувала 2.053 [[мегават]]и, од кои само [[термоцентрала]]та „[[РЕК Битола]]“, која функционира како дел од „ЕЛЕМ“, имала инсталиран капацитет од 675 мегавати, додека сите [[Хидроцентралa|хидроцентрали]] во состав на „ЕЛЕМ“ и двете хидроцентрали во сопственост на „ЕВН“ имале капацитет од 600 мегавати. Во [[2006]] година, „ЕЛЕМ“ произвел 6.509 [[Гигаватчас|гигават-часови]] електрична енергија, од кои 4.946 гигавати биле произведени во термоцентралите. Во [[2015]] година, „ЕЛЕМ“ произвел 5.113 гигават-часови електрична енергија. Наспроти тоа, во 2006 година биле увезени 1.958 гигават-часови електрична енергија, во [[2013]] година увозот изнесувал 2.490 гигават-часови, во [[2014]] година биле увезени 3.072 гигават-часови, а во 2015 година увозот изнесувал 2.655 гигават-часови.<ref name="ReferenceB"/> === Земјоделство === {{Главна|Земјоделство во Македонија}} [[File:Структура на физичкиот обем на земјоделството.jpg|thumb|мини|лево|Структура на физичкиот обем на земјоделството во Македонија]] Земјоделството има значајно и стабилно учество во македонската економија, при што веднаш по индустријата тоа има најголемо учество во [[БДП]] кое во периодот од 1996 до 2001 година учествувало со 10,6%<ref name="Стратегија за земјоделство">{{наведена книга|title=Стратегија за развој на земјоделството во Република Македонија до 2005 година|date=јули 2001|publisher=МАНУ|location=Скопје|language=македонски|pages=16–17}}</ref>. Во следните години учеството на земјоделството во вкупниот БДП на Македонија изнесувало 10,0% во 2002, 11,4 во 2003 и 11,3% во 2004 година, при што во периодот 2002-2004 година земјоделското производство се развивало побрзо од просекот на стопанството<ref name="Енциклопедија" />. Меѓутоа, ако се додаде и процентот од учеството од индустријата кој изнесува 5,4% за прехранбената и [[Тутунска индустрија|тутунската индустрија]], тогаш агрокомплексот во македонското стопанство добива поголемо економско значење<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Заклучно со 1997 година година, земјоделството покажувало негативен тренд на опаѓање<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Според податоците од [[Завод за статистика (Македонија)|Заводот за статистика]], во [[2003]] година вкупната вредност на земјоделството во [[Македонија]] учествувала со 12%, а заедно со преработувачката индустрија 18%, при што изразената вредност на производството на земјоделската гранка изнесувала 57 милијарди денари или 925 милиони евра<ref name="Вредност на земјоделството">{{наведена енциклопедија|last=Ѓошевски|first=Драган|editors=Блаже Ристовски|title=Вредноста на земјоделското производство|encyclopedia=Македонска енциклопедија|publisher=МАНУ|location=Скопје|year=2009|volume=1|pages=315|isbn=978-608-203-023-4 (1)}}</ref>. Вкупната меѓуфазна потрошувачка на семенски материјал, [[енергија]] (гориво), ѓубрива, средства за заштита, добиточна храна и друго имала вредност од 31 милијарда [[денар]]и или 500 милиони [[Евро|евра]], а додадената нето-вредност на земјоделската гранка изнесувала 23,6 милијарди денари или 380 милиони евра<ref name="Вредност на земјоделството" />. Во структурата на вредноста на земјоделските производи, [[Жито|житата]] учествувале со 5.500.000.000 денари или 90.000.000 евра, градинарските производи со 15.300.000.000 денари или 250.000.000 евра, овошјето со 7.600.000.000 денари или 124 милиони евра, сточарското производство со 12.600.000.000 денари или 205.000.000 евра <ref name="Вредност на земјоделството" />. Со засилените политики за поддршка и развој на земјоделството по 2006 година, тоа бележи благ пораст и развој. Во структурата на физичкиот обем на земјоделството доминира учеството на растителното производство, кое постојано се зголемува (од 61% во 1994 на 70% во 1999&nbsp;г.), а сразмерно на тоа, учеството на физичкиот обем на [[сточарство]]то во истиот период се намалува (од 39% на 30%)<ref name="Стратегија за земјоделство" />. <br /> Во [[2014]] година, во [[Македонија]], во регистерот на [[Управа за јавни приходи|Управата за јавни приходи]] биле регистрирани вкупно 164.992 земјоделци, од кои, 16.593 се регистрирале како лица на кои земјоделството им е основна дејност, додека другите 143.399 пријавиле дека земјоделството им е дополнителна дејност.<ref>„Од 165.000 регистрирани земјоделци, 12.500 уплаќаат за пензија“, ''Дневник'', година XVIII, број 5596, понеделник, 20 октомври 2014, стр. 6-7.</ref> Земјоделството учествува и има големо значење и во трансакциите со машинската и хемиската индустрија во поглед на снабдувањето со земјоделски хемиски препарати за заштита и зајакнување на посевите и семенскиот материјал како и земјоделската механизација, а учествува и во сите услужни дејности, особено во трговијата, угостителството и туризмот<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Во македонскиот [[трговски биланс]] земјоделството до крајот на деведесеттите години на [[XX век]] учествувало со 8-21% во вкупниот извоз и 8-17% во вкупниот увоз<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Во [[2010]] година, Република Македонија остварила дотогаш највисок пласман на земјоделско-прехранбени производи на странските пазари, со реализиран извоз од 424 милиони евра<ref name="МЗШВ">{{наведена мрежна страница|url=http://www.mzsv.gov.mk/?q=node/586|title=Македонија лани бележи историски најголем извоз на земјоделско-прехранбени производи|date=29 март 2011|publisher=Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство|language=македонски|accessdate=16 декември 2015|location=Скопје}}</ref>. Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], извозот во 2010 година бил за 66 милиони евра повисок од износот на извезените земјоделски производи во 2009 година<ref name="МЗШВ" />. Како резултат на тоа трговскиот дефицит со земјоделско-прехранбените производи бил намален за 34 милиони евра, односно за 23,5 проценти во однос на 2009 година<ref name="МЗШВ" />. Во 2010 година и вкупниот обем на трговска размена изнесувал 955 милиони евра во кои преовладувале примарните земјоделски производи со 70 проценти, потоа следат преработките со 25 отсто и рибите и производите со риби со учество од 1 до 3 отсто<ref name="МЗШВ" />. ===Телекомуникации=== Во [[јуни]] [[2015]] година, по двегодишна работа, престанал да постои виртуелниот мобилен оператор „Албафоне“, а во исто време се споиле операторите „Вип“ и „[[Оне]]“. Во [[2010]] година, просечната цена за една минута разговор во [[мобилна телефонија|мобилната телефонија]] во Македонија изнесувала 3,4 [[денар]]и, а веќе во [[2014]] година, таа паднала на 1,27 денари. На крајот од 2014 година, во Македонија имало 2.224.439 мобилни претплатници, што претставувало стапка на пенетрација од 107,86%. Од вкупниот број претплатници, 1.234.726 биле при-пејд коринсици, 697.954 биле пост-пејд корисници, а 291.759 биле деловни пост-пејд корисници. Фирмата „[[Т-мобиле Македонија]]“ имала најголемо пазарно учество од 46,35%, а по неа следувале „[[Вип]]“ со 27,2% и „Оне“ со 25,9%, а операторот „Албафоне“ имал учество од 1,29%.<ref>Марјан Блажевски, „За пет години просечната цена на [[минута]] разговор се намали од 3,4 на 1,27 денар“, ''Дневник'', година XIX, број 5806, петок, 3 јули 2015, стр. 6-7.</ref> Во [[октомври]] 2015 година официјално започнала со работа новата компанија „[[Оне.Вип]]“ настаната со спојување на двата оператора „Оне“ и „Вип“. Притоа, во новата фирма, [[Телеком Австрија]] поседувала 55% од [[Акција (финансии)|акциите]], додека 45% биле во сопственост на [[Телеком Словенија]].<ref>„Оне.Вип официјално стартуваше со работа“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 208, октомври 2015, стр. 10.</ref> ===Сообраќај=== Според податоците на Европската федерација за патишта, во 2012 година, Македонија имала патишта во вкупна должина од 14.297 километри, од кои: 259 километри биле автопатишта, 911 километри биле магистрални патишта, 3.772 [[Километар|километри]] отпаѓале на регионални патишта, а 9.355 километри биле останати патишта (локални, макадамски итн.). Притоа, Македонија била една од земјите со најниски [[инвестиции]] во патната инфраструктура, со вложени 113 милиони евра во периодот 2009-2013 година.<ref>Влатко Стојановски, „Асфалтна мафија!“, ''Фокус'', број 1119, 17 март 2017, стр. 12-21.</ref> <br /> Во [[2015]] година, преку двата македонски [[аеродром]]и патувале вкупно 1.560.381 патник, додека во [[2016]] година вкупниот број патници изнесувал 1.794 376.<ref>Ј.Б., „Сè повеќе летови, одредишта и секако - авиопатници!“, ''Туристички хоризонти'', бр. 4, декември 2016, стр. 14-15.</ref> ===Туризам=== {{Главна|Туризам во Македонија}} Според [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2015 година Македонија ја посетиле 816.067 туристи (од нив, 485.530 странски и 330.537 домашни), а во 2016 година 856.843 туристи, од кои 510.484 биле странски, а 346.359 домашни. Притоа, во 2015 година биле остварени 2.394.205 ноќевања (1.357.822 од домашни гости и 1.036.383 до странски гости), а во 2016 година 2.461.160 ноќевања (1.407.143 од домашни гости и 1.054.017 од странски гости). Во однос на структурата на странските гости, во 2015 година имало 90.857 туристи од [[Турција]], 43.613 од [[Србија]], 38.829 од [[Грција]], 32.217 од [[Холандија]], 29.314 од [[Бугарија]], 18.493 од [[Албанија]], 17.939 од [[Германија]], 17.054 од [[Полска]], 15.135 од [[Хрватска]] и 13.950 од [[Косово]]. Според Светскиот совет за патување и туризам, Македонија се наоѓала на 151. место во светот, мерено според значењето на туризмот во [[БДП]]. Притоа, во 2016 година, директното учество на туризмот во македонскиот БДП зинесувало 10,4 милијарди [[денар]]и, т.е. 1,8% од БДП, додека вкупното (директно и индиректно) учество на туризмот во БДП изнесувало 38,5 милијарди денари, или 6,7% од БДП. Исто така, туризмот директно придонел за 12.000 работни места (1,6% од вкупната вработеност), додека заедно со индиректните работни места, учеството изнесувало 6,1%, т.е. 44.000 вработени. [[Извоз]]от остварен од туризмот бил проценет на 282,8 милиони денари, или 5,4% од вкупниот извоз, а во туризмот биле инвестирани 4,5 милијарди денари (2,4% од вкупните [[инвестиции]]).<ref>Мирче Јовановски, „Политичката криза не е добра реклама за туризмот“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 226, април 2017, стр. 44-47.</ref> === Индустрија=== Во 2016 година, пеработувачата [[индустрија]] имала учество од 80,7% во вкупното индустриско производство на Македонија. Притоа, производството на прехранбени производи била најголема индустриска гранка, со учество од 12,75%, а по неа следувале: производство на [[облека]] (11,65%), снабдувањето со [[електрична енергија]], [[гас]], пареа и климатизација (9,2%), производство на машини и уреди (8,25%), производство на [[метал]]и (5,76%), производство на други [[неметал]]ни [[минерал]]ни производи (5,14%), производство на пијалаци, производство на возила и приколки (4,81), производство на електрична опрема (3,82%), производство на фабрикувани [[метал]]ни производи (3,5%), производство на основни [[Фармацевтска индустрија|фармацевтски]] производи (2,36%), производство на производи од [[гума]] и [[пластични маси]] (2,35%), производство на текстил (2,18%) итн.<ref name="ReferenceC">„Растот на индустриското производство во Република Македонија забави во 2016 година“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 7.</ref> <ref name="ReferenceD">Мирче Јовановски, „Индустријата „вози“ на автопилот“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 32-36.</ref> ''Годишни стапки на раст на индустриското производство (2009-2016)''<ref name="ReferenceC"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Стапка на раст |- | 2009 || -7,7% |- | 2010 || -4,8% |- | 2011 || 3,3% |- | 2012 || -2,8% |- | 2013 || 3,2% |- | 2014 || 4,8% |- | 2015 || 4,9% |- | 2016 || 3,4% |} <br /> Индустриското производство во Македонија претставува голем извозен сектор. Така, во 2016 година, металопреработувачката индустрија и електроиндустријата оствариле извоз од 1.413.395.467 [[долар]]и, од кои, најголем [[извоз]] остварило производството на машини и опрема (592.718.576 долари) и производството на моторни возила (504.858.154 долари).<ref name="ReferenceD"/> ====Текстилна индустрија==== [[File:Географска разместеност на текстилната индустрија.jpg|thumb|250п|десно|Географска разместеност на главните гранки на текстилната индустрија во Македонија]] [[Текстилна индустрија|Текстилната индустрија]] е трета најзначајна [[Индустрија|индустриска]] гранка во Македонија. Производството на облека учествува со 12,73% во вкупното индустриско [[производство]], а заедно со производството на [[текстил]], учеството изнесува речиси 15%. Во 2009 година имало 1.930 [[Претпријатие|претпријатија]] во текстилната индустрија, т.е. 4,3% од вкупниот број претпријатија во Македонија. Од нив, 600 биле производствени фирми. Речиси 50% до текстилните фирми се наоѓаат во [[Источна Македонија]], а 87% се микро или мали претпријатија. Во [[1998]] година, [[извоз]]от на текстилни производи учествувал со 31% во вкупниот македонски извоз, 17% во [[2011]] и 15,2% во [[2014]] година.<ref name="ReferenceE">Мирче Јовановски, „Текстилците се борат за секој денар“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 201, 20 март 2015, стр. 42-43.</ref> ''Извозот на текстилни производи (1998-2014)''<ref name="ReferenceE"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Извоз (милиони долари) |- | 1998 || 405 |- | 2005 || 539 |- | 2007 || 684,5 |- | 2008 || 766 |- | 2009 || 627,5 |- | 2010 || 620 |- | 2011 || 720 |- | 2012 || 658 |- | 2013 || 701,5 |- | 2014 || 748,4 |} ====Производство на храна и пијалаци==== Во [[1994]] година, македонскиот извоз на [[вино]] изнесувал 15,6 милиони долари, а извозот се зголемил на 63,5 милиони во 2014 година. Во [[2012]] година биле извезени 118 милиони [[Литар|литри]] вино, од кои 79 милиони во [[ЕУ]].<ref>Александар Стојков, „Сепак се движи!“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 200, 20 февруари 2015, стр. 56-59.</ref> ==Биланс на меѓународните плаќања== {| class="wikitable" |+ Салдо на тековната сметка (% од БДП), 1994-2007.<ref>Aleksandar Stojkov, ''Current Account Deficits and Economic Growth: Evidence from the South Eastern European Economies''. Iustinianus Primus Faculty of Law, Skopje, 2009, стр. 259.</ref> |- | || 1994 || 1995 || 1996 || 1997 || 1998 || 1999 || 2000 || 2001 || 2002 || 2003 || 2004 || 2005 || 2006 || 2007 |- | Извоз на стоки || 32,1% || 27,1% || 25,9% || 32,2% || 36,2% || 32,4% || 36,8% || 33,6% || 29,3% || 29,4% || 31,2% || 35,4% || 37,7% || 45,8% |- | Увоз на стоки || -37,6% || -38,6% || -33,1% || -42,5% || -50,6% || -45,9% || -56,1% || -48,9% || -50,5% || -47,7% || -51,9% || -53,7% || -57,9% || -67,8% |- | Трговско салдо || -5,5% || -11,6% || -7,2% || -10,4% || -14,4 || -13,5% || -19,2% || -15,3% || -21,2% || -18,3% || -20,7%|| -18,4% || -20,2% || -22% |- | Услуги, нето || 2,5% || -4,5% || -3,5% || -3,9% || -1,7% || 1,1% || 1,4% || -0,6% || -0,6% || -0,2% || -1% || -0,6% || 0,4 || 0,5% |- | Доход, нето || -2,8% || -0,7% || -0,7% || -0,9% || -1,3% || -1,2% || -1,3% || -1,2% || -0,8% || -0,7% || -0,7 || -1% || 0% || -0,6% |- | Тековни трансфери, нето || 3,7% || 11,7% || 4,8% || 7,8% || 9,8% || 12,6% || 17,1% || 10% || 13,1% || 16% || 14,7% || 18,5% || 19,5% || 18,9% |- | Тековна сметка, нето || -5,7% || -5% || -6,5% || -7,4% || -7,6% || -0,9% || -2% || -7,1% || -9,4% || -3,2% || -7,7% || -1,4% || -0,4% || -3% |- | Грешки и пропусти || 3% || 2,8% || 0,4% || -0,8% || -0,4% || 4,4% || 1,7% || 0,1% || -0,8% || -0,6% || 0,1% || -0,2% || 0,2% || -1,3% |} ===Надворешна трговија=== {{multiple image<!-- begin stack of images, scroll down for article --> |direction = horizontal | width = 185 |image1 = Структура на извозот според регионалната насоченост.jpg|caption1 = Структура на извозот според регионалната насоченост<br> |image2 = Структура на увозот според регионалната насоченост.jpg| caption2 = Структура на увозот според регионалната насоченост<br> }}<!-- End stack of images, article text starts below --> Трговијата во [[Македонија]] отсекогаш имала меѓународен карактер, благодарение на нејзината централна положба на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]] и поволната природна и воедно најкрата врска помеѓу запад и исток по долината на реката [[Вардар]], што било забележано уште од античките времиња кога главните римски патишта ([[Вија Егнација]]) минувале низ Македонија, а [[Скопје]] и [[Солун]] биле главни трговски центри со присуство на познати трговци од [[Дубровник]], [[Венеција]], [[Византија]]<ref name="Енциклопедија">{{наведена книга|last=Фити|first=Таки|authorlink=Таки Фити|editor=Блаже Ристовски|title=Македонска енциклопедија|volume=2|year=2009|publisher=МАНУ|location=Скопје|language=македонски|page=1005}}</ref>. По осамостојувањето, [[Македонија]] како мала земја се соочила со императивот да ја зголеми својата отвореност и да ја подобри својата интегрираност во глобалните светски економски текови во 1990 година<ref name="Енциклопедија" />. Учеството на надворешнотрговската размена односно вредноста на увозот и извозот заедно во [[Бруто-домашен производ|Бруто-домашниот производ]] на земјата, кое изнесувало 60%, во текот на 1990-тите години надминал 80%.<ref name="Енциклопедија" /> Според индексот на отвореност во меѓународната трговија [[Македонија]] е рангирана на 40<sup>то</sup> место помеѓу 141 држава, при што во регионот подобра позиција имаат само [[Словенија]] и [[Бугарија]].<ref name="Енциклопедија" /> Тенденцијата на пораст на надворешнотрговската размена е проследена со намалување на степенот на покриеност на увозот со извоз и со пораст на трговскиот дефицит на земјата.<ref name="Енциклопедија" /> ''Трговската отвореност на Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! (Извоз + увоз) / БДП |- | 1993 || 82,4 % |- | 1994 || 69,6 % |- | 1995 || 59,0 % |- | 1996 || 59,1 % |- | 1997 || 76,6 % |- | 1998 || 86,5 % |- | 1999 || 78,3 % |- | 2000 || 92,5 % |- | 2001 || 82,6 % |- | 2002 || 80,4 % |- | 2003|| 77,2 % |- | 2004 || 83,6 % |- | 2005 || 88,5 % |- | 2006 || 95,5 % |- | 2007 || 106,3 % |- | 2008 || 110,5 % |- | 2009 || 100,4 % |} [[Податотека:Macedonia Product Exports (2019).svg|мини|десно|Извезени продукти од Македонија во 2019]] Во структурата на извозот најголемо учество во [[2005]] година имале: текстилот и [[облека]]та (28,5%), [[железо]]то и [[челик]]от (26%), земјоделските производи - храна и суровини (17,3%), минералните суровини - руда, горива и [[обоени метали]] (10,78%) и машини, канцелариска и транспортна опрема (5,38%)<ref name="Енциклопедија" />. На страната на увозот доминирале: мин ералните суровини, рудите и горивата (21,85%), машините, канцелариската и транспортната опрема (17%), земјоделските производи - храна и суровини (13,77%), хемиските производи (10%) и различни полупроизводи (9%)<ref name="Енциклопедија" />. Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2009 година, Македонија остварила вкупен обрт на надворешнотрговска размена од 7,781 милијарда $, од кои 34,8% извоз и 65,2% увоз, додека во [[2010]] година забележала пораст на 8,825 милијарди $ со пораст на извозот на 37,97% и пад на увозот на 62,03%.<ref name="Завод за статистика">{{наведена книга|editor=Благица Новковска|title=Стоковна размена на Република Македонија со странство, 2010 |url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/7.4.12.02.pdf|year=2012|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|location=Скопје|language=македонски|isbn=978-608-227-079-1 |page=8}}</ref> Во однос на географската структура, најголемиот дел од надворешно-трговската размена се одвива со [[Европската Унија]]: Во 2013 година, извозот кон ЕУ изнесувал 2,35 милијарди [[Евро|евра]] (72,6% од вкупниот македонски извоз), а во 2016 година се зголемил на 3,459 милијарди евра (79,9% од вкупниот извоз). истовремено, во 2013 година, увозот од ЕУ изнесувал 3,125 милијарди евра (62,7% од вкупниот увоз), а во 2016 година увозот од ЕУ пораснал на 3,784 милијарди евра (62% од вкупниот македонски увоз).<ref name="ReferenceF">Зоран Јовановски, „ЕУ 28 е најголемиот трговски партнер на Република Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 234/235, октомври 201, стр. 6.</ref> Најзначајни надворешнотрговски партнери на Македонија: [[Србија]], [[Германија]], [[Италија]], [[Грција]], [[Бугарија]], [[Русија]], [[Хрватска]], [[Словенија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Турција]], [[Словенија]], [[Црна Гора]] и [[Косово]]<ref name="Енциклопедија" />. Во 2016 година, 47% од вкупниот македонски извоз бил насочен кон Германија, а други поважни извозни [[пазар]]и биле Бугарија (5,2% од извозот) и Србија (4,5% од извозот). На страната на узвозот, најголемо ичество имала Германија (12,3%), по што следувале [[Велика Британија]] (10,7%) и Србија (7,5%).<ref name="ReferenceF"/> Македонија е голем увозник на [[енергија]]. Во [[2004]] и [[2005]] година, увозот на [[електрична енергија]] изнесувал 1.598 и 1.652 гигават часови, соодветно, додека во [[2006]] година скокнал на 1.958 гигават часови. Во 2009 година биле увезени 1.701 гигават час, во [[2010]] година 1.728 гигават часови, а во [[2015]] година бил достигнат нов рекорд во увозот на електрична енергија - 2.785 гигават часови.<ref>„ЕЛЕМ фрли половина милијарда евра во РЕК Битола, а производството на струја драматично паѓа!“, ''Фокус'', број 1097, 14 октомври 2016, стр. 17.</ref> {| | style="vertical-align:top;" | {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Извоз по земји (во милиони долари) !Ранг !Држава<ref name=":0">[https://oec.world/en/profile/country/mkd (1)] The Observatory of Economic Complexity (OEC)</ref> !Извоз<br />(2023) |- |1. | align="left" |{{знаме|Germany}} |3 960 |- |2. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |869 |- |3. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |419 |- |4. | align="left" |{{знаме|Greece}} |351 |- |5. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |330 |- |6. | align="left" |{{знаме|Belgium}} |324 |- |7. | align="left" |{{знаме|Czech Republic}} |287 |- |8. | align="left" |{{знаме|USA}} |265 |- |9. | align="left" |{{знаме|Italy}} |234 |- |10. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |211 |- |11. | align="left" |{{знаме|Slovakia}} |207 |- |12. | align="left" |{{знаме|Spain}} |179 |- |13. | align="left" |{{знаме|UK}} |179 |- |14. | align="left" |{{знаме|Romania}} |151 |- |15. | align="left" |{{знаме|Albania}} |148 |- |16. | align="left" |{{знаме|Croatia}} |140 |- |17. | align="left" |{{знаме|Slovenia}} |129 |- |18. | align="left" |{{знаме|Poland}} |125 |- |19. | align="left" |{{знаме|Netherlands}} |124 |- |20. | align="left" |{{знаме|Bosnia and Herzegovina}} |123 |- |} | style="vertical-align:top;" | {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Увоз по земји (во милиони долари) !Ранг !Држава<ref name=":0" /> !Увоз<br />(2023) |- |1. | align="left" |{{знаме|United Kingdom}} |1 540 |- |2. | align="left" |{{знаме|Greece}} |1 220 |- |3. | align="left" |{{знаме|Germany}} |1 220 |- |4. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |1 050 |- |5. | align="left" |{{знаме|China}} |1 020 |- |6. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |704 |- |7. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |648 |- |8. | align="left" |{{знаме|Italy}} |484 |- |9. | align="left" |{{знаме|Poland}} |391 |- |10. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |362 |- |11. | align="left" |{{знаме|Russia}} |265 |- |12. | align="left" |{{знаме|USA}} |253 |- |13. | align="left" |{{знаме|Romania}} |223 |- |14. | align="left" |{{знаме|Slovenia}} |218 |- |15. | align="left" |{{знаме|Netherlands}} |216 |- |16. | align="left" |{{знаме|Austria}} |202 |- |17. | align="left" |{{знаме|France}} |177 |- |18. | align="left" |{{знаме|Czechia}} |177 |- |19. | align="left" |{{знаме|Albania}} |173 |- |20. | align="left" |{{знаме|Croatia}} |172 |- |} |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Вкупна трговска размена во милиони USD !Ранг !Држава<ref name=":0" /> !Вкупна трговска<br />размена (2022) |- |1. | align="left" |{{знаме|Germany}} |5 080 |- |2. | align="left" |{{знаме|Greece}} |2 283 |- |3. | align="left" |{{знаме|United Kingdom}} |2 213 |- |4. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |1 830 |- |5. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |1 223 |- |6. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |967 |- |7. | align="left" |{{знаме|China}} |905 |- |8. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |718 |- |9. | align="left" |{{знаме|Italy}} |706 |- |10. | align="left" |{{знаме|Russia}} |440 |- |} {{среди}} ==Девизен курс== ''Курсот на германската марка во однос на денарот, 1993-2001''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечен девизен курс |- | 1993 || 14,2 ден. |- | 1994 || 26,6 ден. |- | 1995 || 26,5 ден. |- | 1996 || 26,6 ден. |- | 1997 || 28,7 ден. |- | 1998 || 31,0 ден. |- | 1999 || 31,0 ден. |- | 2000 || 31,1 ден. |- | 2001 || 31,1 ден. |} ''Курсот на еврото во однос на денарот, 2002-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечен девизен курс |- | 2002 || 61,0 ден. |- | 2003|| 61,3 ден. |- | 2004 || 61,3 ден. |- | 2005 || 61,3 ден. |- | 2006 || 61,2 ден. |- | 2007 || 61,2 ден. |- | 2008 || 61,3 ден. |- | 2009 || 61,3 ден. |} ==Девизни резерви== ''Бруто девизни резерви на Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Девизни резерви (милиони долари) |- | 1993 || 123,2 |- | 1994 || 172,4 |- | 1995 || 282,9 |- | 1996 || 277,5 |- | 1997 || 258,7 |- | 1998 || 323,9 |- | 1999 || 449,9 |- | 2000 || 699,5 |- | 2001 || 755,6 |- | 2002 || 725,3 |- | 2003|| 903,4 |- | 2004 || 975,3 |- | 2005 || 1324,7 |- | 2006 || 1865,8 |- | 2007 || 2239,6 |- | 2008 || 2107,6 |- | 2009 || 2290,5 |} ==Пазар на труд== ===Невработеност=== {{Image label begin|image=Macedonia location map.svg|float=right|width=330}} {{Image label small|x=0.20|y=0.29||scale=330|text=[[Полошки Регион|{{font color|black|#F65555|17.6%}}]]}} {{Image label small|x=0.37|y=0.26||scale=330|text=[[Скопски Регион|{{font color|black|#D1A5C2|9.6%}}]]}} {{Image label small|x=0.57|y=0.17||scale=330|text=[[Североисточен Регион|{{font color|black|#F65555|24.0%}}]]}} {{Image label small|x=0.36|y=0.60||scale=330|text=[[Пелагониски Регион|{{font color|black|#F2AF14|11.2%}}]]}} {{Image label small|x=0.13|y=0.55||scale=330|text=[[Југозападен Регион|{{font color|black|#F65555|20.1%}}]]}} {{Image label small|x=0.58|y=0.48||scale=330|text=[[Вардарски Регион|{{font color|black|#F2AF14|12.5%}}]]}} {{Image label small|x=0.70|y=0.28||scale=330|text=[[Источен Регион|{{font color|black|#D1A5C2|6.4%}}]]}} {{Image label small|x=0.77|y=0.50||scale=330|text=[[Југоисточен Регион|{{font color|black|#D1A5C2|5.1%}}]]}} {{small|Стапка на невработеност во Македонија во 2024 по региони<br>Забелешка: регионите во сино имаат стапка на невработеност под 10%, во портокалово во опсегот од 10% – 15%, а во црвено - над 15%.<ref>[https://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__PazarNaTrud__PazarTrudRevizija__StapkiDrugiIndikatori/090_PazTrud_Reg_StapAkt_ml.px/table/tableViewLayout2/ Стапки на активност на населението на возраст на 15 години и повеќе по региони, по години - Државен завод за статистика]</ref>}} {{Image label end}} ''Стапката на невработеност во Македонија, 1993-2003''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 1993 || 27,7 % |- | 1994 || 30,0 % |- | 1995 || 35,6 % |- | 1996 || 31,9 % |- | 1997 || 36,0 % |- | 1998 || 34,5 % |- | 1999 || 32,4 % |- | 2000 || 32,2 % |- | 2001 || 30,9 % |- | 2002 || 31,9 % |- | 2003 || 36,7 % |} ''Стапка на невработеност во Македонија, 2004-2016''<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceH"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 2004 || 37,2% |- | 2005 || 37,3% |- | 2006 || 36,0% |- | 2007 || 34,9% |- | 2008 || 33,8% |- | 2009 || 32,2% |- | 2010 || 32,1% |- | 2011 || 31,4% |- | 2012 || 31,0% |- | 2013 || 29,0% |- | 2014 || 28,0% |- | 2015 || 26,1% |- | 2016 || 23,4% |- | 2017 || 22,5% |- | 2018 || 21,0% |- | 2019 || 17,4% |} ===Продуктивност=== Според податоците на [[Евростат]], еден македонски работник за еден работен час создава само 42,9% од просечната додадена вредност во [[ЕУ]].<ref>Мирче Јовановски, „продуктивноста - стара болка на македонската економија“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 50-51.</ref> ==Јавни финансии и фискална политика== Во 2008 година, вкупните [[буџет]]ски приходи изнесувале 32,9% од БДП, додека во 2014 година тие паднале на 27,7%. Истовремено, вкупните буџетски расходи се намалиле од 33,8% во 2008 година на 31,8 во 2013 година. Во структурата на буџетските расходи, [[капитал]]ните расходи учествувале со 14,3% во 2008 година, додека во 2016 година нивното учество изнесувало 9,2%.<ref name="ReferenceG">Зоран Јовановски, „Зголемениот буџетски дефицит не го зголеми учеството на капиталните трошоци во вкупните буџетски расходи“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 234/235, декември 2017/јануари 2018, стр. 6.</ref> ''Капиталните расходи во буџетот на Македонија, 2003-2016 (% од вкупните буџетски расходи'')<ref name="ReferenceG"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Капитални расходи |- | 2008 || 14,3% |- | 2009 || 9,6% |- | 2010 || 10,7% |- | 2011 || 11,9% |- | 2012 || 12,0% |- | 2013 || 10,4% |- | 2014 || 10,5% |- | 2015 || 10,3% |- | 2016 || 9,2% |} ===Даночен систем=== ''Даночните приходи во Македонија, 2003-2016 (во милиони денари'')<ref name="ReferenceA"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! ДДВ !! ДД !! ПДД !! Вкупно |- | 2003 || 21.176 || 3.270 || 7.503 || 31.949 |- | 2004 || 25.757 || 2.362 || 7.707 || 35.826 |- | 2005 || 27.081 || 2.836 || 8.099 || 38.016 |- | 2006 || 27.240 || 4.710 || 8.414 || 40.364 |- | 2007 || 32.962 || 5.896 || 8.891 || 47.749 |- | 2008 || 36.174 || 8.579 || 8.696 || 53.449 |- | 2009 || 35.178 || 4.435 || 8.707 || 48.320 |- | 2010 || 37.694 || 3.691 || 8.872 || 50.257 |- | 2011 || 42.223 || 3.888 || 9.513 || 55.624 |- | 2012 || 38.468 || 3.655 || 9.553 || 51.676 |- | 2013 || 39.835 || 4.420 || 10.255 || 54.510 |- | 2014 || 43.859 || 5.060 || 12.321 || 61.240 |- | 2015 || 41.694 || 12.024 || 12.909 || 66.627 |- | 2016 || 45.949 || 10.769 || 14.205 || 70.923 |} ===Буцетско салдо=== ''Буџетското салдо во Македонија, 2008-2016 (% од БДП)''<ref name="ReferenceG"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Буџетско салдо |- | 2008 || -0,9% |- | 2009 || -2,6% |- | 2010 || -2,4% |- | 2011 || -2,5% |- | 2012 || -3,8% |- | 2013 || -3,8% |- | 2014 || -4,2% |- | 2015 || -3,5% |- | 2016 || -2,7% |} ===Јавен долг=== ''Јавниот долг во Македонија, 2004-2016 (% од БДП)''<ref name="ReferenceA"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Јавен долг |- | 2004 || 37,6% |- | 2005 || 39,6% |- | 2006 || 33,2% |- | 2007 || 25,8% |- | 2008 || 23,0% |- | 2009 || 26,2% |- | 2010 || 27,2% |- | 2011 || 32,0% |- | 2012 || 38,3% |- | 2013 || 40,3% |- | 2014 || 45,8% |- | 2015 || 46,7% |- | 2016 || 50,1% |} == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Commons category|Economy of North Macedonia}} * [http://www.economy.gov.mk/ Министерство за економија на Република Македонија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120220053713/http://www.economy.gov.mk/ |date=2012-02-20 }} {{Економија на Европа}} [[Категорија:Економија на Македонија| *]] [[Категорија:Економија по земја|Македонија]] mwvg5jeqm6x6x52ewirwjbzexcv737q 5375406 5375398 2025-06-06T20:24:28Z Buli 2648 /* Надворешна трговија */ 5375406 wikitext text/x-wiki {{Infobox Economy |country = Македонија |image = Народна Банка.jpg |width = 300 |caption = [[Народна банка на Република Македонија|Народна банка на Македонија]], централната банка на Македонија |currency = 1 [[Македонски денар]] (MKD) = 100 дени |year = календарска |organs = [[Светска трговска организација|СТО]], [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]] |rank = [[Список на држави по БДП (ПКМ)|130.]] (ПКМ, проц. 2014) |gdp = {{пораст}} 27,41 млрд. $ (ПКМ, проц. 2014) |growth = {{пораст}} 3,4% (реален, проц. 2014) |per capita = {{стабилна стапка}} 13.200 $ (ПКМ, проц. 2014) |sectors = земјоделство: 10,4%<br/> индустрија: 26,2%<br/> услуги: 63,4% (проц. 2014) |inflation = {{пад}} 3,1% (CPI, проц. 2013) |poverty = {{ПозитивенПад}} 21,5% (2015) |gini = {{ПозитивенПад}} 29,8 (2022)<ref name=statoffice>{{cite web |url=https://www.stat.mk/en/stat/population-and-living-conditions/standard-of-living/laeken-poverty-indicators/laeken-poverty-indicators-2022/ |title=Laeken poverty indicators, 2022 }}</ref> |labor = {{пад}} 950.800 (проц. 2017) |occupations = земјоделство: 16,2%<br/> индустрија: 29,2%<br/> услуги: 54,5% (проц. 2017) |unemployment = {{ПозитивенПад}} 12,5% (2К, 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=98|title=Активно население |publisher=[[Државен завод за статистика на Република Македонија]]|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |average gross salary = {{пораст}}61.806 MKD, месечно (август 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=41|title= Просечна месечна исплатена бруто-плата по вработен|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |average net salary = {{пораст}}41.097 MKD, месечно (август 2024)<ref>{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=40|title= Просечна месечна исплатена нето-плата по вработен|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|accessdate=20 ноември 2024}}</ref> |industries = прехранбена, пијалаци, текстил, хемикалии, железо, челик, цемент, енергија, лекови |edbr = 10та<ref>{{нмс|title=Ease of Doing Business in Macedonia|url=http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/macedonia-fyr/|work=Doing Business 2017|publisher=[[Светска банка]]|accessdate=16 октомври 2017|archive-date=2013-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203001525/http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/macedonia-fyr/|url-status=dead}}</ref> |exports = {{пораст}} 4,934 млрд. $ (проц. 2014) |export-goods = храна, пијалаци, тутун; текстил, разновидни производи, железо, челик, автомобилски делови |export-partners = {{знаме|Германија}} 41.6% <br/> {{знаме|Србија}} 8.4% <br/> {{знаме|Грција}} 7.18% <br/> {{знаме|Бугарија}} 4.65% (2022) |imports = {{пораст}} 7,277 млрд. $ (проц. 2014) |import-goods = машини и опрема, автомобили, хемикалии, горива, прехранбени производи |import-partners = {{знаме|Велика Британија}} 15.5% <br/> {{знаме|Грција}} 13% <br/> {{знаме|Германија}} 8.59% <br/> {{знаме|Србија}} 7.87% <br/> {{знаме|Кина}} 6.35% <br/> {{знаме|Бугарија}} 5.97% <br/> {{знаме|Турција}} 5.52% (2022) |FDI = {{пораст}} 4,695 млрд. $ (проц. 31 декември 2013) |gross external debt = {{пораст}} 7,451 млрд. $ (30 септември 2013) |debt = 45,8% од БДП (проц. 2014) |revenue = {{пораст}} 3,22 млрд. $ (проц. 2013) |expenditure = 3,656 млрд. $ (проц. 2013) |deficit = -4,1% од БДП (проц. 2013) |aid = |credit = Стандард и Пурс:<ref>{{нмс|title=Список на рејтинг на државите|publisher=Стандард и Пурс|url= http://www.standardandpoors.com/ratings/sovereigns/ratings-list/en/eu/;jsessionid=k1FKTWWXhvYrxdVvhTSP0zbLLC9PLG1F1RP4T5ZxHnNjGQw624vw!1264516119?subSectorCode=39&start=50&range=50 |accessdate=28 март 2014}}</ref><br/>BB-(домашна)<br/>BB-(странска)<br/>BB(T&C Assessment)<br/>изглед: стабилен<ref name=guardian>{{наведени вести|title=Како Фич, Мудис и С&П го пресметуваат кредитниот рејтинг на секоја држава|date=15 април 2011|first1=Сајмон|last1=Роџерс|first2=Ејми|last2=Седи |work=The Guardian|url=http://www.guardian.co.uk/news/datablog/2010/apr/30/credit-ratings-country-fitch-moodys-standard|accessdate=31 мај 2011}}</ref><br/>Фич:<ref name=guardian/><br/>BB+<br/>изглед: стабилен<ref>{{нмс|title=Фич уште еднаш го потврди кредитниот рејтинг на Македонија|url=http://www.dnevnik.mk/default.asp?ItemID=9DB04DE613E6B946982C7479CAEB7D10|work=[[Дневник (дневен весник)|Дневник]]|publisher=МПМ Македонија|date=6 септември 2014|accessdate=6 септември 2014}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |reserves = {{пораст}} 2,906 млрд. $ (31 декември 2013) |cianame = mk |spelling = }} '''Економија на Македонија''' - дел од поширокиот општествен систем на [[Македонија]] кој ги опфаќа стопанските односи, дејности, производството, трговијата и монетарно-финансиските текови. Според типот Македонија има отворена [[пазарна економија]]. ==Историја== === 19 век === Преминот од 18 во 19 век во Македонија, која тогаш во своите природно-историски и етнички граници се наоѓаше во составот на [[Османлиска империја|Османско-турската Империја]], се карактеризираше со позабележително разјадување на патријархално-натуралните облици на стопанисување и со навлегување на стоковно-паричните облици на општественото производство. Во земјоделството, на местото на [[тимар]]ско-[[спахија|спахискиот]] систем, кој се состоеше во доделување крупни земјишни имоти (ленови) на спахиите во замена за вршење воена служба, на чифлиците, кои претставуваа крупни стопанства од полукапиталистички тип, се пробиваа новите аграрнопроизводствени односи на стоковно-паричното стопанство. Новите капиталистички производствени и општествени односи се позабрзано навлегуваа и во градското стопанство на Македонија. Занаетчиството опаѓаше пред ширењето на индустријата, што водеше кон пролетаризирање на занаетчиите, додека еснафската организација со својата структура отстапуваше пред новите форми на организација на стопанскиот и на општествениот живот. Панаѓурите, на кои дотогаш се остваруваше размената, беа заменувани со новите и посовремени видови на трговската размена. Истовремено, со зголемувањето на надворешнотрговската размена и ширењето на внатрешниот пазар, започна модернизацијата на сообраќајот, се ширеше поштенскотелеграфската мрежа и беше пуштена во сообраќај првата железничка линија во Македонија (1873) на релацијата Солун – Скопје. Застарените облици на кредитирање, какви што беа еснафските каси, им го отстапуваа местото на новите и модерни банки и кредитни акционерски друштва, чие основање го налагаа новите и изменети стопански и општествени услови на животот и развитокот. Развитокот на индустријата беше обележан со подигање индустриски претпријатија, првенствено на прехранбената и на текстилната индустрија, и со доминантно учество на странски капитал од европските земји. === 20 и 21 век === Непосредно по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] започнала индустријализацијата на земјата. Притоа, во периодот 1945-1955 година, индустриското производство растело со просечна годишна стапка од 8,5 %, а благодарение на тоа, на крајот од 1955 година индустриското производство било четирипати поголемо од нивото во 1945 година. Во тоа време, во индустријата биле активни околу 160 [[Претпријатие|претпријатија]] со близу 35 000 вработени. Во следната декада (1955-1965) била забележана највисоката просечна годишна стапка на раст на индустриското производство од 15,2 %, а [[Продуктивност|продуктивноста]] растела по просечна годишна стапка од 7,4 %. Во тој период забележителен подем оствариле црната [[Металургија|металургија]], металната индустрија, електроиндустријата, [[Текстилна индустрија|текстилната]] и [[Прехранбена индустрија|прехранбената индустрија]].<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44-45.</ref> Во однос на одделните индустриски гранки, во во периодот по Втората светска војна, голем пораст забележало производството на [[Лигнит|лигнит]], кое во 1994 година било поголема за дури 412 пати во споредба со 1945 година. Производството на [[Електрична енергија|електрична енергија]], исто така, бележело постојан пораст, така што, учеството на овој сектор во вкупното индустриско производство се зголемило од 3,4 % во 1952 година на 8,5 % во 1975 година и 14,5 % во 1996 година. Понатаму, една од најдинамичните индустриски гранки била [[Тутунска индустрија|тутунската индустрија]]: производството на ферментиран [[Тутун (производ)|тутун]] било зголемено за повеќе од седумпати во текот на 1946-1994, а производството на цигари пораснало за дури 25 пати, со што учеството на оваа гранка во вкупното инустриско производство достигнало 6 %. Поголеми фабрики од тутунската индустрија биле. [[Тутунски комбинат Прилеп|Тутунскиот комбинат - Прилеп]], Тутунскиот комбинат „Благоја Деспотовски-Шовељ“ - Скопје, Тутунскиот комбинат „Боро Петрушевски“ - Куманово и „Јака“ - Радовиш. Производството на основни [[Суровина|суровини]] и материјали особено пораснало во периодот 1970-1984, кога производството на сурово [[Железо|железо]] пораснало за 18 пати, производството на волнени производи се зголемило за повеќе од трипати, производството на вештачки влакна се зголемило за деветпати, производството на [[Хартија|хартија]] пораснало за петпати итн. Набљудувано во периодот 1945-1990, голем пораст на производството бил остварен во следниве гранки: производството на оловен концентрат (4,5 пати), производството на одливци од сив лим (289 пати), градежни машини и уреди (223 пати), пумпи (396 пати), челични конструкции (696 пати), тули (75 пати), [[Вар|вар]] (103 пати), режана букова граѓа (150 пати) и памучни ткаенини (360 пати). Понатаму, во 1965-1966 започнало производството на [[Алуминиум|алуминиумски]] легури при што во периодот 1965-1990 ова производствот се зголемило за 12 пати, а најзначајната фабрика била „[[Алумина (фабрика)|Алумина]]“ во [[Скопје]]. Во 1965-1966 започнало и производството на сообраќајни средства при што производството на автобуси во 1990 година било поголемо за над 17 пати во споредба со 1965 година, додека производството на приколку се зголемило за 11 пати. Најголемата фабрика од оваа индустриска гранка била [[ФАС „11 Октомври“]] во Скопје. Во 1964 година започнало производството на градежни метални елементи чиј обем во 1990 година бил поголем за 76 пати во споредба со почетниот. Најголеми фабрики од оваа гранка биле: „[[Факом (фабрика)|Факом]]“ во Скопје, „Искра“ во Куманово, „Металец“ во Прилеп и „Гоце Радосављевиќ“ во Битола. Во 1967 година почнало производството на бело сурово железо, инготи од електрочелик и други дебели и средни лимови. Најголема фабрика од оваа гранка била Рудници и железарница „Скопје“, која во 1997 година се поделила на 12 посебни [[Трговско друштво|трговски друштва]]. Во периодот на забрзана индустријализација дошло до голем пораст и во производството на производите за широка [[Потрошувачка|потршувачка]], како: [[Сапун|сапуни]] и [[Детергент|детергенти]] (195 пати), [[Мебел|мебел]] за домаќинството (4 287 пати), лесна конфекција (10 пати), тешка конфекција (111 пати), конзервирано [[Овошје|овошје]] (12,5 пати), конзервиран [[Зеленчук|зеленчук]] (481 пати), масло за јадење (31 пати), [[Цигара|цигари]] (9 пати), ферментиран тутун (4 пати) итн.<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44-47.</ref> Најзначјани фабрики изградени во периодот на индустријализацијата биле: [[ОХИС]], [[Алкалоид (претпријатие)|Алкалоид]], [Хемтекс]], „Раде Коначар“, „[[Треска (фабрика)|Треска]]“, Факом, [[МЗТ (претпријатие)|МЗТ]], „Гоце Делчев“, „[[Газела (претпријатие)|Газела]]“, ТИПО, „[[Европа (претпријатие)|Европа]]“ и [[Усје (фабрика)|Усје]] во Скопје; „Радика“ во Дебар; [[Мермерен комбинат]], Микрон, Еуроинвест и [[Витаминка]] во Прилеп; Мермери и Декон во Гостивар; [[Силекс]] во Кратово; „Киро Ќучук“, „[[Благој Ѓорев (претпријатие)|Благој Ѓорев]]“ и Порцеланка во Велес; ШИК „Јелак“ и [[Тетекс]] во Тетово; „Диер“ и ЧИК Куманово во Куманово; „Страшо Пинџур“ во Кавадарци; [[Отекс]], Братство, Слобода, ЕМО и Застава во Охрид; „[[Астибо (претпријатие)|Астибо]]“, „Баргала“ и „[[Македонка (претпријатие)|Македонка]]“ во Штип; [[Агроплод]] во Ресен; „Герас Цунев“ во Струмица; „4 Ноември“, Фринко и Пламбит во Битола; „Македонија“ и „Поварадарие“ во Неготино; „Табе Цалески“ во Кичево; „Руен“ во Кочани; Сувенир во Самоков; Југотутун во Св. Николе; Зора-Винојуг во Гевгелија итн.<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 47.</ref> Најважните одлики на индустрискиот развој на Македонија во периодот 1945 - 1990 биле:<ref>Дејан Азески, „Од историјата на економијата: Златните години на индустријализацијата (1945 - 1990)“, ''Економија и бизнис'', година 27, број 322, 1 ноември 2024, стр. 44.</ref> * дошло до голема квалитативна промена на производната структура во споредба со периодот пред Втората светска војна * индустрискиот развој не бил проследен со подобрување на економската ефикасност * во структурата на [[Индустрија|индустријата]] големо учество имале базно-суровинските и традиционалните индустриски гранки * економијата се одликувала со недоволна извозна ориентација и со висока увозна зависност Република Македонија по стекнувањето на својата независност од [[СФРЈ]], по [[Референдум 1991|Референдумот од 1991]] година, излегла како најсиромашна република. Во првата половина од 1990-тите, македонската економија западнала во [[Рецесија|рецесија]] поради бројни фактори: [[Распад на СФРЈ|распадот на заедничкиот пазар]], војните во поранешна Југославија, [[Трговско ембарго од Грција 1994-1995|грчката трговска блокада]] на границата, економските санкции спрема [[СР Југославија]] и многу други. Дури кон крајот на 1990-тите, економијата полека почнала да расте, но растот бил прекинат за време на [[Косовска војна|војната во Косово]] во [[1999]] и [[Воен конфликт во Македонија, 2001|домашниот етнички конфликт во 2001]]. Како последица на тоа, во тој период, Македонија сѐ уште го немала достигнато ни нивото од осамостојувањето [[1991]] (највисокото ниво воопшто го има достигнато во [[1987]]). ==Меѓународни рангирања== ===Услови за водење бизнис според „Форбс“=== Во [[октомври]] [[2014]] година, познатото списание „[[Форбс]] (''Forbes'')“ ја рангирал Македонија на 36. место во светот според условите за водење бизнис. По одделни категории, Македонија остварила најдобри оценки во доменот на монетарната слобода и [[Бирократија|бирократските]] процедури, каде била рангирана на шестото и седмото место. Во категориите за заштита на инвеститорите и [[Данок|даночното]] оптоварување, Македонија се пласирала на 16. и 24. место во светот. Од друга страна, Македонија била најслабо рангирана во категориите: функционалност на [[пазар]]от (67 место), лични слободи (69 место), сопственички права (78 место) и [[Иновација|иновации]] (82 место).<ref>„Македонија на 36 место според можностите за водење бизнис“, ''Економија и бизнис'', година 17, број 196, 30 октомври 2014, стр. 12.</ref> <br /> Подоцна, во [[декември]] 2014 година, во новото рангирање на списанието „Форбс“, Македонија се нашла на 31. место. Притоа, таа била рангирана на третото место во категоријата „бирократски процедури“, а според монетарната слобода е нашла на шестото место, додека според даночното оптоварување била на седмото место. Најлош пласман, Македонија остварила во доменот на иновациите (65 место), личната слобода (67 место) и сопственичките права (72 место).<ref>„Скок од 5 места на Македонија во дуинг бизнис списокот на Форбс“, ''Економија и бизнис'', број 198, 25 декември 2014, стр. 13.</ref> ===Индекс за глобална конкурентност=== [[File:Процент на население по месечн приход.jpg|thumb|mini|left|Процентуална поделба на населението според месечните приходи]] Според Извештајот за глобалната конкурентност од [[септември]] [[2016]] година, Македонија била рангирана на 68. место во светот, што претставувало пад во споредба со претходниот извештај, кога се наоѓала на 60. место. Набљудувано според одделните критериуми, Македонија била рангирана на 34. место според ефикасноста на [[пазар]]от на стоки, на 44. место според макроекономскиот амбиент, на 51. место според иновациите, на 80. место според инфраструктурата, на 92. место според секторот [[здравство]] и основно [[образование]] и на 95. место според [[Пазар на труд|пазарот на труд]].<ref>„Рангирање на земјите според нивната конкурентност, на кое место е Република Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 221, ноември 2016, стр. 7.</ref> Според Извештај за глобалната конкурентност за 2018-2019, Македонија се наоѓала на 84. место во светот, со 56,6 бода. Македонската економија била најлошо рангирана во извештајот за 2008-2009 година (89. место).<ref>Зоран Јовановски, „Економијата на САД најконкурентна во светот, македонската економија на 84. место“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 10.</ref> Притоа, набљудувано по одделни категории, македонската економија била рангирана на 57. место според [[бизнис]] динамизмот, на 109. место според големината на [[пазар]]от, на 107. место според пазарот на производи, на 98. место според способноста за [[иновации]], на 85. место според квалитетот на [[институции]]те, на 81. место според вештините на [[човечки капитал|човечкиот капитал]], на 80. место според [[инфрастуктура]]та, итн.<ref>Зоран Јовановски, „Која земја каде е на светската ранг список на конкурентноста?“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 21.</ref> ===Кредитен рејтинг=== Во 2015 година, десетта година по ред, агенцијата „[[Фич]]“ го потврдила [[Кредитен рејтинг|кредитниот рејтинг]] на Македонија на нивото „ВВ+“ при што стабилниот изглед бил заменет со негативна перспектива,<ref>„Фич го потврди кредитниот рејтинг на Македонија ББ+“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 207, 11 септември 2015, стр. 12.</ref> а истата оцена била потврдена и во февруари 2016 година.<ref>„Фич го потврди рејтингот на Македонија на ББ+ со негативен изглед“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 213, март 2016, стр. 12.</ref> Во 2015 година, агенцијата „[[Стандард и Пурс]]“ ѝ доделила на Македонија кредитен рејтинг од „ВВ-“. На 19 август 2016 година, „Фич“ за првпат го намалил долгорочниот кредитен рејтинг на Македонија од „ВВ+“ на „ВВ“.<ref>Игор Давков, „ВВ со негативна тенденција...“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 220, октомври 2016, стр. 30-33.</ref> Во 2017 година, „Стандард & Пурс“ го потврдил кредитниот рејтинг од „ББ-“ со стабилен изглед,<ref>Мирослав Саздовски, „Повторно ББ- со стабилен изглед, одлучи Стандард и Пурс за Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 232, октомври 2017, стр. 10.</ref> а истата оцена се повторила и пролетта 2018 година.<ref>Мирослав Саздовски, „Нема промена на кредитниот рејтинг на Македонија“, ''Економија и бизнис'', година XX, број 238, април 2018, стр. 9.</ref> ==Бруто-домашен производ== Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2014 година, БДП на Македонија изнесувал 8,57 милијарди евра, од кои 3,67 милијарди отпаѓале на Скопскиот Регион. Истата година, БДП по глава на жител изнесувал 4.149 евра. Набљудувано по региони, БДП по глава на жител во [[Скопски плански регион|Скопскиот плански регион]] изнесувал 5.959 [[Евро|евра]], а 1.907 евра во Полошкиот Регион. Притоа, Скопскиот Регион учествувал со 42,8% во вкупниот македонски БДП, а најмало учество имал Североисточниот Регион (5%).<ref>Александра Филиповска, „Скопјани произведуваат 6.000 евра, тетовци и гостиварци помалку од 2.000 евра“, ''Дневник'', година XX, број 6225, сабота-недела, 26-27 ноември 2016, стр. 8.</ref> ''Годишни стапки на раст на БДП во Македонија, 1993-2003''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 1993 || -7,5 % |- | 1994 || -1,8 % |- | 1995 || -1,1 % |- | 1996 || 1,2 % |- | 1997 || 1,4 % |- | 1998 || 3,4 % |- | 1999 || 4,3 % |- | 2000 || 4,5 % |- | 2001 || -4,5 % |- | 2002 || 0,9 % |- | 2003 || 2,8 % |} ''Годишни стапки на раст на БДП во Македонија, 2004-2016''<ref name="ReferenceA">Павле Гацов, „Состојби наспроти трендови - Македонски фискални и економски индикатори“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 52-53.</ref><ref name="ReferenceH">Матрица за мерење на економскиот напредок К1/2020, ''Економија и бизнис'', година 22, број 265, септември 2020, стр. 9.</ref> <ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 2004 || 4,7 % |- | 2005 || 4,7 % |- | 2006 || 5,1 % |- | 2007 || 6,5 % |- | 2008 || 5,5 % |- | 2009 || -0,4 % |- | 2010 || 3,4 % |- | 2011 || 2,3 % |- | 2012 || -0,5 % |- | 2013 || 2,9 % |- | 2014 || 3,6 % |- | 2015 || 3,8 % |- | 2016 || 2,4 % |- | 2017 || 2,9 % |- | 2018 || 2,8 % |- | 2019 || 2,8 % |} ==Инфлација== ''Стапката на невработеност во Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечна годишна инфлација |- | 1993 || 349,8 % |- | 1994 || 121,8 % |- | 1995 || 15,9 % |- | 1996 || 3,0 % |- | 1997 || 4,4 % |- | 1998 || 0,8 % |- | 1999 || -1,1 % |- | 2000 || 5,8 % |- | 2001 || 5,5 % |- | 2002 || 1,8 % |- | 2003 || 1,2 % |- | 2004 || -0,4 % |- | 2005 || 0,5 % |- | 2006 || 3,2 % |- | 2007 || 2,3 % |- | 2008 || 8,3 % |- | 2009 || -0,8 % |} == Секторска структура на економската активност == ===Рударство=== Во [[2015]] година, во секторот на [[рударство]]то работеле околу 300 [[Претпријатие|претпријатија]], од кои околу 160 биле ангажирани директно во рударството. Само во рудниците биле вработени околу 3.000 лица, додека заедно со фирмите за вадење [[камен]], бројот на вработените изнесувал околу 12.000. Во [[2011]] година, [[производство]]то на основни [[метал]]и учествувало со 9,38% во [[БДП]], додека учеството на секторот за вадење руди на [[метал]]и изнесувало 1,7%. Вадењето руди на метали учествувало со 6,05% во вкупниот физички обем на производството во [[индустрија]]та и рударството. Во [[2014]] година, [[извоз]]от на основни метали изнесувал 894,6 милиони [[долар]]и, а заедно со вадењето руди на метали, вкупниот извоз изнесувал 970 милиони [[долар]]и.<ref>Мирче Јовановски, „Рудниците под притисок на цените на металите“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 206, 12 август 2015, стр. 49-53.</ref> === Енергија === [[Податотека:РЕК Битола - термоелектрана.jpg|мини|десно|Термоелектраната РЕК Битола]] * Електрична енергија-производство: 5.935 милијарди кWh (2006 година) * Електрична енергија-производство по ресурси: ** фосилно гориво: 80,7% ** водни: 18,3% ** друг вид: 1% (2006 година) * Електрична енергија-потрошувачка: 8.929 милијарда кWh (2006 година) * [[Бензин]]-потрошувачка: 23,000 bbl/ден (2006 година) <br /> [[Пазар]]от на [[електрична енергија]] во Македонија го сочинуваат неколку учесници: „[[ЕЛЕМ]]“ како најголем производител на електрична енергија, „[[МЕПСО]]“ како [[акционерско друштво]] во државна сопственост коешто управува со електропреносниот систем и „[[ЕВН]]“, како приватно акционерско друштво коешто управува со мрежата за дистрибуција на електричната енергија до тарифните потрошувачи. Всушност, овие три друштва го сочинуваат регулираниот пазар на електрична енергија, а покрај него постои и слободен (нерегулиран) пазар, во чии рамки се врши тргување со електрична енергија меѓу трговците (овластените, лиценцирани снабдувачи) и таканаречените квалификувани потрошувачи (големи [[Трговско друштво|трговски друштва]] со повеќе од 50 вработени и со годишен обрт над 10 милиони [[Евро|евра]], како и државни институции и јавни претпријатија). На крајот од 2016 година имало 270 квалификувани потрошувачи. Најголеми трговци-снабдувачи на слободниот пазар на електрична енергија биле: „Енерџи Деливери Солушнс“ („ЕДС“), „Гени“, „Фјучр Енерџи“, „Енерџи Уинд“, „Данске Комодитис“, „Мист Енерџи“, „Енергетска финансиска група“, „ЕВН Снабдување“, „Соларпро Холдинг“ итн.<ref name="ReferenceB">Влатко Стојановски, „Синот на Муса Џафери влезе во бизнисот со струја“, ''Фокус'', број 1116, 24 февруари 2017, стр. 14-19.</ref> <br /> Инаку, во [[2015]] година, вкупната инсталирана моќност на капацитетите за производство на електрична енергија во Македонија изнесувала 2.053 [[мегават]]и, од кои само [[термоцентрала]]та „[[РЕК Битола]]“, која функционира како дел од „ЕЛЕМ“, имала инсталиран капацитет од 675 мегавати, додека сите [[Хидроцентралa|хидроцентрали]] во состав на „ЕЛЕМ“ и двете хидроцентрали во сопственост на „ЕВН“ имале капацитет од 600 мегавати. Во [[2006]] година, „ЕЛЕМ“ произвел 6.509 [[Гигаватчас|гигават-часови]] електрична енергија, од кои 4.946 гигавати биле произведени во термоцентралите. Во [[2015]] година, „ЕЛЕМ“ произвел 5.113 гигават-часови електрична енергија. Наспроти тоа, во 2006 година биле увезени 1.958 гигават-часови електрична енергија, во [[2013]] година увозот изнесувал 2.490 гигават-часови, во [[2014]] година биле увезени 3.072 гигават-часови, а во 2015 година увозот изнесувал 2.655 гигават-часови.<ref name="ReferenceB"/> === Земјоделство === {{Главна|Земјоделство во Македонија}} [[File:Структура на физичкиот обем на земјоделството.jpg|thumb|мини|лево|Структура на физичкиот обем на земјоделството во Македонија]] Земјоделството има значајно и стабилно учество во македонската економија, при што веднаш по индустријата тоа има најголемо учество во [[БДП]] кое во периодот од 1996 до 2001 година учествувало со 10,6%<ref name="Стратегија за земјоделство">{{наведена книга|title=Стратегија за развој на земјоделството во Република Македонија до 2005 година|date=јули 2001|publisher=МАНУ|location=Скопје|language=македонски|pages=16–17}}</ref>. Во следните години учеството на земјоделството во вкупниот БДП на Македонија изнесувало 10,0% во 2002, 11,4 во 2003 и 11,3% во 2004 година, при што во периодот 2002-2004 година земјоделското производство се развивало побрзо од просекот на стопанството<ref name="Енциклопедија" />. Меѓутоа, ако се додаде и процентот од учеството од индустријата кој изнесува 5,4% за прехранбената и [[Тутунска индустрија|тутунската индустрија]], тогаш агрокомплексот во македонското стопанство добива поголемо економско значење<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Заклучно со 1997 година година, земјоделството покажувало негативен тренд на опаѓање<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Според податоците од [[Завод за статистика (Македонија)|Заводот за статистика]], во [[2003]] година вкупната вредност на земјоделството во [[Македонија]] учествувала со 12%, а заедно со преработувачката индустрија 18%, при што изразената вредност на производството на земјоделската гранка изнесувала 57 милијарди денари или 925 милиони евра<ref name="Вредност на земјоделството">{{наведена енциклопедија|last=Ѓошевски|first=Драган|editors=Блаже Ристовски|title=Вредноста на земјоделското производство|encyclopedia=Македонска енциклопедија|publisher=МАНУ|location=Скопје|year=2009|volume=1|pages=315|isbn=978-608-203-023-4 (1)}}</ref>. Вкупната меѓуфазна потрошувачка на семенски материјал, [[енергија]] (гориво), ѓубрива, средства за заштита, добиточна храна и друго имала вредност од 31 милијарда [[денар]]и или 500 милиони [[Евро|евра]], а додадената нето-вредност на земјоделската гранка изнесувала 23,6 милијарди денари или 380 милиони евра<ref name="Вредност на земјоделството" />. Во структурата на вредноста на земјоделските производи, [[Жито|житата]] учествувале со 5.500.000.000 денари или 90.000.000 евра, градинарските производи со 15.300.000.000 денари или 250.000.000 евра, овошјето со 7.600.000.000 денари или 124 милиони евра, сточарското производство со 12.600.000.000 денари или 205.000.000 евра <ref name="Вредност на земјоделството" />. Со засилените политики за поддршка и развој на земјоделството по 2006 година, тоа бележи благ пораст и развој. Во структурата на физичкиот обем на земјоделството доминира учеството на растителното производство, кое постојано се зголемува (од 61% во 1994 на 70% во 1999&nbsp;г.), а сразмерно на тоа, учеството на физичкиот обем на [[сточарство]]то во истиот период се намалува (од 39% на 30%)<ref name="Стратегија за земјоделство" />. <br /> Во [[2014]] година, во [[Македонија]], во регистерот на [[Управа за јавни приходи|Управата за јавни приходи]] биле регистрирани вкупно 164.992 земјоделци, од кои, 16.593 се регистрирале како лица на кои земјоделството им е основна дејност, додека другите 143.399 пријавиле дека земјоделството им е дополнителна дејност.<ref>„Од 165.000 регистрирани земјоделци, 12.500 уплаќаат за пензија“, ''Дневник'', година XVIII, број 5596, понеделник, 20 октомври 2014, стр. 6-7.</ref> Земјоделството учествува и има големо значење и во трансакциите со машинската и хемиската индустрија во поглед на снабдувањето со земјоделски хемиски препарати за заштита и зајакнување на посевите и семенскиот материјал како и земјоделската механизација, а учествува и во сите услужни дејности, особено во трговијата, угостителството и туризмот<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Во македонскиот [[трговски биланс]] земјоделството до крајот на деведесеттите години на [[XX век]] учествувало со 8-21% во вкупниот извоз и 8-17% во вкупниот увоз<ref name="Стратегија за земјоделство" />. Во [[2010]] година, Република Македонија остварила дотогаш највисок пласман на земјоделско-прехранбени производи на странските пазари, со реализиран извоз од 424 милиони евра<ref name="МЗШВ">{{наведена мрежна страница|url=http://www.mzsv.gov.mk/?q=node/586|title=Македонија лани бележи историски најголем извоз на земјоделско-прехранбени производи|date=29 март 2011|publisher=Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство|language=македонски|accessdate=16 декември 2015|location=Скопје}}</ref>. Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], извозот во 2010 година бил за 66 милиони евра повисок од износот на извезените земјоделски производи во 2009 година<ref name="МЗШВ" />. Како резултат на тоа трговскиот дефицит со земјоделско-прехранбените производи бил намален за 34 милиони евра, односно за 23,5 проценти во однос на 2009 година<ref name="МЗШВ" />. Во 2010 година и вкупниот обем на трговска размена изнесувал 955 милиони евра во кои преовладувале примарните земјоделски производи со 70 проценти, потоа следат преработките со 25 отсто и рибите и производите со риби со учество од 1 до 3 отсто<ref name="МЗШВ" />. ===Телекомуникации=== Во [[јуни]] [[2015]] година, по двегодишна работа, престанал да постои виртуелниот мобилен оператор „Албафоне“, а во исто време се споиле операторите „Вип“ и „[[Оне]]“. Во [[2010]] година, просечната цена за една минута разговор во [[мобилна телефонија|мобилната телефонија]] во Македонија изнесувала 3,4 [[денар]]и, а веќе во [[2014]] година, таа паднала на 1,27 денари. На крајот од 2014 година, во Македонија имало 2.224.439 мобилни претплатници, што претставувало стапка на пенетрација од 107,86%. Од вкупниот број претплатници, 1.234.726 биле при-пејд коринсици, 697.954 биле пост-пејд корисници, а 291.759 биле деловни пост-пејд корисници. Фирмата „[[Т-мобиле Македонија]]“ имала најголемо пазарно учество од 46,35%, а по неа следувале „[[Вип]]“ со 27,2% и „Оне“ со 25,9%, а операторот „Албафоне“ имал учество од 1,29%.<ref>Марјан Блажевски, „За пет години просечната цена на [[минута]] разговор се намали од 3,4 на 1,27 денар“, ''Дневник'', година XIX, број 5806, петок, 3 јули 2015, стр. 6-7.</ref> Во [[октомври]] 2015 година официјално започнала со работа новата компанија „[[Оне.Вип]]“ настаната со спојување на двата оператора „Оне“ и „Вип“. Притоа, во новата фирма, [[Телеком Австрија]] поседувала 55% од [[Акција (финансии)|акциите]], додека 45% биле во сопственост на [[Телеком Словенија]].<ref>„Оне.Вип официјално стартуваше со работа“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 208, октомври 2015, стр. 10.</ref> ===Сообраќај=== Според податоците на Европската федерација за патишта, во 2012 година, Македонија имала патишта во вкупна должина од 14.297 километри, од кои: 259 километри биле автопатишта, 911 километри биле магистрални патишта, 3.772 [[Километар|километри]] отпаѓале на регионални патишта, а 9.355 километри биле останати патишта (локални, макадамски итн.). Притоа, Македонија била една од земјите со најниски [[инвестиции]] во патната инфраструктура, со вложени 113 милиони евра во периодот 2009-2013 година.<ref>Влатко Стојановски, „Асфалтна мафија!“, ''Фокус'', број 1119, 17 март 2017, стр. 12-21.</ref> <br /> Во [[2015]] година, преку двата македонски [[аеродром]]и патувале вкупно 1.560.381 патник, додека во [[2016]] година вкупниот број патници изнесувал 1.794 376.<ref>Ј.Б., „Сè повеќе летови, одредишта и секако - авиопатници!“, ''Туристички хоризонти'', бр. 4, декември 2016, стр. 14-15.</ref> ===Туризам=== {{Главна|Туризам во Македонија}} Според [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2015 година Македонија ја посетиле 816.067 туристи (од нив, 485.530 странски и 330.537 домашни), а во 2016 година 856.843 туристи, од кои 510.484 биле странски, а 346.359 домашни. Притоа, во 2015 година биле остварени 2.394.205 ноќевања (1.357.822 од домашни гости и 1.036.383 до странски гости), а во 2016 година 2.461.160 ноќевања (1.407.143 од домашни гости и 1.054.017 од странски гости). Во однос на структурата на странските гости, во 2015 година имало 90.857 туристи од [[Турција]], 43.613 од [[Србија]], 38.829 од [[Грција]], 32.217 од [[Холандија]], 29.314 од [[Бугарија]], 18.493 од [[Албанија]], 17.939 од [[Германија]], 17.054 од [[Полска]], 15.135 од [[Хрватска]] и 13.950 од [[Косово]]. Според Светскиот совет за патување и туризам, Македонија се наоѓала на 151. место во светот, мерено според значењето на туризмот во [[БДП]]. Притоа, во 2016 година, директното учество на туризмот во македонскиот БДП зинесувало 10,4 милијарди [[денар]]и, т.е. 1,8% од БДП, додека вкупното (директно и индиректно) учество на туризмот во БДП изнесувало 38,5 милијарди денари, или 6,7% од БДП. Исто така, туризмот директно придонел за 12.000 работни места (1,6% од вкупната вработеност), додека заедно со индиректните работни места, учеството изнесувало 6,1%, т.е. 44.000 вработени. [[Извоз]]от остварен од туризмот бил проценет на 282,8 милиони денари, или 5,4% од вкупниот извоз, а во туризмот биле инвестирани 4,5 милијарди денари (2,4% од вкупните [[инвестиции]]).<ref>Мирче Јовановски, „Политичката криза не е добра реклама за туризмот“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 226, април 2017, стр. 44-47.</ref> === Индустрија=== Во 2016 година, пеработувачата [[индустрија]] имала учество од 80,7% во вкупното индустриско производство на Македонија. Притоа, производството на прехранбени производи била најголема индустриска гранка, со учество од 12,75%, а по неа следувале: производство на [[облека]] (11,65%), снабдувањето со [[електрична енергија]], [[гас]], пареа и климатизација (9,2%), производство на машини и уреди (8,25%), производство на [[метал]]и (5,76%), производство на други [[неметал]]ни [[минерал]]ни производи (5,14%), производство на пијалаци, производство на возила и приколки (4,81), производство на електрична опрема (3,82%), производство на фабрикувани [[метал]]ни производи (3,5%), производство на основни [[Фармацевтска индустрија|фармацевтски]] производи (2,36%), производство на производи од [[гума]] и [[пластични маси]] (2,35%), производство на текстил (2,18%) итн.<ref name="ReferenceC">„Растот на индустриското производство во Република Македонија забави во 2016 година“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 7.</ref> <ref name="ReferenceD">Мирче Јовановски, „Индустријата „вози“ на автопилот“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 225, март 2017, стр. 32-36.</ref> ''Годишни стапки на раст на индустриското производство (2009-2016)''<ref name="ReferenceC"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Стапка на раст |- | 2009 || -7,7% |- | 2010 || -4,8% |- | 2011 || 3,3% |- | 2012 || -2,8% |- | 2013 || 3,2% |- | 2014 || 4,8% |- | 2015 || 4,9% |- | 2016 || 3,4% |} <br /> Индустриското производство во Македонија претставува голем извозен сектор. Така, во 2016 година, металопреработувачката индустрија и електроиндустријата оствариле извоз од 1.413.395.467 [[долар]]и, од кои, најголем [[извоз]] остварило производството на машини и опрема (592.718.576 долари) и производството на моторни возила (504.858.154 долари).<ref name="ReferenceD"/> ====Текстилна индустрија==== [[File:Географска разместеност на текстилната индустрија.jpg|thumb|250п|десно|Географска разместеност на главните гранки на текстилната индустрија во Македонија]] [[Текстилна индустрија|Текстилната индустрија]] е трета најзначајна [[Индустрија|индустриска]] гранка во Македонија. Производството на облека учествува со 12,73% во вкупното индустриско [[производство]], а заедно со производството на [[текстил]], учеството изнесува речиси 15%. Во 2009 година имало 1.930 [[Претпријатие|претпријатија]] во текстилната индустрија, т.е. 4,3% од вкупниот број претпријатија во Македонија. Од нив, 600 биле производствени фирми. Речиси 50% до текстилните фирми се наоѓаат во [[Источна Македонија]], а 87% се микро или мали претпријатија. Во [[1998]] година, [[извоз]]от на текстилни производи учествувал со 31% во вкупниот македонски извоз, 17% во [[2011]] и 15,2% во [[2014]] година.<ref name="ReferenceE">Мирче Јовановски, „Текстилците се борат за секој денар“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 201, 20 март 2015, стр. 42-43.</ref> ''Извозот на текстилни производи (1998-2014)''<ref name="ReferenceE"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Извоз (милиони долари) |- | 1998 || 405 |- | 2005 || 539 |- | 2007 || 684,5 |- | 2008 || 766 |- | 2009 || 627,5 |- | 2010 || 620 |- | 2011 || 720 |- | 2012 || 658 |- | 2013 || 701,5 |- | 2014 || 748,4 |} ====Производство на храна и пијалаци==== Во [[1994]] година, македонскиот извоз на [[вино]] изнесувал 15,6 милиони долари, а извозот се зголемил на 63,5 милиони во 2014 година. Во [[2012]] година биле извезени 118 милиони [[Литар|литри]] вино, од кои 79 милиони во [[ЕУ]].<ref>Александар Стојков, „Сепак се движи!“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 200, 20 февруари 2015, стр. 56-59.</ref> ==Биланс на меѓународните плаќања== {| class="wikitable" |+ Салдо на тековната сметка (% од БДП), 1994-2007.<ref>Aleksandar Stojkov, ''Current Account Deficits and Economic Growth: Evidence from the South Eastern European Economies''. Iustinianus Primus Faculty of Law, Skopje, 2009, стр. 259.</ref> |- | || 1994 || 1995 || 1996 || 1997 || 1998 || 1999 || 2000 || 2001 || 2002 || 2003 || 2004 || 2005 || 2006 || 2007 |- | Извоз на стоки || 32,1% || 27,1% || 25,9% || 32,2% || 36,2% || 32,4% || 36,8% || 33,6% || 29,3% || 29,4% || 31,2% || 35,4% || 37,7% || 45,8% |- | Увоз на стоки || -37,6% || -38,6% || -33,1% || -42,5% || -50,6% || -45,9% || -56,1% || -48,9% || -50,5% || -47,7% || -51,9% || -53,7% || -57,9% || -67,8% |- | Трговско салдо || -5,5% || -11,6% || -7,2% || -10,4% || -14,4 || -13,5% || -19,2% || -15,3% || -21,2% || -18,3% || -20,7%|| -18,4% || -20,2% || -22% |- | Услуги, нето || 2,5% || -4,5% || -3,5% || -3,9% || -1,7% || 1,1% || 1,4% || -0,6% || -0,6% || -0,2% || -1% || -0,6% || 0,4 || 0,5% |- | Доход, нето || -2,8% || -0,7% || -0,7% || -0,9% || -1,3% || -1,2% || -1,3% || -1,2% || -0,8% || -0,7% || -0,7 || -1% || 0% || -0,6% |- | Тековни трансфери, нето || 3,7% || 11,7% || 4,8% || 7,8% || 9,8% || 12,6% || 17,1% || 10% || 13,1% || 16% || 14,7% || 18,5% || 19,5% || 18,9% |- | Тековна сметка, нето || -5,7% || -5% || -6,5% || -7,4% || -7,6% || -0,9% || -2% || -7,1% || -9,4% || -3,2% || -7,7% || -1,4% || -0,4% || -3% |- | Грешки и пропусти || 3% || 2,8% || 0,4% || -0,8% || -0,4% || 4,4% || 1,7% || 0,1% || -0,8% || -0,6% || 0,1% || -0,2% || 0,2% || -1,3% |} ===Надворешна трговија=== {{multiple image<!-- begin stack of images, scroll down for article --> |direction = horizontal | width = 185 |image1 = Структура на извозот според регионалната насоченост.jpg|caption1 = Структура на извозот според регионалната насоченост<br> |image2 = Структура на увозот според регионалната насоченост.jpg| caption2 = Структура на увозот според регионалната насоченост<br> }}<!-- End stack of images, article text starts below --> Трговијата во [[Македонија]] отсекогаш имала меѓународен карактер, благодарение на нејзината централна положба на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]] и поволната природна и воедно најкрата врска помеѓу запад и исток по долината на реката [[Вардар]], што било забележано уште од античките времиња кога главните римски патишта ([[Вија Егнација]]) минувале низ Македонија, а [[Скопје]] и [[Солун]] биле главни трговски центри со присуство на познати трговци од [[Дубровник]], [[Венеција]], [[Византија]]<ref name="Енциклопедија">{{наведена книга|last=Фити|first=Таки|authorlink=Таки Фити|editor=Блаже Ристовски|title=Македонска енциклопедија|volume=2|year=2009|publisher=МАНУ|location=Скопје|language=македонски|page=1005}}</ref>. По осамостојувањето, [[Македонија]] како мала земја се соочила со императивот да ја зголеми својата отвореност и да ја подобри својата интегрираност во глобалните светски економски текови во 1990 година<ref name="Енциклопедија" />. Учеството на надворешнотрговската размена односно вредноста на увозот и извозот заедно во [[Бруто-домашен производ|Бруто-домашниот производ]] на земјата, кое изнесувало 60%, во текот на 1990-тите години надминал 80%.<ref name="Енциклопедија" /> Според индексот на отвореност во меѓународната трговија [[Македонија]] е рангирана на 40<sup>то</sup> место помеѓу 141 држава, при што во регионот подобра позиција имаат само [[Словенија]] и [[Бугарија]].<ref name="Енциклопедија" /> Тенденцијата на пораст на надворешнотрговската размена е проследена со намалување на степенот на покриеност на увозот со извоз и со пораст на трговскиот дефицит на земјата.<ref name="Енциклопедија" /> ''Трговската отвореност на Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! (Извоз + увоз) / БДП |- | 1993 || 82,4 % |- | 1994 || 69,6 % |- | 1995 || 59,0 % |- | 1996 || 59,1 % |- | 1997 || 76,6 % |- | 1998 || 86,5 % |- | 1999 || 78,3 % |- | 2000 || 92,5 % |- | 2001 || 82,6 % |- | 2002 || 80,4 % |- | 2003|| 77,2 % |- | 2004 || 83,6 % |- | 2005 || 88,5 % |- | 2006 || 95,5 % |- | 2007 || 106,3 % |- | 2008 || 110,5 % |- | 2009 || 100,4 % |} [[Податотека:Macedonia Product Exports (2019).svg|мини|десно|Извезени продукти од Македонија во 2019]] Во структурата на извозот најголемо учество во [[2005]] година имале: текстилот и [[облека]]та (28,5%), [[железо]]то и [[челик]]от (26%), земјоделските производи - храна и суровини (17,3%), минералните суровини - руда, горива и [[обоени метали]] (10,78%) и машини, канцелариска и транспортна опрема (5,38%)<ref name="Енциклопедија" />. На страната на увозот доминирале: мин ералните суровини, рудите и горивата (21,85%), машините, канцелариската и транспортната опрема (17%), земјоделските производи - храна и суровини (13,77%), хемиските производи (10%) и различни полупроизводи (9%)<ref name="Енциклопедија" />. Според податоците на [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]], во 2009 година, Македонија остварила вкупен обрт на надворешнотрговска размена од 7,781 милијарда $, од кои 34,8% извоз и 65,2% увоз, додека во [[2010]] година забележала пораст на 8,825 милијарди $ со пораст на извозот на 37,97% и пад на увозот на 62,03%.<ref name="Завод за статистика">{{наведена книга|editor=Благица Новковска|title=Стоковна размена на Република Македонија со странство, 2010 |url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/7.4.12.02.pdf|year=2012|publisher=Државен завод за статистика на Република Македонија|location=Скопје|language=македонски|isbn=978-608-227-079-1 |page=8}}</ref> Во однос на географската структура, најголемиот дел од надворешно-трговската размена се одвива со [[Европската Унија]]: Во 2013 година, извозот кон ЕУ изнесувал 2,35 милијарди [[Евро|евра]] (72,6% од вкупниот македонски извоз), а во 2016 година се зголемил на 3,459 милијарди евра (79,9% од вкупниот извоз). истовремено, во 2013 година, увозот од ЕУ изнесувал 3,125 милијарди евра (62,7% од вкупниот увоз), а во 2016 година увозот од ЕУ пораснал на 3,784 милијарди евра (62% од вкупниот македонски увоз).<ref name="ReferenceF">Зоран Јовановски, „ЕУ 28 е најголемиот трговски партнер на Република Македонија“, ''Економија и бизнис'', година 19, број 234/235, октомври 201, стр. 6.</ref> Најзначајни надворешнотрговски партнери на Македонија: [[Србија]], [[Германија]], [[Италија]], [[Грција]], [[Бугарија]], [[Русија]], [[Хрватска]], [[Словенија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Турција]], [[Словенија]], [[Црна Гора]] и [[Косово]]<ref name="Енциклопедија" />. Во 2016 година, 47% од вкупниот македонски извоз бил насочен кон Германија, а други поважни извозни [[пазар]]и биле Бугарија (5,2% од извозот) и Србија (4,5% од извозот). На страната на узвозот, најголемо ичество имала Германија (12,3%), по што следувале [[Велика Британија]] (10,7%) и Србија (7,5%).<ref name="ReferenceF"/> Македонија е голем увозник на [[енергија]]. Во [[2004]] и [[2005]] година, увозот на [[електрична енергија]] изнесувал 1.598 и 1.652 гигават часови, соодветно, додека во [[2006]] година скокнал на 1.958 гигават часови. Во 2009 година биле увезени 1.701 гигават час, во [[2010]] година 1.728 гигават часови, а во [[2015]] година бил достигнат нов рекорд во увозот на електрична енергија - 2.785 гигават часови.<ref>„ЕЛЕМ фрли половина милијарда евра во РЕК Битола, а производството на струја драматично паѓа!“, ''Фокус'', број 1097, 14 октомври 2016, стр. 17.</ref> {| | style="vertical-align:top;" | {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Извоз по земји (во милиони долари) !Ранг !Држава<ref name=":0">[https://oec.world/en/profile/country/mkd (1)] The Observatory of Economic Complexity (OEC)</ref> !Извоз<br />(2023) |- |1. | align="left" |{{знаме|Germany}} |3 960 |- |2. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |869 |- |3. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |419 |- |4. | align="left" |{{знаме|Greece}} |351 |- |5. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |330 |- |6. | align="left" |{{знаме|Belgium}} |324 |- |7. | align="left" |{{знаме|Czech Republic}} |287 |- |8. | align="left" |{{знаме|USA}} |265 |- |9. | align="left" |{{знаме|Italy}} |234 |- |10. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |211 |- |11. | align="left" |{{знаме|Slovakia}} |207 |- |12. | align="left" |{{знаме|Spain}} |179 |- |13. | align="left" |{{знаме|UK}} |179 |- |14. | align="left" |{{знаме|Romania}} |151 |- |15. | align="left" |{{знаме|Albania}} |148 |- |16. | align="left" |{{знаме|Croatia}} |140 |- |17. | align="left" |{{знаме|Slovenia}} |129 |- |18. | align="left" |{{знаме|Poland}} |125 |- |19. | align="left" |{{знаме|Netherlands}} |124 |- |20. | align="left" |{{знаме|Bosnia and Herzegovina}} |123 |- |} | style="vertical-align:top;" | {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Увоз по земји (во милиони долари) !Ранг !Држава<ref name=":0" /> !Увоз<br />(2023) |- |1. | align="left" |{{знаме|United Kingdom}} |1 540 |- |2. | align="left" |{{знаме|Greece}} |1 220 |- |3. | align="left" |{{знаме|Germany}} |1 220 |- |4. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |1 050 |- |5. | align="left" |{{знаме|China}} |1 020 |- |6. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |704 |- |7. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |648 |- |8. | align="left" |{{знаме|Italy}} |484 |- |9. | align="left" |{{знаме|Poland}} |391 |- |10. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |362 |- |11. | align="left" |{{знаме|Russia}} |265 |- |12. | align="left" |{{знаме|USA}} |253 |- |13. | align="left" |{{знаме|Romania}} |223 |- |14. | align="left" |{{знаме|Slovenia}} |218 |- |15. | align="left" |{{знаме|Netherlands}} |216 |- |16. | align="left" |{{знаме|Austria}} |202 |- |17. | align="left" |{{знаме|France}} |177 |- |18. | align="left" |{{знаме|Czechia}} |177 |- |19. | align="left" |{{знаме|Albania}} |173 |- |20. | align="left" |{{знаме|Croatia}} |172 |- |} |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |+Вкупна трговска размена во милиони USD !Ранг !Држава<ref name=":0" /> !Вкупна трговска<br />размена (2023) |- |1. | align="left" |{{знаме|Germany}} |5 180 |- |2. | align="left" |{{знаме|Serbia}} |1 919 |- |3. | align="left" |{{знаме|United Kingdom}} |1 719 |- |4. | align="left" |{{знаме|Greece}} |1 571 |- |5. | align="left" |{{знаме|China}} |1 139 |- |6. | align="left" |{{знаме|Bulgaria}} |1 067 |- |7. | align="left" |{{знаме|Turkey}} |915 |- |8. | align="left" |{{знаме|Italy}} |718 |- |9. | align="left" |{{знаме|Hungary}} |692 |- |10. | align="left" |{{знаме|USA}} |518 |- |} {{среди}} ==Девизен курс== ''Курсот на германската марка во однос на денарот, 1993-2001''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечен девизен курс |- | 1993 || 14,2 ден. |- | 1994 || 26,6 ден. |- | 1995 || 26,5 ден. |- | 1996 || 26,6 ден. |- | 1997 || 28,7 ден. |- | 1998 || 31,0 ден. |- | 1999 || 31,0 ден. |- | 2000 || 31,1 ден. |- | 2001 || 31,1 ден. |} ''Курсот на еврото во однос на денарот, 2002-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Просечен девизен курс |- | 2002 || 61,0 ден. |- | 2003|| 61,3 ден. |- | 2004 || 61,3 ден. |- | 2005 || 61,3 ден. |- | 2006 || 61,2 ден. |- | 2007 || 61,2 ден. |- | 2008 || 61,3 ден. |- | 2009 || 61,3 ден. |} ==Девизни резерви== ''Бруто девизни резерви на Македонија, 1993-2009''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! Девизни резерви (милиони долари) |- | 1993 || 123,2 |- | 1994 || 172,4 |- | 1995 || 282,9 |- | 1996 || 277,5 |- | 1997 || 258,7 |- | 1998 || 323,9 |- | 1999 || 449,9 |- | 2000 || 699,5 |- | 2001 || 755,6 |- | 2002 || 725,3 |- | 2003|| 903,4 |- | 2004 || 975,3 |- | 2005 || 1324,7 |- | 2006 || 1865,8 |- | 2007 || 2239,6 |- | 2008 || 2107,6 |- | 2009 || 2290,5 |} ==Пазар на труд== ===Невработеност=== {{Image label begin|image=Macedonia location map.svg|float=right|width=330}} {{Image label small|x=0.20|y=0.29||scale=330|text=[[Полошки Регион|{{font color|black|#F65555|17.6%}}]]}} {{Image label small|x=0.37|y=0.26||scale=330|text=[[Скопски Регион|{{font color|black|#D1A5C2|9.6%}}]]}} {{Image label small|x=0.57|y=0.17||scale=330|text=[[Североисточен Регион|{{font color|black|#F65555|24.0%}}]]}} {{Image label small|x=0.36|y=0.60||scale=330|text=[[Пелагониски Регион|{{font color|black|#F2AF14|11.2%}}]]}} {{Image label small|x=0.13|y=0.55||scale=330|text=[[Југозападен Регион|{{font color|black|#F65555|20.1%}}]]}} {{Image label small|x=0.58|y=0.48||scale=330|text=[[Вардарски Регион|{{font color|black|#F2AF14|12.5%}}]]}} {{Image label small|x=0.70|y=0.28||scale=330|text=[[Источен Регион|{{font color|black|#D1A5C2|6.4%}}]]}} {{Image label small|x=0.77|y=0.50||scale=330|text=[[Југоисточен Регион|{{font color|black|#D1A5C2|5.1%}}]]}} {{small|Стапка на невработеност во Македонија во 2024 по региони<br>Забелешка: регионите во сино имаат стапка на невработеност под 10%, во портокалово во опсегот од 10% – 15%, а во црвено - над 15%.<ref>[https://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__PazarNaTrud__PazarTrudRevizija__StapkiDrugiIndikatori/090_PazTrud_Reg_StapAkt_ml.px/table/tableViewLayout2/ Стапки на активност на населението на возраст на 15 години и повеќе по региони, по години - Државен завод за статистика]</ref>}} {{Image label end}} ''Стапката на невработеност во Македонија, 1993-2003''<ref>Jane Bogoev, ''The interest rate and bank lending channels: Empirical analysis for a small, open and euroised transition economy with fixed exchange rate – the case of Macedonia''. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller, 2011, стр. 18.</ref> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 1993 || 27,7 % |- | 1994 || 30,0 % |- | 1995 || 35,6 % |- | 1996 || 31,9 % |- | 1997 || 36,0 % |- | 1998 || 34,5 % |- | 1999 || 32,4 % |- | 2000 || 32,2 % |- | 2001 || 30,9 % |- | 2002 || 31,9 % |- | 2003 || 36,7 % |} ''Стапка на невработеност во Македонија, 2004-2016''<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceH"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! БДП |- | 2004 || 37,2% |- | 2005 || 37,3% |- | 2006 || 36,0% |- | 2007 || 34,9% |- | 2008 || 33,8% |- | 2009 || 32,2% |- | 2010 || 32,1% |- | 2011 || 31,4% |- | 2012 || 31,0% |- | 2013 || 29,0% |- | 2014 || 28,0% |- | 2015 || 26,1% |- | 2016 || 23,4% |- | 2017 || 22,5% |- | 2018 || 21,0% |- | 2019 || 17,4% |} ===Продуктивност=== Според податоците на [[Евростат]], еден македонски работник за еден работен час создава само 42,9% од просечната додадена вредност во [[ЕУ]].<ref>Мирче Јовановски, „продуктивноста - стара болка на македонската економија“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 244, ноември 2018, стр. 50-51.</ref> ==Јавни финансии и фискална политика== Во 2008 година, вкупните [[буџет]]ски приходи изнесувале 32,9% од БДП, додека во 2014 година тие паднале на 27,7%. Истовремено, вкупните буџетски расходи се намалиле од 33,8% во 2008 година на 31,8 во 2013 година. Во структурата на буџетските расходи, [[капитал]]ните расходи учествувале со 14,3% во 2008 година, додека во 2016 година нивното учество изнесувало 9,2%.<ref name="ReferenceG">Зоран Јовановски, „Зголемениот буџетски дефицит не го зголеми учеството на капиталните трошоци во вкупните буџетски расходи“, ''Економија и бизнис'', година 20, број 234/235, декември 2017/јануари 2018, стр. 6.</ref> ''Капиталните расходи во буџетот на Македонија, 2003-2016 (% од вкупните буџетски расходи'')<ref name="ReferenceG"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Капитални расходи |- | 2008 || 14,3% |- | 2009 || 9,6% |- | 2010 || 10,7% |- | 2011 || 11,9% |- | 2012 || 12,0% |- | 2013 || 10,4% |- | 2014 || 10,5% |- | 2015 || 10,3% |- | 2016 || 9,2% |} ===Даночен систем=== ''Даночните приходи во Македонија, 2003-2016 (во милиони денари'')<ref name="ReferenceA"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! ДДВ !! ДД !! ПДД !! Вкупно |- | 2003 || 21.176 || 3.270 || 7.503 || 31.949 |- | 2004 || 25.757 || 2.362 || 7.707 || 35.826 |- | 2005 || 27.081 || 2.836 || 8.099 || 38.016 |- | 2006 || 27.240 || 4.710 || 8.414 || 40.364 |- | 2007 || 32.962 || 5.896 || 8.891 || 47.749 |- | 2008 || 36.174 || 8.579 || 8.696 || 53.449 |- | 2009 || 35.178 || 4.435 || 8.707 || 48.320 |- | 2010 || 37.694 || 3.691 || 8.872 || 50.257 |- | 2011 || 42.223 || 3.888 || 9.513 || 55.624 |- | 2012 || 38.468 || 3.655 || 9.553 || 51.676 |- | 2013 || 39.835 || 4.420 || 10.255 || 54.510 |- | 2014 || 43.859 || 5.060 || 12.321 || 61.240 |- | 2015 || 41.694 || 12.024 || 12.909 || 66.627 |- | 2016 || 45.949 || 10.769 || 14.205 || 70.923 |} ===Буцетско салдо=== ''Буџетското салдо во Македонија, 2008-2016 (% од БДП)''<ref name="ReferenceG"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Буџетско салдо |- | 2008 || -0,9% |- | 2009 || -2,6% |- | 2010 || -2,4% |- | 2011 || -2,5% |- | 2012 || -3,8% |- | 2013 || -3,8% |- | 2014 || -4,2% |- | 2015 || -3,5% |- | 2016 || -2,7% |} ===Јавен долг=== ''Јавниот долг во Македонија, 2004-2016 (% од БДП)''<ref name="ReferenceA"/> {| class="wikitable" |- ! Година !! Јавен долг |- | 2004 || 37,6% |- | 2005 || 39,6% |- | 2006 || 33,2% |- | 2007 || 25,8% |- | 2008 || 23,0% |- | 2009 || 26,2% |- | 2010 || 27,2% |- | 2011 || 32,0% |- | 2012 || 38,3% |- | 2013 || 40,3% |- | 2014 || 45,8% |- | 2015 || 46,7% |- | 2016 || 50,1% |} == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Commons category|Economy of North Macedonia}} * [http://www.economy.gov.mk/ Министерство за економија на Република Македонија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120220053713/http://www.economy.gov.mk/ |date=2012-02-20 }} {{Економија на Европа}} [[Категорија:Економија на Македонија| *]] [[Категорија:Економија по земја|Македонија]] h5xa1cp93oslc4o6gqkyfp26rstuw4f Авдела 0 173424 5375475 5336360 2025-06-07T05:05:49Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375475 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Грција |name = Абдела |name_local = Αβδέλλα |image_skyline = Avdella01.JPG |caption_skyline = Панорама на Абдела |image_map = {{ПолКарта | Егејска Македонија Гребен | ширина = | опис = <center>Местоположба на Авдела во [[Гребен (општина)|Општина Гребен]] и областа [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]]</center> | релјефна = | натпис = Авдела | натпис_гол = | положба = | позадина = | бележник = | бележник_гол = | врска = | ГШ_степ = 40 | ГШ_мин = 0 | ГШ_сек = 25 | ГШ_прав = N | ГД_степ = 21 | ГД_мин = 7 | ГД_сек = 31 | ГД_прав = E }} |map_caption = Местоположба во областа |periph = [[Западна Македонија (Грција)|Западна Македонија]] |periphunit = [[Гребен (округ)|Гребен]] |municipality = [[Гребен (град)|Гребен]] |pop_municunit = 280 |population_as_of = 2011 |area = |elevation_min = 1250 |elevation_max = 1350 |lat_deg = 40 |lat_min = 01 |lon_deg = 21 |lon_min = 08 |postal_code = 510 32 |area_code = 24620 |licence = ΡΝ }} '''Абдела''' или '''Авдела''' — село во [[Гребенско]], [[Егејска Македонија]], денес [[Грција]]<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών">{{Наведена мрежна страница | url = http://greveniotis.gr/index.php/istoria-laografia/354-i-poli-kai-ta-xoria-tou-nomoy-grevenon?showall=&start=4 | title = Αβδέλλα | date = 2015-01-19 | фамилно_име = | първо_име = | дата = | труд = | publisher = Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών | език = | цитат = | accessdate = 2016-02-22 | archive-date = 2015-01-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150119074032/http://greveniotis.gr/index.php/istoria-laografia/354-i-poli-kai-ta-xoria-tou-nomoy-grevenon?showall=&start=4 | url-status = dead }}</ref>. Познато е како родно место на [[браќа Манаки|браќата Манаки]]. == Географија и местоположба == Селото се наоѓа на 40 километри југозападно од градот [[Гребен (град)|Гребен]] на 1.300 м надморска височина на планината [[Пинд]]. Во близина е границата на националниот парк „[[Пинд (национален парк)|Пинд]]“.<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/> == Историја == [[Податотека:Avdella, panorama od 1898.jpg|мини|Панорама на селото Авдела, 1898. Фотографија на браќа Манаки (оштетена плоча)]] ===За време на Османлиското Царство === Пред 1800 година селото припаѓало на месноста Фадинес, но се преместило на денешното место, кое има подобра клима.<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/> Населението претежно се состои од големи семејства на влашки овчари.<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/> Селаните имале одредена автономија, но тие привилегии се изгубени во времето на [[Али-паша Јанински]].<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/> Пред 1880 година [[Апостол Маргарит]] во Абдела отвора романско училиште.<ref>Спомени на Д. Атанасеску, публикувани в сп. "Lumina", от октомври 1905 г., бл. 10, с. 319-330, во: Ласку, Стојка. Од историјата на ароманскиот печат во Македонија. Списанијата "Братство" и "Светлина", Скопје 2007, с. 122.</ref> Според други извори училиштето е отворено уште во 1867 година.<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/><ref name="Armânlu">{{Наведена мрежна страница | url = http://mihaisapera.blogspot.com/2012/02/evenimentele-din-iulie-august-1917-in.html | title = EVENIMENTELE DIN IULIE-AUGUST 1917 ÎN REGIUNEA MUNŢILOR PIND – ÎNCERCARE DE CREARE A UNEI STATALITĂŢI A AROMÂNILOR. DOCUMENTE INEDITE ŞI MĂRTURII. STUDIU ISTORIOGRAFIC ŞI ARHIVISTIC | date = 2015-01-19 | author = Lascu Stoica | дата = | труд = | publisher = Armânlu | език = | цитат = | accessdate = 2016-02-22 | archive-date = 2015-01-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150119173646/http://mihaisapera.blogspot.com/2012/02/evenimentele-din-iulie-august-1917-in.html | url-status = dead }}</ref> Во 1900 година според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“) ''Абдела (Авела)'' има 1&nbsp;500 жители-[[Власи]].<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_46.htm Кънчов, Васил. Македония. Етнография и статистика, София, 1900, стр. 276.]</ref> Според грчката статистика од 1904 година во ''Абдела'' живеат 1.700 ''влахофони'', од кои 400 се ''Романци''.<ref>Σπανός, Κωνσταντίνος. "Η απογραφή του Σαντζακίου των Σερβίων", in: "Ελιμειακά", 48-49, 2001.</ref> На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Авдела се води како чисто влашко село во Гребенската каза на Серфиџенскиот санџак со 241 куќа.<ref>{{Битолски Вилает|73}}</ref> Поради силното влијание на [[Романскатата пропаганда во Македонија|романската пропаганда]] во текот на месец октомври 1905 година Абдела е нападната од [[Грчка вооружена пропаганда во Македонија|грчка андартска чета]]<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/> при што селото е срамнето со земја, биле изгорени 133 куќи, 8 дуќани, црквата и училиштето.<ref>[http://www.promacedonia.org/obm2/21.html Силянов, Христо. Освободителните борби на Македония, том II, София, 1943, стр. 264.]</ref><ref>[http://www.jjkarag.snn.gr/Avdella%20stis%20arxes%20toy%20aiona.htm Η Αβδέλλα στις αρχές του αιώνα]</ref> Во текот на месец мај 1906 година 60 семејства, се преселуваат од [[Гребен (град)|Гребен]] во Абдела под заштита на турската војска, но биле нападнати од грчки андарти, при што биле убиени 4 Власи и 10 Турци.<ref>[http://www.scribd.com/doc/78042200/The-Fight-for-Balkan-Latinity-The-Aromanians-until-World-War-I-Giuseppe-Motta Motta, Giuseppe. The Fight for Balkan Latinity. The Aromanians until World War I]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Црквата на сретсело „Успение Богородично“ кој изгорела во 1905 година, одново е изградена во 1955 година.<ref name="Greek tourism guide - GTP">{{Наведена мрежна страница |url= http://www.gtp.gr/LocInfo.asp?InfoId=22&Code=EGRW00a&PrimeCode=EGRW00a&Level=5&PrimeLevel=5&lng=1 | title = Πληροφορίες τοπωνυμίου | date = 2015-01-05 | фамилно_име = | първо_име = | дата = | труд = | publisher = Greek tourism guide - GTP | език = | цитат = }}</ref> === Грчка окупација === За време на [[Балкански војни|Балканската војна]] во 1912 година в селото влегуваат грчки војски и за време на [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]] во 1913 година Абдела останува дел на Грција. На 14 јуни 1944 година селото е запалено од страна ан германските војски.<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/> На сретсело се наоѓа споменик на [[Браќа Манаки|Браќата Манаки]] кои се родени во ова село.<ref name="Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών"/> == Стопанство == Населението во селото претежно се занимавало со [[сточарство]] и сточарски производи. == Демографија == {{Пописи-ЕМ|424|6|2|4|360|130|448|280}} == Личности == [[Податотека:Bust of the Manaki brothers in Avdella.jpg|мини|Споменик на браќата Манаки во Авдела]] * [[Браќа Манаки]] - првите сниматели на Балканот, * [[Неофит II Сисаниски]], Сисаниски митрополит од 1792 до 1811 година, * Јеромонасите [[Аверкиј (Абдела)|Аверкиј]] (1806 - ?), [[Димитрие Абелјану]] (? - 1933), [[Константин Кајрети]], [[Николае Папахаџи]] (? - 1931), [[Перикле Чивика]] и [[Апостол Маргарит]] (1832 - 1903) == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Гребен}} [[Категорија:Авдела| ]] q0zapk8v4gq73vff74e813ad1j5jpz7 Јас-Наѓкун-Солнок 0 206936 5375358 4848108 2025-06-06T14:46:50Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375358 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=август 2010}} {| align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin-left:0.5em;margin-bottom:0.5em; border-collapse:collapse;" width="250px" |- |align="center" colspan="2" bgcolor="#66CC77"|'''Јас-Наѓкун-Солнок'''<br />'''Jász-Nagykun-Szolnok megye''' |- |- |align="center" colspan="2"|[[Податотека:Jász-Nagykun-Szolnok departemento blazono.jpg|100п|Грб на округот]] |- |align="center" colspan="2"|[[Податотека:JaszNagykunSzolnokCounty.gif|250п]] |- |'''[[Региони во Унгарија|Регион]]''' || [[Голема северна котлина]] |- |'''Административен центар''' || [[Солнок]] |- |'''[[Површина]]''' || 5.581,71 км<sup>2</sup> |- |'''Население''' | 399.200 (2008) |- |'''Густина на населението''' | 71,5 /км<sup>2</sup> |- |'''Број на населени места''' |78 |- |'''Мрежно место''' |[http://www.jnszm.hu www.jnszm.hu] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20010926085851/http://www.jnszm.hu/ |date=2001-09-26 }} |} '''Јас-Наѓкун-Солнок''' ([[Унгарски јазик|унгарски]]: ''Jász-Nagykun-Szolnok'') е името на административниот [[Окрузи на Унгарија|округ]] (''comitatus'' или ''megye'') во [[Унгарија]]. Лежи во централна [[Унгарија]] и ги дели границите со унгарските окрузи [[Хевеш]], [[Боршод-Абауј-Земплен]], [[Хајду-Бихар]], [[Бекеш]], [[Чонград]], [[Бач-Кишкун]] и [[Пешта (округ)|Пешта]]. Реките [[Тиса (река)|Тиса]] и [[Киреш]] течат низ округот. Главен град на Јас-Наѓкун-Солнок е градот [[Солнок]]. Неговата површина изнесува 5582 км<sup>2</sup>. Пред неколку години, околу 1990-тите, името на округот било Солнок. == Надворешни врски == {{рв|Jasz-Nagykun-Szolnok County}} * [http://www.jnszm.hu Официјално мрежно место] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20010926085851/http://www.jnszm.hu/ |date=2001-09-26 }} * [http://booking.budapest-hotel-guide.hu/szallas/reszletes-kereso.hu.html Туристички водич] * [http://www.nepszamlalas.hu/hun/egyeb/hnk2007/tablak/load1_2.html (Попис 2007)]{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Унгарија-никулец}} {{Окрузи на Унгарија}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Окрузи во Унгарија]] 7e8rrp9znd21ec245gwl5cuhttx9udk Јозефштат 0 499596 5375369 5193451 2025-06-06T17:28:03Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375369 wikitext text/x-wiki {| class="toc" border="0" cellpadding="3" cellspacing="1" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 .5em .5em;" ! colspan="2" align="center" style="color:white; background-color:red;" | <big>'''Јозефштат'''</big><br /><small>Josefstadt</small> |- | align="center"|<span style="border: 0px solid #bbbbbb; display: table-cell;">[[Податотека:Wien - Bezirk Josefstadt, Wappen.svg|80px]]</span> || <span style="border: 0px solid #bbbbbb; display: table-cell;">[[Податотека:Kartewien8.png|120px]]</span> |- ! colspan="2" style="color:white; background-color:red;" | '''Податоци''' |- class="hrow" ||'''[[Површина]]''': || 1,08&nbsp;км<sup>2</sup> |- class="even" ||'''[[Население]]''': || 22 057 ''(2001)'' |- class="hrow" ||'''[[Густина на населеност|Густина]]''': || 20&nbsp;423,1 д/км² |- class="even" ||'''[[Градоначалник]]''': || Хериберт Рахдијан ([[Зелена партија (Австрија)|ЗП]]) |- class="hrow" ||'''[[Мрежно место]]''': || [http://www.wien.gv.at/bezirke/josefstadt/ www.wien.gv.at/josefstadt] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100423125239/http://www.wien.gv.at/bezirke/josefstadt/ |date=2010-04-23 }} |} '''Јозефштат''' ([[Германски јазик|германски]]: ''Josefstadt'') е [[Окрузи на Виена|осмиот округ]] на главниот град на [[Австрија|Република Австрија]], [[Виена]]. Тој исто така е и површински најмалиот округ, сместен помеѓу [[Внатрешен Град|првиот округ]] на исток и виенскиот појас на запад. == Поврзано == *[[Виена]] *[[Окрузи на Виена]] {{Окрузи во Виена}} {{Австрија-никулец}} {{Нормативна контрола}} {{Ризница-врска|Josefstadt}} [[Категорија:Окрузи во Виена]] 9coom7gs2le1tlpqvp0mz0v3lk8volg Јап 0 759020 5375355 5174300 2025-06-06T14:38:25Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375355 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |name =Јап<!-- at least one of the first two fields must be filled in --> |official_name = |other_name = |native_name = Yap <!-- if different from the English name --> |nickname = |settlement_type =Острови<!-- e.g. Town, Village, City, etc.--> |total_type = <!-- to set a non-standard label for total area and population rows --> |motto = <!-- images and maps -----------> |image_skyline =YapAirport.jpg |imagesize = |image_caption =[[Јапски аеродром|Јапскиот аеродром]] |image_flag =Flag of Yap.svg |flag_size = |image_seal =Yap State Seal.jpg |seal_size = |image_shield = |shield_size = |image_blank_emblem = |blank_emblem_type = |blank_emblem_size = |image_map =Yap.png |mapsize = |map_caption = Карта на државата Јап |image_map1 = Yap Islands.png |mapsize1 = |map_caption1 =Карта на островите Јап |image_dot_map = |dot_mapsize = |dot_map_caption = |dot_x = |dot_y = |pushpin_map = <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --> |pushpin_label_position = <!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none --> |pushpin_map_caption = |pushpin_mapsize = <!-- Location ------------------> |subdivision_type = Држава |subdivision_name = [[СД Микронезија]] |subdivision_type1 = |subdivision_name1 = |subdivision_type2 = |subdivision_name2 = <!-- Smaller parts (e.g. boroughs of a city) and seat of government --> |seat_type = |seat = |parts_type = |parts_style = <!-- =list (for list), coll (for collapsed list), para (for paragraph format) Default is list if up to 5 items, coll if more than 5--> |parts = <!-- parts text, or header for parts list --> |p1 = |p2 = <!-- etc. up to p50: for separate parts to be listed--> <!-- Politics -----------------> |government_footnotes = |government_type = |leader_title = |leader_name = <!--add (no-break space) to leader names to disable automatic links--> |leader_title1 = |leader_name1 = |established_title = <!-- Settled --> |established_date = <!-- Area ---------------------> |area_magnitude = |unit_pref = империјални<!--Enter: Imperial, to display imperial before metric--> |area_footnotes = |area_total_km2 = <!-- ALL fields with measurements are subject to automatic unit conversion--> |area_land_km2 = <!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on unit conversion--> |area_water_km2 = |area_total_sq_mi = |area_land_sq_mi =38.7 |area_water_sq_mi = |area_water_percent = <!-- Elevation --------------------------> |elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> tags--> |elevation_m = |elevation_ft = |elevation_max_m = |elevation_max_ft = |elevation_min_m = |elevation_min_ft = <!-- Population -----------------------> |population_as_of =2003 |population_footnotes = |population_note = |population_total =6300 |population_density_km2 = <!--For automatic calculation, any density field may contain: auto --> |population_density_sq_mi = <!-- General information ---------------> |timezone = |utc_offset = |timezone_DST = |utc_offset_DST = |coor_pinpoint =<!-- can be used to specify exactly where/what the coordinates refer to --> |coordinates_type = |latd=9 |latm=32 |lats= |latNS=N |longd=138 |longm=07 |longs= |longEW=E <!-- Area/postal codes & others --------> |postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> |postal_code = |area_code = |website = |footnotes = }} '''Јап''' ([[јапски јазик|јапски]], [[волеајски јазик|волеајски]], [[сатавалски јазик|сатавалски]], [[улитиски јазик|улитиски]]: ''Yap'' или ''Wa'ab''<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.visityap.com/history1.html |title=VisitYap.com<!-- Bot generated title --> |accessdate=2011-06-02 |archive-date=2009-01-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090106155142/http://www.visityap.com/history1.html |url-status=dead }}</ref>; [[англиски]]: ''Yap'') е една од [[Административна поделба на Микронезија|четирите сојузни држави во]] [[СД Микронезија]]. Јап е името главниот остров кој се наоѓа во [[Каролински Острови|Каролинските Острови]] и истото име се користи за посочување на уште три околни острови и поради тоа се нарекуваат '''Јапски Острови'''. Јапските Острови се блику еден со друг и се поврзани со корален гребен. Културата и традицијата на Јап е силно врзана со тие на околните острови.<ref name="Natl Geo Picture Atlas">{{Наведена книга|title=National Geographic Picture Atlas of Our World|publisher=National Geographic Society|editor=Mary B. Dickenson|pages=235|isbn=0-87044-812-9}}</ref> Главен град на Јап е градот [[Колонија (Јап)|Колонија]]. Колонија е центар на самиот остров Јап, но и на уште 14 атоли кои се распространети на територија од 800 километри источно и јужно. Во Јап има пет службени јазици и тоа: англиски, јапски, волеајски, сатавалски и улитиски јазик. Во 2003 година Јап имал вкупно население од 6,300 жители, а вкупната површина изнесува 102&nbsp;км<sup>2</sup>. Јап е познат по камените пари познати како [[раиски камења]]. == Општини == Сојузната држава Јап е поделена на следните општини<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://pacificweb.org/DOCS/fsm/1987%20Yap%20Census/yap87.pdf |title=Census 1987 with village population figures |accessdate=2011-06-02 |archive-date=2016-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160327151010/http://www.pacificweb.org/DOCS/fsm/1987%20Yap%20Census/yap87.pdf |url-status=dead }}</ref>: ;Јапски Остров * [[Руминг]] * [[Мап]] * [[Гагил]] * [[Томил]] * [[Фаниф]] * [[Велој]] * [[Далипебинав]] * [[Рул]] * [[Канифај]] * [[Гилман (Јап)|Гилиман]] ;Околните острови * [[Улити]] * [[Нгулу]] * [[Фаис]] * [[Волеај]] * [[Еаурипик]] * [[Фараулеп]] * [[Ифалик]] * [[Елато]] * [[Ламотрек]] * [[Пикелот]] * [[Сатавал]] * [[Сорол]] == Наводи == {{Reflist}} * Статија на ''Washington Post'' од 29 март 1984. == Поврзано == * [[Микронезија]] * [[Меѓународен аеродром Јап]] * [[Административна поделба на СД Микронезија]] * [[Раиски камења]] == Надворешни врски == {{рв|Yap}} * [http://www.yapstategov.org Владин портал за Јап] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20220204224312/https://www.yapstategov.org/ |date=2022-02-04 }} * [http://www.visityap.com Биро за посетители на Јап] * [http://www.yapnetworker.com Вести за Јап] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070718084102/http://www.yapnetworker.com/ |date=2007-07-18 }} * [http://www.dankainmicronesia.com/alliance.html Слики за камените пари] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170630035908/http://www.dankainmicronesia.com/alliance.html |date=2017-06-30 }} * [http://www.visit-fsm.org/yap/index.html Држави во Микронезија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20030410135139/http://visit-fsm.org/yap/index.html |date=2003-04-10 }} * [http://pacificweb.org/DOCS/fsm/1987%20Yap%20Census/yap87.pdf Статистики за Јап] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160327151010/http://www.pacificweb.org/DOCS/fsm/1987%20Yap%20Census/yap87.pdf |date=2016-03-27 }} {{Coord|9|32|N|138|07|E|region:FM-YAP_type:isle|display=title}} {{Микронезија-никулец}} {{СД Микронезија}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Јап| ]] 2gftt2v4audzd2y8f36bnow023y7h5t Никола Митревски 0 760428 5375407 5204498 2025-06-06T20:27:37Z TheGreatMKD 32993 ажурирање 5375407 wikitext text/x-wiki {{Infobox handball biography | name = Никола Митревски | fullname = | image = [[File:EHF EURO 18 (rakomet) MKD-ESP 21.01.2018-7150 (39822669821).jpg|270п]] | nickname = | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1985|10|3}} | birth_place = [[Битола]], [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | height = 1.88 м | weight = 84 кг | position = Голман | currentclub = {{знамеикона|МКД}} [[РК Еурофарм Пелистер|Еурофарм Пелистер]] | clubnumber = 1 | years = 2005–2007<br/>2007–2010<br/>2010–2015<br/>2015–2017<br/>2017–2019<br/>2019–2020<br/>2020–2024<br/>2024– | clubs = {{знамеикона|МКД}} [[РК Пелистер|Пелистер]]<br/>{{знамеикона|МКД}} [[РК Вардар|Вардар]]<br/>{{знамеикона|МКД}} [[РК Металург|Металург]]<br/>{{знамеикона|ПОР}} [[РК Бенфика|Бенфика]]<br/>{{знамеикона|РОМ}} [[РК Констанца|Доброгеа Суд]]<br/>{{знамеикона|МКД}} [[РК Еурофарм Пелистер|Еурофарм Пелистер]]<br/>{{знамеикона|ПОР}} [[РК Порто|Порто]]<br/>{{знамеикона|МКД}} [[РК Еурофарм Пелистер|Еурофарм Пелистер]] | nationalyears = | nationalteam = {{знамеикона|МКД}} [[Машка ракометна репрезентација на Македонија|Македонија]] | nationalcaps(goals) = 125 (6) }} '''Никола Митревски''' (роден на {{роден|3|октомври|1985}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.macedoniahandball.com/default.aspx?mId=55&lId=1 |title=архивски примерок |accessdate=2011-06-14 |archive-date=2013-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130328182126/http://www.macedoniahandball.com/default.aspx?mId=55&lid=1 |url-status=dead }}</ref>) ― [[Македонија|македонски]] [[ракомет]]ар кој игра за [[РК Еурофарм Пелистер|Еурофарм Пелистер]] и за [[Машка ракометна репрезентација на Македонија|македонската репрезентација]]. == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== *[https://www.eurohandball.com/en/player/mwnJ-4G5KX1tN08hmWw9rQ/Nikola-Mitrevski/ Никола Митревски] на [[Европска ракометна федерација|Европската ракометна федерација]] {{Македонска ракометна репрезентација на Светско првенство 2019}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2020}} {{Македонска ракометна репрезентација на Светско првенство 2021}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2022}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2024}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Митревски, Никола}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Ракометари од Битола]] pq7azi3zj9zw0ctwa35zr3ehxbzsd8j Вуковарско-сремска жупанија 0 777654 5375520 4849780 2025-06-07T10:28:06Z 46.188.185.46 5375520 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = {{PAGENAME}} | native_name = Vukovarsko-srijemska županija | native_name_lang = хрватски | settlement_type = [[Хрватски жупании|Жупанија]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_flag = Flag of Vukovar-Syrmia County.svg | flag_alt = | image_shield = Coat of Arms of Vukovar-Syrmia County.svg | shield_alt = | image_map = Croatia location map, Vukovar-Syrmia county.svg | map_alt = | map_caption = Вуковарско-сремската жупанија (обележана со портокалова боја)<br /> во Хрватска | seat_type = Главен град | seat = [[Вуковар]] | leader_title = [[Жупан]] | leader_name =Иван Босанчич | leader_party = [[Хрватска Демократска Униза|ХДЗ]] | area_total_km2 = 2448 | area_footnotes = | elevation_m = 78-224 | elevation_ft = 255-734 | population_as_of = 2001 | population_total = 204768 | population_footnotes = | population_density_km2 = auto | latd = |latm = |latNS = N | longd = |longm = |longEW = E | coordinates_type = | coordinates_display = title | postal_code_type = Postal code | postal_code = [[Поштенски броеви во Хрватска|32xxx]] | area_code = [[Повикувачки броеви во Хрватска|32]] | registration_plate = [[Регистарски таблички во Хрватска|VU, VU, ŽU]] | iso_code = [[ISO 3166-2:HR|HR-16]] | website = [http://www.vusz.hr/ Официјален портал] }} '''Вуковарско-сремската жупанија''' ({{lang-hr|Vukovarsko-srijemska županija}}) е најисточната [[жупа (административна област)|жупанија]] во Република [[Хрватска]]. Зазема простор од 2.448 км<sup>2</sup>. Има 26 општини и 5 градови. Се граничи со [[Осиечко-барањска жупанија|Осиечко-барањската]] жупанија на север, [[Бродско-посавска жупанија|Бродско-посавската]] жупанија на запад, со Република [[Босна и Херцеговина]] на југ, и [[Србија]] на исток. == Клима == Просторот на Вуковарско-сриемската жупанија има умерено континентална [[клима]]. Летата се сончеви и топли, а зимите се ладни. Просечната годишна температура се движи од околу 11[[°C]] со просечен најтопол максимум од 29,9&nbsp;°C и просечен минимум од 12,2&nbsp;°C. ==Население== ===Вуковарско-сремска жупанија=== ====Бројот на жителите низ годините==== {| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; float: center;" |- style="background: #E9E9E9" |- |'''style="background: bgcolor="#F5DEB3" | '''година на попис''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[2001]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1991]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1981]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1971]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1961]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1953]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1948]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1931]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1921]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1910]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1900]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1890]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1880]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1869]]''' |'''style="background: bgcolor="#C2B280" | '''[[1857]]''' |- |'''бр. на жители''' |204,768 |231,241 |223,919 |217,115 |193,224 |166,956 |152,472 |139,340 |127,417 |129,754 |125,569 |117,918 |104,801 |101,029 |86,768 |- |} {{bar box |float=left |title=Попис од [[2001]] |width=300px |bars= {{bar pixel|Хрвати|red|78.3||160.277}} {{bar pixel|Срби|teal|15.5||31.664}} {{bar pixel|Унгарци|green|1||2.047}} {{bar pixel|Руси|purple|0.9||1.796}} {{bar pixel|Словаци|blue|0.65||1.338}} {{bar pixel|Останати|gray|3.65||7.646}} }} {{-}} ==Извор== * ЦД-ром: "Насеља и становништво РХ од 1857-2001. године", Издание на Државниот завод за статистика при Република Хрватска, Загреб, 2005. ==Надворешни врски== * [http://www.vukovarsko-srijemska-zupanija.hr/ Вуковарско-сремска жупанија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20040121234416/http://www.vukovarsko-srijemska-zupanija.hr/ |date=2004-01-21 }} {{hr}} * [http://www.bosut.net/ Вуковарско-сремска жупанија - портал] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20051229194818/http://www.bosut.net/ |date=2005-12-29 }} {{hr}} {{Ризница-врска|Vukovar-Syrmia County}} {{Counties of Croatia}} {{Вуковарско-сремска жупанија}} {{coord|45|13|43|N|18|55|00|E|display=title|region:HR_type:adm1st_source:dewiki}} [[Категорија:Вуковарско-сремска жупанија]] [[Категорија:Жупании во Хрватска]] [[Категорија:Срем]] c5rvx8jh7e35eg16v7uz18pw5071vhf Мачук (Струмица) 0 782487 5375370 4381752 2025-06-06T17:39:13Z SpectralWiz 106165 5375370 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Археолошко наоѓалиште во Македонија |име=Мачук |слика=Machuk - Strumica.JPG |опис= | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=26 | lat_sec=7 | lon_dir=E | lon_deg=22| lon_min=38| lon_sec=5.5 |место=Струмица |општина=Струмица |тип=населба |тип1= |тип2= |период=доцноантичко време |период1= |период2= }} '''Мачук''' — [[археолошко наоѓалиште]] во [[Струмица]], [[Општина Струмица]]. На археолошкиот комплекс [[Орта џамија]] му припаѓа и локацијата позната кај населението под името ''Мачуко'', што се наоѓа во стариот дел на [[Струмица]], на аголот од улиците „Тодор Чучков“ и „Стив Наумов“. Со машинското копање на темели за изградба на куќа се откриени и оштетени или делумно уништени делови од постар архитектонски објект. Интервентните заштитни ископувања во 1988-91 година од [[Завод за заштита на спомениците на културата и Музеј во Струмица|Заводот и музеј]] покажале дека се работи за објект со повеќе простории во кои се најдени: поден мозаик, подлога од поден мозаик, под од тули украсени со пластично изведени крстови, ѕидови со мачканица на која се зачувани фрагменти од живопис, јами, керамички садови, фрагменти од градежна керамика, како и делови од архитектонска и декоративна пластика. Остатоците од архитектура се протегаат и надвор од габаритот на локацијата, во сите правци, што укажува на монументалноста на објектот. Според опусот и техниката на ѕидањето, постојат две градежни фази. На постарата фаза ѝ припаѓаат просториите ѕидани со камен и кал и со подови од тули, а на помладата фаза останатите простории ѕидани со кршен камен и варов малтер, со подни мозаици и остатоци од живопис. Со оглед на местоположбата, големината, архитектонската концепција и остатоците од ентериерот, може слободно да се претпостави дека се работи за голем објект од типот палати од времето на 4 -6 век. Со него се прошируваат податоците и сознанијата за доцноантичката населба што била подигната во стариот дел на денешна Струмица<ref>[[Димче Коцо|Коцо, Димче]] (1996). ''Археолошка карта на Република Македонија''. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069</ref> == Поврзано == * [[Список на археолошки наоѓалишта во Струмичко]]; * [[Марково Кале (Струмица)|Марково Кале]] * [[Градско паркче (Струмица)|Градско паркче]] * [[Катастарска парцела 3730 (Струмица)|Катастарска парцела 3730]] * [[Орта џамија (Струмица)|Орта џамија]] * [[Самарница (Струмица)|Самарница]] * [[Црква „Св. Петнаесет тивериополски маченици“ - Струмица|Црква „Св. Петнаесет тивериополски маченици“]] * [[Тивериопол]] * [[Струмичко Кале]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Mačuk (Strumica)}} {{Архео-Струмица}} {{КНМ-Струмица}} [[Категорија:Археолошки наоѓалишта во Струмица]] gkx82ahqc72yf0lapf6rahznru6lhns Гоце Тодоровски 0 967293 5375350 5366343 2025-06-06T14:14:03Z Golf5plus 108702 /* Поважни театарски улоги */ 5375350 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Гоце Тодоровски | image = Гоце Тодоровски.jpg | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1951|4|30}} | birth_place = [[Кичево]], [[НР Македонија]], [[ФНРЈ]] | death_date = | death_place = | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонци|Македонец]] | known = По улогата во: <br>[[Македонски народни приказни]] <br> [[Бушава азбука (телевизиска серија)|Бушава азбука]]<br>[[Балкан бенд (телевизиска серија)|Балкан бенд]]<br>[[Трст виа Скопје (телевизиска серија)|Трст виа Скопје]]<br>[[Солунски патрдии (ТВ-серија)|Солунски патрдии]]<br>[[Хихирику]]<br>[[Викенд на мртовци]]<br>[[Среќна нова '49]]<br>[[Тврдокорни (телевизиска серија)|Тврдокорни]]<br>[[Црвениот коњ (филм)|Црвениот коњ]]<br>[[Училиште за кловнови (телевизиска серија) |Училиште за кловнови]]<br>[[Ручек (филм) |Ручек]] | occupation = [[глумец]] | years_active = 1975 - сѐ уште | spouse = }} '''Гоце Тодоровски''' (р. {{роден на|30|април|1951}} година во [[Кичево]]) — [[Македонија|македонски]] театарски, филмски и телевизиски [[глумец]] и [[хумор]]ист. == Животопис == По завршувањето на [[Факултет за драмски уметности - Скопје|Факултетот за драмски уметности]] при Универзитет [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|„Св. Кирил и Методиј“]], во класата на [[професор]]от [[Илија Џувалековски]], тој се вработил во [[Драмски театар - Скопје|Драмскиот театар]] во [[Скопје]] и веднаш се истакнал како мошне надарен и суптилен комичар. Тој имал одлична соработка со голем број на познати наши режисери: [[Слободан Унковски]], [[Коле Ангеловски]], [[Димитар Станковски]], [[Владимир Милчин]] и [[Димитрие Османли]]. Покрај ангажманите во матичниот театар, тој е често присутен на програмите на радиото и телевизијата учествувајќи во скоро сите хумористично – сатирични емисии, драми, серии и друго. Чест гостин е и во другите театарски куќи во [[Македонија]]. Тој е препознатлив и по телевизиски екранизација, веќе долги години сихронизари турски серии за [[Сител|Сител Телевизија]].<ref>{{нмс|title=Биографија за глумецот Гоце Тодоровски | url=https://www.facebook.com/share/p/14eBoqQvXU/?mibextid=oFDknk | publisher = | work= Платформа.мк | date = 14.12.2024 | accessdate = 29 јануари 2025}}</ref> == Награди== * 1980 — Награда за најдобра улога за ликот Цанде во претставата „Солунски патрдии“ на фестивалот за Театарски игри „Војдан Чернодрински“ – Прилеп * 1986 — најпопуларно ТВ лице според ревијата анкета на весникот „[[Вечер (дневен весник)|Вечер]]“ * 2020 — Награда „св. [[Јоаким Осоговски]]"<ref>{{нмс |title=Актерот Гоце Тодоровски е добитник на наградата "Свети Јоаким Осоговски" |url=https://vistina.com.mk/181033 |work= |publisher= |date=15.12.2020 |accessdate=27 декември 2023 |archive-date=2023-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231227205545/https://vistina.com.mk/181033/ |url-status=dead }}</ref> * 2023 — [[Орден за заслуги за Македонија]]<ref>{{нмс|title=Орден за заслуги на актерот Гоце Тодоровски | url=https://press24.mk/video-pendarovski-mu-dodeli-orden-za-zaslugi-na-akterot-goce-todorovski | work = press24.mk | publisher= | date= 27.12.2023 | accessdate= 27 декември 2023}}</ref><ref>{{нмс|title=Актерот Гоце Тодоровски со Орден за заслуги за Македонија | url=https://telma.com.mk/2023/12/27/video-pendarovski-go-odlikuva-akterot-goce-todorovski-so-orden-za-zaslugi-za-makedonija | work = [[ТВ Телма|Телма]] | publisher= | date= 27.12.2023 | accessdate= 27 декември 2023}}</ref><ref>{{нмс|title=Гоце Тодоровски за Орденот за заслуги:Се чувствувам како народен херој! | url=https://fokus.mk/gotse-todorovski-za-ordenot-za-zaslugi-se-chuvstvuvam-kako-naroden-heroj | work = [[Фокус (списание) |Фокус]] | publisher= | date = 28.12.2023 | accessdate = 28 декември 2023}}</ref> * 2025 — Награда за животно дело „[[Војдан Чернодрински (награда)|Војдан Чернодрински]]“<ref>{{нмс|title=Гоце Тодоровски добитник на наградата за животно дело "Војдан Чернодрински" | url=https://www.slobodenpecat.mk/goce-todorovski-megju-laureatite-na-nagradata-za-zhivotno-delo-na-festivalot-vojdan-chernodrinski/ | work = [[Слободен печат]] | publisher = | date = 05.05.2025 | accessdate = 6 мај 2025}}</ref> == Филмографија == {| class="wikitable sortable" |'''Година''' |'''Филм''' |'''Улога''' |'''Канал''' |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1970-ти[[#1|&#9650;]]<div id="1970"/> |- |1976 |[[Цимерите од соба 306]] ТВ-филм | / | |- |1977 |[[Итар Пејо (телевизиска серија)|Итар Пејо]] ТВ-серија | |[[ТВ Скопје]] |- |1978 |[[Сеќерна приказна|Шеќерна приказна]] ТВ-филм || || |- |1979 |[[Наши години]] ТВ-серија |Цуне |[[ТВ Скопје]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1980-ти[[#1|&#9650;]]<div id="1980"/> |- |1980 |[[Учителот (филм)|Учителот]] ТВ-филм || || |- |1981 |[[Црвениот коњ (филм)|Црвениот коњ]] ТВ-филм | | |- |1981 |Седум секретари на [[Сојуз на комунистичката младина на Југославија|СКОЈ]] ТВ-серија || || |- |1981 |[[Булки крај шините]] ТВ-серија || || [[ТВ Скопје]] |- |1983 |[[Записник (филм)|Записник]] ТВ-филм | | |- |1983 |[[Ликвидатор]] ТВ-филм | | |- |1984 |[[Хихирику - 5 години (филм)|Хихирику - 5 години]] ТВ-серија || || [[Радио Скопје]] |- |1984 |[[Камчевци]] ТВ-серија || || [[ТВ Скопје]] |- |1984 |[[Јуначко колено (телевизиска серија)|Јуначко колено]] ТВ-серија |Кирче || [[МРТ 1]] |- |1984 |[[Лет во место (филм)|Лет во место]] ТВ-филм |Ангеле |[[МРТ 1]] |- |1984 |[[Другарувања]] ТВ-серија || || |- |1984-1985 |[[Легенди и преданија (телевизиска серија)|Легенди и преданија]] ТВ-филм | |[[МРТ 1]] |- |1984-1985 |[[Македонски народни приказни (телевизиска серија)|Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1985 |[[Ајде да се дружиме]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1985 |[[На наш начин]] ТВ-филм |Бимбо |[[ТВ Скопје]] |- |1985 |[[Бушава азбука (телевизиска серија)|Бушава азбука]] ТВ-серија | |[[ТВ Скопје]] |- |1985 |[[Тетовирани души]] ТВ-филм || || |- |1985-1986 |[[Крале Марко јунак стана]] ТВ-серија || Крали Марко || |- |1986 |[[Солунски патрдии (ТВ-серија)|Солунски патрдии]] ТВ-серија |Цанде |[[МРТ 1]] |- |1986 |[[Трето доба]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1986 - 1992 |[[Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |- |1986 |[[Среќна Нова ’49|Среќна Нова '49]] ТВ-филм |Тодор | |- |1987 |[[Трст виа Скопје (телевизиска серија)|Трст виа Скопје]] ТВ-серија |Лаки |[[МРТ 1]] |- |1987 |[[Театарче лево ќоше]] ТВ-филм | | |- |1987 |[[Училиште за кловнови (телевизиска серија)|Училиште за кловнови]] ТВ-серија | |[[МРТ 5]] |- |1988 |[[Викенд на мртовци]] ТВ-серија ||Ацко || [[МРТ 1]] |- |1988 |[[Чук, чук Стојанче]] ТВ-серија | |[[МРТ 5]] |- |1988 |[[Тврдокорни (телевизиска серија)|Тврдокорни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1990-ти[[#1|&#9650;]]<div id="1990"/> |- |1990 |[[Викенд на мртовци (филм)|Викенд на мртовци]] ТВ-филм |Ацко |[[МРТ 1]] |- |1991 |[[Елелига Пепелига]] ТВ-филм | | |- |1991 |[[Болва в' уво]] ТВ-филм ||Доктор || |- |1991 |[[Поштар (филм)|Поштар]] ТВ-филм | Ловец 2 || [[МРТ 1]] |- |1991 |[[Женски оркестар]] ТВ-филм |Сузе | |- |1992 |[[Време, живот (филм) |Време, живот]] ТВ-филм || Мајстор || |- |1992 |[[Чудовиштата во нашиот град]] ТВ-серија |Борила |[[МРТ 5]] |- |1993 |[[Црно бело во боја]] ТВ-филм || / || |- |1993 - 2000 |[[Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1993 |[[Грев или шприцер]] ТВ-филм |Перо || |- | 1994 | [[Прекалени]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |1995 |[[Ангели на отпад (филм)|Ангели на отпад]] ТВ-филм | | |- |1995 |[[Во светот на бајките (телевизиска серија)|Во светот на бајките]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |1998 |[[Салон Хармони]] ТВ-серија |Фидан || [[МРТ 1]] |- |1999 |[[Време, живот (филм)|Време, живот]] ТВ-филм || Тон || |- |1999 |[[Хихирику - 20 години]] ТВ-серија || || |- |1999 |[[Каца (филм)|Каца]] ТВ-филм |Митре || [[КТВ Телевизија|КТВ]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2000-ти[[#1|&#9650;]]<div id="2000"/> |- |2000 |[[Погрешно време (телевизиска серија)|Погрешно време]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- | 2000-2001 || [[Светот има осум страни]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |2000-2003 |[[Македонски народни приказни (телевизиска серија)|Македонски народни приказни]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |2001 |[[Ноќ спроти Свети Василиј]] ТВ-филм || Доктор || [[МРТ 1]] |- |2001 |[[Агенција осамени срца]] ТВ-серија || Џовани || |- |2002 |[[Наше маало]] ТВ-серија || Ефтим || [[Наша ТВ]] |- |2003 |[[Битолски лакрдии]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |2004 |[[Хихирику]] ТВ-серија | |[[Македонско радио 1|МР 1]] |- |2006-2009 |[[Македонски народни приказни (телевизиска серија)|Македонски народни приказни]] ТВ-серија || || [[ТВ Морис]] |- |2007 |[[Превртено (филм)|Превртено]] ТВ-филм || Служ.|| |- |2007-2010 |[[Народни приказни]] ТВ-серија || || [[А1 Телевизија|А1 ТВ]] |- |2008 |[[Куќен совет]] ТВ-серија || || [[Сител]] |- |2009 |[[Балкан бенд (телевизиска серија)|Балкан бенд]] ТВ-серија || Гоца || [[Сител|Сител ТВ]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2010-ти[[#1|&#9650;]]<div id="2010"/> |- |2010 |[[Азиланти (ТВ-серија)|Азиланти]] ТВ-серија | |[[Сител|Сител ТВ]] |- | 2010 || [[Царската е последна]] ТВ-филм || Советник || [[МРТ 1]] |- |2010 - 2012 |[[Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |2012-2014 |[[Тврдокорни (телевизиска серија)|Тврдокорни]] ТВ-серија | Мише |[[Телевизија Сонце|ТВ Сонце]] |- |2013-2015 |[[Македонски стари приказни]] ТВ-серија | |[[Сител|Сител ТВ]] |- |2014 |[[До балчак]] ТВ-филм | | |- |2015 |[[Збор (филм)|Збор]] ТВ-филм || Трговец|| |- |2016-2017 |[[Македонски стари приказни]] ТВ-серија | |[[Сител|Сител ТВ]] |- |2019 |[[Преспав (телевизиска серија)|Преспав]] ТВ-серија || Гостин || [[МРТ 1]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2020-ти[[#1|&#9650;]]<div id="2020"/> |- |2022 |[[Ручек (филм)|Ручек]] ТВ-филм || Гостин || |- |2023-2025 |[[Македонски стари приказни]] ТВ-серија || || [[Сител|Сител ТВ]] |- |2024 |[[Послушајте патриоти (филм)|Послушајте патриоти]] ТВ-филм || Чорбаџија || [[Канал 5]] |- |2025 |[[Враќање во иднината]] ТВ-серија || || |} ==Поважни театарски улоги== * И бол и бес од [[Славко Јаневски]], р. [[Димитрие Османли]], [[Драмски театар - Скопје]] 1975; * Новинар — Досада на самиот врв на највисоката власт од [[Коле Чашуле]], р. [[Љубиша Георгиевски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1975; * Жител на Тива — Цар Едип од [[Софокле]], р. Миле Корун, [[Драмски театар - Скопје]] 1976; * Мажот — Џинот од Ѓорѓи Сталев, р. [[Васил Ќортошев]], [[Драмски театар - Скопје]] 1976; * Џин 2 — Баш челик од Горан Бабиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1977; * Лука Лукиќ – Ревозор од Гогољ, р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1978; * Ѓаволчето — Шекспир во приказни од [[Богомил Ѓузел]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1978; * Докторот – Веселата смрт од Евреинов, р. [[Наум Пановски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1979; * Цанде – Солунски патрдии од [[Миле Попоски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1979; * Питачот — Дон Жаун од Жан Батист Молиер, р. [[Љубиша Георгиевски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1980; * Давидов — Бркотница од Лав Биринскиј, р. [[Владимир Милчин]], [[Драмски театар - Скопје]] 1980; * Помалиот — Чудото на свети Ѓорѓија од [[Русомир Богдановски]], р. [[Слободан Унковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1981; * Големиот пират — Џон Пиплфокс од Мирослав Беловиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1981; * Артур — Ајкула од Виктор Хаим, р. Ѓорѓи Стојаноски, [[Драмски театар - Скопје]] 1982; * Уредникот — Полнета птица од Фадил Хаџиќ, р. [[Димитрие Османли]], [[Драмски театар - Скопје]] 1982; * Џингискан — Мачорот Џингискан и Мики траси од Весна Парун, р. Ѕвездана Ладика, [[Драмски театар - Скопје]] 1982; * Леле Малр — Јадигар од Васе Манчев, р. Борко Зафировски, [[Драмски театар - Скопје]] 1983; * Големиот пират — Џон Пиплфокс од Душан Радовиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1984; * Пикас — Ловечка сказна од Стефан Пешиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1985; * Тетовирани души од [[Горан Стефановски]], р. Паоло Маџели, [[Драмски театар - Скопје]] 1985; * Кирца — Викенд на мртовци од [[Миле Попоски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1985; * Коприварник од [[Иван Карадак]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1986: * Питу — Сара Бернар од Џон Марел, р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1986; * Сер Тоби — Ноќ спроти водици од [[Вилијам Шекспир]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1986; * Вуле — Клаустрофобичка комедија од [[Душан Ковачевиќ]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1988; * Петар — Собирен центар од [[Душан Ковачевиќ]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1989; * Борила — Чудовиштата во нашиот град од [[Русомир Богдановски]], р. [[Коле Ангеловски]], Театар за деца и младинци 1990; * Ринго — Чија си од [[Сашко Насев]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1991; * Генералот — Балканот од Жан Жене, р. Ивица Кунчевиќ, [[Драмски театар - Скопје]] 1991; * Сузана — Женски оркестар од Жан Ануј, р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1991; * Доктор — Болва во уво од Жорж Фејдо, р. [[Димитрие Османли]], [[Драмски театар - Скопје]] 1992; * Дурмиш — Харем од [[Сашко Насев]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1994; * Ќорле — Кумови од [[Коле Ангеловски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1995; * Хихирику од [[Иван Карадак]], р. [[Миле Грозданоски]], [[Универзална сала – Скопје]] 1996; * Свадбата на Фигаро од Пјер Бомарше, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1998; * Платонов од [[Антон Павлович Чехов]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1999; * Мефисто од Клаус Ман, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2000; * Ферхат и Ширин од Назим Хикмет, р. Ертен Јуџел, [[Драмски театар - Скопје]] 2000; * Хихирику - 25 години од [[Иван Карадак]], р. [[Миле Грозданоски]], [[Универзална сала – Скопје]] 2004; * Купидона од Срѓан Јанаќиевиќ, р. Срѓан Јанаќиевиќ, [[Драмски театар - Скопје]] 2005; * Ангеле — Лет во место од [[Горан Стефановски]], р. [[Слободан Унковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2005; * Ладало од Карло Голдони, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2006; * Тоза — Македонски рулет од [[Љубиша Георгиевски]], р. [[Сашо Миленковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2007; * Сон на летната ноќ од [[Вилијам Шекспир]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2008; * Бојан — Женско царство од [[Шенка Колозова]], р. [[Душко Ѓорѓиоски]], Театар Колозов 2011; * Селанец — Македонска крвава свадба од [[Војдан Чернодрински]], р. Сташа Зуровац, [[Драмски театар - Скопје]] 2012; * Али Баба — Али Баба и 40-те разбојници од [[Шенка Колозова]], р. [[Владо Дојчиновски]], Театар Колозов 2012; * Цанде — Солунски патрдии од [[Миле Попоски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2013; * Рибарот — Сказна за рибарот и златната рипка од [[Шенка Колозова]], р. [[Владо Дојчиновски]], Театар Колозов 2014; * Свето — Буре барут од [[Дејан Дуковски]], р. [[Сашо Миленковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2016; * Атена со пенис од Александар Русјаков, р. Синиша Евтимов, [[Драмски театар - Скопје]] 2017; * Таткото — Како да се ограби банка од [[Коле Ангеловски]], р. Иван Манасковски, [[Драмски театар - Скопје]] 2018. *Пантагруел – Пангуриј од [[Русомир Богдановски]], Драмски театар - Скопје *Ерне – Децата од Павловата улица од Ференц Молнар, р: [[Душан Наумовски]], [[Универзална сала – Скопје]] * Бркотница од Лав Биринскиј, р. [[Душко Ѓорѓиоски]], [[Театар Куманово]] * Арлекин – Слуга на двајца господари од Карло Голдони, р. [[Коле Ангеловски]], Народен театар - Велес * Ревизор од Гогољ, р. [[Коле Ангеловски]], Народен театар - Штип == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Goce Todorovski}} * [http://www.dramskiteatar.com.mk/?lang=mak&menu=akter&podmenu=52 Гоце Тодоровски на dramskiteatar.com.mk] * {{IMDb name|1229797}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Тодоровски, Гоце}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Глумци од Кичево]] [[Категорија:Македонски телевизиски глумци]] [[Категорија:Македонски театарски глумци]] [[Категорија:Македонски филмски глумци]] [[Категорија:Македонски гласовни глумци]] [[Категорија:Југословенски глумци]] [[Категорија:Носители на Орденот за заслуги за Македонија]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] ezsp9frw2lmgsnrsvcsq1ris1o9okx4 5375351 5375350 2025-06-06T14:14:40Z Golf5plus 108702 /* Театарски улоги */ 5375351 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Гоце Тодоровски | image = Гоце Тодоровски.jpg | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1951|4|30}} | birth_place = [[Кичево]], [[НР Македонија]], [[ФНРЈ]] | death_date = | death_place = | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонци|Македонец]] | known = По улогата во: <br>[[Македонски народни приказни]] <br> [[Бушава азбука (телевизиска серија)|Бушава азбука]]<br>[[Балкан бенд (телевизиска серија)|Балкан бенд]]<br>[[Трст виа Скопје (телевизиска серија)|Трст виа Скопје]]<br>[[Солунски патрдии (ТВ-серија)|Солунски патрдии]]<br>[[Хихирику]]<br>[[Викенд на мртовци]]<br>[[Среќна нова '49]]<br>[[Тврдокорни (телевизиска серија)|Тврдокорни]]<br>[[Црвениот коњ (филм)|Црвениот коњ]]<br>[[Училиште за кловнови (телевизиска серија) |Училиште за кловнови]]<br>[[Ручек (филм) |Ручек]] | occupation = [[глумец]] | years_active = 1975 - сѐ уште | spouse = }} '''Гоце Тодоровски''' (р. {{роден на|30|април|1951}} година во [[Кичево]]) — [[Македонија|македонски]] театарски, филмски и телевизиски [[глумец]] и [[хумор]]ист. == Животопис == По завршувањето на [[Факултет за драмски уметности - Скопје|Факултетот за драмски уметности]] при Универзитет [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|„Св. Кирил и Методиј“]], во класата на [[професор]]от [[Илија Џувалековски]], тој се вработил во [[Драмски театар - Скопје|Драмскиот театар]] во [[Скопје]] и веднаш се истакнал како мошне надарен и суптилен комичар. Тој имал одлична соработка со голем број на познати наши режисери: [[Слободан Унковски]], [[Коле Ангеловски]], [[Димитар Станковски]], [[Владимир Милчин]] и [[Димитрие Османли]]. Покрај ангажманите во матичниот театар, тој е често присутен на програмите на радиото и телевизијата учествувајќи во скоро сите хумористично – сатирични емисии, драми, серии и друго. Чест гостин е и во другите театарски куќи во [[Македонија]]. Тој е препознатлив и по телевизиски екранизација, веќе долги години сихронизари турски серии за [[Сител|Сител Телевизија]].<ref>{{нмс|title=Биографија за глумецот Гоце Тодоровски | url=https://www.facebook.com/share/p/14eBoqQvXU/?mibextid=oFDknk | publisher = | work= Платформа.мк | date = 14.12.2024 | accessdate = 29 јануари 2025}}</ref> == Награди== * 1980 — Награда за најдобра улога за ликот Цанде во претставата „Солунски патрдии“ на фестивалот за Театарски игри „Војдан Чернодрински“ – Прилеп * 1986 — најпопуларно ТВ лице според ревијата анкета на весникот „[[Вечер (дневен весник)|Вечер]]“ * 2020 — Награда „св. [[Јоаким Осоговски]]"<ref>{{нмс |title=Актерот Гоце Тодоровски е добитник на наградата "Свети Јоаким Осоговски" |url=https://vistina.com.mk/181033 |work= |publisher= |date=15.12.2020 |accessdate=27 декември 2023 |archive-date=2023-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231227205545/https://vistina.com.mk/181033/ |url-status=dead }}</ref> * 2023 — [[Орден за заслуги за Македонија]]<ref>{{нмс|title=Орден за заслуги на актерот Гоце Тодоровски | url=https://press24.mk/video-pendarovski-mu-dodeli-orden-za-zaslugi-na-akterot-goce-todorovski | work = press24.mk | publisher= | date= 27.12.2023 | accessdate= 27 декември 2023}}</ref><ref>{{нмс|title=Актерот Гоце Тодоровски со Орден за заслуги за Македонија | url=https://telma.com.mk/2023/12/27/video-pendarovski-go-odlikuva-akterot-goce-todorovski-so-orden-za-zaslugi-za-makedonija | work = [[ТВ Телма|Телма]] | publisher= | date= 27.12.2023 | accessdate= 27 декември 2023}}</ref><ref>{{нмс|title=Гоце Тодоровски за Орденот за заслуги:Се чувствувам како народен херој! | url=https://fokus.mk/gotse-todorovski-za-ordenot-za-zaslugi-se-chuvstvuvam-kako-naroden-heroj | work = [[Фокус (списание) |Фокус]] | publisher= | date = 28.12.2023 | accessdate = 28 декември 2023}}</ref> * 2025 — Награда за животно дело „[[Војдан Чернодрински (награда)|Војдан Чернодрински]]“<ref>{{нмс|title=Гоце Тодоровски добитник на наградата за животно дело "Војдан Чернодрински" | url=https://www.slobodenpecat.mk/goce-todorovski-megju-laureatite-na-nagradata-za-zhivotno-delo-na-festivalot-vojdan-chernodrinski/ | work = [[Слободен печат]] | publisher = | date = 05.05.2025 | accessdate = 6 мај 2025}}</ref> == Филмографија == {| class="wikitable sortable" |'''Година''' |'''Филм''' |'''Улога''' |'''Канал''' |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1970-ти[[#1|&#9650;]]<div id="1970"/> |- |1976 |[[Цимерите од соба 306]] ТВ-филм | / | |- |1977 |[[Итар Пејо (телевизиска серија)|Итар Пејо]] ТВ-серија | |[[ТВ Скопје]] |- |1978 |[[Сеќерна приказна|Шеќерна приказна]] ТВ-филм || || |- |1979 |[[Наши години]] ТВ-серија |Цуне |[[ТВ Скопје]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1980-ти[[#1|&#9650;]]<div id="1980"/> |- |1980 |[[Учителот (филм)|Учителот]] ТВ-филм || || |- |1981 |[[Црвениот коњ (филм)|Црвениот коњ]] ТВ-филм | | |- |1981 |Седум секретари на [[Сојуз на комунистичката младина на Југославија|СКОЈ]] ТВ-серија || || |- |1981 |[[Булки крај шините]] ТВ-серија || || [[ТВ Скопје]] |- |1983 |[[Записник (филм)|Записник]] ТВ-филм | | |- |1983 |[[Ликвидатор]] ТВ-филм | | |- |1984 |[[Хихирику - 5 години (филм)|Хихирику - 5 години]] ТВ-серија || || [[Радио Скопје]] |- |1984 |[[Камчевци]] ТВ-серија || || [[ТВ Скопје]] |- |1984 |[[Јуначко колено (телевизиска серија)|Јуначко колено]] ТВ-серија |Кирче || [[МРТ 1]] |- |1984 |[[Лет во место (филм)|Лет во место]] ТВ-филм |Ангеле |[[МРТ 1]] |- |1984 |[[Другарувања]] ТВ-серија || || |- |1984-1985 |[[Легенди и преданија (телевизиска серија)|Легенди и преданија]] ТВ-филм | |[[МРТ 1]] |- |1984-1985 |[[Македонски народни приказни (телевизиска серија)|Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1985 |[[Ајде да се дружиме]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1985 |[[На наш начин]] ТВ-филм |Бимбо |[[ТВ Скопје]] |- |1985 |[[Бушава азбука (телевизиска серија)|Бушава азбука]] ТВ-серија | |[[ТВ Скопје]] |- |1985 |[[Тетовирани души]] ТВ-филм || || |- |1985-1986 |[[Крале Марко јунак стана]] ТВ-серија || Крали Марко || |- |1986 |[[Солунски патрдии (ТВ-серија)|Солунски патрдии]] ТВ-серија |Цанде |[[МРТ 1]] |- |1986 |[[Трето доба]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1986 - 1992 |[[Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |- |1986 |[[Среќна Нова ’49|Среќна Нова '49]] ТВ-филм |Тодор | |- |1987 |[[Трст виа Скопје (телевизиска серија)|Трст виа Скопје]] ТВ-серија |Лаки |[[МРТ 1]] |- |1987 |[[Театарче лево ќоше]] ТВ-филм | | |- |1987 |[[Училиште за кловнови (телевизиска серија)|Училиште за кловнови]] ТВ-серија | |[[МРТ 5]] |- |1988 |[[Викенд на мртовци]] ТВ-серија ||Ацко || [[МРТ 1]] |- |1988 |[[Чук, чук Стојанче]] ТВ-серија | |[[МРТ 5]] |- |1988 |[[Тврдокорни (телевизиска серија)|Тврдокорни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |1990-ти[[#1|&#9650;]]<div id="1990"/> |- |1990 |[[Викенд на мртовци (филм)|Викенд на мртовци]] ТВ-филм |Ацко |[[МРТ 1]] |- |1991 |[[Елелига Пепелига]] ТВ-филм | | |- |1991 |[[Болва в' уво]] ТВ-филм ||Доктор || |- |1991 |[[Поштар (филм)|Поштар]] ТВ-филм | Ловец 2 || [[МРТ 1]] |- |1991 |[[Женски оркестар]] ТВ-филм |Сузе | |- |1992 |[[Време, живот (филм) |Време, живот]] ТВ-филм || Мајстор || |- |1992 |[[Чудовиштата во нашиот град]] ТВ-серија |Борила |[[МРТ 5]] |- |1993 |[[Црно бело во боја]] ТВ-филм || / || |- |1993 - 2000 |[[Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |1993 |[[Грев или шприцер]] ТВ-филм |Перо || |- | 1994 | [[Прекалени]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |1995 |[[Ангели на отпад (филм)|Ангели на отпад]] ТВ-филм | | |- |1995 |[[Во светот на бајките (телевизиска серија)|Во светот на бајките]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |1998 |[[Салон Хармони]] ТВ-серија |Фидан || [[МРТ 1]] |- |1999 |[[Време, живот (филм)|Време, живот]] ТВ-филм || Тон || |- |1999 |[[Хихирику - 20 години]] ТВ-серија || || |- |1999 |[[Каца (филм)|Каца]] ТВ-филм |Митре || [[КТВ Телевизија|КТВ]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2000-ти[[#1|&#9650;]]<div id="2000"/> |- |2000 |[[Погрешно време (телевизиска серија)|Погрешно време]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- | 2000-2001 || [[Светот има осум страни]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |2000-2003 |[[Македонски народни приказни (телевизиска серија)|Македонски народни приказни]] ТВ-серија || || [[МРТ 1]] |- |2001 |[[Ноќ спроти Свети Василиј]] ТВ-филм || Доктор || [[МРТ 1]] |- |2001 |[[Агенција осамени срца]] ТВ-серија || Џовани || |- |2002 |[[Наше маало]] ТВ-серија || Ефтим || [[Наша ТВ]] |- |2003 |[[Битолски лакрдии]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |2004 |[[Хихирику]] ТВ-серија | |[[Македонско радио 1|МР 1]] |- |2006-2009 |[[Македонски народни приказни (телевизиска серија)|Македонски народни приказни]] ТВ-серија || || [[ТВ Морис]] |- |2007 |[[Превртено (филм)|Превртено]] ТВ-филм || Служ.|| |- |2007-2010 |[[Народни приказни]] ТВ-серија || || [[А1 Телевизија|А1 ТВ]] |- |2008 |[[Куќен совет]] ТВ-серија || || [[Сител]] |- |2009 |[[Балкан бенд (телевизиска серија)|Балкан бенд]] ТВ-серија || Гоца || [[Сител|Сител ТВ]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2010-ти[[#1|&#9650;]]<div id="2010"/> |- |2010 |[[Азиланти (ТВ-серија)|Азиланти]] ТВ-серија | |[[Сител|Сител ТВ]] |- | 2010 || [[Царската е последна]] ТВ-филм || Советник || [[МРТ 1]] |- |2010 - 2012 |[[Македонски народни приказни]] ТВ-серија | |[[МРТ 1]] |- |2012-2014 |[[Тврдокорни (телевизиска серија)|Тврдокорни]] ТВ-серија | Мише |[[Телевизија Сонце|ТВ Сонце]] |- |2013-2015 |[[Македонски стари приказни]] ТВ-серија | |[[Сител|Сител ТВ]] |- |2014 |[[До балчак]] ТВ-филм | | |- |2015 |[[Збор (филм)|Збор]] ТВ-филм || Трговец|| |- |2016-2017 |[[Македонски стари приказни]] ТВ-серија | |[[Сител|Сител ТВ]] |- |2019 |[[Преспав (телевизиска серија)|Преспав]] ТВ-серија || Гостин || [[МРТ 1]] |- style="background: Lavender; text-align:center; " | colspan="4" |2020-ти[[#1|&#9650;]]<div id="2020"/> |- |2022 |[[Ручек (филм)|Ручек]] ТВ-филм || Гостин || |- |2023-2025 |[[Македонски стари приказни]] ТВ-серија || || [[Сител|Сител ТВ]] |- |2024 |[[Послушајте патриоти (филм)|Послушајте патриоти]] ТВ-филм || Чорбаџија || [[Канал 5]] |- |2025 |[[Враќање во иднината]] ТВ-серија || || |} ==Театарски улоги== * И бол и бес од [[Славко Јаневски]], р. [[Димитрие Османли]], [[Драмски театар - Скопје]] 1975; * Новинар — Досада на самиот врв на највисоката власт од [[Коле Чашуле]], р. [[Љубиша Георгиевски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1975; * Жител на Тива — Цар Едип од [[Софокле]], р. Миле Корун, [[Драмски театар - Скопје]] 1976; * Мажот — Џинот од Ѓорѓи Сталев, р. [[Васил Ќортошев]], [[Драмски театар - Скопје]] 1976; * Џин 2 — Баш челик од Горан Бабиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1977; * Лука Лукиќ – Ревозор од Гогољ, р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1978; * Ѓаволчето — Шекспир во приказни од [[Богомил Ѓузел]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1978; * Докторот – Веселата смрт од Евреинов, р. [[Наум Пановски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1979; * Цанде – Солунски патрдии од [[Миле Попоски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1979; * Питачот — Дон Жаун од Жан Батист Молиер, р. [[Љубиша Георгиевски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1980; * Давидов — Бркотница од Лав Биринскиј, р. [[Владимир Милчин]], [[Драмски театар - Скопје]] 1980; * Помалиот — Чудото на свети Ѓорѓија од [[Русомир Богдановски]], р. [[Слободан Унковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1981; * Големиот пират — Џон Пиплфокс од Мирослав Беловиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1981; * Артур — Ајкула од Виктор Хаим, р. Ѓорѓи Стојаноски, [[Драмски театар - Скопје]] 1982; * Уредникот — Полнета птица од Фадил Хаџиќ, р. [[Димитрие Османли]], [[Драмски театар - Скопје]] 1982; * Џингискан — Мачорот Џингискан и Мики траси од Весна Парун, р. Ѕвездана Ладика, [[Драмски театар - Скопје]] 1982; * Леле Малр — Јадигар од Васе Манчев, р. Борко Зафировски, [[Драмски театар - Скопје]] 1983; * Големиот пират — Џон Пиплфокс од Душан Радовиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1984; * Пикас — Ловечка сказна од Стефан Пешиќ, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1985; * Тетовирани души од [[Горан Стефановски]], р. Паоло Маџели, [[Драмски театар - Скопје]] 1985; * Кирца — Викенд на мртовци од [[Миле Попоски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1985; * Коприварник од [[Иван Карадак]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1986: * Питу — Сара Бернар од Џон Марел, р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1986; * Сер Тоби — Ноќ спроти водици од [[Вилијам Шекспир]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1986; * Вуле — Клаустрофобичка комедија од [[Душан Ковачевиќ]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1988; * Петар — Собирен центар од [[Душан Ковачевиќ]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1989; * Борила — Чудовиштата во нашиот град од [[Русомир Богдановски]], р. [[Коле Ангеловски]], Театар за деца и младинци 1990; * Ринго — Чија си од [[Сашко Насев]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1991; * Генералот — Балканот од Жан Жене, р. Ивица Кунчевиќ, [[Драмски театар - Скопје]] 1991; * Сузана — Женски оркестар од Жан Ануј, р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1991; * Доктор — Болва во уво од Жорж Фејдо, р. [[Димитрие Османли]], [[Драмски театар - Скопје]] 1992; * Дурмиш — Харем од [[Сашко Насев]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1994; * Ќорле — Кумови од [[Коле Ангеловски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1995; * Хихирику од [[Иван Карадак]], р. [[Миле Грозданоски]], [[Универзална сала – Скопје]] 1996; * Свадбата на Фигаро од Пјер Бомарше, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1998; * Платонов од [[Антон Павлович Чехов]], р. [[Димитар Станковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 1999; * Мефисто од Клаус Ман, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2000; * Ферхат и Ширин од Назим Хикмет, р. Ертен Јуџел, [[Драмски театар - Скопје]] 2000; * Хихирику - 25 години од [[Иван Карадак]], р. [[Миле Грозданоски]], [[Универзална сала – Скопје]] 2004; * Купидона од Срѓан Јанаќиевиќ, р. Срѓан Јанаќиевиќ, [[Драмски театар - Скопје]] 2005; * Ангеле — Лет во место од [[Горан Стефановски]], р. [[Слободан Унковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2005; * Ладало од Карло Голдони, р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2006; * Тоза — Македонски рулет од [[Љубиша Георгиевски]], р. [[Сашо Миленковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2007; * Сон на летната ноќ од [[Вилијам Шекспир]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2008; * Бојан — Женско царство од [[Шенка Колозова]], р. [[Душко Ѓорѓиоски]], Театар Колозов 2011; * Селанец — Македонска крвава свадба од [[Војдан Чернодрински]], р. Сташа Зуровац, [[Драмски театар - Скопје]] 2012; * Али Баба — Али Баба и 40-те разбојници од [[Шенка Колозова]], р. [[Владо Дојчиновски]], Театар Колозов 2012; * Цанде — Солунски патрдии од [[Миле Попоски]], р. [[Коле Ангеловски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2013; * Рибарот — Сказна за рибарот и златната рипка од [[Шенка Колозова]], р. [[Владо Дојчиновски]], Театар Колозов 2014; * Свето — Буре барут од [[Дејан Дуковски]], р. [[Сашо Миленковски]], [[Драмски театар - Скопје]] 2016; * Атена со пенис од Александар Русјаков, р. Синиша Евтимов, [[Драмски театар - Скопје]] 2017; * Таткото — Како да се ограби банка од [[Коле Ангеловски]], р. Иван Манасковски, [[Драмски театар - Скопје]] 2018. *Пантагруел – Пангуриј од [[Русомир Богдановски]], Драмски театар - Скопје *Ерне – Децата од Павловата улица од Ференц Молнар, р: [[Душан Наумовски]], [[Универзална сала – Скопје]] * Бркотница од Лав Биринскиј, р. [[Душко Ѓорѓиоски]], [[Театар Куманово]] * Арлекин – Слуга на двајца господари од Карло Голдони, р. [[Коле Ангеловски]], Народен театар - Велес * Ревизор од Гогољ, р. [[Коле Ангеловски]], Народен театар - Штип == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Goce Todorovski}} * [http://www.dramskiteatar.com.mk/?lang=mak&menu=akter&podmenu=52 Гоце Тодоровски на dramskiteatar.com.mk] * {{IMDb name|1229797}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Тодоровски, Гоце}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Глумци од Кичево]] [[Категорија:Македонски телевизиски глумци]] [[Категорија:Македонски театарски глумци]] [[Категорија:Македонски филмски глумци]] [[Категорија:Македонски гласовни глумци]] [[Категорија:Југословенски глумци]] [[Категорија:Носители на Орденот за заслуги за Македонија]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] dlyq08jpzmlzh53kn74p8v9os2ccfnw Џенин 0 971798 5375464 4453747 2025-06-07T01:58:07Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375464 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |official_name = Џенин |native_name = {{јаз|ar|جنين}} |nickname = |motto = |image_skyline =Jenin-new.jpg |imagesize = 300px |image_caption = |image_flag = |image_seal = |image_shield = |image_map = |mapsize = |map_caption = |pushpin_map =Палестина |pushpin_mapsize =300 |subdivision_type = |subdivision_name = {{PLE}} |subdivision_type1 = |subdivision_name1 = Џенин |subdivision_type2 = градот |subdivision_name2 =Џенин |government_type = |leader_title = |leader_name = |leader_title1 = |leader_name1 = |leader_title2 = |leader_name2 = |leader_title3 = |leader_name3 = |established_title = |established_date = |established_title2 = |established_date2 = |established_title3 = |established_date3 = |area_magnitude = |area_total_km2 = |area_total_sq_mi = |area_land_km2 = |area_land_sq_mi = |area_water_km2 = |area_water_sq_mi = |area_water_percent = |area_urban_km2 = |area_urban_sq_mi = |area_metro_km2 = |area_metro_sq_mi = |population_as_of = 2006 |population_note = |population_total = 39,000 |population_density_km2 = |population_density_sq_mi = |population_metro = |population_density_metro_km2 = |population_density_metro_sq_mi = |population_urban = |population_density_urban_km2 = |population_density_urban_mi2 = |timezone = |utc_offset = +2 |timezone_DST = |utc_offset_DST = |latd=32|latm=27|lats=42|latNS=N |longd=35|longm=18|longs=4|longEW=E |elevation_m = |elevation_ft = |postal_code_type = |postal_code = |area_code =+970-4 |website = |footnotes = }} '''Џенин''' (арапски:جنين) — град во северниот дел на Западниот Брег во [[Палестина]]. Тој претставува административен центар на истоимената провинција и воедно е главен земјоделски центар, кон кој гравитираат околните населени места. Во 2007. година, градот брои 39,004 жители. Џенин е под управа на Палестинската Самоуправа. Џенин бил изграден врз урнатините на Канаанскиот град Аин Џеним. Во околината се пронајдени и архелошки остатоци, кои датираат од различни историски периоди. [[Податотека:Jeninpaint.jpg|left|thumb|250px|Џенин, 1880]] == Наводи == [http://www.palestineremembered.com/GeoPoints/Jinin_524/index.html Palestine remembered] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120504023627/http://palestineremembered.com/GeoPoints/Jinin_524/index.html |date=2012-05-04 }} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Градови во Палестина]] acvyd4n4rwieyxeynco2x5nrlwikrwh Крушевско Езеро 0 1032487 5375376 5315787 2025-06-06T18:23:46Z Todot3123 118124 5375376 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Krushevolakeatnight.jpg|right|thumb|250px|Поглед на езерото навечер]] '''Крушевското Езеро''', понекогаш нарекувано и '''Гумење''' претставува вештачка акумулација во непосредна близина на [[Крушево]]. Од езерото истекува Крушевско-норовската река. ==Риболов== Крушевското Езеро има богат рибен фонд. Најзастапени се [[крап]], [[караш]], [[клен]], [[охридска пастрмка|охридска]] и [[калифорниска пастрмка]], [[црвеноперка]], [[плашица]], [[толстолобик]] и др. Риболовот е дозволен во текот на целата година со исклучок на месец јуни, кога е периодот на мрестење кај рибите.<ref>{{наведена мрежна страница|url=http://www.visitpelagonia.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=129&Itemid=67&lang=mk|title=Риболов|publisher=Визит Пелагонија|language=македонски|accessdate=2012-07-22|archive-date=2016-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160423064722/http://visitpelagonia.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=129&Itemid=67&lang=mk|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{рв|Kruševo Lake}} {{крушево}} [[Категорија:Крушево]] [[Категорија:Вештачки езера во Македонија]] 8sdpirwiv273hiparcb3rwlw4wr73xv Ќосем (султана) 0 1062568 5375461 5361292 2025-06-07T00:51:06Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375461 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty |consort = yes |name = Ќосем султан<br /><small>Махпејкер султан</small> |title = |image = Kösem Sultana.jpg |caption = |succession = [[Регент]] на [[Османлиско Царство]] |reign = 10 септември 1623 – 1632 |reign-type = 1-во регенство |regent = [[Мурат IV]] |reg-type = Султан |predecessor = нема |successor = себеси |reign1 = 8 август 1648 – 3 септември 1651 |reign-type1 = 2-ро регенство |regent1 = [[Мехмед IV]] |reg-type1 = Султан |predecessor1 = себеси |successor1 = [[Турхан Хатиџе султан]] |succession2 = [[Валиде султан]] на [[Османлиско Царство]] |reign2 = 10 септември 1623 – 3 септември 1651 |predecessor2 = [[Халиме султан]] |successor2 = [[Турхан Хатиџе султан]] |succession3 = [[Хасеки султан]] на [[Османлиско Царство]] |reign3 = 26 ноември 1605 – 22 ноември 1617 |predecessor3 = [[Сафије султан]] |successor3 = [[Ајше хатун (сопруга на Осман II)|Ајше хатун]] |birth_name = Анастасија |birth_date = околу 1589–1590 |birth_place = [[Тинос]], [[Ејалет Мореја]], [[Османлиско Царство]]<ref>http://www.dr.com.tr/kitap/kara-kralice-kosem/demet-altinyeleklioglu/edebiyat/roman/turkiye-roman/urunno=0000000413240</ref><br>(денеска територија на [[Грција]]) |death_date = 3 септември 1651 |death_place = {{починал во|Цариград|}}, [[Османлиско Царство]] |burial_place = [[Фатих]], [[Истанбул]], во мавзолејот на нејзиниот сопруг [[Ахмед I]] |religion = [[ислам]], претходно [[православие]] |spouse = султан [[Ахмед I]] |issue = [[Мурат IV]]<br />[[Ибрахим I]]<br />[[Шехзаде Сулејман (син на Ахмед I)|Шехзаде Сулејман]]<br />[[Шехзаде Ќазим (син на Ахмед I)|Шехзаде Ќасим]]<br />Ајше султан<br />[[Фатма султан (ќерка на Ахмед I)|Фатма султан]]<br />[[Џеверхан султан ]]<ref>{{Наведена книга|author=Singh, Nagendra Kr|title=International encyclopaedia of Islamic dynasties|publisher=Anmol Publications PVT |year=2000|pages=423–424|isbn=81-261-0403-1|quote=Преку нејзината убавина и интелигентност, Ќосем алиде султан била доста привлечна за Ахмед I, на која му родила четири синови: Мурат, Сулејман, Ибрахим и Ќасим како и три ќерки: Ајше, Фатма и Џавхархан. Нејзините ќерки биле искористени во консолидација на нејзиното политичко влијание преку бракови со султанските везири.}}</ref><br />Ханзаде султан<ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=L6-VRgVzRcUC&pg=PA365&dq=hanzade+sultan&hl=en&sa=X&ved=0CB8Q6AEwAWoVChMI876PrcL7yAIVybsUCh3eEwAh#v=onepage&q=hanzade%20sultan&f=false|title=The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire|publisher=Oxford University Press|page=365|first=Leslie P.|last=Peirce|year=1993|isbn=0195086775}}</ref> }} '''Ќосем''' ({{Lang-ota|كوسم سلطان}}, целосно име: ''Девлетлу Исметлу Махпејкер Ќосем Валиде Султан Алијету Шан Хазретлери'', родена околу [[1589]] година<ref name="EI">Baysun, M. Cavid, s.v. "Kösem Walide or Kösem Sultan" in ''The Encyclopaedia of Islam'' vol. V (1986), Brill, p. 272</ref> – починала на [[2 септември]] [[1651]]{{Sfn|Peirce|1993}}), позната и како '''Махпејкер'''<ref name="Douglas Arthur Howard p 195">Douglas Arthur Howard, The official History of Turkey, Greenwood Press, {{ISBN|0-313-30708-3}}, p. 195</ref>{{Sfn|Peirce|1993}} ([[Персиски јазик|персиски]]: ماه پيكر) — сопруга на [[Список на султани на Османлиското Царство|османлискиот султан]] [[Ахмед I]], [[валиде султан]] како мајка на султаните [[Мурат IV|Мурад IV]] и [[Ибрахим I|Ибрахим]], и бујук („регент“) на султанот [[Мехмед IV]] од [[1649]] година. Таа станала една од најмоќните и највлијателните жени во [[Историја на Отоманското Царство|отоманската историја]], како и централна фигура во периодот познат како [[Султанат на жените]].<ref>{{Harvnb|Peirce|1993}}: While Hurrem was the woman of the Ottoman dynasty best known in Europe, it is Kösem who is remembered by the Turks as the most powerful.</ref> Родена во Тинос во семејство на грчки православен свештеник, таа била киднапирана и продадена како робинка во [[Босански Пашалак|Босна]] пред да биде испратена во [[Харем-и Хумајун|царскиот харем]] во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]], [[Отоманско Царство|османлискиот]] главен град. Таму таа се прославила, станувајќи миленичка на султанот [[Ахмед I]], кој подоцна се оженил со неа и ја направил негова законска сопруга. Со текот на времето, нејзиното влијание врз султанот се зголемило и таа станала негов најдоверлив советник. Историчарите ѝ признаваат дека го убедила [[Ахмед I|Ахмед]] да го поштеди животот на неговиот помлад полубрат [[Мустафа I|Мустафа]], ставајќи крај на вековната практика на братоубиство во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Откако [[Ахмед I|Ахмед]] починал во 1617 година, таа била важна во устоличувањето на [[Мустафа I]]. По вознесувањето на [[Осман II]], таа накратко била протерана во Стариот дворец ([[Ески-сарај]]). За време на нејзиниот мандат како регент на [[Мурат IV|Мурад IV]], [[Ибрахим I|Ибрахим]] и [[Мехмед IV]], Ќосем собрала огромна озлогласеност и наклонетост меѓу нејзините поданици и имала неспоредлива политичка моќ во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Нејзините рани години како регент биле обележани со турбуленции и нестабилност, кои започнале кога Сафавидското Царство анектирало голем дел од [[Отомански Ирак|Ирак]] и го зазел Багдад во 1624 година, вклучувајќи ги Османлиите во [[Османлиско-персиска војна (1623–1639)|16-годишен судир со Сафавидите]] што предизвикало серија бунтови, упади и движењата за независност низ [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. За време на ескалацијата на тензиите меѓу [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и [[Венецијанска Република|Република Венеција]] во 1640-тите, таа и нејзините сојузници биле обвинети за притисок врз [[Ибрахим I|Ибрахим]] да изврши [[Отоманско-венецијанска војна (1645–1669)|поморски напад]] на островот [[Крит]], контролиран од Венеција. Таа морала да се бори со венецијанската блокада на [[Дарданели]]те, која кулминирала со поморската битка кај Фоки во 1649 година, како и со трговските востанија предизвикани од финансиската криза во годините што следеле. Улогата на Ќосем како заштитник на [[Отоманска династија|отоманската династија]] била поздравена и од современиците и од историчарите. Сепак, неколкумина ги доведуваат во прашање нејзините намери и мотиви за застапување на каузата на [[јаничар]]ите за време на нејзините 28 години на власт. Некои тврделе и дека таа собрала големо богатство со нелегитимни средства. Таа, сепак, добро ги искористила парите што ги стекналала од нејзините земји и приходи, преземајќи добротворни работи и градежни проекти како опипливи манифестации на грижата на династијата за нејзините поданици. Затоа, по нејзиниот брутален атентат кој предизвикал немири и погубување на стотици мажи во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]],<ref name=":32">{{Наведена книга|title=The Intimate Life of an Ottoman Statesman, Melek Ahmed Pasha, (1588-1662 : As Portrayed in Evliya Celeb's Book of Travels)|last=Dankoff|first=Robert|date=1991|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0791406410|location=|pages=89}}</ref> таа била нарекувана со имињата: „Валиде Муазама“ (величествена мајка), „Валиде Мактиле“ (убиена мајка) и „Валиде Шехиде“ (маченичка мајка).<ref>{{Наведена книга|title=Famous Ottoman women|last=Necdet Sakaoğlu|publisher=Avea|year=2007|page=129}}</ref> == Заднина == [[Податотека:Tinos_by_Giacomo_Franco.jpg|десно|мини| Карта на Тинос од Џакомо Франко, 1597 година]] Ќосем имала [[Грци|грчко]] потекло,<ref name="EI"/><ref>{{Наведена книга|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300-1923|last=Finkel|first=Caroline|date=2005|publisher=Basic Books|isbn=978-0-465-02396-7|location=New York|pages=197}}</ref> ќерка на грчки православен свештеник на [[Егејски Острови|егејскиот остров]] Тинос чие моминско презиме било Анастасија.<ref>{{Наведена книга|title=''s.v. Murad IV in ''The Encyclopaedia of Islam'' vol. VII''|last=A.H. de Groot|publisher=Brill|year=1993|isbn=90-04-07026-5|page=597|quote=Kosem [qv] Mahpeyker, a woman of Greek origin (Anastasia, 1585–1651)}}</ref><ref name="Hogan, Christine 2006 74">{{Наведена книга|title=The Veiled Lands: A Woman's Journey Into the Heart of the Islamic World|last=Hogan, Christine|publisher=Macmillan Publishers Aus|year=2006|isbn=9781405037013|page=74}}</ref><ref name="Amila Buturović, İrvin Cemil Schick 2007 23">{{Наведена книга|title=Women in the Ottoman Balkans: gender, culture and history|last=Amila Buturović|last2=İrvin Cemil Schick|publisher=I.B.Tauris|year=2007|isbn=978-1-84511-505-0|page=23|quote=Kösem, who was of Greek origin. Orphaned very young, she found herself at the age of fifteen in the harem of Sultan Ahmed I.}}</ref> Во 1603-1604 година, на возраст од 14 или 15 години, била киднапирана од отомански напаѓачи и купена како робинка во [[Босански Пашалак|Босна]] од ''[[Беглербег|бејлербегот]]'' (гувернерот) на [[Босански Пашалак|босанскиот Ејалет]].<ref>{{Наведена книга|title=Bu Mulkun Kadin Sultanlari|last=Sakaoglu|first=Necdet|publisher=Oglak|year=2008|isbn=978-9753297172|pages=306}}</ref> Нејзината убавина и интелигенција биле забележани од [[кизлар-ага]]та од дворот на султанот [[Ахмед I]],<ref name=":4">{{Наведена книга|title=The Palace of Topkapi in Istanbul|last=Fanny|first=Davis|publisher=New York, Scribner|year=1970|pages=227}}</ref> кој ја испратил во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]] да се придружи на група други робинки за да бидат обучени во [[Харем-и Хумајун|Царскиот Харем]] како царска дворска дама.<ref name="ReferenceB">{{Наведена книга|title=Redhouse Turkish/Ottoman-English Dictionary|date=1997|publisher=SEV Matbaacılık ve Yayıncılık A.Ş.|isbn=978-975-8176-11-3|edition=14|page=722}}</ref><ref name="Davis, Fanny 1970 227–228">{{Harvnb|Davis|1970}}: "Kosem was said to have been the daughter of a Greek priest of one of the Aegean islands, probably captured during one of the Ottoman-Venetian maritime campaigns. Her name was Anastasia but was changed after her conversion, no doubt on her admission to the palace, to Mâh-Peyker (Moon-Shaped), and later by Sultan Ahmet to Kosem"</ref> По нејзиното пристигнување во [[Харем-и Хумајун|царскиот харем]], таа учила [[Ислам|религија]], теологија, математика, везење, пеење, музика и литература.<ref name=":5">{{Наведена книга|title=History's 9 Most Insane Rulers|last=Rank|first=Scott|publisher=Recorded Books, Inc. and Blackstone Publishing|isbn=978-1664494176|location=United States|pages=4, Chapter. 4}}</ref> Според изворите, таа била висока, витка и привлечна поради белиот тен и длабоката кафена боја на очите.<ref>Kadınlar Saltanatı III. 14; Samur Devri: 27-28.</ref> [[Ахмед I|Ахмед]] бил воодушевен од нејзината убавина и интелигенција, а во 1605 година, таа станала негова водечка [[Хасеки султан|хасеки]] и легална сопруга. Според италијанскиот патник Пјетро Дела Вале, по нејзиното преобраќање во [[ислам]], нејзиното име било сменето во ''Махпејкер'',<ref name="ReferenceB"/> а подоцна од [[Ахмед I|Ахмед]] во ''Ќосем,<ref name="Davis, Fanny 1970 227–228"/>'' што значи „''водач на стадото''“, што имплицира на нејзината политичка интелигенција и лидерство. Ќосем станала позната во почетокот на владеењето на [[Ахмед I|Ахмед]] како дел од серијата промени во хиерархијата на [[Харем-и Хумајун|Царскиот Харем]]. [[Сафије султан|Сафије Султан]], некогаш моќната баба на [[Ахмед I|Ахмед]] и управител на харемот, била лишена од власта и протерана во Старата палата ([[Ески-сарај]]) во јануари 1604 година, а [[Хандан султан|Хандан Султан]], мајката на [[Ахмед I|Ахмед]] и валиде султан, починала во ноември следната година. Овие две слободни места ѝ овозможиле да се искачи на врвот на хиерархијата на [[Харем-и Хумајун|царскиот харем]]. {{Sfn|Peirce|1993}} == Хасеки-султан == [[Податотека:Ahmed_I_by_John_Young_(cropped).jpg|десно|мини| Портрет на [[Ахмед I]] (1815 година)]] Како [[хасеки султан]] на [[Ахмед I|Ахмед]], тој ја фаворизирал над сите негови наложници, расфрлајќи ѝ ги најубавите накити од неговото складиште.<ref>{{Наведена книга|title=HAREM : The World Behind the Veil|last=CROUTIER|first=Alex|year=1989|isbn=978-0747504979|pages=118}}</ref> Нејзината стипендија се состоела од 1.000 аспери дневно. {{Sfn|Peirce|1993}} Во раните години од нивниот брак, таа му родила на [[Ахмед I|Ахмед]] 4 ќерки: Ајше Султан, Фатма Султан, Ханзаде Султан и Гевхерхан Султан. Како мајка на неколку принцези, таа имала право да ги договори нивните политички бракови. Една од нејзините ќерки, Ајше Султан, се омажила за [[Насух-паша]] во 1612 година на седумгодишна возраст. {{Sfn|Peirce|1993}} Истата година, Гевхерхан Султан се оженила со [[Окуз Мехмед-паша|Окуз Кара Мехмед-паша]] на петгодишна возраст. {{Sfn|Tezcan|2001}} Венецијанскиот амбасадор Симон Контарини, помеѓу 1609 и 1612 година, ја споменува Ќосем во својот извештај во 1612 година и ја прикажува како:<blockquote>„[Жена] со убавина и остроумност, а дополнително... со многу таленти, таа пее одлично, од каде и понатаму е исклучително добро сакана од кралот... Не дека ја почитуваат сите, но ја слушаат во некои работи и е миленик на кралот, кој постојано сака да е покрај него."{{sfn|Пирс|1993|p=105}}</blockquote>Џорџ Сандис, англиски патник кој бил во посета на [[Историја на отомански Цариград|Цариград]] во раните 1610-ти, го запишал името на Ќосем како „Касек Кадун“ (хасеки-кадин) и верувал дека таа е „''вештерка над својата убавината''“. Тој тврдел дека султанот имал „''страсна''“ љубов кон Ќосем, нагласувајќи дека тоа е резултат на вештерство. Сендис продолжува да ја карактеризира како жена со „''нежна и во исто време срамежлива природа''“.<ref>Relazioni di ambascitori veneti al Senato..., op. cit., s. 22, 649.</ref> === Напори за укинување на братоубиството === Интересот на Ќосем за сукцесија не поминал незабележано од современите набљудувачи по раѓањето на нејзиниот првороден син [[Мурат IV|Мурад]] во 1612 година, и можно е дека се должат значајните модификации во моделот на сукцесија на престолот од систем на првородство до систем заснован на агнатичен стаж. Бидејќи [[братоубиство]]то било вообичаена практика, таа се плашела дека ако престолот отиде кај еден од синовите на султанот, ќе му припадне на најстариот, [[Осман II|Осман]], чија мајка, [[Махфирузе Хатиџе султан|Махфирузе Хатун]], можеби била сметана од Ќосем како ривал со намера да лобира во корист. на сопствениот син. Таа се плашела дека [[Махфирузе Хатиџе султан|Махфриузе]] ќе го натера [[Осман II|Осман]] да ги погуби нејзините синови - [[Мурат IV|Мурад]], [[Шехзаде Сулејман (син на Ахмед I)|Сулејман]], [[Шехзаде Ќазим (син на Ахмед I)|Касим]] и [[Ибрахим I|Ибрахим]], доколку го наследи татко му, па затоа се трудела да го заштити нејзиниот полудевер [[Мустафа I|Мустафа]] од погубување. {{Sfn|Shaw|1977}} Симон Контарини во истата година известил дека Ќосем „''лобираше да го поштеди [[Мустафа I|Мустафа]] од судбината на братоубиството со задна цел да го спаси сопствениот син од истата судбина''.“ {{Sfn|Piterberg|2003}} Така, оставајќи го братот на султанот да живее „''Се обидуваше да се увери дека [[Мустафа I|Мустафа]], ако се случи да стане султан, ќе го поштеди животот на нејзините синови“''. Контарини не го спомнува името Ќосем, туку зборува за „кралица“ <ref>[L]a Bas Cadin, principalissima favorita del Gran Signore, e madre del secondogenito di Sua Maesta the chiaman ora regina; "BAROZZI and BERCHET, eds., Le relazioni degli stati europei: Turchia, op. cit., vol. 1, p. 132 [FIRPo, ed., Relazioni : Constantinopoli,op. cit., p. 480]</ref> Згора на тоа, Ќосем можела да го искористи нејзиниот близок сојуз со Мустафа-ага, агата на јаничарите и [[Насух-паша]] (нејзиниот зет) за да има влијание врз султанот.<ref>{{Наведено списание|last=Börekçi|first=Günhan|date=2010|title=Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmed I (r. 1603-17) and His Immediate Predecessors|journal=|pages=248}}</ref> Контарини, исто така, објавила дека султанот наредил една жена да биде претепана затоа што ја иритирала Ќосем, која можеби била и самата [[Махфирузе Хатиџе султан|Махфирузе]]. {{Sfn|Peirce|1993}} Таа подоцна била протерана во Старата палата (Ески-сарај), веројатно во средината на 1610-тите. {{Sfn|Peirce|1993}} По тој инцидент, Ќосем го засакала нејзиниот посинок [[Осман II|Осман]]. Го пуштла да ѝ се придружи во возењето со кочии каде што тој се покажувал пред толпата кога таа одела во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]]. Извештаите на венецијанските ''баилоси'' забележуваат дека на овие екскурзии, [[Осман II|Осман]] уживал да им фрла грст монети на минувачите кои се собирале да го видат младиот принц, додека неговата маќеа Ќосем останала скриена зад завесата. На крајот [[Ахмед I|Ахмед]] се смешил во врската помеѓу [[Осман II|Осман]] и Ќосем; венецијанскиот амбасадор Бертучио Валиер во 1616 година известил дека султанот не им дозволил на двајцата најстари принца ([[Осман II|Осман]] и [[Шехзаде Мехмед (син на Ахмед I)|Мехмед]]) да разговараат со Ќосем. {{Sfn|Piterberg|2003}} Неговиот мотив можеби, како што шпекулирал Валиер, бил стравот дека безбедноста на принцовите била загрозена од добро познатите амбиции на Ќосем за нејзините синови, и да ги спречи гласините за непристојноста на возрасниот принц во дружењето со жена која не е ниту негова мајка. ниту неговата сестра. {{Sfn|Peirce|1993}} Големиот везир [[Насух-паша]], зетот на Ќосем како сопруга на нејзината ќерка, Ајше Султан, бил погубен по наредба на [[Ахмед I|Ахмед]] во 1614 година, самата Ќосем се обидела да го спречи нејзиниот сопруг да преземе таква акција, но безуспешно.<ref>Mehmed bin Mehmed, Tarîh, pp. 40-42; and Tezcan, “Searching for Osman,” pp. 97-98, 120-123, 214-215.</ref> Така, таа загубила важен сојузник во владата. Од тој момент, таа веројатно ги концентрирала напорите да го одржи [[Мустафа I|Мустафа]] во живот.<ref>DELLA VALLE, Reiss-Beschreibung, op. cit., p. 33; and TEZCAN, "Searching for Osman", op. cit., p. 334, n. 58.</ref> Влијанието на Ќосем врз султанот се зголемило во следните години и се вели дека таа дејствувала како една од неговите советници. {{Sfn|Peirce|1993}} Известувајќи во 1616 година дека Ќосем била највредниот сојузник што можел да го има во палатата поради нејзиното влијание врз султанот, Валиер тврди дека нејзината провенецијанска политика и придонесите за добрата положба на [[Венеција]] морало да бидат соодветно наградени. {{Sfn|Peirce|1993}} ''Баилосите'' исто така забележале дека [[Ахмед I|Ахмед]] бил длабоко посветен на Ќосем.<ref>{{Наведена книга|title=Inside the Seraglio: Private Lives of the Sultans in Istanbul|last=Freely|first=John|publisher=Tauris Parke Paperbacks|year=2001|isbn=978-1784535353|pages=108}}</ref> Сепак, таа се воздржувала од постојано вклучување во сериозни прашања бидејќи султанот одбивал да биде засенет од неговата сопруга. Според Валиер во 1616 година:<blockquote>„Нејзината претпазливост веројатно имала за цел да го одбегне незадоволството на султанот, кој сакал да избегне да изгледа управуван од жена, како што бил неговиот татко. Таа може да прави што сака со кралот и да го поседува неговото срце апсолутно, ниту пак некогаш и се ускратува нешто“.</blockquote>Контарини понатаму забележува дека Ќосем „''се воздржува со голема мудрост да не зборува [со султанот] премногу често за сериозни работи и државни работи''“. {{Sfn|Peirce|1993}} Во текот на нејзината кариера како [[Хасеки султан|султан хасеки]], таа била обвинета дека се обидувала да ја спаси сопствената позиција и влијание во текот на нејзината долга кариера „''наместо онаа на султанот или династијата''“. {{Sfn|Peirce|1993}} Владеењето на [[Ахмед I|Ахмед]] е значајно за одбележување на првото прекршување во отоманската традиција на кралско братоубиство; отсега натаму, османлиските султани веќе нема систематски да ги егзекутираат своите браќа по стапувањето на престолот. {{Sfn|Peirce|1993}} == Смртта на Ахмед I == По раната смрт на [[Ахмед I|Ахмед]] од [[тифус]] и гастрично крварење на [[22 ноември]] [[1617]] година, Ќосем стапила на врвот на фракцијата што го поддржале стапувањето на [[Мустафа I|Мустафа]] на престолот. {{Sfn|Kia|2017}} Преку нејзиното поткупување и влијание, Ќосем успешно маневрирала да го постави на престолот полубратот на [[Ахмед I|Ахмед,]] [[Мустафа I|Мустафа]]. Таа веројатно се плашела за животот на нејзините синови, доколку нивниот постар полубрат [[Осман II|Осман]] стане султан и ги погуби. Затоа, поверојатно е дека таа претпочитала [[Мустафа I|Мустафа]] да стане султан бидејќи тој нема да ги гледа нејзините синови како закана. {{Sfn|George H.|2016}} === Владеење на Мустафа I === [[Мустафа I|Мустафа]] се покажал изнемоштен и неспособен, бидејќи бил првиот султан кој се качил на престолот без претходно искуство во управувањето. Тој го поминал целиот свој живот во [[Харем-и Хумајун|харемот]], учејќи само што можеле да го научат евнусите и жените и постојано стравувал од погубување од рацете на владејачките султани, со неколку службеници од палатата, особено [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Мустафа Ага, кои ги потхранувале овие стравови. да го контролираат. На крајот, [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Мустафа Ага распространил приказни дека е луд и го обезбедил неговото детонирање на 26 февруари 1618 година, само 96 дена по искачувањето на престолот, заменувајќи го со [[Осман II|Осман]], најстариот син на [[Ахмед I|Ахмед]] и неговата почината мајка [[Махфирузе Хатиџе султан|Махфирузе Хатун]].<ref name="ottor">''Living in the Ottoman Realm: Empire and Identity, 13th to 20th Centuries'', pp. 199-201</ref> Првиот чин на [[Осман II|Осман]] како султан бил да ја елиминира моќта од поддржувачите на [[Мустафа I|Мустафа]], како и од оние кои го обезбедиле неговиот пристап и планирале да владеат над него. Како резултат на тоа, Ќосем и нејзината придружба биле протерани во Стариот дворец ([[Ески-сарај]]). {{Sfn|Shaw|1977}} === Период во Стариот дворец === За време на владеењето на [[Осман II]] и второто владеење на [[Мустафа I]], Ќосем и нејзините 8 деца се населиле во Стариот дворец.<ref name="ottor"/> Поради појавата на стажот како принцип на сукцесија, што значело дека мајката на принцот може да го одбележи времето во Старата палата помеѓу смртта на нејзиниот султан и доаѓањето на нејзиниот син, Ќосем можела да го задржи својот статус Хасеки и дневната стипендија од 1.000 аспери за време на нејзиното пензионирање таму; сепак, по завршувањето на мандатот на Ќосем како хасеки, позицијата ја изгубила својата важност. {{Sfn|Peirce|1993}} За време на нејзиното пензионирање, таа имала можност подобро да се запознае со [[Сафије султан|Сафије Султан]]. {{Sfn|Peirce|1993}} === Владеење на Осман II === Во 1619 година, [[Осман II|Осман]] дејствувал против османлиските конвенции со тоа што ѝ одредил на својата маќеа Ќосем тридневна посета на Стариот дворец, за време на која тој учествувал во нејзините свечености, покажувајќи ја својата посебна наклонетост кон неа. {{Sfn|Peirce|1993}} Тој, исто така, и дал на Ќосем приход од осум села во северозападниот дел на [[Атина]], кои таа ги вклучила во нејзиниот ''[[вакаф]]'', кој обезбедувал услуги за аџиите кои патувале од [[Дамаск]] во [[Мека]].<ref>Güler, Mustafa, Osmanlı Devleti‟nde Haremeyn Vakıfları, (Istanbul, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2002), p. 60</ref> Ќосем можеби го негувала овој однос со намера да го искористи своето влијание за да го убеди да ги поштеди нејзините синови. Кога [[Осман II|Осман]] заминал на [[Отоманско-полска војна (1620–1621)|полскиот поход во 1621]] година, тој го погубил само [[Шехзаде Мехмед (син на Ахмед I)|Мехмед]], најстариот од неговите помлади браќа, кој бил еден од синовите на Ќосем. {{Sfn|Peirce|1993}} Неговиот вујко [[Мустафа I|Мустафа]] останал жив, како и помладите браќа на [[Осман II|Осман]]. Сепак, дури и ако нивната врска била негувана, таа не дала последователни резултати за младиот султан, чија најисклучителна слабост била недостатокот на валиде султан која ќе лобира во негова корист. {{Sfn|Piterberg|2003}} Тој, сепак, се чувствувал непријатно поради вмешаноста на Ќосем во државните прашања.<ref name="ottor"/> {{Sfn|Mansel|1995}} Во мај 1622 година, чувствувајќи дека [[Осман II|Осман]] може да ги погуби [[Мустафа I|Мустафа]] и неговите помлади браќа, евнухот и војската на палатата планирале контра-пуч, поддржан од мајката на Мустафа, [[Халиме султан|Халиме Султан]] и Ќосем, која сакала нејзините сопствени деца да се искачат на престолот. Тие упаднале во [[Харем-и Хумајун|харемот]] и го ослободиле [[Мустафа I|Мустафа]] од [[Кафез (Отоманско Царство)|кафезот]].<ref name=":6">{{Наведена книга|title=The Chief Eunuch of the Ottoman Harem: From African Slave to Power-Broker|last=Hathaway|first=Jane|date=30 August 2018|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1107108295}}</ref> Што се однесува до [[Осман II|Осман]], на возраст од само седумнаесет години, тој бил затворен во Едикуле, а потоа веднаш задавен од членовите на [[јаничар]]ите на [[20 мај]] [[1622]] година, главно преку напорите на [[Халиме султан|Халиме]].<ref name="ottor"/> === Второто владеење на Мустафа I === Истиот ден, [[Мустафа I|Мустафа]] бил поставен да владее. Вториот краток мандат на [[Мустафа I|Мустафа]] бил уште покатастрофален од првиот. Додека власта првично им припаднала на Ќосем и неговата мајка, [[јаничар]]ите и другите кои го извршиле бунтот сега бурно реагирале на атентатот на [[Осман II|Осман]]: Тие ги убиле сите оние кои ги сметале за одговорни додека во исто време се обидувале да ги заштитат преостанатите синови на [[Ахмед I|Ахмед]] против неизбежните напори на [[Халиме султан|Халиме]] да ги елиминира за да го заштити владеењето на нејзиниот син. Во обид да изгради сопствена позиција, Ќосем го обезбедила назначувањето за голем везир на Албанецот [[Мере Хусеин-паша]], кој успешно се претставил како еден вид реформатор, ветувајќи дека брзо ќе се движи против атентаторите. Но, [[Мере Хусеин-паша|Хусеин-паша]] ја искористил ситуацијата само за своја полза, нашироко изнудувајќи под изговор дека ќе ги казни одговорните за убиството на [[Осман II|Осман]] и ќе ја нападне државната каса за сопствен профит. {{Sfn|Shaw|1977}} Во текот на последните месеци од второто владеење на [[Мустафа I|Мустафа]], тој наредил да се погубат сите вклучени во убиството на [[Осман II|Осман]], вклучувајќи ги и синовите на Ќосем. Но, пред да може да се извршат неговите наредби, и Ќосем и корпусот на евнухот интервенирале и го симнале уште еднаш од престолот. [[Мустафа I|Мустафа]] го поминал остатокот од својот живот во [[Кафез (Отоманско Царство)|кафез]]. {{Sfn|Jenkins|2010}} Ќосем на крајот постигнала договор со везирите да го постави нејзиниот син [[Мурат IV|Мурад]] за султан.<ref name="ottor"/> {{Sfn|Mansel|1995}} == Валиде султан == === Владеење на Мурат IV === [[Податотека:IV_Murad_young_age.jpg|десно|мини| [[Маслено сликарство|Сликарство во масло]] кое го прикажува [[Мурат IV|Мурад IV]] во неговата млада возраст (анонимно, околу 17 век)]] Ќосем влегла во [[Топкапи-сарај|палатата Топкапи]] со грандиозна свечена поворка пред која илјада [[дервиш]]и марширале со молитви за да го прослават нејзиното доаѓање.<ref>Koçu, R.E., Kösem Sultan, c. I, (Istanbul, Doğan, 2002), p.202</ref> Таа повторно била втурната во политичката арена кога нејзиниот син се искачил на престолот на [[10 септември]] [[1623]] година како [[Мурат IV|Мурад IV]]. Бидејќи нејзиниот син бил малолетен, таа била назначена не само за валиде султан, туку и за официјален регент (''наиб-и-султанат''), од воздигнувањето на нејзиниот син на 10 септември 1623 година до 18 мај 1632 година <ref name="ottor"/> Во [[1623]] година, османлискиот двор испратил писмо до [[Венецијанска Република|Република Венеција]], со кое официјално го објавил наследувањето на престолот на [[Мурат IV|Мурад IV]]. Во писмото, Ќосем била означена како валиден султан: „''Нејзиното височество султанката Валиде […] за покојниот султан Ахмед, кого Алах го зеде со себе, беше многу важна личност и тој ја сакаше толку многу што ја почести со тоа што се ожени со неа...“'' Писмото понатаму укажува дека Ќосем ќе владее во името на нејзиниот син: „''Имаме голема надеж и вера во валиде султан, која - меѓу сите жени што ја уживаат оваа позиција - се одликува со зрелост и доблест на карактерот''“.<ref>Leslie P. Peirce, Kösem Sultan: İktidar Hırs ve Entrika. 2015.</ref> Набргу по устоличувањето на [[Мурат IV|Мурад]] во 1623 година, венецијанската амбасадорска порака забележала за политичкото искуство на Ќосем:<blockquote>„Сета моќ и власт ја има мајката, жена сосема различна од онаа на султанот Мустафа, [која] често учествуваше во владините работи за време на владеењето на нејзиниот сопруг.“{{sfn|Пирс|1993|p=235}}</blockquote>Ро, англиски пратеник, напишал еден месец пред венецијанското испраќање, предвидувајќи дека новиот султан ќе биде „''измачуван од неговата мајка, која го измачувала неговиот татко, човек со дух и памет''“. {{Sfn|Peirce|1993}} По доаѓањето на [[Мурат IV|Мурад]], сите негови браќа биле затворени во [[Кафез (Отоманско Царство)|Кафез]], кои биле дел од [[Харем-и Хумајун|Царскиот Харем]] каде што можните наследници на престолот биле држени под вид на домашен притвор и постојан надзор од страна на евнусите на палатата.<ref>Klaus Kreiser: ''Der osmanische Staat 1300–1922''. München 2001, S. 1.</ref><ref>John Freely: ''Inside the Seraglio: Private Lives of Sultans in Istanbul (Tauris Parke Paperbacks)'' Paperback – December 30, 2016.</ref> Како регент, Ќосем делотворно управувала со царството преку нејзиниот син [[Мурат IV|Мурад]], присуствувајќи и организирајќи сесии на ''диваните'' (кабинетот) зад Завесата. Таа била задолжена за назначување политички фигури и надгледување на државната администрација, што и овозможило да воспостави врски со државници, судии и други судски фигури. Таа се среќавала со странски амбасадори од други земји за да разговара за меѓународните договори. Водечките везири ги пишувале своите писма директно до неа, како одговор, Ќосем ја искористила нејзината титула ''кира (дама)'' за да состави писма до везирите.<ref>History's 9 Most Insane Rulers, Scott Rank. 2016. p. 80</ref> Во 1623 година, [[Кеманкеш Али-паша|Кеманкеш Кара Али-паша]] бил назначен за голем везир. Се сметало дека Ќосем има различни очекувања за нејзината улога кога првпат станала регент. Според турскиот историчар Озлем Кумрулар:<blockquote>„Од барањето на големиот везир е јасно дека во овој период Ќосем сакала да биде со нејзиниот малолетен син во салата и да ги слуша сите барања на високите личности. Таа сакаше да го придружува султанот и во исто време да ја држи власта во свои раце. Големиот везир на многу џентлменски начин изјавил дека таа желба не е во согласност со законот (канун): „Господи мој и Владетелу, ова што го правиш е спротивно на законот. Ве молам, дури и не го артикулирајте. На крајот на краиштата, јас сум твој верен слуга и не сакам да бидам одделен од тебе“.</blockquote>Најлошата грешка на големиот везир [[Кеманкеш Али-паша|Али-паша]] била тоа што му дозволил на сафавидскиот шах Абас да ги заземе Багдад и [[Ереван|Ериван]] во 1624 година, а потоа ја криел веста од [[Мурат IV|Мурад]], кој во тоа време имал дванаесет години, и неговата мајка, Ќосем. По дознавањето, Ќосем веднаш приредила негово соборување од позицијата, по кое Али-паша бил задавен со поддршка на [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Мустафа-ага. Местото на голем везир подоцна ќе го пополни [[Черкез Мехмед Али-паша|Черкеш Мехмед-паша]]. ==== Надворешна и внатрешна политика ==== Странските непријатели и моќните локални истакнати личности го сметале подемот на Ќосем како златна можност да се поткопа моќта и авторитетот на османлиската држава. За време на раните години на султанатот на [[Мурат IV|Мурад]], Ќосем морала да се справи со загубата на [[Багдад]] и [[Ереван|Ериван]] за време на [[Османлиско-персиска војна (1623–1639)|Отоманско-сафавидската војна]], бунтот на племињата во [[Отомански Либан|Либан]], [[Востание на Абаза Мехмед-паша|бунтот на Абаза]] во северна [[Мала Азија|Анадолија]], колебливите верности на гувернерите во [[Египетски пашалак|Египет]] и други провинции, потврдување на независноста од страна на варварските држави, бунт на [[Кримски Татари|Татарите]] на [[Кримско Ханство|Крим]] и нападите на ограбувачите на [[Козаци]]те до бреговите на [[Црно Море|Црното Море]]. {{Sfn|Peirce|1993}} {{Sfn|Kohen|2006}} [[Козаци|Козачките]] упади биле вообичаени во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] во текот на почетокот на [[17 век]], нарушувајќи ја безбедноста на [[Црно Море|Црното Море]] и принудувајќи ги Османлиите да размислуваат за зајакнување на [[Босфор]]от, особено по најновиот упад на Козаците во 1624 година.<ref>Victor Ostapchuk, “The Human Landscape of the Ottoman Black Sea in the Face of the Cossack Naval Raids”, Oriente Moderno 20 (81), (no. 1 (2001): 23-95), 64; Halil İnalcık, “Karadeniz’de Kazaklar ve Rusya: İstanbul Boğazı Tehlikede”, 61; Gizem Dörter, “A Future for the Upper Bosphorus: A Historical Survey of the Upper Bosphorus and a Proposal for a Sustainable Heritage Management Plan”, (M.A. Thesis, Koç University, Graduate School of Social Sciences, 2010), 127. For a detailed analysis on the Cossack pirate activities in the Bosphorus, see Victor Ostapchuk, “The Ottoman Black Sea Frontier and the Relations of the Porte with the Polish-Lithuanian Commonwealth and Muscovy, 1622-1628”, (unpubl. PhD. thesis, Harvard University, 1989) 78-83.</ref> Во име на нејзиниот син, Ќосем наредила да се изградат две тврдини во близина на устието на [[Босфор]], едната во Анадолукаваги, а другата во Румеликаваги. Тврдините биле подигнати за една година.<ref>Dörter, “A Future for the Upper Bosphorus”, 129; Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi: 1. Kitap: İstanbul Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini, prep. by Orhan Şaik Gökyay (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996) p. 197, “258. Fasıl … Murâd Hân asrında bu boğazdan içeri küffâr-ı âk Kazak girüp Yeniköy ve Tarabya kasabası ve Büyükdere'yi ve Sarıyâr kasabaların nehb [ü] gâret etdüği Murâd Hân-ı Râbi‘'e mün‘akis olup tîz cümle a‘yân-ı dîvân ile meşveret edüp ve vezîri Kapudan Receb Paşa'nın ve Kuzu Alî Ağa'nın re’y [ü] tedbîrleri ile bu boğazın ağzında iki tarafa birer Kilidü'l-Bahr-i Siyâh kal‘aları inşâ olunması fermân-ı şehriyârî sâdır olup sene (---) şehrinde mübâşeret edüp bir senede iki kal‘a-i hısn-ı hasîn ve sedd-i metîn kal‘ateyn tamâmeyn oldular.”</ref> За време на нејзиното регентство, Ќосем умешно ги обновила државните финансии по период на тешка инфлација. {{Sfn|Quataert|2000}} Таа, исто така, помогнала да се стабилизира владата со топење на голем дел од златото и среброто во палатата за да им плати на [[јаничар]]ите. {{Sfn|Ben-Naeh|2008}} <ref>{{Harvnb|Roe|2010}}: The sultana mother, with this vizier, finding it impossible to provide for the next pay by the ordinarie entrata, have resolved to change the mint, and to remove it into the Scraglio; where they now give out all the saddles, bridles, bitts, stirrups, chains, and ould plate of silver and gold that can be found, to make coins.</ref> Кога на големиот везир, кој водел [[Османлиско-персиска војна (1623–1639)|кампања против Сафавидите]] за повторно да го заземе [[Багдад]], останал без храна за војската, тој се обратил до Ќосем за помош. Во едно писмо таа одговорила на барањето на големиот везир и напишала: „''Вие велите дека мора да се внимава на одредбите за кампањата.'' ''Да беше до мене, одамна ќе беше завршено. Нема недостаток ниту од моја, ниту од мојот син''“. Во друго, таа испраќа добра вест: „''Пишавте за одредбите.'' ''Ако можев, веднаш ќе ги набавев и ќе ги испратев. Правам сè што можам, син ми исто така. Дај Боже, се планира овој петок десет милиони аспери да бидат проследени до [[Усќудар]], доколку се биде во ред. Остатокот од одредбите се натоварени на бродови''“. [[Бајрам-паша]], гувернерот на [[Египетски пашалак|Египет]] и зет на Ќосем, ѝ пишувал директно на неа за голем број прашања, а таа му ја соопштила содржината на писмата на гувернерот до големиот везир [[Хафиз Ахмед-паша|Ахмед-паша]] заедно со своите коментари за овие работи. Меѓу проблемите за кои се дискутирало, биле доцнење барут потребен за војување, проблематичната ситуација во [[Јемен]] и недостатоците во приходите на покраината (во 1625 година [[Египетски пашалак|Египет]] испратил само половина од својот нормален приход поради пустошот на чумата позната во египетските анали како чумата на Бајрам-паша“). Широката соработка меѓу големиот везир [[Хафиз Ахмед-паша|Ахмед-паша]] и Ќосем ја сугерира нејзиниот искрен коментар кон него: „''Навистина ме боли глава.'' ''Но и тебе ти задавам страшна главоболка. Колку пати сум се запрашала. „Се прашувам дали му се гади од мене“? „Но, што друго можеме да направиме''?“ {{Sfn|Peirce|1993}} Во 1625 година, [[Мурат IV|Мурад]], кој веќе бил критичен кон надворешната политика на неговата мајка, гласно се спротивставила на нејзиното предложено примирје меѓу [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и [[Шпанско Царство|Шпанија]]. Според едно венецијанско писмо од 1625 година, „''империјалистите и шпанците изјавиле дека работата напредувала позитивно, а за тоа активно им помагала мајката на султанот''“.<ref>In addition to Koçi Bey’s Risale, the works written for Murad included Aziz Efendi’s Kanunname-i Sultanî and the head chancellor Avni Ömer Efendi’s Kanun-i Osmanî M efhum-i Defter-i Hakanî. The work presented to Osman II was Kitab-i M üstetab. These works have been edited by, respectively, R. Murphey, İ. FI. UzunçarSili. and Y. Yücel.</ref> Една година подоцна, венецијанскиот амбасадор известил дека султанот, „''со претпазливост над неговите години''“, се противил на примирјето, како и повеќето водечки државници освен адмиралот [[Топал Реџеп-паша|Реџеп-паша]] и [[Бајрам-паша]], гувернер на [[Египетски пашалак|Египет]], и истакнал дека шпанските „''Своите надежи ги темелат на овие двајца и мајката и сестрата на султанот''“.<ref>Cited in Hammer, Histoire, 7:320, n. 1.</ref> Амбасадорот веројатно бил свесен за фактот дека [[Топал Реџеп-паша|Реџеп-паша]] бил оженет со [[Гевхерхан Султан (ќерка на Ахмед I)|Гевхерхан султан]], а [[Бајрам-паша]] со [[Ханзаде султан (ќерка на Ахмед I)|Ханзаде Султан]], кои и двете биле ќерки на Ќосем. Сепак, договорот бил отповикан по наредба на султанот.<ref>The Negotiations of Thomas Roe in his Embassy to the Ottoman Empire from the year 1621 to the year 1628</ref> Покрај нејзината преписка со [[Шпанско Царство|шпанскиот]] крал [[Филип IV (Шпанија)|Филип IV]], Ќосем директно се допишувала и со Нур Јахан, главната сопруга на [[Могулско Царство|могулскиот цар]] Џахангир <ref>Carr, K.E. The Mughal Empire – History of India. Quatr.us Study Guides, July 19, 2017. Web. January 11, 2022.</ref> {{Sfn|Sungarso|2021}} и шведскиот крал [[Густав II Адолф|Густав II]]. {{Sfn|Özgüles|2017|ch. 1}} Сериски бракови на една кралска принцеза често се случувале во [[Отоманска династија|Отоманската династија]] во векот по [[Сулејман Величествениот]], дозволувајќи му на царското семејство да воспостави мрежа на сојузи со најмоќните од пашиите. Ќосем, особено, ги користела своите ќерки за да помогне да се одржи на власт речиси половина век. Како што му напишала на големиот везир [[Хафиз Ахмед-паша|Ахмед-паша]] во 1626 година, неколку месеци пред тој да стане трет сопруг на нејзината ќерка [[Ајше Султан (ќерка на Ахмед I)|Ајше Султан]]:<blockquote>„Поздрав и молитви до неговата екселенција - Пашата. Известена сум за сè што кажавте во вашето писмо. Луѓето едноставно не се свесни за сите работи што ќе се кажат преку грст пари. Што треба да се направи? Можеби [нешто може да се направи] по празникот, ако даде Господ. Што се однесува до тебе, кога и да си подготвен извести ме, па јас ќе постапам соодветно. Веднаш ќе се погрижиме за тебе. Принцезата е подготвена. Ќе го направам истото како кога ја испратив мојата Фатма султан. Само пишете ни кога сакате, па јас ќе ги средам работите соодветно. Господ нека го благослови [бракот].“{{sfn|Пирс|1993|p=145}}</blockquote>Отфрлањето на државната понуда за брак во царското семејство било еднакво на предавство, така што државниците не можеле да одбијат. {{Sfn|Dunn|2018}} Ќосем, исто така, се совпаднала со многу други жени во царското домаќинство со мажи со значајна положба што ќе биде од корист за нејзиното владеење. {{Sfn|Peirce|1993}} Дополнително, не само што браковите што ги договарала Ќосем ѝ овозможиле да изгради широки мрежи, туку и стратешки се здружила со [[јаничар]]ите. [[Податотека:Kösem’s_letter.jpg|десно|мини|280x280пкс| Писмо на Ќосем Султан до [[Гази Хусрев-паша|големиот везир Хусрев-паша]], 1627 година.]] Ова писмо, датирано од 1627 година, ја покажува проблематичната оставка на Ќосем од овој пресврт на работите, бидејќи таа признава дека царството сега ќе биде управувано без нејзино туторство. Две проблематични работи на кои се алудира во писмото се безбедноста на Јемен, кој би се ослободил од османлиската контрола во 1636 година, и хроничниот буџетски проблем на исполнување на платите, особено на [[јаничар]]ите, честопати непослушната отоманска пешадија. {{Sfn|Hanks|2002|ch. 10}} Писмото, исто така, укажува дека таа била загрижена за здравјето на [[Мурат IV|Мурад]] и ја изразува својата фрустрација поради нејзиниот недостаток на директна контрола врз важните одлуки; таа му напишала на големиот везир [[Дамат Халил-паша|Дамат-паша]]:<blockquote>„Поздрав и молитви до неговата екселенција Пашата. А сега како си? Возвишено во моментов го посветуваме телото и душата и се окупираме ноќе и дење со спокојството на заедницата на Мухамед. И сега е објавено: Дојдоа писма од Египет - очигледно и до вас - кои ја опишуваат ситуацијата таму. Нешто апсолутно мора да биде направено за Јемен - тоа е портата кон Мека. Мора да направиш сè што можеш. Ќе разговараш со мојот син за ова. Ти велам, мојот ум е целосно вознемирен поради оваа [ситуацијата во Јемен]... Тоа можеби ќе ти направи голема тешкотија, но ќе ја заработиш милоста Божја преку служење на заедницата на Мухамед. Како се снаоѓаш со исплатата на платите?Останува ли уште многу? Со милоста Божја ќе се погрижиш за таа обврска. Син ми заминува наутро и се враќа навечер, никогаш не го гледам. Нема да се оддалечи од студот, пак ќе се разболи. Ти велам, ова тагување по детето ме уништува. Разговарајте со него, кога ќе добиете шанса. Тој мора да се грижи за себе. Што да правам - нема да слуша. Само што стана од болничка постела и се шета по студот. Сето ова ми го уништи душевниот мир. Се што посакувам е да остане жив. Обидете се барем да направите нешто за Јемен. Господ нека ни помогне во оваа ситуација во која се наоѓаме... Вие двајца знаете што е најдобро.“{{sfn|Peirce|1993|p=243}}</blockquote>Во друго писмо се изразува слична загриженост младиот султан да биде советуван и казнет од големиот везир [[Гази Хусрев-паша|Хусрев-паша]], ако не и од самата Ќосем. Тоа, исто така, имплицира дека Ќосем добивала информации за настани надвор од палатата од [[Мурат IV|Мурад]] наместо директно:<blockquote>„Слушнав од мојот син дека ти напишал и те предупредил дека [твојот управител] не е човек со добри намери. Дали е вистина дека ви дава лошо име? До одреден степен, луѓето на пашата се тие што ја предизвикуваат неговата лоша репутација. Господ нека им ја даде наградата што ја заслужуваат. Не се осврнувам на ништо конкретно. Пријател е оној кој на личноста му ги кажува своите маани в лице. На никој од вас не би му посакал лошо. Господ да не заштити сите од зло. Посакувам да ме слушате и да престанат да вежбаат со копјата во Хиподромот. Зошто не можат да одат да играат во Ланга? Мојот син го сака, јас го губам умот поради тоа. Кој вели дека е добро за него, лаже. Внимавајте го за тоа, но не веднаш. Што можам да направам? Моите зборови сега му се горчливи. Само нека остане жив, тој е витален за сите нас. Имам толку многу проблеми што не можам да почнам да ги пишувам сите. Мора да му дадете совет колку што можете повеќе - ако не слуша едно, ќе слуша друго“.</blockquote>Следната година, [[Мурат IV|Мурад]] се потрудил да ги прекине врските на Ќосем со адмиралот [[Гази Хусеин-паша|Хусеин-паша]], сопругата на нејзината ќерка Фатима. [[Мурат IV|Мурад]] го раскинал бракот откако се разлутил поради прекумерната поддршка на мајка му за пашата. [[Гази Хусеин-паша|Хусеин-паша]] имал корист од заштитата и на [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Мустафа ага и на Ќосем. Потегот на [[Мурат IV|Мурад]] против инаку успешниот адмирал можеби произлегол од неговата желба да се ослободи од влијанието на неговите советници од внатрешната палата и да изврши власт над највлијателните владини офицери. Се вели дека Ќосем се обидела да го задоволи својот син со подарок украсно облечени коњи и банкет од десет илјади аспери. [[Мурат IV|Мурад]] компулсивно се обидувал да ја оддалечи мајка си од политиката, а од неговите постапки е јасно дека бил вознемирен од големото влијание на неговата мајка. {{Sfn|Peirce|1993}} ==== По регенството ==== [[Податотека:Murad_IV_minature.jpg|десно|мини| [[Отоманска минијатура]] на [[Мурат IV|Мурад IV]]]] Во 1632 година, 9-годишниот мандат на Ќосем завршил како резултат на одлуката на нејзиниот син [[Мурат IV|Мурад]] да ја отстрани од политичката сцена, откако тој одлучил да не дозволи никаква моќ да се меша во неговото управување со царството, и наредил неговата мајка да ги прекине контактите со неговите државници, заканувајќи ѝ се со исклучување и прогонство од главниот град доколку таа не се придржува на тоа; ова веројатно било одговор на мајското востание во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]] од 1632 година кога [[јаничар]]ите упаднале во палатата и го убиле големиот везир [[Хафиз Ахмед-паша|Ахмед-паша]], меѓу другите. [[Мурат IV|Мурад]] се плашел дека ќе ја доживее истата судбина како и неговиот постар полубрат [[Осман II]], и решил да ја потврди својата моќ. {{Sfn|Peirce|1993}} Затоа, штом ја презел власта под своја контрола, се обидел да ги замени лојалните луѓе на мајка си. {{Sfn|Mansel|1995}} {{Sfn|Piterberg|2003}} Подоцна се обидел да ја задуши корупцијата која растела за време на владеењето на претходните султани, а која не била проверена додека неговата мајка владеела преку полномошник. Неговото апсолутно владеење започнало во 1632 година, кога ја презел власта и ги потиснал сите тирани и повторно ја воспоставилнадмоќта на султанот. {{Sfn|Peirce|1993}} И покрај тоа што била отстранета од седиштето на власта, Ќосем продолжила да раководи со некои владини работи во име на султанот за време на неговите отсуства од главниот град, {{Sfn|Peirce|1993}} како и да одржува директна кореспонденција со него и со големиот везир [[Табанијаси Мехмед-паша|Мехмед-паша.]] <ref>Ibid.. 22, Baysun. Encyclopaedia of Islam, 2nd ed., s.v. "Kosem Sultan," 5:272.</ref> За време на заминувањето на [[Мурат IV|Мурад]] низ областа во близина на [[Бурса]] во 1634 година, Ќосем брзо се преселила за да го заштити од заканата од бунт. Погубувањето на [[Мурат IV|Мурад]] на кадијата од Изник за помал прекршок предизвикало голем бес кај верската хиерархија на [[Историја на отомански Цариград|Цариград]]. Кога Ќосем дознала за обвинувањата против шејх ул-Ислам Ахизаде Хусеин Ефенди, кој наводно планирал да го собори султанот, таа веднаш му испратила на [[Мурат IV|Мурад]] писмо да се врати во главниот град што е можно поскоро.<ref>İpşirli, art. Ahîzâde Hüseyin Efendi, İA2 1.548–9</ref> Ахизаде Хусеин Ефенди бил задавен пред доказот за неговата невиност да стигне до бесниот султан. Ова било прво погубување на шејх ул-ислам во историјата на османлиската држава. {{Sfn|Peirce|1993}} До 1635 година, селата во [[Мала Азија|Анадолија]] лежеле уништени од [[Востание на Абаза Мехмед-паша|бунтот на Абаза]] и државното угнетување, што резултирало со масовен прилив на бегалци. [[Мурат IV|Мурад]] одговори со наредба на бегалците да се вратат во нивните уништени домови или да бидат погубени, но попуштил на инсистирањето на неговата мајка. {{Sfn|Niaz|2014}} Анџело Алесандри, секретар на венецијанскиот пратеник Пјетро Фоскарини, ја карактеризира на следниов начин во 1637 година:<blockquote>„...оваа госпоѓа, со грчко потекло, сега има околу четириесет и пет години, многу убава и има нежни црти. Личност со добро срце, интересни забави и задоволства, доблесна, мудра и разумна. Величествена, со широки хоризонти."<ref>Ibidem, s. 298.</ref></blockquote>По повторното заземање на Багдад од Сафавидите во 1638 година, Ќосем била клучна фигура во прославите околу триумфалното враќање на нејзиниот син [[Мурат IV|Мурад]] во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]]. Таа тргнала од [[Историја на отомански Цариград|Цариград]] за да го пречека [[Мурат IV|Мурад]] во [[Измит]], два дена патување од градот, додека султанот се вратил по море. Таа се возела во кочија обложена со златна ткаенина, тркалата биле обложени со навртки и краци целосно обложени со злато, на кои претходеле везири и високи верски власти на прекрасно заробени коњи. Дванаесет дополнителни вагони го следеле нејзиниот превоз, најверојатно превезувајќи членови на [[Харем-и Хумајун|Царскиот Харем]]. {{Sfn|Peirce|1993}} Главниот напор на Ќосем за заштита на династијата се чини дека го одвраќал султанот да ги погуби сите негови браќа кон крајот на неговото владеење. Принцовите [[Шехзаде Бајазит (син на Ахмед I)|Бајазид]] (нејзиниот посинок) и [[Шехзаде Сулејман (син на Ахмед I)|Сулејман]] (нејзиниот биолошки син) биле погубени за време на прославите за победата кај [[Ереван|Ериван]] (1635), а [[Шехзаде Ќазим (син на Ахмед I)|Ќазим]], наследникот на османлискиот престол, бил погубен за време на походот во Багдад во 1638 година. {{Sfn|Peirce|1993}} Еден извор наведува дека [[Мустафа I|Мустафа]] исто така бил погубен по наредба на [[Мурат IV|Мурад]] на [[20 јануари]] [[1639]] година.<ref>{{Наведена книга|title=Naîmâ târihi, Volume 3|last=Naima|first=Mustafa|publisher=Z. Danışman Yayınevi|year=1968|pages=1459}}</ref> === Владеење на Ибрахим === Еден од двата последни преживеани синови на Ќосем, [[Ибрахим I|Ибрахим]], живеел во постојан стрес дека ќе биде следниот од неговите браќа што ќе бидат погубени по наредба на [[Мурат IV|Мурад]]. На смртната постела, [[Мурат IV|Мурад]] ѝ кажал на мајка си колку го презира својот брат [[Ибрахим I|Ибрахим]] и како би било подобро династијата да заврши наместо да продолжи со лудо кралско семе. {{Sfn|Croutier|1989}} Животот на [[Ибрахим I|Ибрахим]] бил спасен само со посредување на неговата мајка Ќосем, која тврдела дека тој е „''премногу луд за да биде закана''“, со што таа ја спасила [[Отоманска династија|отоманската династија]] од уништување. По смртта на [[Мурат IV|Мурад]] во 1640 година, [[Ибрахим I|Ибрахим]] останал единствениот преживеан принц од династијата. Откако бил замолен од големиот везир [[Кеманкеш Кара Мустафа-паша|Мустафа-паша]] да го преземе султанатот, [[Ибрахим I|Ибрахим]] се посомневал дека [[Мурат IV|Мурад]] е сè уште жив и планира да го зароби. Било потребно комбинираното убедување на Ќосем и големиот везир [[Кеманкеш Кара Мустафа-паша|Мустафа Паша]] за да го натераат [[Ибрахим I|Ибрахим]] да го прифати престолот. На пример, Ќосем наредила трупот на неговиот брат да биде изложен пред него, а таа дури му се заканила на [[Ибрахим I|Ибрахим]] дека може да се соочи со „''давење, а не со инаугурација''“ доколку одбие да биде крунисан за султан. {{Sfn|Mansel|1995}} Кога Алвисе Контарини пристигнал во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]], испратен од венецијанската влада по повод пристапувањето на [[Ибрахим I|Ибрахим]], тој дал писма со честитки упатени до Ќосем на големиот везир [[Кеманкеш Кара Мустафа-паша|Мустафа Паша]]. Тој пак, како ривал на Ќосем за контрола на слабиот [[Ибрахим I|Ибрахим]], не ги испратил писмата „''како да ги презира''“, изјави Контарини, „''и ми кажа дека мајките кралици на Османлиите се робови на Големиот Сињор како и сите други, не партнери или шефови на влади, како оние во христијанските земји''“.<ref>Barozzi and Berchet, Le Relazioni, 1:374.</ref> Со доаѓањето на емоционално вознемирениот [[Ибрахим I|Ибрахим]], Ќосем повторно била политички активна како ''[[де факто]]'' регент. Сепак, таа уживала во помалку компатибилни односи со моќниот везир [[Кеманкеш Кара Мустафа-паша|Мустафа-паша]] отколку со големите везири од раното владеење на [[Мурат IV|Мурад]]. Сега влегувајќи во нејзината втора регентска служба и четврта деценија на политички ангажман, Ќосем била поитра и поискусна политичарка. Но, несомнено е дека големиот везир очекувал и непречена власт. Конкуренцијата меѓу двајцата ја известил венецијанскиот амбасадор Алвисе Контарини:<blockquote>„Во сегашната влада, до степен до кој можностите на овој син се помали, таа е во поголема почит [отколку на крајот на владеењето на Мурад]. И така, со нејзините заповедни работи во палатата и големиот везир што ги [командува] оние надвор, често се случува овие двајца владетели да се спротивстават еден на друг и притоа да се навредуваат еден на друг, така што може да се каже дека изгледа дека тие се сложни, но тајно секој се обидува да предизвика пад на другиот."{{sfn|Peirce|1993|p=250}}</blockquote> [[Податотека:Sultan_ibrahim_Sahand_Ace.jpg|десно|мини| Слика на султанот [[Ибрахим I|Ибрахим]] Лудиот, кој владеел како султан од 1640 година до неговото детонирање во 1648 година]] Импотентноста на [[Ибрахим I|Ибрахим]] била оценета психолошки, а мајка му повикала голем број ''[[Оџа|оџи]]'' да го лекуваат, но никој не успеал. Во очајнички обид, Ќосем го поканила наводниот волшебник Џинџи Хоџа во палатата откако ја информирал дека наследил одредени „''магични формули''“. {{Sfn|Davis|1970}} Откако наводно ја излечил сексуалната немоќ на [[Ибрахим I|Ибрахим]], султанот го наградил и тој станал врховен судија, втора највисока позиција на [[Улема|''улемата'']].<ref>Oral, ‘Tarih-i Gılmani’, 36</ref> Неговото назначување на оваа престижна функција бил еден од бројните примери за укинување на овластувањата.<ref name=":1">Börekçi, Günhan. "Ibrahim I." ''Encyclopedia of the Ottoman Empire''. Ed. Gábor Ágoston and Bruce Masters. New York: Facts on File, 2009. p. 263</ref> Ќосем се нафатила да го реши ова со тоа што ќе најде убави наложници за харемот на [[Ибрахим I|Ибрахим]], кои и биле доставени од пазарот на робови од доверлив човек по име ''Пезевенк''.<ref>{{Наведена книга|title=Inside the Seraglio: Private Lives of the Sultans in Istanbul|last=Freely|first=John|publisher=Tauris Parke Paperbacks|year=2001|isbn=978-1784535353|pages=146}}</ref> [[Ибрахим I|Ибрахим]] бил охрабрен од неговата мајка да го одвлече вниманието со своите наложници, што и овозможило да добие моќ и да владее во негово име. Бобовски, кралска гранка од [[Полско-литванска Државна Заедница|Полска]], која служела во палатата од 1638 до 1657 година, напишала: „''Речиси секогаш Валиде султан ги избира љубовниците за султанот од робинките.'' ''Зашто само таа го има интересот за љубовта на нејзиниот син во срцето. Таа секогаш бара убави девојки за да му бидат претставени''“.<ref>{{Наведено списание|last=Mouton|date=1987|title=Archivum Ottomanicum|journal=|volume=10-11|pages=73}}</ref> Историчарите ја обвиниле Ќосем дека ја охрабрувала желбата на [[Ибрахим I|Ибрахим]] да се размножува со тоа што го пренасочувала со наложници за таа да ја „''преземе власта''“. Но, барем на почетокот, нејзината мотивација била да обезбеди опстанок на династијата. {{Sfn|Peirce|1993}} ==== Критска војна ==== Големиот везир [[Кеманкеш Кара Мустафа-паша|Мустафа-паша]] и Ќосем продолжиле да ги водат работите на владата во текот на првите четири години од владеењето на [[Ибрахим I|Ибрахим]]. Ривалството меѓу неа и големиот везир станувало посилно како што одминувало времето, а на почетокот на 1644 година, Ќосем се здружила со Џинџи Хоџа и заедно го убедиле [[Ибрахим I|Ибрахим]] да го погуби [[Кеманкеш Кара Мустафа-паша|Кара Мустафа Паша]].<ref>Joseph von Hammer: ''Osmanlı Tarihi cilt II'' (condensation: Abdülkadir Karahan), Milliyet yayınları, İstanbul. p 231</ref><ref>Ayhan Buz : ''Osmanlı Sadrazamları'', Neden Yayınları, İstanbul, 2009 {{ISBN|978-975-254-278-5}} p 96</ref> Од тој момент, таа ги концентрирала своите напори на зголемување на платата за услугите на [[јаничар]]ите.<ref>Pohl, N. (2006).Women, Space, Utopia, 1600-1800. Burlington: Ashgate Publishing Company, p. 141.</ref> Меѓутоа, благајната останала без пари во 1645 година, кога дошло време да им се исплатат платите на [[јаничар]]ите. Ќосем се обидела да добие финансиска помош од Џинџи ХоџаЏинџи Хоџа , главниот благајник на султанот, но тој одбил. Таа подоцна им ја објаснила оваа ситуација на [[јаничар]]ите, пишувајќи им: „''Сакам да ви ја поделам платата за услугата, но Џинџи Хоџа не ми дозволува''“, предизвикувајќи [[јаничар]]ите да го сметаат Џинџи Хоџа за непријател, за да на крајот го убијат.<ref>Şefika, Şule. “Women Leaders in Chaotic Environments”. 2016. P. 81</ref> Поради финансискиот недостаток во царската ризница, Ќосем и нејзините сојузници го повикале [[Ибрахим I|Ибрахим]] да започне поморски напад на [[Крит|островот Крит]], контролиран од [[Венецијанска Република|Венеција]], најголемиот и најбогат прекуокеански посед на Венеција. Меѓутоа, кампањата во голема мера била неуспешна, а потфатот дополнително ја исцедил османлиската ризница. Сепак, Венецијанците биле поразени во [[Отоманско-венецијанска војна (1645–1669)|Критската војна (1645–1669)]] 24 години подоцна. {{Sfn|Freely, John|1998}} ==== Расправија во палатата ==== Шивекар Султан, поранешна робинка на Ќосем, била ерменка по потекло од босфорското село Арнавутќој, за која се вели дека тежела речиси 330 килограми. {{Sfn|Argit|2020}} Според Рајкаут, [[Ибрахим I|Ибрахим]] толку многу се заљубил во својата нова љубов што не можел ништо да ѝ одрече, што довело до нејзин пад затоа што го навлекла гневот на Ќосем: „''Поради овие детали, кралицата мајка станала љубоморна, еден ден поканувајќи ја на вечера, ја натера да биде задавена и го убеди Ибрахим дека ненадејно умре од насилна болест, од која сиротиот човек беше многу погоден''“. Таа потоа го известила вознемирениот [[Ибрахим I|Ибрахим]] дека Шивекар Султан „''ненадејно починала од силна болест''“. {{Sfn|Tibballs|2005}} Меѓутоа, други извори сугерираат дека Шивекар Султан наместо тоа била прогонета во [[Египетски пашалак|Египет]] или [[Хиос]] по смртта на [[Ибрахим I|Ибрахим]] во 1648 година {{Sfn|Rycaut, Paul|1694}} Ова било јасен знак дека Ќосем, како и другите, го презирале прекумерното влијание на наложниците на [[Ибрахим I|Ибрахим]] врз политичките работи. Исто така, познато е дека таа имала строга политика кон евнусите во харемот, што им негирала какво било влијание во управувањето на државата. Покрај тоа, таа ги преселила љубовниците на овие евнуси надвор од [[Харем-и Хумајун|харемот]]; некои од нив биле исфрлени, а останатите испратени на пазарот за робови и продадени. {{Sfn|Argit|2012}} Според извор, кога [[Ибрахим I|Ибрахим]] наводно се обидел да силува наложница, наложницата го одбила и му се заканувала дека ќе го прободе со кама доколку продолжи. Нивната борба ја слушнала Ќосем, кој го прекорил [[Ибрахим I|Ибрахим]] и ѝ дозволил на жената да избега од [[Харем-и Хумајун|Царскиот Харем]]. {{Sfn|Mansel|1995}} Во меѓувреме, милениците на [[Ибрахим I|Ибрахим]] и завидувале на Ќосем, мотивирајќи го нејзиниот син да се побуни против неа. Така, [[Ибрахим I|Ибрахим]] целосно го отфрлила авторитетот на неговата мајка. Како резултат на тоа, Ќосем се повлекла од [[Харем-и Хумајун|харемот]] за да живее во викендица надвор од [[Топкапи-сарај|палатата Топкапи]],<ref>{{Наведено списание|last=Gibb|first=Sir H. A. R.|date=1998|title=The Encyclopaedia of Islam|url=https://books.google.com/books?id=J5U3AAAAIAAJ&dq=k%C3%B6sem+left+palace&pg=PA272|journal=|volume=10|pages=272}}</ref> и подоцна во куќа во царска градина во [[Ејуп]]. По заминувањето на Ќосем и во уште еден напад на протоколот во палатата, [[Ибрахим I|Ибрахим]] почнал да ги понижува нејзините ќерки и неговите сестри Ајше, Фатма и Ханзаде, како и неговата внука Каја, потчинувајќи ги на своите наложници, на кои им ја дал нивната земја и накит. Тој, исто така, ги принудил своите сестри и внука да работат како слугинки кај неговата сопруга Хумашах Султан. Ова ја налутило Ќосем, која се свртела против [[Ибрахим I|Ибрахим]]. {{Sfn|Rycaut, Paul|1694}} ==== Детонирање на Ибрахим ==== [[Податотека:Köszem_szultána.jpg|десно|мини| Портрет на Махпејкер Ќосем Султан,19 век]] Однесувањето на [[Ибрахим I|Ибрахим]] поттикнало разговори за соборување на султанот. Во септември 1647 година, големиот везир [[Салих-паша Невесинец|Салих-паша]] и Шејх ул-Исламот Абдурахим-ефенди направиле заговор да го соборат султанот. Шејх ал-Исламот се одложил на Ќосем во врска со детонирањето на нејзиниот син, свесен дека таа треба да се консултира пред да се донесе каква било конечна одлука. Тие ја информирале дека сите државници се за детонирање на [[Ибрахим I|Ибрахим]] и дека се подготвени да се заколнат на верност на синот на [[Ибрахим I|Ибрахим]], [[Мехмед IV|Мехмед]], најстариот принц. Ќосем, од друга страна, се двоумела, или поради мајчински инстинкт или поради страв од губење на сопствената политичка моќ. {{Sfn|Davis|1970}} Наместо тоа, таа ги молела заговорниците да размислат за предлогот според кој нејзиниот син ќе владее под старателство на големиот везир.<ref name="Rank, Scott p.76">Rank, Scott. ''History's 9 Most Insane Rulers'' p.76</ref> И самиот [[Ибрахим I|Ибрахим]] бил свесен за обидот за негово соборување од престолот. Како одговор на тоа, големиот везир [[Салих-паша Невесинец|Салих-паша]] бил погубен, а Ќосем, за кого се сомневал дека е дел од заговорот, била протерана во градината на Искендер Челеби во Флорија. Првично, [[Ибрахим I|Ибрахим]] планирал мајка му да биде протерана на [[Родос|островот Родос]], но на ова му се спротивставила една од неговите [[Хасеки султан|хасеки]].<ref name=":1"/> Според Наима:<blockquote>„Валиде султан понекогаш зборуваше со љубов, давајќи му совет на... падишахот. Но, бидејќи тој не и обрнуваше внимание, таа не сакаше да разговара со него и долго време престојуваше во градините во близина на Топкапи. Во тоа време, падишахот се налутил како резултат на некои гласини и го испратил Ахмед-паша да ја прогони валиде султанката во градината на Искендер (со тоа ги скрши срцата на сите, големи и мали.)“{{sfn|Peirce|1993|p=258}}</blockquote>До 1647 година, помеѓу големите даноци, огорчените војни и со венецијанската блокада на [[Дарданели]]те што го довел османлискиот главен град на работ на глад, незадоволството зоврело.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://historycollection.com/see-surprising-pastimes-10-historys-worst-rulers/10/|title=The Surprising Pastimes of 10 of History's Worst Rulers Will Leave You Scratching Your Head|last=Elhassan|first=Khalid|date=26 December 2017|work=historycollection|accessdate=12 April 2022}}</ref> Во 1648 година, [[јаничар]]ите и членовите на ''[[Улема|уламите]]'' се побуниле против [[Ибрахим I|Ибрахим]]. [[Ибрахим I|Ибрахим]] потоа ги изгубил нервите и побегнал во прегратките на својата мајка, која неволно и дозволил да се врати во харемот, молејќи ја да го заштити. {{Sfn|Rycaut, Paul|1694}} Летописецот [[Ќатип Челебија]] известува дека Ќосем присуствувала на конференција со водечките везири, свештенство и други собрани таму за претстојната акција, на влезот од [[Харем-и Хумајун|харемот]]. Таа била облечена од глава до нога во црна свила, додека црниот евнух бил покрај неа. Агата на јаничарите ѝ се обратил:<blockquote>„Милостлива господарке, глупоста и лудоста на Падишахот го ставија светот во опасност; неверниците зазедоа четириесет замоци на границите на Босна и ги блокираат Дарданелите со осумдесет бродови, додека Падишахот мисли само на своето задоволство."{{sfn|Mansel|1995|гл. 4}}</blockquote>Ќосем, од друга страна, продолжила да ги обвинува везирите и свештенството:<blockquote>„За сето ова време [т.е. од доаѓањето на султанот Ибрахим осум години пред тоа, во 1640 година] се согласивте со сè што побара мојот син и служевте како [несвесни] водичи [преку вашите пасивни ставови] во извршувањето на секакви неправди. Ниту еднаш не го понудивте вашиот добар совет или поддршка. Сега вашата најголема грижа е да го симнете султанот од престолот. Каков вид на лошо замислена политика е ова?“{{sfn|Thys-Senocak|2006|p=25-26}}</blockquote>Отпорот на Ќосем имал друга цел, овозможувал практикување на важни политички аргументи. Нагласувајќи ја потребата од верност на династијата, таа го прашала свештенството: „''Зарем секој од вас не беше воспитан преку добродетелството на Отоманската династија''? Тие одговориле со императив на светиот закон: „''ментално болен човек не може да го води уметот (''заедницата на муслиманските верници. )“ [[Улема|''Улемата'']] користела тактика во еден момент од дебатата: тие и се обраќале на Ќосем како ''ум ал-муминин'', „мајка на [муслиманските] верници“. Оваа почесна титула, дадена на сопругите на [[Мухамед|пророкот Мухамед]] со Куранското откровение, ѝ дало идентитет што и овозможило да ја прошири својата мајчинска функција како старател надвор од нејзиниот син и [[Отоманска династија|династијата]]. {{Sfn|Peirce|1993}} Ханифезаде, отомански судија, апелирал до неа не како мајка, туку како државничка:<blockquote>„Ох, кралска госпоѓо, дојдовме овде, целосно потпирајќи се на твојата благодет и на твојата сочувствителна грижа за Божјите слуги. Вие не сте само мајка на султанот; вие сте и мајка на сите вистински верници. Ставете крај на оваа состојба на неволја; што порано тоа подобро. Непријателот има предност во битката. Падишах, впиен во задоволувањето на своите страсти, се оддалечува себеси од патот на законите. Повикот за молитва од минарињата на џамијата Аја Софија се удави во вревата на флејтите и кимвалите од палатата. Никој не може да зборува за совет без опасност за говорникот: вие самите го докажавте тоа. Пазарите се ограбени. Невините се осудени на смрт. Омилените робови управуваат со светот.“<ref name="Rank, Scott p.762">Rank, Scott. ''9те најлуди владетели на историјата'' стр.76</ref></blockquote>Ќосем направила уште еден напор и рекла: „''Сето ова е дело на злите министри.'' ''Тие ќе бидат отстранети; и само добри и мудри луѓе ќе бидат поставени на нивно место''“. „''Што ќе има корист од тоа''? Ханифезаде одговорил: „''Дали султанот не уби добри и галантни луѓе кои му служеа, како што беа Мустафа-паша и Јусуф-паша, освојувачот на Канеја''? „''Но, како''“, поттикнала Ќосем, „''дали е можно да се постави дете од седум години на престолот''? Ханефизаде одговорил: „''Според мислењето на нашите мудреци на законот, лудиот не треба да царува, без оглед на неговата возраст; туку на престолот нека биде подобро поставено разумно дете.'' ''Ако суверенот е рационално суштество, иако е доенче, мудриот везир може да го врати редот во светот; но еден возрасен султан, кој е без разум, уништува сè со убиства, со одвратност, со расипаност и расипништво''“. На тоа, Ќосем одговорила „''Така нека биде. Ќе го земам мојот внук, Мехмед, и ќе му го ставам турбанот на главата''“. Таа се согласила кога и ветиле дека нема да го убијат [[Ибрахим I|Ибрахим]], туку само ќе го вратат во [[Кафез (Отоманско Царство)|кафез]]. Дотогаш, Ќосем сакала да се ослободи од нејзиниот син, чија катастрофална управа ја поништила реставративната работа што ја направил неговиот постар брат, пишувајќи му на големиот везир [[Хезарпаре Ахмед-паша|Ахмед-паша]]: „''На крајот нема да не остави ниту тебе ниту мене живи.'' ''Ќе ја изгубиме контролата над владата. Целото општество е во урнатини. Веднаш да го тргнете од престолот''.“ <ref>Quioted in Thys-Senocak, p. 26</ref><ref>Shepard, Edward. History of the Ottoman Turks: from the beginning of their empire, p. 17</ref> Во текот на последните месеци од владеењето на [[Ибрахим I|Ибрахим]], Ќосем била вратена на позицијата заштитник на династијата кога јаничарите на чело со агата на јаничарите, требало да бараат оставка од непопуларниот везир [[Хезарпаре Ахмед-паша|Ахмед-паша]], кој пак ја предупредил да се погрижи за безбедноста на принцовите. На 8 август 1648 година, [[Ибрахим I|Ибрахим]] бил симнат од престолот и затворен во [[Топкапи-сарај|палатата Топкапи]].<ref>Thys-Senocak, p. 26</ref> == Бујук валиде == === Владеењето на Мехмед IV === Истиот ден, Ќосем се упатила кон ''диванот'' и на својот седумгодишен внук [[Мехмед IV|Мехмед]] му ги кажала зборовите: „''Еве го!, види што можеш да направиш со него''!“ Кога група владини власти инсистирале палатата да го испрати седумгодишниот син на султанот да се устоличи во [[Султан Ахмедова џамија|Сината џамија]] за да ја прими заклетвата за верност на [[јаничар]]ите и сипахиите, Ќосем одбила и побарала тие да дојдат во палатата. Нејзиното отфрлање било засновано на фактот дека ниту еден султан досега не бил устоличен во џамија. Нејзината цел несомнено била делумно да ја натера ситуацијата да се случи за да може да има одредено влијание врз исходот.<ref>The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power by Colin Imber, p. 69</ref><ref>Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire p.55-103</ref> Десет дена по симнувањето од престолот на [[Ибрахим I|Ибрахим]], новопоставениот голем везир [[Софу Мехмед-паша|Мехмед-паша]] поднел молба до Шејх ул-Исламот Абдурахим-ефенди за фетва со која се одобрува погубувањето на [[Ибрахим I|Ибрахим]]. Фетвата била одобрена, со порака: „''Ако има двајца калифи, убијте еден од нив''“. Ќосем го артикулирала фактот дека само таа може да ја донесе конечната одлука дали султанот ќе живее или ќе умре: „''Тие рекоа дека мојот син Ибрахим не е соодветен за султанатот.'' ''Реков „смири го“. Тие рекоа дека неговото присуство е штетно, јас реков „нека биде отстранет“, па реков „нека го погубат“. Ако некој е под моја заштита, тоа е мојот син''.” {{Sfn|Baer|2007}} Степенот до кој Ќосем била вклучена во погубувањето на [[Ибрахим I|Ибрахим]] отсекогаш бил извор на дебата. Џозеф фон Хамер-Пургстал, австриски историчар, смета дека тоа било во нејзина корист и верува дека била мотивирана од грижата за државата до степен до кој таа била вклучена. Додека службениците гледале од прозорецот на палатата, [[Ибрахим I|Ибрахим]] бил задавен на [[18 август]] [[1648]] година. Неговата смрт било второ цароубиство во историјата на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]].<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=OpIgDQAAQBAJ&q=ibrahim+sultan+strangled+on+the+18th+of+August+1648&pg=PA382|title=History of the Coptic Orthodox People and the Church of Egypt|last=Morgan|first=Robert|date=21 September 2016|publisher=FriesenPress|isbn=9781460280270|language=en}}</ref> Постојаното отоманско верување било дека по доаѓањето на нов султан, мајката на стариот султан ќе се повлече во Ески-сарај и ќе се откаже од својата функција. Самата Ќосем побарала да поднесе оставка од политиката, но нејзиното барање било одбиено од водечки државници, принудувајќи ја да ја преиспита својата одлука и да ја продолжи кариерата како регент на [[Мехмед IV|Мехмед]], бидејќи имала повеќе експертиза и знаење за управувањето со државата од мајката на Мехмед, [[Турхан Хатиџе султан|Турхан Султан]]. Според Абдулазиз-ефенди, тогашен главен судија на [[Румелија]] и централна фигура во династичките пресврти од тоа време, се сметало за разумно да се назначи поискусниот женски регент во спротивност со традицијата:<blockquote>„Бидејќи е древен обичај по доаѓањето на новиот султан, мајката на претходниот султан да се пресели во Стариот дворец и на тој начин да се откаже од својата почесна функција, старешината валиде побара дозвола да се пензионира во изолиран живот. Но, бидејќи мајката на [новиот] султан била сè уште млада и навистина не знаела за состојбата на светот, се сметало дека ако ја има контролата врз владата, ќе има можност да се наштети на благосостојбата на државата. Така, таа беше повторно назначена уште некое време на должноста за обука и старателство"{{sfn|Peirce|1993|p=251}}</blockquote>Така, Ќосем била вратена како регент од советот на [[Мехмед IV|Мехмед]], и и биле доверени обуката и старателството над [[Мехмед IV|Мехмед]]. ==== Ривалство со Турхан Султан ==== [[Турхан Хатиџе султан|Турхан Султан]], мајката на [[Мехмед IV|Мехмед]], и била претставена на Ќосем како подарок од Кор Сулејман-паша, ханот на Крим, кога таа имала околу 12 години, а се претпоставува дека Ќосем ја понудила [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] на [[Ибрахим I|Ибрахим]] како наложница.<ref>Thys-Senocak, p. 17</ref><ref>Honored by the Glory of Islam: Conversion and Conquest in Ottoman Europe, p. 35</ref> Позицијата на [[Валиде султан|валиден султан]] и регент требало да ѝ припадне на неа со искачувањето на [[Мехмед IV|Мехмед]] на престолот, но таа била занемарена поради нејзината младост и неискуство од водечките државници. [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] добивала и помала стипендија од 2000 аспери, за разлика од распределбата на Ќосем од 3000 аспери. Како последица на тоа, таа почнала да го применува она што го сметала за нејзина законска власт. {{Sfn|Peirce|1993}} Според Рајко: „''Двете кралици беа многу огорчени една против друга, едната за да го одржи авторитетот на нејзиниот син, а другата сопствениот''“.<ref>Rycaut, Paul. “The Present State of the Ottoman Empire”, p.13</ref> Во 1649 година, Ќосем се промовирала во непостоечкиот ранг на бујук султан („старешина“) за да се надмине од [[Турхан Хатиџе султан|Турхан Султан]].<ref>Living in the Ottoman Realm: Empire and Identity, 13th to 20th Centuries P.21</ref> Историчарите забележале дека Ќосем обично седела во дворецот со својот внук и донесувала одлуки. Таа, исто така, обично седнувала покрај султанот, скриена зад завесата, доколку било потребно присуство на султанот во ''диванот''. {{Sfn|Davis|1970}} Во еден пример, таа го искарала везирот со абразивен тон: „''Дали те натерав, везиру, да го поминуваш времето во градините и лозјата: Посвети се на работите на империјата и дозволете ми да не слушам повеќе за вашите депортации''!“ {{Sfn|Mansel|1995}} Во двете години по погубувањето на [[Ибрахим I|Ибрахим]], шведскиот пратеник Клес Раламб го напишал следново: „''Државата доживеа две добри години.'' ''Ваиде султан, интелигентна и паметна личност, владееше добро и мирно благодарение на нејзините природни таленти и големото искуство''“. {{Sfn|Haakonssen|2017}} ==== Последици од битката кај Фокеја ==== [[Податотека:Battle_of_Focchies,_1649_RCIN_723088_(cropped).jpg|десно|мини| Поморската битка кај Фокеја се водела на 15 мај 1649 година помеѓу Османлиите и Венецијанците, при што [[Малтешки ред|витезите од Малта]] биле комбинација од ангажирани холандски и англиски бродови, командувани од Џакомо Рива, што резултирало со венецијанска победа (гравира од Џовани Џакомо де Роси, 17. век)]] Ќосем и големиот везир [[Софу Мехмед-паша|Мехмед-паша]] го зголемиле непријателството еден кон друг од доаѓањето на [[Мехмед IV|Мехмед]] на престолот. Се смета дека големиот везир се сметал себеси за регент, како и за „''привремен владетел''“. Според Наима, големиот везир [[Софу Мехмед-паша|Мехмед-паша]] бил доведен во заблуда од „''одредени потенцијални доктори по вероисповед''“ кои цитирале законски текстови во смисла дека старателот на малолетниот султан има право да врши прерогативи на суверенитет; како резултат на тоа, тој ја презирал апсолутната власт и контрола на Ќосем врз владата, како што забележал Наима на залудната надеж на големиот везир [[Софу Мехмед-паша|Мехмед-паша]] дека тој, наместо бабата на султанот, ќе дејствува како регент на младиот [[Мехмед IV|Мехмед]]. Тој еднаш се пофалил: „''Војниците на оваа возвишена држава ја почитуваат само честа на наследеното благородништво''“. {{Sfn|Peirce|1993}} Според францускиот историчар [[Алфонс де Ламартин]], во мај 1649 година, по поразот на Османлиите во битката кај Фокеја, Ќосем влегла во ''диванот'', во договор со [[ага]]та, за да разговара за флотата и армиските катастрофи. Таа претседавала со ''диванот'' од зад завесата додека седела на султанскиот престол, покрај самиот султан. Големиот везир [[Софу Мехмед-паша|Мехмед-паша]] изразил разочарување за тешките околности, но во еден говор [[Мехмед IV|Мехмед]] му рекол на големиот везир: „''Оди, ти не си достоен да бидеш голем везир; врати го печатот на државата''“. Потоа, тој продолжил „ ''А, ти...''“ подавајќи му го печатот на [[Кара Мурат-паша]], агата на јаничарите, „''земи го, ќе видам што можеш да направиш''“. Тогаш, големиот судија Абдулазиз-ефенди, сојузник на поранешниот голем везир [[Софу Мехмед-паша|Мехмед-паша]], се свртел кон султанот и го прашал: „''Драг мој, кој те научи на тоа на твоја возраст''?“ Оваа дрскост насочена кон Ќосем го натерало нејзиниот гнев да зоврие и ја прекинала нејзината тишина и ги навела недостатоците на поранешниот голем везир, вклучително и неговите наводни планови да ја убие, на што таа извикала:<blockquote>„Кога беа издадени одредени царски заповеди, тие му рекоа [на султанот]: „драги мои, кој те научи да ги кажуваш овие работи?“ Таквото покровителско однесување кон султаните е недозволиво! А што ако султанот е поучен? Гласот на светот е тој што го научил. Самите [децата] ги знаат нашите несреќи и зборуваат против вашите беззаконија, и покрај сите богатства што ги имате, изнудени или раскошни. Сакате да ме убиете, но сè уште не сте го сториле тоа. Знам, бидејќи мојата положба [те мачи]. Фала му на Бога, преживеав четири царства и се управував себеси Светот нема да биде ниту реформиран ниту уништен со мојата смрт. Понекогаш сакаат да ме [убијат], [и] понекогаш сакаат да го поробат [султанот]; но дојде време да изберете помеѓу [себе] и него."{{sfn|Peirce|1993|p=251}}<ref>Hammer-Purgstall, Joseph von. "Histoire de l'Empire ottoman, depuis son origine jusqu'à nos jours . Том 1.“ 1835-1843. стр. 204-205</ref></blockquote>Според зборовите на Наима, Абдулазиз-ефенди „''се удавил во морето на смртта''“. {{Sfn|Peirce|1993}} Ќосем му дал на новопоставениот Голем везир [[Кара Мурат-паша|Мурат-паша]] наредба да бидат погубени [[Софу Мехмед-паша]] и неговите сојузници. Абдулазиз-ефенди успеал да се извлече од тешкото искушение бегајќи.<ref name="ottor"/><ref>Hammer-Purgstall, Joseph von. “Histoire de l'Empire ottoman, depuis son origine jusqu'à nos jours. Volume 1.” 1835-1843. pp. 205</ref> Според Финкел, Ќосем „''продолжила да биде владејачка личност''...“. {{Sfn|Finkel|2005}} ==== Финансиски проблеми ==== [[Податотека:Claes_Rålamb_Kösem_Sultan.png|десно|мини|240x240пкс| [[Отоманска минијатура|Отоманска минијатурна]] на Ќосем Султан, 1650 година]] Во 1650 година избувнале нови протести на [[цариград]]ските трговци. Касата на царството повторно била празна, а трговците биле обврзани да примаат неисправни монети во замена за добри за да им платат на [[јаничар]]ите. Тие возвратиле со затворање на нивните продавници, излегле на улиците и се кренале на бунт, барајќи разрешување на големиот везир [[Кара Мурат-паша|Мурат-паша]], поранешниот командант на јаничарскиот корпус, како и погубување на командантите на [[јаничар]]ите. Голем собир од 15.000 занаетчии и трговци марширале до резиденцијата на Шејх ал-Ислам Абдулазиз Ефенди. Тие ги скинале своите алишта, жалејќи се за фактот дека нивните протести поминале нечуено, дека биле подложени на штетни иновации како што се месечните високи даноци и дека се плашеле од должнички затвор.<ref>Evliya Çelebi, Seyahatname, quoted in Dankoff, An Ottoman Mentality, 70, 71.</ref> Шејх ал-Ислам сочувствувал со нивната мака и имал намера да му пренесе вест на султанот за „''да ги откаже злите иновации''“, но тој бил опколен и принуден да ги придружува до палатата. За да им дадат кредибилитет, тие го ставиле безволниот Шејх ал-Ислам во првите редови на коњ.<ref>Naima, Tarih-i Naima, 5:54–59.</ref> Хиподромот бил преполн со толпа од 20.000 луѓе. Тие влегле во комплексот [[Црква Света Софија (Истанбул)|Аја Софија]] со надеж дека ќе се сретнат со султанот во историскиот дом на богослужба, но наместо тоа им било дозволено да влезат во палатата. Тие марширале до Портата на среќата, минувајќи низ нејзиниот терен, за да ги изразат своите поплаки.<ref>The original title is Mizanü’l-hakk. See The Balance of Truth, by Katip Chelebi, translated with an introduction and notes by G. L. Lewis, Ethical and Religious Classics of East and West, no. 19 (London: Allen and Unwin, 1957); M. Tayyib Gökbilgin, “Katip Çelebi, Interprète et rénovateur des traditions religieuses au XVIIe siècle,” Turcica 3 (1971): 71–79.</ref> Ќосем пристигнала во метежот, луто прашувајќи: „''Зошто не ги вративте овие луѓе, наместо да ги доведете во палатата''?“ Шејх ал-Ислам тврдел: „''Не ги донесовме ние, тие нè донесоа нас''“. {{Sfn|Baer|2007}} Кога султанот ги слушнал протестите на трговците, се распрашал што ја предизвикува вревата. [[Мехмед IV|Мехмед]] го советувал Шејх ал-Исламот да се врати следниот ден кога ќе му ги достават своите поплаки, но тие одговориле: „''Нема да направиме чекор назад додека не го добиеме заслуженото''“.<ref>Ibid.; Vecihi Hasan Çelebi, Tarih-i Vecihi, fols. 85a–87a; Silahdar, Tarih-i Silahdar, 1:59.</ref> Султанот, потпирајќи се на советот на својата баба, тогаш побарал да се сретне со големиот везир [[Кара Мурат-паша|Мурат-паша]], но [[Мелек Ахмед-паша]] претпочитал тој да му го врати печатот на функцијата наместо да се појави пред него. Ќосем изјавила дека просторијата каде што се состанувала била клаустрофобична, па таа излегла надвор во големиот базен и го дала печатот на функцијата на [[Мелек Ахмед-паша]], сопругата на нејзината внука Каја Султан.<ref>Ahmed Dede, Jami’ al-Duwal, fol. 776b.</ref> {{Sfn|Baer|2007}} На 5 август 1650 година, [[Мелек Ахмед-паша]] бил назначен за голем везир, но неговиот мандат бил скратен една година подоцна поради неговата неспособност да се справи со насилното востание на цариградските трговци. Шејх ал-Исламот Абдулазиз-ефенди ја убедил Ќосем дека печатот на големиот везир, кој означувал негово отпуштање, мора да и биде донесен. Ќосем предложила поранешниот голем везир [[Кара Мурат-паша]] да го замени [[Мелек Ахмед-паша]], но постариот [[Сијавуш-паша]], кој бил фаворизиран од [[Турхан Хатиџе султан|Турхан Султан]], бил назначен наместо него без нејзина согласност. {{Sfn|Finkel|2005}} ==== Пуч во палатата ==== Дервиш Абдула Ефенди, автор од крајот на 17 век, тврдел дека [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Узун („Висок“) Сулејман-ага намерно ги свртел Ќосем и нејзината снаа, [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]], еден против друг: „''Црниот евнух наречен Узун Сулејман [и рече на Ќосем]: „Госпоѓо моја, помладата мајка [Турхан] го посакува вашето богатство.'' ''Треба добро да се чуваш, бидејќи таа е решена да те убие една ноќ. Ја искусив твојата добрина и претходно, и поради оваа причина, ти кажав''“, и тој почнал да плаче. Кога Ќосем прашала: „''Што е лекот за ова''?“ овој црн лицемер одговорил: „''Сите се согласивме да го смениме султанот Мехмед и да го устоличиме [принцот] Сулејман.'' ''И двајцата се ваши [внуци]. Ова предавство мора веднаш да престане''“. Потоа отишол кај [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] и, слично плачејќи, ѝ рекол: „''Наскоро ќе ги убијат сите твои црни евнуси и ќе те затворат, зашто дознав дека евнусите на постарата мајка се согласиле да го сменат султанот Мехмед и да го устоличат [принцот] Сулејман''." {{Sfn|Isom-Verhaaren|2016}} <ref>Ibid,. fols. 61a-62b.</ref> По неколку години доминација од страна на нејзината свекрва, [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] почнала да се мачи против контролата на Ќосем. Таа набргу почнала да прави заговор против Ќосем, а луѓето од дворот и државата застанале на страна: [[јаничар]]ите биле на страната на Ќосем, додека повеќето од евнусите на харемот и палатата, [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Сулејман-ага и големиот везир [[Сијавуш-паша]] ја поддржувале [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]]. {{Sfn|Freely|2000}} Според Наима, откако Ќосем го сфатила ова, таа планирала да го симне [[Мехмед IV|Мехмед]] од престолот и да го замени со неговиот помлад полубрат, [[Сулејман II|Сулејман]]. Бидејќи таа открила дека мајката на вториот, [[Салиха Дилашуб султан|Ашуб Султан]], е попопустлива ривалка, нејзината идеја да го смени детето-султан за другото била насочена директно кон елиминирање на [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]], која и покрај нејзината нежна возраст била брза во преземањето на нејзината матријархална улога на авторитет. Наима понатаму забележува дека Ќосем тајно побарала од стражарите на палатата да ги остават портите на палатата отворени за да можат [[јаничар]]ите да влезат и да ја убијат [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] во нејзините одаи. Дополнително, таа му дала две шишиња отруен шербет на Увејс Ага, главниот производител на ''хелва'' (слатки) во кујната на палатата, за да му ги послужи на детето султан. Таа му ветила на Увејс ага унапредување доколку успее да го отруе султанот. Меѓутоа, еден ден пред да се донесе планот, еден од робовите на Ќосем, Мелеки Хатун, му го предала заговорот на [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Сулејман-ага, сојузник на [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]]. {{Sfn|Peirce|1993}} <ref name="ottor"/> Книгата на Војчех Бобовски со наслов „''Saray-ı Enderun''“ (Животот на Отоманскиот двор) ја отсликува организациската структура и секојдневниот живот на Отоманскиот Двор со неговото проникливо знаење и набљудувања, што е извор на информации од прва рака за европските носители на одлуки, кој ја следел османлиската внатрешна политика.<ref>Ali Ufkî Bey, Albertus Bobovius, Saray-ı Enderun: Topkapı Sarayı’nda Yaşam, translated by Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013.</ref> Тој, исто така, ги напишал своите забелешки за обидот за труење на [[Мехмед IV]] од Ќосем во 1651 година:<blockquote>„Вистински однос на дизајните управувани од старата кралица, сопруга на султанот Ахмед и мајка на султанот Мурад и султанот Ибрахим, императори, против нејзиниот внук султан Мехмед Чан кој сега владее, и за смртта на споменатата кралица и нејзините соучесници. ; напишано од мене Алберт Бобовиус, тогаш музичар на серагло и гледач на овие работи.“ <ref>Гулиелмус Д. 445 бр. 1361/7.</ref><ref>Бехар, Музичари: отоманска/турска музика: општа и модерна, стр. 20.</ref></blockquote>Сулејман-ага веднаш го поканил големиот везир [[Сијавуш-паша]] во палатата. Големиот везир наводно се придружил на заговорот по неговото пристигнување. Одејќи кон одаите на султанот за да го алармира, големиот везир наишол на Сулејман-ага, кој се движел во близина на квартот на Ќосем. Сулејман-ага му пријавил на големиот везир дека Ќосем во тоа време обично била во кревет, а „''нејзините евнуси и омилени ја забавувале со музика, пеење и други необични задоволства''“. {{Sfn|George H.|2016}} Сулејман-ага и евнусите на султанот отишле во квартот на Ќосем и се обиделе насилно да влезат по консултациите со големиот везир. Според извештајот од 1675 година, придружбата на Ќосем првично ги одбила:<blockquote>„Но, Сулејман-ага, како строг човек, со својата кама (вод на нож) го удри по лицето на поглаварот Чембрлен Баш Капа Оглар, по што другите евнуси кои го придружуваа Сулејман влегоа бесно со своите ками, при што евнусите на кралицата или паднаа на земја или започнаа да бегат а таа остана сама во собата. Бегалците евнуси веднаш ќе избегаа, но Портите најпрво беа затворени по наредба на Сулејман-ага, така што тие заедно со сите други омилени на споменатата кралица беа земени и обезбедени во сигурни раце.“{{sfn|Џорџ Х. .|2016|p=175—176}}</blockquote>Сулејман-ага и неговите соучесници се движеле толку тивко и брзо што поголемиот дел од палатата останал заспан. Тие користеле и заеднички знаковен јазик кој ги уверувал дека никој не може да слушне гласови. Во меѓувреме, тие ги повикале своите сили да ја обезбедат палатата против [[јаничар]]ите. Мажите отишле во домот на [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] и ја разбудиле, известувајќи ја за заговорот да се отруе детето султан, на што таа го молела Сулејман-ага да го заштити нејзиниот син. Поворка од конаците на [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] заедно со групата на Сулејман-ага марширале до собата на престолот. Стражарите ги разбудиле заспаните другари заедно со 40 нивни офицери. Службениците прашале што можат да направат за да ја покажат својата лојалност, а Сулејман-ага одговорил:<blockquote>„Оној што јаде [султански] леб, треба да се примени на службата на [султаните]; трпевме предавниците да го уништат султанот Ибрахим, а сега и ова ќе ни го извадат од раце; Вам ви припаѓа, кои се на Неговото Височество Главните Службеници, да му ја дадете вашата најголема помош. Ејгинси Мустафа-паша, мечоносец на [големиот везир] и шеф на Одајата, човек со лавовско срце веднаш одговори, Голем учителу, не се вознемирувај, утре ќе ги видиш (да даде Господ) главите на твоите непријатели пред твоите нозе.“{{sfn|George H.|2016|p=176}}</blockquote>Ќосем била обвинета дека е поттикнувач, а главните министри на султанот побарале таа да биде погубена. Било решено да се моли султанот за негова согласност по значително размислување и дебата. Големиот везир [[Сијавуш-паша]] му ги кажал на султанот следниве зборови: „''Султане мој, божја волја е да ја предадеш баба ти во рацете на правдата, ако сакаш да се смират овие бунтови; помалку зло е подобро од поголемото; нема друг лек; ако даде бог, крајот да биде успешен''“. Султанот потоа го повикал [[муфтија]], кој напишал реченица, во која се вели дека „''Старата кралица треба да се задави, но ниту да се исече со меч, ниту да и останат модрици од некои удари''“. Така, смртната наредба на Ќосем била потпишана од треперливата рака на детето султан. {{Sfn|Kalmar|2012}} ==== Атентат ==== [[Податотека:Drama_in_a_Harem.jpg|мини|240x240пкс| ''Драма во харем'' (од Станислав Клебовски, 1870)]] На 17-тиот ден од Рамазан, ноќта на 2 септември 1651 година, [[Кизлар-ага|главниот црн евнух]] Сулејман-ага и неговите вооружени луѓе, составени од преку 120 вооружени црно-бели евнуси, се спуштиле во палатата за поддршка на султанот,<ref name="ottor"/><ref name="ottor"/><ref>Hammer-Purgstall, Joseph von. “Histoire de l'Empire ottoman, depuis son origine jusqu'à nos jours. Tome 11 / par J.” 1835-1843. pp. 271</ref> продолжувајжи кон квартот на Ќосем, кој бил чуван од преку 300 вооружени [[јаничар]]и и лојални црни евнуси. Сулејман-ага и неговите луѓе, од друга страна, успеале да убијат дел од чуварите по патот, додека мнозинството избегале.<ref>{{Наведено списание|last=Hammer-Purgstall|first=Joseph|title=Osmanli Imparatorlugu Tarihi|journal=|volume=2}}</ref> Слушајќи го метежот, Ќосем помислила дека [[јаничар]]ите пристигнале, па извикала: „''Дали дојдоа?“'' ''„Да, тие дојдоа“,'' одговорил Сулејман-ага, надевајќи се дека ќе ја измами. Кога Ќосем го препознала гласот на Сулејман-ага, таа полудела и почнала да си го набива скапоцениот накит во џебовите и да бега по ходниците на палатата, по Златниот пат и низ дворот на црните евнуси до куполата, веројатно надевајќи се дека ќе помине низ портата.<ref name="ottor" /><ref>Hammer-Purgstall, Joseph von. “Histoire de l'Empire ottoman, depuis son origine jusqu'à nos jours. Tome 11 / par J.” 1835-1843. pp. 280</ref> Портата била заклучена, па таа влегла во мал кабинет, надевајќи се дека евнусите на [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] ќе поминат покрај неа и дека [[јаничар]]ите ќе дојдат да ја спасат. {{Sfn|Davis|1970}} {{Sfn|Croutier|1989}} Вратите на нејзините одаи биле скршени по пристигнувањето на Сулејман-ага. Единствената личност што ја пронашле во станот била една постара жена која служела како кловн односно личност за забава на Ќосем. Жената била вооружена со пиштол, која го вперила во нив додека ја испрашувале за тоа каде се наоѓа Ќосем. Жената одговорила: „''Јас сум валиде султан''“, но Сулејман-ага извикал: „''Не е таа''“ и ја тргнал настрана.<ref name="ReferenceA">Inside the Seraglio: Private Lives of the Sultans in Istanbul, John Freely. ch. 10</ref> Евнусите ги пребарале темните одаи на Ќосем, но не нашле никого. Тие донеле повеже [[факел|факли]], но сè уште не можеле да ја пронајдат, па Сулејман-ага им наредил на своите луѓе да бараат потемелно. {{Sfn|George H.|2016}} [[Податотека:Kösem_Sultan_Murder.jpg|мини|240x240пкс| ''„La malheureuse Sultane offrit en vain a celui qui l'avait decouverte un mouchoir rempli de sequins“'' (гравира од Антоан-Лорен Кастелан, 1812)]] Ќосем била пронајдена од еден хелебард, кој ја пронашол благодарение на едно парче од нејзиниот фустан што штрчело под вратата на кабинетот. Еден од напаѓачите ја пронашол и ја извлекол надвор, каде што му рекла „''О, храбар човеку, не биди суров кон мене''“, додека фрлал златници на подот како одвраќање, но еден од мажите не паднал на тоа и ја држеле при што и ја одзеле облеката, накитот, нараквиците и други вредни предмети. Двете нејзини обетки, кои биле два дијаманти со големина на костен, аголно исечени со рубин под секој дијамант, биле растргнати од еден Албанец наречен бостанџи Али-ага. Тие обетки ѝ ги подарил нејзиниот покоен сопруг [[Ахмед I|Ахмед]], а нивната проценета вредност се сметала дека е еднаква на годишниот приход на [[Египетски пашалак|Египет]].<ref name=":2">Paul Ricaut, Osmanlı İmparatorluğu'nun Hâlihazırının Tarihi (XVII. Yüzyıl), (terc. Halil İnalcık-Nihan Özyıldırım; çeviriyazı Ali Emre Özyıldırım; Giriş Bülent Arı), İstanbul 2012, s. 31.</ref><ref>Rycaut, Paul. “The Present State of the Ottoman Empire”, p.20</ref> Едно лице, исто така, известило дека открил одреден медалјонот, кој ѝ припаѓал на Ќосем, кој бил прекрасно изработен и изгравиран со имињата на нејзините покојни синови [[Мурат IV|Мурад]] и [[Ибрахим I|Ибрахим]].<ref>Rycaut, Paul. “The Present State of the Ottoman Empire”, p.37</ref> Ќосем потоа била влечена за нејзините нозе до портата што води од [[Харем-и Хумајун|Царскиот Харем]] во Третиот двор, каде што Сулејман-ага им наредил на своите луѓе да ја убијат. Ја задавиле во група од четворица, сите млади и неискусни атентатори. Тие неуморно работеле да ја задават со парче врвка откорнато од завесите. Додека другите ја мотеле врвката, еден атентатор се качил на нејзиниот грб и ѝ го подигнал вратот со рацете, но тој запрел кога Ќосем силно го гризнала на левиот палец. Во знак на одмазда, тој ја удрил по челото, можеби поради што паднала во несвест. Потоа, претпоставувајќи дека е мртва, тие извикале: „''Мртва е, таа е мртва''!“ и заминале да ги известат султанот и неговата мајка. Кога биле надвор од видното поле, таа потоа неочекувано се подигнала, најверојатно надевајќи се дека ќе побегне низ таен премин. Кога било откриено дека си заминала, повторно биле повикани атентаторите и таа била фатена.<ref>Rycaut, Paul. “The Present State of the Ottoman Empire”, p.21</ref> [[Податотека:Murder_of_Kösem_Sultan.jpg|мини|Убиството на Ќосем султан (гравира од 1694)]] Според Рајко, атентаторите потоа по втор пат ја ставиле врвката за завеса, додека отоманскиот отпадник Бобовски, потпирајќи се на доушник во харемот, изјавил дека Ќосем всушност била задавена со сопствената коса.<ref>Thys-Senocak, p. 28</ref> Според изворите, се вели дека таа се борела толку многу што крвта и бликнала од ушите и носот и ја извалкала облеката на убиецот.<ref name="ReferenceA"/> Откако го здивнала последниот здив, нејзиното крваво тело било извлечено надвор и ставено пред [[јаничар]]ите без да биде покриено,<ref>Rycaut, Paul. “The present state of the Ottoman Empire” p.18</ref> и потоа било пренесено во соба во ходникот Кушане Каписи. Следното утро, телото на Ќосем било однесено од [[Топкапи-сарај|палатата Топкапи]] во Стариот дворец (Ески-сарај), каде што било измиено. Рајко го опишува погребот на Ќосем: „''Црните евнуси веднаш го зедоа трупот и на почитен начин го положија телото; околу 400 робови на кралиците, кои се наоѓаа наоколу ја оплакуваа, предизвикувајжи сочувство во целиот двор''“.<ref>John Freely, Inside the Seraglio, p. 158</ref> Таа била погребана во мавзолејот на нејзиниот сопруг [[Ахмед I|Ахмед]] без церемонија.<ref>{{Наведена книга|title=International encyclopaedia of Islamic dynasties|last=Singh, Nagendra Kr|publisher=Anmol Publications PVT|year=2000|isbn=81-261-0403-1|page=425|quote=Kosem Walide…Her body was taken from Topkapi to the Eski Saray and then buried in the mausoleum of her husband Ahmad I.}}</ref> {{Sfn|Freely|2000|158}} Нејзините робови исто така биле одведени во Стариот дворец и на крајот се омажиле за соодветни муслимани со пари земени од нејзиниот имот. Централната каса и го конфискувала целото богатство: нејзините огромни имоти и даночни фарми во [[Мала Азија|Анадолија]] и [[Румелија]] и други места, нејзиниот накит, скапоцени камења и дваесет кутии натоварени со златници што ги сокрила во Бујук Валиде Хан во близина на [[Капали чаршија (Истанбул)|Големата чаршија]].<ref>Naima, Tarih-i Naima, 5:113.</ref> ===== Последици ===== По убиството на Ќосем, големиот везир [[Сијавуш-паша|Сијавуш Паша]] предложи Црниот стандард да се извади и да се покаже над главната порта на [[Топкапи-сарај|палатата Топкапи]] (ова знаме обично се вадело на почетокот на царските походи против христијанските или шиитските сили.) За да се спроведе општа такса на сите работоспособни мажи за јавна одбрана, големиот везир [[Сијавуш-паша]] наредил да се испратат плачници низ улиците на [[Историја на отомански Цариград|Цариград]], извикувајќи: „''Кој е муслиман, нека се собере околу знамето на религијата.'' ''Оние што нема да дојдат, се прават неверници и се разведени од нивните жени [муслимани]''“. Утрото по атентатот на Ќосем, било објавено дека огромна толпа се собрала пред портите на [[Топкапи-сарај|палатата Топкапи]], каде што ги обвиниле [[јаничар]]ите за убиството на Ќосем и се заколнале дека ќе ја одмаздат. {{Sfn|Baer|2007}} <ref>Nihadi, Tarih-i Nihadi, fol. 158b.</ref> Граѓаните на [[Историја на отомански Цариград|Цариград]] спонтано забележале тридневна жалост. Почнувајќи од следниот ден, џамиите и пазарите во градот биле затворени три дена, додека во [[Топкапи-сарај|палатата Топкапи]] започнала традиција на палење свеќи „''за нејзина душа''“ секоја вечер, а оваа традиција продолжила до затворањето на палатата.<ref>{{Наведена книга|title=Famous Ottoman women|last=Necdet Sakaoğlu|publisher=Avea|year=2007|page=136|quote=It was a tradition to light candles for her soul at nights, and this tradition continued until the Topkapi Palace harem was closed.}}</ref> Кога агата на јаничарите, Шахин-ага се качил на својот коњ, тој ги повикал своите војници да се одмаздат за убиството на Ќосем, велејќи: „''Ние сакаме само одмазда на Валиде!“'' ''„Дали сте тогаш за наследникот, синот или сопругот на Валиде''?. Долгиот молк со кој бил дочекан овој смел апостроф потврдил дека [[јаничар]]ите не се согласуваат со намерите на нивниот командант. Шахин-ага подоцна бил напуштен од неговите следбеници, по што тој и другите водачи на бунтовниците биле прогонувани и погубени.<ref name="ottor"/><ref>Hammer-Purgstall, Joseph von. “Histoire de l'Empire ottoman, depuis son origine jusqu'à nos jours. Tome 11 / par J.” 1835-1843. pp. 282</ref> Современите отомански хроничари не ја поздравиле веста за убиството на Ќосем и ја забележале како неправда извршена врз жена со големи достигнувања и како предвесник на поголем социјален неред.<ref>Thys-Senocak, Lucienne: Ottoman Women Builders: The Architectural Patronage of Hadice Turhan Sultan. Ch. 2</ref> [[Евлија Челебија]], познат отомански патник, писател и обожавател на Ќосем, го опишал регицидот: „''Мајката на светот, сопруга на султанот Ахмед (I); Мурад (IV) и Ибрахим; Големата Ќосем Валиде — била задавена од главниот црн евнух Див Сулејман-ага.'' ''Тој го направи тоа така што ѝ ги вртеше плетенките околу вратот. Така таа благодатна добродетелка стана маченичка. Кога жителите на Истанбул слушнаа за ова, ги затворија џамиите и чаршиите три дена и три ноќи. Настана огромна гужва. Неколку стотици луѓе беа убиени, тајно и јавно, а Истанбул остана во метеж''.“ <ref>Living in the Ottoman Realm: Empire and Identity, 13th to 20th Centuries P. 203</ref> Дервиш Абдула-ефенди, автор од крајот на 17 век, се сеќава: „''Тие црни неверници евнуси ја мачиле Постарата Мајка [Ќосем], Мајката на верниците''“ — термин вообичаено резервиран за жените на пророкот Мухамед — „''и го ограбиле најголемиот дел од нејзиниот накит''. {{Sfn|Isom-Verhaaren|2016}} Додека ја пофалува нејзината добротворна организација, Наима исто така ја критикува Ќосем за нејзината алчност и политичко мешање. Во однос на факторите кои довеле до политичката криза што резултирала со нејзиното убиство, тој вели: „''Божествена мудрост беше што почитуваната валиде, филантропска и кралска како што беше, е маченичка заради тие неправедни угнетувања''“.<ref>Ibid., 101</ref> Очигледно, Наима чувствува малку жалење за трагичниот регицид, но за тоа ги обвинил и корумпираните јаничарски аги и службеници кои уживале во нејзиното покровителство. Со други зборови, тој можеби имплицитно ја поддржал одлуката на султанот [[Мехмед IV]] да нареди убиство на Ќосем и казнување на нејзината политичка фракција.<ref>Naima, Tarih-i Naima, 5:132-148. See also Ulucay, Harem II, 47-5o. Ulucay also believes that the interference of harem women in politics was one of the main reasons for the decline of Ottoman power.</ref> Каја Султан, ќерката на [[Мурат IV|Мурад IV]] и внука на Ќосем од страна на таткото, ја осудила очигледната улога на големиот везир [[Сијавуш-паша]] во атентатот на нејзината баба:<blockquote>„Тирану Сијавуш! Ја убивте баба ми, мајката на вашиот господар Мурад. Зар не сте вие и моите роднини? [...] Во душата на мојот дедо [султан Ахмед I] ќе те проколнам и нема да имаш задоволство од овој печат."<ref>Farah, Ceaser E. 172</ref></blockquote>Убиството на оваа моќна, широко почитувана и многу стравувана жена предизвикало политичка криза: првата фаза вклучувало погубување на поддржувачите на [[јаничар]]ите на Ќосем. Во втората фаза, бесот на јавноста поради чистката ја поттикнало новата администрација на [[Турхан Хатиџе султан|Турхан]] да го разреши големиот везир [[Сијавуш-паша|Абаза-паша]], кој ги извршил погубувањатa.<ref>Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire P.22</ref> {{Sfn|Peirce|1993}} == Добротворни цели == [[Податотека:Büyük Yeni Han (2021).jpg|десно|мини| Бујук Валиде Хан бил изграден од Ќосем Султан во 1651 година, оваа отоманска зграда обезбедувала сместување за илјадници патувачки трговци повеќе од 350 години.]] Иако Ќосем можеби не е запаметена по бројот на добротворни структури што ги подарила, нејзината филантропска кариера е забележлива по бројот на добротворни акции што ги презела. Таа направила добротворни цели и донации и за луѓето и за владејачката класа во државата; таа ја напуштала палатата маскирано секоја година во исламскиот месец Раџаб за лично да организира ослободување на затворените должници и други престапници (со исклучок на убијците) со плаќање на нивните долгови или надомест за нивните злосторства; {{Sfn|Peirce|1993}} таа била добро позната по тоа што барала сиромашни девојчиња сирачиња и им ''давала махр'', дом и покуќнина; и жените од сите религиозни убедувања, и низ христијанска Европа и во [[Отоманско Царство|Отоманското Цаство]], оставиле аманет пари за да обезбедат мираз за сиромашните жени, вклучително и специјални фондови за благородни девојки чии семејства се спуштиле во светот; {{Sfn|Hunt|2010}} таа посетувала болници, [[Џамија|џамии]] и училишта за да ја зголеми нејзината популарност; {{Sfn|Stern, Bernhard|1934}} таа ги хранела речиси сите изгладнети жители на [[Историја на отомански Цариград|Цариград]] во народните кујни што ги основала; во [[Египетски пашалак|Египет]] финансирала работи за наводнување од [[Нил]] до [[Каиро]].<ref name=":0">Hammer-Purgstall, Joseph von. “Histoire de l'Empire ottoman, depuis son origine jusqu'à nos jours. Tome 11 / par J.” 1835-1843. pp. 286</ref> Според Наима, „''Таа би ги ослободила своите робинки по две или три години служба и би договорила бракови со пензионирани службеници на дворот или соодветни лица однадвор, давајќи им на жените мирази и скапоцени камења и неколку чанти пари според нивниот талент и обезбедување дека нивните сопрузи имаат соодветни позиции.'' ''Таа се грижела за овие поранешни робови давајќи им годишна стипендија, а на верските празници и светите денови им давала чанти со пари''“. {{Sfn|Peirce|1993}} <ref>Naima, Tarih, 5:113.</ref> Нејзините страници, на кои им било доверено да го чуваат нејзиниот стан, работеле само пет дена во неделата и добиле два слободни дена за одмор како награда.<ref>Osmanlı Kadınlarının Yunanistan’da Bulunan Eserleri, pp. 225</ref> Таа во [[Усќудар|1640]] {{Мали|([[:tr:Çinili Camii|tr]])}} ја изградила џамијата Чинили и училиште во близина на неа и потрошила многу пари за да ја направи архитектонско ремек-дело, како и издвоила многу порцелан за украсување; изградила фонтани во Анадолу Каваги, Јеникапи, [[Бешикташ]] и [[Ејуп]]. Познато е и дека таа поставила и фонтани изградени надвор од главниот град. Најзначајно, таа ја финансирала изградбата на [[Бујук Валиде Хан]] во [[Историја на отомански Цариград|Цариград]], која служела за различни цели, вклучително и обезбедување на сместување за странски трговци, складирање стоки, сместување занаетчиски работилници и обезбедување канцеларии од кои може да се водат бизнис. Една од најљубопитните урбани легенди околу оваа структура тврди дека Ќосем повеќето од нејзините скапоцени накит ги сокрила во длабочините на една од нејзините кули.<ref>{{Наведена книга|title=Women Leaders in Chaotic Environments:Examinations of Leadership Using Complexity Theory|last=Şefika Şule Erçetin|date=28 November 2016|publisher=Springer|isbn=978-3-319-44758-2|page=83}}</ref> Како побожна муслиманка, таа основала фондација за да ги задоволи потребите на аџиите на кои им требало вода, да им помага на сиромашните во харамот и да го читаат [[Куран]]от на ова место; таа издвојувала готовина во ''[[вакаф]]'' од 1640 година, кои биле наменети за сиромашните кои живееле на патот кон [[Мека]], како и бројни средства испратени во [[Мека]] и [[Медина]] секоја сезона на [[Аџилак|Хаџ]].<ref>{{Наведена книга|last=İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Ana Britanica Ansiklopedisi (13. cilt, 1986), Büyük Larousse Ansiklopedisi (12. cilt, s. 7064, 1986), M. Çağatay Uluçay / Padişahların Kadınları ve Kızları (1992), Mücteba İlgürel / Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (26. cilt, s. 273-275, 2002), İhsan Işık / Ünlü Kadınlar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 6, 2013) - Encyclopedia of Turkey's Famous People}}</ref> == Богатство == [[Податотека:Kösem_Sultan_Muhallefat_Kaydı.png|десно|мини| ''Мухалефат'' запис на Ќосем Султан. Османлискиот правен систем барал да се документира распределбата на имотот и стоката на починатиот.]] Ќосем акумулирал огромно богатство преку ''Iltizām'' (даночно земјоделство), поседување и издавање на комерцијални објекти и интензивно инвестирање во различни економски активности. {{Sfn|Isom-Verhaaren|2016}} Во своите мемоари, Карачелебизаде Абдулазиз Ефенди, истакнат член на ''[[улема]]та'', опишал состанок на царскиот совет на кој се дискутирало за темата за крунските земји кои ги поседувале кралските жени. Кога било објавено дека Ќосем поседувала земјишта чиј годишен приход бил триста илјади акуруши, Карачелебизаде протестирал: „''Валиде со толку земја е нечуено''! Оние кои не се согласувале со него, тврдел тој, го сториле тоа само поради лично непријателство кон него или затоа што биле приматели на нејзиното богатство. Дури и таквите навидум пофални дела како добротворни дела може да бидат критикувани. Историчарот Шарих ул-Менарзаде тврди дека обемните добротворни организации на Ќосем биле погрешно замислени бидејќи биле финансирани од нејзиното огромно лично богатство; тој го сметал богатството што таа го насобрала како злоупотреба на фискалното управување на царството, особено штетно во време кога државната каса била во тешка тесна состојба, селанството осиромашено, а војниците не биле платени. Меѓутоа, еден век подоцна, историчарот Наима ја бранел Ќосем од критиките на Шарих и другите. На темата за нејзините добротворни цели, Наима коментирала дека, доколку нејзиното значајно богатство остане во општата каса, можеби ќе беше потрошено наместо да се потроши за доброто на населението, како што било преку нејзините напори. {{Sfn|Peirce|1993}} Во склад со отоманската тенденција да се обвинуваат подредените на истакнати поединци за нивните грешки, критичарите на Ќосем ги забележале грабежите на нејзините „''насилни даночни собирачи''“, кои, во обид да го зголемат сопственото преземање, биле одговорни за нејзиниот огромен приход. Наима го пренел коментарот на историчарот Шарих ул-Менарзаде, кој не ја одобрува моќта и богатството на Ќосем: „''Службениците на валиде султан.. собраа непроценливи суми пари.'' ''Селаните од османлиските домени претрпеа многу насилство и катастрофа поради преголемите даноци, но поради стравот од управителите, тие не беа во можност да ја известат валиде султан или некој друг за нивната ситуација''“. {{Sfn|Peirce|1993}} Покрај годишните даноци што ги собирала од [[Лезбос]], [[Евбеја]], Зиле, Менемен, [[Газа]], Килис и други места, таа управувала со фарми на [[Отомански Кипар|Кипар]], [[Румелија]] и неколку други локации во [[Мала Азија|Анадолија]]. Пристанишниот град [[Волос]] бил нејзин имот.<ref>Kumrular, a.g.e., s. 296.</ref> Кога избувнала [[Отоманско-венецијанска војна (1645–1669)|Критската војна]] во 1645 година, венецијанскиот баило од [[Историја на отомански Цариград|Цариград]] известил дека валиде султан била многу добронамерена, а истовремено и исклучително богата.<ref>{{Наведена книга|title=Bu Mulkun Kadin Sultanlari|last=Sakaoglu|first=Necdet|publisher=Oglak|year=2008|isbn=978-9753297172|pages=315–316}}</ref> По нејзината смрт во 1651 година, нејзините одаи биле ограбени, а било објавено дека дваесет кутии натоварени со златни монети биле откриени во [[Бујук Валиде Хан]] што таа го изградила една година порано. Готовинското богатство кое било откриено може да се трансформира во профит. На пример, во 1664 година, добивката од готовинските инвестиции изнесувало речиси две третини од приходот на донацијата основана за џамијата Караманлу на [[Сафије султан|Сафије Султан]]. Покрај директното доделување средства, валиде султан веројатно ги користела своите средства за стекнување на горенаведените урбани средства. Всушност, нејзините богатства и деловни трансакции биле толку широки што нејзините многубројни агенти би можеле да станат многу богати и да уживаат популарна почит. Кога ја запишал во својата историја смртта на Ќосем, Наима коментирал: „''Споменатиот Бехрам Кетида уживаше голем престиж, разлика и богатство.'' ''Како управител на сите работи на валиде султан и на побожните институции што таа ги основала, и како човек од исклучителна доверба, тој стекнал големо богатство и имот. Но, неговите деца и неговите внуци не го задржале високиот раст во кој уживаше, а неговото богатство и имот беа потрошени''“. {{Sfn|Peirce|1993}} Нејзиното богатство било толку огромно и распространето во толку многу различни претпријатија што, според Наима, биле потребни педесет години за државната каса да го конфискува сето тоа. {{Sfn|Isom-Verhaaren|2016}} == Наследство == И покрај нејзината озлогласеност како жена која не познава милост или сочувство за доброто на владата и моќта, Ќосем била позната меѓу граѓаните на османлиската држава по нејзината добротворна работа, која служела како еден вид самочистење или лажно помирување, но во секој случај успеала да ја стабилизира менталната слика што таа ја посакувала. На хронограмот што се појавува на портата од дворот на џамијата Чинили пишува:<blockquote>„Мајката на султанот Ибрахим хан, нејзиното височество - султанката, најблагородната мајка на султанот: таа го изгради ова божествено здание како чин на милосрдие. Еве, нека биде дом за молитва за Божјите слуги! Нека бидат повикани на Божјата милост во петте времиња [на молитва]! Изградила училиште, чешма, бања, за што Господ нека ѝ даде милост и добродетелство! Филантропите и оние кои се поклонуваат во него, Боже, однесете ги во вечните рајови! Добротворната работа на мајката на султанот беше завршена во [исламската година] илјада педесет [1640-41]“.</blockquote>Меѓу современиците: Мишел Баудиер, писател, ја претставил како жена политичар што „''ужива авторитет''“. Жан Батист Таверние, трговец и патник, ја опишал како „''жена многу мудра и добро упатена во државните работи''“.<ref>Michel Baudier, Histoire générale du Serail et de la cour du grand seigneur Empereur des Turcs, 1623, s. 56.</ref> И [[Алфонс де Ламартин]] и Џозеф фон Хамер-Пургстал ја пофалиле за нејзините добротворни дела.<ref name=":0"/> Хамер за неа вели: „''Великодушна, високоумна кралица жена, со висок дух и благородно срце, но со манија за моќ.'' ''Таа, мајката на најголемиот тиранин Мурад IV и најголемиот лудак, Ибрахим I, гркињта Ќосем, која поради својата убавина го добила името Месечина, преку заповедниот поглед на четворица султани - нејзиниот сопруг, двата сина и нејзиниот внук - била почитувана повеќе во историјата отколку Агрипина, мајката на Нерон, преку нејзината добрина, нејзината желба за моќ и трагичната завршница во историјата на Осман''“. Во воведот на англискиот превод на романот ''Histoire d'Osman premier du nom, XIXe empereur des Turcs, et de l'impératrice Aphendina Ashada'' од Мадам де Гомес во 1736 година, опишувајќи го животот на [[Осман II]], се наведува дека Ќосем била „''една од најактивните во политиката и најактивните жени на своето време, што го постигнала со подмолни интриги''“.<ref>Madame de Gomez, Histoire de Osman Premier..., op. cit., wstęp.</ref> == Деца == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !Име ! Раѓање ! Смрт ! Детали |- ! Ајше Султан | 1605/08 | 1656/57 година | Омажена со [[Насух-паша|Дамат Ѓумулчинели Насух-паша]], Дамад Каракаш Мехмед-паша, [[Хафиз Ахмед-паша|Дамат Хафиз Ахмед-паша]], Дамат Муртаза-паша, Дамат Ахмед-паша, Дамат Војнук Ахмед-паша, [[Ибшир Мустафа-паша|Дамат Ибшир Мустафа-паша]] и [[Ермени Сулејман-паша|Дамат Ермени Сулејман-паша]] во 1612, 1639, 1626, 1626 1645, 1655 и 1656 година, соодветно. Погребана во мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед.<ref name="issue" /> {{Sfn|Peirce|1993}} |- ! Фатма султан | 1607 година | 1670 година | Омажена за Дамат Чаталчали Хасан-паша, Дамат Кара Мустафа-паша, Дамат Сарач Хасан, Канполадзаде Мустафа-паша, Дамат Хоџа Јусуф-паша, Дамат Максуд-паша, [[Мелек Ахмед-паша|Дамат Мелек Ахмед-паша]], Дамат Канбур Мустафа-паша, Дамат Козбекчи Јусуф-паша во 1628, 1629, 1632, 1636, 1639, 1662, 1663 и 1667 година, соодветно. Погребана во мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед.<ref name="issue" /> {{Sfn|Peirce|1993}} |- ! Ханзаде султан | 1608 година | 23 септември 1650 година | Омажена со [[Бајрам-паша|Ладикли Бајрам-паша]] и Накаш Мустафа-паша во 1623 и 1639 година, соодветно. Погребана во мавзолејот Ибрахим, џамија Аја Софија. {{Sfn|Peirce|1993}} |- ! Гевхерхан султан | 1609 година | 1660 година | Омажена со [[Окуз Мехмед-паша]] и [[Топал Реџеп-паша]] во 1612 и 1624 година, соодветно. Погребана во мавзолејот Ахмед I, џамија Султан Ахмед.<ref name="issue" /> {{Sfn|Peirce|1993}} |- ! [[Мурат IV|Мурад]] | 27 јули 1612 година | 8 февруари 1640 година | Ајше Султан била неговата единствена позната сопруга. Погребан во мавзолејот Ахмед I, џамијата на Султан Ахмед. Султан од 20 јануари 1623 година до неговата смрт.<ref name="issue">{{Наведена книга|title=International encyclopaedia of Islamic dynasties ''(reproduction of the article by M. Cavid Baysun "Kösem Walide or Kösem Sultan" in ''The Encyclopaedia of Islam vol V)|last=Singh, Nagendra Kr|publisher=Anmol Publications PVT|year=2000|isbn=81-261-0403-1|pages=423–424|quote=Through her beauty and intelligence, Kösem Walide was especially attractive to Ahmed I, and drew ahead of more senior wives in the palace. She bore the sultan four sons – Murad, Süleyman, Ibrahim and Kasim – and three daughters – 'Ayşe, Fatma and Djawharkhan. These daughters she subsequently used to consolidate her political influence by strategic marriages to different viziers.}}</ref> {{Sfn|Peirce|1993}} |- ! [[Шехзаде Сулејман (син на Ахмед I)|Сулејман]] | 1613 година | 27 јули 1635 година | Погребан во мавзолејот Ахмед I, џамија Султан Ахмед.<ref name="issue" /> {{Sfn|Peirce|1993}} |- ! [[Шехзаде Ќазим (син на Ахмед I)|Ќазим]] | 1614 година | 17 февруари 1638 година | Погребан во мавзолејот Мурат III, џамија Света Софија, наследник на османлискиот престол од 1635 година <ref name="issue" /> {{Sfn|Peirce|1993}} |- ! [[Ибрахим I|Ибрахим]] | 5 ноември 1615 година | 18 август 1648 година | Се оженил со Хумашах Султан во 1647 година, неговата единствена законска сопруга. Тој имал уште 7 сопружници, вклучувајќи ја и [[Турхан Хатиџе султан|Турхан Султан]]. Погребан во Мавзолејот Мустафа I, џамија Аја Софија, султан од 9 февруари 1640 година до неговото детонирање на 8 август 1648 година <ref name="issue" /> {{Sfn|Peirce|1993}} |} == Во популарната култура == * Младиот Осман и султанот Мурат (1962) филм, во кој глуми [[Мухтерем Нур]] како Ќосем султан * Телевизиска серија Мурат IV (1980) со Ајтен Ѓокчер во главната улога како Ќосем Султан * Филм „Истанбул под моите крилја“ (1996), со Зухал Олџај како Ќосем Султан * Анкарски театар (сезона 2013–2014) со Озлем Ерсонмез како Ќосем Султан. * ''Махпоејкер; Ќосем султан'' (2010), со Дамла Сонмез (како млада Ќосем) и Селда Алкор (како старата Ќосем) <ref>[http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-screenwriter-tells-ottoman-history-through-one-womans-life.aspx?pageID=438&n=0903103745018-2010-09-03 Turkish screenwriter tells Ottoman history through one woman's life]</ref> * Тимс продуцирала историска телевизиска серија насловена како Величествениот век: Ќосем, со Анастасија Цилимпиу како младата Ќосем и Берен Саат <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-star-beren-saat-to-play-mother-of-ottoman-sultan-in-new-drama.aspx?pageID=238&nid=83115|title=Turkish star Beren Saat to play mother of Ottoman sultan in new drama – CINEMA-TV|work=Hürriyet Daily News {{!}} LEADING NEWS SOURCE FOR TURKEY AND THE REGION|accessdate=20 October 2017}}</ref> како возрасната Ќосем во првата сезона. Во втората сезона, Ќосем била портретирана од Нурѓул Јешилчај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.fox.com.tr/Muhtesem-Yuzyil-Kosem/oyuncular/rol/403/Kosem-Sultan|title=Kösem Sultan – Nurgül Yeşilçay|work=www.fox.com.tr|language=en|accessdate=20 October 2017|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822135634/http://www.fox.com.tr/Muhtesem-Yuzyil-Kosem/oyuncular/rol/403/Kosem-Sultan|url-status=dead}}</ref> <gallery class="center"> Податотека:Kösem portrait.jpg|Копија од изгубен оригинал, околу 1650–1699 година Податотека:Büyük Valide Inn.jpg|[[Бујук Валиде Хан]] во [[Ottoman miniature|отоманска минијатура]], 17 век </gallery> == Поврзано == * [[Отоманска династија|Османлиска династија]] * [[Семејно стебло на отоманските султани (детално)|Отоманско семејно стебло]] * [[Список на Валиде султан|Список на мајки на османлиските султани]] * [[Ахмед I]] * [[Султанат на жените]] == Библиографија == * {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/palaceoftopkapii00davi|title=The Palace of Topkapi in Istanbul|last=Davis|first=Fanny|publisher=Scribner|year=1970|oclc=636864790|url-access=registration}} * {{Наведена книга|title=The Ottoman Empire|last=Imber|first=Colin|publisher=Palgrave MacMillan|year=2009|location=New York}} * {{Наведена книга|title=History of the Turkish Jews and Sephardim: Memories of a Past Golden Age|last=Kohen|first=Elli|publisher=University Press of America|year=2006|location=Maryland}} * {{Наведена книга|title=Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924|last=Mansel|first=Philip|date=1995|publisher=St. Martin's Press|isbn=0719550769|location=New York}} * {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=L6-VRgVzRcUC&q=hanzade+sultan&pg=PA365|title=The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire|last=Peirce|first=Leslie P.|publisher=Oxford University Press|year=1993|isbn=0195086775}} * {{Наведена книга|title=An Ottoman Tragedy: History and Historiography at Play|last=Piterberg|first=Gabriel|publisher=University of California Press|year=2003|isbn=0-520-23836-2|location=California}} * {{Наведено списание|last=Tezcan|first=Baki|year=2007|title=The Debut of Kösem Sultan's Political Career|url=https://books.google.com/books?id=GBs_AQAAIAAJ|journal=Turcica|publisher=Éditions Klincksieck|volume=39–40}} * {{Наведена книга|title=Ottoman Women Builders|last=Thys-Senocak|first=Lucienne|publisher=Ashgate|year=2006|location=Aldershot}} * {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=YBKMDwAAQBAJ|title=The Black Eunuchs of the Ottoman Empire: Networks of Power in the Court of the Sultan|last=Junne|first=George H.|publisher=Bloomsbury Publishing|year=2016|isbn=978-0-8577-2808-1}} * Mansel, P. (1995). ''Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924''. New York: St. Martin's Press. * Freely, J. (2000). ''Inside the Seraglio: Private Lives of the Sultans in Istanbul''. London: Penguin Books. * Imber, C. (2009). ''The Ottoman Empire''; New York: Palgrave MacMillan. == Наводи == {{наводи|3}} {{s-start}} {{s-bef|before=[[Сафије султан]]}} {{s-ttl|title=[[Хасеки султан]]|years=26 ноември 1605 – 22 ноември 1617}} {{s-aft|after=[[Ајше хатун]]}} {{s-bef|before=[[Халиме султан]]}} {{s-ttl|title=[[Валиде султан]]|years=10 септември 1623 – 3 септември 1651}} {{s-aft|after=[[Турхан Хатиџе султан]]}} {{s-bef|before=нема}} {{s-ttl|title=[[Регент]]|years=10 септември 1623 – 1632 and<br />8 август 1648 – 3 септември 1651}} {{s-aft|after=[[Турхан Хатиџе султан]]}} {{s-end}} {{избрана}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Валиде султан]] [[Категорија:Отомански Грци]] [[Категорија:Отоманци од 16 век]] [[Категорија:Отоманци од 17 век]] [[Категорија:Османлиски робови]] [[Категорија:Починати во Истанбул]] [[Категорија:Починати во 1651 година]] 5l8rkayqlml70o78bgxavkn2syw2nfs Алпска ушеста чучурлига 0 1077020 5375493 4919089 2025-06-07T08:46:48Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375493 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Алпска ушеста чучурлига | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref>{{IUCN|id=106008181 |title=''Eremophila alpestris'' |assessors=[[BirdLife International]] |version=2012.1 |year=2012 |accessdate=16 July 2012}}</ref> | image = Shore Lark.jpg | regnum = [[Животни]] | phylum = [[Хордати]] | classis = [[Птици]] | ordo = [[Врапчевидни]] | familia = [[Чучурлиги]] | genus = ''[[Eremophila (bird)|Eremophila]]'' | species = '''''E. alpestris''''' | binomial = ''Eremophila alpestris'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | synonyms = ''Otocorys alpestris'' }} [[File:Eremophila alpestris flava MHNT.ZOO.2010.11.165.67.jpg|thumb|''Eremophila alpestris flava'']] '''Алпската ушеста чучурлига''' спаѓа во видот ''Eremophila'' од семејството на [[чучурлиги]]те. Ја има во [[Македонија]]. ==Опис== Како и другите чучурлиги, тие се тешко забележливи на земја, со своите кафено-сиви пердуви горе и побледи пердуви одоздола, со карактеристични црно-жолти линии на главата и вратот. Лете мажјакот има црни пердуви, кои му штрчат од главата како рокчиња. Должината на телото им е околу 18 см, а тежат 35-40 гр. Ноктот на задниот прст на ногата им е прав и долг. Клунот им е многу краток. == Распространетост и живеалиште == Алпската ушеста чучурлига е распространета во северна [[Америка]], северна и југоисточна [[Европа]] и [[Азија]]. Исто така, има изолирана популација на висорамнината во [[Колумбија]]. Северните популации од овие врапчевидни птици се [[миграциони]], движејќи се јужно во зима. Оваа птица е прилагодена за живот на отворено земјиште, а сака да живее на рамнини и планини. Во Македонија се постојани жители. Во Америка, каде што нема други чучурлиги за да се натпреварува со нив, живеат на обработливи земјишта или на фарми, во пустини, голф терени и авионски писти. ==Поведение== Иако добро лета, оваа чучурлига живее претежно на земја хранејќи се со инсекти и семиња. === Гнездење === Гнездото го прават на земја и снесуваат 2-5 јајца испрскани со кафени и сиви точки. Малечките се испилуваат со ретки пердувчиња и целосно беспомошни, па родителите ги хранат со инсекти. Младенчињата брзо се развиваат и го напуштаат гнездото за десетина дена. ===Статус и конзервација=== Во западна Северна Америка, алпската ушеста чучурлига често страда од турбините на ветерниците. == Наводи == {{наводи}} == Извори == * {{Наведена книга | author=Steve N. G. Howell and Sophie Webb | title=A Guide to the Birds of Mexico and Northern Central America | publisher=Oxford University Press | year=1994 | isbn=0-19-854012-4}} * {{Наведена книга|author=Christopher Perrins|title=Firefly Encyclopedia of Birds|publisher=Firefly Books|year=2003|isbn=1-55297-777-3}} * {{Наведена книга|author=David Allen Sibley|title=The Sibley Guide to Birds | publisher=Knopf Publishing Group | year=2000 | isbn=0-679-45122-6}} * van den Berg, Arnoud (2005) Morphology of Atlas Horned Lark ''[[Dutch Birding]]'' 27(4):256-8 * Small, Brian (2002) The Horned Lark on the Isles of Scilly ''[[Birding World]]'' 15(3): 111-20 (discusses a possible Nearctic race bird on the Isles of Scilly in 2001) * {{Наведено списание|author1= Dickinson, E.C.|author2=R.W.R.J. Dekker|author3= S. Eck |author4= S. Somadikarta| title= Systematic notes on Asian birds. 12. Types of the Alaudidae| journal= Zool. Verh. Leiden |volume= 335| year=2001| pages= 85–126 |url= }} * {{Наведено списание|url=http://www.archive.org/stream/ornithologicalpa02seebrich#page/184/mode/1up|title = On the East-Asiatic Shore-Lark (Otocorys longirostris)|author=Seebohm, H| journal= Ibis | volume=26| issue=2 |pages= 184–188| year=1884}} ==Надворешни врски== {{commons|Eremophila alpestris}} *[http://juliesmagiclightshow.com/1162.php Horned Larks in Flight (Westmoreland, NH)] *[http://cyberbirding.uib.no/photo/e_alpestris_03.php Cyberbirding: Horned Lark] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050404122221/http://cyberbirding.uib.no/photo/e_alpestris_03.php |date=2005-04-04 }} *[http://www.birds.cornell.edu/programs/AllAboutBirds/BirdGuide/Horned_Lark.html Page from the Cornell Laboratory of Ornithology] with photographs and sound *[http://ibc.lynxeds.com/species/horned-lark-eremophila-alpestris Shore Lark videos, photos & sounds] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090925195558/http://ibc.lynxeds.com/species/horned-lark-eremophila-alpestris |date=2009-09-25 }} on the Internet Bird Collection *[http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i4740id.html Horned Lark - ''Eremophila alpestris''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20130227030539/http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i4740id.html |date=2013-02-27 }} - USGS Patuxent Bird Identification InfoCenter [[Категорија:Врапчевидни]] [[Категорија:Чучурлиги]] [[Категорија:Птици на Македонија]] [[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]] omwky0kcf3ktrnrfpkxs8hctga2p31g Снежана Конеска Руси 0 1086383 5375349 5366338 2025-06-06T13:52:48Z Golf5plus 108702 /* Награди */ 5375349 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Снежана Конеска Руси | image = | image_size = | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1952|12|8}} | birth_place = [[Ниш]], [[СР Србија|НР Србија]], [[ФНРЈ]] | death_date = | death_place = | nationality = [[Македонија|Македонка]] | known = по улогата во: [[Македонски народни приказни]]<br>[[Премиера (филм)|Премиера]]<br> [[Големи и мали (ТВ-серија)|Големи и мали]]<br>[[Вистинска љубов (филм)|Вистинска љубов]]<br>[[Трето па машко (телевизиска серија)|Трето па машко]]<br>[[Звукот на светлината]] | occupation = [[глумица]]<br>[[режисер]] | spouse = | years_active = 1973 - денес }} '''Снежана Конеска Руси''' (родена на {{роден на|8|декември|1952}} во [[Ниш]]) — [[Македонија|македонска]] театарска, филмска и телевизиска [[глумица]], и [[режисер]]ка. Снежана Конеска во својата кариера има одиграно поголем број театарски претстави и филмски улоги. ==Животопис== Снежана Конеска Руси е родена во [[Ниш]], [[СР Србија|НР Србија]], [[ФНР Југославија]] на [[8 декември]] [[1952]]. Конеска се преселила во [[Скопје]], каде завршила своето основно и средно образование. Таа дипломирала на [[Факултет за драмски уметности - Скопје|Факултетот за драмски уметности]] (1975/ 1976) во класата на [[професор]]ите [[Владимир Милчин]] и [[Љубиша Георгиевски]]. Таа била успешен [[студент]] и била прогласена за најдобар студент за 1976 година.<ref name="био">[http://www.mnt.com.mk/mk_clen_pregled.php?clen=208 Биографија на Снежана Конеска - Руси] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100630182859/http://www.mnt.com.mk/mk_clen_pregled.php?clen=208 |date=2010-06-30 }} на mnt.com.mk</ref> Македонската јавност ја запаметила Конеска по своите први улоги и придонеси на Детската радио драма во [[МРТ]], каде била член од 1963 до 1973 година. Од 1972 до 1978 година била водител на [[Македонско радио|Македонското радио]]. Своите први улоги ги одиграла во 1973 година, а во 1975 година ја добила и наградата за најдобар млад глумец од списанието „''[[Млад борец]]''“. Од 1978 година станала редовен член на [[Македонскиот народен театар]], и работи се до нејзиното пензионирање во 2019 година. Таа била директор на [[Македонски народен театар]] во периот од 2000 до 2004 година.<ref name="био"/> Мајка е на едно дете, ќерка. ==Награди== Некои од наградите на Снежана Конеска се:<ref name="био"/> * 1974: Награда доделена од весникот „''Млад борец''“, за успешен млад актер за улогата на ликот Девојката во претставата „''Димна Јуда, град градила''“ и за монодрамата „''Ана Франк''“ * 1976: Награда за епизода за улогата на Слепата девојка во „''Крчма под зеленото дрво''“ на ТИ „Војдан Чернодрински“ * 1991: Најдобро глумечко остварување за ликот Маргарита во „''Ричард Трети''“ на ТИ „Војдан Чернодрински“ * 1992: Добитник на [[Награда „13 Ноември“|Наградата „13 Ноември“]] на [[Град Скопје]] * 2019: [[Награда „11 Октомври“|Награда за животно дело „11 Октомври“]] * 2024: Трета награда на анонимен отворен конкурс за монодрамски текст „BIVIR“ (Да живееш, да преживееш), во Домот на култура − Битола, излезена во печат книгата „Слободата живее тука“ * 2025: Награда за животно дело [[МТФ „Војдан Чернодрински“|МТФ "Војдан Чернодрински"]]<ref>{{нмс|title=ПРИЗНАНИЕ ЗА СНЕЖАНА КОНЕСКА РУСИ Добитничка е на наградата за животно дело "Војдан Чернодрински" | url=https://plusinfo.mk/priznanie-za-snezhana-konevska-rusi-dobitnichka-e-na-nagradata-za-zhivotno-delo-na-vo-dan-chernodrinski/ | work = [[Плусинфо]] | publisher = | date = | accessdate = 6 мај 2025}}</ref> ==Филмографија== {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="3" | '''Година''' | '''Филм''' | '''Улога''' |- | 1973 || [[Залез зад езерската земја]] ТВ-серија || Аскина сестра |- | 1975 || [[Прва вечер]] ТВ-филм || |- | 1980 || [[Учителот (филм)|Учителот]] ТВ-филм || |- | 1983 || [[Премиера]] ТВ-филм || |- | 1985 || [[Од зад грб (ТВ-филм)|Од зад грб]] ТВ-филм || |- | 1987 || [[За трошка среќа]] ТВ-филм || Маруле |- | 1989-1992 || [[Тврдокорни (телевизиска серија)|Тврдокорни]] ТВ-серија || Мајката |- | 1990-1991 || [[Еурека]] ТВ-серија || |- | 1991-1992 || [[Македонски народни приказни (телевизиска серија)|Македонски народни приказни]] || |- | 1993 || [[Дајте музика]] ТВ-серија || Снешка |- | 1997 || [[Џипси меџик (филм)|Џипси меџик]] ТВ-филм || |- | 2000 || [[Погрешно време (телевизиска серија)|Погрешно време]] ТВ-серија || Лимба |- | 2000 || [[Големи и мали (ТВ-серија)|Големи и мали]] ТВ-серија || Директорката |- | 2000-2001 || [[Светот има осум страни]] ТВ-серија || |- | 2000-2001 || [[Во светот на бајките (телевизиска серија)|Во светот на бајките]] ТВ-серија || |- | 2002 || [[Звукот на светлината]] ТВ-филм || Невена |- | 2002 || [[Наше маало]] ТВ-серија || Комшивка |- | 2003 || [[Нежната прашина на заборавот]] ТВ-серија || |- | 2007-2010 || [[Народни приказни]] ТВ-серија || |- | 2008 || [[Куќен совет]] ТВ-серија || |- | 2011 || [[Трето па машко (телевизиска серија)|Трето па машко]] ТВ-серија || Рајнето |- | 2015 || [[Македонски народни приказни]] ТВ-серија || |- | 2016 || [[Вистинска љубов (филм)|Вистинска љубов]] ТВ-филм || Рајна |- | 2016-2017 || [[Македонски приказни]] ТВ-серија || |- | 2019-2021 || [[Дајте музика]] ТВ-серија || Снешка |- | 2022-2023 || [[Бистра вода (серија)|Бистра вода]] ТВ-серија || |} ==Надворешни врски== * [https://mnt.mk/ansambl/umetnicki-ansambl/akteri/Snezhana-Koneska-Rusi Животопис на Снежана Конеска Руси], [[Македонски народен театар]] * [http://www.makdenes.org/content/article/25033320.html Снежана Конеска Руси: Мојот сон и јаве – театарот!] * {{IMDb name|2756724}} == Наводи == * {{Наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Конеска Руси, Снежана}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Глумици од Ниш]] [[Категорија:Глумици од Скопје]] [[Категорија:Македонски филмски глумци]] [[Категорија:Македонски телевизиски глумци]] [[Категорија:Македонски театарски глумци]] [[Категорија:Југословенски глумци]] [[Категорија:Македонски режисери]] [[Категорија:Глумци во Македонскиот народен театар]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] kjjxluhqsvdeueusbe2y4npbq5eye9o Предлошка:Location map Лесото 10 1091906 5375453 3922135 2025-06-06T23:35:21Z Milenioscuro 37162 5375453 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1}}} | name = Лесото | left = 26.74 | bottom = -30.89 | right = 29.62 | top = -28.33 | image = Lesotho location map.svg | image1 = Lesotho relief location map.svg }}<noinclude>{{ПозКарта/Инфо}} [[Категорија:Положбени карти по земја|Лесото]] [[Категорија:Предлошки за Лесото|×]] </noinclude> 29mzpb3fmwq3fatd76xff2g3j1aolwj Јасна Котеска 0 1105208 5375359 5099789 2025-06-06T15:30:08Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375359 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Јасна Котеска.jpg|мини|десно|200п|Јасна Котеска]] '''Јасна Котеска''' ({{родена во|Скопје}}, {{родена на|||1970}}) — македонска писателка, теоретичарка, филозоф и универзитетски професор. Таа е авторка на 11 книги објавени во Скопје, Вашингтон, Торонто, Љубљана, Софија и Белград. Котеска работи како редовна професорка<ref>[http://www.flf.ukim.edu.mk/%D0%B4%D1%80%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D0%9A%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0/tabid/668/language/en-US/Default.aspx Филолошки факултет „Блаже Конески“ д-р Јасна Котеска]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> по книжевност, родови студии и теориска психоанализа на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот Св. Кирил и Методиј]] во Скопје. Котеска магистрирала родови студии на [[Централно-европскиот Универзитет]] во Будимпешта и магистрирала и докторирала<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.flf.ukim.edu.mk/%D0%97%D0%B0%D1%84%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%BE%D1%82/%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B3%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%B7%D1%83%D0%BB%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8/%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8VIII/tabid/75/Default.aspx |title=Докторанти 1996-2006, Котеска Јован Јасна „Моделите на женското писмо во современата македонска книжевност”- 9.7.2002 |accessdate=2014-03-08 |archive-date=2014-09-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140920205539/http://www.flf.ukim.edu.mk/%D0%97%D0%B0%D1%84%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%BE%D1%82/%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B3%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%B7%D1%83%D0%BB%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8/%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8VIII/tabid/75/Default.aspx |url-status=dead }}</ref> книжевност на [[Филолошки факултет „Блаже Конески“ - Скопје|Филолошкиот факултет „Блаже Конески“]] во Скопје. Котеска е член на ''Независните писатели на Македонија'', на ''Филозофското друштво на Македонија'' и на повеќе интернационални организации и одбори. Таа е уредник на серијата Collection Aut на Kierkegaard Circle/[[:en:Trinity College, Toronto|Trinity College, Toronto]] и Central European Research Center Soren Kierkegaard (CERI-SK) Ljubljana.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dokhausberlin.org/kierkegaard|title=Kierkegaard|work=dokhausberlin|language=de|accessdate=2020-11-08}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kierkegaard-institute.si/index.php/publications|title=CERI - SK - Publications|work=www.kierkegaard-institute.si|accessdate=2020-11-08|archive-date=2020-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20200811214226/http://www.kierkegaard-institute.si/index.php/publications|url-status=dead}}</ref> Таа е координатор на студиската група за образование SC8 Futures of Education in the Anthropocene (2021-2023) на [[:en:Nordic Summer University|Nordic Summer University]].<ref>{{Наведени вести|url=http://nordic.university/study-circles/8-futures-of-education-cultural-diversity-imaginations-and-collective-transformations-in-time-of-the-anthropocene/|title=8. Futures of Education, Cultural Diversity, Imaginations and Collective Transformations in Time of the Anthropocene - NSU|work=NSU|access-date=2020-11-08|language=en-US|archive-date=2020-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20201119001023/http://nordic.university/study-circles/8-futures-of-education-cultural-diversity-imaginations-and-collective-transformations-in-time-of-the-anthropocene/|url-status=dead}}</ref> == Дела == Јасна Котеска е авторка на 12 книги, од нив седум на македонски јазик (објавени во Скопје), три на англиски јазик (во Вашингтон, Торонто и Белград), една на бугарски (во Софија) и една на словенечки јазик (во Љубљана). Таа работи претежно со 19-вековната филозофија и книжевност, вклучувајќи ги книгите за австрискиот психоаналитичар [[Зигмунд Фројд]], за данскиот филозоф [[Серен Кјеркегор]], како и студиите за [[Франц Кафка]], раната психоанализа, интимноста, санитарноста, траумата и ресентиманот.<ref>[http://flf.ukim.edu.mk/wp-content/uploads/2018/03/%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0-%D0%9A%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0.pdf Официјална биобиблиографија на Јасна Котеска на страницата на Филолошкиот факултет Блаже Конески, УКИМ, Скопје, 2018.]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Котеска е авторка на преку 200 студии, некои од нив преведени на преку 12 јазици.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://jasnakoteska.blogspot.com/|title=Jasna Koteska - Book Collection|accessdate=2020-11-08}}</ref> Котеска периодично објавува колумни и блог постови за актуелните општествени прашања во весниците и на порталите во Македонија и во странство.<ref>[https://medium.com/privacy-international/a-conversation-with-jasna-koteska-on-state-relations-and-surveillance-in-macedonia-788cc5abfa1e Интервју и блог пост за Privacy International, Лондон, 29 март 2016.]</ref><ref>[http://www.dw.com/search/?languageCode=mk&item=%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%20%D0%9A%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0&searchNavigationId=10339&sort=DATE&resultsCounter=20 Колумни на Јасна Котеска за македонското издание на Дојче Веле во 2016.]</ref> == Признанија == Нејзината книга ''Комунистичка интима'' (во англиски превод од 2014 година) влезе во списокот на 30 книги за 2015 година на т.н. Финеганова список на книги на Европското здружение на писатели со седишта во Берлин и Париз.<ref>[https://kulturstiftung.allianz.de/v_1469456689000/media_data/foerderprojekte/literatur/finnegans-liste/2015/15-finnegan-broschuere.pdf Finnegan's List 2015, The European Society of Authors]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Нејзината книга ''Киркегард за конзумеризмот'' (Торонто, Љубљана, 2016) е добитник на државната [[награда „Гоце Делчев“]] за особено значајно остварување во сите области на науката од интерес за Република Македонија за 2017 година.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://novatv.mk/objaveni-dobitnitsite-na-drzhavnata-nagrada-gotse-delchev-za-nauka/ |title=Објавени добитниците на државната награда Гоце Делчев за наука, НоваТВ, 4 мај 2017. |accessdate=2018-05-05 |archive-date=2019-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190129231101/https://novatv.mk/objaveni-dobitnitsite-na-drzhavnata-nagrada-gotse-delchev-za-nauka/ |url-status=dead }}</ref> ==Список на објавени книги== * Koteska, Jasna. ''Kierkegaard on Consumerism'' (Киркегард за конзумеризмот), Trinity College, University of Toronto, Canada, and Central European Research Institute Soeren Kierkegaard, Toronto and Ljubljana, 2016. <nowiki>ISBN 9781988129020</nowiki> (на англиски) * Котеска, Јасна. ''Фројдовска читанка'' Рана психоанализа 1893-1899, Култура, Скопје, 2013. ISBN 9789989327193 * Котеска, Јасна. ''Комунистичка интима'' Темплум, Скопје, 2008. ISBN 9789989189418 * Котеска, Јасна. ''Санитарна енигма'' Темплум, Скопје, 2006. ISBN 9989902879 Котеска, Јасна. Санитарна енигма, Антолог, Скопје, 2020 (реиздание) ISBN 9786082434131 <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://antolog.mk/product/sanitarna-enigma/|title=Санитарна енигма|last=|first=|date=|work=Антолог|language=македонски|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=2020-11-08}}</ref> * Котеска, Јасна. ''Македонско женско писмо'' Македонска книга, Скопје, 2003. ISBN 9989460477 * Котеска, Јасна. ''Постмодернистички литературни студии'' Македонска книга, Скопје, 2002. ISBN 9989460191 ==Список на преведени книги== * Koteska, Jasna. ''Communist Intimacy'', NAP, Washington DC, 2014. ISBN 9780989916974 (на англиски) * Котеска, Яасна. ''Санитарна енигма'', ХК, Критика и хуманизьм, София, 2012. ISBN 9789545871603 (на бугарски) * Koteska, Jasna. ''Intimist'', Društvo Apokalipsa, Ljubljana, 2008. ISBN 9789616644303 (на словенечки) ==Список на уредени книги== *Јакимовска Илина, Котеска Јасна. ''Етнологот како писател, писателот како етнолог''. Табахон, Скопје, 2020. ISBN 9786084566229<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.goodreads.com/book/show/55840661|title=Етнологот како писател|work=www.goodreads.com|accessdate=2020-11-08}}</ref> *Tatjana Rosic, Ilic, Jasna Koteska, Janko Ljumovic. ''Representation of Gender Minority Groups in Media: Serbia, Montenegro and Macedonia'', Faculty of Media and Communication FMK, Belgrade, 2015. ISBN 9788687107540 (на англиски) * Котеска, Јасна. ''Антон Томаж Линхарт, Монографија. Веселиот ден или Матичек се жени'', Универзитет Св. Кирил и Методиј, Скопје, 2008. ISBN 99897246336 (на македонски) ==Наводи== {{reflist}} ==Надворешни врски== * [http://jasnakoteska.blogspot.com Блогот на Јасна Котеска.] * [http://flf.ukim.edu.mk/wp-content/uploads/2018/03/%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0-%D0%9A%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0.pdf Официјална страница на Јасна Котеска на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“, Универзитет Св. Кирил и Методиј, Скопје, 2018.]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://okno.mk/taxonomy/term/67 Текстови на Јасна Котеска на македонскиот портал „Окно“.] * [http://www.blesok.com.mk/avtor.asp?lang=mac&id=8#.Wu2g-4iFOUk Текстови на Јасна Котеска во двојазичното книжевно списание „Блесок“.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090211211340/http://blesok.com.mk/avtor.asp?lang=mac&id=8#.Wu2g-4iFOUk |date=2009-02-11 }} * [http://www.sveske.ba/bs/autori/j/jasna-koteska Текстови на Јасна Котеска на српски/хрватски/босански јазик во книжевното списание „Сараевски Свески“.] * [http://www.dw.com/search/?languageCode=mk&item=%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%20%D0%9A%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0&searchNavigationId=10339&sort=DATE&resultsCounter=20 Колумни на Јасна Котеска за македонското издание на „Дојче Веле“, Бон, 2016.] * [https://www.europeana.eu/portal/en/record/9200418/BibliographicResource_3000125959594.html Студија за „Комунистичка интима“ од Деспина Ангеловска во „Europeana“, дигитална платформа за културно наследство на Европската Унија, 2011.] * [https://www.utpjournals.press/doi/abs/10.3138/tjt.33.1.149 Рецензија за „Киеркегард за потрошуваштвото“ од Ерик Зиолковски/Eric Ziolkowski во канадското списание „Toronto Journal of Theology“, Торонто, 2017.] * [http://okno.mk/sites/default/files/-%20%D0%91%D0%A3%D0%A0%D0%96%D0%9E%D0%90%D0%A1%D0%9A%D0%90%D0%A2%D0%90%20%D0%98%D0%9D%D0%A2%D0%98%D0%9C%D0%90%20%D0%9D%D0%90%20%D0%88%D0%90%D0%A1%D0%9D%D0%90%20%D0%9A%D0%9E%D0%A2%D0%95%D0%A1%D0%9A%D0%90.pdf Лазар Гогов, Ситно-буржоаската интима на Јасна Котеска, „Окно“, 2017.] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Котеска, Јасна}} [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Родени во 1970 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Добитници на наградата „Гоце Делчев“]] avegxge0ysu3e6unuapto5pxiv90sgp Поп Богомил 0 1112238 5375492 5343446 2025-06-07T08:46:11Z 149.62.206.76 5375492 wikitext text/x-wiki '''Поп Богомил''' — бугарски свештеник од [[X век]],<ref>{{Наведена книга|title=Кочо Рацин „Стихови и проза“|last=Лозанов|first=Виктор|last2=Ковачевски|first2=Александар|publisher=„Култура“|year=1966|location=Скопје|pages=180-195}}</ref> основоположник на [[Дуализам|дуалистичкото]] духовно движење и учење наречено според неговото име, [[богомилство]], а приврзаниците се нарекувале „богомили“. Бидејќи се сметала за [[кривоверство]] оваа духовно-филозофска идеологија и општествено движење биле поразени, при што сите извори за него и неговите книжевни дела биле уништени. За неговиот живот и дејност посредно се дознава од зачуваните антибогомилски книжевни споменици: „Беседата против богомилите“ на Козма Презвитер, „Бориловиот синодик“, „Индексите“ на забранетите антиканонски книги и др.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Македонски историски речник|last=Киселиновски и др.|first=д-р Стојан|last2=|first2=|publisher=ИНИ|year=2000|isbn=9989-624-46-1|location=Скопје|pages=382}}</ref> Како негови следбеници и протагонисти на [[богомилство]]то се евидентираат: [[поп Еремија]], Тодор, Добри, Стефан, Василиј, Петар, Сидор Фрајазин и др. Неговото име се поврзува со населбата Богомила (Велешко). Според една легенда тој бил роден во Богомила, таму живеел, дејствувал и умрел, а гробот му се наоѓал до самото село. Таму бил изграден мал параклис, кој им служел на богомилите како молитвен дом.<ref name=":0" /> == Поврзано == [[s:Коста_Солев_Рацин/_Селското_движење_на_богомилите_во_Средниот_век|'''„Селското движење на богомилите во Средниот век“''' ''од Коста Солев Рацин'']] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Македонски свештеници]] [[Категорија:Верски водачи]] [[Категорија:Богомилство]] [[Категорија:Луѓе од 10 век]] bm26sv0a0actxxhbdxgj6rvfbxu9xj2 5375506 5375492 2025-06-07T09:14:46Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/149.62.206.76|149.62.206.76]]) и ја поврати преработката 5343446 на Gurther 5375506 wikitext text/x-wiki '''Поп Богомил''' — [[Македонци|македонски]] свештеник од [[X век]],<ref>{{Наведена книга|title=Кочо Рацин „Стихови и проза“|last=Лозанов|first=Виктор|last2=Ковачевски|first2=Александар|publisher=„Култура“|year=1966|location=Скопје|pages=180-195}}</ref> основоположник на [[Дуализам|дуалистичкото]] духовно движење и учење наречено според неговото име, [[богомилство]], а приврзаниците се нарекувале „богомили“. Бидејќи се сметала за [[кривоверство]] оваа духовно-филозофска идеологија и општествено движење биле поразени, при што сите извори за него и неговите книжевни дела биле уништени. За неговиот живот и дејност посредно се дознава од зачуваните антибогомилски книжевни споменици: „Беседата против богомилите“ на Козма Презвитер, „Бориловиот синодик“, „Индексите“ на забранетите антиканонски книги и др.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Македонски историски речник|last=Киселиновски и др.|first=д-р Стојан|last2=|first2=|publisher=ИНИ|year=2000|isbn=9989-624-46-1|location=Скопје|pages=382}}</ref> Како негови следбеници и протагонисти на [[богомилство]]то се евидентираат: [[поп Еремија]], Тодор, Добри, Стефан, Василиј, Петар, Сидор Фрајазин и др. Неговото име се поврзува со населбата Богомила (Велешко). Според една легенда тој бил роден во Богомила, таму живеел, дејствувал и умрел, а гробот му се наоѓал до самото село. Таму бил изграден мал параклис, кој им служел на богомилите како молитвен дом.<ref name=":0" /> == Поврзано == [[s:Коста_Солев_Рацин/_Селското_движење_на_богомилите_во_Средниот_век|'''„Селското движење на богомилите во Средниот век“''' ''од Коста Солев Рацин'']] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Македонски свештеници]] [[Категорија:Верски водачи]] [[Категорија:Богомилство]] [[Категорија:Луѓе од 10 век]] t4fxugmxciilq17n3ci0zrrwkwatyc6 Сузана В. Спасовска 0 1119259 5375394 4949618 2025-06-06T20:03:10Z 92.53.13.29 Ги ажурирав информациите во дигиталните медиуми во врска со моите последни објави, како и линкови за песни и интервјуа 5375394 wikitext text/x-wiki '''Сузана В. Спасовска''' ([[1972]], [[Ротердам]], [[Холандија]]) — македонска поетеса. ==Животопис== Сузана В. Спасовска е родена во 1972 година, во Ротердам. Дипломирала, магистрирала и докторирала на [[Филолошки факултет „Блаже Конески“ - Скопје|Филолошкиот факултет]] „[[Блаже Конески]]“ во [[Скопје]].<ref name="XVIII 2014">„Промоција на стихозбирка во Салон 19.19“, ''Дневник'', година XVIII, број 5604, четврток, 30 октомври 2014, стр. 18.</ref> ==Творештво== Спасовска ги има објавено следниве збирки [[поезија]]:<ref name="XVIII 2014"/> * И љубов и заговор (1996) * Смртно писмо (2004) * Божествена жена (2006) * Низ темјанот еден лилјан ([[2014]]) *Пеперутка од пепел (2018) *Јазикот на светлината (2020) - добитник на наградата „Антев златник“, 2019 година *Кадуцеј и лира (2022) Во 2021 година ја објави книгата „Слободата на стихот“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://umno.mk/slobodata-na-stihot-od-suzana-spasovska/|title=„Слободата на стихот“ од Сузана В. Спасовска – студија за поезијата на 8 наши поети|work=УМНО}}</ref>, како самостојно издание, која е нејзината магистерска теза.Во 2024 година излезе од печат нејзината критичко-есеистичка книга „На врв од острицата“, во издание на издавачката куќа „Макавеј“ од Скопје. == Наводи == {{наводи}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/84993|title=„Јазикот на светлината“ - песни од новата поетска книга на Сузана В. Спасовска}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/85076|title=Љубовта на златниот змеј и уште пет нови песни од Сузана В. Спасовска}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/prilozi/lik/dolgo-vreme-slobodniot-stih-beshe-kako-nesakano-dete/|title=Долго време слободниот стих беше како несакано дете, разговор со Сања Јачевска|work=Нова Македонија}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/razgovor-so-suzana-v-spasovska-poetesa-i-knizhevna-kriticharka-da-ne-se-pretera-nitu-vo-falenjeto-nitu-vo-kudenjeto/|title=„Да не се претера ниту во фалењето, ниту во кудењето“, разговор со Тони Димков|work=Слободен печат}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/93642|title=Песни од книгата Кадуцеј и лира, објавени на Окно}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/stihovi-ispolneti-so-epska-sila-nosi-poetskata-zbirka-kaducej-i-lira-od-suzana-v-spasovska/|title=Стихови исполнети со епска сила носи поетската збирка „Кадуцеј и лира“ од Сузана В. Спасовска|work=Слободен печат}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/nova-poetska-kniga-jazikot-na-svetlinata-na-suzana-v-spasovska/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=nova-poetska-kniga-jazikot-na-svetlinata-na-suzana-v-spasovska|title=Нова поетска книга „Јазикот на светлината“ на Сузана В. Спасовска|work=Независен весник}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/71794|title=„Пеперутка од пепел“ - нова поетска книга од Сузана В. Спасовска|work=Окно}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/73134|title=Песни од книгата Пеперутка од пепел, објавени на Окно}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/zivot/kultura/knigata-kaducej-i-lira-e-mal-poetski-potsetnik-na-vechnite-mitski-temi/|title=Книгата „Кадуцеј и лира“ е мал поетски потсетник на вечните митски теми, разговор со Сања Јачевска|work=Нова Македонија}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/analitichna-precizna-i-jasna-knizhevna-kritika-sodrzhi-knigata-na-vrv-od-ostricata-od-suzana-v-spasovska/|title=Аналитична, прецизна и јасна книжевна критика содржи книгата „На врв од острицата“ од Сузана В. Спасовска}}</ref>{{Никулец}} [[Категорија:Македонски поети]] [[Категорија:Родени во 1972 година]] [[Категорија:Членови на ДПМ]] tbqptmem9h2e5m23wg0pb2caurghbfj 5375396 5375394 2025-06-06T20:06:03Z 92.53.13.29 Додадов уште еден опис на мојата творечка активност како критичар. 5375396 wikitext text/x-wiki '''Сузана В. Спасовска''' ([[1972]], [[Ротердам]], [[Холандија]]) — македонска поетеса, книжевна критичарка. ==Животопис== Сузана В. Спасовска е родена во 1972 година, во Ротердам. Дипломирала, магистрирала и докторирала на [[Филолошки факултет „Блаже Конески“ - Скопје|Филолошкиот факултет]] „[[Блаже Конески]]“ во [[Скопје]].<ref name="XVIII 2014">„Промоција на стихозбирка во Салон 19.19“, ''Дневник'', година XVIII, број 5604, четврток, 30 октомври 2014, стр. 18.</ref> ==Творештво== Спасовска ги има објавено следниве збирки [[поезија]]:<ref name="XVIII 2014"/> * И љубов и заговор (1996) * Смртно писмо (2004) * Божествена жена (2006) * Низ темјанот еден лилјан ([[2014]]) *Пеперутка од пепел (2018) *Јазикот на светлината (2020) - добитник на наградата „Антев златник“, 2019 година *Кадуцеј и лира (2022) Во 2021 година ја објави книгата „Слободата на стихот“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://umno.mk/slobodata-na-stihot-od-suzana-spasovska/|title=„Слободата на стихот“ од Сузана В. Спасовска – студија за поезијата на 8 наши поети|work=УМНО}}</ref>, како самостојно издание, која е нејзината магистерска теза.Во 2024 година излезе од печат нејзината критичко-есеистичка книга „На врв од острицата“, во издание на издавачката куќа „Макавеј“ од Скопје. == Наводи == {{наводи}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/84993|title=„Јазикот на светлината“ - песни од новата поетска книга на Сузана В. Спасовска}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/85076|title=Љубовта на златниот змеј и уште пет нови песни од Сузана В. Спасовска}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/prilozi/lik/dolgo-vreme-slobodniot-stih-beshe-kako-nesakano-dete/|title=Долго време слободниот стих беше како несакано дете, разговор со Сања Јачевска|work=Нова Македонија}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/razgovor-so-suzana-v-spasovska-poetesa-i-knizhevna-kriticharka-da-ne-se-pretera-nitu-vo-falenjeto-nitu-vo-kudenjeto/|title=„Да не се претера ниту во фалењето, ниту во кудењето“, разговор со Тони Димков|work=Слободен печат}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/93642|title=Песни од книгата Кадуцеј и лира, објавени на Окно}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/stihovi-ispolneti-so-epska-sila-nosi-poetskata-zbirka-kaducej-i-lira-od-suzana-v-spasovska/|title=Стихови исполнети со епска сила носи поетската збирка „Кадуцеј и лира“ од Сузана В. Спасовска|work=Слободен печат}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/nova-poetska-kniga-jazikot-na-svetlinata-na-suzana-v-spasovska/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=nova-poetska-kniga-jazikot-na-svetlinata-na-suzana-v-spasovska|title=Нова поетска книга „Јазикот на светлината“ на Сузана В. Спасовска|work=Независен весник}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/71794|title=„Пеперутка од пепел“ - нова поетска книга од Сузана В. Спасовска|work=Окно}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://okno.mk/node/73134|title=Песни од книгата Пеперутка од пепел, објавени на Окно}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/zivot/kultura/knigata-kaducej-i-lira-e-mal-poetski-potsetnik-na-vechnite-mitski-temi/|title=Книгата „Кадуцеј и лира“ е мал поетски потсетник на вечните митски теми, разговор со Сања Јачевска|work=Нова Македонија}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/analitichna-precizna-i-jasna-knizhevna-kritika-sodrzhi-knigata-na-vrv-od-ostricata-od-suzana-v-spasovska/|title=Аналитична, прецизна и јасна книжевна критика содржи книгата „На врв од острицата“ од Сузана В. Спасовска}}</ref>{{Никулец}} [[Категорија:Македонски поети]] [[Категорија:Родени во 1972 година]] [[Категорија:Членови на ДПМ]] ogy4d1vpgvfrelnfe2obwlrd9nxxv0p Алфонс Муха 0 1126993 5375498 5003768 2025-06-07T08:57:14Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375498 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Уметник | name = Алфонс Муха{{малзак|Alfons Mucha}} | image = Alfons Mucha LOC 3c05828u.jpg | imagesize = 220px | caption = Муха околу 1906 г. | birth_name = Алфонс Марија Муха | birth_date = {{датум на раѓање |1860|07|24|df=y}} | birth_place = [[Иванчице]], [[Моравија]], [[Австриско Царство]] (денешна Чешка) | death_date = {{починал на и возраст|1939|07|14|1860|07|24|df=y}} | death_place = [[Прага]], [[Протекторат Чешка и Моравија]] | nationality = [[Чеси|Чех]] | field = сликарство, [[илустрација]], украсување | training = [[Минхенска ликовна академија]]<br />академија „Жилијан“<br />академија „Колароси“ | movement = [[арт нуво]] | works = „Словенска епопеја“ | influenced by = [[неокласицизам]] | influenced = | awards = }} {{повеќе слики | footer = „Пролет“, „Лето“, „Есен“ и „Зима“ (1896) | width = 100 | image1 = Alfons Mucha - 1896 - Spring.jpg | image2 = Alfons Mucha - 1896 - Summer.jpg | image3 = Alfons Mucha - 1896 - Autumn.jpg | image4 = Alfons Mucha - 1896 - Winter.jpg }} '''Алфонс Марија Муха''' ({{lang-cs|Alfons Maria Mucha}}; {{рн|24|јули|1860}} – {{пн|14|јули|1939}}) — [[Чешка|чешки]] сликар и украсувач познат по својот својствен стил во правецот [[арт нуво]].<ref name=obit>{{наведени вести |first= |last= |authorlink= |coauthors= |title=Mucha, Noted Artist, Dropped First Name; Death Due To Shock Caused By Germans' Seizure Of Prague. |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50713FE3954107A93CAA8178CD85F4D8385F9&scp=14&sq=Mucha+died&st=p |quote=The artist Mucha—he always signed his work without his given name, which he preferred to ignore—died here ... |work=New York Times |date=18 July 1939 |accessdate=20 April 2008 }}{{Subscription required}}</ref> Изработил голем број слики, илустрации, реклами, разгледници и други ликовни решенија. ==Детство и младост== Муха е роден во [[Иванчице]], [[Моравија]]. Иако бил надарен за пеење, цртањето му била главна разонода уште од мали нозе. Работел како украсувач низ Морација, сликајќи претежно сценографија. Во 1879 г. се преселил во [[Виена]] и се вработил во големото Виенско сценографско студио и неформално продолжил со унапредување во ликовното образование. Во 1881 г. студиото било уништено во пожар, па Муха се вратил во Моравија и самостојно продолжил да работи како украсувач и портретист. Грофот Карл Куен од Микулов го најмил Муха да наслика мурали во замокот Емахоф во Хрушовани и му оставил така силен впечаток, што решил да му го плати формалното образование во [[Минхенска ликовна академија|Минхенската ликовна академија]]. Во 1887 г. Муха се преселил во Париз и ги продлжил студиите во академиите „Жилијан“ и „Колароси“. Воедно работел како илустратор на списанија и реклами. Во 1894 г. случајно се нашол во печатница која ненадејно имала потреба од илустратор на плакат за претставата ''Жисмонда'' од Викторјен Сарду, во која играла најпознатата париска глумица во тоа време — [[Сара Бернар]]. Муха се пријавил и за две недели направил [[литографија|литографски]] плакат кој успеал да привлече многу внимание од јавноста.<ref name=Johnston>''[http://records.viu.ca/~Johnstoi/praguepage/muchalecture.htm Вовед во делата на Алфонс Муха и движењето арт нову] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160416041716/http://records.viu.ca/~Johnstoi/praguepage/muchalecture.htm |date=2016-04-16 }}'', предавање на Ијан Џонстон од универзитетскиот колеџ „Маласпина“ {{en}}</ref> Бернарт била презадоволна од успехот на претставата, па затоа склучила шестгодишен договор со Муха. Муха продолжил со плодна работа и создал многу плакати, реклами и илустрации за книги, нацрти за накит, теписи, тапети и сценографија. Стилот во којшто творел отпрвин се нарекувал „'''Мухин стил'''“, а подоцна го добил името '''[[арт нуво]]''' („нова уметност“). Во своите дела, Муха често цртал прекрасни девојки облечени во лелеава облека со [[неокласицизам|неокласичн]] изглед, опкружени со раскошно цвеќе кое напати образува [[ореол]] зад главите на девојките. За разлика од своите современици во професијата, Муха користел бледи пастелни бои.<ref name="Dvorak">Anna Dvorak. “Illustrations for Books and Periodicals.”, page 134 in ''Alphonse Mucha: The Complete Graphic Works''. Ed. Anne Bridges. NY: Harmony, 1980.</ref> Стилот на Муха дошол до меѓународен израз на [[Светска изложба (1900)|Светска изложба во Париз во 1900 г.]], за која Муха се искажал „Сметам дека [изложбата] даде свој придонес за приближувањето на естетските вредности кон уметностите и занаетите.“<ref>Alphonse Mucha;''Documents Decoratifs'' 1902</ref> Го украсил павилјонот на [[Босна и Херцеговина]] и соработувал во украсувањето на Австрискиот павилјон. Неговиот стил уживал голема популарност и често бил имитиран. Сепак, Муха цел живот настојувал дека неговиот стил е посебен, дека нема врска со подоцнежниот арт нуво и дека не следи мода, туку дека е производ на неговото лично творештво и чешката уметност воопшто.<ref name="Johnston"/> Изјавил дека уметноста постои исклучиво за да соопштува духовни пораки и ништо повеќе од тоа. Затоа, бил разочаран од успехот на неговите [[комеријална уметност|рекламни дела]], кои го одземале вниманието за сметка на неговите поозбилни уметнички потфати. ==Брак== Муха се оженил со Марушка (Марија) Хитилова во 1906 г. во Прага. Од 1906 до 1910 г. патувале го посетиле САД и таму се родила ќерката Јарослава. Во 1915 г. го добиле и синот Јиржи, кој подоцна станал новинар, писател, сценарист и автор на автобиографски романи и стручна литература за делата на татка си. Во САД од Муха се очекувало да заработува за да ги финансира националистичките проекти со цел да покаже дека не е „продадена душа“.<ref name="Johnston"/> Во ова му помогнал милионерот Чарлс Р. Крејн, кој своето богатство го посветувал на помагање на разни револуции и словенскиот национализам. Во 1910 г. Муха се вратил во [[Прага]], каде украсил театар и сликал мурали насликал муралите во канцеларијата на градоначалникот и други важни зданија во градот. Со стекнувањето на независност и создавањето на [[Чехословачка]] по Првата светска војна, владата го назначила Муха за цртач на [[поштенска марка|поштенски марки]], [[банкнота|банкнотите]] и други државни документи. ==''Le Pater''== Муха го сметал неговото пишано дело ''Le Pater'' (1899) за негово ремек-дело на печатената графика и изјавил дека во него „ја истурил својата душа“. Во делото, тој се осврнува на молитвата „[[Оче наш]]“ од окултен аспект, издавајќи само 510 примероци.<ref>The Sun newspaper, 5 January 1900, наведен во {{нмс |url=http://centuryguild.net/collections/alphonse-mucha |title=Alphonse Mucha |publisher=Century Guild Gallery |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130827072837/http://centuryguild.net/collections/alphonse-mucha |archivedate=27 August 2013 |url-status= }}</ref> ==„Словенска епопеја“== [[Податотека:Alfons Mucha at work on Slav Epic.jpg|мини|Муха како работи на делото „[[Словенска епопеја]]“]] {{Главна|Словенска епопеја}} Муха провел многу години работејќи на своето големо ремек-дело „Словенска епопеја“ (''Slovanská epopej''), кое претставува низа од дваесет огромни слики кои ја обработуваат историјата на [[Чеси]]те и [[Словени]]те воопшто. Желбата за монументален уметнички дар за словенските народи ја негувал уште од детството и, во 1928 г. го подарил делото на градот Прага. Од 1963 до 2012 г. овој ликовен циклус бил изложен во замокот во Моравски Крумлов во [[Јужноморавски крај|Јужноморавскиот крај]], а потоа е префрлен во дворецот Велетржни на [[Национална галерија (Прага)|Националната галерија]] во Прага.<ref>{{наведени вести|last=Jiřičná |first=Klára |url=http://www.praguepost.com/opinion/13149-slav-epic-finally-on-display.html|title=Slav Epic finally on display |date=16 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140729215321/http://www.praguepost.cz/opinion/13149-slav-epic-finally-on-display.html |archivedate=29 July 2014 |url-status= |work=The Prague Post }}</ref> {{Clear}} <!-- don't remove, technical --> <gallery mode="packed" heights="150" caption="Словенска епопеја"> File:Slovane v pravlasti 81x61m.jpg|Словенска епопеја бр.1: ''Словените во нивната прататковина'' (1912) File:Slavnost svatovitova na rujane.jpg|Словенска епопеја бр.2: ''Прослава на Световид'' (1912) File:Zavedeni slovanske liturgie na velke morave.jpg|Словенска епопеја бр.3: ''Воведување на словенската литургија во Велика Моравија'' (1912) File:Car Simeon Bulharsky - Alfons Mucha.jpg|Словенска епопеја бр.4: ''Бугарскиот цар Симеон I'' (1923) File:Premysl otakar ii kral zelezny a zlaty.jpg|Словенска епопеја бр.5: ''Чешкиот крал Пшемсил Отакар II'' (1924) File:Coronation of Emperor Dušan, in "The Slavonic Epic" (1926).jpg|Словенска епопеја бр.6: ''Крунисување на српскиот цар Стефан Душан'' (1926) File:Jan milic z kromerize.jpg|Словенска епопеја бр.7: ''Јан Милич од Кромјержиж'' (1916) File:Kazani mistra jana husa v kapli betlemske 81x61m.jpg|Словенска епопеја бр.8: ''Јан Хус се моли во Витлеемската капела: Вистината победува'' (1916) File:Mucha Na Krizku.jpg|Словенска епопеја бр.9: ''Средбата на Кшишки'' (1916) File:After the Battle of Grunwald - Alfons Mucha.jpg|Словенска епопеја бр.10: ''По битката кај Гринвалд'' (1924) File:Po bitvě na Vítkově.jpg|Словенска епопеја бр.11: ''По битката кај Витков'' (1916) File:Petr chelcicky.jpg|Словенска епопеја бр.12: ''Петар Хелчицки'' (1918) File:Mucha Jiri z Podebrad.jpg|Словенска епопеја бр.13: ''Хуситскиот крал Јиржи Подјебрадски'' (1923) File:Mucha defense of Szigetvar.jpg|Словенска епопеја бр.14: ''Одбраната на Сигет од Турците под водство на Никола Зрински'' (1914) File:Mucha Skola Ivancice.jpg|Словенска епопеја бр.15: ''Штампање на Краличката библија во Иванчице'' (1914) File:Mucha Komenius.jpg|Словенска епопеја бр.16: ''Јан Амос Коменски'' (1918) File:Mucha, Alfons - Der Heilige Berg Athos - 1926.jpg|Словенска епопеја бр.17: ''Света гора Атонска'' (1926) File:Mucha Omladina.jpg|Словенска епопеја бр.18: ''Заклетва на Омладината под словенската липа'' (1926) File:Mucha Zruseni nevolnictvi.jpg|Словенска епопеја бр.19: ''Укинување на ропството во Русија'' (1914) File:Mucha Apoteoza.jpg|Словенска епопеја бр.20: ''Апотоеза на историјата на Словенството'' (1926) </gallery> ==Смрт== Со подемот на [[фашизам|фашизмот]] во доцните 1930-ти, словенските националистички дела на Муха биле прогласени за реакционерни во печатот. Со навлегувањето на [[нацистичка Германија|германската]] војска во Чехословачка во пролетта 1939 г. Муха бил еден од првите што се нашле на списокот за апсење на [[Гестапо]]. За време на сослушувањата, Муха, кој веќе бил старец, се разболел од пенвмонија. Подоцна агентите го пуштиле, но Муха бил веќе ослабен и болен, и починал на 14 јули истата година. Погребан е на [[Вишеградски гробишта|Вишеградските гробишта]] во Прага.<ref name="obit"/> ==Оставнина== Иако денес ужива голема популарност, на крајот од животот Муха се сметал за старомоден. Неговиот син посветил значаен дел од својот живот на популаризирање на татковите дела. Комунистичките власти во Чешословачка не покажале интерес за делата на Муха, па „Словенска епопеја“ завршила во склад, каде се чувала цели 25 години. Делото е конечно исложено во 1963 г. во Моравски Крумлов, по што е отворен и музеј на Муха под раководство на неговиот внук.<ref name="Johnston"/> Интересот за творештвото на Муха меѓу илустраторите и уметниците заживувал неколкупати, а особено силно во 1960-тите, како дел од интересот за [[сецесија]]та воопшто. ==Галерија== <gallery mode="packed" heights="200px"> Податотека:Alfons Mucha - 1896 - Biscuits Lefèvre-Utile.jpg|Бисквити „Лефевр-Итил“ Податотека:Alphonse Mucha - Bieres de la Muse.jpg|Пива на Меза Податотека:Alphonse Mucha - Donna Orechini.png|Византиски глави: Калеша Податотека:Alphonse Mucha - Job Cigarettes 1.jpg|Цигари „Жоб“ Податотека:Alphonse Mucha - Poetry.jpg|Поезија Податотека:Alphonse Mucha - Zodiac.jpg|Зодијак Податотека:Lepatermucha005.jpg|Илустрација од ''Le Pater'' Податотека:Mucha stained glass windows in St. Vitus Cathedral.JPG|Витраж во катедралата „[[катедрала „Св. Вид“|Св. Вид]]“ во Прашкиот замок Податотека:Alphonse Mucha, Austrian Pavilion, Paris, 1900.jpg|Плакат за Австрискиот павилјон (1900) Податотека:Alfons Mucha - F. Champenois Imprimeur-Éditeur.jpg|Литографија за печатарот и уредник Ф. Шампеноа (1897) Податотека:Alfons Mucha Selbstporträt.jpg|Автопортрет (1909) Податотека:Mucha-Maud Adams as Joan of Arc-1909.jpg|Плакат со Мод Адамс во улога на Јованка Орлеанка (1909) Податотека:Jaroslava Mucha by Alphonse Mucha (1860-1939).jpg|Јарослава, ќерката на Муха (1924/25) </gallery> <gallery mode=packed> Податотека:Alphonse Mucha - Fate.jpg|Судбина Податотека:MuchaFouquet3.jpg|Внатрешност на златарскиот дуќан „Жорж Фуке“ во Париз Податотека:Slavnost svatovitova na rujane.jpg|Обред на [[Риген]] во чест на богот на [[Световид]] </gallery> == Поврзано == * [[Арт нуво]] * [[5122 Муха]] — астероид наречен во негова чест == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Alfons Mucha}} * [http://www.mkd.mk/46634/zabava/roden-na-denesen-den-alfons-muha Напис за животот и творештвото на Алфонс Муха] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20151025151657/http://www.mkd.mk/46634/zabava/roden-na-denesen-den-alfons-muha |date=2015-10-25 }} — МКД {{mk}} * [http://www.muchafoundation.org/ Задолжбина „Муха“] {{en}} * [http://www.mucha.cz/index.phtml?S=home&Lang=EN Музеј на Муха - Прага] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20061214093345/http://www.mucha.cz/index.phtml?S=home&Lang=EN |date=2006-12-14 }} * {{ARC уметник|598}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Муха, Алфонс}} [[Категорија:Чешки сликари]] [[Категорија:Чешки илустратори]] [[Категорија:Југендстил]] [[Категорија:Плакатисти]] [[Категорија:Цртачи на поштенски марки]] [[Категорија:Луѓе од Иванчице]] 7d7iin4vo8qb9dzozptql1489ke0rqf Предлошка:Fb team Al Ain FC 10 1155098 5375535 4084283 2025-06-07T10:54:31Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Предлошка:Fb team Al-Ain FC]] на [[Предлошка:Fb team Al Ain FC]] 4084283 wikitext text/x-wiki [[Податотека:600px White Gold HEX-9F8D5D Purple HEX-7B4F9A HEX-632B8A.svg|20px|Ал Аин]] {{fb team |t=Ал Аин |tan=ФК Ал Аин|tc=UAE |abb={{#if:{{{abb|}}}|AIN}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_предлошки ОАЕ|Ал Аин]] [[it:Template:Calcio Al-Ain]] </noinclude> jf1q2cy2d6aoqrxv9o81p77nn79apio Вуковар 0 1183830 5375521 5296638 2025-06-07T10:30:59Z 46.188.185.46 5375521 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> | name = Вуковар | official_name = Град Вуковар<br />''Grad Vukovar'' | native_name = | other_name = | settlement_type = град | image_skyline = {{Photomontage|position=center | photo1a = Franjo_Tu%C4%91man_Square,_Vukovar.JPG | photo2a = Radnički dom u Vukovaru.JPG | photo2b = Buildings in Vukovar (by Pudelek) 2.JPG | photo3a = Vukovar_Town_museum.JPG | photo3b = Vukovar_water_tower_by_Hrvoje_Blajic.jpg | size = 270 | spacing = 3 | color = #FFFFFFu | border = 0 | foot_montage = Од горе лево: Плоштадот со споменик од Фрањо Туѓман и Стариот воден часовник, Работнички дом, центар на градот, Вуковарска водна кула. }} | image_flag = Vlag vukovar.gif | flag_size = 135px | image_seal = | image_shield = Vukovar Wappen.gif | nickname = ''Град-херој'' | motto = | map_caption = Местоположба на општина Вуковар во жупанијата. | image_map = VukovarMunicipality.PNG | pushpin_map = Croatia | pushpin_label_position = left | pushpin_map_caption = Местоположба во Хрватска <!-- Location ------------------> | coordinates = {{coord|45|21|00|N|19|00|12|E|region:HR|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = {{знаме|Croatia}} | subdivision_type1 = [[Региони во Хрватска|Регион]] | subdivision_name1 = [[Подунавје]] | subdivision_type2 = [[Жупании во Хрватска|Жупанија]] | subdivision_name2 = [[File:Flag of Vukovar-Syrmia County.svg|border|23px]] [[Вуковарско-сремска жупанија|Вуковарско-сремска]] <!-- Politics -----------------> | established_title = <!-- Settled --> | established_date = | leader_party = [[Хрватски суверени|XC]] | leader_title = Градоначалник | leader_name = Маријан Павличек |leader_title1 = |leader_name1 =23 члена <!-- Area ---------------------> | area_footnotes = | area_total_km2 = 100.26 | area_land_km2 = <!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion--> | area_water_km2 = | area_water_percent = | area_urban_km2 = | area_metro_km2 = | elevation_footnotes = <!--for references: use<ref> </ref> tags--> | elevation_m = 108 <!-- Population -----------------------> | population_footnotes = <ref name="census2011">{{Croatian Census 2011|S|16|5185}}</ref> | population_total = 27683 | population_as_of = 2011 | population_density_km2 = auto | population_urban = 26468 | population_density_urban_km2 = | population_metro = | population_density_metro_km2 = | population_note = <!-- General information ---------------> | timezone = [[средноевропско време|CET]] | utc_offset = +1 | timezone_DST = [[средноевропско летно време|CEST]] | utc_offset_DST = +2 <!-- Area/postal codes & others --------> | postal_code_type = Поштенски код | postal_code = 32 000 | area_code = 032 | registration_plate = VU | website = {{URL|http://www.vukovar.hr}} }} '''Вуковар''' ([[хрватски]]: ''Vukovar'', [[српски]]: ''Вуковар, Vukovar'') — град во источна [[Хрватска]]. Вуковар се наоѓа во блзина на границата со [[Србија]], на реката Дунав. Вуковар е најголемо речно пристаниште во Хрватска. Административно, Вуковар е дел од [[Вуковарско-сремска жупанија]], и воедно градот е административен центар на жупанијата. Според пописот од 2011 година, Вуковар имал население од 26,468 жители, а општина Вуковар имала население од 27,683.<ref name="census2011"/> Градот е дом на бројни српско малцинство и важи за центар на српското малцинство во Хрватска. За време на војната во Хрватска Вуковар претрпел големи штети. ==Име== Името „Вуковар“ значи „град на (реката) [[Вука (река)|Вука]]“. Зборот „вар“ е унгарски збор за „тврдина“. ==Општина== Вуковарската општина ги опфаќа следниве населени места:<ref name="census2011"/> * [[Грабово (Хрватска)|Грабово]], население 47 ж. * [[Липовача (Вуковар)|Липовача]], население 386 ж. * [[Сотин]], население 782 ж. * Вуковар, население 26,468 ж. Во СФРЈ општината била поголема, а денес е поделена на неколку општини. ==Демографија== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+Национална структура на Вуковар:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vukovar.hr/e-usluge/ostalo/pitanja-i-prijedlozi/255-nekategorizirano/2814-stanovnistvo-grada-vukovara|title=Stanovništvo grada Vukovara|language=hr|accessdate=4 May 2013|archive-date=2010-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20100227063149/http://www.vukovar.hr/index.php/informacije-mainmenu-89/stanovnistvo.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.dzs.hr/Hrv/censuses/Census2001/Popis/H01_02_02/H01_02_02_zup16.html |title=SAS Output |publisher=Dzs.hr |accessdate=2009-06-23 |archive-date=2007-11-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071111195913/http://www.dzs.hr/Hrv/censuses/Census2001/Popis/H01_02_02/H01_02_02_zup16.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.dzs.hr/Hrv/censuses/census2011/results/htm/H01_01_04/H01_01_04_zup16.html |title=Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske |publisher=Dzs.hr |date= |accessdate=2013-03-12 }}{{Мртва_врска|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ! година!! вкупно!! colspan=2|Хрвати!! colspan=2|Срби!! colspan=2|Германци!! colspan=2|Унгарци!! colspan=2|друго |- | 2011 || align=right|27,683 || align=right|15,881 || align=right|57.37% ||align=right|9,654 || align=right|34.87% || align=right|58|| align=right|0.21% || align=right|347|| align=right|1.25% || align=right|1,743|| align=right|6.30% |- | 2001 || align=right|31,670 || align=right|18,199 || align=right|57.5% ||align=right|10,412 || align=right|32.9% || align=right|58|| align=right|0.2% || align=right|387|| align=right|1.2% || align=right|2,614|| align=right|8.3% |- | 1990 || align=right|44,639 || align=right|21,065 || align=right|47.2% ||align=right|14,425 || align=right|32.3% || align=right|94|| align=right|0.2% || align=right|694|| align=right|1.5% || align=right|8,361|| align=right|18.8% |- | 1971 || align=right|30,222 || align=right|14,694 || align=right|48.6% ||align=right|9,132 || align=right|30.2% || align=right|60|| align=right|0.2% || align=right|835|| align=right|2.8% || align=right|5,501|| align=right|18.2% |- | 1948 || align=right|17,223 || align=right|10,943 || align=right|63.5% ||align=right|4,390 || align=right|25.5% || align=right|54|| align=right|0.3% || align=right|913|| align=right|5.3% || align=right|923|| align=right|5.3% |- | 1931 || align=right|10,242 || align=right|5,048 || align=right|49.6% ||align=right|1,702 || align=right|16.6% || align=right|2,670|| align=right|26.1% || align=right|571|| align=right|5.6% || align=right|215|| align=right|2.0% |- | 1910 || align=right|10,359 || align=right|4,092 || align=right|39.5% ||align=right|1,628 || align=right|15.7% || align=right|3,503|| align=right|33.8% || align=right|954|| align=right|9.2% || align=right|183|| align=right|1.8% |} ==Збратимени градови== Вуковар е збратимен со<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vukovar.hr/e-usluge/gradski-servisi/pravilnici/255-nekategorizirano/6417-gradovi-i-opcine-prijatelji-grada-vukovara|title=Gradovi i općine prijatelji Grada Vukovara|author=shegrt1|work=vukovar.hr|accessdate=2017-11-20|archive-date=2015-09-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20150930214613/http://www.vukovar.hr/e-usluge/gradski-servisi/pravilnici/255-nekategorizirano/6417-gradovi-i-opcine-prijatelji-grada-vukovara}}</ref>: {| class="wikitable" |- valign="top" | *{{знамеикона|CRO}} [[Дугополе]], [[Хрватска]] *{{знамеикона|CRO}} [[Дубровник]], [[Хрватска]] *{{знамеикона|CRO}} [[Сињ]], [[Хрватска]] *{{знамеикона|CRO}} [[Шибеник]], [[Хрватска]] *{{знамеикона|CRO}} [[Трогир]], [[Хрватска]] || *{{знамеикона|SER}} [[Бач (Србија)|Бач]], [[Србија]] *{{знамеикона|BIH}} [[Мостар]], [[Босна и Херцеговина]] *{{знамеикона|SER}} [[Бачки Петровац]], [[Србија]] *{{знамеикона|BIH}} [[Сараево]] , [[Босна и Херцеговина]] || *{{знамеикона|CRO}} [[Шкабрња]], [[Хрватска]] *{{знамеикона|CRO}} [[Макарска]], [[Хрватска]] *{{знамеикона|CRO}} [[Книн]], [[Хрватска]] *{{знамеикона|CRO}} [[Загреб]], [[Хрватска]] |} ==Наводи== {{Reflist|30em}} ==Литература== {{Refbegin}} * {{Наведена книга|last1=Cresswell|first1=Peterjon|last2=Atkins|first2=Ismay|last3=Dunn|first3=Lily|title=Time Out Croatia|url=https://books.google.com/books?id=VZweAAAACAAJ|accessdate=10 March 2010|date=10 July 2006|publisher=Time Out Group Ltd & Ebury Publishing, [[Random House|Random House Ltd.]] 20 Vauxhall Bridge Road, London SV1V 2SA|edition=First|location=London, Berkeley & Toronto|isbn=978-1-904978-70-1}} {{refend}} ==Надворешни врски== {{рв|Vukovar}} *[http://www.vukovar.hr/ Официјално мрежно место] {{hr}} *[http://www.turizamvukovar.hr/index.php?lang=en Туристичко биро на Вуковар] *[http://see-croatia.com/index.php?level=album&id=45 Галерија за Вуковар] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20141202020114/http://see-croatia.com/index.php?level=album&id=45 |date=2014-12-02 }} {{wikivoyage|Vukovar}} {{Хрватска-никулец}} {{Вуковарско-сремска жупанија}} {{Дунав}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Градови во Хрватска]] [[Категорија:Вуковарско-сремска жупанија]] [[Категорија:Населени места на Дунав]] [[Категорија:Срем]] t5i150gp8u3cunir5qhgax9rmmvb6or Категорија:Шаренци 14 1184443 5375339 3647101 2025-06-06T12:56:25Z Zdravko 293 5375339 wikitext text/x-wiki {{Катпов}} {{рв|Cleridae}} [[Категорија:Cleroidea]] [[Категорија:Плоскавовидни]] om2f8j5pu85ujng4bojbpw52ko5jt6a Струмичка Каза 0 1184586 5375440 5341608 2025-06-06T22:32:11Z Dandarmkd 31127 5375440 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Strumicka kaza.jpg|мини|250п|Граници на Струмичката Каза.]] '''Струмичка Каза''' — [[каза]] односно поранешна административна единица во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] која била дел од [[Солунски Санџак|Солунскиот Санџак]]. Седиште на казата бил градот [[Струмица]]. Во неа биле сместени вкупно 67 населени места.<ref>В. Кѫнчовъ. „Македония. Етнография и Статистика“, 1900 г., стр. 159, 160, 161.</ref> Првично, таа била дел од [[Румелиски Пашалак|Румелискиот Пашалак]], а потоа дел од [[Солунски Ејалет|Солунскиот Пашалак]] и [[Солунски Вилает|Солунскиот Вилает]]. Првиот [[кајмакам]] (управник) на казата бил извесен Ибрахим Кади, кој дошол на власт во [[1675]] година.{{се бара извор}} Во [[1900]] година, казата била населена од вкупно 40,882 жители.<ref>В. Кѫнчовъ. „Македония. Етнография и Статистика“, 1900 г., стр. 282.</ref> == Население == Според податоците на [[Васил К’нчов]] од 1900 година, во Струмичката Каза живееле 40 882 жители, од кои: {| class="wikitable sortable" !народ !вкупен број !% од вкупното население |- |[[Македонци]] |'''23.602''' |57,73 |- |[[Турци]] |14.930 |36,51 |- |[[Роми]] |1.650 |4,03 |- |[[Евреи]] |700 |1,71 |} == Наводи == {{наводи}} {{Управна поделба во отоманска Македонија}} [[Категорија:Отоманска Струмица]] [[Категорија:Кази во Отоманското Царство]] fg6xclr559gtr0eb5m3mrl1mv81cdxd Илон Маск 0 1191658 5375366 5374017 2025-06-06T16:52:37Z 2A00:23C6:549B:BB01:7DBA:B682:3C87:89A3 5375366 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Илон Маск | портрет = Elon Musk 2015.jpg | опис = | родено-име = | роден-дата = {{роден на|28|јуни|1971}} | роден-место = {{роден во|Преторија}}, ЈАР | починал-дата = | починал-место = | починал-причина = | занимање = [[Претприемништво|претприемач]], инженер, инвеститор | сопружник = | родители = | деца = }} '''Илон Рив Маск - Предавник''' ({{lang-en|Elon Reeve Musk}}; р. 28 јуни 1971 г.) — деловен магнат, инвеститор и инженер роден во [[Преторија]], [[ЈАР]]. Тој е основач, извршен директор и главен дизајнер во [[SpaceX|Спејс екс]]; соосновач, извршен директор и архитект за производи во [[Тесла (компанија)|Тесла]], и соосновач и извршен директор во [[Неуралинк]]. Во декември 2016 година тој бил рангиран на 21. место на списокот на Форбс за најмоќните луѓе на светот.<ref>[https://www.forbes.com/sites/davidewalt/2016/12/14/the-worlds-most-powerful-people-2016/#11707a5a1b4c Најмоќните луѓе на светот]. ''Форбс''. Декември 2016. {{en}}</ref> Согласно февруари 2021 година, тој има нето од 273 милијарди долари (април 2022) и е на списокот на Форбс како најбогат човек на светот.<ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/profile/elon-musk/?list=rtb/#1ddbacb7999b|title=Real Time Billionaires 1|accessdate=July 23, 2020|website=Forbes}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Биографија-никулец}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Маск, Илон}} [[Категорија:Јужноафрикански стопанственици]] [[Категорија:Канадски стопанственици]] [[Категорија:Американски стопанственици]] [[Категорија:Јужноафрикански инженери]] [[Категорија:Канадски инженери]] [[Категорија:Американски инженери]] [[Категорија:Членови на Кралското друштво]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Членови на Американската академија на инженерството]] 7ra68qj5jm334hhy02bqrpcfdqtt7kz 5375374 5375366 2025-06-06T18:00:59Z Ehrlich91 24281 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/2A00:23C6:549B:BB01:7DBA:B682:3C87:89A3|2A00:23C6:549B:BB01:7DBA:B682:3C87:89A3]]) и ја поврати преработката 5374017 на Bjankuloski06 5375374 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Илон Маск | портрет = Elon Musk 2015.jpg | опис = | родено-име = | роден-дата = {{роден на|28|јуни|1971}} | роден-место = {{роден во|Преторија}}, ЈАР | починал-дата = | починал-место = | починал-причина = | занимање = [[Претприемништво|претприемач]], инженер, инвеститор | сопружник = | родители = | деца = }} '''Илон Рив Маск''' ({{lang-en|Elon Reeve Musk}}; р. 28 јуни 1971 г.) — деловен магнат, инвеститор и инженер роден во [[Преторија]], [[ЈАР]]. Тој е основач, извршен директор и главен дизајнер во [[SpaceX|Спејс екс]]; соосновач, извршен директор и архитект за производи во [[Тесла (компанија)|Тесла]], и соосновач и извршен директор во [[Неуралинк]]. Во декември 2016 година тој бил рангиран на 21. место на списокот на Форбс за најмоќните луѓе на светот.<ref>[https://www.forbes.com/sites/davidewalt/2016/12/14/the-worlds-most-powerful-people-2016/#11707a5a1b4c Најмоќните луѓе на светот]. ''Форбс''. Декември 2016. {{en}}</ref> Согласно февруари 2021 година, тој има нето од 273 милијарди долари (април 2022) и е на списокот на Форбс како најбогат човек на светот.<ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/profile/elon-musk/?list=rtb/#1ddbacb7999b|title=Real Time Billionaires 1|accessdate=July 23, 2020|website=Forbes}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Биографија-никулец}} {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Маск, Илон}} [[Категорија:Јужноафрикански стопанственици]] [[Категорија:Канадски стопанственици]] [[Категорија:Американски стопанственици]] [[Категорија:Јужноафрикански инженери]] [[Категорија:Канадски инженери]] [[Категорија:Американски инженери]] [[Категорија:Членови на Кралското друштво]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Членови на Американската академија на инженерството]] doo2rg7243ym8hiubk87dbte5y5myfw Џовани Симеоне 0 1197652 5375469 5373837 2025-06-07T03:32:10Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375469 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Џовани Симеоне | image = [[Податотека:Giovanni Simeone 2016-17.jpg|200px]] | fullname = Џовани Пабло Симеоне Балдини | height = {{height|m=1.80}}<ref name=legaseriea/> | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1995|7|5}} | cityofbirth = {{роден во|Буенос Аирес|}} | countryofbirth = [[Аргентина]] | nationality = {{flagsport|ARG}} [[Аргентина]] | currentclub = {{Fb team Napoli}} | clubnumber = 18 | position = [[Напад (фудбал)|напаѓач]] | youthyears1 = 2008–2013 | youthclubs1 = {{Fb team River Plate}} | years1 = 2013-2016 | caps1 = 27 | goals1 = 2 | clubs1 = {{Fb team River Plate}} | years2 = 2015-2016 | caps2 = 36 | goals2 = 12 | clubs2 = →{{Fb team Banfield}} | years3 = 2016-2017 | caps3 = 35 | goals3 = 12 | clubs3 = {{Fb team Genoa}} | years4 = 2017-2019 | caps4 = 74 | goals4 = 20 | clubs4 = {{Fb team Fiorentina}} | years5 = 2019-2021 | caps5 = 71 | goals5 = 18 | clubs5 = {{Fb team Cagliari}} | years6 = 2021-2022 | caps6 = 35 | goals6 = 17 | clubs6 = {{Fb team Verona}} | years7 = 2022- | caps7 = 83 | goals7 = 6 | clubs7 = {{Fb team Napoli}} | nationalyears1 = 2015 | nationalcaps1 = 12 | nationalgoals1 = 12 | nationalteam1 = {{flagsport|ARG}} [[Фудбалска репрезентација на Аргентина под 20 години|Аргентина 20]] | nationalyears2 = 2016 | nationalcaps2 = 3 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{flagsport|ARG}} [[Олимписка фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина (олимп.)]] | nationalyears3 = 2018- | nationalcaps3 = 6 | nationalgoals3 = 1 | nationalteam3 = {{flagsport|ARG}} [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] }} '''Џовани Пабло Симеоне Балдини''' (роден на [[5 јули]] [[1995]] во [[Буенос Аирес]]<ref name=legaseriea>[http://www.legaseriea.it/it/giocatori/giovanni-simeone/SMNVNN Giovanni Simeone - LEGA SERIE A]</ref>) — [[Аргентина|аргентински]] [[фудбалер]], [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Наполи|Наполи]]. ==Биографија== Џовани потекнува од фудбалско семејство. Тој е син на поранешниот фудбалер и моментален тренер на [[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико Мадрид]], [[Диего Симеоне]], и на моделот Каролина Балдини.<ref>[http://www.elmundo.es/loc/2016/05/28/57486392468aeb08578b4615.html La vida de Simeone: "70% fútbol, 30% familia"], diario El Mundo, 19 de octubre de 2006.</ref><ref>[http://www.abc.es/atletico-madrid/noticias/20141112/abci-giovanni-simeone-atletico-river-201411112131.html Gio Simeone: «Si eligiese, me gustaría jugar en el Atlético»], diario ABC, 12 de noviembre de 2014.</ref><ref>[http://www.elmundo.es/loc/2017/02/20/58ab3468268e3e34548b47ee.html Giovanni nació en Madrid hace 21 años], diario El Mundo, 22 de febrero de 2017.</ref><ref>[http://www.hola.com/actualidad/2016093088722/cholo-simeone-hijos/ Tres futbolistas y un biberón... ¿Conoces a los hijos de Simeone?], revista ¡Hola!, 30 de septiembre de 2016.</ref> Познат е под прекарот ''Ел Чолито'',<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.corrieredellosport.it/news/calcio/calcio-mercato/2016/08/15-14421703/genoa_ecco_el_cholito_il_figlio_di_simeone_in_italia/|title=Genoa, ecco "El Cholito": il figlio di Simeone in Italia|date=15 август 2016}}</ref> што е деминутив од прекарот на неговиот таткото, кој бил наречен ''Ел Чоло''. Неговите помлади браќа Џанлука и [[Џулијано Симеоне|Џулијано]], исто така се фудбалери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sport.repubblica.it/news/sport/calcio-river-plate-figlio-16enne-di-simeone/4089252|title=Calcio, River Plateː figlio 16enne di Simeone in prima squadra}}</ref> == Технички карактеристики == Елегантен, но физички моќен [[Напад (фудбал)|напаѓач]], кој е способен да игра било каде во напаѓачката линија на својот тим; во својата кариера бил користен како [[Напад (фудбал)|втор напаѓач]], [[Напад (фудбал)|централен напаѓач]] и како главен (осамен) [[Напад (фудбал)|напаѓач]].<ref name="50 best young footballers">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/football/the-gentleman-ultra/2017/jan/24/50-best-young-footballers-italy-serie-a|title=The 50 best young footballers in Italy|work=The Guardian|author1=Blair Newman|author2=Luca Hodges-Ramon|author3=Richard Hall|author4=Franco Ficetola|author5=Mark Neale|author6=Emmet Gates|date=24 January 2017|accessdate=15 February 2017}}</ref> Тој е компетентен и ефикасен финишер кој добро се служи со двете нозе, и покрај тоа што е природно деснак. Како силен и мошне енергичен играч, Симеоне е познат и по својата тимска работа пред сè со придонесите во дефанзива без топка, спуштајќи се често во средниот ред, со цел да му помогне на својот тим да ја врати топката назад во свој посед. Исто така е опремен со одлична брзина и умее интелегентно да се движи на противничката половина кога неговиот тим напаѓа, што му овозможува да создаде простор и да обезбеди длабочина во нападот на неговиот тим но и да игра на работ на офсајдот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.football-italia.net/97936/juric-three-points-are-key|title=Juric: 'Three points are key'|publisher=Football Italia|date=5 February 2017|accessdate=15 February 2017}}</ref> == Клупска кариера == ===Ривер Плејт и Банфилд=== Џовани Симеоне ја започнал својата кариера во екипата на [[ФК Ривер Плејт|Ривер Плејт]], приклучувајќи му се на клубот во 2008 година на возраст од 13 години. Откако напредувал низ младинските категории, Симеоне потпишал тригодишен професионален договор со клубот во ноември 2011 година.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.lancenet.com.br/minuto/Filho-Simeone-contrato-River-Plate_0_584341647.html |title=Filho de Simeone assina contrato com o River Plate |trans-title=Simeone's son signs contract with River Plate |publisher=Diário Lance! |language=pt |accessdate=October 17, 2014 |date=November 3, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141017144706/http://www.lancenet.com.br/minuto/Filho-Simeone-contrato-River-Plate_0_584341647.html |url-status=dead |archivedate=October 17, 2014 |df=dmy }}</ref> Во јули 2013 година, бил повикан во првиот тим за пријателските натпревари од претсезоната.<ref>{{наведени вести|url=http://www.riverplate.com/Noticias/futbol-profesional/Torneos-Locales/Torneo-Inicial-2013/17960-simeone-kaprof-diaz-rodriguez-cortes-de-pelo-de-bienvenida-.html |title=El "bautismo" para los pibes |trans-title=The "baptism" for the kids |publisher=La Página Millonaria |language=es |date=July 16, 2013 |accessdate=October 17, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130719042751/http://www.riverplate.com/Noticias/futbol-profesional/Torneos-Locales/Torneo-Inicial-2013/17960-simeone-kaprof-diaz-rodriguez-cortes-de-pelo-de-bienvenida-.html |url-status= |archivedate=July 19, 2013 |df=dmy }}</ref> Симеоне го направил своето деби во лигата на 4 август 2013, започнувајќи како стартер и играјќи ги сите 90 минути во поразот од [[ФК Химансија Ла Плата|Химнасија Ла Плата]] со 0-1.<ref>{{наведени вести|url=http://www.espndeportes.com/futbol/cronica/_/id/373222 |title=Gimnasia derrotó por 1–0 a River, en el Bosque |trans-title=Gimnasia defeated River by 1–0 in ''Bosque'' |publisher=[[ESPN Deportes]] |language=es |date=August 4, 2013 |accessdate=October 17, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141017153032/http://www.espndeportes.com/futbol/cronica/_/id/373222 |url-status= |archivedate=October 17, 2014 |df=dmy }}</ref> Подоцна истиот месец тој го обновил договорот, потпишувајќи до 2016 година.<ref>{{наведени вести|url=http://www.infobae.com/2013/08/27/1504694-giovanni-simeone-firmo-y-renovo-contrato-river-tres-anos |title=Giovanni Simeone firmó y renovó contrato en River por tres años |trans-title=Giovanni Simeone signed and renewed contract with River for three years |language=es |publisher=Infobae |date=August 27, 2013 |accessdate=October 17, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131218230108/http://www.infobae.com/2013/08/27/1504694-giovanni-simeone-firmo-y-renovo-contrato-river-tres-anos |url-status= |archivedate=December 18, 2013 |df=dmy }}</ref> Својот прв професионален гол Симеоне го постигнал на 8 септември, во победата на домашен терен над [[ФК Тигре|Тигре]] со 3-0.<ref>{{наведени вести|language=es |date=September 8, 2013 |accessdate=October 17, 2014 |url=http://www.espndeportes.com/futbol/cronica/_/id/373269 |title=River se despertó en el 2º tiempo y venció a Tigre |trans-title=River woke up in the 2nd half and defeated Tigre |publisher=ESPN Deportes |archivedate=October 17, 2014 |url-status= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141017213813/http://www.espndeportes.com/futbol/cronica/_/id/373269 |df=dmy }}</ref> Вкупно за Ривер Плејт одиграл 33 натпревари и постигнал 4 гола. На 13 јануари 2015, екипата на [[ФК Банфилд|Банфилд]] направила понуда со која го побарале младиот напаѓач, кој никако не можел да добие простор за игра во континуитет во Ривер Плејт, да дојде на заем во овој клуб кој исто така се натпреварувал во [[Примера Дивисион (Аргентина)|Примера Дивисион на Аргентина]] (највисоката фудбалска лига во Аргентина).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.goal.com/es-ar/news/4457/mercado-de-pases/2015/01/08/7784512/gio-simeone-le-abri%C3%B3-las-puertas-a-un-pr%C3%A9stamo-a-banfield|title=Gio Simeone le abrió las puertas a un préstamo a Banfield|accessdate=8 јануари 2015|editor=goal.com}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.minutouno.com/notas/349773-gio-simeone-quiere-jugar-y-podria-irse-banfield|title=Gio Simeone quiere jugar y podría irse a Banfield|last=|first=|date=2015-01-08|archive-url=|archive-date=|accessdate=13 јануари 2015|editor=minutouno.com}}</ref> Договорот бил склучен шест месеци подоцна и на 6 јули 2015, Симеоне му се придружил на клубот на заем до крајот на сезоната.<ref>{{наведени вести|url=https://www.lequipe.fr/Football/Actualites/Transfert-giovanni-simeone-river-plate-prete-a-banfield/572255|title=Transfert : Giovanni Simeone (River Plate) prêté à Banfield|trans-title=Transfer: Giovanni Simeone (River Plate) was loaned to Banfield|language=fr|newspaper=L'Equipe|date=6 July 2015|access-date=27 August 2016}}</ref> На 12 јули 2015 година, тој го направил своето деби за Банфилд постигнувајќи го притоа победничкиот гол во победата со 1-0 над [[ФК Килмес|Килмес]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.afa.org.ar/636/banfield-festejo-por-giovanni-simeone|title=Banfield festejó por Giovanni Simeone|trans-title=Banfield celebrated by Giovanni Simeone|publisher=Argentine Football Association|date=12 July 2015|access-date=25 August 2016|accessdate=2018-05-01|archive-date=2015-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20150929084204/http://www.afa.org.ar/636/banfield-festejo-por-giovanni-simeone}}</ref> За Банфилд одиграл 34 натпревари и постигнал вкупно 12 гола.<ref name=under>{{cite web |url=https://www.gazzetta.it/Calciomercato/07-07-2015/figlio-diego-giovanni-simeone-prestito-banfield-river-plate-argentina-under-20-mondiale-120471440041.shtml|title=Niente Italia per il figlio di Simeone: va in prestito al Banfield|date=7 јули 2015}}</ref> ===Џенова=== На 18 август 2016, Симеоне потпишал за италијанската [[ФК Џенова|Џенова]] во трансфер вреден 3 милиони евра.<ref>http://www.goal.com/en/news/723/serie-a/2016/11/28/29962552/like-father-like-son-giovanni-simeone-shoots-down-juventus</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://genoacfc.it/notizie/simeone-ufficiale-venerdi-conferenza/|title=Simeone ufficiale, venerdi' conferenza|trans-title=Simeone official conference on Friday|language=it|publisher=Genoa C.F.C.|date=18 August 2016|access-date=18 August 2016|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821181152/http://genoacfc.it/notizie/simeone-ufficiale-venerdi-conferenza/|url-status=dead}}</ref> Џенова најпрво откупила 65% од договорот на играчот,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sportmediaset.mediaset.it/mercato/genoa/genoa-e-fatta-per-simeone-jr_1111338-201602a.shtml|title=Genoa, è fatta per Simeone Jr|date=31 јули 2016}}</ref> а потоа и останатите 35% во јануари 2017 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://gianlucadimarzio.com/it/calciomercato-genoa-acquistato-tutto-il-cartellino-di-simeone|title=Genoa, acquistato tutto il cartellino di Simeone|date=31 јануари 2017}}</ref> На 18 септември дебитирал во [[Серија А]] во дресот на Џенова во поразот со 2-0 на гостувањето кај [[УС Сасуоло Калчо|Сасуоло]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Genoa/18-09-2016/serie-a-super-defrel-sassuolo-genoa-2-0-c-l-esordio-simeone-jr-17097859047.shtml|title=Sassuolo-Genoa 2-0 con super Defrel. E c'è l'esordio di Simeone jr|date=18 септември 2016}}</ref> На 25 септември, тој го постигнал својот прв гол за ''„грифоните“'', во ремито 1-1 на домашен терен против [[Делфино Пескара 1936|Пескара]]. На 27 ноември Симеоне постигнал два гола, во победата на домашен терен со 3-1 над [[ФК Јувентус|Јувентус]]. Сезоната ја завршил со вкупно 13 постигнати голови (12 во [[Серија А 2016-2017|Серија А]] и 1 во [[Фудбалски куп на Италија 2016-2017|Купот на Италија]]). ===Фјорентина и Каљари=== На 16 август 2017 година, Симеоне се преселил во [[ФК Фјорентина|Фјорентина]] за сума од 15 милиони евра плус 3 милиони во бонуси,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.corrieredellosport.it/news/stadio/calciomercato/2017/08/16-29335447/fiorentina_ufficiale_preso_simeone/|title=Fiorentina, è ufficiale: preso Simeone|date=16 август 2017}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://it.violachannel.tv/vc13-dettaglio-breaking/items/id-16-08-2017_20-34-00_la-fiorentina-ha-acquistato-giovanni-sime.html|title=La Fiorentina ha acquistato Giovanni Simeone|date=16 август 2017}}</ref> потпишувајќи петгодишен договор до јули 2022.<ref>[http://en.violachannel.tv/breaking-detail/items/fiorentina-sign-giovanni-simeone.html Fiorentina sign Giovanni Simeone] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170819161520/http://en.violachannel.tv/breaking-detail/items/fiorentina-sign-giovanni-simeone.html |date=2017-08-19 }} violachannel.tv</ref> На 20 август дебитирал за ''виола'' во поразот од [[ФК Интер|Интер]] со 3-0 на [[Стадион Џузепе Меаца|Џузепе Меаца]]. Својот прв погодок во дресот на Фјорентина го постигнал на 10 септември во победата со убедливи 5-0 на гостувањето кај [[ФК Хелас Верона|Хелас Верона]].<ref>{{наведени вести|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Verona/10-09-2017/serie-a-verona-fiorentina-0-4-simeone-thereau-astori-veretout-220476342574.shtml|title=Serie A, Verona-Fiorentina 0-5: Viola travolgente. A segno Simeone, Thereau su rigore, Astori, Veretout e Dias nella ripresa|publisher=Gazzeta dello sport|date=10 септември 2017|accessdate=2 мај 2018}}</ref> Во неделата од 31 март до 7 април 2018, Симеоне постигнал гол во три натпревари по ред помагајќи и на Фјорентина да оствари три победи над [[ФК Кротоне|Кротоне]] (дома 2-0), [[Удинезе Калчо|Удинезе]] (гости 2-0) и [[ФК Рома|Рома]] (гости 2-0). На 29 април 2018, го постигнал својот прв [[хет-трик]] во кариерата во победата со 3-0 на домашен терен над [[ФК Наполи|Наполи]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Fiorentina/29-04-2018/fiorentina-napoli-3-0-simeone-tripletta-juve-4-260927996357.shtml|title=Fiorentina-Napoli 3-0. Simeone tripletta, la Juve a +4|author=Giovanni Sardelli|date=29 април 2018|archive-url=|archive-date=|accessdate=}}</ref> По позитивната прва сезона во дресот на „''виола''“ во која на 40 натпревари (во првенството и купот) постиганал 14 голови, во втората тој изненадувачки понудил многу помалку од првата постигнувајќи под сите очекувања само 6 гола во првенството,<ref>{{Cite web|author=Angelo Giorgetti|url=https://www.lanazione.it/firenze/sport/fiorentina-chiesa-simeone-1.4290503|title=Fiorentina: Simeone-Chiesa, un caso da risolvere |date=11 ноември 2018|access-date=24 јули 2020}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.calciomercato.com/news/simeone-ha-deluso-la-fiorentina-in-estate-sara-addio-89610|title=Simeone ha deluso la Fiorentina: in estate sarà addio?|access-date=2020-07-24}}</ref> во кое Фјорентина успеала да обезбеди опстанок дури во последното коло.<ref>{{Cite web |url=https://www.repubblica.it/sport/calcio/serie-a/fiorentina/2019/05/26/news/fiorentina-genoa_0-0_il_pari_fa_felici_tutti_viola_e_rossoblu_restano_in_serie_a-227268159/ |title=Fiorentina-Genoa 0-0: annoiati e contenti, viola e rossoblù restano in serie A|date=2019-05-26|access-date=2020-07-24}}</ref> Сепак, во сезоната тој имал еден одличен настап во [[Фудбалски куп на Италија 2018-2019|Купот на Италија]], постигнувајќи два гола во победата за паметење со 7-1 над {{Fb team (N) Roma}} во Фиренца.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Coppa-Italia/Fiorentina/30-01-2019/coppa-italia-fiorentina-roma-7-1-chiesa-show-giallorossi-travolti-320799805864.shtml|title=Coppa Italia, Fiorentina-Roma 7-1: Chiesa show, giallorossi travolti|access-date=2020-07-24}}</ref> На 30 август 2019 година, Симеоне се преселил во {{Fb team (N) Cagliari}} на позајмица со обврска за откуп од 16 милиони евра.<ref>{{Cite web|url=https://www.cagliaricalcio.com/news/ultimissime/18977/simeone-e-del-cagliari-fiorentina-acquisto-prestito|title=Simeone è del Cagliari!|date=30 август 2019|access-date=30 август 2019|archivedate=30 август 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190830192805/https://www.cagliaricalcio.com/news/ultimissime/18977/simeone-e-del-cagliari-fiorentina-acquisto-prestito|urlmorto=sì}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.calciocasteddu.it/2019/08/30/e-fatta-per-simeone-al-cagliari-firma-con-clausola-rescissoria/|title=È fatta per Simeone al Cagliari: firma con clausola rescissoria|author=Andrea Dessì|date=30 август 2019|access-date=2021-01-21}}</ref> На 1 септември, тој го имал своето деби со сардинијците во натпреварот на домашен терен загубен од {{Fb team (N) Inter}} со 1-2.<ref>{{Cite web|author=Stefano Silvestri|url=https://www.eurosport.it/calcio/serie-a/2019-2020/le-pagelle-di-cagliari-inter-1-2-sensi-incanta-lukaku-prezioso_sto7437646/story.shtml|title=Le pagelle di Cagliari-Inter 1-2: Sensi incanta, Lukaku prezioso, Nainggolan lotta|date=1 септември 2019|access-date=24 јули 2020}}</ref> На 15 септември, во натпреварот на домашен терен против {{Fb team (N) Parma}}, тој го постигнал својот прв гол со Каљари, придонесувајќи за победата од 3-1.<ref>{{Cite web|url=https://www.repubblica.it/sport/calcio/serie-a/2019/09/15/news/parma-cagliari_1-3_ceppitelli_e_simeone_sbloccano_i_sardi-236089879/|title=Parma-Cagliari 1-3, Ceppitelli e Simeone sbloccano i sardi|author=Francesco Carci|date=2019-09-15|access-date=2020-07-24}}</ref> По неконзистентниот прв дел од сезоната,<ref>{{Cite web|url=https://www.fantacalcio.it/news/fantacalcio/14_01_2020/fantacalcio-il-calo-senza-fine-di-simeone-1-gol-e-7-insufficienze-nelle-ultime-otto-378795/ |title=Fantacalcio, il calo senza fine di Simeone: 1 gol e 7 insufficienze nelle ultime otto|date=14 gennaio 2020|accesso-date=2020-07-24}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cagliarinews24.com/simeone-cagliari-gol-campionato/|title=La metamorfosi di Simeone sta in poche parole|author=Matteo Culurgioni|date=2020-07-02|access-date=2020-07-24}}</ref> со враќањето на фудбалот во Италија по „суспензијата“ на лигата предизвикана од [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], тој постигнал гол во четири последователни натпревари. Сезоната ја завршил со двоцифрен број на голови, трет пат во неговата кариера во Серија А, со вкупно 12 гола.<ref name=4difila>{{Cite web |url=https://www.fantacalcio.it/news/fantacalcio/02_07_2020/fantacalcio-simeone-cagliari-numeri-4-gare-388261/|title=Fantacalcio, Simeone segna in 4 gare di fila in Serie A: non era mai successo|date=2 јули 2020 |access-date=24 јули 2020}}</ref> Во втората сезона со Каљари, слично како и во Фјорентина, неговата ефективност се намалила: и покрај добриот почеток (постигнал два гола во победата со 2-3 над {{Fb team (N) Torino}}<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Cagliari/25-10-2020/cagliari-simeone-come-atletico-papa-390299377180.shtml|title=Cagliari, che Simeone: 4 gol in 5 giornate, come l’Atletico di papà|access-date=2021-08-26}}</ref>), потоа имал пад во формата завршувајќи го првенството со 6 гола.<ref>{{Cite web|url=https://www.centotrentuno.com/focus/cagliari-panchine-e-spezzoni-ce-ancora-posto-per-simeone/|title=Cagliari, panchine e spezzoni: c’è ancora posto per Simeone?|date=13 мај 2021|access-date=2021-08-26}}</ref> === Верона === Откако одиграл неколку минути за Каљари во натпреварот против {{Fb team (N) Spezia}}, на 26 август 2021 година, тој ги променил клупските бои приклучуваќи се на {{Fb team (N) Verona}} на позајмица вредна околу 1 милион евра, со опција за откуп поставена на 12 милиони евра.<ref>{{Cite web|url=https://www.cagliaricalcio.com/news/ultimissime/21044/simeone-all-hellas-verona-in-prestito-con-diritto-di-riscatto|title=Simeone all’Hellas Verona|date=26 август 2021|access-date=2021-08-26|archivedate=27 август 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210827033813/https://www.cagliaricalcio.com/news/ultimissime/21044/simeone-all-hellas-verona-in-prestito-con-diritto-di-riscatto|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.hellasverona.it/it/news/benvenuto-in-gialloblu-cholito|title=Benvenuto in gialloblù, Cholito!|access-date=2021-08-26|archivedate=6 февруари 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230206162930/https://www.hellasverona.it/it/news/benvenuto-in-gialloblu-cholito|ded-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.calciocasteddu.it/2021/08/26/simeone-verona-prestito-con-diritto-di-riscatto-trattativa-ai-dettagli/|title=Simeone-Verona, prestito con diritto di riscatto|author=Giacomo Dessì|website=Calcio Casteddu|date=2021-08-26|access-date=2022-01-31}}</ref> На 13 септември, тој го започнал домашниот натпревар против {{Fb team (N) Bologna}}, со што го одбележил своето деби за клубот. На 25 септември, тој го постигнал својот прв гол со „''џалоблу''“, отворајќи го резултатот во домашниот натпревар против неговиот поранешен клуб {{Fb team (N) Genoa}}.<ref>{{Cite web|url=https://www.tuttomercatoweb.com/serie-a/simeone-ritrova-il-gol-dopo-sei-mesi-l-ultima-volta-aveva-segnato-alla-juventus-1588691|title=Simeone ritrova il gol dopo sei mesi: l'ultima volta aveva segnato alla Juventus|date=25 септември 2021|access-date=24 октомври 2021}}</ref> На 24 октомври, тој за првпат во својата кариера постигнал четири гола на еден натпревар, постигнувајќи ги сите четири гола на Верона во успехот од 4-1 на домашен терен против {{Fb team (N) Lazio}};<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Lazio/24-10-2021/serie-a-verona-lazio-4-1-simeone-poker-4202043755304.shtml|title=Verona, è un Simeone da pazzi! Il Cholito segna 4 gol e asfalta la Lazio|author=Fabio Bianchi|date=24 октомври 2021|access-date=24 октомври 2021}}</ref> добрата форма во Верона особено по доаѓањето на тренерот [[Игор Тудор]] ја потврдил,<ref>{{cite web|author=Dario Saltari|url=https://www.ultimouomo.com/calciatore-ottobre-2021-giovanni-simeone-aic-seriea/|title=Il calciatore di ottobre 2021: Giovanni Simeone|date=2021-11-05}}</ref> исто така, постигнувајќи ги одлучувачките два гола во победата од 2-1 на домашен терен над Јувентус. На 27 февруари 2022, го постигнал својот втор [[хет-трик]] за сезоната, во победата со 3-1 на домашен терен над {{Fb team (N) Venezia}}. Својата прва сезона во „''[[Верона|градот на љубовта]]''“ ја завршил со 17 постигнати голови и 6 асистенции во 35 настапи, станувајќи само втор играч кој постигнал 15 или повеќе голови во една сезона во Серија А како играч на Верона, по [[Лука Тони]].<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/calcio/seriea/serie-a-verona-juventus-2-1-simeone-si-scatena-allegri-vede-le-streghe_40155689-202102k.shtml|title=Serie A, Verona-Juventus 2-1: Simeone si scatena, Allegri vede le streghe|access-date=2022-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.larena.it/argomenti/sport/hellas-verona/simeone-sulle-orme-di-toni-ma-il-futuro-resta-un-rebus-1.9334679|title=Simeone sulle orme di Toni. Ma il futuro resta un rebus|author=Società Athesis S.p.A|website=L'Arena.it|date=2022-04-07|access-date=2022-10-25}}</ref> На 13 јуни 2022 година, Верона го откупила договорот на аргентинецот од Каљари, за 10,5 милиони евра.<ref>{{Cite web|url=https://www.cagliaricalcio.com/news/ultimissime/21972/simeone-all-hellas-verona|titolo=Simeone all’Hellas Verona|data=2022-06-17|accesso=2022-06-18|dataarchivio=9 agosto 2022|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20220809115153/http://www.cagliaricalcio.com/news/ultimissime/21972/simeone-all-hellas-verona|dead-link=yes|title=архивска копија|accessdate=2025-05-25|archive-date=2022-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20220809115153/http://www.cagliaricalcio.com/news/ultimissime/21972/simeone-all-hellas-verona|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.hellasverona.it/it/news/giovanni-simeone-e-ufficialmente-gialloblu|title=Giovanni Simeone è ufficialmente gialloblù|access-date=2022-06-18|archivedate=18 јуни 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220618152629/https://www.hellasverona.it/it/news/giovanni-simeone-e-ufficialmente-gialloblu|urlmorto=sì}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calciomercato/2022/06/17/verona-simeone-calciomercato|title=Verona, Simeone riscattato ufficialmente dal Cagliari: le cifre. Le news di calciomercato {{!}} Sky Sport|author=Sky Sport|website=sport.sky.it|access-date=2022-10-24}}</ref> === Наполи === На 18 август 2022 година бил официјализиран неговиот трансфер во {{Fb team (N) Napoli}}, на позајмица вредна 3,5 милиони евра со опција за откуп поставена на 12 милиони евра,<ref>{{Cite web|url=https://sscnapoli.it/il-napoli-ufficializza-lacquisto-di-giovanni-simeone/|title=Il Napoli ufficializza l'acquisto di Giovanni Simeone|date=2022-08-18|access-date=2022-08-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://m.fcinternews.it/il-resto-del-mercato/ufficiale-il-napoli-acquista-giovanni-simeone-prestito-con-diritto-di-riscatto-902944|title=UFFICIALE - Il Napoli acquista Giovanni Simeone: prestito con diritto di riscatto|access-date=2022-10-24}}</ref> која би станала задолжителна кога доколку се исполнат одредени спортски услови.<ref>{{Cite web|url=https://www.hellasverona.it/it/news/giovanni-simeone-si-trasferisce-al-napoli|title=Giovanni Simeone si trasferisce al Napoli|date=2022-08-18|access-date=2022-08-18|archivedate=18 август 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220818101157/https://www.hellasverona.it/it/news/giovanni-simeone-si-trasferisce-al-napoli|dead-link=yes}}</ref> Симеоне избрал да го носи дресот со број 18.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/sscnapoli/status/1560209368951525378|title=@simeonegiovanni ha scelto il numero di maglia|date=2022-08-18|access-date=2022-08-18}}</ref> Своето деби со ''„партенопеите“'' го имал на 28 август, во ремито 0-0 на гостувањето кај неговиот поранешен тим, Фјорентина, заменувајќи го [[Виктор Осимен]] за последните 15 минути од натпреварот. ==Репрезентативна кариера== Имајќи двојно државјанство, [[Шпанија|шпанско]] и [[Аргентина|аргентинско]], тој одлучил на репрезентативно ниво да ја претставува втората.<ref>{{Cite web|url=http://www.riverplate.com/Noticias/Mercado-de-Pases-/Mercado-de-pases-2014/20172-simeone-tiene-pasaporte-comunitario-.html|title=Simeone tiene pasaporte comunitario|date=1 јануари 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141017213613/http://www.riverplate.com/Noticias/Mercado-de-Pases-/Mercado-de-pases-2014/20172-simeone-tiene-pasaporte-comunitario-.html|dead-link=yes|language=es}}</ref> Во 2015 година тој бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Аргентина под 20 години|аргентинската репрезентација под 20 години]] за [[Јужноамериканското фудбалско првенство до 20 години 2015|континенталното првенство во категоријата]], каде што се истакнал како најдобар стрелец на турнирот,<ref name=under/> со 9 гола, помагајќи воедно неговата репрезентација да го освои натпреварувањето по петти пат.<ref>{{Cite web|url=http://www.conmebol.com/en/02082015-0108/giovanni-simeone-champion-and-top-scorer|title=Giovanni Simeone is champion and top scorer|date=8 февруари 2015|access-date=31 октомври 2022|language=es}}</ref> Благодарение на одличните настапи во репрезентацијата под 20 години, во летото 2016 бил повикан во [[Олимписка фудбалска репрезентација на Аргентина|Олимписката репрезентација на Аргентина]] да учествува на [[Летни олимписки игри 2016|Олимпијадата 2016]] во [[Бразил]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://afa.com.ar/4847/los-18-olimpicos|title=Los 18 olímpicos|date=6 јули 2016|language=es}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/juegos-olimpicos-rio-2016/simeone-seleccion-argentina_0_rye_pl1o3x.html|title="Somos responsables de todo"|date=10 август 2016|access-date=31 октомври 2022|language=es}}</ref> Во 2018 година, селекторот [[Лионел Скалони]] го повикал Симеоне за првпат во [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|сениорската репрезентација]].<ref>{{Cite web|url=http://www.cariverplate.com.ar/tres-jugadores-de-river-a-la-nueva-seleccion|title=Tres jugadores de River, a la Selección |date=17 август 2018|language=es|access-date=24 јули 2020}}</ref> Своето деби го имал на 7 септември, постигнувајќи гол во пријателски натпревар против {{NazNB|FUrep|GTM}}, кој Аргентина го добила со 3-0.<ref>{{cite web |url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Campionati-Esteri/08-09-2018/amichevoli-argentina-guatemala-3-0-simeone-subito-segno-l-uruguay-travolge-messico-un-super-suarez-290820833059.shtml |title=Amichevoli, Argentina-Guatemala 3-0: Simeone subito a segno. L'Uruguay travolge il Messico con un super Suarez |author=Adriano Seu|date=7 септември 2018 |access-date=31 октомври 2022}}</ref> Во октомври 2022 година, тој бил вклучен во списокот на повикани играчи за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во [[Катар]],<ref>{{Cite web|url=https://www.tycsports.com/seleccion-argentina/lista-seleccion-argentina-mundial-qatar-2022-primera-entrega-scaloni-id472454.html |title=LISTA PRELIMINAR de la Selección Argentina para QATAR 2022: 43 nombres y 22 fijas|website=TyC Sports|date=22 ottobre 2022 |language=es-AR |access-date=2022-11-01}}</ref> но не бил вклучен во конечниот состав.<ref>{{Cite web |url=https://www.tycsports.com/seleccion-argentina/lista-seleccion-argentina-mundial-de-qatar-2022-id476596.html |title=Lista de Argentina para el Mundial de Qatar 2022 |website=TyC Sports |date=11 ноември 2022|language=es-AR|access-date=11 ноември 2022}}</ref> === Хронологија на репрезентативните настапи === {{Репрезентативни настапи|ARG}} {{Cronopar|7-9-2018|Лос Анџелес|ARG|3|0|GTM|1|Пријателска|13={{yel|90+1}}}} {{Cronopar|12-9-2018|Ист Ратерфорд|COL|0|0|ARG|-|Пријателска|13={{subon|85}}}} {{Cronopar|11-10-2018|Ријад|ARG|4|0|IRQ|-|Пријателска|13={{subon|57}}}} {{Cronopar|16-10-2018|Џеда|BRA|1|0|ARG|-|Пријателска|13={{subon|88}}}} {{Cronopar|20-11-2018|Мендоса|ARG|2|0|MEX|-|Пријателска|13={{subon|73}}|14=Мендоса (Аргентина)}} {{Cronopar|19-6-2023|Џакарта|IDN|0|2|ARG|-|Пријателска|13={{subon|85}}}} {{Cronofin|6|1}} == Статистика == === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана 29 април 2018.'' {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:100%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2013-2014 || rowspan=2|{{flagsport|ARG}} [[ФК Ривер Плејт|Ривер Плејт]] || [[Примера Дивисион (Аргентина) 2013-2014|ПД]] || 17 || 2 || [[Фудбалски куп на Аргентина 2013-2014|КА]] || 2 || 0 || [[Копа Судамерикана 2013|КС]] || 0 || 0 || - || - || - || 19 || 2 |- | 2014-2015 || [[Примера Дивисион 2014 (Аргентина)|ПД]] || 10 || 0 || [[Фудбалски куп на Аргентина 2013-2014|КА]] || 0 || 0 || [[Копа Судамерикана 2014|КС]] || 4 || 2 || - || - || - || 14 || 2 |- !colspan="3"|Вкупно Ривер Плејт || 27 || 2 || || 2 || 0 || || 4 || 2 || || 0 || 0 || 33 || 4 |- || 2015-2016 || {{flagsport|ARG}} [[ФК Банфилд|Банфилд]] || [[Примера Дивисион (Аргентина) 2015|ПД]] || 34 || 12 || [[Фудбалски куп на Аргентина 2014-2015|КА]] || 2 || 0 || - || - || - || - || - || - || 36 || 12 |- !colspan="3"|Вкупно Банфилд || 34 || 12 || || 2 || 0 || || - || - || || - || - || 36 || 12 |- || [[ФК Џенова сезона 2016-2017|2016-2017]] || {{flagsport|ITA}} [[ФК Џенова|Џенова]] || [[Серија А 2016-2017|А]] || 35 || 12 || [[Фудбалски куп на Италија 2016-2017|КИ]] || 1 || 1 || - || - || - || - || - || - || 36 || 13 |- !colspan="3"|Вкупно Џенова || 35 || 12 || || 2 || 2 || || - || - || || - || - || 37 || 14 |- || [[ФК Фјорентина сезона 2017-2018|2017-2018]] || rowspan="2" |{{flagsport|ITA}} [[ФК Фјорентина|Фјорентина]] || [[Серија А 2017-2018|А]] || 38 || 14 || [[Фудбалски куп на Италија 2017-2018|КИ]] || 2 || 0 || - || - || - || - || - || - || 40 || 14 |- | [[ФК Фјорентина сезона 2018-2019|2018-2019]] || [[Серија А 2018-2019|А]] || 36 || 6 || [[Фудбалски куп на Италија 2018-2019|КИ]] || 4 || 2 || - || - || - || - || - || - || 40 || 8 |- !colspan="3"|Вкупно Фјорентина || 74 || 20 || || 6 || 2 || || - || - || || - || - || 80 || 22 |- | [[Каљари Калчо сезона 2019-2020|2019-2020]] || rowspan="3" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Cagliari}} || [[Серија А 2019-2020|А]] || 37 || 12 || [[Фудбалски куп на Италија 2019-2020|КИ]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 37 || 12 |- | [[Каљари Калчо сезона 2020-2021|2020-2021]] || [[Серија А 2020-2021|А]] || 33 || 6 || [[Фудбалски куп на Италија 2020-2021|КИ]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 33 || 6 |- | [[Каљари Калчо сезона 2021-2022|јул.-авг. 2021]] || [[Серија А 2021-2022|А]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 2021-2022|КИ]] || 1 || 0 || - || - || - || - || - || - || 2 || 0 |- ! colspan="3" |Вкупно Каљари || 71 || 18 || || 1 || 0 || || - || - || || - || - || 72 || 18 |- | [[ФК Хелас Верона сезона 2021-2022|авг. 2021-2022]] || {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Verona}} || [[Серија А 2021-2022|А]] || 35 || 17 || [[Фудбалски куп на Италија 2021-2022|КИ]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 35 || 17 |- | [[ФК Наполи сезона 2022-2023|2022-2023]] || rowspan=3 | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Napoli}} || [[Серија А 2022-2023|А]] || 25 || 4 || [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|КИ]] || 1 || 1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]] || 7 || 4 || - || - || - || 33 || 9 |- | [[ФК Наполи сезона 2023-2024|2023-2024]] || [[Серија А 2023-2024|А]] || 28 || 1 || [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|КИ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|ЛШ]] || 6 || 1 || [[Суперкуп на Италија 2023|СИ]] || 2 || 1 || 37 || 3 |- | [[ФК Наполи сезона 2024-2025|2024-2025]] || [[Серија А 2024-2025|А]] || 30 || 1 || [[Фудбалски куп на Италија 2024-2025|КИ]] || 3 || 1 || - || - || - || - || - || - || 33 || 2 |- !colspan="3"|Вкупно Наполи || 83 || 6 || || 5 || 2 || || 13 || 5 || || 2 || 1 || 103 || 14 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 359 || 87 || || 18 || 6 || || 17 || 7 || || 2 || 1 || 396 || 101 |} ===Репрезентативна статистика=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !Репрезентација!!Година!!Настапи!!Голови |- |rowspan="2"|{{flagsport|ARG}} [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] |2018||5||1 |- |2023||1||0 |- !colspan="2"|Вкупно!!6!!1 |} ===Хет-трикови=== <center> {|class="wikitable collapsible collapsed" style="width:95%" |-bgcolor=FFFFFF style="color:black;" !colspan="5" style="with: 100%;" align=center style="color:black; background:#DDDDDD"| Хет-трикови |- |<center><br> {|align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |-bgcolor=FFFFFF style="color:black;" |-bgcolor=Lavender style="color:black;" !width="10" | !width="76" |Дата !width="251"|Место !width="200"|Екипа !width="257"|Противник !width="85" |Голови !width="59" |Резултат !width="251"|Натпреварување !width="59" |Извештај |-style="text-align: center;" bgcolor=#F5F5F5 |'''1''' || 29/04/2018 || align=left|{{flagsport|ITA}} [[Стадион „Артемио Франки“|„Артемио Франки“]], [[Фиренца]] || align=left|{{Fb team Fiorentina}} || align=left|{{Fb team Napoli}} || [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] || '''3''' - 0 || align=left|{{flagsport|ITA}} [[Серија А 2017-2018]] || [https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2897512 Извештај] |-style="text-align: center;" bgcolor=#EFEFEF |'''2''' || 24/10/2021 || align=left|{{flagsport|ITA}} [[Стадион „Маркaнтонио Бентегоди“|„Маркaнтонио Бентегоди“]], [[Верона]] || align=left|{{Fb team Verona}} || align=left|{{Fb team Lazio}} || [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] || '''4''' - 1 || align=left|{{flagsport|ITA}} [[Серија А 2021-2022]] || [https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3614609 Извештај] |-style="text-align: center;" bgcolor=#F5F5F5 |'''3''' || 27/02/2022 || align=left|{{flagsport|ITA}} [[Стадион „Маркaнтонио Бентегоди“|„Маркaнтонио Бентегоди“]], [[Верона]] || align=left|{{Fb team Verona}} || align=left|{{Fb team Venezia}} || [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] [[Податотека:Soccer ball.svg|12px|Гол]] || '''3''' - 1 || align=left|{{flagsport|ITA}} [[Серија А 2021-2022]] || [https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3614791 Извештај] |} </center><br> |} </center> ==Титули== ===Клупски=== ====Ривер Плејт==== *'''[[Примера Дивисион (Аргентина)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Аргентина) 2013-2014#Торнео Финал|Финал 2014]] *'''[[Копа Судамерикана]]''' : 1 : [[Копа Судамерикана 2014|2014]] *'''[[Рекопа Судамерикана]]''' : 1 : [[Рекопа Судамерикана 2015|2015]] *'''[[Копа Суруга Банк]]''' : 1 : [[Копа Суруга Банк 2015|2015]] ====Наполи==== *'''{{Трофеј-Скудето}} [[Серија А]]''' : 2 : [[Серија А 2022–2023|2022-2023]], [[Серија А 2024–2025|2024-2025]] ===Репрезентативни=== ;Аргентина *'''[[Јужноамериканско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Јужноамриканско првенство за играчи под 20 години]]''' 1 : 2015 == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Аргентина |image3=Flag of Argentina.svg }} *[https://us.soccerway.com/players/giovanni-pablo-simeone/303036/ Џовани Симеоне на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/giovanni-simeone/profil/spieler/282388 Џовани Симеоне на transfermarkt] *[http://www.espnfc.com/player/189974/giovanni-simeone Џовани Симеоне на espn] *[https://www.whoscored.com/players/133839/show/giovanni-simeone Џовани Симеоне на whoscored] {{Состав на ФК Наполи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Симеоне, Џовани}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Аргентински фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Ривер Плејт]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Џенова]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фјорентина]] [[Категорија:Фудбалери на Каљари Калчо]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Верона]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Наполи]] [[Категорија:Шпански фудбалери]] [[Категорија:Родени во 1995 година]] 89bla89mq4dx3igicretwdpzwnr1kns Анджеј Добжински 0 1221833 5375519 4983674 2025-06-07T10:25:41Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375519 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder||name=Анджеј Добжински<br><i>(Andrzej Dobrzyński)</i>|image=|office1=Вршител на должност/<br />[[Амбасада на Полска во Скопје|Амбасадор на Република Полска во Република Македонија]]|term_start1=20.01.2000|term_end1=20.12.2006|predecessor1=Владислав Билут<br /><small><i>(вршител на должност)</i></small>|successor1=[[Карол Бахура]]|birth_date={{birth year and age|1945|||df=y}}|birth_place=[[Варшава]]|death_date=|death_place=|profession=[[дипломат]]|party=|spouse=|children=|alma_mater=[[Универзитет во Варшава]]|religion=}} '''Анджеј Добжински''', {{Lang-pl|Andrzej Dobrzyński}} ([[1945]] во [[Варшава]])<ref>{{Наведена книга|title=Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej|last=Wizimirska|first=Barbara|publisher=Polski Instytut Spraw Międzynarodowych|year=2004|isbn=|location=Warszawa|pages=334|issn=1230-4794}}</ref> — полски дипломат, амбасадор на [[Полска|Република Полска]] во [[Македонија|Република Македонија]] (2000–2006). Дипломирал по [[лингвистика]] во [[Универзитет во Варшава]] Од 1967 работел за Министерство за надворешни работи, меѓу другите во [[Осло]], [[Вашингтон]], [[Каиро]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/C3783141E11ACC80C1256D63004CBB5F?OpenDocument|title=Biuletyn Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP nr 1959/IV|last=|first=|date=2003-06-25|work=www.sejm.gov.pl|language=pl|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=2019-04-22}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Од 2000 вршител на должност, а од 20.01.2003 до 20.12.2006 првиот Амбасадор на Република Полска во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://skopje.msz.gov.pl/pl/o_ambasadzie/ambasador/poprzedni_ambasadorowie/|title=Poprzedni Ambasadorowie|last=|first=|date=|work=skopje.msz.gov.pl|language=pl|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=2019-04-21}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Добжински, Анджеј}} [[Категорија:Луѓе од Варшава]] [[Категорија:Полски амбасадори]] [[Категорија:Родени во 1945 година]] ij0whvl0aawoz9x7ngidp3fey7c3z4u Џедкаре Исеси 0 1224306 5375463 5363541 2025-06-07T01:37:50Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375463 wikitext text/x-wiki {{Infobox pharaoh | Image=Berlin 122009 036 b.jpg |Caption=Релјеф на Џедкаре Исеси, Египетски музеј во Берлин | Name=Џедкаре Исеси | Alt=Djedkara, Izezi, Izzj, Asosi, Tankeris | NomenHiero=<hiero>M17-O34:O34-M17</hiero> |Nomen=Исеси<br />''Izzi''<br />Преводот не е сигурен | PrenomenHiero= |Prenomen=<center>Djedkare<br />''Ḏd-k3-Rˁ'' <br />''Постојаниот на ка од [[Ра]]''{{sfn|Leprohon|2013|p=40}}<br/>''Душата на Ра е издржлива''{{sfn|Clayton|1994|p=61}}<br /><hiero>M23:t-L2:t-<-N5-R11-D28-></hiero></center> |Reign=Барем 33 години, а можеби повеќе од 44 години, кон крајот на 25 и средина на 24 век п.н.е.{{efn|group=note|Proposed dates for Djedkare Isesi's reign: 2436–2404 BC,{{sfn|Verner|2001b|p=589}}{{sfn|Altenmüller|2001|p=600}}{{sfn|Hawass|Senussi|2008|p=10}} 2414–2375 BC{{sfn|Malek|2000|p=100}}{{sfn|Rice|1999|pp=46–47}}{{sfn|Clayton|1994|pp=60}}{{sfn|Sowada|Grave|2009|p=3}}{{sfn|Lloyd|2010|p=xxxiv}} 2405–2367 BC,{{sfn|Strudwick|2005|p=xxx}} 2380–2342 BC,{{sfn|von Beckerath|1999|pp=60–61 & 283}} 2379–2352 BC,{{sfn|Strudwick|1985|p=3}} 2365–2322 BC.{{sfn|Hornung|2012|p=491}}}} |Dynasty=[[Петта египетска династија|Петта династија]] | Predecessor=[[Менкаухор Каиу]] | Successor=[[Унас]] |Spouse= [[Сетибхор]] | GoldenHiero= | NebtyHiero=<hiero>R11-N28-G43</hiero> | HorusHiero=<hiero>N28-R11-G43</hiero> | Golden=<center>Bik Nebu Djed<br />''Bik-nbw-Ḏd''<br />''Постојаниот златен сокол''{{sfn|Leprohon|2013|p=40}}<br /><hiero>R11*G5:S12</hiero><br /><br />'''[[Табла од Сакара]]''':<br />Maatkare{{sfn|Mariette|1864|p=15}}<br />''M3ˁ.t-k3-Rˁ''<br />''Оној на [[Маат]] и ка на Ра''<br /><hiero><-N5-H6-D28-></hiero><br />'''[[Кралски список од Торино]]''':<br />Djedu<br />''Ḏdw''<br /><hiero>V10A-R11-R11-V11A-G7</hiero><br />'''[[Кралски список од Абидос]]''':<br />Џедкаре<br />''Ḏd-k3-Rˁ'' <br />''Постоечкиот на ка од Ра''<br /><hiero><-N5-R11-D28-></hiero><br/>'''[[Кралски список од Карнак]]''':<br />Исеси<br />''Izzj''<br /><hiero><-i-s-s-i-></hiero></center> | Nebty=<center>Djedkhau Nebty<br />''Ḏd-ḫˁ.w Neb.tj''<br />''Постојано појавување (според?)<br /> двете дами''{{sfn|Leprohon|2013|p=40}}</center> | Horus=<center>Djedkhau<br />''Ḏd-ḫˁ.w''<br />''Хор, постојано појавување''{{sfn|Leprohon|2013|p=40}}</center> |Children= |burial=[[Џедкарева пирамида]] }} '''Џедкаре Исеси''' (познат на [[Старогрчки јазик|грчки јазик]] како '''Танхерес''') бил осмиот и претпоследен [[фараон]] на [[Петта египетска династија|Петтата египетска династија]] од крајот на [[25 век п.н.е.]] до средината на [[24 век п.н.е.]], за време на [[Старо Кралство|Старото Кралство]]. Џедкаре го наследил Менкаухор Каиу и бил заменет од [[Унас]]. Неговите односи со двата од овие фараони остануваат непознати, иако често се претпоставува дека Унас бил син на Џедкаре, благодарение на непреченото предавање на власта меѓу нив. Џедкаре веројатно владеел повеќе од 40 години, што навестувало нов период во историјата на Старото Кралство. Спротивно на дотогашната традиција која постоела уште од времето на [[Усеркаф]], Џедкаре не изградил храм за богот на сонцето [[Ра]], што веројатно било поради подемот на [[Озирис]] во египетскиот пантеон. Уште поважно, Џедкаре извршил сеопфатни реформи на египетската државна администрација. Тој, исто така, ги реорганизирал погребните култови на неговите предци погребани во [[некропола]]та Абусир и го реформирал свештенството. Џедкаре испраќал експедиции на [[Синајски Полуостров|Синај]] за да набави [[бакар]] и [[тиркиз]], во [[Нубија]] за злато и [[диорит]] и во легендарната земја Пунт за [[темјан]]. Зборот „Нуб“, што значи злато, за првпат бил запишан наместо Нубија, за време на владеењето на Џедкаре. За време на неговото владеење, Египет, исто така, ги продолжил трговските односи со брегот на [[Левант]] и извршил рации во Ханаан. Една од најраните претстави на битка или опсада била пронајдена во гробот на Џедкаре. Џедкаре бил погребан во [[Египетски пирамиди|пирамида]] во [[Сакара]] по име Нефер Џедкаре („Џедкаре е совршен“), која сега е руинирана поради кражбата на камен од надворешниот ѕид за време на антиката. Во погребната комора сè уште била [[мумија]]та на Џедкаре, кога била ископана во 1940-ти години. Испитувањата на мумијата откриле дека тој починал на свои педесетти години. По неговата смрт, Џедкаре бил предмет на култ кој траел најмалку до крајот на Старото Кралство. Тој бил особено обожуван за време на средината од [[Шеста египетска династија|Шестата династија]], чии фараони принесувале богати жртви на неговиот култ. Археолошките докази сугерираат продолжување на постоењето на овој погребен култ низ многу подоцнежното [[Ново Кралство]] (околу 1550-1077 п.н.е.). Џедкаре, исто така, бил запаметен од старите Египќани како фараонот на везирот [[Птахотеп]], наводниот автор на ''Максимите на Птахотеп'', едно од најраните дела на филозофската мудрост. [[Податотека:Isesi-ankh_closeup.jpg|мини|Исеси-анк прикажан на стела од неговата лажна врата{{sfn|Mariette|1885|p=191}}]] == Наводи == {{наводи}} == Библиографија == {{refbegin|30em|indent=yes}} :{{Наведена книга|last1=Allen|title=Egyptian Art in the Age of the Pyramids|url=http://www.metmuseum.org/research/metpublications/Egyptian_Art_in_the_Age_of_the_Pyramids|first1=James|first2=Susan|last2=Allen|first3=Julie|last3=Anderson|first4=Arnold|last4=Arnold|first5=Dorothea|last5=Arnold|first6=Nadine|last6=Cherpion|first7=Élisabeth|last7=David|first8=Nicolas|last8=Grimal|first9=Krzysztof|last9=Grzymski|first10=Zahi|last10=Hawass|first11=Marsha|last11=Hill|first12=Peter|last12=Jánosi|first13=Sophie|last13=Labée-Toutée|first14=Audran|last14=Labrousse|first15=Jean-Phillippe|last15=Lauer|first16=Jean|last16=Leclant|first17=Peter|last17=Der Manuelian|first18=N. B.|last18=Millet|first19=Adela|last19=Oppenheim|first20=Diana|last20=Craig Patch|first21=Elena|last21=Pischikova|first22=Patricia|last22=Rigault|first23=Catharine H.|last23=Roehrig|last24=Wildung|first24=Dietrich|first25=Christiane|last25=Ziegler|year=1999|publisher=The Metropolitan Museum of Art|location=New York|oclc=41431623|isbn=978-0-8109-6543-0|ref={{harvid|Allen et al.|1999}}}} :{{Наведено списание|last=Altenmüller|first=Hartwig|title=Bemerkungen zur Gründung der 6. Dynastie|series=Festschrift Jürgen von Beckerath zum 70. Geburtstag am 19. Februar 1990|location=Hildesheim|publisher=Pelizaeus-Museum|year=1990|journal=Hildesheimer Ägyptologische Beiträge|volume=30|pp=1–20|language=de|url=http://archiv.ub.uni-heidelberg.de/propylaeumdok/1586/}} :{{Наведена книга|last=Altenmüller|first=Hartwig|author-link=Hartwig Altenmüller|chapter=Old Kingdom: Fifth Dynasty|editor-last=Redford|editor-first=Donald B.|editor-link=Donald B. Redford|year=2001|title=The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Volume 2|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-510234-5|pp=597–601}} :{{Наведена книга|last=Andrassy|first=Petra|title=Untersuchungen zum ägyptischen Staat des Alten Reiches und seinen Institutionen|language=de|location=Berlin; London|publisher=Golden House Publications|year=2008|series=Internet-Beiträge zur Ägyptologie und Sudanarchäologie, 11|isbn=978-1-906137-08-3|url=http://www2.hu-berlin.de/nilus/net-publications/ibaes11/publikation/ibaes11_andrassy.pdf|access-date=2019-05-20|archive-date=2018-03-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20180328191031/http://www2.hu-berlin.de/nilus/net-publications/ibaes11/publikation/ibaes11_andrassy.pdf|url-status=dead}} :{{Наведена книга|last=Baer|first=Klaus|title=Rank and Title in the Old Kingdom|publisher=University of Chicago Press|location=Chicago|year=1960|isbn=978-0-226-03412-6}} :{{Наведена книга|last=Baker|first=Darrell|year=2008|title=The Encyclopedia of the Pharaohs: Volume I&nbsp;– Predynastic to the Twentieth Dynasty 3300–1069 BC|publisher=Stacey International|isbn=978-1-905299-37-9}} :{{Наведено списание|last=Batrawi|first=Ahmed|title=The Pyramid Studies. Anatomical Reports|year=1947|journal=Annales du Service des Antiquités de l'Égypte|publisher=Institut français d'archéologie orientale du Caire|volume=47|pp=97–111}} :{{Наведено списание|last1=Baud|first1=Michel|first2=Vassil|last2=Dobrev|year=1995|title=De nouvelles annales de l'Ancien Empire Egyptien. Une "Pierre de Palerme" pour la VIe dynastie|journal=Bulletin de l'Institut Francais d'Archeologie Orientale (BIFAO)|language=fr|volume=95|pp=23–92|url=http://www.ifao.egnet.net/bifao/Bifao095_art_03.pdf|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402154623/http://www.ifao.egnet.net/bifao/Bifao095_art_03.pdf|archivedate=2015-04-02|df=}} :{{Наведена книга|last=Baud|first=Michel|author-link=Michel Baud|title=Famille Royale et pouvoir sous l'Ancien Empire égyptien. Tome 1|publisher=Institut français d'archéologie orientale|language=fr|location=Cairo|year=1999a|isbn=978-2-7247-0250-7|url=http://www.gizapyramids.org/pdf_library/baud_famille_1.pdf|series=Bibliothèque d'étude 126/1|access-date=2019-05-20|archive-date=2019-12-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229101847/http://www.gizapyramids.org/pdf_library/baud_famille_1.pdf|url-status=dead}} :{{Наведена книга|last=Baud|first=Michel|author-link=Michel Baud|title=Famille Royale et pouvoir sous l'Ancien Empire égyptien. Tome 2|publisher=Institut français d'archéologie orientale|language=fr|location=Cairo|year=1999b|isbn=978-2-7247-0250-7|url=http://www.gizapyramids.org/pdf_library/baud_famille_2.pdf|series=Bibliothèque d'étude 126/2|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402105848/http://www.gizapyramids.org/pdf_library/baud_famille_2.pdf|archivedate=2015-04-02|df=}} :{{Наведена книга|last=Borchardt|first=Ludwig|author-link=Ludwig Borchardt|title=Das grabdenkmal des königs Ne-user-reʻ|year=1907|location=Leipzig|publisher=J.C. Hinrichs|series=Ausgrabungen der Deutschen orient-gesellschaft in Abusir 1902–1904|oclc=6724337|language=de}} :{{Наведена книга|last=Breasted|first=James Henry|author-link=James Henry Breasted|title=Ancient records of Egypt: historical documents from the earliest times to the Persian conquest|url=http://www.gizapyramids.org/pdf_library/breasted_ancient_records_I.pdf|location=New York|publisher=Russell & Russell|year=1962|oclc=412820}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} :{{Наведена книга|last=Brovarski|first=Edward|editor1-last=Der Manuelian|editor1-first=Peter|editor2-first=William Kelly|editor2-last=Simpson|title=The Senedjemib Complex, Part 1. The Mastabas of Senedjemib Inti (G 2370), Khnumenti (G 2374), and Senedjemib Mehi (G 2378)|series=Giza Mastabas|volume=7|location=Boston|publisher=Art of the Ancient World, Museum of Fine Arts|year=2001|isbn=978-0-87846-479-1|url=http://www.gizapyramids.org/static/html/gizamastabas7.jsp|access-date=2019-05-20|archive-date=2016-03-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20160317103116/http://www.gizapyramids.org/static/html/gizamastabas7.jsp|url-status=dead}} :{{Наведена книга|last=Clayton|first=Peter|year=1994|title=Chronicle of the Pharaohs|publisher=Thames & Hudson|isbn=978-0-500-05074-3}} :{{Наведена мрежна страница|title=Collection Online. Papyrus Abu Sir|website=British Museum|access-date=3 February 2016|url=https://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=114952&partId=1|ref={{harvid|Papyrus Abu Sir, British Museum website|2016}}}} :{{Наведена мрежна страница|title=Djedkare Isesi|website=Digital Egypt for Universities|url=http://www.ucl.ac.uk/museums-static/digitalegypt/chronology/kingdjedkare.html|access-date=27 March 2016|ref={{harvid|Digital Egypt for Universities|2016}}}} :{{Наведена мрежна страница|title=Djedkare on the BMFA online collection|website=Boston Museum of Fine Arts|url=http://www.mfa.org/search?search_api_views_fulltext=Djedkare|access-date=25 March 2016|ref={{harvid|Boston Museum of Fine Arts|2016}}}} :{{Наведена мрежна страница|title=Djedkare on the MMA online catalog|website=Metropolitan Museum of Art|url=http://metmuseum.org/search-results#!/search?q=Djedkare|access-date=25 March 2016|ref={{harvid|Metropolitan Museum of Art|2016}}}} :{{Наведена книга|last1=Dodson|first1=Aidan|first2=Dyan|last2=Hilton|title=The Complete Royal Families of Ancient Egypt|year=2004|publisher=Thames & Hudson Ltd|location=London|isbn=978-0-500-05128-3}} :{{Наведена мрежна страница|last=Dorman|first=Peter|author-link=Peter Dorman|website=Encyclopædia Britannica Online|title=The 5th dynasty (c. 2465–c. 2325 bc)|access-date=22 January 2016|url=http://www.britannica.com/place/ancient-Egypt/The-Predynastic-and-Early-Dynastic-periods#toc22295|year=2015}} :{{Наведено списание|last=Eichler|first=Eckhard|title=Untersuchungen zu den Königsbriefen des Alten Reiches|journal=Studien zur altägyptischen Kultur (SAK)|issn=0340-2215|pp=141–171|language=de|volume=18|year=1991}} :{{Наведена книга|last1=Gardiner|first1=Alan|author1-link=Alan Gardiner|last2=Peet|first2=Eric|first3=Jaroslav|last3=Černý|author3-link=Jaroslav Černý (Egyptologist)|title=The inscriptions of Sinai|location=London|publisher=Egypt Exploration Society|year=1955|oclc=699651}} :{{Наведена книга|last=Gardiner|first=Alan|title=The Royal Canon of Turin|publisher=Griffith Institute, Ashmolean Museum|year=1959|oclc=21484338}} :{{Наведена книга|last=Goedicke|first=Hans|chapter=Abusir–Saqqara–Giza|pp=397–412|editor1-last=Bárta|editor1-first=Miroslav|editor2-last=Krejčí|editor2-first=Jaromír|title=Abusir and Saqqara in the year 2000|location=Prague|publisher=Academy of Sciences of the Czech Republic, Oriental Institute|series=Archív orientální, Supplementa|volume=9|isbn=978-8-08-542539-0|year=2000}} :{{Наведена книга|last=Goelet|first=Ogden|chapter=Abu Gurab|editor1-last=Bard|editor1-first=Kathryn|editor2-last=Shubert|editor2-first=Stephen Blake|year=1999|title=Encyclopedia of the archaeology of ancient Egypt|publisher=Routledge|location=London; New York|isbn=978-0-203-98283-9|pp=85–87}} :{{Наведена книга|last=Griffiths|first=John Gwyn|title=The origins of Osiris|series=Münchner ägyptologische Studien|volume=9|year=1966|location=Berlin|publisher=Bruno Hessling|oclc=470565768}} :{{Наведена книга|last=Grimal|first=Nicolas|author-link=Nicolas Grimal|title=A History of Ancient Egypt|publisher=Blackwell publishing|others=Translated by Ian Shaw|location=Oxford|isbn=978-0-631-19396-8|year=1992}} :{{Наведена книга|last=Harrell|first=James|chapter=Diorite and related rocks|editor-last=Redford|editor-first=Donald B.|editor-link=Donald B. Redford|year=2001|title=The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Volume 1|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-510234-5|pp=395–396}} :{{Наведена книга|last1=Hawass|first1=Zahi|author-link1=Zahi Hawass|first2=Ashraf|last2=Senussi|year=2008|title=Old Kingdom Pottery from Giza|publisher=American University in Cairo Press|isbn=978-977-305-986-6}} :{{Наведена книга|last=Hayes|first=William|author-link=William C. Hayes|year=1978|title=The Scepter of Egypt: A Background for the Study of the Egyptian Antiquities in The Metropolitan Museum of Art. Vol. 1, From the Earliest Times to the End of the Middle Kingdom|url=http://www.metmuseum.org/research/metpublications/The_Scepter_of_Egypt_Vol_1_From_the_Earliest_Times_to_the_End_of_the_Middle_Kingdom|publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]|location=New York|oclc=7427345}} :{{Наведена книга|last=Horne|first=Charles Francis|author-link=Charles Francis Horne|title=The Sacred Books and Early Literature of the East: with historical surveys of the chief writings of each nation. Vol. II: Egypt|location=New York|publisher=Parke, Austin, & Lipscomb|year=1917|oclc=557745}} :{{Наведена книга|editor1-last=Hornung|editor1-first=Erik|editor1-link=Erik Hornung|editor2-last=Krauss|editor2-first=Rolf|editor3-last=Warburton|editor3-first=David|year=2012|title=Ancient Egyptian Chronology|series=Handbook of Oriental Studies|publisher=[[Brill Publishers|Brill]]|location=[[Leiden]] and [[Boston]]|isbn=978-90-04-11385-5|issn=0169-9423|url=|ref={{harvid|Hornung|2012}}}} :{{Наведено списание|last=Jánosi|first=Peter|title=Die Pyramidenanlage der "anonymen Königin" des Djedkare-Isesi|volume=45|year=1989|journal=Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Abteilung Kairo|publisher=Zabern Verlag|isbn=978-3-8053-1106-9|language=de}} :{{Наведена книга|last=Kanawati|first=Naguib|author-link=Naguib Kanawati|title=Governmental reforms in Old Kingdom Egypt|location=Warminster, England|publisher=Aris & Phillips|year=1980|series=Modern Egyptology series|isbn=978-0-85668-168-4}} :{{Наведена книга|last=Kanawati|first=Naguib|last2=McFarlane|first2=Ann S.|title=Deshasha: the tombs of Inti, Shedu and others|location=Sydney|publisher=The Australian Centre for Egyptology|year=1993|series=Reports (Australian Centre for Egyptology)|volume=5|isbn=978-0-85668-617-7}} :{{Наведена книга|last=Kanawati|first=Naguib|title=Conspiracies in the Egyptian Palace: Unis to Pepy I|location=London; New York|publisher=Routledge|year=2003|isbn=978-0-203-16673-4|url=https://books.google.co.uk/books?id=yQeCAgAAQBAJ&pg=PA163}} :{{Наведена книга|last1=Klemm|first1=Rosemarie|first2=Dietrich|last2=Klemm|title=Gold and gold mining in ancient Egypt and Nubia : geoarchaeology of the ancient gold mining sites in the Egyptian and Sudanese eastern deserts|location=Berlin; New-York|publisher=Springer|year=2013|series=Natural science in archaeology|isbn=978-1-283-93479-4|url=https://books.google.co.uk/books?id=ky8bVJ_fYEAC&pg=PA604}} :{{Наведена книга|last1=Labrousse|first1=Audran|first2=Jean-Philippe|last2=Lauer|author2-link=Jean-Philippe Lauer|first3=Jean|last3=Leclant|author3-link=Jean Leclant|title=Le temple haut du complexe funéraire du roi Ounas|publisher=Institut français d'archéologie orientale du Caire|year=1977|location=Cairo|series=Bibliothèque d'étude, tome 73|oclc=5065554}} :{{Наведена книга|last=Leclant|first=Jean|author-link=Jean Leclant|chapter=Saqqara, pyramids of the 5th and 6th Dynasties|editor1-last=Bard|editor1-first=Kathryn|editor2-last=Shubert|editor2-first=Stephen Blake|year=1999|title=Encyclopedia of the archaeology of ancient Egypt|publisher=Routledge|location=London; New York|isbn=978-0-203-98283-9|pp=865–868}} :{{Наведена книга|last=Lehner|first=Mark|author-link=Mark Lehner|year=2008|title=The Complete Pyramids|location=New York|publisher=Thames & Hudson|isbn=978-0-500-28547-3}} :{{Наведена книга|last=Leprohon|first=Ronald J.|location=Atlanta|publisher=Society of Biblical Literature|year=2013|title=The great name: ancient Egyptian royal titulary|series=Writings from the ancient world, no. 33|isbn=978-1-58983-736-2|url=https://books.google.fr/books?hl=fr&id=1H3JAgAAQBAJ&q=Djedkare#v=snippet&q=Djedkare&f=false}} :{{Наведена книга|last=Lepsius|first=Karl Richard|year=1846–1856|location=Berlin|title=Denkmäler aus Ägypten und Äthiopien, Abteilung II Band III: Altes Reich|url=http://edoc3.bibliothek.uni-halle.de/lepsius/tafelwa2.html|oclc=60700892|language=de|ref={{harvid|Lepsius|Denkmäler II}}}} :{{Наведена книга|last=Lloyd|first=Alan|editor-last=Lloyd|editor-first=Alan|title=A Companion to Ancient Egypt. Volume I|publisher=Wiley-Blackwell|year=2010|isbn=978-1-4051-5598-4}} :{{Наведена мрежна страница|website=Site Officiel du Musée du Louvre|title=Louvre, online collection|url=http://cartelfr.louvre.fr/cartelfr/visite?srv=rs_display_res&langue=fr&critere=Isesi&operator=AND&nbToDisplay=5&x=0&y=0|access-date=25 March 2016|ref={{harvid|Louvre Museum, Online Collection|2016}}}} :{{Наведена книга|last=Malek|first=Jaromir|chapter=The Old Kingdom (c.2160–2055 BC)|editor-last=Shaw|editor-first=Ian|title=The Oxford History of Ancient Egypt|year=2000|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-815034-3}} :{{Наведена книга|last=Maragioglio|first=Vito|last2=Rinaldi|first2=Celeste|title=L'architettura delle piramidi Menfite II-VIII|year=1963–1977|publisher=Rapallo|location=Torino|language=it|oclc=891321950|ref={{harvid|Maragioglio|Rinaldi|1963–1977}}}} :{{Наведена книга|last=Marcolin|first=Michele|editor1-last=Bárta|editor1-first=Miroslav|editor2-first=Filip|editor2-last=Coppens|editor3-last=Krejčí|editor3-first=Jaromír|chapter=''Iny'', a much-traveled official of the Sixth Dynasty: unpublished reliefs in Japan|title=Abusir and Saqqara in the Year 2005, Proceedings of the Conference held in Prague (June 27–July 5, 2005)|location=Prague|publisher=Academy of Sciences of the Czech Republic, Oriental Institute|isbn=978-80-7308-116-4|year=2006|pp=282–310}} :{{Наведено списание|last=Mariette|first=Auguste|title=La table de Saqqarah|language=fr|journal=Revue Archéologique|volume=10|location=Paris|year=1864|pp=168–186 & Pl. 17|url=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5701445z}} :{{Наведена книга|last=Mariette|first=Auguste|author-link=Auguste Mariette|title=Les mastabas de l'ancien empire : fragment du dernier ouvrage de Auguste Édouard Mariette|editor-last=Maspero|editor-first=Gaston|editor-link=Gaston Maspero|location=Paris|publisher=F. Vieweg|year=1885|url=http://www.gizapyramids.org/pdf_library/mariette_mastabas.pdf|pp=189–191|oclc=722498663|access-date=2019-05-20|archive-date=2016-06-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20160601185608/http://www.gizapyramids.org/pdf_library/mariette_mastabas.pdf|url-status=dead}} :{{Наведена мрежна страница|website=MET website|title=Metropolitan Museum of Art, online collection|url=http://metmuseum.org/search-results#!/search?q=Djedkare|access-date=25 March 2016|ref={{harvid|Louvre Museum, Online Collection|2016}}}} :{{Наведена книга|last=Morales|first=Antonio J.|editor1-last=Bárta|editor1-first=Miroslav|editor2-first=Filip|editor2-last=Coppens|editor3-last=Krejčí|editor3-first=Jaromír|chapter=Traces of official and popular veneration to Nyuserra Iny at Abusir. Late Fifth Dynasty to the Middle Kingdom|title=Abusir and Saqqara in the Year 2005, Proceedings of the Conference held in Prague (June 27–July 5, 2005)|location=Prague|publisher=Academy of Sciences of the Czech Republic, Oriental Institute|isbn=978-80-7308-116-4|year=2006|pp=311–341}} :{{Наведено списание|last=Moursi|first=Mohamed|year=1987|journal=Annales du service des antiquités de l'Égypte|language=de|title=Die Ausgrabungen in der Gegend um die Pyramide des Dd-KA-Ra "Issj" bei Saqqara|pp=185–198|publisher=Institut français d'archéologie orientale du Caire}} :{{Наведена книга|last=Mumford|first=G. D.|chapter=Wadi Maghara|editor1-last=Bard|editor1-first=Kathryn|editor2-last=Shubert|editor2-first=Stephen Blake|year=1999|title=Encyclopedia of the archaeology of ancient Egypt|publisher=Routledge|location=London; New York|isbn=978-0-203-98283-9|pp=1071–1075}} :{{Наведена книга|last=Munro|first=Peter|title=Das Unas-Friedhof Nord-West I: topographisch-historische Einleitung|year=1993|location=Mainz am Rhein|publisher=Philipp von Zabern|isbn=978-3-8053-1353-7|language=de}} :{{Наведена книга|last=Murray|first=Margaret Alice|author-link=Margaret Murray|title=Saqqara Mastabas. Part I|year=1905|url=http://www.etana.org/sites/default/files/coretexts/15132.pdf|location=London|publisher=Bernard Quaritch|series=Egyptian research account, 10th year|oclc=458801811}} :{{Наведена книга|last=Nelson|first=Harold Hayden|title=Fragments of Egyptian Old Kingdom stone vases from Byblos|series=Berytus|location=Beirut|publisher=American Press|year=1934|oclc=43136638}} :{{Наведена мрежна страница|title=Nubia|url=http://www.newadvent.org/cathen/11147a.htm|work=[[Catholic Encyclopedia]]|access-date=6 February 2016|ref={{harvid|"Nubia"|Catholic Encyclopedia|2016}}}} :{{Наведена книга|last=Petrie|first=Flinders|author-link=Flinders Petrie|title=Deshasheh, 1897|url=https://archive.org/details/deshasheh15petr|location=London, Boston|publisher=Sold at the offices of the Egypt Exploration Fund 1898|year=1898|oclc=499980}} :{{Наведена книга|last=Petrie|first=Flinders|last2=Weigall|first2=Arthur|last3=Saba|first3=Mahmoud|title=Abydos: part I|location=London|publisher=Egypt Exploration Fund|year=1902|oclc=66463090|url=http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/petrie1902bd1}} :{{Наведена мрежна страница|website=Petrie Museum|title=Petrie museum, online collection|url=http://www.ucl.ac.uk/museums/petrie/|access-date=25 March 2016|ref={{harvid|Petrie Museum|2016}}}} :{{Наведена книга|last=Pierret|first=Paul|title=Catalogue de la Salle historique de la Galerie égyptienne suivi d'un glossaire|location=Paris|publisher=C. de Mourgues frères|year=1873|language=fr|oclc=681506729|url=https://books.google.co.uk/books?id=A0A0s7CFCbUC&pg=PA84}} :{{Наведена книга|last=Posener-Kriéger|first=Paule|author1-link=Paule Posener-Kriéger|last2=de Cenival|first2=Jean Louis|title=The Abu Sir Papyri|location=London|publisher=Trustees of the British Museum|year=1968|series=Hieratic papyri in the British Museum|volume=5|oclc=5035958}} :{{Наведена книга|last=Porter|first=Bertha|last2=Moss|first2=Rosalind L. B.|last3=Burney|first3=Ethel W.|last4=Malek|first4=Jaromír|title=Topographical bibliography of ancient Egyptian hieroglyphic texts, reliefs, and paintings. III Memphis; Pt. 2. Ṣaqqâra to Dahshûr|publisher=Griffith Institute|location=Oxford|year=1981|url=http://www.griffith.ox.ac.uk/topbib/pdf/pm3-2.pdf|isbn=978-0-900416-24-8}} :{{Наведена книга|last=Porter|first=Bertha|last2=Moss|first2=Rosalind L. B.|last3=Burney|first3=Ethel W.|title=Topographical bibliography of ancient Egyptian hieroglyphic texts, reliefs, and paintings. VII Nubia, the deserts, and outside Egypt|publisher=Griffith Institute, Clarendon Press|location=Oxford|year=1951|url=http://www.griffith.ox.ac.uk/topbib/pdf/pm7.pdf|oclc=312542797}} :{{Наведена книга|last=Redford|first=Donald|author-link=Donald B. Redford|year=1992|title=Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times|isbn=978-0-691-03606-9|publisher=Princeton University Press|location=Princeton}} :{{Наведена книга|last=Rice|first=Michael|title=Who is who in Ancient Egypt|publisher=Routledge London & New York|year=1999|isbn=978-0-203-44328-6}} :{{Наведена книга|last=Roccati|first=Alessandro|language=fr|title=La Littérature historique sous l'ancien empire égyptien|location=Paris|publisher=Editions du Cerf|year=1982|series=Littératures anciennes du Proche-Orient|volume=11|isbn=978-2-204-01895-1}} :{{Наведена книга|last=Roth|first=Ann Macy|title=A cemetery of palace attendants: including G 2084–2099, G 2230+2231, and G 2240|series=Giza Mastabas|volume=6|location=Boston|publisher=Dept. of Ancient Egyptian, Nubian, and Near Eastern Art, Museum of Fine Arts, Boston|year=1995|isbn=978-0-87846-385-5}} :{{Наведена книга|last=Schmitz|first=Bettina|title=Untersuchungen zum Titel s3-njśwt "Königssohn"|series=Habelts Dissertationsdrucke: Reihe Ägyptologie|volume=2|publisher=Habelt|location=Bonn|year=1976|language=de|isbn=978-3-7749-1370-7}} :{{Наведена книга|author-last=Schott|author-first=E.|chapter=Die Biographie des Ka-em-tenenet|editor1-first=Eberhard|editor1-last=Otto|editor2-first=Jan|editor2-last=Assmann|editor2-link=Jan Assmann|editor3-first=Erika|editor3-last=Feucht|editor4-first=Reinhard|editor4-last=Grieshammer|title=Fragen an die altägyptische Literatur : Studien zum Gedenken an Eberhard Otto|location=Wiesbaden|publisher=Reichert|year=1977|language=de|isbn=978-3-88226-002-1|pp=443–461}} :{{Наведено списание|last=Schulman|first=Alan|year=1979|title=Beyond the fringe. Sources for Old Kingdom foreign affairs|journal=Journal of the Society for the Study of Egyptian Antiquities|volume=9|pp=79–104|issn=0383-9753}} :{{Наведена мрежна страница|title=Seal of office|publisher=Boston Museum of Fine Arts|url=http://www.mfa.org/collections/object/seal-of-office-150473|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|date=|website=Collections: The Ancient World|access-date=12 June 2015|ref={{harvid|Seal of office 68.115, BMFA|2015}}}} :{{cite thesis|last=Seipel|first=Wilfried|date=1980|title=Untersuchungen zu den ägyptischen Königinnen der Frühzeit und des Alten Reiches : Quellen und historische Einordnung|type=|chapter=|publisher=Universität Hamburg|docket=|oclc=256076594|language=de}} :{{Наведена книга|last=Sethe|first=Kurt Heinrich|title=Urkunden des Alten Reichs|url=http://www.egyptologyforum.org/EEFUrk.html|author-link=Kurt Heinrich Sethe|year=1903|language=de|publisher=J.C. Hinrichs|location=Leipzig|oclc=846318602|others=wikipedia entry: [[Urkunden des Alten Reichs]]}} :{{Наведена книга|last=Sicker|first=Martin|location=Westport, Connecticut|publisher=Praeger|year=2000|title=The pre-Islamic Middle East|isbn=978-0-313-00083-6|url=https://books.google.co.uk/books?id=5MYFOWRZ8Z4C&pg=PA12}} :{{Наведена книга|last1=Sowada|first1=Karin N.|author1-link=Karin Sowada|last2=Grave|first2=Peter|title=Egypt in the Eastern Mediterranean during the Old Kingdom: an archaeological perspective|publisher=Fribourg: Academic Press; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht|year=2009|series=Orbis biblicus et orientalis, 237|url=https://books.google.co.uk/books?id=bwJe63dlNxUC&pg=PA146}} :{{Наведено списание|last=Stadelman|first=Rainer|journal=Annales du service des antiquités de l'Égypte|volume=71|year=1987|title=Königinnengrab und Pyramidenbezirk im Alten Reich|pp=251–260}} :{{Наведена книга|last=Stevenson Smith|first=William|chapter=The Old Kingdom in Egypt|title=The Cambridge Ancient History, Vol. 2, Part 2: Early History of the Middle East|editor1-first=I. E. S.|editor1-last=Edwards|editor2-first=C. J.|editor2-last=Gadd|editor3-first=N. G. L.|editor3-last=Hammond|year=1971|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-07791-0|url=https://books.google.co.uk/books?id=slR7SFScEnwC&pg=PA188&dq=Djedkare&hl=en&sa=X&ei=UJz4VIjGLcbkUtbIgrgL&redir_esc=y#v=onepage&q=Djedkare&f=false|pp=145–207}} :{{Наведена книга|last=Strudwick|first=Nigel|title=The Administration of Egypt in the Old Kingdom: The Highest Titles and Their Holders|year=1985|location=London; Boston|series=Studies in Egyptology|publisher=Kegan Paul International|url=http://www.gizapyramids.org/static/pdf%20library/strudwick_admininstration.pdf|isbn=978-0-7103-0107-9|access-date=2019-05-20|archive-date=2014-04-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20140403020133/http://gizapyramids.org/static/pdf%20library/strudwick_admininstration.pdf|url-status=dead}} :{{Наведена книга|last1=Strudwick|first1=Nigel C.|year=2005|title=Texts from the Pyramid Age|series=Writings from the Ancient World (book 16)|publisher=Society of Biblical Literature|isbn=978-1-58983-680-8|location=Atlanta|url=https://books.google.co.uk/books?id=sgoVryxihuMC&q=Djedkare&hl=en#v=snippet&q=Djedkare&f=false}} :{{Наведено списание|last=Tallet|first=Pierre|title=Prendre la mer à Ayn Soukhna au temps du roi Isesi|language=fr|journal=Bulletin de la Société Française d'Egyptologie (BSFE)|volume=177–178|year=2010|pp=18–22|url=http://f.hypotheses.org/wp-content/blogs.dir/2495/files/2015/02/BSFE177-178_Talletv5-libre.pdf}} :{{Наведено списание|last=Tallet|first=Pierre|url=https://www.britishmuseum.org/PDF/Tallet.pdf|title=Ayn Sukhna and Wadi el-Jarf: Two newly discovered pharaonic harbours on the Suez Gulf|journal=British Museum Studies in Ancient Egypt and Sudan|volume=18|year=2012|pp=147–168}} :{{Наведена мрежна страница|title=Tell Edfu project|year=2018|publisher=[[University of Chicago Oriental Institute]]|url=https://telledfu.uchicago.edu/news/press-release-jan-2018-submitted-dec-2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20180112090608/https://telledfu.uchicago.edu/news/press-release-jan-2018-submitted-dec-2017|archive-date=2018-12-01|ref={{harvid|Tell Edfu project|2018}}}} :{{Наведена книга|last=Thompson|first=Stephen|editor-last=Bard|editor-first=Kathryn|editor2-last=Shubert|editor2-first=Stephen Blake|year=1999|chapter=Textual sources, Old Kingdom|title=Encyclopedia of the archaeology of ancient Egypt|publisher=Routledge|location=London; New York|isbn=978-0-203-98283-9|pp=976–978}} :{{Наведена мрежна страница|title=Tomb chapel of Raemkai, MMA online catalog|url=http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/590874|website=Metropolitan Museum of Art|access-date=23 January 2016|ref={{harvid|Met. Museum of Art|2016}}}} :{{Наведена книга|last=Trigger|first=Bruce|title=Understanding early civilizations: a comparative study|location=Cambridge; New York|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-82245-9|year=2003|url=https://books.google.co.uk/books?id=ZEX-yZOAG9IC&pg=PA134}} :{{Наведена книга|last=Tyldesley|first=Joyce|author-link=Joyce Tyldesley|year=2005|title=À la découverte des pyramides d'Égypte|language=fr|publisher=Éditions du Rocher|location=Monaco|series=Champollion|translator=Nathalie Baum|isbn=978-2-268-05326-4}} :{{Наведена книга|last1=Valbelle|first1=Dominique|last2=Bonnet|first2=Charles|location=Paris|publisher=Picard|year=1996|title=Le sanctuaire d'Hathor, maîtresse de la turquoise: Sérabit el-Khadim au Moyen Empire|language=fr|isbn=978-2-7084-0514-1}} :{{Наведено списание|last1=Vermeule|first1=Emily|last2=Stone|first2=Zemurray|last3=Vermeule|first3=Cornelius|title=Aegean Gold Hoard and the Court of Egypt|year=1970|journal=[[Curator: The Museum Journal]]|volume=13|issue=1|pp=32–42}} :{{Наведено списание|last1=Verner|first1=Miroslav|author1-link=Miroslav Verner|title=Les sculptures de Rêneferef découvertes à Abousir [avec 16 planches]|language=fr|journal=Bulletin de l'Institut français d'archéologie orientale|year=1985|volume=85|pp=267–280|url=http://www.ifao.egnet.net/bifao/Bifao085_art_23.pdf|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160411203357/http://www.ifao.egnet.net/bifao/Bifao085_art_23.pdf|archivedate=2016-04-11|df=}} :{{Наведена книга|last1=Verner|first1=Miroslav|last2=Zemina|first2=Milan|year=1994|title=Forgotten pharaohs, lost pyramids: Abusir|location=Praha|publisher=Academia Škodaexport|isbn=978-80-200-0022-4|url=http://egyptologie.ff.cuni.cz/pdf/Forgotten%20Pharaohs,%20Lost%20Pyramids.pdf|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110201085933/http://egyptologie.ff.cuni.cz/pdf/Forgotten%20Pharaohs%2C%20Lost%20Pyramids.pdf|archivedate=2011-02-01|df=}} :{{Наведено списание|last=Verner|first=Miroslav|date=2001a|title=Archaeological Remarks on the 4th and 5th Dynasty Chronology|url=http://www.gizapyramids.org/pdf_library/verner_archiv_or_69.pdf|journal=Archiv Orientální|volume=69|issue=3|pages=363–418|access-date=2019-05-20|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304002132/http://www.gizapyramids.org/pdf_library/verner_archiv_or_69.pdf|url-status=dead}} :{{Наведена книга|last=Verner|first=Miroslav|chapter=Old Kingdom: An Overview|editor-last=Redford|editor-first=Donald B.|editor-link=Donald B. Redford|date=2001b|title=The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Volume 2|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-510234-5|pp=585–591}} :{{Наведена книга|last=Verner|first=Miroslav|title=The Pyramids: their Archaeology and History|location=London|publisher=Atlantic Books|year=2002|url=https://books.google.co.uk/books?id=nIFR5PiplHAC&dq=editions%3AISBN0802139353&focus=searchwithinvolume&q=Djedkare|isbn=978-1-903809-45-7}} :{{Наведена книга|last1=Verner|first1=Miroslav|last2=Callender|first2=Vivienne|last3=Strouhal|first3=Evžen|title=Abusir VI: Djedkare's family cemetery|location=Prague|publisher=Czech Institute of Egyptology, Faculty of Arts, Charles University|year=2002|url=http://egyptologie.ff.cuni.cz/pdf/ABUSIR%20VI.pdf|series=Excavations of the Czech Institute of Egyptology|isbn=978-80-86277-22-6|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130407194835/http://egyptologie.ff.cuni.cz/pdf/ABUSIR%20VI.pdf|archivedate=2013-04-07|df=}} :{{Наведена книга|last=von Beckerath|first=Jürgen|author-link=Jürgen von Beckerath|year=1999|title=Handbuch der ägyptischen Königsnamen|publisher=Münchner ägyptologische Studien, Heft 49, Mainz : Philip von Zabern|isbn=978-3-8053-2591-2|language=de}} :{{Наведена книга|last=Waddell|first=William Gillan|title=Manetho|location=Cambridge, Massachusetts; London|publisher=Harvard University Press; W. Heinemann|year=1971|series=Loeb classical library, 350|url=https://archive.org/stream/manethowithengli00maneuoft#page/n85/mode/2up|oclc=6246102}} :{{Наведена книга|last=Weigall|first=Arthur|author-link=Arthur Weigall|title=A report on the antiquities of Lower Nubia (the first Cataract to the Sudan frontier) and their condition in 1906–7|year=1907|location=Oxford|oclc=6444528|publisher=Oxford University Press|url=https://books.google.co.uk/books?id=XsEsCQAAQBAJ&pg=PA1}} :{{Наведена книга|last=Wente|first=Edward Frank|editor-last=Meltzer|editor-first=Edmund S|location=Atlanta, Georgia|publisher=Scholars Press|year=1990|title=Letters from Ancient Egypt|series=Writings from the ancient world|volume=1|isbn=978-1-55540-473-4}} :{{Наведена книга|last=Wildung|first=Dietrich|title=Die Rolle ägyptischer Könige im Bewußtsein ihrer Nachwelt. Teil I. Posthume Quellen über die Könige der ersten vier Dynastien|language=de|series=Münchner Ägyptologische Studien|volume=17|location=Berlin|publisher=Verlag Bruno Hessling|year=1969|oclc=635608696}} :{{Наведено списание|last=Young|first=William J.|title=The Fabulous Gold of the Pactolus Valley|journal=Boston Museum Bulletin|volume=LXX|year=1972|url=http://gizapyramids.org/static/pdf%20library/bmfa_pdfs/bmfa70_1972_04to13.pdf|access-date=2019-05-20|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304071713/http://gizapyramids.org/static/pdf%20library/bmfa_pdfs/bmfa70_1972_04to13.pdf|url-status=dead}} {{refend}} [[Категорија:Фараони од Петтата египетска династија]] anv8squzsdtfztryyrab8xqr2xyk7fd Коприва 0 1229653 5375344 5096719 2025-06-06T13:01:21Z Zdravko 293 5375344 wikitext text/x-wiki {{Automatic taxobox | name = Коприва | oldest_fossil = миоцен | image = Illustration Urtica dioica0.jpg | image_caption = [[Обична коприва]] (''Urtica dioica'')<ref>Otto Wilhelm Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany</ref> | taxon = Urtica | authority = [[Карл Линеј|L.]] | subdivision_ranks = Видови | subdivision = | synonyms = ''Hesperocnide'' }} '''Коприва''' (лат. urtica) е [[Род (биологија)|род]] на [[Скриеносеменици|цветни растенија]] од семејството [[Коприви|Urticaceae]]. Многу видови имаат бодливи влакна и може да се нарекуваат '''коприви''' или '''бодливи коприви''', иако последното име се однесува особено на ''Urtica dioica''. Видовите ''Urtica'' се храна за гасеници на бројни [[пеперуги]] и молци.<ref>{{Наведена книга|title=Bugs of Washington and Oregon|last=Acorn|first=John|publisher=Lone Pine|year=2001|isbn=978-1-55105-233-5|location=Auburn, WA|pages=39}}</ref> == Опис == Овие видови растат како [[Едногодишно растение|едногодишни]] или [[Повеќегодишно растение|повеќегодишни]] [[Зелјесто растение|тревни]] [[растенија]], ретко како грмушки. Тие можат да достигнат, во зависност од видот, локацијата и состојбата на хранливата почва, висина од 10 - 300 сантиметри. Повеќегодишните видови имаат подземни [[ризом]]и. Зелените делови се влакнести. Нивните стебла се често четириаголни. Во 1874 година, за време на престојот во јужна [[Франција]], францускиот ботаничар Чарлс Наудин открил дека силните ветрови во текот на 24 часа ги правеле боцкавите влакна на ''копривата'' безопасни за цела една недела.<ref>Fabricio Cardenas, [http://vieuxpapierspo.blogspot.fr/2015/05/orties-inoffensives-collioure-1874.html Vieux papiers des Pyrénées-Orientales, ''Orties inoffensives à Collioure en 1874''], 7 May 2015.</ref> == Видови == Голем број на видови вклучени во родот во постарата литература сега се препознаваат како [[Синоним (таксономија)|синоними]] на ''Urtica dioica''. Некои од овие [[таксон]]и сè уште се признати како подвидови.<ref name="TPL">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=urtica|title=The Plant List: ''Urtica''|publisher=Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanic Garden|accessdate=6 September 2016|archive-date=2023-04-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422024832/http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=urtica|url-status=dead}}</ref> == Екологија == Поради боцкавите влакна, видовите ''Уртика'' ретко ги јадат [[Растителнојадно животно|тревопасните животни]], туку повеќе служат како засолниште за инсекти, како што селисна вошка, [[Ларва|ларви од]] [[пеперуги]] и [[Молец|молци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nettles.org.uk/nettles/wildlife.asp|title=Nettles and Wildlife|last=Chris Baines|accessdate=2019-08-30|archive-date=2019-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190430234515/http://www.nettles.org.uk/nettles/wildlife.asp|url-status=dead}}</ref> == Употреба == Ткаенина направена од коприва била пронајдена на местата за погребување кои датираат од [[Бронзено време|бронзеното време]]. Се користела за облека, мрежи за риболов и хартија од неразвиените заедници.<ref name="randall">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=AoWtF1ruQJsC&pg=PA13&lpg=PA12&dq=urtica+folklore|title=Historical and modern uses of ''Urtica'' (pages 12-14). In: Urtica: The genus ''Urtica''|last=Randall, Colin|publisher=CRC Press, Inc.|year=2004|isbn=0203017927|editor-last=Kavalali, Gulsel M|pages=12–14}}</ref> Во [[Нов Зеланд]], ''U. ferox'' е класифициран меѓу отровните растенија, најчесто при контакт со кожа.<ref>{{Наведено списание|last=Slaughter|first=R. J|last2=Beasley|first2=DM|last3=Lambie|first3=BS|last4=Wilkins|first4=GT|last5=Schep|first5=LJ|year=2012|title=Poisonous plants in New Zealand: A review of those that are most commonly enquired about to the National Poisons Centre|url=https://www.nzma.org.nz/journal/read-the-journal/all-issues/2010-2019/2012/vol-125-no-1367/article-slaughter|journal=New Zealand Medical Journal|volume=125|issue=1367|pages=87–118|pmid=23321887|access-date=2019-08-30|archive-date=2019-08-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190830093755/https://www.nzma.org.nz/journal/read-the-journal/all-issues/2010-2019/2012/vol-125-no-1367/article-slaughter|url-status=dead}}</ref> Копривата традиционално се користи како состојка во супи, [[омлет]]и, баница, пире и други јадења. Во [[Мазендеран|Мазендаран]], северен [[Иран]], се прави супа (аш) со употреба на ова растение.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.ca/books?id=QzqXzbAbsB8C&dq=nettle+soup+iran&source=gbs_navlinks_s|title=The New Persian Kitchen|last=Shafia|first=Louisa|date=2013-04-16|publisher=Ten Speed Press|isbn=9781607743576|language=en}}</ref> Копривата се користи и за чај, сок и вид на пиво (ел), како и да се зачува сирењето.<ref name="randall"/> ==Копривата како тема во уметноста== * „Коприва“ - песна на полскиот поет [[Јежи Харасимович]].<ref>''Savremena poljska poezija''. Beograd: Nolit, 1964, стр. 233-234.</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Таксонска лента}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Коприва| ]] [[Категорија:Јадливи растенија]] [[Категорија:Лиснат зеленчук]] [[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]] gb3nan0j9ucehnddkd5tsj6g8eeb4tm Азат (река) 0 1235752 5375481 5125181 2025-06-07T06:26:40Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375481 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Garni Canyon, Azat River Canyon, Armenia.jpg|мини]] '''Азат''' ({{Lang-hy|Ազատ}}) е [[Ерменија|ерменска]] река што тече низ провинциите (маргариите) [[Котајк]] и [[Арарат (покраина)|Арарат]]. Се јавува на југо- западните падини на [[Гегамски Планини|Гегамските Планини]] до реките Гохт и Ваксидор. Се влева во реката [[Аракс]]. Горниот дел од потокот тече низ Клисурата Гарни, именувана по блиското село Гарни. Клисурата е позната по природните пентагонални и шестаголни колони на [[базалт]], кои ја опкружуваат како ограда, а над кањонот се протега Планината Гарни. Во средниот дел на потокот се наоѓа вештачкото [[Азатско Езеро]] со волумен од 70 милиони м<sup>3</sup>. Просечниот проток во устието е околу 6,51 м<sup>3</sup> / s, до максимум 35,9 м<sup>3</sup> / s. Од [[2000|2000 година]] горниот тек на реката Азат и блискиот [[Гегард|манастир Гегард]] се наведени на [[УНЕСКО|списокот]] за светско наследство на УНЕСКО.<ref>[http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=960 Манастир Гегард и долина горњег Азата на званичној страници УНЕСКО-а]</ref> Овој дел е најпосетуваното туристичко одредиште во цела Ерменија. Манастирот бил изграден на наоѓалиште веднаш под изворот Амат, кој извира во карпа. == Галерија == <gallery> Податотека:Garni Gorge Armenia (13).JPG|Базалтни столбови во клисурата Гарни Податотека:Azat(River) Bridge.jpg|Порој во горниот тек Податотека:Ազատի ջրամբար.JPG|Реката на влезот [[Азатско Езеро|во езерото со исто име]] </gallery> == Поврзано == * [[Реки и езера на Ерменија]] * [[Азатско Езеро]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://armenia-armenia.ucoz.ru/photo/priroda/reka_azat/49 Фото галерија]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} на * [http://www.dnister.com/real-estate/667-monastyr-gegard-i-dolina-verhoviy-reki-azat.html Манастирот Гегард и горните достигнувања на потокот Амат] [[Категорија:Реки во Ерменија]] 5ooyiul62q10wa5nd1b2odi0kb8s4u5 Аврам Балабан 0 1238946 5375476 5082365 2025-06-07T05:12:03Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375476 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Аврам Балабан | портрет = Avram Balaban.jpg | px = | опис = | родено-име = | роден-дата ={{роден на| | |1865}} | роден-место ={{роден во|Ендурљук}}, [[Османлиско Царство]] | починал-дата = {{починат на| | |1913}} | починал-место = {{починат во|Битола}}, [[Кралство Србија]] | починал-причина = | националност = | познат = | занимање = хирург, гинеколог | сопружник = | татко = | мајка = | родители = | роднини = | деца = }} '''Аврам Балабан''' (Балабаноглу, Балабанидис), ({{роден во|Ендурљук}}, {{роден на|| |1865}} – {{починат во|Битола}}, {{починат на|| |1913}})<ref>{{МКЕ|120}}</ref> — [[хирургија|хирург]] и гинеколог. Важел за добар лекар како и хуманист бидејќи работел во болницата за сиромаси „Гураба Хаста Ханести“.<ref name=ZLB>{{Наведена книга |title= Значајни личности за Битола.|last=Андоновска |first=Ленче |authorlink= |author2=Ѓоргиевски, Науме, Николов, Благој, Огненовски, Трајко, Пешевска, Гордана, Стефановска, Анета, Талеска, Светлана |year=2007 |publisher= НУУБ „Св. Климент Охридски“ – Битола |location=Битола |isbn= 978-9989-2783-0-3 |pages= 231 |url=http://www.nuub.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=375:2009-11-25-09-35-37&catid=68:2009-10-25-07-54-14&Itemid=94 |accessdate=18 март 2020 |quote= }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://babambitola.mk/avram-balaban-lekar-bitola/|title=Со Пет(ар) во Пет(ок): За Аврам Балабан, лекарот кој беше жртва на својата професија|last=Bitola|first=Babam|date=2020-05-29|work=Бабам Битола|language=en-US|accessdate=2021-09-01}}</ref> ==Животопис== Аврам Балабан завршил медицина во [[Цариград]] во 1890 година и станал „доктор по медицина и хирургија. По дипломирањето прво работел во [[Созопол]] ([[Бугарија]]), а набрзо бил поставен за општински доктор во [[Охрид]]. Оттаму својата успешна кариера д-р Балабан ја продолжил во [[Струга]], [[Приштина]], [[Елбасан]] и од 1899 (или 1901) година во [[Битола]]. Во Битола во посебна зграда во дворот на својата куќа, д-р Балабан отворил приватно прифатилиште со неколку болнички соби, ординација и операциона сала. Исто така отворил аптека во близина на [[Јени амам (Битола)|Јени амам]] (кај Дрвен пазар). За време на [[Балкански војни|Балканските војни]] активно учествувал во сузбивањето на една од катастрофалните [[епидемија|епидемии]] во тоа време, пегавиот тифус. Оваа болест го заразила и него и тој починал од истата.<ref name=ZLB/> Неговиот внук [[Диогенис Валаванидис]] е виден српски општественик.<ref>{{нмс | title=Диогенис Валаванидис - Биографија | url=http://www.diogenis-valavanidis.org.rs/index.html | work= | publisher= | date= | accessdate=8 октомври 2023 | archive-date=2023-10-30 | archive-url=https://web.archive.org/web/20231030085500/http://www.diogenis-valavanidis.org.rs/index.html | url-status=dead }}</ref> ==Наводи== {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Балабан, Аврам}} [[Категорија:Лекари]] 33y9jf4u39o2w8p44w16vaucow6mo3h Азиска финансиска криза (1997) 0 1253495 5375482 5322622 2025-06-07T06:29:53Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375482 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Asian Financial Crisis EN vector.svg|мини|368x368пкс|Земјите најмногу погодени од азиската финансиска криза во 1997 година]] '''Азиската финансиска криза''' — период на [[финансиска криза]] што зафатила голем дел од [[Источна Азија]] и [[Југоисточна Азија]], почнувајќи од јули [[1997]] година и ги зголемила стравувањата од економско распаѓање во светот поради т.н. „[[финансиска зараза]]“. Кризата започнала во [[Тајланд]] (позната во Тајланд како „''криза на Том Јам Кунг''“; [[Тајландски јазик|тајландски]]: วิกฤต ต้มยำ กุ้ง) на [[2 јули]], со финансиски колапс на [[тајландски бах|тајландскиот бах]], откако тајландската влада била принудена да [[Флуктуирачки девизен курс|лебди]] со бахот поради недостаток на девизи за поддршка на нејзината валута која била [[Врзан девизен курс|врзана]] за [[Американски долар|американскиот долар]]. Повлекување на капиталот следело скоро веднаш, започнувајќи меѓународна верижна реакција. Во тоа време, Тајланд се стекнал со товар на [[надворешен долг]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.euromoney.com/Article/1005746/When-the-world-started-to-melt.html|title=Asian Financial Crisis: When the World Started to Melt|work=EuroMoney|url-access=subscription|accessdate=16 November 2015|archive-date=2017-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20170608084312/http://www.euromoney.com/Article/1005746/When-the-world-started-to-melt.html|url-status=dead}}</ref> Како што се ширела кризата, поголемиот дел од Југоисточна Азија и [[Јапонија]] забележале пад на валутите,<ref>{{Наведено списание|last=Yamazawa|first=Ippei|date=September 1998|title=The Asian Economic Crisis and Japan|url=http://www.ide.go.jp/English/Publish/Periodicals/De/pdf/98_03_05.pdf|journal=The Developing Economies|volume=36|issue=3|pages=332–351|doi=10.1111/j.1746-1049.1998.tb00222.x|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924032900/http://www.ide.go.jp/English/Publish/Periodicals/De/pdf/98_03_05.pdf|archive-date=24 September 2015|access-date=16 November 2015}}</ref> девалвирани берзи и други цени на активата и неверојатен пораст на приватниот долг.<ref>Kaufman: pp. 195–6</ref> [[Индонезија]], [[Јужна Кореја]] и [[Тајланд]] биле земјите најпогодени од кризата. [[Хонгконг]], [[Лаос]], [[Малезија]] и [[Филипини]] исто така биле повредени од падот. Помалку биле погодени [[Брунеј]], [[Народна Република Кина|Кина]], [[Сингапур]], [[Република Кина|Тајван]] и [[Виетнам]], иако сите страдале од губење на побарувачката и довербата во целиот регион. [[Јапонија]] исто така била погодена, иако помалку значајна. Односите на надворешниот долг кон БДП се зголемиле од 100% на 167% во четирите големи економии на [[Здружение на нации од Југоисточна Азија|Здружението на нации од Југоисточна Азија]] (АСЕАН) во периодот 1993–96 година, а потоа се зголемиле и над 180% за време на најтешката криза. Во [[Јужна Кореја]], коефициентите пораснале од 13% на 21%, а потоа достигнале дури 40%, додека другите северно новоиндустријализирани земји поминале многу подобро. Само во Тајланд и [[Јужна Кореја]] се зголемиле стапките на за извоз.<ref>{{Наведено списание|date=August 2003|title=Key Indicators of Developing Asian and Pacific Countries 2003|url=http://www.adb.org/publications/key-indicators-developing-asian-and-pacific-countries-2003|journal=Asian Development Bank|access-date=16 November 2015}}</ref> Иако повеќето влади на Азија имале навидум здрава [[фискална политика]], [[Меѓународен монетарен фонд|Меѓународниот монетарен фонд]] (ММФ) се вклучил во иницијатива на програма вредна 40 милијарди долари за стабилизирање на валутите на [[Јужна Кореја]], Тајланд и [[Индонезија]], економии особено погодени од кризата. Напорите за запирање на глобалната економска криза сепак не направиле многу за да се стабилизира домашната состојба во [[Индонезија]]. По 30 години на власт, индонезискиот претседател Сухарто бил принуден да се повлече од функцијата на 21 мај 1998 година во пресрет на раширените немири, кои следеле по наглите зголемувања на цените предизвикани од драстичното обезвреднување на [[Индонезиска рупија|индонезиската рупија]]. Ефектите од кризата траеле до 1998 година. Во 1998 година, растот на [[Филипините]] паднал буквално на нула. Само [[Сингапур]] и Тајван се покажале релативно изолирани од шокот. Кон 1999 година, аналитичарите виделе знаци дека економиите во Азија започнуваат да се опоравуваат.<ref>Pempel: pp 118–143</ref> По кризата, економиите во регионот работеле кон финансиска стабилност и подобар финансиски надзор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.adbi.org/files/2012.08.28.wp377.central.banking.financial.stability.asia.pdf|title=Central Banking for Financial Stability in Asia|last=Kawai|first=Masahiro|last2=Morgan|first2=Peter J.|date=2012|work=ADBI Working Paper 377|publisher=Asian Development Bank Institute|archive-url=https://web.archive.org/web/20121018154416/http://www.adbi.org/files/2012.08.28.wp377.central.banking.financial.stability.asia.pdf|archive-date=18 October 2012}}</ref> До 1999 година, Азија привлекла скоро половина од вкупниот прилив на [[капитал]] во [[Земја во развој|земјите]] во [[Земја во развој|развој]]. Економиите на Југоисточна Азија особено одржувале високи каматни стапки привлечни за странските инвеститори кои бараат висока стапка на принос. Како резултат на тоа, економиите во регионот добиле голем прилив на пари и доживеале драматичен пораст на цените на активата. Во исто време, регионалните економии на Тајланд, [[Малезија]], [[Индонезија]], [[Сингапур]] и [[Јужна Кореја]] доживеале високи стапки на раст, од 8-12% БДП, во доцните 1980-ти и раните 1990-ти. Ова достигнување било широко прифатено од финансиските институции, вклучувајќи ги ММФ и [[Светска банка]], и станало познато како дел од „А[[Четири азиски тигри|зиското економско чудо]] “. ==Причините за настанувањето на Азиската криза== === Кредитните балони и фиксните девизни курсеви === Причините за дебаклот се многу и спорни. Економијата на Тајланд се развила во економски балон поттикнат од [[топли пари]]. Сè повеќе и повеќе се барало додека големината на балонот растела. Истиот тип на ситуација се случила во [[Малезија]] и [[Индонезија]], кои имале дополнителна компликација на, она што било наречено „другарски капитализам “.<ref>Hughes, Helen. Crony Capitalism and the East Asian Currency Financial 'Crises'. ''Policy''. Spring 1999.</ref> Краткорочниот проток на капитал бил скап и честопати многу условен за брз [[Заработка|профит]]. Парите за развој отишле во голема мерка неконтролирано само на одредени луѓе - кај оние кои се најблиску до центрите на моќ.<ref>Blustein: p. 73</ref> Во средината на 90-тите години, Тајланд, [[Индонезија]] и [[Јужна Кореја]] имале голем дефицит на приватната тековна сметка, а одржувањето на [[Врзан девизен курс|фиксните девизни курсеви го]] поттикнувале надворешното задолжување кое довело до прекумерна изложеност на [[Валутен ризик|девизен ризик]] и во финансискиот и во корпоративниот сектор. Во средината на 90-тите, серија надворешни шокови започнале да го менуваат економското опкружување. [[Девалвација]]та на кинескиот [[Кинески јуан|јуан]] и јапонскиот [[Јапонски јен|јен се]] должи на Договорот од Плаза од 1985 година, зголемувањето на каматните стапки во САД што довело до силен американски долар и наглиот пад на цените на полупроводниците, сето тоа негативно влијаело на нивниот раст.<ref>[http://www.frbsf.org/econrsrch/wklyltr/wklyltr98/el98-24.html FRBSF Economic Letter : What Caused East Asia's Financial Crisis?] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20130514045814/http://www.frbsf.org/econrsrch/wklyltr/wklyltr98/el98-24.html |date=2013-05-14 }} 7 August 1998</ref> Како што [[Економија на САД|американската економија се]] опоравувала од рецесија на почетокот на 90-тите години, [[Федерални резерви на САД|Банката на федералните резерви]] на [[Федерални резерви на САД|САД]] под раководство на Алан Гринспен започнала да ги зголемува каматните стапки на САД за да ја намали инфлацијата. Ова ги направило [[Соединетите Американски Држави]] поатрактивно одредиште за инвестиции во однос на [[Југоисточна Азија]], која привлекувала топол прилив на пари преку високи краткорочни каматни стапки, и ја зголемило вредноста на американскиот долар. За земјите од Југоисточна Азија кои имале валути врзани за американскиот долар, повисокиот американски долар предизвикал нивниот сопствен извоз да стане поскап и помалку конкурентен на глобалните пазари. Во исто време, растот на извозот на [[Југоисточна Азија]] драматично забавил во пролетта 1996 година, влошувајќи ја позицијата на нивната тековна сметка. Некои економисти го напредувале растечкиот извоз на [[Кина]] како фактор што придонесува за забавување на растот на извозот на земјите од [[АСЕАН]], иако овие економисти сметаат дека главната причина за нивната криза е прекумерната шпекулација со недвижнини. Кина започнала делотворно да се натпреварува со другите азиски извозници, особено во 90-тите години од минатиот век, по спроведувањето на голем број реформи насочени кон извозот. Други економисти го оспоруваат влијанието на [[Кина]], истакнувајќи дека и [[АСЕАН]] и [[Кина]] доживеале истовремен брз раст на извозот во раните 90-ти.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=l07ak-yd6DAC&q=%22Bangkok+Declaration%22+ASEAN&pg=RA1-PA311|title=The Asia-Pacific Profile|last=Bernard Eccleston|last2=Michael Dawson|last3=Deborah J. McNamara|publisher=Routledge (UK)|year=1998|isbn=978-0-415-17279-0}}</ref> Многу економисти сметаат дека азиската криза не е создадена од пазарната психологија или технологија, туку од политиките што ги искривуваат стимулациите во односот заемодавател-заемопримач. Како резултат на големи количини на [[кредит]], кој станува достапен создава висока балонска економска клима, и ги зголемува цените на средствата до неодржливо ниво.<ref>[http://web.mit.edu/krugman/www/FIRESALE.htm FIRE-SALE FDI] by [[Paul Krugman]].</ref> Овие цени на активните средства на крајот почнале да паѓаат, предизвикувајќи физичките лица и компании да не плаќаат за долговите. === Паника меѓу заемодавателите и повлекување на капиталот === Паниката меѓу заемодавателите довела до големо повлекување на капиталот од земјите зафатени со кризата, предизвикувајќи кредитна криза и понатамошни банкротства. Покрај тоа, додека странските инвеститори се обиделе да ги повлечат своите пари, [[Девизен пазар|девизниот пазар]] бил преплавен со валути на земјите во криза, ставајќи амортизациски притисок врз нивните курсеви. За да спречат колапс на вредностите на валутите, владите на овие земји ги зголемиле домашните каматни стапки на премногу високи нивоа (да помогнат во намалувањето на преносот на капитал со тоа што заемот ќе биде попривлечен за инвеститорите) и интервенирале на девизниот пазар, купувајќи вишок домашна валута на [[Врзан девизен курс|фиксната размена стапка]] со [[девизни резерви]]. Ниту еден од овие одговори на политиката не може да се одржи долго. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2020)">потребно е цитирање</span>]]'' &#x5D;</sup> Многу високите каматни стапки, што можат да бидат исклучително штетни за здравата економија, направиле дополнителен хаос во економиите во веќе кревката држава, додека централните банки ги обезвреднувале девизните резерви. Кога станало јасно дека бранот капитал што бега од овие земји нема да се запре, властите престанале да ги бранат нивните фиксни курсеви и дозволиле да [[Флуктуирачки девизен курс|варираат]] нивните валути. Резултирачката амортизирана вредност на тие валути значело дека обврските деноминирани во странска валута значително растат во услови на домашна валута, предизвикувајќи повеќе банкроти и дополнително продлабочување на кризата. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2020)">потребно е цитирање</span>]]'' &#x5D;</sup> Други економисти, вклучувајќи ги [[Џозеф Стиглиц]] и [[Џефри Сакс]], ја минимизирале улогата на реалната економија во кризата во споредба со финансиските пазари. Брзината со која се случила кризата ги поттикнало Сакс и другите да ја споредат со класична банкарска криза пред[[Банкарска криза|водена]] од ненадеен ризичен шок. Сакс посочил на строгите монетарни и контракциони фискални политики што ги спровеле владите по совет на ММФ во пресрет на кризата, додека Фредерик Мишкин укажал на улогата на [[асиметрични информации]] на финансиските пазари што довело до т.н. „однесување како стадо“. Кризата привлекла интерес од [[Економско поведение|економисти]] во [[Економско поведение|однесувањето,]] заинтересирани за [[Економско поведение|психологија на пазарот]].<ref>{{Наведена книга|title=Crisis management : master the skills to prevent disasters|last=Goel|first=Suresh|publisher=Global India Publications|year=2009|isbn=9789380228082|location=New Delhi|page=101}}</ref> Друга можна причина за ненадејниот ризичен шок може да се припише и на предавањето на суверенитетот на Хонгконг на 1 јули 1997 година. Во текот на 90-тите години, топлите пари се префрлале во регионот на Југоисточна Азија преку финансиските центри, особено во Хонгконг. Инвеститорите честопати не знаеле за реалните основи или профили на ризик на соодветните економии и откако кризата го зафатил регионот, политичката несигурност во врска со иднината на Хонгконг како азиски финансиски центар довело некои инвеститори да се повлечат од Азија. Ова намалување на инвестициите само ги влошило финансиските услови во Азија <ref>{{Наведени вести|url=http://spyonstocks.com/history-lesson-asian-financial-crisis/|title=History Lesson: Asian Financial Crisis|last=Ho|first=Sam|date=19 September 2011|work=Spy on Stocks|access-date=16 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117133309/http://spyonstocks.com/history-lesson-asian-financial-crisis/|archive-date=17 November 2015}}</ref> (последователно довело до депрецијација на тајландскиот бахт на 2 јули 1997 година).<ref>Stiglitz: pp. 12–16</ref> Неколку студии на случај на тема примена на мрежна анализа на финансиски систем помагаат да се објасни меѓусебната поврзаност на [[Финансиски пазар|финансиските пазари]], како и значењето на робусноста на центрите (или главните јазли).<ref name="AFC-NA-12">{{Наведена мрежна страница|url=http://mfi.uchicago.edu/sysrisk/sysrisk_summary.pdf|title=Measuring Risk – A network analysis|date=15 December 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20130503082823/https://bfi.uchicago.edu/sysrisk/sysrisk_summary.pdf|archive-date=2013-05-03|accessdate=15 January 2018}} University of Chicago</ref> Какви било [[Екстерналија|негативни надворешни влијанија]] во центрите создаваат бран ефект преку финансискиот систем и економијата (како и сите поврзани економии) како целина.<ref name="AFC-NA-14">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.institutlouisbachelier.org/risk2011/papers/Session_3_Taylan_Eren_Yenilmez_slides.pdf|title=Analyzing Systemic Risk with Financial Networks During a Financial Crash|date=10 March 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20121120075648/http://www.institutlouisbachelier.org/risk2011/papers/Session_3_Taylan_Eren_Yenilmez_slides.pdf|archive-date=20 November 2012|accessdate=8 December 2015}}</ref> Министрите за надворешни работи на 10-те земји на [[АСЕАН]] верувале дека добро координираната манипулација со нивните валути е намерен обид за дестабилизација на економиите на АСЕАН. Малезискиот премиер [[Махатир Мохамад]] го обвинил [[Џорџ Сорос]] дека ја уништил економијата на [[Малезија]] со „''огромни валутни шпекулации''“. Сорос [[Џорџ Сорос|тврдел дека бил купувач]] на [[Малезиски ринггит|ринггитот]] за време на неговиот пад, откако го продал кратко во 1997 година. На 30-тиот министерски состанок на [[АСЕАН]] одржан во [[Субанг Јаја]], [[Малезија]], министрите за надворешни работи издале заедничка декларација на [[25 јули]] 1997 година во која изразиле сериозна загриженост и повикале на натамошно интензивирање на соработката на [[АСЕАН]] за зачувување и унапредување на интересот на АСЕАН во оваа насока. Случајно, на истиот ден, централните банкари на повеќето погодени земји биле на состанокот EMEAP (Извршен состанок на Источна Азија и Тихи Океан) во [[Шангај]] и тие не успеале да го направат оперативниот „''Нов аранжман за позајмување''“. Една година порано, министрите за финансии од истите овие земји присуствувале на 3-тиот состанок на министрите за финансии на АПЕК во [[Кјото]], [[Јапонија]], на 17 март 1996 година и според таа заедничка декларација, тие не биле во можност да ги удвојат износите достапни според „''Општиот договор''“ и „ ''Механизмот за итни финансии'' “. Кризата може да се смета како неуспех на соодветно градење на капацитет на време за да се спречи валутна шпекулација. Сепак, оваа хипотеза немала голема поддршка кај економистите, кои тврделе дека ниту еден инвеститор не може да има доволно влијание на пазарот за успешно да ги манипулира вредностите на валутите. Покрај тоа, нивото на организација што е потребно за да се координира масовниот егзодус на инвеститори од валутите на Југоисточна Азија, со цел да се изманипулираат со нивните вредности, оваа можност е далечна.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (August 2010)">потребно е цитирање</span>]]'' &#x5D;</sup> {| class="wikitable" |+ Временски редослед на настаните за време на Азиската криза во 1997 и во 1998 година.<ref>J. Ashok Robin, ''International Corporate Finance''. New York: McGraw-Hill/Irwin, 2011, 106.</ref><ref>Dileep Mehta and Hung-Gay Fung, ''International Bank Management''. Blackwell Publishing, 2004, стр. 246-247.</ref> |- ! Дата !! Опис |- | 15 мај 1997|| [[Тајланд]] почнал да ги контролира внатрешниот и меѓународниот промет со бахтот. |- | 2 јули 1997|| Откако неколку недели спекулаторите го продавале [[Тајландски бахт|тајландскиот бахт]], [[Централна банка на Тајланд|централната банка на Тајланд]] објавила дека преминува кон раководено флуктуирање на бахтот и побарала техничка помош од ММФ. |- | 11 јули 1997 || [[Индонезија]] го проширила опсегот на дозволеното движење на курсот на [[Индонезиска рупија|рупијата]] од 8 на 12 %; Филиписнката централна банка го проширува опсегот на дозволеното движење на филипинското песо. |- | 14 јули 1997 || [[Малезија]] се откажала од одбраната на курсот на [[рингит]]от. |- | 24 јули 1997 || Премиерот на Малезија, [[Махатир Мохамад]] остро ги нападнал „злонамерните спекулатори“. |- | 28 јули 1997|| Тајланд побарал пакет за спасување од ММФ; малезискиот рингит опаднал за 4,8 %. |- | 5 август 1997|| Тајланд го објавил планот за штедење, како дел од договорот со ММФ. |- | 10 август 1997|| Во Јапонија се проширил скандалот со кредитите на еден рекетар поради што дел од членовите на одборот на директори на ''Yamaichi Securities'' си дале оставка. |- | 14 август 1997|| Индонезиската рупија почнала слободно да флуктуира. |- | 20 август 1997|| ММФ му одобрил на Тајланд кредит во износ од 3,9 милијарди долари. |- | 24 август 1997|| Малезискиот премиер го обвинил [[Џорџ Сорос]] со зборовите: „Сите овие земји потрошија 40 години обидувајќи се да ги изградат своите економии, а тогаш се појави морон како Џорџ Сорос.“ |- | 27 август 1997|| Јапонија објавила дека ќе ги задржи нискиет каматни стапки за да ја закрепне економијата. |- | 4 септември 1997|| Во Малезија биле откажани или одложени неколку проекти вредни повеќе милијарди долари. |- | 17 септември 1997|| Агенцијата [[Стандард и Пурс]] го намалила [[Кредитен рејтинг|рејтингот]] на седум [[финансиски институции]] во Тајланд. |- | 24 септември 1997|| Неколку поранешни и тековни високи раководители на [[Даива]] и на [[Јамаичи]] биле уапсени или си дале оставка. |- | 1 октомври 1997|| Малезија повикала на целосна забрана на трговијата со девизи. |- | 8 октомври 1997|| Индонезија побарала помош од ММФ. |- | 16 октомври 1997|| Тајланд ги преправил прогнозите за [[Економски раст|економскиот раст]] за 1997 од 1 % на 2,5 %. |- | 20-23 октомври 1997|| Берзанскиот индекс во Хонгконг паднал за 23 % во текот на три дена. |- | 22 октомври 1997|| [[Централна банка на Индонезија|Централната банка на Индонезија]] подготвила план за спасување кој предвидувал затворање на проблематичните банки. |- | 27 октомври 1997|| Цените на [[Акција (финансии)|акциите]] во САД опаднале за 7 %. |- | 28 октомври 1997|| Цените на акциите во Русија опаднале за 23 %. |- | 29 октомври 1997|| Политичка нестабилност во Тајланд, проследена со оставки во владата. |- | 31 октомври 1997|| ММФ објавил пакет за спас на Индонезија во вредност од 23 милијарди долари. |- | 17 ноември 1997|| [[Јужна Кореја]] се откажала од одбраната на курсот на [[Корејски вон|вонот]]. |- | 20 ноември 1997|| Јужна Кореја го проширила опсегот на дозволеното флуктуирање на вонот од 2,25 на 10 %. |- | 21 ноември 1997|| Јужна Кореја побарала пакет за спас од ММФ. |- | 1 декември 1997|| Севернокорејските банки се нашле на работ на пропаста. |- | 4 декември 1997|| ММФ обезбедил финансиска помош за Јужна Кореја во износ од 57 милијарди долари. |- | 16 декември 1997|| Корејскиот вон започнал слободно да флуктуира. |- | 29 јануари 1998|| Корејската влада и странските кредитори се согласиле да разменат кусорочни кредити во вредност од 24 милијарди долари за кредити со променлива каматна стапка, гарантирана од владата. |- | 9-10 февруари 1998|| ММФ и странските кредитори се спротивставиле на индонезискиот предлог за [[валутен одбор]]. |- | 4 март 1998|| ММФ олеснил определени услови во поглед на макроекономската политика на Тајланд. |- | 1 септември 1998|| Малезискиот премиер Махатир Мохамад презел строги мерки на девизна контрола. |} == Улогата на ММФ == Обемот и сериозноста на колапсите довеле до итна потреба од надворешна интервенција. Бидејќи земјите што се топиле биле меѓу најбогатите во нивниот регион и во светот, и бидејќи биле во прашање стотици милијарди долари, секој одговор на кризата веројатно бил кооперативен и меѓународен. [[Меѓународен монетарен фонд|Меѓународниот монетарен фонд]] создал серија „пакети за спасување“ за најпогодените економии за да им се овозможи да избегнат неисполнување на обврските, врзувајќи ги пакетите со реформите во валутата, банкарството и финансискиот систем <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.imf.org/external/np/speeches/1998/032098.htm|title=The IMF and the Asian Crisis|last=Fischer|first=Stanley|date=20 March 1998|work=International Monetary Fund|accessdate=16 November 2015}}</ref> Поради учеството на ММФ во финансиската криза, терминот ММФ станал синоним за самата азиска финансиска криза.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.allkpop.com/article/2012/09/reply-1997-was-originally-going-to-be-reply-1994|title=Taking place in 1997 when the IMF (International Monetary Fund) crisis hit South Korea, the drama draws out the vivid lives of a group of teenagers in their prime stage of growth.|work=allkpop|accessdate=2019-04-10}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.soompi.com/article/1316088wpp/microdots-parents-invite-criticism-with-explanation-of-their-actions-upon-return-to-korea|title=We're sorry. We had no choice because of the IMF financial crisis. We will faithfully cooperate with investigations.|date=8 April 2019|work=Soompi|language=en|accessdate=2019-04-10}}</ref> Некои сугерираат дека улогата на ММФ и другите моќни интереси претставуваат форма на економски колонијализам.<ref>Halloran, Richard. [http://www.bu.edu/globalbeat/pubs/ib24.html China's Decisive Role in the Asian Financial Crisis] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080921220546/http://www.bu.edu/globalbeat/pubs/ib24.html |date=2008-09-21 }} Global Beat Issue Brief No. 24. 27 January 1998.</ref> === Економски реформи === Поддршката на [[ММФ]] била условена со низа економски реформи како „''пакетот структурно прилагодување''“ (ПСП). ПСП ги повикал земјите погодени од кризата да ги намалат државните трошоци и дефицити, да дозволат несолвентни банки и финансиски институции и да агресивно ги зголемат каматните стапки. Образложението било дека овие чекори ќе ја вратат довербата во фискалната солвентност на нациите, ќе ги казнат несолвентните компании и ќе ги заштитат валутните вредности. Пред сè, било пропишано дека капиталот финансиран од ММФ треба да се администрира рационално во иднина, без посакувани страни да добиваат средства по избор. Во барем една од погодените земји ограничувањата за странска сопственост биле значително намалени.<ref>{{Наведување|last=Woo-Cumings|first=Meredith|author-link=Meredith Jung-En Woo|title=South Korean Anti-Americanism|journal=Working Paper No. 93|date=July 2003|url=http://www.jpri.org/publications/workingpapers/wp93.html|accessdate=2020-11-01|archive-date=2020-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20201109220618/http://www.jpri.org/publications/workingpapers/wp93.html|url-status=dead}} Korea:"[T]he ceiling on foreign ownership of publicly traded companies was raised to 50 percent from 26 percent; and the ceiling on individual foreign ownership went up from 7 percent to 50 percent."</ref> Требало да бидат воспоставени соодветни владини контроли за да се надгледуваат сите финансиски активности, оние што треба да бидат независни, во теорија, од приватен интерес. Несолвентните институции требало да бидат затворени, а самата несолвентност требало да биде јасно дефинирана. Покрај тоа, финансиските системи требало да станат „''транспарентни''“, односно да обезбедат вид на сигурни финансиски информации што се користат на Запад за донесување на здрави финансиски одлуки.<ref>Noland: pp. 98–103</ref> Како што земјите паѓале во кризата, многу локални бизниси и влади кои земале заеми во американски долари, кои одеднаш станале многу поскапи во однос на локалната валута што ги формирало нивните заработени приходи, се нашле во неможност да им платат на своите доверители. Динамиката на ситуацијата станала слична со Латиноамериканската должничка криза. Ефектите од ПСП биле мешани и нивното влијание било контроверзно. Сепак, критичарите ја забележале контракционата природа на овие политики, тврдејќи дека во [[рецесија]], традиционалниот кејнзијански одговор бил зголемување на државните трошоци, поддршка на големите компании и пониски каматни стапки. Образложението било дека со стимулирање на економијата и спречување на рецесијата, владите може да ја вратат довербата, истовремено спречувајќи ги економските загуби. Тие посочиле дека американската влада спроведила експанзивна политика, како што се намалување на каматните стапки, зголемување на државните трошоци и намалување на даноците, кога самите [[САД]] влегле во рецесија во 2001 година, и несомнено истото во фискалната и монетарната политика за време на [[Финансиска криза 2007–2008|глобална финансиска криза]] 2007-2008. Многу коментатори во ретроспектива го критикувале ММФ за поттикнување на економиите во развој во Азија по патот на „брз капитализам“, што значи либерализација на финансискиот сектор (елиминирање на ограничувањата на протокот на капитал), одржување на високи домашни каматни стапки за привлекување [[портфолио инвестиции]] и банкарски капитал и врзаност на националната валута со доларот за да ги увери странските инвеститори во однос на ризикот од валути.<ref name="waldenbelloimf">{{Наведени вести|url=https://focusweb.org/addicted-to-foreign-capital/|title=Addicted to foreign capital|last=Bello|first=Walden|date=4 December 1997|work=Nation Newspaper|access-date=22 February 2020|via=Focus on the Global South}}</ref> === ММФ и високите каматни стапки === За време на Азиската криза, тогашниот прв заменик-директор на ММФ, [[Стенли Фишер]], го дал следново објаснување за потребата од високи камати:<ref>(Stanley Fischer, "The IMF and the Asian Crisis," Forum Funds Lecture at UCLA, Los Angeles on 20 March 1998)</ref><blockquote>Кога нивните влади „се приближија до ММФ, резервите на Тајланд и [[Јужна Кореја]] беа опасно ниски, а индонезиската рупија беше прекумерно амортизирана. Така, првиот редослед на деловна активност беше... враќање на довербата во валутата. За да се постигне ова, земјите треба да направат попривлечно да имаат домашна валута, што пак бара привремено зголемување на каматните стапки, дури и ако повисоките трошоци за камати ја комплицираат ситуацијата на слабите банки и корпорации... Зошто да не работиме со пониски каматни стапки и поголема девалвација? Ова е релевантна размена, но не може да има прашање дека степенот на [[девалвација]] во азиските земји е прекумерен, како од гледна точка на одделните земји, така и од гледна точка на меѓународниот систем. Гледајќи прво кон одделната земја, компаниите со значителни девизни долгови, како што претрпеа толку многу компании во овие земји, претрпеа да страдаат многу повеќе од… валута (амортизација) отколку од привремен пораст на домашните каматни стапки. Така, за макроекономијата, монетарната политика треба да се држи цврсто за да се врати довербата во валутата...</blockquote> Слично, тогашниот управен директор на ММФ, [[Мишел Камдеси]] изјавил:<ref>("Doctor Knows Best?" ''[[Asiaweek]]'', 17 July 1998, p.&nbsp;46)</ref><blockquote>За да се врати (амортизација на валутата), земјите треба да направат попривлечно да ја чуваат домашната валута, а тоа значи привремено зголемување на каматните стапки, дури и ако ова (им наштети) на слабите банки и корпорации.</blockquote> == Ефектите на кризата врз одделни земји == === Тајланд === Од 1985 до 1996 година, [[Економија на Тајланд|економијата на Тајланд]] растела во просек со над 9% годишно, што е највисока стапка на економски раст од било која земја во тоа време. Инфлацијата се задржала разумно на ниско ниво во опсег од 3,4-5,7%.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.columbia.edu/cu/thai/html/financial97_98.html|title=A Good Look at the Thai Financial Crisis in 1997-98|last=Laplamwanit|first=Narisa|date=1999|work=Columbia.edu|accessdate=16 November 2015}}</ref> Бахтата била врзана за 25 до американскиот долар. На 14 и 15 мај 1997 година, тајланскиот бах бил погоден од масивни шпекулативни напади. На 30 јуни 1997 година, премиерот Чавалит Јонгчаијуд рекол дека нема да ја девалвира бахтата. Сепак, на Тајланд му недостасувале девизни резерви за да ја поддржат врзаноста за валута американски долар-бах, а тајландската влада на крајот била принудена да лебди со бахот, на 2 јули 1997 година, дозволувајќи ја вредноста да ја поставува пазарот на валути. Ова предизвикало верижна реакција на настаните, на крајот кулминирајќи во криза низ целиот регион.<ref>Haider A. Khan, Global Markets and Financial Crises in Asia, University of Denver 2004</ref> Економијата во подем на Тајланд запрела во време на масовни отпуштања во финансии, недвижнини и градежништво, што резултирало со огромен број работници што се вратиле во своите села и 600.000 странски работници биле вратени во нивните матични земји.<ref>Kaufman: pp. 193–8</ref> Бахтата брзо девалвирала и изгубила повеќе од половина од својата вредност. Батата ја достигнала најниската точка од 56 единици на американскиот долар во јануари 1998 година. Тајландската берза паднала за 75%. „''Фајнс оне''“, најголемата тајландска компанија за финансии до тогаш, пропаднала.<ref>Liebhold, David. "Thailand's Scapegoat? Battling extradition over charges of embezzlement, a financier says he's the fall guy for the 1997 financial crash." Time.com. 27 December 1999.</ref> На 11 август 1997 година, ММФ го претставил пакетот за спас на Тајланд со над 17 милијарди долари, под услови како што се донесување закони во врска со постапките за банкрот (реорганизација и преструктуирање) и воспоставување на силни рамки за регулирање на банките и другите финансиски институции. ММФ одобрил на 20 август 1997 година, друг пакет за спас од 2,9 милијарди долари. Сиромаштијата и нееднаквоста се зголемиле додека вработувањето, платите и социјалната помош се намалиле како резултат на кризата.<ref>Hewison, Kevin, The World Bank and Thailand: Crisis and Safety Nets, Public Administration and Policy, 11, 1, pp. 1-21.</ref> После азиската финансиска криза во 1997 година, приходите на североисток, најсиромашниот дел од земјата, се зголемиле за 46 проценти од 1998 до 2006 година. Сиромаштијата во целата земја паднала од 21,3 на 11,3 проценти.<ref name="WBBO-200511">{{Наведена мрежна страница|url=http://siteresources.worldbank.org/INTTHAILAND/Resources/Economic-Monitor/2005nov-econ-full-report.pdf|title=Thailand Economic Monitor, November 2005|work=World Bank Bangkok Office|accessdate=15 January 2019}}</ref> [[Џиниев коефициент|Џиниевиот коефициент]] во Тајланд, мерка за [[Економска нееднаквост|нееднаквост во приходите]], паднал од 525 во 2000 година на 0,499 во 2004 година (се зголеми од 1996 до 2000 година) наспроти азиската финансиска криза во 1997 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://siteresources.worldbank.org/INTTHAILAND/Resources/Economic-Monitor/2005nov-econ-full-report.pdf|title=Thailand Economic Monitor November 2005|publisher=World Bank|accessdate=5 January 2019}}</ref> До 2001 година, економијата на Тајланд закрепнала. Зголемените даночни приходи и дозволиле на земјата да го балансира својот буџет и да ги отплати долговите кон ММФ во 2003 година, четири години пред предвидениот рок. Тајландскиот бах продолжил да се цени на 29 бах за еденамерикански долар во октомври 2010 година. === Индонезија === [[Податотека:Suharto_resigns.jpg|мини|300x300пкс|Пад на Сухарто : Претседателот Сухарто поднесува оставка, 21.05.1998 г.]] Во јуни 1997 година, [[Индонезија]] се чинело дека е далеку од криза. За разлика од Тајланд, [[Индонезија]] имала ниска инфлација, [[Трговски биланс|трговски суфицит]] од над 900 милиони долари, огромни девизни резерви над 20 милијарди долари и добар банкарски сектор. Но, голем број индонезиски корпорации се позајмувале во американски долари. Во текот на претходните години, бидејќи [[Индонезиска рупија|рупијата]] се зајакнувала соодветно на доларот, оваа практика добро функционирала за овие корпорации; нивните ефективни нивоа на долг и трошоци за финансирање се намалиле со зголемувањето на вредноста на локалната валута. Во јули 1997 година, кога Тајланд излегол со бахот, монетарните власти на [[Индонезија]] го прошириле опсегот за тргување со валути од 8 на 12%. Рупијата одеднаш се нашла под силен напад во август. На 14 август 1997 година, режимот на управување со лебдечка размена бил заменет со аранжман за слободен флуктуирачки курс. Рупијата паднала уште повеќе. ММФ се појавила со пакет за спасување од 23 милијарди долари, но рупијата тонела уште повеќе поради стравувањата за долговите на компаниите, масовната продажба на рупијата и силната побарувачка за долари. Рупијата и Берзата во Џакарта достигнале историски најниско ниво во септември. [[Мудис|Мудис на]] крајот го намалил долгорочниот долг на [[Индонезија]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/SB882840058627490500?mod=googlewsj|title=Japan Stocks Slide Again on Fears About Stability|last=Raghavan|first=Anita|date=26 December 1997|work=Wall Street Journal|access-date=2 September 2009}}</ref> Иако руписката криза започнала во јули и август 1997 година, таа се засилила во ноември кога ефектите од таа летна девалвација се појавиле на билансите на состојба на компанијата. Компаниите кои позајмиле во долари морале да се соочат со повисоките трошоци што им биле наметнати од падот на рупијата, а многумина реагирале со тоа што купувале долари преку продажба на рупија, поткопувајќи ја вредноста на последниот. Пред кризата, девизниот курс помеѓу рупијата и доларот бил приближно 2.600 рупии на 1 американски долар.<ref>[http://www.oanda.com/convert/fxhistory Historical Exchange Rates] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060720101840/http://oanda.com/convert/fxhistory |date=2006-07-20 }}. OANDA. 13 August = 2673; 14 August = 2790; 15 August = 2900; 31 August = 2930; 31 October = 3640; 31 December = 5535. Accessed 2009-08-20. 2009-09-04.</ref> Стапката паднала на над 11.000 рупии на 1 американски долар на 9 јануари 1998 година, со прометни стапки над 14.000 во текот на 23-26 јануари и повторно тргуваше над 14.000 за околу шест недели во периодот јуни-јули 1998 година. На 31 декември 1998 година, стапката била скоро точно 8.000 до 1 американски долар.<ref>[http://www.oanda.com/convert/fxhistory Historical Exchange Rates]. OANDA. 31 January = 10,100; 31 March = 8,650; 31 May = 11,350; 31 July = 13,250; 30 September = 10,800. Accessed 2009-08-20. [https://www.webcitation.org/5jXUXlzHo?url=http://www.oanda.com/convert/fxhistory Archived] 2009-09-04.</ref> [[Индонезија]] загуби 13,5% од својот БДП таа година. Во февруари 1998 година, претседателот Сухарто го разрешил гувернерот на Банка Индонезија Ј. Соерадаџад Џивандоно, но тоа се покажало како недоволно. Среде раширените немири во мај 1998 година, Сухарто поднел оставка под притисок на јавноста и го заменил потпретседателот Б.J. Хабиби. Како резултат на финансиската криза што ја погодила земјата, многу фактори што произлегуваат од сите аспекти, вклучувајќи ги и спортските преноси што се емитуваат на индонезиската телевизија, вклучуваат: # Сите шест индонезиски телевизии (TVRI, RCTI, SCTV, МНК ТВ (порано позната како TPI), ANTV и Indosiar) не биле во можност да обезбедат официјално емитување на Светското првенство во Формула Еден во Индонезија до 1999 година. RCTI конечно повторно го обезбедил преносот за {{Ф1|1999}}. # [[Серија А 1997-1998|Серија А]] 1997-98, Бундеслига 1997-98 и Ла Лига 1997-98, која првично била емитувана од АНТВ, била принудена да престане да емитува програма пред крајот на сезоната. Но, ова не влијаело на ФА Премиер лигата 1997-98, бидејќи тие веќе ја емитувале до крајот на сезоната. # Сите телевизиски станици во [[Индонезија]] имале ограничен распоред на емитување со просечен завршен час на емитување во 23:30 часот. # Гран при на Индонезискиот мотоцикл, кој во моментот се одржувал во Сентул, испаднал од календарите Супербајк и Мото ГП и бил заменет со друга земја. === Јужна Кореја === Банкарскиот сектор бил оптоварен со [[Нефункционален кредит|нефункционални заеми]] бидејќи неговите големи корпорации финансирале агресивни експанзии. За тоа време, постоело брзање да се изградат големи конгломерати за да се натпреваруваат на светската сцена. Многу бизниси на крајот не успеале да обезбедат поврат и профитабилност. Чаболот, јужнокорејски конгломерати, едноставно апсорбирал сè повеќе и повеќе капитални инвестиции. На крајот, вишокот долг довел до големи неуспеси и преземања. Скандалот Ханбо од почетокот на 1997 година ги разоткрило економските слабости на [[Јужна Кореја]] и проблемите со корупцијата пред меѓународната финансиска заедница.<ref name=":1hanbo">{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/SB856112251674048000|title=Hanbo Scandal Highlights Failings of Kim's Crusade|last=Journal|first=Michael SchumanStaff Reporter of The Wall Street|work=WSJ|access-date=2018-08-28|language=en-US}}</ref><ref name="Quah2011">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=7qV6un8vKNUC&pg=PA307|title=Curbing Corruption in Asian Countries: An Impossible Dream?|last=Jon S. T. Quah|date=21 July 2011|publisher=Emerald Group Publishing|isbn=978-0-85724-820-6|pages=307–308}}</ref> Подоцна истата година, во јули, третиот најголем производител на автомобили во [[Јужна Кореја]], Киа моторс, побарал итни заеми.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.economist.com/node/156049|title=The Kia standard|date=4 September 1997|work=[[The Economist]]|accessdate=19 November 2016}}</ref> Домино-ефектот од колапс на големите јужнокорејски компании ги натерало каматните стапки нагоре и меѓународните инвеститори.<ref name="Edwards2009">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=CxnzJ3etZgYC&pg=PA503|title=Capital Controls and Capital Flows in Emerging Economies: Policies, Practices, and Consequences|last=Sebastian Edwards|date=15 February 2009|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-18499-9|page=503}}</ref> Во пресрет на падот на азискиот пазар, Мудис го намалил [[Кредитен рејтинг|кредитниот рејтинг]] на [[Јужна Кореја]] од А1 на А3, на 28 ноември 1997 година и повторно се намалил на Б2 на 11 декември. Тоа придонело за натамошен пад на акциите на [[Јужна Кореја]], бидејќи берзите веќе биле оптоварени во ноември. Берзата во Сеул паднала за 4% на 7 ноември 1997 година. На 8 ноември паднала за 7%, најголем пад на еден ден до тој датум. И на 24 ноември, акциите паднале за уште 7,2% од стравот дека ММФ ќе побарал тешки реформи. Во 1998 година, компанијата Хјундаи ја презела Киа моторс. Потфатот на Самсунг Моторс вреден 5 милијарди долари бил распуштен поради кризата, а на крајот Даву Моторс бил продаден на американската компанија [[Џенерал моторс]] (ГМ). [[Меѓународен монетарен фонд|Меѓународниот монетарен фонд]] (ММФ) обезбеди 58,4 милијарди американски долари како пакет за спас.<ref>Kihwan, Kim. (2006). [https://www.imf.org/external/np/seminars/eng/2006/cpem/pdf/kihwan.pdf The 1997-98 Korean Financial Crisis: Causes, Policy Response, and Lessons.] The High-Level Seminar on Crisis Prevention in Emerging Markets, The International Monetary Fund and The Government of Singapore</ref> За возврат, од Кореја се барало да преземе мерки за преструктуирање.<ref>Lim, Sunghack. (2005). Foreign Capital Entry in the Domestic Banking Market of Korea: Bitter Medicine or Poison. Korean Political Science Review, 39(4)</ref> Странските инвестиции во корејски компании бил зголемен од 26 на 100 проценти.<ref>Kalinowski, Thomas and Cho, Hyekyung. (2009) The Political Economy of Financial Liberalization in South Korea: State, Big Business, and Foreign Investors. Asian Survey, 49(2)</ref> Покрај тоа, корејската влада започнала програма за реформи во финансискиот сектор. Според програмата, 787 несолвентни финансиски институции биле затворени или сбодови до јуни 2003 година.<ref>Hahm, Joon-Ho. (2005). The Resurgence of Banking Institutions in Post-crisis Korea. Journal of Contemporary Asia, 35(3)</ref> Бројот на финансиски институции во кои инвестирале странски инвеститори рапидно се зголемил. Примерите вклучуваат преземање на New Bridge Capital врз Korea First Bank. [[Јужнокорејски вон|Јужнокорејскиот вон]], во меѓувреме, ослабел на повеќе од 1.700 по американски долар од околу 800, но подоцна успеал да се опорави. Сепак, како и чаеболот, владата на [[Јужна Кореја]] не избегала неповредена. Нејзиниот однос на [[Јавен долг|национален долг]] -БДП се зголемил двојно (приближно 13% на 30%) како резултат на кризата. === Филипини === Во мај 1997 година, [[Централна Банка на Филипините|Централната Банка на Филипините]], ги зголемила каматните стапки за 1,75 процентни бодови и повторно за 2 бода на 19 јуни. Тајланд ја активирал кризата на 2 јули и на 3 јули, Банката продолжила да го брани [[Филипинско пезо|пезосот]], зголемувајќи ја стапката преку ноќ од 15% на 32% на почетокот на азиската криза во средината на јули 1997 година. Пезосот паднал од 26 пезоси за долар на почетокот на кризата на 46,50 пезоси на почетокот на 1998 година на 53 пезоси како во јули 2001 година. Филипинскиот БДП се намалил за 0,6% за време на најтешкиот дел од кризата, но пораснал за 3% до 2001 година, и покрај скандалите со администрацијата на Жозеф Естрада во 2001 година, особено скандалот „јуетенг“, предизвикувајќи го PSE Composite Index, главниот индекс на филипинската берза, да се спушти на 1.000 бода од највисоките 3.448 бода во 1997 година. Вредноста на пезосот се намалил на околу 55,75 пезоси во однос на американскиот долар. Подоцна истата година, Естрада бил на работ на импичмент, но неговите сојузници во сенатот гласале против продолжување на постапката. Ова довело до народни протести кои кулминирале во „ Револуцијата ЕДСА II “, која завршила со оставка и ја издигнала [[Глорија Макапагал-Аројо]] на претседателската функција. Аројо ја намалила кризата во земјата. Филипинскиот пезос се искачил на околу 50 пезоси до крајот на годината и се тргувал со околу 41 пезос до еден долар кон крајот на 2007 година. Берзата исто така достигнала историски максимум во 2007 година и економијата растела за повеќе од 7 проценти, највисоко во скоро две децении. === Кина === Кинеската валута, јуан ( [[Кинески јуан|РМБ]] ), бил [[Врзан девизен курс|врзан]] во 1994 година со [[Американски долар|американскиот долар]] во однос од 8,3 јени за еден долар. Во голема мерка се валутата била одржувана, а, во западниот печат имало големи шпекулации дека [[Кина]] наскоро ќе биде принудена да ја девалвира својата валута за да ја заштити конкурентноста на нејзиниот извоз наспроти оние на земјите од АСЕАН, чиј извоз станал поевтин во однос на кинескиот. Сепак, не- конвертибилноста на РМБ ја заштитило нејзината вредност од шпекулантите на валутите и било донесена одлука да се одржи вртливата валута, со што се подобрила состојбата на земјата во Азија. Врската за валутата била делумно укината во јули 2005 година, порасна за 2,3% во однос на доларот, како одраз на притисокот од САД. За разлика од инвестициите на многу од југоисточните азиски нации, скоро сите странски инвестиции во [[Кина]] имале форма на фабрики на теренот наместо хартии од вредност, кои ја изолирале земјата од брзото бегство на капитал. Додека [[Кина]] не била под влијание на кризата во споредба со Југоисточна Азија и [[Јужна Кореја]], растот на БДП нагло забавил во 1998 и 1999 година, привлекувајќи внимание на структурните проблеми во нејзината економија. Особено, азиската финансиска криза ја убеди кинеската влада во потребата од решавање на прашањата за нејзините огромни финансиски слабости, како што се премногу [[Нефункционален кредит|нефункционални заеми]] во рамките на нејзиниот банкарски систем и многу се потпираат на трговијата со Соединетите Американски Држави. === Хонгконг === Во октомври 1997 година, доларот во Хонгконг, кој од 1983 година бил врзан за 7,8 американски долар, се најде под притисок на шпекулациите, бидејќи стапката на инфлација во Хонгконг со години бил значително повисока од онаа на САД. Монетарните власти потрошиле повеќе од една милијарда долари за одбрана на локалната валута. Бидејќи Хонгконг имал повеќе од 80 милијарди долари [[девизни резерви]], што е еквивалентно на 700% од неговата парична маса [[Понуда на пари|М1]] и 45% од паричната маса М3, Монетарната управа на Хонгконг (делотворно централната банка на регионот) успеала да го одржи колчето. Берзите станувале сè понестабилни; помеѓу 20 и 23 октомври индексот Ханг Сенг паднал за 23%. Монетарната управа на Хонгконг тогаш ветила дека ќе ја заштити валутата. На 23 октомври 1997 година, таа ги зголемила каматните стапки преку ноќ од 8% на 23% и во еден момент на '280%'. HKMA признала дека шпекулантите го искористуваат единствениот градски систем на [[Валутен одбор|валути]], во кој стапките преку ноќ ( HIBOR ) автоматски се зголемуваат пропорционално на големата нето продажба на локалната валута. Сепак, зголемувањето на стапката го зголеми надолниот притисок врз берзата, дозволувајќи им на шпекулантите да профитираат со кратки продажни акции. ХКМА започнал да купува компоненти на акциите на индексот Ханг Сенг во средината на август 1998 година. ХКМА и Доналд Цанг, тогашниот финансиски секретар, им објавиле војна на шпекулантите. Владата на крајот откупила акции во различни компании во вредност од приближно 120 милијарди HK (15 милијарди американски долари) и станала најголемиот акционер на некои од тие компании (на пример, владата поседувала 10% од HSBC ) на крајот на август, кога непријателствата завршија со затворање на фјучерс-договорот за август Ханг Сенг индекс. Во 1999 година, Владата започна да ги продава тие акции со лансирање на Фондот Тракер од Хонгконг, остварувајќи профит од околу 30 милијарди HK (4 милијарди американски долари). === Малезија === Во јули 1997 година, во рок од неколку дена по девалвацијата на тајландскиот бахт, малезискиот ринггит бил силно тргуван од шпекуланти. Стапката преку ноќ скокнала од под 8% на над 40%. Ова довело до намалување на рејтингот и генерално распродажба на берзите и на валутите. До крајот на 1997 година, рејтингот дополнително паднал, KLSE изгубил повеќе од 50% од над 1.200 на под 600, а ринггитот изгубил 50% од својата вредност, паѓајќи од над 2,50 на под 4,57 на (23.01.1998) на доларот. Тогашниот премиер, [[Махатир Мохамад]] вовеле= строга контрола на капиталот и вовел 3,80 однос во однос на американскиот долар. Малезиските потези вклучувале фиксирање на локалната валута на американскиот долар, запирање на трговијата во странство со валута на ринггит и други средства на [[ринггитот]], поради што користењето на ринггитот станало невалидно во странство, ограничување на износот на валута и инвестиции што жителите можат да ги земат во странство и наметнати за странски портфолио средства, минимум едногодишен „''период на престој''“ кој оттогаш е претворен во данок за излез. Одлуката да се направи валутата што се чува во странство невалидна исто така ги исушила изворите на ринггитот што се одржувале во странство од кои шпекулантите се позајмуваат за да манипулираат со ринггитот, на пример со т.н. „<nowiki><i>кратко продавање</i></nowiki> “. Оние што го направиле тоа, морале да го откупат ограничениот ринггит по повисоки цени, што го направил непривлечен за нив.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.henciclopedia.org.uy/autores/Khor/Malaysia.htm|title=Capital Controls in Malaysia|last=Khor|first=Martin|work=Henciclopedia|accessdate=16 November 2015}}</ref> Исто така, целосно го суспендирал тргувањето со шалтерите CLOB (Централна граница за нарачки), на неодредено време замрзнувајќи акции во вредност од околу 4,47 милијарди американски долари и влијаел на 172,000 инвеститори, повеќето [[Сингапур]]ци,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.atimes.com/se-asia/BI02Ae05.html|title=INVESTMENT IN MALAYSIA|work=Asia Times|accessdate=10 December 2012|archive-date=2018-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20180929064526/http://www.atimes.com/se-asia/BI02Ae05.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2000/01/01/business/international-business-malaysia-extends-deadline-in-singapore-exchange-dispute.html|title=INTERNATIONAL BUSINESS; Malaysia Extends Deadline in Singapore Exchange Dispute|date=1 January 2000|work=The New York Times|access-date=10 December 2012}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.economist.com/node/221572|title=Malaysia's stockmarket; Daylight Robbery|date=10 July 1999|work=The Economist|access-date=10 December 2012}}</ref> што станало политичко прашање помеѓу две земји.<ref>{{Наведени вести|url=http://edition.cnn.com/ASIANOW/asiaweek/intelligence/9910/26/|title=The CLOB Revisted|date=26 October 1999|access-date=23 July 2015|publisher=CNN|archive-date=2015-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20151203155142/http://edition.cnn.com/ASIANOW/asiaweek/intelligence/9910/26/|url-status=dead}}</ref> Во 1998 година, производството на реалната економија се намалило и ја втурнало земјата во нејзината прва рецесија за многу години. Градежниот сектор се намалил за 23,5%, производството се намалило за 9%, а земјоделскиот сектор за 5,9%. Генерално, бруто домашниот производ на земјата паднал за 6,2% во 1998 година. Во текот на таа година, ринггитот паднал под 4,7, а KLSE паднал под 270 бода. Во септември истата година биле објавени разни одбранбени мерки за надминување на кризата. Главната мерка што била преземена била да се премести ринггитот од слободен во режим на фиксен курс. Банката Негара го утврдила ринггитот на 3,8 на доларот. Контролите на капиталот биле воведени додека помошта понудена од ММФ била одбиена. Биле формирани различни агенции со задачи. Комитетот за реструктуирање на корпоративниот долг се занимавал со корпоративни заеми. Растот тогаш се смирил со побавно, но одржливо темпо. Масивниот дефицит на тековната сметка станал прилично значителен суфицит. Банките биле подобро капитализирани. Малите банки ги откупиле силните банки. Голем број не биле во можност да ги регулираат своите финансиски работи и биле избришани од списокот. Во споредба со тековната сметка од 1997 година, до 2005 година, се проценува дека [[Малезија]] има суфицит од 14,06 милијарди долари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/my.html|title=The World Factbook - Malaysia|work=CIA Factbook|publisher=The United States|archive-url=https://web.archive.org/web/20070613005830/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/my.html|archive-date=13 June 2007|accessdate=16 November 2015}}</ref> Вредностите на средствата сепак не се вратиле на највисоките нивоа пред кризата. Довербата на странските инвеститори сè уште била мала, делумно како резултат на недостаток на транспарентност прикажано како се постапуваше со шалтерите на CLOB.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.singapore-window.org/sw99/91219afp.htm|title=Clob row tied to return of foreign funds|date=19 December 1999|access-date=23 July 2015|publisher=AFP (repost)|archive-date=2018-10-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20181001001439/http://www.singapore-window.org/sw99/91219afp.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.singapore-window.org/sw00/000115sta.htm|title=Malaysian federation urges speedy solution to Clob issue|date=15 January 2000|access-date=23 July 2015|publisher=[[The Star (Malaysia)]](repost)|archive-date=2018-09-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20180930232247/http://www.singapore-window.org/sw00/000115sta.htm|url-status=dead}}</ref> === Монголија === Монголија била негативно погодена од ''азиската финансиска криза'' од 1997-1998 година и претрпела понатамошна загуба на приходот како резултат на руската криза во 1999 година. [[Стопански раст|Економскиот раст се]] зголемил во 1997-1999 година по застојот во 1996 година поради низата [[Природна катастрофа|природни катастрофи]] и зголемувањето на светските цени на [[бакар]]от и [[Кашмир (волна)|кашмирот]]. Јавните приходи и извозот паднале во 1998 и 1999 година како резултат на последиците од азиската финансиска криза. Во август и септември 1999 година, економијата страдала од привремена руска забрана за извоз на нафта и нафтени производи. Монголија се приклучила на [[Светска трговска организација|Светската трговска организација]] (СТО) во 1997 година. Меѓународната донаторска заедница ветила над 300 милиони американски долари годишно на последниот состанок на Консултативната група, одржан во [[Улан Батор]] во јуни 1999 година. === Сингапур === Како што се ширела финансиската криза, економијата на [[Сингапур]] [[Рецесија|западнала]] во кратка [[рецесија]]. Краткото траење и поблагиот ефект врз нејзината економија биле заслужни за активното управување од страна на владата. На пример, Монетарната управа на [[Сингапур]] дозволила постепена амортизација од 20% на сингапурскиот долар за да се амортизира и да се води економијата кон нежно слетување. Тајмингот на владините програми како што е Програмата за привремена надградба и други проекти поврзани со градежништвото биле презентирани.<ref name="Ngian Kee Jin: p. 12">Ngian Kee Jin: p. 12</ref> Наместо да дозволи да работат на пазарите на труд, Националниот совет за плати превентивно се согласил на намалување на Централниот фонд за обезбедување на пониски трошоци за работна сила, со ограничено влијание врз расположливиот доход и локалната побарувачка. За разлика од Хонгконг, не бил направен обид директно да се интервенира на [[Пазар на капитал|пазарите]] на [[Пазар на капитал|капитал]] и на индексот <nowiki><i id="mwAco">Страјт Тајмс му</i></nowiki> бил дозволен да падне 60%. За помалку од една година, сингапурската економија целосно се опоравила и продолжила по својата траекторија на раст.<ref name="Ngian Kee Jin: p. 12">Ngian Kee Jin: p. 12</ref> === САД и Јапонија === „''Азискиот грип''“ исто така извршил притисок врз САД и [[Јапонија]]. Нивните пазари не пропаднале, но биле сериозно погодени. На 27 октомври 1997 година, индустрискиот индекс Дау Џоунс паднал на 554 бода или 7,2%, поради постојаните грижи за азиските економии. Њујоршката берза за кратко го прекинала тргувањето. Кризата довела до пад на потрошувачката и довербата на потрошувачката (види мини-несреќа на 27 октомври 1997 година).<ref name="Pettis: pp. 55–60">Pettis: pp. 55–60</ref> Јапонија била погодена затоа што нејзината економија е истакната во регионот. Азиските земји обично имаат [[Трговски биланс|трговски дефицит]] со [[Јапонија]] затоа што економијата на последната била повеќе од двојно поголема од остатокот на Азија заедно; околу 40% од извозот на [[Јапонија]] оди во Азија. [[Јапонски јен|Јапонскиот јен]] паднал на 147 кога започнала масовната продажба, но [[Јапонија]] во тоа време била најголемиот носител на валутни резерви во светот, така што лесно се бранела, и брзо се вратила назад. Реалната стапка на раст на БДП драматично се забавила во 1997 година, од 5% на 1,6%, па дури и пропаднала во рецесија во 1998 година поради интензивната конкуренција на евтините соперници. Азиската финансиска криза довела и до поголем банкрот во [[Јапонија]]. Покрај тоа, со девалвираната валута на [[Јужна Кореја]] и постојаните придобивки на [[Кина]], многу компании се жалеле целосно дека не можат да се натпреваруваат.<ref name="Pettis: pp. 55–60">Pettis: pp. 55–60</ref> Друг подолгорочен резултат била промената на односите меѓу Соединетите Американски Држави и [[Јапонија]], при што САД веќе не отворено го поддржуваа високо вештачкото трговско опкружување и девизните курсеви што ги регулирале економските односи меѓу двете земји скоро пет децении по [[Втора светска војна|Втората светска војна]].<ref>Pettis: p. 79</ref> == Последици == === Азија === Кризата имала значителни [[Макроекономија|макроекономски]] ефекти, вклучително и нагло намалување на вредностите на валутите, берзите и другите цени на активата на неколку азиски земји.<ref>Tiwari: pp. 1–3</ref> Номиналниот БДП на [[АСЕАН]] во американски долар паднал за 9,2 милијарди долари во 1997 година и 218,2 милијарди долари (31,7%) во 1998 година. Во [[Јужна Кореја]], падот од 170,9 милијарди долари во 1998 година бил еднаков на 33,1% од БДП во 1997 година.<ref name="autogenerated1">{{Наведена книга|url=http://www.adb.org/publications/key-indicators-developing-asian-and-pacific-countries-2001|title=Key Indicators of Developing Asian and Pacific Countries 2001: Growth and Change in Asia and the Pacific is the 32nd edition of the flagship annual statistical data book of ADB.|publisher=ADB|year=2001|access-date=16 November 2015}}</ref> Многу бизниси пропаднале, и како последица на тоа, милиони луѓе паднале под линијата на сиромаштија во 1997–1998 година. [[Индонезија]], [[Јужна Кореја]] и Тајланд биле земјите најпогодени од кризата.{{Столб-почеток}} {{Столб-прелом}} {|class="wikitable" !rowspan=2|Валута!!colspan=2|Девизен курс<br>(за $1)<ref name="Cheetham">Cheetham, R. 1998. Asia Crisis. Paper presented at conference, U.S.-ASEAN-Japan policy Dialogue. School of Advanced International Studies of Johns Hopkins University, 7–9 June, Washington, D.C.</ref> !!rowspan=2|Change |- |јуни 1997 ||јули 1998 |- |{{Државнознаме|THA}} [[тајландски бахт]] ||align=right|24.5 ||align=right|41 || {{Пад}} 40.2% |- |{{Државнознаме|IDN}} [[индонезиска рупија]] ||align=right|2,380 ||align=right|14,150 || {{Пад}} 83.2% |- |{{Државнознаме|PHL}} [[филипински песо]] ||align=right|26.3 ||align=right|42 || {{Пад}} 37.4% |- |{{Државнознаме|MYS}} [[малезиски рингит]] ||align=right|2.48 ||align=right|4.88 || {{Пад}} 45.0% |- |{{Државнознаме|KOR}} [[Јужнокорејски вон]] ||align=right|850 ||align=right|1,290 || {{Пад}} 34.1% |} {{Столб-прелом}} {|class="wikitable" |- !rowspan=2|Земја!!colspan=2|[[GNP]] (US$1 милијарди)<ref name="Cheetham"/>!!rowspan=2|Промена |- |јуни 1997 ||јули 1998 |- |{{THA}} ||align=right|170 ||align=right|102 || {{Пад}} 40.0% |- |{{ИДН}} ||align=right|205 ||align=right|34 || {{Пад}} 83.4% |- |{{PHL}} ||align=right|75 ||align=right|47 || {{Пад}} 37.3% |- |{{MYS}} ||align=right|90 ||align=right|55 || {{Пад}} 38.9% |- |{{KOR}} ||align=right|430 ||align=right|283 || {{Пад}} 34.2% |} {{Столб-крај}}Горенаведената табела покажува дека и покрај брзото покачување на каматните стапки на 32% на [[Филипините]] со почетокот на кризата кон средината на јули 1997 година и на 65% во [[Индонезија]] по интензивирањето на кризата во 1998 година, нивните локални валути се амортизирале исто и не се претставиле подобро од оние на [[Јужна Кореја]], Тајланд и [[Малезија]], кои земји имале високи каматни стапки утврдени на општо пониски од 20% за време на азиската криза. Ова создало сериозни сомневања за кредибилитетот на [[ММФ]] и за валидноста на неговиот пропишан каматен стапка за економска криза. Економската криза довела и до политички пресврт, а најпосле тоа кулминирало во оставките на претседателот Сухарто во [[Индонезија]] и генералниот премиер Чавалит Јонгчаијуд на Тајланд. Имало општ пораст на антизападното расположение, а особено кон Џорџ [[Џорџ Сорос|Сорос]] и [[ММФ]] кои биле издвоени како мета на критики. Завршиле тешките американски инвестиции во Тајланд, заменети со претежно европски инвестиции, иако јапонските инвестиции биле одржливи. [[Ислам]]ските и другите сепаратистички движења се интензивирале во Југоисточна Азија, бидејќи централните власти слабееле.<ref>Radelet: pp. 5–6</ref> Новите регулативи го ослабнале влијанието на бамбусовата мрежа, мрежа на прекуокеански кинески семејни бизниси кои доминираат во приватниот сектор на Југоисточна Азија. По кризата, деловните односи почесто се засноваа на договори, наместо довербата и семејните врски на традиционалната мрежа од бамбус.<ref name="Chen">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=zbaVMDJG8SIC&pg=PA205|title=Asian Management Systems: Chinese, Japanese and Korean Styles of Business|last=Min Chen|publisher=Cengage Learning EMEA|year=2004|isbn=978-1-86152-941-1|page=205}}</ref> Повеќе долгорочни последици вклучуваат пресврт во некои придобивки остварени во бум-годините што претходеа на кризата. Номиналниот американски долар БДП по глава на жител паднал за 42,3% во [[Индонезија]] во 1997 година, 21,2% во Тајланд, 19% во [[Малезија]], 18,5% во [[Јужна Кореја]] и 12,5% на Филипини.<ref name="autogenerated1"/> Падот на приходите по глава на жител со [[Паритет на куповна моќ|паритет на куповната моќ]] бил многу помал: во [[Индонезија]] за 15%, Тајланд 12%, [[Малезија]] 10%, [[Јужна Кореја]] 6%, Филипини 3%.<ref name="WB GDP">{{Наведена мрежна страница|url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.KD?cid=GPD_31&end=2017&locations=TH-1W-ID-MY-PH-KR&start=1990|title=GDP per capita, PPP (constant 2011 international $)|publisher=[[World Bank]], International Comparison Program database}}</ref> Во повеќето земји закрепнувањето било брзо. Помеѓу 1999 и 2005 година просечниот годишен раст по глава на жител бил 8,2%, раст на инвестициите скоро 9%, [[странски директни инвестиции]] 17,5%.<ref>[http://www.frbsf.org/our-district/press/presidents-speeches/yellen-speeches/2007/february/the-asian-financial-crisis-ten-years-later-assessing-the-past-and-looking-to-the-future/ The Asian financial crisis ten years later: assessing the past and looking to the future] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20151117080434/http://www.frbsf.org/our-district/press/presidents-speeches/yellen-speeches/2007/february/the-asian-financial-crisis-ten-years-later-assessing-the-past-and-looking-to-the-future/ |date=2015-11-17 }}. Janet L. Yellen. Speech to the Asia Society of Southern California, Los Angeles, California, 6 February 2007</ref> Нивото на приход по глава на жител со паритет на куповна моќ бил надминат во 1999 година во [[Јужна Кореја]], во 2000 година во Филипини, во 2002 година во [[Малезија]] и [[Тајланд]], во 2005 година во [[Индонезија]]. Во рамките на [[Источна Азија]], најголемиот дел од инвестициите и значителното количество економска тежина се префрлиле од [[Јапонија]] и [[АСЕАН]] кон [[Кина]] и Индија.<ref>Kilgour, Andrea (1999). The changing economic situation in Vietnam: A product of the Asian crisis?</ref> Економистите интензивно ја анализирале кризата за нејзината ширина, брзина и динамика; таа влијаела на десетици земји, имала директно влијание врз егзистенцијата на милиони луѓе, се случила за само неколку месеци и во секоја фаза на кризата водечките економисти, особено меѓународните институции, биле чекор поназад. Можеби поинтересна за економистите била брзината со која се завршила, оставајќи ги неповредени повеќето развиени економии. Овие куриозитети предизвикале експлозија на литература за финансиска економија и многу објаснувања зошто се случила кризата. Голем број критики биле упатени против однесувањето на [[ММФ]] во кризата, вклучително и една од поранешниот економист на Светска банка Џозеф[[Џозеф Стиглиц|Стиглиц]]. Политички кризата имала некои придобивки. Во неколку земји, особено во [[Јужна Кореја]] и [[Индонезија]], повторно се појавил притисок за подобрување на корпоративното управување. Засилувањето на инфлацијата го ослабел авторитетот на режимот на Сухарто и довело до негово соборување во 1998 година, како и забрзување на независноста на [[Источен Тимор]].<ref>Weisbrot: p. 6</ref> Се верува дека 10.400 лица извршиле самоубиство во Хонгконг, [[Јапонија]] и [[Јужна Кореја]] како резултат на кризата.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.economist.com/news/finance-and-economics/21724402-and-it-enough-protect-it-future-disasters-what-asia-learned-its|title=What Asia learned from its financial crisis 20 years ago|date=30 June 2017|work=[[The Economist]]|access-date=30 June 2017}}</ref> === Ширењето на кризата надвор од Азија === По азиската криза, меѓународните инвеститори не сакале да им даваат заем на земјите во развој, што довело до забавување на економијата во земјите во развој во многу делови на светот. Силниот негативен шок нагло ја намалило и цената на нафтата, која достигнала ниско ниво од околу 11 американски долари за барел кон крајот на 1998 година, предизвикувајќи финансиски измами во [[Организација на земји извознички на нафта|земјите на ОПЕК]] и другите извозници на нафта. Како одговор на сериозниот пад на цените на нафтата, големите нафтени гиганти кои се појавиле кон крајот на 1990-тите, презеле некои големи спојувања и преземања помеѓу 1998 и 2002 година - често во обид да се подобрат економиите на обем, да се заштитат од нестабилноста на цената на нафтата и да се намалат големите парични резерви преку реинвестирање.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.pbs.org/newshour/bb/business/july-dec98/oil_12-1.html|title=Slick Deal?|date=1 December 1998|access-date=20 August 2007|publisher=[[NewsHour with Jim Lehrer]]|archive-date=2020-12-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20201217051137/https://www.pbs.org/newshour/bb/business/july-dec98/oil_12-1.html|url-status=dead}}</ref> Намалувањето на приходите од [[нафта]] придонело и за [[Руска финансиска криза (1998)|Руската финансиска криза]] во [[Руска финансиска криза (1998)|1998 година]], што пак предизвикало долгорочното управување со капитал во САД да пропадне откако загубил 4,6 милијарди долари за 4 месеци. Поширок колапс на финансиските пазари бил избегнат кога [[Алан Гринспен]] и [[Банката на федерални резерви од Њујорк]] организирале спас од 3,625 милијарди долари. Големите економии во подем [[Бразил]] и [[Аргентина]], исто така, западнале во криза кон крајот на 1990-тите години (види криза на Аргентинскиот долг ). [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|Нападите од 11 септември]] придонесле за големи потреси во развиените и во економиите во развој.<ref>''The Crash'' transcript. [[PBS Frontline]].</ref> Кризата воопшто била дел од глобалната реакција против „[[Вашингтонски консензус|Вашингтонскиот консензус]]“ и институциите, како што се [[ММФ]] и [[Светска банка]], кои истовремено станале непопуларни во развиените земји по подемот на движењето [[Антиглобализам|против глобализацијата]] во 1999 година. Четири големи круга на состаноци за светската трговија (во [[Сиетл]], [[Доха]], [[Канкун]] и Хонгконг) не успеале да направат значаен договор, бидејќи земјите во развој станале поактивни, а земјите сè повеќе се свртувале кон регионалните или билатералните [[Договор за слободна трговија|договори за слободна трговија]]) како алтернатива на глобалните институции. Многу земји ја научиле лекцијата и брзо создале [[девизни резерви]] како заштита од спекулативните напади, вклучувајќи ги и [[Јапонија]], [[Кина]] и [[Јужна Кореја]]. Исто така, азиските централни банки склучиле [[Валутен своп|размени на валути]] како одбрана во случај на друга криза. Земјите како Бразил, Русија и Индија, како и поголемиот дел од Источна Азија, започнале да го копираат јапонскиот модел на ослабување на нивните валути и да ги преструктуираат своите економии за да создадат вишок на тековната сметка за да создадат големи [[девизни резерви]]. == Поврзано == * [[Руска финансиска криза (1998)|Руска финансиска криза од 1998 година]], делумно поврзана со азиската финансиска криза од 1997 година * Бамбусова мрежа ;Општо * Реструктуирање на кинеските банки во 1990-тите * Финансиска зараза * Ликвидност криза * [[Финансиска криза 2007–2008|Финансиска криза од 2007-08 година]] * Акции на хартии од вредност во Хонгконг == Наводи == {{Наводи|colwidth=30em}} == Користена литература == ;Книги * {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/encyclopediamone00alle|title=The Encyclopedia of Money|last=Allen|first=Larry|publisher=[[ABC-CLIO]]|year=2009|isbn=978-1598842517|edition=2|location=[[Santa Barbara, California|Santa Barbara, CA]]|pages=[https://archive.org/details/encyclopediamone00alle/page/n143 125]–127|url-access=limited}}<bdi>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/encyclopediamone00alle|title=The Encyclopedia of Money|last=Allen|first=Larry|publisher=[[ABC-CLIO]]|year=2009|isbn=978-1598842517|edition=2|location=[[Santa Barbara, California|Santa Barbara, CA]]|pages=[https://archive.org/details/encyclopediamone00alle/page/n143 125]–127|url-access=limited}}</bdi> {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/encyclopediamone00alle|title=The Encyclopedia of Money|last=Allen|first=Larry|publisher=[[ABC-CLIO]]|year=2009|isbn=978-1598842517|edition=2|location=[[Santa Barbara, California|Santa Barbara, CA]]|pages=[https://archive.org/details/encyclopediamone00alle/page/n143 125]–127|url-access=limited}} ;Трудови * Нгијан Ки Jinин (март 2000 година). [https://web.archive.org/web/20050223070039/http://www.iseas.edu.sg/vr82000.pdf ''Справување со азиската финансиска криза: Искуството во Сингапур'']. Институт за студии на Југоисточна Азија.{{ISSN|0219-3582}}[[ISSN (identifier)|ISSN]]&nbsp;[https://www.worldcat.org/search?fq=x0:jrnl&q=n2:0219-3582 0219-3582 година] * Тивари, Рајниш (2003). [http://www.global-innovation.net/team/tiwari/PDF/exchange-rate.pdf ''Посткризни режими на размена во Југоисточна Азија''], Семинарска работа, Универзитет во Хамбург. * Килгур, Андреа (1999). [http://www.geogr.uni-goettingen.de/kus/apsa/pn/pn12/vietnam.html ''Променливата економска состојба во Виетнам: Производ на азиската криза?''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080817000329/http://www.geogr.uni-goettingen.de/kus/apsa/pn/pn12/vietnam.html |date=2008-08-17 }} * {{Наведено списание|last=Radelet|first=Steven|last2=Sachs|first2=Jeffrey D.|last3=Cooper|first3=Richard N.|last4=Bosworth|first4=Barry P.|year=1998|title=The East Asian Financial Crisis: Diagnosis, Remedies, Prospects|journal=[[Brookings Papers on Economic Activity]]|volume=1998|issue=1|pages=1–90|citeseerx=10.1.1.200.1827|doi=10.2307/2534670|issn=1533-4465|jstor=2534670}} * [[Џозеф Стиглиц|Стиглиц, Josephозеф]] (1996). [http://wbro.oxfordjournals.org/content/11/2/151.short ''Неколку лекции од источноазиското чудо'']. Наб Researchудувач на Светска банка за истражување. * Вајзбот, Марк (август 2007 година). [http://www.cepr.net/documents/publications/asia_crisis_2007_08.pdf ''Десет години потоа: трајното влијание на азиската финансиска криза''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070925211721/http://www.cepr.net/documents/publications/asia_crisis_2007_08.pdf |date=2007-09-25 }}. Центар за истражување на економијата и политиката. * Тексон, Марсело Л. (2009), ''„[[ММФ]] мора да се одрекне од своето оружје за масовно уништување: високи каматни стапки“'' (труд од 4 дела за ''заблуди и алтернативи со високи каматни стапки'', испратени на [[ММФ]] и други на 27 јануари 2009 година) ;Друго * [http://photo-journ.com/asian-economic-crisis-is-thailand-on-the-road-to-recovery/#axzz2HacpXvKb/ Дали Тајланд е на пат кон закрепнување]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, напис од австралискиот фото-новинар Johnон Ле Февр, кој ги разгледува ефектите на азиската економска криза врз градежната индустрија во Тајланд * [http://photo-journ.com/women-bear-brunt-of-asian-economic-crisis/#axzz2HacpXvKb/ Articleените носат товар на криза], напис од австралискиот фото-новинар Johnон Ле Февр, испитувајќи ги ефектите од азиската економска криза врз женската работна сила во Азија * [https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/crash/ Несреќата] (само транскрипт), од серијата PBS Frontline == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20121216061926/http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552587 Влијание врз Индонезија] од [https://web.archive.org/web/20160115205405/https://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552494 дикталните архиви] на [https://web.archive.org/web/20160115205405/https://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552494 Деканот Питер Крог за надворешни работи] * [https://web.archive.org/web/20151013100555/http://fas.org/man/crs/crs-asia2.htm Извештај на Конгресната служба за истражување за американскиот Конгрес] * [https://web.archive.org/web/20140201232556/http://www.adb.org/features/12-things-know-asias-financial-sector Финансиски сектор во Азија: 12 работи што треба да ги знаете] Азиската банка за развој [[Категорија:Финансиски кризи]] [[Категорија:Економија на Јужна Кореја]] [[Категорија:Економија на Сингапур]] [[Категорија:Економија на Индонезија]] [[Категорија:Економија на Јапонија]] [[Категорија:Економија на Малезија]] [[Категорија:Економија на Кина]] [[Категорија:Економија на Филипините]] 5wyh0ig8kq2jarn79weexo9whbn4o2b Џилијан Андерсон 0 1254203 5375467 5311322 2025-06-07T03:00:31Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375467 wikitext text/x-wiki '''Џилијан Андерсон''' (9 август 1968)<ref name="whoswho">{{Who's Who|surname=ANDERSON|othernames=Gillian Leigh|id=U259257|volume=2015|edition=online Oxford University Press}} {{subscription required}}</ref><ref>{{cite news|title=Monitor|date=August 9, 2013|work=[[Entertainment Weekly]]|issue=1271|pages=22}}</ref> е американска глумица, позната по улогата во серијата [[Досиеја икс]]. Родена е во Чикаго, а пораснала во Лондон и [[Гранд Рапидс (Мичиген)|Гранд Рапидс, Мичиген]]. Таа завршила театарско училиште на Универзитетот ДеПол во Чикаго, а потоа се преселила во Њујорк за да ја продолжи својата глумечка кариера. Откако ја започнала нејзината кариера на сцената, Андерсон добила меѓународно признание за нејзината улога како специјален агент на ФБИ, Дана Скали, во американската научно-фантастична драмска серија Досиеја икс. Нејзината филмска работа вклучувала доста драми: ''„Моќниот Келт“'' (2005), ''“Последниот крал на Шкотска“''(2006), ''„Танцувач во сенка“'' (2012), ''„Куќата на вицекралот''“ (2017) и два ''Досиеја икс'' филмови: ''Досиеја икс: „Борба против иднината“''(1998 ) и ''„Сакам да верувам“'' (2008). Други значајни телевизиски улоги на Андерсон се : Лејди Дедлок во „Мрачна Куќа“ (2005), [[Волис Симпсон]] во ''„Секое човечко срце'' “(2010), Мис Хавишам во ''„Големи очекувања“'' (2011), д-р Беделија Ду Мауриер на ''„Ханибал“'' (2013–2015) и медиуми на ''„Американски богови“'' (2017). Во 2019 година, Андерсон започнала да ја глуми Џин Милбурн во комедија-драмата „Сексуално образование“ на Нетфликс. Настрана од филмот и телевизијата, Андерсон се искачила на сцената и добила многу награди и критички признанија. Нејзината работа на сцената ги вклучува наградите: ''„Отсутни пријатели“'' (1991), за што ја освоила Светската награда за театар за најдобар новодојденец; „''Куќа на куклите'“''(2009), за која била номинирана за наградата Лоренс Оливие и портрет на Бланш Дубоис во ''„Трамвај наречен желба“'' (2014, 2016), освојувајќи ја наградата „Вечерен Стандард“ за најдобра глумица и добивање на втората Лоренс Оливие номинација за награда за најдобра глумица. Во 2019 година, таа ја глумела Марго Чанинг во сценската продукција на „''[[Сѐ за Ева|Сè за Ева“]]'' за која ја добила и трета номинација за Лоренс Оливие. Андерсон е ко-писател на романот трилогија ''„Земјата сага'' “ и книгата за водич за самопомош ''НИЕ: „Манифест за жени насекаде“''. Андерсон била активна во поддршката на многубројни добротворни и хуманитарки организации. Таа е била портпарол на мрежата на неврофиброматоза и ко-основач на јужноафриканската младинска едукација за одржливост (SAYes). Андерсон била назначена за [[Ред на Британската Империја|Офицер на Најдобриот ред на Британската Империја]] (ОБЕ) во 2016 година за нејзините услуги во драмата. == Ран живот == Џилијан е родена во Чикаго, Илионис. Андерсон има германско, англиско и ирско потекло. После нејзиното раѓање нејзиното семејство се преселило во Порторико, таму престојувале 15 месеци, а потоа заминале во Лондон. Причината за нивното преселување била за нејзиниот татко да може да оди во Лондонското филмско училиште.  За време на нејзиното детство, таа со своето семејство живеела во северниот дел на Лондон, Крауч Енд и Харингеј. Учела во основното училиште Колериџ. Кога Андерсон имала 11 години, нејзиното семејство се вратило во САД и се населиле се во Гранд Рапидс, Мичиген. Тие продолжиле да го чуваат станот во Лондон и летото го поминале таму. Андерсон подоцна изјавила дека отсекогаш имала намера да се врати во Англија. Во Гранд Рапидс, Андерсон присуствувала на основното и градското средно училиште „Фонтана“. Тоа било програма за надарени ученици со голем акцент на хуманистичките науки. Откако Андерсон се преселива во Гранд имала турбулентно тинејџерство. Започнала со конзумирање на дрога, дружење со многу постара девојка и негување на [[Панк поткултура|панк-]] изглед (боење на косата во разни бои, бричење на страните на главата, прободување на носот и целосно црна гардероба).<ref name="NPR">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.npr.org/2013/12/07/249240231/gillian-anderson-on-the-fall-and-getting-arrested-in-high-school|title=Gillian Anderson On 'The Fall' And Getting Arrested in High School|date=December 7, 2013|publisher=[[NPR]]|accessdate=September 21, 2015}}</ref><ref name="BioLT">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.lifetimetv.co.uk/people/gillian-anderson|title=Biography: Gillian Anderson|work=[[Lifetime (TV network)|Lifetime]]|accessdate=2020-11-14|archive-date=2017-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20170406201521/http://www.lifetimetv.co.uk/people/gillian-anderson|url-status=dead}}</ref><ref name="Out2012">{{Наведени вести|url=http://www.out.com/entertainment/television/2012/03/13/gillian-anderson-lesbian-love-xfiles-Miss-Havisham|title=The Double Life of Gillian Anderson|last=Hicklin|first=Aaron|date=March 13, 2012|work=Out|access-date=September 21, 2015}}</ref> На својата 14- годишна возраст примала терапии.<ref name="Guardian15">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/stage/2015/feb/08/gillian-anderson-on-therapy-rebellion-and-being-weird|title=Gillian Anderson on therapy, rebellion and 'being weird'|last=Hattenstone|first=Simon|date=February 8, 2015|work=[[The Guardian]]|accessdate=August 23, 2015}}</ref> Андерсон обожавала да слушала бендови како што се Dead Kennedys и Skinny Puppy. Од нејзините соученици била изгласана како „кловн на класот“, „најчудна девојка“ и „веројатно ќе биде уапсена“. Таа била уапсена на матурската вечер за кршење и влегување во средното училиште во обид да ги залепи бравите на вратите.<ref name="Newsweek">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.newsweek.com/2015/02/27/x-files-behind-her-gillian-anderson-believer-306820.html|title='X-Files' Behind Her, Gillian Anderson Is a Believer|last=Mejia|first=Paula|date=May 14, 2015|work=[[Newsweek]]|accessdate=August 23, 2015}}</ref> Подоцна таа успеала да ги намали обвиненијата на упад.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/transcripts/96_97/9710us.shtml|title=US Magazine – 1997 Interview|last=Rochlin|first=Margy|date=October 1, 1997|work=[[US Magazine]]|accessdate=August 26, 2015}}</ref> Таа уште од мала се интересирала за морската биологија, но откако почнала да се интересира за театарот во тинејџерските години, започнала да глуми во средношколски претстави во текот на нејзината прва година, а подоцна и во театарот во заедницата.<ref name="BioLT"/> Таа исто така служела како студент-практикант на Граѓанскиот театар Гранд Рапидс и Школата за театарска уметност.<ref name="Independent10">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/features/xfiles-to-ybas-gillian-anderson-takes-on-the-art-world-1938231.html|title=X-Files to YBAs: Gillian Anderson takes on the art world|last=Mottram|first=James|date=April 10, 2010|work=The Independent|access-date=October 30, 2015}}</ref> По завршувањето на средното училиште во 1986 година, таа го посетувала во Театарското училиште на Универзитетот ДеПол во Чикаго и таму добила диплома за ликовни уметности во 1990 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://theatre.depaul.edu/ALUMNI/Pages/default.aspx|title=The Theatre School at DePaul University – Alumni|publisher=theatre.depaul.edu|accessdate=October 5, 2015}}</ref> Андерсон исто така учествувала во летната програма на Националниот театар на Велика Британија на Универзитетот Корнел. За да се издржува финансиски за време на студентските години, таа работела во една пиварница на островот Гус во Чикаго. Откако Андерсон станала позната, пиварницата во нејзина чест го нарекла едно од пивата по неа - белгиски стил Farmhouse Ale, било наречено „Џилијан“.<ref name="IndieW15">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.indiewire.com/article/gillian-anderson-on-owning-feminine-sexuality-in-the-fall-20150116|title=Gillian Anderson on Owning Feminine Sexuality in ''The Fall''|last=Shannon Miller|first=Liz|date=January 16, 2015|work=[[Indiewire]]|accessdate=October 21, 2015}}</ref> Андерсон е најголемата од тројцата браќа и сестри. На нејзиниот брат Арон му била дијагностицирана неврофиброматоза и починал во 2011 година од тумор на мозокот, на возраст од 30 години. Арон бил диџеј, ментор и [[Будизам|будист]]. Тој бил во втора година на докторска програма за [[развојна психологија]] на Универзитетот Стенфорд кога му бил дијагностициран глиобластом во 2008 година.<ref name="NW98">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/transcripts/98/98newweekly.shtml|title=Gillian's Plea: "Save my sick brother"|last=Larry Kaplan|date=March 9, 1998|work=New Weekly|accessdate=November 9, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://obits.mlive.com/obituaries/grandrapids/obituary.aspx?pid=153833165|title=Aaron Anderson obituary|date=November 5, 2011|publisher=Obits.mlive.com|accessdate=June 8, 2013}}</ref> Нејзината сестра Зои е керамичарка, а Андерсон ја нарекува „исклучителен уметник“. Зои е отворено геј и е мажена за нејзината партнерка.<ref name="US25">{{Наведена мрежна страница|url=https://celebrity.yahoo.com/news/gillian-anderson-25-things-dont-know-164500184-us-weekly.html|title=Gillian Anderson: 25 Things You Don't Know About Me|date=February 7, 2015|work=[[Us Magazine]]|accessdate=November 9, 2015|archive-date=2015-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20150810070414/https://celebrity.yahoo.com/news/gillian-anderson-25-things-dont-know-164500184-us-weekly.html|url-status=dead}}</ref> Андерсон зборува на повеќе дијалекти.<ref name="guardian17">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/culture/2017/mar/11/gillian-anderson-times-when-really-bad|title=Gillian Anderson: 'There were times when life was really bad'|last=Aitkenhead|first=Decca|date=March 11, 2017|work=[[The Guardian]]|accessdate=August 17, 2017}}</ref> Со својот англиски акцент и потекло, таа била исмејувана и се чувствувала како да не е на свое место во [[Среден Запад|Американскиот Среден Запад]] кога била тинејџерка и наскоро се прилагодила на акцентот на Средниот Запад. Таа лесно се снаоѓа меѓу нејзините американски и англиски акценти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/theatre/5256285/Gillian-Anderson-bares-all.html|title=Gillian Anderson bares all|last=Farndale|first=Nigel|date=May 1, 2009|work=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=March 24, 2010}}</ref> Во мај 2013 година, за време на едно интервју, Андерсон на прашањето за нејзиниот национален идентитет изјавила: „Ме прашаа дали се чувствувам повеќе како Британка отколку како Американка и не знам каков е одговорот на тоа прашање. Знам дека во Лондон се чувствувам како да сум дома и многу сум задоволна со тоа што е како мој дом. Го сакам Лондон како град и таму се чувствувам многу пријатно. Во однос на идентитетот, сè уште сум збунета“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.blogtalkradio.com/robin-milling/2013/05/24/milling-about-with-gillian-anderson|title=Milling About with Gillian Anderson|date=May 24, 2013|work=[[BlogTalkRadio]]|accessdate=September 9, 2015}}</ref> == Кариера == [[Податотека:Gillian_anderson_lk.jpg|десно|мини| Андерсон во 2004 година]] Андерсон се преселила во Њујорк на свои 22 години. За да се издржува самата себе додека ја започнала својата кариера, работела како келнерка.<ref name="Bio1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/about/bio1.shtml|title=About Gillian – Biography (page 1)|work=gilliananderson.ws}}</ref> Таа ја започнала својата кариера со претставата ''„Отсутни пријатели“'' на Алан Ајкбурн во театарскиот клуб Менхетен заедно со Бренда Блетин;<ref name="AbsentFriends">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1991/02/20/theater/two-newcomers-make-waves-in-ayckbourn-play.html|title=Two Newcomers Make Waves in Ayckbourn Play|last=Witchel|first=Alex|date=February 20, 1991|work=[[The New York Times]]|access-date=February 10, 2016}}</ref> за нејзината улога ја освоила и Светската награда за театар 1990/91 за „Најдобар новодојденец“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theatreworldawards.org/past-recipients.html|title=Past Recipients – Theatre World Awards|work=theatreworldawards.org|accessdate=October 16, 2015|archive-date=2018-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20180311033240/http://www.theatreworldawards.org/past-recipients.html|url-status=dead}}</ref> Нејзината следна театарска улога била во филмот „''Филантроп“'' на Кристофер Хамптон во театарот Лонг Варф во Њу Хејвен, Конектикат.<ref name="Philanthropist">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1992/02/02/nyregion/theater-the-philanthropist.html|title=THEATER; 'The Philanthropist'|last=Klein|first=Alvin|date=February 2, 1992|work=[[The New York Times]]|access-date=September 24, 2012}}</ref> Андерсон се преселила во Лос Анџелес во 1992 година. Истата година, таа се појавила и во нејзиниот прв долгометражен филм ''„Пресврт“'', во кој глумеле Карен Ален и Тес Харпер . Филмската драма е адаптација на претставата „''Домашни пожари што горат“''.<ref name="Bio1"/> И поркај тоа што таа еднаш ветила дека никогаш нема да работи со телевизија, после една година без работа го сменила мислењето. Андерсон се присетила на тоа што го кажала: „Како прво, се заколнав дека никогаш нема да се преселам во Лос Анџелес, а штом се вратив, се заколнав дека никогаш нема да работам на телевизија. Дури откако скоро една година бев без работа, започнав да одам на аудиции за кои се молев да не поминам затоа што не сакав да се занимавам со нив“.<ref name="Bio1"/> Таа повторно влегла во мејнстрим телевизијата во 1993 година со нејзиното гостување во колеџ драмата „''Класа од ’96''“ на мрежата „Фокс“.<ref name="BioYahoo">{{Наведена мрежна страница|url=https://celebrity.yahoo.com/gillian-anderson/?nf=1|title=Biography: Gillian Anderson|publisher=Yahoo!|archive-url=https://web.archive.org/web/20151126101826/https://celebrity.yahoo.com/gillian-anderson/?nf=1|archive-date=November 26, 2015}}</ref> После нејзиното гостување ѝ било испратено сценарио за Досиеја икс. Таа имала 24 години кога решила да се појави на аудиција, бидејќи „за прв пат по долго време, во сценариото била вклучена силна, независна, интелигентна жена како главен лик“.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.stylist.co.uk/from-the-app/gillian-anderson-people-should-know-that-i-laugh|title=People should know that I laugh|last=Walker|first=Alix|date=November 4, 2014|work=Stylist Magazine|access-date=September 21, 2015|archive-date=2015-09-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20150914163833/http://www.stylist.co.uk/from-the-app/gillian-anderson-people-should-know-that-i-laugh|url-status=dead}}</ref> Продуцентот Крис Картер сакал да ја вработи, но во Фокс сакале некој со претходно искуство на телевизија и поголем сексапил.<ref name="Bio1"/> Фокс испратил повеќе глумици, но Картер ја поддржал Андерсон, и на крајот била избрана за специјалната агентка на ФБИ, Дана Скали. Андерсон ја добила улогата под претпоставка дека ќе трае 13 епизоди, стандарден минимален налог за американските телевизиски мрежи. Снимена во првите пет сезони во Ванкувер, Британска Колумбија, пред да се пресели во Лос Анѓелес, серијата траела девет сезони. Произведени биле и два филма, издадени во 1998 и 2008 година. За време на ''Досиеја икс'' Андерсон освоила многубројни награди за портретот на специјалниот агент Скали, вклучувајќи ја и наградата „Еми“ за најдобра главна глумица во драмска серија,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.emmys.com/celebrities/gillian-anderson|title=Gillian Anderson Emmy Nominated|publisher=Emmys.com|accessdate=June 8, 2013|archive-date=2013-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20130622110823/http://www.emmys.com/celebrities/gillian-anderson|url-status=dead}}</ref> „Златен глобус“ за најдобра глумица во драмска телевизиска серија, две „Награди за глумци на екран за најдобра изведба на глумица во драмска серија“ и награда „Сатурн“ за најдобра глумица на телевизија. Андерсон е првата глумица што освоила „Еми“, “Златен глобус“ и награда „САГ“ во истата година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.iol.co.za/tonight/tv-radio/still-nursing-bad-habits-1.1862939|title=Still nursing bad habits|last=Debashine Thangevelo|date=May 25, 2015|work=Independent Online|accessdate=August 21, 2015}}</ref> За улогата, таа добила вкупно четири номинации за „Еми“, четири номинации за “Златен глобус“ и девет номинации за „САГ“.<ref name="BioLT"/> Андерсон го обезбедила гласот за пародија на нејзиниот лик Скали во „Досиејата во Спрингфилд“, епизода од анимираната комедија телевизиска серија ''[[Симпсонови]]''. Додека ги снимала ''Досиеја икс'', таа се сретнала со помошниот уметнички директор Клајд Клоц, кој станал нејзин прв сопруг.<ref name="BioLT"/> Ликот на Андерсон на ''Досиеја икс'' иницирал феномен наречен „Ефектот на Скали“; бидејќи [[Лекар|медицинскиот лекар]] и [[Федерално истражно биро|специјалниот агент]] на [[Федерално истражно биро|ФБИ]] инспирирале многу млади жени да продолжат со кариера во науката, медицината и спроведувањето на законот. Тоа придонело за зголемување на бројот на жени на тие полиња.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.yesmagazine.org/happiness/less-big-bang-theory-more-dana-scully|title=Less "Big Bang Theory," More Dana Scully: What It's Going to Take to Lead More Girls Into Science|last=Christopher Zumski Finke|date=December 24, 2013|work=Yes! Magazine|accessdate=October 21, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://all-that-is-interesting.com/scully-effect|title=The Scully Effect: How "X-Files" Helped Mainstream Women In STEM Careers|last=Abby Norman|authorlink=Abby Norman (writer)|date=January 31, 2015|work=All That Is Interesting|accessdate=October 21, 2015}}</ref> Додека била домаќин на документарната серија на [[Би-би-си|Би-Би-Си]] ''Фантастична иднина'', таа станала импресионирана од тематската музика на шоуто, од електронското дуо Хал и иницирала соработка со нив. Во 1997 година, Андерсон се појавила во музичкото видео за нивниот сингл „Екстремис“, кој често се емитувал на [[MTV|МТВ]]. Таа, исто така, помогнала да се состави албум со [[електронска музика]], ''Иднина: Патување низ електронското подземје'', за Вирџин Рекордс, кој освоил пофалби од европските музички критичари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.allmusic.com/artist/hal-featuring-gillian-anderson-mn0001263427/biography|title=Hal Featuring Gillian Anderson – Biography & History|work=[[AllMusic]]|accessdate=October 21, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/transcripts/98/98changi.shtml|title=GAGA over Gillian|last=Kwan|first=Wilhelmina|work=Changi|accessdate=October 21, 2015}}</ref> Во 1997 година, Андерсон се појавила и во независниот филм ''Чикаго такси''. Во 1998 година таа глумела во филмот ''„Играјќи од срце“'' со [[Шон Конери]], [[Анџелина Џоли]], Елен Бурстин и Џон Стјуарт.<ref name="BioYahoo"/> Во 1999 година, Андерсон добила споредна улога ''[[Принцезата Мононоке|„Принцезата Мононоке“]]'' на [[Хајао Мијазаки]] на англиски јазик, каде го глумела ликот на Моро. Андерсон била обожавателка на делото на [[Студио Гибли]] и Мијазаки.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://5x5media.com/eye/inte/ganderson-2.php|title=The Critical Eye – Gillian Anderson|date=November 11, 1999|work=The Critical Eye|archive-url=https://web.archive.org/web/20150603201147/http://5x5media.com/eye/inte/ganderson-2.php|archive-date=June 3, 2015|accessdate=August 28, 2011}}</ref> Таа исто така учествувала и во ''Монолозите на вагината на'' Еве Енслер.<ref name="VagMon">{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/theobserver/2001/apr/22/features.review27|title=Talking 'bout our genitalia|last=Kellaway|first=Kate|date=April 22, 2001|work=[[The Guardian]]|access-date=October 7, 2015}}</ref> [[Податотека:GillianAndersonByIdoCarmelWonderCon2008.jpg|мини|Андерсон во 2008 година]] Во 2000 година, Андерсон глумeла во филмот ''„Куќата на радоста“'' со Ерик Штолц- Теренс Дејвис адаптација на истоимениот роман, за кој што освоила признанија и награди. Кога ''Досиеја икс'' завршиле во 2002 година, таа се вратила во Лондон.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/tvandradio/10044402/Lifes-been-complicated-lately-Gillian-Anderson-interview.html|title=Life's been complicated lately: Gillian Anderson interview|last=Llewellyn Smith|first=Julia|date=May 14, 2013|work=The Daily Telegraph|access-date=November 26, 2015}}</ref><ref name="Bio2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/about/bio2.shtml|title=The Official Gillian Anderson Website. About Gillian – Biography (page 2)|work=gilliananderson.ws}}</ref> Во 2002 година, Андерсон го имала своето деби во Вест Енд во претставата на Мајкл Велер, „''За што е ноќта“'' во театарот за комедија.<ref name="WTNIF">{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/stage/2002/nov/28/theatre.artsfeatures1|title=What The Night Is For|last=Billington|first=Michael|date=November 28, 2002|work=[[The Guardian]]|access-date=February 10, 2016}}</ref> Во 2004 година, Андерсон глумела во продукцијата на Кралскиот Корт театар на претставата ''„Најслаткиот замав во бејзбол''“ на Ребека Гилман, како Дана Филдинг која ја преземала личноста на проблематичниот [[бејзбол]] играч Дарил Строубери, а за таа улога заработила многу одлични критики.<ref name="SadlersWells">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sadlerswells.com/about-us/people/ambassadors/gillian-anderson|title=Sadler's Wells Theatre – Ambassadors – Gillian Anderson|work=Sadler's Wells Theatre|accessdate=October 30, 2015|archive-date=2015-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20151023163721/http://www.sadlerswells.com/about-us/people/ambassadors/gillian-anderson/|url-status=dead}}</ref><ref name="Bio3">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/about/bio3.shtml|title=About Gillian – Biography (page 3)|work=gilliananderson.ws}}</ref> Во 2005 година, таа се појавила во ликот Лејди Дедлок во адаптацијата на БиБиСи на романот „''Црната куќа''“ на [[Чарлс Дикенс]]. Таа имала главна улога во филмот ''„Моќниот Селт“'', за кој добила и награда на ИФТА за најдобра меѓународна глумица.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ifta.ie/winners/iftawinners2005.html|title=Winners 2005 – IFTA|publisher=[[Irish Film & Television Academy]]|accessdate=November 5, 2015}}</ref> Истата година таа исто така глумела во ''„Приказна за петел и бик“'' со Стив Куган и Роб Брајдон за филмска верзија на романот ''Тристрам Шенди“''. Во текот на 2006 и 2007 година, Андерсон се појавила во два британски филма: ''„Последниот крал на Шкотска“'' со Форест Витакер и Џејмс Мекавој,<ref>{{Наведени вести|url=http://www.gilliananderson.ws/news/lastking.shtml|title="The Last King of Scotland" News|date=February 26, 2007|work=gilliananderson.ws|access-date=September 24, 2012}}</ref> (2006) и ''„Прави глави“'' со Дени Даер (2007).<ref>{{Наведени вести|url=http://www.empiremovies.com/2005/09/19/gillian-anderson-in-straightheads/|title=Gillian Anderson in Straightheads|date=September 19, 2005|work=[[Empire (film magazine)|empiremovies.com]]|access-date=September 24, 2012|archive-date=2017-10-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20171011233500/http://www.empiremovies.com/2005/09/19/gillian-anderson-in-straightheads/|url-status=dead}}</ref> Во 2008 година, Андерсон била домаќин на ''Театарско ремек-дело за'' време на серијата Џејн Остин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pbs.org/wgbh/masterpiece/series/newlook.html|title=Gillian Anderson|work=pbs.org|accessdate=September 24, 2012|archive-date=2012-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20120820121228/http://www.pbs.org/wgbh/masterpiece/series/newlook.html}}</ref> Таа била првата жена што ја водела серијата откако започнала во 1971 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.eonline.com/news/56958/gillian-anderson-s-masterpiece-de-resistance|title=Gillian Anderson's Masterpiece de Résistance|date=December 11, 2007|publisher=E!|accessdate=September 30, 2015}}</ref> Истата година, Андерсон глумела и во вториот филм со ''Досиеја икс'', ''„Досиеја икс: Сакам да верувам“'' и се појавила заедно со Сајмон Пег во британскиот хумористичен филм „Како да се изгубат пријатели и отуѓени луѓе“. Во 2009 година глумела во британскиот хумористичен филм ''Буги Вуги'' со Алан Каминг, Дени Хјустон и Стелан Скарсгард. Таа ја глумела Нора во „Куќата за кукли''“ на'' [[Хенрик Ибзен|Ибзен]], за што добила номинација за наградата Лоренс Оливие за најдобра глумица, за продукции отворени во календарската 2009 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.olivierawards.com/winners/view/item110508/olivier-winners-2010|title=Olivier Winners 2010|work=[[Laurence Olivier Award]]|accessdate=October 14, 2015}}</ref> === 2010-тите === [[Податотека:Gillian_Anderson_(9347352920).jpg|десно|мини| Андерсон на Стрип Кон Интернешнл во Сан Диего 2013 година]] Во ноември 2010 година, Андерсон ја глумела [[Волис Симпсон|Волис, војвотката од Виндзор]] во „''Секое човечко срце“'' - телевизиска адаптација на Вилијам Бојд од истоимениот роман, за кој била номинирана за [[BAFTA|БАФТА]] - најдобра споредна женска улога на телевизија. Во април 2011 година, таа глумела во адаптација на Би-Би-Си како г-ѓа Каставеј, за која била номинирана за наградата за најдобра глумица на радиодифузија. Во август 2011 година, таа се појавила во телевизиската мини серија ''Моби Дик'' според романот на [[Херман Мелвил]] од 1851 година, како Елизабет, сопругата на Ахаб. Истата година се појавила како шеф на ем-ај 7, Памела Торнтон, во британска комедија, и како госпоѓица Хавишам во адаптација на Би-Би-Си во три дела на „''[[Големите исчекувања|Големите исчекувања“]]'' што се емитувал кон крајот на декември 2011 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-16047263|title=Great Expectations: Miss Havisham given 'youthful' air|last=Osborn|first=Michael|date=December 24, 2011|work=BBC|accessdate=December 27, 2011}}</ref> За ова, ја добила Наградата за уметничка извонредност,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.livinginrome.net/2012/10/gillian-anderson-and-matthew-macfadyen.html|title=Gillian Anderson and Matthew Macfadyen at BBC Worldwide Day – Roma Fiction Fest 2012|date=October 2, 2012|work=Living in Rome|accessdate=August 20, 2015}}</ref> била номинирана за Телевизиската награда за избор на критичарите за најдобра глумица во филм / мини серија и за наградата за радиодифузна програма за најдобра глумица.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.broadcastingpressguild.org/2012/02/23/shortlists-announced-for-broadcasting-press-guild-tv-awards/|title=Shortlists announced for Broadcasting Press Guild TV Awards|last=Douglas|first=Torin|date=February 23, 2012|publisher=[[Broadcasting Press Guild]]|accessdate=August 22, 2015}}</ref> Во 2012 година, Андерсон глумела во швајцарскиот драмски филм „''Сестра“'' и во ''„Танцувач'' во ''сенка“'' - британско-ирски драмски филм на истоимениот роман, за ирското републиканско движење. Андерсон го глумела ликот на д-р Мики Хокуто во англиска верзија на [[Студио Гибли]], ''[[Од ридот на булките]]'', објавена во март 2013 година. Истата година, таа глумела и во канадскиот техно-трилер „''Јас ќе те следам“'' и во ''„Последната љубов на Мистер Морган“'' со [[Мајкл Кејн]]. Во мај 2013 година, Андерсон започнала да глуми како Стела Гибсон во филмот ''„Падот“,'' и била номинирана за неколку награди.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tvfestival.com/pdfz/2015NomineesGNA.pdf|title=Golden Nymph Award 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20170628124023/http://www.tvfestival.com/pdfz/2015NomineesGNA.pdf|archive-date=June 28, 2017|accessdate=August 31, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.broadcastingpressguild.org/2014/02/20/broadcasting-press-guild-40th-tv-radio-awards|title=Broadcasting Press Guild: 40th TV & Radio Awards|accessdate=August 31, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.broadcastingpressguild.org/bpgawards/bpg-awards-2015/best-actress/|title=BPG 2015 Best Actress Nomination|accessdate=August 31, 2015}}</ref> Помеѓу 2013 и 2015 година, Андерсон ја играла д-р Беделија Ду Мауриер, психијатар на [[Ханибал Лектор]], во серијата ''Ханибал''. Во јули 2014 година, Андерсон се здобила со признанија од критиката за нејзината сценска изведба како Бланш Дубоа во ''Уличен трамвај наречен желба'' од [[Тенеси Вилијамс]] во театарот Јанг Вик во Лондон.<ref name="YoungVic">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.youngvic.org/whats-on/a-streetcar-named-desire|title=Production Page|work=Young Vic Theatre|accessdate=August 20, 2014}}</ref> Таа ја освоила наградата на „Вечери на театарот“ за најдобра глумица и ја добила својата втора номинација за наградата Лоренс Оливие за најдобра глумица. Во првата соработка помеѓу Театарот Јанг Вик и Националниот театар, претставата била емитувана во живо на 16 септември 2014 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.youngvic.org/sites/default/files/documents/Press/Press_releases/NT_Live_broadcast_of_A_Streetcar_Named_Desire_at_Young_Vic.pdf|title=NT live broadcast of A Streetcar Named Desire at Young Vic|work=[[Young Vic Theatre]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20140906021949/http://www.youngvic.org/sites/default/files/documents/Press/Press_releases/NT_Live_broadcast_of_A_Streetcar_Named_Desire_at_Young_Vic.pdf|archive-date=September 6, 2014|accessdate=August 20, 2014}}</ref> [[Податотека:Gillian_Anderson_at_the_2017_Berlinale.jpg|лево|мини| Андерсон на Берлинскиот филмски фестивал 2017 година]] Во октомври 2014 година, Андерсон ја објавила својата прва книга ''„Визија на огнот“'', заедно со Џеф Ровин, која издавачот ја опишувал како „научно фантастичен трилер со епски размери“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.waterstones.com/book/a-vision-of-fire/gillian-anderson/9781471137709|title=A Vision of Fire (The EarthEnd Saga #1)|last=Gillian Anderson, Jeff Rovin|work=waterstones|accessdate=July 20, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.goodreads.com/book/show/21412146-a-vision-of-fire|title=A Vision of Fire (The EarthEnd Saga #1)|last=Gillian Anderson, Jeff Rovin|work=Goodreads|accessdate=May 28, 2015}}</ref> Во декември 2015 година, Андерсон и Ровин го објавиле својот втор роман „''Сон на мразот“''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://books.simonandschuster.com/A-Dream-of-Ice/Gillian-Anderson/9781476776552|title=A Dream of Ice (The EarthEnd Saga #2)|last=Gillian Anderson, Jeff Rovin|work=Simon & Schuster|accessdate=July 28, 2015}}</ref> Во јануари 2016 година, Андерсон ја глумела Ана Павловна Шерер во телевизиската адаптација „''Војна и мир'' “.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.ew.com/article/2015/08/14/war-peace-miniseries-paul-dano-lily-james-gillian-anderson|title=First Look at Lily James, Gillian Anderson, Paul Dano in War and Peace miniseries|last=Li|first=Shirley|date=August 14, 2015|work=[[Entertainment Weekly]]|access-date=August 25, 2015}}</ref> Истиот месец, таа се вратила да ја глуми специјалната агентка на ФБИ, Дана Скали, во десеттата сезона во шесте епизоди на ''[[Досиеја икс|„Досиеја икс“]]''. Заедно со новинарката и активистката, Џенифер Надел, ја објавила својата книга за самопомош за жени, насловена ''НИЕ: Манифест за жени насекаде''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://books.simonandschuster.com/WE/Gillian-Anderson/9781501126277|title=WE: A Manifesto for Women Everywhere|last=Gillian Anderson, Jennifer Nadel|work=Simon & Schuster|accessdate=September 13, 2016}}</ref> Андерсон изјавила дека книгата е „Повик до сите жени ширум светот, жени, девојки, трансродови лица, сите што се идентификуваат себеси како суштински жени“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/gillian-anderson-help-guide-women-788602|title=Gillian Anderson to Write "Revolutionary Self-Help Guide" for Women (Exclusive)|last=Lewis|first=Andy|date=April 14, 2015|work=[[The Hollywood Reporter]]|access-date=September 18, 2015}}</ref> Во октомври 2017 година, Андерсон се појавила заедно со [[Глен Клоус|Глен Клоуз]] и Кристина Хендрикс во ''„Искривена куќа“'' - филмска адаптација на истоимениот роман на [[Агата Кристи]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://m.screendaily.com/5109411.article/|title=Agatha Christie thriller 'Crooked House' underway|last=Wiseman|first=Andreas|date=September 13, 2016|work=[[Screen Daily]]|accessdate=September 14, 2016|archive-date=2016-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160921070054/http://m.screendaily.com/5109411.article/|url-status=dead}}</ref> Во јануари 2018 година, таа се вратила во улогата на специјалниот агент на ФБИ, Дана Скали, во единаесеттата сезона на ''[[Досиеја икс]]''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://deadline.com/2017/04/x-files-returns-event-series-fox-1202073290/|title='The X-Files' Coming Back Again For New Event Series Next Season|last=Patten|first=Dominic|date=April 20, 2017|work=Deadline Hollywood|accessdate=April 24, 2017}}</ref> Во јануари 2018 година, таа потврдила дека ќе ги напушти ''„Досиеја икс“'' по завршувањето на сезоната.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.tvguide.com/news/gillian-anderson-confirms-the-x-files-exit/|title=Gillian Anderson Confirms She's Leaving The X-Files|last=MacDonald|first=Lindsay|date=January 10, 2018|work=[[TV Guide]]|access-date=January 11, 2018}}</ref> Во јануари 2019 година, таа започнала да ја глуми Џин Милбурн во драмата ''Сексуално образование'' на Нетфликс.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.radiotimes.com/news/on-demand/2018-05-17/sex-education-gillian-anderson-netflix-cast/|title=Gillian Anderson to star in new Netflix series Sex Education|last=Gill|first=Games|date=May 17, 2018|work=[[Radio Times]]|access-date=May 17, 2018}}</ref> Од 2 февруари 2019 година до 11 мај 2019 година, Андерсон ја глумела Марго Чанинг во сценската продукција на „''[[Сѐ за Ева|Сè за Ева“]]'' во театар во Лондон, за која ја добила својата трета номинација за Лоренс Оливие.<ref name="Eve">{{Наведена мрежна страница|url=http://allabouteveplay.com/|title=All About Eve|accessdate=February 21, 2020|archive-date=2018-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180923052400/http://allabouteveplay.com/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://officiallondontheatre.com/olivier-awards/year/2019/|title=Olivier Awards 2019|work=[[Laurence Olivier Awards]]|accessdate=February 21, 2020}}</ref> == Личен живот == [[Податотека:GillianAnderson2008-cropped.jpg|десно|мини|260x260пкс| Андерсон бремена со нејзиниот син Феликс на премиерата на ''Досиеја икс: Сакам да верувам'', 25 јули 2008 година]] Андерсон била колекционер на уметности. Првата плата од ''Досиеја икс'' ја потрошила ''за'' да купи [[литографија]] на Дејвид Блекбурн.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.washingtonian.com/blogs/afterhours/museums/gillian-anderson-darren-waterston-filthy-lucre-sackler.php|title=Gillian Anderson Is in DC, and the Reason for Her Visit Might Surprise You|last=Codik|first=Emily|date=May 15, 2015|work=[[Washingtonian (magazine)|Washingtonian]]|accessdate=August 19, 2015}}</ref> Нејзината колекција вклучувала дела од уметници како Дајан Арбус, Хелен Левит, [[Синди Шерман]], Франческо Клементе, Алексис Рокман и Кики Смит.<ref name="Independent10"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://gilliananderson.ws/transcripts/98/98movieline.shtml|title=Gillian of the Spirits|last=Campbell|first=Virginia|date=January 1, 1999|work=[[Movieline]]|accessdate=August 19, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/films/2007/04/23/gillian_anderson_straightheads_2007_interview.shtml|title=Gillian Anderson – Straightheads 2007 Interview|last=Carnevale|first=Rob|date=April 23, 2007|work=[[BBC]]|accessdate=August 20, 2015}}</ref> Андерсон уживала во архитектурата и дизајнот на ентериер, и периодично работела на проекти за планирање на подови и куќи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.quora.com/profile/Gillian-Anderson/session/29|title=Session with Gillian Anderson|date=January 11, 2016|work=[[Quora]]|accessdate=January 21, 2016}}{{Мртва_врска|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Андерсон се идентификувала како [[Феминизам|феминистка]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://interviewly.com/i/gillian-anderson-mar-2014-reddit|title=Gillian Anderson reddit AMA – March 2014|date=March 13, 2015|work=Interviewly|accessdate=September 9, 2015|archive-date=2015-09-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20150907210432/http://interviewly.com/i/gillian-anderson-mar-2014-reddit|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=MtTGOjz_wn4|title=Gillian Anderson Q&A Fan Expo 2015|date=September 6, 2015|accessdate=September 9, 2015}}</ref> Во едно интервју за август 2014 година за списанието „Гламур“, Андерсон рекла: „Имам феминистички коски и кога слушам работи или гледам како луѓето реагираат на жени на одредени начини, имам многу мала толеранција“.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.gilliananderson.ws/transcripts/10_15/14glamour.shtml|title=I have a healthy appreciation of Ryan Gosling|last=Walden|first=Celia|date=August 1, 2014|work=[[Glamour (magazine)|Glamour]]|access-date=September 14, 2015}}</ref> Андерсон имала неколку тетоважи,<ref name="Newsweek"/> и секојдневно вежбала [[медитација]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.newbeauty.com/blog/dailybeauty/9552-gillian-andersons-beauty-secrets-revealed|title=Gillian Anderson's Beauty Secrets Revealed!|last=Minton|first=Elise|date=June 24, 2016|work=New Beauty|access-date=October 26, 2016|archive-date=2016-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20161026232333/https://www.newbeauty.com/blog/dailybeauty/9552-gillian-andersons-beauty-secrets-revealed/|url-status=dead}}</ref> === Врски и деца === Андерсон се омажила за нејзиниот прв сопруг Клајд Клотц, асистент на уметничкиот директор во ''Досиеја икс'', за Нова година 1994 година, на Хаваите со [[Будизам|будистичка]] церемонија. Нивната ќерка Пајпер Мару е родена на 25 септември 1994 година.<ref name="BioLT"/><ref name="BioYahoo"/> Крис Картер, кум на Пајпер, именувал по неа епизода со ''Досиеја икс''. Андерсон и Клотц се развеле во 1997 година. На 29 декември 2004 година, Андерсон се омажила со Џулијан Озан, режисер на документарци, на островот Ламу, крај брегот на [[Кенија]]. Андерсон ја објавила нивната разделба на 21 април 2006 година. Андерсон и поранешниот партнер, стопанственикот Марк Грифитс, имаат две деца.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/uk_news/article171498.ece|title=Boy for Scully and Mr X|date=November 19, 2006|work=[[The Sunday Times]]|access-date=April 6, 2016|archive-date=2016-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20160417113256/http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/uk_news/article171498.ece|url-status=dead}}</ref> Таа ја завршила нивната врска во 2012 година. Во март 2012 година, Андерсон раскажала за списанието „Аут“ за нејзините минати врски со жени.<ref name="Out2012"/> Андерсон се идентификувала како хетеросексуалец.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.standard.co.uk/lifestyle/esmagazine/the-importance-of-being-gillian-anderson-9930592.html|title=The importance of being Gillian Anderson|last=Curtis|first=Nick|date=December 17, 2014|work=[[London Evening Standard]]|access-date=December 1, 2015}}</ref> Во интервју за ''Лондон Ивнинг Стандард'' во декември 2014 година, таа изјавила: „Јас сум активна хетеросексуална жена“.<ref name="ES2014">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.standard.co.uk/showbiz/celebrity-news/gillian-anderson-self-destruction-is-my-default-mode-9897489.html|title=Gillian Anderson: Self destruction is my default mode|last=Curtis|first=Nick|date=December 3, 2014|work=[[London Evening Standard]]|accessdate=August 26, 2015}}</ref> Андерсон престојува со своите три деца во Лондон, каде живее од 2002 година.<ref name="Bio2"/> Таа е во врска со сценаристот и драматург Питер Морган од 2016 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/a-new-feather-in-netflixs-crown-1477347788|title=A Crowning Achievement|last=Heyman|first=Marshall|date=October 24, 2016|work=[[The Wall Street Journal]]|access-date=November 28, 2017}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.standard.co.uk/news/londoners-diary/londoners-diary-goodbye-to-a-likely-lad-and-a-lovely-man-a3698501.html|title=Londoner's Diary: Goodbye to a likely lad and a lovely man|date=November 23, 2017|work=[[London Evening Standard]]|access-date=November 28, 2017}}</ref> == Активизам и добротворна работа == [[Податотека:Jo_Cox_Birthday_Memorial_-_09_(27744535702).jpg|десно|мини| Андерсон и Бил Ниги за време на меморијалниот роденден на Џо Кокс на [[Плоштад Трафалгар|плоштадот Трафалгар]] во Лондон, 22 јуни 2016 година]] Андерсон е активна во поддршката на бројни добротворни организации, глобални и социјални цели, како и водење сопствени хуманитарни потфати. Таа ја поддржува организацијата Проект Тревор, се фокусирала на напорите за спречување самоубиства кај младите [[ЛГБТ]] и присуствувала на три настани на „Тревор Проектот Х-Мас“ од Тревор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/transcripts/99_00/99cxmas.shtml|title=Gillian Anderson Headlines Trevor Project Fundraiser to Help Gay Teens|date=December 12, 1999|accessdate=April 3, 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/charities/other.shtml#trevorl|title=The Trevor Project organization}}</ref> Во 2013 година, Андерсон била ставена за покровител на Фондот за статуи на [[Чарлс Дикенс]] и била клучна во обезбедувањето финансирање за првата статуа на Дикенс во Велика Британија, сместена во Портсмут, Хемпшир.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/uk-england-hampshire-21142525|title=Gillian Anderson is made patron of Charles Dickens' statue fund|date=January 23, 2013|work=BBC|accessdate=February 18, 2016}}</ref> Во јуни 2016 година станала покровител на Темпл правниот центар, организација со седиште во Лондон, која им помага на луѓето низ правниот процес, обезбедувајќи им бесплатни совети за семејно право и поддршка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.templelegalcentre.org/trustees|title=Patrons and Trustees|work=templelegalcentre.org|accessdate=August 2, 2016|archive-date=2016-09-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160911003941/http://www.templelegalcentre.org/trustees|url-status=dead}}</ref> Во јуни 2016 година, Андерсон изразила поддршка за Обединетото Кралство да остане членка на [[Европска Унија|Европската унија]] во пресрет на референдумот во јуни за тоа прашање.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.gilliananderson.ws/cgi-bin/news/viewnews.cgi?id=EuyyypAFyEHeKmDFKN|title=For Love|date=June 22, 2016|work=gilliananderson.ws|access-date=August 24, 2016}}</ref> === Неврофиброматоза === Андерсон е почесен портпарол на мрежата на неврофиброматоза, НФ. Таа често одржувала аукции во корист на мрежата на НФ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nfnetwork.org|title=NF Network}}</ref> Нејзиниот брат Арон починал од болеста во 2011 година.<ref name="NW98"/><ref name="US25"/> Во мај 1996 година, Андерсон се обратила на Конгресот на [[Конгрес на Соединетите Американски Држави|Соединетите држави]] со барање за повеќе образование и финансирање на истражувачки проекти за НФ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?r104:S20MY6-667:|title=Neurofibromatosis Inc., the NF support group of West Michigan and Rosemary and Gillian Anderson|date=May 20, 1996|work=[[Library of Congress]]|accessdate=October 5, 2015}}{{Мртва_врска|date=September 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Таа соработувала со ''Дудл 4 НФ'' - годишно собирање средства за мрежата на НФ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.doodle4nf.org/why-doodle|title=Doodle 4 NF Website}}</ref> Таа исто така ја поддржала организацијата „Деца со тумори“ и движењето „Глобални гени“, кое е посветено на помагање на деца со НФ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://globalgenes.org/gillian-anderson-for-the-global-genes-projc|title=Gillian Anderson for The Global Genes Project|work=globalgenes.org|accessdate=October 5, 2015}}</ref> === Африка и SAYes === [[Податотека:Gillian-Anderson-Buskaid-London-2004.jpg|десно|мини| Андерсон за време на добротворниот настан Бускаид на Сент Мери, плоштад Брајанстон во Лондон, 10 јули 2004 година]] Во 2008 година, Андерсон ко-основала Јужноафриканско образование за одржливост на младите (SAYes), кое помага во зајакнување на маргинализираните млади луѓе во Јужна Африка преку менторство на млади. Непрофитната организација им обезбедувала на младите кои ги напуштаат домовите на децата со насоки кои им овозможуваат да ги развиваат своите вештини, да го продолжат своето образование и да обезбедат соодветно домување со цел да учествуваат во општеството како независни возрасни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sayesmentoring.org|title=SAYes Transition Mentoring|accessdate=May 8, 2017}}</ref> Додека Андерсон го снимала ''„Последниот крал на Шкотска“'' во 2005 година, започнала свое претпријатие за финансирање , во корист на јуниорското училиште „Алиниикира“ во [[Кампала]], Уганда. Таа го водела филантропскиот проект до 2011 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/ajschool|title=Alinyiikira Junior School|accessdate=October 7, 2015}}</ref> Андерсон била член на раководството на директори за уметници за Нова Јужна Африка<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.looktothestars.org/charity/artists-for-a-new-south-africa|title=Artists for a New South Africa Celebrity Supporters & Events|accessdate=September 11, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/charities/other.shtml#ansa|title=Artists for a New South Africa (ANSA)}}</ref> и поборник за Акција за Јужна Африка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/talking_point/3276893.stm|title=Talking Point: Ask the head of UNAids|date=November 17, 2003|work=BBC|accessdate=September 11, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/charities/other.shtml#actsa|title=ACTSA: Action for Southern Africa}}</ref> Таа исто така била патрон на акционата кампања Пријатели на третман (FoTAC) која работела со Акционата кампања за третман во Јужна Африка за да обезбеди поголем пристап до третманот за да ги намали ефектите на ХИВ вирусот и да го спречи неговото пренесување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fotac.org/patron/Gillian-Anderson|title=FOTAC Patrons – Gillian Anderson|work=fotac.org|accessdate=September 13, 2015}}</ref> Андерсон исто така го поддржала Бускаид - добротворна цел за да им помогне на младите црнци музичари во Јужна Африка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/charities/buskaid.shtml|title=The Official Gillian Anderson Website – Charities – Buskaid|accessdate=September 13, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.buskaid.org.za/photos.htm|title=Buskaid – Helping Young Black Musicians in South Africa Townships|work=buskaid.org|accessdate=September 13, 2015|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305153005/https://www.buskaid.org.za/photos.htm|url-status=dead}}</ref> === Правата на жените === Андерсон била поддржувач на разни организации за жените и социјални движења. Таа долги години ја поддржувала Фондацијата за феминистичко мнозинство (ФМФ). Во 1996 година, Андерсон станала и портпарол на ФМФ и била водач на тимот во кампањата на ФМФ ''Милион4ро''. Во март 1999 година, таа присуствувала на настан на ФМФ за спречување на родовиот апартхејд во [[Авганистан]] и во април 2002 година, таа се појавила на шоуто ''Холивудските плоштади'' за кампањата на ФМФ за помош на авганистански жени и девојки.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/charities/other.shtml#fmf|title=The Feminist Majority Foundation (FMF)}}</ref> Андерсон учествувала во ''Монолозите на вагината'' на Еве Енслер, вклучувајќи и сценски настап на 14 февруари 1999 година.<ref name="VagMon"/> Андерсон е поборник за репродуктивни права. Во 2001 година, таа учествувала во собирањето средства преку концертот „Рок за избор“, со музичарите Сара Меклахлан, Пола Кол и Мелиса Етериџ, како и глумиците Хелен Хант, Елен Деџенерис, Портија де Роси и Кети Наџими.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://feminist.org/news/newsbyte/uswirestory.asp?id=5426|title=Sold Out Rock for Choice Concert Sends a Powerful Message: We Won't Go Back!|date=April 9, 2001|work=feminist.org|accessdate=September 9, 2015}}</ref> За [[Меѓународен ден на жената|Меѓународниот ден на жената]] 2014 година, Андерсон била еден од уметниците кои го потпишале писмото на [[Амнести интернешенал]] до премиерот на Велика Британија [[Дејвид Камерон]] во кампања за правата на жените во Авганистан.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.amnesty.org.uk/press-releases/stars-write-cameron-about-afghan-women-international-womens-day|title=Stars write to Cameron about Afghan women for International Women's Day|date=March 7, 2014|work=amnesty.org.uk|accessdate=September 14, 2015}}</ref> Андерсон е исто така говорник на Конференцијата за доверба на жените во фондацијата Томсон Ројтерс.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.trustwomenconf.com/profile/index2.html?id=a73f5cad-7a72-4c48-a8b9-fa7bf5c42b07|title=Trust Women Conference – speakers|work=trustwomenconf.com|accessdate=December 8, 2016}}</ref> === Детски права === Андерсон била заштитник на Чилдрнрич интернешенал, добротворна организација со седиште во Лондон, која работела во партнерство со локалните заедници во [[Земја во развој|земјите во развој]] за да се обезбедат основните права на децата. Во 2015 година, Андерсон станала заштитник на Меѓународниот центар за писменост (ILC).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ucl.ac.uk/international-literacy/reading-recovery/champions|title=International Literacy Centre – Champions|work=UCL Institute of Education|accessdate=August 8, 2016|archive-date=2016-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20160822112139/http://www.ucl.ac.uk/international-literacy/reading-recovery/champions}}</ref> Во текот на февруари и март 2016 година, Андерсон одржала добротворна аукција преку интернет во корист на детската болница „Грејт Ормонд Стрит“ во областа Блумсбери во Лондон.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gilliananderson.ws/cgi-bin/news/viewnews.cgi?id=EuVyyAupEymdPiQsnH|title=XF Auction Week 6 Has Started|date=February 28, 2016|work=The Official Gillian Anderson Website|accessdate=April 3, 2015}}</ref> Во март 2016 година било објавено дека Андерсон е еден од уметниците кои спонзорираат малолетник [[бегалец]] без придружба во кампот „Јунгла“ во Кале.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/benedict-cumberbatch-jude-law-refugees-872706|title=Benedict Cumberbatch, Jude Law to Sponsor Child Refugees|last=Ritman|first=Alex|date=March 4, 2016|work=[[The Hollywood Reporter]]|access-date=January 17, 2018}}</ref> === Домородните права === Кон крајот на 2010 година, Андерсон и други уметници се приклучиле на кампањата за бојкот на [[Боцвана]], поради третманот на владата од Калахари Сан.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.afran.info/modules/news/article.php?storyid=5656|title=Celebrities boycott Botswana over Bushmen|date=November 8, 2010|work=AFRAN Study and Research Institute|accessdate=September 11, 2015|archive-date=2015-10-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20151005221518/http://www.afran.info/modules/news/article.php?storyid=5656|url-status=dead}}</ref> Андерсон ја поддржувала добротворната организација за племенски права Срвајвал интернешенал. Тоа била организација која ги поддржувала племенските народи низ светот. Во јуни 2011 година, Андерсон станала амбасадор на Срвајвал интернешенал.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.survivalinternational.org/news/7364|title=Gillian Anderson becomes Survival ambassador|date=June 13, 2011|work=Survival International|accessdate=October 5, 2015}}</ref> === Права на животните и застапување за животна средина === Во 2012 година, Андерсон му се придружила на Гринпис заедно со народот во Бразил за закон за уништување на шумите со цел да се спаси [[Амазонија|Амазон]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=7Jyx3GpjhUQ|title=Message from Gillian Anderson: Save the Amazon|date=March 7, 2014|publisher=[[Greenpeace]]|accessdate=September 14, 2015}}</ref> Во 2013 година, Андерсон го поддржала фондот кој се грижел за зачувувањето на гепарди и создале краток филм заедно со фондот, поддржувајќи ја акцијата на ЦЦФ за да се спречи истребувањето на гепардот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://cheetah.org/video/gillian-anderson-for-cheetah-conservation-fund|title=Gillian Anderson for Cheetah Conservation Fund|date=December 30, 2013|work=[[Cheetah Conservation Fund]]|accessdate=September 9, 2015}}</ref> Во 2013 година, таа се приклучила на кампањата „Љубовта кон рибите“, и ја поддржала борбата против неодржливиот риболовшто му штети на морскиот екосистем.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fishlove.co.uk/|title=Fish love}}</ref> == Наводи == {{наводи|3}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Андерсон Џилијан}} [[Категорија:Американски феминистки]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1968 година]] [[Категорија:Американски глумици]] [[Категорија:Американски природозаштитници]] bcji06ywelijwwvso7yqw1jitrow2fi Алфред Фреди Крупа 0 1256873 5375499 5319424 2025-06-07T08:58:05Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375499 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = Алфред Фреди Крупа | image = [[File:Krupa Alfred Freddy (oil on canvas preparation works).jpg|thumb|Крупа Алфред Фреди работи за подготовка на масло на платно)]] | imagesize = | caption = | birth_name = Алфред Крупа | birth_date = {{birth date |1971|6|14|df=y}} | birth_place = [[Карловац]], [[Југославија]]<br>{{small|(денес [[Хрватска]])}} | death_date = | death_place = | field = | training = | movement = | works = }} '''Алфред Фреди Крупа''' (14 јуни 1971 година, Карловац, Југославија) ​​е хрватски современ сликар<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://alephino.documentaarchiv.de/alipac/-/sysfull?BASE=B-ART&IDN=000026267 |title=архивска копија |accessdate=2020-12-25 |archive-date=2020-10-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201021142102/http://alephino.documentaarchiv.de/alipac/-/sysfull?BASE=B-ART&IDN=000026267 |url-status=dead }}</ref><ref>Dr. Andreas Beyer, Dr. Bénédicte Savoy, Dr. Wolf Tegethoff (Hrsg.), ALLGEMEINES KÜNSTLERLEXIKON (AKL) Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker (The visual artists of all times and peoples), band/volume 82 (ISBN 9783110231878), De Gruyter-Berlin, 2014</ref>. Мултидисциплинарниот уметник Алфред Фреди Крупа се смета за пионерска сила во движењето Њу Инк Арт, за кое се здобил со меѓународно признание<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://issuu.com/alfredfreddykrupa/docs/imgonline-com-ua-twotoone-pzi1fouryyder8n |title=архивска копија |accessdate=2020-12-25 |archive-date=2022-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220129162000/https://issuu.com/alfredfreddykrupa/docs/imgonline-com-ua-twotoone-pzi1fouryyder8n |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.wikiart.org/en/alfred-freddy-krupa</ref>. Крупа дипломирал во 1995 година на Ликовната академија на Универзитетот во [[Загреб]]. Крупа исто така студирал Историја на уметност (недипломски истражувања) на Универзитетот во Загреб (1997,1998) и во 1998/99 како студент на постдипломски студии на Универзитетот [[Токио]] Гакугеи или Гакудаи<ref>(C. Shannon, Z. Gerber, V. Lasić, R. Yakata "Alfred Freddy Krupa", ITG-Zagreb, 2014)European Library: Monograph Alfred Freddy Krupa (ISBN 9789537167455, authors Zvonimir Gerber, Casey Shannon, Ransui Yakata, Višnja Lasić)</ref>. Од октомври 2020 година, со Индексот на историска популарност на Институтот за технологија во Масачусетс<ref>Yu, A. Z., et al. (2016). Pantheon 1.0, a manually verified dataset of globally famous biographies. Scientific Data 2:150075. doi: 10.1038/sdata.2015.75</ref> од 47.05, Алфред Фреди Крупа е 80-тиот најпознат жив сликар<ref>https://pantheon.world/profile/occupation/painter/</ref>, 5-тиот најпознат хрватски сликар и најпознатиот жив [[хрватска|хрватски]] [[сликарство|сликар]]<ref>https://pantheon.world/profile/occupation/painter/country/croatia</ref>. == Наводи == {{наводи}} {{Commonscat}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Хрватски сликари]] [[Категорија:Сликарство| ]] [[Категорија:Ликовна уметност]] [[Категорија:Родени во 1971 година]] lowy0d7fudjl5800sx68upm5jdnsbvj Коприварче 0 1258526 5375336 4898309 2025-06-06T12:53:13Z Zdravko 293 5375336 wikitext text/x-wiki {{Speciesbox | name = Коприварче | image = Libythea celtis03.jpg | image_caption = Коприварче | image2 = Nettle tree (Libythea celtis) Bulgaria.jpg | image2_caption =Коприварче | taxon = Libythea celtis | authority = ([[Јохан Непомук фон Лајхартинг|Laicharting]], 1782) }} '''Коприварче''' (''Libythea celtis'') — пеперутка од семејството на [[шаренци]]те од родот на [[носарки (пеперутки)|носарки]]. Пеперугата живее во [[Јужна Европа]] (вклучително и [[Македонија]]), [[Мала Азија]], [[Средна Азија]] па сè до [[Пакистан]]. ==Опис== Оваа пеперутка има релативно влакнесто тело. Горната страна на крилјата на пеперугата е со богати нијанси на кафеава боја, која се прелива од светлокафеава во средишниот и задниот дел па кон темнокафеава кон предниот дел. Во предниот дел има бела дамка во неправилна форма а во средината на крилјата има портокалови дамки со неправилни форми. Формата на крилјата исто така има засечен облик, односно неправилен.Телото и антените се темнокафени. Долната страна на крилјата, поточно предниот дел има сличен дизајн како и горната страна, со присуство на бела дамка и жолти неправилни облици на темнокафена позадина. Задниот дел на крилјата на долната страна се еднобојни, односно светлокафени, со мали ситни точки и изразеност на вените на крилјата.<ref>{{наведена книга |last1=Bingham |first1=C.T. |authorlink=Charles Thomas Bingham |title=[[The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma]] Butterflies |volume=1 |edition=1 |publisher= [[Taylor & Francis|Taylor and Francis, Ltd.]] |location=London |year=1905 }}</ref> <gallery mode="packed"> Libythea celtis MHNT CUT 2013 19 Chateauvert Dos.jpg|Горна страна Libythea celtis MHNT CUT 2013 19 Chateauvert Ventre.jpg|Долна страна </gallery> ==Наводи== {{Reflist}} == Поврзано== * [[Пеперутки во Македонија]] * [[Коприварка (пеперутка)]] {{Taxonbar|from=Q2992848}} [[Категорија:Инсекти на Македонија]] [[Категорија:Шаренци]] dx0qjidbm4ohgvkve3qmqa4yntvswd1 Југо (автомобил) 0 1259242 5375504 4457431 2025-06-07T09:10:45Z Todot3123 118124 5375504 wikitext text/x-wiki {{Infobox automobile | image = [[File:1987 Yugo GV Sport (7407651462).jpg|250px|]] | caption = Југо ГВ Спорт 1987 | name = Yugo | manufacturer = [[Застава автомобили|Застава]] | assembly = [[Крагујевац]], [[Југославија]] | production = 26 ноември 1980 – 11 ноември 2008 година | class = A - мали градски ауто | body_style = [[хечбек]] | layout = предeн попречно поставen мотор, погон напред | platform = | engine = четворотaктен<br /> линиски со 4 цилиндри<br />903, 1116, 1124 и 1301 -{cm}-<sup>3</sup> | transmission = 4-степени (мануелни)<br />5-степени (мануелни)<br />3-степени (аутоматски) | length = {{convert|3485|mm|in|1|abbr=on}} | width = {{convert|1548|mm|in|1|abbr=on}} | height = {{convert|1390|mm|in|1|abbr=on}} | weight = {{convert|825|kg|lb|0|abbr=on}} to {{convert|920|kg|lb|0|abbr=on}} | wheelbase = {{convert|2150|mm|in|1|abbr=on}} | related = {{ubl |[[Фиат 128]] |[[Фиат 127]]}} }} '''„Југо”''' (''-{Yugo}-''), '''„југо корал”''' (''-{Yugo Koral}-''), '''„југо темпо”''' (''-{Yugo Tempo}-'') или '''„застава корал”''' (''-{Zastava Koral}-''), е [[автомобил]] кои се произведувал во фабриката за автомобили [[Застава Автомобили|Застава]] во [[Крагуевац|Крагујевац]], во [[Србија]]. == Историјат == [[Категорија:Автомобили]] pu3hogw6l4ymi5cgtzgc03htld11zby Андреј Дашков 0 1259805 5375528 5014924 2025-06-07T10:48:50Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375528 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Писател|name=Андреј Дашков|image=Dashkov Andrey.jpg|caption=|birth_name=Андреј Георгиевич Дашков|birth_date=28 јануари 1965|birth_place=[[Харков]], [[Советски Сојуз]]|death_date=|death_place=|nationality=Русин|occupation=раоманописец, автор на раскази|genre=[[хорор фикција]], [[анти-утопија]]|movement=|notableworks="Умри или исчезни!", "Некромантни војни"|website={{URL|dashkov.at.ua}}}} '''Андреј Дашков''' ({{Lang-ru|Андрей Дашков}}; роден '''Андреј Георгиевич Дашков''', {{Lang-ru|Андрей Георгиевич Дашков}}; 28 јануари 1965 година) е современ писател на хорор фантастика, кој живее во [[Харков]], [[Украина]], и пишува на [[руски јазик]]. Жанрот на првите романи на Дашков може да се дефинира како мрачна фантазија. Неговите последни романи и раскази обично носат надворешни конвенции на жанрот хорор фантастика, но вклучуваат елементи и на дистопија и [[мистицизам]]. == Надворешни врски == * [http://dashkov.at.ua/ Официјално мрежно место на Андреј Дашков] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101120031815/http://dashkov.at.ua/ |date=2010-11-20 }} * [https://www.amazon.com/s/ref=ntt_athr_dp_sr_1?_encoding=UTF8&sort=relevancerank&search-alias=books&field-author=Andrej%20Dashkov Андреј Дашков книги од Амазон.] * [http://andreidashkov.ru/%20Dashkov Андреј Дашков навивачки клуб (руски).]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <sup class="noprint Inline-Template" data-ve-ignore="true"><span style="white-space: nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="Dead link since October 2016">трајна мртва врска</span></nowiki>'' &#x5D;</span></sup> {{Биог-никулец}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Дашков, Андреј}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1965 година]] [[Категорија:Руски писатели]] an2vailshku2p0amo544imaplqzoyq7 Јумска Пустина 0 1264754 5375446 4659261 2025-06-06T23:13:18Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375446 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Imperial_sand_dunes.jpg|алт=|мини| Царските Дини во Јумската Пустина]] '''Јумската Пустина''' е дел со пониска височина од [[Сонора (пустина)|пустината Сонора]] во југозападниот дел на САД и северозападот на [[Мексико]]. Лежи во Салтонскиот Слив. Пустината содржи области со ретка растителност и има забележителни области со [[Дина|песочни дини]]. Со просечни врнежи од дожд помалку од 20мм секоја година, ова е меѓу најсуровите пустини во [[Северна Америка]]. Човечкото присуство е ретко низ, најголемиот град е Јума, Аризона, на реката [[Колорадо (река)|Колорадо]] и на границата со [[Калифорнија]]. == Преглед == Пустината ги вклучува пониските делови на југозападниот агол на [[Аризона]], протегајќи се на запад до реката [[Колорадо (река)|Колорадо]]. Од другата страна на реката, во [[Калифорнија]], се наоѓа регионот на Колорадската Пустина во пустината [[Сонора (пустина)|Сонора]], исто така познат како Ниска Пустина. Иако двата региони се одделени само од реката Колорадо, бројни видови на растенија и животни живеат само од едната или од другата страна, како што е кактус сагуаро, што се случува само источно од реката.{{Се бара извор|date=March 2018}} Јумската Пустина, исто така, вклучува песочни рамнини на западна [[Сонора]], одејќи сè до почетокот [[Калифорниски Залив|на Калифорнискиот Залив]], а потоа во внатрешниот појас што стигнува до внатрешноста на сонорското средиште. Најзначајната река во оваа пустина е реката Хила во Аризона. Националниот споменик на оргулски кактуси се наоѓа во оваа пустина, како и Националното засолниште за диви животни Кофа и Националното засолниште за диви животни Кабеза Приета.{{Се бара извор|date=March 2018}} Кон јужниот дел на аризонската Јумска Пустина, во северниот дел на Мексико, е вулканското поле и биосферен резерват Пинакате, дел од Гран Десиерто де Алтар, што е јужното продолжување на Јумската Пустина. Се наоѓа на северозападното подножје на мексиканската Западна Сиера Мадре, западната планинска кордиљера.{{Се бара извор|date=March 2018}} == Флора == [[Податотека:2006-11-21-Hammamet-63.JPG|мини|100x100пкс| ''Agave deserti'', растение кое потекнува од Јумската Пустина]] Во растителноста доминира грмушката креозот (''Larrea tridentata''), која е широко распространета. Кактусот сагуаро (''Carnegiea gigantea'') и окотиљо (''Fouquieria splendens'') се вообичаени на бахадите, додека многу од пронајдените пустински дрвја се ограничени на суви водотеци; овие вклучуваат паловерде (''Parkisonia''), пустинска врба (''Chilopsis linearis''), пустинско железно дрво (''Olneya tesota'') и чадни дрвја (''Psorothamnus spinosus''). Јумската Пустината е северниот раб на раширеноста на слоновото дрво (''Bursera microphylla'')[http://swbiodiversity.org/seinet/collections/map/googlemap.php?usethes=1&taxa=3609]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} и синиот долен љиљан (''Triteleiopsis palmeri'').[http://swbiodiversity.org/seinet/collections/map/googlemap.php?usethes=1&taxa=2614] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20220901172310/https://swbiodiversity.org/seinet/collections/map/googlemap.php?usethes=1&taxa=2614 |date=2022-09-01 }} == Фауна == : [[Податотека:The_Salton_Trough_region_from_orbit.jpg|алт=|мини| Регионот од орбитата.<ref>[http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=81711 Salton Trough 29 јули 2013]</ref>]] == Поврзано == * [[Пустина Лехугила|Лечугиљска Пустина]] * [[Пустина Туле (Аризона)|Туле (пустина во Аризона)]] * [[Пустината Колорадо|Колорадска Пустина]] * [[Гран Дезиерто де Олтар|Алтар (пустина)]] * [[Сонора (пустина)|Сонорска Пустина]] * [[Пустината Чивава|Чивавска Пустина]] == Наводи ==   * {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/northamericandes00jaeg|title=The North American Deserts|last=Jaeger|first=Edmund C.|publisher=Stanford University Press|year=1957|pages=[https://archive.org/details/northamericandes00jaeg/page/73 73–83]|author-link=|url-access=registration}} == Надворешни врски == * [http://www.britannica.com/eb/article-9078145/Yuma-Desert Britannica.com] * [http://cfpub.epa.gov/surf/huc.cfm?huc_code=15030108 Картаа на сливот на Јумската Пустина] * [http://www.blm.gov/ca/st/en/fo/elcentro/recreation/poi/yuma.html Регионални ''точки на интерес за'' Јумската Пустина] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101002113813/http://www.blm.gov/ca/st/en/fo/elcentro/recreation/poi/yuma.html |date=2010-10-02 }} [[Категорија:Пустини во САД]] [[Категорија:Пустини во Мексико]] k6bzddbl75o4nwiycyabr9a8s2bcpv5 Ан Ван Севенант 0 1266606 5375511 5363653 2025-06-07T09:48:35Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375511 wikitext text/x-wiki '''Ан Ван Севенант''' ({{роден во|Торхаут}}, {{роден на|10|јуни|1959}}) - белгиски [[филозоф]]. == Биографија == Ван Севенант е родена во [[Торхаут]], [[Белгија]]. По нејзините хуманистички науки, студирала филм и фотографија наУметничкото училиште Лукас во [[Брисел]]. Инспирирана од учењето на [[Јан Вист]], таа одлучила да студира [[филозофија]] во Бриселскиот слободен универзитет (ВУБ), каде ги поминала курсевите на [[Леополд Флам]], [[Хуберт Детие]] и [[Ени Рениерс]]. Откако магистрирала во 1982 година, живеела во [[Рим]], каде што студирала историја на уметност и естетика на Универзитетот Ла Сапиенца и присуствувала на курсевите на [[Марио Перниола]] и [[Емилио Гарони]]. Додека ја подготвувала својата докторска теза, таа одела на часови со [[Самјуел Ејеселинг]] во [[Лувен]], а подоцна и во [[Париз]] на семинарите на [[Жак Дерида]], кој бил важен извор на вдахновение.<ref>{{Наведено списание|last=Van Sevenant|first=Ann|date=November 12, 2011|title=Of a Promising Atheism|url=https://poj.peeters-leuven.be/content.php?id=2141835&url=article.php|journal=Bijdragen|volume=72|issue=3|pages=265–282|doi=10.2143/BIJ.72.3.2141835|via=Peeters}}</ref> Докторирала во 1987 година, со теза под наслов „Естетиката на Бенжеман Фондан. Анкета за автономијата на уметноста“. Ан Ван Севенант била професор по филозофија на Универзитетскиот колеџ во [[Антверпен]] од 1989 до 2004 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://wordpress.com/log-in?redirect_to=https%3A%2F%2Fannvansevenant.wordpress.com%2Fwp-admin%2Fcustomize.php%3Furl%3Dhttps%3A%2F%2Fannvansevenant.wordpress.com%2Fsimplifying-ones-life-from-more-to-less%2F|title=Info|work=WordPress.com}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Предавала (2007/2008) на Филозофикум де Кабагаи ([[Руанда]]) и била поканета на различни универзитети (Урбино, Палермо, Рим, Амстердам, Лајден, Нијмеген, Утрехт, Париз, Олбани, Хаифа, Оксфорд). Објавила бројни статии на четири јазици и осумнаесет книги за современа филозофија и естетика (види библиографија). За нејзината работа се дискутирало во повеќе меѓународни списанија.<ref>{{Наведено списание|last=Power|first=Nicholas P.|date=January 6, 2006|title=Review of Sexual Outercourse: Philosophy of Lovemaking|url=https://ndpr.nd.edu/news/sexual-outercourse-philosophy-of-lovemaking/|via=Notre Dame Philosophical Reviews}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.academia.edu/Documents/in/Zarathustraism_MazdaismMagianism|title=Zarathustraism, MazdaismMagianism Research Papers - Academia.edu|work=www.academia.edu}}{{Мртва_врска|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.item.ens.fr/david-gullentops-et-ann-van-sevenant-les-mondes-de-jean-cocteau-poetique-et-esthetique/|title=Item – David Gullentops et Ann Van Sevenant, Les Mondes de Jean Cocteau. Poétique et Esthétique.}}</ref> Таа била независен истражувач и одржувала конференции дома и во странство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.weezevent.com/zarathoustra-une-philosophie|title=Billetterie : Conférence : Zarathoustra, une philosophie avant la lettre par Ann Van Sevenant|work=www.weezevent.com}}</ref> == Библиографија == ** ''Het verhaal van de filosofie. Handzame inleiding tot de wijsbegeerte van vroeger en nu,'' Antwerpen-Baarn, Hadewijch, 1992 (2nd ed. 1993, 3rd ed. 1996) ** ''Deconstructie. Een multidisciplinaire benadering'', Leuven-Amersfoort, Acco, 1992 ** ''La decostruzione e Derrida'', Palermo, Aestetica, 1992 ** ''Il filosofo dei poeti. L'estetica di Benjamin Fondane'', Milano, Mimesis, 1994 ** ''Poëtica van de architectuur'', Antwerp-Baarn, Hadewijch, 1994 ** ''Met water schrijven. De filosofie in het computertijdperk'', Antwerp-Baarn, Hadewijch, 1997 ** ''Importer en philosophie'', Paris, Paris-Méditerranée, 1999 (Prize 2000 "Académie Royale de Langue et de Littérature Françaises de Belgique") ** ''Ecrire à la lumière. Le philosophe et l'ordinateur'', Paris, Galilée, 1999 ** ''Ademruimte. Van cultuurproduct tot productcultuur'', Leende, Damon, 2000 ** ''Philosophie de la sollicitude'', Paris, Vrin, 2001 ** ''Outercourse. Philosophy'', Leuven-Paris-Dudly, Peeters, 2005 ** ''Wat zou de wereld zijn zonder filosofie?'', with Samuel IJsseling, Kampen, Klement, 2007 ** ''Levenswerk. Filosofie en aanvaarding'', Antwerp, Garant, 2009 ** ''Kleine filosofie van het vrijen'', Antwerp, Garant, 2009 ** ''Filosofie in honderd woorden'', Antwerp, Garant, 2010 ** ''Les Mondes de Jean Cocteau. Poétique et Esthétique/ Jean Cocteau's Worlds. Poetics and Aesthetics'' (livre + dvd), en collaboration avec David Gullentops, Paris, Non Lieu, 2012 ** ''Ainsi pensait Zarathoustra. Une philosophie avant la lettre'', Paris, Non Lieu, 2017 ** ''Filosofie en fictie. Denkbeelden in dialoog,'' Utrecht, Klement, 2018 ** ''Thus Replied Zarathustra'', Mimesis International, 2020 == Наводи == {{наводи}}  == Надворешни врски == * Ан Ван Севенант - centre-erasme, {{Наведена мрежна страница|url=https://sites.google.com/site/centreerasme2/docenten6|title=onze docenten – vervolg|language=nl|accessdate=2021-04-20|archive-date=2019-03-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190322092836/https://sites.google.com/site/centreerasme2/docenten6|url-status=dead}} * Советодавен одбор Алтернативни перспективи и глобални грижи и [https://ap-gc.net/ann-van-sevenant/ д-р Ан Ван Севенант - APGC] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20171114212441/https://ap-gc.net/ann-van-sevenant/ |date=2017-11-14 }} * [https://www.cairn.info/resultats_recherche.php?searchTerm=%22Ann+Van+Sevenant%22 cairn.info] * [http://www.cambridgescholars.com/cosmic-consciousness-and-human-excellence Издаваштво на научници од Кембриџ.] [http://www.cambridgescholars.com/cosmic-consciousness-and-human-excellence Космичка свест и човечка извонредност] * [https://www.persee.fr/doc/phlou_0035-3841_2000_num_98_2_7306_t1_0377_0000_2 Ан Ван Севенант, увозник и филозофија] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ван Севенант, Ан}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Филозофи од 21 век]] [[Категорија:Белгиски филозофи]] 7gh5a2x7vsqlhuzpa7ydxub195cegko Алехандро Рехон Учин 0 1273914 5375490 5303651 2025-06-07T08:16:01Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375490 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател|name=Алехандро Рехон Учин|image=Alejandro rejon guatemala.jpg|caption=|birth_date={{роден на|18|мај|1997}}|birth_place={{знамеикона|Мексико}} {{роден во|Мерида|Мексико}}|death_date=|death_place=|occupation=[[писател]]|movement=|genre=|magnum_opus=|influences=|influenced=|footnotes=|signature=}} '''Вилберт Алехандро Рехон Учин''' ([[Шпански јазик|шпански]]: Wilberth Alejandro Rejon Huchin; [[Мерида (Мексико)|Мерида]], [[Јукатан (сојузна држава)|Јукатан]], 18 [[мај]] 1997) е мексикански писател, културен менаџер и новинар. Тој бил соработник на културниот фестивал за интерфејс 2016 година во Мерида и директор и основач на меѓународниот поетски фестивал Текох, Јукатан. Дел од неговото дело е преведено на арапски, италијански, романски, каталонски, бенгалски, француски и грчки. Добитник е на различни признанија за неговата работа во културните и книжевните медиуми, како што е Меѓународниот медал за култура и уметност, кермит Гаридо.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.elem.mx/autor/datos/122130|title=Alejandro Rejón Huchin - Detalle del autor - Enciclopedia de la Literatura en México - FLM - CONACULTA|work=www.elem.mx|accessdate=2021-08-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lajornadamaya.mx/yucatan/25113/pasion-y-ganas-de-adornar-el-mundo-detonantes-de-la-literatura-rejon-huchin|title=Pasión y ganas de adornar el mundo, detonantes de la literatura: Rejón Huchin|work=www.lajornadamaya.mx|language=en|accessdate=2021-08-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://diariodelosaltos.com/2021/07/11/alejandro-rejon-gran-escritor-gestor-y-promotor-cultural-mexicano/|title=Alejandro Rejón, gran escritor, gestor y promotor cultural mexicano|date=2021-07-12|work=Diario de Los Altos|language=es|accessdate=2021-08-19|archive-date=2021-07-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20210731011132/https://diariodelosaltos.com/2021/07/11/alejandro-rejon-gran-escritor-gestor-y-promotor-cultural-mexicano/}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sanluis.eluniversal.com.mx/cultura/30-09-2020/universo-de-letras-cancion-del-sueno-por-alejandro-rejon-huchin|title=Universo de letras. Canción del sueño, por Alejandro Rejon Huchin|date=2020-09-30|work=San Luis Potosí|language=es|accessdate=2021-08-19}}</ref> Автор на четири книги поезија објавени во Шпанија, Чиле, Аргентина и САД.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.yucatan.com.mx/imagen/poeta-yucateco-alejandro-rejon-publica-en-el-extranjero|title=Poeta yucateco Alejandro Rejón publica en el extranjero|date=2021-04-22|work=El Diario de Yucatán|language=es|accessdate=2021-08-19|archive-date=2021-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20210819033744/https://www.yucatan.com.mx/imagen/poeta-yucateco-alejandro-rejon-publica-en-el-extranjero|url-status=dead}}</ref> == Награди == * Почитуван посетител од градот Толука, [[Мексико]], 2018 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://diario16.com/entrevista-al-poeta-alejandro-rejon-huchin/|title=Entrevista al poeta: Alejandro Rejón Huchin|date=2020-10-16|work=Diario16|language=es|accessdate=2021-08-19|archive-date=2020-10-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021002707/https://diario16.com/entrevista-al-poeta-alejandro-rejon-huchin/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cronicajalisco.com/notas-alejandro_rejon_huchin-102500-2020|title=Alejandro Rejón Huchin|last=La Crónica de Hoy|work=https://www.cronicajalisco.com|accessdate=2021-08-19|archive-date=2020-12-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20201213195736/https://www.cronicajalisco.com/notas-alejandro_rejon_huchin-102500-2020|url-status=dead}}</ref> * Меѓународна награда за поезија Harold Von Ior, 2019 година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://hgrupoeditorial.com/nuevos-brios-para-la-poesia-yucateca/|title=Nuevos bríos para la poesía yucateca -|date=2021-06-10|language=es|accessdate=2021-08-19}}</ref> * Меѓународно признавање на културните заслуги, [[влада]] на Teko, Мексико, 2020 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/cultura/10/alejandro-rejon-y-el-exito-internacional-de-su-primer-libro|title=Alejandro Rejón y el éxito internacional de su primer libro|last=Telégrafo|first=El|date=2021-02-10|work=El Telégrafo|language=es-es|accessdate=2021-08-19}}</ref> * Признавање на неговата работа во создавање меѓународни проекти во корист на уметничката, литературната и културната заедница, Секретаријат за граѓанска безбедност, [[Влада]] на [[Тласкала]] 2020 година .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://elsolweb.tv/entrevista-al-poeta-alejandro-rejon-huchin/|title=Entrevista al poeta: Alejandro Rejón Huchin|last=Jarquín|first=Carlos Javier|date=2020-10-07|work=Periódico El Sol COLOMBIA|language=es|accessdate=2021-08-19}}</ref> * Меѓународен медал за култура и уметност Kermith Garrido González 2021 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poresto.net/unicornio/cultura/2021/6/1/el-premio-da-prestigio-este-se-lo-otorga-el-ganador-255899.html|title=¿El premio da prestigio o este se lo otorga el ganador?|work=www.poresto.net|language=es|accessdate=2021-08-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://revistalatinanc.com/2021/07/30/alejandro-rejon-excepcional-escritor-gestor-y-promotor-cultural-mexicano/|title=Alejandro Rejon, excepcional escritor, gestor y promotor cultural Mexicano.|date=2021-07-30|work=REVISTA LATINA|language=es-MX|accessdate=2021-08-19|archive-date=2021-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210810222333/https://revistalatinanc.com/2021/07/30/alejandro-rejon-excepcional-escritor-gestor-y-promotor-cultural-mexicano/|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Рехон Учин, Алехандро}} [[Категорија:Мексикански поети]] e1j9kxzkvwmg3w776dlpf7bego2m7wx Предлошка:Локални избори во Македонија (2021)/Резултати по општини 10 1278511 5375454 5131422 2025-06-07T00:08:27Z 185.100.245.45 5375454 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |+ class="nowrap" | Избрани градоначалници <small>''[[Предлошка:Локални избори во Македонија (2021)/Резултати по општини|(уреди табела)]]''</small> |- style="background: #efefef;" ! [[Грбови на општините во Македонија|Грб]] ! Општина ! Број на гласачи ! Победник ! Освоени гласови ! % на освоени гласови ! Припадност |- | [[File:Coat of arms of Skopje.svg|30px]] | [[Град Скопје|Скопје]] (''[[Локални избори во Македонија (2021) — Град Скопје|детали]]'') | style="text-align: right;" | 467.373 | style="text-align: right;" | [[Данела Арсовска]] | style="text-align: right;" | 118.765 | style="text-align: right;" | 54,66% | style="text-align: right;" | [[Независен политичар|независна]] |- | [[File:Coat of arms of Aerodrom Municipality, 2012-present.svg|30px]] | [[Општина Аеродром|Аеродром]] | style="text-align: right;" | 66.905 | style="text-align: right;" | [[Тимчо Муцунски]] | style="text-align: right;" | 18.857 | style="text-align: right;" | 55,11% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Aračinovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Арачиново|Арачиново]] | style="text-align: right;" | 10.026 | style="text-align: right;" | [[Ридван Ибраими]] | style="text-align: right;" | 3.026 | style="text-align: right;" | 50,54% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Berovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Берово|Берово]] | style="text-align: right;" | 10.758 | style="text-align: right;" | [[Звонко Пекевски]] | style="text-align: right;" | 3.354 | style="text-align: right;" | 51,25% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[Податотека:Bitola-coat-of-arms.svg |30px]] | [[Општина Битола|Битола]] | style="text-align: right;" | 80.882 | style="text-align: right;" | [[Тони Коњановски]] | style="text-align: right;" | 24.708 | style="text-align: right;" | 50,73% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Bogdanci Municipality.svg|30px]] | [[Општина Богданци|Богданци]] | style="text-align: right;" | 6.633 | style="text-align: right;" | [[Блаже Шапов]] | style="text-align: right;" | 2.128 | style="text-align: right;" | 50,70% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Bogovinje Municipality.svg|30px]] | [[Општина Боговиње|Боговиње]] | style="text-align: right;" | 28.307 | style="text-align: right;" | [[Бесник Емши]] | style="text-align: right;" | 6.336 | style="text-align: right;" | 62,30% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Bosilovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Босилово|Босилово]] | style="text-align: right;" | 12.334 | style="text-align: right;" | [[Ристо Манчев]] | style="text-align: right;" | 4.156 | style="text-align: right;" | 58,33% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Municipality of Brvenica.svg|30px]] | [[Општина Брвеница|Брвеница]] | style="text-align: right;" | 15.732 | style="text-align: right;" | [[Јовица Илиевски]] | style="text-align: right;" | 3.482 | style="text-align: right;" | 49,09% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Butel Municipality.svg|30px]] | [[Општина Бутел|Бутел]] | style="text-align: right;" | 33.364 | style="text-align: right;" | [[Дарко Костовски]] | style="text-align: right;" | 9.001 | style="text-align: right;" | 52,79% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Valandovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Валандово|Валандово]] | style="text-align: right;" | 9.992 | style="text-align: right;" | [[Перо Костадинов]] | style="text-align: right;" | 3.798 | style="text-align: right;" | 57,73% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Vasilevo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Василево|Василево]] | style="text-align: right;" | 10.688 | style="text-align: right;" | [[Славе Андонов]] | style="text-align: right;" | 3.332 | style="text-align: right;" | 49,22% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Vevčani Municipality.svg|30px]] | [[Општина Вевчани|Вевчани]] | style="text-align: right;" | 2.075 | style="text-align: right;" | [[Спасе Кочовски]] | style="text-align: right;" | 856 | style="text-align: right;" | 50,41% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Veles Municipality.svg|30px]] | [[Општина Велес|Велес]] | style="text-align: right;" | 45.892 | style="text-align: right;" | [[Марко Колев]] | style="text-align: right;" | 12.358 | style="text-align: right;" | 51,63% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Vinica Municipality, Macedonia.svg|30px]] | [[Општина Виница|Виница]] | style="text-align: right;" | 17.244 | style="text-align: right;" | [[Миле Петков]] | style="text-align: right;" | 4.970 | style="text-align: right;" | 54,74% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Vrapčište Municipality.svg|30px]] | [[Општина Врапчиште|Врапчиште]] | style="text-align: right;" | 26.383 | style="text-align: right;" | [[Исен Шабани]] | style="text-align: right;" | 5.115 | style="text-align: right;" | 51,00% | style="text-align: right;" | [[Податотека:AA.jpg|50п|link=Алијанса за Албанците]] |- | [[File:Coat of arms of Gazi Baba Municipality.svg|30px]] | [[Општина Гази Баба|Гази Баба]] | style="text-align: right;" | 61.413 | style="text-align: right;" | [[Бобан Стефковски]] | style="text-align: right;" | 17.910 | style="text-align: right;" | 60,00% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Gevgelija Municipality.svg|30px]] | [[Општина Гевгелија|Гевгелија]] | style="text-align: right;" | 19.076 | style="text-align: right;" | [[Андон Сарамандов]] | style="text-align: right;" | 7.546 | style="text-align: right;" | 56,88% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Gostivar Municipality.svg|30px]] | [[Општина Гостивар|Гостивар]] | style="text-align: right;" | 81.083 | style="text-align: right;" | [[Арбен Таравари]] | style="text-align: right;" | 18.664 | style="text-align: right;" | 57,79% | style="text-align: right;" | [[Податотека:AA.jpg|50п|link=Алијанса за Албанците]] |- | [[Податотека:grb-gradsko.jpg|30px]] | [[Општина Градско|Градско]] | style="text-align: right;" | 3.113 | style="text-align: right;" | [[Киро Нацков]] | style="text-align: right;" | 1.160 | style="text-align: right;" | 55,66% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:grb-debar.jpg|30px]] | [[Општина Дебар|Дебар]] | style="text-align: right;" | 19.211 | style="text-align: right;" | [[Хекуран Дука]] | style="text-align: right;" | 4.291 | style="text-align: right;" | 49,69% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Debarca Municipality.svg|30px]] | [[Општина Дебрца|Дебрца]] | style="text-align: right;" | 4.350 | style="text-align: right;" | [[Зоран Ногачески]] | style="text-align: right;" | 1.505 | style="text-align: right;" | 52,81% | style="text-align: right;" | [[Независен политичар|независен]] |- | [[File:Coat of arms of Delčevo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Делчево|Делчево]] | style="text-align: right;" | 14.757 | style="text-align: right;" | [[Горан Трајковски]] | style="text-align: right;" | 4.389 | style="text-align: right;" | 51,14% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Demir Kapija Municipality.svg|30px]] | [[Општина Демир Капија|Демир Капија]] | style="text-align: right;" | 3.250 | style="text-align: right;" | [[Лазар Петров]] | style="text-align: right;" | 1.323 | style="text-align: right;" | 49,83% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Грб на Општина Демир Хисар.png|30px]] | [[Општина Демир Хисар|Демир Хисар]] | style="text-align: right;" | 6.965 | style="text-align: right;" | [[Никола Најдовски]] | style="text-align: right;" | 2.681 | style="text-align: right;" | 49,75% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Dojran Municipality.svg|30px]] | [[Општина Дојран|Дојран]] | style="text-align: right;" | 2.677 | style="text-align: right;" | [[Анго Ангов]] | style="text-align: right;" | 1.060 | style="text-align: right;" | 53,21% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Dolneni Municipality.svg|30px]] | [[Општина Долнени|Долнени]] | style="text-align: right;" | 11.840 | style="text-align: right;" | [[Урим Ибески]] | style="text-align: right;" | 3.462 | style="text-align: right;" | 51,30% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Ǵorče Petrov Municipality.svg|30px]] | [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]] | style="text-align: right;" | 38.529 | style="text-align: right;" | [[Александар Стојкоски]] | style="text-align: right;" | 9.779 | style="text-align: right;" | 50,24% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Želino Municipality.svg|30px]] | [[Општина Желино|Желино]] | style="text-align: right;" | 24.485 | style="text-align: right;" | [[Бљерим Сејди]] | style="text-align: right;" | 5.170 | style="text-align: right;" | 49,97% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Lëvizja Besa.svg|50п|link=Движење Беса]] |- | [[File:Coat of arms of Zelenikovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Зелениково|Зелениково]] | style="text-align: right;" | 3.738 | style="text-align: right;" | [[Коста Маневски]] | style="text-align: right;" | 1.305 | style="text-align: right;" | 51,64% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Zrnovci Municipality.jpg|30px]] | [[Општина Зрновци|Зрновци]] | style="text-align: right;" | 2.556 | style="text-align: right;" | [[Борчо Коцев]] | style="text-align: right;" | 781 | style="text-align: right;" | 54,54% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Ilinden Municipality, Macedonia.svg|30px]] | [[Општина Илинден|Илинден]] | style="text-align: right;" | 14.312 | style="text-align: right;" | [[Александар Георгиевски]] | style="text-align: right;" | 4.861 | style="text-align: right;" | 53,40% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Jegunovce Municipality.svg|30px]] | [[Општина Јегуновце|Јегуновце]] | style="text-align: right;" | 10.225 | style="text-align: right;" | [[Димитар Костадиноски]] | style="text-align: right;" | 2.412 | style="text-align: right;" | 50,40% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Kavadarci Municipality.svg|30px]] | [[Општина Кавадарци|Кавадарци]] | style="text-align: right;" | 32.163 | style="text-align: right;" | [[Митко Јанчев]] | style="text-align: right;" | 15.182 | style="text-align: right;" | 72,35% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Karbinci Municipality.svg|30px]] | [[Општина Карбинци|Карбинци]] | style="text-align: right;" | 3.215 | style="text-align: right;" | [[Виктор Паунов]] | style="text-align: right;" | 1.384 | style="text-align: right;" | 59,40% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Karpoš Municipality.svg|30px]] | [[Општина Карпош|Карпош]] | style="text-align: right;" | 54.639 | style="text-align: right;" | [[Стевчо Јакимовски]] | style="text-align: right;" | 14.864 | style="text-align: right;" | 49,61% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Grom-logo.png|50п|link=Граѓанска опција за Македонија]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Kisela Voda Municipality (2015).svg|30px]] | [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]] | style="text-align: right;" | 53.167 | style="text-align: right;" | [[Орце Ѓорѓиевски]] | style="text-align: right;" | 14.691 | style="text-align: right;" | 52,50% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Kičevo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Кичево|Кичево]] | style="text-align: right;" | 50.746 | style="text-align: right;" | [[Фатмир Дехари]] | style="text-align: right;" | 12.935 | style="text-align: right;" | 52,98% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Konče Municipality.svg|30px]] | [[Општина Конче|Конче]] | style="text-align: right;" | 2.769 | style="text-align: right;" | [[Златко Ристов]] | style="text-align: right;" | 1.083 | style="text-align: right;" | 49,88% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Kočani Municipality.svg|30px]] | [[Општина Кочани|Кочани]] | style="text-align: right;" | 32.972 | style="text-align: right;" | [[Љупчо Папазов]] | style="text-align: right;" | 8.697 | style="text-align: right;" | 48,29% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Kratovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Кратово|Кратово]] | style="text-align: right;" | 7.862 | style="text-align: right;" | [[Тодорче Николовски (политичар)|Тодорче Николовски]] | style="text-align: right;" | 3.077 | style="text-align: right;" | 59,92% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Kriva Palanka Municipality.svg|30px]] | [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] | style="text-align: right;" | 16.849 | style="text-align: right;" | [[Сашко Митовски]] | style="text-align: right;" | 6.318 | style="text-align: right;" | 54,75% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Krivogaštani Municipality.svg|30px]] | [[Општина Кривогаштани|Кривогаштани]] | style="text-align: right;" | 4.637 | style="text-align: right;" | [[Николче Мискоски]] | style="text-align: right;" | 1.766 | style="text-align: right;" | 50,83% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Kruševo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Крушево|Крушево]] | style="text-align: right;" | 7.955 | style="text-align: right;" | [[Томе Христоски]] | style="text-align: right;" | 2.937 | style="text-align: right;" | 52,70% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Kumanovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Куманово|Куманово]] | style="text-align: right;" | 93.986 | style="text-align: right;" | [[Максим Димитриевски]] | style="text-align: right;" | 25.587 | style="text-align: right;" | 55,30% | style="text-align: right;" | [[Независен политичар|независен]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Lipkovo Municipality.jpg|30px]] | [[Општина Липково|Липково]] | style="text-align: right;" | 26.042 | style="text-align: right;" | [[Еркан Арифи]] | style="text-align: right;" | 7.087 | style="text-align: right;" | 72,59% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Lozovo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Лозово|Лозово]] | style="text-align: right;" | 1.984 | style="text-align: right;" | [[Бошко Цветковски]] | style="text-align: right;" | 783 | style="text-align: right;" | 49,94% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Mavrovo-Rostuša Municipality.svg|30px]] | [[Општина Маврово и Ростуше|Маврово и Ростуше]] | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | |- | [[File:Coat of arms of Makedonska Kamenica Municipality.svg|30px]] | [[Општина Македонска Каменица|Македонска Каменица]] | style="text-align: right;" | 6.735 | style="text-align: right;" | [[Димчо Атанасовски]] | style="text-align: right;" | 2.228 | style="text-align: right;" | 51,00% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Makedonski Brod Municipality (2012).svg|30px]] | [[Општина Македонски Брод|Македонски Брод]] | style="text-align: right;" | 4.978 | style="text-align: right;" | [[Жарко Ристески]] | style="text-align: right;" | 1.903 | style="text-align: right;" | 48,97% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Mogila Municipality.svg|30px]] | [[Општина Могила|Могила]] | style="text-align: right;" | 5.195 | style="text-align: right;" | [[Драганчо Саботковски]] | style="text-align: right;" | 2.113 | style="text-align: right;" | 57,28% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Negotino Municipality.svg|30px]] | [[Општина Неготино|Неготино]] | style="text-align: right;" | 15.983 | style="text-align: right;" | [[Горан Стојанов]] | style="text-align: right;" | 5.855 | style="text-align: right;" | 51,94% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Novaci Municipality.svg|30px]] | [[Општина Новаци|Новаци]] | style="text-align: right;" | 2.868 | style="text-align: right;" | [[Стевче Стевановски]] | style="text-align: right;" | 1.094 | style="text-align: right;" | 51,29% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat_of_arms_of_Novo_Selo_Municipality_(2014).svg|30px]] | [[Општина Ново Село|Ново Село]] | style="text-align: right;" | 11.309 | style="text-align: right;" | [[Ѓорѓе Божинов]] | style="text-align: right;" | 2.727 | style="text-align: right;" | 51,05% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Ohrid Municipality (2014).png|30px]] | [[Општина Охрид|Охрид]] | style="text-align: right;" | 52.477 | style="text-align: right;" | [[Кирил Пецаков]] | style="text-align: right;" | 16.993 | style="text-align: right;" | 54,60% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:grb-petrovec.jpg|30px]] | [[Општина Петровец|Петровец]] | style="text-align: right;" | 7.824 | style="text-align: right;" | [[Борче Митевски]] | style="text-align: right;" | 2.962 | style="text-align: right;" | 63,84% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Pehčevo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Пехчево|Пехчево]] | style="text-align: right;" | 4.072 | style="text-align: right;" | [[Александар Китански]] | style="text-align: right;" | 1.499 | style="text-align: right;" | 51,23% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Plasnica Municipality.svg|30px]] | [[Општина Пласница|Пласница]] | style="text-align: right;" | 5.122 | style="text-align: right;" | [[Алија Јаоски]] | style="text-align: right;" | 1.359 | style="text-align: right;" | 76,65% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Prilep Municipality.svg|30px]] | [[Општина Прилеп|Прилеп]] | style="text-align: right;" | 63.436 | style="text-align: right;" | [[Борче Јовчески]] | style="text-align: right;" | 22.164 | style="text-align: right;" | 54,86% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Probištip Municipality.svg|30px]] | [[Општина Пробиштип|Пробиштип]] | style="text-align: right;" | 12.545 | style="text-align: right;" | [[Драган Анастасов]] | style="text-align: right;" | 4.649 | style="text-align: right;" | 49,57% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Radoviš Municipality.svg|30px]] | [[Општина Радовиш|Радовиш]] | style="text-align: right;" | 24.540 | style="text-align: right;" | [[Ацо Ристов]] | style="text-align: right;" | 7.474 | style="text-align: right;" | 58,70% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Rankovce Municipality.svg|30px]] | [[Општина Ранковце|Ранковце]] | style="text-align: right;" | 3.014 | style="text-align: right;" | [[Борче Спасовски]] | style="text-align: right;" | 1.225 | style="text-align: right;" | 51,60% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Resen Municipality.svg|30px]] | [[Општина Ресен|Ресен]] | style="text-align: right;" | 16.378 | style="text-align: right;" | [[Јован Тозиевски]] | style="text-align: right;" | 4.348 | style="text-align: right;" | 50,06% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Rosoman Municipality.svg|30px]] | [[Општина Росоман|Росоман]] | style="text-align: right;" | 3.343 | style="text-align: right;" | [[Стојан Николов]] | style="text-align: right;" | 1.471 | style="text-align: right;" | 53,65% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Saraj Municipality.svg|30px]] | [[Општина Сарај|Сарај]] | style="text-align: right;" | 32.967 | style="text-align: right;" | [[Блерим Беџети]] | style="text-align: right;" | 10.790 | style="text-align: right;" | 73,10% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Грб на општина Свети Николе.jpg|30px]] | [[Општина Свети Николе|Свети Николе]] | style="text-align: right;" | 14.567 | style="text-align: right;" | [[Дејан Владев]] | style="text-align: right;" | 4.766 | style="text-align: right;" | 51,97% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Sopište Municipality.svg|30px]] | [[Општина Сопиште|Сопиште]] | style="text-align: right;" | 5.219 | style="text-align: right;" | [[Стефче Трпковски]] | style="text-align: right;" | 2.161 | style="text-align: right;" | 65,03% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Staro Nagoričane.svg|30px]] | [[Општина Старо Нагоричане|Старо Нагоричане]] | style="text-align: right;" | 3.262 | style="text-align: right;" | [[Жаклина Јовановска]] | style="text-align: right;" | 1.076 | style="text-align: right;" | 55,58% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Struga Municipality.svg|30px]] | [[Општина Струга|Струга]] | style="text-align: right;" | 61.437 | style="text-align: right;" | [[Рамиз Мерко]] | style="text-align: right;" | 13.763 | style="text-align: right;" | 52,07% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Strumica Municipality.svg|30п]] | [[Општина Струмица|Струмица]] | style="text-align: right;" | 49.800 | style="text-align: right;" | [[Костадин Костадинов]] | style="text-align: right;" | 13.760 | style="text-align: right;" | 53,70% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[Податотека:Coat_of_arms_of_Studeničani_Municipality.png|30px]] | [[Општина Студеничани|Студеничани]] | style="text-align: right;" | 16.593 | style="text-align: right;" | [[Азем Садики]] | style="text-align: right;" | 4.119 | style="text-align: right;" | 49,73% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Partia Demokratike Shqiptare.svg|50п|link=Демократска партија на Албанците]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Tearce Municipality.svg|30px]] | [[Општина Теарце|Теарце]] | style="text-align: right;" | 22.450 | style="text-align: right;" | [[Нухи Незири]] | style="text-align: right;" | 4.684 | style="text-align: right;" | 55,87% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[File:Coat of arms of Tetovo Municipality, Macedonia.svg|30px]]‎ | [[Општина Тетово|Тетово]] | style="text-align: right;" | 85.577 | style="text-align: right;" | [[Биљал Касами]] | style="text-align: right;" | 21.591 | style="text-align: right;" | 54,84% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Lëvizja Besa.svg|50п|link=Движење Беса]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Centar Municipality, Macedonia.svg|30px]] | [[Општина Центар|Центар]] | style="text-align: right;" | 43.951 | style="text-align: right;" | [[Горан Герасимовски]] | style="text-align: right;" | 11.982 | style="text-align: right;" | 51,88% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Centar Župa Municipality.svg|30px]] | [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | | style="text-align: right;" | |- | [[File:Coat of arms of Čair Municipality.svg|30px]] | [[Општина Чаир|Чаир]] | style="text-align: right;" | 58.208 | style="text-align: right;" | [[Висар Ганиу]] | style="text-align: right;" | 14.640 | style="text-align: right;" | 55,24% | style="text-align: right;" | [[Податотека:DUI.png|50п|link=Демократска унија за интеграција]] |- | [[Податотека:Coat of arms of Čaška Municipality.svg|30px]] | [[Општина Чашка|Чашка]] | style="text-align: right;" | 6.171 | style="text-align: right;" | [[Горан Стојановски (политичар)|Горан Стојановски]] | style="text-align: right;" | 2.327 | style="text-align: right;" | 56,07% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Češinovo-Obleševo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Чешиново-Облешево|Чешиново-Облешево]] | style="text-align: right;" | 5.390 | style="text-align: right;" | [[Далибор Ангелов]] | style="text-align: right;" | 2.030 | style="text-align: right;" | 52,93% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Čučer Sandevo Municipality.svg|30px]] | [[Општина Чучер-Сандево|Чучер-Сандево]] | style="text-align: right;" | 7.936 | style="text-align: right;" | [[Сашко Комненовиќ]] | style="text-align: right;" | 2.610 | style="text-align: right;" | 50,73% | style="text-align: right;" | [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|50п|link=Социјалдемократски Сојуз на Македонија]] |- | [[File:Coat of arms of Štip Municipality.svg|30px]] | [[Општина Штип|Штип]] | style="text-align: right;" | 42.045 | style="text-align: right;" | [[Иван Јорданов]] | style="text-align: right;" | 13.085 | style="text-align: right;" | 54,22% | style="text-align: right;" | [[Податотека:ВМРО-ДПМНЕ-Лого.svg|50п|link=Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |- | [[File:Coat of arms of Šuto Orizari Municipality.svg|30px]] | [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]] | style="text-align: right;" | 24.230 | style="text-align: right;" | [[Курто Дудуш]] | style="text-align: right;" | 4.156 | style="text-align: right;" | 51,26% | style="text-align: right;" | [[Податотека:LDP logo.jpg|50п|link=Либерално-демократска партија]]/[[Податотека:DOM Party-new logo.jpg|50п|link=Демократска обнова на Македонија]] |} Извор: [[ДИК]]<ref>{{cite web |url=https://rezultati.sec.mk/mk |title=Резултати од локални избори 2021 |date= |website=ДИК |access-date=20 октомври 2021}}</ref> 5f5dp67qaj32ryhgs5j2uvhcytpmrgs Хапаранда (општина) 0 1279473 5375445 4702247 2025-06-06T23:01:45Z Bruno Rosta 907 понова слика 5375445 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Haparanda hotel and city hall.JPG|алт=Хотел Хапаранда и градско собрание|мини|Хапаранда]] [[Податотека:Haparanda Municipality in Norrbotten County.png|алт=Општина Хапаранда во округот Норботен|мини|Општина Хапаранда во округот Норботен]] [[Податотека:18.07.23 Haparanda X52 9034.jpg|мини|238x238пкс| Железничка станица Хапаранда]] '''Хапаранда''' ({{Lang-sv|Haparanda kommun}}) е општина на северот од [[Шведска]], во округот [[Норботен (округ)|Норботен.]] Административен центар е [[Хапаранда|градот со исто име]]. Областа е 961,5 км². Населението според податоците за 2012 година е 10.007 [[жители]]<ref>[http://www.scb.se/Pages/TableAndChart____236124.aspx «Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2012»] ''Statistiska centralbyrån''</ref>. Општината се наоѓа западно од долниот тек на реката [[Турне (река)|Турне]], на нејзиното вливање во [[Ботниски Залив]]. Должината на реката тече по границата со [[Финска]], а главниот град на округот практично формира еден град со градот Торнио од другата страна. Во Шведска, Хапаранда се граничи со општините Евертурнео (на север) и Каликс (на запад). Се споменува и во огласите на ИКЕА. == Популација == === Статистика на население === * 1970 година - 8.893 жители * 1980 година - 9.672 жители * 1990 година - 10.517 жители * 2000 - 10.412 жители * 2008 година - 10.173 жители. === Главни населби === {| class="wikitable" !# ! Локалитет ! Популација |- | 1 | Хапаранда | align="right" | 4.778 |- | 2 | Мариелунд | align="right" | 1.865 |- | 3 | Сескарио | align="right" | 498 |- | 4 | Никала | align="right" | 447 |- | 5 | Карунги | align="right" | |} == Градови со кои се побратимени == Хапаранда има 4 градови побратимени: * [[Русија]] Ковдор *[[Норвешка]] Хамерфест *[[Литванија]] Ширвинти == Надворешни врски == * [http://www.haparanda.se Официјална страница] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Општини во Шведска]] 6lofjb2jo960rdncfi3yuo8og4u9slr Агњешка Лукашак 0 1281375 5375478 5055178 2025-06-07T05:49:00Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375478 wikitext text/x-wiki [[Податотека:AgnieszkaLukasiakApr2011.jpg|thumb|десно|250п|Агњешка Лукашак]] '''Агњешка Лукасијак''' (18 декември 1979 година во [[Вроцлав]], [[Полска]] ) е филмска режисерка со седиште во [[Лос Анџелес]], [[Стокхолм]] и [[Лондон]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.screendaily.com/apple-comes-on-with-hob-for-lukasiak-feature/4029711.article|title=Apple comes on with Hob for Lukasiak feature|last=Blaney|first=M|date=2006-11-22|publisher=[[Screen Daily]]|accessdate=2009-10-16}}</ref> Кариерата ја започнала со режија на играни документарни филмови објавени во кино, а сега режира играни филмови. Лукасијак дошла во Шведска во 1984 година со нејзините родители како бегалци. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sweden.se/eng/Home/Lifestyle/Culture/Film/Swedish-Film--Fired-by-Passion/The-Storytellers/|title=Swedish film - The storytellers|publisher=Sweden.se|archive-url=https://web.archive.org/web/20160318055804/https://sweden.se/eng/Home/Lifestyle/Culture/Film/Swedish-Film--Fired-by-Passion/The-Storytellers/|archive-date=2016-03-18|accessdate=2009-10-11}}</ref> Дипломирала на отсекот за режија на Полската национална филмска школа во Лоѓ во 2002 година. == Филмографија == * ''Бамбо Мурзинек'' (2000) * ''Алжир: Пијте, чад и љубов'' (2003) ASIN: B004YWSJQ2 * ''Алжир: Безимената војна'' (2003) * ''Bortglömda'' (2005) Англиски наслов: ''Forgotten'' * ''Помеѓу два пожари'' (2011) === Награди === Во 2006 година ја добила Нордиската награда за документарен филм за нејзиниот филм ''Forgotten'' на филмскиот фестивал Нордиск Панорама во Архус, Данска. <ref name="Awards Aarhus">{{Наведена мрежна страница|url=http://old.nordiskpanorama.com/Award.Winners.2006-268/|title=Award Winners Nordisk Panorama, Aarhus 2006|publisher=Nordisk Panorama|accessdate=14 September 2015|archive-date=2021-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20211121102317/http://old.nordiskpanorama.com/Award.Winners.2006-268/|url-status=dead}}</ref> Награди и официјални избори * МФ на ЕДИНБУРГ, официјален избор 2011 година * IFFI, официјален избор, 2011 година * Филмски фестивал LONDON P, официјална селекција, 2011 година * МФП ПУСАН, официјален избор 2010 г * МФ ВАРШАВА, Во конкуренција 2011 г * Филмски фестивал LUBECK, победник, 2011 година * MILL VALLEY IFF, официјална селекција, 2011 година * ЗЛАТЕН КАРПАТСКИ МФ, победничка награда од публиката, 2011 година * PROWINCJONALIA FF, награда на победничката критика, победник за најдобра главна женска улога, 2010 година * МФМ МЛОЏИ И ФИЛМОТ, Победничка награда за младо жири, Победник најдобро сценарио, 2011 година * ФЕБИОФЕСТ ПРАГ, во конкуренција, 2011 г * ДОРТМУНД Жени ФФ, Во конкуренција, 2011 година * МФ НОВ ХОРИЗОНТ, Во конкуренција, 2011 г * МФ ТРОЈА, Во конкуренција, 2011 г * OFF PLUS CAMERA IFF, Во конкуренција, 2011 година * МФО АНКАРА, Во конкуренција, 2011 г * МУРМАНСК МФ, официјален избор, 2011 година * МФМ на ХОНГКОНГ, официјален избор, 2012 година * Кошалин, Во конкуренција, 2011 година * Каунас, Во конкуренција, 2011 година * Ваљадолид, Во конкуренција, 2011 година * Котбус, Во конкуренција, 2011 година * Хелсиншки бегалец, официјална селекција, 2011 г * Виенски човекови права, официјален избор, 2011 година * Gbg, официјален избор, 2012 година * Жените од Сеул, официјален избор, 2012 година * Палиќ, официјален избор, 2012 година * Нордиска панорама, награда за нордиски документарен филм, наградена како најдобар скандинавски документарен филм, 2006 година * Филмски фестивал во Трст, Италија, најдобар документарен филм, 2007 година * Меѓународен филмски фестивал на слики за жени, Хараре, Зимбабве, најдобар документарен филм, 2006 година * Награда за хуманитарна помош, 2006 година, награда која секоја година ја доделува специјална комисија на скандинавски режисер * Филмски фестивал во Минхен, номиниран за најдобар документарен филм, 1999 година * Етиуда, фестивал на краток филм во Краков, најдобар краток документарен филм, 1998 година * фестивал на документарен филм idfa во Амстердам, најдобар долгометражен документарен филм, 2002 година, во потесен избор * Hot Docs Торонто, Канада, најдобар долгометражен документарен филм, 2002 година, во потесен избор * Silverdocs, САД, најдобар долгометражен документарен филм, 2002 година, во потесен избор * Филмски фестивал во Гетенбург, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесниот избор * Kazimierz 03, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесниот избор * Филмски фестивал во Чикаго, најдобар документарен филм, 2003 година, потесен избор * Филмски фестивал во Њујорк, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесен избор * Филмски фестивал во Атина, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесен избор * Љубљански филмски фестивал, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесниот избор * Темпо филмски фестивал, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесниот избор * Филмски фестивал Маргарет Мид, најдобар документарен филм, 2004 година, потесен избор * Филмски фестивал во Солун Доку, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесен избор * РЕАЛНО; живот на филм, Австралија, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесен избор * Нордиск панорама, најдобар документарен филм, 2003 година, во потесниот избор * Фестивал на документарен филм со целосна рамка, најдобар документарен филм, 2007 година, во потесниот избор * Меѓународен филмски фестивал во Софија, најдобар документарен филм, 2007 година, во потесниот избор * ZagrebDox, Најдобар документарен филм, 2007 година, потесен избор * Доксбарселона-Меѓународен филмски фестивал, 2007 година, Нема натпреварувачки фестивал * Меѓународен филмски фестивал во Осло, 2006 година * Фокс дејс Хелсинки * DokMa, Нордиск филмски денови Лубек, Најдобар документарен филм, 2007 година, во потесниот избор * Рејкјавик кратки и Документи, Најдобар документарен филм, 2007 година, во потесниот избор * Филмски фестивал во Букурешт, најдобар документарен филм, 2007 година, во потесниот избор * Филмски фестивал во Минхен, најдобар краток филм, 1999 година, во потесниот избор * Филмски фестивал во Минхен, најдобар документарен филм, 1999 година, во потесен избор * Филмски фестивал во Краков, најдобар документарен филм, 1999 година, во потесниот избор == Наводи ==  {{reflist}} == Надворешни врски == * {{Imdb име|1360164}} * {{Sfdb име}} [[Категорија:Шведски режисери]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1978 година]] s0a1yaxglqc3bjasshrqa9ouq81kh5v Авалонија 0 1291390 5375474 5274697 2025-06-07T04:58:14Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375474 wikitext text/x-wiki {{внимание}} [[File:AVALONIA.svg|thumb|upright=1.35|Тераните на Авалонија со модерни граници за ориентација: 1 Laurentia; 2 Балтик; 3 Океан Прототетида; 4 Западна Авалонија; 5 Источна Авалонија.<br />''САД'': Соединетите Американски Држави; КТ: Конектикат; М-р: Масачусетс; НХ: Њу Хемпшир; ЈАС: Мејн; РИ: Род-Ајленд<br />''''CA'': Канада; Забелешка: Њу Бранзвик; НФЛ: Њуфаундленд; НС: Нова-Шкотска; ПЕ: Островот принц Едвард<br />''Европа'''': ИЕ: Ирска; ОК: Обединетото Кралство; СР: Франција; БЕ: Белгија; НЛ: Холандија; ДЕ: Германија; ПЛ: Полска]] '''Авалонија''' бил [[микроконтинент]] во [[Палеозојскиот]] [[ера]]. Фрагменти од кора од овој поранешен микроконтинент се наоѓаат во основата на југозападниот [[Велика Британија]], јужниот дел на [[Ирска]] и источниот брег на [[Северна Америка]]. Тоа е изворот на многу од постарите карпи на [[Западна Европа]], [[Атлантска Канада]] и делови од крајбрежните [[Соединетите Американски Држави]]. Авалонија е именувана по [[Полуостровот Авалон]] во [[Њуфаундленд (остров)|Њуфаундленд]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.babambitola.mk/%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%B1%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%82%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE-%D0%BD%D0%B0-%D0%BA%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D0%B4%D0%BE%D0%B3%D1%83 |title=Скриеното богатство на Коста Догу/ |accessdate=2022-02-16 |archive-date=2021-12-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211211191511/https://babambitola.mk/%d1%81%d0%ba%d1%80%d0%b8%d0%b5%d0%bd%d0%be%d1%82%d0%be-%d0%b1%d0%be%d0%b3%d0%b0%d1%82%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%be-%d0%bd%d0%b0-%d0%ba%d0%be%d1%81%d1%82%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%b3%d1%83/ |url-status=dead }}</ref>. Авалонија се разви како [[вулкански лак]] на северната маргина на [[Гондвана]]. На крајот [[раскинување]] се распадна, станувајќи микроконтинент кој лебди. Зад него се формираше [[Рескиот Океан]], а океанот [[Јапет (океан)|Јапет]] се смалуваше напред. Се судри со континентите [[Балтика]], потоа [[Лауренција]] и на крајот со Гондвана, завршувајќи во внатрешноста на [[Пангеја]]. Кога Пангеја се распадна, посмртните останки на Авалонија беа поделени поради расцепот кој стана [[Атлантскиот Океан]]. == Развој == [[File:Avalonia entwicklung odovizium silur.png|thumb|upright|left|Шематски дијаграм на палеогеографската еволуција на Авалонија, Балтика и Лауренција]] [[Image:Caledonides EN.svg|right|thumb|250px|Локација на каледонските/акадските планински синџири во раната девонска епоха. Денешните крајбрежја се прикажани како референца. Црвените линии се конци, имињата со големи букви се различните континенти/супер-терани кои се споиле за време на каледонската орогенеза.]] [[File:Euramerica en.svg|thumb|300px|Стариот црвен континент од песочник во Девон]] Се верува дека раниот развој на Авалонија бил во [[вулкански лак]] во близина на [[зона на подвлекување]] на работ на [[Гондвана]]. Во почетокот на [[Камбријан]], [[суперконтинент]] [[Панотија]] се распадна и Авалонија се оддалечи на север од Гондвана. Ова независно движење на Авалонија започна од географска широчина од околу 60° јужно. Источниот крај на Авалонија се судри со [[Балтика]], континентална плоча која ги зафаќа географските широчини од околу 30°С до 55°С, додека Балтика полека ротира спротивно од стрелките на часовникот кон неа. Ова се случило на крајот на [[Ордовикијан]] и за време на [[Лландоверската епоха|рана Силурија]]. Во доцниот [[Силуријан]] и долниот [[Девонски]], комбинираните Балтика и Авалонија прогресивно се судрија, со [[Лауренција]], почнувајќи со долгиот екстремитет на Авалонија кој сега е прикачен на Северна Америка. Резултатот од ова беше формирањето на [[Еврамерика]]. При завршувањето на оваа фаза, локацијата на Британија се наоѓала на 30°С, а на Нова Шкотска на околу 45°С. Овој судир е претставен со [[Каледонска орогенеза|Каледонско превиткување]] или во Северна Америка како рана фаза во [[Акадската орогенеза]]. Во [[Јаглерод]], новиот континент и уште еден терен, [[Armorican terrane|Armorica]] кој вклучуваше [[Iberian плоча|Iberia]], се оддалечија од Гондвана, заробувајќи ја Авалонија помеѓу неа и континентот, така што ја додаде Иберија/ Арморика до Евроамерика. Ова беше проследено со доаѓањето на Гондвана. Ефектите од овие судири се гледаат во Европа како [[Variscan orogeny|Variscan folding]]. Во Северна Америка се покажува како подоцнежни фази на акадијанската орогенеза. Ова се случувало околу Екваторот за време на подоцнежниот [[Јаглерод]], формирајќи [[Пангеја]] со Авалонија во близина на нејзиниот центар, но делумно поплавена од плиткото море. In the [[Jurassic]], Pangaea split into [[Laurasia]] and Gondwana, with Avalonia as part of Laurasia. In the [[Cretaceous]], Laurasia broke up into [[North America]] and [[Eurasia]] with Avalonia split between them. Иберија подоцна повторно беше отфрлена бидејќи африканскиот дел од Гондвана се лизна покрај неа. Ова последно движење предизвика [[Алпска орогенеза]] вклучувајќи го и подигнувањето на [[Пиринеите]] за време на [[миоценот]] и [[плиоценот]]. Како резултат на ова, дел од Авалонија сега се наоѓа на секоја страна од [[Гибралтарскиот теснец]]. == Последици == Авалонскиот дел од [[Велика Британија]] речиси точно се совпаѓа со Англија и Велс. На друго место во [[Европа]], делови од Авалонија се наоѓаат во [[Ардените]] на [[Белгија]] и сесевероисточна [[Франција]], северна [[Германија]], северозападна [[Полска]] , југоисточен [[Ирска]] и југозападниот раб на [[Пиринејскиот Полуостров]]. Дел од британско-белгискиот дел формирал остров во Карбониферот, што влијаело на распоредот на јаглените полиња; ова е познато по имиња како што се „[[Островот Лондон-Брабант]]“. Неговиот најголем дел имаше ефект врз геолошката структура помеѓу Ардените и [[Англиските Мидлендс]] со тоа што влијаеше на последователното превиткување на кората како резултат на судирот на Варискан Во [[Канада]], Авалонија го опфаќа [[Полуостровот Авалон]] од југоисточниот [[Њуфаундленд (остров)|Њуфаундленд]], јужниот дел од [[Њу Бранзвик]], дел од [[Нова Шкотска]] и [[Принц Островот Едвард]]. Во [[Соединетите Американски Држави]], Авалонија се состои од северниот крајбрежен [[Мејн]], целиот [[Род Ајленд]] и други делови од крајбрежните [[Нова Англија]]. == Литература == * L. Robin M. Cocks, W. S. McKerrow und A, C. R. van Staal: ''The margins of Avalonia.'' Geological Magazine, 134(5): 627—636, London 1997 {{ISSN|0016-7568}} * L. Robin M. Cocks und Trond H. Torsvik: ''European geography in a global context from the Vendian to the end of the Palaeozoic.'' In: D. G. Gee und R. A. Stephenson (Hrsg.): '' European Lithosphere Dynamics.'' Geological Society London Memoirs, 32: 83-95, London 2006 {{ISSN|0435-4052}} * ''Lexikon der Geowissenschaften. Erster Band A bis Edi.'' 500 S., Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg & Berlin 2000. ISBN 3-8274-0299-9 * Christopher R. Scotese, Richard K. Bambach, Colleen Barton, Rob van der Voo und Alfred K. Ziegler: ''Paleozoic base maps.'' Journal of Geology, 87: 217—233, Chicago 1979 {{ISSN|0022-1376}} * Roland Walter: ''Erdgeschichte Die Entstehung der Kontinente und Ozeane.'' 5. Aufl., 325 S., de Gruyter, Berlin & New York. ISBN 3-11-017697-1 ==Поврзано== *[[Мистакен Поинт, Њуфаундленд и Лабрадор]] ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20140903054817/http://cpgeosystems.com/450_Ord_EurMap_plates.jpg Map showing Avalonia in the Ordovician Period] * {{Cite journal | last1 = McNamara | first1 = A. K. | last2 = Mac Niocaill | first2 = C. | last3 = van der Pluijm | first3 = B. A. | last4 = Van der Voo | first4 = R. | title = West African proximity of the Avalon terrane in the latest Precambrian | year = 2001 | journal = Geological Society of America Bulletin | volume = 113 | issue = 9 | pages = 1161–1170 | url = http://www.globalchange.umich.edu/Ben/Publications/gsab01.pdf | access-date = 16 August 2018 | doi = 10.1130/0016-7606(2001)113<1161:WAPOTA>2.0.CO;2 | bibcode = 2001GSAB..113.1161M | archive-date = 2015-09-24 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150924022510/http://www.globalchange.umich.edu/Ben/Publications/gsab01.pdf | url-status = dead }}<!-- {{Harvnb|McNamara|Mac Niocaill|van der Pluijm|Van der Voo|2001}} --> * [https://archive.today/20130119193610/cpgeosystems.com/450_Ord_EurMap_plates.jpg Карта, показывающая Авалонию в эпоху ордовикского периода] * [http://www.globalchange.umich.edu/Ben/Publications/gsab01.pdf Взаимное расположение Авалонии и Гондваны] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150924022510/http://www.globalchange.umich.edu/Ben/Publications/gsab01.pdf |date=2015-09-24 }} * [http://www.forschung-frankfurt.uni-frankfurt.de/36050121/Die_vereinigten_Platten_von_Europa_-_Puzzlespiel_der_kontinentalen__Erdkruste_32-37.pdf Die vereinigten Platten von Europa – Das Puzzlespiel der kontinentalen Erdkruste] (PDF; 476 kB) * [http://www.jamestown-ri.info/avalonia.htm ''Avalonia''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080210023332/http://www.jamestown-ri.info/avalonia.htm |date=2008-02-10 }} (engl.) [[Категорија:Историски континенти]] [[Категорија:Ордовичка геологија]] [[Категорија:Палеозојска Европа]] [[Категорија:Палеозоик Северна Америка]] [[Категорија:Геологија на Англија]] [[Категорија:Геологија на Нова Шкотска]] [[Категорија:Геологија на Њу Бранзвик]] [[Категорија:Геологија на Њуфаундленд и Лабрадор]] [[Категорија:Геологија на Велс]] [[Категорија:Terranes]] [[Категорија:Ордовиска Англија]] [[Категорија:Ордовичанец Нова Шкотска]] [[Категорија:Ордовиски Њу Бранзвик]] [[Категорија:Ордовиски Њуфаундленд и Лабрадор]] kdti12odrlacw40prk1bksrfu78f9pb Јосиф Христовски-Ѕвончаро 0 1296803 5375375 4752544 2025-06-06T18:21:13Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375375 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Јосиф Христовски-Ѕвончаро | портрет = Josif Hristovski - bista.jpg | px = 150px | опис = Биста на Јосиф Христовски пред Судот во Битола | родено-име = | роден-дата = {{роден на|15|декември|1914}} | роден-место = {{роден во|Битола}} | починал-дата = {{починал на||април|1942}} | починал-место = околина на [[Лесковац]] | починал-причина = | наставка = | познат = | занимање = | сопружник = | родители = | деца = }} '''Јосиф Христовски-Ѕвончаро''' ({{роден на|15|декември|1914}}, {{роден во|Битола}} – {{починат на||април|1942}}, {{починат во|Србија}}) — припадник на македонското националноослободително и комунистичкото движење и учесник во антифашистичката борба во Југославија.<ref name=JH>{{нмс | last=Литовски | first=Александар | authorlink=Александар Литовски | title=На денешен ден е роден Јосиф Христовски-Ѕвончаро, учесник во НОБ | url=https://www.apla.mk/denes/item/6550-na-deneshen-den-e-roden-josif-hristovski-dzvoncharo-uchesnik-vo-nob | date=15.12.2020 | work= | publisher=Апла | accessdate=29 март 2022}}</ref> ==Животопис== [[Податотека:Josif Hristovski - bista Gradski park Bitola.jpg|мини|лево|200px|Биста на Јосиф Христовски-Ѕвончаро во Градскиот парк во Битола]] Јосиф Христовски основно и средно образование завршил во Битола. По матурата во 1933 година, се запишал на правни студии во [[Белград]], [[Србија]]. Откако дипломирал во 1939 година се вратил во Битола, и станал еден од иницијаторите за создавањето на нов Местен комитет на [[КПЈ]] и негов прв секретар. Во тоа својство е организатор на поголем број на [[штрајк]]ови на битолските работници. Заради својата револуционерна дејност од српската окупаторска полицијата бил повеќепати апсен и затворан. Во 1939 година бил затворен во [[Билеќа]], [[Босна и Херцеговина]]. Откако се вратил, повторно се вклучил во работата на комунистичката организација во Битола како член на Месниот комитет. Во септември 1940 година бил уапсен и осуден на пет години затвор. Казната ја издржувал во Србија, во затворот во [[Сремска Митровица]].<ref name=JH/> ==Учество во НОБ== [[Априлска војна|Априлската војна]] од 1941 година го затекнала в затвор. Во август 1941 година заедно со други комунисти-затвореници успеал да побегне од затворот и како партизан му се приклучил на Фрушкогорскиот партизански одред. По краток период се префрлил во Западна Србија и учествувал во создавањето и работата на познатата [[Ужичка Република]]. Оттаму заминал во југозападна Србија и во реонот на [[Лесковац]] бил борец на Кукавичкиот партизански одред. Загинал во борбите на оваа партизанска единица со големосрпските четници на [[Дража Михајловиќ]] во април 1942 година.<ref name=JH/> ==Чествување== Адвокатската комора на Битола донирала бисти на Јосиф Христовски-Ѕвончаро и на [[Коле Канински]] како на правници кои се поставени пред [[Апелациони суд - Битола|Апелациониот суд]] во Битола во 1981 година. Секоја година на денот на адвокатите полагаат цвеќе пред нивните бисти.<ref>{{нмс | last= | first= | authorlink= | title=Битолските адвокати го одбележаа Денот на македонската адвокатура | url=https://akademik.mk/bitolskite-advokati-go-odbelezhaa-denot-na-makedonskata-advokatura/ | date=18.06.2018 | work= | publisher=Академик | accessdate=29 март 2022 }}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Христовски-Ѕвончаро, Јосиф}} [[Категорија:Учесници во НОБ]] [[Категорија:Македонски комунисти]] [[Категорија:Македонски партизани]] b07bhc0l7lrvcrwz4sur827f0rucq3h Љубовен роман 0 1298854 5375457 5353369 2025-06-07T00:17:49Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375457 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Hammond-SS10.jpg|мини|О Едвард! Како можеше?“, илустрација од крајот на 19 век од Sense and Sensibility (1811) од Џејн Остин, пионер на жанрот]] '''Љубовен роман''' — вид [[роман]], односно жанровска фикција, чија главна тема се чувствата на главните ликови. Обично е лесно читлив, изобилува со дијалози, така што читателот може полесно да ужива во приказната. Многу критичари сметаат дека многу лесно и рано се добива увид во развојот на настаните. Во приказната често има голем број на хумористични настани кои се совршен се совпаѓаат во приказната. Освен чувствата, како главен мотив на приказната, љубовниот роман може да содржи и други мотиви, како што се мотиви од крим-романите, научната фантастика и други видови романи. Љубовниот роман не ја губи популарноста, а особено е популарен кај женската публика. Многу љубовни романи станаа книжевни класици со текот на годините.<ref name="Lektire.hr">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lektire.hr/ljubavni-roman/|title=Ljubavni roman|work=Lektire.hr|accessdate=28 април 2021}}</ref> == Историја == Името на романот како литературен жанр во [[Српски јазик|македонскиот јазик]], како и многу други јазици, доаѓа од зборот „романтика“, кој во [[Среден век|средниот век]], кога службен јазик бил [[Латински јазик|латинскиот]], бил назив за дела напишани на секуларен јазик. Така, овој вид литература бил означен како лесно читлив, наменет за читатели со „низок“ вкус, склони кон фикција, односно замислување љубовен заплет, страшни авантури, со среќен крај. Од периодот на доцниот хеленизам ( [[1 век|1]] - [[3 век]] ) до денес, на овој начин биле обликувани обемни прозни романи. Спротивно на тоа, [[Англиски јазик|англиските]] и [[Шпански јазик|шпанските]] имиња за зборот роман се „раскази“, што се поврзува со актуелноста на приказната, нагласувајќи го тврдењето за животна веродостојност, бидејќи се формирале многу поконцизни раскази од [[13 век|13 век наваму]]. Барањето за измислица од една страна и барањето за автентичност од друга страна коегзистирале со векови, за да се спојат во 18 век, а овој период смета за момент кога настанал романот во денешна смисла на зборот. Фиктивната проза, односно жанровската фантастика, има свои корени во љубовните романи од доцниот хеленистички период, така што може да се каже дека љубовниот роман е претходник на сите подоцнежни [[жанр]]ови. Напишани се на [[старогрчки јазик]], а мотиви и инспирација пронашле во [[мит]]овите, [[Легенда|легендите]], љубовната и идиличната [[Поезија|поезија на]] [[Далечен Исток|Далечниот Исток]]. Љубовниот роман процветал во [[2 век|2]] и 3 век и бил исклучително популарен, иако речиси и не се споменува.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=23202|title=Grci|work=Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje|publisher=Leksikografski zavod Miroslav Krleža|accessdate=29 април 2021}}</ref> Најпознати писатели на овие романи биле Харитон, Ахил Тациј, Ксенофон од Ефес, Лонго и Хелиодор од Емес. Како жанр со мала вредност, со претежно женска читателска публика, не бил дел од класичната [[реторика]], но имал реципрочно влијание врз тогашната и подоцнежната литература на Истокот. Најпознат пример за ова влијание била познатата збирка раскази [[Илјада и една ноќ]]. Во срцето на овие романи биле измислените љубовници кои, соочувајќи се со војни, бродоломи, бандити, пирати, чудовишта и други препреки, патуваат низ далечни и егзотични земји, населени со историски познати луѓе, во кои кредибилитетот се претвора во позадина за измислениот заплет. Речиси во исто време, во [[Стар Рим|Стариот Рим]] е напишан секојдневен авантуристички роман, напишан на латински ( Петрониев ''Сатирикон'' , ''Метаморфозите'' на [[Апулеј]] ). Заплетот на овие романи е сместен во актуелното римско секојдневие, а нараторот е херојот на приказната. Во овие дела, возвишената љубовна врска е пародирана преку ниски, приземни, често [[Хомосексуалност|хомосексуални]] страсти и необични еротски склоности, секојдневните авантури на херојот добиваат [[Мистицизам|мистична]] и гротескна линија, а потребата за фикција се задоволува со вметнати приказни. Фиктивната димензија станала доминантна во [[Витешки роман|витешкиот роман]], додека хеленистичкиот љубовен роман сè до 16 век на Запад бил заборавен и имал само индиректно влијание преку византиските романи од 12 век, спојувајќи се со магионичарските и [[Магија|волшебните]] елементи земени од Легендата за [[Крал Артур|кралот Артур]] и Легендата за [[Свет грал|Светиот Грал]]. Во 19 век книжевните институции ја одвојуваат „високата“ од „ниската“ продукција, а потоа се создаваат големи реалистични романи кои ја прикажуваат реалноста. Многу дела создадени во тој период станале класици, а меѓу нив се и големите љубовни романи, како што се ''[[Ана Каренина]]'', Дамата со камелии (роман) или [[Госпоѓа Бовари]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://enciklopedija.hr/natuknica.aspx?ID=53278|title=roman|work=Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje|publisher=Leksikografski zavod Miroslav Krleža|accessdate=29 април 2021|archive-date=2022-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20220514093518/https://enciklopedija.hr/natuknica.aspx?ID=53278|url-status=dead}}</ref> Сепак, љубовниот роман како жанр спаѓа во дефиницијата за „тривијална литература“ и не му се придавало речиси никакво значење во интелектуалниот свет до втората половина на [[20 век]]. Тогаш се појавиле автори кои почнале да го анализираат овој жанр, прво од [[Феминизам|феминистичка]], а потоа и од уметничка гледна точка. Како и тогаш, така и денес, анализата на љубовниот роман како литературно дело најмногу ја прават жени.<ref name="Lešić 3-4">{{Harvnb|Lešić|2017}}</ref> == Љубовен роман во критиката и теоријата на литература == [[Податотека:Collection_Les_historiques_de_Harlequin.JPG|десно|мини|350x350пкс| Збирка историски љубовни романи од Издавачката куќа ''Арлркин'']] Многу малку е напишано за љубовниот роман на нашите простори. Дури и оние автори кои ја анализирале лесната литература и се обиделе да понудат рамка преку која може да и се пристапи како нешто што вреди да се дискутира, главно биле фокусирани на детективски роман и не пишувале за љубовните романи на никаков начин или имале исклучиво негативен став.<ref name="Lešić 3-4"/> Следниве се примери на неколку прегледи на љубовен роман: * Во своето проучување на тривијалната литература, Нада Вучковиќ ги користи љубовните романи како пример за тоа како таквата литература ги одвлекува читателите од реалните општествени проблеми, при што им нуди за возврат „со голем шарм“ колку проблемите се едноставни а љубовната среќа е разбирлива, и е релативно лесно да се достигне,<ref>{{Harvnb|Vučković|1987}}</ref> што е сосема спротивно од она што би било основна одлика на љубовниот роман. * За Зденко Шкреба, во својата студија „сентименталниот љубовен роман“ и „сентименталната љубовна приказна“, како што тој ги нарекува, се [[кич]] <ref name="Škreb 1981">{{Harvnb|Škreb|1981}}</ref> и својата минимална дискусија, вметната во општи теми за тривијалната литература, ја завршува со категоричен заклучок дека помеѓу уметноста и кичот во книжевната теорија не треба да постои поврзаност.<ref name="Škreb 1981"/> Во подоцнежните наврати на поврзаните прашања во истиот текст, Шкреб забележува дека херојството и еротизмот може да се сметаат за основа на тривијалните жанрови <ref name="Škreb">{{Harvnb|Vučković|1981}}</ref> и дека љубовниот роман може да се смета за жанр во кој хероите живеат исклучиво за љубов и исклучиво од љубов,<ref name="Škreb 1981"/> но не ги признава овие две идеи како друг статус освен оној што ја докажува тривијалноста на тој жанр. * Наспроти ваквите ставови, Јасмина Лукиќ, во својата критика на прозата на [[Дубравка Угрешиќ]], љубовниот роман го смета за архетипски жанр. Нејзината студија е една од ретките на нашите простори која ја зема предвид специфичноста на љубовниот роман како [[жанр]] и го сфаќа доволно сериозно за да го нарече архетипски жанр што претставува „паралитерарен“ пандан на високата литература на [[Постмодернизам|постмодернизмот]]. Сепак, нејзиниот став е дека љубовниот роман не дава ништо за што може сериозно да се разговара.<ref name="Lešić 3-4">{{Harvnb|Lešić|2017}}</ref> Според неа, многу читатели го читаат овој вид литература токму затоа што им овозможува барем кратко бегство од сивилото на секојдневието, без да се сомневаат во реализмот на претставите што им се нудат. Понудените содржини се прифаќаат буквално со сигурност, за многумина читатели да се поистоветат со основната ситуација во која се наоѓа хероината од нивниот омилен љубовен роман.<ref name="Lukić">{{Наведена мрежна страница|url=http://postjugo.filg.uj.edu.pl/baza/texts_display.php?id=303|title=Ljubić kao arhetipski žanr - proza Dubravke Ugrešić|last=Lukić|first=Jasmina|work=w poszukiwaniu (u potrazi za)|accessdate=28 април 2021|archive-date=2021-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210427175447/http://postjugo.filg.uj.edu.pl/baza/texts_display.php?id=303|url-status=dead}}</ref> * Пресвртна точка во анализата и критиката на љубовните романи е исклучително важната студија на Џенис Редвеј {{Lang-en|Janice Radway}}) ( ''Читање љубовни романи - жени, патријархатот и популарна литература'' ) од 1984 г. година, во која авторката ја застапува тезата дека љубовните романи треба да се гледаат од перспектива на нивните читатели, а не од перспектива на академска книжевна критика. Таа смета дека оваа перспектива не е ниту наивна, ниту несвесна.<ref name="Lešić 3-4" /> === Феминистички критики на љубовните романи === Критичките студии посветени на љубовните романи се појавија во англосаксонскиот свет во 1980-тите години, на 20 век, во исто време кога академската критика на нашите простори почна да се занимава со тривијалната литература. За разлика од нашите претежно теоретски и генерализирани приоди, англосаксонските [[Теорија на книжевноста|теоретичари]] (и денес главно се жени) од жанрот наречен ''романса'' на англиски од почетокот се труделе да го најдат најдобриот методолошки пристап. Сепак, нивните првични напори беа обележани со остар критички однос кон самите текстови и тенденција кон снисходлив тон кон нивните читатели, но тие сепак започнаа фундаментална трансформација на општото разбирање на овој жанр. Тања Модлески (англ {{Lang-en|Tania Modleski}}), во нејзината позната статија од 1980 г. за љубовните романи објавени од издавачката куќа ''Арлекин'' ({{Lang-en|Harlequin}}), инсистира читателите на таквата литература да имаат исклучително активен однос кон она што е во неа и ја поставува тезата дека љубовниот роман се занимава со вистински женски прашања, додека Џенис Редвеј смета дека љубовниот роман не може да се проучува од перспектива на традиционалната наука за книжевност, но дека треба да се разбере од позицијата на жените кои навистина го читаат и чии ставови треба да се земат предвид. Сепак, и двете завршуваат со заклучокот дека љубовните романи функционираат на два начина во исто време, и дека крајниот резултат од нивниот ефект е всушност контрапродуктивен: * Според Тања Модлески, љубовните романи им овозможуваат на жените да се соочат со стравовите поврзани со машката бруталност и да сонуваат за одмазда и моќ под превезот дека сонуваат за насилен, доминантен маж кој ќе ги земе на сила. * Според Џенис Редвеј, таквата литература е средство за справување со емоционалната студенило што ја наметнува [[патријархат]]от на мажите и како простор каде што е можно да се формулира копнежот за мајчинска љубов и грижа под превезот на фантазијата за грижлив човек кој е способен да ги задоволи женските емоционални потреби. Овие две гледишта се надополнуваат, бидејќи и двете сериозно го сфаќаат проблемот со кој се занимаваат љубовните романи и го привлекуваат вниманието на фактот дека оваа литература во суштина ја одразува оригиналната женска перспектива и искуство во патријархатот. Сепак, и двете завршуваат со сличен заклучок дека љубовните романи истовремено отвораат реални проблеми и ја затвораат можноста за нивно решавање, одвлекувајќи ги жените од можноста за вистинска промена во реалниот свет, нудејќи им утешна фикција и притискајќи ги да ја прифатат постоечката ситуација. За разлика од Модлески и Редвеј, Глинда Хол( {{Lang-en|Glinda Hall}}) својата теорија ја заснова на поновите [[Феминизам|феминистички]] интереси, но и на помодерни љубовни романи, различни од оние што ги проучувале нејзините претходници. Ги остава настрана барањата за промени во патријархалните односи и го префрла полето на истражување на нивната сексуална содржина, без разлика колку е таа експлицитна. Според нејзиното мислење, љубовниот роман е директно, речиси телесно истражување на природата на женската сексуалност, на начин што е недостапен никаде на друго место во современата култура.<ref name="Lešić 3-4">{{Harvnb|Lešić|2017}}</ref> === Љубовни романи и семејно насилство === Љубовните романи се жанр со огромен корпус, па генерализацијата заснована на тесен избор на текстови не значи многу. Сепак, речиси сите од нив содржат, дури и во најблага можна форма, некаков облик на сексуално насилство, емоционална злоупотреба, некаква закана за време на главната акција, или се дел од првичниот однос на херојот со хероината, или ова насилство е инкорпорирано и реинкорпорирано како садо-мазо ропска игра и доминација. Во последно време сè повидливи се романите во кои хероината е жртва на некоја екстремна форма на [[семејно насилство]] или е бел роб, додека херојот е или исклучително опасен криминалец со силно чувство за правда или сексуален садист со златно срце.<ref name="Lešić 3-4"/> === Понови теории === Следниве тези се видливи во најновите теории: * наративите од овој жанр им нудат на жените едно од ретките задоволства наменети само за нив, * тие се однесуваат на родовото искуство на жените и бараат можности да го артикулираат и незадоволството и задоволството, * наративната рамка што ја нудат овозможува огромен број варијанти во односот помеѓу херојот и хероината, што дава можност да се истражуваат емотивните светови Во таа смисла, љубовните романи нудат бегство од реалноста, но ништо повеќе од другите форми на фикција. Дури и ако се претпостави дека овој жанр е повеќе или помалку успешен излез за своите читатели, тој сепак го има најдобриот потенцијал барем да ја ослободи имагинацијата и да замисли решение за проблемот наметнат од патријархатот, и во најлош случај да се помири со овие проблеми, нудејќи утешна фикција која ќе го олесни секојдневието.<ref name="Lešić 3-4"/> == Фабула на љубовни романи == Заплетот на љубовниот роман обично започнува лесно и опуштено. Преку описите на секојдневниот живот, читателот ги запознава главните ликови на првите страници. Многу брзо, главните ликови се заљубуваат еден во друг, но нивната љубовна приказна често е преполна со проблеми и е недостижна. Самиот заплет обично носи разделба на главните ликови, проблеми, тага и очај, но многу брзо доаѓа до расплет на настани во кои се решава сето она што ја спречило среќната љубов. Љубовниот роман обично има среќен крај, што ги поттикнува читателите да уживаат и да го сакаат ваквото читање. Сепак, често има љубовни романи со трагичен крај, чии приказни опишуваат несреќни и невозможни љубови. Несреќните приказни на главните ликови ги предизвикуваат читателите да коментираат и анализираат. Честопати има длабоки анализи од [[Книжевна критика|критичарите]] кои се обидуваат да го споредат заплетот на романот со актуелна приказна од реалниот живот.<ref name="Lektire.hr"/> == Социјално влијание == Читателите сакаат да читаат љубовни романи. Читањето е лесно и најдобро за забава и бегство од разни животни проблеми. Голем број љубовни романи постигнаа голема популарност, а беа прикажани а многу бестселери се адаптираат за филм па постигнуваат голем успех и на [[Филм|филмското платно]].<ref name="Lektire.hr"/> Универзално прифатените [[Предрасуда|предрасуди]] за читателите се дека се жени кои живеат сами со мачки и копнеат по маж, фини луѓе со лош вкус за читање, често необразовани, досадни и глупави или средовечни жени на кои им е здодевно во бракот и слично. Всушност, индустријата за љубовни романи е огромна, втора по големина категорија на жанр-фантастика, повеќе продавана од научна фантастика и епска фантастика или класика, што значи дека има многу читатели кои се вклопуваат или не се вклопуваат во овие стереотипи. Затоа, во Америка се спроведени [[Социологија|социолошки]] истражувања за тоа кој всушност чита љубовни романи, а некои од резултатите се следниве:<ref>{{Наведени вести|url=https://www.delfi.rs/vesti/vest/3279_ko_su_citaoci_ljubavnih_romana_delfi_knjizare.html|title=Ko su čitaoci ljubavnih romana|last=Rodejl|first=Maja|date=18 јули 2017|access-date=29 април 2021|publisher=knjižare Delfi}}</ref> {| class="wikitable" !Предрасуди ! Факт |- | ''Читателот на љубовни романи најверојатно е очајна домаќинка, осамен доселеник или член на некое здружение.'' | Според истражувањето на Американското здружение на писатели на љубовни романи, 84% од читателите на љубовни романи се жени, додека останатите 16% се мажи, што е скок во споредба со претходниот период. Најголем број читатели (околу 70%) го откриле овој жанр во периодот од 11 до 18 години, но повеќето редовни читатели се постари (просечната возраст е меѓу 30 и 54 години), имаат партнери и се ситуирани. Подеднакво ги читаат мажените и немажените жени, домаќинките и самосвесните девојки. |- | ''Љубовните романи се глупави книги за глупави луѓе.'' | Читателите кои не сакаат љубовни романи немаат подобро образование од оние кои сакаат. Идејата дека женската фикција е тривијална, а нејзините читатели луди потекнува од 18 и 19 век, кога романот станал популарно четиво и жените почнале да се описменуваат. Општиот впечаток за женската интелигенција во тоа време не бил за пофалба, благодарение на тоа што женските деца обично не се образувале во тоа време. |- | ''Читатели на љубовни романи се мајки и домаќинки кои поминуваат часови во читање глупости книги.'' | Создавањето семејство и одржувањето на куќата е тешка работа што некој треба да ја заврши. Долго време домаќинките и мајките беа најважното, а најчесто единственото занимање на жените. Во седумдесеттите години од 20 век, кога жанрот на историски љубовни романи бил во полн ек, се повеќе жени почнувале да се вработуваат. Во раните осумдесетти, Џенис Редвеј ја напишала својата веќе спомената студија заснована на работа со група љубители на љубовни романи кои биле домаќинки и долго време тоа била единствената студија за љубителите на љубовните романи. Денес најголем дел од жени се вработени, но народната перцепција остана замрзната на ниво на седумдесеттите, иако ставовите на општеството се сменија. Без разлика дали се домаќинки, работат од дома или во канцеларија, многу жени читаат љубовни романи за да се забавуваат, да избегаат од реалноста или да се релаксираат. |- | ''Љубителите на романтиката не ги разликуваат фактите од фикцијата.'' | Покрај прогласувањето на жанрот за нереален, ова е фраза за која се повторува за дека го намалува влијанието на идеите што жените ги добиваат со читање љубовни романи, како што се оние што можат да бидат креатори на нивните животи, да најдат исполнета љубов, да имаат оргазмичен секс или да бидат среќен. Романсите покажуваат дека идеализираниот, но потенцијално достапен живот е полн со среќа и задоволство за жените кои се стремат кон него, повеќе фикција отколку реалност. |- | ''Љубителите на љубовните романи не можат да препознаат добра литература.'' | Факт: Кога станува збор за помансите, целиот жанр е отпишан како безвреден поради неколку лошо напишани книги, но читателите на љубовните романи ги ценат добрите реченици и интересните, изненадувачки фрази како и другите читатели, а писателите на овие романи, како и сите други писатели, се обидуваат да пишуваат убава литература, со горе-долу успех. |} == Најпознати љубовни романи == [[Податотека:Image_taken_from_page_5_of_Sense_and_sensibility.jpg|десно|мини|394x394пкс| Насловната страница на романот „Разум и чувствителност“ на Џејн Остин од 1884 година]] Меѓу љубовните романи има и такви кои станаа книжевни класици. Повеќето од овие дела не се дефинирани само од еден жанр, но заплетот е далеку покомплексен. Меѓу најпознатите се: * [[Ана Каренина]] од [[Лав Николаевич Толстој]] , * Љубов во време на колера од [[Габриел Гарсија Маркес|Габриел Гарсија Маркез]] , * Гордост и предрасуди, како и други романи на [[Џејн Остин]],<ref>{{Наведени вести|url=https://sinhro.rs/najlepse-ljubavne-price-u-knjizevnim-delima/|title=Najlepše ljubavne priče u književnim delima|last=Samac|first=Nataša|date=22.11.2018.|access-date=30 април 2021|publisher=Sinhro.rs}}</ref> * [[Одвеано со виорот|Однесено со виорот]] од [[Маргарет Мичел]], * [[Оркански височини]] од [[Емили Бронте]] , * [[Џејн Ер]] од [[Шарлот Бронте]],<ref>{{Наведени вести|url=https://stil.kurir.rs/lifestyle/knjige/140541/klasici-koje-ne-smete-propustiti-najbolji-ljubavni-romani-svih-vremena-koje-vredi-procitati|title=Klasici koje ne smete propustiti: Najbolji ljubavni romani svih vremena, koje vredi pročitati!|date=23.12.2020|access-date=30 април 2021|publisher=Stil magazin}}</ref> како и други романи од [[Бронте (семејство)|сестрите Бронте]]. Освен класици, вредни дела од овој жанр напишале и многу современи писатели. Меѓу најубавите современи љубовни романи се: * ''Страници на љубовта'' од [[Николас Спаркс (писател)|Николас Спаркс]] , * ''Птиците умираат пеејќи'' од Колин Макалу , * ''Крајот на една приказна'' од Греам Грин , * ''Мостови на округот Медисон'' (роман на Роберт Џејмс Волер,<ref>{{Наведени вести|url=https://www.telegraf.rs/pop-i-kultura/knjige-stripovi/3233505-10-najlepsih-ljubavnih-romana-svih-vremena|title=Da li ste ih čitali? Ovo je 10 najlepših ljubavnih romana svih vremena|last=Savanović|first=Dunja|date=5.9.2020|access-date=30 април 2021|publisher=Telegraf}}</ref> * ''Љубовна приказна'' и ''Приказната на Оливер'' од Ерих Сегал , * ''Францускиот поручник'' од Џон Фаулс <ref>{{Наведени вести|url=https://zadovoljna.dnevnik.hr/clanak/ljubav-ispisana-perom-najbolji-ljubavni-romani-koji-ce-vas-prikovati-za-svoje-stranice---549001.html|title=Raznježe baš svakog puta: Najbolji ljubavni romani kojima se uvijek vraćamo|date=13.2.2021|access-date=30 април 2021|publisher=Zadovoljna.hr}}</ref> и други. Според повеќето од овие романи, се снимале филмови кои исто така постигнале голема популарност и добиле бројни награди. Интересно, [[Агата Кристи]], под псевдонимот Мери Вестмакот, напиша и шест љубовни романи: * ''Џиновски леб'' * ''Незавршен портрет'' * ''Отсутен во пролет'' * ''Роза и тис'' * ''Ќерка е ќерка'' * ''Товар'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://agatha-christie.net/ljubavni-romani/|title=Ljubavni romani|work=Agatha Christie EX-YU FanPage|accessdate=30 април 2021}}</ref> === Српски љубовни романи === Тешко е да се најде роман во [[Српска книжевност|врвната српска литература]] кој жанровски е чисто љубовен. Според Михајло Пантиќ, српски [[писател]], [[Книжевна критика|литературен критичар]] и универзитетски професор, трите најубави српски љубовни романи се: * ''Преселбите'' на [[Милош Црњански]] (прва книга) * ''Судбината и коментарите на'' [[Радослав Петковиќ]] * ''Прељубници'' на [[Вида Огњеновиќ]].<ref>{{Наведено списание|last=Nježić|first=T.|date=14.2.2019|title=TRI NAJLEPŠA srpska LJUBAVNA romana bira MIHAJLO PANTIĆ|url=https://www.blic.rs/kultura/vesti/tri-najlepsa-srpska-ljubavna-romana-bira-mihajlo-pantic/j6wjg58|journal=Blic|access-date=30 април 2021}}</ref> Ова сепак не значи дека во книжевноста на српски јаик нема автори кои пишуваат во овој жанр.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.knjizare-vulkan.rs/domaci-ljubavni-roman/|title=DOMAĆI LJUBAVNI ROMAN|work=Zvanični veb-sajt|publisher=Vulkan knjižare|accessdate=30 април 2021}}</ref> Најпозната е секако [[Мир-Јам|Милица Јаковљевић]], позната под псеудонимот Мир-Јам. Објавила повеќе љубовни приказни и романи чиј лесна љубовна содржина, како и едноставниот сликовит стил и обезбедиле популарност.<ref name="мануела_граф">{{Наведено списание|last=Граф|first=Мануела|date=21 март 2009|title=Непознате љубави Милице Јаковљевић|url=http://www.blic.rs/kultura/nepoznate-ljubavi-milice-jakovljevic/z2jv87s|journal=Блиц|access-date=26 јуни 2016}}</ref> ==== Љубовни романи на Мир Јам ==== * ''Ранетиот орел'' * ''Една ноќ на Јадранот'' * ''Непобедливо срце'' * ''Киднапирање човек'' * ''Гревот на нејзината мајка'' * ''Во словенечките планини'' * ''Самец во брак'' * ''Малата сопруга'' Меѓу најпопуларните современи српски писатели на љубовни романи денес се Мирјана Бобиќ Мојсиловиќ, [[Јелена Бачиќ Алимпиќ]] и Весна Дедиќ . == Белешки == {{Белешки|}} == Поврзано == * [[Социјален роман]] * [[Семеен роман]] * [[Психолошки роман]] * [[Историски роман]] * [[Авантуристички роман]] * [[Витешки роман]] * [[Криминалистички роман]] * [[Детективски роман]] * [[Детски роман]] == Наводи == {{наводи}} == Литература == * {{Наведена книга|title=Feministička i Queer čitanja popularne kulture|last=Lešić|first=Andrea|date=2017|publisher=LibertaMo|location=Mostar|pages=11-31|chapter=Ljubavni romani i feministički eskapizam: da li je bijeg mogućnost slobode?|access-date=28 април 2021}} * {{Наведена книга|url=https://plus.sr.cobiss.net/opac7/bib/35282951#full|title=Trivijalna književnost : zbornik tekstova|last=Vučković|first=Nada|date=1987|publisher=Studentski izdavački centar|location=Beograd|page=154-162|chapter=Socijalni aspekti trivijalne književnosti|author-link=Нада Вучковић|access-date=28 април 2021|archive-date=22 септември 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210922222602/https://plus.sr.cobiss.net/opac7/bib/35282951#full|url-status=dead}} * {{Наведена книга|url=https://plus.sr.cobiss.net/opac7/bib/83772428#full|title=Književnost i povijesni svijet|last=Škreb|first=Zdenko|date=1981|publisher=Školska knjiga|location=Zagreb|pages=167-195|chapter=Trivijalna književnost|access-date=28 април 2021|archive-date=2021-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210923001457/https://plus.sr.cobiss.net/opac7/bib/83772428#full|url-status=dead}} * {{Наведено списание|last=Modleski|first=Tania|date=proleće 1980|title=The Disappearing Act: A Study of Harlequin Romances|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/493729|journal=Signs : Journal of Women in Culture and Society|volume=5/3|pages=435-448|access-date=28 април 2021}} * {{Наведена книга|title=The Creators of Women's Popular Romance Fiction: The Authors Who Gave to Women a Genre of Their Own|last=Hall|first=Glinda|date=2009|publisher=The Edwin Mellen Press|location=Lewiston}} * {{Наведена книга|url=https://zir.nsk.hr/islandora/object/hrstud:1225/preview|title=Trivijalan ljubavni roman u hrvatskoj književnosti:komparativna analiza - diplomski rad|last=Šimek|first=Barbara|date=2017|publisher=Sveučilište u Zagrebu, Hrvatski studiji|access-date=29 април 2021}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Љубовни романи| ]] [[Категорија:Книжевни жанрови]] [[Категорија:Белетристика]] j8lyoyttw2zuvttphji9vzf699sokuf Корисник:YfvJA9m6LkruMn2B 2 1300155 5375462 5368970 2025-06-07T01:07:41Z ListeriaBot 65467 Wikidata list updated [V2] 5375462 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?linkcount WHERE { ?item wdt:P21 wd:Q6581072 . ?item wdt:P27 wd:Q221 . FILTER NOT EXISTS { ?wfr schema:about ?item . ?wfr schema:isPartOf <https://mk.wikipedia.org/>.} OPTIONAL {?item wikibase:sitelinks ?linkcount .} # count of sitelinks } limit 1000 |sort=label |columns=number:#,label:Article,description,p569,p570,p18,item,?linkcount:site links |thumb=100 |links=red }} {| class='wikitable sortable' ! # ! Article ! description ! датум на раѓање ! датум на смрт ! фотографија ! item ! site links |- | style='text-align:right'| 1 | [[Ajna Isejni]] | | 2004-11-11 | | | [[:d:Q98091703|Q98091703]] | 0 |- | style='text-align:right'| 2 | [[Aleksandra Kolovska]] | | 2004-02-23 | | | [[:d:Q116690280|Q116690280]] | 1 |- | style='text-align:right'| 3 | [[Ana Mickoska]] | | 1996-12-26 | | | [[:d:Q97738332|Q97738332]] | 0 |- | style='text-align:right'| 4 | [[Andrea Sedloska]] | | | | | [[:d:Q115003412|Q115003412]] | 1 |- | style='text-align:right'| 5 | [[Andrijana Boškoska]] | | 1979-09-07 | | | [[:d:Q130760296|Q130760296]] | 1 |- | style='text-align:right'| 6 | [[Angela Melnic]] | | 1976-03-30 | | | [[:d:Q97673150|Q97673150]] | 0 |- | style='text-align:right'| 7 | [[Angjela Petkovska]] | | 2001-12-18 | | | [[:d:Q98088319|Q98088319]] | 0 |- | style='text-align:right'| 8 | [[Anida Jahji]] | | 2003-11-01 | | | [[:d:Q98090249|Q98090249]] | 0 |- | style='text-align:right'| 9 | [[Arbe Ademi]] | | 1988-03-06 | | | [[:d:Q111240944|Q111240944]] | 0 |- | style='text-align:right'| 10 | [[Blagoj Kushovska]] | | | | | [[:d:Q64624713|Q64624713]] | 0 |- | style='text-align:right'| 11 | [[Dunja Ivanova]] | | | | | [[:d:Q120061730|Q120061730]] | 0 |- | style='text-align:right'| 12 | [[Dzeneta Sabani]] | | 1995-07-14 | | | [[:d:Q97735592|Q97735592]] | 0 |- | style='text-align:right'| 13 | [[Dzina Stevkovska]] | | | | | [[:d:Q126871949|Q126871949]] | 0 |- | style='text-align:right'| 14 | [[Edina Sulejmani]] | | 2004-11-30 | | | [[:d:Q98090309|Q98090309]] | 0 |- | style='text-align:right'| 15 | [[Egzona Jashara]] | | 1994-04-18 | | | [[:d:Q98069002|Q98069002]] | 0 |- | style='text-align:right'| 16 | [[Elena Petrova]] | | 1993-10-15 | | | [[:d:Q120061570|Q120061570]] | 0 |- | style='text-align:right'| 17 | [[Eleonora Veninova]] | | | | | [[:d:Q122975366|Q122975366]] | 0 |- | style='text-align:right'| 18 | [[Eli Isely]] | | 1957-01-14 | | | [[:d:Q118323918|Q118323918]] | 0 |- | style='text-align:right'| 19 | [[Elisa Hani]] | | 2003-10-04 | | | [[:d:Q98090248|Q98090248]] | 0 |- | style='text-align:right'| 20 | [[Emilijana Rizoska]] | | 2005-05-21 | | | [[:d:Q116690278|Q116690278]] | 1 |- | style='text-align:right'| 21 | [[Ena Medina]] | | | | | [[:d:Q64625016|Q64625016]] | 0 |- | style='text-align:right'| 22 | [[Enisa Amiti]] | | 2001-01-24 | | | [[:d:Q98088299|Q98088299]] | 0 |- | style='text-align:right'| 23 | [[Era Emurli]] | | 2004-03-14 | | | [[:d:Q98090243|Q98090243]] | 0 |- | style='text-align:right'| 24 | [[Era Stableva]] | | 2004-01-07 | | | [[:d:Q98090307|Q98090307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 25 | [[Evgenija Teodosievska]] | | | | | [[:d:Q122189876|Q122189876]] | 0 |- | style='text-align:right'| 26 | [[Gabriela Galevska]] | | 2002-02-03 | | | [[:d:Q98088307|Q98088307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 27 | [[Glorija Karovski]] | | 1997-09-15 | | | [[:d:Q97727281|Q97727281]] | 0 |- | style='text-align:right'| 28 | [[Gordana Dimitrieska-Kočoska]] | | | | [[Податотека:Gordana Dimitrieska-Kočoska official portrait 2024.jpg|center|100px]] | [[:d:Q134462169|Q134462169]] | 1 |- | style='text-align:right'| 29 | [[Gordana Stojkovska]] | | 1996-06-05 | | | [[:d:Q97727462|Q97727462]] | 0 |- | style='text-align:right'| 30 | [[Hristina Adjuleska]] | | 1995-04-23 | | | [[:d:Q97735588|Q97735588]] | 0 |- | style='text-align:right'| 31 | [[Ikmete Limani]] | | 2003-10-28 | | | [[:d:Q98090267|Q98090267]] | 0 |- | style='text-align:right'| 32 | [[Ilinka Iljoska]] | | | | | [[:d:Q124325151|Q124325151]] | 0 |- | style='text-align:right'| 33 | [[Ilinka Janeva]] | | | | | [[:d:Q113836856|Q113836856]] | 0 |- | style='text-align:right'| 34 | [[Ivana Avramoska]] | | 1993-12-06 | | | [[:d:Q97694341|Q97694341]] | 0 |- | style='text-align:right'| 35 | [[Ivana Nikolova]] | | 2001-06-19 | | | [[:d:Q98085939|Q98085939]] | 0 |- | style='text-align:right'| 36 | [[Ivana Zdravkova]] | | | | | [[:d:Q124171054|Q124171054]] | 0 |- | style='text-align:right'| 37 | [[Jana Ackovska]] | | 2000-03-17 | | | [[:d:Q97750999|Q97750999]] | 0 |- | style='text-align:right'| 38 | [[Jasmina Jovanovska]] | | 2001-01-25 | | | [[:d:Q98088310|Q98088310]] | 0 |- | style='text-align:right'| 39 | [[Joan Harmosin-Ohridski]] | | 1829 | 1890 | | [[:d:Q113717238|Q113717238]] | 0 |- | style='text-align:right'| 40 | [[Julija Tričkovska]] | | | | | [[:d:Q125209557|Q125209557]] | 0 |- | style='text-align:right'| 41 | [[Kalina Trpeska]] | | 1993-10-13 | | | [[:d:Q97727493|Q97727493]] | 0 |- | style='text-align:right'| 42 | [[Katerina Milevska]] | | 2003-02-02 | | | [[:d:Q98069003|Q98069003]] | 0 |- | style='text-align:right'| 43 | [[Katerina Nikolovska]] | | 1999-04-08 | | | [[:d:Q64624691|Q64624691]] | 0 |- | style='text-align:right'| 44 | [[Katerina Stojanovska]] | | 1996-08-16 | | | [[:d:Q97719365|Q97719365]] | 0 |- | style='text-align:right'| 45 | [[Kristina Naumoska]] | | 1994-07-08 | | | [[:d:Q97748648|Q97748648]] | 0 |- | style='text-align:right'| 46 | [[Leonita Lenjani]] | | 2001-05-07 | | | [[:d:Q97750332|Q97750332]] | 0 |- | style='text-align:right'| 47 | [[Lidija Georgievska]] | | 1995-01-25 | | | [[:d:Q97693419|Q97693419]] | 0 |- | style='text-align:right'| 48 | [[Lidiǰa Kapuševska-Drakulevska]] | | 1962 | | | [[:d:Q112541749|Q112541749]] | 0 |- | style='text-align:right'| 49 | [[Liljana Nedelkovska Dimitrovska]] | | | | | [[:d:Q125303261|Q125303261]] | 0 |- | style='text-align:right'| 50 | [[Maja Angelovska-Panova]] | | | | | [[:d:Q113842377|Q113842377]] | 0 |- | style='text-align:right'| 51 | [[Maja Angelskova]] | | 1994-02-12 | | | [[:d:Q97751166|Q97751166]] | 0 |- | style='text-align:right'| 52 | [[Maja Jakimovska-Tošiḱ]] | | 1964 | | | [[:d:Q113823223|Q113823223]] | 0 |- | style='text-align:right'| 53 | [[Maja Pop Trajkova]] | | 1981 | | | [[:d:Q124539416|Q124539416]] | 0 |- | style='text-align:right'| 54 | [[Marija Belistojanoska]] | | 2000-01-17 | | | [[:d:Q97738197|Q97738197]] | 0 |- | style='text-align:right'| 55 | [[Marija Guguljanova]] | | 1999-11-11 | | | [[:d:Q116690276|Q116690276]] | 1 |- | style='text-align:right'| 56 | [[Marija Nichevska]] | | 2002-08-29 | | | [[:d:Q98088316|Q98088316]] | 0 |- | style='text-align:right'| 57 | [[Marijana Avramovska]] | | 1997-11-10 | | | [[:d:Q97727221|Q97727221]] | 0 |- | style='text-align:right'| 58 | [[Marika Bočvarova Plavevska]] | | | | | [[:d:Q125300501|Q125300501]] | 0 |- | style='text-align:right'| 59 | [[Marina Colesnicova]] | | 1986-12-12 | | | [[:d:Q97673124|Q97673124]] | 0 |- | style='text-align:right'| 60 | [[Marina Neskoska]] | | 1991-03-11 | | | [[:d:Q97723293|Q97723293]] | 0 |- | style='text-align:right'| 61 | [[Marinela Angelovska]] | | 2002-05-22 | | | [[:d:Q105719052|Q105719052]] | 0 |- | style='text-align:right'| 62 | [[Marinela Josifoska]] | | 1994-06-23 | | | [[:d:Q97748631|Q97748631]] | 0 |- | style='text-align:right'| 63 | [[Martina Angjelkovska]] | | 2000-01-11 | | | [[:d:Q97751001|Q97751001]] | 0 |- | style='text-align:right'| 64 | [[Martina Dimkoska]] | | 1992-09-18 | | | [[:d:Q97713896|Q97713896]] | 0 |- | style='text-align:right'| 65 | [[Martina Micevska]] | | 1990 | | | [[:d:Q64624679|Q64624679]] | 0 |- | style='text-align:right'| 66 | [[Matea Nikolic]] | | 2002 | | | [[:d:Q119555659|Q119555659]] | 1 |- | style='text-align:right'| 67 | [[Melani Vitanova]] | | 2001-02-13 | | | [[:d:Q97738466|Q97738466]] | 0 |- | style='text-align:right'| 68 | [[Michaela Velitskovska]] | | | | | [[:d:Q64624730|Q64624730]] | 0 |- | style='text-align:right'| 69 | [[Mihaela Popeska]] | | 2001-04-24 | | | [[:d:Q98088323|Q98088323]] | 0 |- | style='text-align:right'| 70 | [[Mila Talevska]] | | 1994-02-08 | | | [[:d:Q105719069|Q105719069]] | 0 |- | style='text-align:right'| 71 | [[Milena Stefanovska]] | | 1998-04-18 | | | [[:d:Q97727435|Q97727435]] | 0 |- | style='text-align:right'| 72 | [[Milka Golubovikj]] | | 1994-07-22 | | | [[:d:Q97748622|Q97748622]] | 0 |- | style='text-align:right'| 73 | [[Nadica Kosteska]] | | 2000-06-29 | | | [[:d:Q97738296|Q97738296]] | 0 |- | style='text-align:right'| 74 | [[Natasha Nedelkova]] | | 1993 | | | [[:d:Q131145217|Q131145217]] | 0 |- | style='text-align:right'| 75 | [[Nataša Levkova]] | | 1997-08-23 | | | [[:d:Q97761751|Q97761751]] | 0 |- | style='text-align:right'| 76 | [[Nikolija Stojanovska]] | | 2003-12-16 | | | [[:d:Q105719054|Q105719054]] | 0 |- | style='text-align:right'| 77 | [[Nikolina Trajkovska]] | | 1998-02-11 | | | [[:d:Q97732547|Q97732547]] | 0 |- | style='text-align:right'| 78 | [[Olivera Cokleska]] | | 2003-07-31 | | | [[:d:Q98090241|Q98090241]] | 0 |- | style='text-align:right'| 79 | [[Pandora Hadzi]] | | | | | [[:d:Q110846512|Q110846512]] | 0 |- | style='text-align:right'| 80 | [[Petrula Kostovska]] | | | | | [[:d:Q113807173|Q113807173]] | 0 |- | style='text-align:right'| 81 | [[Radica Kuzeva]] | | 1988-09-10 | | | [[:d:Q97735590|Q97735590]] | 0 |- | style='text-align:right'| 82 | [[Radmila Nerkova]] | | 1993-03-14 | | | [[:d:Q97669311|Q97669311]] | 0 |- | style='text-align:right'| 83 | [[Radmila Solakoska]] | | 1988-01-05 | | | [[:d:Q97748670|Q97748670]] | 0 |- | style='text-align:right'| 84 | [[Sanja Ivanovska Velkoska]] | | | | | [[:d:Q113824671|Q113824671]] | 0 |- | style='text-align:right'| 85 | [[Sara Duchkova]] | | 1994-04-14 | | | [[:d:Q97669307|Q97669307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 86 | [[Sara Evtinxhioska]] | | 2004-05-22 | | | [[:d:Q98090395|Q98090395]] | 0 |- | style='text-align:right'| 87 | [[Saška Bogevska-Capuano]] | | 1979 | | | [[:d:Q113829756|Q113829756]] | 0 |- | style='text-align:right'| 88 | [[Slobodanka Parlić Barišić]] | | | | | [[:d:Q125209542|Q125209542]] | 0 |- | style='text-align:right'| 89 | [[Tea Bozhinoska]] | | 2003-09-25 | | | [[:d:Q98090239|Q98090239]] | 0 |- | style='text-align:right'| 90 | [[Teodora Gulicoska]] | | | | | [[:d:Q130172852|Q130172852]] | 1 |- | style='text-align:right'| 91 | [[Valbona Ismaili]] | | 2003-02-24 | | [[Податотека:2019-11-13 Volleyball, 1. Bundesliga Frauen, Schwarz-Weiss Erfurt - Nawaro Straubing 1DX 5028 by Stepro.jpg|center|100px]] | [[:d:Q68313478|Q68313478]] | 2 |- | style='text-align:right'| 92 | [[Vaska Altiparmak]] | | | | | [[:d:Q110837730|Q110837730]] | 0 |- | style='text-align:right'| 93 | [[Veselinka Labroska]] | | 1966<br/>1966-09-08 | | | [[:d:Q113376444|Q113376444]] | 0 |- | style='text-align:right'| 94 | [[Vidanka Stajic]] | | 1991-05-01 | | | [[:d:Q97669331|Q97669331]] | 0 |- | style='text-align:right'| 95 | [[Viktorija Vaseva Dimeska]] | | | | | [[:d:Q125304841|Q125304841]] | 0 |- | style='text-align:right'| 96 | [[Zaharinka Aleksoska Bačeva]] | | 1954 | | | [[:d:Q125299755|Q125299755]] | 0 |- | style='text-align:right'| 97 | [[Zaneta Vangeli]] | | 1963 | | | [[:d:Q115796116|Q115796116]] | 0 |- | style='text-align:right'| 98 | [[Јана Манева-Чупоска]] | | 1970 | | | [[:d:Q116142427|Q116142427]] | 0 |- | style='text-align:right'| 99 | [[Јована Мицевска]] | македонска ракометарка | 2000-07-26 | | | [[:d:Q115104246|Q115104246]] | 1 |- | style='text-align:right'| 100 | [[Љиљана Меѓеши]] | македонска глумица | 1956-04-20 | | | [[:d:Q31185200|Q31185200]] | 2 |- | style='text-align:right'| 101 | [[Адриана Анастасоска]] | македонска велосипедистка | 1991-08-19 | | | [[:d:Q98083925|Q98083925]] | 0 |- | style='text-align:right'| 102 | [[Александра Јовановска]] | македонска фудбалерка | 2003-10-12 | | | [[:d:Q98090254|Q98090254]] | 0 |- | style='text-align:right'| 103 | [[Александра Боканча]] | македонско-молдавска фудбалерка | 1989-10-22 | | | [[:d:Q93769838|Q93769838]] | 3 |- | style='text-align:right'| 104 | [[Александра Рубаноска]] | македонска фудбалерка | 2001-05-12 | | | [[:d:Q98088336|Q98088336]] | 0 |- | style='text-align:right'| 105 | [[Амелија Уце-Николов]] | македонска пингпонгарка | | | [[Податотека:20220814 ECM22 Table Tennis 9053.jpg|center|100px]] | [[:d:Q113638918|Q113638918]] | 1 |- | style='text-align:right'| 106 | [[Ана Јавашева]] | македонска фудбалерка | 2002-04-15 | | | [[:d:Q98088334|Q98088334]] | 0 |- | style='text-align:right'| 107 | [[Ана Апостолова]] | македонска фудбалерка | 2002-05-23 | | | [[:d:Q98088302|Q98088302]] | 0 |- | style='text-align:right'| 108 | [[Ана Димитровска]] | македонска фудбалерка | 1994-06-29 | | | [[:d:Q105719066|Q105719066]] | 0 |- | style='text-align:right'| 109 | [[Ана Марија Зафировска]] | македонска спортистка | 2002-05-11 | | [[Податотека:2020-01-12 Biathlon Single Mixed Relay (2020 Winter Youth Olympics) by Sandro Halank–033.jpg|center|100px]] | [[:d:Q81908280|Q81908280]] | 1 |- | style='text-align:right'| 110 | [[Ана Ристовска]] | македонска фудбалерка | 2003-05-15 | | | [[:d:Q105719060|Q105719060]] | 0 |- | style='text-align:right'| 111 | [[Ана Цветановска]] | македонска скијачка | 2000<br/>2000-12-06 | | [[Податотека:46 Ana Cvetanovska 7723.jpg|center|100px]] | [[:d:Q28870411|Q28870411]] | 2 |- | style='text-align:right'| 112 | [[Анастасија Маринковска]] | македонска фудбалерка | 2002-06-19 | | | [[:d:Q105719058|Q105719058]] | 0 |- | style='text-align:right'| 113 | [[Анастасија Овнарска]] | македонска одбојкарка | 2005-06-24 | | | [[:d:Q125416835|Q125416835]] | 1 |- | style='text-align:right'| 114 | [[Анастасија Спасевска]] | музичар | 2005-07-21 | | | [[:d:Q130259088|Q130259088]] | 1 |- | style='text-align:right'| 115 | [[Ангела Зафировска]] | македонска фудбалерка | 2004-10-24 | | | [[:d:Q98090313|Q98090313]] | 0 |- | style='text-align:right'| 116 | [[Ангела Стојанова]] | македонска фудбалерка | 1994-01-02 | | | [[:d:Q97669335|Q97669335]] | 0 |- | style='text-align:right'| 117 | [[Ангела Стојковска]] | македонска фудбалерка | 1997-09-03 | | | [[:d:Q97732545|Q97732545]] | 0 |- | style='text-align:right'| 118 | [[Андреа Будимировска]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624708|Q64624708]] | 0 |- | style='text-align:right'| 119 | [[Андријана Цветковиќ]] | македонска режисерка, амбасадор | 1981-04-05 | | [[Податотека:Ambassador Cvetkovik.jpg|center|100px]] | [[:d:Q55085022|Q55085022]] | 3 |- | style='text-align:right'| 120 | [[Анета Антовска]] | македонска велосипедистка | 1979-03-05 | | | [[:d:Q64624682|Q64624682]] | 0 |- | style='text-align:right'| 121 | [[Анита Величковска]] | македонска велосипедистка | 1988-12-28 | | | [[:d:Q64624697|Q64624697]] | 0 |- | style='text-align:right'| 122 | [[Антониела Стоименовска]] | македонска фудбалерка | 2002-01-30 | | | [[:d:Q105719056|Q105719056]] | 0 |- | style='text-align:right'| 123 | [[Анџелика Митрашиновиќ (Q109453977)|Анџелика Митрашиновиќ]] | македонска кошаркарка | 1993-08-14 | | | [[:d:Q109453977|Q109453977]] | 1 |- | style='text-align:right'| 124 | [[Арзана Шабани]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624680|Q64624680]] | 0 |- | style='text-align:right'| 125 | [[Арта Биљали-Зендели]] | македонска политичарка | 1981-04-11 | | | [[:d:Q106645258|Q106645258]] | 3 |- | style='text-align:right'| 126 | [[Артина Ќазими]] | политичарка | 1997-04-13 | | | [[:d:Q106645209|Q106645209]] | 3 |- | style='text-align:right'| 127 | [[Афродита Салихи (Q97706819)|Афродита Салихи]] | македонска фудбалерка | 1989-04-11 | | | [[:d:Q97706819|Q97706819]] | 0 |- | style='text-align:right'| 128 | [[Белма Бејтовиќ]] | македонска фудбалерка | 2002-05-29 | | | [[:d:Q97752766|Q97752766]] | 0 |- | style='text-align:right'| 129 | [[Биг Мама]] | албанско-македонска пејачка | 1986-02-28 | | | [[:d:Q539335|Q539335]] | 3 |- | style='text-align:right'| 130 | [[Билјана Петковска]] | | 1968 | | | [[:d:Q113846452|Q113846452]] | 0 |- | style='text-align:right'| 131 | [[Блага Тодоров]] | | | | | [[:d:Q110850267|Q110850267]] | 0 |- | style='text-align:right'| 132 | [[Бојана Бејатовиќ]] | македонска шахистка | 1994 | | | [[:d:Q104844067|Q104844067]] | 0 |- | style='text-align:right'| 133 | [[Бојана Петкова]] | македонска фудбалерка | 2003-12-23 | | | [[:d:Q98090302|Q98090302]] | 0 |- | style='text-align:right'| 134 | [[Брикена Шакири]] | македонска фудбалерка | 2004-02-29 | | | [[:d:Q98090305|Q98090305]] | 0 |- | style='text-align:right'| 135 | [[Валентина Далчевска]] | македонска фудбалерка | 2001-06-23 | | | [[:d:Q98088333|Q98088333]] | 0 |- | style='text-align:right'| 136 | [[Вангелина Маркудова]] | македонска судијка | 1956 | | | [[:d:Q64005921|Q64005921]] | 1 |- | style='text-align:right'| 137 | [[Вера Јанковиќ]] | македонска писателка | 1922-12-16 | 2003-01-21 | | [[:d:Q25461428|Q25461428]] | 1 |- | style='text-align:right'| 138 | [[Вера Маркова (Q64007076)|Вера Маркова]] | македонска судијка | 1947-11-21 | | | [[:d:Q64007076|Q64007076]] | 1 |- | style='text-align:right'| 139 | [[Верица Ѓеорѓиева]] | македонска фудбалерка | 1994-03-04 | | | [[:d:Q97713945|Q97713945]] | 0 |- | style='text-align:right'| 140 | [[Верица Јосимовска]] | историчар | 1969 | | | [[:d:Q131177207|Q131177207]] | 0 |- | style='text-align:right'| 141 | [[Верица Колевска]] | македонска фудбалерка | 2003-07-09 | | | [[:d:Q98090261|Q98090261]] | 0 |- | style='text-align:right'| 142 | [[Вероника Николовска]] | македонска фудбалерка | 2004-12-15 | | | [[:d:Q98090300|Q98090300]] | 0 |- | style='text-align:right'| 143 | [[Весна Стојаноска]] | македонска математичарка | | | | [[:d:Q102382710|Q102382710]] | 0 |- | style='text-align:right'| 144 | [[Викторија Јовановска (Q28867693)|Викторија Јовановска]] | македонска скијачка | 2000-07-11 | | | [[:d:Q28867693|Q28867693]] | 1 |- | style='text-align:right'| 145 | [[Викторија Игнатовска]] | македонска фудбалерка | 1999-10-21 | | | [[:d:Q97751005|Q97751005]] | 0 |- | style='text-align:right'| 146 | [[Викторија Недева]] | македонска фудбалерка | 2003-06-20 | | | [[:d:Q98090292|Q98090292]] | 1 |- | style='text-align:right'| 147 | [[Габриела Коскоска]] | македонска шахистка | 1969 | | | [[:d:Q9265219|Q9265219]] | 1 |- | style='text-align:right'| 148 | [[Габриела Петрушевска (Q79460966)|Габриела Петрушевска]] | македонска глумица | 1975-09-11 | | | [[:d:Q79460966|Q79460966]] | 0 |- | style='text-align:right'| 149 | [[Даниела Ристевска]] | македонска фудбалерка | 1994-09-12 | | | [[:d:Q97694519|Q97694519]] | 0 |- | style='text-align:right'| 150 | [[Даница Георгиевска (Q79461531)|Даница Георгиевска]] | македонска глумица | 1967-04-13 | | | [[:d:Q79461531|Q79461531]] | 0 |- | style='text-align:right'| 151 | [[Дарија Андовска (Q102035976)|Дарија Андовска]] | македонски композитор | 1979 | | | [[:d:Q102035976|Q102035976]] | 0 |- | style='text-align:right'| 152 | [[Дарја Ризова (Q79461539)|Дарја Ризова]] | македонска глумица | 1987-02-13 | | | [[:d:Q79461539|Q79461539]] | 0 |- | style='text-align:right'| 153 | [[Дајана Ристовска]] | македонска фудбалерка | 2004-07-23 | | | [[:d:Q105719063|Q105719063]] | 0 |- | style='text-align:right'| 154 | [[Девона Бонер]] | американско-македонска кошаркарка | 1987-08-21 | | [[Податотека:Bonner9-20180601.jpg|center|100px]] | [[:d:Q866093|Q866093]] | 13 |- | style='text-align:right'| 155 | [[Деспина Пауновиќ]] | македонска фудбалерка | 2002-06-24 | | | [[:d:Q98088317|Q98088317]] | 0 |- | style='text-align:right'| 156 | [[Дијана Христовска]] | македонска фудбалерка | 1997-09-18 | | | [[:d:Q97731158|Q97731158]] | 0 |- | style='text-align:right'| 157 | [[Драгана Волкановска]] | македонска спортистка | 1993-06-06 | | | [[:d:Q1254659|Q1254659]] | 1 |- | style='text-align:right'| 158 | [[Драгана Зафировска]] | македонска велосипедистка | 1983-10-25 | | | [[:d:Q64624676|Q64624676]] | 0 |- | style='text-align:right'| 159 | [[Драгана Колевска]] | македонска фудбалерка | 1995-06-09 | | | [[:d:Q97727305|Q97727305]] | 0 |- | style='text-align:right'| 160 | [[Драгана Костадиновска (Q79466747)|Драгана Костадиновска]] | македонска глумица | 1983-12-10 | | | [[:d:Q79466747|Q79466747]] | 0 |- | style='text-align:right'| 161 | [[Драгана Салтирова]] | македонска фудбалерка | 1995-01-26 | | | [[:d:Q97694526|Q97694526]] | 0 |- | style='text-align:right'| 162 | [[Драгица Рибарев]] | | | | | [[:d:Q110848828|Q110848828]] | 0 |- | style='text-align:right'| 163 | [[Душанка Пејкова]] | македонска фудбалерка | 1993-10-11 | | | [[:d:Q97731180|Q97731180]] | 0 |- | style='text-align:right'| 164 | [[Евгенија Крстевска]] | македонска фудбалерка | 1999-03-22 | | | [[:d:Q97738307|Q97738307]] | 0 |- | style='text-align:right'| 165 | [[Елена Бошковска (Q98088305)|Елена Бошковска]] | македонска фудбалерка | 2002-06-01 | | | [[:d:Q98088305|Q98088305]] | 0 |- | style='text-align:right'| 166 | [[Елена Гошева]] | македонска судијка | 1948-03-02 | | | [[:d:Q64005776|Q64005776]] | 1 |- | style='text-align:right'| 167 | [[Елена Димитријевиќ]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624728|Q64624728]] | 0 |- | style='text-align:right'| 168 | [[Елена Панеска]] | македонска фудбалерка | 2002-07-10 | | | [[:d:Q98069004|Q98069004]] | 1 |- | style='text-align:right'| 169 | [[Елеонора Петрова Митевска]] | | 1952-08-12 | | | [[:d:Q65498050|Q65498050]] | 0 |- | style='text-align:right'| 170 | [[Елизабета Шелева (Q16633882)|Елизабета Шелева]] | македонска писателка | | | | [[:d:Q16633882|Q16633882]] | 1 |- | style='text-align:right'| 171 | [[Елита Речи]] | македонска пејачка | 1981-02-04 | | | [[:d:Q13038573|Q13038573]] | 1 |- | style='text-align:right'| 172 | [[Елица Радевска]] | македонска фудбалерка | 1992-02-07 | | | [[:d:Q97669320|Q97669320]] | 0 |- | style='text-align:right'| 173 | [[Еми Симоновска]] | македонска фудбалерка | 1994-06-07 | | | [[:d:Q97732543|Q97732543]] | 0 |- | style='text-align:right'| 174 | [[Емилија Андреева (Q79467026)|Емилија Андреева]] | македонска глумица | 1955-07-18 | | | [[:d:Q79467026|Q79467026]] | 0 |- | style='text-align:right'| 175 | [[Емилија Миленкова]] | македонска фудбалерка | 1995-08-09 | | | [[:d:Q97719350|Q97719350]] | 0 |- | style='text-align:right'| 176 | [[Ермира Мехмети]] | политичарка | 1979-10-06 | | | [[:d:Q13038677|Q13038677]] | 3 |- | style='text-align:right'| 177 | [[Жанина Мирчевска]] | македонска писателка | 1967-10-20 | | | [[:d:Q18643152|Q18643152]] | 1 |- | style='text-align:right'| 178 | [[Ивана Арсениевска]] | македонска ракометарка | 2003-12-08 | | | [[:d:Q116690274|Q116690274]] | 1 |- | style='text-align:right'| 179 | [[Ивана Гакидова]] | македонска ракометарка | 1995-02-27 | | | [[:d:Q85981516|Q85981516]] | 2 |- | style='text-align:right'| 180 | [[Иванка Апостолова (Q106515242)|Иванка Апостолова]] | македонска универзитетска професорка | | | [[Податотека:Ivanka Apostolova.jpg|center|100px]] | [[:d:Q106515242|Q106515242]] | 0 |- | style='text-align:right'| 181 | [[Илза Бафтиари]] | македонска виолончелистка | | | | [[:d:Q44509407|Q44509407]] | 1 |- | style='text-align:right'| 182 | [[Илина Попова]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q64624712|Q64624712]] | 0 |- | style='text-align:right'| 183 | [[Ирена Паскали]] | македонска уметница | 1969 | | | [[:d:Q1672469|Q1672469]] | 0 |- | style='text-align:right'| 184 | [[Катерина Кузмановска]] | македонска политичарка | 1968-06-15 | | | [[:d:Q31155330|Q31155330]] | 2 |- | style='text-align:right'| 185 | [[Кети Смилеска]] | македонска политичарка | 1974-12-13 | | | [[:d:Q31207147|Q31207147]] | 2 |- | style='text-align:right'| 186 | [[Криси Гивенс]] | американско-македонска кошаркарка | 1985-07-26 | | | [[:d:Q40451177|Q40451177]] | 2 |- | style='text-align:right'| 187 | [[Кристина Мојсоска]] | македонска фудбалерка | 2004-06-06 | | | [[:d:Q98090279|Q98090279]] | 0 |- | style='text-align:right'| 188 | [[Лариса Кисељова]] | руско-македонска ракометарка | 1970-03-11 | | | [[:d:Q2679524|Q2679524]] | 6 |- | style='text-align:right'| 189 | [[Лилјана Ѓузелова-Хаџи Бошкова]] | македонска уметница | 1935 | 2018-07-17 | | [[:d:Q111715706|Q111715706]] | 1 |- | style='text-align:right'| 190 | [[Лилјана Кузмановска]] | македонска политичарка | 1962-07-15 | | | [[:d:Q31030756|Q31030756]] | 2 |- | style='text-align:right'| 191 | [[Линдита Алиу - Тахири]] | македонска новинарка | 1962 | | | [[:d:Q13041633|Q13041633]] | 2 |- | style='text-align:right'| 192 | [[Магдалена Манаскова]] | македонска политичарка | 1981-06-22 | | | [[:d:Q31030803|Q31030803]] | 2 |- | style='text-align:right'| 193 | [[Марина Арсовска]] | македонска фудбалерка | 1986-07-16 | | | [[:d:Q97694331|Q97694331]] | 0 |- | style='text-align:right'| 194 | [[Марија Јовановска (Q115104251)|Марија Јовановска]] | македонска фудбалерка | 2004-08-30 | | | [[:d:Q115104251|Q115104251]] | 1 |- | style='text-align:right'| 195 | [[Марија Петровиќ]] | македонска одбојкарка | 1987-04-15 | | | [[:d:Q15262810|Q15262810]] | 2 |- | style='text-align:right'| 196 | [[Маја Бојаџиевска]] | македонска писателка | 1962 | | | [[:d:Q12286337|Q12286337]] | 1 |- | style='text-align:right'| 197 | [[Мери Лазарова]] | македонска политичарка | 1984-09-17 | | | [[:d:Q31207150|Q31207150]] | 2 |- | style='text-align:right'| 198 | [[Милева Горгиева]] | македонска политичарка | 1963-03-17 | | | [[:d:Q31207158|Q31207158]] | 2 |- | style='text-align:right'| 199 | [[Мимоза Несторова-Томиќ]] | македонска архитектка | 1929-06-21 | 2024-05-22 | | [[:d:Q19594838|Q19594838]] | 4 |- | style='text-align:right'| 200 | [[Мира Крајачиќ]] | македонски дипломат | | | | [[:d:Q63239419|Q63239419]] | 0 |- | style='text-align:right'| 201 | [[Мира Стојчевска]] | македонска политичарка | 1966-07-19 | | | [[:d:Q31207162|Q31207162]] | 2 |- | style='text-align:right'| 202 | [[Михаела Даноска]] | македонска скијачка | 2004-04-22 | | | [[:d:Q81902504|Q81902504]] | 0 |- | style='text-align:right'| 203 | [[Моника Ангелова]] | македонска фудбалерка | 1993-10-08 | | | [[:d:Q97669304|Q97669304]] | 0 |- | style='text-align:right'| 204 | [[Моника Георгиева]] | македонска фудбалерка | 1994-11-06 | | | [[:d:Q105719057|Q105719057]] | 0 |- | style='text-align:right'| 205 | [[Мојца Седеу]] | македонски перкусионист | 1970 | | | [[:d:Q1943115|Q1943115]] | 1 |- | style='text-align:right'| 206 | [[Нада Ципушева]] | македонска политичарка | 1958-01-22 | | | [[:d:Q31030839|Q31030839]] | 2 |- | style='text-align:right'| 207 | [[Наталија Марковиќ Димова]] | | 1966-12-08 | | | [[:d:Q65497739|Q65497739]] | 0 |- | style='text-align:right'| 208 | [[Наташа Илиевска]] | македонска каратистка | 1983-04-04 | | | [[:d:Q24237389|Q24237389]] | 1 |- | style='text-align:right'| 209 | [[Наташа Коцевска]] | македонска ракометарка | 1984-04-07 | | | [[:d:Q1966367|Q1966367]] | 1 |- | style='text-align:right'| 210 | [[Нетка Спасова]] | македонска фудбалерка | 1984-08-09 | | | [[:d:Q97706825|Q97706825]] | 0 |- | style='text-align:right'| 211 | [[Никица Корубин]] | македонска политичарка | 1976-05-22 | | | [[:d:Q31207202|Q31207202]] | 2 |- | style='text-align:right'| 212 | [[Николина Радевска]] | македонска фудбалерка | 1988-01-11 | | | [[:d:Q97694515|Q97694515]] | 0 |- | style='text-align:right'| 213 | [[Нина Деан]] | македонска глумица | 1987-07-31 | | | [[:d:Q79470617|Q79470617]] | 0 |- | style='text-align:right'| 214 | [[Нора Бектеши]] | македонска пејачка | 1992 | | | [[:d:Q51856376|Q51856376]] | 1 |- | style='text-align:right'| 215 | [[Павлинче Честојнова]] | македонска политичарка | 1974-03-15 | | | [[:d:Q31030855|Q31030855]] | 2 |- | style='text-align:right'| 216 | [[Радица Велкова]] | македонска фудбалерка | 2004-12-17 | | | [[:d:Q98090311|Q98090311]] | 0 |- | style='text-align:right'| 217 | [[Радица Чонева]] | македонска фудбалерка | 2001-11-08 | | | [[:d:Q97738214|Q97738214]] | 1 |- | style='text-align:right'| 218 | [[Редина Бектеши]] | албанска флејтистка од Македонија | | | | [[:d:Q54861044|Q54861044]] | 0 |- | style='text-align:right'| 219 | [[Росица Костова]] | македонска велосипедистка | 1981-01-14 | | | [[:d:Q64624686|Q64624686]] | 0 |- | style='text-align:right'| 220 | [[Рудина Бектеши]] | албанска пијанистка од Македонија | | | | [[:d:Q54861130|Q54861130]] | 0 |- | style='text-align:right'| 221 | [[Сара Петковска]] | македонска фудбалерка | 2003-07-21 | | | [[:d:Q98069005|Q98069005]] | 0 |- | style='text-align:right'| 222 | [[Сара Стојчевска]] | македонска фудбалерка | 1997-06-16 | | | [[:d:Q97738451|Q97738451]] | 0 |- | style='text-align:right'| 223 | [[Сашка Димитровска (Q79472098)|Сашка Димитровска]] | македонска глумица | 1978-07-09 | | | [[:d:Q79472098|Q79472098]] | 0 |- | style='text-align:right'| 224 | [[Светлана Карапетрова]] | македонска политичарка | 1965-03-31 | | | [[:d:Q30306429|Q30306429]] | 2 |- | style='text-align:right'| 225 | [[Селвие Салиу]] | македонска политичарка | 1970-08-20 | | | [[:d:Q39250871|Q39250871]] | 3 |- | style='text-align:right'| 226 | [[Симона Јанкуловска]] | македонска фудбалерка | 1998-03-27 | | | [[:d:Q97727269|Q97727269]] | 0 |- | style='text-align:right'| 227 | [[Симона Маџовска]] | македонска ракометарка | 1993-11-02 | | | [[:d:Q116202543|Q116202543]] | 2 |- | style='text-align:right'| 228 | [[Симона Николовска]] | македонска ракометарка | 1991-02-23 | | | [[:d:Q96315060|Q96315060]] | 0 |- | style='text-align:right'| 229 | [[Симона Николовска]] | македонска фудбалерка | 1993-12-14 | | | [[:d:Q97694492|Q97694492]] | 0 |- | style='text-align:right'| 230 | [[Славица Бабамова]] | | 1971 | | [[Податотека:Slavica Babamova 2024 (cropped).jpg|center|100px]] | [[:d:Q113813072|Q113813072]] | 1 |- | style='text-align:right'| 231 | [[Славица Грковска-Лошкова]] | македонска политичарка | 1970-07-27 | | [[Податотека:Slavica Grkovska official portrait 2022.jpg|center|100px]] | [[:d:Q110628915|Q110628915]] | 1 |- | style='text-align:right'| 232 | [[Славица Шуманска-Mитева]] | македонска политичарка | 1980-10-20 | | | [[:d:Q31207167|Q31207167]] | 2 |- | style='text-align:right'| 233 | [[Слаѓана Вујошевиќ]] | | 1988 | | | [[:d:Q116994436|Q116994436]] | 0 |- | style='text-align:right'| 234 | [[Софија Насевска-Трифуновска]] | македонска глумица | 1985-04-25 | | | [[:d:Q79474406|Q79474406]] | 0 |- | style='text-align:right'| 235 | [[Стефани Петревска]] | македонска фудбалерка | | | | [[:d:Q98069006|Q98069006]] | 0 |- | style='text-align:right'| 236 | [[Тања Вујисиќ-Тодоровска]] | македонска актерка | 1961-08-28 | | | [[:d:Q44059834|Q44059834]] | 2 |- | style='text-align:right'| 237 | [[Теодора Ѓорѓевска]] | македонска фудбалерка | 2000-03-19 | | | [[:d:Q109993253|Q109993253]] | 1 |- | style='text-align:right'| 238 | [[Теодора Јанковска]] | македонска фудбалерка | 2002-01-16 | | | [[:d:Q98088309|Q98088309]] | 1 |- | style='text-align:right'| 239 | [[Теодора Керамичиева (Q47500045)|Теодора Керамичиева]] | македонска ракометарка | 1996-01-14 | | | [[:d:Q47500045|Q47500045]] | 1 |- | style='text-align:right'| 240 | [[Теодора Николовска]] | македонска фудбалерка | 2003-08-15 | | | [[:d:Q98090298|Q98090298]] | 0 |- | style='text-align:right'| 241 | [[Теодора Петровска]] | македонска фудбалерка | 2001-09-09 | | | [[:d:Q98088320|Q98088320]] | 0 |- | style='text-align:right'| 242 | [[Теута Биљали]] | Политичар од Македонија | 1980-05-25 | | | [[:d:Q30557491|Q30557491]] | 3 |- | style='text-align:right'| 243 | [[Тина Трпкоска]] | македонска глумица | 1988-05-20 | | | [[:d:Q79475836|Q79475836]] | 0 |- | style='text-align:right'| 244 | [[Фитнете Туда]] | македонска новинарка | | | | [[:d:Q13038964|Q13038964]] | 1 |- | style='text-align:right'| 245 | [[Флора Кадриу]] | | 1966-06-30 | | | [[:d:Q65499117|Q65499117]] | 0 |- | style='text-align:right'| 246 | [[Фроса Пејоска-Бушро]] | филолог кој предава македонски јазик во Франција | 1960 | | | [[:d:Q55629678|Q55629678]] | 0 |- | style='text-align:right'| 247 | [[Фросина Стојковска]] | македонска писателка | 1986 | | | [[:d:Q106258742|Q106258742]] | 1 |- | style='text-align:right'| 248 | [[Христина Ивановска]] | македонска уметница | 1974 | | | [[:d:Q107421816|Q107421816]] | 0 |- | style='text-align:right'| 249 | [[Цвета Дафева]] | македонска велосипедистка | | | | [[:d:Q98083972|Q98083972]] | 0 |- | style='text-align:right'| 250 | [[Цветанка Костадинова]] | македонска фудбалерка | 2001-03-16 | | | [[:d:Q97751008|Q97751008]] | 0 |- | style='text-align:right'| 251 | [[Чансевер]] | турско-македонска пејачка | 1967-07-08 | | | [[:d:Q101064387|Q101064387]] | 3 |- | style='text-align:right'| 252 | [[Ширет Елези]] | македонска политичарка | 1981-03-20 | | | [[:d:Q24470416|Q24470416]] | 3 |- | style='text-align:right'| 253 | [[Шпреса Хадри]] | Политичар од Македонија | 1964-03-06 | | | [[:d:Q30528658|Q30528658]] | 3 |} {{Wikidata list end}} lizh49ipajp4gripl5i6j9zbr97yl5t Акита (куче) 0 1303635 5375483 5369602 2025-06-07T06:39:12Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375483 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Akita inu criado por Tsutsui Kennel.jpg|мини|250px|Акита Ину]] '''Акита''' е историска [[Кучешка раса|раса]] на кучиња со големи димензии што потекнува од планините на северна [[Јапонија]] . Двете одделни раси на Акита се со чисто јапонско потекло, вообичаено наречени Акита Ину ( ''ину'' што значи куче на јапонски). Исто така има и мешан американски вид на акита, најчесто поголем.<ref name="akitanodog.info">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.yourdogsworld.com/b/american-akita/|title=American Akita|date=17 December 2019}}</ref> Акита има краток двоен слој сличен на оној на многу други северни раси на шпиц . Акита е моќна, независна и доминантна раса на куче, најчесто не е блиска со странци, но приврзана и длабоко лојална со своето семејство. Како раса, Акита кучињата се генерално издржливи. Историски се користеле како кучиња чувари, [[Борба на кучиња|борбени кучиња]] и за лов на [[Мечка|мечки]] .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.japanpowered.com/japan-culture/akita|title=The Loyal, Bear-Hunting Akita|date=2020-09-27|work=Japan Powered|language=en-US|accessdate=2022-05-24}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=The Book of the Akita|last=Brearley|first=Joan McDonald|publisher=TFH|year=1985|isbn=0866220488|pages=4-7}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thekennelclub.org.uk/search/breeds-a-to-z/breeds/utility/akita/|title=Akita {{!}} Breeds A to Z {{!}} The Kennel Club|work=www.thekennelclub.org.uk|accessdate=2022-05-24}}</ref> == Име на расата == Постои дебата меѓу обожавателите на кучиња дали има две посебни раси на Акита. Од 2020 година, Американскиот кинолошки клуб <ref name="AKC standard">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.akc.org/dog-breeds/japanese-akitainu/|title=Akita Breed Standard|publisher=American Kennel Club|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110514045543/http://www.akc.org/breeds/akita/|archive-date=14 May 2011|accessdate=20 February 2021}}</ref> сега ги смета американските и јапонските кучиња акита за две посебни раси, и повеќе не се дозволува слободно размножување меѓу двете. Обединетиот кинолошки клуб,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ukcdogs.com/Web.nsf/WebPages/Library/BreedStandards|title=Breed Standards|publisher=United Kennel Club|format=website|accessdate=14 November 2016|archive-date=2016-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20161121133807/http://www.ukcdogs.com/Web.nsf/WebPages/Library/BreedStandards|url-status=dead}}</ref> [[Меѓународен кинолошки сојуз|Меѓународниот кинолошки сојуз]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fci.be/uploaded_files/344GB2006_en.doc|title=FCI standard #344, American Akita|publisher=Federation Cynologique Internationale|format=document|archive-url=https://web.archive.org/web/20060515184334/http://www.fci.be/uploaded_files/344GB2006_en.doc|archive-date=15 May 2006|accessdate=9 March 2011}}</ref> [[Кинолошки клуб (Обединето Кралство)|кинолошкиот клуб]],<ref name="Japanese Akita UK Standard">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thekennelclub.org.uk/services/public/breed/standard.aspx?id=4223|title=UK Breed Standard for Japanese Style|publisher=The Kennel Club|format=website|accessdate=15 October 2011|archive-date=2020-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20200814134952/https://thekennelclub.org.uk/services/public/breed/standard.aspx?id=4223|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thekennelclub.org.uk/services/public/breed/standard.aspx?id=4091|title=UK Breed Standard for American Style|publisher=The Kennel Club|format=website|accessdate=15 October 2011|archive-date=2020-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20200814151046/https://thekennelclub.org.uk/services/public/breed/standard.aspx?id=4091|url-status=dead}}</ref> австралискиот национален кинолошки совет,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ankc.org.au/Breed_Details.aspx?bid=237|title=Australian Breed Standard|publisher=Australian National Kennel Council|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20150228024339/http://ankc.org.au/Breed_Details.aspx?bid=237|archive-date=2015-02-28|accessdate=22 December 2016}}</ref> кинолошкиот клуб на Нов Зеланд,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nzkc.org.nz/br637.html|title=NZ Standard for American Style|publisher=New Zealand Kennel Club|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110524175231/http://www.nzkc.org.nz/br637.html|archive-date=24 May 2011|accessdate=19 April 2011}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nzkc.org.nz/br601.html|title=NZ Standard for Japanese Style|publisher=New Zealand Kennel Club|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110524175126/http://www.nzkc.org.nz/br601.html|archive-date=24 May 2011|accessdate=19 April 2011}}</ref> и Јапонскиот Кинолошки клуб <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.jkc.or.jp/|title=一般社団法人 ジャパンケネルクラブ|language=ja|accessdate=2021-09-24}}</ref> ги смета јапонските и американските акити како посебни раси.<ref name="DVM">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tamarlane.com/dillema.htm|title=The Akita Dilemma – One Breed or Two?: a historical perspective|last=Kaluzniacki|first=Sophia|publisher=Tamarlane|format=website|accessdate=19 May 2011}}</ref> Некои земји ја нарекуваат американската Акита едноставно како Акита, а не американската Акита. Ова прашање е особено контроверзно во Јапонија.<ref name="Itagaki">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.northlandakitas.com/pdf/preserv_of_japan_dogs.pdf|title=The Preservation and Development of Japanese Dogs|last=Itagaki|first=Dr. Shiro|publisher=Akita Learning Center|accessdate=6 May 2011}}</ref> За 84 земји на ФЦИ, поделбата на расата формално се случила во јуни 1999 година, кога ФЦИ одлучила американскиот тип да се вика Големото јапонско куче,<ref name="DVM" /> а подоцна е преименувано во американска Акита во јануари 2006 година.<ref name="DVM" /> == Историја == === Јапонска историја === [[Податотека:Faithful Dog Hachiko Photo.png|десно|мини]] [[Податотека:Hachiko-hakusei.jpg|десно|мини| Лојалниот [[Хачико]] станал легендарно познат откако секој ден чекал неговиот господар да се врати на станицата Шибуја во центарот на Токио.]] Акита Ину потекнува од снежните и рурални земји на Одате, Акита, див и планински регион во Јапонија. Тие биле обучени да ловат животни како елен, дива свиња и [[Амурска кафеава мечка|кафеави мечки Усури]] .<ref>{{Наведена книга|title=Akita, Treasure of Japan|last=Bouyet|first=Barbara|publisher=MIP Publishing|year=1992|location=Japan}}</ref> Оваа раса во 1600-тите била вклучена во борби со кучиња, кои во тоа време биле популарни во Јапонија. Од 1500-тите до 1800-тите, Акита кучињата биле придружници на ''[[Самурај|самураите]]'' . Во текот на почетокот на 20 век, расата на акита била во опаѓање, како резултат на вкрстувањето со германското овчарско куче. Како резултат на тоа, многу примероци почнале да ги губат своите одлики на шпиц и наместо тоа добиле поинакви уши, прави опашки, не-јапонска боја (црни маски и која било друга боја наместо црвена и бела) и опуштена кожа. Домашната јапонска раса позната како Матаги (ловечко куче) се користела заедно со расата Хокаидо Ину за да се меша со преостанатите кучиња Акита Ину за да се врати шпиц фенотипот и да се врати првичниот изглед на расата Акита. Денешните јапонски Акита имаат релативно малку гени од западните кучиња и се шпиц во фенотип откако се случила реконструкцијата на расата, но поголемата американска раса на Акита во голема мера потекнува од мешаните Акита пред обновувањето на расата, така што американските Акита обично се мешаат и не се сметаат за вистински Акита според јапонскиот стандард.<ref name="Aki9">{{Наведена мрежна страница|url=http://japanesedogs.bulldoginformation.com/japanese-akita-inu.html|title=Akita Inu|publisher=Japanesedogs|accessdate=5 November 2019|archive-date=2020-11-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20201120085714/http://japanesedogs.bulldoginformation.com/japanese-akita-inu.html|url-status=dead}}</ref> Расата Акита се користела за време на [[Руско-јапонска војна|Руско-јапонската војна]] за следење на воените заробеници и изгубените морнари.<ref name=":1">{{Наведена книга|title=K9 Cops: Police Dogs of the World|last=Allsopp|first=Nigel|publisher=Big Sky Publishing|year=2012}}</ref> За време [[Втора светска војна|на Втората светска војна]], Акита се сметала за невоена раса и била вкрстена со [[Германски овчарски пес|германски овчари]] во обид да се спасат од наредбата на владата за време на војната за уништување на сите невоени кучиња.<ref name="JAICUK">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.japaneseakita-inu.co.uk/Files/History.htm|title=Akita Inu Breed History|publisher=Japanese Akita Inu Club Great Britain|accessdate=29 April 2011|archive-date=2021-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210117044927/http://www.japaneseakita-inu.co.uk/Files/History.htm|url-status=dead}}</ref> Некои кучиња биле користени како извидници и чувари за време на војната.<ref name=":1" /> Предците на американската Акита првично биле различни од јапонската акита, форма која не била посакувана во Јапонија поради ознаките и која не е подобна за изложби.<ref name="DVM"/> Приказната за [[Хачико]], најпочитуваниот Акита на сите времиња, помогнала да се турне Акита во меѓународниот свет на кучиња. Хачико е роден во 1923 година и бил во сопственост на професорот Хидесабуро Уено од Токио.<ref name="Killilea16">{{Наведена книга|title=The Akita Today|last=Killilea|first=David|last2=Jenny Killilea|publisher=Ringpress Books Ltd.|year=1988|isbn=1-86054-099-6|location=Glouchestershire, UK|pages=15–16}}</ref> Професорот Уено живеел во близина на железничката станица Шибуја во предградие на градот и секој ден одел на работа со воз.<ref name="Stars" /> Хачико го придружувал својот господар до и од станицата секој ден.<ref name="Stars">{{Наведени вести|url=http://www.stripes.com/article.asp?section=104&article=18964|title=Odate museum honors national dog, the Akita|last=Chida|first=Hiroshi|date=27 November 2003|work=Stripes Pacific Travel|access-date=30 April 2011|publisher=[[Stars and Stripes (newspaper)|Stars and Stripes]]}}</ref> На 25 мај 1925 година, кога кучето имало 18 месеци, го чекало пристигнувањето на својот господар во возот од четири часот, но професорот Уено доживеал фатално мозочно крварење на работа.<ref name="Stars" /> Хачико продолжи да чека да се врати својот господар.<ref name="Stars" /> Тој патувал до и од станицата секој ден во следните девет години.<ref name="Stars" /> Им дозволил на роднините на професорот да се грижат за него, но никогаш не се откажал од бдеењето на станицата за својот господар.<ref name="Stars" /> Неговото бдение станало светски познато кога, во 1934 година,<ref name="obj22">{{Наведена книга|title=Akitas|last=Andrews|first=Barbara J.|publisher=T.F.H Publications Inc.|year=1996|isbn=0-7938-2760-4|location=N.J. USA|pages=21–22}}</ref> непосредно пред неговата смрт, била подигната бронзена статуа на железничката станица Шибуја во негова чест.<ref name="Stars" /> Оваа статуа била стопена за муниција за време на војната, но нова беше пуштена во употреба по војната.<ref name="obj22" /> Секоја година на 8 април од 1936 година, посветеноста на Хачико е прославувана со свечена церемонија на сеќавање на железничката станица Шибуја во Токио.<ref>American Kennel Club (listed author): ''The Complete Dog Book: The Photograph, History, and Official Standard of Every Breed Admitted to AKC Registration, and the Selection, Training, Breeding, Care, and Feeding of Pure-bred Dogs'', Howell Book House, 1985, page 269. {{ISBN|0-87605-463-7}}</ref><ref>Ruthven Tremain, ''The Animals' Who's Who: 1,146 Celebrated Animals in History, Popular Culture, Literature, & Lore'', Scribner, 1984, page 105. {{ISBN|0-684-17621-1}}</ref> На крајот, легендарната верност на Хачико станала национален симбол на лојалност, особено кон личноста и институцијата на императорот.<ref name="Skabeland">{{Наведено списание|last=Skabelund|first=Aaron Herald|date=23 September 2011|title=Canine Imperialism|url=http://www.berfrois.com/2011/09/aaron-herald-skabelund-hachiko/|publisher=Berfrois|access-date=28 October 2011|archive-date=2020-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20201109010243/https://www.berfrois.com/2011/09/aaron-herald-skabelund-hachiko/|url-status=dead}}</ref> Во 1931 година, Акита расата официјално била прогласена за јапонско природно богатство . Градоначалникот на Одате Сити во [[Акита (префектура)|префектурата Акита]] го организирал Акита Ину Хозонкаи за да ја зачува оригиналната Акита како јапонско природно богатство преку внимателно одгледување.<ref name="Stars"/> Во 1934 година, бил наведен првиот јапонски стандард за раса на Акита Ину, по прогласувањето на расата за природно богатство на Јапонија.<ref name="obj17">{{Наведена книга|title=Akitas|last=Andrews|first=Barbara J.|publisher=T.F.H. Publications Inc.|year=1996|isbn=0-7938-2760-4|location=N.J. USA|page=17}}</ref> Во 1967 година, по повод 50-годишнината од основањето на Друштвото за заштита на кучињата Акита, бил изграден музејот на кучиња Акита за да се сместат информации, документи и фотографии.<ref name="Stars" /> Во Јапонија постои традиција, кога ќе се роди дете да добие статуа на Акита. Оваа статуа симболизира здравје, среќа и долг живот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.akc.org/dog-breeds/akita/detail/|title=Akita History & Training/Temperament|work=www.akc.org|publisher=American Kennel Club|accessdate=2016-09-20}}</ref> [[Податотека:Akita_Stamp.jpg|мини|Акита „Тачибана“, едно од ретките Акита кучиња што ја преживеале војната, е сликано овде на јапонска поштенска марка од 1953 година.]] Во 1937 година, [[Хелен Келер]] отпатувала во Јапонија. Таа изразила голем интерес за оваа раса и ѝ биле претставени првите две кучиња Акита што подоцна влегле во САД.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.natural-akita.com/JPTeez/html/helen_keller.html|title=Helen Keller: First Akitas in the USA|date=June 14, 1937|publisher=Natural-akita.com|accessdate=August 24, 2010}}</ref> Првото куче, кое и било подарено и се викало Камиказе-го, починало на{{Дроп|7|1|2}} месеци од кучешка темпера, еден месец по нејзиното враќање во Соединетите држави. Вториот Акита, Келер го нарекла кучето Го-Го и тие биле одлични придружници од првиот ден. Го-Го дури ја поминал својата прва ноќ во домот на Келер спиејќи до нејзиниот кревет.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.akc.org/expert-advice/news/helen-keller-was-a-true-dog-lover/|title=Hellen Keller, Accomplished & Inspirational Icon, Was a Lifelong Dog Lover|last=Gibeault|first=Stephanie|work=American Kennel Club|language=en|accessdate=2022-02-10}}</ref> Кучето починало во средината на 1940-тите.<ref name="Killilea">{{Наведена книга|title=The Akita Today|last=Killilea|first=David|last2=Killilea|first2=Jenny|publisher=Ringpress|year=1998|isbn=1-86054-099-6|location=Glouchester, U.K.}}</ref> До 1939 година, бил воспоставен стандард за раса и биле одржани изложби на кучиња, но таквите активности престанале по почетокот [[Втора светска војна|на Втората светска војна]] .  Само што расата почнала да се стабилизира во својата родна земја, Втората светска војна ги турнала Акита кучињата на работ на истребување. На почетокот на војната, кучињата имале недостаток на храна. Потоа, многумина биле убиени за да ги изеде гладното население, а нивното [[крзно]] се користело како облека. По некое време, владата наредила сите преостанати кучиња да бидат убиени за да се спречи ширење на болести. Единствениот начин на кој загрижените сопственици би можеле да ги спасат своите сакани Акита е да ги пуштат во оддалечените планински области, каде што се размножувале со нивните предци кучиња, Матаги,<ref name="JAICUK"/> или да ги сокријат од властите преку вкрстосување со германски овчари.<ref name="JAICUK" /> Мори Саватаиши и неговите напори да се размножи Акита е главната причина зошто оваа раса постои денес.<ref name="Sherrill">{{Наведена книга|title=Dog Man: An Uncommon Life on a Faraway Mountain|last=Sherrill|first=Martha|date=28 February 2008|publisher=[[Penguin Press]] USA|isbn=978-1-59420-124-0|location=City|page=256}}</ref> По војната, бројот на кучиња од оваа раса повторно почнал да се зголемува поради напорите на Саватаиши и други. За прв пат, Акита биле одгледувани како раса со стандардизиран изглед.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.clubakita.ro/Akiko/history.html|title=AKIKO|work=www.clubakita.ro|accessdate=2018-02-07|archive-date=2018-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20180207123112/http://www.clubakita.ro/Akiko/history.html|url-status=dead}}</ref> Љубителите на Акита во Јапонија почнале да ги собираат и изложуваат преостанатите Акита за да ја вратат расата на одржлив број и да ги нагласат оригиналните одлики на расата кои сега биле заматени поради вкрстувања со други раси.<ref name="Kimura">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.northlandakitas.com/akitahistory/ahistory.htm|title=A History Of The Akita Dog|last=Kimura|first=Tatsuo|publisher=Akita Learning Center|format=website|accessdate=6 May 2011}}</ref> Американските војници се заљубиле во Акита расата и увезле многу со нив по нивното враќање во САД.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.psychologytoday.com/us/blog/canine-corner/201611/helen-keller-and-the-first-akitas-in-the-united-states|title=Helen Keller and the First Akitas in the United States {{!}} Psychology Today|work=www.psychologytoday.com|language=en|accessdate=2022-01-21}}</ref> [[Податотека:Fels.jpg|мини|Бриндл јапонски акита]] [[Податотека:Boy_c11.jpg|мини|Американска Акита на возраст од 9 недели]] [[Податотека:Akita_female.png|мини|Возрасна женка американско Акита.]] Јапонското Акита и американското Акита почнале да се разликуваат по Втората светска војна. Хелен Келер е заслужна за носењето на Акита во Америка, откако јапонската влада ѝ дала две кучиња акита во 1938 година. До 1939 година, бил воспоставен стандард за раса и почнале да се одржуваат изложби на кучиња, но овој развој бил прекинат со Втората светска војна.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.akitaclub.org/helen-keller/|title=Helen Keller|work=Akita Club of America|access-date=2018-02-25|language=en-US}}</ref> Во тоа време, американските војници кои служеле како дел од вооружените сили во Јапонија првпат стапиле во контакт со Акита, и расата толку ги импресионирала што многу војници донеле Акита дома со себе. Припадниците на американските воени сили обично биле повеќе импресионирани од поголемиот тип Акита или германски овчар што се борел како мечка, отколку со Акита-Ину кои се со помала рамка и изглед на лисица; видовите кучиња што ги вратиле со себе во САД го одразувале ова чувство. Додека пак, јјапонските љубители на Акита се фокусирале на враќање на расата како дело на јапонската уметност или статус на природно богатство. Американските љубители на Акита избрале да одгледуваат кучиња со поголеми, потешки коски и позастрашувачки.  Иако и двата вида имаат заедничко потекло, се забележуваат значителни разлики помеѓу двете.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.dogchannel.com/dog-information/allan-reznik-dog-expert/the-two-akitas.aspx|title=The Two Akitas|work=DogChannel.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20150714044456/http://www.dogchannel.com/dog-information/allan-reznik-dog-expert/the-two-akitas.aspx|archive-date=2015-07-14|accessdate=2015-07-13}}</ref> Американските акита генерално се со потешки коски и поголеми, со глава што личи на мечка, додека јапонските акита имаат тенденција да бидат полесни и со глава налик на лисица.<ref name="DVM"/> Дополнително, додека американските акита ги има во сите бои, јапонските акита се само црвени, бели или бриндл. Признаена од Американскиот кинолошки клуб во 1955 година, Акита била ставена во класата разно. AKК не го одобрила стандардот на Акита до 1972 година, и тој бил преместен во класата работливи кучиња. Како таква, Акита е прилично нова раса во Соединетите Држави. Фондацијата во Америка продолжила да увезува кучиња од Јапонија до 1974 година, кога AKК ја прекинала регистрацијата на сите понатамошни јапонски акита кучиња до 1992 година, кога ги признала стандардите на Јапонскиот кинолошки клуб . Оваа одлука ја поставила основата за дивергенција во типот меѓу американската Акита и јапонската Акита Ину што е присутна и денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://starpetstore.com/akita-inu-all-related-information/|title=Akita Inu|work=starpetstore.com/|language=en-US|accessdate=2021-09-24|archive-date=2021-09-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210924184940/https://starpetstore.com/akita-inu-all-related-information/|url-status=dead}}</ref> == Галерија == [[Податотека:Brindle_Moku_Akita_Inu_-_Long_Fur_-_In_Snow.jpg|десно|мини| Акита со долго крзно]] [[Податотека:Akita_hiking_in_Shpella_e_Pëllumbasit.JPG|мини| Акита куче на планинарење во Шпела е Пелумбасит, [[Тирана]], [[Албанија]]]] [[Податотека:Shinzō_Abe_and_Alina_Zagitova_(2018-05-26).jpg|десно|мини| Олимписката шампионка во уметничко лизгање Алина Загитова, зема за подарок јапонска акита на церемонија на која присуствувал премиерот [[Шинзо Абе]]]] === Изглед === Како раса, изгледот на Акита ги одразува адаптациите на студеното време кои се од суштинско значење за нивната оригинална функција.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.petmd.com/dog/breeds/c_dg_akita|title=Akita: Physical Characteristics|work=Pet MD}}</ref> Акита кучињата се високи, со тешки коски.<ref name="books.google.com">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=1enEDwAAQBAJ&q=%22++++++Breed+standards+state+that+all+dog+breed+coat+colors+are+allowable+in+the+American+Akita,+including+pinto,+all+types+of+brindle,+solid+white,+black+mask,+white+mask,+self-colored+mask,+even+differing+colors+of+under+coat+and+overlay+(guard+hairs).%5B5%5D+This+includes+the+common+Shiba+Inu+coloring+pattern+known+as+Urajiro.|title=The Complete Dog Breed Book: Choose the Perfect Dog for You|date=2020-03-17|publisher=Penguin|isbn=978-0-7440-2234-6|language=en}}</ref> Карактеристичните физички особини на расата вклучуваат голема глава налик на мечка со исправени, триаголни уши поставени под благ агол по лакот на вратот.<ref name="books.google.com" /> Дополнително, очите на Акита се мали, темни, длабоко поставени и триаголни во форма.<ref name="Wallis">{{Наведено списание|last=Wallis|first=Sherry|date=20 January 2011|title=Akita proportions|url=http://www.dogsincanada.com/akita-proportions|journal=[[Dogs in Canada]]|archive-url=https://archive.today/20110927132509/http://www.dogsincanada.com/akita-proportions|archive-date=2011-09-27|access-date=3 May 2011}}</ref> Акитите имаат дебели двојни крзна и тесни, добро згрчени стапала налик на мачка.<ref name="books.google.com" /> Нивните опашки се пренесуваат преку врвовите на грбот во нежно или двојно виткање по слабината.<ref name="AKC">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.akc.org/dog-breeds/akita/#standard|title=American Kennel Club – Akita|publisher=American Kennel Club|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20150213194713/http://www.akc.org/dog-breeds/akita/#standard|archive-date=13 February 2015|accessdate=17 April 2011}}</ref> Возрасните мажјаци од американски тип обично се со големина од 66-71&nbsp;см. и тежат помеѓу 45-59&nbsp;килограми.<ref name="books.google.com"/> Зрелите женки обично се со големина од 61–66&nbsp;cm и тежат помеѓу 32-45&nbsp;килограми.<ref name="Canada guide">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.canadasguidetodogs.com/akita.htm|title=Akita – Canada's Guide to Dogs|publisher=Canada's Guide to Dogs|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110514050124/http://www.canadasguidetodogs.com/akita.htm|archive-date=14 May 2011|accessdate=17 April 2011}}</ref> Јапонскиот тип, како што е наведено во стандардите за раса, е малку помал и полесен.  === Видови на крзна === Двата типа на крзно на акита кучињата се со стандардната должина на крзно и долг слој на крзно.<ref name="Taylor" /> Долгото крзно сепак се смета за грешка во ревијалниот прстен.<ref name="Taylor">{{Наведена книга|title=Guide to Owning an Akita|last=Taylor|first=Jason|publisher=TFH Publications|year=1996|isbn=0-7938-1878-8|location=United States|page=21}}</ref> Долгото крзно, познато и како ''моку'', е резултат на автосомно рецесивен ген и може да се појави [[фенотип]]ски само ако и таткото и мајката се носители. Имаат подолго (околу 3-4&nbsp;во долгжина) и помеко крзно <ref name="Doubletake">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.doubletake-ranch.com/Longcoat/longcoats.html|title=Long Coat Akitas|publisher=DoubleTake|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110930050013/http://www.doubletake-ranch.com/Longcoat/longcoats.html|archive-date=2011-09-30|accessdate=17 April 2011}}</ref> и исто така имаат помирен темперамент.<ref name="Taylor" /> Се смета дека овој ген потекнува од речиси изумреното куче ''самурај'', Карафуто Кен .<ref name="autogenerated1">{{Наведена книга|title=Akitas|last=Andrews|first=Barbara J.|publisher=TFH Publications Inc|year=1996|isbn=0-7938-2760-4|location=NJ, United States of America|page=16}}</ref> == Темперамент == Акита кучето генерално се смета за територијално и е резервирано со странци.<ref name="pets4homes">{{Наведени вести|url=https://www.pets4homes.co.uk/pet-advice/japanese-akita-temperament-and-training.html|title=Japanese Akita temperament and training {{!}} Pets4Homes|work=Pets4Homes|access-date=2018-02-23|language=en}}</ref> Понекогаш се опишува како мачка во своите постапки; не е невообичаено, акита кучето да си го чисти лицето после јадење или да го чисти лицето на друго куче <ref name="AkitaClub">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.akitaclub.org/info/breedinfo.html|title=The Akita: Is The Akita the Right Dog For You?|publisher=Akita Club of America Inc.|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110420132038/http://www.akitaclub.org/info/breedinfo.html|archive-date=2011-04-20|accessdate=19 April 2011}}</ref> Познато е дека е нетолерантно кон други кучиња од ист пол, како што е наведено во стандардот за раса AKC.<ref name="AKC standard"/> Бидејќи е големо, моќно куче, Акита не се смета за раса за лице кое прв пат чува куче.<ref name="pets4homes"/> Расата е дефинирана во законодавство специфично за раса на некои земји како опасно куче.<ref name="BSL america">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.akitaclub.org/info/akclegislation.html|title=Anti-Canine Legislation Information|publisher=Akita Club of America|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110610040624/http://akitaclub.org/info/akclegislation.html|archive-date=10 June 2011|accessdate=30 April 2011}}</ref><ref name="NYC housing">{{Наведено списание|date=April 2009|title=Changes to NYCHA's Pet Policy|url=http://www.nyc.gov/html/nycha/downloads/pdf/j09apre.pdf|journal=New York City Housing Authority Journal|publisher=New York City Government|volume=39|issue=4|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111063721/http://www.nyc.gov/html/nycha/downloads/pdf/j09apre.pdf|archive-date=11 January 2012|access-date=17 April 2011}}</ref><ref name="Bermuda">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gov.bm/portal/server.pt/gateway/PTARGS_0_2_1625_207_213_43/http%3B/ptpublisher.gov.bm%3B7087/publishedcontent/publish/ministry_of_environment/environmental_protection/dept___environmental_protection___conditions_of_entry/articles/restricted_dog_breeds.html|title=Restricted Dog Breeds|publisher=Bermuda Minister of the Environment|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110608071756/http://www.gov.bm/portal/server.pt/gateway/PTARGS_0_2_1625_207_213_43/http%3B/ptpublisher.gov.bm%3B7087/publishedcontent/publish/ministry_of_environment/environmental_protection/dept___environmental_protection___conditions_of_entry/articles/restricted_dog_breeds.html|archive-date=2011-06-08|accessdate=26 May 2010}}</ref><ref name="Ireland">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.environ.ie/en/LocalGovernment/DogControl/|title=Dangerous Dogs|year=2007|publisher=Department of Environment, Heritage, and Local Government|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20090629230334/http://www.environ.ie/en/LocalGovernment/DogControl/|archive-date=2009-06-29|accessdate=16 August 2009}}</ref> Акита е големо, силно, независно и доминантно куче. Добро тренираното Акита ги прифаќа странците кои не се опасност, во спротивно тие се однесуваат кон сите странци на агресивен начин.<ref name="petwave">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.petwave.com/Dogs/Breeds/Akita/Personality.aspx|title=Akita Inu Dog Breed – Temperament & Personality|date=3 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180223232504/http://www.petwave.com/Dogs/Breeds/Akita/Personality.aspx|archive-date=23 February 2018|accessdate=23 February 2018}}</ref> Како раса, тие се добри со деца; се вели дека расата има афинитет за деца.<ref name="autogenerated2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tamarlane.com/akitatemp.htm|title=Akita Temperament|last=Wallis|first=Sherry E.|publisher=Tarmalane|format=website|accessdate=1 May 2011|quote=an Akita should like children. Just as retrievers like sticks and balls, this breed should have an affinity for children.}}</ref> Не мора сите Акита да имаат ист темперамент.<ref name="Wallis temp">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tamarlane.com/akitatemp.htm|title=Akita Behavior & Temperament|last=Wallis|first=Sherry E.|publisher=Tarmalane|format=website|accessdate=4 October 2011}}</ref> Акита кучињата имаат тенденција силно да реагираат кон други кучиња, па затоа мора да се внимава во ситуации кога Акита кучето е веројатно да се наоѓа во близина на други кучиња, особено со непознати кучиња.  Особено, Акита имаат тенденција да бидат помалку толерантни кон кучиња од ист пол.<ref name="pets4homes"/> Поради оваа причина, Акитите, освен ако не се многу социјализирани, генерално не се добро прилагодени да бидат шетани во паркови за кучиња без сопственикот.<ref name="AkitaClub"/> Понекогаш на кучето му треба самоуверен, доследен сопственик, за да не стане многу агресивно кон другите кучиња и животни.<ref name="Wallis temp"/> == Здравје == === Автоимуни болести === Познато е дека многу [[Автоимуна болест|автоимуни болести]] се јавуваат во Акита кучињата, вклучувајќи ги: * Вогт-Којанаги-Харада синдром,<ref>{{Наведено списание|last=Angles|first=J. M.|last2=Famula|first2=T. R.|last3=Pedersen|first3=N. C.|year=2005|title=Uveodermatologic (VKH-like) syndrome in American Akita dogs is associated with an increased frequency of DQA1*00201|journal=Tissue Antigens|volume=66|issue=6|pages=656–65|doi=10.1111/j.1399-0039.2005.00508.x|pmid=16305682}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Cottelll|first=Beverley D.|last2=Barnett|first2=K. C.|year=1987|title=Harada's disease in the Japanese Akita|journal=Journal of Small Animal Practice|volume=28|issue=6|pages=517–21|doi=10.1111/j.1748-5827.1987.tb01445.x}}</ref> познат и како увео-дерматолошки синдром, е автоимуна состојба која влијае на кожата и очите.<ref name="Monaco">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.samoyedhealthfoundation.org/diseases/uveodermatologic-syndrome-uds|title=Uveodermatologic Syndrome (UDS, VKH)|last=Monaco|first=Marie|publisher=Samoyed Club of America|accessdate=8 October 2011}}</ref> * Автоимуната хемолитична анемија <ref name="JACA">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.akita-inu.com/health.htm|title=Diseases of The Japanese Akita-Inu|publisher=Japanese Akita Club of America|archive-url=https://web.archive.org/web/20141229231233/http://www.akita-inu.com/health.htm|archive-date=2014-12-29|accessdate=22 December 2016}}</ref> е автоимуно нарушување на крвта.<ref name="Day">{{Наведено списание|last=Day|first=M.J|year=1999|title=Antigen specificity in canine autoimmune haemolytic anaemia|journal=Veterinary Immunology and Immunopathology|volume=69|issue=2–4|pages=215–24|doi=10.1016/S0165-2427(99)00055-0|pmid=10507306}}</ref> * Лојниот аденитис <ref name="reichler">{{Наведено списание|last=Reichler|first=Iris M.|last2=Hauser|first2=Beat|last3=Schiller|first3=Irene|last4=Dunstan|first4=Robert W.|last5=Credille|first5=Kelly M.|last6=Binder|first6=Heinrich|last7=Glaus|first7=Toni|last8=Arnold|first8=Susi|year=2001|title=Sebaceous adenitis in the Akita: Clinical observations, histopathology and heredity|journal=Veterinary Dermatology|volume=12|issue=5|pages=243–53|doi=10.1046/j.0959-4493.2001.00251.x|pmid=11906649}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Spaterna|first=A.|last2=Antognoni|first2=M.T.|last3=Cappuccini|first3=S.|last4=Tesei|first4=B.|year=2003|title=Sebaceous Adenitis in the Dog: Three Cases|journal=Veterinary Research Communications|volume=27|pages=441–3|doi=10.1023/B:VERC.0000014199.39879.bb|pmid=14535449}}</ref><ref name="Pedersen">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vetmed.ucdavis.edu/CCAH/local-assets/pdfs/sebaceous_adenitis_PROJECT_DESCRIPTION_3-31-2010.pdf|title=Determining whether risk for sebaceous adenitis of Standard Poodles is associated with a specific DLA class II genotype|last=Pedersen|first=Niels C|archive-url=https://web.archive.org/web/20110708233053/http://www.vetmed.ucdavis.edu/CCAH/local-assets/pdfs/sebaceous_adenitis_PROJECT_DESCRIPTION_3-31-2010.pdf|archive-date=8 July 2011|accessdate=22 April 2011}}</ref> е автоимуно заболување на кожата за кое се верува дека е од автосомно рецесивно наследување.<ref name="reichler" /> * Pemphigus foliaceus <ref>{{Наведено списание|last=Kuhl|first=K. A.|last2=Shofer|first2=F. S.|last3=Goldschmidt|first3=M. H.|year=1994|title=Comparative Histopathology of Pemphigus Foliaceus and Superficial Folliculitis in the Dog|journal=Veterinary Pathology|volume=31|issue=1|pages=19–27|doi=10.1177/030098589403100103|pmid=8140722|doi-access=free}}</ref> е автоимуно заболување на кожата, за кое се верува дека е генетско.<ref name="pemphigus">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.akita-association.org/pemphigus.htm|title=Pemphigus|publisher=The Akita Association (UK)|format=website|accessdate=22 April 2011|archive-date=2016-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303221830/http://www.akita-association.org/pemphigus.htm|url-status=dead}}</ref> * [[Системски лупус еритематозус]], или лупус, е системска автоимуна болест на сврзното ткиво што може да влијае на било кој дел од телото.<ref name="akitarescue">{{Наведена мрежна страница|url=http://akitarescue.rescuegroups.org/info/file?file=s197m7036.pdf|title=Diseases in the American Akita|publisher=Akita Rescue Mid-Atlantic Coast (USA)|archive-url=https://web.archive.org/web/20100526085141/http://akitarescue.rescuegroups.org:80/info/file?file=s197m7036.pdf|archive-date=2010-05-26|accessdate=3 April 2011}}</ref> === Имуно-посредни ендокрини заболувања === Дополнително на овие, може да се појават и имуно-посредни [[Ендокрин систем|ендокрини]] заболувања со наследен фактор, како што се: * Хипоадренокортицизмот, познат и како Адисонова болест, влијае на надбубрежните жлезди и во суштина е спротивен на Кушингов синдром.<ref name="Bouyet">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=DNwJAAAAIAAJ&q=Cushing%E2%80%99s+Syndrome+Akita+Dog&pg=PA269|title=Akita, Treasure of Japan|last=Bouyet|first=Barbara|last2=Meyers|first2=Alicia|last3=Eltinge|first3=Steve|last4=Dodds|first4=Jean|publisher=Magnum Publishing|year=2002|isbn=0-9716146-0-1|volume=2|location=Thousand Oaks, California, USA|pages=268–269|access-date=19 April 2011}}</ref> * Дијабетес мелитус, познат и како дијабетес тип 1, влијае на панкреасот.<ref name="Bouyet" /> * [[Хипотироидизам]],<ref>{{Наведено списание|last=Kennedy|first=L. J.|last2=Quarmby|first2=S.|last3=Happ|first3=G. M.|last4=Barnes|first4=A.|last5=Ramsey|first5=I. K.|last6=Dixon|first6=R. M.|last7=Catchpole|first7=B.|last8=Rusbridge|first8=C.|last9=Graham|first9=P. A.|year=2006|title=Association of canine hypothyroidism with a common major histocompatibility complex DLA class II allele|journal=Tissue Antigens|volume=68|issue=1|pages=82–6|doi=10.1111/j.1399-0039.2006.00614.x|pmid=16774545}}</ref> познат и како автоимун хипотироидизам, е автоимуна болест која влијае на штитната жлезда.<ref name="AkitaFriends">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.akita-friends.com/breed/general.htm|title=The Akita – Diseases|publisher=Akita Alumni Dog Club|format=website|accessdate=19 April 2011}}</ref> === Неимуно-специфични состојби === Други [[Вроден имунолошки систем|неимуно-специфични состојби]] за кои се знае дека може да ги имаат Акита кучињата се: * Проширувањето на желудникот, познато и како надуеност, може да напредува во волвулус на дилатација на желудникот, во кој желудникот се искривува.<ref name="Bell">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.malamutehealth.org/articles/bloat_risk.htm|title=Risk Factors for Canine Bloat|last=Bell|first=Jerold S.|publisher=malamute health|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20120425045028/http://www.malamutehealth.org/articles/bloat_risk.htm|archive-date=25 April 2012|accessdate=4 October 2011}}</ref> * Микрофталмија, што значи „мали очи“, е развојно нарушување на окото, за кое се верува дека е автосомно рецесивна генетска состојба.<ref name="upei">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.upei.ca/~cidd/Diseases/ocular%20disorders/microphthalmia.htm|title=Microphthalmia|year=1998|publisher=Canine Inherited Disorders Database|format=website|accessdate=19 April 2011}}</ref> * Примарниот глауком <ref name="startup">{{Наведено списание|year=1986|title=Hereditary eye problems in the Japanese akita|journal=Veterinary Record|volume=118|issue=9|pages=251|doi=10.1136/vr.118.9.251-b|pmid=3705415}}</ref> резултира со зголемен притисок во очното јаболко.<ref name="Turner">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.allanimaleyes.com/diseases.html#glaucoma|title=Eye Diseases and Information|last=Turner|first=Andrew|last2=Hurn|first2=Simon|publisher=All Animal Eye Services|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20090805065155/http://www.allanimaleyes.com/diseases.html|archive-date=August 5, 2009|accessdate=19 April 2011}}</ref> * Прогресивната ретинална атрофија <ref name="startup" /><ref>{{Наведено списание|last=Clements|first=P. J. M.|last2=Sargan|first2=D. R.|last3=Gould|first3=D. J.|last4=Petersen-Jones|first4=S. M.|year=1996|title=Recent advances in understanding the spectrum of canine generalised progressive retinal atrophy|journal=Journal of Small Animal Practice|volume=37|issue=4|pages=155–62|doi=10.1111/j.1748-5827.1996.tb01950.x|pmid=8731401|doi-access=free}}</ref> е прогресивна дегенерација на [[мрежница]]та (дел од окото што чувствува светлина и овозможува вид).<ref name="Turner" /> * Дисплазијата на колкот <ref name="JACA"/> е скелетна состојба каде што главата на бедрената коска не се вклопува правилно во приклучокот на колкот што доведува до остеоартритис и болка.<ref name="CSU">{{Наведена мрежна страница|url=http://csuvth.colostate.edu/_docs/small_animal/orthopaedics/orthopaedics_201101_hip_dysplasia.pdf|title=Treatment Options for Mature Canine Hip Dysplasia (Osteoarthritis stage)|publisher=Colorado State University|archive-url=https://web.archive.org/web/20120425053550/http://csuvth.colostate.edu/_docs/small_animal/orthopaedics/orthopaedics_201101_hip_dysplasia.pdf|archive-date=25 April 2012|accessdate=8 October 2011}}</ref> * Дисплазијата на лактот <ref name="JACA" /> е скелетна состојба во која компонентите на зглобот на лактот (хумерусот, полупречникот и улната) не се наредени правилно, што доведува до остеоартритис и болка.<ref name="Elbow">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.jointpainindogs.com/dog-joint-problems.html|title=Dog Joint Problems|publisher=JointPainInDogs.com|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20111002065149/http://www.jointpainindogs.com/dog-joint-problems.html|archive-date=2011-10-02|accessdate=8 October 2011}}</ref> * [[Фон Вилебрандова болест]],<ref name="Bleeding">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vin.com/proceedings/Proceedings.plx?CID=WSAVA2005&PID=11012&O=Generic|title=Bleeding Disorders|last=Dodds|first=Jean|year=2005|publisher=World Small Animal Veterinary Association World Congress Proceedings|format=website|accessdate=5 April 2011}}</ref><ref name="furrycritter">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.furrycritter.com/health/dogs/pdf/Von_willebrand_disease.pdf|title=Von Willebrand Disease|publisher=The Furry Critter Network|archive-url=https://web.archive.org/web/20110928050850/http://www.furrycritter.com/health/dogs/pdf/Von_willebrand_disease.pdf|archive-date=2011-09-28|accessdate=5 April 2011}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Brooks|first=M.|year=1999|title=A review of canine inherited bleeding disorders: Biochemical and molecular strategies for disease characterization and carrier detection|url=https://academic.oup.com/jhered/article-pdf/90/1/112/6453247/900112.pdf|journal=Journal of Heredity|volume=90|issue=1|pages=112–8|doi=10.1093/jhered/90.1.112|pmid=9987916|doi-access=free}}</ref> е генетско крварење предизвикано од недостаток на фон Вилебранд фактор .<ref name="vWDclerk">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vet.uga.edu/vpp/clerk/anderson/index.php|title=Von Willebrand's Disease|last=Anderson|first=Julie B.|last2=Latimer|first2=Kenneth S.|publisher=Veterinary Clinical Pathology Clerkship Program|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110918210247/http://www.vet.uga.edu/vpp/clerk/anderson/index.php|archive-date=2011-09-18|accessdate=8 October 2011|last3=Bain|first3=Perry J.|last4=Tarpley|first4=Heather L.}}</ref> * Кушингов синдром, познат и како хиперадренокортицизам, влијае на надбубрежните жлезди и е предизвикан од долготрајна изложеност на високи нивоа на гликокортикостероиди, или произведени од телото или дадени како лекови.<ref name="Bouyet"/> === Специфични состојби за расата === Следниве услови специфични за расата се споменати во ветеринарната литература: * Имунолошка чувствителност на вакцини, лекови, инсектициди, анестетици и средства за смирување * Псевдохиперкалемија е пораст на нивото на [[калиум]] што се јавува поради неговото прекумерно истекување од [[Црвени крвни зрнца|црвените крвни зрнца]] (РБЦ) кога се вади крв. Ова може да даде лажна индикација за хиперкалемија на лабораториски тестови, па оттука и префиксот псевдо, што значи лажно.<ref name="akitarescue"/> Ова се случува затоа што многу раси од Источна Азија, вклучително и Акита и Шиба Инус, имаат повисоко ниво на калиум во нивните еритроцити од другите кучиња.<ref>{{Наведено списание|last=Battison|first=Andrea|year=2007|title=Apparent pseudohyperkalemia in a Chinese Shar Pei dog|journal=Veterinary Clinical Pathology|volume=36|issue=1|pages=89–93|doi=10.1111/j.1939-165X.2007.tb00188.x|pmid=17311201}}</ref> == Животен стил == Претходниците на модерната Акита биле користени за лов на мечка, дива свиња и елени во Јапонија дури до 1957 година.<ref name="RRACI">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nylana.org/RRACI/bear.htm|title=Bear hunting in Japan 1957|publisher=Raritan River Akita Club inc.|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20110219083815/http://www.nylana.org/RRACI/bear.htm|archive-date=19 February 2011|accessdate=19 April 2011}}</ref> Денес, расата се користи првенствено како куче придружник, но во моментов е познато и дека се користи и како куче за терапија,<ref name="akitanet">{{Наведена мрежна страница|url=http://akitanetwork.com/New/WorkingAkitas.htm|title=Working Akitas|publisher=Akita Network|format=website|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111013232/http://akitanetwork.com/New/WorkingAkitas.htm|archive-date=2012-01-11|accessdate=4 October 2011}}</ref> и учествува во сите натпревари на кучиња, вклучително и на изложба на конформации на кучиња, испитувања за послушност, програма за кучиња за добар граѓанин, проба за следење, и натпревар во агилност,<ref>{{Наведена книга|title=Akitas|last=Andrews|first=Barbara J.|publisher=TFH Publications Inc.|year=1996|isbn=0-7938-2760-4|location=N.J. USA|pages=74–99|chapter=6 – Sport of purebred dogs}}</ref> како и влечење тежина, лов и Шутџунд (кучиња за лична заштита).<ref name="JTaylor54">{{Наведена книга|title=Guide to Owning an Akita|last=Taylor|first=Jason|publisher=T.F.H. Publications Inc.|year=1996|isbn=0-7938-1878-8|location=N.J. USA|page=54}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред}} * [https://web.archive.org/web/20110927144132/http://www.hoflin.com/magazines/Akita%20World.html Светот на акита]. Месечен магазин за акита кучето. * {{Dmoz|Recreation/Pets/Dogs/Breeds/Working_Group/Akita}} * [http://www.akita-inu.com/ Jaпонски акита клуб на Америка] [[Категорија:Кучешки раси кои потекнуваат од Јапонија]] [[Категорија:Статии со текст на јапонски]] 62azjkh74w2v753ympyscp7evamolby Антарктички договор 0 1305822 5375550 5307415 2025-06-07T11:30:07Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375550 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Договор|long_name=Антарктички договор <br /><small>{{lang-fr|link=no|Traité sur l'Antarctique}}<br />{{lang-ru|link=no|Договор об Антарктике}}<br />{{lang-es|link=no|Tratado Antártico}}</small>|name=Антарктички договорен систем|image=Flag of the Antarctic Treaty.svg{{!}}border|image_width=180px|caption=[[Знаме на Антарктик|Знаме]]|type=[[Кондоминиум]]|date_drafted=|date_signed=1 декември 1959<ref name=Brit>"Antarctic Treaty" in ''[[Encyclopædia Britannica|The New Encyclopædia Britannica]]''. Chicago: [[Encyclopædia Britannica Inc.]], 15th edn., 1992, Vol. 1, p. 439.</ref>|location_signed=Вашингтон, САД|date_sealed=|date_effective=23 јуни 1961|condition_effective=Ратификација на сите 12 потписници|date_expiration=|signatories=12<ref name="depositary2"/>|parties=54<ref name="depositary2"/>|depositor=[[Федерална влада на САД]]<ref name="depositary2"/>|languages=Англиски, француски, руски и шпански|wikisource=Антарктички договор}} [[Податотека:Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg|врска=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Antarctica 6400px from Blue Marble.jpg/220px-Antarctica 6400px from Blue Marble.jpg|десно|мини| Сателитска композитна слика на [[Антарктик]]от]] '''Антарктичкиот договор''' и сродните договори, колективно познати како '''Антарктички договорен систем''' (АДС) — договори кои ги регулираат [[Меѓународни односи|меѓународните односи]] во однос на [[Антарктик]]от, единствениот [[континент]] на Земјата без домородно човечко население. Тоа бил првиот договор за контрола на оружјето, воспоставен за време на [[Студена војна|Студената војна]], издвојувајќи го континентот како научен резерват, воспоставувајќи слобода на научно истражување и забранувајќи воена активност; за целите на системот на договори, Антарктикот е дефиниран како сите копнени и [[ледена плоча|ледени плочи]] јужно од 60°С географска ширина. Од септември 2004 година, Секретаријатот на Договорот за Антарктикот, кој го спроведува системот на договори, е со седиште во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ats.aq/index_e.htm|title=ATS – Secretariat of the Antarctic Treaty|work=ats.aq|accessdate=2022-09-10|archive-date=2019-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515210037/https://www.ats.aq/index_e.htm|url-status=dead}}</ref> Главниот договор бил отворен за потпишување на [[1 декември]] [[1959]] година, а официјално стапил во сила на [[23 јуни]] [[1961]] година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://treaties.unoda.org/t/antarctic|title=Antarctic Treaty|work=United Nations Office for Disarmament Affairs|publisher=United Nations|accessdate=March 28, 2018}}</ref> Првичните потписници биле 12-те земји активни на Антарктикот за време на [[Меѓународна геофизичка година|Меѓународната геофизичка година]] (МГГ) 1957-58: Аргентина, Австралија, Белгија, Чиле, Франција, Јапонија, Нов Зеланд, Норвешка, Јужна Африка, Советскиот Сојуз, Обединетото Кралство., и САД. Овие земји имале воспоставено над 55 истражувачки станици на Антарктикот за МГГ, а последователното објавување на договорот се сметало за дипломатски израз на оперативната и научната соработка што била постигната. Од 2019 година, договорот има 54 страни.<ref name="depositary2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.state.gov/antarctic-treaty/|title=Antarctic Treaty|date=April 22, 2019|publisher=[[United States Department of State]]|accessdate=June 30, 2019}}</ref> == Историја == === 1940-тите === По [[Втората светска војна]], [[САД]] размислувале да воспостават претензии на Антарктикот. Од [[26 август]] [[1946]] година, па сè до почетокот на [[1947]] година, била извршена [[Операција „Хајгџамп“|операцијата „Хајгџамп“]], најголемата воена експедициска сила што [[САД]] некогаш ја испратиле на Антарктикот, составена од 13 бродови, 4.700 мажи и бројни воздушни уреди.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Antarctic Treaty System: An Assessment: Proceedings of a Workshop Held at Beardmore South Field Camp, Antarctica, January 7–13, 1985|date=1986|publisher=National Academy Press|isbn=0-585-26158-X|location=Washington, D.C.|oclc=45730572}}</ref> Нејзините цели биле обука на воен персонал и тестирање на материјал во услови на екстремен студ за хипотетичка војна на Антарктикот. На [[2 септември]] [[1947]] година, квадрантот на Антарктикот за кој биле заинтересирани [[Соединетите Американски Држави]] (помеѓу [[24. западен меридијан|24°]] и [[90. западен меридијан|90 °]] западен меридијан) бил вклучен како дел од безбедносната зона на [[Меѓуамерикански договор за реципрочна помош|Меѓуамериканскиот договор за реципрочна помош]], обврзувајќи ги своите членови да ја бранат во случај на надворешна агресија. Во август [[1948]] година, [[Соединетите Американски Држави]] предложиле Антарктикот да биде под старателство на [[Обединетите нации]], како територија на доверба со која управуваат Аргентина, Австралија, Чиле, Франција, САД, Обединетото Кралство и Нов Зеланд. Оваа идеја била отфрлена од [[Аргентина]], [[Австралија]], [[Чиле]], [[Франција]] и [[Норвешка]]. Пред одбивањето, на [[28 август]] [[1948]] година, [[Соединетите Американски Држави]] им предложиле на земјите баратели некаква форма на интернационализација на Антарктикот, а тоа било поддржано од [[Обединетото Кралство]]. Чиле одговорил со презентирање на план за суспендирање на сите барања на Антарктикот за пет до десет години, додека преговарал за конечно решение, но тоа не наишло на прифаќање. Во 1950 година, интересот на САД да го држат [[Советскиот Сојуз]] подалеку од Антарктикот бил фрустриран, кога Советите ги информирале државите кои барале дека нема да прифатат никаков договор на Антарктикот во кој тие не се застапени. Стравот дека СССР ќе реагира со преземање територијални претензии, доведувајќи ја Студената војна на Антарктикот, ги натерало [[Соединетите Американски Држави]] да не преземаат ништо.<ref name=":0"/> === Меѓународни судири === Различни меѓународни судири го мотивирале создавањето договор за Антарктикот.<ref>{{Наведена книга|title=Antarctic Treaty System: An Assessment: Proceedings of a Workshop Held at Beardmore South Field Camp, Antarctica, January 7–13, 1985|last=Orrego Vicuna|first=Francisco|publisher=National Academy Press|year=1986|isbn=978-0-309-03640-5|location=Washington|pages=55|chapter=Antarctic Conflict and International Cooperation}}</ref> Некои инциденти се случиле за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], а нов се случил во заливот Хоуп на [[1 февруари]] [[1952]] година, кога аргентинската војска испукала предупредувачки истрели кон група [[Британци]]. Одговорот на [[Обединетото Кралство]] бил испражање воен брод кој слетал со маринци на местото на настанот на [[4 февруари]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://api.parliament.uk/historic-hansard/written-answers/1952/feb/20/falkland-islands-dependencies-hope-bay|title=Falkland Islands Dependencies (Hope Bay Incident)|date=20 February 1952|work=Parliament}}</ref> Во [[1949]] година, Аргентина, Чиле и Обединетото Кралство потпишале Тројна поморска декларација со која се обврзале да не испраќаат воени бродови јужно од 60-тиот паралелен југ, која се обновувала секоја година до 1961 година кога се сметало дека е непотребна кога договорот стапил на сила. Оваа трипартитна декларација била потпишана по тензијата настаната кога Аргентина испратила флота од осум воени бродови на Антарктикот во февруари [[1948]] година.<ref>{{Наведена книга|title=Digest of International Law, Volume 2|last=Whiteman|first=Marjorie|publisher=U.S. Department of State|year=1963|page=1238|chapter=Tripartite Naval Declaration}}</ref> На [[17 јануари]] [[1953]] година, Аргентина повторно го отворила засолништето на поручникот Ласала на островот [[Дисепшен (остров)|Дисепшен]], оставајќи наредник и каплар во аргентинската морнарица. На [[15 февруари]], во инцидентот на островот [[Дисепшен (остров)|Дисепшен]], 32 кралски маринци пристигнале од британскиот брод ''[[ХМС Снајп]]'' вооружени со митралези, пушки и солзавец заробувајќи ги двајцата аргентински морнари. Аргентинското засолниште и блиското ненаселено засолниште на Чиле биле уништени, а аргентинските морнари биле доставени на брод од таа земја на [[18 февруари]] на [[Јужна Џорџија и Јужни Сендвички Острови|островите Јужна Џорџија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.histarmar.com.ar/HYAMNEWS/HyamNews2004/HY01-04%20Churchill.htm|title=Historia y Arqueología Marítima. Churchill envió una fragata para repeler la "invasión" de las Malvinas por dos soldados Argentinos en 1953.|language=es|trans-title=Maritime History and Archaeology. Churchill sent a frigate to repel the "invasion" of the Falklands by two Argentine soldiers in 1953.|accessdate=2022-09-10|archive-date=2021-09-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210917021506/http://www.histarmar.com.ar/HYAMNEWS/HyamNews2004/HY01-04%20Churchill.htm|url-status=dead}}</ref> Британски одред останал три месеци на островот додека бродот патролирал во нејзините води до април. На [[4 мај]] [[1955]] година, Обединетото Кралство поднел две тужби, соодветно против Аргентина и Чиле, пред [[Меѓународен суд на правдата|Меѓународниот суд на правдата]] за да ги прогласи за неважечки на барањата за суверенитетот на двете земји над Антарктикот и под Антарктикот. На [[15 јули]] [[1955]] година, чилеанската влада ја отфрлила јурисдикцијата на судот во тој случај, а на 1 август тоа го сторила и аргентинската влада, па на [[16 март]] [[1956]] година тужбите биле затворени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.icj-cij.org/en/case/26|title=Antarctica (United Kingdom v. Argentina)|work=International Court of Justice}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.icj-cij.org/en/case/27|title=Antarctica (United Kingdom v. Chile))|work=International Court of Justice}}</ref> Во 1956 и 1958 година, [[Индија]] неуспешно се обидела да го донесе прашањето на Антарктикот на [[Генерално собрание на Обединетите нации|Генералното собрание на Обединетите нации]].<ref name=":0"/> === Меѓународна геофизичка година === Во 1950 година, [[Меѓународен совет на научни синдикати|Меѓународниот совет на научни синдикати]] (ICSU) разговарал за можноста за одржување на трета [[Меѓународна поларна година]]. На предлог на [[Светска метеоролошка организација|Светската метеоролошка организација]], идејата за меѓународна поларна година била проширена на целата планета, со што се создала [[Меѓународна геофизичка година]] која се одржала помеѓу [[1 јули]] [[1957]] година и [[31 декември]] [[1958]] година. На овој настан учествувале 66 земји. На состанокот на Меѓународниот совет на научни синдикати во [[Стокхолм]] од 9 до 11 септември [[1957]] година, било одобрено создавањето на Специјален комитет за истражување на Антарктикот (SCAR), поканувајќи ги дванаесетте земји кои спроведуваат истраги на Антарктикот да испратат делегати да го интегрираат комитетот, со цел размена на научни информации меѓу нејзините членови во врска со Антарктикот. SCAR подоцна бил преименуван во Научен комитет за истражување на Антарктикот. И [[Аргентина]] и [[Чиле]] изјавиле дека истражувањата извршени на континентот за време на Меѓународната геофизичка година нема да им дадат никакви територијални права на учесниците и дека објектите што биле подигнати во текот на таа година треба да бидат демонтирани на крајот од неа. Меѓутоа, во февруари [[1958]] година, [[САД]] предложиле истрагите на Антарктикот да се продолжат за уште една година, а [[Советскиот Сојуз]] објавил дека ќе ги задржи своите научни бази додека не се завршат студиите што се спроведуваат. === Преговори за договорот === Научните бази ја зголемиле меѓународната тензија во врска со Антарктикот. Опасноста од ширење на [[Студената војна]] на тој континент го натерало [[претседател на Соединетите Американски Држави|претседателот на Соединетите Американски Држави]], [[Двајт Ајзенхауер|Двајт Д. Ајзенхауер]], да свика Конференција на Антарктикот на дванаесетте земји активни на Антарктикот за време на Меѓународната геофизичка година, да потпише договор. Во првата фаза, претставниците на дванаесетте нации се состанале во [[Вашингтон]], кои се состанале на шеесет сесии помеѓу јуни [[1958]] и октомври [[1959]] година за да ја дефинираат основната преговарачка рамка. Сепак, не бил постигнат консензус за прелиминарниот нацрт. Во втората фаза се одржала конференција на највисоко дипломатско ниво од [[15 октомври]] до [[1 декември]] [[1959]] година, кога бил потпишан договорот. Централните идеи со целосно прифаќање биле слободата на научните истражувања на Антарктикот и мирното користење на континентот. Имало и консензус за демилитаризација и одржување на [[статус кво]]. Позициите на [[Соединетите Американски Држави]], [[Советскиот Сојуз]], [[Обединетото Кралство]] и [[Нов Зеланд]] се совпаднале при формирањето на меѓународна администрација за Антарктикот, предлагајќи таа да биде во рамките на Обединетите нации. Австралија и Обединетото Кралство изразиле потреба од инспекции од набљудувачи, а Британците исто така предложиле употреба на воен персонал за логистички функции. Аргентина предложила да се забранат сите атомски експлозии на Антарктикот, што предизвикало криза што траела до последниот ден од конференцијата, бидејќи [[САД]], заедно со другите земји, имале намера да ги забранат само оние што биле направени без претходна најава и без претходна консултација. Поддршката на [[СССР]] и [[Чиле]] за аргентинскиот предлог конечно ги натерало САД да го повлечат своето противење. Потпишувањето на договорот бил првиот договор за контрола на оружјето што се случило во рамките на [[Студената војна]], а земјите учеснички успеале да избегнат интернационализација на [[Сувереност|суверенитетот]] на Антарктикот. == Други договори == [[Податотека:Antarctica,_pollution,_environment,_Russia,_Bellingshausen_1.JPG|врска=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Antarctica, pollution, environment, Russia, Bellingshausen 1.JPG/300px-Antarctica, pollution, environment, Russia, Bellingshausen 1.JPG|десно|мини|300x300пкс| Отстранувањето на отпадот со едноставно фрлање на брегот, како што е прикажано на руската станица Белингсхаузен на островот Крал Џорџ во 1992 година, повеќе не е дозволено со Протоколот за заштита на животната средина.]] Други договори&nbsp;– околу 200 препораки усвоени на консултативни состаноци на договорот и ратификувани од владите&nbsp;- вклучуваат: * [[Договорени мерки за зачувување на фауната и флората на Антарктикот]] (1964) (стапил на сила во 1982 година) * [[Конвенција за зачувување на антарктичките фоки]] (1972) * [[Конвенција за зачувување на морските живи ресурси на Антарктикот]] (1982) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ccamlr.org/en/document/publications/convention-conservation-antarctic-marine-living-resources|title=Convention on the Conservation of Antarctic Marine Living Resources – CCAMLR|work=ccamlr.org}}</ref> * [[Конвенција за регулирање на активностите на минералните ресурси на Антарктикот]] (1988) (потпишана во 1988 година, не е во сила) * [[Протокол за заштита на животната средина кон Антарктичкиот договор]] бил потпишан на [[4 октомври]] [[1991]] година и стапил на сила на [[14 јануари]] [[1998]] година; овој договор го спречува развојот и обезбедува заштита на животната средина на Антарктикот преку пет специфични анекси за [[Загадување на океаните|морското загадување]], фауната и флората, проценките на влијанието врз животната средина, управувањето со отпадот и заштитените подрачја. Ги забранува сите активности кои се однесуваат на минерални суровини освен научни. Шестиот анекс за одговорност што произлегува од вонредни состојби во животната средина бил усвоен во [[2005]] година, но допрва треба да стапи на сила. == Билатерални договори == * Размена на белешки што претставува договор меѓу владите на Австралија, Нов Зеланд и Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска, и Владата на Француската Република, во врска со воздушната пловидба на Антарктикот (Париз, 25 октомври 1938 година) <ref>[http://www.austlii.edu.au/au/other/dfat/treaties/1938/13.html "Exchange of Notes constituting an Agreement between the Governments of Australia, New Zealand and the United Kingdom of the Great Britain and Northern Ireland, and the Government of the French Republic, regarding Aerial Navigation in the Antarctic (Paris, 25 October 1938). ATS 13 of 1938."] Australasian Legal Information Institute, Australian Treaty Series. Retrieved April 15, 2017</ref> * Договор помеѓу Владата на Австралија и Владата на Француската Република за соработка во поморските области во непосредна близина на француските јужни и антарктички територии (TAAF), островот Херд и островите Мекдоналд (Канбера, 24 ноември 2003 година) <ref>[http://www.austlii.edu.au/au/other/dfat/treaties/2005/6.html "Treaty between the Government of Australia and the Government of the French Republic on cooperation in the maritime areas adjacent to the French Southern and Antarctic Territories (TAAF), Heard Island and the McDonald Islands (Canberra, 24 November 2003) – ATS 6 of 2005”]. Australasian Legal Information Institute, Australian Treaties Library. Retrieved April 18, 2017.</ref> * Договор за кооперативно спроведување на законите за рибарство помеѓу Владата на Австралија и Владата на Француската Република во поморските области во непосредна близина на француските јужни и антарктички територии, островот Херд и островите Мекдоналд (Париз, 8 јануари 2007 година) <ref>[http://www.austlii.edu.au/au/other/dfat/treaties/2011/1.html "Agreement on Cooperative Enforcement of Fisheries Laws between the Government of Australia and the Government of the French Republic in the Maritime Areas Adjacent to the French Southern and Antarctic Territories, Heard Island and the McDonald Islands (Paris, 8 January 2007) – ATS 1 of 2011”]. Australasian Legal Information Institute, Australian Treaties Library. Retrieved April 18, 2017.</ref> == Состаноци == Годишните ''консултативни состаноци на Антарктичкиот договор (ATCM)'' на Антарктичкиот договор се меѓународниот форум за администрација и управување со регионот. Само 29 од 54 страни во договорите имаат право да учествуваат во одлучувањето на овие состаноци, иако на другите 25 сè уште им е дозволено да присуствуваат. Учесници во донесувањето одлуки се ''Консултативните страни'' и, покрај 12-те оригинални потписнички, вклучително и 17 земји кои го покажале својот интерес за Антарктикот со вршење значителна научна активност таму.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ats.aq/|title=Welcome to the Secretariat of the Antarctic Treaty Website|work=ats.aq}}</ref> Договорот за Антарктикот, исто така, има ''Специјални консултативни состаноци за антарктичкиот договор (SATCM)'', кои обично се свикуваат за да се третираат поважни теми, но се поретки и состаноци на експерти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ats.aq/devAS/Meetings?lang=e|title=List of Meetings|work=ats.aq|accessdate=January 13, 2020}}</ref> == Партии == [[File:Antarctica.CIA.svg|thumb|left|256px|Карта на истражувачки станици и територијални претензии на Антарктикот (2002)]] [[File:Antarctic Treaty parties.svg|432px|right|thumb| {{legend|orange|Страните со консултантски статус поднесуваат барање до [[територијални претензии на Антарктик|Антарктичка територија]]}} {{legend|#EEEE00|Страни со консултантски статус го задржуваат правото да поднесат територијално барање}} {{legend|#0000FF|Други страни со консултантски статус}} {{legend|#00AA00|Страни без консултантски статус}} {{legend|#FF1111|Непартиски земји-членки и набљудувачи на ОН}}]] {{clear}} Од 2019 година, има 54 држави-членки на договорот,<ref name="depositary2"/> од кои 29, вклучувајќи ги и сите 12 оригинални потписнички на договорот, имаат консултативен (гласачки) статус.<ref name="secretariat2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ats.aq/devAS/Parties?lang=e|title=Secretariat of the Antarctic Treaty: Parties|accessdate=May 23, 2009}}</ref> Консултативните членови ги вклучуваат 7-те земји кои тврдат дека делови од Антарктикот се нивна територија. 47-те земји кои не поднесуваат тужби не ги признаваат барањата на другите. 40 страни од Антарктичкиот договор го ратификувале и „''Протоколот за заштита на животната средина кон Договорот за Антарктикот''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.state.gov/protocol-antarctic-treaty/|title=Protocol on Environmental Protection to the Antarctic Treaty|date=October 27, 2017|publisher=[[United States Department of State]]|accessdate=June 30, 2019}}</ref> {| class="wikitable sortable" ! width="130px" |Земја<ref name="depositary2"/><ref name="secretariat2"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://disarmament.un.org/treaties/t/antarctic|title=Antarctic Treaty|publisher=[[United Nations Office for Disarmament Affairs]]|accessdate=March 12, 2014}}</ref><ref name="introduction2">{{Наведена мрежна страница|url=https://2009-2017.state.gov/documents/organization/15272.pdf|title=The Antarctic Treaty System: Introduction|publisher=[[United States Department of State]]|accessdate=March 12, 2014}}</ref> !Дата !Ратификација !Статус<ref name="secretariat2" /><ref name="introduction2" /> !Забелешка |- |{{Flag|Аргентина}} (''[[Аргентински Антарктик|побарување]]'')<sup>*</sup> |1 декември 1959 |23 јуни 1961 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|Австралија}} (''[[Австралиска Антарктичка Територија|побарување]]'') |1 декември 1959 |23 јуни 1961 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|Austria}} |Не 25 август 1987 |Не | |- |{{Flag|Belarus}} |Не |27 декември 2006 |Не | |- |{{Flag|Belgium}} |1 декември 1959 |26 јули 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|Brazil}} (''[[Бразилски Антарктик|неофицијално побарување]]'') |Не |16 мај 1975 |27 септември 1983 | |- |{{Flag|Bulgaria}} |Не |11 септември 1978 |5 јуни 1998 | |- |{{Flag|Canada}} |Не |4 мај 1988 |Не | |- |{{Flag|Chile}} (''[[Чилеанска антарктичка територија|побарување]]'')<sup>*</sup> |1 декември 1959 |23 јуни 1961 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|China}} |Не |8 јуни 1983 |17 октомври 1985 | |- |{{Flag|Colombia}} |Не |31 јануари 1989 |Не | |- |{{Flag|Cuba}} |Не |16 август 1984 |Не | |- |{{Flag|Czech Republic}} |Не |1 јануари 1993 |1 април 2014 |Наследник на {{Знаме|Czechoslovakia}}, која се приклучила на 14 јуни 1962.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://disarmament.un.org/treaties/a/antarctic/czechrepublic/suc/washington|title=Czech Republic: Succession to Antarctic Treaty|publisher=[[United Nations Office for Disarmament Affairs]]|accessdate=March 12, 2014}}</ref> |- |{{Flag|Denmark}} |Не |20 мај 1965 |Не | |- |{{Flag|Ecuador}} |Не |15 септември 1987 |19 ноември 1990 | |- |{{Flag|Estonia}} |Не |17 мај 2001 |Не | |- |{{Flag|Finland}} |Не |15 мај 1984 |20 октомври 1989 | |- |{{Flag|France}} (''[[Аделина Земја|побарување]]'') |1 декември 1959 |16 септермври 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|Germany}} (''[[Нова Швабија|историско побарување]]'') |Не |5 февруари 1979 |3 март 1981 |Ratified as {{Знаме|West Germany}}. {{Знаме|East Germany}} исто така пристапено на 19 ноември 1974 година, и доби консултативен статус на 5 октомври 1987 година, пред нејзиното [[Повторно обединување на Германија|обединување со Западна Германија]].<ref name="introduction2" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://disarmament.un.org/treaties/a/antarctic/germany/acc/washington|title=Germany: Accession to Antarctic Treaty|publisher=[[United Nations Office for Disarmament Affairs]]|accessdate=March 13, 2014}}</ref> |- |{{Flag|Greece}} |Не |8 јануари 1987 |Не | |- |{{Flag|Guatemala}} |Не |31 јули 1991 |Не | |- |{{Flag|Hungary}} |Не |27 јануари 1984 |Не | |- |{{Flag|Iceland}} |Не |13 октомври 2015<ref>{{Наведено списание|last=Johnstone|first=Rachael Lorna|last2=Jabour|first2=Julia|last3=Tamm|first3=Sune|date=December 8, 2018|title=Iceland's Accession to the Antarctic Treaty|journal=The Yearbook of Polar Law Online|volume=9|issue=1|pages=262–281|doi=10.1163/22116427_009010012|issn=2211-6427}}</ref> |Не | |- |{{Flag|India}} |Не |19 август 1983 |12 септември 1983 | |- |{{Flag|Italy}} |Не |18 март 1981 |5 октомври 1987 | |- |{{Flag|Japan}} (''[[Yamato Yukihara|историско побарување]]'') |1 декември 1959 |4 август 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|Kazakhstan}} |Не |27 јануари 2015 |Не | |- |{{Flag|Malaysia}} |Не |31 октомври 2011 |Не | |- |{{Flag|Monaco}} |Не |31 мај 2008 |Не | |- |{{Flag|Mongolia}} |Не |23 март 2015 |Не | |- |{{Flag|Netherlands}} |Не |30 март 1967 |19 ноември 1990 | |- |{{Flag|New Zealand}} (''[[Росова Зависност|побарување]]'') |1 декември 1959 ||1 ноември 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|North Korea}} |Не |21 јануари 1987 |Не | |- |{{Flag|Norway}} (''[[Земја на Кралицата Мод|побарување]]'') |1 декември 1959 |24 август 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|Pakistan}} |Не |1 март 2012 |Не | |- |{{Flag|Papua New Guinea}} |Не |16 март 1981 |Не |Наследник на {{Знаме|Australia}}. Во сила од нивната независност во септември 1975.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://disarmament.un.org/treaties/a/antarctic/papuanewguinea/suc/washington|title=Papua New Guinea: Succession to Antarctic Treaty|publisher=[[United Nations Office for Disarmament Affairs]]|accessdate=March 13, 2014}}</ref> |- |{{Flag|Peru}} |Не |10 април 1981 |9 октомври 1989 | |- |{{Flag|Poland}} |Не |8 јуни 1961 |29 јули 1977 | |- |{{Flag|Portugal}} |Не |29 јануари 2010 |Не | |- |{{Flag|Romania}} |Не |15 септември 1971 |Не | |- |{{Flag|Russia}}<sup>†</sup> |1 декември 1959 |2 ноември 1960 |23 јуни 1961 |Потписник како {{Знаме|Soviet Union}}.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://disarmament.un.org/treaties/a/antarctic/russianfederation/rat/washington|title=Russia: Ratification to Antarctic Treaty|publisher=[[United Nations Office for Disarmament Affairs]]|accessdate=March 13, 2014}}</ref> |- |{{Flag|Slovakia}} |Не |1 јануари 1993 |Не |Наследник на {{Знаме|Czechoslovakia}}, до кој пристапи на 14 јуни, 1962.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://disarmament.un.org/treaties/a/antarctic/slovakia/suc/washington|title=Slovakia: Succession to Antarctic Treaty|publisher=[[United Nations Office for Disarmament Affairs]]|accessdate=March 13, 2014}}</ref> |- |{{Flag|Slovenia}} |Не |22 април 2019 |Не | |- |{{Flag|South Africa}}<ref name="dfa-ats2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.dfa.gov.za/foreign/Multilateral/inter/ats.htm|title=Antarctic Treaty System (ATS)|publisher=[[Department of International Relations and Cooperation]]|accessdate=October 5, 2010}}</ref> |1 декември 1959 |21 јуни 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|South Korea}} |Не |28 ноември 1986 |9 октомври 1989 | |- |{{Flag|Spain}} |Не |12 март 1982 |21 септември 1988 | |- |{{Flag|Sweden}} |Не |24 април 1984 |21 септември 1988 | |- |{{Flag|Switzerland}} |Не |15 ноември 1990 |Не | |- |{{Flag|Turkey}} |Не |24 јануари 1996 |Не | |- |{{Flag|Ukraine}} |Не |28 октомври 1992 |4 јуни 2004 | |- |{{Flag|United Kingdom}} (''[[Британска Антарктичка Територија|побарување]]'')<sup>*</sup> |1 декември 1959 |31 мај 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|United States}}<sup>†</sup> |1 декември 1959 |18 август 1960 |23 јуни 1961 | |- |{{Flag|Uruguay}} |Не |11 јануари 1980 |17 октомври 1985 | |- |{{Flag|Venezuela}} |Не |24 мај 1999 |Не | |} <sup>*</sup> Има преклопувачко побарување со уште еден или двајца баратели.<br /><sup>†</sup> Го задржа правото да поднесе барање. == Секретаријат == ''Секретаријатот на Антарктичкиот договор'' е основан во [[Буенос Аирес]], [[Аргентина]] во септември [[2004]] година од страна на Консултативниот состанок на Антарктичкиот договор (ATCM). Јан Хубер (Холандија) бил прв извршен секретар пет години до [[31 август]] [[2009]] година. Него на [[1 септември]] [[2009]] година го наследил Манфред Рајнке (Германија). Тој бил наследен од Алберт Луберас (Уругвај), кој бил избран во јуни 2017 година на 40-тиот Консултативен договор на Антарктикот во [[Пекинг]], [[Кина]]. Задачите на Секретаријатот на Договорот за Антарктикот може да се поделат на следниве области: * Поддршка на годишниот Консултативен состанок на Антарктичкиот договор (ATCM) и состанокот на Комитетот за заштита на животната средина (CEP). * Олеснување на размената на информации меѓу страните што се бараат во Договорот и Протоколот за животна средина. * Собирање, складирање, средување и објавување на документите на ATCM. * Обезбедување и ширење информации од јавен карактер за системот на Антарктичкиот договор и активностите на Антарктикот. == Правен систем == Антарктикот моментално нема постојано население и затоа нема државјанство ниту влада. Персоналот присутен на Антарктикот во секое време е секогаш граѓани или државјани на некој суверенитет надвор од Антарктикот, бидејќи не постои суверенитет на Антарктикот. Поголемиот дел од Антарктикот е претенден од една или повеќе земји, но повеќето земји експлицитно не ги признаваат тие тврдења. Областа на копното помеѓу [[90. западен меридијан]] и [[150. западен меридијан|150 западен меридија]] е единствената голема земја на Земјата што не ја бара ниту една земја.<ref>Wright, Minturn, "The Ownership of Antarctica, Its Living and Mineral Resources", ''Journal of Law and the Environment'' 4 (1987).</ref> До [[2015]] година, внатрешноста на норвешкиот сектор, чиј обем никогаш не бил официјално дефиниран,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.npolar.no/en/the-antarctic/dronning-maud-land.html|title=Dronning Maud Land|publisher=Norwegian Polar Institute|accessdate=September 22, 2015}}</ref> се сметал за неподигнат. Таа година, [[Норвешка]] официјално полагала право на областа помеѓу нејзината Земја на кралицата Мод и Јужниот пол.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.aftenposten.no/nyheter/iriks/Norge-utvider-Dronning-Maud-Land-helt-frem-til-Sydpolen-8168779.html|title=Norge utvider Dronning Maud Land helt frem til Sydpolen|last=Rapp|first=Ole Magnus|date=September 21, 2015|work=Aftenposten|access-date=September 22, 2015|location=Oslo, Norway|language=no|quote=…formålet med anneksjonen var å legge under seg det landet som til nå ligger herreløst og som ingen andre enn nordmenn har kartlagt og gransket. Norske myndigheter har derfor ikke motsatt seg at noen tolker det norske kravet slik at det går helt opp til og inkluderer polpunktet.}}</ref> Владите кои се страни на Антарктичкиот договор и неговиот Протокол за заштита на животната средина ги спроведуваат членовите од овие договори и одлуките донесени според нив, преку националните закони. Овие закони генерално важат само за нивните граѓани, каде и да се наоѓаат на Антарктикот, и служат за спроведување на консензусните одлуки на консултативните страни: за кои активности се прифатливи, за кои области се потребни дозволи за влез, кои процеси на оцена на влијанието врз животната средина мора да претходат на активностите., и така натаму. Договорот за Антарктикот често се смета дека претставува пример на принципот за заедничко наследство на човештвото.<ref>Jennifer Frakes, The Common Heritage of Mankind Principle and the Deep Seabed, Outer Space, and Antarctica: Will Developed and Developing Nations Reach a Compromise? Wisconsin International Law Journal. 2003; 21:409</ref> === Австралија === [[Податотека:Cover_AAT_1959.jpg|врска=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Australian Antarctic Territory postal cover1959.jpg/300px-Australian Antarctic Territory postal cover1959.jpg|десно|мини|300x300пкс| Оваа корица од 1959 година го одбележало отворањето на поштата Вилкс на австралиската антарктичка територија.]] Бидејќи назначувањето на [[Австралиска Антарктичка Територија|Австралиска Антарктичката Територија]] датира пред потпишувањето на Антарктичкиот договор, австралиските закони кои се однесуваат на Антарктикот датираат од повеќе од две децении пред ерата на Антарктичкиот договор. Во однос на кривичното право, законите што важат за територијата на заливот Џервис (која ги следи законите на [[Австралиска престолнинска територија|австралиската престолнинска територија]]) важат и за австралиската антарктичка територија. Клучното австралиско законодавство кое ги применува одлуките на ''Антарктичкиот договор ги вклучува Законот за договор за Антарктикот од 1960 година'', Законот ''за договор за Антарктикот (заштита на животната средина) од 1980 година'' и Законот ''за зачувување на морски живи ресурси на Антарктикот од 1981 година''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.aad.gov.au/default.asp?casid=3358|title=Australian Antarctic Division – Australian environmental law and guidelines|archive-url=https://web.archive.org/web/20090519011927/http://www.aad.gov.au/default.asp?casid=3358|archive-date=May 19, 2009|accessdate=August 3, 2007}}</ref> === САД === Законот на Соединетите Американски Држави, вклучувајќи одредени кривични дела од или против државјани на САД, како што е убиството, може да се применува на области кои не се под јурисдикција на други земји. За таа цел, САД сега стационираат специјални заменици на американските маршали на Антарктикот за да обезбедат присуство на органите на редот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.usmarshals.gov/history/antarctica/|title=U.S. Marshals Service|last=(USMS)|first=U.S. Marshals Service|work=usmarshals.gov|accessdate=2022-09-10|archive-date=2012-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20120205115539/http://www.usmarshals.gov/history/antarctica/|url-status=dead}}</ref> Некои американски закони директно важат за Антарктикот. На пример, Законот за заштита на Антарктикот, Јавен закон 95-541, {{ЗаконикСАД|16|2401}} и понатаму''.'', предвидува граѓански и кривични казни за следните активности, освен ако не е овластено со пропис или статут: * земање на домородни цицачи или птици на Антарктикот * воведувањето на Антарктикот на неавтохтони растенија и животни * влез во посебно заштитени или научни подрачја * испуштање или отстранување на загадувачки материи во водите на Антарктикот или Антарктикот * увоз во САД на одредени предмети од Антарктикот Прекршувањето на Законот за заштита на Антарктикот носи казни до 10.000 американски долари во парични казни и една година затвор. Одделите за финансии, трговија, транспорт и внатрешни работи ги делат одговорностите за спроведување. Законот бара експедициите од САД до Антарктикот однапред да ја известат Канцеларијата за океани и поларни прашања на [[Стејт департмент]]от, која известува за таквите планови до други нации како што се бара со Антарктичкиот договор. Дополнителни информации се обезбедени од Канцеларијата за поларни програми на Националната научна фондација. === Нов Зеланд === Во [[2006]] година, полицијата на [[Нов Зеланд]] известила дека јурисдикционите прашања ги спречиле да издаваат налози за потенцијални американски сведоци кои не сакале да сведочат за време на истрагата на судскиот совет на [[Крајстчерч]] за смртта со труење на австралискиот астрофизичар Родни Маркс во базата на Јужниот пол во мај 2000 година.<ref name="stuffSunday">Hotere, Andrea. [http://www.stuff.co.nz/stuff/sundaystartimes/3902305a6442.html "South Pole death file still open".] ''Sunday Star Times'', December 17, 2006. Retrieved December 19, 2006.</ref>.<ref name="stuffSunday"/><ref name="DPA">Deutsche Presse-Agentur. [http://news.monstersandcritics.com/asiapacific/news/printer_1233162.php "Death of Australian astrophysicist an Antarctic whodunnit".] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070901103854/http://news.monstersandcritics.com/asiapacific/news/printer_1233162.php |date=2007-09-01 }} ''Monstersandcritics.com'', December 14, 2006. Retrieved December 19, 2006.</ref> Др. Маркс починал додека зимувал на американската станица [[Станица „Амундсен-Скот“|Амундсен-Скот]] на [[Јужниот Пол]] сместена на географскиот Јужен Пол. Пред обдукцијата, Националната научна фондација и изведувачот што ја администрира базата, смртта ја припишале од природни причини. Меѓутоа, аутопсијата во [[Нов Зеланд]] открила дека доктор Маркс починал од труење со [[метанол]]. Новозеландската полиција започнала истрага. Во 2006 година, фрустриран од недостатокот на напредок, судскиот [[вештак]] во Крајстчерч изјавил дека е малку веројатно д-р Маркс свесно да внесе метанол, иако не постои сигурност дека тој починал како директен резултат на чин на друго лице. За време на интервјуата со медиумите, полицискиот детектив задолжен за истрагата ја критикувал Националната научна фондација и изведувачот дека не соработувала во истрагата.<ref name="TelegraphChapman">Chapman, Paul. [https://web.archive.org/web/20070327103228/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2006/12/14/wpole14.xml "New Zealand Probes What May Be First South Pole Murder".] ''The Daily Telegraph'', (December 14, 2006), reprinted in [http://www.nysun.com/article/45132 ''The New York Sun''] (December 19, 2006). Retrieved December 19, 2006.</ref><ref name="nzherald">Booker, Jarrod. [http://www.nzherald.co.nz/section/1/story.cfm?c_id=1&objectid=10415310&ref=rss "South Pole scientist may have been poisoned".] ''The New Zealand Herald'', (December 14, 2006). Retrieved December 19, 2006.</ref><ref name="Sunday Star Times Jan21">[http://www.stuff.co.nz/3935255a11.html "South Pole Death Mystery – Who killed Rodney Marks?"] ''Sunday Star Times'' (January 21, 2007)</ref> === Јужна Африка === Според Законот за јужноафрикански граѓани на Антарктикот, 1962 година, јужноафриканскиот закон се применува на сите јужноафрикански граѓани на Антарктикот и тие се предмет на јурисдикција на судот на магистратот во [[Кејптаун]].<ref>Section 2 of the South African Citizens in Antarctica Act, No. 55 of 1962, as amended by the Environmental Laws Rationalisation Act, No. 51 of 1997.</ref> Актот за договори на Антарктикот од 1996 година ги вклучува Антарктичкиот договор и сродните договори во јужноафриканското право. Во однос на прекршувањето на овие договори, Јужна Африка, исто така, тврди дека има јурисдикција над јужноафриканските жители и членовите на експедициите организирани во Јужна Африка.<ref>Antarctic Treaties Act, No. 60 of 1996.</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.ats.aq/ Секретаријатот на Антарктичкиот договор] * [https://documents.ats.aq/keydocs/vol_1/vol1_2_AT_Antarctic_Treaty_e.pdf Целиот текст на Антарктичкиот договор] * [http://www.ats.aq/documents/recatt/att465_e.pdf Оригинален факсимил на Антарктичкиот договор] * [http://www.aad.gov.au/ Австралиска Антарктичка Територија] * [http://60south.com/about/about.htm Зошто 60 Југ?] * [https://www.nsf.gov/dir/index.jsp?org=OPP Национална научна фондација – Канцеларија за поларни програми]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.ats.aq/devAS/ats_meetings.aspx?lang=e Список на сите консултативни состаноци на Антарктичкиот договор], {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100326100826/http://www.ats.aq/devAS/ats_meetings.aspx?lang=e|date=March 26, 2010}} * [http://www.signonsandiego.com/uniontrib/20050825/news_lz7e25koreas.html Antarctic Solution for the Koreas] San Diego Union-Tribune, 25 август 2005 година (И Јужна Кореја и Северна Кореја се членки на Антарктичкиот договор) * [http://www.ats.aq/devAS/info_measures_listitem.aspx?lang=e&id=289 Амблем на Антарктичкиот договор] {{Антарктик}} [[Категорија:Договори на САД]] [[Категорија:Договори на Обединетото Кралство]] [[Категорија:Договори на Турција]] [[Категорија:Договори на Шведска]] [[Категорија:Договори на Шпанија]] [[Категорија:Договори на Советскиот Сојуз]] [[Категорија:Договори на Португалија]] [[Категорија:Договори на Норвешка]] [[Категорија:Договори на Холандија]] [[Категорија:Договори на Јапонија]] [[Категорија:Договори на Италија]] [[Категорија:Договори на Грција]] [[Категорија:Договори на Франција]] [[Категорија:Договори на Данска]] [[Категорија:Договори на Белгија]] [[Категорија:Договори на Австрија]] [[Категорија:Територијални претензии врз Антарктикот]] [[Категорија:Антарктички договори]] 9hpb0hy551q82qayd0ulglcg5v2mlb5 Јуриј Химич 0 1317417 5375452 4951693 2025-06-06T23:33:24Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375452 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Indestructible_Sofia._Picture_by_Yuri_Khimich._Ukrainian_stamp,_2005.jpg|мини| ''Неуништливата [[Црква Света Софија (Киев)|Софија]] (од [[Киев]])''. Слика од Јуриј Кимич, 1965 година. Украинска марка, 2005 година, 80 коп.]] '''Јуриј Иванович Кимич''' ({{Lang-uk|Химич Юрій Іванович}}: 12 април 1928 година во Камjанец-Подилски – 23 јули 2003 година во [[Киев]]) ― [[Советски Сојуз|советски]] и [[Украина|украински]] [[архитект]] и [[уметник]] (графичар), извонреден мајстор на архитектонскиот пејзаж, класика на украинската ликовна уметност од 20 век, наставник. Почесен уметник и архитект на Украина, член на Националниот сојуз на архитекти на Украина (1955), член на Националниот сојуз на уметници на Украина (1962), почесен уметник на [[Украинска ССР|Украинската ССР]] (1990), почесен член на Архитектонската академија на Украина. Во доцните 50-ти години на дваесеттиот век, меѓу историчарите на уметност, тој се здобил со слава како еден од најдобрите акварели на [[СССР]] од тоа време.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://neboartgallery.com.ua/eng/contents/authview?id=64|title=Yuri Khimich|archive-url=https://web.archive.org/web/20180624093019/http://neboartgallery.com.ua/eng/contents/authview?id=64|archive-date=2018-06-24|accessdate=11 март 2023}}</ref> Работел првенствено во водени бои и масло. Обучен како архитект, тој сликал традиционални и историски градби, како што се [[цркви]] и [[манастири]], како и градски пејзажи и пејсажи. Неговите уметнички дела денес се наоѓаат во различни [[музеи]]. Тој бил почестен со украинска [[поштенска марка]] во 2005 година со неговиот приказ на [[Црква Света Софија (Киев)|соборната црква „Св. Софија“]] во Киев. == Поврзано == * [[Марија Примаченко]] (1908-1997) {{Наводи}} == Надворешни врски == * https://arthive.com/artists/41569~Yuri_Ivanovich_Khimich/biography{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * http://en.gs-art.com/artists/5558/ {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 2003 година]] [[Категорија:Родени во 1928 година]] [[Категорија:Украински машки сликари]] [[Категорија:Советски машки сликари]] [[Категорија:Украински архитекти од 20 век]] [[Категорија:Украински архитекти од 21 век]] [[Категорија:Украински уметници од 20 век]] [[Категорија:Украински уметници од 21 век]] [[Категорија:Украински сликари од 20 век]] [[Категорија:Украински сликари од 21 век]] [[Категорија:Советски уметници]] [[Категорија:Советски архитекти]] [[Категорија:Украински образовници]] [[Категорија:Советски образовници]] 71hbb10d1qz1zux3323peml33lwkugi Група Биоритам 0 1320809 5375329 5368674 2025-06-06T12:48:27Z Golf5plus 108702 5375329 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Група Биоритам | image = Група Биоритам.jpg | image_size = 300 | origin = [[Скопје]], {{МКД}} | years_active = [[1996]] - се уште | genre = Народна музика, Фолк Музика | label = Сенатор Мјузик Битола }} '''Група Биоритам''' е музичка група формирана во [[1996]] година. Низ годините '''Група Биоритам''' има издадено неколку албуми на авторски песни. Тие патувале и одржале повеќе концерти низ светот во: [[Австралија]], [[Канада]], [[Америка]], [[Германија]]. == Членови == * '''Иван Илиев''' (вокал) * '''Никола Јованов''' (кларинет/сах) * '''Игор Христов''' (клавијатура) * '''Сашо Костовски''' (тапани) * '''Ангел Митовски''' (клавијатура) * '''Диме Танчев''' (труба) Поранешни членови: * '''[[Новица Василевски]]''' (вокал) * '''Тони Иваноски''' (вокал) * '''Орце Лазаров''' (бас) * '''Цане Петров''' (гитара) * '''Владимир Поповски''' (вокал) == Биоритам == '''Основање''' '''Група Биоритам''' е основана во [[1996]] година, основана е со самото распаѓање на '''[[Група Академци]]''' членовите биле од таа група. Имаат направено неколку солистички концерти. '''Творештво''' '''Биоритам''' во 1996 година, со песната "Ех да свири Садило" по музика на [[Глигор Копров]] и текст [[Огнен Неделковски]], настапуваат на "Охрид фест", каде освојуваат прво место. Во 1997 година, настапиле на "Тумба фест" со песната "Еј Розике" со која победиле на фестивалот. Потоа следуваат големите хитови: Паша паша, Дила лај, Султана, Назад Калино, Елизабета, За милион долари, Бекриски Биоритам, Се заради друг, Место не ме држи, Трендафилчето, Биоритам не застанува. Во 2014 година, со новиот пејач Владимир Поповски, настапиле на [[Фолк Фест Роса]] со песната "4 дами", во 2015 на Лешочки фолк Фест со "Мома Билјана", истата година настапиле и на "Охрид фест" со "Време лечи се" и во 2017 година на "Фолк Фест Роса" со песната "Машки ќе издржам". Во 2018 година, со [[Сузана Спасовска]] ја снимиле песната, "Девојко мори убава" народна песна, по аранжман на Цане Петров, во продукција на АРТ студио. Во 2024 година, со Иван Илиев новиот пејач на групата, настапија на [[Фолк Фест Роса]] со песната "Само еден живот има" и на Охрид Фест со "Засекогаш твој" со кој освојуваат второ место од жири. На јубилејниот 25-ти Фолк Фест Роса настапија со песната "Луд по тебе". '''Албуми''' * Група '''[[Група Биоритам|Биоритам]]''' го издаде првиот албум во 1996 година и била прогласена за група на годината. Следните албуми со авторски песни се во [[1998]] година [[2001]], [[2005]], [[2008]], [[2017]] година. '''Спотови''' {| class="wikitable sortable" !Песна !Година !Режија |- | '''Назад Калино''' || 2000 || МТВ |- | '''Место не ме држи брате''' || 2009 || Box production |- | '''Време лечи се''' || 2017 || |- | '''Девојко мори убава''' || 2018 || Аrt Studio |- | '''Кафенце мафенце''' || 2019 || |} Тие настапувале и имаат одлична соработка со: * '''[[Виолета Томовска]]''' * '''[[Миле Кузмановски]]''' * '''[[Татјана Лазаревска]]''' * '''[[Сузана Спасовска]]''' * '''[[Марјан Коцев]]''' * '''[[Наум Петрески]]''' * '''[[Зуица Лазова]]''' * '''[[Ефто Пупиновски]]''' * '''Анастасија Петреска''' * '''[[Мишко Крстевски]]''' * '''[[Благоја Грујовски]]''' == Надворешни врски == * [http://www.youtube.com/results?search_query=Bioritam&searc Биоритам] на [[YouTube]] * [http://www.facebook.com/musicband.Bioritam Биоритам] на [[Facebook]] - Фан страна * [https://www.muzichkiregistar.com/AuthorDetails.aspx?id=24762 Профил на Биоритам] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20231031114850/https://www.muzichkiregistar.com/AuthorDetails.aspx?id=24762 |date=2023-10-31 }}, Музички регистар. [[Категорија:Македонски поп-групи]] [[Категорија:Македонски музичари]] [[Категорија:Македонски фолк пејачи]] d1z4qg2s6p3jyy1x1nvvsl210v1xs7c 5375333 5375329 2025-06-06T12:51:13Z Golf5plus 108702 5375333 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Група Биоритам | image = Група Биоритам.jpg | image_size = 350 | origin = [[Скопје]], {{МКД}} | years_active = [[1996]] - се уште | genre = Народна музика, Фолк Музика | label = Сенатор Мјузик Битола }} '''Група Биоритам''' е музичка група формирана во [[1996]] година. Низ годините '''Група Биоритам''' има издадено неколку албуми на авторски песни. Тие патувале и одржале повеќе концерти низ светот во: [[Австралија]], [[Канада]], [[Америка]], [[Германија]]. == Членови == * '''Иван Илиев''' (вокал) * '''Никола Јованов''' (кларинет/сах) * '''Игор Христов''' (клавијатура) * '''Сашо Костовски''' (тапани) * '''Ангел Митовски''' (клавијатура) * '''Диме Танчев''' (труба) Поранешни членови: * '''[[Новица Василевски]]''' (вокал) * '''Тони Иваноски''' (вокал) * '''Орце Лазаров''' (бас) * '''Цане Петров''' (гитара) * '''Владимир Поповски''' (вокал) == Биоритам == '''Основање''' '''Група Биоритам''' е основана во [[1996]] година, основана е со самото распаѓање на '''[[Група Академци]]''' членовите биле од таа група. Имаат направено неколку солистички концерти. '''Творештво''' '''Биоритам''' во 1996 година, со песната "Ех да свири Садило" по музика на [[Глигор Копров]] и текст [[Огнен Неделковски]], настапуваат на "Охрид фест", каде освојуваат прво место. Во 1997 година, настапиле на "Тумба фест" со песната "Еј Розике" со која победиле на фестивалот. Потоа следуваат големите хитови: Паша паша, Дила лај, Султана, Назад Калино, Елизабета, За милион долари, Бекриски Биоритам, Се заради друг, Место не ме држи, Трендафилчето, Биоритам не застанува. Во 2014 година, со новиот пејач Владимир Поповски, настапиле на [[Фолк Фест Роса]] со песната "4 дами", во 2015 на Лешочки фолк Фест со "Мома Билјана", истата година настапиле и на "Охрид фест" со "Време лечи се" и во 2017 година на "Фолк Фест Роса" со песната "Машки ќе издржам". Во 2018 година, со [[Сузана Спасовска]] ја снимиле песната, "Девојко мори убава" народна песна, по аранжман на Цане Петров, во продукција на АРТ студио. Во 2024 година, со Иван Илиев новиот пејач на групата, настапија на [[Фолк Фест Роса]] со песната "Само еден живот има" и на Охрид Фест со "Засекогаш твој" со кој освојуваат второ место од жири. На јубилејниот 25-ти Фолк Фест Роса настапија со песната "Луд по тебе". '''Албуми''' * Група '''[[Група Биоритам|Биоритам]]''' го издаде првиот албум во 1996 година и била прогласена за група на годината. Следните албуми со авторски песни се во [[1998]] година [[2001]], [[2005]], [[2008]], [[2017]] година. '''Спотови''' {| class="wikitable sortable" !Песна !Година !Режија |- | '''Назад Калино''' || 2000 || МТВ |- | '''Место не ме држи брате''' || 2009 || Box production |- | '''Време лечи се''' || 2017 || |- | '''Девојко мори убава''' || 2018 || Аrt Studio |- | '''Кафенце мафенце''' || 2019 || |} Тие настапувале и имаат одлична соработка со: * '''[[Виолета Томовска]]''' * '''[[Миле Кузмановски]]''' * '''[[Татјана Лазаревска]]''' * '''[[Сузана Спасовска]]''' * '''[[Марјан Коцев]]''' * '''[[Наум Петрески]]''' * '''[[Зуица Лазова]]''' * '''[[Ефто Пупиновски]]''' * '''Анастасија Петреска''' * '''[[Мишко Крстевски]]''' * '''[[Благоја Грујовски]]''' == Надворешни врски == * [http://www.youtube.com/results?search_query=Bioritam&searc Биоритам] на [[YouTube]] * [http://www.facebook.com/musicband.Bioritam Биоритам] на [[Facebook]] - Фан страна * [https://www.muzichkiregistar.com/AuthorDetails.aspx?id=24762 Профил на Биоритам] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20231031114850/https://www.muzichkiregistar.com/AuthorDetails.aspx?id=24762 |date=2023-10-31 }}, Музички регистар. [[Категорија:Македонски поп-групи]] [[Категорија:Македонски музичари]] [[Категорија:Македонски фолк пејачи]] rqngawvzans8da6es70dn7fj1qreqoj Ана Донат 0 1321740 5375514 4973701 2025-06-07T09:58:23Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375514 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер|name=Ана Дoнат|image=Donáth Anna Júlia 2020-ban.jpg|nationality=[[Унгарци|Унгарка]]|office=[[Член на Европскиот парламент]]|constituency=[[Унгарија]]|term_start=2 јули 2019<ref>{{cite web|title=Key dates ahead|url=http://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/elections-press-kit/0/key-dates-ahead|publisher=[[European Parliament]]|access-date=28 May 2019|language=en|date=20 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20190525003255/http://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/elections-press-kit/0/key-dates-ahead|archive-date=25 May 2019|url-status=live}}</ref>|term_end=|predecessor=|successor=|office1=лидер на Моментум|term_start1=21 ноември 2021|term_end1=29 мај 2022|predecessor1=[[Ана Орош]]|successor1=[[Ференц Геленчер]]|birth_date={{birth date and age|1987|04|06|df=y}}|birth_place=[[Будимпешта]], [[Унгарија]]}|death_date=|death_place=|party=[[Momentum Movement|Моментум]] (2016-денес)|children=1|alma_mater=[[Будимпештски универзитет]]<br />[[Амстердамски универзитет]]}} '''Ана Јулија Донат''' (родена на [[6 април]] [[1987]]) е [[Унгарци|унгарска]] политичарка. Таа беше избрана од Движењето Моментум (дел од групата Обнови ја Европа) [[Европратеник|за член на Европскиот парламент]] на европските парламентарни избори во 2019 година. Донат беше лидер на партијата помеѓу 21 ноември 2021 и 29 мај 2022 година. == Ран живот и кариера == Донат била родена на 6 април 1987 година во [[Будимпешта]], Унгарија во семејството на [[Ласло Донат]] и Илдико Мунтаг,<ref name="EU1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.europarl.europa.eu/meps/en/197595/ANNA+JULIA_DONATH/home|title=Anna Júlia Donáth|publisher=European Parliament|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825144109/https://www.europarl.europa.eu/meps/en/197595/ANNA%2BJULIA_DONATH/home|archive-date=25 August 2019|accessdate=25 August 2019}}</ref> како најмлада од трите браќа и сестри. Нејзиниот татко Ласло Донат бил поранешен свештеник и поранешен член на парламентот на [[Унгарската социјалистичка партија]].<ref name="Parl">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.parlament.hu/kepviselo/elet/d184.htm|title=Donáth László|publisher=[[National Assembly (Hungary)|National Assembly]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825144109/https://www.parlament.hu/kepviselo/elet/d184.htm|archive-date=25 August 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref> Нејзиниот дедо од таткова страна, Ференц Донат, имал еврејско потекло и бил адвокат и еден од тројцата секретари на Централниот комитет на [[Унгарската социјалистичка работничка партија]] за време на [[Унгарска револуција (1956)|Унгарската револуција во 1956 година]].<ref name="Parl" /><ref name="Irish1">{{Наведени вести|url=https://www.irishtimes.com/news/world/europe/new-generation-taps-hungary-s-protest-tradition-to-take-on-orb%C3%A1n-1.3740902|title=New generation taps Hungary's protest tradition to take on Orbán|last=McLaughlin|first=Daniel|date=24 December 2018|work=[[The Irish Times]]|access-date=25 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20181224041840/https://www.irishtimes.com/news/world/europe/new-generation-taps-hungary-s-protest-tradition-to-take-on-orb%C3%A1n-1.3740902|archive-date=24 December 2018}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.gariwo.net/righteous/the-righteous-biographies/dissent-in-eastern-europe/exemplary-figures-reported-by-gariwo/ferenc-donath-7646.html|title=Ferenc Donath|publisher=Garden of the Righteous Worldwide|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825144123/https://en.gariwo.net/righteous/the-righteous-biographies/dissent-in-eastern-europe/exemplary-figures-reported-by-gariwo/ferenc-donath-7646.html|archive-date=25 August 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP80B01676R004000170003-9.pdf|title=The Revolt in Hungary|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|page=7|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827113233/https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP80B01676R004000170003-9.pdf|archive-date=27 August 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref> Раното образование на Донат било во средното училиште „Верес Петер“ во Бекасмегјер, Будимпешта.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://verespg.hu/osztalyok/1997-2005-b|title=1997–2005 b|publisher=Veres Péter High School|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327090217/https://verespg.hu/osztalyok/1997-2005-b|archive-date=27 March 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref> Таа студирала [[социологија]] на [[Будимпештски универзитет|Будимпештскиот универзитет]], а студирала миграција и етнички студии на [[Амстердамски универзитет|Амстердамскиот универзитет]].<ref name="Fed">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.federalists.eu/fileadmin/files_uef/Events/2018/We_re_Europe_2018_Edition_1/Citizens__Agora_Folder_20190221.pdf|title=We are Europe|publisher=[[Union of European Federalists]]|page=8|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827101357/https://www.federalists.eu/fileadmin/files_uef/Events/2018/We_re_Europe_2018_Edition_1/Citizens__Agora_Folder_20190221.pdf|archive-date=27 August 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref> По дипломирањето, таа стажирала во [[Европска комисија|Европската комисија]], пред да се врати во Унгарија за да стане проект менаџер за [[Невладина организација|невладината организација]] Менедек.<ref name="Irish">{{Наведени вести|url=https://www.irishtimes.com/news/world/europe/new-generation-taps-hungary-s-protest-tradition-to-take-on-orb%C3%A1n-1.3740902|title=New generation taps Hungary's protest tradition to take on Orbán|last=McLaughlin|first=Daniel|date=24 December 2018|work=[[The Irish Times]]|access-date=25 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20181224041840/https://www.irishtimes.com/news/world/europe/new-generation-taps-hungary-s-protest-tradition-to-take-on-orb%C3%A1n-1.3740902|archive-date=24 December 2018}}</ref><ref name="Fed" /> Таа се приклучила на Движењето Моментум во 2016 година, а станала нејзин потпретседател во јуни 2018 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.szeretlekmagyarorszag.hu/telthazas-bemutatkozot-tartott-a-momentum/|title='Hirtelen találtam egy közösséget' – teltházas bemutatkozót tartott a Momentum|date=22 January 2017|work=Szeretlek Magyarország|language=hu|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827124555/https://www.szeretlekmagyarorszag.hu/telthazas-bemutatkozot-tartott-a-momentum/|archive-date=27 August 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://index.hu/belfold/2018/06/14/noi_alelnoke_lett_a_momentumnak/|title=Női alelnöke lett a Momentumnak|last=Domschitz|first=Mátyás|date=14 June 2018|publisher=[[Index (Hungarian website)|Index]]|language=hu|archive-url=https://web.archive.org/web/20180615061318/https://index.hu/belfold/2018/06/14/noi_alelnoke_lett_a_momentumnak/|archive-date=15 June 2018|accessdate=27 August 2019}}</ref> Донат беше кандидат за центристичката партија на унгарските парламентарни избори во 2018 година,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://static.valasztas.hu/dyn/pv18/szavossz/hu/M01/E10/evkjkv.html|title=Budapest főváros 10.számú egyéni választókerület (Budapest III. kerület) eredménye|date=8 April 2018|publisher=National Election Office|language=hu|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827101357/https://static.valasztas.hu/dyn/pv18/szavossz/hu/M01/E10/evkjkv.html|archive-date=27 August 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref> но партијата не освоила ниту еден мандат на изборите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2019/06/21/hungarian-political-party-offers-punching-bags-for-budapest-residents-as-part-of-election|title=Hungarian political party offers punching bags for Budapest residents as part of election campaign|last=Mortimer|first=Caroline|date=21 June 2019|publisher=[[Euronews]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827101355/https://www.euronews.com/2019/06/21/hungarian-political-party-offers-punching-bags-for-budapest-residents-as-part-of-election|archive-date=27 August 2019|accessdate=27 August 2019}}</ref> Во декември 2018 година, Донат учествувала на протест против новиот закон за работни односи на унгарската влада, именуван од противниците како „закон за робови“, кој го зголемил годишното ограничување за прекувремената работа за работниците од 250 на 400 часа, а на бизнисите им дозволил да плаќаат три години наместо една година за прекувремената работа.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2018/12/22/world/europe/hungary-slave-law.html|title=What Is Hungary's 'Slave Law,' and Why Has It Provoked Opposition?|last=Karasz|first=Palko|date=22 December 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=25 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190530053906/https://www.nytimes.com/2018/12/22/world/europe/hungary-slave-law.html|archive-date=30 May 2019|last2=Kingsley|first2=Patrick}}</ref> Донат беше уапсена на протестот, а подоцна ослободена.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.ft.com/content/0a3984ba-050b-11e9-99df-6183d3002ee1|title=Women in Hungary lead charge in pushback against Orban|last=Hopkins|first=Valerie|date=21 December 2018|work=[[Financial Times]]|access-date=25 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825144110/https://www.ft.com/content/0a3984ba-050b-11e9-99df-6183d3002ee1|archive-date=25 August 2019}}</ref> == Европски парламент == Донат беше кандидат за Движењето Моментум на изборите за Европскиот парламент во 2019 година. Таа беше втора на листата на нејзината партија и беше избрана за една од нејзините две европратеници (другиот била [[Каталин Цех|Каталин Чех]]) во Унгарија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://444.hu/2018/12/22/ket-noi-listavezetovel-indul-az-ep-valasztason-a-momentum|title=Két női listavezetővel indul az EP-választáson a Momentum|last=Juli|first=Boros|date=22 December 2018|publisher=444|language=hu|archive-url=https://web.archive.org/web/20190320201536/https://444.hu/2018/12/22/ket-noi-listavezetovel-indul-az-ep-valasztason-a-momentum|archive-date=20 March 2019|accessdate=25 August 2019}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/politics/2019/may/27/nba-star-a-tv-chef-and-a-sad-comic-meet-some-of-europes-new-meps-europe-eu-elections|title=An NBA star, a TV chef and a comedian: meet some of the new MEPs|last=Oltermann|first=Philip|date=27 May 2019|work=[[The Guardian]]|access-date=25 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190901202927/https://www.theguardian.com/politics/2019/may/27/nba-star-a-tv-chef-and-a-sad-comic-meet-some-of-europes-new-meps-europe-eu-elections|archive-date=1 September 2019|last2=Walker|first2=Shaun|last3=Giuffrida|first3=Angela}}</ref> Таа била трета генерација од нејзиното семејство што била на политичка функција (по нејзиниот татко и нејзиниот дедо).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://168ora.hu/itthon/donath-laszlo-es-donath-anna-a-mi-csaladunkban-nem-armageddon-ha-bevisznek-a-rendorok-167475|title=Donáth László és Donáth Anna: A mi családunkban nem armageddon, ha bevisznek a rendőrök|last=Cseri|first=Péter|date=2 May 2019|work=[[168 Óra]]|language=hu|accessdate=31 August 2019}}</ref> Во [[Европски парламент|Европскиот парламент]], Донат била член на партиската група ''Обнови ја Европа''.<ref name="EU0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.europarl.europa.eu/meps/en/197595/ANNA+JULIA_DONATH/home|title=Anna Júlia Donáth|publisher=European Parliament|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825144109/https://www.europarl.europa.eu/meps/en/197595/ANNA%2BJULIA_DONATH/home|archive-date=25 August 2019|accessdate=25 August 2019}}</ref> Таа работела во [[Комитетот на Европскиот парламент за граѓански слободи, правда и внатрешни работи|Комитетот за граѓански слободи, правда и внатрешни работи]]. На оваа функција, таа била и член на [[Мониторинг група за демократија, владеење на правото и фундаменталните права|Мониторинг групата за демократија, владеење на правото и фундаменталните права]].<ref>[https://www.europarl.europa.eu/cmsdata/214942/LIBE%20DFRMG%20-%20Members.pdf Democracy, Rule of Law & Fundamental Rights Monitoring Group, 2019–2024] [[European Parliament]].</ref> Во 2022 година, таа се приклучила на Комитетот за истрага за да ја истражи употребата на Pegasus и еквивалентен [[Шпионски програм|шпионски софтвер]] за надзор.<ref>[https://www.europarl.europa.eu/sedcms/documents/PRIORITY_INFO/558/Composition%20nominative%20des%20commissions%20PEGA%20COVI%20ING2_24.03.2022_EN.pdf Members of the Committee of Inquiry to investigate the use of Pegasus and equivalent surveillance spyware] [[European Parliament]].</ref><ref>[https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20220321IPR25923/parliament-names-meps-to-sit-on-three-new-committees Parliament names MEPs to sit on three new committees] [[European Parliament]], press release of 24 March 2022.</ref> Покрај нејзините комисиски задачи, Донат е дел од делегацијата на парламентот во Парламентарниот комитет за стабилизација и асоцијација ЕУ-Албанија,<ref name="EU">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.europarl.europa.eu/meps/en/197595/ANNA+JULIA_DONATH/home|title=Anna Júlia Donáth|publisher=European Parliament|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825144109/https://www.europarl.europa.eu/meps/en/197595/ANNA%2BJULIA_DONATH/home|archive-date=25 August 2019|accessdate=25 August 2019}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.europarl.europa.eu/meps/en/197595/ANNA+JULIA_DONATH/home "Anna Júlia Donáth"]. </cite></ref> Интергрупата на Европскиот парламент за слобода на религија или верување и верска толеранција<ref>[https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/files/organisation-and-rules/organisation/intergroups/list-of-members-freedom-of-religion-and-religious-tolerance.pdf Intergroup on Freedom of Religion or Belief and Religious Tolerance] [[European Parliament]].</ref> и меѓугрупата на Европскиот парламент за ЛГБТ права.<ref>[https://lgbti-ep.eu/who-we-are/members/ Members] European Parliament Intergroup on LGBTI Rights.</ref> Откако станала европратеничка, Донат добила имунитет од кривично гонење за нејзиното учество на протестот за трудово право во декември 2018 година, но Донат одлучила да се откаже од него на 29 мај 2019 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://hvg.hu/itthon/20190530_Lemond_mentelmi_jogarol_Donath_Anna|title=Lemond mentelmi jogáról Donáth Anna|date=30 May 2019|work=[[Heti Világgazdaság]]|access-date=25 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190904072520/https://hvg.hu/itthon/20190530_Lemond_mentelmi_jogarol_Donath_Anna|archive-date=4 September 2019|language=hu}}</ref> Донат беше избрана за лидер на Движењето Моментум на 21 ноември 2021 година. Таа освоила 56,6% од гласовите, победувајќи ги [[Ана Орош]] (28,9%) и Габор Холаи (14,5%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telex.hu/belfold/2021/11/21/momentum-tisztujitas-uj-elnok-donath-anna-orosz-anna|title=Donáth Annát választották a Momentum új elnökének|last=Cseke|first=Balázs|date=2021-11-21|work=[[Telex.hu]]|language=hu|accessdate=2021-11-21}}</ref> На парламентарните избори во 2022 година, опозицискиот сојуз [[Обединети за Унгарија]], кој го вклучувало Движењето Моментум, претрпел тежок пораз. Донат на 9 мај 2022 година објавила дека е бремена и дека нема да се кандидира на изборите за обновување на партијата. Неа ја наследил [[Ференц Геленчер]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://hungarianpolitics.com/2022/05/09/donath-confirms-pregnancy-wont-run-for-momentum-presidency-again/|title=Donáth Confirms Pregnancy, Won’t Run for Momentum Presidency Again|date=2022-05-09|work=hungarianpolitics.com|accessdate=2022-05-29|archive-date=2022-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20220530114017/https://hungarianpolitics.com/2022/05/09/donath-confirms-pregnancy-wont-run-for-momentum-presidency-again/|url-status=dead}}</ref> == Награди и почести == Во декември 2020 година, Донат добила награда на годишното доделување на Европратеничките награди на ''The Parliament Magazine'' за најдобра употреба на [[Друштвени медиуми|социјалните медиуми]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theparliamentmagazine.eu/news/article/mep-awards-2020-reaction-and-comment-from-our-winners|title=MEP Awards 2020: Reaction and comment from our winners|last=Johnson|first=Brian|date=2 December 2020|work=[[The Parliament Magazine]]|access-date=8 January 2021}}</ref> == Наводи == {{Наводи|30em}}{{Почетна кутија}} {{S-ppo}} {{s-bef|before=[[Ана Орош]]<br><small>(привремен)</small>}} {{s-ttl|title=Лидер на [[Momentum Movement]]|years=2021–2022}} {{s-aft|after=[[Ференц Геленчер]]}} {{s-end}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1987 година]] [[Категорија:Луѓе од Будимпешта]] [[Категорија:Европратеници]] [[Категорија:Унгарски политичари]] 1kxzom8zlmnxgxer0coqt31thhlmb6t Бендот на Браќа Нуне 0 1321790 5375338 5313251 2025-06-06T12:55:15Z Golf5plus 108702 5375338 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Бендот на Браќа Нуне | image = Бендот на Браќа Нуне.jpg | image_size = 300 | origin = [[Скопје]], {{МКД}} | genre = [[Народна музика]], [[Фолк музика]] | years_active = [[2018]] - сè уште | website = {{URL|http://nunebrothers.com}} }} '''Бендот на Браќа Нуне'''<ref>{{нмс|title="Бендот на Браќа Нуне" новитет на музичката сцена | url=https://www.estradaplus.com/2018/11/06/bendot-na-bra-a-nune-so-posebno-vni | publisher= | date = 6.11.2018 | accessdate = 23 јануари 2024}}</ref> — [[Македонија|македонска]] фолк-група формирана во [[2018]] година од двајцата браќа Раде и Филип Нуневски.<ref>{{нмс|title=Бендот на Браќа Нуне се доста барани низ земјава | url=https://www.estradaplus.com/2019/01/24/bendot-na-bra-a-nune-se-dosta-barani-ni | publisher= | date = 24.1.2019 | accessdate = 23 јануари 2024}}</ref><ref>{{нмс|title=Бендот на Браќа Нуне и Мими Јовановска на турнеја во Австралија | url=https://www.kurir.mk/scena/muzika/od-tango-do-chochek-od-zabavno-do-narodno-bendot-na-brakjata-nune-i-mimi-jovnovska-na-turneja-niz-avstralija | publisher= | date = 6.2.2024 | accessdate = 7 февруари 2024}}</ref> == Членови == * '''[[Раде Нуневски]]''' (кларинет/сах) * '''Филип Нуневски''' (труба) * '''Мими Јовановска''' (вокал) * '''Драган Лазев''' (вокал) * '''Роберт Јосимовски''' (клавијатура) * '''Давор Петковски''' (тапани) == Настапи на фестивали и песни == * '''Нека нема крај''' - [[Фолк Фест Роса]] (2019) * '''За тебе''' - [[Фолк Фест Роса]] (2020) * '''Мајкини дворови''' - (2022) * '''Љубов, и малку надеж''' - (2022) * '''Браќа Нуне свират вечерва''' - (2023) * '''Кум и старосват''' - [[Фолк Фест Роса]] (2024) == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.youtube.com/@bendotnabrakjanune4980 Бендот на Браќа Нуне] на [[YouTube]] * [http://www.facebook.com/brakanune Бендот на Браќа Нуне] на [[Facebook]] - Фан страна * [http://www.instagram.com/bend_brakja_nune Бендот на Браќа Нуне] на [[Instagram]] [[Категорија:Македонски поп-групи]] [[Категорија:Македонски музичари]] d5uiqjrupmd6oa7bsoo9cozfss02fyc 5375341 5375338 2025-06-06T12:56:56Z Golf5plus 108702 5375341 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Бендот на Браќа Нуне | image = Бендот на Браќа Нуне.jpg | image_size = 350 | origin = [[Скопје]], {{МКД}} | genre = [[Народна музика]], [[Фолк музика]] | years_active = [[2018]] - сè уште | website = {{URL|http://nunebrothers.com}} }} '''Бендот на Браќа Нуне'''<ref>{{нмс|title="Бендот на Браќа Нуне" новитет на музичката сцена | url=https://www.estradaplus.com/2018/11/06/bendot-na-bra-a-nune-so-posebno-vni | publisher= | date = 6.11.2018 | accessdate = 23 јануари 2024}}</ref> — [[Македонија|македонска]] фолк-група формирана во [[2018]] година од двајцата браќа Раде и Филип Нуневски.<ref>{{нмс|title=Бендот на Браќа Нуне се доста барани низ земјава | url=https://www.estradaplus.com/2019/01/24/bendot-na-bra-a-nune-se-dosta-barani-ni | publisher= | date = 24.1.2019 | accessdate = 23 јануари 2024}}</ref><ref>{{нмс|title=Бендот на Браќа Нуне и Мими Јовановска на турнеја во Австралија | url=https://www.kurir.mk/scena/muzika/od-tango-do-chochek-od-zabavno-do-narodno-bendot-na-brakjata-nune-i-mimi-jovnovska-na-turneja-niz-avstralija | publisher= | date = 6.2.2024 | accessdate = 7 февруари 2024}}</ref> == Членови == * '''[[Раде Нуневски]]''' (кларинет/сах) * '''Филип Нуневски''' (труба) * '''Мими Јовановска''' (вокал) * '''Драган Лазев''' (вокал) * '''Роберт Јосимовски''' (клавијатура) * '''Давор Петковски''' (тапани) == Настапи на фестивали и песни == * '''Нека нема крај''' - [[Фолк Фест Роса]] (2019) * '''За тебе''' - [[Фолк Фест Роса]] (2020) * '''Мајкини дворови''' - (2022) * '''Љубов, и малку надеж''' - (2022) * '''Браќа Нуне свират вечерва''' - (2023) * '''Кум и старосват''' - [[Фолк Фест Роса]] (2024) == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.youtube.com/@bendotnabrakjanune4980 Бендот на Браќа Нуне] на [[YouTube]] * [http://www.facebook.com/brakanune Бендот на Браќа Нуне] на [[Facebook]] - Фан страна * [http://www.instagram.com/bend_brakja_nune Бендот на Браќа Нуне] на [[Instagram]] [[Категорија:Македонски поп-групи]] [[Категорија:Македонски музичари]] mwpj7um02ihrvi2jvrez661jxgn7eqq Али Исмаил Коркмаз 0 1322470 5375491 5262571 2025-06-07T08:18:40Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375491 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Али Исмаил Коркмаз|birth_date={{birth date|1994|3|18|df=yes}}|birth_place=[[Провинција Хатај|Хатај]], [[Турција]]|death_date={{death date and age|2013|7|10|1994|3|18|df=yes}}|death_place=[[Ескишехир]], Турција|death_cause=|resting_place=Маалските гробишта Антакија Екинчи, Хатај<ref>{{cite web | title = Ali İsmail Korkmaz mezarı başında anıldı | url = http://www.milliyet.com.tr/ali-ismail-korkmaz-mezari-basinda-anildi-hatay-yerelhaber-1462201/ | publisher = Milliyet.com | access-date = 25 December 2016 | archive-url = https://web.archive.org/web/20161226061749/http://www.milliyet.com.tr/ali-ismail-korkmaz-mezari-basinda-anildi-hatay-yerelhaber-1462201/ | archive-date = 26 December 2016 | url-status = live }}</ref>|citizenship=Турција|parents=Шехап Коркмаз<br />Емел Коркмаз}}'''Али Исмаил Коркмаз''' (18 март 1994 – 10 јули 2013 година) бил турски студент на универзитет кој бил убиен на 19-годишна возраст откако бил [[Насилство|претепан]] од полицијата и спротивставените групи кои интервенирале на маршот во кој тој учествувал во поддршка на [[Протести во Турција (2013)|протестите во паркот Гези.]] Студентот бруцош на Универзитетот Анадолу, Али Исмаил Коркмаз излегол на улиците на [[Ескишехир]] во знак на поддршка на протестите во паркот Гези, но откако бил претепан од полицијата и избегал, тој бил претепан и физички малтретиран уште два пати од спротивставените групи. Откако бил претепан, тој не можел да се лекува во болницата во која престојувал и можел да ја добие првата медицинска интервенција по 20 часа повредување.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.siddethikayeleri.com/sopali-ceteler-dovdu-hastaneler-kabul-etmedi/|title=Sopalı çeteler dövdü, hastaneler kabul etmedi|date=3 July 2013|work=Şiddet Hikayeleri|access-date=27 August 2013}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/eskisehir_ali_ismail_korkmaz_icin_yurudu-1147661|title=Eskişehir, Ali İsmail Korkmaz için yürüdü|date=25 August 2013|work=Radikal|access-date=27 August 2013}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/08/28/ali.ismail.korkmaz.3.kez.dovulmus/721288.0/|title=Ali İsmail Korkmaz 3 kez dövülmüş!|date=25 August 2013|work=CNNTÜRK|access-date=27 August 2013|publisher=DHA}}</ref> Коркмаз, кој почнал да страда од [[Мозочно крвавење|мозочно крварење]], останал во кома 38 дена и починал на 10 јули 2013 година. Неговата смрт предизвикала протести во Ескишехир <ref>{{Наведени вести|url=http://fotogaleri.hurriyet.com.tr/galeridetay/71055/2/1/eskisehirde-ali-ismail-korkmaz-protestosu|title=Eskişehir'de Ali İsmail Korkmaz protestosu galeri|date=26 August 2013|work=Hürriyet|access-date=27 August 2013|archive-date=2013-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20130716195815/http://fotogaleri.hurriyet.com.tr/galeridetay/71055/2/1/eskisehirde-ali-ismail-korkmaz-protestosu|url-status=dead}}</ref> и била подигната статуа во негов спомен.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.sabah.com.tr/Gundem/2013/08/26/eskisehir-valiliginden-ali-ismail-korkmaz-aciklamasi|title=Eskişehir Valiliğinden Ali İsmail Korkmaz açıklaması|date=26 August 2013|work=Sabah|access-date=27 August 2013}}</ref> == Реакции == По смртта на Али Исмаил Коркмаз, започнале протести во различни провинции на Турција <ref>{{Наведени вести|url=http://www.skyturk360.com/haberdetay.asp?id=25831|title=Ali İsmail Korkmaz'ın ölümünün ardından protestolar arttı|date=26 August 2013|work=Türkiye|access-date=27 August 2013}}{{Мртва_врска|date=June 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> и 40 дена подоцна демонстрантите излегле на улиците во Хатај.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.haberturk.com/gundem/haber/870391-hatayda-olayli-protesto|title=Hatay'da olaylı protesto!|date=26 August 2013|work=HABERTÜRK|access-date=10 March 2014}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.turkiyegazetesi.com.tr/gundem/52514.aspx|title=Ali İsmail Korkmaz'ın ölümünün ardından protestolar arttı|date=11 July 2013|work=Türkiye|access-date=27 August 2013}}</ref> Членовите на тимот за марширање „Јустиција“ започнале марш од Анталија во спомен на загинатите за време на протестите во паркот Гези и стигнале до Ескишехир. Тие заедно со народот тргнале кон улицата каде што бил нападнат Али Исмаил Коркмаз.<ref>{{Семарх|date=2016-08-20}}</ref> По овој протест, тимот марширал до Анкара, каде што бил убиен Етем Сарисулук, кој исто така го загубил животот во протестите во паркот Гези. == Судски процес == На 2 јуни 2013 година на судско рочиште во Ескишехир <ref>{{Наведени вести|url=http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/07/130710_gezi_olum.shtml|title=Gezi eylemleri: Ali İsmail Korkmaz hayatını kaybetti|date=25 August 2013|work=BBC Türkçe|access-date=10 March 2014}}</ref> за смртта на 19-годишниот Коркмаз, кој го загубил животот по 38-дневна кома како резултат на напад што го претрпел за време на протестите во паркот Гези. За осуммината обвинети била побарана доживотна затворска казна.<ref name="DHA">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ntvmsnbc.com/id/25468353/|title=Ali İsmail davasında ömür boyu hapis istemi|publisher=NTVMSNBC|accessdate=18 January 2014}}</ref> На 21 јануари 2015 година, Мевлут Салдоган бил осуден на 13 години затвор за „намерно предизвикување смрт“. Казната му била намалена на 10 години и 10 месеци со оглед на ефектот врз неговата иднина и било одлучено да продолжи притворот. Полицаецот Јалчин Акбулут е осуден на 12 години затвор, но поради истите причини е осуден на 10 години затвор по притворот. Фиринџилар Исмаил, Рамазан Којунџу и Мухамет Патансвер биле осудени на 8 години затвор за ранување на жртвата. Казните им се намалени на 3 години и 4 месеци бидејќи само помогнале во извршувањето на делото. Другите полицајци, Шабан Ѓокпинар и Хусеин Енгин, биле ослободени поради недостиг на докази.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.hurriyet.com.tr/gundem/28013926.asp|title=Ali İsmail Korkmaz davasında karar çıktı|date=21 January 2015|work=Hürriyet|access-date=21 January 2015}}</ref> == Наследство == [[Податотека:Ali_İsmail_Korkmaz_Parkı.jpg|мини|Парк Али Исмаил Коркмаз (Кадиќој, Истанбул)]] Статуата на Али Исмаил Коркмаз била поставена во Ескишехир со придонес на федерацијата на клубови Фикир (ФКФ) по смртта на Коркмаз.<ref name="DHA"/> Стариот паркинг простор сместен во улицата Искеле во населбата Расимпаша, општината Кадиќој го претвори во парк и го добил името по Али Исмаил Коркмаз.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.milliyet.com.tr/kadikoy-de-ali-ismail-korkmaz/gundem/detay/1856001/default.htm|title=Kadıköy'de Ali İsmail Korkmaz Parkı açıldı}}</ref> Организацијата на Универзитетот ÜNİFEB Чукурова во 1907 година именувала меморијален парк Али Исмаил Коркмаз во Кемерхисар.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/nigde-haberleri/kemerhisar-a-ali-ismail-korkmaz-hatira-ormani_93953/|title=Kemerhisar'a, Ali İsmail Korkmaz Hatıra Ormanı Oluşturuldu}}</ref> Општина Хатај Самандаг именувала мост во влезот на областа по Али Исмаил Коркмаз.<ref>{{Наведени вести|url=http://sendika10.org/2013/07/samandag-belediyesinden-iki-karar-abdullah-comert-alani-ve-ali-ismail-korkmaz-koprusu/|title=Samandağ Belediyesi'nden iki karar: Abdullah Cömert Alanı ve Ali İsmail Korkmaz Köprüsü|access-date=2019-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20161013053813/http://sendika10.org/2013/07/samandag-belediyesinden-iki-karar-abdullah-comert-alani-ve-ali-ismail-korkmaz-koprusu/|archive-date=2016-10-13}}</ref> Фондацијата Али Исмаил Коркмаз, основана од семејството Коркмаз, има различни активности кои им помагаат на студентите, постарите лица, природата, животните, уметниците, занаетчиите и обезбедува стипендии за студентите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://alikev.org/vakif-hakkinda|title=Vakıf Hakkında – Ali İsmail Korkmaz Vakfı|work=alikev.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20160325105010/http://alikev.org/vakif-hakkinda/|archive-date=2016-03-25}}</ref> == Судски статус == Вториот Управен суд во Ескишехир подоцна ја објави својата одлука за протестите во паркот Гези во Ескишехир на 2 јуни 2013 година, при што Али Исмаил Коркмаз бил нападнат од полицијата и група цивили и го загубил животот по 38-дневна кома. Судот пресудил МВР на неговото семејство да му плати 57.180 ₺ за материјална штета и 650.000 ₺ за морална штета за вкупно 707.180 ₺ .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/ali-ismail-korkmazin-ailesine-707-bin-180-lira-tazminat-odenecek-1759257/|title=Ali İsmail Korkmaz'ın ailesine 707 bin 180 lira tazminat ödenecek}}</ref> == Наводи == {{Наводи}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Коркмаз, Али Исмаил}} [[Категорија:Полициска бруталност во Турција]] [[Категорија:Починати во 2013 година]] [[Категорија:Родени во 1994 година]] n6umswjl6h7u9s7aa0l5hio86l8pf7r Јури Кнор 0 1340858 5375447 5340500 2025-06-06T23:18:37Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375447 wikitext text/x-wiki '''Јури Кнор''' (роден на 9 мај 2000 година) е германски [[ракомет]]ар на [[Рајн-Некар Левен|Рајн-Некар Ловен]] и [[Машка ракометна репрезентација на Германија|германската репрезентација]] . == Кариера == === Клубови === Кнор започнал да игра ракомет во мини-микс од VfL Bad Schwartau.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ln-online.de/Sportbuzzer/Sport-im-Norden/Gross-geworden-mit-den-Handballtagen2|title=Groß geworden mit den Handballtagen|work=LN Online|language=de|accessdate=11 July 2021}}</ref> Подоцна се приклучил [[MTV Lübeck|на МТВ Либек]] .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ndr.de/sport/handball/WM-Debuetant-Juri-Knorr-Der-Vater-zittert-mit,knorr110.html|title=WM-Debütant Juri Knorr: Vater Thomas zittert mit|work=NDR.de|language=de|accessdate=11 July 2021}}</ref> Покрај тоа, тој играл и фудбал до 2015 година за [[VfL Bad Schwartau]] и VfB Lübeck . Кнор се вратил во ВфЛ Бад Швартау, каде што играл во А-Југенд-Бундеслигата. Тој го напуштил VfL во 2017 година, па на 17-годишна возраст и се приклучил [[HSG Ostsee N / G|на HSG Ostsee N/G]], кој го тренирал неговиот татко Томас Нор .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ln-online.de/Sportbuzzer/Sport-im-Norden/Top-Talent-am-Scheideweg2|title=Top-Talent am Scheideweg|work=LN Online|language=de|accessdate=11 July 2021}}</ref> Во 2018 година, Кнор се преселил во [[РК Барселона|ФК Барселона]], играјќи за нивниот второлигаш.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ln-online.de/Sportbuzzer/Sport-im-Norden/Handball-Talent-Juri-Knorr-wechselt-zum-FC-Barcelona|title=Handball-Talent Juri Knorr wechselt zum FC Barcelona|work=LN Online|language=de|accessdate=11 July 2021}}</ref> Во декември 2018 година тој го направил своето деби во најдобриот тим на [[РК Барселона|ФК Барселона]], каде што одиграл вкупно 6 натпревари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://beteve.cat/esports/el-barca-dhandbol-fa-debutar-alex-pascual-mamadou-diocou-i-juri-knorr/|title=El Barça d'handbol fa debutar Àlex Pascual, Mamadou Diocou i Juri Knorr|work=beteve.cat|language=es|accessdate=11 July 2021}}</ref><ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-1-115427.html|title=GWD Minden verpflichtet deutsches Spielmacher-Talent vom FC Barcelona|work=Handball world|language=de|accessdate=11 July 2021|archive-date=2021-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709181618/https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-1-115427.html|url-status=dead}}</ref> Во 2019 година потпишал договор за германскиот [[Прва Бундеслига во ракомет (мажи)|ракометен-бундеслигашки]] клуб ГВД Минден .<ref name=":0" /> Од 2021 година тој играл за [[Рајн-Некар Левен|Рајн-Некар Ловен]] .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rhein-neckar-loewen.de/rhein-neckar-loewen-verpflichten-juri-knorr-853674|title=Rhein-Neckar Löwen verpflichten Juri Knorr|work=Rhein-Neckar Löwen|language=de|accessdate=11 July 2021}}</ref> Со Рајн Некар Ловен го освоил германскиот куп 2023 година . === Репрезентација === Со Ракометната репрезентација на Германија учествувал на Европското првенство за ракометарки до 18 години во 2018 година, а му било доделено место во Ол-стар тимот како најдобар лев бек.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dhb.de/de/redaktionsbaum/news-archiv/u19-maennlich/juri-knorr-im-all-star-team-der-u18-europameisterschaft/|title=JURI KNORR IM ALL-STAR-TEAM DER U18-EUROPAMEISTERSCHAFT|work=DHB|language=de|accessdate=11 July 2021}}</ref> Тој го имал своето деби за сениорската репрезентација во ноември 2020 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dhb.de/de/redaktionsbaum/nationalteams/a-maenner/erfolgreiches-gislason-debuet-/|title=ERFOLGREICHES GISLASON-DEBÜT|work=DHB|accessdate=11 July 2021}}</ref> == Поединечни награди == * Најдобар млад играч на Светското првенство: [[Светско првенство во ракомет за мажи 2023|2023 година]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ihf.info/competitions/men/308/28th-ihf-mens-world-championship-2023/101253/news/122223|title=Poland/Sweden 2023 All-Star Team Revealed|work=IHF|accessdate=30 January 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * Juri Knorr at the International Handball Federation * Juri Knorr at the European Handball Federation * Juri Knorr at Olympics.com * Juri Knorr at Olympedia [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 2000 година]] [[Категорија:Ракометари]] lrbtwi58w3jphmdb03d9qfv7q00ygwj Џулија Доналдсон 0 1344887 5375473 5233511 2025-06-07T04:33:10Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375473 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = Џулија Доналдсон | honorific_suffix = {{post-nominals|country=UK|size=100%|CBE}} | image = Julia_Donaldson.jpg | caption = Доналдсон 2011 | birth_name = Џулија Доналдсон Кетрин Шилдс | birth_date = {{birth date and age|year=1948 |month=09 |day=16 |df=y}}<ref name="kids_Juli" /> | birth_place = [[Хемпстед]], [[Лондон]], Англија | death_date = | death_place = | occupation = Писателка, драматург | alma_mater = [[Бристол Универзитет]] | period = 1993–денес | genre = [[Детска литература]], драма, песни | subject = | notableworks = ''[[Графало]]''<br>''[[Место на метла]]''<br>''[[Човек стапче]]'' | relations = | spouse = {{marriage|Малком Доналдсон|1972}} | children = 3 | signature = | website = {{URL|www.juliadonaldson.co.uk}} }} '''Џулија Кетрин Доналдсон''' (роденa на 16 септември 1948 година)<ref name="kids_Juli">{{Наведена енциклопедија|access-date=2020-04-12}}</ref><ref name="ind">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/features/julia-donaldson-interview-the-gruffalo-author-on-how-judi-dench-and-busking-helped-her-on-path-to-a6677376.html|title=Julia Donaldson interview: The Gruffalo author on how Judi Dench and busking helped her career|last=Walsh|first=John|date=3 October 2015|work=The Independent|access-date=2020-04-12}}</ref> е англискa писателка и драматург, и детски лауреат од 2011–2013 година. Нејзини најпознати дела се приказни за деца, особено оние илустрирани од Аксел Шефлер, кои ги вклучуваат ''Грaфало'', ''Место на метла'' и ''Човек од стап''. Таа првично пишувала песни за детски телевизиски програми, но се подоцна се префрлила на на пишување книги откако зборовите на една од нејзините песни, „A Squash and a Squeeze“, издадени како книга за деца во 1993 година. Има 184 објавени дела, од кои 64 се достапни во книжарниците. Останатите 120 дела се наменети за училишна употреба вклучувајќи ја шемата за фонично читање Сонгбрдс, која е дел од Оксфорд Ридинг Три на Оксфорд Јуниверсити Прес == Живот и кариера == Доналдсон е родена и израсната во Хемпстед, [[Лондон]], заедно со нејзината помлада сестра Мери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hellomagazine.com/film/20201223103327/julia-donaldson-childrens-author-net-wealth-details/|title=What is the Gruffalo author Julie Donaldson's net worth? Get the details|date=23 December 2020}}</ref> Семејството живеело во викторијанска куќа на три ката во близина на Хемпстед Хит. Нејзините родители, сестра и мачката Џефри живееле на приземје, на првиот кат живееле тетка и вујко и баба и на вториот кат. Џејмс (Џери) и Елизабет, се запознале непосредно пред Втората светска војна, а потоа биле разделени шест години. Џери, кој студирал филозофија, политика и економија на [[Оксфордски универзитет|Универзитетот во Оксфорд]], најголем дел од војната го поминал во логор за воени заробеници, каде што поради познавањето на германскиот јазик добил позиција на преведувач. Елизабет, исто така добро го познавала германскиот јазик и имала диплома по јазици, во меѓувреме работела воена работа. По војната, тие повторно се обединиле и се венчале, а во 1950 година ја купиле куќата во Хемпстед заедно со мајката на Џери, неговата сестра Бета. Кога Доналдсон имала шест години, нејзиниот татко заболел [[Детска парализа|од детска парализа]], а потоа почнал да користи инвалидска количка, иако тој сè уште водел активен живот, работејќи како предавач во Институтот за психијатрија во болницата Модсли, каде што бил пионер на генетски студии користејќи го моделот на донесени идентични близнаци одвоено. Елизабет работела како секретарка и му помагала на нејзиниот шеф Лесли Минчин да го преведе германскиот [[Лид|лајдер]] на англиски. Нивното семејство било исполнето со музика и песна: Елизабет пеела со хор, Џери свирел виолончело во аматерски гудачки квартети и двајцата родители биле активни членови на музичкиот клуб Хемпстед. Летните одмори ги поминувале во Гритлтон Хаус во Вилтшир, каде Џери свирел виолончело во летна школа за камерна музика, додека Џулија и Мери правеле музички шоуа со другите деца. Поезијата, исто така, силно влијаела во раниот живот на Доналдсон. Татко и ја подарил ''„Книгата на илјада песни“'' кога имала пет години, а нејзината баба ја запознала со бесмислените рими на [[Едвард Лир]]. Доналдсон учела во основното училиште Њу Енд, а потоа и во училиштето за девојчиња Камден. Во детството и адолесценцијата, таа глумела (Учествувала во Шекспировиот ''[[Сон на летната ноќ]]'' во Олд Вик, каде што се запозналасо младата [[Џуди Денч]] и Том Кортенеј ) пеела со Детската оперска група и научила да свири на пијано. Бидејќи била добар лингвист, на училиште научила француски и германски јазик, а подоцна преку летна туторска работа со семејство во Неапол, го научила и италијанскиот јазик, така што на 19-годишна возраст добро ги познавала сите три јазици.<ref name="Malcolm Donaldson, 2012">Malcolm Donaldson, 2012</ref> === Универзитетски живот === Доналдсон студирала драма и француски јазик на Универзитетот во Бристол (1967–1970), и дипломирала со диплома со почести. Додека престојувала таму, Џулија глумела во одделенски продукции и научила да свири на гитара. Во 1968 година, таа и нејзината пријателка Морин Пуркис учествувале во претставата ''„Јас не сум Ајфеловата кула“'' со музика компонирана од Колин Сел, успешен млад пијанист кој студирал шпански и португалски во Бристол и кој се појавувал во радио 4 на BBC во радио играта ''Жал ми е што немам поим''. Цимерот на Сел, Малколм Доналдсон, студент по медицина дошол да го види шоуто и последователно се здружил со Сел, Доналдсон и Пуркис, а потоа пееле во пабовите за време на Неделата на партали на Универзитетот Бристол во почетокот на 1969 година. Речиси веднаш потоа Доналдсон и Пуркис отишле да живеат во Париз на шест месеци поради школување каде што пееле и свиреле на своите гитари во кафулињата за пари. Малком им се придружил летото и триото изведувало различни песни од [[Битлси]] и од мјузикли вклучувајќи го и ''Hair'' . По неколку недели напор во Париз, Малком, Џулија и Морин отишле на фестивалот Авињон. Овде откако биле исфрлени од хостел тројката морала да спие во камп, па дури и на поле, а дотогаш веќе формирале длабоко пријателство. Додека престојувале во Париз, групата била забележана од француски претприемач кој ги слушал на аудиција. Иако од ова не излегло ништо Доналдсон и Пуркис напишале мелодија за традиционалната француска поема „Метаморфоза“ специјално за аудицијата. Ова било првпат Доналдсон да состави песна за некоја пригода. До декември 1969 година, Џулија и Малколм стапија во врска. Тие почнале да изведуваат повремено кабаре за социјални настани на универзитетот, а во 1970 година ја посетиле Америка, патувајќи со автобус од источниот до западниот брег. Откако се вратиле дуото свирело во ресторани и почнале да учествуват во различни настани како Денот на децата во Кристал Палас, Велигденска парада во Лондон и вечера за стоматолошки конгрес - со специјално компонирани песни за овие прилики од Џулија Доналдсон. === 1970-тите === Двојката продолжиla да се движи во Европа за време на празниците, при што Џулија Доналдсон ја напиша „Француската песна за шпагети“ на француски и „Песната за шпагети“ на италијански. За време на викендите, таа и Малколм учествувале во театарот на улицата Бристол, група студенти на постдипломски студии инспирирани од покојниот драматург Дејвид Илингворт. Групата смислила едноставни, драми без сценарио кои би можеле да се изведуваат на игралиштата на сиромашните општински имоти и кои регрутирале деца од публиката да преземат некои од улогите. Ова имало траен ефект врз интеракцијата на Доналдсон со децата во нејзините сопствени емисии како етаблирана писателка за деца. Џулија и Малком се венчале во септември 1972 година, А Доналдсон за свадбата компонирала оперета која таа и Малколм, нивниот кум Колин Сел, деверушите и воведниците ја извеле на приемот во Бург Хаус, Хемпстед. Доналдсон потоа работела како секретарка во Радио Бристол каде што имала и неделен термин како продуцент/уредник на кратки приказни. Во август 1974 година, парот се преселил во Брајтон каде Доналдсон бил назначена за уредник во Роберт Тиндал, мал издавач на книги. Џулија испратила лента со песни до Детската телевизија на Би-Би-Си, и помеѓу 1974 и 1978 година редовно пишувала за програмата Плеј Овеј''.'' Нејзините песни ги изведувале актери и музичари меѓу кои Тони Артур, Флоела Бенџамин, Џони Бол, Брајан Кант, Дерек Грифитс и музичкиот директор Џонатан Коен. Таа, исто така, пишувала песни за ''Play School'' и за емисијата ''Watch with Mother''. Доналдсон компонирала два мјузикли за деца: ''Тортата на кралот Грант'' (1976) и ''Пират на пристаништето'' (1980) кои биле изведени и во Лондон и во Брајтон. Под влијание на Бристол Стрит Театарот, Доналдсон водела работилница за деца во Портслејд од 1974 до 1976 година. За време на овие сесии би се смислила едноставна претстава, проследена со изработка на реквизити и костими, проба и потоа изведба. Во 1977 година Доналдсон студирала постипломски студии на Колеџот за образование во Брајтон и работела две години како професор по англиски јазик во Сент Мери во Брајтон, се до раѓањето на нивното прво дете Хамиш во 1978 година, по што таа никогаш не се вратила на целосно работно време. Двојката се преселила во Лион во Франција една година (1979–80) а потоа се вратиле во Брајтон каде што се родил нивниот втор син Аластер во 1981 година.<ref name="Malcolm Donaldson, 2012">Malcolm Donaldson, 2012</ref> === 1980-тите === Во 1983 година, четиричленото семејство се преселило во Бристол, каде што Малколм Доналдсон бил назначен за виш регистратор по педијатрија во болницата Јунајтед Бристол. Џулија Доналдсон напишала и испеала неколку тематски песни за радио програми за возрасни, повремено глумела во уличен театар и ги напишала песните за претставата ''Сенка на девет дрвја''. Исто така Џулија почнала да волонтира и во основното училиште на Хамиш, слушајќи ги децата како читаат на глас. Во тој период развила кратки драми со точниот број на улоги за група за читање, вртејќи ги улогите додека секое дете не ја прочита целата драма. Потоа делото го изведувале пред целото одделение. Овој пристап им помагал на децата да изградат самодоверба во читањето на глас, а исто така бил и забавен. Доналдсон ги чувала претставите во фиока за можна идна употреба. Во 1989 година, Малком бил назначен на Универзитетот во Глазгов како виш предавач по детско и смејно здравје и семејството, заедно со Џери (роден во 1987) се пресели во Бирсден. === 1990-тите === Откако се пресиле во Глазгов, Доналдсон уште еднаш се претстави пред комисиите за пишување песни во Би-Би-Си. Помеѓу 1990 и 1994 година таа пишувала за различни програми, како ''Тинкабоут Сајенс'' и ''Плејдејс,'' при што компонирала песни за презентери и куклени претстави. Во 1991 година, издавачката куќа Метуен ја контактирала Џулија за да праша дали нејзината песна „A Squash and a Squeeze“, која таа ја напишала за програмата ''Плејборд'' на БиБиСи во 1975 година, може да се направи во сликовница за деца. Книгата била објавена во 1993 година, а била илустрирана од германскиот уметник Аксел Шефлер, кој живеел во Лондон. Објавувањето на ''A Squash and a Squeeze'' бил клучен настан за Доналдсон. Поради него Доналдсон дошла до заклучок дека нејзиниот талент за пишување песни може да се примени во пишувањето приказни и добила самодоверба да испрати неколку примероци до образовен издавач. Помеѓу 1993 и 1999 година напишала многу за Хајнеман и Гин, вклучувајќи драми како што се ''„Роденденско изненадување“'' за помладите класови и ''„Top of the Mops“'' за неволните тинејџери читатели, како и прераскажување на традиционалните приказни. Истовремено, заедно со сопругот и неговата гитара ги посетувале Шкотските училишта и библиотеки Од 1990-тите, таа ги проширила техниките научени во Бристол и Брајтон за да ги поттикне децата да глумат и да пеат со неа. По објавувањето на ''Графало,'' Доналдсон била поканета на фестивали на книгата, а на Меѓународниот фестивал на книгата во Единбург учествувала секоја година од 1999 година наваму. Исто така редовно се појавувала на фестивалите Хеј, Челтенхем и Бат, како и на многу театри. === ''Графало'' === Во 1995 година, додека барала идеи за едукативна серија драми засновани на традиционални приказни, Доналдсон нашла на кинеска приказна за мало девојче кое избегнало да биде изедено од тигар тврдејќи дека е страшната кралица на џунглата при што го поканило тигарот тој да оди зад неа. Тигарот избегал бидејќи погрешно го протолкувал стравот на животните, мислејќи дека стравот е поради девојчето, а не поради него. Доналдсон сметала дека оваа приказна може да се развие во повеќе од едукативен предмет и подоцна ѝ се вратила како можна основа за сликовница. Таа решила да го направи девојчето глушец и избрала лисица, був и змија за ликови наместо суштества од џунглата, но не била задоволна од текстот „Треба да знаат, навистина треба / Нема тигари во оваа шума “. Таа потоа дошла на идејата за чудовиште чие име ќе завршува на О поради римата. Сепак ''Графало'' се покажало речиси невозможно да се напише, но, охрабрена од нејзиниот син Аластер, Доналдсон останала на нејзината идеја дека чудовиштето, наместо да постои во длабоката темна шума од самиот почеток, треба да биде плод на имагинацијата на глувчето, употребен за да исплаши ги лисицата, бувот и змијата, но потоа излегува дека е реалност. Дополнителен приговор на оригиналниот нацрт дал Џеси (сега наречен Џери) кој прашал: „Мамо, зошто лисицата, бувот и змијата не го изедат глушецот на самото место? Овој недостаток го решила со вметнување на прашањето „Каде го сретнуваш? (Графалото)“ и одговорот „Овде, покрај овие карпи гладен ќе пројде/ А печена лисица најдобро ќе му дојде“, со слични стихови за преостанатите двајца предатори. ''Графало'' беше испратено во Реид Букс во 1995 година. Доналдсон му го испратила текстот на Аксел Шефлер, со кого се сретнала само еднаш или двапати, накратко, по објавувањето на ''A Squash and a Squeeze''. За неколку дена, Детските книги на Мекмилан и понудиле да го објават ''Графало'', илустрирано од Шефлер и објавено во 1999 година. === Пост- ''Графало'' ера === ''Графало'' се покажало како моментален успех, и освоило неколку награди, вклучувајќи ја и наградата Smarties (1999). Книгата подоцна е преведена на повеќе од 50 јазици, продадена во преку 10 милиони копии ширум светот. На македонски јазик била преведена во 2015 година. Исто така била и дел од сценски и екрански продукции од Тол сториз<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tallstories.org.uk/the-gruffalo|title=The Gruffalo|publisher=Tall Stories theatre company|accessdate=18 December 2017}}</ref> и Меџик лајт пикчрс. ''Графало'' било проследено со повеќе публикации на Доналдсон/Шефлер од Мекмилан: Замисленото Мајмунче (2000), ''Место на метла'' (2001), ''[[The Smartest Giant in Town|Најпаметниот џин во градот]]'' (2002), ''Полжавот и китот'' (2003), ''Детето на Графало'', ''[[Mouse, Fox, Snake and Owl|Глувче, Лисица, Змија и Був]]'' (2004) и ''[[Charlie Cook's Favourite Book|Омилената книга на Чарли Кук]]'' (2005). Во 2006 година Шефлер се префрли во Алисон Грин Букс кој ги објави дуото ''Рипче'' (2007), ''Човек стапче'' (2008), Теби Мектет (2009), ''Зог'' (2010), ''Стаорец Крадец'' (2011), ''[[Superworm (book)|Суперцрв]]'' (2012), ''Свадба на страшилата'' (2014), ''[[Zog and the Flying Doctors|Зог и Летечките лекари]]'' (2017) и ''[[The Smeds and the Smoos|Смедс и Смос]]'' (2019). Од објавувањето на ''Графало'', Доналдсон работела со други илустратори, вклучувајќи ги Лидија Монкс, Дејвид Робертс и Ник Шарат, кој ги илустрилал двете книги поезија од Доналдсон, ''Луда Мајонез Мама'' и ''Мрдај и рикај''. Лидија Монкс ја илустрирала трилогијата ''Принцеза Мирор-Бел'', серија книги за деца на возраст од 7 до 10 години за една фалбаџиска девојка која е одраз на обичната девојка Елен. Инспирација за Мирор Бел била замислената пријателка Семи на Хамиш од детството, која живеела зад огледалото. Доналдсон е исто така автор и на ''Џиновите'' и ''Џонс'' за деца на возраст од 8 до 12 години. ''„Трчање по пукнатините“'' е тинејџерски роман, чие дејство се одвива во Глазгов и ги следи авантурите на сирачето Лео (на 15-годишна возраст). Таа бега од својот непријатен вујко во Англија и се обидува да го најде отуѓеното семејство на нејзиниот татко. Лео се спријателува со ученик по име Финли, кој е заснован на најмладиот син на Доналдсон Џери за време на неговите денови како доставувач на весници. ''Трчајќи по пукнатините'', има елемент на ментална болест кој се базира на болничките искуства на Хамиш. Овој роман ја доби наградата Насен во 2011 година за нејзиниот симпатичен и инклузивен портрет на Мери, која пати од биполарна состојба. Џулија Доналдсон, напишала шема за звучно читање составена од раскази, која содржи 60 книги ''Сонгбирд Фоникс'', објавени од Оксфорд Јуниверсти Прес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://global.oup.com/education/content/primary/series/oxford-reading-tree/songbirds-phonics|title=Songbird Phonics|work=Oxford University Press|accessdate=18 December 2017}}</ref> === Лауреатство === Во 2011 година, Доналдсон била назначена за детски лауреат и го наследи илустраторот Ентони Браун.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.booktrust.org.uk/books/childrens-laureate/former-laureates/julia-donaldson|title=Julia Donaldson Children's Laureate 2013-11|work=[[BookTrust]]|accessdate=18 December 2017}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во согласност со нејзиниот интерес за глума и пеење, Доналдсон ги охрабрува децата да изведуваат поезија, драми и драматизирани читања за да создадат љубов кон книгите и читањето. Поради тоа, таа создала серија ''Драми за читање'' за шест ликови кои се изведуваат во училницата, напишани од неа и од други писатели како Џералдин МекКорин, Жан Вилис, Вивијан Френч, Стив Скидмор и Стив Барлоу. Првите 36 од овие драми, за најмалите читатели, биле објавени од Пирсон (2013) а следните 24 драми за постарите деца од основно училиште биле издадени подоцна во годината. Таа, исто така, составила антологија на ''песни за изведба'' од групи деца и создала интерактивна веб-страница наречена picturebookplays.co.uk. Оваа веб страница дава упатства за тоа како избраните сликовници може да се претворат во драми во училница . Како дел од нејзината лауреатска улога, Доналдсон водела кампања против кратењата на буџетот и затворањето на библиотеките, пишувала написи, се состанувала со министрите а во есента 2012, заедно со Малком Доналдсон тргнала на турнеја низ библиотеките во Обединетото Кралство. Во сите 38 библиотеки од децата било побарано да изведат кратка претстава или песна заснована на сликовница, како и да се приклучат на приказни и песни на Доналдсон. == Личен живот == Во нејзините 30-ти, ѝ било дијагностицирано губење на слухот што остава дупка во облик на залак во средината на звучниот спектар, и го отежнува слушањето говор и музика, а си помага со читање од усни.<ref name="wallis">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/news/2020/dec/17/julia-donaldson-conquered-world-one-rhyme-at-a-time-childrens-literature-gruffalo|title=How Julia Donaldson conquered the world|last=Franklin-Wallis|first=Oliver|date=17 December 2020|work=The Guardian|language=en|accessdate=28 December 2020}}</ref> Малколм Доналдсон, сопругот на Џулија, е пензиониран консултант [[Педијатрија|педијатар]].<ref>{{Наведено списание|last=Hutt|first=Patrick|date=23 July 2005|title=Fifteen minutes with Doctor Gruffalo|department=Career Focus|journal=BMJ|volume=331|pages=s42|doi=10.1136/bmj.331.7510.s42}}</ref> Тие имаат три сина, од кои најстариот Хамиш боледувал од [[Шизоафективно нарушување|шизоафективно пореметување]] и си го одзел животот во 2003 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2009/feb/28/family-mental-health1|title=Living without Hamish: how a family copes with suicide|last=Rix|first=Juliet|date=28 February 2009|work=[[The Guardian]]}}</ref> Доналсдон го смета за инспирација на некои нејзини имагинативни дела.<ref name="wallis"/> Нивните други синови се Аластер, кој е [[професор]] по [[Програмски јазик|програмски јазици]] на [[Империјален колеџ Лондон|Империал колеџ во Лондон]], и Џери. == Хуманитарна работа == Доналдсон е покровител на Артлинк Централl, добротворна организација која во обесправени заедници сместува уметници. Таа е покровител и на Букбаг, програма што ја води [[Шкотски фонд за книги|Шкотскиот фонд за книги]] и финансирана од [[Шкотска влада|шкотската влада]]. Тие донираат над 500.000 книги на деца на возраст 0–5 во Шкотска секоја година, при што родителите се охрабруваат да читаат со своите деца од раѓање. <sup>[2]</sup> Покрај тоа, Доналдсон е покровител на [[Книга со приказни „Татковци“.|Storybook Dads]], добротворна организација од Обединетото Кралство која се занимава со испраќање снимки на кои затворениците им читаат приказни пред спиење на своите деца. <sup>[3]</sup> Таа е и покровител на киното Савој на Монмаут. <sup>[4]</sup> == Награди, почести и награди == Џулија Доналдсон била назначена за Член на Редот на Британската Империја на роденденските почести во 2011 година за услуги на литературата. Таа била унапредена во [[Ред на Британската Империја|командант на ред на Британската империја]] (CBE) во Новогодишните почести 2019 година. Почесни докторати добила од Универзитетот во Бристол во 2011 година и Универзитетот во Глазгов во 2012 година * 1999 Награда за книга на Нестле Смарти (Златна награда): ''Графало'' * 2000 Блу Питер Најдобра книга за читање на глас: ''Графало'' * 2001 Експериан награда за големи три: ''Графало'' * 2002 Говорни награди за книга, Детско аудио на годината: ''Графало'' * 2002 Шефилд награда за книга: ''Место на метла'' * 2002 Шкотска награда за детска книга: ''Место на метла'' * 2002 Стокпорт награда за книга: ''Место на метла'' * 2003 Норфолк библиотеки награда за книга: ''Место на метла'' * 2003 Blue Peter Најдобра книга за читање гласно: ''Место на метла'' * 2003 Говорна книга награди Златна награда за 6 и под: ''Место на метла'' * 2003 Сребрена награда за говорни книги за 6 и помалку: ''Замисленото мајмунче'' * 2003 Црвена куќа Награда за детска книга: ''Најпаметниот џин во градот'' * 2003 Шефилд награда за детска книга: ''Најпаметниот џин во градот'' * 2004 Портсмут награди на книги: ''Најпаметниот џин во градот'' * 2004 Blue Peter Најдобра книга за читање на глас: ''Најпаметниот џин во градот'' * 2004 Говорна книга награди Златна награда за 6 и помали: ''Најпаметниот џин во градот'' * Награда за раните години на Book Trust 2004: ''Полжавот и китот'' * 2005 Нотингем награда за книга: ''Најпаметниот џин во градот'' * 2005 Блу Питер Најдобра книга за читање на глас: ''Полжавот и китот'' * 2005 Говорна книга награди Златна награда за 6 и под аудио: ''Полжавот и китот'' * 2005 Британски награди за книги: ''Детето на Графало'' * 2007 Гиверни награда: ''Полжавот и китот'' * 2009 НАСЕН книжевна награда: ''Трчање по пукнатини'' * 2010 Галакси награда за книга: ''Зог'' * 2011 Награда за книга на Стокпорт за 2011 година: ''Што слушнала бубамарата'' * 2011 Шкотски награди за детски книги 2011: ''Што слушнала бубамарата'' * 2011 Stockport Book Awards: ''Тролот'' * 2011 Оксфордшир награди на книги: ''Зог'' * 2012 Стокпорт награди за книги: ''Џек и дрвото Флумфлум'' * 2012 Олдамски награди за книги: ''Џек и дрвото Флумфлум'' == Наводи == {{Наводи|2}} == Надворешни врски == * {{Матична|www.juliadonaldson.co.uk/}} * [http://www.gruffalo.com/ Official website of ''The Gruffalo''] at Macmillan Children's Books {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Доналдсон}} [[Категорија:Заповедници на Редот на Британската Империја]] [[Категорија:Родени во 1948 година]] 0o0wvkp6o5y6q1mu7xs4l0ahc32cjg3 Јан Баршчевски 0 1346475 5375326 5198368 2025-06-06T12:23:49Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375326 wikitext text/x-wiki  {{Infobox writer|name=Јан Баршчевски|native_name=Јан Баршчевски|birth_date=1797|birth_place=генерално се наведува како село Мурахи (сега во Округ Расони од Регион Витебск во Белорусија), иако некои историчари го спомнуваат селото Ниавиедра (сега - округ Пустошкински во областа Псковски во Русија)|death_date=12 март 1851|death_place=Чуднив, Волхински гувернер, [[Руска империја]]|language=белоруски и полски|notable_works=Szlachcic Zawalnia, czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach [Благородник Завалнија, или Белорусија во фантастични приказни] (1846)}}'''Јан Баршчевски''' (познат во Белорусија како Јан Баршчеǔски; 1797 &#x2013; 12 март 1851) бил [[Полјаци|полски]] и [[Белоруси|белоруски]] писател, поет, етнограф и уредник. Пишувал и на [[Белоруски јазик|белоруски]] и [[Полски јазик|на полски]] јазик.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://nlr.ru/md/mpro/barszczewski/index.html|title=Ян Барщевский|work=nlr.ru|language=ru|trans-title=Jan Barszczewski|accessdate=2021-09-04}}</ref><ref>McMillin, Arnold B. A History of Byelorussian Literature I From its Origins to the Present Day. Wilhelm Schmitz Verlag, Giessen, 1977.p.84</ref> Тој се смета за „еден од основачите на модерната белоруска литература“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nlb.by/by/news/knizhnyja-vystawki/tolki-na-adzin-tydzen-u-minsku-adkryetstsa-nikalnaya-vystava-yan-barshche-ski-yaki-lyubi-boga-pryrod/|title=Толькі на адзін тыдзень у Мінску адкрылася ўнікальная выстава "Ян Баршчэўскі, які любіў Бога, прыроду і людзей" (+відэа)|work=Нацыянальная бібліятэка Беларусі / [[National Library of Belarus]]|language=be|trans-title=A unique exhibition "Jan Barszczewski, who loved God, nature and people" opened in Minsk for only one week|accessdate=2021-09-04}}</ref> == Раните години == Баршчевски бил роден во семејство на грчки католички свештеник кој бил малолетен благородник. Местото на неговото раѓање обично се наведува како селото Мурахи (сега во областа Расони во [[Витепска област|регионот Вицебск]] во Белорусија),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://radzima.ch/maria-magdalena-radziwill-swiss-foundation/honoring-the-memory-of-the-belarusian-writer-jan-borschevsky|title=Honoring the memory of the Belarusian writer Jan Borschevsky|last=|work=radzima.ch|language=en-gb|accessdate=2021-09-06}}</ref><ref>[https://lpr.gov.lv/wp-content/uploads/2012/bella-dvina-2/land_en.pdf TOURIST ROUTE BELLA DVINA AND THE BALTIC COUNTRY OF LAKES – KALEIDOSCOPE OF NATURAL LANDSCAPES], p. 9</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.knihi.by/knihi/barsceuski-jan-slachcic-zavalnia|title=Баршчэўскі Ян. Шляхціц Завальня: KNIHI.BY. Беларускія кнігі|work=www.knihi.by|language=be|trans-title=Jan Barszczewski. Nobleman Zawalnia|accessdate=2021-09-06}}</ref> но некои историчари тврдат дека Баршчевски бил всушност роден во селото Ниавиедра (денес е округ Пустошкински во Псковскиската област во Русија).<ref name=":1">Арлоў, Уладзімер (2020). ''[https://docs.rferl.org/be-BY/2020/11/07/96247f72-a7e0-4382-ad1c-ec68459cf6b7.pdf ІМЁНЫ СВАБОДЫ (Бібліятэка Свабоды. ХХІ стагодзьдзе.])'' [''[[Uładzimir Arłou]]. The Names of Freedom (The Library of Freedom. ХХІ century.)''] (PDF) (in Belarusian) (4-е выд., дап. ed.). Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода - [[Radio Free Europe/Radio Liberty]]. pp. 48–49.</ref> Студирал на Језуитскиот колеџ Полачак, каде што станал познат како читател и писател на поезија. Неговите први познати песни напишани на белоруски се „Девојката“, „Бунтот на кметовите“, „Прабености на селаните“ и „Разговор на кметовите“. Исто така се занимавал и со сликарство (пејсажи и карикатури).<ref name=":1"/><ref name=":0"/> По дипломирањето, работел локално како домашен учител и гувернер пред да се пресели во Санкт Петербург.<ref name=":0"/> == Животот во Санкт Петербург == Во Санкт Петербург предавал грчки и латински јазик во неколку владини агенции и студирал античка литература. Тој [[Тарас Шевченко|ги]] запознал [[Адам Мицкевич|А. Мицкевич]] и [[Адам Мицкевич|Т. Шевченко]], кои ги пофалиле поетските заложби на младиот писател и го поттикнале на патот на професионалната креативности.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://pridvinie.vlib.by/index.php/mtree-lib/pismenniki-paety-litaratary/barshche-ski-yan-frantsavich|title=Баршчэўскі Ян Францавіч|work=pridvinie.vlib.by|language=be|trans-title=Jan Barszczewski|accessdate=2021-09-04}}</ref> Баршчевски организирал белоруски книжевен круг и бил уредник на годишниот алманах „Ниезабудка“ („Заборави ме-не“).<ref name=":0"/> == Подоцнежниот живот и меморијата == Во 1847 година Баршчевски се преселил во градот Чуднив во Украина каде продолжил да пишува. Меѓутоа, набрзо се разболел од туберкулоза и ѝ подлегнал на болеста на 12 март 1851 година.<ref name=":1"/><ref name=":0"/> Погребан бил во Чуднив. Во 1997 година во неговиот роден Мурахи бил подигнат споменик - голем камен со ликот на писателот и врежани зборови „Моите осамени мисли се враќаат во оваа земја“.<ref name=":0"/> == Главни дела == * Во 1843 година, белоруските песни на Баршчевски „Девицата“, „Вотка“ и преработената народна песна „Кукавица“ за првпат беа објавени во списанието „Книжевен годишник“.<ref name=":0"/> * Неговото најпознато дело е ''Szlachcic Zawalnia, czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach'' [''Благородник Завалнија, или Белорусија во фантастични приказни]'' (1846).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://polona.pl/item/szlachcic-zawalnia-czyli-bialorus-w-fantastycznych-opowiadaniach-t-4,NDcxMDQ3/1/#info:metadata|title=Szlachcic Zawalnia. Jan Barszczewski. 1846. St Petersburg: W Drukarni Eduarda Pratza|work=polona.pl|language=pl|accessdate=2021-09-04}}</ref> Приказната е „класична збирка на готски и народни хорор приказни засновани на морничави приказни и легенди за северна Белорусија“, кои Завалнија им ги раскажува на своите гости или патници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kupalauski.by/en/teatr/news/nobleman-zawalnia-or-belarus-in-fantastic-stories-premiere-soon/|title=Nobleman Zawalnia, or Belarus in Fantastic Stories: Premiere Soon! {{!}} Yanka Kupala National Academic Theatre|work=kupalauski.by|accessdate=2021-09-06|archive-date=2021-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20210905210443/https://kupalauski.by/en/teatr/news/nobleman-zawalnia-or-belarus-in-fantastic-stories-premiere-soon/|url-status=dead}}</ref> „Сакам такви приказни. Има многу Божја вистина во оваа народна фантазија“, вели Завалнија. На читателот му е претставена колоритна галерија на народни фигури - едноставни, чувствителни луѓе. Нивната животна филозофија е едноставна и јасна: „Кој работи и бара од Бога, тој самиот живее добро и им помага на луѓето“. Но, хероите на нивните приказни се похотливи луѓе кои се продаваат за богатство на разни зли духови и чудовишта и го губат своето човечко постоење. Моралот на луѓето (разбирањето на „човештвото“) ги осудува.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://zviazda.by/be/news/20200316/1584372027-yan-barshcheuski-1851|title=Ян Баршчэўскі (? — 1851)|date=2020-03-17|work=zviazda.by|language=be|trans-title=Jan Barszczewski (? — 1851)|accessdate=2021-09-04}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * Во 1849 година го објавил првиот дел од збирката „Проза и песни“, во која биле вклучени балади, песната „Животот на сираче“, расказот „Душата не е во неговото тело“.<ref name=":0" /> == Надворешни врски == * {{OL-автор}} == Наводи == {{Наводи}}{{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1851 година]] [[Категорија:Родени во 1797 година]] r3lxwsuoau9fkth46kke7hlufhm23q5 Антиерменски чувства 0 1346824 5375554 5353534 2025-06-07T11:36:24Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375554 wikitext text/x-wiki [[Податотека:HamidianSassounmassacres.jpg|мини|250x250пкс| Скица од очевидец на [[Хамидски масакри|масакрот на Ерменците]] во Сасун во 1894 година]] '''Антиерменски чувства''', познато и како '''антиерменизам''' и '''ерменофобија''' — разновиден спектар на негативни чувства, омраза, стравови, одбивност, [[расизам]], потсмев и/или [[Предрасуда|предрасуди]] кон [[Ерменци]]те, [[Ерменија]] и [[Ерменска култура|ерменската култура]]. Историски гледано, антиерменизмот се манифестирал на неколку начини, почнувајќи од изразување на омраза или [[дискриминација]] кон поединечни Ерменци до организирани погроми од толпи или геноцид одобрен од државата. Забележителни случаи на прогон се: [[Хамидски масакри|Хамидските масакри]] (1894-1897), [[Масакр во Адана|масакрот во Адана]] (1909), [[Ерменски геноцид|Ерменскиот геноцид]] (1915), погромот во Сумгаит (1988) и Операцијата Прстен (1991). Современиот антиерменизам често се состои од изразување на противење на акциите или постоењето на [[Ерменија|ерменска држава]], агресивно негирање на ерменскиот геноцид или верување во ерменски [[Теорија на заговор|заговор]] за фабрикување на историјата и манипулирање на јавното и политичкото мислење за политичка корист.<ref>Black Garden, by Thomas De Waal (Aug 25, 2004), page 42</ref> Антиерменизмот се манифестира и како вонсудско убивање или заплашување на луѓето од ерменско наследство и уништување на културни споменици. == Турција == [[Податотека:Ambassador_Morgenthau's_Story_p314.jpg|мини|250x250пкс| На оваа фотографија, американскиот амбасадор напишал: „''Вакви сцени беа вообичаени низ ерменските провинции, во пролетните и летните месеци на 1915 година. Смртта во нејзините неколку форми - масакр, глад, исцрпеност - уништи поголем дел од [[Бегалец|бегалците]]. Турската политика беше онаа на [[Геноцид|истребување]] под маската на депортација''“.]] === Ерменски геноцид и негирање === Иако на Ерменците им било дозволено да постигнат статус и богатство во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], тие како заедница никогаш не добиле повеќе од статус на „''граѓанини од втор ред''“ и се сметале за фундаментално туѓи на муслиманскиот карактер на отоманското општество.<ref>Communal Violence: The Armenians and the Copts as Case Studies, by Margaret J. Wyszomirsky, World Politics, Vol. 27, No. 3 (Apr., 1975), p. 438</ref> Во 1895 година, бунтовите меѓу ерменските поданици на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] во потрага по еднаков третман довеле до одлуката на султанот [[Абдул Хамид II]] да масакрира десетици илјади Ерменци во [[Хамидски масакри|Хамидските масакри]].<ref name="Hamidia">[http://www.armenian-genocide.org/hamidian.html Hamidian Massacres], Armenian Genocide.</ref> За време на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], османлиската влада масакрирала меѓу 1,2 и 1,8 милиони Ерменци во [[Ерменски геноцид|ерменскиот геноцид]].<ref>Levon Marashlian. ''Politics and Demography: Armenians, Turks, and Kurds in the Ottoman Empire''. Cambridge, MA: Zoryan Institute, 1991.</ref><ref>Samuel Totten, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) ''Dictionary of Genocide''. Greenwood Publishing, 2008, {{ISBN|0-313-34642-9}}, p. 19.</ref><ref>Noël, Lise. ''Intolerance: A General Survey''. Arnold Bennett, 1994, {{ISBN|0-7735-1187-3}}, p. 101.</ref><ref>{{Наведување|title=Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society|first=Richard T|last=Schaefer|year=2008|page=90}}.</ref> Турската влада продолжува агресивно да го негира ерменскиот геноцид. Оваа позиција била критикувана во писмото на Меѓународната асоцијација на научници за геноцид до тогашниот турски премиер, денес претседател [[Реџеп Таип Ердоган]]. [[Cenk Saraçoğlu|Ченк Сарачоглу]] тврдел дека антиерменските ставови во Турција „''повеќе не се конструирани и обликувани од социјалните интеракции меѓу „обичните луѓе''...“ Наместо тоа, турските медиуми и држава промовирале и шириле отворено антиерменски дискурс.<ref>{{Наведена книга|title=Kurds of Modern Turkey: Migration, Neoliberalism and Exclusion in Turkish Society|last=Saraçoğlu|first=Cenk|date=2011|publisher=[[I.B. Tauris]]|isbn=9780857719102|location=London|page=[https://books.google.com/books?id=LogAAwAAQBAJ&dq=are+no+longer+constructed+and+shaped+by+social+interactions+between+the+%27ordinary+people&pg=PA175 175]}}</ref> Според едно истражување од 2011 година во Турција, 73,9% од испитаниците признале дека имаат неповолни ставови кон Ерменците. Истражувањето покажало дека неповолниот став кон Ерменците е „''релативно пораспространет кај оние учесници со пониско ниво на образование и социо-економски статус''“.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=turkish-citizens-mistrustful-of-foreigners-opinion-poll-says-2011-05-02|title=Turkish citizens mistrust foreigners, opinion poll says|date=2 May 2011|work=[[Hürriyet Daily News]]}}</ref> Според Групата за малцински права, додека владата ги признава Ерменците како малцинска група, како што се користи во Турција, овој термин означува статус од втор ред.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.minorityrights.org/4404/turkey/armenians.html|title=Minority Rights Group International: Turkey: Armenians|archive-url=https://web.archive.org/web/20150508084309/http://www.minorityrights.org/4404/turkey/armenians.html|archive-date=8 May 2015|accessdate=6 April 2015}}</ref><blockquote>Новите генерации се учат да ги гледаат Ерменците не како луѓе, туку [како] ентитет што треба да се презираат и уништат, како најлош непријател. И училишната програма долева масло на постоечките пожари.- Турскиот адвокат Фетије Четин<ref name="monitor">{{cite news|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/10/turkey-armenian-kurds-minorities-forced-to-be-turkish.html|title=Grew up Kurdish, forced to be Turkish, now called Armenian|last1=Tremblay|first1=Pinar|date=11 October 2015|agency=Al-Monitor}}</ref></blockquote>  [[Хрант Динк]], уредникот на неделниот двојазичен весник ''Агос'', бил убиен во [[Истанбул]] на [[19 јануари]] [[2007]] година, од страна на Оѓун Самаст, кој наводно дејствувал по наредба на Јасин Хајал, милитантен турски ултранационалист.<ref>{{Наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6279241.stm|title=Turkish-Armenian writer shot dead|date=2007-01-19|work=[[BBC News]]|access-date=2007-01-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20070204160146/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6279241.stm|archive-date=4 February 2007}}</ref> За неговите изјави за ерменскиот идентитет и ерменскиот геноцид, Динк три пати бил гонет според член 301 од турскиот кривичен законик за „''навреда на турското потекло''“.<ref name="CPJ06SP">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cpj.org/Briefings/2006/DA_spring_06/DA_spring_06.pdf|title=Bad blood in Turkey|last=Robert Mahoney|date=2006-06-15|publisher=Committee to Protect Journalists|archive-url=https://web.archive.org/web/20070116202030/http://www.cpj.org/Briefings/2006/DA_spring_06/DA_spring_06.pdf|archive-date=16 January 2007|accessdate=2007-01-17}}</ref><ref name="IPI070122">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.freemedia.at/cms/ipi/statements_detail.html?ctxid=CH0055&docid=CMS1169459655335|title=IPI Deplores Callous Murder of Journalist in Istanbul|date=2007-01-22|publisher=[[International Press Institute]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20070303055331/http://www.freemedia.at/cms/ipi/statements_detail.html?ctxid=CH0055&docid=CMS1169459655335|archive-date=3 March 2007|accessdate=2007-01-24}}</ref> (Законот подоцна бил изменет од турскиот парламент, менувајќи <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://merlin.obs.coe.int/iris/2008/6/article28.en.html|title=Turkey|archive-url=https://web.archive.org/web/20200114070709/http://merlin.obs.coe.int/iris/2008/6/article28.en.html|archive-date=14 January 2020|accessdate=6 April 2015}}</ref> „''турскоста''“ во „''турска нација''“ и го отежнувало гонењето на поединци за споменатото дело. Динк, исто така, добил бројни смртни закани од турските националисти кои го сметале неговото „иконоборство“ новинарство (особено во врска со ерменскиот геноцид) како чин на предавство.<ref name="CPJ070119quote">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cpj.org/news/2007/mideast/turkey19jan07na.html|title=Turkish-Armenian editor murdered in Istanbul|last=[[Committee to Protect Journalists]]|date=2007-01-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20070125033034/http://www.cpj.org/news/2007/mideast/turkey19jan07na.html|archive-date=25 January 2007|accessdate=2007-01-24|quote=Dink had received numerous death threats from nationalist Turks who viewed his iconoclastic journalism, particularly on the mass killings of Armenians in the early 20th century, as an act of treachery.}}</ref> Ибрахим Шахин и 36 други наводни членови на турската ултранационалистичка група Ергенекон биле уапсени во јануари 2009 година во [[Анкара]]. Турската полиција соопштила дека прибирањето било предизвикано по наредба на Шахин да се убијат 12 водачи на ерменската заедница во Сивас.<ref>[http://www.marketwatch.com/news/story/turkish-police-uncover-arms-cache/story.aspx?guid={689660F3-E034-49B9-A123-C2E808A2AE8A}&dist=msr_1 Turkish police uncover arms cache, ''The Wall Street Journal'', Jan. 10, 2009]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://news.eirna.com/201131/ergenekon-arrests-preempt-coup-plan-operation-glove|title=E.I.R. GmbH|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417190632/http://news.eirna.com/201131/ergenekon-arrests-preempt-coup-plan-operation-glove|archive-date=17 April 2021|accessdate=6 April 2015}}</ref> Според официјалната истрага во Турција, Ергенекон имал улога и во убиството на Хрант Динк.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://jurist.law.pitt.edu/paperchase/2008/07/turkey-arrests-two-ex-generals-for.php|title=Turkey arrests two ex-generals for alleged coup plot|last=Montgomery|first=Devin|date=2008-07-12|work=[[JURIST]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081226082910/http://jurist.law.pitt.edu/paperchase/2008/07/turkey-arrests-two-ex-generals-for.php|archive-date=2008-12-26|accessdate=2008-07-07}}</ref> Во 2002 година, бил подигнат споменик во спомен на турско-ерменскиот композитор Оно Тунч во Јалова, Турција.<ref>{{Наведени вести|url=http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=77786|title=Onno Tunç anıtı açıldı|last=BÜYÜKFURAN ARMUTLU|first=İbrahim|date=2002-06-11|work=Hürriyet|access-date=2008-07-09|language=tr}}</ref> Споменикот на композиторот со ерменско потекло бил подложен неколку пати на вандализам во текот на годините, во кој неидентификувани лица ги извадиле писмата кои се наоѓале во склоп на споменикот. Во 2012 година, општинското собрание на Јалова донело одлука за отстранување на споменикот. Билгин Кочал, поранешниот градоначалник на Јалова, ја информирал јавноста дека споменикот е уништен со време и дека наскоро ќе биде заменет со нов во спомен на Тунч.<ref>{{Наведени вести|url=http://news.am/eng/news/103401.html|title=Turkish municipality destroys monument of Armenian musician, composer|access-date=6 April 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.panorama.am/en/popular/2012/04/30/ono-tunch/|title=Monument to Armenian musician Onno Tunc destroyed in Turkey|last=Helix Consulting LLC|accessdate=6 April 2015|archive-date=2013-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20130406060458/http://www.panorama.am/en/popular/2012/04/30/ono-tunch|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sabah.com.tr/Gundem/2012/04/30/onno-tunc-anitini-yiktik-cunku|title=Onno Tunç anıtını yıktık çünkü&nbsp;...|date=30 April 2012|work=Sabah|accessdate=6 April 2015}}</ref> Од друга страна, сличен споменик останува во селото Селимије, каде што се урнал авион; а 187 жители на селото го изразиле својот протест поради вандалските тврдења во врска со спомен-обележјето во Јалова, додавајќи дека платиле од сопствени средства за одржување на споменикот во нивното село.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://emlak.kanald.com.tr/t/panjin_parki/Onno_Tunc_anitina_Selimiye_halki_el_surdurmuyor/21315.aspx|title=Haber - Onno Tunç anıtı'na Selimiye halkı el sürdürmüyor!|archive-url=https://archive.today/20130418170415/http://emlak.kanald.com.tr/t/panjin_parki/Onno_Tunc_anitina_Selimiye_halki_el_surdurmuyor/21315.aspx|archive-date=18 April 2013|accessdate=6 April 2015}}</ref> [[Податотека:Hate_speech_in_Turkish_news_outlets.jpg|мини|350x350пкс|Говорот на омраза кон целните групи во турските новински куќи со Ерменци се прикажани како најголема мета според извештајот за говор на омраза и дискриминаторски јазик на медиумите од јануари-април 2014 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://nefretsoylemi.org/rapor/HDV_ocak-nisan2014_rapor.pdf|title=January-April 2014 Media Watch on Hate Speech and Discriminatory Language Report|last=Şahan|first=İdil Engindeniz|last2=Fırat|first2=Derya|publisher=Hrant Dink Foundation|archive-url=https://web.archive.org/web/20191207071436/http://nefretsoylemi.org/rapor/HDV_ocak-nisan2014_rapor.pdf|archive-date=2019-12-07|accessdate=2014-09-15|last3=Şannan|first3=Barış}}</ref>]] Севаг Баликџи, турски војник со ерменско потекло, бил застрелан на 24 април 2011 година, на денот на комеморацијата на ерменскиот геноцид за време на неговата воена служба во [[Батман (град)|Батман]].<ref>{{Наведени вести|url=http://www.todayszaman.com/mobile_detailn.action?newsId=269806|title=Armenian private killed intentionally, new testimony shows|date=2012-01-27|work=Today's Zaman|access-date=14 December 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20140201231448/http://www.todayszaman.com/mobile_detailn.action?newsId=269806|archive-date=1 February 2014}}</ref> Подоцна било откриено дека убиецот Киванч Агаоглу бил ултра-националист.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.firatnews.com/index.php?rupel=nuce&nuceID=42295|title=Sevag Şahin'i vuran asker BBP'li miydi?|language=tr|archive-url=https://web.archive.org/web/20110831111538/http://www.firatnews.com/index.php?rupel=nuce&nuceID=42295|archive-date=31 August 2011|accessdate=14 December 2012}}</ref> Преку неговиот [[Фејсбук]] профил, било откриено дека тој бил симпатизер на националистичкиот политичар Мухсин Јазиџиоглу и турскиот агент / платен убиец Абдула Чатли, кој и самиот имал историја на антиерменски активности, како што е бомбашкиот напад на споменикот на ерменскиот геноцид во предградието на Париз во 1984.<ref name="Halavurt: Sevag 24 Nisan'da Planlı Şekilde Öldürülmüş Olabilir">{{Наведени вести|url=http://www.bianet.org/bianet/bianet/129759-halavurt-sevag-24-nisanda-planli-sekilde-oldurulmus-olabilir|title=Halavurt: "Sevag 24 Nisan'da Planlı Şekilde Öldürülmüş Olabilir"|date=May 4, 2011|work=Bianet|access-date=29 December 2012|language=tr|quote=:Translated from Turkish: "On May 1, 2011, after investigating into the background of the suspect, we discovered that he was a sympathizer of the BBP. We also have encountured nationalist themes in his social networks. For example, Muhsin Yazicioglu and Abdullah Catli photos were present" according to Balikci lawyer Halavurt.}}</ref><ref name="What Happened to Sevag Balikci?">{{Наведени вести|url=http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&Date=09.05.2011&ArticleID=1048713|title=Title translated from Turkish: What Happened to Sevag Balikci?|work=Radikal|access-date=29 December 2012|language=tr|quote=Translated from Turkish: "We discovered that he was a sympathizer of the BBP. We also have encountered nationalist themes in his social networks. For example, Muhsin Yazicioglu and Abdullah Catli photos were present" according to Balikci lawyer Halavurt.}}</ref><ref name="Sevag'ın Ölümünde Şüpheler Artıyor">{{Наведени вести|url=http://www.norzartonk.org/2011/05/07/sevag%E2%80%99in-olumunde-supheler-artiyor/|title=Sevag'ın Ölümünde Şüpheler Artıyor|work=Nor Zartonk|access-date=29 December 2012|archive-url=https://archive.today/20130415113228/http://www.norzartonk.org/2011/05/07/sevag%E2%80%99in-olumunde-supheler-artiyor/|archive-date=15 April 2013|language=tr|quote=Title translated from Turkish: Doubts emerge on the death of Sevag}}</ref> Неговиот профил на Фејсбук, исто така, покажал дека тој е симпатизер на Големата унија (ББП), екстремно десничарска националистичка партија во Турција. Во сведочењето на свршеницата на Баликчи се наведува дека тој бил подложен на психолошки притисок во воениот комплекс.<ref name="Fiancé of Armenian soldier killed in Turkish army testifies before court">{{Наведени вести|url=http://newsam.com/eng/news/100211.html|title=Fiancé of Armenian soldier killed in Turkish army testifies before court|work=News.am|access-date=29 December 2012|archive-url=https://archive.today/20130130022330/http://newsam.com/eng/news/100211.html|archive-date=30 January 2013}}</ref> Севаг ѝ кажал преку телефон дека се плаши за својот живот бидејќи одреден воен службеник му се заканил велејќи: „''Ако дојде до војна со Ерменија, ти ќе бидеш првиот човек што ќе го убијам''“.<ref name="Nişanlıdan 'Ermenilerle savaşırsak ilk seni öldürürüm' iddiası">{{Наведени вести|url=http://www.sabah.com.tr/Yasam/2012/04/06/nisanlidan-ermenilerle-savasirsak-ilk-seni-oldururum-iddiasi|title=Nişanlıdan 'Ermenilerle savaşırsak ilk seni öldürürüm' iddiası|date=2012-04-06|work=Sabah|access-date=29 December 2012|language=tr|quote=Title translated from Turkish: From the fiance: If we were to go to war with Armenia, I would kill you first"}}</ref> На 26 февруари 2012 година, на годишнината од масакрот во Хоџали, „Младите Ациз“ предводеле демонстрации во Истанбул кои содржеле говор на омраза и закани кон [[Ерменија]] и [[Ерменци]]те.<ref name="Azeris mark 20th anniversary of Khojaly Massacre in Istanbul">{{Наведени вести|url=http://www.hurriyetdailynews.com/azeris-mark-20th-anniversary-of-khojaly-massacre-in-istanbul.aspx?pageID=238&nid=14673|title=Azeris mark 20th anniversary of Khojaly Massacre in Istanbul|date=February 26, 2012|work=Hurriyet|access-date=22 December 2012|quote=One banner carried by dozens of protestors said, 'You are all Armenians, you are all bastards.'}}</ref><ref name="Inciting Hatred: Turkish Protesters Call Armenians 'Bastards'">{{Наведени вести|url=http://asbarez.com/101211/inciting-hatred-turkish-protesters-call-armenians-%E2%80%98bastards%E2%80%99/|title=Inciting Hatred: Turkish Protesters Call Armenians 'Bastards'|date=February 28, 2012|work=Asbarez|access-date=22 December 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20150318114520/http://asbarez.com/101211/inciting-hatred-turkish-protesters-call-armenians-%e2%80%98bastards%e2%80%99/|archive-date=18 March 2015|quote='Mount Ararat will Become Your Grave' Chant Turkish Students}}</ref><ref name="Khojaly Massacre Protests gone wrong in Istanbul: ' You are all Armenian, you are all bastards '">{{Наведени вести|url=http://www.nationalturk.com/en/khodzhaly-massacre-protests-gone-wrong-in-istanbul-you-are-all-armenian-you-are-all-bastards-16707|title=Khojaly Massacre Protests gone wrong in Istanbul: ' You are all Armenian, you are all bastards '|date=28 February 2012|work=National Turk|access-date=22 December 2012}}</ref><ref name="Protests in Istanbul: &quot;You are all Armenian, you are all bastards&quot;">{{Наведени вести|url=http://www.lbcgroup.tv/news/21966/protests-in-istanbul-you-are-all-armenian-you-are|title=Protests in Istanbul: "You are all Armenian, you are all bastards"|date=2012-02-26|work=LBC International|access-date=22 December 2012}}</ref> Извици и слогани за време на демонстрациите вклучуваат: „''Сите сте Ерменци, сите сте копилиња''“, „''копилињата на Хрант [Динк] не можат да не исплашат''“, и „ ''[[Плоштад Таксим]] денес, [[Ереван]] утре: Ненадејно ќе се спуштиме врз вас во ноќта''“. Во 2012 година, ултра-националистичката група АСИМ-ДЕР (основана во 2002 година) ги таргетирала ерменските училишта, црквите, фондациите и поединци во Турција како дел од антиерменската кампања на омраза.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.todayszaman.com/news-299589-ultra-nationalist-group-targets-turkeys-armenians.html|title=Ultra-nationalist group targets Turkey's Armenians|date=28 November 2012|work=Zaman|access-date=31 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20121129035729/http://www.todayszaman.com/news-299589-ultra-nationalist-group-targets-turkeys-armenians.html|archive-date=29 November 2012}}</ref> == Азербејџан == <div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:468px;max-width:468px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:232px;max-width:232px"><div class="thumbimage">[[File:İlham_Əliyev_Bakıda_Hərbi_Qənimətlər_Parkının_açılışında_(23).jpg|алт=|230x230пкс]]</div></div><div class="tsingle" style="width:232px;max-width:232px"><div class="thumbimage">[[File:İlham_Əliyev_Bakıda_Hərbi_Qənimətlər_Parkının_açılışında_(72).jpg|алт=|230x230пкс]]</div></div></div><div class="trow" style="display:flex"><div class="thumbcaption"> Шлемови на починати ерменски војници, восочни манекени на заробени ерменски војници од [[Second Nagorno-Karabakh War|Втората војна во Нагорно-Карабах]] изложени во [[Military Trophy Park (Baku)|воениот парк Баку]] во [[Azerbaijan|Азербејџан]]. Претседателот [[Ilham Aliyev|Илхам Алиев]] прикажан на првата слика за време на посетата на паркот.</div></div></div></div>Антиерменските чувства постојат во [[Азербејџан]] на институционално <ref>{{In lang|ru}} {{Меѓујазична врска|Fyodor Lukyanov|ru|Лукьянов, Фёдор Александрович}}, Editor-in-Chief of the journal ''Russia in Global Affairs'' {{Наведени вести|url=http://vz.ru/opinions/2011/8/2/511811.html|title=Первый и неразрешимый|date=2 August 2011|access-date=12 January 2013|agency=[[Vzglyad (newspaper)|Vzglyad]]|quote=Армянофобия – институциональная часть современной азербайджанской государственности, и, конечно, Карабах в центре этого всего. "Armenophobia is the institutional part of the modern Azerbaijani statehood and Karabakh is in the center of it."}}</ref> и социјално <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://hudoc.fcnm.coe.int/XMLEcri/ENGLISH/Cycle_02/02_CbC_eng/02-cbc-azerbaijan-eng.pdf|title=Report on Azerbaijan|date=15 April 2003|publisher=[[European Commission against Racism and Intolerance]]|location=Strasbourg|page=2|archive-url=https://web.archive.org/web/20130921073055/http://hudoc.fcnm.coe.int/XMLEcri/ENGLISH/Cycle_02/02_CbC_eng/02-cbc-azerbaijan-eng.pdf|archive-date=21 September 2013|accessdate=22 January 2013|quote=Due to the conflict, there is a widespread negative sentiment toward Armenians in Azerbaijani society today." "In general, hate-speech and derogatory public statements against Armenians take place routinely.}}</ref> ниво. [[Ерменци]]те се „''најранливата група во Азербејџан на полето на расизмот и расната дискриминација''“.<ref name="2007 ecri report">{{Наведена мрежна страница|url=http://hudoc.fcnm.coe.int/XMLEcri/ENGLISH/Cycle_03/03_CbC_eng/AZE-CbC-III-2007-22-ENG.pdf|title=Second report on Azerbaijan|date=24 May 2007|publisher=[[European Commission against Racism and Intolerance]]|location=Strasbourg|archive-url=https://web.archive.org/web/20130921072548/http://hudoc.fcnm.coe.int/XMLEcri/ENGLISH/Cycle_03/03_CbC_eng/AZE-CbC-III-2007-22-ENG.pdf|archive-date=21 September 2013|accessdate=23 January 2013}}</ref> Во текот на 20 век, [[Ерменци]]те и муслиманите кои зборуваат [[Туркиски јазици|турски]] (шиити и сунити; тогаш познати како „Кавкаски Татари“, подоцна како [[Азери]]) {{Efn|Терминот „Татари“, употребен од Русите, се однесува на [[турски јазици|турски]] муслимани (шиити и [[сунитски ислам|сунити]]) од Транскавказија.<ref name="BournoutianTatarMuslim">{{cite book |last1=Bournoutian |first1=George |author1-link=George Bournoutian |title=Armenia and Imperial Decline: The Yerevan Province, 1900-1914 |date=2018 |publisher=Routledge |page=35 (note 25)}}</ref> За разлика од Ерменците и [[Грузијци]]те, Татарите немале своја азбука и ја користеле [[персиска азбука|персоарапско писмо]].<ref name="BournoutianTatarMuslim"/> По 1918 година со формирањето на [[Демократска Република Азербејџан]], и „особено за време на [[Советски Сојуз|Советскиот период]]“, татарската група се идентификувала себеси како „[[Азери]]“.<ref name="BournoutianTatarMuslim"/>}} жителите на [[Закавказје]] биле вклучени во бројни судири. [[Погром]]ите, масакрите и војните ги зацврстиле опозициските етнички идентитети меѓу двете групи и придонеле за развојот на националната свест и кај Ерменците и кај Азерите.<ref name="Dawisha2">{{Наведена книга|title=The International Politics of Eurasia|last=Dawisha|first=Karen|last2=Parrot, Bruce|publisher=M.E. Sharpe|year=1994|isbn=9781563243530|location=Armonk, NY|page=242}}</ref> Од 1918 до 1920 година, организирани убиства на Ерменци се случиле во Азербејџан, особено во ерменските културни центри во [[Баку]] и Шуша.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=Ap94gZsbu6QC|title=War in peace : paramilitary violence in Europe after the Great War|date=27 September 2012|publisher=Oxford University Press|isbn=9780199654918|editor-last=Robert Gerwarth|location=Oxford|editor-last2=John Horne}}</ref> Современата арменофобија во Азербејџан ги следи своите корени од [[Распад на Советскиот Сојуз|последните години]] на [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]], кога Ерменците побарале [[Советски Сојуз|советските]] власти да ја префрлат претежно населената со ерменски автономна област Нагорно-Карабах (НКАО) во [[Азербејџанска Советска Социјалистичка Република|Азербејџанска ССР]] на [[Ерменска Советска Социјалистичка Република|Ерменска ССР]].<ref name="IHF 2005 report2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ihf-hr.org/viewbinary/viewdocument.php?doc_id=6322|title=Human Rights in the OSCE Region: Europe, Central Asia and North America, Report 2005 (Events of 2004)|publisher=[[International Helsinki Federation for Human Rights]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20100429230856/http://www.ihf-hr.org/viewbinary/viewdocument.php?doc_id=6322|archive-date=29 April 2010|accessdate=19 January 2013|quote=The unresolved conflict with Armenia over Nagorno-Karabakh stimulated "armenophobia."}}</ref> Како одговор на овие барања, се одржале антиерменски собири во различни градови, каде што азербејџанските националистички групи поттикнале антиерменски чувства што довеле до погроми во Сумгаит, Кировабад и Баку. Од 1988 до 1990 година, околу 300.000-350.000 Ерменци побегнале под закана со насилство или биле депортирани од Азербејџан, а околу 167.000 Азербејџани биле принудени да ја напуштат Ерменија, често под насилни околности.<ref name="hrw2">{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/azerbaijanseveny00huma|title=Azerbaijan: seven years of conflict in Nagorno-Karabakh|last=[[Human Rights Watch]]|publisher=Humans Rights Watch|year=1994|isbn=1-56432-142-8|location=New York}}</ref> Зголемените тензии меѓу двете нации на крајот ескалирале во голем воен судир околу [[Нагорно-Карабах]], во кој Азербејџан изгубил контрола над околу 14% <ref>{{Наведена книга|url=|title=Black garden: Armenia and Azerbaijan through peace and war|last=de Waal|first=Thomas|publisher=New York University Press|year=2003|isbn=9780814719459|location=New York|page=286|quote=This means that the combined area of Azerbaijan under Armenian occupation was approximately 11,797 km2 or 4,555 square miles. Azerbaijan's total area is 86,600 km2. So the occupied zone is in fact 13.62 percent of Azerbaijan—still a large figure, but a long way short of President Aliev's repeated claim.|author-link=Thomas de Waal}}</ref> од територијата на земјата до самопрогласената Република Нагорно-Карабах.<ref name="IHF 2005 report2" /> [[Нагорнокарабашки судир|Постојаното зголемување на тензиите]] околу губењето на територијата, што предизвикало повеќе антиерменски чувства,<ref name="2007 ecri report2">{{Наведена мрежна страница|url=http://hudoc.fcnm.coe.int/XMLEcri/ENGLISH/Cycle_03/03_CbC_eng/AZE-CbC-III-2007-22-ENG.pdf|title=Second report on Azerbaijan|date=24 May 2007|publisher=[[European Commission against Racism and Intolerance]]|location=Strasbourg|archive-url=https://web.archive.org/web/20130921072548/http://hudoc.fcnm.coe.int/XMLEcri/ENGLISH/Cycle_03/03_CbC_eng/AZE-CbC-III-2007-22-ENG.pdf|archive-date=21 September 2013|accessdate=23 January 2013}}</ref> и поривот да се одмазди за губењето на територијата меѓународно признаена како азербејџанска, го навел Азербејџан да ја започне [[Нагорнокарабашка војна (2020)|втората војна за територијата во 2020 година]], во кои успеале повторно да заземат дел од областа. Во предупредувањето од ноември 2020 година, Genocide Watch објавил дека Ерменците во Азербејџан се наречени „терористи“, „бандити“, „неверници“, „остатоци од мечот“ (упатување на геноцидот од 1915 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.genocidewatch.com/single-post/2020/05/11/turkey-erdogan-uses-leftovers-of-the-sword-anti-christian-hate-speech|title=Turkey: Erdogan uses "Leftovers of the Sword" anti-Christian hate speech|last=Watch|first=Genocide|date=2020-05-11|work=genocidewatch|language=en|accessdate=2023-03-13}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.genocidewatch.com/_files/ugd/137a5c_612fc0b2ce6f4d0f99f99a942d0d8516.pdf|title=Genocide Emergency Alert on the War in Artsakh (Nagorno-Karabakh)|last=Watch|first=Genocide|date=2020-11-06|work=genocidewatch|language=en|accessdate=2023-03-13}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.genocidewatch.com/_files/ugd/137a5c_612fc0b2ce6f4d0f99f99a942d0d8516.pdf|title=Genocide Emergency Alert on the War in Artsakh (Nagorno-Karabakh)|last=Watch|first=Genocide|date=2020-11-06|work=genocidewatch|language=en|accessdate=2023-03-13}}</ref> Ерменската страна ја обвинила азербејџанската влада дека спроведува антиерменска политика внатре и надвор од земјата, која вклучува пропаганда на омраза кон Ерменија и Ерменците и уништување на ерменското културно наследство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www1.umn.edu/humanrts/ins/azerba93.pdf|title=Azerbaijan: The Status of Armenians, Russians, Jews and other minorities|year=1993|publisher=[[Immigration and Naturalization Service]]|location=Washington, DC|page=10|accessdate=25 January 2013|quote=Despite the constitutional guarantees against religious discrimination, numerous acts of vandalism against the Armenian Apostolic Church have been reported throughout Azerbaijan. These acts are clearly connected to anti-Armenian sentiments brought to the surface by the war between Armenia and Azerbaijan.}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=The destruction of cultural heritage in Iraq|last=Peter G. Stone|last2=Joanne Farchakh Bajjaly|publisher=Boydell Press|year=2008|isbn=9781843833840|location=Woodbridge, Suffolk|page=xi}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Historical dictionary of Armenia|last=Adalian|first=Rouben Paul|publisher=Scarecrow Press|year=2010|isbn=9780810860964|location=Lanham, Md.|page=95}}</ref> Според Фјодор Лукјанов, главен уредник на списанието ''Русија во глобални работи'', „''Арменофобијата е институционален дел од современата азербејџанска државност и Карабах е во центарот на неа''“.<ref>{{In lang|ru}} {{Меѓујазична врска|Fyodor Lukyanov|ru|Лукьянов, Фёдор Александрович}}, editor-in-chief of the journal ''Russia in Global Affairs'' {{Наведени вести|url=http://vz.ru/opinions/2011/8/2/511811.html|title=Первый и неразрешимый|date=2 August 2011|work=[[Vzglyad (newspaper)|Vzglyad]]|access-date=25 April 2014|quote=Армянофобия – институциональная часть современной азербайджанской государственности, и, конечно, Карабах в центре этого всего.}}</ref> Во 2011 година, во извештајот на ЕКРИ за Азербејџан било наведено дека „''постојаниот негативен официјален и медиумски дискурс''“ против Ерменија поттикнува „''негативна клима на мислење во однос на луѓето со ерменско потекло, кои остануваат ранливи на дискриминација''“.<ref name="2011 ecri report2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/Country-by-country/Azerbaijan/AZE-CbC-IV-2011-019-ENG.pdf|title=ECRI report on Azerbaijan (fourth monitoring cycle)|date=31 May 2011|publisher=[[European Commission against Racism and Intolerance]]|location=Strasbourg, France|archive-url=https://web.archive.org/web/20130316045847/http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/Country-by-country/Azerbaijan/AZE-CbC-IV-2011-019-ENG.pdf|archive-date=16 March 2013|accessdate=19 January 2013}} [[iarchive:2011ReportOfTheEuropeanCommissionAgainstRacismAndIntoleranceOn|Alt URL]]</ref> Според историчарот Џереми Смит, „''националниот идентитет во постсоветски Азербејџан во голем дел почива на култот на Алиевите, заедно со чувството на борба и виктимизација и жестока омраза кон Ерменија и Ерменците''“.<ref>{{Наведено списание|last=Cheterian|first=Vicken|date=2018|title=The Uses and Abuses of History: Genocide and the Making of the Karabakh Conflict|journal=Europe-Asia Studies|volume=70|issue=6|pages=884–903|doi=10.1080/09668136.2018.1489634}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=oYhtAAAAQBAJ&q=%22National+identity+in+post-Soviet+Azerbaijan+rests+in+large+part,+then,+on+the+cult+of+the+Alievs,+alongside+a+sense+of+embattlement+and+victimisation+and+a+virulent+hatred+of+Armenia+and+Armenians%22&pg=PA296|title=Red Nations|last=Smith|first=Jeremy|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-11131-7|language=en}}</ref> Во резолуцијата на Европскиот парламент од 10 март 2022 година со која се осудува уништувањето на ерменското наследство во Арцах (Нагорно-Карабах),<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://oc-media.org/eu-parliament-condemns-destruction-of-armenian-heritage-in-nagorno-karabakh/|title=EU Parliament condemns destruction of Armenian heritage in Nagorno-Karabakh|date=2022-03-10|work=OC Media|language=en-US|accessdate=2022-03-12}}</ref> парламентот изјавил:<blockquote>Европскиот парламент... признава дека бришењето на ерменското културно наследство е дел од поширокиот модел на систематска политика на арменофобија на државно ниво, историски ревизионизам и омраза кон Ерменците промовирани од азербејџанските власти, вклучително и дехуманизација, глорификација на насилството и територијални претензии против Република Ерменија“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/RC-9-2022-0146_EN.html|title=JOINT MOTION FOR A RESOLUTION on the destruction of cultural heritage in Nagorno-Karabakh|work=www.europarl.europa.eu|language=en|accessdate=2022-03-12}}</ref></blockquote>Во март 2023 година, Европскиот парламент издал уште една резолуција која ги осудила нападите на Азербејџан врз Ерменија и го повикал Азербејџан да ја укине блокадата на Арцах.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2023-0036_EN.html|title=REPORT on EU-Armenia relations {{!}} A9-0036/2023 {{!}} European Parliament|last=KOVATCHEV|first=Andrey|work=www.europarl.europa.eu|language=en|accessdate=2023-03-18}}</ref> Како одговор, азербејџанскиот претседател Алиев ја опишал резолуцијата како „''надвор од сомнеж... потекнува од Ерменија и ерменската дијаспора, одамна канцероген тумор во Европа''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://apa.az/en/domestic-policy/azerbaijani-parliament-issues-protest-statement-regarding-european-parliaments-resolution-398952|title=Azerbaijani Parliament issues protest statement regarding European Parliament's resolution|work=Apa.az|language=en|accessdate=2023-03-18}}</ref> Антиерменските злосторства од омраза извршени од Азери се случиле и на меѓународно ниво надвор од земјата Азербејџан. Во 2004 година, Рамил Сафаров обезглавил Ерменец додека спиел во Унгарија. === Статус на ерменските културни споменици === Во ноември 2020 година, списанието ''[[Гардијан]]'' напишал за кампањата на Азербејџан за сеопфатно „културно чистење“ во Нахчиван:<blockquote>Сателитските снимки, обемните документарни докази и личните извештаи покажаа дека меѓу 1997 и 2006 година биле уништени 89 цркви, 5.840 хачкари и 22.000 надгробни споменици, вклучувајќи ја и средновековната некропола Џулфа, најголемите антички ерменски гробишта во светот. Азербејџанскиот одговор постојано беше едноставно негирање дека Ерменците некогаш живееле во регионот.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/nov/19/ceasefire-agreement-azerbaijan-great-risks-armenia|title=The ceasefire agreement with Azerbaijan comes with great risks for Armenia|date=19 November 2020|work=The Guardian}}</ref></blockquote>Напознатиот случај на масовно уништување се однесува на надгробните споменици на средновековните [[ерменски гробишта во Џулфа]], кои претставуваат свето место на Ерменската апостолска црква. Чарлс Танок, член на Комитетот за надворешни работи на [[Европски парламент|Европскиот парламент]], тврди: „''Ова е многу слично на статуите на Буда уништени од талибанците. Тие ја бетонираа областа и ја претворија во воен камп''“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/azerbaijan-flattened-sacred-armenian-site-480272.html|title=Azerbaijan 'flattened' sacred Armenian site|last=Castle|first=Stephen|date=23 October 2011|work=The Independent|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220507/https://www.independent.co.uk/news/world/europe/azerbaijan-flattened-sacred-armenian-site-480272.html|archive-date=2022-05-07}}</ref> Уништувањето на гробиштата е широко опишано од ерменски извори, а некои не-ерменски извори, како чин на [[Културоцид|културен геноцид]].<ref>{{Наведена книга|title=Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe|last=Antonyan|first=Yulia|last2=Siekierski|first2=Konrad|date=2014|publisher=Routledge|editor-last=Aitamurto|editor-first=Kaarina|page=[https://books.google.com/books?id=2L3oBAAAQBAJ&dq=cultural+genocide=+julfa+cemetery&pg=PA280 280]|chapter=A neopagan movement in Armenia: the children of Ara|quote=By analogy, other tragic events or threatening processes are designated today by Armenians as "cultural genocide" (for example, the destruction by Azerbaijanis of the Armenian cemetery in Julfa)...|editor-last2=Simpson|editor-first2=Scott}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://armenianow.com/news/6092/cultural_war_systematic_destructio|title=Cultural War: Systematic destruction of Old Julfa khachkars raises international attention|last=Ghazinyan|first=Aris|date=13 January 2006|work=[[ArmeniaNow]]|access-date=24 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151125053050/http://armenianow.com/news/6092/cultural_war_systematic_destructio|archive-date=25 November 2015|quote=...another “cultural genocide being perpetrated by Azerbaijan.”}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=The Routledge History of Genocide|last=Uğur Ümit Üngör|date=2015|publisher=Routledge|isbn=9781317514848|editor-last=Carmichael|editor-first=Cathie|page=[https://books.google.com/books?id=6rvlCAAAQBAJ&dq=cultural+genocide+julfa+cemetery&pg=PA250 250]|chapter=Cultural genocide: Destruction of material and non-material human culture|author-link=Uğur Ümit Üngör|editor-last2=Maguire|editor-first2=Richard C.}}</ref> Европскиот парламент објавил резолуција на 10 март 2022 година, со која било осудено уништувањето на ерменското наследство во Арцах (Нагорно-Карабах).<ref name=":0"/> Резолуцијата гласела:<blockquote>Европскиот парламент... Остро ја осудува континуираната политика на Азербејџан за бришење и негирање на ерменското културно наследство во и околу Нагорно-Карабах, што е во спротивност со меѓународното право и неодамнешната одлука на МСП...<ref name=":1"/></blockquote> === Тековен ризик од геноцид === Од 2020 година, Азербејџан ги напаѓа ерменските позиции во Нагорно-Карабах ([[Нагорнокарабашка војна (2020)|Втора војна во Нагорно-Карабах]]), Ерменија (гранична криза), а исто така ја блокирала и Република Арцах. Овие настани резултирале со бројни организации, вклучително и оние кои се специјализирани за проучувања за геноцид, кои известуваат дека Ерменците се изложени на ризик да бидат подложени на друг геноцид.<ref name=":02">{{Наведена мрежна страница|url=https://genocidescholars.org/wp-content/uploads/2022/10/IAGS-EB-Statement-Armenia-Azerbaijan-Oct-2022_update.pdf|title=Statement on Azerbaijani Aggression Against the Republic of Armenia and the Indigenous Armenians of the South Caucasus|last=O'Brien|first=Melanie|last2=WIlliams|first2=Timothy|date=October 24, 2022|work=The International Association of Genocide Scholars|last3=Martinez|first3=Elisenda|last4=White|first4=Julia}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://anglican.ink/2022/12/19/genocide-warning-for-nagorno-karabakh-issued-by-human-rights-organizations/|title=Genocide Warning for Nagorno Karabakh issued by human rights organizations|last=Veldkamp|first=Joel|date=19 December 2022|work=Anglican Ink|archive-url=https://web.archive.org/web/20221220013543/https://anglican.ink/2022/12/19/genocide-warning-for-nagorno-karabakh-issued-by-human-rights-organizations/|archive-date=20 December 2022|accessdate=20 December 2022}}</ref><ref name=":12">{{Наведување|title=Genocide Warning: Azerbaijan and Nagorno-Karabakh|date=September 23, 2022|url=https://www.genocidewatch.com/single-post/genocide-warning-azerbaijan-and-nagorno-karabakh-september-2022|journal=Genocide Watch|access-date=3 January 2023}}</ref><ref name="Genocide Warning: Nagorno Karabakh">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.genocidewarning-nk.com/|title=Genocide Warning: Nagorno Karabakh|work=120,000 people are under siege.|language=en-US|accessdate=2022-12-28}}</ref> Институтот за спречување на геноцид „Лемкин“ смета дека Ерменците се „''еден од најзагрозените идентитети во светот денес''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemkininstitute.com/annual-report-2022|title=Annual Report 2022 {{!}} Lemkin Institute For Genocide Prevention|work=Lemkin Institute|language=en|accessdate=2023-02-03}}</ref> Шила Пајлан, меѓународен кривичен адвокат и правен советник на Обединетите нации, предупредил дека „''Меѓународната заедница треба посериозно да ги сфати своите обврски R2P [Одговорност за заштита] или ризикува да стане тивко соучесник во следниот ерменски геноцид - или етничко чистење''. " <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.newsweek.com/do-armenians-face-second-genocide-opinion-1767132|title=Do the Armenians Face a Second Genocide?|date=2022-12-14|work=Newsweek|language=en|accessdate=2023-03-14}}</ref> Кавкашкиот експерт Лоренс Броерс повлекува паралели помеѓу „''рускиот дискурс за Украина како вештачка, лажна нација и азербејџанскиот дискурс за Ерменија, исто така тврдејќи дека има лажна историја''“, со што го издигнува судирот на „''егзистенцијално ниво''“ за Ерменците.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.spiegel.de/international/world/blockade-in-the-southern-caucasus-there-is-every-reason-to-expect-more-violence-this-year-a-639a972e-cc4e-477d-99f2-766beb2fcbea|title=Blockade in the Southern Caucasus: "There Is Every Reason to Expect More Violence This Year"|last=Boy|first=Ann-Dorit|date=2023-01-18|work=Der Spiegel|access-date=2023-03-14|language=en|issn=2195-1349}}</ref> Коалицијата на различни организации за човекови права, исто така, издала колективно предупредување за геноцид како одговор на блокадата: „''Сега се присутни сите 14 фактори на ризик за злосторства на злосторствата идентификувани од [https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/publications-and-resources/Genocide_Framework%20of%20Analysis-English.pdf Канцеларијата на генералниот секретар на ОН за спречување геноцид] “.'' <ref name="Genocide Warning: Nagorno Karabakh" /> * Институт за спречување на геноцид „Лемкин“ – Од 2021 година, организацијата издала различни „''Предупредувања со црвено знаме''“ за Азербејџан, за кои организацијата вели дека претставува закана од геноцид за Ерменците.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemkininstitute.com/armeniaproject|title=Armenia Project|work=Lemkin Institute|language=en|accessdate=2023-02-03}}</ref> Тој ја опишува блокадата на Република Арцах од страна на Азербејџан како „''криминален чин кој има намера да создаде терор и неподносливи услови за живот за населението на Арцах против Ерменија и Ерменците од страна на азербејџанскиот режим''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemkininstitute.com/red-flag-alerts-1/red-flag-alert-for-genocide----azerbaijan---update-5|title=Red Flag Alert for Genocide - Azerbaijan - Update 5|work=Lemkin Institute|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20221222104640/https://www.lemkininstitute.com/red-flag-alerts-1/red-flag-alert-for-genocide----azerbaijan---update-5|archive-date=2022-12-22|accessdate=2023-03-14}}</ref> Групата, исто така, напишала „''Геноцидната намера на Баку никогаш не била појасна и дејствијата извршени до овој момент многу го предвидуваат овој исход''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemkininstitute.com/red-flag-alerts-1/red-flag-alert-for-genocide---azerbaijan-update-4|title=Red Flag Alert for Genocide - Azerbaijan Update 4|work=Lemkin Institute|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227225601/https://www.lemkininstitute.com/red-flag-alerts-1/red-flag-alert-for-genocide---azerbaijan-update-4|archive-date=2023-02-27|accessdate=2023-03-14}}</ref> * Genocide Watch – издал свои предупредувања за геноцид во септември 2020 година, велејќи дека „''Поради инвазијата на Азербејџан на Арцах... Genocide Watch смета дека Азербејџан е во фаза 9: Истребување и во фаза 10: Негирање. Genocide Watch смета дека раководството на Азербејџан можеби има намера насилно да го депортира ерменското население на Арцах со извршување геноцидни масакри што ќе ги тероризираат Ерменците да го напуштат Арцах''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.genocidewatch.com/single-post/genocide-emergency-alert-on-the-war-in-artsakh-nagorno-karabakh|title=Genocide Emergency Alert on the War in Artsakh (Nagorno-Karabakh)|last=Watch|first=Genocide|date=2020-11-06|work=genocidewatch|language=en|accessdate=2023-03-13}}</ref> Во септември 2022 година, Genocide Watch издал уште едно предупредување во кое се вели: „''Поради своите неиспровоцирани напади и геноцидна реторика против етничките Ерменци, Genocide Watch смета дека нападот на Азербејџан врз Ерменија и Арцах е во Фаза 4: Дехуманизација, Фаза 7: Подготовка, Фаза 8: Прогонство и Фаза 10: Негирање“''. Групата напишала писмо до [[Совет на ЕУ|Советот на ЕУ]], предупредувајќи дека [[Европската унија]] „''замижува пред азербејџанската диктатура од геополитички и ресурси со причини''“ и дека „''намерите на Азербејџан се јасни: да ги избрише сите траги од ерменскиот живот и на ерменското присуство во овој регион, азербејџанскиот претседател, Илхам Алијев, постојано и постојано изјавува дека има намера да ги искорени домородните Ерменци кои живеат во Арцах''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemkininstitute.com/_files/ugd/391abe_2ae755d9e8e64656a2934d4742740353.pdf|title=Open Letter to Charles Michel, President of the European Council, Regarding Complicity in Genocide|last=von Joeden-Forgey|first=Elisa|last2=Victoria Massimino|first2=Irene|date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://twitter.com/LemkinInstitute/status/1657491875824295936|title=@LemkinInstitute|work=Twitter|language=en|accessdate=2023-05-15}}</ref> * Меѓународната асоцијација на научници за геноцид (МАНГ) – издала слични изјави во октомври 2020 година: „''Директното турско учество во повеќедеценискиот судир [Нагорно-Карабах] е... факт што се заканува да ги уништи Ерменците во Арцах и пошироко''“. Во изјавата објавена од турскиот претседател [[Реџеп Таип Ердоган]] се вели дека тие, Турција, „''ќе продолжат да ја исполнуваат мисијата на нивните дедовци, која беше извршена пред еден век на Кавказ''. ''Ерменскиот геноцид кој започнал во 1915 година... Историјата, од ерменскиот геноцид до последните три децении конфликт, како и актуелните политички изјави, економските политики, чувствата на општествата и воените дејствија на азербејџанското и турското раководство треба да не предупредат дека геноцидот на Ерменците во Нагорно-Карабах, а можеби дури и во Ерменија, е многу реална можност''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.genocide-museum.am/eng/23.10.2020.php|title=Statement from a group of Genocide scholars on the Imminent Genocidal Threat deriving from Azerbaijan and Turkey against Artsakh (Nagorno-Karabakh)|work=www.genocide-museum.am|accessdate=2023-03-14}}</ref> Во октомври 2022 година, МАНГ издал уште една изјава во која ги осудила нападите на Азербејџан во септември 2022 година на Република Ерменија: „Постојат значајни фактори на ризик за геноцид во ситуацијата во Нагорно-Карабах во врска со ерменското население“ и „дехуманизирачки и други [иредентистички] изјави од азербејџански владини претставници] демонстрираат постоење на ризик од геноцид и може да значи поттикнување на геноцид и евентуално други меѓународни злосторства“. == Русија == [[Русија|Рускиот]] истражувач од 19 век, Василиј Лвович Величко, кој бил активен во периодот кога рускиот царизам спроведувал намерна антиерменска политика,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vehi.net/istoriya/armenia/albanskymif.html|title=В.А.Шнирельман, "Албанский миф" в кн.: "Войны памяти. Мифы, идентичность и политика в Закавказье", М., ИКЦ, "Академкнига", 2003|accessdate=6 April 2015}}</ref> напишал „''Ерменците се екстремен пример на брахицефалија, нивниот вистински расен инстинкт ги прави природно непријателски да се настроени кон државата''“.<ref>Benthall, Jonathan (ed.), The best of Anthropology Today, 2002, Routledge, {{ISBN|0-415-26255-0}}, p. 350 by Anatoly Khazanov</ref> Според истражувањето на мислењето на VTSIOM од 2012 година, 6% од испитаниците во [[Москва]] и 3% во [[Санкт Петербург]] „''искусиле чувства на иритација, непријателство''“ кон Ерменците.<ref>{{Наведени вести|url=http://wciom.ru/index.php?id=459&uid=112356|title=Москвичи и петербуржцы - о своих этнических симпатиях и антипатиях|date=24 January 2012|access-date=5 January 2013|agency=Russian Public Opinion Research Center|trans-title=Residents of Moscow and St. Petersburg about their ethnic sympathies and antipathies}}</ref> Во 2000-тите се случиле расистички убиства на Ерменци во Русија.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2006/apr/24/russia.nickpatonwalsh Armenian student killed in Moscow race attack] Nick Paton Walsh in Moscow, The Guardian, Monday 24 April 2006</ref><ref>[http://www.rferl.org/content/article/1075252.html Six Russians Jailed For Racist Killing Of Armenian] March 14, 2007, (Reuters)</ref><ref>{{Наведено списание|last=Mibchuani|first=Teimuraz|date=2009|title=Armenian Battalion Named After Bagramyan and Ethnic Cleansing of Georgians in Abkhazia|url=http://gfsis.org/index.php/ge/resources/library/view/4677|journal=Georgian Foundation for Strategic and International Studies|isbn=978-9941126796|archive-url=https://web.archive.org/web/20160604235052/http://gfsis.org/index.php/ge/resources/library/view/4677|archive-date=2016-06-04}}</ref> Во 2002 година се случила експлозија во [[Краснодар]] во близина на ерменската црква за која месната заедница верувала дека е терористички чин.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.azatutyun.am/a/1566453.html|title=Armenian Church In Russia Damaged By Blast|last=Terian|first=Artur|date=11 November 2002|work=azatutyun.am|agency=[[RFE/RL]]}}</ref> == Грузија == [[Податотека:Uprooted_Armenian_gravestones_in_a_church_yard_in_Velistsikhe,_Georgia.jpg|мини|Неоткорнати ерменски надгробни споменици во црковен двор во Велисике, Кахети, Грузија]] Кон крајот на 19 век и почетокот на 20 век, антиерменските чувства преовладувале и во социјалистичките и во националистичките грузиски кругови. Економската доминација на Ерменците во Тбилиси поттикнала вербални напади врз Ерменците. ''Дроеба'', влијателно списание, ги опишало Ерменците како луѓе кои „''ги соголуваат нашите улици и ги дебелеат нивните џебови''“ и „''но последниот дел од имотот од нашите задолжени селски семејства''“. И [[Илија Чавчаваѕе]] и Акаки Церетели, две главни книжевни фигури, ги нападнале Ерменците поради нивниот перципиран меркантилизам. Церетели во една басна ги претставил Ерменците како болва која цица грузиска крв. [[Илија Чавчаваѕе|Чавчаваѕе]] ги осудил Ерменците дека „''го јаделе лебот испечен од некој друг или го пиеле она што создава туѓа пот''“. Весникот на Чавчаваѕе, ''Иверија'', ги прикажува Ерменците како „''итри лихвари и бескрупулозни трговци''“, според Стивен Ф. Џонс. Социјалдемократската партија на Грузија (грузиски меншевици) ја нападнале буржоазијата и империјализмот за да ја ослободи Грузија и од рускиот империјализам и од ерменската економска експлоатација. За време на постоењето на [[Демократска Република Грузија]] (1918–21), независната грузиска влада ги гледала Ерменците како потенцијална „петта колона“ за нивната наводна лојалност кон Првата Република Ерменија и предмет на манипулација од страна на странски сили. Грузиско-ерменската војна од декември 1918 година ги зголемила антиерменските чувства во Грузија. Во постсоветска Грузија, првиот претседател Звијад Гамсахурдија, отворен националист, ги гледал Ерменците, заедно со другите етнички малцинства, како „гости“ или „вонземјани“ кои го загрозуваат територијалниот интегритет на Грузија.<ref>{{Наведено списание|last=Jones|first=Stephen F.|date=1993|title=Georgian- Armenian Relations in 1918-20 and 1991-94: A Comparison|url=https://archive.org/details/ArmeniaGeorgiaRelations|journal=[[Armenian Review]]|volume=46|issue=1–4|pages=[https://archive.org/details/ArmeniaGeorgiaRelations/page/n1 57]–77}}</ref> [[Јосиф Сталин]] напишал во својот есеј од 1913 година ''Марксизмот и националното прашање'':<ref>{{Наведена книга|title=[[Stalin: A Biography]]|last=Service|first=Robert|date=2005|publisher=Harvard University Press|isbn=9780674016972|page=[https://books.google.com/books?id=hSWK6Dh4wRgC&dq=stalin+anti-armenian&pg=PA98 98]|author-link=Robert Service (historian)}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1913/03a.htm|title=Marxism and the National Question|last=Stalin|first=J. V.|authorlink=Joseph Stalin|work=marxists.org|publisher=[[Marxists Internet Archive]]}}</ref>{{Quote frame|Она што постои во Грузија е „анти-ерменскиот“ национализам, но тоа е затоа што постои ерменска голема буржоазија која, со уништување на малата и сè уште слаба грузиска буржоазија, ја насочува кон антиерменскиот национализам.}}Околу времето на парламентарните избори во 2007 година во отцепениот регион Абхазија, грузиските медиуми го истакнале факторот на етничките Ерменци во областа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.regnum.ru/news/772350.html|title="Ŕđě˙íńęčé âîďđîń" â Ŕáőŕçčč ăëŕçŕěč ăđóçčíńęčő ŃĚČ|work=ČŔ REGNUM|accessdate=6 April 2015}}</ref> Грузискиот весник ''[[Sakartvelos Respublika]]'' предвидел дека голем дел од парламентот ќе биде ерменски и дека дури има шанси да биде избран ерменски претседател.<ref name="Abkhaz">{{Наведена мрежна страница|url=http://armenianow.com/?action=viewArticle&AID=1977&CID=2055&IID=&lng=eng|title=Focus on Faction: Georgian media stirs Abkhazian-Armenian "conflict" - News - ArmeniaNow.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20080202153752/http://armenianow.com/?action=viewArticle&AID=1977&CID=2055&IID=&lng=eng|archive-date=2 February 2008|accessdate=6 April 2015}}</ref> Весникот, исто така, објавил и дека абхазиската република можеби веќе добива финансиска помош од Ерменците кои живеат во Соединетите Американски Држави. Некои ерменски аналитичари веруваат дека ваквите извештаи се обидуваат да создадат судир помеѓу Ерменците и етничките Абхазијци за да го дестабилизираат регионот. Според некои извори, активно се води политика на сквернавење на ерменските цркви и историски споменици на територијата на Грузија.<ref name="ancestralstones.com">[http://ancestralstones.com/cultural_genocide_en.pdf The cultural genocide of Armenian historical monuments in Georgia, Organisation for the support of the Armenian Diocese in Georgia "Kanter"]</ref><ref name="PanARMENIAN.Net">{{Наведени вести|url=http://www.panarmenian.net/details/eng/?nid=954|title=Vandalism and misappropriation of Armenian churches in Georgia goes on|work=[[PanARMENIAN.Net]]|access-date=2008-11-29}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unhcr.org/refworld/country,,IWPR,,GEO,,4b1e0df42c,0.html|title=Refworld - Georgia: Collapse of Armenian Church Provokes Row|last=United Nations High Commissioner for Refugees|work=Refworld|archive-url=https://archive.today/20130416053322/http://www.unhcr.org/refworld/country,,IWPR,,GEO,,4b1e0df42c,0.html|archive-date=16 April 2013|accessdate=6 April 2015}}</ref> На 16 ноември 2008 година, грузискиот монах [[Tariel Sikinchelashvili|Тариел Сикинчелашвили]] ги вандализирал гробовите на покровители на уметноста Михаил и Лидија Тамамшев.<ref name="PanARMENIAN.Net" /> Ерменската црква Норашен во [[Тбилиси]], изградена во средината на 15 век,<ref name="ancestralstones.com" /> била сквернавена и присвоена од грузиската влада и покрај фактот што и премиерот на Ерменија и на Грузија постигнале договор да не ја малтретираат црквата.<ref name="PanARMENIAN.Net" /> Поради немање закон за религија, статусот на Сурб Норашен, Сурб Ншан, Шамхорецор Сурб Аствататцин (Кармир Аветаран), Ереванотс Сурб Минас и Мугни Сурб Геворг во Тбилиси и Сурб Ншан во Ахалцихе не е познат откако биле конфискувани за време на советскиот период.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.panarmenian.net/news/eng/?nid=27849|title=Armenians of Georgia urge to stop barbarous destruction of Armenian cultural heritage|work=[[PanArmenian.net]]|access-date=2008-11-29}}</ref> Ерменците во Грузија и Ерменија демонстрирале против уништувањето. На 28 ноември 2008 година, ерменските демонстранти пред грузиската амбасада во Ерменија побарале од грузиската влада веднаш да престане со навлегувањата врз ерменските цркви и да ги казни виновниците, нарекувајќи ги акциите на грузиската партија „бел геноцид“.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.defacto.am/index.php?OP=71341281|title=Protest Action Against Encroachments On Armenian Churches in Georgia Held in Yerevan|work=defacto.am|access-date=2008-11-29|archive-date=2021-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20211129173702/http://www.defacto.am/index.php?OP=71341281|url-status=dead}}</ref> Во август 2011 година, грузискиот министер за култура Ника Руруа го отпуштил режисерот Роберт Стуруа како шеф на националниот театар во Тбилиси поради „''ксенофобични''“ коментари што ги дал на почетокот на таа година: „''Нема да ја финансираме [[ксенофобија]]та. Грузија е мултикултурна земја''“, изјавил Руруа.<ref name="google.com">[https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i0gmRdSadqY6Pjer8kJoCZbOnKyA?docId=CNG.0f536b3f87ac380c93fc984fd8fcf6c4.921 Georgia sacks theatre legend for 'xenophobia', AFP, August 2011]</ref> Провоцирајќи гнев во јавноста, Стуруа изјавил во интервју за локалната новинска агенција дека „ ''[[Михаил Саакашвили|Саакашвили]] не знае што му треба на грузискиот народ затоа што е Ерменец''“. „''Не сакам Грузија да биде управувана од претставник од различна етничка припадност''“, додал тој.<ref name="google.com" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rosbalt.ru/exussr/2011/08/08/877248.html|title=Đîáĺđň Ńňóđóŕ: Ńŕŕęŕřâčëč — ŕđě˙íčí|work=Đîńáŕëň|accessdate=6 April 2015|archive-date=2013-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20130104214459/http://www.rosbalt.ru/exussr/2011/08/08/877248.html|url-status=dead}}</ref> Во јули 2014 година била нападната ерменската црква Ејмијацин во Тбилиси. Ерменската епархија соопштила дека тоа е „''злосторство извршено на етничка и верска основа''“.<ref>{{Наведени вести|url=http://dfwatch.net/priests-attacked-at-armenian-church-in-tbilisi-37301|title=Priests attacked at Armenian church in Tbilisi|date=20 July 2014|access-date=9 October 2014|agency=Democracy & Freedom Watch}}</ref> Во 2018 година, ерменската црква Тандојантс во Тбилиси и била подарена на Грузиската православна патријаршија. Епархијата на Ерменската апостолска Света православна црква во Грузија соопштила дека црквата била „''нелегално пренесена''“ на Грузиската патријаршија. Според Центарот за едукација и мониторинг за човекови права, Тандојанц не е единствената историска ерменска црква на која цел била Грузиската патријаршија. Имало најмалку уште шест други на кои Патријаршијата им е цел.<ref>[https://eurasianet.org/georgian-orthodox-church-takes-aim-at-armenian-churches Georgian Orthodox Church takes aim at Armenian churches "There is interest in erasing any evidence of Armenians in Tbilisi." by Neil Hauer, Bradley Jardine, Eurasianet, Nov 5, 2018]</ref> == САД == === Почетокот на 20 век === Постоеле историски предрасуди против Ерменците во Соединетите Американски Држави во различни времиња, барем почнувајќи од раните 1900-ти. Во раните 1900-ти Ерменците биле меѓу групата на малцинства на кои им било забрането да позајмуваат пари, земја и опрема, особено поради нивната раса. Тие биле нарекувани „''евреи од пониска класа''“. Покрај тоа, во Фресно, [[Калифорнија]], меѓу другите малцинства, Ерменците живееле на едната страна од бул. Ван Нес, додека жителите со европско бело потекло живееле на другата страна. Акт од еден тамошен дом навел: „''Ниту споменатите простории, ниту дел од нив нема да бидат користени за било какви прашања или окупирани од некој Црнец, Кинез, Јапонец, Хинду, Ерменец, Азијат или родум од Турската империја''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kvpr.org/post/diversity-fresno-how-racial-covenants-once-ruled-prestigious-neighborhoods|title=Diversity In Fresno: How Racial Covenants Once Ruled Prestigious Neighborhoods|last=Diana Aguilera|date=8 December 2015|accessdate=1 May 2016}}</ref> Помеѓу 1920-тите и 1960-тите, некои куќи во населбата Рок Крик Хилс во Кенсингтон, Мериленд, предградие на Вашингтон, вклучувале антиерменски јазик во расните договори кои биле дел од имотните листови. Едно дело во Рок Крик Хилс изјавило дека домовите во соседството „''никогаш нема да бидат користени или окупирани од...црнци или било кое лице или лица, од крв или екстракција на црнец, или на кое било лице од семитската раса, крв или потекло, или Евреи, Ерменци, Персијци и Сиријци, освен...делумно зафаќање на просториите од домашни службеници''“.<ref name="Racist housing covenants">{{Наведени вести|url=https://www.washingtonpost.com/local/racist-housing-covenants/2020/10/21/9d262738-0261-11eb-8879-7663b816bfa5_story.html|title=Racist housing covenants haunt property records across the country. New laws make them easier to remove.|work=The Washington Post|access-date=2022-04-17}}</ref> Во книгата ''Ерменски Американци на Ени Бакалијан: Од битие до чувство на Ерменија'', различни групи Ерменци биле анкетирани за дискриминација врз основа на нивниот идентитет. Приближно 77% од Ерменците родени во САД чувствувале дека се дискриминирани при добивањето работа, додека 80% одговориле позитивно на прашањето дали се чувствуваат дискриминирани при приемот во училиште.<ref>Anny Bakalian. Armenian-Americans, From Being to Feeling Armenian. 1993. {{ISBN|978-1560000259}}, pp. 223-4</ref> Американскиот историчар Џастин Мекарти е познат по неговиот контроверзен став дека Отоманското Царство не сакало да стори геноцид, туку дека и Ерменците и Турците загинале како резултат на граѓанска војна. Некои го припишуваат неговото негирање на ерменскиот геноцид <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2006/04/17/arts/television/17stan.html?ex=1302926400&en=42703f4960edef66&ei=5090&partner=rssuserland&emc=rss|title=A PBS Documentary Makes Its Case for the Armenian Genocide, With or Without a Debate|last=Stanley|first=Alessandra|date=2006-04-17|work=[[The New York Times]]|access-date=2006-09-02}}</ref> на антиерменизмот, бидејќи тој има почесен докторат на турскиот [[универзитет Богазичи]] и тој е исто така член на одборот на Институтот за турски студии.<ref name="MacDonald, David B. p.121">MacDonald, David B. ''Identity Politics in the Age of Genocide: the Holocaust and Historical Representation''. London: Routledge, 2008, p. 121. {{ISBN|0-415-43061-5}}.</ref><ref name="Board of Governors">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.turkishstudies.org/index.php?id=3|title=Board of Governors|date=2008-11-04|publisher=[[Institute of Turkish Studies]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081224100942/http://www.turkishstudies.org/index.php?id=3|archive-date=2008-12-24|accessdate=2008-11-05}}</ref> === 1990-ти === На 24 април 1998 година, за време на изложба во кампусот организирана од [[Armenian Students' Association|Асоцијацијата на ерменските студенти]] во УЗ Беркли, Хамид Алгар, професор по исламски и персиски студии, наводно и пришол на група организатори и извикал: „''Тоа не беше геноцид, но посакувам тоа беше - вие лажечки свињи!“'' Учениците тврделе и дека и Алгар ги плукнал. По инцидентот, членовите на Здружението на ерменските студенти поднеле извештај до полицијата на кампусот повикувајќи на истрага.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://asbarez.com/35569/berkeley-professor-spits-at-armenian-student/|title=Berkeley Professor Spits at Armenian Student|work=Asbarez.com|accessdate=1 May 2016}}</ref> По петмесечна истрага, канцеларијата издала извинување, иако не биле поднесени обвиненија за омраза бидејќи инцидентот не создал „''непријателска средина''“.<ref name="asbarez">{{Наведена мрежна страница|url=http://asbarez.com/39065/uc-berkeley-senate-calls-on-prof-to-apologize/.|title=UC Berkeley Senate Calls On Prof. to Apologize|work=Asbarez.com|accessdate=1 May 2016}}</ref> На 10 март 1999 година, здружените студенти на Универзитетот во Калифорнија донеле резолуција со наслов „''Предлог-закон против говорот на омраза и поддршка на опомена за проф. Алгар''“, со која се осудува инцидентот и се повикува канцеларот да ја разгледа одлуката на Универзитетот да не поднесуваат пријави.<ref name="asbarez" /> Во 1999 година, откако Рафи Манукијан бил избран во Градскиот совет на Глендејл, еден жител кој присуствувал на состаноците на советот секоја недела, на еден од нив рекол „''Ерменците да се вратат од каде што дојдоа''“. Кампањата на Манукијан имала цел да го поттикне големото ерменско-американско гласачко тело во Глендејл.<ref name="asbarez.com">{{Наведена мрежна страница|url=http://asbarez.com/156656/xenophobia-and-death-threats-plague-glendale-politics/|title=Xenophobia and Death Threats Plague Glendale Politics|accessdate=3 November 2016}}</ref> Во април 2007 година, управниот уредник ''на Лос Анџелес Тајмс'' Даглас Франц, блокирал приказна за [[Ерменски геноцид|ерменскиот геноцид]] напишана од Марк Аракс, наводно наведувајќи го фактот дека Аракс има ерменско потекло и затоа има пристрасно мислење за оваа тема. Аракс, кој претходно објавувал слични написи,<ref name="Roderick">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.laobserved.com/archive/2007/04/armenian_genocide_dispute.php|title=Armenian genocide dispute erupts at LAT|work=LA Observed|accessdate=6 April 2015}}</ref> поднел жалба за дискриминација и се заканил со федерална тужба. Франц, кој не навел никакви конкретни фактички грешки во написот, бил обвинет за пристрасност добиена додека бил стациониран во [[Истанбул]], Турција. Харут Сасунијан, лидер на ерменската заедница, го обвинил Франц дека изразил поддршка за негирањето на ерменскиот геноцид и изјавил дека лично верувал дека Ерменците се побуниле против Отоманското Царство, аргумент кој најчесто се користи за оправдување на убиствата.<ref name="Roderick" /> Франц поднел оставка од весникот недолго потоа, веројатно поради зголемените барања за негово отпуштање од ерменската заедница.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.anca.org/press_releases/press_releases.php?prid=1220|title=Genocide Controversy Leads L.A. Times Managing Editor To Resign|accessdate=6 April 2015}}</ref> Во март 2012 година, тројца од петте службеници на полицискиот оддел на Глендејл со ерменско потекло поднеле тужба до Врховниот суд на округот Лос Анџелес против полицискиот оддел во Глендејл, тврдејќи дека постои расна дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://latimesblogs.latimes.com/lanow/2012/03/3-armenian-police-claim-discrimination-by-glendale-department-.html|title=3 Armenian police claim discrimination by Glendale department|date=8 March 2012|work=Los Angeles Times|accessdate=1 May 2016}}</ref> Друг инцидент што добил помалку покриеност бил серија кампањи по пошта на омраза насочени кон Пол Крекоријан, кандидат на градскиот совет за [[Калифорнија|Калифорниските]] [[Демократска партија (САД)|демократски]] првенствени избори, давајќи расистички забелешки и обвинувања дека ерменската заедница се занимава со [[Изборна измама|измама на гласачите]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.anca.org/press_releases/press_releases.php?prid=959|title=Armenian Community Condemns Anti-Armenian Attacks During California Democratic Primary Election|accessdate=6 April 2015}}</ref> Во 2016 година, за време на трката помеѓу градскиот службеник во Глендејл, Арди Касакијан и членката на Советот на Глендејл, Лаура Фридман за 43-то место во Окружното собрание, кампањата на Касакијан се соочила со бројни закани и критики врз основа на етничката припадност на кандидатот. Во еден момент од кампањата канцеларијата на Касакијан била евакуирана откако примила телефонски повик кој ја загрозувал безбедноста на вработените и волонтерите.<ref name="asbarez.com"/> На 20 април 2016 година, пропагандата за негирање на ерменскиот геноцид се појавила на небото над реката Хадсон помеѓу Менхетен и Северен Њу Џерси. Небото пишувало пораки како „101 година гено-лага“, „БФФ = Русија + Ерменија“ и „ FactCheckArmenia.com “. Воздушниот трик бил дел од кампањата на мрежното место Fact Check Armenia, ерменски сајт кој го негира геноцидот. Написот можел да се види од приближно 15 милји (24километри) радиус. Медиумското внимание од инцидентот резултирало со официјално извинување од страна на компанијата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vice.com/en_us/article/7xamwg/geico-helped-put-a-sky-message-above-nyc-denying-turkeys-genocide-in-armenia|title=GEICO-Sponsored Company Put a Sky Message Above NYC Denying Turkey's Genocide of Armenians|date=22 April 2016|accessdate=22 April 2016}}</ref> Во 4-та епизода од третата сезона на ситкомот на CBS ''2 Broke Girls'' (емитуван на 14 октомври 2013 година) „''кога нов производител на капучино е донесен во продавницата за кекси од колега, тој вели дека го купил за евтина цена од лице кое го украло, но го продавало со профит'', додавајќи „''тоа е на ерменски начин''“. Кога ликот е притиснат дека не е Ерменец, тој вели: „Но'', тоа е на ерменски начин''“. Оваа сцена била окарактеризирана како „расистичка“ од уредникот на Асбарез, Ара Хачатурјан, кој ја критикувала CBS за промовирање на расните стереотипи.<ref>{{Наведени вести|url=http://asbarez.com/115142/cbs-network%E2%80%99s-streak-of-racism-continues/|title=CBS Network's Streak of Racism Continues|last=Khachatourian|first=Ara|date=16 October 2013|work=[[Asbarez]]|access-date=14 November 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129194851/http://asbarez.com/115142/cbs-network%e2%80%99s-streak-of-racism-continues/|archive-date=29 November 2014}}</ref> Во епизодата од 9 јануари 2018 година, во доцната ноќна програма Comedy Central ''The Daily Show,'' Тревор Ноа изјавил: „''Ова е навистина смешно. Само Доналд Трамп можеше да се брани и, во истата реченица, целосно да ја поткопа целата негова поента. Би било како некој да каже: „Јас сум најтолерантен човек таму, само прашајте го овој гнасен Ерменец''“ <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/culture/2018/jan/09/late-night-hosts-on-oprahs-golden-globes-speech-a-year-ago-i-wouldve-called-it-presidential|title=Late-night hosts on Oprah's Golden Globes speech: 'A year ago, I would've called it presidential'|last=Nevins|first=Jake|date=9 January 2018|work=[[The Guardian]]}}</ref> Ерменските американски организации го критикувале Ноа за наводен расизам против Ерменците. Во заедничкото соопштение за печатот, Ерменската адвокатска комора и Комитетот за ерменски рајтс воч ги споредиле „Гнасни Ерменци“ со други навредливи расни епитети, кои иако „''можеби беа наменети да се насмеат кај публиката со исмевање на самопрогласениот претседател Трамп генијалност и толеранција''“, претставува „''навреда и клевета''“. Организациите ги повикале на ''The Daily Show'' и Тревор Ноа да упатат повлекување и извинување.<ref>{{Наведени вести|url=http://hetq.am/eng/news/84854/us-nationally-televised-comedy-central-joke-about-trump-bombs-smearing-all-armenians.html|title=U.S. Nationally Televised "Comedy Central" Joke about Trump Bombs, Smearing All Armenians|date=10 January 2018|work=[[Hetq Online]]}}</ref> На извинување повикал и Ерменскиот национален комитет на Америка.<ref>{{Наведени вести|url=http://asbarez.com/169786/action-alert-stand-up-to-trevor-noah-and-the-daily-show/|title=Action Alert: Stand Up to Trevor Noah and the Daily Show|date=12 January 2018|work=[[Asbarez]]}}</ref> Во јули 2020 година , ерменското училиште КЗВ и неговиот соседен центар на ерменската заедница во [[Сан Франциско]] биле вандализирани во текот на ноќта со заканувачки и расистички графити. Според официјални лица од Сан Франциско, нападот поддржувал насилство, антиерменско движење предводено од [[Азербејџан]].<ref>[https://www.sfchronicle.com/crime/article/Armenian-school-in-SF-vandalized-with-threats-15432780.php Armenian school in SF vandalized with threats, hate speech as conflicts with Azerbaijan intensify, Megan Cassidy and Brett Simpson, San Francisco Chronicle, July 25, 2020]</ref> Пораките содржеле проклетства и се смета дека се поврзани со зголемените тензии меѓу Азербејџан и Ерменија.<ref>[https://www.sfgate.com/bayarea/article/SF-Armenian-school-community-center-vandalized-15434127.php SF Armenian school, community center vandalized with hateful graffiti, By Eric Ting, SFGATE, 25.07.2020]</ref> Претседателката на Претставничкиот дом на Соединетите Американски Држави, Ненси Пелоси, истакнала дека „''Ерменското училиште КЗВ е дел од убавото ткиво на нашето семејство во Сан Франциско. Навредувањето со омраза на ова место на заедница и учење е срамота''“. Окружниот обвинител на Сан Франциско, Чеса Будин, и градоначалникот на Сан Франциско, Лондон Брид, исто така, го осудијле чинот на омраза.<ref>[http://asbarez.com/195693/attack-on-kzv-school-armenian-center-to-be-investigated-as-hate-crime/ Attack on KZV School, Armenian Center to be Investigated as Hate Crime], [[Asbarez Daily]], 25.07.2020</ref> На 24 септември 2021 година, билла вандализирана ерменската црква Свети Петар во Фернандо, Калифорнија. Осомничениот со бејзбол палка скршил осум многу ретки витражни стакла од црквата. Извршниот директор на ANCA-WR Армен Сахакјан за настанот изјавил: „''Овој чин на вандализам е особено загрижувачки бидејќи неодамна одбележавме една година од арменофобичните злосторства од омраза што се случија во [[Сан Франциско]]''“. Полициската управа во Лос Анџелес ја продолжува истрагата за ова злосторство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.armradio.am/2021/09/24/st-peter-armenian-church-in-van-nuys-vandalized/|title=St. Peter Armenian Church in San Fernando Valley vandalized|work=Public Radio of Armenia|language=en-US|accessdate=2021-09-24}}</ref> Во скандалот на Градскиот совет на Лос Анџелес во 2022 година, Нури Мартинез се осврнал на Арен Ибраносијан, советник на советникот Пол Крекоријан, како „''Човекот со една веѓа''“. Мартинез не можеше да се сети на презимето и Седиљо одговорил: „''Завршува на јан, се обложувам со тебе''“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.latimes.com/california/story/2022-10-11/nury-martinez-leak-reveals-crude-comments-about-jews-armenians|title=Nury Martinez leak reveals insults about Jews, Armenians too|last=Lin|first=Summer|date=October 11, 2022|access-date=October 12, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221011230707/https://www.latimes.com/california/story/2022-10-11/nury-martinez-leak-reveals-crude-comments-about-jews-armenians|archive-date=October 11, 2022}}</ref> Ибраносијан изјавил: „''Овој тип на прикажување на Ерменците не е невообичаен и премногу често се толерира''“. Растејќи во Торенс, Калифорнија, тој бил наречен „пешкир за глава“ и „ камилски џокеј“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.latimes.com/opinion/story/2022-10-11/racist-slurs-city-council-nuri-martinez-armenian|title=Column: Almost no one was spared in that racist conversation among top L.A. Latino officials|last=Abcarian|first=Robin|date=October 11, 2022|work=Los Angeles Times}}</ref> Во 2023 година, Бирото за финансиска заштита на потрошувачите (CFPB) му наредил на Ситигруп да плати 24,5 милиони долари казни и 1,4 милиони долари за враќање на Ерменците Американци, тврдејќи дека банката незаконски ги дискриминирала членовите на етничката група и неправедно им ги одбила кредитните картички за кои тие се пријавиле во период кој започнал во 2015 година и завршил во 2021 година.<ref name=":2">{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/finance/regulation/citi-to-pay-25-9m-for-discriminating-against-armenian-american-credit-card-applicants-c5618771|title=Citigroup Fined for Discriminating Against Armenian Americans|last=Benoit|first=David|date=8 November 2023|work=[[The Wall Street Journal]]|last2=Feuer|first2=Will}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.marketwatch.com/story/cfpb-fines-citi-26-million-for-intentional-discrimination-against-armenian-americans-fd485d35|title=CFPB fines Citi $26 million for 'intentional' discrimination against Armenian Americans|last=Matthews|first=Chris|date=8 November 2023|work=[[MarketWatch]]}}</ref> Според CFPB, вработените во Citigroup го користеле присуството на ''-ian'' или ''-yan'' во презимињата на апликантите како показател дека клиентот треба да помине низ подобрени процеси на скрининг, додека исто така одлучиле да избегнуваат спомнување на овој метод на проверка во е-пошта.<ref name=":2" /> (Наставките ''-ian'' и ''-yan'' често се среќаваат во ерменските презимиња.) <ref>{{Наведени вести|url=https://www.forbes.com/sites/dereksaul/2023/11/08/citigroup-fined-259-million-for-allegedly-discriminating-against-armenian-americans/?sh=27903cfe5b1e|title=Citigroup Fined $25.9 Million For Allegedly Discriminating Against Armenian Americans|last=Saul|first=Derek|date=8 November 2023|work=[[Forbes]]}}</ref> == Израел == Односите меѓу Израел и Ерменија биле комплицирани низ историјата, што резултирало со антиерменски чувства во Израел. ''Ерусалим пост'' во 2009 година објавил дека од сите христијани во [[Стар град (Ерусалим)|стариот град на Ерусалим,]] Ерменците најчесто биле плукани од Хареди и православни Евреи.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.jpost.com/Magazine/Mouths-filled-with-hatred|title=Mouths filled with hatred|last=Derfner|first=Larry|date=26 November 2009|work=[[The Jerusalem Post]]|quote=Of all Old City Christians, the Armenians get spat on most frequently because their quarter stands closest to those hot spots.}}</ref> Во 2011 година биле пријавени неколку случаи на плукање и вербални напади врз ерменски свештеници од страна на Евреите Хареди во Стариот град.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.haaretz.com/print-edition/news/armenian-clergy-subjected-to-haredi-spitting-attacks-1.393912|title=Armenian clergy subjected to Haredi spitting attacks|last=Rosenberg|first=Oz|date=6 November 2011|work=Haaretz|access-date=3 March 2014}}</ref> Во интервју од 2013 година, ерменскиот патријарх на Ерусалим Нурхан Манугијан изјавил дека Ерменците во Израел се третираат како „''граѓани од трет ред''“.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/.premium-1.532541|title='We are third-class citizens,' says Armenian Patriarch of Jerusalem|date=29 June 2012|work=[[Haaretz]]|access-date=31 August 2013}}</ref> Во 2019 година, било објавено дека 60 студенти на [[Ерменска апостолска црква|Ерменската црква]] се обиделе да линчуваат двајца Евреи во пресрет на Шавут во Ерусалим, што дополнително ги зголемило тензиите меѓу религиозните групи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.jewishpress.com/news/israel/israeli-arabs/report-60-armenian-church-students-attempted-lynching-of-2-jews-on-eve-of-shavuot/2019/06/18/|title=Report: 60 Armenian-Church Students Attempted Lynching of 2 Jews on Eve of Shavuot|last=Israel|first=David|date=18 June 2019|work=The Jewish Press}}</ref> Во 2023 година, [[Ал Џезира|ел-Џезира]] објавила дека антихристијанското насилство, што се совпаѓа со антипалестинското насилство, станува сѐ пораспространето и нормализирано, особено од фундаменталистичките и десничарските Евреи. Биле донесени различни антихристијански закони, вклучително и ограничување на бројот на верници кои можат да влезат во [[Светиот гроб]]. 30 гробови во планината Сион биле вандализирани, а ерменскиот кварт бил испрскан со зборовите „''Смрт за Арапите, христијаните и Ерменците''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aljazeera.com/features/2023/4/9/under-netanyahu-violence-against-christians-is-being-normalised|title='Death to Christians': Violence steps up under new Israeli gov't|last=Al Jazeera Staff|date=9 April 2023}}</ref> Израел долго време одбива да го признае [[Ерменски геноцид|ерменскиот геноцид]], главно за да не ги наруши односите со [[Турција]]. Поранешниот претседател и [[Премиер на Израел|премиер]] на Израел [[Шимон Перес]] ја нарекол историјата на ерменскиот геноцид како „''бесмислена''“ и изјавил дека „''Ги отфрламе обидите да се создаде сличност меѓу холокаустот и ерменските наводи. Ништо слично на холокаустот не се случи. трагедија низ што поминаа Ерменците, но не и геноцид''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ataa.org/armenian-issue-revisited/quote-by-israeli-foreign-minister-shimon-peres|title=Quote by Israeli Foreign Minister Shimon Peres|date=5 September 2017}}</ref> Други големи личности и организации во Израел, исто така, го поддржале турското негирање на геноцидот. Особено, турските израелски и [[Azerbaijani Jews in Israel|азербејџански израелски]] заедници го охрабриле негирањето на геноцидот во Израел.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.haaretz.com/middle-east-news/.premium-the-jews-who-befriended-turkey-and-became-genocide-deniers-1.8792672|title=The Jews Who Befriended Turkey and Became Genocide Deniers|work=Haaretz}}</ref> Комитетот за образование, култура и спорт на Кнесет го признал ерменскиот геноцид на 1 август 2016 година <ref name="anca.org">{{Наведена мрежна страница|url=https://anca.org/israeli-knesset-committee-recognizes-armenian-genocide/|title=Israeli Knesset Committee Recognizes Armenian Genocide|date=2016-08-01|work=Armenian National Committee of America|language=en-US|accessdate=2021-04-08|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613195822/https://anca.org/israeli-knesset-committee-recognizes-armenian-genocide/|url-status=dead}}</ref> При посетата на израелскиот претседател на Ерменската патријаршија во Ерусалим на 9 мај 2016 година, Реувен Ривлин го завршил својот говор велејќи дека „''Ерменците беа масакрирани во 1915 година.'' ''Моите родители се сеќаваат на илјадници ерменски мигранти кои најдоа азил во Ерменската црква. Никој во Израел не негира дека цела нација била масакрирана''“.<ref name="anca.org" /> Признавањето на ерменскиот геноцид во Израел останува да биде исклучително спорно прашање под големо влијание на односите Азербејџан-Израел.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.timesofisrael.com/why-israel-wont-follow-bidens-lead-and-recognize-armenian-genocide/|title=Why Israel won't follow Biden's lead and recognize Armenian genocide|last=Lazar Berman|date=27 April 2021|work=[[The Times of Israel]]|language=en|accessdate=26 September 2021}}</ref> Стратешкиот сојуз на Израел со [[Азербејџан]] и сојузот на Ерменија со [[Иран]] резултирале со непријателство меѓу израелската и ерменската влада и последователно влошување на односите Ерменија-Израел. И во Првата и во Втората војна во Нагорно-Карабах, Израел го снабдувал Азербејџан со напредно вооружување. На протестот против продажбата на оружје на Израел на Азербејџан, контрадемонстрантите го скршиле автомобилот на демонстрантите и го блокирале патот по кој се возеле.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://gagrule.net/in-israel-azeris-attacked-peaceful-armenian-protesters-with-batons-and-stones/|title=In Israel, Azeris attacked peaceful Armenian protesters with batons and stones|date=17 October 2020}}</ref> Многу Израелци исто така сочувствуваат со Азербејџан поради долгите и мирни историски односи на Азербејџан со Евреите. Поради силните односи меѓу Израел и Азербејџан, произраелските лоби групи како АИПАК го бранеле и лобирале за Азербејџан против Ерменија.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.haaretz.com/us-news/.premium-how-pro-israel-jews-became-azerbaijan-s-secret-weapon-in-washington-1.6033307|title=How pro-Israel Jews Became Azerbaijan's Secret Weapon in Washington|work=Haaretz}}</ref> == Исламска Држава == Со избувнувањето на [[Граѓанска војна во Сирија|Сириската граѓанска војна]] и последователниот пораст на [[Исламска Држава]], Ерменците, заедно со Асирците, Алавитите и шиитските муслимани, биле некои од групите прогонети во областите окупирани од милитантите на Исламска Држава. Ерменските локации биле цел на злогласното културно уништување на Исламска Држава. Откако ја окупирале Рака, борците на Исламска Држава ја уништиле црквата на мачениците, ерменска католичка црква.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2014/07/24/world/middleeast/islamic-state-controls-raqqa-syria.html|title=Islamic State Controls Raqqa|last=Hubbard|first=Ben|date=23 July 2014|work=The New York Times|access-date=}}</ref> Уште понеславно, борците на Исламска Држава го уништиле споменикот на ерменскиот геноцид во Деир-ез-Зор,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.timesofisrael.com/is-reportedly-destroys-armenian-genocide-memorial/|title=IS said to destroy Armenian Genocide memorial|last=Toi Staff|work=Times of Israel}}</ref> културно значаен за Ерменците, бидејќи Деир-ез-Зор бил последната дестинација пред Ерменците во 1915 година да стигнат до [[Сириска Пустина|Сириската Пустина]], при што многумина загинале. Како што Исламска Држава започнал да ја презема контролата врз многу градови, населени места и села, илјадници христијани биле принудени да избегаат, или во странство или во други побезбедни области во Сирија. == Други == === Пакистан === Пакистан е единствената земја-членка на [[Обединети нации|Обединетите нации]] која не ја признала Република Ерменија, наведувајќи ја нејзината поддршка на Азербејџан во судирот во Нагорно-Карабах.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.armenianow.com/karabakh/35575/palistan_azerbaijan_partnership_nagorno_karabakh|title=Pakistani President: "Islamabad will support Azerbaijan in Nagorno Karabakh issue"|date=14 February 2012|work=[[ArmeniaNow]]|access-date=2 March 2014}}</ref> === Таџикистан === Во почетокот на 1990 година, 39 ерменски бегалци од Азербејџан биле населени во [[Таџикистан]]. Се прошириле лажни гласини дека, наводно, до 5.000 Ерменци биле преселени во нови станови во [[Душанбе]], кои во тоа време имале сериозен недостиг на станови. Ова довело до немири кои ги нападнале и комунистичката влада и Ерменците.<ref name="Horowitz">{{Наведена книга|title=The Deadly Ethnic Riot|last=Horowitz|first=Donald L.|publisher=University of California Press|year=2002|isbn=0-520-23642-4|pages=[https://books.google.com/books?id=UwA1aaB2WGgC&dq=armenians+dushanbe+1990&pg=PA74 74]|author-link=Donald L. Horowitz}}</ref> Советското Министерство за внатрешни работи (МВД) ги задушило демонстрациите, при што биле убиени повеќе од 20 луѓе, а над 500 биле повредени.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=85BTay8abYsC&q=Dushanbe+riots&pg=PA126|title=The Receding Shadow of the Prophet|last=Takeyh|first=Ray|last2=Nikolas K. Gvosdev|publisher=Greenwood Publishing Group|year=2004|isbn=0-275-97629-7}}</ref> === Украина === Во 1944 година, во градот Кути во источна Полска, украинските националисти од ОУН-УПА масакрирале (како дел од масакрите на Полјаците во Волинија и Источна Галиција) Ерменци и Полјаци, убивајќи 200 луѓе. Кути имал најголемата концентрација на Ерменци во Полска.<ref>Romuald Niedzielko, ''Kresowa księga sprawiedliwych 1939-1945. O Ukraińcach ratujących Polaków poddanych eksterminacji przez OUN i UPA'', Warszawa 2007, {{ISBN|978-83-60464-61-8}}</ref> Во 2009 година, во градот Марханец избувнал етнички судир по убиството на Украинец од страна на Ерменец. Во кафулето „Скорпион“ започнала тепачка меѓу Украинци и Ерменци, и подоцна се претвориле во немири и погроми против Ерменците,<ref>{{Наведени вести|url=http://www.reporter.am/go/article/2009-07-03-armenians-targeted-in-ukraine-incident|title=Armenians targeted in Ukraine incident|last=Sanamyan|first=Emil|date=3 July 2009|work=[[Armenian Reporter]]|access-date=3 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141020033420/http://www.reporter.am/go/article/2009-07-03-armenians-targeted-in-ukraine-incident|archive-date=20 October 2014|quote=The knifing death of Sergei Bondarenko (pictured) was followed by anti-Armenian reprisals in a small Ukrainian town.}}</ref> придружени со палење на куќи и автомобили, што довело до егзодус на Ерменците од градот. Во 2023 година, ерменските медиуми го обвиниле Олексеј Данилов, секретар на Советот за национална безбедност и одбрана на Украина, дека дал антиерменски изјави.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.azatutyun.am/a/32239536.html|title=Ukrainian Official Explains 'Anti-Armenian' Statement|date=25 January 2023|work=Azatutyun.am|access-date=25 January 2023}}</ref> === Источен Туркестан === Ујгурскиот сепаратистички водач Иса Алптекин извикувал антиерменска реторика додека бил во Турција и тврдел дека „''нашите невини турски браќа муслимани''“ биле масакрирани од „''ерменски убијци''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.konyayenigun.com/haber/93883/Isa_Yusuf_Alptekin_ve_Turkiyenin_Siyasal_Hayatina_Etkileri.html|title=İsa Yusuf Alptekin ve Türkiye'nin Siyasal Hayatına Etkileri|archive-url=https://web.archive.org/web/20161005024427/http://www.konyayenigun.com/haber/93883/Isa_Yusuf_Alptekin_ve_Turkiyenin_Siyasal_Hayatina_Etkileri.html|archive-date=5 October 2016|accessdate=1 May 2016}}</ref> ==Белешки== {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * Hilmar Kaiser: ''Imperialism, Racism, and Development Theories. The Construction of a Dominant Paradigm on Ottoman Armenians'', Gomidas Institute, Ann Arbor (MI) 1997 *{{cite journal |last1=Onat |first1=Ismail |last2=Cubukcu |first2=Suat |last3=Demir |first3=Fatih |last4=Akca |first4=Davut |title=Framing anti-Americanism in Turkey: An empirical comparison of domestic and international media |journal=International Journal of Media & Cultural Politics |date=2020 |volume=16 |issue=2 |pages=139–157 |doi=10.1386/macp_00021_1|s2cid=225861881 }} *{{cite book |last1=Suciyan |first1=Talin |title=The Armenians in Modern Turkey: Post-Genocide Society, Politics and History |date=2015 |publisher=Bloomsbury Publishing |isbn=978-0-85772-773-2 |language=en}} *{{cite journal |last1=Naydenova |first1=Desislava |title=Anti-Armenian Polemics in a Slavic Canon Law Miscellany (Ms. Slav. No 461 from the Manuscript Collection of the Romanian Academy) |journal=Études balkaniques |date=2014 |issue=3 |pages=82–95 |url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=84655 |language=en |issn=2534-8574}} *{{cite journal |last1=Kolstø |first1=Pål |last2=Blakkisrud |first2=Helge |title=Yielding to the sons of the soil: Abkhazian democracy and the marginalization of the Armenian vote |journal=Ethnic and Racial Studies |date=2013 |volume=36 |issue=12 |pages=2075–2095 |doi=10.1080/01419870.2012.675079|s2cid=144252799 }} *{{cite journal |last1=Kasbarian |first1=Sossie |last2=Öktem |first2=Kerem |title=Subversive friendships: Turkish and Armenian encounters in transnational space |journal=Patterns of Prejudice |date=2014 |volume=48 |issue=2 |pages=121–146 |doi=10.1080/0031322X.2014.900208|s2cid=144649549 }} *{{cite book |last1=Ihrig |first1=Stefan |author-link1=Stefan Ihrig |title=[[Justifying Genocide: Germany and the Armenians from Bismarck to Hitler]] |date=2016 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-50479-0 |language=en}} *{{cite journal |last1=Nefes |first1=Türkay Salim |title=The Relationship between Perceived Security Threats and Negative Descriptions of Armenians in Turkish Politics (1946–1960) |journal=Nationalities Papers |date=2021 |volume=50 |issue=6 |pages=1217–1231 |doi=10.1017/nps.2021.6|doi-access=free }} *{{cite journal |last1=Nefes |first1=Türkay Salim |title=Explaining negative descriptions of Armenians in Turkish parliamentary speeches (1960–1980) via group position theory |journal=Quality & Quantity |date=2021 |volume=55 |issue=6 |pages=2237–2252 |doi=10.1007/s11135-021-01108-8|s2cid=233944826 |hdl=10261/306132 |hdl-access=free }} *Richard Albrecht, [http://www.trend.infopartisan.net/Armenozid/&#91;3-Richard%20Albrecht&#93;%20Armenien%20ohne%20Armenier%20(SZRKG%202012).pdf «nous voulons une Arménie sans Arméniens». Drei Jahrzehnte Armenierbilder in kolonial-imperialistischen und totalitär-faschistischen Diskursen in Deutschland, 1913–1943] page 625 Schweizerische Zeitschrift für Religions- und Kulturgeschichte 106 (2012) [[Категорија:Антиерменски чувства| ]] 49hpadebn4orfse5yk5exywakfgiff9 Јангблад 0 1349667 5375343 5254420 2025-06-06T13:00:53Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375343 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Јангблад | image = Yungblud 2019 by Glenn Francis.jpg | caption = Јангблад на iHeartRadio наградите во 2019 година | birth_name = Доминик Ричард Харисон<ref>{{cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/yungblud-mn0003637248|title=Yungblud|work=[[AllMusic]]|access-date=18 June 2019}}<br />- {{cite web|url=https://www.pinterest.com/pin/315111305172392860/|title=Dominic Richard Harrison My Husband {{!}} YungBlud in 2019 {{!}} Dominic harrison, Matty healy, Music|website=Pinterest|access-date=12 July 2019}}<br />- {{Citation|title=facebook live nyc|url=https://www.facebook.com/yungblud/videos/612658522414924/|access-date=12 July 2019}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1997|8|5}}<ref>{{cite web|url=https://www.instagram.com/tv/Bvg8VKOF6oW/|title="YUNGBLUD is quickly becoming a LOT of people's favourite new artist and it's easy to see why. With his honest lyrics and catchy chorus's..."|website=Instagram|access-date=6 April 2019}}</ref> | birth_place = [[Донкастер]], [[Јужен Јоркшир]], Англија | instrument = {{flatlist| * Пеење * гитара * пијано }} | genre = {{flatlist| * [[Алтернативен рок]]<ref>{{cite web|url=https://www.redbull.com/au-en/yungblud-interview-2017|title=Yungblud is alt-rock's new livewire|work=[[Red Bull GmbH|Red Bull]]|first=Uppy|last=Chatterjee|date=6 December 2017}}</ref> * {{nowrap|[[Хип-хоп музика|хип-хоп]]<ref>{{cite web|url=https://www.altpress.com/features/yungblud-dominic-harrison-disney-the-lodge/|title=Remember when Yungblud was on a Disney show?|work=Alternative Press|date=11 September 2018}}</ref>}} * [[поп-панк]]<ref>{{cite web|url=http://pilerats.com/written/get-to-know/yungblud-feature-interview/|title=Punk, Politics and Polygraph Eyes – An Interview with Yungblud|access-date=8 July 2019}}</ref> }} | occupation = {{flatlist| * Пејач * текстописец * глумец }} | years_active = 2017–денес | label = {{flatlist| * Locomotion * [[Interscope Records|Interscope]] * [[Geffen Records|Geffen]] * [[Polydor Records|Polydor]] }} | website = {{URL|yungbludofficial.com}} }} '''Доминик Ричард Харисон''' (англ. ''Dominic Richard Harrison''; роден на 5 август 1997), професионално познат како '''Јангблад''' (англ. Yungblud) ― англиски пејач, текстописец и глумец. == Живот и кариера == Харисон е роден на 5 август 1997 година, во Донкастер, Јужен Јоркшир. На Харисон на рана возраст му било дијагностицирано [[АДХД]]. Пред да започне со музичката кариера, Харисон бил глумец и глумел во ТВ-сериите ''Emmerdale'' и ''The Lodge''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.examinerlive.co.uk/whats-on/music-nightlife-news/emmerdale-mars-meet-doncasters-yungblud-19990065|title=From Emmerdale to Mars - meet artist Yungblud, born in Doncaster|last=Green|first=Luke|date=2021-03-13|work=YorkshireLive|language=en|accessdate=2022-01-25}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/music/2020/nov/21/yungblud-me-and-lewis-capaldi-used-to-get-into-all-sorts-of-trouble|title=Yungblud: 'Me and Lewis Capaldi used to get into all sorts of trouble'|date=2020-11-21|work=The Guardian|language=en|accessdate=2022-01-25}}</ref> На 19 јануари 2018 година го објавил неговото прво ЕР, ''Yungblud,'' кое содржело три негови претходно објавени синглови.<ref name="Atwood Mag">{{Наведена мрежна страница|url=https://atwoodmagazine.com/yungblud-2018-interview/|title=Raising The Voice Of The Younger Generation: A Conversation With Yungblud|last=Almeida|first=Nicole|date=1 February 2018|work=Atwood Magazine}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.onestowatch.com/blog/qa-yungblud-releases-self-titled|title=Q&A: Yungblud Releases Self-Titled Genre-Explorative Debut EP|last=Piccirillo|first=Angie|date=23 January 2018|work=[[Ones to Watch]]|accessdate=9 February 2020}}</ref>[[Податотека:2018_RiP_-_Yungblud_-_by_2eight_-_3SC8454.jpg|мини| Јангблад настапува во Rock in the Park во 2018 година]] На 6 јули, Харисон го издал неговиот прв албум, ''21st Century Liability''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.calltheone.com/en/musicians-singers/album-review-yungblud-21st-century-liability|title=Album Review: Yungblud – 21st Century Liability|last=van den Bosch|first=Glenn|date=15 August 2018|work=Calltheone|accessdate=22 November 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.viberate.com/article/yungblud-adored-by-teenagers-respected-by-superstars/|title=YUNGBLUD: Adored by Teenagers, Respected by Superstars|last=Klancnik|first=Urban|date=30 October 2019|work=Viberate|archive-url=https://web.archive.org/web/20200101030639/https://www.viberate.com/article/yungblud-adored-by-teenagers-respected-by-superstars/|archive-date=1 January 2020|accessdate=22 November 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.soundbitesmedia.co/content/yungblud21stcenturyliability|title=Yungblud – 21st Century Liability|last=Mahony|first=Vicky|date=17 July 2018|work=Sound Bites Media|accessdate=22 November 2019|archive-date=2020-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20200101030637/https://www.soundbitesmedia.co/content/yungblud21stcenturyliability|url-status=dead}}</ref> Во јули 2018 година заминал за Соединетите Американски Држави каде одржал неколку концерти.<ref name="nhmo">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.newhoustonmusic.com/2018/08/24/yungblud-vans-warped-tour/|title=YUNGBLUD Gets Real On Northern England, FISH & CHIPS, Vans Warped Tour|date=August 24, 2018|work=Newhoustonmusic.com|accessdate=January 17, 2022}}</ref> На 10 август тој објавил ЕР со седум акустични верзии на песни од ''21st Century Liability'' под наслов ''Yungblud (Unplugged)''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://open.spotify.com/album/5hI3spgjZAqc9ZTPRCMedd|title=YUNGBLUD (Unplugged) by YUNGBLUD|date=10 August 2018|work=[[Spotify]]|accessdate=10 February 2020}}</ref> Од 20 септември 2018 до 20 април 2019 година бил на турнеја за поддршка на неговиот прв албум.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rocksound.tv/news/read/yungblud-has-announced-a-huge-uk-and-europe-tour|title=Yungblud Has Announced A Huge Uk And Europe Tour|last=Jamieson|first=Brii|date=28 August 2018|work=Rocksound|archive-url=https://web.archive.org/web/20210817232205/https://www.rocksound.tv/news/read/yungblud-has-announced-a-huge-uk-and-europe-tour|archive-date=17 August 2021|accessdate=17 August 2021}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Yungblud-Announces-New-European-Tour-Dates-20180829|title=Yungblud Announces New European Tour Dates|last=Milligan|first=Kaitlin|date=29 August 2018|work=BroadwayWorld.com}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rain-mag.com/an-interview-with-rising-popstar-carlie-hanson/|title=An Interview with Rising Popstar, Carlie Hanson|last=Benjamin|first=Mark|date=14 October 2019|work=Rain}}</ref> На 17 јануари 2019 година го издал синглот „Loner“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nme.com/news/music/yungblud-debuts-huge-new-track-loner-2432168|title=Yungblud debuts huge new track 'Loner'|last=Reilly|first=Nick|date=17 January 2019|work=NME|accessdate=12 June 2020}}</ref> На 14 февруари 2019 година го објавил синглот „11 Minutes“ во соработка со [[Холзи]] и [[Тревис Баркер]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.complex.com/music/2019/02/halsey-yungblud-travis-barker-11-minutes-stream|title=Halsey Connects With Yungblud and Travis Barker for "11 Minutes"|last=Espinoza|first=Joshua|date=13 February 2019|work=[[Complex (magazine)|Complex]]|accessdate=2024-06-08|archive-date=2023-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20230429214310/https://www.complex.com/music/2019/02/halsey-yungblud-travis-barker-11-minutes-stream|url-status=dead}}</ref> Јангблад го издал неговиот прв албум во живо, ''Yungblud (Live in Atlanta),'' на 22 март 2019 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.umusic.ca/press-releases/yungblud-releases-live-in-atlanta-today/|title=Yungblud Drops First Ever Live Album, Live In Atlanta|date=22 March 2019|work=U-Music|accessdate=2024-06-08|archive-date=2023-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20230603035624/https://www.umusic.ca/press-releases/yungblud-releases-live-in-atlanta-today/|url-status=dead}}</ref> По неколку одложувања, на 18 октомври 2019 година го објавил ЕР-то ''Тhe Underrated Youth.<ref>{{cite web|url=https://www.iheart.com/content/2019-10-02-yungblud-delays-hope-for-the-underrated-youth-ep-release/|title=YUNGBLUD Delays 'Hope For The Underrated Youth' EP Release|last1=Nattress|first1=Katrina|date=2 October 2019|website=[[iHeartRadio]]}}</ref>'' Синглот „Original Me“ во соработка со Ден Рејнолдс од [[Imagine Dragons]] бил издаден во октомври 2019 година. Во 2020 година бил номиниран за четири [[NME]] награди: „Најдобар британски соло-изведувач“, „Најдобро музичко видео“ за „Original Me“, „Најдобар соло-изведувач во светот“ и „Најдобра соработка“ исто така за „Original Me“. Ја добил наградата за „Најдобро музичко видео“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nme.com/news/music/yungblud-wins-best-music-video-at-nme-awards-2020-2606997|title=Yungblud wins Best Music Video at NME Awards 2020|last=Morgan Britton|first=Luke|date=12 February 2020|work=[[NME]].com|accessdate=12 February 2020}}</ref> На 4 март 2020 година, Харисон објавил дека ја откажува турнејата во Азија поради [[Пандемија на КОВИД-19|COVID-19]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nme.com/news/music/yungblud-cancels-asia-tour-due-to-coronavirus-2621253|title=Yungblud cancels Asia tour due to coronavirus|last=Martin|first=Josh|date=6 March 2020|work=NME|accessdate=18 March 2020}}</ref> На 22 април 2020 година, тој го издал синглот „Weird!".<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=24 April 2020}}</ref> На 16 јули бил објавен синглот „Strawberry Lipstick“.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=17 July 2020}}</ref> Неговиот втор судиски албум, ''Weird!,'' бил издаден на 4 декември 2020 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nme.com/news/music/yungblud-pushes-back-weird-album-release-due-to-coronavirus-delays-2794012|title=Yungblud pushes back 'Weird!' album release due to coronavirus delays|last=Krol|first=Charlotte|date=21 October 2020|work=NME|accessdate=13 November 2020}}</ref> Албумот дебитирал на прво место на Британската топ-листа за албуми.<ref>{{Cite web|url=https://www.nme.com/news/music/yungblud-lands-first-number-one-album-with-weird-2837122|title=Yungblud lands first Number One album with 'Weird!'|date=11 December 2020|website=[[NME]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.officialcharts.com/chart-news/yungblud-debuts-at-number-1-on-the-official-albums-chart-with-weird-yungblud-is-not-me-it-is-us-this-is-our-award__31837/|title=Yungblud's Weird! Album debuts at Number 1: "Yungblud is not me, it is us, this is our award"|website=[[Official Charts Company|Official Charts]]}}</ref> Неговиот трет студиски албум, ''Yungblud'', бил издаден на 2 септември 2022 година.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=7 September 2022}}</ref> Водечкиот сингл од албумот, „The Funeral“, бил објавен на 11 март 2022 година, а по него следел и вториот сингл од албумот, „Memories“ во соработка со американската пејачка Вилоу Смит, издаден на 6 мај 2022 година. Албумот дебитирал на прво место на топ-листата за албуми во Велика Британија, со што станал негов втор албум на прво место на топ-листата.<ref name="Jones 20222">{{cite web|url=https://www.musicweek.com/analysis/read/charts-analysis-yungblud-lands-second-no-1-album/086522|title=Charts analysis: Yungblud lands second No.1 album - Analysis|last=Jones|first=Alan|date=2022-09-09|website=Music Week|access-date=2023-01-14}}</ref> На 29 март 2024 година, Јангблад ја објавил „Abyss“, песна што се користи како почетна тематска композиција за аниме-серијата ''Kaiju No. 8''. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nme-jp.com/news/141106/|date=29 March 2024|work=NME Japan|language=ja|script-title=ja:ヤングブラッド、アニメ『怪獣8号』のオープニング・テーマ“Abyss”の音源が公開|archive-url=https://web.archive.org/web/20240417071136/https://nme-jp.com/news/141106/|archive-date=17 April 2024|accessdate=17 April 2024}}</ref> == Дискографија == '''Студиски албуми''' * ''21st Century Liability'' (2018) * ''Weird!'' (2020) * ''Yungblud'' (2022) == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Матична|http://yungbludofficial.com}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Англиски рок-пејачи]] [[Категорија:Родени во 1997 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Поп-панк пејачи]] [[Категорија:Луѓе со АДХД]] [[Категорија:Британски ЛГБТ-пејачи]] [[Категорија:Англиски хип-хоп музичари]] [[Категорија:Британски алтернативни рок-музичари]] l6lm0sqg8rx16bmo5vnngyooboz1as8 Џошуа Ампонсем 0 1351398 5375472 5353387 2025-06-07T04:26:35Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375472 wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Џошуа Ампонсем|image=Joshua Amponsem at Sustainable Development Impact Summit 2021.png|caption=|birth_date=8 август 1991 г.|birth_place=Обуаси|nationality=Ганец|education=Универзитетот на Обединети нации, институт за еколошка и човекова зачуваност|alma_mater=Универзитет на Кејп Кост|years_active=2015–денес|organization=Младинска организација зелена Африка|notable_works=Основач на Младинска организација зелена Африка}} '''Џошуа Ампонсем''' (роден 1991) е [[Клима|климатски]] активист од [[Гана]] и ко-основач на Младинската организација зелена Африка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://news.globallandscapesforum.org/53751/in-ghana-two-young-men-are-changing-what-climate-justice-looks-like-in-the-global-south/|title=In Ghana, two young men are shaping climate justice for the Global South|last=Suzuki|first=Mayumi|date=2021-07-28|work=Landscape News|language=en-US|accessdate=2023-04-29}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bloomberg.org/united-nations-climate-action-race-to-zero-and-resilience-forum/joshua-amponsem/|title=Joshua Amponsem Climate Lead|work=[[Bloomberg Philanthropies]]|accessdate=2024-07-03|archive-date=2022-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20221023104750/https://www.bloomberg.org/united-nations-climate-action-race-to-zero-and-resilience-forum/joshua-amponsem/|url-status=dead}}</ref> Тој е специјалист за климата<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.setn.com/News.aspx?NewsID=167580|title=Eating and drinking are poisonous! Ghana's 'electronic cemetery' is covered in heavy metal|date=26 July 2016|work=Sanli News}}</ref> во Канцеларијата на пратеникот за млади на [[Генерален секретар на Обединетите нации|Генералниот секретар на Обединетите нации]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ahaic.org/2021/speaker/joshua-amponsem/|title=Climate and Health: Empowering Women and Youth to Drive Climate Solutions|date=9 March 2021|work=AHAIC}}</ref> Тој е главен автор на „Адаптирање за нашата иднина“,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://gca.org/reports/adapt-for-our-future-youth-and-climate-change-adaptation/|title=Adapt for our Future|work=Global Center on Adaptation|language=en-US|accessdate=2022-12-11}}</ref> првиот истражувачки труд за улогата на младите во унапредувањето на климатската адаптација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ehs.unu.edu/news/news/international-youth-day-engaging-youth-for-climate-action.html|title=International Youth Day: engaging youth for climate action|date=August 12, 2020|work=UNU-EHS}}{{Мртва_врска|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://news.globallandscapesforum.org/53751/in-ghana-two-young-men-are-changing-what-climate-justice-looks-like-in-the-global-south/|title=In Ghana, two young men are changing what climate justice looks like in the Global South|last=Sato|first=Mayumi|date=29 July 2021|work=Landscape News}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Climate-activist-Joshua-Amponsem-urges-world-leaders-to-prioritize-climate-adaptation-1164577|title=Climate activist Joshua Amponsem urges world leaders to prioritize climate adaptation|date=26 January 2021|work=GhanaWeb}}</ref> Неговата кариера била повеќе фокусирана на решенијата за управување со климата и контрола на отпадот, додека го унапредувал младинскиот ангажман во намалување на ризикот од катастрофи и адаптација на климатските промени на меѓународно ниво.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unep.org/events/online-event/youth4climatelive-episode-8-driving-adaptation-and-resilience|title=Youth4ClimateLive Episode 8: Driving Adaptation and Resilience|date=22 January 2021|work=UNEP}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bloomberg.org/united-nations-climate-action-race-to-zero-and-resilience-forum/joshua-amponsem/|title=Joshua Amponsem|work=Bloomberg Philanthropies|language=en-US|accessdate=2023-01-20|archive-date=2022-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20221023104750/https://www.bloomberg.org/united-nations-climate-action-race-to-zero-and-resilience-forum/joshua-amponsem/|url-status=dead}}</ref> == Активности за климата == Ампонсем започнал со застапување за климата во 2014 година како дипломиран студент на Универзитетот во Кејп Коуст каде првпат дознал за [[Глобално затоплување|климатските промени]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://unfccc-cop26.streamworld.de/webcast/futures-lab-just-climate-action-the-great-recovery|title=UNFCCC - COP26|work=unfccc-cop26.streamworld.de|accessdate=2022-12-11|archive-date=2022-12-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20221211030930/https://unfccc-cop26.streamworld.de/webcast/futures-lab-just-climate-action-the-great-recovery|url-status=dead}}</ref> Во 2014 и 2015 година, пред и по Конференцијата за клима за усвојување на Парискиот договор, Ампонсем се приклучил во движењето за животна средина на младите во Гана каде предводил улични протести во [[Акра]] против проектот за електрана на јаглен предложен од Владата на Гана.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vanguardngr.com/2015/12/climate-ghanaian-activists-demand-an-end-to-coal-2/|title=Climate: Ghanaian activists demand an end to coal|last=eribake|first=akintayo|date=2015-12-14|work=Vanguard News|language=en-GB|accessdate=2022-12-11}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tunza.eco-generation.org/ambassadorReportView.jsp?viewID=37942|title=Earth Day in Ghana - No Coal Our Goal. - Ambassador report - Our Actions - Tunza Eco Generation|last=UNEP|first=Samsung Engineering and|work=tunza.eco-generation.org|language=en|accessdate=2022-12-11}}</ref> Ампонсем брзо ја основал Младинската организација зелена Африка како студентска иницијатива за давање климатски решенија. Неговата мотивација е „да ги доведе академските разговори од училницата до практични решенија за заедниците“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://medium.com/ecothusiasm/joshua-amponsem-championing-climate-action-from-cape-coast-to-cop26-50ca2027d775|title=Joshua Amponsem: Championing Climate Action from Cape Coast to COP26|last=Asamoah-Gyadu|first=Griselda|date=2022-04-26|work=Ecothusiasm|language=en|accessdate=2022-12-11}}</ref> Ампонсем присуствувал на меѓународната конференција за климата на Обединетите нации, во 2016 година, каде што ја подигнал свеста за потребата од женско лидерство и отсуството на домородното знаење во дијалозите за климата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://africabusiness.com/2016/12/11/cop22/|title=Inner Dimesions of Climate Change Unveiled by GPIW during COP22 - AfricaBusiness.com|language=en-US|accessdate=2022-12-11|archive-date=2022-12-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20221211030931/https://africabusiness.com/2016/12/11/cop22/|url-status=dead}}</ref> Неговото застапување за родова еднаквост, кое тој го опишал како „неопходност да се обезбеди одржлива економска трансформација при заштита на еколошките и природните ресурси“, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.voicesofyouth.org/blog/gender-equality-and-mitigating-climate-change|title=Gender Equality and Mitigating Climate Change|work=Voices of Youth|language=en|accessdate=2022-12-11|archive-date=2022-12-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20221211030930/https://www.voicesofyouth.org/blog/gender-equality-and-mitigating-climate-change|url-status=dead}}</ref> со што го ко-дизајнирал проектот [https://www.youtube.com/watch?v=bM1zU0L3VeU „Вода за адаптација“] во 2017 година за да обезбеди пристап до вода во Северна Гана каде што 66,75% од девојчињата ги пропуштале училишните денови поради [[недостиг на вода]] предизвикана од климатските промени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://greenafricayouth.com/water/|title=Water 4 Adaptation – Green Africa Youth Organization|language=en-US|accessdate=2022-12-11}}</ref><ref name=":0"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tep-a.org/technical-expert-meetings-on-adaptation/technical-expert-meeting-on-adaptation-2020/virtual-workshop-youth-engagement-to-enhance-adaptation-action/|title=Virtual workshop: Youth engagement to enhance adaptation action|work=UNFCCC TEP-A|language=en-US|accessdate=2022-12-11}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.climatechangenews.com/2022/02/09/african-youth-helping-define-climate-adaptation/|title=How African youth are helping to define climate adaptation|last=Derler|first=Zak|date=2022-02-09|work=Climate Home News|language=en|accessdate=2022-12-11|archive-date=2022-12-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20221209123535/https://www.climatechangenews.com/2022/02/09/african-youth-helping-define-climate-adaptation/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.tiktok.com/@unclimatechange/video/7029359789217975558|title=UN Climate Change on TikTok|work=TikTok|language=en|accessdate=2022-12-11}}</ref> == Иницијативи == Тој е соработник во Глобалниот центар за адаптација од 2020 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.alwihdainfo.com/Centre-mondial-pour-l-adaptation-GCA-des-intervenants-de-haut-niveau-reclament-un-partenariat-fort-et-efficient-pour-l_a93888.html|title=Global Center for Adaptation (GCA): high-level speakers call for a strong and efficient partnership for the adaptation of the African continent in the face of climate change|date=17 September 2020|work=Alwihda Info}}</ref> Џошуа студирал магистер по [[географија]] на еколошки ризици и човекова безбедност понудена<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ehs.unu.edu/news/news/international-youth-day-engaging-youth-for-climate-action.html|title=International Youth Day: engaging youth for climate action|date=12 August 2020|work=UNU-EHS|accessdate=2024-07-03|archive-date=2023-12-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20231209052541/https://ehs.unu.edu/news/news/international-youth-day-engaging-youth-for-climate-action.html|url-status=dead}}</ref> во [[Универзитет во Бон|Универзитетот во Бон]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.researchgate.net/lab/Joshua-Amponsem-Lab|title=Joshua Amponsem's Lab|work=ResearchGate}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://impulsouth.org/impulsouth-brings-together-initiatives-empowering-youth-during-the-acw-2021/|title=Impulsouth brings together initiatives empowering youth during the ACW 2021|date=5 October 2021|work=Impulsouth}}</ref> Тој водел неколку проекти за поддршка на заедницата за инженерство на [[одржлив развој]] и започнал различни климатски иницијативи во [[Гана]].<ref>{{Наведени вести|url=https://africaclimatereports.org/2021/09/ghana-launches-youth-climate-council/|title=Ghana launches Youth Climate Council|date=25 September 2021|work=Africa Climate Reports}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.dw.com/en/ecology-versus-economy-in-ghana/a-39853669|title=Ecology versus economy in Ghana|date=27 July 2017|work=[[Deutsche Welle]]}}</ref> Тој присуствувал на клучни настани и самити на ОН како говорник за да разговара за важноста на учеството на младите во политиките за адаптација на климата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://unfccc.int/conference/un-climate-change-conference-december-2019|title=UN Climate Change Conference – December 2019|work=UNFCCC}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://snv.org/update/youth-community-and-green-jobs-developing-world|title=Youth, community and green jobs in the developing world|work=SNV}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tep-a.org/technical-expert-meetings-on-adaptation/technical-expert-meeting-on-adaptation-2020/virtual-workshop-youth-engagement-to-enhance-adaptation-action/|title=Virtual workshop: Youth engagement to enhance adaptation action|date=14 July 2020|work=UNFCCC TEP-A}}</ref> Тој бил еден од судиите на иницијативата Афри-пластика каде повикал за инвестирање во иновациите за управување со отпад за да се справи со загадувањето со пластика.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://afri-plastics.challenges.org/blog/afri-plastics-challenge-meet-our-judges/|title=Afri-Plastics Challenge: Meet Our Judges|last=Bellefeuille|first=Lauren|date=22 September 2021|work=Afri-Plastics Challenge}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eco-business.com/opinion/the-global-plastics-treaty-we-need-speed-standards-scale-and-teeth/|title=The Global Plastics Treaty: We need speed, standards, scale and teeth|last=Cheam|first=Jessica|date=1 June 2022|work=Eco-Business.com}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.downtoearth.org.in/news/waste/unea-5-2-un-assembly-to-come-up-with-an-agreement-on-plastic-pollution-81747|title=UNEA 5.2: UN assembly to come up with an agreement on plastic pollution|last=Waruru|first=Maina|date=1 March 2022|work=[[Down to Earth (magazine)|Down to Earth]]}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.esi-africa.com/regional-news/africa/africas-rural-communities-to-be-hardest-hit-by-plastic-pollution/|title=Africa's rural communities to be hardest hit by plastic pollution|date=25 March 2022|work=ESI Africa}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.environewsnigeria.com/africas-rural-communities-will-be-hardest-hit-by-plastic-pollution/|title=Africa's rural communities will be hardest hit by plastic pollution|date=23 March 2022|work=EnviroNews Nigeria}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.dw.com/en/should-ghana-ban-plastic/a-37122891|title=Should Ghana ban plastic?|date=13 January 2017|work=[[Deutsche Welle]]}}</ref> Тој ја иницирал [https://youthclimatecouncil.com Глобалната алијанса за младински климатски совети] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20231201102518/https://youthclimatecouncil.com/ |date=2023-12-01 }} која одржала настан со младински климатски совети во Гана, Холандија, Данска, Бразил и младински климатски мрежи во Уганда за време на [https://www.stockholm50.global/events/co-writing-future-international-success-stories-youth-participation меѓународниот состанок Стокхолм+50] одржан во [[Стокхолм]] на 2 и 3 јуни 2022 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stockholm50.global/events/co-writing-future-international-success-stories-youth-participation|title=Co-writing the Future: International success stories of youth participation|work=Stockholm+50|language=en|accessdate=2023-01-20}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [https://greenafricayouth.com/ Младинска организација зелена Африка] [[Категорија:Родени во 1991 година]] [[Категорија:Климатски дејци]] [[Категорија:Живи луѓе]] ggff8rqiji6hiqqz5hnons1408e0ldd Џеси Вер 0 1353251 5375465 5254496 2025-06-07T02:42:33Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375465 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Џеси Вер | image = Jessie Ware in the Islington Assembly Hall in September 2017 (14).jpg | caption = Џеси Вер на настап во 2017 | background = solo_singer | birth_name = Џесика Лоис Вер | birth_date = {{birth date and age|1984|10|15|df=y}} | birth_place = [[Лондон]], Англија | genre = {{hlist|[[Софисти-поп]]|[[диско]]|[[Современ Р&Б|R&B]]|[[електронска музика]]|[[Соул-музика|соул]]}} | occupation = {{hlist|Пејачка|текстописец|подкастер}} | years_active = 2009–денес | label = {{hlist|[[PMR Records|PMR]]|[[Island Records|Island]]|[[Cherrytree Records|Cherrytree]]|[[Interscope Records|Interscope]]|[[Young (record label)|Young]]|[[Virgin EMI]]}} | website = {{URL|jessieware.com}} }} '''Џесика Лоис Вер''' (англ. ''Jessica Lois Ware''; родена на 15 октомври 1984) ― англиска пејачка и текстописец. За нејзината музика Вер добила многу признанија, вклучувајќи: седум номинации за [[Британски музички награди]], меѓу кои една номинација за најдобар нов изведувач и четири номинации за најдобра британска соло-пејачка и две номинации за наградата Mercury. == Живот и кариера == Џеси Вер е родена на 15 октомври 1984 година во [[Лондон]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/music/artists/6ed40778-8d03-4a5c-ad35-93cf814627c9|title=Jessie Ware|work=BBC|accessdate=20 September 2019}}</ref> Нејзините родители се развеле кога имала 10 години. Таа е помлада сестра на англиската глумица [[Хана Вер]].<ref name="birth">''Births, Marriages & Deaths Index of England & Wales, 1916–2005.''; at ancestry.com</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://timeout.com/london/feature/2918/jessie-ware-interview|title=Jessie Ware interview|work=Time Out|archive-url=https://web.archive.org/web/20121219145514/http://www.timeout.com/london/feature/2918/jessie-ware-interview|archive-date=19 December 2012|accessdate=16 January 2013}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://thejc.com/news/uk-news/74649/jessie-ware-reveals-her-secret-ambition|title=Jessie Ware reveals her secret ambition|date=23 August 2012|work=The Jewish Chronicle|accessdate=16 January 2013|archive-date=2013-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20130202082928/http://www.thejc.com/news/uk-news/74649/jessie-ware-reveals-her-secret-ambition|url-status=dead}}</ref> Нејзината мајка била [[Евреи|Еврејка]] и Џеси била воспитана во таа вера.<ref name="pnys1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ponystep.com/features/hey-sister-go-sister-soul-sister-flow-sister/|title=Hey sister, go sister, soul sister, flow sister|last=Abbott|first=Jeremy|date=23 March 2012|publisher=Ponystep|archive-url=https://web.archive.org/web/20130129221350/http://ponystep.com/features/hey-sister-go-sister-soul-sister-flow-sister/|archive-date=29 January 2013}}</ref> Дипломирала англиска литература на Универзитетот во Сасекс.<ref>[https://theguardian.com/music/2012/feb/26/jessie-ware-one-to-watch One to watch: Jessie Ware] Publisher: ''[[The Guardian]]'' newspaper. Published: 26 February 2012. Retrieved: 27 April 2013.</ref> === 2009–2011: Почетоци на музичката кариерата === По завршувањето на студиите, Вер кратко време работела како новинарка во The Jewish Chronicle и The Daily Mirror, а исто така работела и зад сцената во ТВ-компанијата Love Productions. Таму била колешка на Ерика Леонард, позната под псевдонимот [[Е.Л. Џејмс]], писателката на ''[[Педесет нијанси сиво]]''.<ref name="Greig">{{cite web|url=http://timeout.com/london/music/jessie-ware-interview|title=Jessie Ware interview: Brixton girl, Jessie Ware, takes Kim Taylor Bennett on a tour of her hood|last=Greig|first=Rob|date=2012|work=Time Out London|archive-url=https://web.archive.org/web/20200213135238/https://www.timeout.com/london/music/jessie-ware-interview|archive-date=13 February 2020|access-date=30 May 2018|url-status=dead}}</ref> Музичката кариера Вер ја започнала како придружен вокал на концерти во живо. Преку член на групите кои ги придружувала, Вер се запознала со музичарот [[SBTRKT]] со кого соработувала на песната "Nervous" (2010). Вер придонела и за ''Ceremonials'', албум од 2011 година од [[Florence and the Machine]] каде што пејачка била нејзината добра пријателка [[Флоренс Велч]]. === 2011–2018: Први студиски албуми и соработки === [[Податотека:Jessie_Ware.jpg|лево|мини| Вер настапува на фестивалот Евросоник 2012 година]] На 20 август 2012 година, Вер го издала нејзиниот прв албум ''Devotion'', кој се искачил на петто место на [[Британска топ-листа за албуми|Британската топ-листа за албуми]]. Истата година албумот бил номиниран за престижната награда „Меркјури“. Вториот албум на Вер, ''Tough Love'', бил издаден на 6 октомври 2014 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://pitchfork.com/features/update/9435-jessie-ware/|title=Jessie Ware {{!}} Pitchfork|date=16 June 2014|work=pitchfork.com|accessdate=2016-08-10}}</ref> Албумот се искачил на деветто место на Британската топ-листа за албуми, станувајќи нејзин втор албум во првите десет на топ-листата. „Tough Love“ бил прв сингл од албумот и бил објавен на 3 август 2014 година. [[Ед Ширан]] бил коавтор на песната „Say You Love Me“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://digitalspy.co.uk/music/news/a573437/ed-sheeran-working-with-jessie-ware-on-her-new-album.html/|title=Ed Sheeran working with Jessie Ware on her new album|date=26 May 2014|work=digitalspy.co.uk/|accessdate=26 May 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://youtube.com/watch?v=-g4TkugrmdQ|title=Jessie Ware - Say You Love Me (Official audio)|date=12 August 2014|work=YouTube|accessdate=18 October 2014}}</ref> Вер придонела со песна за третиот студиски албум од [[Ники Минаж]], ''The Pinkprint'' (2014), под наслов „The Crying Game“. <ref>{{Наведено списание|last=Lockett|first=Dee|date=12 December 2014|title=Update: Nicki Minaj's The Pinkprint Leaked: Here's a Track-by-Track Breakdown|url=http://slate.com/blogs/browbeat/2014/12/12/nicki_minaj_s_the_pinkprint_leaked_here_s_a_track_by_track_breakdown_of.html/|journal=Slate|access-date=17 December 2014}}</ref> На почетокот, Вер била наведена само како текстописец, но во ажурираните верзии од албумот била наведена и како композитор. Таа, исто така, била котекстописец на песната „New Man“ за третиот албум од [[Ед Ширан]], ''÷'', и на албумот била пратечки вокал и на две други песни. [[Податотека:Jessie_Ware_and_Sunflower_Bean_-_Jazz_Cafe_-_Thursday_22nd_February_2018_JessWareJazzCafe220218-14_(40528663452).jpg|мини| Вер настапува во Џез Кафе во февруари 2018 година]] Во октомври 2017 година, по двегодишна пауза, Вер се вратила на сцената и го објавувила нејзиниот трет студиски албум, ''Glasshouse''.<ref>{{Наведени вести|url=http://somusic.pl/2017/06/01/wakacyjne-koncerty-jessie-ware-gdanski-warszawie/|title=Wakacyjne koncerty Jessie Ware w Gdańsku i Warszawie|date=2017-09-10|work=SOMusic|access-date=2017-09-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170914125739/http://www.somusic.pl/2017/06/01/wakacyjne-koncerty-jessie-ware-gdanski-warszawie/|archive-date=14 September 2017|language=pl}}</ref> Албумот стигнал до седмо место на топ-листата за албуми во Велика Британија. === 2019–денес: Објавување на албумите ''What's Your Pleasure?'' и ''That! Feels Good!'' === Нејзиниот четврти албум, ''What's Your Pleasure?'', бил издаден во јуни 2020 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nme.com/news/music/jessie-ware-shares-groove-driven-new-track-ooh-la-la-2653189|title=Jessie Ware shares groove-driven new track 'Ooh La La'|date=24 April 2020|work=Nme.com|accessdate=2020-06-26}}</ref> Првиот сингл од албумот, „Adore You“, бил објавен во февруари 2019 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pitchfork.com/news/listen-to-jessie-wares-new-song-adore-you/|title=Listen to Jessie Ware's New Song "Adore You"|last=Bloom, Madison|date=14 February 2019|work=[[Pitchfork (website)|Pitchfork]]|accessdate=20 February 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thefader.com/2019/02/13/jessie-ware-adore-you|title=Jessie Ware returns with the luxurious "Adore You"|last=Darville, Jordan|date=13 February 2019|work=[[The Fader]]|accessdate=20 February 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.spin.com/2019/02/jessie-ware-adore-you-listen/|title=Jessie Ware – "Adore You"|last=Daramola, Israel|date=13 February 2019|work=[[Spin (magazine)|Spin]]|accessdate=20 February 2019}}</ref> Албумот бил пофален од критиката. Во април 2021 година, Вер најавила проширено издание од албумот под наслов ''What's Your Pleasure?'' ''Platinum Pleasure Edition''. Реизданието било објавено во јуни 2021 година и содржело седум дополнителни песни, вклучувајќи ги сингловите „Overtime“, „Please“ и „Hot N Heavy“ и ремикс од „Adore You“, за вкупно осум дополнителни песни.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=29 April 2021}}</ref> Подоцна во 2021 година, Вер соработувала со [[Кајли Миног]] на реиздавањето на петнаесеттиот студиски албум од Миног, ''Disco: Guest List Edition.'' Нивната песна „Kiss of Life“ била објавена на 29 октомври 2021 година. „Free Yourself“, водечки сингл од петтиот студиски албум на Вер, ''That! Feels Good!'', бил објавен на 19 јули 2022 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rollingstone.co.uk/music/news/jessie-ware-announces-new-single-free-yourself-20028/|title=Jessie Ware announces new single 'Free Yourself'|last=Reilly|first=Nick|date=2022-07-12|work=Rolling Stone UK|language=en-GB|accessdate=2022-07-12}}</ref> Следниот сингл, „Pearls“, бил објавен на 9 февруари 2023 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.papelpop.com/2023/02/alo-dj-jessie-ware-divulga-nova-previa-do-single-pearls-ja-viu-a-capa/|title=Alô, DJ! Jessie Ware divulga nova prévia do single "Pearls"; já viu a capa?|date=2023-02-07|work=PAPELPOP|language=pt-BR|accessdate=2023-02-07}}</ref> Во април 2023 година, Вер го издала нејзиниот петти студиски албум ''That! Feels Good!'' преку EMI Records. Албумот бил копродуциран од Стјуарт Прајс и добил позитивни критики. == Други проекти == Кон крајот на 2017 година, Вер започнала подкаст нааречен ''Table Manners'' на кој покривала теми за „семејството, храната и уметноста на стариот добар разговор“. Секоја недела имала нов гостин.<ref name="tablemanners">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.acast.com/tablemanners/|title=Table Manners with Jessie Ware on acast|work=acast.com|language=en|accessdate=2018-08-28|archive-date=2018-08-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134828/https://www.acast.com/tablemanners/|url-status=dead}}</ref> Првата епизода била поставена на 8 ноември 2017 година, а гостин бил британскиот кантавтор и нејзин пријател [[Сем Смит]]. Во емисијата, покрај другите гостувале и: [[Ед Ширан]], [[Ренди Џексон]], [[Најџела Лосон|Нигела Лосон]], [[Санди Токсвиг]], [[Даниел Калуја]], [[Палома Фејт]], [[Џорџ Езра]], [[Ени Мек]], [[Пол Макартни]] и [[Кајли Миног]]. <ref name="tablemanners" /> На 23 јануари 2019 година, Вер на нејзиниот Инстаграм објавила дека остварила соработка со дизајнерот Џорџ Редингс за линија на облека за деца наречена „Anyware Kids“ која од пролетта 2019 година ќе се продава на интернет и во избрани продавници на мало.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pirouetteblog.com/brands-and-products/conversation-jessie-ware-george-reddings-anyware-kids/|title=In conversation with Jessie Ware & George Reddings - Anyware Kids|date=14 May 2019|publisher=pirouetteblog.com|accessdate=10 June 2019}}</ref> Во мај 2023 година, било објавено дека Вер ќе биде еден од судиите за претстојниот натпревар за таленти на ITV ''Mamma Mia!'' ''I Have a Dream.'' На натпреварот треба да се изберат двајца глумци за театарски мјузикл кои ќе ги играат улогите на Софи и Скај во „Mamma Mia!“ во Вест Енд во Лондон по повод 25-годишнината од своето постоење.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.https/|title=Jessie Ware named as judge for new ITV talent show Mamma Mia! I Have A Dream|date=2 May 2023|publisher=retropopmagazine.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20130819141428/http://https/|archive-date=19 August 2013|accessdate=8 May 2023}}</ref> == Личен живот == Во август 2014 година, Вер се омажила за нејзиниот другар од детството, Сем Бароус.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.you.co.uk/need-success-jessie-ware-fame-family-personal-album-date/|title='I need to own my success' Jessie Ware on fame, family and her most personal album to date|last=Lipworth|first=Elaine|date=22 January 2018|work=YOU Magazine|access-date=26 September 2018}}</ref> Имаат три деца.<ref>{{Наведено списание|date=2021-07-17|title=Jessie Ware announces the arrival of her third child|url=https://www.rte.ie/entertainment/2021/0717/1235709-jessie-ware-announces-the-arrival-of-her-third-child/}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://belfasttelegraph.co.uk/entertainment/music/news/jessie-ware-i-didnt-get-maternity-leave-after-birth-of-my-daughter-36245825.html|title=Jessie Ware: I didn't get maternity leave after birth of my daughter|work=[[Belfast Telegraph]]|access-date=30 April 2018}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://hellomagazine.com/healthandbeauty/mother-and-baby/2016090833425/jessie-ware-welcomes-first-baby/|title=Jessie Ware welcomes her first child|date=8 September 2016|work=Hello!|accessdate=30 April 2018}}</ref> Вер е Еврејка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.jewishlivesproject.com/profiles/jessie-ware|title=Jessie Ware|work=Jewish Lives Project|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210519200730/https://www.jewishlivesproject.com/profiles/jessie-ware|archive-date=19 May 2021|accessdate=2021-05-19}}</ref> Во 2021 година навела дека планира да има [[Бар и Бат мицва|Бат мицва]] како возрасна.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.jewishnews.co.uk/jessie-ware-on-her-jewish-upbringing-doing-a-batmitzvah-now-and-her-new-memoir/|title=Jessie Ware on her Jewish upbringing, doing a batmitzvah now and her new memoir!|last=Barber|first=Sonya|date=2021-11-21|work=Jewish News|language=en-US|accessdate=2022-04-28}}</ref> == Дискографија == * ''Devotion'' (2012) * ''Tough Love'' (2014) * ''Glasshouse'' (2017) * ''What's Your Pleasure?'' (2020) * ''That! Feels Good!'' (2023) == Наводи == {{Наводи|colwidth=30em}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред|Jessie Ware}} * {{Матична|www.jessieware.com}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Англиски поп-пејачки]] [[Категорија:Англиски соул пејачи]] [[Категорија:Англиски кантавтори]] [[Категорија:Англиски кантавторки]] [[Категорија:Англиски Евреи]] [[Категорија:Родени во 1984 година]] [[Категорија:Еврејски пејачи]] [[Категорија:Пејачи на балади]] [[Категорија:Англиски електронски музичарки]] [[Категорија:Пејачи од Лондон]] [[Категорија:Англиски филантропи]] [[Категорија:Англиски феминисти]] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Вер, Џеси}} hnnsrjkx8v2347mq4e6oyj8agp2bnev Џокер: Лудило во двојка 0 1356097 5375471 5353870 2025-06-07T03:39:29Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375471 wikitext text/x-wiki {{Infobox film|image=Џокер Лудило во двојка плакат.png|alt=|caption=Плакатот на македонски јазик|director=[[Тод Филипс]]|writer={{Plainlist| * [[Скот Силвер]] * Тод Филипс }}|based_on=|producer={{Plainlist| * Тод Филипс * [[Ема Тилингер Коскоф]] * Џозеф Гарнер }}|starring={{Plainlist| * [[Хоакин Финикс]] * [[Лејди Гага]] * [[Брендан Глисон]] * [[Кетрин Кинер]] * [[Зази Биц]] }}|cinematography=[[Лоренс Шер]]|editing=Џеф Грот|music=|studio={{Plainlist| * [[Warner Bros. Pictures]] * [[DC Studios]] * Joint Effort }}|distributor=Warner Bros. Pictures|released=4 октомври 2024 г. (САД)<br>3 октомври 2024 г. (Македонија)|runtime=138 минути<ref>{{cite web |date=July 9, 2024 |title=Biennale Cinema 2024 {{!}} Joker: folie à deux |url=https://www.labiennale.org/en/cinema/2024/venezia-81-competition/joker-folie-%C3%A0-deux |access-date=July 23, 2024 |website=La Biennale di Venezia |language=en |archive-date=July 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240723105631/https://www.labiennale.org/en/cinema/2024/venezia-81-competition/joker-folie-%C3%A0-deux |url-status=live }}</ref>|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=190 — 200{{nbsp}}милиони долари<ref name=Deadline-Preview>{{cite web|url=https://deadline.com/2024/10/joker-folie-a-deux-box-office-weekend-projection-1236104610/|title=Can Lady Gaga & Joaquin Phoenix's ''Joker: Folie à Deux'' Go Nuts At The Box Office? $140M Global Start Eyed – Preview|last1=D'Alessandro|first1=Anthony|last2=Tartaglione|first2=Nancy|website=[[Deadline Hollywood]]|date=October 1, 2024|access-date=October 1, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241001193334/https://deadline.com/2024/10/joker-folie-a-deux-box-office-weekend-projection-1236104610/|archive-date=October 1, 2024|url-status=live}}</ref>|gross=204,8 милиони долари|preceded_by=''[[Џокер (филм од 2019)|Џокер]]''}}{{Закосен наслов}}'''Џокер: Лудило во двојка''' ({{lang-fr|Joker: Folie à Deux}}) — американски музичко-[[психолошки трилер]] во режија на Тод Филипс, продолжение на филмот „[[Џокер (филм од 2019)|Џокер]]“ (2019). Главната улога во него ја имал [[Хоакин Финикс]], пејачката [[Лејди Гага]] ја играла [[Харли Квин]]. Премиерата на филмот во [[Соединети Американски Држави|САД]] била на [[4 октомври]] [[2024]] г., а во [[Македонија]] на [[3 октомври]] истата година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kinoverzum.mk/film/joker-folie-a-deux/|title=Џокер: Лудило во двојка {{!}} Киноверзум МК|language=mk-MK|accessdate=2024-09-23}}</ref> == Содржина == Откако станал [[Џокер (лик)|Џокерот]] и го убил Мари Френклин во живо на [[телевизија]], Артур Флек завршува во лудницата Аркам, каде што ја запознава д-р [[Харли Квин|Харлин Квинзел]]. Овие ликови лудо се вљубуваат еден во друг. Окружниот јавен обвинител на [[Готам]], Харви Дент, покренува тужба против Артур поради неговите претходни постапки, а Харлин презема мерка за да го спаси својот љубовник.<ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2022/01/30/vtoruiu-chast-dzhokera-nachnut-snimat-v-2023-godu.html|title=Вторую часть «Джокера» начнут снимать в 2023 году|publisher=// [[Российская газета]], 30.01.2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220130203449/https://rg.ru/2022/01/30/vtoruiu-chast-dzhokera-nachnut-snimat-v-2023-godu.html|archive-date=2022-01-30|access-date=2022-01-31|deadlink=no}}</ref> == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Хоакин Финикс]] |[[Џокер (лик)|Артур Флек / Џокерот]] |- |[[Лејди Гага]] |[[Харли Квин|д-р Харлин „Ли” Квинзел / Харли Квин]] |- |[[Зази Биц]] |Софи Дамонд |- |[[Брендан Глисон]] |Џеки Саливан |- |[[Кетрин Кинер]] |Меријан Стјуарт |- |[[Хари Лоути]] |Харви Дент |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.jokermovie.net/ Матична страница] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20240924073116/https://www.jokermovie.net/ |date=2024-09-24 }} {{IMDb title}} [[Категорија:Филмови од 2024 година]] [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Американски психолошки трилери]] [[Категорија:Американски музички филмови]] c3mgh5w0udp1lzwxa4i7c457btly8dn Јужен зеленчукски храм 0 1361473 5375381 5369512 2025-06-06T18:46:41Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375381 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious building |building_name=Јужен зеленчукски храм |religious_affiliation=[[Аланија|Алански]] |image=Hram1.jpg |alt= |caption= |map_type= |map_size= |map_caption= |location=[[Архиз]], [[Русија]] |coordinates= {{coord|43.6848|41.4756|display=title,inline}} |functional_status=Сочуван |architecture_style=[[Византиска архитектура|Византиски стил]] |groundbreaking=10-11 век |year_completed=19 век |height_max= |dome_quantity=1 |materials= }} '''Јужен зеленчукски храм''' или '''Илинска црква''' — древна црква во Аланија која се наоѓа во Долен Архиз во модерната [[Карачајско-Черкеска Република]]. Датирана е во X век или почетокот на XI век. Скромната големина на црквата сугерира дека била во приватна сопственост, веројатно на некое благородничко семејство, и според сите извештаи, служела за верските потреби веројатно на феудалното [[благородништво]] или дел од населението на градот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://heritage.sai.msu.ru/history/hramy/yug/index.html|title=Южный (Ильинский) храм|work=heritage.sai.msu.ru|accessdate=2022-04-17}}</ref> Црквата во 1991 година е осветена во името на [[Свети Илија|пророкот Илија]] и моментално функционира како православна црква. Изградена е малку погрубо од главните храмови во Долен Архиз, а истовремено поврзана е со нив со низа заеднички архитектонски елементи, како што се развојот на [[Купола|куполата]] и [[Апсида|апсидалниот]] дел, периметарските сводови и импостните полици. Оваа заедничка архитектонска и градежна техника укажува на тоа дека сите три долноархишки цркви припаѓаат на ист архитектонски правец и приближно исто временско раздобје - во рамките на X век.<ref name=":1" /> Денес, Јужниот зеленчукски храм или Илинската црква во Нижни Архиз е најстарата активна христијанска црква во Русија.<ref name=":1"/> == Положба == [[Податотека:Lower-Arkhyz_settlement_-_Scheme.jpg|мини|305x305пкс|План на населбата Нижне-Архиз во 1897 година, во чие средиште се наоѓа Јужниот зеленчукски храм.{{Efn|Древни христијански цркви и манастирот Свети Александар Атос Зеленчук во клисурата Зеленчук на кавкаскиот опсег на регионот Кубан во Баталпашинската Област. (Со цртежи на древни храмови). - Издание на Скитот Свети Александар-Афон Зеленчук. Четврто издание. - Одеса: Печатница и хромолитографија Е. Јас. Фесенко, 1897 година -}}]] Јужниот зеленчукски храм се наоѓа во средиштето на населбата Нижне-Архиз, опкружен со неговите станбени четврти.<ref name=":1"/> == Историја == Христијанството во [[Русија]] дошло од југ, од [[Византија]]. Најпрво биле покрстени [[Ерменија]], [[Грузија]] и [[Абхазија]], од каде византиските [[Мисионер|мисионери]] навлегле во подрачјето на [[Кавказ (планински венец)|планинскиот венец Кавказ]] и веќе во [[7 век|VII век,]] започнала постапката на постепена [[христијанизација]] на Аланија, за што сведочат пишаните извори од втората половина на VII век. За нејзин крај може да се смета 916 година, кога во времето на цариградскиот патријарх [[Никола I Цариградски|Николај Мистик]], во најголемиот верски центар на Аланија - населбата Долен Архиз, се одржало масовно крштевање на најголемиот дел од населението на Западна Аланија.<ref name=":1" /> Под влијание на кралот на Абхазија (кој бил сојузник на [[Византија]] во [[Кавказ|северозападниот дел на Кавказ]]), жителите на Аланија го прифатиле христијанството. Во времето на овој „вистински христољубив“ владетел на Аланите, Григориј, во Аланија почнале да се градат храмови во византиски стил.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1|title=Нижне-Архызский историко-архитектурный и археологический комплекс // Домбай инфо|work=www.dombayinfo.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20120614193112/http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1|archive-date=14. 06. 2012|accessdate=2022-04-16}}</ref> Во карачајскиот народен календар (имиња на месеци и денови во неделата) зачувани се имињата на христијанските светители: Света Марија, Свети Андреј, Света Теодора, Св. Василиј, Св. Никола, Свети Георгиј, Свети Илија, Свети Апостол. Алано-христијанското наследство е зачувано и во фолклорот, во обредниот и култниот живот на Карачајците. Од сите христијански алански цркви кои преживеале на територијата на Карачај-Черкезија, денес единствено активна е Јужната зеленчукска црква. Според современите истражувања, оваа црква била изградена X век. Како што наведуваат ''А. А.'' ''Демаков и И.'' ''Л.'' ''Чумака'', овој храм е посветен на светиот [[пророк Илија]], па на последното осветување во 1991 година го вратила своето древно име Илинска црква. Сместена меѓу станбените четврти на населбата Нижне-Архиз, Илинската црква е, во споредба со другите цркви, со скромна големина: 20 x 25 грчки [[Стапка (мерка)|стапки]] (1 грчка стапка е еднаква на 30,8 см). Затоа, најверојатно била дел од имотот на богато аланско семејство (како нивна куќна црква). == Архитектура == [[Податотека:Sysoev_-_Trip_to_the_rivers_Zelenchuk,_Kuban_and_Teberda_1895_04.png|мини|191x191пкс| Изгледот на храмот во 1891 година кој до обновата бил покриен со тенки блокови од [[песочник]] и со исфрлени настрешници за одведување на водата.]] Црквата е триапсидна, четиристолбна, крстокуполна градба изградена од блокови делкан [[песочник]] споени со [[Вар|варов]] [[малтер]]. Димензиите на храмот се 8,5 x 7,75 метри. Интересна одлика на храмот е изместувањето на западниот влез и средишниот прозорец на апсидата од надолжната оска на објектот. [[Податотека:South_Zelenchuk_Church_-_Scheme.png|мини| Основа на Јужниот зеленчукски храм од 1897 година.]] Особеност на овој храм е тоа што неговиот куполен квадрат е асиметричен и остро издолжен (1,8 x 2,7 метри). Според тоа, неговиот низок барабан, со четири прозорци, има елипсовиден, а не цилиндричен облик. Според В. А. За Кузњецов, ваквата градба на зградата зборува за погрешни пресметки на градителот во однос на севкупните димензии на објектот и сразмерот на неговите поединечни елементи, што може да укажува на одредена теоретска неподготвеност и неискуство на [[Архитект|архитектот]], кој се обидел да го спои византискиот, за него нов архитектонски канон, со месни техники. Тоа е поткрепено со погрубата техника на ѕидање, техника во согласност со месните традиции.<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1|title=Нижне-Архызский историко-архитектурный и археологический комплекс // Домбай инфо|archive-url=https://web.archive.org/web/20120614193112/http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1|archive-date=14. 06. 2012|website=www.dombayinfo.ru|access-date=2022-04-17|url-status=}}</ref> Интересно е што во останатиот дел од [[Кавказ]], на [[Крим]] и на [[Балканот]], не постои аналог на таква техника.<ref name=":22">{{Cite web|url=http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1|title=Нижне-Архызский историко-архитектурный и археологический комплекс // Домбай инфо|archive-url=https://web.archive.org/web/20120614193112/http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1|archive-date=14. 06. 2012|website=www.dombayinfo.ru|access-date=2022-04-17|url-status=}}</ref> Врз основа на горенаведеното, се смета дека овој храм е изграден подоцна од другите два [[Зеленчукски храмови]] и датира од втората половина на [[10 век|10 век.]] [[Податотека:Экскурсия_в_Нижний_Архыз_(24).jpg|мини|253x253пкс| Влез во храмот]] Северниот и средниот [[Брод (архитектура)|кораб]] на црквата се со иста ширина, додека јужниот е многу потесен. Периметарските сводови исфрлени од западниот пар столбови се потпираат на [[Пиластер|пиластри]] испакнати од ѕидот, додека сводовите на источните ([[Олтар|олтарните]]) столбови се поврзани со ѕидот преку испакнати масивни импост плочи. Храмот има три [[Апсида|апсиди]] кои се полукружни и ја опфаќаат целата источна страна. Во однос на страничните апсиди, средната апсида стрчи за некои 25-30 сантиметри, и исто така малку се издига над нив. Системот на кровот првично бил сличен на оној на Северната и Средната зелечукска црква: покривите со фронтон и колкови се направени од тенки блокови од [[песочник]] со испакнати настрешници за одвод на водата. == Обновата на црквата во 19 век == [[Податотека:Храм_Южный,_Нижний_Архыз_03.jpg|мини|253x253пкс| Олтарен дел од храмот со [[гулаб]] - симбол на [[Светиот Дух]]]] На крајот на 19 век, храмот во голема мера настрадал од „реставрацијата“ што ја извршиле монасите на манастирот Зеленчук, кои значително го обновиле „во руски стил“. Првобитниот камен покрив бил заменет со метален, тапанот бил обложен со штици и покриен со железна купола направена од сводови со крст. Наместо прозорци на северниот и јужниот ѕид од објектот, уредени се влезни врати, западниот влез значително преуреден и претворен во портал, поврзан со покриена галерија со трпезаријата на манастирот. Ѕидовите биле повторно малтерисани и грубо варосани. Не се зачувани информации за древните [[фрески]] што можеби овде постоеле. [[Податотека:Святой_источник.jpg|мини|191x191пкс| Светиот извор во близина на Јужниот зеленчукски храм.]] По обновата, црквата била посветена на светиот кнез [[Александар Невски]] и била зимски храм на манастирот, загреан со подземни печки, од кои топлината доаѓала преку посебен воздушен канал. До црквата е изградена мала капела и [[камбанарија]]. == Храмот после револуцијата == По [[Октомвриска револуција|Октомвриската револуција]], манастирот ја доживеал судбината на речиси сите руски манастири. Бил затворен, а монасите биле раселени.<ref name=":1" /> При уништувањето на манастирот, крстот што стоел на црквата бил продупчен од куршуми, па морал да се обнови.<ref name=":1" /> == Осветување на црквата во 1991 == [[Податотека:Храм_Южный_Архыз.jpg|мини|191x191пкс| Денешниот изглед на храмот]] Современите проучувања за точниот [[азимут]] на главната оска на црквата и нејзината поврзаност со датумите на [[јулијанскиот календар]] сугерираат дека храмот бил основан на Илинден и дека најверојатно бил посветен на овој светец. Имајќи го ова предвид, при последното осветување на црквата, кое се одржало во 1991 година, било зачувано нејзиното древно име - ''Иљинскаја'' ''црква.'' Во осветената црква, во олтарниот дел на храмот е зачуван монашки лик: [[гулаб]] - симбол на [[Светиот Дух]], [[Херувим|херувими]] и [[Серафим|серафими]], осумкраки крстови. Сега Илинска црква е крунисана од крстот што порано бил на Средната црква. == Обнова на црквата во 19 век == <gallery mode="packed-hover" heights="130" align="center" caption="Јужниот зеленчукски храм во различни раздобја"> Податотека:Arkhyz_1882.jpg|врска=Датотека:Arkhyz_1882.jpg|алт=1882.| 1882 Податотека:04_South_Zelenchuk_Church.png|врска=Датотека:04_South_Zelenchuk_Church.png| 1891 Податотека:Sysoev_-_Trip_to_the_rivers_Zelenchuk,_Kuban_and_Teberda_1895_04.png|врска=Датотека:Sysoev_-_Trip_to_the_rivers_Zelenchuk,_Kuban_and_Teberda_1895_04.png|алт=1895.| 1895 </gallery> == Поврзано == * [[Зеленчукски храмови]] * [[Северен зеленчукски храм]] * [[Среден зеленчукски храм]] == Белешки == <references group="б"/> == Наводи == {{наводи}} == Литература == * Виноградов А. Ю., Белецкий Д. В. Нижний Архыз и Сенты — древнейшие храмы России. Проблемы христианского искусства Алании и Северо-Западного Кавказа. — М.: Индрик, 2011. — 392 с. * Кузнецов В. А. Зодчество феодальной Алании. — Орджоникидзе: «Ир», 1977. — 176 с. * Кузнецов В.А. Нижний Архыз в X—XII веках. Ставрополь, 1993. — 464 c. * Пищулина В.В. Христианское храмовое зодчество Северного Кавказа периода средневековья. Ростов-на-дону, 2006. — 320 с. * Сысоев В. М. Поездка на реки: Зеленчук, Кубань и Тиберду летом 1895 года. // Материалы по археологии Кавказа : журнал. — М.: Московский государственный университет, 1898. — № 7. — С. 115—145. * Отчет гг. Нарышкиных, совершивших путешествие на Кавказ (Сванетию) с археологический целью в 1867 году // Известия Императорского Русского археологического общества. — СПб., 1876. — Т. VIII. Вып. 4. — С. 362—366. == Надворешни врски == * [http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1 Нижне-Архызское городище: Зеленчукские храмы] {{Wayback|url=http://www.dombayinfo.ru/arkhiz/info_arkhiz1|date=20120614193112}(јaзик{{Мртва_врска|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Мртва_врска|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}: руски) * [http://heritage.sai.msu.ru/history/hramy/sred/index.html Средний Зеленчукский храм] (јaзик: руски) * [http://heritage.sai.msu.ru/history/hramy/yug/index.html Южный Зеленчукский храм] (јaзик: руски) * [http://www.alanica.ru/category/articles/christianity_in_alanya/ Средневековые христианские храмы Алании] {{Wayback|url=http://www.alanica.ru/category/articles/christianity_in_alanya/|date=20220407141944}} * [https://web.archive.org/web/20070313144935/http://osradio.ru/2006/02/04/xristianstvo_na_severnom_kavkaze_do_ego_prisoedinenija_k_rossii/ митрополит Гедеон Докукин «Древнехристианские археологические памятники Северного Кавказа»](јaзик: руски) * [https://web.archive.org/web/20070930184928/http://www.rusarchives.ru/muslib/muslib_rf/kchr2.shtml Карачаево-Черкесский историко-культурный и природный музей-заповедник], [http://www.museum.ru/M1231] (јaзик: руски) * [https://web.archive.org/web/20061014121720/http://real-alania.narod.ru/alanialand/page0.htm Фотографии и брошюры «Аланский мир 1 и 2» Карачаево-Черкесского историко-культурного и природного музея заповедника] (јaзик: руски) * [https://web.archive.org/web/20070927200322/http://osradio.ru/2007/07/24/viktorija_pischulina_issledovala_alanskoe_xramovoe_zodchestvo_perioda_srednevekovja/ Статья Мадины Тезиевой от 24.07 2007 «Виктория Пищулина исследовала аланское храмовое зодчество периода средневековья»] (јaзик: руски) * [http://www.risk.ru/users/vik-33/4506/ Христианские храмы Архыза], фотоальбом (јaзик: руски) [[Категорија:Руски православни цркви]] lykbgnbqnbkyf9oxtrmtyy9yyy16ixr Јудино дрво 0 1362552 5375380 5321845 2025-06-06T18:42:13Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375380 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Cercis siliquastrum - Erguvan 05.jpg|мини|295x295пкс|Јудино дрво]] '''''Cercis siliquastrum''''', популарно познато како '''дрвото на Јуда''', <ref name="BSBI07">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bsbi.org.uk/BSBIList2007.xls|title=BSBI List 2007|publisher=Botanical Society of Britain and Ireland|format=xls|archive-url=https://www.webcitation.org/6VqJ46atN?url=http://www.bsbi.org.uk/BSBIList2007.xls|archive-date=25. 01. 2015|accessdate=17. 10. 2014}}</ref> е листопадно дрво од [[Јужна Европа]] и [[Југозападна Азија|Западна Азија]], кое е познато по своите интензивни светло розови цветови кои се појавуваат на пролет. Припаѓа на семејството на [[бобови]] (лат. Fabaceae) и може да биде грмушка, понекогаш и пониско дрво. <ref>{{Наведена книга|title=Флора СР Србије|last=Јосифовић|first=Младен|publisher=Српска академија наука и уметности|year=1974|}}</ref> == Опис == Овој вид формира дрво до 12 метри височина и 10 метри широк. Круната е широка, кората е тенка, сиво-црна и испукана. Млади гранчиња се голи, сјајни, кафеаво-црни. Лисја се наизменични, прости,неназабени, широко заоблени, основата е срцевидно длабоко засечена, долги се 6 до 9 сантиметри и широки 8 до 12 сантиметри. Врвот им е заоблен или засечен, задната страна е посветла, синкаво-зелена и со проста нерватура. Лисната дршка е долга околу 3 сантиметри. Цвета пред да пролиста. <ref>{{Наведена книга|title=Флора СР Србије|last=Јосифовић|first=Младен|}}</ref> <ref name="PFAF">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Cercis+siliquastrum|title=''Cercis siliquastrum''- L.|publisher=Plants For A Future|accessdate=13. 09. 2011}}</ref> Интензивно светло розови цветови се развиваат во доцна пролет на ластари постари од една година, а и на стеблото ([[каулифлорија]]). Лисјата се појавуваат веднаш по цветањето. Дрвото раѓа долги рамни висечки мешунки. Цветовите се јадат и се со слатко-кисел вкус. <ref name="PFAF"/> == Таксономијата == Овој вид првпат бил опишан од [[Карл Линеј|Карл фон Линеј]] во 1753 година и му даде епитет кој потекнува од латинскиот збор, што значи „мешунка“. <ref name="Rowell">{{Наведена книга|title=Ornamental Flowering Trees in Australia|last=Rowell|first=Raymond J.|publisher=AH & AW Reed Pty Ltd Reed|year=1980|isbn=978-0-589-50178-5|location=Australia|pages=}}</ref> Името на [[Род (биологија)|родот]] доаѓа од грчкиот збор „ [[совалка]] “, бидејќи наликува на оваа алатка за ткаење. <ref name="NHM">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nhm.ac.uk/nature-online/species-of-the-day/evolution/cercis-siliquastrum/|title=''Cercis siliquastrum'' (Judas tree)|last=Rumsey|first=Fred|publisher=Natural History Museum|accessdate=04. 01. 2013}}</ref> Постојат неколку варијанти и подвидови на дрвото на Јуда: * var. ''hebecarpa'' Bornm. * nothosubsp. ''yaltikirii'' (Ponert) Govaerts * var. ''siliquastrum'' * var. ''alba'' Weston == Репродукција и еколошки аспекти == Цветовите се опрашуваат од пчели, привлечени од нектарот. Поленот од прашникот се лепи за телото на пчелата и се пренесува на [[Толчник (ботаника)|толчникот]] на други цветови. <ref name="Hickey">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=LDh7fz9uToMC&pg=PA215|title=100 families of flowering plants|last=Hickey|first=Michael|last2=King|first2=Clive|publisher=Cambridge University Press|access-date=17. 11. 2016}}</ref> Во Израел, ова растение има статус на заштитен вид. == Одгледување == [[Податотека:Cercis_siliquastrum.jpg|мини| [[Каулифлорија]]]] Јудиното дрво сака длабока, добро исушена почва, делумно или целосно изложена на сонце. <ref name="PFAF"/> Култивари вклучуваат: * 'Afghan Deep Purple'<ref name="Hatch">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=Hc8vQI0oM70C&pg=PT489&dq=cercis+siliquastrum&hl=en&ei=JqhuTprZCYeKmQXz5-X-CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&q=cercis%20siliquastrum&f=false|title=Cultivars of Woody Plants Volume I (A-G)|last=Hatch|first=Laurence|publisher=TCR Press|year=2007|location=Raleigh, North Carolina|access-date=13. 09. 2011}}</ref> * 'Alba' - бели цветови<ref name="Hatch" /> * 'Bodnant'<ref name="Hatch" /> * 'Carnea'<ref name="Hatch" /> * 'Fructa Rubra'<ref name="Hatch" /> * 'Penduliflora'<ref name="Hatch" /> * 'Rubra' - тамно ружичасти цветови * 'Sterilis'<ref name="Hatch" /> * 'Variegata'<ref name="Hatch" /> * 'White Swan'<ref name="Hatch" /> Дрвото е подложно на напад од растителни вошки и цикади, и болести како што се антракноза и вертицилиозна овенатост. == Во популарна култура == Постои широко распространет мит дека [[Јуда Искариот]] се обесил на дрво од овој вид. Ова верување потекнува од толкувањето на народното име „Дрво на Јуда“, што потекнува од лош превод на француското име, кое значело „дрво од [[Јудеја]] “, што се однесува на ридските области [[Света земја|на Светата земја]] каде што ова дрво било широко распространето. <ref name="Mabberley">{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/mabberleysplantb00mabb|title=Mabberleys's plant-book|last=Mabberley, D.J.|publisher=Cambridge University Press|year=2008|isbn=978-0-521-82071-4|edition=3|pages=[https://archive.org/details/mabberleysplantb00mabb/page/170 170]}}</ref> Друга можна причина за овакво име е фактот што цвеќињата и мешунките висат надолу што личи „на смртта на Јуда'. <ref name="NHM"/> == Галерија == <gallery> Податотека:Cercis silquastrum Taub84.png|врска=Датотека:Cercis_silquastrum_Taub84.png|алт=Ботаничка илустрација из 1891.|Ботаничка илустрација од 1891 година. Податотека:Cercis siliquastrum Ecorse.jpg|врска=Датотека:Cercis_siliquastrum_Ecorse.jpg|алт=Стабло са кором|Кора на дрво Податотека:Cercis siliquastrum2.jpg|врска=Датотека:Cercis_siliquastrum2.jpg|алт=Цветови и махуне|Цвеќиња и мешунки Податотека:Cercis siliquastrum MHNT.BOT.2007.40.59.jpg|врска=Датотека:Cercis_siliquastrum_MHNT.BOT.2007.40.59.jpg|''Cercis siliquastrum'' Податотека:Cercis siliquastrum alba.jpg|врска=Датотека:Cercis_siliquastrum_alba.jpg|алт=Култивар 'Alba'|Култивар „Алба“ Податотека:Cacopsylla-pulchella-01.jpg|врска=Датотека:Cacopsylla-pulchella-01.jpg|алт=Штеточина (Cacopsylla pulchella) на листу Јудиног дрвета.|Штетник ( ''Cacopsylla pulchella'' ) на лист од дрвото Јуда. Податотека:Cercis siliquastrum.jpg|Јудино дрво ([[каулифлорија]]) Податотека:Cercis siliquastrum - Judas tree 03.jpg|Јудино дрво </gallery> == Наводи == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * [http://www.ildis.org/LegumeWeb?sciname=Cercis+siliquastrum International Legume Database & Information Service (ILDIS): ''Cercis siliquastrum''] * [https://web.archive.org/web/20070610122417/http://www.rhs.org.uk/gardens/wisley/archive/wisleypom03may.asp The Royal Horticultural Society : ''Circus siliquastrum''] * [http://www.wildflowers.co.il/english/plant.asp?ID=53 Wildflowers of Israel : Judas tree] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20201204020509/http://www.wildflowers.co.il/english/plant.asp?ID=53 |date=2020-12-04 }} [[Категорија:Флора на Азија]] [[Категорија:Флора на Европа]] [[Категорија:Каулифлорија]] 4dqrw5c3h63ybtc0sccihe5714mmj6g Албански Ѕвезди на Дијаспората 0 1362674 5375488 5351489 2025-06-07T08:09:00Z Lanceloth345 123943 5375488 wikitext text/x-wiki {{Infobox television | italic_title = no | show_name = Албански Ѕвезди на Дијаспората | alt_name = * Yjet Shqiptarë të Diasporës * Yjet e Diasporës * Albanian Stars of Diaspora | image = Yjet e Diaspores.png | image_size = 270px | caption = | genre = Талент шоу | creator = [[Илир Шаќири]] | screenplay = Леџа Лику | director = Дрилон Јаку | presenter = * [[Илир Шаќири]] * Данја Кока (полуфинале и финале)<ref>{{cite web |title=Danja Koka rikthehet në Top Channel si moderatore e projektit "Yjet Shqiptarë të Diasporës" |url=https://liberale.al/magazine/showbiz/danja-koka-rikthehet-ne-top-channel-si-moderatore-e-projektit-y-i127892}}</ref> | judges = * Илир Шаќири (претседател) * Викена Каменица * Албан Мале * Инес Мемишарај | country = {{flagicon|Albania}} [[Албанија]] | language = [[Албански јазик]] | num_seasons = 1 | num_episodes = 14 | executive_producer = Леџа Лику | cinematography = * Дрини Јаку * Амарилдо Ризвани * Клеудор Марра | editor = Силвана Бабарамо | camera = Мултикамера | company = [[Top Channel]] | network = [[Top Channel]] | channel = [[Top Channel]] | picture_format = 16:9 | audio_format = Стерео | first_aired = {{Start date|2025|2|2|df=yes}} | last_aired = во емитување | website = https://top-channel.tv/programe/yjet-shqiptare-te-diaspores/ | website_title = Yjet Shqiptarë të Diasporës }} '''''Албански Ѕвезди на Дијаспората''''' ({{Lang|sq|Yjet Shqiptarë të Diasporës}}) е албанско талент шоу кое ги истакнува талентите на млади Албанци или лица со албанско потекло кои живеат во странство. == Формат == Талент шоуто вклучува различни категории на настапи каде што натпреварувачите можат да ги покажат своите вештини. Главните категории се: * ''[[Танц]]'' * ''Актерство/Перформанс'' * ''[[Музика]]'' * ''[[Пеење]]'' * ''Други уметнички форми'' Натпреварувачите треба да поднесат апликација која ги вклучува нивните лични податоци и видео од 60 секунди со нивниот настап во избраната категорија. По фазата на аудиции, каде што се избираат нови таленти од албанската дијаспора, публиката ги избира полуфиналистите преку онлајн гласање. Во меѓувреме, жири составено од познати албански јавни личности ги селектира учесниците кои преминуваат во финалната фаза на програмата. == Процес на аудиција == Првичната фаза<ref>{{cite web |url=https://alfapress.al/english/jete/yjet-shqiptare-te-diaspores-ne-21-shtator-nisin-xhirimet-ne-rome-i121112 |title="Albanian Stars of the Diaspora" започнува со снимање во Рим на 21 септември |website=Alfa Press Albania |date=2023-09-21 |access-date=2024-11-04 |language=en}}</ref> на натпреварот е процесот на аплицирање. Учесниците се пријавуваат<ref>{{cite web |url=https://pamfleti.net/showbiz/yjet-shqiptare-te-diaspores-producentja-zbulon-emisionin-e-ri-me-ne-krye-i221587 |title=Албански Ѕвезди на Дијаспората, продуцентката го открива новото шоу |website=Pamfleti |date=2023-09-21 |access-date=2024-11-04 |language=sq}}</ref> онлајн со внесување на своите лични податоци и поднесување кратко видео (60 секунди) кое го демонстрира<ref>{{cite web |url=https://top-channel.tv/video/top-channel-yjet-shqiptare-te-diaspores-ne-21-shtator-nisin-xhirimet-ne-rome/ |title=Албански Ѕвезди на Дијаспората, снимањето започнува во Рим на 21 септември |website=Top Channel |date=2023-09-21 |access-date=2024-11-04 |language=sq}}</ref> нивниот талент. Овие видеа се прегледуваат од продуцентите на шоуто за да се изберат<ref>{{cite web |url=https://gazeta-shqip.com/lifestyle/yjet-shqiptare-te-diaspores-ilir-shaqiri-flet-per-rikthimin-ne-ekran-dhe-programin-e-ri-ne-top-channel/ |title=Албански Ѕвезди на Дијаспората, Илир Шаќири зборува за неговото враќање на екран и новата емисија на Top Channel |website=Gazeta Shqip |date=2023-09-21 |access-date=2024-11-04 |language=sq}}</ref> натпреварувачите за телевизиските рунди. == Локации на снимање == Шоуто се снима во повеќе градови, вклучувајќи: * ''[[Рим]]'' * ''[[Дортмунд]]'' * ''[[Скопје]]'' * ''[[Приштина]]'' * ''[[Базел]]'' * ''[[Милано]]'' Овие локации овозможуваат поширок дофат, поврзувајќи ја албанската публика што живее надвор од Албанија.<ref>{{cite web |title=Продуцентката Леџа Лику: "Албански Ѕвезди на Дијаспората", уникатен перформанс и возбудлива приказна... |url=https://www.voxnews.al/english/lifestyle/producentja-ledja-liku-yjet-shqiptare-te-diaspores-performanca-unike-s-i79008 |website=Vox News Albania |date= |access-date=2024-11-14 |language=en}}</ref> == Продукција == "''Албански Ѕвезди на Дијаспората''" е продукција на **Top Channel Albania**. Продукцијата вклучува снимање на различни меѓународни локации, овозможувајќи учество на натпреварувачи од различни културни средини. Извршна продуцентка и сценарист на шоуто е **[[Леџа Лику]]**.<ref>{{cite web | url = https://gazeta-shqip.com/lifestyle/na-bashkoi-ledioni-ilir-shaqiri-dhe-ledja-liku-zbulojne-detaje-ekskluzive-rreth-yjet-shqiptare-te-diaspores/ | title = Илир Шаќири и Леџа Лику откриваат ексклузивни детали за 'Албански Ѕвезди на Дијаспората' | language = sq | website = Gazeta Shqip | access-date = 2024-12-18 }}</ref> Автор, креатор и водител на шоуто е албанскиот кореограф **Илир Шаќири**.<ref>{{cite web |url=https://podcasts.apple.com/pl/podcast/yjet-shqiptar%C3%AB-t%C3%AB-diaspor%C3%ABs-ilir-shaqiri-flet-p%C3%ABr-rikthimin/id1704147447?i=1000657146323&l=pl |title=Албански Ѕвезди на Дијаспората: Илир Шаќири зборува за враќањето |author=Салсано Рапи |publisher=Apple Podcasts серија "Ndryshe" |language=Албански |access-date=November 4, 2024 |date=May 29, 2024 }}</ref> == Соработници и Поддршка == Телевизиската програма е организирана од **Фондацијата за медиуми Дритан Хоџа** и е поддржана од **MEKI** (Министерство за економија, култура и иновации). Шоуто е снимено во повеќе градови низ Европа и САД, достигнувајќи широка публика во албанската дијаспора. == Влијание и цели на програмата == Програмата придонесува за промоција на албанската култура и зачувување на културниот идентитет меѓу младите генерации во дијаспората. == Емитување == Шоуто се емитува на **Top Channel** Албанија, една од водечките телевизиски мрежи во земјата. == Наводи == <references /> 6d22kos1r6jz7jcc8d7kkcmgb4c5qjc Пожар во ноќен клуб во Кочани 0 1367511 5375327 5375289 2025-06-06T12:42:03Z Andrew012p 85224 5375327 wikitext text/x-wiki {{Infobox news event | image =[[Податотека:Remains of night club in Kochani after the fire VOA-full.jpg|250px]] | caption = Дискотеката „Пулс“ по пожарот | map ={{Infobox mapframe |coord={{coord|41|54|18|N|22|23|42|E}} |frame-width=250 |zoom=15}} | map_size = 250 | map_caption = Местоположбата на дискотеката | date = {{start date|2025|03|16|df=y}} | time = 02:35 | timezone = [[UTC+1]] | venue = Дискотека „Пулс“ | Location = [[Кочани]], Македонија | coordinates = {{coord|41|54|18|N|22|23|42|E|display=inline,title}} | cause = [[Пиротехника]] | participants = ∼500 | reported deaths = 60+ | reported injuries = 193+<br>(3+ во критична состојба)<br>(101+ хоспитализирани во странство) |place=[[Кочани]], [[Македонија]]|casualties1=|suspect(s)=33|reported death(s)=62<br>1 возач на итната помош починал од шок предизвикан од настанот|event=Пожар во ноќен клуб во Кочани}} '''Пожар во ноќен клуб во Кочани''' — [[пожар]] што се случил на [[16 март]] [[2025]] година во 2:35 часот наутро во дискотеката „Пулс“ во [[Кочани]]. Во трагедијата животот го загубиле 62 лицa, додека пак 193 биле повредени. Ова претставува најсмртоносниот пожар во [[Историја на Македонија (1991 - денес)|историјата]] на [[Македонија]] и најсмртоносниот пожар во [[Европа]] по пожарот во [[Ноќен клуб|ноќниот клуб]] „Колектив“ во [[Романија]] во [[2015]] година. Пожарот е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите, веднаш по [[Авионска несреќа на Палер Македонија|Авионската несреќа на Палер Македонија]] во [[1993]] година, а воедно и настан со најголем број на вкупно повредени лица во историјата на државата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/pozharot-vo-puls-e-treta-najgolema-tragedija-vo-makedonija-spored-zhrtvite/|title=Пожарот во „Пулс“ е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите|date=2025-03-18|work=Независен весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Поголем дел од настраданите од пожарот биле на возраст од 16 до 24 години. Претседателката [[Гордана Сиљановска-Давкова]] ги посетила дел од повредените во болниците и се сретнала со нивните роднини. Била прогласена [[Ден на жалост|седумдневна жалост]] по повод трагедијата во Кочани, одложувајќи ги внатрепартиските избори на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] што требале да се оддржат на [[16 март]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/vladata-ke-proglasi-sedumdnevna-zhalost-po-povod-tragedijata-vo-kochani/|title=Владата ќе прогласи седумдневна жалост по повод трагедијата во Кочани|last=Мишев|first=Драган|date=2025-03-16|work=CivilMedia|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Започнале [[Протести против корупцијата во Македонија (2025)|протести за тешката трагедија]] следниот ден во Кочани, [[Штип]], [[Скопје]], [[Струмица]], [[Битола]], како и помали собири низ другите градови од државата.<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/vo-shtip-protest-na-srednoshkolci-po-tragichnata-nesrekja-vo-kochani/|title=Во Штип протест на средношколци по трагичната несреќа во Кочани|last=|date=2025-03-17|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/protest-vo-kochani-za-tragedijata-vo-koja-zaginaa-59-lica/a690026|title=Протест во Кочани за трагедијата во која загинаа 59 лица|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> == Вовед == Ноќниот клуб „Пулс“ во [[Кочани]] бил сместен во градба што претходно служела како [[Склад|магацин]] за теписи. Месните новинари ја нарекле „импровизиран ноќен клуб“, како одраз на нејзината спонтана преобразба во место за забава. Властите откриле дека градбата ја немала потребната законска дозвола за работа како [[ноќен клуб]].<ref name="ap">{{Cite web|url=https://apnews.com/article/north-macedonia-nightclub-fire-abc2033472aeb494b975d34555b13f72|title=59 dead and more than 150 injured in nightclub fire in North Macedonia|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=AP News}}</ref> [[Панче Тошковски|Тошковски]] изјавил дека градбата била одобрена само за лесна индустрија, а не за угостителство, и немало писмен договор меѓу музичката група [[DNK|ДНК]] и сопственикот на клубот Дејан Јованов-Деко.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D0%BF%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%85%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0-%D0%B3%D0%B8-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D0%BB-%D0%B1%D0%B5%D0%BD/|title=Тошковски: Пиротехничките средства ги донел бендот ДНК, концертот бил одржан на диво|last=|first=|date=2025-03-17|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> == Пожар == [[Податотека:Пожарот во Кочани 2025 дискотека.jpg|лево|мини|Пожарот во дискотеката „Пулс“ во [[Кочани]]|240x240пкс]] Во раните утрински часови на 16 март 2025 година, [[Ноќен клуб|дискотеката]] „Пулс“ во [[Кочани]] била исполнета со над 500 лица, кои со нетрпение го очекувале настапот на македонската поп-група [[DNK|ДНК]]. Во 2:35 часот наутро, додека концертот бил во полн ек, бината била осветлена со пиротехнички ефекти. Ненадејно, искри од [[Пиротехника|пиротехничките средства]] го запалиле лесно запаливиот таван на клубот, предизвикувајќи брзо ширење на огнот. Паниката се проширила меѓу присутните, кои се обидувале да се евакуираат низ единствениот излез, што довело до турканица.<ref name="ap"/> Еден преживеан опишал дека бил газен од толпата откако паднал по скалите.<ref name="apnews.com">{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/north-macedonia-nightclub-fire-abc2033472aeb494b975d34555b13f72|title=Fire rips through overcrowded nightclub in North Macedonia, leaving dozens dead in panicked escape|date=2025-03-16|work=AP News|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> Еден член на групата ја повикал толпата да се евакуира за време на гаснењето на пожарот, изјавувајќи: „''Сите излезете, ќе се вратиме''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telegrafi.com/en/Video-released:-%22Everyone-get-out--let's-go-back%22-was-heard-from-the-stage-when-the-fire-started-at-the-disco-in-Kocani/|title=Video released: "Everyone get out, we'll be back" was heard from the scene when the fire broke out at the disco in Kocani|date=2025-03-16|work=Telegrafi|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> Некои од жртвите се обиделе да избегаат низ тоалетот на клубот, но биле пречекани со решетки на прозорците.<ref name="apnews.com"/> Видеата снимени за време на случката покажуваат обиди на присутните да го изгаснат пламенот, додека други се бореле да излезат на безбедно. Меѓу повредените имало и деца.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/articles/c70wdedp20wo|title=North Macedonia nightclub fire claims more than 50 lives in Kocani|date=2025-03-16|work=www.bbc.com|language=en-GB|accessdate=2025-03-16}}</ref> Дел од луѓето што успеале да се спасат, влегле повторно во клубот со намера да спасат колку е можно повеќе животи. Територијалната противпожарна единица Кочани за 7 минути од добивањето на првиот повик со едно навално возило и со тројца од четирите дежурни пожарникари излегува брзо на терен и се првите што пристигнуваат на местото на пожарот. По самото пристигање на објектот во пламен и согледување на ситуацијата се известува пожарникарот што останал во базата да ја мобилизира цела единица како и да побара помош од сите противпожарни бригади во соседните градови. Веднаш по добивањето на повикот за помош, кон Кочани се упатува возило од ТППЕ Виница, кои пристигнуваат втори, а веднаш потоа и две возила од Доброволното противпожарно друштво Кочани. На терен доаѓаат и екипи од ТППЕ Штип, ТППЕ Свети Николе и ТППЕ Пробиштип.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://skopje1.mk/archives/324521|title=Кратка хронологија на пожарот во Кочани – од стампедо, гушење и уривање на кровот загинале 59-те лица - Скопје1.мк|last=Скопје1.мк|date=2025-03-17|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Пожарот во релативно краток период бил изгаснат, а пожарникарите паралелно со гаснење на пожарот, евакуирале и давале прва помош и реанимација на повредените.<ref name=":6" /> Успеале и да ја отворат едната врата од локалот што била блокирана. == Жртви == === Починати === Од 17 април 2025 година, 62 лица<ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodnaevropa.org/a/kocani-pozar-diskoteka-povrijedjeni-bolnice/33350543.html|title=Povrijeđeni iz Kočana sa teškim opekotinama poslani u najmanje šest zemalja|last=Zoksimovska|first=Sunčica Stojanovska|date=2025-03-18|work=Radio Slobodna Evropa|access-date=2025-03-19|language=sh}}</ref> на возраст меѓу 16 и 48 години загинале во пожарот,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/region/direktorka-bolnice-u-kocanima-preminuli-u-pozaru-bili-uzrasta-od-14-do-24-godine/|title=Direktorka bolnice u Kočanima: Preminuli u požaru bili uzrasta od 14 do 24 godine|last=Vijesti|first=Beta|date=2025-03-16|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> од кои шест од жртвите биле малолетници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mia.mk/en/story/moi-three-minors-confirmed-dead-so-far-more-than-20-injured-in-kichevo-nightclub-fire|title=MoI: Three minors confirmed dead so far, more than 20 injured in Kochani nightclub fire|last=Nikolik|first=Nevenka|date=2025-03-16|work=Mia.mk|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Најголем број од жртвите биле од [[Кочани]] и [[Кочанско]], но и од [[Штип]], [[Пробиштип]], [[Виница]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Куманово]]. Ова бил најсмртоносниот пожар во [[ноќен клуб]] во [[Европа]] по пожарот во ноќниот клуб во Букурешт во 2015 година и најсмртоносниот пожар во историјата на Македонија,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/pozharot-vo-puls-e-treta-najgolema-tragedija-vo-makedonija-spored-zhrtvite/|title=Пожарот во „Пулс“ е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите|date=2025-03-18|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> и двата предизвикани од [[Пиротехника|пиротехнички]] средства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/concert-pyrotechnics-nightclub-fire-north-macedonia-1235297318/|title=At Least 59 Dead After Concert Pyrotechnics Spark Nightclub Fire in North Macedonia|last=Kreps|first=Daniel|date=2025-03-16|work=Rolling Stone|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Најголем број од луѓето биле пронајдени на самиот влез едни врз други. Според директорката на кочанската болница дел од пациентите што се починати, починале во турканицата што се случила при паниката за излез од клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mkd.mk/najgolem-del-od-zhrtvite-vo-diskotekata-zaginale-vo-stampedoto-borejkji-se-za-svoite-zhivoti/|title=Повеќето жртви во дискотеката загинале во стампедото борејќи се за својот живот|last=Kejt|date=2025-03-16|work=МКД.МК|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16|archive-date=2025-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20250316154214/https://mkd.mk/najgolem-del-od-zhrtvite-vo-diskotekata-zaginale-vo-stampedoto-borejkji-se-za-svoite-zhivoti/|url-status=dead}}</ref> Многу жртви биле тешко да се утврдат поради недостаток на лични карти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/articles/c70wdedp20wo|title=North Macedonia nightclub fire claims more than 50 lives in Kocani|date=2025-03-16|work=www.bbc.com|language=en-GB|accessdate=2025-03-17}}</ref> Андреј Ѓоргиески, еден од водечките пејачи на [[DNK|ДНК]], иако првично успеал да ја напушти градбата, со изгореници се вратил назад во обид да помогне и да спаси што е можно повеќе животи. За жал бил потврден мртов заедно со фотографот на групата, Александар Ефремов; придружната пејачка Сара Пројковска; тапанарот Ѓорѓи Ѓоргиев; и клавијатуристот Филип Стевановски.<ref>{{Cite web|url=https://mia.mk/en/story/dnk-band-members-including-lead-singer-confirmed-dead-in-kochani-fire|title=DNK band members, including lead singer, confirmed dead in Kochani fire|last=Reed|first=Magdalena|date=16 March 2025|website=Media Information Agency}}</ref> Двајца други члена на групата првично го преживеале пожарот, но им подлегнале на повредите подоцна тоа попладне.<ref>{{Cite web|url=https://kosovapress.com/en/Tragedy-in-Kocani:-5-members-of-the-music-group-DNK-among-the-victims|title=Tragedy in Kocani, among the victims are 5 members of the musical group DNK|access-date=2025-03-16|website=KosovaPress.com}}</ref> Владимир „Панчо“ Блажев, друг пејач на дуото ДНК, се здобил со изгореници на лицето и рацете и добил терапија со кислород.<ref>{{Cite web|url=https://telegrafi.com/en/bateristi-23-vjecar-grupit-adn-ne-mesin-e-viktimave-ne-zjarrin-e-diskotekes-ne-kocan/|title=23-year-old drummer of the band DNK, among the victims in the discotheque fire in Kocani|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=Telegrafi}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thetimes.com/world/europe/article/north-macedonia-fire-nightclub-kocani-pulse-wszffqldl|title=North Macedonia nightclub fire kills at least 59|last=Waterfield|first=Bruno|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=www.thetimes.com}}</ref> Во пожарот загинал и [[полицаец]], кој бил на должност и извршил увид на местото за [[дрога]] и малолетници.<ref>{{Cite web|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/toshkovski-policaec-zagina-vo-diskotekata-vo-kochani-vrshel-kontrola-za-maloletnici-vo-objektot/|title=Toshkovski: Policeman died in a disco in Kocani, he was checking for minors in the facility - Sloboden Pechat|last=Nastoski|first=Zarko|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=Слободен печат}}</ref> Фудбалерот на [[ФК Шкупи]], [[Андреј Лазаров]], претрпел тешко вдишување на чад додека се обидувал да ги спаси посетителите на клубот и набргу починал.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/fudbal/tragichna-vest-pochina-andrej-lazarov-fudbalerot-na-shkupi|title=Трагична вест: Почина Андреј Лазаров, фудбалерот на Шкупи|date=2025-03-16|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Дамјан Танески, млад фудбалски [[голман]] од Штип, и Петар Ивановски, кошаркар на Баскет Дино деликатес, исто така биле дел од жртвите на пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/fudbal/mlad-golman-od-shtip-e-megju-zhrtvite-na-pozharot-vo-kochani|title=Млад голман од Штип е меѓу жртвите на пожарот во Кочани|date=2025-03-16|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/kosharka/pochina-ushte-eden-sportist-basket-dino-se-zboguvashe-od-mladiot-ivanovski|title=Почина уште еден спортист – Баскет Дино се збогуваше од младиот Ивановски!|date=2025-03-17|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> Возачот на брзата помош во Кочани, [https://plusinfo.mk/vozach-na-itna-pomosh-pochina-po-napornata-rabota-ile-gocevski-cel-den-prevezuval-povredeni-od-pozharot-vo-kochani/ Иле Гоцевски], кој превезувал жртви во болница во текот на целиот ден, починал во сон на [[17 март]], еден ден по пожарот, откако се вратил дома да се одмори.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/utrovo-pochina-dolgogodishen-shofer-na-vozila-vo-itnata-pomosh-kochani|title=Утрово почина долгогодишен шофер на возила во Итната помош Кочани|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D0%B8%D0%BB%D0%B5-%D0%B3%D0%BE%D1%86%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D0%B1%D0%B5%D1%88%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BD%D0%B5%D0%BA/|title=Иле Гоцевски беше на првата линија, некои болки се преголеми, некои загуби се претешки за да се носат, рече Таравари за смртта на возачот на Итната помош|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2025-03-17|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Еден од неговите колеги напишал објава на социјалните мрежи во која ги нерекол македонските возачи на брза помош преморени и недоволно платени и ги пофалил постапките на Гоцевски. Македонскиот министер за здравство [[Арбен Таравари]] одговорил на објавата, кој ветил дека ќе ги подобри условите за работа и платата на возачите на брзата помош, и рекол дека нивната работа често се занемарува.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telegraf.rs/vesti/jugosfera/4074461-stefan-je-sa-vozacem-hitne-koji-je-preminuo-spasavao-nakon-pozara-u-kocanima-drzao-sam-tela-dece-prijatelja|title=Stefan je sa vozačem Hitne koji je preminuo spasavao nakon požara u Kočanima: "Držao sam tela dece prijatelja"|last=M|first=A.|date=2025-03-18|work=Telegraf.rs|language=sr|accessdate=2025-03-19}}</ref> Утрото на [[4 април]], во јавноста излегла вест дека трагедијата зела уште еден живот, со што бројката на загинати се искачила на 60 лица. Станувало збор за Александар Карадаковски, кој работел како [[шанкер]] во кобната дискотека и на хартија бил управител на МММ Кафе дооел, кој управувал со дискотеката. Александар бил испратен на лекување во [[Литванија]] каде што и го изгубил својот живот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/60-ta-zhrtva-na-tragedijata-vo-kochani-pochina-aleksandar-karadakovski-upravitel-na-puls?fbclid=IwY2xjawJcit5leHRuA2FlbQIxMQABHbLaUSSk-XOvGrGAJ6og_-Ulv1w9uWrHshxNYQYVTxDE0tsJqypd6S_S2w_aem_90hd3z6CMbbretQyWhwFoA|title=60-та жртва на трагедијата во Кочани, почина Александар Карадаковски управител на „Пулс“|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-04-04}}</ref> 29-годишниот Александар Глигоровски од [[Пробиштип]], кој 22 дена бил во критична состојба, ја загубил битката за живот на [[7 април]] и станал 61-та жртва од несреќата. Тој исто така бил на лекување во Литванија како и Карадаковски, кој починал само 3 дена претходно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/pochina-ushte-eden-patsient-koj-se-lekuvashe-vo-litvanija-brojot-na-zaginati-se-zgolemi-na-61/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR4vlryXC6u3C7Y9ZPiBpHVyEExKzP8W4KzjRP2zLMtFtQHoJtHUktMe41WvOQ_aem_th7I3sf3aPEJYDBlhhV-2w|title=Почина уште еден пациент кој се лекуваше во Литванија - бројот на загинати се зголеми на 61!|date=2025-04-07|work=4news.mk|language=mk|accessdate=2025-04-07}}</ref> На [[17 април]], Министерството за здравство објавило соопштение согласно со информации од Воено-медицинската академија во [[Белград]] дека претпладнето истиот ден, на повредите подлегнал и 24-годишниот Стојанче Стефанов од Кочани, станувајќи 62-та жртва на трагедијата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/62-zhrtva-po-pozharot-vo-kochani-pochina-patsient-koj-se-lekuvashe-vo-belgrad/?fbclid=IwY2xjawJtzENleHRuA2FlbQIxMQABHryya7zfX37Ji7gksbiwAiLBr80EbqxFbcKpPlYRi5ldDcn3mhLA2AtHEZbh_aem_avm29WsyU9oro_pd8GQJ1A|title=62. жртва по пожарот во Кочани, почина пациент кој се лекуваше во Белград|date=2025-04-17|work=https://4news.mk/|language=en-US|accessdate=2025-04-17}}</ref> === Повредени === Повредени биле дури 193 лица,<ref name="makfax">{{cite web|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B5-%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B0-%D0%B6%D1%80%D1%82%D0%B2%D0%B0-%D0%BE%D0%B4-%D0%BF%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%82-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D0%BF%D0%BE/|title=Уште една жртва од пожарот во Кочани, почина управителот на дискотеката „Пулс“|date=2025-04-04|language=mk|trans-title=|website=Макфакс}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512580/zavrsena-e-obdukcijata-na-zaginatite-vo-pozarot-se-povredeni-196-lica-od-koi-20-se-deca|title=Завршена е обдукцијата на загинатите, во пожарот се повредени 196 лица од кои 20 се деца - уапсено е лицето кое е потписник на основен проект за издавање на кабаре клуб|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-19}}</ref> од кои 20 малолетници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rfi.fr/en/international-news/20250318-pain-and-anger-grip-n-macedonia-town-after-fire-tragedy|title=Pain and anger grip N. Macedonia after fire tragedy|date=2025-03-18|work=RFI|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Првиот повик во итната медицинска помош бил точно во 2:48 часот наутро со назнака дека во дискотека, непосредно во индустрискиот дел на [[Кочани]] имало [[пожар]]. Според директорката на Општата болница во Кочани, сиот болнички кадар за помалку од 15 минути бил мобилизиран, а првите пациенти што биле примени биле со изгореници и со [[труење]] со [[јаглерод моноксид|јаглероден моноксид]]. Биле испратени болнички возила од сите здравствени домови од [[Источна Македонија]] ([[Штип]], [[Свети Николе]], [[Пробиштип]], [[Виница]], [[Македонска Каменица]], [[Делчево]], [[Пехчево]] и [[Берово]]) како и од [[Скопје]] и [[Велес]]. Дел од пациентите со поголеми изгореници од прв степен веднаш биле препратени до Клиничката болница во Штип, а од таму најкритичните во скопските клиники. Голем број на повредени биле пренесувани и со приватни возила во болниците во регионот. Утрото на 16 март, во Градската болница „Св. Наум Охридски“ во Скопје биле хоспитализирани 29 лица со тешни изгореници, 7 во клиниката „Жан Митрев“, 24 на Клиничкиот центар, 20 во „[[Воена болница|8 Септември]]“, од кои двајца биле во критична состојба.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D1%81%D0%B5%D0%B4%D1%83%D0%BC-%D0%BF%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8-%D1%81%D0%B5-%D0%B7%D0%B3%D1%80%D0%B8%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0/|title=Седум пациенти се згрижени во Клиника Жан Митрев, за критичните се очекува да бидат преземени и да биде организиран трансфер во странство|last=Макфакс|first=А. O. /|date=2025-03-16|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ushte-chetvorica-pacienti-od-gradska-bolnica-transportirani-vo-hrvatska/|title=Уште четворица пациенти од Градска болница транспортирани во Хрватска|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/featured/nad-50-zhrtvi-vo-pozhar-vo-vo-kochani-site-vesti-na-edno-mesto/|title=Трагедија во Кочани - СИТЕ ВЕСТИ ЗА ПОЖАРОТ НА ЕДНО МЕСТО|last=|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Во Клиничката болница во Штип се лекувале 20 пациенти, а 12 во болницата во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/nad-140-pacienti-se-lekuvaat-vo-makedonija-licata-prefrleni-vo-stranstvo-se-vo-stabilna-sostojba/|title=Над 140 пациенти се лекуваат во Македонија - лицата префрлени во странство се во стабилна состојба|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Подрачната болница во Кочани била сериозно неопремена за напливот на жртви, со само две амбулантни возила и едно комбе со кревет.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://metropola.mk/2025/03/17/%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0-%D0%B8%D0%BC%D0%B0-%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE-%D0%B4%D0%B2%D0%B5-%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%83%D0%BB/|title=Кочанската болница има само ДВЕ амбулантни комбиња - со натчовечки напори вработените беа во борба со секоја секунда за помош|last=Vasev|first=Krume|date=2025-03-17|work=Метропола|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Радио Кочани јавило дека повредените останале да лежат на улица, бидејќи немало доволно возила за итна помош да ги превезе сите. Некои од жртвите биле пренесени во болница од цивилни случајни минувачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://radiokocani.mk/18627/|title=Најголема катастрофа и трагедија досега во Кочани|date=2025-03-16|work=Kocani Radio|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Братот на една од жртвите сведочел за огромен број на трупови во болничките ходници и дека тој морал да ги прегази за да ја провери неговата повредена сестра.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/ungluecke/nordmazedonien-59-menschen-kommen-bei-brand-in-diskothek-ums-leben-110359573.html|title=Nordmazedonien: 59 Menschen kommen bei Brand in Diskothek ums Leben|date=2025-03-16|work=FAZ.NET|language=de|accessdate=2025-03-19}}</ref> Поради сериозноста на повредите како резултат на изгореници и вдишување чад, дел од повредените биле префрлени во специјализирани одделенија во болниците и клиниките во Скопје и Штип.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://antropol.mk/2025/03/16/tragedija-vo-koani-pozar-so-nevideni-tragicni-razmeri/|title=Трагедија во Кочани: Пожар|last=P|first=Z.|date=2025-03-16|work=Антропол|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/nad-50-zhrtvi-vo-pozhar-vo-vo-kochani-site-vesti-na-edno-mesto/|title=Трагедија во Кочани - СИТЕ ВЕСТИ ЗА ПОЖАРОТ НА ЕДНО МЕСТО|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> До 17 март, сите преостанати пациенти во општа болница Кочани биле префрлени на клиниките во Скопје.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/tivko-i-tazhno-e-vo-kochani-eden-den-po-tragichniot-pozhar/|title=Тивко и тажно е во Кочани еден ден по трагичниот пожар|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Со оглед на тоа што материјалот од што бил изграден таванот на ноќниот клуб содржел [[азбест]], [[канцероген]], министерот за здравство Таравари им наложил на повредените и на секој друг што бил на местото на пожарот да одат на лекар бидејќи можеби го вдишале азбестот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.b92.net/english/region/112924/everyone-who-was-at-the-scene-of-the-tragedy-in-kocani-is-in-danger-doctors-issued-a-warning-video/vest|title=Everyone who was at the scene of the tragedy in Kočani is in danger; Doctors issued a warning VIDEO|last=B92|work=B92.net|language=sr|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodnaevropa.org/a/kochani-dikoteka-licenca-standardi-pozar-/33351714.html|title=Dok se istražuje odgovornost za požar u Kočanima, na vidjelo izlaze kršenja zakona u radu klubova|last=Nikolovska|first=Biljana|date=2025-03-18|work=Radio Slobodna Evropa|access-date=2025-03-19|language=sh}}</ref> Според Мери Цветковска, професор по градежништво на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] во Скопје, теориите за изгорениот азбест не се точни, бидејќи азбестот се крши на топлина наместо да гори. Докторот Бојан Трајковски рекол дека секој што е внатре во ноќниот клуб треба да биде надгледуван за знаци на [[мезотелиом]] до крајот на животот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/peplosanata-diskoteka-puls-oslobodi-kancerogeni-azbestni-chestichki-vo-vozduhot/|title=The burnt-out Pulse disco released carcinogenic asbestos particles into the air - Free Press|last=Бурнс|first=Мирослава|date=2025-03-19|work=Слободен печат|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> ==== Меѓународна медицинска помош ==== Од вечерните часови на 16 март и во текот на наредните денови, повеќе од 100 најтешко повредените биле префрлени во здравствени установи во странство, како последица на меѓународната поддршка и соработката со партнерските земји.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/nad-140-pacienti-se-lekuvaat-vo-makedonija-licata-prefrleni-vo-stranstvo-se-vo-stabilna-sostojba/|title=Над 140 пациенти се лекуваат во Македонија - лицата префрлени во странство се во стабилна состојба|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Австрија}} [[Австрија]]: 6 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Виена]] и [[Грац]].<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/devet-evropski-zemji-ponudile-pomosh-po-pozharot-vo-kochani-informiraat-od-evropskata-komisija/|title=Девет европски земји понудиле помош по пожарот во Кочани, информираат од Европската комисија|last=360степени|date=2025-03-17|work=360 степени|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Белгија}} [[Белгија]]: По 1 пациент бил хоспитализиран во [[Брисел]], [[Антверпен]], [[Лиеж]] и [[Шарлероа]], со помош на воен авион од {{знамеикона|Романија}} [[Романија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/chetvoritsa-povredeni-od-kochani-nokeska-prefrleni-na-lekuvane-vo-belgija/|title=Четворица повредени од Кочани, ноќеска префрлени на лекување во Белгија|last=Николовски|first=Никола|date=2025-03-19|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Бугарија}} [[Бугарија]]: 9 пациенти биле хоспитализирани во [[Софија]], а по 3 пациенти во [[Пловдив]] и во [[Варна]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /> * {{знамеикона|Грција}} [[Грција]]: 5 пациенти биле хоспитализирани во општата и воената болница во [[Солун]],<ref name=":0" /><ref name=":2" /> а 7 други пациенти во [[Атина]].<ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ushte-12-povredeni-od-makedonija-prefrleni-na-lekuvanje-vo-srbija-trojca-vo-grcija-i-dvajca-vo-avstrija/|title=Уште 12 повредени од Македонија префрлени на лекување во Србија, тројца во Грција и двајца во Австрија|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alfa.mk/ushte-chetvoricza-paczienti-prefrleni-vo-atina-vo-tekot-na-nokta/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=ushte-chetvoricza-paczienti-prefrleni-vo-atina-vo-tekot-na-nokta|title=Уште четворица пациенти префрлени во Атина во текот на ноќта|date=2025-03-19|work=alfa.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Италија}} [[Италија]]: 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Милано]], а по 1 пациент во [[Парма]] и во [[Пиза]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://plusinfo.mk/doma-se-lekuvaat-77-vo-stranstvo-101-povreden-vo-pozharot-ministerstvoto-za-zdravstvo-gi-ob-avi-detalite/|title=ДОМА СЕ ЛЕКУВААТ 77, ВО СТРАНСТВО 101 ПОВРЕДЕН ВО ПОЖАРОТ Министерството за здравство ги објави деталите|last=плусинфо|date=2025-03-19|work=plusinfo.mk|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Литванија}} [[Литванија]]: 3 пациенти биле пренесени на лекување во [[Вилнус]] и 1 пациент во [[Каунас]], со помош на воен авион од {{знамеикона|Романија}} [[Романија]].<ref name=":2" /><ref name="slobodenpecat.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/romanski-avion-na-poleta-za-skopje-za-da-preveze-chetvorica-pacienti-so-izgorenici-vo-bolnica-vo-litvanija/|title=Романски авион полета за Скопје за да превезе четворица пациенти со изгореници во болница во Литванија|last=Дамческа|first=Марина|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Полска}} [[Полска]]: 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Ленчна]] блиску до [[Лублин]].<ref name="kurir.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ministerstvo-za-zdravstvo-informira-za-sostojbata-na-pacientite-zgrizheni-vo-makedonija-i-stranstvo/|title=Министерство за здравство информира за состојбата на пациентите згрижени во Македонија и странство|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref name="libertas.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://libertas.mk/klekovski-vo-kontakt-sme-so-fondaci-a-od-holandi-a-za-da-doneseme-kozhni-graftovi-za-povredenite/|title=Клековски: Во контакт сме со фондација од Холандија за да донесеме кожни графтови за повредените|last=Libertas|first=Libertas|date=2025-03-19|work=Либертас|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> * {{знамеикона|Србија}} [[Србија]]: 26 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Белград]] и 3 пациенти во [[Ниш]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name="kurir.mk"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lokalno.mk/dvajca-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-prefrleni-vo-klinichkiot-centar-nish-nivnite-vitalni-parametri-se-stabilni/|title=Двајца повредени во пожарот во Кочани префрлени во Клиничкиот центар во Ниш, нивните витални параметри се стабилни|last=Milan1|date=2025-03-19|work=Локално|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Словенија}} [[Словенија]]: По 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Љубљана]] и [[Марибор]].<ref name=":2" /> * {{знамеикона|Турција}} [[Турција]]: 6 пациенти биле хоспитализирани во [[Истанбул]], а дополнителни 6 пациенти во [[Анкара]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":15">{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/ushte-tri-lica-od-pozharot-vo-kochani-kje-se-lekuvaat-vo-turcija/|title=Уште три лица од пожарот во Кочани ќе се лекуваат во Турција|date=2025-03-20|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> * {{знамеикона|Унгарија}} [[Унгарија]]: 6 пациенти биле пренесени на лекување во [[Будимпешта]], со помош на авион од {{знамеикона|Луксембург}} [[Луксембург]].<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/ushte-dvaesetina-pacienti-kje-zaminat-na-lekuvanje-vo-stranstvo-najavi-mucunski/|title=Уште дваесетина пациенти ќе заминат на лекување во странство, најави Муцунски|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Хрватска}} [[Хрватска]]: 5 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Загреб]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name="libertas.mk"/> * {{знамеикона|Шведска}} [[Шведска]]: 5 пациенти биле пренесени на лекување во повеќе градови во Шведска. * {{знамеикона|Шпанија}} [[Шпанија]]: 7 пациенти биле пренесени на лекување во [[Мадрид]].<ref name=":16">{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/sedum-lica-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-se-transportiraat-vo-shpanija/a690734|title=Седум лица повредени во пожарот во Кочани се транспортираат во Шпанија|work=kanal5.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-20}}</ref> Како дополнителна поддршка во справувањето со кризата, во земјата пристигнале медицински екипи од {{знамеикона|Србија}} [[Србија]], {{знамеикона|Чешка}} [[Чешка]] и {{знамеикона|Израел}} [[Израел]], кои се приклучиле на напорите за обезбедување соодветна здравствена грижа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/zhivot/zdravje/pristigaat-lekarski-timovi-vo-makedonija/|title=Пристигаат лекарски тимови во Македонија|last=Сани|date=2025-03-17|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Бугарија испратила воен авион Ц-27Ј Спартан за транспорт на осум од најтешко ранетите жртви во болницата „Н. И. Пирогов“ во [[Софија]] и Воено-медицинската академија во [[Варна]], додека уште шест биле пренесени со амбулантни возила во [[Софија]] и [[Пловдив]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nova.bg/news/view/2025/03/16/491001/the-spartan-aircraft-transports-8-injured-fire-victims-from-north-macedonia-to-bulgarian-hospitals/|title=The "Spartan" aircraft transports 8 injured fire victims from North Macedonia to Bulgarian hospitals|work=nova.bg|language=bulgarian|accessdate=2025-03-19}}</ref> Директорот на болницата Пирогов изјавил дека болницата очекува бројката на загинати да се зголеми, бидејќи сите жртви од пожарот што ги примиле се во „многу лоша состојба“, со изгореници на дишните патишта.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/ungluecke/nordmazedonien-fuerchtet-weitere-todesopfer-nach-nachtclub-brand-110362094.html|title=Nordmazedonien fürchtet weitere Todesopfer nach Nachtclub-Brand|date=2025-03-17|work=FAZ.NET|language=de|accessdate=2025-03-19}}</ref> На 18 март, Бугарскиот Црвен крст, болницата Пирогов и Националниот центар за трансфузиона хематологија организирале крводарителска акција за помош на повредените во Бугарија, поддржана од Воено-медицинската академија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bta.bg/en/news/bulgaria/853847-blood-donation-campaign-launched-at-military-medical-academy-to-support-those-in|title=Blood Donation Campaign Launched at Military Medical Academy to Support Those Injured in Kocani Nightclub Fire|work=www.bta.bg|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bnr.bg/en/post/102130404/hundreds-wait-in-line-to-donate-blood-for-the-victims-of-the-kocani-fire-tragedy|title=Hundreds of people in Sofia donate blood for the victims of the Kocani fire tragedy|work=bnr.bg|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> До 19 март, повеќе од 600 Бугари дарувале крв во [[Софија]], [[Горна Џумаја]], [[Варна]], [[Пловдив]], [[Плевен]] и [[Стара Загора]] за жртвите од пожарот во ноќниот клуб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.segabg.com/category-bulgaria/nad-600-dushi-sa-darili-kruv-sofiya-za-zhertvite-kochani|title=Над 600 души са дарили кръв в София за жертвите в Кочани|date=2025-03-19|work=Над 600 души са дарили кръв в София за жертвите в Кочани - Новини СЕГА|language=bg|accessdate=2025-03-19}}</ref> Бугарската амбасада во Скопје известила дека Бугарија е подготвена да обезбеди целосна помош, превоз и сместување за најблиските членови на семејствата на повредените, кои се лекуваат во болниците во Бугарија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/bugarija-kje-obezbedi-prevoz-i-smestuvanje-za-semejstvata-na-povredenite-shto-se-tamu-na-lekuvanje/|title=Бугарија ќе обезбеди превоз и сместување за семејствата на повредените што се таму на лекување|last=Божиновска|first=Жана П.|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> На 16 март, [[Србија]] испратила авион Ц-295 на Српските воздухопловни сили за да земе 12 од најтешко повредените жртви, кои биле пренесени во Воено-медицинската академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/vesti/hronika/avion-sa-povredjenima-iz-severne-makedonije-sleteo-u-beograd-veliki-broj-hitne-pomoci/9d3khby|title=Avion sa povređenima iz Severne Makedonije sleteo u Beograd: Veliki broj hitne pomoći pod rotacijama prevozi pacijente na VMA|last=Stojković|first=Milena|date=2025-03-16|work=Blic.rs|language=sr|accessdate=2025-03-20}}</ref> Дополнително, Србија испратила пет амбулантни возила со 14 медицински лица за да им помогне на преполните болници во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pancevac-online.rs/397879/5-sanitetskih-vozila-na-putu-za-makedoniju-povredjeni-ce-biti-primljeni-u-vojnu-bolnicu-nis-i-na-vma/|title=5-sanitetskih-vozila-na-putu-za-makedoniju-povredjeni-ce-biti-primljeni-u-vojnu-bolnicu-nis-i-na-vma}}</ref> Две амбулантни возила однеле двајца од најкритично повредените во [[Ниш]], каде што биле примени во Клиничкиот центар во Ниш и во Воената болница во Ниш, а три други возила на брза помош се упатиле во [[Белград]], каде што дополнителни тројца повредени биле примени во Воено-медицинската академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fokus.mk/lekari-i-meditsinski-tehnichari-od-srbija-so-avion-pristignaa-vo-makedonija/|title=Лекари и медицински техничари од Србија со авион пристигнаа во Македонија|date=2025-03-16|work=Фокус|language=en-GB|accessdate=2025-03-20}}</ref> Анестезиологот од ВМА, Горан Рондовиќ, изјавил дека и двајцата пациенти што ги примиле се во критична состојба, но се стабилни. Од 10 пациенти пренесени на Воено-медицинската академија, шест биле на Одделението за интензивна нега, а четворица биле на реконструктивна операција, заклучно со 19 март.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/anesteziolog-vo-vma-teshka-e-zdravstvena-sostojba-na-povredenite-od-kochani/|title=Анестезиолог во ВМА: Тешка е здравствената состојба на повредените од Кочани|date=2025-03-19|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 17 март, друг авион на Српските воздухопловни сили Ц-295 отпатувале од воздухопловната база [[Батајница]] за да превезе уште 12 повредени на лекување во белградската Воено-медицинска академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.rs/evropa/region/161604/jos-12-povredenih-iz-kocana-prebaceno-na-lecenje-u-beograd/vest|title=Još 12 povređenih iz Severne Makedonije prebačeno na lečenje u Srbiju, troje u Grčku i dvoje u Austriju|last=Tanjug|date=2025-03-17|work=Euronews.rs|language=sr|accessdate=2025-03-20}}</ref> Уште еден повреден со возило на брза помош бил пренесен во болница во Ниш.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.juznevesti.com/drustvo/stize-jos-povredjenih-u-pozaru-iz-severne-makedonije-u-nis/|title=Stiže još povređenih u požaru iz Severne Makedonije u Niš - Društvo - Južne vesti|date=2025-03-17|work=www.juznevesti.com|language=sr-RS|accessdate=2025-03-20}}</ref> Вечерта на 17 март, српскиот претседател [[Александар Вучиќ]] ги посетил повредените во Клиничкиот центар на Србија во [[Белград]] заедно со министерот за здравство [[Златибор Лончар]] и единаесет фоторепортери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.danas.rs/svet/region/vucic-zrtve-pozara-u-kocanima/|title=Vučić sa 11 kamera obišao žrtve požara u Kočanima, Makedonci besni na predsednika Srbije i nisu jedini - Region - Dnevni list Danas|date=2025-03-18|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> Граѓаните на Македонија и [[Србија]] на социјалните мрежи го обвиниле Вучиќ дека ја искористил приликата за пи-ар и за добивање политички поени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/serbian-president-sparks-outrage-with-visit-to-kocani-fire-victims-372218/|title=Serbian president sparks outrage with visit to Kocani fire victims|date=2025-03-18|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Вучиќ бил фотографиран како допира пациент со голи раце,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/vesti/hirurg-dugalic-javno-se-odricem-kolega-koje-su-pustile-da-vucic-udje-na-intenzivnu-negu/|title=Hirurg Dugalić: Javno se odričem kolega koje su pustile da Vučić uđe na intenzivnu negu|last=FoNet|date=2025-03-18|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> а подоцна ја симнал медицинската маска додека зборувал пред новинарите пред пациент.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/vesti/pre-porodica-vucic-obisao-povredjene-u-pozaru-makedonci-ostri-na-mrezama-zloupotreba-za-politicke-poene/|title=Pre porodica, Vučić obišao povređene u požaru: Makedonci oštri na mrežama - zloupotreba za političke poene|last=S|first=S. M.|date=2025-03-17|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> Слично на тоа, македонскиот премиер [[Христијан Мицкоски]], придружуван од неколку други службени лица, ги посетил повредените во скопските болници вечерта на 17 март и повторно на 18 март, пред да им биде дозволено на нивните семејства да ги видат и без сите соодветни безбедносни мерки. Еден човек во друштво на Мицкоски бил виден без маска.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/roditelite-ne-mozhat-da-gi-posetat-pacientite-premierot-mozhe/|title=Родителите не можат да ги посетат пациентите, а премиерот може|date=2025-03-18|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Авион на романските воздухопловни сили Ц-27Ј Спартан, конфигуриран за медицински мисии, заминал на 17 март од [[Отопени]] за да изврши хуманитарна мисија за превоз на четворица пациенти со дијагностицирани изгореници од Скопје во болница во [[Вилнус]], [[Литванија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://focuspress.ro/romania-transporta-patru-raniti-grav-in-incendiul-din-macedonia-de-nord-in-lituania-cu-o-aeronava-militara/|title=România transportă patru răniți grav în incendiul din Macedonia de Nord în Lituania, cu o aeronavă militară {{!}} FocusPress|date=2025-03-17|work=focuspress.ro|language=ro-RO|accessdate=2025-03-20}}</ref> Медицински авиони на [[Турција|Туција]] транспортирале повредени во [[Истанбул]] и [[Анкара]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sdk.mk/index.php/makedonija/27-najteshko-povredeni-od-pozharot-vo-kochani-se-prenesuvaat-na-lekuvane-vo-bugarija-grtsija-turtsija-i-srbija/|title=27 НАЈТЕШКО ПОВРЕДЕНИ ОД ПОЖАРОТ ВО КОЧАНИ СЕ ПРЕНЕСУВААТ НА ЛЕКУВАЊЕ ВО БУГАРИЈА, ГРЦИЈА, ТУРЦИЈА И СРБИЈА|date=2025-03-16|work=Сакам Да Кажам|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> [[Словенија]] испратила воен авион за да пренесе повредени со изгореници во Медицинскиот центар на [[Универзитет во Љубљана|Универзитетот во Љубљана]], а други двајца биле транспортирани во медицинскиот центар на [[Мариборски универзитет|Универзитетот во Марибор]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rtvslo.si/slovenija/dva-poskodovanca-iz-kocanov-prispela-v-slovenijo-mnz-poostren-nadzor-prireditvenih-prostorov/739705|title=Dva poškodovanca iz Kočanov prispela v Slovenijo. MNZ: Poostren nadzor prireditvenih prostorov.|last=C|first=G.|work=rtvslo.si|language=sl|accessdate=2025-03-20}}</ref> Околу 3 часот на 17 март, момче и девојче на возраст од дваесетина години биле пренесени во Здравствениот центар на унгарските одбранбени сили.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.magyarhirlap.hu/kronika/20250317-megerkeztek-az-eszak-macedoniai-tuzeset-elso-serultjei|title=Megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset első sérültjei|last=hírlap|first=Magyar|work=www.magyarhirlap.hu|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> Двајцата се здобиле со изгореници и вдишување чад, и се наоѓале во животна опасност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://magyarnemzet.hu/belfold/2025/03/gyorfi-pal-eszak-macedonia-tuz-serult-szorakozohely|title=Életveszélyes állapotban van az észak-macedóniai huszonéves, akit az éjszaka szállítottak Magyarországra + videó|last=Áron|first=Ternovácz|date=2025-03-17|work=Életveszélyes állapotban van az észak-macedóniai huszonéves, akit az éjszaka szállítottak Magyarországra + videó|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> Во текот на денот во Унгарија пристигнале уште четворица повредени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/ushte-dvaesetina-pacienti-kje-zaminat-na-lekuvanje-vo-stranstvo-najavi-mucunski/|title=Уште дваесетина пациенти ќе заминат на лекување во странство, најави Муцунски|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Медицински авион од [[Луксембург]] учествувал во транспортот на повредените.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Со помош на амбулантни возила, првично три, а подоцна уште два пациенти биле хоспитализирани во Општата и Воената болница во [[Солун]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /> На 17 март, авион на Грчките воздухопловни сили Ц-130 пренел три тешко повредени жртви на интензивна нега во воената болница во [[Атина]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/avion-na-grchkoto-voeno-vozduhoplovstvo-vecherva-od-skop-e-e-prenese-vo-atina-tro-ca-povredeni/|title=Авион на грчкото воено воздухопловство вечерва од Скопје ќе пренесе в|last=Jane|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> Според грчкиот министер за здравство Адонис Георгијадис, три болници во Атина и една во Солун биле ставени во зголемена готовност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/petmina-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-se-khospitalizirani-vo-bolnici-vo-solun-dvajca-vekje-se-operirani|title=Петмина повредени во пожарот во Кочани се хоспитализирани во болници во Солун, двајца веќе се оперирани|work=24.mk|language=en|accessdate=2025-03-20}}</ref> Истиот ден, биле извршени три лета од воздухопловната база Воглер до Скопје со авион Ц-130 Херкулес на Австриските воздухопловни сили до болниците во [[Грац]] и [[Виена]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://militaeraktuell.at/bundesheer-unterstuetzt-in-nordmazedonien/|title=Bundesheer unterstützt in Nordmazedonien|last=Aktuell|first=Militaer|date=2025-03-17|work=militaeraktuell.at|language=de-DE|accessdate=2025-03-20}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nachrichten.at/panorama/weltspiegel/internationale-hilfe-nach-toedlichem-brand-in-mazedonien-angelaufen;art17,4034256|title=Nach Brandkatastrophe in Mazedonien: 6 Opfer in Österreich in Behandlung|work=nachrichten.at|language=de|accessdate=2025-03-20}}</ref> Хрватскиот премиер [[Андреј Пленковиќ]] на 17 март објавил дека два хеликоптери на хрватската армија на 19 март ќе пренесат четворица од ранетите во Хрватска на лекување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/plenkovi-chetvorica-povredeni-od-severna-makedoni-a-za-dva-dena-e-bidat-prefrleni-vo-hrvatska/|title=Пленковиќ: Четворица повредени од Северна Македонија за два дена ќе бидат префрлени во Хрватска - frontline.mk|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 17 март, Чешка најавила распоредување на десет воено-медицински кадар од Централната воена болница во Македонија, откако Македонија побарала помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://english.radio.cz/czechia-sends-military-medical-team-north-macedonia-after-deadly-club-fire-8845724|title=Czechia sends military medical team to North Macedonia after deadly club fire|date=2025-03-17|work=Radio Prague International|language=en|accessdate=2025-03-20}}</ref> Белгија ја распоредила својата белгиска екипа за прва помош и поддршка за да обезбеди итна медицинска помош на жртвите од пожарот на 19 март, земајќи четворица пациенти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rtl.be/actu/monde/europe/incendie-devastateur-en-macedoine-du-nord-la-belgique-intervient-nous-sommes-aux/2025-03-16/article/742821|title=Incendie dévastateur en Macédoine du Nord: la Belgique intervient, "nous sommes aux côtés de nos amis dans le besoin"|last=BELGA|first=RTL info avec|date=2025-03-16|work=RTL Info|language=fr|accessdate=2025-03-20}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.belganewsagency.eu/victims-of-north-macedonia-nightclub-fire-transferred-to-belgium-for-treatment|title=Victims of North Macedonia nightclub fire transferred to Belgium for treatment|last=Service|first=Flanders News|date=2025-03-19|work=belganewsagency.eu|language=en-BE|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 20 март, дополнителни три жртви од пожарот биле пренесени со хеликоптер во градската болница „Башакшехир Чам и Сакура“ во [[Истанбул]].<ref name=":15" /> На 20 март, [[Шпанија]] објавила дека ќе лекува седум од жртвите во [[Мадрид]], при што пет биле пренесени во Универзитетската болница Ла Паз и две во Универзитетската болница во [[Гетафе]].<ref name=":16" /> == Статистика == {| class="wikitable" |+ Возрасна распределба на жртвите |- ! Возраст !! Број на жртви |- | 16 || 3 |- | 17 || 3 |- | 18 || 4 |- |19 |1 |- | 20 || 2 |- | 21 || 6 |- | 23 || 2 |- | 24 || 8 |- | 25 || 3 |- | 26 || 7 |- | 27 || 2 |- | 29 || 3 |- | 30 || 3 |- | 31 || 2 |- | 32 || 1 |- |33 |1 |- | 36 || 4 |- | 38 || 2 |- | 43 || 1 |- | 44 || 2 |- | 47 || 1 |- |48 |1 |- ! Вкупно !! 62<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://plusinfo.mk/6-maloletnici-na-vozrast-od-16-i-17-godini-zaginaa-vo-kochani-na-vozrasnata-zhrtva-imashe-48-godini/|title=6 МАЛОЛЕТНИЦИ НА ВОЗРАСТ ОД 16 И 17 ГОДИНИ ЗАГИНАА ВО КОЧАНИ: Највозрасната жртва имаше 48 години|last=|date=2025-03-20|work=Плусинфо|language=mk|accessdate=2025-03-20}}</ref> |} == Истрага == [[Податотека:По пожарот во дискотеката Пулс.jpg|мини|280x280px|Последиците од пожарот|лево]] Министерот за внатрешни работи на [[Македонија]], [[Панче Тошковски]], потврдил дека се уапсени лица што биле дел од организацијата на концертот за време на кој настанал пожарот. На терен веднаш биле ангажирани сите соодветни институции, вклучувајќи и обвинители специјализирани за организиран криминал. Во тек е истрага за да се разјаснат околностите на овој трагичен настан и да се утврди одговорноста.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mrt.com.mk/node/125636|title=МРТ|work=www.mrt.com.mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Министерот за внатрешни работи Панче Тошковски објавил дека се распишани потерници за над 20 лица, а 15 осомничени веќе биле во притвор.<ref>{{cite web|url=https://lider.mk/istraga-za-pozharot-vo-kochani-nad-20-osomnicheni/|title=Над 20 осомничени за пожарот во Кочани, 15 приведени, вклучени се поранешни функционери|date=16 March 2025|language=mk|website=Lider.mk|access-date=16 March 2025}}</ref> Тој открил дека дискотеката „Пулс“ ја добила дозволата за работа преку корупција и поткуп. Меѓу уапсените биле Дејан Јованов-Деко, сопственик на дискотеката, Размена Чекиќ Дуровиќ, поранешната државна секретарка во Министерството за економија, [[Крешник Бектеши]], поранешен [[Министер за економија и труд на Македонија|министер за економија]], и поранешниот директор на [[Државен пазарен инспекторат|Државниот пазарен инспекторат]], Горан Трајковски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/eks-ministerot-za-ekonomija-kreshnik-bekteshi-sproveden-vo-kochani-obvinitelstvoto-bara-pritvor/a690141|title=Екс министерот за економија Крешник Бектеши спроведен во Кочани – Обвинителството бара притвор|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2025/03/16/poraneshniot-minister-za-ekonomija-kreshnik-bekteshi-povikan-na-razgovor-so-ps-karposh/|title=Поранешниот министер за економија, Крешник Бектеши повикан на разговор со ПС Карпош|last=|first=|date=2025-03-16|work=telma.com.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Инспекторите откриле дека ноќниот клуб работел под фалсификувана лиценца потпишана од Дуровиќ. Дискотеката била сместена во еднокатна градба што претходно служела како [[Склад|магацин]] за теписи.<ref>{{cite web|url=https://www.vesti.mk/article/67d6dd1c1706a69e8882d2d1|title=Ова е сопственикот на дискотеката – шупа во која изгореа над 60 млади лица!|date=16 March 2025|language=mk|website=Vesti.mk|access-date=16 March 2025}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=https://kosovapress.com/en/The-tragedy-in-Kocani-Toskovski--the-work-license-is-linked-to-corruption|title=Tragedy in Kocani, Toshkovski: Work license linked to corruption|access-date=2025-03-16|website=KosovaPress.com}}</ref> На прес-конференција утрото на 17 март, [[Премиер на Македонија|премиерот]] [[Христијан Мицкоски|Мицкоски]] објавил дека во цела Македонија биле издадени само 12 законски лиценци за ноќни клубови, меѓу кои не се наоѓал клубот „Пулс“. Само еден ден подоцна, министерството за економија објавило дека сепак се работело за 22 лиценци.<ref>{{Наведени вести|url=https://sitel.com.mk/mickoski-samo-12-nokjni-klubovi-legalno-rabotat-vo-drzhavata-se-kje-zatvorime|title=Мицкоски: Само 12 ноќни клубови легално работат во државата, се ќе затвориме|work=Сител Телевизија|access-date=2025-03-18|language=mk}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sdk.mk/index.php/makedonija/imaat-litsentsi-samo-22-diskoteki-i-kabarea-vo-zemjava-dopolnitelno-se-proveruva-dali-gi-ispolnuvaat-uslovite-za-rabota-veli-vladata/|title=ИМААТ ЛИЦЕНЦИ САМО 22 ДИСКОТЕКИ И КАБАРЕА ВО ЗЕМЈАВА, ДОПОЛНИТЕЛНО СЕ ПРОВЕРУВА ДАЛИ ГИ ИСПОЛНУВААТ УСЛОВИТЕ ЗА РАБОТА, ВЕЛИ ВЛАДАТА ПО ПОЖАРОТ ВО КОЧАНИ СО 59 ЖРТВИ|date=2025-03-18|work=Сакам Да Кажам|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Помеѓу првичните 12 клуба со законски лиценци се нашле 3 дискотеки во [[Битола]], 2 во [[Охрид]] и по една дискотека во [[Прилеп]], [[Неготино]], [[Гевгелија]], [[Делчево]], [[Кичево]], [[Штип]] и [[Виница]]. Тројца поранешни градоначалници на Кочани биле уапсени на 20 март — Ратко Димитровски, Николчо Илиев и Љупчо Папазов (кој поднел оставка по пожарот) — под сомнение дека се вмешани во незаконското работење на ноќниот клуб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://emagazin.mk/%D0%BA%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%BE-%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D1%83%D0%B0%D0%BF%D1%81%D0%B5%D0%BD-%D1%81%D0%BE/|title=Кој е Ратко Димитровски, кој е уапсен со Љупчо Папазов и Николчо Илијев|last=|date=2025-03-21|work=еМагазин|language=mk-MK|accessdate=2025-03-21}}</ref> == Последици == [[Податотека:Протест во Кочани 2025.jpg|мини|260x260px|Протести во [[Кочани]], 17 март 2025 година]][[Податотека:Оддавање на почит кон Ѓорѓи Горѓиев и жртвите од Кочанскиот пожар во Струмица (1).jpg|мини|Оддавање почит кон Ѓорѓи Горѓиев и жртвите од Кочанскиот пожар во Струмица|260x260px]] [[Податотека:People gathered at Macedonia Square in Skopje to honor the victims of the Kočani nigthclub fire.jpg|мини|260x260пкс|На 18 март 2025 година, на [[плоштад Македонија]] во [[Скопје]], голем број на граѓани се собрале за да им оддадат почит на жртвите од пожарот во ноќниот клуб во Кочани.]] По пожарот во ноќниот клуб во [[Кочани]], темелна проверка открила значителни безбедносни прекршоци во ноќниот клуб „Пулс“:<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/north-macedonia-nightclub-where-blaze-killed-59-lacked-safety-measures-says-2025-03-17/?utm_source=chatgpt.com North Macedonia nightclub fire: crowds call for justice for 59 killed]</ref> * На местото му недостигала основна опрема за заштита од пожари, вклучувајќи доволно противпожарни апарати и функционален противпожарен систем. * Клубот имал само еден пристапен излез, бидејќи задната врата била заклучена, што сериозно ги попречувала напорите за евакуација за време на пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thesun.co.uk/news/33886453/survivors-north-macedonia-nightclub-fire-accounts-arrests/?utm_source=chatgpt.com|title=Survivors reveal full horror of club fire that left 59 dead as 15 detained|date=2025-03-17|work=The Sun|language=en-gb|accessdate=2025-03-17}}</ref> * Градбата претрпела неовластени видоизменувања, вклучително и употреба на незаконски материјали за звучна изолација, што можеби придонело за брзо ширење на пожарот. Како одговор на несреќата, властите започнале сеопфатна тридневна инспекција на сите ноќни клубови и кабареа низ целата земја за да ги спроведат безбедносните прописи.<ref>{{cite web|url=https://www.euronews.com/my-europe/2025/03/17/15-detained-on-suspicion-of-corruption-after-north-macedonia-nightclub-fire-kills-59|title=Fifteen arrested over alleged bribery and corruption after North Macedonia nightclub fire kills 59|date=17 март 2025|website=Euronews}}</ref> На 19 март, на три од дванаесет објекти со важечка лиценца за кабаре, ноќен клуб или дискотека, кои на 18 март биле проверени од Државниот пазарен инспекторат, им била одземена дозволата за вршење дејност бидејќи не ги исполнувале минималните технички услови за работа.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/zatvoreni-tri-diskoteki-koi-imaat-licenca-ama-ne-gi-ispolnuvaat-tekhnichkite-uslovi-se-pravat-proverki-ushte-vo-devet|title=Затворени три дискотеки кои имаат лиценца, ама не ги исполнуваат техничките услови, се прават проверки уште во девет|work=24.mk|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Дополнително била откирена уште една фалсификат лиценца што била издадена во изминатиот период на објект во Скопје.<ref name=":14" /> Приведен бил и сопственик на кабаре од [[Куманово]] кај кого биле најдени [[Пиротехника|пиротехнички средства]].<ref name=":14"/> На 18 март, Агенцијата за цивилно воздухопловство поставила забрана за вршење на какви било операции со воздухоплови без екипаж (беспилотници) на територијата на градовите Кочани и Штип. === Граѓански собири и протести === {{Главна|Протести против корупцијата во Македонија (2025)}} [[Податотека:Kočani Klasik demolition.jpg|мини|267x267px|Кафулето „Класик“, сопственост на истиот поединец во „Пулс“, демолирано како последица на протестите во [[Кочани]], 17 март 2025 година]]Во деновите по трагедијата во секој еден град во републиката се одржале собири во чест на починатите, каде се побарало правда и одговорност за жртвите од пожарот.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%B2%D0%BE-%D1%86%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%B8%D0%BB/|title=(Видео-галерија) Македонија во црно… Илјадници луѓе низ цела држава на мирни собири оддаваат почит за загинатите во Кочани!|date=2025-03-18|language=mk|accessdate=2025-03-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ohrigani.mk/utrskskeimamirensprors/?fbclid=IwY2xjawJFd0hleHRuA2FlbQIxMQABHfsLfRvkSCB0jeUFpQYYg1Aa_dVlnR8nFWBneFiDm21a2Z02u7loosp8zA_aem_h86nnwlQ-6tplU9TNdbXSQ|title=Утре (вторник) мирен собир на средношколци на плоштад во Охрид|last=Ilija|date=2025-03-17|work=Ohrigani|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://porta.mk/kicevo-sobir-vo-cest-na-zaginatite-kocani/?fbclid=IwY2xjawJFdp9leHRuA2FlbQIxMQABHb3yYS357aoBZA5MBgxDsIeqOnlkPFOZoRBF-CFjlSiBSlPLm_KyzXimdw_aem_W1sXx1X4yvR0qJHTMKbolQ|title=Кичевските гимназијалци утре со мирен собир ќе оддадат почит кон загинатите во страшната несреќа во Кочани|date=2025-03-17|work=Порта.мк|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Најголем дел од собирите и протестите биле организирани од студенти и средношколци, но на нив присуствувале граѓани од сите возрасти. Поголеми протести и мирни собири имало во [[Кочани]], [[Битола]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bitolanews.mk/2025/03/17/%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%86%D0%B8-%D0%B8-%D1%81%D1%82%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8-%D1%81%D0%BE-%D1%86%D0%B2%D0%B5%D1%9C%D0%B5-%D0%B8-%D1%81%D0%B2%D0%B5/|title=Средношколци и студенти со цвеќе, и свеќи, и солзи во очите, оддадоа почит за загинатите врсници во Кочани (фотогалерија) - Bitola News|last=Ристевски|first=Сашо|date=2025-03-17|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Велес]], [[Виница]], [[Кавадарци]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/kavadarci-utre-kje-im-oddade-pochit-na-zaginatite-vo-diskotekata-vo-kochani/a690053|title=Кавадарци утре ќе им оддаде почит на загинатите во дискотеката во Кочани|work=kanal5.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Куманово]], [[Прилеп]], [[Пробиштип]], [[Скопје]], [[Струмица]], [[Тетово]] и [[Штип]], како и помали собири во другите градови. Во [[Кочани]] протестот на 17 март ескалирал кога дел од граѓаните, најголем број млади, најпрво пред општинската зграда почнале да фрлаат со јајца и камења и барале да излезе градоначалникот Љупчо Папазов, кој претходно поднел оставка. Потоа група граѓани го демолирале и кафе-барот „Класик“ и возилото, чиј сопственик е истиот од дискотеката „Пулс“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ohridnews.com/video-foto-protesti-vo-kochani-gra%D1%93anite-baraat-odgovornost/|title=Видео+фото: Протести во Кочани, граѓаните бараат одговорност|last=Natasa|date=2025-03-17|work=OhridNews|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Дел од граѓаните се упатиле кон полициската станица во Кочани каде се конфронтирале со полицијата, но не дошло до поголем инцидент.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D1%85%D0%B0%D0%BE%D1%81-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D1%84%D1%80%D0%BB%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D1%98/|title=(Видео) Хаос во Кочани: Толпата фрла јајца кон општинската зграда и го извикува името на градоначалникот: „Убијци, излезете“|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Била каменувана и куќата на сопственикот на дискотеката „Пулс“, но свештеник од локалната црква успеал да ја смири ситуаицјата и толпата се растурила. На 17 март во [[Скопје]] пред платото на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|УКИМ]] илјадници студенти оддале почит на 59-те загинати во пожарот во дискотеката во Кочани. Говорите за сочувство и поддршка на министерката за образование Јаневска и ректорката на УКИМ, Ангелова, накратко биле прекинати по извиците за помош од публиката. Две лица колабирале, а интервенирала и итната медицинска помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alfa.mk/zaednichki-chas-vo-znak-na-pochit-za-mladite-zaginati/|title=Заеднички час во знак на почит за младите загинати|date=2025-03-17|work=alfa.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%BD%D0%B8-%D1%81%D1%86%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%BD%D0%B0-%D1%83%D0%BA%D0%B8/|title=(Видео) Шокантни сцени на платото на УКИМ: Додека неколку деца се онесвестија министерката продолжи со говор па беше исвиркана|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Говорот на министерката бил исвиркан од студентите, но набргу организаторите ги замолиле студентите да покажат почит и ги потсетиле дека се работи за јавен собир, а не за протест. Наредниот ден во 18:00 часот на [[плоштад Македонија|плоштадот Македонија]] бил одржан голем студентски собир на кој присуствувале неколку илјади граѓани.<ref name=":13" /> Во [[Штип]], студенти и средношколци излегле на протест барајќи одговорност за трагичната несреќа што се случила во Кочани, каде загинале 5 жители на Штип. Протестот започнал на градскиот плоштад, а продолжил кон општинската зграда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/vo-shtip-protest-na-srednoshkolci-po-tragichnata-nesrekja-vo-kochani/|title=Во Штип протест на средношколци по трагичната несреќа во Кочани|last=НМ|date=2025-03-17|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Неколку стотици луѓе се собрале на мирен протест и на градскиот плоштад во [[Струмица]] од каде побарале правда и одговорност за пожарот. Ѓорѓи Ѓоргиев, тапанарот на групата ДНК, и воедно еден од починатите, потекнува од Струмица.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%B8%D0%BB%D1%98%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8-%D0%BB%D1%83%D1%93%D0%B5-%D1%81%D0%B5-%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%BD/|title=(Фото) Илјадници луѓе се собраа на мирен протест во Струмица!|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Собири во чест на загинатите и поддршка на повредените се случиле во различни градови низ [[Европа]], Во [[Србија]] имало собири во [[Белград]], [[Ниш]], [[Крагуевац]], [[Ваљево]], [[Љубљана]] и [[Копер]] во [[Словенија]], [[Нирнберг]] и [[Манхајм]] во [[Германија]], [[Валета]] во [[Малта]], [[Париз]] во [[Франција]], [[Софија]] во [[Бугарија]], [[Солун]] во [[Грција]], [[Загреб]] во [[Хрватска]] како и [[Перт]], [[Сиднеј]] и [[Мелбурн]] во [[Австралија]]. == Реакции == === Домашни === По трагичниот пожар во ноќниот клуб „Пулс“ во Кочани, [[Македонија]] влегла во период на длабока национална жалост. Владата прогласила [[Ден на жалост|седумдневна жалост]] во чест на 59-те изгубени животи, додека се одржало [[бдение]] со свеќи во [[Кочани]], [[Виница]], [[Гевгелија]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Штип]], изразувајќи колективна тага и солидарност.<ref>[https://apnews.com/article/north-macedonia-kocani-nightclub-fire-0202ab92fd2d481895d4fa8c8e0111a8 Fatal North Macedonia nightclub inferno sparks outrage, disbelief and calls for punishment]</ref> [[Податотека:Coat_of_arms_of_the_President_of_North_Macedonia.svg|21x21пкс]] Претседателката [[Гордана Сиљановска-Давкова]] со солзи во очите и растреперен глас се обратила за пожарот во Кочани. Кажала дека ги посетила повредените од пожарот во Кочани примени во Клиниката за хируршки заболувања „Наум Охридски“, изразила длабоко жалење за трагедијата каде многу млади загинале и посакала брзо закрепнување и порачала дека никој не смее да избегне одговорност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alsat.mk/mk/pretsedatelkata-silanovska-davkova-dojde-vo-bolnitsata-naum-ohridski/|title=Претседателката Сиљановска Давкова дојде во болницата „Наум Охридски“|last=Алсат|date=2025-03-16|work=Алсат ТВ|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref><blockquote>„Почитувани и сакани граѓани, ве молам водени од хуманоста и емпатијата да се сплотиме во болката свесни дека смртта и болеста подеднакво не допираат сите без оглед на каква било припадност. Не е време за делби и конфронтации, особено кога се во прашање млади луѓе чиј живот за миг згасна заради самоволие, импровизација и манипулација. Без стандарди и правила не смее да функционира ниту една дејност и активност. Ниту еден одговорен овој пат не смее да ги избегне правото, правдата и казната. Да не ја сквернавиме невината жртва на загинатите. Да ги здружиме силите околу преживеаните. Да не дозволиме никој повеќе да ги загрозува животите на невините луѓе. Никогаш повеќе да не ги жртвуваме стандардите и сигурноста на луѓето за профитото и богатството на поединците. Ништо не е повредно од човечкиот, а особено од младешкиот живот. Вашата неизмерна болка е и моја. Утринава ги посетив болниците. Пред нив ме дочекаа родителите на повредените со надеж и доверба во медицинскиот персонал. И јас, како нив, верувам дека ќе го сторат не само можното туку неможното за да им помогнат на нивните сакани Добрите луѓе од целиот регион, Европа и светот се со нас. Никогаш нема да го заборавиме овој добродетелски чин. Вечно ќе им бидеме благодарни“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mtm.mk/makedonija/128882-zhivotite-na-mladi-lugje-za-mig-zgasnaa-zaradi-samovolie-improvizacija-i-manipulacija-nitu-eden-odgovoren-ne-smee-da-izbegne-kazna-poracha-pretsedatelkata-siljanovska-davkova|title=Животите на млади луѓе за миг згаснаа заради самоволие, импровизација и манипулација, ниту еден одговорен не смее да избегне казна, порача претседателката Сиљановска-Давкова|last=Андреевска|first=Гордана|work=1-ва Скопска - МТМ Телевизија|language=mk-mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> —Гордана Сиљановска-Давкова</blockquote>{{знамеикона|Македонија}} Премиерот [[Христијан Мицкоски]] се огласил на социјалните мрежи по големата трагедија во Кочани: „''Со длабока тага ја примив веста за страшната трагедија во Кочани. Ова е тежок и многу тажен ден за Македонија! Загубата на толку многу млади животи е ненадоместлива, а болката на семејствата, на најблиските и пријателите е неизмерна''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512226/mickoski-vladata-e-celosno-mobilizirana-gi-povikuvam-site-nadlezni-institucii-da-prezemat-itni-merki-za-pomos-na-povredenite|title=Мицкоски: Владата е целосно мобилизирана, ги повикувам сите надлежни институции да преземат итни мерки за помош на повредените|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> „''Темелна истрага, немилосрдна борба бортив коруптивниот систем, кривична и морална одговорност по страшната трагедија во Кочани''“ порачал премиерот Мицкоски, на како што рекол, „''најтажниот ден што го живее Македонија од нејзината самостојност''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/od-utre-temelna-istraga-kontrola-na-site-diskoteki-vo-drzhavata-i-nemilosrdna-borba-protiv|title=Од утре темелна истрага, контрола на сите дискотеки во државата и немилосрдна борба против корумпираниот систем|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Податотека:Coat of arms of Kočani Municipality.svg|26x26пкс]] Градоначалникот на Општина Кочани, [[Љупчо Папазов]], се огласил на [[Друштвена мрежа|социјалните мрежи]]: „''Со огромна тага изразувам најдлабоко сочувство за загубата на животите во страшната трагедија што го потресе Кочани утринава. Во овие тешки моменти сите наши мисли и молитви се со семејствата и најблиските на загинатите, како и желбите за брзо закрепнување на повредените. Од рано утринава сите соодветни служби се во постојана координација за обезбедување на неопходната помош и расветлување на сите околности што доведоа до трагедијата. Надлежните институции продолжуваат со официјалните изјави за сите детали поврзани со случајот''“, напишал тој.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/vesti/makedonija/gradonachalnikot-na-kochani-na-fejsbuk-izrazi-sochuvstvo/|title=Градоначалникот на Кочани на Фејсбук изрази сочувство|last=|date=2025-03-16|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Градоначалникот поднел оставка на 17 март.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2025/03/17/gradonachalnikot-na-kochani-lupcho-papazov-podnese-ostavka/|title=Градоначалникот на Кочани, Љупчо Папазов поднесе неотповиклива оставка|last=|first=|date=2025-03-17|work=Телма|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|20x20пкс]] [[Венко Филипче]], како поранешен министер за здравство и лекар, изразил длабока тага за трагедијата што го потресла Кочани. „''Со голема болка во срцето ја примив веста за ужасната трагедија во Кочани. Ова е црн ден за Македонија. Губитокот на толку многу млади животи е болка што не може да се надомести за семејствата, пријателите и за сите нас''“, изјавил Филипче.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/filipche-izrazi-sochuvstvo-vo-vakvi-momenti-edinstvoto-i-solidarnosta-se-vazhni/|title=Филипче изрази сочувство: Во вакви моменти единството и солидарноста се важни!|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Министерот за култура и туризам, [[Зоран Љутков]] најавил откажување на сите културни активности во организација на [[Министерство за култура и туризам на Македонија|Министерството за култура]] и неговите национални институции за следната недела.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://umno.mk/se-odlozhuvaat-site-kulturni-nastani/|title=Се одложуваат сите културни настани закажани неделава}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/kultura/se-otkazhuvaat-site-planirani-nastani-vo-ustanovite-od-kulturata-vo-tekot-na-slednata-nedela/|title=Се откажуваат сите планирани настани во установите од културата во текот на следната недела|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Тој им ја понудил својата поддршка на повредените и нивните роднини и рекол дека сите културни институции во Скопје даваат поддршка доколку е потребно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ljutkov-site-institucii-od-oblasta-na-kulturata-vo-skopje-gi-otvorija-vratite-i-se-staveni-na-raspolaganje-za-poddrshka-na-semejstvata-i-na-site-onie-na-koi-toa-im-e-potrebno/|title=Љутков: Сите институции од областа на културата во Скопје ги отворија вратите и се ставени на располагање за поддршка на семејствата и на сите оние на кои тоа им е потребно|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> [[Македонски народен театар|Македонскиот народен театар]] ги откажал сите претстави меѓу 17 и 22 март, а на роднините на повредените во Скопје што ги посетуваат своите блиски во болниците ќе им биде обезбедено сместување во соблекувалните и апартманите на театарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://politika.com.mk/archives/29107|title=МНТ жали за загубата на Андреј Ѓорѓиески, братот на актерот Александар Ѓорѓиески, и подава рака за семејствата на настраданите во Кочани|last=Politika15|date=2025-03-17|work=Politika|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Во Скопје, многу хотели и ресторани, но и обични граѓани, понудиле бесплатно сместување и храна за роднините на луѓето што се лекуваат во Скопје.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/poveke-od-24-chasa-po-najgolemata-tragedija-vo-makedonija-shto-znaeme-dosega/|title=Повеќе од 24 часа по најголемата трагедија во Македонија – што знаеме досега?}}</ref> Македонската влада отворила телефонска линија за психолошка поддршка за жртвите и нивните семејства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/pecateno-izdanie/kje-bide-potreben-podolg-period-za-zakrepnuvanje/|title=Ќе биде потребен подолг период за закрепнување|last=НМ|date=2025-03-19|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги најавиле донација од 1.500.000 денари во Фондот за солидарност на [[Црвен крст на Македонија|Црвениот крст]] за помош на настраданите во пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/avmu-kje-donira-1-500-000-denari-za-nastradanite-vo-pozharot-vo-kochani/|title=АВМУ ќе донира 1.500.000 денари за настраданите во пожарот во Кочани|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Сојузот на студентите на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] ги донирала на фондот 415.724 денари што ги собрале на студентските собири.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/na-studentskite-sobiri-na-ukim-donirani-415-724-denari-uss-gi-uplatil-na-smetkata-na-crven-krst/|title=На студентските собири на УКИМ донирани 415.724 денари, УСС ги уплатил на сметката на Црвен крст|date=2025-03-19|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Погребите на жртвите се одржале на 20 март во [[Кочани]], [[Виница]], [[Облешево]], [[Пробиштип]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Штип]]. Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги побарала медиумите „да се придржуваат до највисоките професионални и етички стандарди“ додека известуваат за погребите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/pogrebot-na-pochinatite-vo-pozharot-kje-bide-utre-vo-shtip-kochani-obleshevo-i-skopje/|title=The funeral of those who died in the fire will be held tomorrow in Shtip, Kocani, Obleshevo and Skopje - Sloboden Pechat|last=Ивановска|first=Кристина|date=2025-03-19|work=Слободен печат|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> === Меѓународни реакции === Деновите по трагедијата биле прогласени за ден на жалост во неколку држави: * {{знамеикона|Црна Гора}} [[Црна Гора]] — 17 март (понеделник)<ref name=":9" /> * {{знамеикона|Босна и Херцеговина}} [[Босна и Херцеговина]] — 18 март (вторник)<ref name=":10">{{Cite web|url=https://plusinfo.mk/6-maloletnici-na-vozrast-od-16-i-17-godini-zaginaa-vo-kochani-na-vozrasnata-zhrtva-imashe-48-godini/|title=6 МАЛОЛЕТНИЦИ НА ВОЗРАСТ ОД 16 И 17 ГОДИНИ ЗАГИНАА ВО КОЧАНИ Највозрасната жртва имаше 48 години|last=|date=2025-03-20|language=mk|trans-title=6 JUVENILES AGED 16 AND 17 DIED IN KOČANI The oldest victim was 48 years old.|access-date=2025-03-20|website=Plusinfo}}</ref> * {{знамеикона|Бугарија}} [[Бугарија]] — 18 март (вторник)<ref name=":11" /> * {{знамеикона|Србија}} [[Србија]] — 18 март (вторник)<ref name=":12" /> ==== Држави ==== * {{знамеикона|Албанија}} Претседателот на владата на Албанија, [[Еди Рама]], изразил подготвеност да ѝ помогне на соседната земја, притоа изјавувајќи дека „''занемен сум и се молам повредените да закрепнат и семејствата на жртвите да најдат сила да се справат со нивната неутешна загуба''. ''Со посебно чувство на тага, на браќата и сестрите од Македонија им го пренесувам моето сочувство за големата трагедија во Кочани. Занемев и се молам повредените да закрепнат и семејствата на жртвите да најдат сила да се справат со нивната неутешна загуба. каква и да е потребна помош''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://albaniandailynews.com/news/albania-s-leaders-expresses-condolences-for-the-tragedy-with-51-victims-in-kocan|title=Albania's Leaders Expresses Condolences for the Tragedy with 51 Victims in Kocan|work=ALBANIA DAILY NEWS|language=en|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Азербејџан}} Азербејџанското министерство за надворешни работи изразило сочувство до Македонија по разорниот пожар во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.trend.az/azerbaijan/politics/4019139.html|title=Azerbaijan expresses condolences to North Macedonia|date=2025-03-16|work=Trend.Az|language=en|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Белорусија}} „''Белорусија беше'' ''во длабока тага кога дозна за бројните жртви предизвикани од пожарот во ноќниот клуб во јужниот град Кочани во Македонија. Во ова тешко време за Македонија, во име на белорускиот народ и јас, изразувам најдлабоко сочувство до семејствата и пријателите на жртвите, ги пренесувам зборовите на искрена поддршка до сите погодени од оваа трагедија, а исто така моите желби за брзо закрепнување на сите повредени''“, се вели во пораката на сочувство на белорускиот претседател [[Александар Лукашенко]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.belta.by/president/view/lukashenko-expresses-condolences-over-nightclub-fire-victims-in-north-macedonia-166311-2025/|title=Lukashenko expresses condolences over nightclub fire victims in North Macedonia|date=2025-03-16|work=eng.belta.by|language=en-EN|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Босна и Херцеговина}} Членовите на Претседателството на [[Босна и Херцеговина]] [[Денис Беќировиќ]], [[Жељко Комшиќ]] и [[Жељка Цвијановиќ]] упатиле сочувство до претседателката на Македонија, Гордана Силјановска Давкова и премиерот Христијан Мицкоски во врска со трагичниот пожар во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sarajevotimes.com/bih-presidency-expresses-condolences-over-tragedy-in-north-macedonia/|title=BiH Presidency Expresses Condolences Over Tragedy in North Macedonia|last=sarajevo_times|date=2025-03-16|work=Sarajevo Times|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> 18 март бил прогласен за Ден на жалост на територијата на [[Федерација Босна и Херцеговина|Федерацијата БИХ]] и [[Брчко (округ)|округот Брчко]]. * {{знамеикона|Бугарија}} „''[[Бугарија]] ја споделува болката на граѓаните на Република Македонија за пожарот во Кочани, во кој загинале и биле повредени многу луѓе''“, напишал на [[Твитер|Икс]] бугарскиот претседател [[Румен Радев]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/bugarija-izrazi-zhalenje-i-ponudi-pomosh-po-pozharot-vo-kochani-reakcii-od-bugarskiot-pretsedatel-premier-mnr-politichki-partii/|title=Бугарија изрази жалење и понуди помош по пожарот во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Бугарскиот премиер [[Росен Жељазков]] изјавил дека пожарот е огромна човечка трагедија и изразил сочувство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sofiaglobe.com/2025/03/16/bulgaria-offers-condolences-help-after-51-die-in-n-macedonia-disco-fire/|title=Bulgaria offers condolences, help after 51 die in N Macedonia disco fire|date=2025-03-16|work=The Sofia Globe|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Во вторник на 18 март, бил прогласен Ден на национална жалост како израз на солидарност. Ова го соопштил премиерот Росен Жељасков.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/vo-bugarija-utre-den-na-zhalost-poradi-tragedijata-vo-kochani/|title=Во Бугарија утре ден на жалост поради трагедијата во Кочани|date=2025-03-17|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Грузија}} Грузиското министерство за надворешни работи упатило најдлабоко сочувство до семејствата и најблиските погодени од оваа трагедија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/MFAgovge/status/1901277627496685717|title=MFAgovge}}</ref> * {{знамеикона|Грција}} Сочувство за загубените животи и подготвеноста на [[Грција]] да помогне по трагедијата во Кочани, изразил грчкиот премиер [[Киријакос Мицотакис]] преку платформата [[Твитер|Икс]]. Тој најавил: „''Искрено сочувство до народот на Македонија за загубените животи во трагичниот пожар во Кочани. Моите мисли се со жртвите и нивните семејства, а на повредените им посакувам брзо закрепнување. Грција е подготвена да помогне во ова тешко време''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://libertas.mk/micotakis-za-tragedi-ata-vo-kochani-grci-a-e-podgotvena-da-pomogne-vo-ova-teshko-vreme/|title=Мицотакис за трагедијата во Кочани: Грција е подготвена да помогне во ова тешко време|last=Libertas|first=Libertas|date=2025-03-16|work=Либертас|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Израел}} Министерот за надворешни работи [[Гидеон Саар]] разговарал со својот колега, министерот за надворешни работи на Македонија [[Тимчо Муцунски]] за да му изрази сочувство во име на [[Израел|Државата Израел]] за трагедијата во Кочани. Тој му порачал дека израелски медицински стручњаци ќе отпатуваат во Македонија во текот на следниот ден за да обезбедат медицинска помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://virtualjerusalem.com/minister-sends-condolences-offers-assistance-following-deadly-north-macedonia-fire/|title=Minister sends condolences, offers assistance, following deadly North Macedonia fire|date=1970-01-01|work=Virtual Jerusalem|language=en-GB|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Италија}} „''Изразувам сочувство до семејствата на многуте млади луѓе што биле вклучени во трагичниот пожар што се случил во текот на ноќта во Кочани.'' ''Стоиме со пријателска европска земја во ова многу тешко време''“, порачал Антонио Тајани, вицепремиер на Италија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/ItalyMFA_int/status/1901251048850833873|title=ItalyMFA_int}}</ref> * {{знамеикона|Косово}} Премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]], изразил длабоко сочувство до семејствата што ги загубиле своите најблиски, како и до лидерите и владата на Република Македонија и на целата земја.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/premierot-na-kosovo-izrazi-sochuvstvo-za-tragedijata-vo-kochani/a689815|title=Премиерот на Косово изрази сочувство за трагедијата во Кочани|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Латвија}} „''Длабоко сме тажни поради трагичниот пожар во Кочани, Македонија. Го пренесуваме нашето најдлабоко сочувство до најблиските на жртвите и посакуваме брзо закрепнување на сите повредени''“, порачало Латвиското министерство за надворешни работи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/Latvian_MFA/status/1901194227297493486|title=Latvian_MFA}}</ref> * {{знамеикона|Литванија}} „''Литванија се солидаризира со Македонија. Нашите мисли и молитви се со жртвите, нивните семејства и пријатели. Литванија е подготвена да им пружи медицинска помош на тешко повредените во оваа трагедија и да ги пречека на лекување во нашата земја''“, порачало Литванското министерство за надворешни работи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/BudrysKestutis/status/1901333966818566474|title=BudrysKestutis}}</ref> * {{Знамеикона|Молдавија}} Претседателката на [[Молдавија|Република Молдавија]], [[Маја Санду]], упатила порака за поддршка до народот на Македонија, изразувајќи сочувство до семејствата погодени од разорниот пожар.<ref>{{cite web|url=https://radiomoldova.md/p/48809|title=Maia Sandu, message of condolences after the fire in North Macedonia: "Our thoughts are with you"|date=16 март 2025|website=Radio Moldova|access-date=16 март 2025}}</ref> * {{Знамеикона|ОАЕ}} Во соопштението, Министерството за надворешни работи на [[Обединети Арапски Емирати|ОАЕ]] изразило искрено сочувство до Македонија и нејзиниот народ, како и до семејствата на жртвите и желби за брзо закрепнување на сите повредени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condolences-north-macedonia-fire|title=UAE expresses condolences to North Macedonia over horrific nightclub blaze|work=Khaleej Times|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{Знамеикона|Полска}} „''Најдлабоко сочувство до семејствата на жртвите од пожарот во Кочани. Полска се солидаризира со Македонија во овој трагичен момент''“, напишал на [[Твитер|Икс]] полскиот премиер [[Доналд Туск]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.polskieradio.pl/395/7785/Artykul/3497342,poland%E2%80%99s-tusk-offers-condolences-as-north-macedonia-mourns-nightclub-fire-victims|title=Polish PM offers condolences as North Macedonia mourns nightclub fire victims - English Section|work=www.polskieradio.pl|language=pl-PL|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{Знамеикона|Романија}} „''Длабоко сме тажни поради разорниот пожар во Кочани, Македонија. Им изразуваме сочувство на семејствата кои ги загубија своите најблиски, а на повредените им посакуваме брзо закрепнување. Романија се солидаризира со народот на Македонија во овие трагични моменти''“, напишал Илие Болојан на платформата [[Твитер|Икс]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mediafax.ro/politic/bolojan-suntem-profund-intristati-de-incendiul-devastator-din-macedonia-de-nord-23529340|title=Bolojan: Suntem profund întristați de incendiul devastator din Macedonia de Nord|date=2025-03-16|work=Mediafax|language=ro|accessdate=2025-03-17}}</ref> Авион на романските воздухопловни сили Спартан Ц-27Ј, опремен за медицински цели, полетал од Букурешт за да изврши хуманитарна мисија за транспорт на четворица пациенти со изгореници од Македонија на лекување во болница во [[Вилнус]], [[Литванија]].<ref name="slobodenpecat.mk"/> * {{знамеикона|Русија}} Амбасадата на [[Русија]] во Македонија изразила длабоко сочувство до семејствата и најблиските на загинатите во катастрофалниот пожар што го зафатил ноќниот клуб во Кочани. Оваа порака дошла како дел од меѓународните реакции по трагедијата, придружена со симболичен гест на цвеќе, според објавата на службената страница на Амбасадата на социјалните мрежи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/ambasadata-na-rusija-sochuvstvo-do-semejstvata-na-zaginatite-vo-pozharot-vo-kochani/|title=Амбасадата на Русија: Сочувство до семејствата на загинатите во пожарот во Кочани|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|САД}} Амбасадорката на [[Соединети Американски Држави|САД]], [[Анџела Агелер]], изразила сочувство на семејствата на настраданите во пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани, а на премиерот Мицкоски му понудила помош.<ref>[https://tocka.com.mk/vesti/512230/ageler-izrazi-socuvstvo-za-nastradanite-vo-kocani Агелер изрази сочувство за настраданите во Кочани]</ref> Американската телевизија [[CNN|Си-ен-ен]] објавила потресна вест за трагедијата што се случила во [[Кочани]]. Според извештаите на државните медиуми, најмалку 59 лица загинале, а над 150 други биле повредени во пожарот што избувнал во ноќниот клуб „Пулс“ во оваа македонска општина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512231/cnn-objavi-udarna-vest-za-tragedijata-vo-kocani-51-zaginati-i-stotici-povredeni-vo-pozar-vo-noken-klub|title=CNN објави ударна вест за трагедијата во Кочани: 51 загинати и стотици повредени во пожар во ноќен клуб|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Србија}} На седницата, [[Влада на Србија|Владата на Република Србија]], на предлог на [[Претседател на Србија|претседателот на Република Србија]] — [[Александар Вучиќ]], го прогласиле [[вторник]], 18 март 2025 година, за Ден на жалост во Република Србија поради трагедијата во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/srbija-go-proglasi-vtornik-18-ti-mart-za-den-na-zhalost-po-tragedijata-vo-kochani/|title=Србија го прогласи вторник 18 март за Ден на жалост по трагедијата во Кочани|date=2025-03-16|work=|language=en-US|accessdate=2025-03-16}}</ref> Српското министерство за надворешни работи изразило сочувство до народот и властите во [[Македонија|Македoнија]] по пожарот во дискотеката во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/sochuvstvo-od-srpskoto-mnr-po-tragedijata-vo-kochani/|title=Сочувство од српското МНР по трагедијата во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Вкупно 30 од повредените со авиони и амбулантни возила биле пренесени во болниците во [[Белград]] и во воената болница во [[Ниш]] на 16 и 17 март, а лекарска екипа од Белград пристигнала во Скопје.<ref name=":12"/> * {{знамеикона|Словачка}} „''Ужаснат сум од трагичните настани во Кочани, Македонија. Упатувам најдлабоко сочувство до семејствата на сите жртви и посакувам брзо закрепнување на повредените''“, напишал министерот Јурај Бланар на платформата [[Твитер|Икс]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/SlovakiaMFA/status/1901225904702927014|title=SlovakiaMFA}}</ref> * {{знамеикона|Словенија}} „''Длабоко сум тажна поради трагичниот пожар во Кочани, Македонија, кој однесе животи на толку многу млади луѓе''“, напиша на [[Твитер|Икс]] претседателката на [[Словенија]], [[Наташа Пирц Мусар]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/pirc-musar-slovenija-se-solidarizira-so-severna-makedonija-vo-ova-vreme-na-dlaboka-taga/|title=Пирц Мусар: Словенија се солидаризира со Северна Македонија во ова време на длабока тага|last=Nastoski|first=Zarko|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Следниот ден владата одлучила да ѝ донира 550.000 [[Евро|евра]] на Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.si/novice/2025-03-17-vlada-po-tragicnem-pozaru-potrdila-pomoc-severni-makedoniji/|title=Vlada po tragičnem požaru potrdila pomoč Severni Makedoniji {{!}} GOV.SI|date=2025-03-17|work=Portal GOV.SI|language=sl|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Турција}} Во писмената изјава, Турското МНР изразило длабока тага за загубените животи во пожарот и изразило солидарност со народот на Македонија. „''Длабоко сме тажни поради загубата на животи поради пожарот за време на концертот во Кочани, Македонија денеска (16 март)''“, се вели во соопштението.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.turkiyetoday.com/region/turkiye-offers-condolences-to-north-macedonia-after-deadly-nightclub-fire-131930/|title=Türkiye offers condolences to North Macedonia after deadly nightclub fire - Türkiye Today|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Украина}} Претседателот на [[Украина]], [[Володимир Зеленски]] се огласил за трагедијата во Кочани. Тој упатил сочувство до семејствата и најблиските на жртвите, претседателката Гордана Сиљановска Давкова и македонскиот народ, за страшната трагедија во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/i-zelenski-se-oglasi-za-tragedijata-vo-kochani-ukraina-taguva-so-nashite-makedonski-prijateli/|title=И Зеленски се огласи за трагедијата во Кочани: Украина тагува со нашите македонски пријатели|date=2025-03-16|work=|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Унгарија}} Министерот за надворешни работи и трговија Петер Сијарто веднаш се консултирал со својот колега, [[Тимчо Муцунски]] по инцидентот и понудил Унгарија да се грижи за дел од повредени и дека е подготвена да го обезбеди потребниот воздушен транспорт.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://magyarnemzet.hu/kulfold/2025/03/eszak-macedoniai-tuzeset-magyarorszag|title=Már megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset sérültjei Magyarországra|last=Nemzet|first=Magyar|date=2025-03-17|work=Már megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset sérültjei Magyarországra|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{знамеикона|Хрватска}} „''Во име на Владата на Република Хрватска и во мое лично име, изразувам најдлабоко сочувство до вас, македонскиот народ, а пред се до семејствата и пријателите на жртвите. На повредените им посакувам брзо и успешно закрепнување''“, порачал хрватскиот премиер [[Андреј Пленковиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/vijesti/plenkovic-izrazio-sucut-sjevernoj-makedoniji-duboko-smo-potreseni-ozlijedenima-zelim-sto-brzi-i-uspjesniji-oporavak-1845917|title=Plenković izrazio sućut Sjevernoj Makedoniji: Duboko smo potreseni, ozlijeđenima želim što brži i uspješniji oporavak|work=www.vecernji.hr|language=hr|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Црна Гора}} Премиерот на [[Црна Гора]], Милојко Спаиќ, го прогласил [[понеделник]], 17 март, за Ден на жалост на целата територија на државата како знак на сочувство со граѓаните на Македонија.<ref name=":9">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aa.com.tr/mk/%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD/%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B8-7-%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0-%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%82-%D0%B2%D0%BE-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BF%D0%BE-%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B4-%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BE%D1%82-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8/3511331|title=Владата прогласи 7-дневна жалост во Македонија по повод трагичниот настан во Кочани|work=|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Чешка}} „''Длабоко сум тажен од веста за трагичниот пожар во Кочани. Изразувам искрено сочувство до семејствата на жртвите и мислам на сите повредени. Чешка стои до Македонија во овој тежок момент''“, напишал на [[Твитер|Икс]] чешкиот министер за надворешни работи Јан Липавски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/JanLipavsky/status/1901223140308427031|title=JanLipavsky}}</ref> * {{знамеикона|Шведска}} Министерката Марија Малмер Стенергард изразила длабоко сочувство од [[Шведска]] за загубените млади животи и посакува брзо закрепнување на повредените во трагичниот пожар во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.instagram.com/swedeninmk/p/DHQu2W9OZmu/|title=Instagram|work=www.instagram.com|accessdate=2025-03-17}}</ref> ==== Меѓународни организации ==== * {{знамеикона|ЕУ}} Високата претставничка на [[Европска Унија|ЕУ]] за надворешни работи и безбедносна политика, [[Каја Калас]], во објава на [[Твитер|Икс]] изразила „длабоко жалење“ поради трагедијата во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lokalno.mk/od-eu-se-oglasija-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Од ЕУ се огласија за трагедијата во Кочани|last=Zorba|first=Vladimir|date=2025-03-16|work=Локално|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> ==== Верски заедници ==== * [[Податотека:Coat of arms of the Macedonian Orthodox Church.png|24x24пкс]] „''Светиот архијерејски синод на [[Македонска православна црква - Охридска архиепископија|Македонската Православна Црква — Охридска Архиепископија]] со исклучителна тага и жал ја прими злокобната вест за огромната трагедија во Кочани, во која животот го загубија голем број на наши млади чеда, а уште многумина се борат за живот.'' ''Се молиме Троединиот Бог — Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда во Едемската градина, а на нивните најмили да им даде утеха и сили, испраќајќи им ја Својата небесна закрила. На повредените, пак, Бог — Лекарот на сѐ, да им дарува брзо закрепнување и исцеление''“, стоело во соопштението од Поглаварот на МПЦ-ОА, [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/vesti/makedonija/arhiepiskopot-stefan-bogot-na-lubovta-da-gi-primi-dushite-na-nevino-postradanite-svoi-cheda-a-na-povredenite-da-im-daruva-brzo-zakrepnuvane/|title=Архиепископот Стефан: Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда, a на повредените да им дарува брзо закрепнување|last=Билјана|date=2025-03-16|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/arhiepiskopot-stefan-bogot-na-lubovta-da-gi-primi-dushite-na-nevino-postradanite-svoi-cheda-a-na-povredenite-da-im-daruva-brzo-zakrepnuvane/|title=Архиепископот Стефан: Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда, a на повредените да им дарува брзо закрепнување|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{знамеикона|Ватикан}} [[Скопска бискупија|Скопскиот бискуп]] и Струмичко-скопски бискуп монсињор д-р [[Киро Стојанов]] изразил сочувство по повод трагичната несреќа „''Епископот Стојанов ги ветува своите лични молитви и молитвата на Црквата, препорачувајќи ги загинатите на Божјото милосрдие. Повредените, семејствата и сите оние кои се борат за нивните животи тој ги препорачува на застапништвото на Пресвета Богородица, да им дарува побрзо оздравување, сила, утеха – се вели во соопштението од Католичката црква''“. Во црквата „Раѓање на Свети Иван Крстител“ во [[Струмица]] се служела панахида за покојните, наместо трибината за Јубилејната година, којашто била планирана за тој термин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/katolichkata-crkva-izrazi-sochuvstvo-do-semejstvata-na-zaginatite-vo-nesrekjata-vo-kochani/|title=Католичката црква изрази сочувство до семејствата на загинатите во несреќата во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Ватикан}} [[Папа Франциск|Папата Франциск]], преку телеграма потпишана од кардиналот државен секретар Пјетро Паролин упатил порака на сочувство по пожарот во [[Ноќен клуб|ноќниот клуб]] во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/papata-francisk-isprati-sochustvo-po-povod-tragedijata-vo-kochani/|title=Папата Франциск испрати сочуство по повод трагедијата во Кочани|last=|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> * [[Податотека:Greek Orthodox Churches' flag modified to resemble the emblem of the Ecumenical Patriarchate.svg|20x20пкс]] Порака со сочувство за трагедијата во Кочани, испратил вселенскиот патријарх [[Вартоломеј I Цариградски|Вартоломеј]] до претседателката Гордана Сиљановска-Давкова и до митрополитот [[Иларион Брегалнички|Брегалнички Иларион]]. Како што соопштиле од [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]], Вартоломеј „''му се моли на Бога за успокојување на душите на жртвите и да ги поддржи нивните семејства, како и да помогне во брзото закрепнување на здравјето на повредените''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fokus.mk/sochuvstvo-od-vselenskiot-patrijarh-vartolomej-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Сочувство од вселенскиот патријарх Вартоломеј за трагедијата во Кочани|date=2025-03-17|work=Фокус|language=en-GB|accessdate=2025-03-18}}</ref> * [[Податотека:Coat of arms of BPC.png|20x20пкс]] [[Бугарска православна црква|Бугарскиот Патријарх]] [[Даниил (бугарски патријарх)|г.г. Даниил]] во телефонски разговор со архиепископот на МПЦ ОА, [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]] изразил сочувство за трагедијата во Кочани. „''Патријархот Даниил го увери својот брат дека православните христијани во Бугарија се молат со сето свое срце за упокојување на душите на починатите, за утеха на нивните најблиски и за брзо закрепнување на сите повредени. Болката и страдањето што во овој момент ги доживуваат нашите браќа и сестри од Македонија се во исто време и наша болка и наше страдање''“, истакнал бугарскиот патријарх.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/bugarskiot-patrijarh-g-g-daniil-vo-telefonski-razgovor-so-arhiepiskopot-ohridski-g-g-stefan-izrazil-sochuvstvo-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Бугарскиот Патријарх г.г. Даниил во телефонски разговор со архиепископот на МПЦ ОА, г.г. Стефан изразил сочувство за трагедијата во Кочани|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> * [[Податотека:Stema Patriarhiei Române.jpg|20x20пкс]] [[Романска православна црква|Романскиот патријарх]] [[Даниел (романски патријарх)|Даниел]] упатил порака со сочувство по трагедијата што се случила во неделата во Кочани. Во пораката упатена до поглаварот на МПЦ-ОА [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]], патријархот Даниел се моли за упокојување на починатите, за исцелување на повредените и за утеха на ужалените семејства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mkd.mk/poraka-so-sochuvstvo-od-romanskiot-patrijarh-daniel-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Порака со сочувство од романскиот патријарх Даниел за трагедијата во Кочани|last=MKD|first=Jasminka|date=2025-03-18|work=МКД.МК|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}{{Мртва_врска|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Kočani nightclub fire}} * [https://libertas.mk/foto-video-pozhar-vo-diskoteka-vo-kochani-stravuva-a-za-desetici-zaginati/ (ФОТО+ВИДЕО) Пожар во дискотека во Кочани, стравувања за десетици загинати] {{Нормативна контрола}} __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Пожари во Македонија]] [[Категорија:Кочани]] [[Категорија:Катастрофи во 2025 година]] [[Категорија:Македонија во 2025 година]] [[Категорија:Катастрофи во Македонија]] 0w7u73djokwflpxon2dhhgie3lmiueg 5375334 5375327 2025-06-06T12:51:17Z Andrew012p 85224 5375334 wikitext text/x-wiki {{Infobox news event | image =[[Податотека:Remains of night club in Kochani after the fire VOA-full.jpg|250px]] | caption = Дискотеката „Пулс“ по пожарот | map ={{Infobox mapframe |coord={{coord|41|54|18|N|22|23|42|E}} |frame-width=250 |zoom=15}} | map_size = 250 | map_caption = Местоположбата на дискотеката | date = {{start date|2025|03|16|df=y}} | time = 02:35 | timezone = [[UTC+1]] | venue = Дискотека „Пулс“ | Location = [[Кочани]], Македонија | coordinates = {{coord|41|54|18|N|22|23|42|E|display=inline,title}} | cause = [[Пиротехника]] | participants = ∼500 | reported deaths = 60+ | reported injuries = 193+<br>(3+ во критична состојба)<br>(101+ хоспитализирани во странство) |place=[[Кочани]], [[Македонија]]|casualties1=|suspect(s)=33|reported death(s)=62<br>1 возач на итната помош починал од шок предизвикан од настанот|event=Пожар во ноќен клуб во Кочани}} '''Пожар во ноќен клуб во Кочани''' — [[пожар]] што се случил на [[16 март]] [[2025]] година во 2:35 часот наутро во дискотеката „Пулс“ во [[Кочани]]. Во трагедијата животот го загубиле 62 лицa, додека пак 193 биле повредени. Ова претставува најсмртоносниот пожар во [[Историја на Македонија (1991 - денес)|историјата]] на [[Македонија]] и најсмртоносниот пожар во [[Европа]] по пожарот во [[Ноќен клуб|ноќниот клуб]] „Колектив“ во [[Романија]] во [[2015]] година. Пожарот е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите, веднаш по [[Авионска несреќа на Палер Македонија|Авионската несреќа на Палер Македонија]] во [[1993]] година, а воедно и настан со најголем број на вкупно повредени лица во историјата на државата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/pozharot-vo-puls-e-treta-najgolema-tragedija-vo-makedonija-spored-zhrtvite/|title=Пожарот во „Пулс“ е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите|date=2025-03-18|work=Независен весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Поголем дел од настраданите од пожарот биле на возраст од 16 до 24 години. Претседателката [[Гордана Сиљановска-Давкова]] ги посетила дел од повредените во болниците и се сретнала со нивните роднини. Била прогласена [[Ден на жалост|седумдневна жалост]] по повод трагедијата во Кочани, одложувајќи ги внатрепартиските избори на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] што требале да се оддржат на [[16 март]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/vladata-ke-proglasi-sedumdnevna-zhalost-po-povod-tragedijata-vo-kochani/|title=Владата ќе прогласи седумдневна жалост по повод трагедијата во Кочани|last=Мишев|first=Драган|date=2025-03-16|work=CivilMedia|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Започнале [[Протести против корупцијата во Македонија (2025)|протести за тешката трагедија]] следниот ден во Кочани, [[Штип]], [[Скопје]], [[Струмица]], [[Битола]], како и помали собири низ другите градови од државата.<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/vo-shtip-protest-na-srednoshkolci-po-tragichnata-nesrekja-vo-kochani/|title=Во Штип протест на средношколци по трагичната несреќа во Кочани|last=|date=2025-03-17|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/protest-vo-kochani-za-tragedijata-vo-koja-zaginaa-59-lica/a690026|title=Протест во Кочани за трагедијата во која загинаа 59 лица|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> == Вовед == Ноќниот клуб „Пулс“ во [[Кочани]] бил сместен во градба што претходно служела како [[Склад|магацин]] за теписи. Месните новинари ја нарекле „импровизиран ноќен клуб“, како одраз на нејзината спонтана преобразба во место за забава. Властите откриле дека градбата ја немала потребната законска дозвола за работа како [[ноќен клуб]].<ref name="ap">{{Cite web|url=https://apnews.com/article/north-macedonia-nightclub-fire-abc2033472aeb494b975d34555b13f72|title=59 dead and more than 150 injured in nightclub fire in North Macedonia|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=AP News}}</ref> [[Панче Тошковски|Тошковски]] изјавил дека градбата била одобрена само за лесна индустрија, а не за угостителство, и немало писмен договор меѓу музичката група [[DNK|ДНК]] и сопственикот на клубот Дејан Јованов-Деко.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D0%BF%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%85%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0-%D0%B3%D0%B8-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D0%BB-%D0%B1%D0%B5%D0%BD/|title=Тошковски: Пиротехничките средства ги донел бендот ДНК, концертот бил одржан на диво|last=|first=|date=2025-03-17|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> == Пожар == [[Податотека:Пожарот во Кочани 2025 дискотека.jpg|лево|мини|Пожарот во дискотеката „Пулс“ во [[Кочани]]|240x240пкс]] Во раните утрински часови на 16 март 2025 година, [[Ноќен клуб|дискотеката]] „Пулс“ во [[Кочани]] била исполнета со над 500 лица, кои со нетрпение го очекувале настапот на македонската поп-група [[DNK|ДНК]]. Во 2:35 часот наутро, додека концертот бил во полн ек, бината била осветлена со пиротехнички ефекти. Ненадејно, искри од [[Пиротехника|пиротехничките средства]] го запалиле лесно запаливиот таван на клубот, предизвикувајќи брзо ширење на огнот. Паниката се проширила меѓу присутните, кои се обидувале да се евакуираат низ единствениот излез, што довело до турканица.<ref name="ap"/> Еден преживеан опишал дека бил газен од толпата откако паднал по скалите.<ref name="apnews.com">{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/north-macedonia-nightclub-fire-abc2033472aeb494b975d34555b13f72|title=Fire rips through overcrowded nightclub in North Macedonia, leaving dozens dead in panicked escape|date=2025-03-16|work=AP News|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> Еден член на групата ја повикал толпата да се евакуира за време на гаснењето на пожарот, изјавувајќи: „''Сите излезете, ќе се вратиме''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telegrafi.com/en/Video-released:-%22Everyone-get-out--let's-go-back%22-was-heard-from-the-stage-when-the-fire-started-at-the-disco-in-Kocani/|title=Video released: "Everyone get out, we'll be back" was heard from the scene when the fire broke out at the disco in Kocani|date=2025-03-16|work=Telegrafi|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> Некои од жртвите се обиделе да избегаат низ тоалетот на клубот, но биле пречекани со решетки на прозорците.<ref name="apnews.com"/> Видеата снимени за време на случката покажуваат обиди на присутните да го изгаснат пламенот, додека други се бореле да излезат на безбедно. Меѓу повредените имало и деца.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/articles/c70wdedp20wo|title=North Macedonia nightclub fire claims more than 50 lives in Kocani|date=2025-03-16|work=www.bbc.com|language=en-GB|accessdate=2025-03-16}}</ref> Дел од луѓето што успеале да се спасат, влегле повторно во клубот со намера да спасат колку е можно повеќе животи. Територијалната противпожарна единица Кочани за 7 минути од добивањето на првиот повик со едно навално возило и со тројца од четирите дежурни пожарникари излегла брзо на терен и биле првите што пристигнале на местото на пожарот. По самото пристигање кај градбата во пламен и согледување на ситуацијата, го известиле пожарникарот што останал во базата да ја мобилизира цела единица како и да побара помош од сите противпожарни бригади во соседните градови. Веднаш по добивањето на повикот за помош, кон Кочани се упатило возило од ТППЕ Виница, кои пристигнале втори, а веднаш потоа и две возила од Доброволното противпожарно друштво Кочани. На терен дошле и екипи од ТППЕ Штип, ТППЕ Свети Николе и ТППЕ Пробиштип.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://skopje1.mk/archives/324521|title=Кратка хронологија на пожарот во Кочани – од стампедо, гушење и уривање на кровот загинале 59-те лица - Скопје1.мк|last=Скопје1.мк|date=2025-03-17|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Пожарот во релативно краток период бил изгаснат, а пожарникарите паралелно со гаснење на пожарот, евакуирале и давале прва помош и реанимација на повредените.<ref name=":6" /> Успеале и да ја отворат едната врата од локалот што била блокирана. == Жртви == === Починати === Од 17 април 2025 година, 62 лица<ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodnaevropa.org/a/kocani-pozar-diskoteka-povrijedjeni-bolnice/33350543.html|title=Povrijeđeni iz Kočana sa teškim opekotinama poslani u najmanje šest zemalja|last=Zoksimovska|first=Sunčica Stojanovska|date=2025-03-18|work=Radio Slobodna Evropa|access-date=2025-03-19|language=sh}}</ref> на возраст меѓу 16 и 48 години загинале во пожарот,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/region/direktorka-bolnice-u-kocanima-preminuli-u-pozaru-bili-uzrasta-od-14-do-24-godine/|title=Direktorka bolnice u Kočanima: Preminuli u požaru bili uzrasta od 14 do 24 godine|last=Vijesti|first=Beta|date=2025-03-16|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> од кои шест од жртвите биле малолетници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mia.mk/en/story/moi-three-minors-confirmed-dead-so-far-more-than-20-injured-in-kichevo-nightclub-fire|title=MoI: Three minors confirmed dead so far, more than 20 injured in Kochani nightclub fire|last=Nikolik|first=Nevenka|date=2025-03-16|work=Mia.mk|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Најголем број од жртвите биле од [[Кочани]] и [[Кочанско]], но и од [[Штип]], [[Пробиштип]], [[Виница]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Куманово]]. Ова бил најсмртоносниот пожар во [[ноќен клуб]] во [[Европа]] по пожарот во ноќниот клуб во Букурешт во 2015 година и најсмртоносниот пожар во историјата на Македонија,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/pozharot-vo-puls-e-treta-najgolema-tragedija-vo-makedonija-spored-zhrtvite/|title=Пожарот во „Пулс“ е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите|date=2025-03-18|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> и двата предизвикани од [[Пиротехника|пиротехнички]] средства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/concert-pyrotechnics-nightclub-fire-north-macedonia-1235297318/|title=At Least 59 Dead After Concert Pyrotechnics Spark Nightclub Fire in North Macedonia|last=Kreps|first=Daniel|date=2025-03-16|work=Rolling Stone|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Најголем број од луѓето биле пронајдени на самиот влез едни врз други. Според директорката на кочанската болница дел од пациентите што се починати, починале во турканицата што се случила при паниката за излез од клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mkd.mk/najgolem-del-od-zhrtvite-vo-diskotekata-zaginale-vo-stampedoto-borejkji-se-za-svoite-zhivoti/|title=Повеќето жртви во дискотеката загинале во стампедото борејќи се за својот живот|last=Kejt|date=2025-03-16|work=МКД.МК|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16|archive-date=2025-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20250316154214/https://mkd.mk/najgolem-del-od-zhrtvite-vo-diskotekata-zaginale-vo-stampedoto-borejkji-se-za-svoite-zhivoti/|url-status=dead}}</ref> Многу жртви биле тешко да се утврдат поради недостаток на лични карти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/articles/c70wdedp20wo|title=North Macedonia nightclub fire claims more than 50 lives in Kocani|date=2025-03-16|work=www.bbc.com|language=en-GB|accessdate=2025-03-17}}</ref> Андреј Ѓоргиески, еден од водечките пејачи на [[DNK|ДНК]], иако првично успеал да ја напушти градбата, со изгореници се вратил назад во обид да помогне и да спаси што е можно повеќе животи. За жал бил потврден мртов заедно со фотографот на групата, Александар Ефремов; придружната пејачка Сара Пројковска; тапанарот Ѓорѓи Ѓоргиев; и клавијатуристот Филип Стевановски.<ref>{{Cite web|url=https://mia.mk/en/story/dnk-band-members-including-lead-singer-confirmed-dead-in-kochani-fire|title=DNK band members, including lead singer, confirmed dead in Kochani fire|last=Reed|first=Magdalena|date=16 March 2025|website=Media Information Agency}}</ref> Двајца други члена на групата првично го преживеале пожарот, но им подлегнале на повредите подоцна тоа попладне.<ref>{{Cite web|url=https://kosovapress.com/en/Tragedy-in-Kocani:-5-members-of-the-music-group-DNK-among-the-victims|title=Tragedy in Kocani, among the victims are 5 members of the musical group DNK|access-date=2025-03-16|website=KosovaPress.com}}</ref> Владимир „Панчо“ Блажев, друг пејач на дуото ДНК, се здобил со изгореници на лицето и рацете и добил терапија со кислород.<ref>{{Cite web|url=https://telegrafi.com/en/bateristi-23-vjecar-grupit-adn-ne-mesin-e-viktimave-ne-zjarrin-e-diskotekes-ne-kocan/|title=23-year-old drummer of the band DNK, among the victims in the discotheque fire in Kocani|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=Telegrafi}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thetimes.com/world/europe/article/north-macedonia-fire-nightclub-kocani-pulse-wszffqldl|title=North Macedonia nightclub fire kills at least 59|last=Waterfield|first=Bruno|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=www.thetimes.com}}</ref> Во пожарот загинал и [[полицаец]], кој бил на должност и извршил увид на местото за [[дрога]] и малолетници.<ref>{{Cite web|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/toshkovski-policaec-zagina-vo-diskotekata-vo-kochani-vrshel-kontrola-za-maloletnici-vo-objektot/|title=Toshkovski: Policeman died in a disco in Kocani, he was checking for minors in the facility - Sloboden Pechat|last=Nastoski|first=Zarko|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=Слободен печат}}</ref> Фудбалерот на [[ФК Шкупи]], [[Андреј Лазаров]], претрпел тешко вдишување на чад додека се обидувал да ги спаси посетителите на клубот и набргу починал.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/fudbal/tragichna-vest-pochina-andrej-lazarov-fudbalerot-na-shkupi|title=Трагична вест: Почина Андреј Лазаров, фудбалерот на Шкупи|date=2025-03-16|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Дамјан Танески, млад фудбалски [[голман]] од Штип, и Петар Ивановски, кошаркар на Баскет Дино деликатес, исто така биле дел од жртвите на пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/fudbal/mlad-golman-od-shtip-e-megju-zhrtvite-na-pozharot-vo-kochani|title=Млад голман од Штип е меѓу жртвите на пожарот во Кочани|date=2025-03-16|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/kosharka/pochina-ushte-eden-sportist-basket-dino-se-zboguvashe-od-mladiot-ivanovski|title=Почина уште еден спортист – Баскет Дино се збогуваше од младиот Ивановски!|date=2025-03-17|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> Возачот на брзата помош во Кочани, [https://plusinfo.mk/vozach-na-itna-pomosh-pochina-po-napornata-rabota-ile-gocevski-cel-den-prevezuval-povredeni-od-pozharot-vo-kochani/ Иле Гоцевски], кој превезувал жртви во болница во текот на целиот ден, починал во сон на [[17 март]], еден ден по пожарот, откако се вратил дома да се одмори.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/utrovo-pochina-dolgogodishen-shofer-na-vozila-vo-itnata-pomosh-kochani|title=Утрово почина долгогодишен шофер на возила во Итната помош Кочани|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D0%B8%D0%BB%D0%B5-%D0%B3%D0%BE%D1%86%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D0%B1%D0%B5%D1%88%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BD%D0%B5%D0%BA/|title=Иле Гоцевски беше на првата линија, некои болки се преголеми, некои загуби се претешки за да се носат, рече Таравари за смртта на возачот на Итната помош|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2025-03-17|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Еден од неговите колеги напишал објава на социјалните мрежи во која ги нерекол македонските возачи на брза помош преморени и недоволно платени и ги пофалил постапките на Гоцевски. Македонскиот министер за здравство [[Арбен Таравари]] одговорил на објавата, кој ветил дека ќе ги подобри условите за работа и платата на возачите на брзата помош, и рекол дека нивната работа често се занемарува.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telegraf.rs/vesti/jugosfera/4074461-stefan-je-sa-vozacem-hitne-koji-je-preminuo-spasavao-nakon-pozara-u-kocanima-drzao-sam-tela-dece-prijatelja|title=Stefan je sa vozačem Hitne koji je preminuo spasavao nakon požara u Kočanima: "Držao sam tela dece prijatelja"|last=M|first=A.|date=2025-03-18|work=Telegraf.rs|language=sr|accessdate=2025-03-19}}</ref> Утрото на [[4 април]], во јавноста излегла вест дека трагедијата зела уште еден живот, со што бројката на загинати се искачила на 60 лица. Станувало збор за Александар Карадаковски, кој работел како [[шанкер]] во кобната дискотека и на хартија бил управител на МММ Кафе дооел, кој управувал со дискотеката. Александар бил испратен на лекување во [[Литванија]] каде што и го изгубил својот живот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/60-ta-zhrtva-na-tragedijata-vo-kochani-pochina-aleksandar-karadakovski-upravitel-na-puls?fbclid=IwY2xjawJcit5leHRuA2FlbQIxMQABHbLaUSSk-XOvGrGAJ6og_-Ulv1w9uWrHshxNYQYVTxDE0tsJqypd6S_S2w_aem_90hd3z6CMbbretQyWhwFoA|title=60-та жртва на трагедијата во Кочани, почина Александар Карадаковски управител на „Пулс“|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-04-04}}</ref> 29-годишниот Александар Глигоровски од [[Пробиштип]], кој 22 дена бил во критична состојба, ја загубил битката за живот на [[7 април]] и станал 61-та жртва од несреќата. Тој исто така бил на лекување во Литванија како и Карадаковски, кој починал само 3 дена претходно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/pochina-ushte-eden-patsient-koj-se-lekuvashe-vo-litvanija-brojot-na-zaginati-se-zgolemi-na-61/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR4vlryXC6u3C7Y9ZPiBpHVyEExKzP8W4KzjRP2zLMtFtQHoJtHUktMe41WvOQ_aem_th7I3sf3aPEJYDBlhhV-2w|title=Почина уште еден пациент кој се лекуваше во Литванија - бројот на загинати се зголеми на 61!|date=2025-04-07|work=4news.mk|language=mk|accessdate=2025-04-07}}</ref> На [[17 април]], Министерството за здравство објавило соопштение согласно со информации од Воено-медицинската академија во [[Белград]] дека претпладнето истиот ден, на повредите подлегнал и 24-годишниот Стојанче Стефанов од Кочани, станувајќи 62-та жртва на трагедијата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/62-zhrtva-po-pozharot-vo-kochani-pochina-patsient-koj-se-lekuvashe-vo-belgrad/?fbclid=IwY2xjawJtzENleHRuA2FlbQIxMQABHryya7zfX37Ji7gksbiwAiLBr80EbqxFbcKpPlYRi5ldDcn3mhLA2AtHEZbh_aem_avm29WsyU9oro_pd8GQJ1A|title=62. жртва по пожарот во Кочани, почина пациент кој се лекуваше во Белград|date=2025-04-17|work=https://4news.mk/|language=en-US|accessdate=2025-04-17}}</ref> === Повредени === Повредени биле дури 193 лица,<ref name="makfax">{{cite web|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B5-%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B0-%D0%B6%D1%80%D1%82%D0%B2%D0%B0-%D0%BE%D0%B4-%D0%BF%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%82-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D0%BF%D0%BE/|title=Уште една жртва од пожарот во Кочани, почина управителот на дискотеката „Пулс“|date=2025-04-04|language=mk|trans-title=|website=Макфакс}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512580/zavrsena-e-obdukcijata-na-zaginatite-vo-pozarot-se-povredeni-196-lica-od-koi-20-se-deca|title=Завршена е обдукцијата на загинатите, во пожарот се повредени 196 лица од кои 20 се деца - уапсено е лицето кое е потписник на основен проект за издавање на кабаре клуб|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-19}}</ref> од кои 20 малолетници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rfi.fr/en/international-news/20250318-pain-and-anger-grip-n-macedonia-town-after-fire-tragedy|title=Pain and anger grip N. Macedonia after fire tragedy|date=2025-03-18|work=RFI|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Првиот повик во итната медицинска помош бил точно во 2:48 часот наутро со назнака дека во дискотека, непосредно во индустрискиот дел на [[Кочани]] имало [[пожар]]. Според директорката на Општата болница во Кочани, сиот болнички кадар за помалку од 15 минути бил мобилизиран, а првите пациенти што биле примени биле со изгореници и со [[труење]] со [[јаглерод моноксид|јаглероден моноксид]]. Биле испратени болнички возила од сите здравствени домови од [[Источна Македонија]] ([[Штип]], [[Свети Николе]], [[Пробиштип]], [[Виница]], [[Македонска Каменица]], [[Делчево]], [[Пехчево]] и [[Берово]]) како и од [[Скопје]] и [[Велес]]. Дел од пациентите со поголеми изгореници од прв степен веднаш биле препратени до Клиничката болница во Штип, а од таму најкритичните во скопските клиники. Голем број на повредени биле пренесувани и со приватни возила во болниците во регионот. Утрото на 16 март, во Градската болница „Св. Наум Охридски“ во Скопје биле хоспитализирани 29 лица со тешни изгореници, 7 во клиниката „Жан Митрев“, 24 на Клиничкиот центар, 20 во „[[Воена болница|8 Септември]]“, од кои двајца биле во критична состојба.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D1%81%D0%B5%D0%B4%D1%83%D0%BC-%D0%BF%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8-%D1%81%D0%B5-%D0%B7%D0%B3%D1%80%D0%B8%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0/|title=Седум пациенти се згрижени во Клиника Жан Митрев, за критичните се очекува да бидат преземени и да биде организиран трансфер во странство|last=Макфакс|first=А. O. /|date=2025-03-16|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ushte-chetvorica-pacienti-od-gradska-bolnica-transportirani-vo-hrvatska/|title=Уште четворица пациенти од Градска болница транспортирани во Хрватска|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/featured/nad-50-zhrtvi-vo-pozhar-vo-vo-kochani-site-vesti-na-edno-mesto/|title=Трагедија во Кочани - СИТЕ ВЕСТИ ЗА ПОЖАРОТ НА ЕДНО МЕСТО|last=|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Во Клиничката болница во Штип се лекувале 20 пациенти, а 12 во болницата во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/nad-140-pacienti-se-lekuvaat-vo-makedonija-licata-prefrleni-vo-stranstvo-se-vo-stabilna-sostojba/|title=Над 140 пациенти се лекуваат во Македонија - лицата префрлени во странство се во стабилна состојба|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Подрачната болница во Кочани била сериозно неопремена за напливот на жртви, со само две амбулантни возила и едно комбе со кревет.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://metropola.mk/2025/03/17/%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0-%D0%B8%D0%BC%D0%B0-%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE-%D0%B4%D0%B2%D0%B5-%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%83%D0%BB/|title=Кочанската болница има само ДВЕ амбулантни комбиња - со натчовечки напори вработените беа во борба со секоја секунда за помош|last=Vasev|first=Krume|date=2025-03-17|work=Метропола|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Радио Кочани јавило дека повредените останале да лежат на улица, бидејќи немало доволно возила за итна помош да ги превезе сите. Некои од жртвите биле пренесени во болница од цивилни случајни минувачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://radiokocani.mk/18627/|title=Најголема катастрофа и трагедија досега во Кочани|date=2025-03-16|work=Kocani Radio|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Братот на една од жртвите сведочел за огромен број на трупови во болничките ходници и дека тој морал да ги прегази за да ја провери неговата повредена сестра.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/ungluecke/nordmazedonien-59-menschen-kommen-bei-brand-in-diskothek-ums-leben-110359573.html|title=Nordmazedonien: 59 Menschen kommen bei Brand in Diskothek ums Leben|date=2025-03-16|work=FAZ.NET|language=de|accessdate=2025-03-19}}</ref> Поради сериозноста на повредите како резултат на изгореници и вдишување чад, дел од повредените биле префрлени во специјализирани одделенија во болниците и клиниките во Скопје и Штип.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://antropol.mk/2025/03/16/tragedija-vo-koani-pozar-so-nevideni-tragicni-razmeri/|title=Трагедија во Кочани: Пожар|last=P|first=Z.|date=2025-03-16|work=Антропол|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/nad-50-zhrtvi-vo-pozhar-vo-vo-kochani-site-vesti-na-edno-mesto/|title=Трагедија во Кочани - СИТЕ ВЕСТИ ЗА ПОЖАРОТ НА ЕДНО МЕСТО|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> До 17 март, сите преостанати пациенти во општа болница Кочани биле префрлени на клиниките во Скопје.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/tivko-i-tazhno-e-vo-kochani-eden-den-po-tragichniot-pozhar/|title=Тивко и тажно е во Кочани еден ден по трагичниот пожар|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Со оглед на тоа што материјалот од што бил изграден таванот на ноќниот клуб содржел [[азбест]], [[канцероген]], министерот за здравство Таравари им наложил на повредените и на секој друг што бил на местото на пожарот да одат на лекар бидејќи можеби го вдишале азбестот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.b92.net/english/region/112924/everyone-who-was-at-the-scene-of-the-tragedy-in-kocani-is-in-danger-doctors-issued-a-warning-video/vest|title=Everyone who was at the scene of the tragedy in Kočani is in danger; Doctors issued a warning VIDEO|last=B92|work=B92.net|language=sr|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodnaevropa.org/a/kochani-dikoteka-licenca-standardi-pozar-/33351714.html|title=Dok se istražuje odgovornost za požar u Kočanima, na vidjelo izlaze kršenja zakona u radu klubova|last=Nikolovska|first=Biljana|date=2025-03-18|work=Radio Slobodna Evropa|access-date=2025-03-19|language=sh}}</ref> Според Мери Цветковска, професор по градежништво на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] во Скопје, теориите за изгорениот азбест не се точни, бидејќи азбестот се крши на топлина наместо да гори. Докторот Бојан Трајковски рекол дека секој што е внатре во ноќниот клуб треба да биде надгледуван за знаци на [[мезотелиом]] до крајот на животот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/peplosanata-diskoteka-puls-oslobodi-kancerogeni-azbestni-chestichki-vo-vozduhot/|title=The burnt-out Pulse disco released carcinogenic asbestos particles into the air - Free Press|last=Бурнс|first=Мирослава|date=2025-03-19|work=Слободен печат|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> ==== Меѓународна медицинска помош ==== Од вечерните часови на 16 март и во текот на наредните денови, повеќе од 100 најтешко повредените биле префрлени во здравствени установи во странство, како последица на меѓународната поддршка и соработката со партнерските земји.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/nad-140-pacienti-se-lekuvaat-vo-makedonija-licata-prefrleni-vo-stranstvo-se-vo-stabilna-sostojba/|title=Над 140 пациенти се лекуваат во Македонија - лицата префрлени во странство се во стабилна состојба|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Австрија}} [[Австрија]]: 6 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Виена]] и [[Грац]].<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/devet-evropski-zemji-ponudile-pomosh-po-pozharot-vo-kochani-informiraat-od-evropskata-komisija/|title=Девет европски земји понудиле помош по пожарот во Кочани, информираат од Европската комисија|last=360степени|date=2025-03-17|work=360 степени|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Белгија}} [[Белгија]]: По 1 пациент бил хоспитализиран во [[Брисел]], [[Антверпен]], [[Лиеж]] и [[Шарлероа]], со помош на воен авион од {{знамеикона|Романија}} [[Романија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/chetvoritsa-povredeni-od-kochani-nokeska-prefrleni-na-lekuvane-vo-belgija/|title=Четворица повредени од Кочани, ноќеска префрлени на лекување во Белгија|last=Николовски|first=Никола|date=2025-03-19|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Бугарија}} [[Бугарија]]: 9 пациенти биле хоспитализирани во [[Софија]], а по 3 пациенти во [[Пловдив]] и во [[Варна]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /> * {{знамеикона|Грција}} [[Грција]]: 5 пациенти биле хоспитализирани во општата и воената болница во [[Солун]],<ref name=":0" /><ref name=":2" /> а 7 други пациенти во [[Атина]].<ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ushte-12-povredeni-od-makedonija-prefrleni-na-lekuvanje-vo-srbija-trojca-vo-grcija-i-dvajca-vo-avstrija/|title=Уште 12 повредени од Македонија префрлени на лекување во Србија, тројца во Грција и двајца во Австрија|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alfa.mk/ushte-chetvoricza-paczienti-prefrleni-vo-atina-vo-tekot-na-nokta/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=ushte-chetvoricza-paczienti-prefrleni-vo-atina-vo-tekot-na-nokta|title=Уште четворица пациенти префрлени во Атина во текот на ноќта|date=2025-03-19|work=alfa.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Италија}} [[Италија]]: 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Милано]], а по 1 пациент во [[Парма]] и во [[Пиза]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://plusinfo.mk/doma-se-lekuvaat-77-vo-stranstvo-101-povreden-vo-pozharot-ministerstvoto-za-zdravstvo-gi-ob-avi-detalite/|title=ДОМА СЕ ЛЕКУВААТ 77, ВО СТРАНСТВО 101 ПОВРЕДЕН ВО ПОЖАРОТ Министерството за здравство ги објави деталите|last=плусинфо|date=2025-03-19|work=plusinfo.mk|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Литванија}} [[Литванија]]: 3 пациенти биле пренесени на лекување во [[Вилнус]] и 1 пациент во [[Каунас]], со помош на воен авион од {{знамеикона|Романија}} [[Романија]].<ref name=":2" /><ref name="slobodenpecat.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/romanski-avion-na-poleta-za-skopje-za-da-preveze-chetvorica-pacienti-so-izgorenici-vo-bolnica-vo-litvanija/|title=Романски авион полета за Скопје за да превезе четворица пациенти со изгореници во болница во Литванија|last=Дамческа|first=Марина|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Полска}} [[Полска]]: 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Ленчна]] блиску до [[Лублин]].<ref name="kurir.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ministerstvo-za-zdravstvo-informira-za-sostojbata-na-pacientite-zgrizheni-vo-makedonija-i-stranstvo/|title=Министерство за здравство информира за состојбата на пациентите згрижени во Македонија и странство|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref name="libertas.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://libertas.mk/klekovski-vo-kontakt-sme-so-fondaci-a-od-holandi-a-za-da-doneseme-kozhni-graftovi-za-povredenite/|title=Клековски: Во контакт сме со фондација од Холандија за да донесеме кожни графтови за повредените|last=Libertas|first=Libertas|date=2025-03-19|work=Либертас|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> * {{знамеикона|Србија}} [[Србија]]: 26 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Белград]] и 3 пациенти во [[Ниш]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name="kurir.mk"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lokalno.mk/dvajca-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-prefrleni-vo-klinichkiot-centar-nish-nivnite-vitalni-parametri-se-stabilni/|title=Двајца повредени во пожарот во Кочани префрлени во Клиничкиот центар во Ниш, нивните витални параметри се стабилни|last=Milan1|date=2025-03-19|work=Локално|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Словенија}} [[Словенија]]: По 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Љубљана]] и [[Марибор]].<ref name=":2" /> * {{знамеикона|Турција}} [[Турција]]: 6 пациенти биле хоспитализирани во [[Истанбул]], а дополнителни 6 пациенти во [[Анкара]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":15">{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/ushte-tri-lica-od-pozharot-vo-kochani-kje-se-lekuvaat-vo-turcija/|title=Уште три лица од пожарот во Кочани ќе се лекуваат во Турција|date=2025-03-20|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> * {{знамеикона|Унгарија}} [[Унгарија]]: 6 пациенти биле пренесени на лекување во [[Будимпешта]], со помош на авион од {{знамеикона|Луксембург}} [[Луксембург]].<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/ushte-dvaesetina-pacienti-kje-zaminat-na-lekuvanje-vo-stranstvo-najavi-mucunski/|title=Уште дваесетина пациенти ќе заминат на лекување во странство, најави Муцунски|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Хрватска}} [[Хрватска]]: 5 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Загреб]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name="libertas.mk"/> * {{знамеикона|Шведска}} [[Шведска]]: 5 пациенти биле пренесени на лекување во повеќе градови во Шведска. * {{знамеикона|Шпанија}} [[Шпанија]]: 7 пациенти биле пренесени на лекување во [[Мадрид]].<ref name=":16">{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/sedum-lica-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-se-transportiraat-vo-shpanija/a690734|title=Седум лица повредени во пожарот во Кочани се транспортираат во Шпанија|work=kanal5.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-20}}</ref> Како дополнителна поддршка во справувањето со кризата, во земјата пристигнале медицински екипи од {{знамеикона|Србија}} [[Србија]], {{знамеикона|Чешка}} [[Чешка]] и {{знамеикона|Израел}} [[Израел]], кои се приклучиле на напорите за обезбедување соодветна здравствена грижа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/zhivot/zdravje/pristigaat-lekarski-timovi-vo-makedonija/|title=Пристигаат лекарски тимови во Македонија|last=Сани|date=2025-03-17|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Бугарија испратила воен авион Ц-27Ј Спартан за транспорт на осум од најтешко ранетите жртви во болницата „Н. И. Пирогов“ во [[Софија]] и Воено-медицинската академија во [[Варна]], додека уште шест биле пренесени со амбулантни возила во [[Софија]] и [[Пловдив]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nova.bg/news/view/2025/03/16/491001/the-spartan-aircraft-transports-8-injured-fire-victims-from-north-macedonia-to-bulgarian-hospitals/|title=The "Spartan" aircraft transports 8 injured fire victims from North Macedonia to Bulgarian hospitals|work=nova.bg|language=bulgarian|accessdate=2025-03-19}}</ref> Директорот на болницата Пирогов изјавил дека болницата очекува бројката на загинати да се зголеми, бидејќи сите жртви од пожарот што ги примиле се во „многу лоша состојба“, со изгореници на дишните патишта.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/ungluecke/nordmazedonien-fuerchtet-weitere-todesopfer-nach-nachtclub-brand-110362094.html|title=Nordmazedonien fürchtet weitere Todesopfer nach Nachtclub-Brand|date=2025-03-17|work=FAZ.NET|language=de|accessdate=2025-03-19}}</ref> На 18 март, Бугарскиот Црвен крст, болницата Пирогов и Националниот центар за трансфузиона хематологија организирале крводарителска акција за помош на повредените во Бугарија, поддржана од Воено-медицинската академија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bta.bg/en/news/bulgaria/853847-blood-donation-campaign-launched-at-military-medical-academy-to-support-those-in|title=Blood Donation Campaign Launched at Military Medical Academy to Support Those Injured in Kocani Nightclub Fire|work=www.bta.bg|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bnr.bg/en/post/102130404/hundreds-wait-in-line-to-donate-blood-for-the-victims-of-the-kocani-fire-tragedy|title=Hundreds of people in Sofia donate blood for the victims of the Kocani fire tragedy|work=bnr.bg|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> До 19 март, повеќе од 600 Бугари дарувале крв во [[Софија]], [[Горна Џумаја]], [[Варна]], [[Пловдив]], [[Плевен]] и [[Стара Загора]] за жртвите од пожарот во ноќниот клуб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.segabg.com/category-bulgaria/nad-600-dushi-sa-darili-kruv-sofiya-za-zhertvite-kochani|title=Над 600 души са дарили кръв в София за жертвите в Кочани|date=2025-03-19|work=Над 600 души са дарили кръв в София за жертвите в Кочани - Новини СЕГА|language=bg|accessdate=2025-03-19}}</ref> Бугарската амбасада во Скопје известила дека Бугарија е подготвена да обезбеди целосна помош, превоз и сместување за најблиските членови на семејствата на повредените, кои се лекуваат во болниците во Бугарија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/bugarija-kje-obezbedi-prevoz-i-smestuvanje-za-semejstvata-na-povredenite-shto-se-tamu-na-lekuvanje/|title=Бугарија ќе обезбеди превоз и сместување за семејствата на повредените што се таму на лекување|last=Божиновска|first=Жана П.|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> На 16 март, [[Србија]] испратила авион Ц-295 на Српските воздухопловни сили за да земе 12 од најтешко повредените жртви, кои биле пренесени во Воено-медицинската академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/vesti/hronika/avion-sa-povredjenima-iz-severne-makedonije-sleteo-u-beograd-veliki-broj-hitne-pomoci/9d3khby|title=Avion sa povređenima iz Severne Makedonije sleteo u Beograd: Veliki broj hitne pomoći pod rotacijama prevozi pacijente na VMA|last=Stojković|first=Milena|date=2025-03-16|work=Blic.rs|language=sr|accessdate=2025-03-20}}</ref> Дополнително, Србија испратила пет амбулантни возила со 14 медицински лица за да им помогне на преполните болници во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pancevac-online.rs/397879/5-sanitetskih-vozila-na-putu-za-makedoniju-povredjeni-ce-biti-primljeni-u-vojnu-bolnicu-nis-i-na-vma/|title=5-sanitetskih-vozila-na-putu-za-makedoniju-povredjeni-ce-biti-primljeni-u-vojnu-bolnicu-nis-i-na-vma}}</ref> Две амбулантни возила однеле двајца од најкритично повредените во [[Ниш]], каде што биле примени во Клиничкиот центар во Ниш и во Воената болница во Ниш, а три други возила на брза помош се упатиле во [[Белград]], каде што дополнителни тројца повредени биле примени во Воено-медицинската академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fokus.mk/lekari-i-meditsinski-tehnichari-od-srbija-so-avion-pristignaa-vo-makedonija/|title=Лекари и медицински техничари од Србија со авион пристигнаа во Македонија|date=2025-03-16|work=Фокус|language=en-GB|accessdate=2025-03-20}}</ref> Анестезиологот од ВМА, Горан Рондовиќ, изјавил дека и двајцата пациенти што ги примиле се во критична состојба, но се стабилни. Од 10 пациенти пренесени на Воено-медицинската академија, шест биле на Одделението за интензивна нега, а четворица биле на реконструктивна операција, заклучно со 19 март.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/anesteziolog-vo-vma-teshka-e-zdravstvena-sostojba-na-povredenite-od-kochani/|title=Анестезиолог во ВМА: Тешка е здравствената состојба на повредените од Кочани|date=2025-03-19|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 17 март, друг авион на Српските воздухопловни сили Ц-295 отпатувале од воздухопловната база [[Батајница]] за да превезе уште 12 повредени на лекување во белградската Воено-медицинска академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.rs/evropa/region/161604/jos-12-povredenih-iz-kocana-prebaceno-na-lecenje-u-beograd/vest|title=Još 12 povređenih iz Severne Makedonije prebačeno na lečenje u Srbiju, troje u Grčku i dvoje u Austriju|last=Tanjug|date=2025-03-17|work=Euronews.rs|language=sr|accessdate=2025-03-20}}</ref> Уште еден повреден со возило на брза помош бил пренесен во болница во Ниш.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.juznevesti.com/drustvo/stize-jos-povredjenih-u-pozaru-iz-severne-makedonije-u-nis/|title=Stiže još povređenih u požaru iz Severne Makedonije u Niš - Društvo - Južne vesti|date=2025-03-17|work=www.juznevesti.com|language=sr-RS|accessdate=2025-03-20}}</ref> Вечерта на 17 март, српскиот претседател [[Александар Вучиќ]] ги посетил повредените во Клиничкиот центар на Србија во [[Белград]] заедно со министерот за здравство [[Златибор Лончар]] и единаесет фоторепортери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.danas.rs/svet/region/vucic-zrtve-pozara-u-kocanima/|title=Vučić sa 11 kamera obišao žrtve požara u Kočanima, Makedonci besni na predsednika Srbije i nisu jedini - Region - Dnevni list Danas|date=2025-03-18|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> Граѓаните на Македонија и [[Србија]] на социјалните мрежи го обвиниле Вучиќ дека ја искористил приликата за пи-ар и за добивање политички поени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/serbian-president-sparks-outrage-with-visit-to-kocani-fire-victims-372218/|title=Serbian president sparks outrage with visit to Kocani fire victims|date=2025-03-18|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Вучиќ бил фотографиран како допира пациент со голи раце,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/vesti/hirurg-dugalic-javno-se-odricem-kolega-koje-su-pustile-da-vucic-udje-na-intenzivnu-negu/|title=Hirurg Dugalić: Javno se odričem kolega koje su pustile da Vučić uđe na intenzivnu negu|last=FoNet|date=2025-03-18|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> а подоцна ја симнал медицинската маска додека зборувал пред новинарите пред пациент.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/vesti/pre-porodica-vucic-obisao-povredjene-u-pozaru-makedonci-ostri-na-mrezama-zloupotreba-za-politicke-poene/|title=Pre porodica, Vučić obišao povređene u požaru: Makedonci oštri na mrežama - zloupotreba za političke poene|last=S|first=S. M.|date=2025-03-17|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> Слично на тоа, македонскиот премиер [[Христијан Мицкоски]], придружуван од неколку други службени лица, ги посетил повредените во скопските болници вечерта на 17 март и повторно на 18 март, пред да им биде дозволено на нивните семејства да ги видат и без сите соодветни безбедносни мерки. Еден човек во друштво на Мицкоски бил виден без маска.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/roditelite-ne-mozhat-da-gi-posetat-pacientite-premierot-mozhe/|title=Родителите не можат да ги посетат пациентите, а премиерот може|date=2025-03-18|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Авион на романските воздухопловни сили Ц-27Ј Спартан, конфигуриран за медицински мисии, заминал на 17 март од [[Отопени]] за да изврши хуманитарна мисија за превоз на четворица пациенти со дијагностицирани изгореници од Скопје во болница во [[Вилнус]], [[Литванија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://focuspress.ro/romania-transporta-patru-raniti-grav-in-incendiul-din-macedonia-de-nord-in-lituania-cu-o-aeronava-militara/|title=România transportă patru răniți grav în incendiul din Macedonia de Nord în Lituania, cu o aeronavă militară {{!}} FocusPress|date=2025-03-17|work=focuspress.ro|language=ro-RO|accessdate=2025-03-20}}</ref> Медицински авиони на [[Турција|Туција]] транспортирале повредени во [[Истанбул]] и [[Анкара]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sdk.mk/index.php/makedonija/27-najteshko-povredeni-od-pozharot-vo-kochani-se-prenesuvaat-na-lekuvane-vo-bugarija-grtsija-turtsija-i-srbija/|title=27 НАЈТЕШКО ПОВРЕДЕНИ ОД ПОЖАРОТ ВО КОЧАНИ СЕ ПРЕНЕСУВААТ НА ЛЕКУВАЊЕ ВО БУГАРИЈА, ГРЦИЈА, ТУРЦИЈА И СРБИЈА|date=2025-03-16|work=Сакам Да Кажам|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> [[Словенија]] испратила воен авион за да пренесе повредени со изгореници во Медицинскиот центар на [[Универзитет во Љубљана|Универзитетот во Љубљана]], а други двајца биле транспортирани во медицинскиот центар на [[Мариборски универзитет|Универзитетот во Марибор]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rtvslo.si/slovenija/dva-poskodovanca-iz-kocanov-prispela-v-slovenijo-mnz-poostren-nadzor-prireditvenih-prostorov/739705|title=Dva poškodovanca iz Kočanov prispela v Slovenijo. MNZ: Poostren nadzor prireditvenih prostorov.|last=C|first=G.|work=rtvslo.si|language=sl|accessdate=2025-03-20}}</ref> Околу 3 часот на 17 март, момче и девојче на возраст од дваесетина години биле пренесени во Здравствениот центар на унгарските одбранбени сили.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.magyarhirlap.hu/kronika/20250317-megerkeztek-az-eszak-macedoniai-tuzeset-elso-serultjei|title=Megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset első sérültjei|last=hírlap|first=Magyar|work=www.magyarhirlap.hu|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> Двајцата се здобиле со изгореници и вдишување чад, и се наоѓале во животна опасност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://magyarnemzet.hu/belfold/2025/03/gyorfi-pal-eszak-macedonia-tuz-serult-szorakozohely|title=Életveszélyes állapotban van az észak-macedóniai huszonéves, akit az éjszaka szállítottak Magyarországra + videó|last=Áron|first=Ternovácz|date=2025-03-17|work=Életveszélyes állapotban van az észak-macedóniai huszonéves, akit az éjszaka szállítottak Magyarországra + videó|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> Во текот на денот во Унгарија пристигнале уште четворица повредени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/ushte-dvaesetina-pacienti-kje-zaminat-na-lekuvanje-vo-stranstvo-najavi-mucunski/|title=Уште дваесетина пациенти ќе заминат на лекување во странство, најави Муцунски|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Медицински авион од [[Луксембург]] учествувал во транспортот на повредените.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Со помош на амбулантни возила, првично три, а подоцна уште два пациенти биле хоспитализирани во Општата и Воената болница во [[Солун]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /> На 17 март, авион на Грчките воздухопловни сили Ц-130 пренел три тешко повредени жртви на интензивна нега во воената болница во [[Атина]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/avion-na-grchkoto-voeno-vozduhoplovstvo-vecherva-od-skop-e-e-prenese-vo-atina-tro-ca-povredeni/|title=Авион на грчкото воено воздухопловство вечерва од Скопје ќе пренесе в|last=Jane|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> Според грчкиот министер за здравство Адонис Георгијадис, три болници во Атина и една во Солун биле ставени во зголемена готовност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/petmina-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-se-khospitalizirani-vo-bolnici-vo-solun-dvajca-vekje-se-operirani|title=Петмина повредени во пожарот во Кочани се хоспитализирани во болници во Солун, двајца веќе се оперирани|work=24.mk|language=en|accessdate=2025-03-20}}</ref> Истиот ден, биле извршени три лета од воздухопловната база Воглер до Скопје со авион Ц-130 Херкулес на Австриските воздухопловни сили до болниците во [[Грац]] и [[Виена]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://militaeraktuell.at/bundesheer-unterstuetzt-in-nordmazedonien/|title=Bundesheer unterstützt in Nordmazedonien|last=Aktuell|first=Militaer|date=2025-03-17|work=militaeraktuell.at|language=de-DE|accessdate=2025-03-20}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nachrichten.at/panorama/weltspiegel/internationale-hilfe-nach-toedlichem-brand-in-mazedonien-angelaufen;art17,4034256|title=Nach Brandkatastrophe in Mazedonien: 6 Opfer in Österreich in Behandlung|work=nachrichten.at|language=de|accessdate=2025-03-20}}</ref> Хрватскиот премиер [[Андреј Пленковиќ]] на 17 март објавил дека два хеликоптери на хрватската армија на 19 март ќе пренесат четворица од ранетите во Хрватска на лекување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/plenkovi-chetvorica-povredeni-od-severna-makedoni-a-za-dva-dena-e-bidat-prefrleni-vo-hrvatska/|title=Пленковиќ: Четворица повредени од Северна Македонија за два дена ќе бидат префрлени во Хрватска - frontline.mk|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 17 март, Чешка најавила распоредување на десет воено-медицински кадар од Централната воена болница во Македонија, откако Македонија побарала помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://english.radio.cz/czechia-sends-military-medical-team-north-macedonia-after-deadly-club-fire-8845724|title=Czechia sends military medical team to North Macedonia after deadly club fire|date=2025-03-17|work=Radio Prague International|language=en|accessdate=2025-03-20}}</ref> Белгија ја распоредила својата белгиска екипа за прва помош и поддршка за да обезбеди итна медицинска помош на жртвите од пожарот на 19 март, земајќи четворица пациенти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rtl.be/actu/monde/europe/incendie-devastateur-en-macedoine-du-nord-la-belgique-intervient-nous-sommes-aux/2025-03-16/article/742821|title=Incendie dévastateur en Macédoine du Nord: la Belgique intervient, "nous sommes aux côtés de nos amis dans le besoin"|last=BELGA|first=RTL info avec|date=2025-03-16|work=RTL Info|language=fr|accessdate=2025-03-20}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.belganewsagency.eu/victims-of-north-macedonia-nightclub-fire-transferred-to-belgium-for-treatment|title=Victims of North Macedonia nightclub fire transferred to Belgium for treatment|last=Service|first=Flanders News|date=2025-03-19|work=belganewsagency.eu|language=en-BE|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 20 март, дополнителни три жртви од пожарот биле пренесени со хеликоптер во градската болница „Башакшехир Чам и Сакура“ во [[Истанбул]].<ref name=":15" /> На 20 март, [[Шпанија]] објавила дека ќе лекува седум од жртвите во [[Мадрид]], при што пет биле пренесени во Универзитетската болница Ла Паз и две во Универзитетската болница во [[Гетафе]].<ref name=":16" /> == Статистика == {| class="wikitable" |+ Возрасна распределба на жртвите |- ! Возраст !! Број на жртви |- | 16 || 3 |- | 17 || 3 |- | 18 || 4 |- |19 |1 |- | 20 || 2 |- | 21 || 6 |- | 23 || 2 |- | 24 || 8 |- | 25 || 3 |- | 26 || 7 |- | 27 || 2 |- | 29 || 3 |- | 30 || 3 |- | 31 || 2 |- | 32 || 1 |- |33 |1 |- | 36 || 4 |- | 38 || 2 |- | 43 || 1 |- | 44 || 2 |- | 47 || 1 |- |48 |1 |- ! Вкупно !! 62<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://plusinfo.mk/6-maloletnici-na-vozrast-od-16-i-17-godini-zaginaa-vo-kochani-na-vozrasnata-zhrtva-imashe-48-godini/|title=6 МАЛОЛЕТНИЦИ НА ВОЗРАСТ ОД 16 И 17 ГОДИНИ ЗАГИНАА ВО КОЧАНИ: Највозрасната жртва имаше 48 години|last=|date=2025-03-20|work=Плусинфо|language=mk|accessdate=2025-03-20}}</ref> |} == Истрага == [[Податотека:По пожарот во дискотеката Пулс.jpg|мини|280x280px|Последиците од пожарот|лево]] Министерот за внатрешни работи на [[Македонија]], [[Панче Тошковски]], потврдил дека се уапсени лица што биле дел од организацијата на концертот за време на кој настанал пожарот. На терен веднаш биле ангажирани сите соодветни институции, вклучувајќи и обвинители специјализирани за организиран криминал. Во тек е истрага за да се разјаснат околностите на овој трагичен настан и да се утврди одговорноста.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mrt.com.mk/node/125636|title=МРТ|work=www.mrt.com.mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Министерот за внатрешни работи Панче Тошковски објавил дека се распишани потерници за над 20 лица, а 15 осомничени веќе биле во притвор.<ref>{{cite web|url=https://lider.mk/istraga-za-pozharot-vo-kochani-nad-20-osomnicheni/|title=Над 20 осомничени за пожарот во Кочани, 15 приведени, вклучени се поранешни функционери|date=16 March 2025|language=mk|website=Lider.mk|access-date=16 March 2025}}</ref> Тој открил дека дискотеката „Пулс“ ја добила дозволата за работа преку корупција и поткуп. Меѓу уапсените биле Дејан Јованов-Деко, сопственик на дискотеката, Размена Чекиќ Дуровиќ, поранешната државна секретарка во Министерството за економија, [[Крешник Бектеши]], поранешен [[Министер за економија и труд на Македонија|министер за економија]], и поранешниот директор на [[Државен пазарен инспекторат|Државниот пазарен инспекторат]], Горан Трајковски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/eks-ministerot-za-ekonomija-kreshnik-bekteshi-sproveden-vo-kochani-obvinitelstvoto-bara-pritvor/a690141|title=Екс министерот за економија Крешник Бектеши спроведен во Кочани – Обвинителството бара притвор|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2025/03/16/poraneshniot-minister-za-ekonomija-kreshnik-bekteshi-povikan-na-razgovor-so-ps-karposh/|title=Поранешниот министер за економија, Крешник Бектеши повикан на разговор со ПС Карпош|last=|first=|date=2025-03-16|work=telma.com.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Инспекторите откриле дека ноќниот клуб работел под фалсификувана лиценца потпишана од Дуровиќ. Дискотеката била сместена во еднокатна градба што претходно служела како [[Склад|магацин]] за теписи.<ref>{{cite web|url=https://www.vesti.mk/article/67d6dd1c1706a69e8882d2d1|title=Ова е сопственикот на дискотеката – шупа во која изгореа над 60 млади лица!|date=16 March 2025|language=mk|website=Vesti.mk|access-date=16 March 2025}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=https://kosovapress.com/en/The-tragedy-in-Kocani-Toskovski--the-work-license-is-linked-to-corruption|title=Tragedy in Kocani, Toshkovski: Work license linked to corruption|access-date=2025-03-16|website=KosovaPress.com}}</ref> На прес-конференција утрото на 17 март, [[Премиер на Македонија|премиерот]] [[Христијан Мицкоски|Мицкоски]] објавил дека во цела Македонија биле издадени само 12 законски лиценци за ноќни клубови, меѓу кои не се наоѓал клубот „Пулс“. Само еден ден подоцна, министерството за економија објавило дека сепак се работело за 22 лиценци.<ref>{{Наведени вести|url=https://sitel.com.mk/mickoski-samo-12-nokjni-klubovi-legalno-rabotat-vo-drzhavata-se-kje-zatvorime|title=Мицкоски: Само 12 ноќни клубови легално работат во државата, се ќе затвориме|work=Сител Телевизија|access-date=2025-03-18|language=mk}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sdk.mk/index.php/makedonija/imaat-litsentsi-samo-22-diskoteki-i-kabarea-vo-zemjava-dopolnitelno-se-proveruva-dali-gi-ispolnuvaat-uslovite-za-rabota-veli-vladata/|title=ИМААТ ЛИЦЕНЦИ САМО 22 ДИСКОТЕКИ И КАБАРЕА ВО ЗЕМЈАВА, ДОПОЛНИТЕЛНО СЕ ПРОВЕРУВА ДАЛИ ГИ ИСПОЛНУВААТ УСЛОВИТЕ ЗА РАБОТА, ВЕЛИ ВЛАДАТА ПО ПОЖАРОТ ВО КОЧАНИ СО 59 ЖРТВИ|date=2025-03-18|work=Сакам Да Кажам|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Помеѓу првичните 12 клуба со законски лиценци се нашле 3 дискотеки во [[Битола]], 2 во [[Охрид]] и по една дискотека во [[Прилеп]], [[Неготино]], [[Гевгелија]], [[Делчево]], [[Кичево]], [[Штип]] и [[Виница]]. Тројца поранешни градоначалници на Кочани биле уапсени на 20 март — Ратко Димитровски, Николчо Илиев и Љупчо Папазов (кој поднел оставка по пожарот) — под сомнение дека се вмешани во незаконското работење на ноќниот клуб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://emagazin.mk/%D0%BA%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%BE-%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D1%83%D0%B0%D0%BF%D1%81%D0%B5%D0%BD-%D1%81%D0%BE/|title=Кој е Ратко Димитровски, кој е уапсен со Љупчо Папазов и Николчо Илијев|last=|date=2025-03-21|work=еМагазин|language=mk-MK|accessdate=2025-03-21}}</ref> == Последици == [[Податотека:Протест во Кочани 2025.jpg|мини|260x260px|Протести во [[Кочани]], 17 март 2025 година]][[Податотека:Оддавање на почит кон Ѓорѓи Горѓиев и жртвите од Кочанскиот пожар во Струмица (1).jpg|мини|Оддавање почит кон Ѓорѓи Горѓиев и жртвите од Кочанскиот пожар во Струмица|260x260px]] [[Податотека:People gathered at Macedonia Square in Skopje to honor the victims of the Kočani nigthclub fire.jpg|мини|260x260пкс|На 18 март 2025 година, на [[плоштад Македонија]] во [[Скопје]], голем број на граѓани се собрале за да им оддадат почит на жртвите од пожарот во ноќниот клуб во Кочани.]] По пожарот во ноќниот клуб во [[Кочани]], темелна проверка открила значителни безбедносни прекршоци во ноќниот клуб „Пулс“:<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/north-macedonia-nightclub-where-blaze-killed-59-lacked-safety-measures-says-2025-03-17/?utm_source=chatgpt.com North Macedonia nightclub fire: crowds call for justice for 59 killed]</ref> * На местото му недостигала основна опрема за заштита од пожари, вклучувајќи доволно противпожарни апарати и функционален противпожарен систем. * Клубот имал само еден пристапен излез, бидејќи задната врата била заклучена, што сериозно ги попречувала напорите за евакуација за време на пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thesun.co.uk/news/33886453/survivors-north-macedonia-nightclub-fire-accounts-arrests/?utm_source=chatgpt.com|title=Survivors reveal full horror of club fire that left 59 dead as 15 detained|date=2025-03-17|work=The Sun|language=en-gb|accessdate=2025-03-17}}</ref> * Градбата претрпела неовластени видоизменувања, вклучително и употреба на незаконски материјали за звучна изолација, што можеби придонело за брзо ширење на пожарот. Како одговор на несреќата, властите започнале сеопфатна тридневна инспекција на сите ноќни клубови и кабареа низ целата земја за да ги спроведат безбедносните прописи.<ref>{{cite web|url=https://www.euronews.com/my-europe/2025/03/17/15-detained-on-suspicion-of-corruption-after-north-macedonia-nightclub-fire-kills-59|title=Fifteen arrested over alleged bribery and corruption after North Macedonia nightclub fire kills 59|date=17 март 2025|website=Euronews}}</ref> На 19 март, на три од дванаесет објекти со важечка лиценца за кабаре, ноќен клуб или дискотека, кои на 18 март биле проверени од Државниот пазарен инспекторат, им била одземена дозволата за вршење дејност бидејќи не ги исполнувале минималните технички услови за работа.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/zatvoreni-tri-diskoteki-koi-imaat-licenca-ama-ne-gi-ispolnuvaat-tekhnichkite-uslovi-se-pravat-proverki-ushte-vo-devet|title=Затворени три дискотеки кои имаат лиценца, ама не ги исполнуваат техничките услови, се прават проверки уште во девет|work=24.mk|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Дополнително била откирена уште една фалсификат лиценца што била издадена во изминатиот период на објект во Скопје.<ref name=":14" /> Приведен бил и сопственик на кабаре од [[Куманово]] кај кого биле најдени [[Пиротехника|пиротехнички средства]].<ref name=":14"/> На 18 март, Агенцијата за цивилно воздухопловство поставила забрана за вршење на какви било операции со воздухоплови без екипаж (беспилотници) на територијата на градовите Кочани и Штип. === Граѓански собири и протести === {{Главна|Протести против корупцијата во Македонија (2025)}} [[Податотека:Kočani Klasik demolition.jpg|мини|267x267px|Кафулето „Класик“, сопственост на истиот поединец во „Пулс“, демолирано како последица на протестите во [[Кочани]], 17 март 2025 година]]Во деновите по трагедијата во секој еден град во републиката се одржале собири во чест на починатите, каде се побарало правда и одговорност за жртвите од пожарот.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%B2%D0%BE-%D1%86%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%B8%D0%BB/|title=(Видео-галерија) Македонија во црно… Илјадници луѓе низ цела држава на мирни собири оддаваат почит за загинатите во Кочани!|date=2025-03-18|language=mk|accessdate=2025-03-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ohrigani.mk/utrskskeimamirensprors/?fbclid=IwY2xjawJFd0hleHRuA2FlbQIxMQABHfsLfRvkSCB0jeUFpQYYg1Aa_dVlnR8nFWBneFiDm21a2Z02u7loosp8zA_aem_h86nnwlQ-6tplU9TNdbXSQ|title=Утре (вторник) мирен собир на средношколци на плоштад во Охрид|last=Ilija|date=2025-03-17|work=Ohrigani|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://porta.mk/kicevo-sobir-vo-cest-na-zaginatite-kocani/?fbclid=IwY2xjawJFdp9leHRuA2FlbQIxMQABHb3yYS357aoBZA5MBgxDsIeqOnlkPFOZoRBF-CFjlSiBSlPLm_KyzXimdw_aem_W1sXx1X4yvR0qJHTMKbolQ|title=Кичевските гимназијалци утре со мирен собир ќе оддадат почит кон загинатите во страшната несреќа во Кочани|date=2025-03-17|work=Порта.мк|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Најголем дел од собирите и протестите биле организирани од студенти и средношколци, но на нив присуствувале граѓани од сите возрасти. Поголеми протести и мирни собири имало во [[Кочани]], [[Битола]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bitolanews.mk/2025/03/17/%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%86%D0%B8-%D0%B8-%D1%81%D1%82%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8-%D1%81%D0%BE-%D1%86%D0%B2%D0%B5%D1%9C%D0%B5-%D0%B8-%D1%81%D0%B2%D0%B5/|title=Средношколци и студенти со цвеќе, и свеќи, и солзи во очите, оддадоа почит за загинатите врсници во Кочани (фотогалерија) - Bitola News|last=Ристевски|first=Сашо|date=2025-03-17|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Велес]], [[Виница]], [[Кавадарци]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/kavadarci-utre-kje-im-oddade-pochit-na-zaginatite-vo-diskotekata-vo-kochani/a690053|title=Кавадарци утре ќе им оддаде почит на загинатите во дискотеката во Кочани|work=kanal5.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Куманово]], [[Прилеп]], [[Пробиштип]], [[Скопје]], [[Струмица]], [[Тетово]] и [[Штип]], како и помали собири во другите градови. Во [[Кочани]] протестот на 17 март ескалирал кога дел од граѓаните, најголем број млади, најпрво пред општинската зграда почнале да фрлаат со јајца и камења и барале да излезе градоначалникот Љупчо Папазов, кој претходно поднел оставка. Потоа група граѓани го демолирале и кафе-барот „Класик“ и возилото, чиј сопственик е истиот од дискотеката „Пулс“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ohridnews.com/video-foto-protesti-vo-kochani-gra%D1%93anite-baraat-odgovornost/|title=Видео+фото: Протести во Кочани, граѓаните бараат одговорност|last=Natasa|date=2025-03-17|work=OhridNews|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Дел од граѓаните се упатиле кон полициската станица во Кочани каде се конфронтирале со полицијата, но не дошло до поголем инцидент.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D1%85%D0%B0%D0%BE%D1%81-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D1%84%D1%80%D0%BB%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D1%98/|title=(Видео) Хаос во Кочани: Толпата фрла јајца кон општинската зграда и го извикува името на градоначалникот: „Убијци, излезете“|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Била каменувана и куќата на сопственикот на дискотеката „Пулс“, но свештеник од локалната црква успеал да ја смири ситуаицјата и толпата се растурила. На 17 март во [[Скопје]] пред платото на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|УКИМ]] илјадници студенти оддале почит на 59-те загинати во пожарот во дискотеката во Кочани. Говорите за сочувство и поддршка на министерката за образование Јаневска и ректорката на УКИМ, Ангелова, накратко биле прекинати по извиците за помош од публиката. Две лица колабирале, а интервенирала и итната медицинска помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alfa.mk/zaednichki-chas-vo-znak-na-pochit-za-mladite-zaginati/|title=Заеднички час во знак на почит за младите загинати|date=2025-03-17|work=alfa.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%BD%D0%B8-%D1%81%D1%86%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%BD%D0%B0-%D1%83%D0%BA%D0%B8/|title=(Видео) Шокантни сцени на платото на УКИМ: Додека неколку деца се онесвестија министерката продолжи со говор па беше исвиркана|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Говорот на министерката бил исвиркан од студентите, но набргу организаторите ги замолиле студентите да покажат почит и ги потсетиле дека се работи за јавен собир, а не за протест. Наредниот ден во 18:00 часот на [[плоштад Македонија|плоштадот Македонија]] бил одржан голем студентски собир на кој присуствувале неколку илјади граѓани.<ref name=":13" /> Во [[Штип]], студенти и средношколци излегле на протест барајќи одговорност за трагичната несреќа што се случила во Кочани, каде загинале 5 жители на Штип. Протестот започнал на градскиот плоштад, а продолжил кон општинската зграда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/vo-shtip-protest-na-srednoshkolci-po-tragichnata-nesrekja-vo-kochani/|title=Во Штип протест на средношколци по трагичната несреќа во Кочани|last=НМ|date=2025-03-17|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Неколку стотици луѓе се собрале на мирен протест и на градскиот плоштад во [[Струмица]] од каде побарале правда и одговорност за пожарот. Ѓорѓи Ѓоргиев, тапанарот на групата ДНК, и воедно еден од починатите, потекнува од Струмица.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%B8%D0%BB%D1%98%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8-%D0%BB%D1%83%D1%93%D0%B5-%D1%81%D0%B5-%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%BD/|title=(Фото) Илјадници луѓе се собраа на мирен протест во Струмица!|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Собири во чест на загинатите и поддршка на повредените се случиле во различни градови низ [[Европа]], Во [[Србија]] имало собири во [[Белград]], [[Ниш]], [[Крагуевац]], [[Ваљево]], [[Љубљана]] и [[Копер]] во [[Словенија]], [[Нирнберг]] и [[Манхајм]] во [[Германија]], [[Валета]] во [[Малта]], [[Париз]] во [[Франција]], [[Софија]] во [[Бугарија]], [[Солун]] во [[Грција]], [[Загреб]] во [[Хрватска]] како и [[Перт]], [[Сиднеј]] и [[Мелбурн]] во [[Австралија]]. == Реакции == === Домашни === По трагичниот пожар во ноќниот клуб „Пулс“ во Кочани, [[Македонија]] влегла во период на длабока национална жалост. Владата прогласила [[Ден на жалост|седумдневна жалост]] во чест на 59-те изгубени животи, додека се одржало [[бдение]] со свеќи во [[Кочани]], [[Виница]], [[Гевгелија]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Штип]], изразувајќи колективна тага и солидарност.<ref>[https://apnews.com/article/north-macedonia-kocani-nightclub-fire-0202ab92fd2d481895d4fa8c8e0111a8 Fatal North Macedonia nightclub inferno sparks outrage, disbelief and calls for punishment]</ref> [[Податотека:Coat_of_arms_of_the_President_of_North_Macedonia.svg|21x21пкс]] Претседателката [[Гордана Сиљановска-Давкова]] со солзи во очите и растреперен глас се обратила за пожарот во Кочани. Кажала дека ги посетила повредените од пожарот во Кочани примени во Клиниката за хируршки заболувања „Наум Охридски“, изразила длабоко жалење за трагедијата каде многу млади загинале и посакала брзо закрепнување и порачала дека никој не смее да избегне одговорност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alsat.mk/mk/pretsedatelkata-silanovska-davkova-dojde-vo-bolnitsata-naum-ohridski/|title=Претседателката Сиљановска Давкова дојде во болницата „Наум Охридски“|last=Алсат|date=2025-03-16|work=Алсат ТВ|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref><blockquote>„Почитувани и сакани граѓани, ве молам водени од хуманоста и емпатијата да се сплотиме во болката свесни дека смртта и болеста подеднакво не допираат сите без оглед на каква било припадност. Не е време за делби и конфронтации, особено кога се во прашање млади луѓе чиј живот за миг згасна заради самоволие, импровизација и манипулација. Без стандарди и правила не смее да функционира ниту една дејност и активност. Ниту еден одговорен овој пат не смее да ги избегне правото, правдата и казната. Да не ја сквернавиме невината жртва на загинатите. Да ги здружиме силите околу преживеаните. Да не дозволиме никој повеќе да ги загрозува животите на невините луѓе. Никогаш повеќе да не ги жртвуваме стандардите и сигурноста на луѓето за профитото и богатството на поединците. Ништо не е повредно од човечкиот, а особено од младешкиот живот. Вашата неизмерна болка е и моја. Утринава ги посетив болниците. Пред нив ме дочекаа родителите на повредените со надеж и доверба во медицинскиот персонал. И јас, како нив, верувам дека ќе го сторат не само можното туку неможното за да им помогнат на нивните сакани Добрите луѓе од целиот регион, Европа и светот се со нас. Никогаш нема да го заборавиме овој добродетелски чин. Вечно ќе им бидеме благодарни“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mtm.mk/makedonija/128882-zhivotite-na-mladi-lugje-za-mig-zgasnaa-zaradi-samovolie-improvizacija-i-manipulacija-nitu-eden-odgovoren-ne-smee-da-izbegne-kazna-poracha-pretsedatelkata-siljanovska-davkova|title=Животите на млади луѓе за миг згаснаа заради самоволие, импровизација и манипулација, ниту еден одговорен не смее да избегне казна, порача претседателката Сиљановска-Давкова|last=Андреевска|first=Гордана|work=1-ва Скопска - МТМ Телевизија|language=mk-mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> —Гордана Сиљановска-Давкова</blockquote>{{знамеикона|Македонија}} Премиерот [[Христијан Мицкоски]] се огласил на социјалните мрежи по големата трагедија во Кочани: „''Со длабока тага ја примив веста за страшната трагедија во Кочани. Ова е тежок и многу тажен ден за Македонија! Загубата на толку многу млади животи е ненадоместлива, а болката на семејствата, на најблиските и пријателите е неизмерна''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512226/mickoski-vladata-e-celosno-mobilizirana-gi-povikuvam-site-nadlezni-institucii-da-prezemat-itni-merki-za-pomos-na-povredenite|title=Мицкоски: Владата е целосно мобилизирана, ги повикувам сите надлежни институции да преземат итни мерки за помош на повредените|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> „''Темелна истрага, немилосрдна борба бортив коруптивниот систем, кривична и морална одговорност по страшната трагедија во Кочани''“ порачал премиерот Мицкоски, на како што рекол, „''најтажниот ден што го живее Македонија од нејзината самостојност''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/od-utre-temelna-istraga-kontrola-na-site-diskoteki-vo-drzhavata-i-nemilosrdna-borba-protiv|title=Од утре темелна истрага, контрола на сите дискотеки во државата и немилосрдна борба против корумпираниот систем|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Податотека:Coat of arms of Kočani Municipality.svg|26x26пкс]] Градоначалникот на Општина Кочани, [[Љупчо Папазов]], се огласил на [[Друштвена мрежа|социјалните мрежи]]: „''Со огромна тага изразувам најдлабоко сочувство за загубата на животите во страшната трагедија што го потресе Кочани утринава. Во овие тешки моменти сите наши мисли и молитви се со семејствата и најблиските на загинатите, како и желбите за брзо закрепнување на повредените. Од рано утринава сите соодветни служби се во постојана координација за обезбедување на неопходната помош и расветлување на сите околности што доведоа до трагедијата. Надлежните институции продолжуваат со официјалните изјави за сите детали поврзани со случајот''“, напишал тој.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/vesti/makedonija/gradonachalnikot-na-kochani-na-fejsbuk-izrazi-sochuvstvo/|title=Градоначалникот на Кочани на Фејсбук изрази сочувство|last=|date=2025-03-16|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Градоначалникот поднел оставка на 17 март.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2025/03/17/gradonachalnikot-na-kochani-lupcho-papazov-podnese-ostavka/|title=Градоначалникот на Кочани, Љупчо Папазов поднесе неотповиклива оставка|last=|first=|date=2025-03-17|work=Телма|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|20x20пкс]] [[Венко Филипче]], како поранешен министер за здравство и лекар, изразил длабока тага за трагедијата што го потресла Кочани. „''Со голема болка во срцето ја примив веста за ужасната трагедија во Кочани. Ова е црн ден за Македонија. Губитокот на толку многу млади животи е болка што не може да се надомести за семејствата, пријателите и за сите нас''“, изјавил Филипче.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/filipche-izrazi-sochuvstvo-vo-vakvi-momenti-edinstvoto-i-solidarnosta-se-vazhni/|title=Филипче изрази сочувство: Во вакви моменти единството и солидарноста се важни!|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Министерот за култура и туризам, [[Зоран Љутков]] најавил откажување на сите културни активности во организација на [[Министерство за култура и туризам на Македонија|Министерството за култура]] и неговите национални институции за следната недела.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://umno.mk/se-odlozhuvaat-site-kulturni-nastani/|title=Се одложуваат сите културни настани закажани неделава}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/kultura/se-otkazhuvaat-site-planirani-nastani-vo-ustanovite-od-kulturata-vo-tekot-na-slednata-nedela/|title=Се откажуваат сите планирани настани во установите од културата во текот на следната недела|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Тој им ја понудил својата поддршка на повредените и нивните роднини и рекол дека сите културни институции во Скопје даваат поддршка доколку е потребно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ljutkov-site-institucii-od-oblasta-na-kulturata-vo-skopje-gi-otvorija-vratite-i-se-staveni-na-raspolaganje-za-poddrshka-na-semejstvata-i-na-site-onie-na-koi-toa-im-e-potrebno/|title=Љутков: Сите институции од областа на културата во Скопје ги отворија вратите и се ставени на располагање за поддршка на семејствата и на сите оние на кои тоа им е потребно|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> [[Македонски народен театар|Македонскиот народен театар]] ги откажал сите претстави меѓу 17 и 22 март, а на роднините на повредените во Скопје што ги посетуваат своите блиски во болниците ќе им биде обезбедено сместување во соблекувалните и апартманите на театарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://politika.com.mk/archives/29107|title=МНТ жали за загубата на Андреј Ѓорѓиески, братот на актерот Александар Ѓорѓиески, и подава рака за семејствата на настраданите во Кочани|last=Politika15|date=2025-03-17|work=Politika|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Во Скопје, многу хотели и ресторани, но и обични граѓани, понудиле бесплатно сместување и храна за роднините на луѓето што се лекуваат во Скопје.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/poveke-od-24-chasa-po-najgolemata-tragedija-vo-makedonija-shto-znaeme-dosega/|title=Повеќе од 24 часа по најголемата трагедија во Македонија – што знаеме досега?}}</ref> Македонската влада отворила телефонска линија за психолошка поддршка за жртвите и нивните семејства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/pecateno-izdanie/kje-bide-potreben-podolg-period-za-zakrepnuvanje/|title=Ќе биде потребен подолг период за закрепнување|last=НМ|date=2025-03-19|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги најавиле донација од 1.500.000 денари во Фондот за солидарност на [[Црвен крст на Македонија|Црвениот крст]] за помош на настраданите во пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/avmu-kje-donira-1-500-000-denari-za-nastradanite-vo-pozharot-vo-kochani/|title=АВМУ ќе донира 1.500.000 денари за настраданите во пожарот во Кочани|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Сојузот на студентите на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] ги донирала на фондот 415.724 денари што ги собрале на студентските собири.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/na-studentskite-sobiri-na-ukim-donirani-415-724-denari-uss-gi-uplatil-na-smetkata-na-crven-krst/|title=На студентските собири на УКИМ донирани 415.724 денари, УСС ги уплатил на сметката на Црвен крст|date=2025-03-19|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Погребите на жртвите се одржале на 20 март во [[Кочани]], [[Виница]], [[Облешево]], [[Пробиштип]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Штип]]. Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги побарала медиумите „да се придржуваат до највисоките професионални и етички стандарди“ додека известуваат за погребите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/pogrebot-na-pochinatite-vo-pozharot-kje-bide-utre-vo-shtip-kochani-obleshevo-i-skopje/|title=The funeral of those who died in the fire will be held tomorrow in Shtip, Kocani, Obleshevo and Skopje - Sloboden Pechat|last=Ивановска|first=Кристина|date=2025-03-19|work=Слободен печат|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> === Меѓународни реакции === Деновите по трагедијата биле прогласени за ден на жалост во неколку држави: * {{знамеикона|Црна Гора}} [[Црна Гора]] — 17 март (понеделник)<ref name=":9" /> * {{знамеикона|Босна и Херцеговина}} [[Босна и Херцеговина]] — 18 март (вторник)<ref name=":10">{{Cite web|url=https://plusinfo.mk/6-maloletnici-na-vozrast-od-16-i-17-godini-zaginaa-vo-kochani-na-vozrasnata-zhrtva-imashe-48-godini/|title=6 МАЛОЛЕТНИЦИ НА ВОЗРАСТ ОД 16 И 17 ГОДИНИ ЗАГИНАА ВО КОЧАНИ Највозрасната жртва имаше 48 години|last=|date=2025-03-20|language=mk|trans-title=6 JUVENILES AGED 16 AND 17 DIED IN KOČANI The oldest victim was 48 years old.|access-date=2025-03-20|website=Plusinfo}}</ref> * {{знамеикона|Бугарија}} [[Бугарија]] — 18 март (вторник)<ref name=":11" /> * {{знамеикона|Србија}} [[Србија]] — 18 март (вторник)<ref name=":12" /> ==== Држави ==== * {{знамеикона|Албанија}} Претседателот на владата на Албанија, [[Еди Рама]], изразил подготвеност да ѝ помогне на соседната земја, притоа изјавувајќи дека „''занемен сум и се молам повредените да закрепнат и семејствата на жртвите да најдат сила да се справат со нивната неутешна загуба''. ''Со посебно чувство на тага, на браќата и сестрите од Македонија им го пренесувам моето сочувство за големата трагедија во Кочани. Занемев и се молам повредените да закрепнат и семејствата на жртвите да најдат сила да се справат со нивната неутешна загуба. каква и да е потребна помош''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://albaniandailynews.com/news/albania-s-leaders-expresses-condolences-for-the-tragedy-with-51-victims-in-kocan|title=Albania's Leaders Expresses Condolences for the Tragedy with 51 Victims in Kocan|work=ALBANIA DAILY NEWS|language=en|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Азербејџан}} Азербејџанското министерство за надворешни работи изразило сочувство до Македонија по разорниот пожар во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.trend.az/azerbaijan/politics/4019139.html|title=Azerbaijan expresses condolences to North Macedonia|date=2025-03-16|work=Trend.Az|language=en|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Белорусија}} „''Белорусија беше'' ''во длабока тага кога дозна за бројните жртви предизвикани од пожарот во ноќниот клуб во јужниот град Кочани во Македонија. Во ова тешко време за Македонија, во име на белорускиот народ и јас, изразувам најдлабоко сочувство до семејствата и пријателите на жртвите, ги пренесувам зборовите на искрена поддршка до сите погодени од оваа трагедија, а исто така моите желби за брзо закрепнување на сите повредени''“, се вели во пораката на сочувство на белорускиот претседател [[Александар Лукашенко]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.belta.by/president/view/lukashenko-expresses-condolences-over-nightclub-fire-victims-in-north-macedonia-166311-2025/|title=Lukashenko expresses condolences over nightclub fire victims in North Macedonia|date=2025-03-16|work=eng.belta.by|language=en-EN|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Босна и Херцеговина}} Членовите на Претседателството на [[Босна и Херцеговина]] [[Денис Беќировиќ]], [[Жељко Комшиќ]] и [[Жељка Цвијановиќ]] упатиле сочувство до претседателката на Македонија, Гордана Силјановска Давкова и премиерот Христијан Мицкоски во врска со трагичниот пожар во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sarajevotimes.com/bih-presidency-expresses-condolences-over-tragedy-in-north-macedonia/|title=BiH Presidency Expresses Condolences Over Tragedy in North Macedonia|last=sarajevo_times|date=2025-03-16|work=Sarajevo Times|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> 18 март бил прогласен за Ден на жалост на територијата на [[Федерација Босна и Херцеговина|Федерацијата БИХ]] и [[Брчко (округ)|округот Брчко]]. * {{знамеикона|Бугарија}} „''[[Бугарија]] ја споделува болката на граѓаните на Република Македонија за пожарот во Кочани, во кој загинале и биле повредени многу луѓе''“, напишал на [[Твитер|Икс]] бугарскиот претседател [[Румен Радев]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/bugarija-izrazi-zhalenje-i-ponudi-pomosh-po-pozharot-vo-kochani-reakcii-od-bugarskiot-pretsedatel-premier-mnr-politichki-partii/|title=Бугарија изрази жалење и понуди помош по пожарот во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Бугарскиот премиер [[Росен Жељазков]] изјавил дека пожарот е огромна човечка трагедија и изразил сочувство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sofiaglobe.com/2025/03/16/bulgaria-offers-condolences-help-after-51-die-in-n-macedonia-disco-fire/|title=Bulgaria offers condolences, help after 51 die in N Macedonia disco fire|date=2025-03-16|work=The Sofia Globe|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Во вторник на 18 март, бил прогласен Ден на национална жалост како израз на солидарност. Ова го соопштил премиерот Росен Жељасков.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/vo-bugarija-utre-den-na-zhalost-poradi-tragedijata-vo-kochani/|title=Во Бугарија утре ден на жалост поради трагедијата во Кочани|date=2025-03-17|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Грузија}} Грузиското министерство за надворешни работи упатило најдлабоко сочувство до семејствата и најблиските погодени од оваа трагедија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/MFAgovge/status/1901277627496685717|title=MFAgovge}}</ref> * {{знамеикона|Грција}} Сочувство за загубените животи и подготвеноста на [[Грција]] да помогне по трагедијата во Кочани, изразил грчкиот премиер [[Киријакос Мицотакис]] преку платформата [[Твитер|Икс]]. Тој најавил: „''Искрено сочувство до народот на Македонија за загубените животи во трагичниот пожар во Кочани. Моите мисли се со жртвите и нивните семејства, а на повредените им посакувам брзо закрепнување. Грција е подготвена да помогне во ова тешко време''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://libertas.mk/micotakis-za-tragedi-ata-vo-kochani-grci-a-e-podgotvena-da-pomogne-vo-ova-teshko-vreme/|title=Мицотакис за трагедијата во Кочани: Грција е подготвена да помогне во ова тешко време|last=Libertas|first=Libertas|date=2025-03-16|work=Либертас|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Израел}} Министерот за надворешни работи [[Гидеон Саар]] разговарал со својот колега, министерот за надворешни работи на Македонија [[Тимчо Муцунски]] за да му изрази сочувство во име на [[Израел|Државата Израел]] за трагедијата во Кочани. Тој му порачал дека израелски медицински стручњаци ќе отпатуваат во Македонија во текот на следниот ден за да обезбедат медицинска помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://virtualjerusalem.com/minister-sends-condolences-offers-assistance-following-deadly-north-macedonia-fire/|title=Minister sends condolences, offers assistance, following deadly North Macedonia fire|date=1970-01-01|work=Virtual Jerusalem|language=en-GB|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Италија}} „''Изразувам сочувство до семејствата на многуте млади луѓе што биле вклучени во трагичниот пожар што се случил во текот на ноќта во Кочани.'' ''Стоиме со пријателска европска земја во ова многу тешко време''“, порачал Антонио Тајани, вицепремиер на Италија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/ItalyMFA_int/status/1901251048850833873|title=ItalyMFA_int}}</ref> * {{знамеикона|Косово}} Премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]], изразил длабоко сочувство до семејствата што ги загубиле своите најблиски, како и до лидерите и владата на Република Македонија и на целата земја.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/premierot-na-kosovo-izrazi-sochuvstvo-za-tragedijata-vo-kochani/a689815|title=Премиерот на Косово изрази сочувство за трагедијата во Кочани|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Латвија}} „''Длабоко сме тажни поради трагичниот пожар во Кочани, Македонија. Го пренесуваме нашето најдлабоко сочувство до најблиските на жртвите и посакуваме брзо закрепнување на сите повредени''“, порачало Латвиското министерство за надворешни работи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/Latvian_MFA/status/1901194227297493486|title=Latvian_MFA}}</ref> * {{знамеикона|Литванија}} „''Литванија се солидаризира со Македонија. Нашите мисли и молитви се со жртвите, нивните семејства и пријатели. Литванија е подготвена да им пружи медицинска помош на тешко повредените во оваа трагедија и да ги пречека на лекување во нашата земја''“, порачало Литванското министерство за надворешни работи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/BudrysKestutis/status/1901333966818566474|title=BudrysKestutis}}</ref> * {{Знамеикона|Молдавија}} Претседателката на [[Молдавија|Република Молдавија]], [[Маја Санду]], упатила порака за поддршка до народот на Македонија, изразувајќи сочувство до семејствата погодени од разорниот пожар.<ref>{{cite web|url=https://radiomoldova.md/p/48809|title=Maia Sandu, message of condolences after the fire in North Macedonia: "Our thoughts are with you"|date=16 март 2025|website=Radio Moldova|access-date=16 март 2025}}</ref> * {{Знамеикона|ОАЕ}} Во соопштението, Министерството за надворешни работи на [[Обединети Арапски Емирати|ОАЕ]] изразило искрено сочувство до Македонија и нејзиниот народ, како и до семејствата на жртвите и желби за брзо закрепнување на сите повредени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condolences-north-macedonia-fire|title=UAE expresses condolences to North Macedonia over horrific nightclub blaze|work=Khaleej Times|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{Знамеикона|Полска}} „''Најдлабоко сочувство до семејствата на жртвите од пожарот во Кочани. Полска се солидаризира со Македонија во овој трагичен момент''“, напишал на [[Твитер|Икс]] полскиот премиер [[Доналд Туск]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.polskieradio.pl/395/7785/Artykul/3497342,poland%E2%80%99s-tusk-offers-condolences-as-north-macedonia-mourns-nightclub-fire-victims|title=Polish PM offers condolences as North Macedonia mourns nightclub fire victims - English Section|work=www.polskieradio.pl|language=pl-PL|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{Знамеикона|Романија}} „''Длабоко сме тажни поради разорниот пожар во Кочани, Македонија. Им изразуваме сочувство на семејствата кои ги загубија своите најблиски, а на повредените им посакуваме брзо закрепнување. Романија се солидаризира со народот на Македонија во овие трагични моменти''“, напишал Илие Болојан на платформата [[Твитер|Икс]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mediafax.ro/politic/bolojan-suntem-profund-intristati-de-incendiul-devastator-din-macedonia-de-nord-23529340|title=Bolojan: Suntem profund întristați de incendiul devastator din Macedonia de Nord|date=2025-03-16|work=Mediafax|language=ro|accessdate=2025-03-17}}</ref> Авион на романските воздухопловни сили Спартан Ц-27Ј, опремен за медицински цели, полетал од Букурешт за да изврши хуманитарна мисија за транспорт на четворица пациенти со изгореници од Македонија на лекување во болница во [[Вилнус]], [[Литванија]].<ref name="slobodenpecat.mk"/> * {{знамеикона|Русија}} Амбасадата на [[Русија]] во Македонија изразила длабоко сочувство до семејствата и најблиските на загинатите во катастрофалниот пожар што го зафатил ноќниот клуб во Кочани. Оваа порака дошла како дел од меѓународните реакции по трагедијата, придружена со симболичен гест на цвеќе, според објавата на службената страница на Амбасадата на социјалните мрежи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/ambasadata-na-rusija-sochuvstvo-do-semejstvata-na-zaginatite-vo-pozharot-vo-kochani/|title=Амбасадата на Русија: Сочувство до семејствата на загинатите во пожарот во Кочани|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|САД}} Амбасадорката на [[Соединети Американски Држави|САД]], [[Анџела Агелер]], изразила сочувство на семејствата на настраданите во пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани, а на премиерот Мицкоски му понудила помош.<ref>[https://tocka.com.mk/vesti/512230/ageler-izrazi-socuvstvo-za-nastradanite-vo-kocani Агелер изрази сочувство за настраданите во Кочани]</ref> Американската телевизија [[CNN|Си-ен-ен]] објавила потресна вест за трагедијата што се случила во [[Кочани]]. Според извештаите на државните медиуми, најмалку 59 лица загинале, а над 150 други биле повредени во пожарот што избувнал во ноќниот клуб „Пулс“ во оваа македонска општина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512231/cnn-objavi-udarna-vest-za-tragedijata-vo-kocani-51-zaginati-i-stotici-povredeni-vo-pozar-vo-noken-klub|title=CNN објави ударна вест за трагедијата во Кочани: 51 загинати и стотици повредени во пожар во ноќен клуб|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Србија}} На седницата, [[Влада на Србија|Владата на Република Србија]], на предлог на [[Претседател на Србија|претседателот на Република Србија]] — [[Александар Вучиќ]], го прогласиле [[вторник]], 18 март 2025 година, за Ден на жалост во Република Србија поради трагедијата во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/srbija-go-proglasi-vtornik-18-ti-mart-za-den-na-zhalost-po-tragedijata-vo-kochani/|title=Србија го прогласи вторник 18 март за Ден на жалост по трагедијата во Кочани|date=2025-03-16|work=|language=en-US|accessdate=2025-03-16}}</ref> Српското министерство за надворешни работи изразило сочувство до народот и властите во [[Македонија|Македoнија]] по пожарот во дискотеката во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/sochuvstvo-od-srpskoto-mnr-po-tragedijata-vo-kochani/|title=Сочувство од српското МНР по трагедијата во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Вкупно 30 од повредените со авиони и амбулантни возила биле пренесени во болниците во [[Белград]] и во воената болница во [[Ниш]] на 16 и 17 март, а лекарска екипа од Белград пристигнала во Скопје.<ref name=":12"/> * {{знамеикона|Словачка}} „''Ужаснат сум од трагичните настани во Кочани, Македонија. Упатувам најдлабоко сочувство до семејствата на сите жртви и посакувам брзо закрепнување на повредените''“, напишал министерот Јурај Бланар на платформата [[Твитер|Икс]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/SlovakiaMFA/status/1901225904702927014|title=SlovakiaMFA}}</ref> * {{знамеикона|Словенија}} „''Длабоко сум тажна поради трагичниот пожар во Кочани, Македонија, кој однесе животи на толку многу млади луѓе''“, напиша на [[Твитер|Икс]] претседателката на [[Словенија]], [[Наташа Пирц Мусар]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/pirc-musar-slovenija-se-solidarizira-so-severna-makedonija-vo-ova-vreme-na-dlaboka-taga/|title=Пирц Мусар: Словенија се солидаризира со Северна Македонија во ова време на длабока тага|last=Nastoski|first=Zarko|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Следниот ден владата одлучила да ѝ донира 550.000 [[Евро|евра]] на Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.si/novice/2025-03-17-vlada-po-tragicnem-pozaru-potrdila-pomoc-severni-makedoniji/|title=Vlada po tragičnem požaru potrdila pomoč Severni Makedoniji {{!}} GOV.SI|date=2025-03-17|work=Portal GOV.SI|language=sl|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Турција}} Во писмената изјава, Турското МНР изразило длабока тага за загубените животи во пожарот и изразило солидарност со народот на Македонија. „''Длабоко сме тажни поради загубата на животи поради пожарот за време на концертот во Кочани, Македонија денеска (16 март)''“, се вели во соопштението.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.turkiyetoday.com/region/turkiye-offers-condolences-to-north-macedonia-after-deadly-nightclub-fire-131930/|title=Türkiye offers condolences to North Macedonia after deadly nightclub fire - Türkiye Today|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Украина}} Претседателот на [[Украина]], [[Володимир Зеленски]] се огласил за трагедијата во Кочани. Тој упатил сочувство до семејствата и најблиските на жртвите, претседателката Гордана Сиљановска Давкова и македонскиот народ, за страшната трагедија во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/i-zelenski-se-oglasi-za-tragedijata-vo-kochani-ukraina-taguva-so-nashite-makedonski-prijateli/|title=И Зеленски се огласи за трагедијата во Кочани: Украина тагува со нашите македонски пријатели|date=2025-03-16|work=|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Унгарија}} Министерот за надворешни работи и трговија Петер Сијарто веднаш се консултирал со својот колега, [[Тимчо Муцунски]] по инцидентот и понудил Унгарија да се грижи за дел од повредени и дека е подготвена да го обезбеди потребниот воздушен транспорт.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://magyarnemzet.hu/kulfold/2025/03/eszak-macedoniai-tuzeset-magyarorszag|title=Már megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset sérültjei Magyarországra|last=Nemzet|first=Magyar|date=2025-03-17|work=Már megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset sérültjei Magyarországra|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{знамеикона|Хрватска}} „''Во име на Владата на Република Хрватска и во мое лично име, изразувам најдлабоко сочувство до вас, македонскиот народ, а пред се до семејствата и пријателите на жртвите. На повредените им посакувам брзо и успешно закрепнување''“, порачал хрватскиот премиер [[Андреј Пленковиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/vijesti/plenkovic-izrazio-sucut-sjevernoj-makedoniji-duboko-smo-potreseni-ozlijedenima-zelim-sto-brzi-i-uspjesniji-oporavak-1845917|title=Plenković izrazio sućut Sjevernoj Makedoniji: Duboko smo potreseni, ozlijeđenima želim što brži i uspješniji oporavak|work=www.vecernji.hr|language=hr|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Црна Гора}} Премиерот на [[Црна Гора]], Милојко Спаиќ, го прогласил [[понеделник]], 17 март, за Ден на жалост на целата територија на државата како знак на сочувство со граѓаните на Македонија.<ref name=":9">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aa.com.tr/mk/%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD/%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B8-7-%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0-%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%82-%D0%B2%D0%BE-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BF%D0%BE-%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B4-%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BE%D1%82-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8/3511331|title=Владата прогласи 7-дневна жалост во Македонија по повод трагичниот настан во Кочани|work=|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Чешка}} „''Длабоко сум тажен од веста за трагичниот пожар во Кочани. Изразувам искрено сочувство до семејствата на жртвите и мислам на сите повредени. Чешка стои до Македонија во овој тежок момент''“, напишал на [[Твитер|Икс]] чешкиот министер за надворешни работи Јан Липавски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/JanLipavsky/status/1901223140308427031|title=JanLipavsky}}</ref> * {{знамеикона|Шведска}} Министерката Марија Малмер Стенергард изразила длабоко сочувство од [[Шведска]] за загубените млади животи и посакува брзо закрепнување на повредените во трагичниот пожар во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.instagram.com/swedeninmk/p/DHQu2W9OZmu/|title=Instagram|work=www.instagram.com|accessdate=2025-03-17}}</ref> ==== Меѓународни организации ==== * {{знамеикона|ЕУ}} Високата претставничка на [[Европска Унија|ЕУ]] за надворешни работи и безбедносна политика, [[Каја Калас]], во објава на [[Твитер|Икс]] изразила „длабоко жалење“ поради трагедијата во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lokalno.mk/od-eu-se-oglasija-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Од ЕУ се огласија за трагедијата во Кочани|last=Zorba|first=Vladimir|date=2025-03-16|work=Локално|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> ==== Верски заедници ==== * [[Податотека:Coat of arms of the Macedonian Orthodox Church.png|24x24пкс]] „''Светиот архијерејски синод на [[Македонска православна црква - Охридска архиепископија|Македонската Православна Црква — Охридска Архиепископија]] со исклучителна тага и жал ја прими злокобната вест за огромната трагедија во Кочани, во која животот го загубија голем број на наши млади чеда, а уште многумина се борат за живот.'' ''Се молиме Троединиот Бог — Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда во Едемската градина, а на нивните најмили да им даде утеха и сили, испраќајќи им ја Својата небесна закрила. На повредените, пак, Бог — Лекарот на сѐ, да им дарува брзо закрепнување и исцеление''“, стоело во соопштението од Поглаварот на МПЦ-ОА, [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/vesti/makedonija/arhiepiskopot-stefan-bogot-na-lubovta-da-gi-primi-dushite-na-nevino-postradanite-svoi-cheda-a-na-povredenite-da-im-daruva-brzo-zakrepnuvane/|title=Архиепископот Стефан: Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда, a на повредените да им дарува брзо закрепнување|last=Билјана|date=2025-03-16|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/arhiepiskopot-stefan-bogot-na-lubovta-da-gi-primi-dushite-na-nevino-postradanite-svoi-cheda-a-na-povredenite-da-im-daruva-brzo-zakrepnuvane/|title=Архиепископот Стефан: Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда, a на повредените да им дарува брзо закрепнување|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{знамеикона|Ватикан}} [[Скопска бискупија|Скопскиот бискуп]] и Струмичко-скопски бискуп монсињор д-р [[Киро Стојанов]] изразил сочувство по повод трагичната несреќа „''Епископот Стојанов ги ветува своите лични молитви и молитвата на Црквата, препорачувајќи ги загинатите на Божјото милосрдие. Повредените, семејствата и сите оние кои се борат за нивните животи тој ги препорачува на застапништвото на Пресвета Богородица, да им дарува побрзо оздравување, сила, утеха – се вели во соопштението од Католичката црква''“. Во црквата „Раѓање на Свети Иван Крстител“ во [[Струмица]] се служела панахида за покојните, наместо трибината за Јубилејната година, којашто била планирана за тој термин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/katolichkata-crkva-izrazi-sochuvstvo-do-semejstvata-na-zaginatite-vo-nesrekjata-vo-kochani/|title=Католичката црква изрази сочувство до семејствата на загинатите во несреќата во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Ватикан}} [[Папа Франциск|Папата Франциск]], преку телеграма потпишана од кардиналот државен секретар Пјетро Паролин упатил порака на сочувство по пожарот во [[Ноќен клуб|ноќниот клуб]] во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/papata-francisk-isprati-sochustvo-po-povod-tragedijata-vo-kochani/|title=Папата Франциск испрати сочуство по повод трагедијата во Кочани|last=|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> * [[Податотека:Greek Orthodox Churches' flag modified to resemble the emblem of the Ecumenical Patriarchate.svg|20x20пкс]] Порака со сочувство за трагедијата во Кочани, испратил вселенскиот патријарх [[Вартоломеј I Цариградски|Вартоломеј]] до претседателката Гордана Сиљановска-Давкова и до митрополитот [[Иларион Брегалнички|Брегалнички Иларион]]. Како што соопштиле од [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]], Вартоломеј „''му се моли на Бога за успокојување на душите на жртвите и да ги поддржи нивните семејства, како и да помогне во брзото закрепнување на здравјето на повредените''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fokus.mk/sochuvstvo-od-vselenskiot-patrijarh-vartolomej-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Сочувство од вселенскиот патријарх Вартоломеј за трагедијата во Кочани|date=2025-03-17|work=Фокус|language=en-GB|accessdate=2025-03-18}}</ref> * [[Податотека:Coat of arms of BPC.png|20x20пкс]] [[Бугарска православна црква|Бугарскиот Патријарх]] [[Даниил (бугарски патријарх)|г.г. Даниил]] во телефонски разговор со архиепископот на МПЦ ОА, [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]] изразил сочувство за трагедијата во Кочани. „''Патријархот Даниил го увери својот брат дека православните христијани во Бугарија се молат со сето свое срце за упокојување на душите на починатите, за утеха на нивните најблиски и за брзо закрепнување на сите повредени. Болката и страдањето што во овој момент ги доживуваат нашите браќа и сестри од Македонија се во исто време и наша болка и наше страдање''“, истакнал бугарскиот патријарх.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/bugarskiot-patrijarh-g-g-daniil-vo-telefonski-razgovor-so-arhiepiskopot-ohridski-g-g-stefan-izrazil-sochuvstvo-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Бугарскиот Патријарх г.г. Даниил во телефонски разговор со архиепископот на МПЦ ОА, г.г. Стефан изразил сочувство за трагедијата во Кочани|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> * [[Податотека:Stema Patriarhiei Române.jpg|20x20пкс]] [[Романска православна црква|Романскиот патријарх]] [[Даниел (романски патријарх)|Даниел]] упатил порака со сочувство по трагедијата што се случила во неделата во Кочани. Во пораката упатена до поглаварот на МПЦ-ОА [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]], патријархот Даниел се моли за упокојување на починатите, за исцелување на повредените и за утеха на ужалените семејства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mkd.mk/poraka-so-sochuvstvo-od-romanskiot-patrijarh-daniel-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Порака со сочувство од романскиот патријарх Даниел за трагедијата во Кочани|last=MKD|first=Jasminka|date=2025-03-18|work=МКД.МК|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}{{Мртва_врска|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Kočani nightclub fire}} * [https://libertas.mk/foto-video-pozhar-vo-diskoteka-vo-kochani-stravuva-a-za-desetici-zaginati/ (ФОТО+ВИДЕО) Пожар во дискотека во Кочани, стравувања за десетици загинати] {{Нормативна контрола}} __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Пожари во Македонија]] [[Категорија:Кочани]] [[Категорија:Катастрофи во 2025 година]] [[Категорија:Македонија во 2025 година]] [[Категорија:Катастрофи во Македонија]] otvac693dl9vwn7iy0gj14vepiawo1i 5375335 5375334 2025-06-06T12:53:08Z Andrew012p 85224 5375335 wikitext text/x-wiki {{Infobox news event | image =[[Податотека:Remains of night club in Kochani after the fire VOA-full.jpg|250px]] | caption = Дискотеката „Пулс“ по пожарот | map ={{Infobox mapframe |coord={{coord|41|54|18|N|22|23|42|E}} |frame-width=250 |zoom=15}} | map_size = 250 | map_caption = Местоположбата на дискотеката | date = {{start date|2025|03|16|df=y}} | time = 02:35 | timezone = [[UTC+1]] | venue = Дискотека „Пулс“ | Location = [[Кочани]], Македонија | coordinates = {{coord|41|54|18|N|22|23|42|E|display=inline,title}} | cause = [[Пиротехника]] | participants = ∼500 | reported deaths = 60+ | reported injuries = 193+<br>(3+ во критична состојба)<br>(101+ хоспитализирани во странство) |place=[[Кочани]], [[Македонија]]|casualties1=|suspect(s)=33|reported death(s)=62<br>1 возач на итната помош починал од шок предизвикан од настанот|event=Пожар во ноќен клуб во Кочани}} '''Пожар во ноќен клуб во Кочани''' — [[пожар]] што се случил на [[16 март]] [[2025]] година во 2:35 часот наутро во дискотеката „Пулс“ во [[Кочани]]. Во трагедијата животот го загубиле 62 лицa, додека пак 193 биле повредени. Ова претставува најсмртоносниот пожар во [[Историја на Македонија (1991 - денес)|историјата]] на [[Македонија]] и најсмртоносниот пожар во [[Европа]] по пожарот во [[Ноќен клуб|ноќниот клуб]] „Колектив“ во [[Романија]] во [[2015]] година. Пожарот е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите, веднаш по [[Авионска несреќа на Палер Македонија|Авионската несреќа на Палер Македонија]] во [[1993]] година, а воедно и настан со најголем број на вкупно повредени лица во историјата на државата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/pozharot-vo-puls-e-treta-najgolema-tragedija-vo-makedonija-spored-zhrtvite/|title=Пожарот во „Пулс“ е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите|date=2025-03-18|work=Независен весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Поголем дел од настраданите од пожарот биле на возраст од 16 до 24 години. Претседателката [[Гордана Сиљановска-Давкова]] ги посетила дел од повредените во болниците и се сретнала со нивните роднини. Била прогласена [[Ден на жалост|седумдневна жалост]] по повод трагедијата во Кочани, одложувајќи ги внатрепартиските избори на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] што требале да се оддржат на [[16 март]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/vladata-ke-proglasi-sedumdnevna-zhalost-po-povod-tragedijata-vo-kochani/|title=Владата ќе прогласи седумдневна жалост по повод трагедијата во Кочани|last=Мишев|first=Драган|date=2025-03-16|work=CivilMedia|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Започнале [[Протести против корупцијата во Македонија (2025)|протести за тешката трагедија]] следниот ден во Кочани, [[Штип]], [[Скопје]], [[Струмица]], [[Битола]], како и помали собири низ другите градови од државата.<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/vo-shtip-protest-na-srednoshkolci-po-tragichnata-nesrekja-vo-kochani/|title=Во Штип протест на средношколци по трагичната несреќа во Кочани|last=|date=2025-03-17|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/protest-vo-kochani-za-tragedijata-vo-koja-zaginaa-59-lica/a690026|title=Протест во Кочани за трагедијата во која загинаа 59 лица|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> == Вовед == Ноќниот клуб „Пулс“ во [[Кочани]] бил сместен во градба што претходно служела како [[Склад|магацин]] за теписи. Месните новинари ја нарекле „импровизиран ноќен клуб“, како одраз на нејзината спонтана преобразба во место за забава. Властите откриле дека градбата ја немала потребната законска дозвола за работа како [[ноќен клуб]].<ref name="ap">{{Cite web|url=https://apnews.com/article/north-macedonia-nightclub-fire-abc2033472aeb494b975d34555b13f72|title=59 dead and more than 150 injured in nightclub fire in North Macedonia|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=AP News}}</ref> [[Панче Тошковски|Тошковски]] изјавил дека градбата била одобрена само за лесна индустрија, а не за угостителство, и немало писмен договор меѓу музичката група [[DNK|ДНК]] и сопственикот на клубот Дејан Јованов-Деко.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D0%BF%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%85%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0-%D0%B3%D0%B8-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D0%BB-%D0%B1%D0%B5%D0%BD/|title=Тошковски: Пиротехничките средства ги донел бендот ДНК, концертот бил одржан на диво|last=|first=|date=2025-03-17|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> == Пожар == [[Податотека:Пожарот во Кочани 2025 дискотека.jpg|лево|мини|Пожарот во дискотеката „Пулс“ во [[Кочани]]|240x240пкс]] Во раните утрински часови на 16 март 2025 година, [[Ноќен клуб|дискотеката]] „Пулс“ во [[Кочани]] била исполнета со над 500 лица, кои со нетрпение го очекувале настапот на македонската поп-група [[DNK|ДНК]]. Во 2:35 часот наутро, додека концертот бил во полн ек, бината била осветлена со пиротехнички ефекти. Ненадејно, искри од [[Пиротехника|пиротехничките средства]] го запалиле лесно запаливиот таван на клубот, предизвикувајќи брзо ширење на огнот. Паниката се проширила меѓу присутните, кои се обидувале да се евакуираат низ единствениот излез, што довело до турканица.<ref name="ap"/> Еден преживеан опишал дека бил газен од толпата откако паднал по скалите.<ref name="apnews.com">{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/north-macedonia-nightclub-fire-abc2033472aeb494b975d34555b13f72|title=Fire rips through overcrowded nightclub in North Macedonia, leaving dozens dead in panicked escape|date=2025-03-16|work=AP News|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> Еден член на групата ја повикал толпата да се евакуира за време на гаснењето на пожарот, изјавувајќи: „''Сите излезете, ќе се вратиме''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telegrafi.com/en/Video-released:-%22Everyone-get-out--let's-go-back%22-was-heard-from-the-stage-when-the-fire-started-at-the-disco-in-Kocani/|title=Video released: "Everyone get out, we'll be back" was heard from the scene when the fire broke out at the disco in Kocani|date=2025-03-16|work=Telegrafi|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> Некои од жртвите се обиделе да избегаат низ тоалетот на клубот, но биле пречекани со решетки на прозорците.<ref name="apnews.com"/> Видеата снимени за време на случката покажуваат обиди на присутните да го изгаснат пламенот, додека други се бореле да излезат на безбедно. Меѓу повредените имало и деца.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/articles/c70wdedp20wo|title=North Macedonia nightclub fire claims more than 50 lives in Kocani|date=2025-03-16|work=www.bbc.com|language=en-GB|accessdate=2025-03-16}}</ref> Дел од луѓето што успеале да се спасат, влегле повторно во клубот со намера да спасат колку е можно повеќе животи. Територијалната противпожарна единица Кочани за 7 минути од добивањето на првиот повик со едно навално возило и со тројца од четирите дежурни пожарникари излегла брзо на терен и била првата што пристигнала на местото на пожарот. По самото пристигање кај градбата во пламен и согледување на ситуацијата, го известила пожарникарот што останал во базата да ја мобилизира целата единица како и да побара помош од сите противпожарни бригади во соседните градови. Веднаш по добивањето на повикот за помош, кон Кочани се упатило возило од ТППЕ Виница, кое пристигнало второ, а веднаш потоа и две возила од Доброволното противпожарно друштво Кочани. На терен дошле и екипи од ТППЕ Штип, ТППЕ Свети Николе и ТППЕ Пробиштип.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://skopje1.mk/archives/324521|title=Кратка хронологија на пожарот во Кочани – од стампедо, гушење и уривање на кровот загинале 59-те лица - Скопје1.мк|last=Скопје1.мк|date=2025-03-17|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Пожарот во релативно краток период бил изгаснат, а пожарникарите паралелно со гаснење на пожарот, евакуирале и давале прва помош и реанимација на повредените.<ref name=":6" /> Успеале и да ја отворат едната врата од локалот што била блокирана. == Жртви == === Починати === Од 17 април 2025 година, 62 лица<ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodnaevropa.org/a/kocani-pozar-diskoteka-povrijedjeni-bolnice/33350543.html|title=Povrijeđeni iz Kočana sa teškim opekotinama poslani u najmanje šest zemalja|last=Zoksimovska|first=Sunčica Stojanovska|date=2025-03-18|work=Radio Slobodna Evropa|access-date=2025-03-19|language=sh}}</ref> на возраст меѓу 16 и 48 години загинале во пожарот,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/region/direktorka-bolnice-u-kocanima-preminuli-u-pozaru-bili-uzrasta-od-14-do-24-godine/|title=Direktorka bolnice u Kočanima: Preminuli u požaru bili uzrasta od 14 do 24 godine|last=Vijesti|first=Beta|date=2025-03-16|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> од кои шест од жртвите биле малолетници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mia.mk/en/story/moi-three-minors-confirmed-dead-so-far-more-than-20-injured-in-kichevo-nightclub-fire|title=MoI: Three minors confirmed dead so far, more than 20 injured in Kochani nightclub fire|last=Nikolik|first=Nevenka|date=2025-03-16|work=Mia.mk|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Најголем број од жртвите биле од [[Кочани]] и [[Кочанско]], но и од [[Штип]], [[Пробиштип]], [[Виница]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Куманово]]. Ова бил најсмртоносниот пожар во [[ноќен клуб]] во [[Европа]] по пожарот во ноќниот клуб во Букурешт во 2015 година и најсмртоносниот пожар во историјата на Македонија,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/pozharot-vo-puls-e-treta-najgolema-tragedija-vo-makedonija-spored-zhrtvite/|title=Пожарот во „Пулс“ е трета најголема трагедија во Македонија според жртвите|date=2025-03-18|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> и двата предизвикани од [[Пиротехника|пиротехнички]] средства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/concert-pyrotechnics-nightclub-fire-north-macedonia-1235297318/|title=At Least 59 Dead After Concert Pyrotechnics Spark Nightclub Fire in North Macedonia|last=Kreps|first=Daniel|date=2025-03-16|work=Rolling Stone|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Најголем број од луѓето биле пронајдени на самиот влез едни врз други. Според директорката на кочанската болница дел од пациентите што се починати, починале во турканицата што се случила при паниката за излез од клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mkd.mk/najgolem-del-od-zhrtvite-vo-diskotekata-zaginale-vo-stampedoto-borejkji-se-za-svoite-zhivoti/|title=Повеќето жртви во дискотеката загинале во стампедото борејќи се за својот живот|last=Kejt|date=2025-03-16|work=МКД.МК|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16|archive-date=2025-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20250316154214/https://mkd.mk/najgolem-del-od-zhrtvite-vo-diskotekata-zaginale-vo-stampedoto-borejkji-se-za-svoite-zhivoti/|url-status=dead}}</ref> Многу жртви биле тешко да се утврдат поради недостаток на лични карти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/articles/c70wdedp20wo|title=North Macedonia nightclub fire claims more than 50 lives in Kocani|date=2025-03-16|work=www.bbc.com|language=en-GB|accessdate=2025-03-17}}</ref> Андреј Ѓоргиески, еден од водечките пејачи на [[DNK|ДНК]], иако првично успеал да ја напушти градбата, со изгореници се вратил назад во обид да помогне и да спаси што е можно повеќе животи. За жал бил потврден мртов заедно со фотографот на групата, Александар Ефремов; придружната пејачка Сара Пројковска; тапанарот Ѓорѓи Ѓоргиев; и клавијатуристот Филип Стевановски.<ref>{{Cite web|url=https://mia.mk/en/story/dnk-band-members-including-lead-singer-confirmed-dead-in-kochani-fire|title=DNK band members, including lead singer, confirmed dead in Kochani fire|last=Reed|first=Magdalena|date=16 March 2025|website=Media Information Agency}}</ref> Двајца други члена на групата првично го преживеале пожарот, но им подлегнале на повредите подоцна тоа попладне.<ref>{{Cite web|url=https://kosovapress.com/en/Tragedy-in-Kocani:-5-members-of-the-music-group-DNK-among-the-victims|title=Tragedy in Kocani, among the victims are 5 members of the musical group DNK|access-date=2025-03-16|website=KosovaPress.com}}</ref> Владимир „Панчо“ Блажев, друг пејач на дуото ДНК, се здобил со изгореници на лицето и рацете и добил терапија со кислород.<ref>{{Cite web|url=https://telegrafi.com/en/bateristi-23-vjecar-grupit-adn-ne-mesin-e-viktimave-ne-zjarrin-e-diskotekes-ne-kocan/|title=23-year-old drummer of the band DNK, among the victims in the discotheque fire in Kocani|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=Telegrafi}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thetimes.com/world/europe/article/north-macedonia-fire-nightclub-kocani-pulse-wszffqldl|title=North Macedonia nightclub fire kills at least 59|last=Waterfield|first=Bruno|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=www.thetimes.com}}</ref> Во пожарот загинал и [[полицаец]], кој бил на должност и извршил увид на местото за [[дрога]] и малолетници.<ref>{{Cite web|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/toshkovski-policaec-zagina-vo-diskotekata-vo-kochani-vrshel-kontrola-za-maloletnici-vo-objektot/|title=Toshkovski: Policeman died in a disco in Kocani, he was checking for minors in the facility - Sloboden Pechat|last=Nastoski|first=Zarko|date=2025-03-16|language=en|access-date=2025-03-16|website=Слободен печат}}</ref> Фудбалерот на [[ФК Шкупи]], [[Андреј Лазаров]], претрпел тешко вдишување на чад додека се обидувал да ги спаси посетителите на клубот и набргу починал.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/fudbal/tragichna-vest-pochina-andrej-lazarov-fudbalerot-na-shkupi|title=Трагична вест: Почина Андреј Лазаров, фудбалерот на Шкупи|date=2025-03-16|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Дамјан Танески, млад фудбалски [[голман]] од Штип, и Петар Ивановски, кошаркар на Баскет Дино деликатес, исто така биле дел од жртвите на пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/fudbal/mlad-golman-od-shtip-e-megju-zhrtvite-na-pozharot-vo-kochani|title=Млад голман од Штип е меѓу жртвите на пожарот во Кочани|date=2025-03-16|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gol.mk/kosharka/pochina-ushte-eden-sportist-basket-dino-se-zboguvashe-od-mladiot-ivanovski|title=Почина уште еден спортист – Баскет Дино се збогуваше од младиот Ивановски!|date=2025-03-17|work=Gol.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> Возачот на брзата помош во Кочани, [https://plusinfo.mk/vozach-na-itna-pomosh-pochina-po-napornata-rabota-ile-gocevski-cel-den-prevezuval-povredeni-od-pozharot-vo-kochani/ Иле Гоцевски], кој превезувал жртви во болница во текот на целиот ден, починал во сон на [[17 март]], еден ден по пожарот, откако се вратил дома да се одмори.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/utrovo-pochina-dolgogodishen-shofer-na-vozila-vo-itnata-pomosh-kochani|title=Утрово почина долгогодишен шофер на возила во Итната помош Кочани|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D0%B8%D0%BB%D0%B5-%D0%B3%D0%BE%D1%86%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D0%B1%D0%B5%D1%88%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BD%D0%B5%D0%BA/|title=Иле Гоцевски беше на првата линија, некои болки се преголеми, некои загуби се претешки за да се носат, рече Таравари за смртта на возачот на Итната помош|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2025-03-17|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Еден од неговите колеги напишал објава на социјалните мрежи во која ги нерекол македонските возачи на брза помош преморени и недоволно платени и ги пофалил постапките на Гоцевски. Македонскиот министер за здравство [[Арбен Таравари]] одговорил на објавата, кој ветил дека ќе ги подобри условите за работа и платата на возачите на брзата помош, и рекол дека нивната работа често се занемарува.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telegraf.rs/vesti/jugosfera/4074461-stefan-je-sa-vozacem-hitne-koji-je-preminuo-spasavao-nakon-pozara-u-kocanima-drzao-sam-tela-dece-prijatelja|title=Stefan je sa vozačem Hitne koji je preminuo spasavao nakon požara u Kočanima: "Držao sam tela dece prijatelja"|last=M|first=A.|date=2025-03-18|work=Telegraf.rs|language=sr|accessdate=2025-03-19}}</ref> Утрото на [[4 април]], во јавноста излегла вест дека трагедијата зела уште еден живот, со што бројката на загинати се искачила на 60 лица. Станувало збор за Александар Карадаковски, кој работел како [[шанкер]] во кобната дискотека и на хартија бил управител на МММ Кафе дооел, кој управувал со дискотеката. Александар бил испратен на лекување во [[Литванија]] каде што и го изгубил својот живот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/60-ta-zhrtva-na-tragedijata-vo-kochani-pochina-aleksandar-karadakovski-upravitel-na-puls?fbclid=IwY2xjawJcit5leHRuA2FlbQIxMQABHbLaUSSk-XOvGrGAJ6og_-Ulv1w9uWrHshxNYQYVTxDE0tsJqypd6S_S2w_aem_90hd3z6CMbbretQyWhwFoA|title=60-та жртва на трагедијата во Кочани, почина Александар Карадаковски управител на „Пулс“|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-04-04}}</ref> 29-годишниот Александар Глигоровски од [[Пробиштип]], кој 22 дена бил во критична состојба, ја загубил битката за живот на [[7 април]] и станал 61-та жртва од несреќата. Тој исто така бил на лекување во Литванија како и Карадаковски, кој починал само 3 дена претходно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/pochina-ushte-eden-patsient-koj-se-lekuvashe-vo-litvanija-brojot-na-zaginati-se-zgolemi-na-61/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR4vlryXC6u3C7Y9ZPiBpHVyEExKzP8W4KzjRP2zLMtFtQHoJtHUktMe41WvOQ_aem_th7I3sf3aPEJYDBlhhV-2w|title=Почина уште еден пациент кој се лекуваше во Литванија - бројот на загинати се зголеми на 61!|date=2025-04-07|work=4news.mk|language=mk|accessdate=2025-04-07}}</ref> На [[17 април]], Министерството за здравство објавило соопштение согласно со информации од Воено-медицинската академија во [[Белград]] дека претпладнето истиот ден, на повредите подлегнал и 24-годишниот Стојанче Стефанов од Кочани, станувајќи 62-та жртва на трагедијата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/62-zhrtva-po-pozharot-vo-kochani-pochina-patsient-koj-se-lekuvashe-vo-belgrad/?fbclid=IwY2xjawJtzENleHRuA2FlbQIxMQABHryya7zfX37Ji7gksbiwAiLBr80EbqxFbcKpPlYRi5ldDcn3mhLA2AtHEZbh_aem_avm29WsyU9oro_pd8GQJ1A|title=62. жртва по пожарот во Кочани, почина пациент кој се лекуваше во Белград|date=2025-04-17|work=https://4news.mk/|language=en-US|accessdate=2025-04-17}}</ref> === Повредени === Повредени биле дури 193 лица,<ref name="makfax">{{cite web|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B5-%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B0-%D0%B6%D1%80%D1%82%D0%B2%D0%B0-%D0%BE%D0%B4-%D0%BF%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%82-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D0%BF%D0%BE/|title=Уште една жртва од пожарот во Кочани, почина управителот на дискотеката „Пулс“|date=2025-04-04|language=mk|trans-title=|website=Макфакс}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512580/zavrsena-e-obdukcijata-na-zaginatite-vo-pozarot-se-povredeni-196-lica-od-koi-20-se-deca|title=Завршена е обдукцијата на загинатите, во пожарот се повредени 196 лица од кои 20 се деца - уапсено е лицето кое е потписник на основен проект за издавање на кабаре клуб|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-19}}</ref> од кои 20 малолетници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rfi.fr/en/international-news/20250318-pain-and-anger-grip-n-macedonia-town-after-fire-tragedy|title=Pain and anger grip N. Macedonia after fire tragedy|date=2025-03-18|work=RFI|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Првиот повик во итната медицинска помош бил точно во 2:48 часот наутро со назнака дека во дискотека, непосредно во индустрискиот дел на [[Кочани]] имало [[пожар]]. Според директорката на Општата болница во Кочани, сиот болнички кадар за помалку од 15 минути бил мобилизиран, а првите пациенти што биле примени биле со изгореници и со [[труење]] со [[јаглерод моноксид|јаглероден моноксид]]. Биле испратени болнички возила од сите здравствени домови од [[Источна Македонија]] ([[Штип]], [[Свети Николе]], [[Пробиштип]], [[Виница]], [[Македонска Каменица]], [[Делчево]], [[Пехчево]] и [[Берово]]) како и од [[Скопје]] и [[Велес]]. Дел од пациентите со поголеми изгореници од прв степен веднаш биле препратени до Клиничката болница во Штип, а од таму најкритичните во скопските клиники. Голем број на повредени биле пренесувани и со приватни возила во болниците во регионот. Утрото на 16 март, во Градската болница „Св. Наум Охридски“ во Скопје биле хоспитализирани 29 лица со тешни изгореници, 7 во клиниката „Жан Митрев“, 24 на Клиничкиот центар, 20 во „[[Воена болница|8 Септември]]“, од кои двајца биле во критична состојба.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%D1%81%D0%B5%D0%B4%D1%83%D0%BC-%D0%BF%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8-%D1%81%D0%B5-%D0%B7%D0%B3%D1%80%D0%B8%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0/|title=Седум пациенти се згрижени во Клиника Жан Митрев, за критичните се очекува да бидат преземени и да биде организиран трансфер во странство|last=Макфакс|first=А. O. /|date=2025-03-16|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ushte-chetvorica-pacienti-od-gradska-bolnica-transportirani-vo-hrvatska/|title=Уште четворица пациенти од Градска болница транспортирани во Хрватска|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/featured/nad-50-zhrtvi-vo-pozhar-vo-vo-kochani-site-vesti-na-edno-mesto/|title=Трагедија во Кочани - СИТЕ ВЕСТИ ЗА ПОЖАРОТ НА ЕДНО МЕСТО|last=|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Во Клиничката болница во Штип се лекувале 20 пациенти, а 12 во болницата во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/nad-140-pacienti-se-lekuvaat-vo-makedonija-licata-prefrleni-vo-stranstvo-se-vo-stabilna-sostojba/|title=Над 140 пациенти се лекуваат во Македонија - лицата префрлени во странство се во стабилна состојба|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Подрачната болница во Кочани била сериозно неопремена за напливот на жртви, со само две амбулантни возила и едно комбе со кревет.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://metropola.mk/2025/03/17/%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0-%D0%B8%D0%BC%D0%B0-%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE-%D0%B4%D0%B2%D0%B5-%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%83%D0%BB/|title=Кочанската болница има само ДВЕ амбулантни комбиња - со натчовечки напори вработените беа во борба со секоја секунда за помош|last=Vasev|first=Krume|date=2025-03-17|work=Метропола|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Радио Кочани јавило дека повредените останале да лежат на улица, бидејќи немало доволно возила за итна помош да ги превезе сите. Некои од жртвите биле пренесени во болница од цивилни случајни минувачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://radiokocani.mk/18627/|title=Најголема катастрофа и трагедија досега во Кочани|date=2025-03-16|work=Kocani Radio|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Братот на една од жртвите сведочел за огромен број на трупови во болничките ходници и дека тој морал да ги прегази за да ја провери неговата повредена сестра.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/ungluecke/nordmazedonien-59-menschen-kommen-bei-brand-in-diskothek-ums-leben-110359573.html|title=Nordmazedonien: 59 Menschen kommen bei Brand in Diskothek ums Leben|date=2025-03-16|work=FAZ.NET|language=de|accessdate=2025-03-19}}</ref> Поради сериозноста на повредите како резултат на изгореници и вдишување чад, дел од повредените биле префрлени во специјализирани одделенија во болниците и клиниките во Скопје и Штип.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://antropol.mk/2025/03/16/tragedija-vo-koani-pozar-so-nevideni-tragicni-razmeri/|title=Трагедија во Кочани: Пожар|last=P|first=Z.|date=2025-03-16|work=Антропол|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/nad-50-zhrtvi-vo-pozhar-vo-vo-kochani-site-vesti-na-edno-mesto/|title=Трагедија во Кочани - СИТЕ ВЕСТИ ЗА ПОЖАРОТ НА ЕДНО МЕСТО|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> До 17 март, сите преостанати пациенти во општа болница Кочани биле префрлени на клиниките во Скопје.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/tivko-i-tazhno-e-vo-kochani-eden-den-po-tragichniot-pozhar/|title=Тивко и тажно е во Кочани еден ден по трагичниот пожар|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> Со оглед на тоа што материјалот од што бил изграден таванот на ноќниот клуб содржел [[азбест]], [[канцероген]], министерот за здравство Таравари им наложил на повредените и на секој друг што бил на местото на пожарот да одат на лекар бидејќи можеби го вдишале азбестот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.b92.net/english/region/112924/everyone-who-was-at-the-scene-of-the-tragedy-in-kocani-is-in-danger-doctors-issued-a-warning-video/vest|title=Everyone who was at the scene of the tragedy in Kočani is in danger; Doctors issued a warning VIDEO|last=B92|work=B92.net|language=sr|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodnaevropa.org/a/kochani-dikoteka-licenca-standardi-pozar-/33351714.html|title=Dok se istražuje odgovornost za požar u Kočanima, na vidjelo izlaze kršenja zakona u radu klubova|last=Nikolovska|first=Biljana|date=2025-03-18|work=Radio Slobodna Evropa|access-date=2025-03-19|language=sh}}</ref> Според Мери Цветковска, професор по градежништво на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] во Скопје, теориите за изгорениот азбест не се точни, бидејќи азбестот се крши на топлина наместо да гори. Докторот Бојан Трајковски рекол дека секој што е внатре во ноќниот клуб треба да биде надгледуван за знаци на [[мезотелиом]] до крајот на животот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/peplosanata-diskoteka-puls-oslobodi-kancerogeni-azbestni-chestichki-vo-vozduhot/|title=The burnt-out Pulse disco released carcinogenic asbestos particles into the air - Free Press|last=Бурнс|first=Мирослава|date=2025-03-19|work=Слободен печат|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> ==== Меѓународна медицинска помош ==== Од вечерните часови на 16 март и во текот на наредните денови, повеќе од 100 најтешко повредените биле префрлени во здравствени установи во странство, како последица на меѓународната поддршка и соработката со партнерските земји.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/nad-140-pacienti-se-lekuvaat-vo-makedonija-licata-prefrleni-vo-stranstvo-se-vo-stabilna-sostojba/|title=Над 140 пациенти се лекуваат во Македонија - лицата префрлени во странство се во стабилна состојба|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Австрија}} [[Австрија]]: 6 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Виена]] и [[Грац]].<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/devet-evropski-zemji-ponudile-pomosh-po-pozharot-vo-kochani-informiraat-od-evropskata-komisija/|title=Девет европски земји понудиле помош по пожарот во Кочани, информираат од Европската комисија|last=360степени|date=2025-03-17|work=360 степени|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Белгија}} [[Белгија]]: По 1 пациент бил хоспитализиран во [[Брисел]], [[Антверпен]], [[Лиеж]] и [[Шарлероа]], со помош на воен авион од {{знамеикона|Романија}} [[Романија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/chetvoritsa-povredeni-od-kochani-nokeska-prefrleni-na-lekuvane-vo-belgija/|title=Четворица повредени од Кочани, ноќеска префрлени на лекување во Белгија|last=Николовски|first=Никола|date=2025-03-19|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Бугарија}} [[Бугарија]]: 9 пациенти биле хоспитализирани во [[Софија]], а по 3 пациенти во [[Пловдив]] и во [[Варна]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /> * {{знамеикона|Грција}} [[Грција]]: 5 пациенти биле хоспитализирани во општата и воената болница во [[Солун]],<ref name=":0" /><ref name=":2" /> а 7 други пациенти во [[Атина]].<ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ushte-12-povredeni-od-makedonija-prefrleni-na-lekuvanje-vo-srbija-trojca-vo-grcija-i-dvajca-vo-avstrija/|title=Уште 12 повредени од Македонија префрлени на лекување во Србија, тројца во Грција и двајца во Австрија|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alfa.mk/ushte-chetvoricza-paczienti-prefrleni-vo-atina-vo-tekot-na-nokta/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=ushte-chetvoricza-paczienti-prefrleni-vo-atina-vo-tekot-na-nokta|title=Уште четворица пациенти префрлени во Атина во текот на ноќта|date=2025-03-19|work=alfa.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Италија}} [[Италија]]: 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Милано]], а по 1 пациент во [[Парма]] и во [[Пиза]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://plusinfo.mk/doma-se-lekuvaat-77-vo-stranstvo-101-povreden-vo-pozharot-ministerstvoto-za-zdravstvo-gi-ob-avi-detalite/|title=ДОМА СЕ ЛЕКУВААТ 77, ВО СТРАНСТВО 101 ПОВРЕДЕН ВО ПОЖАРОТ Министерството за здравство ги објави деталите|last=плусинфо|date=2025-03-19|work=plusinfo.mk|language=en-US|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Литванија}} [[Литванија]]: 3 пациенти биле пренесени на лекување во [[Вилнус]] и 1 пациент во [[Каунас]], со помош на воен авион од {{знамеикона|Романија}} [[Романија]].<ref name=":2" /><ref name="slobodenpecat.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/romanski-avion-na-poleta-za-skopje-za-da-preveze-chetvorica-pacienti-so-izgorenici-vo-bolnica-vo-litvanija/|title=Романски авион полета за Скопје за да превезе четворица пациенти со изгореници во болница во Литванија|last=Дамческа|first=Марина|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Полска}} [[Полска]]: 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Ленчна]] блиску до [[Лублин]].<ref name="kurir.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ministerstvo-za-zdravstvo-informira-za-sostojbata-na-pacientite-zgrizheni-vo-makedonija-i-stranstvo/|title=Министерство за здравство информира за состојбата на пациентите згрижени во Македонија и странство|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref name="libertas.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://libertas.mk/klekovski-vo-kontakt-sme-so-fondaci-a-od-holandi-a-za-da-doneseme-kozhni-graftovi-za-povredenite/|title=Клековски: Во контакт сме со фондација од Холандија за да донесеме кожни графтови за повредените|last=Libertas|first=Libertas|date=2025-03-19|work=Либертас|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> * {{знамеикона|Србија}} [[Србија]]: 26 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Белград]] и 3 пациенти во [[Ниш]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name="kurir.mk"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lokalno.mk/dvajca-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-prefrleni-vo-klinichkiot-centar-nish-nivnite-vitalni-parametri-se-stabilni/|title=Двајца повредени во пожарот во Кочани префрлени во Клиничкиот центар во Ниш, нивните витални параметри се стабилни|last=Milan1|date=2025-03-19|work=Локално|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Словенија}} [[Словенија]]: По 2 пациенти биле хоспитализирани во [[Љубљана]] и [[Марибор]].<ref name=":2" /> * {{знамеикона|Турција}} [[Турција]]: 6 пациенти биле хоспитализирани во [[Истанбул]], а дополнителни 6 пациенти во [[Анкара]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":15">{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/ushte-tri-lica-od-pozharot-vo-kochani-kje-se-lekuvaat-vo-turcija/|title=Уште три лица од пожарот во Кочани ќе се лекуваат во Турција|date=2025-03-20|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> * {{знамеикона|Унгарија}} [[Унгарија]]: 6 пациенти биле пренесени на лекување во [[Будимпешта]], со помош на авион од {{знамеикона|Луксембург}} [[Луксембург]].<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/ushte-dvaesetina-pacienti-kje-zaminat-na-lekuvanje-vo-stranstvo-najavi-mucunski/|title=Уште дваесетина пациенти ќе заминат на лекување во странство, најави Муцунски|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Хрватска}} [[Хрватска]]: 5 пациенти биле хоспитализирани во болниците во [[Загреб]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name="libertas.mk"/> * {{знамеикона|Шведска}} [[Шведска]]: 5 пациенти биле пренесени на лекување во повеќе градови во Шведска. * {{знамеикона|Шпанија}} [[Шпанија]]: 7 пациенти биле пренесени на лекување во [[Мадрид]].<ref name=":16">{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/sedum-lica-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-se-transportiraat-vo-shpanija/a690734|title=Седум лица повредени во пожарот во Кочани се транспортираат во Шпанија|work=kanal5.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-20}}</ref> Како дополнителна поддршка во справувањето со кризата, во земјата пристигнале медицински екипи од {{знамеикона|Србија}} [[Србија]], {{знамеикона|Чешка}} [[Чешка]] и {{знамеикона|Израел}} [[Израел]], кои се приклучиле на напорите за обезбедување соодветна здравствена грижа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/zhivot/zdravje/pristigaat-lekarski-timovi-vo-makedonija/|title=Пристигаат лекарски тимови во Македонија|last=Сани|date=2025-03-17|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Бугарија испратила воен авион Ц-27Ј Спартан за транспорт на осум од најтешко ранетите жртви во болницата „Н. И. Пирогов“ во [[Софија]] и Воено-медицинската академија во [[Варна]], додека уште шест биле пренесени со амбулантни возила во [[Софија]] и [[Пловдив]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nova.bg/news/view/2025/03/16/491001/the-spartan-aircraft-transports-8-injured-fire-victims-from-north-macedonia-to-bulgarian-hospitals/|title=The "Spartan" aircraft transports 8 injured fire victims from North Macedonia to Bulgarian hospitals|work=nova.bg|language=bulgarian|accessdate=2025-03-19}}</ref> Директорот на болницата Пирогов изјавил дека болницата очекува бројката на загинати да се зголеми, бидејќи сите жртви од пожарот што ги примиле се во „многу лоша состојба“, со изгореници на дишните патишта.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/ungluecke/nordmazedonien-fuerchtet-weitere-todesopfer-nach-nachtclub-brand-110362094.html|title=Nordmazedonien fürchtet weitere Todesopfer nach Nachtclub-Brand|date=2025-03-17|work=FAZ.NET|language=de|accessdate=2025-03-19}}</ref> На 18 март, Бугарскиот Црвен крст, болницата Пирогов и Националниот центар за трансфузиона хематологија организирале крводарителска акција за помош на повредените во Бугарија, поддржана од Воено-медицинската академија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bta.bg/en/news/bulgaria/853847-blood-donation-campaign-launched-at-military-medical-academy-to-support-those-in|title=Blood Donation Campaign Launched at Military Medical Academy to Support Those Injured in Kocani Nightclub Fire|work=www.bta.bg|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bnr.bg/en/post/102130404/hundreds-wait-in-line-to-donate-blood-for-the-victims-of-the-kocani-fire-tragedy|title=Hundreds of people in Sofia donate blood for the victims of the Kocani fire tragedy|work=bnr.bg|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> До 19 март, повеќе од 600 Бугари дарувале крв во [[Софија]], [[Горна Џумаја]], [[Варна]], [[Пловдив]], [[Плевен]] и [[Стара Загора]] за жртвите од пожарот во ноќниот клуб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.segabg.com/category-bulgaria/nad-600-dushi-sa-darili-kruv-sofiya-za-zhertvite-kochani|title=Над 600 души са дарили кръв в София за жертвите в Кочани|date=2025-03-19|work=Над 600 души са дарили кръв в София за жертвите в Кочани - Новини СЕГА|language=bg|accessdate=2025-03-19}}</ref> Бугарската амбасада во Скопје известила дека Бугарија е подготвена да обезбеди целосна помош, превоз и сместување за најблиските членови на семејствата на повредените, кои се лекуваат во болниците во Бугарија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/bugarija-kje-obezbedi-prevoz-i-smestuvanje-za-semejstvata-na-povredenite-shto-se-tamu-na-lekuvanje/|title=Бугарија ќе обезбеди превоз и сместување за семејствата на повредените што се таму на лекување|last=Божиновска|first=Жана П.|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> На 16 март, [[Србија]] испратила авион Ц-295 на Српските воздухопловни сили за да земе 12 од најтешко повредените жртви, кои биле пренесени во Воено-медицинската академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/vesti/hronika/avion-sa-povredjenima-iz-severne-makedonije-sleteo-u-beograd-veliki-broj-hitne-pomoci/9d3khby|title=Avion sa povređenima iz Severne Makedonije sleteo u Beograd: Veliki broj hitne pomoći pod rotacijama prevozi pacijente na VMA|last=Stojković|first=Milena|date=2025-03-16|work=Blic.rs|language=sr|accessdate=2025-03-20}}</ref> Дополнително, Србија испратила пет амбулантни возила со 14 медицински лица за да им помогне на преполните болници во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pancevac-online.rs/397879/5-sanitetskih-vozila-na-putu-za-makedoniju-povredjeni-ce-biti-primljeni-u-vojnu-bolnicu-nis-i-na-vma/|title=5-sanitetskih-vozila-na-putu-za-makedoniju-povredjeni-ce-biti-primljeni-u-vojnu-bolnicu-nis-i-na-vma}}</ref> Две амбулантни возила однеле двајца од најкритично повредените во [[Ниш]], каде што биле примени во Клиничкиот центар во Ниш и во Воената болница во Ниш, а три други возила на брза помош се упатиле во [[Белград]], каде што дополнителни тројца повредени биле примени во Воено-медицинската академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fokus.mk/lekari-i-meditsinski-tehnichari-od-srbija-so-avion-pristignaa-vo-makedonija/|title=Лекари и медицински техничари од Србија со авион пристигнаа во Македонија|date=2025-03-16|work=Фокус|language=en-GB|accessdate=2025-03-20}}</ref> Анестезиологот од ВМА, Горан Рондовиќ, изјавил дека и двајцата пациенти што ги примиле се во критична состојба, но се стабилни. Од 10 пациенти пренесени на Воено-медицинската академија, шест биле на Одделението за интензивна нега, а четворица биле на реконструктивна операција, заклучно со 19 март.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/anesteziolog-vo-vma-teshka-e-zdravstvena-sostojba-na-povredenite-od-kochani/|title=Анестезиолог во ВМА: Тешка е здравствената состојба на повредените од Кочани|date=2025-03-19|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 17 март, друг авион на Српските воздухопловни сили Ц-295 отпатувале од воздухопловната база [[Батајница]] за да превезе уште 12 повредени на лекување во белградската Воено-медицинска академија и Клиничкиот центар на Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.rs/evropa/region/161604/jos-12-povredenih-iz-kocana-prebaceno-na-lecenje-u-beograd/vest|title=Još 12 povređenih iz Severne Makedonije prebačeno na lečenje u Srbiju, troje u Grčku i dvoje u Austriju|last=Tanjug|date=2025-03-17|work=Euronews.rs|language=sr|accessdate=2025-03-20}}</ref> Уште еден повреден со возило на брза помош бил пренесен во болница во Ниш.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.juznevesti.com/drustvo/stize-jos-povredjenih-u-pozaru-iz-severne-makedonije-u-nis/|title=Stiže još povređenih u požaru iz Severne Makedonije u Niš - Društvo - Južne vesti|date=2025-03-17|work=www.juznevesti.com|language=sr-RS|accessdate=2025-03-20}}</ref> Вечерта на 17 март, српскиот претседател [[Александар Вучиќ]] ги посетил повредените во Клиничкиот центар на Србија во [[Белград]] заедно со министерот за здравство [[Златибор Лончар]] и единаесет фоторепортери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.danas.rs/svet/region/vucic-zrtve-pozara-u-kocanima/|title=Vučić sa 11 kamera obišao žrtve požara u Kočanima, Makedonci besni na predsednika Srbije i nisu jedini - Region - Dnevni list Danas|date=2025-03-18|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> Граѓаните на Македонија и [[Србија]] на социјалните мрежи го обвиниле Вучиќ дека ја искористил приликата за пи-ар и за добивање политички поени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/serbian-president-sparks-outrage-with-visit-to-kocani-fire-victims-372218/|title=Serbian president sparks outrage with visit to Kocani fire victims|date=2025-03-18|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Вучиќ бил фотографиран како допира пациент со голи раце,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/vesti/hirurg-dugalic-javno-se-odricem-kolega-koje-su-pustile-da-vucic-udje-na-intenzivnu-negu/|title=Hirurg Dugalić: Javno se odričem kolega koje su pustile da Vučić uđe na intenzivnu negu|last=FoNet|date=2025-03-18|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> а подоцна ја симнал медицинската маска додека зборувал пред новинарите пред пациент.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://n1info.rs/vesti/pre-porodica-vucic-obisao-povredjene-u-pozaru-makedonci-ostri-na-mrezama-zloupotreba-za-politicke-poene/|title=Pre porodica, Vučić obišao povređene u požaru: Makedonci oštri na mrežama - zloupotreba za političke poene|last=S|first=S. M.|date=2025-03-17|work=N1|language=sr-RS|accessdate=2025-03-19}}</ref> Слично на тоа, македонскиот премиер [[Христијан Мицкоски]], придружуван од неколку други службени лица, ги посетил повредените во скопските болници вечерта на 17 март и повторно на 18 март, пред да им биде дозволено на нивните семејства да ги видат и без сите соодветни безбедносни мерки. Еден човек во друштво на Мицкоски бил виден без маска.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/roditelite-ne-mozhat-da-gi-posetat-pacientite-premierot-mozhe/|title=Родителите не можат да ги посетат пациентите, а премиерот може|date=2025-03-18|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Авион на романските воздухопловни сили Ц-27Ј Спартан, конфигуриран за медицински мисии, заминал на 17 март од [[Отопени]] за да изврши хуманитарна мисија за превоз на четворица пациенти со дијагностицирани изгореници од Скопје во болница во [[Вилнус]], [[Литванија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://focuspress.ro/romania-transporta-patru-raniti-grav-in-incendiul-din-macedonia-de-nord-in-lituania-cu-o-aeronava-militara/|title=România transportă patru răniți grav în incendiul din Macedonia de Nord în Lituania, cu o aeronavă militară {{!}} FocusPress|date=2025-03-17|work=focuspress.ro|language=ro-RO|accessdate=2025-03-20}}</ref> Медицински авиони на [[Турција|Туција]] транспортирале повредени во [[Истанбул]] и [[Анкара]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sdk.mk/index.php/makedonija/27-najteshko-povredeni-od-pozharot-vo-kochani-se-prenesuvaat-na-lekuvane-vo-bugarija-grtsija-turtsija-i-srbija/|title=27 НАЈТЕШКО ПОВРЕДЕНИ ОД ПОЖАРОТ ВО КОЧАНИ СЕ ПРЕНЕСУВААТ НА ЛЕКУВАЊЕ ВО БУГАРИЈА, ГРЦИЈА, ТУРЦИЈА И СРБИЈА|date=2025-03-16|work=Сакам Да Кажам|language=mk-MK|accessdate=2025-03-20}}</ref> [[Словенија]] испратила воен авион за да пренесе повредени со изгореници во Медицинскиот центар на [[Универзитет во Љубљана|Универзитетот во Љубљана]], а други двајца биле транспортирани во медицинскиот центар на [[Мариборски универзитет|Универзитетот во Марибор]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rtvslo.si/slovenija/dva-poskodovanca-iz-kocanov-prispela-v-slovenijo-mnz-poostren-nadzor-prireditvenih-prostorov/739705|title=Dva poškodovanca iz Kočanov prispela v Slovenijo. MNZ: Poostren nadzor prireditvenih prostorov.|last=C|first=G.|work=rtvslo.si|language=sl|accessdate=2025-03-20}}</ref> Околу 3 часот на 17 март, момче и девојче на возраст од дваесетина години биле пренесени во Здравствениот центар на унгарските одбранбени сили.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.magyarhirlap.hu/kronika/20250317-megerkeztek-az-eszak-macedoniai-tuzeset-elso-serultjei|title=Megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset első sérültjei|last=hírlap|first=Magyar|work=www.magyarhirlap.hu|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> Двајцата се здобиле со изгореници и вдишување чад, и се наоѓале во животна опасност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://magyarnemzet.hu/belfold/2025/03/gyorfi-pal-eszak-macedonia-tuz-serult-szorakozohely|title=Életveszélyes állapotban van az észak-macedóniai huszonéves, akit az éjszaka szállítottak Magyarországra + videó|last=Áron|first=Ternovácz|date=2025-03-17|work=Életveszélyes állapotban van az észak-macedóniai huszonéves, akit az éjszaka szállítottak Magyarországra + videó|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> Во текот на денот во Унгарија пристигнале уште четворица повредени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/ushte-dvaesetina-pacienti-kje-zaminat-na-lekuvanje-vo-stranstvo-najavi-mucunski/|title=Уште дваесетина пациенти ќе заминат на лекување во странство, најави Муцунски|last=Крстески|first=Стефан|date=2025-03-17|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Медицински авион од [[Луксембург]] учествувал во транспортот на повредените.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Со помош на амбулантни возила, првично три, а подоцна уште два пациенти биле хоспитализирани во Општата и Воената болница во [[Солун]].<ref name=":0" /><ref name=":2" /> На 17 март, авион на Грчките воздухопловни сили Ц-130 пренел три тешко повредени жртви на интензивна нега во воената болница во [[Атина]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/avion-na-grchkoto-voeno-vozduhoplovstvo-vecherva-od-skop-e-e-prenese-vo-atina-tro-ca-povredeni/|title=Авион на грчкото воено воздухопловство вечерва од Скопје ќе пренесе в|last=Jane|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> Според грчкиот министер за здравство Адонис Георгијадис, три болници во Атина и една во Солун биле ставени во зголемена готовност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/petmina-povredeni-vo-pozharot-vo-kochani-se-khospitalizirani-vo-bolnici-vo-solun-dvajca-vekje-se-operirani|title=Петмина повредени во пожарот во Кочани се хоспитализирани во болници во Солун, двајца веќе се оперирани|work=24.mk|language=en|accessdate=2025-03-20}}</ref> Истиот ден, биле извршени три лета од воздухопловната база Воглер до Скопје со авион Ц-130 Херкулес на Австриските воздухопловни сили до болниците во [[Грац]] и [[Виена]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://militaeraktuell.at/bundesheer-unterstuetzt-in-nordmazedonien/|title=Bundesheer unterstützt in Nordmazedonien|last=Aktuell|first=Militaer|date=2025-03-17|work=militaeraktuell.at|language=de-DE|accessdate=2025-03-20}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nachrichten.at/panorama/weltspiegel/internationale-hilfe-nach-toedlichem-brand-in-mazedonien-angelaufen;art17,4034256|title=Nach Brandkatastrophe in Mazedonien: 6 Opfer in Österreich in Behandlung|work=nachrichten.at|language=de|accessdate=2025-03-20}}</ref> Хрватскиот премиер [[Андреј Пленковиќ]] на 17 март објавил дека два хеликоптери на хрватската армија на 19 март ќе пренесат четворица од ранетите во Хрватска на лекување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://frontline.mk/2025/03/17/plenkovi-chetvorica-povredeni-od-severna-makedoni-a-za-dva-dena-e-bidat-prefrleni-vo-hrvatska/|title=Пленковиќ: Четворица повредени од Северна Македонија за два дена ќе бидат префрлени во Хрватска - frontline.mk|date=2025-03-17|work=ПРВА ЛИНИЈА|language=en-US|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 17 март, Чешка најавила распоредување на десет воено-медицински кадар од Централната воена болница во Македонија, откако Македонија побарала помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://english.radio.cz/czechia-sends-military-medical-team-north-macedonia-after-deadly-club-fire-8845724|title=Czechia sends military medical team to North Macedonia after deadly club fire|date=2025-03-17|work=Radio Prague International|language=en|accessdate=2025-03-20}}</ref> Белгија ја распоредила својата белгиска екипа за прва помош и поддршка за да обезбеди итна медицинска помош на жртвите од пожарот на 19 март, земајќи четворица пациенти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rtl.be/actu/monde/europe/incendie-devastateur-en-macedoine-du-nord-la-belgique-intervient-nous-sommes-aux/2025-03-16/article/742821|title=Incendie dévastateur en Macédoine du Nord: la Belgique intervient, "nous sommes aux côtés de nos amis dans le besoin"|last=BELGA|first=RTL info avec|date=2025-03-16|work=RTL Info|language=fr|accessdate=2025-03-20}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.belganewsagency.eu/victims-of-north-macedonia-nightclub-fire-transferred-to-belgium-for-treatment|title=Victims of North Macedonia nightclub fire transferred to Belgium for treatment|last=Service|first=Flanders News|date=2025-03-19|work=belganewsagency.eu|language=en-BE|accessdate=2025-03-20}}</ref> На 20 март, дополнителни три жртви од пожарот биле пренесени со хеликоптер во градската болница „Башакшехир Чам и Сакура“ во [[Истанбул]].<ref name=":15" /> На 20 март, [[Шпанија]] објавила дека ќе лекува седум од жртвите во [[Мадрид]], при што пет биле пренесени во Универзитетската болница Ла Паз и две во Универзитетската болница во [[Гетафе]].<ref name=":16" /> == Статистика == {| class="wikitable" |+ Возрасна распределба на жртвите |- ! Возраст !! Број на жртви |- | 16 || 3 |- | 17 || 3 |- | 18 || 4 |- |19 |1 |- | 20 || 2 |- | 21 || 6 |- | 23 || 2 |- | 24 || 8 |- | 25 || 3 |- | 26 || 7 |- | 27 || 2 |- | 29 || 3 |- | 30 || 3 |- | 31 || 2 |- | 32 || 1 |- |33 |1 |- | 36 || 4 |- | 38 || 2 |- | 43 || 1 |- | 44 || 2 |- | 47 || 1 |- |48 |1 |- ! Вкупно !! 62<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://plusinfo.mk/6-maloletnici-na-vozrast-od-16-i-17-godini-zaginaa-vo-kochani-na-vozrasnata-zhrtva-imashe-48-godini/|title=6 МАЛОЛЕТНИЦИ НА ВОЗРАСТ ОД 16 И 17 ГОДИНИ ЗАГИНАА ВО КОЧАНИ: Највозрасната жртва имаше 48 години|last=|date=2025-03-20|work=Плусинфо|language=mk|accessdate=2025-03-20}}</ref> |} == Истрага == [[Податотека:По пожарот во дискотеката Пулс.jpg|мини|280x280px|Последиците од пожарот|лево]] Министерот за внатрешни работи на [[Македонија]], [[Панче Тошковски]], потврдил дека се уапсени лица што биле дел од организацијата на концертот за време на кој настанал пожарот. На терен веднаш биле ангажирани сите соодветни институции, вклучувајќи и обвинители специјализирани за организиран криминал. Во тек е истрага за да се разјаснат околностите на овој трагичен настан и да се утврди одговорноста.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mrt.com.mk/node/125636|title=МРТ|work=www.mrt.com.mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> Министерот за внатрешни работи Панче Тошковски објавил дека се распишани потерници за над 20 лица, а 15 осомничени веќе биле во притвор.<ref>{{cite web|url=https://lider.mk/istraga-za-pozharot-vo-kochani-nad-20-osomnicheni/|title=Над 20 осомничени за пожарот во Кочани, 15 приведени, вклучени се поранешни функционери|date=16 March 2025|language=mk|website=Lider.mk|access-date=16 March 2025}}</ref> Тој открил дека дискотеката „Пулс“ ја добила дозволата за работа преку корупција и поткуп. Меѓу уапсените биле Дејан Јованов-Деко, сопственик на дискотеката, Размена Чекиќ Дуровиќ, поранешната државна секретарка во Министерството за економија, [[Крешник Бектеши]], поранешен [[Министер за економија и труд на Македонија|министер за економија]], и поранешниот директор на [[Државен пазарен инспекторат|Државниот пазарен инспекторат]], Горан Трајковски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/eks-ministerot-za-ekonomija-kreshnik-bekteshi-sproveden-vo-kochani-obvinitelstvoto-bara-pritvor/a690141|title=Екс министерот за економија Крешник Бектеши спроведен во Кочани – Обвинителството бара притвор|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2025/03/16/poraneshniot-minister-za-ekonomija-kreshnik-bekteshi-povikan-na-razgovor-so-ps-karposh/|title=Поранешниот министер за економија, Крешник Бектеши повикан на разговор со ПС Карпош|last=|first=|date=2025-03-16|work=telma.com.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Инспекторите откриле дека ноќниот клуб работел под фалсификувана лиценца потпишана од Дуровиќ. Дискотеката била сместена во еднокатна градба што претходно служела како [[Склад|магацин]] за теписи.<ref>{{cite web|url=https://www.vesti.mk/article/67d6dd1c1706a69e8882d2d1|title=Ова е сопственикот на дискотеката – шупа во која изгореа над 60 млади лица!|date=16 March 2025|language=mk|website=Vesti.mk|access-date=16 March 2025}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=https://kosovapress.com/en/The-tragedy-in-Kocani-Toskovski--the-work-license-is-linked-to-corruption|title=Tragedy in Kocani, Toshkovski: Work license linked to corruption|access-date=2025-03-16|website=KosovaPress.com}}</ref> На прес-конференција утрото на 17 март, [[Премиер на Македонија|премиерот]] [[Христијан Мицкоски|Мицкоски]] објавил дека во цела Македонија биле издадени само 12 законски лиценци за ноќни клубови, меѓу кои не се наоѓал клубот „Пулс“. Само еден ден подоцна, министерството за економија објавило дека сепак се работело за 22 лиценци.<ref>{{Наведени вести|url=https://sitel.com.mk/mickoski-samo-12-nokjni-klubovi-legalno-rabotat-vo-drzhavata-se-kje-zatvorime|title=Мицкоски: Само 12 ноќни клубови легално работат во државата, се ќе затвориме|work=Сител Телевизија|access-date=2025-03-18|language=mk}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sdk.mk/index.php/makedonija/imaat-litsentsi-samo-22-diskoteki-i-kabarea-vo-zemjava-dopolnitelno-se-proveruva-dali-gi-ispolnuvaat-uslovite-za-rabota-veli-vladata/|title=ИМААТ ЛИЦЕНЦИ САМО 22 ДИСКОТЕКИ И КАБАРЕА ВО ЗЕМЈАВА, ДОПОЛНИТЕЛНО СЕ ПРОВЕРУВА ДАЛИ ГИ ИСПОЛНУВААТ УСЛОВИТЕ ЗА РАБОТА, ВЕЛИ ВЛАДАТА ПО ПОЖАРОТ ВО КОЧАНИ СО 59 ЖРТВИ|date=2025-03-18|work=Сакам Да Кажам|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Помеѓу првичните 12 клуба со законски лиценци се нашле 3 дискотеки во [[Битола]], 2 во [[Охрид]] и по една дискотека во [[Прилеп]], [[Неготино]], [[Гевгелија]], [[Делчево]], [[Кичево]], [[Штип]] и [[Виница]]. Тројца поранешни градоначалници на Кочани биле уапсени на 20 март — Ратко Димитровски, Николчо Илиев и Љупчо Папазов (кој поднел оставка по пожарот) — под сомнение дека се вмешани во незаконското работење на ноќниот клуб.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://emagazin.mk/%D0%BA%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%BE-%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D1%83%D0%B0%D0%BF%D1%81%D0%B5%D0%BD-%D1%81%D0%BE/|title=Кој е Ратко Димитровски, кој е уапсен со Љупчо Папазов и Николчо Илијев|last=|date=2025-03-21|work=еМагазин|language=mk-MK|accessdate=2025-03-21}}</ref> == Последици == [[Податотека:Протест во Кочани 2025.jpg|мини|260x260px|Протести во [[Кочани]], 17 март 2025 година]][[Податотека:Оддавање на почит кон Ѓорѓи Горѓиев и жртвите од Кочанскиот пожар во Струмица (1).jpg|мини|Оддавање почит кон Ѓорѓи Горѓиев и жртвите од Кочанскиот пожар во Струмица|260x260px]] [[Податотека:People gathered at Macedonia Square in Skopje to honor the victims of the Kočani nigthclub fire.jpg|мини|260x260пкс|На 18 март 2025 година, на [[плоштад Македонија]] во [[Скопје]], голем број на граѓани се собрале за да им оддадат почит на жртвите од пожарот во ноќниот клуб во Кочани.]] По пожарот во ноќниот клуб во [[Кочани]], темелна проверка открила значителни безбедносни прекршоци во ноќниот клуб „Пулс“:<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/north-macedonia-nightclub-where-blaze-killed-59-lacked-safety-measures-says-2025-03-17/?utm_source=chatgpt.com North Macedonia nightclub fire: crowds call for justice for 59 killed]</ref> * На местото му недостигала основна опрема за заштита од пожари, вклучувајќи доволно противпожарни апарати и функционален противпожарен систем. * Клубот имал само еден пристапен излез, бидејќи задната врата била заклучена, што сериозно ги попречувала напорите за евакуација за време на пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thesun.co.uk/news/33886453/survivors-north-macedonia-nightclub-fire-accounts-arrests/?utm_source=chatgpt.com|title=Survivors reveal full horror of club fire that left 59 dead as 15 detained|date=2025-03-17|work=The Sun|language=en-gb|accessdate=2025-03-17}}</ref> * Градбата претрпела неовластени видоизменувања, вклучително и употреба на незаконски материјали за звучна изолација, што можеби придонело за брзо ширење на пожарот. Како одговор на несреќата, властите започнале сеопфатна тридневна инспекција на сите ноќни клубови и кабареа низ целата земја за да ги спроведат безбедносните прописи.<ref>{{cite web|url=https://www.euronews.com/my-europe/2025/03/17/15-detained-on-suspicion-of-corruption-after-north-macedonia-nightclub-fire-kills-59|title=Fifteen arrested over alleged bribery and corruption after North Macedonia nightclub fire kills 59|date=17 март 2025|website=Euronews}}</ref> На 19 март, на три од дванаесет објекти со важечка лиценца за кабаре, ноќен клуб или дискотека, кои на 18 март биле проверени од Државниот пазарен инспекторат, им била одземена дозволата за вршење дејност бидејќи не ги исполнувале минималните технички услови за работа.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/zatvoreni-tri-diskoteki-koi-imaat-licenca-ama-ne-gi-ispolnuvaat-tekhnichkite-uslovi-se-pravat-proverki-ushte-vo-devet|title=Затворени три дискотеки кои имаат лиценца, ама не ги исполнуваат техничките услови, се прават проверки уште во девет|work=24.mk|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> Дополнително била откирена уште една фалсификат лиценца што била издадена во изминатиот период на објект во Скопје.<ref name=":14" /> Приведен бил и сопственик на кабаре од [[Куманово]] кај кого биле најдени [[Пиротехника|пиротехнички средства]].<ref name=":14"/> На 18 март, Агенцијата за цивилно воздухопловство поставила забрана за вршење на какви било операции со воздухоплови без екипаж (беспилотници) на територијата на градовите Кочани и Штип. === Граѓански собири и протести === {{Главна|Протести против корупцијата во Македонија (2025)}} [[Податотека:Kočani Klasik demolition.jpg|мини|267x267px|Кафулето „Класик“, сопственост на истиот поединец во „Пулс“, демолирано како последица на протестите во [[Кочани]], 17 март 2025 година]]Во деновите по трагедијата во секој еден град во републиката се одржале собири во чест на починатите, каде се побарало правда и одговорност за жртвите од пожарот.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%B2%D0%BE-%D1%86%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%B8%D0%BB/|title=(Видео-галерија) Македонија во црно… Илјадници луѓе низ цела држава на мирни собири оддаваат почит за загинатите во Кочани!|date=2025-03-18|language=mk|accessdate=2025-03-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ohrigani.mk/utrskskeimamirensprors/?fbclid=IwY2xjawJFd0hleHRuA2FlbQIxMQABHfsLfRvkSCB0jeUFpQYYg1Aa_dVlnR8nFWBneFiDm21a2Z02u7loosp8zA_aem_h86nnwlQ-6tplU9TNdbXSQ|title=Утре (вторник) мирен собир на средношколци на плоштад во Охрид|last=Ilija|date=2025-03-17|work=Ohrigani|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://porta.mk/kicevo-sobir-vo-cest-na-zaginatite-kocani/?fbclid=IwY2xjawJFdp9leHRuA2FlbQIxMQABHb3yYS357aoBZA5MBgxDsIeqOnlkPFOZoRBF-CFjlSiBSlPLm_KyzXimdw_aem_W1sXx1X4yvR0qJHTMKbolQ|title=Кичевските гимназијалци утре со мирен собир ќе оддадат почит кон загинатите во страшната несреќа во Кочани|date=2025-03-17|work=Порта.мк|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Најголем дел од собирите и протестите биле организирани од студенти и средношколци, но на нив присуствувале граѓани од сите возрасти. Поголеми протести и мирни собири имало во [[Кочани]], [[Битола]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bitolanews.mk/2025/03/17/%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%86%D0%B8-%D0%B8-%D1%81%D1%82%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8-%D1%81%D0%BE-%D1%86%D0%B2%D0%B5%D1%9C%D0%B5-%D0%B8-%D1%81%D0%B2%D0%B5/|title=Средношколци и студенти со цвеќе, и свеќи, и солзи во очите, оддадоа почит за загинатите врсници во Кочани (фотогалерија) - Bitola News|last=Ристевски|first=Сашо|date=2025-03-17|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Велес]], [[Виница]], [[Кавадарци]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/kavadarci-utre-kje-im-oddade-pochit-na-zaginatite-vo-diskotekata-vo-kochani/a690053|title=Кавадарци утре ќе им оддаде почит на загинатите во дискотеката во Кочани|work=kanal5.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Куманово]], [[Прилеп]], [[Пробиштип]], [[Скопје]], [[Струмица]], [[Тетово]] и [[Штип]], како и помали собири во другите градови. Во [[Кочани]] протестот на 17 март ескалирал кога дел од граѓаните, најголем број млади, најпрво пред општинската зграда почнале да фрлаат со јајца и камења и барале да излезе градоначалникот Љупчо Папазов, кој претходно поднел оставка. Потоа група граѓани го демолирале и кафе-барот „Класик“ и возилото, чиј сопственик е истиот од дискотеката „Пулс“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ohridnews.com/video-foto-protesti-vo-kochani-gra%D1%93anite-baraat-odgovornost/|title=Видео+фото: Протести во Кочани, граѓаните бараат одговорност|last=Natasa|date=2025-03-17|work=OhridNews|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Дел од граѓаните се упатиле кон полициската станица во Кочани каде се конфронтирале со полицијата, но не дошло до поголем инцидент.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D1%85%D0%B0%D0%BE%D1%81-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D1%84%D1%80%D0%BB%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D1%98/|title=(Видео) Хаос во Кочани: Толпата фрла јајца кон општинската зграда и го извикува името на градоначалникот: „Убијци, излезете“|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Била каменувана и куќата на сопственикот на дискотеката „Пулс“, но свештеник од локалната црква успеал да ја смири ситуаицјата и толпата се растурила. На 17 март во [[Скопје]] пред платото на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|УКИМ]] илјадници студенти оддале почит на 59-те загинати во пожарот во дискотеката во Кочани. Говорите за сочувство и поддршка на министерката за образование Јаневска и ректорката на УКИМ, Ангелова, накратко биле прекинати по извиците за помош од публиката. Две лица колабирале, а интервенирала и итната медицинска помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alfa.mk/zaednichki-chas-vo-znak-na-pochit-za-mladite-zaginati/|title=Заеднички час во знак на почит за младите загинати|date=2025-03-17|work=alfa.mk|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE-%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%BD%D0%B8-%D1%81%D1%86%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%BD%D0%B0-%D1%83%D0%BA%D0%B8/|title=(Видео) Шокантни сцени на платото на УКИМ: Додека неколку деца се онесвестија министерката продолжи со говор па беше исвиркана|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Говорот на министерката бил исвиркан од студентите, но набргу организаторите ги замолиле студентите да покажат почит и ги потсетиле дека се работи за јавен собир, а не за протест. Наредниот ден во 18:00 часот на [[плоштад Македонија|плоштадот Македонија]] бил одржан голем студентски собир на кој присуствувале неколку илјади граѓани.<ref name=":13" /> Во [[Штип]], студенти и средношколци излегле на протест барајќи одговорност за трагичната несреќа што се случила во Кочани, каде загинале 5 жители на Штип. Протестот започнал на градскиот плоштад, а продолжил кон општинската зграда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/vo-shtip-protest-na-srednoshkolci-po-tragichnata-nesrekja-vo-kochani/|title=Во Штип протест на средношколци по трагичната несреќа во Кочани|last=НМ|date=2025-03-17|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Неколку стотици луѓе се собрале на мирен протест и на градскиот плоштад во [[Струмица]] од каде побарале правда и одговорност за пожарот. Ѓорѓи Ѓоргиев, тапанарот на групата ДНК, и воедно еден од починатите, потекнува од Струмица.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://infomax.mk/%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%B8%D0%BB%D1%98%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8-%D0%BB%D1%83%D1%93%D0%B5-%D1%81%D0%B5-%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%BD/|title=(Фото) Илјадници луѓе се собраа на мирен протест во Струмица!|date=2025-03-17|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Собири во чест на загинатите и поддршка на повредените се случиле во различни градови низ [[Европа]], Во [[Србија]] имало собири во [[Белград]], [[Ниш]], [[Крагуевац]], [[Ваљево]], [[Љубљана]] и [[Копер]] во [[Словенија]], [[Нирнберг]] и [[Манхајм]] во [[Германија]], [[Валета]] во [[Малта]], [[Париз]] во [[Франција]], [[Софија]] во [[Бугарија]], [[Солун]] во [[Грција]], [[Загреб]] во [[Хрватска]] како и [[Перт]], [[Сиднеј]] и [[Мелбурн]] во [[Австралија]]. == Реакции == === Домашни === По трагичниот пожар во ноќниот клуб „Пулс“ во Кочани, [[Македонија]] влегла во период на длабока национална жалост. Владата прогласила [[Ден на жалост|седумдневна жалост]] во чест на 59-те изгубени животи, додека се одржало [[бдение]] со свеќи во [[Кочани]], [[Виница]], [[Гевгелија]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Штип]], изразувајќи колективна тага и солидарност.<ref>[https://apnews.com/article/north-macedonia-kocani-nightclub-fire-0202ab92fd2d481895d4fa8c8e0111a8 Fatal North Macedonia nightclub inferno sparks outrage, disbelief and calls for punishment]</ref> [[Податотека:Coat_of_arms_of_the_President_of_North_Macedonia.svg|21x21пкс]] Претседателката [[Гордана Сиљановска-Давкова]] со солзи во очите и растреперен глас се обратила за пожарот во Кочани. Кажала дека ги посетила повредените од пожарот во Кочани примени во Клиниката за хируршки заболувања „Наум Охридски“, изразила длабоко жалење за трагедијата каде многу млади загинале и посакала брзо закрепнување и порачала дека никој не смее да избегне одговорност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alsat.mk/mk/pretsedatelkata-silanovska-davkova-dojde-vo-bolnitsata-naum-ohridski/|title=Претседателката Сиљановска Давкова дојде во болницата „Наум Охридски“|last=Алсат|date=2025-03-16|work=Алсат ТВ|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref><blockquote>„Почитувани и сакани граѓани, ве молам водени од хуманоста и емпатијата да се сплотиме во болката свесни дека смртта и болеста подеднакво не допираат сите без оглед на каква било припадност. Не е време за делби и конфронтации, особено кога се во прашање млади луѓе чиј живот за миг згасна заради самоволие, импровизација и манипулација. Без стандарди и правила не смее да функционира ниту една дејност и активност. Ниту еден одговорен овој пат не смее да ги избегне правото, правдата и казната. Да не ја сквернавиме невината жртва на загинатите. Да ги здружиме силите околу преживеаните. Да не дозволиме никој повеќе да ги загрозува животите на невините луѓе. Никогаш повеќе да не ги жртвуваме стандардите и сигурноста на луѓето за профитото и богатството на поединците. Ништо не е повредно од човечкиот, а особено од младешкиот живот. Вашата неизмерна болка е и моја. Утринава ги посетив болниците. Пред нив ме дочекаа родителите на повредените со надеж и доверба во медицинскиот персонал. И јас, како нив, верувам дека ќе го сторат не само можното туку неможното за да им помогнат на нивните сакани Добрите луѓе од целиот регион, Европа и светот се со нас. Никогаш нема да го заборавиме овој добродетелски чин. Вечно ќе им бидеме благодарни“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mtm.mk/makedonija/128882-zhivotite-na-mladi-lugje-za-mig-zgasnaa-zaradi-samovolie-improvizacija-i-manipulacija-nitu-eden-odgovoren-ne-smee-da-izbegne-kazna-poracha-pretsedatelkata-siljanovska-davkova|title=Животите на млади луѓе за миг згаснаа заради самоволие, импровизација и манипулација, ниту еден одговорен не смее да избегне казна, порача претседателката Сиљановска-Давкова|last=Андреевска|first=Гордана|work=1-ва Скопска - МТМ Телевизија|language=mk-mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> —Гордана Сиљановска-Давкова</blockquote>{{знамеикона|Македонија}} Премиерот [[Христијан Мицкоски]] се огласил на социјалните мрежи по големата трагедија во Кочани: „''Со длабока тага ја примив веста за страшната трагедија во Кочани. Ова е тежок и многу тажен ден за Македонија! Загубата на толку многу млади животи е ненадоместлива, а болката на семејствата, на најблиските и пријателите е неизмерна''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512226/mickoski-vladata-e-celosno-mobilizirana-gi-povikuvam-site-nadlezni-institucii-da-prezemat-itni-merki-za-pomos-na-povredenite|title=Мицкоски: Владата е целосно мобилизирана, ги повикувам сите надлежни институции да преземат итни мерки за помош на повредените|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> „''Темелна истрага, немилосрдна борба бортив коруптивниот систем, кривична и морална одговорност по страшната трагедија во Кочани''“ порачал премиерот Мицкоски, на како што рекол, „''најтажниот ден што го живее Македонија од нејзината самостојност''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/od-utre-temelna-istraga-kontrola-na-site-diskoteki-vo-drzhavata-i-nemilosrdna-borba-protiv|title=Од утре темелна истрага, контрола на сите дискотеки во државата и немилосрдна борба против корумпираниот систем|work=Сител Телевизија|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Податотека:Coat of arms of Kočani Municipality.svg|26x26пкс]] Градоначалникот на Општина Кочани, [[Љупчо Папазов]], се огласил на [[Друштвена мрежа|социјалните мрежи]]: „''Со огромна тага изразувам најдлабоко сочувство за загубата на животите во страшната трагедија што го потресе Кочани утринава. Во овие тешки моменти сите наши мисли и молитви се со семејствата и најблиските на загинатите, како и желбите за брзо закрепнување на повредените. Од рано утринава сите соодветни служби се во постојана координација за обезбедување на неопходната помош и расветлување на сите околности што доведоа до трагедијата. Надлежните институции продолжуваат со официјалните изјави за сите детали поврзани со случајот''“, напишал тој.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/vesti/makedonija/gradonachalnikot-na-kochani-na-fejsbuk-izrazi-sochuvstvo/|title=Градоначалникот на Кочани на Фејсбук изрази сочувство|last=|date=2025-03-16|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Градоначалникот поднел оставка на 17 март.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2025/03/17/gradonachalnikot-na-kochani-lupcho-papazov-podnese-ostavka/|title=Градоначалникот на Кочани, Љупчо Папазов поднесе неотповиклива оставка|last=|first=|date=2025-03-17|work=Телма|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> [[Податотека:Лого на Социјалдемократски Сојуз на Македонија (СДСМ).svg|20x20пкс]] [[Венко Филипче]], како поранешен министер за здравство и лекар, изразил длабока тага за трагедијата што го потресла Кочани. „''Со голема болка во срцето ја примив веста за ужасната трагедија во Кочани. Ова е црн ден за Македонија. Губитокот на толку многу млади животи е болка што не може да се надомести за семејствата, пријателите и за сите нас''“, изјавил Филипче.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/filipche-izrazi-sochuvstvo-vo-vakvi-momenti-edinstvoto-i-solidarnosta-se-vazhni/|title=Филипче изрази сочувство: Во вакви моменти единството и солидарноста се важни!|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Министерот за култура и туризам, [[Зоран Љутков]] најавил откажување на сите културни активности во организација на [[Министерство за култура и туризам на Македонија|Министерството за култура]] и неговите национални институции за следната недела.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://umno.mk/se-odlozhuvaat-site-kulturni-nastani/|title=Се одложуваат сите културни настани закажани неделава}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/kultura/se-otkazhuvaat-site-planirani-nastani-vo-ustanovite-od-kulturata-vo-tekot-na-slednata-nedela/|title=Се откажуваат сите планирани настани во установите од културата во текот на следната недела|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Тој им ја понудил својата поддршка на повредените и нивните роднини и рекол дека сите културни институции во Скопје даваат поддршка доколку е потребно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/ljutkov-site-institucii-od-oblasta-na-kulturata-vo-skopje-gi-otvorija-vratite-i-se-staveni-na-raspolaganje-za-poddrshka-na-semejstvata-i-na-site-onie-na-koi-toa-im-e-potrebno/|title=Љутков: Сите институции од областа на културата во Скопје ги отворија вратите и се ставени на располагање за поддршка на семејствата и на сите оние на кои тоа им е потребно|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> [[Македонски народен театар|Македонскиот народен театар]] ги откажал сите претстави меѓу 17 и 22 март, а на роднините на повредените во Скопје што ги посетуваат своите блиски во болниците ќе им биде обезбедено сместување во соблекувалните и апартманите на театарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://politika.com.mk/archives/29107|title=МНТ жали за загубата на Андреј Ѓорѓиески, братот на актерот Александар Ѓорѓиески, и подава рака за семејствата на настраданите во Кочани|last=Politika15|date=2025-03-17|work=Politika|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> Во Скопје, многу хотели и ресторани, но и обични граѓани, понудиле бесплатно сместување и храна за роднините на луѓето што се лекуваат во Скопје.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/poveke-od-24-chasa-po-najgolemata-tragedija-vo-makedonija-shto-znaeme-dosega/|title=Повеќе од 24 часа по најголемата трагедија во Македонија – што знаеме досега?}}</ref> Македонската влада отворила телефонска линија за психолошка поддршка за жртвите и нивните семејства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/pecateno-izdanie/kje-bide-potreben-podolg-period-za-zakrepnuvanje/|title=Ќе биде потребен подолг период за закрепнување|last=НМ|date=2025-03-19|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги најавиле донација од 1.500.000 денари во Фондот за солидарност на [[Црвен крст на Македонија|Црвениот крст]] за помош на настраданите во пожарот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/avmu-kje-donira-1-500-000-denari-za-nastradanite-vo-pozharot-vo-kochani/|title=АВМУ ќе донира 1.500.000 денари за настраданите во пожарот во Кочани|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Сојузот на студентите на [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] ги донирала на фондот 415.724 денари што ги собрале на студентските собири.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/na-studentskite-sobiri-na-ukim-donirani-415-724-denari-uss-gi-uplatil-na-smetkata-na-crven-krst/|title=На студентските собири на УКИМ донирани 415.724 денари, УСС ги уплатил на сметката на Црвен крст|date=2025-03-19|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> Погребите на жртвите се одржале на 20 март во [[Кочани]], [[Виница]], [[Облешево]], [[Пробиштип]], [[Скопје]], [[Струмица]] и [[Штип]]. Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги побарала медиумите „да се придржуваат до највисоките професионални и етички стандарди“ додека известуваат за погребите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/en/pogrebot-na-pochinatite-vo-pozharot-kje-bide-utre-vo-shtip-kochani-obleshevo-i-skopje/|title=The funeral of those who died in the fire will be held tomorrow in Shtip, Kocani, Obleshevo and Skopje - Sloboden Pechat|last=Ивановска|first=Кристина|date=2025-03-19|work=Слободен печат|language=en|accessdate=2025-03-19}}</ref> === Меѓународни реакции === Деновите по трагедијата биле прогласени за ден на жалост во неколку држави: * {{знамеикона|Црна Гора}} [[Црна Гора]] — 17 март (понеделник)<ref name=":9" /> * {{знамеикона|Босна и Херцеговина}} [[Босна и Херцеговина]] — 18 март (вторник)<ref name=":10">{{Cite web|url=https://plusinfo.mk/6-maloletnici-na-vozrast-od-16-i-17-godini-zaginaa-vo-kochani-na-vozrasnata-zhrtva-imashe-48-godini/|title=6 МАЛОЛЕТНИЦИ НА ВОЗРАСТ ОД 16 И 17 ГОДИНИ ЗАГИНАА ВО КОЧАНИ Највозрасната жртва имаше 48 години|last=|date=2025-03-20|language=mk|trans-title=6 JUVENILES AGED 16 AND 17 DIED IN KOČANI The oldest victim was 48 years old.|access-date=2025-03-20|website=Plusinfo}}</ref> * {{знамеикона|Бугарија}} [[Бугарија]] — 18 март (вторник)<ref name=":11" /> * {{знамеикона|Србија}} [[Србија]] — 18 март (вторник)<ref name=":12" /> ==== Држави ==== * {{знамеикона|Албанија}} Претседателот на владата на Албанија, [[Еди Рама]], изразил подготвеност да ѝ помогне на соседната земја, притоа изјавувајќи дека „''занемен сум и се молам повредените да закрепнат и семејствата на жртвите да најдат сила да се справат со нивната неутешна загуба''. ''Со посебно чувство на тага, на браќата и сестрите од Македонија им го пренесувам моето сочувство за големата трагедија во Кочани. Занемев и се молам повредените да закрепнат и семејствата на жртвите да најдат сила да се справат со нивната неутешна загуба. каква и да е потребна помош''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://albaniandailynews.com/news/albania-s-leaders-expresses-condolences-for-the-tragedy-with-51-victims-in-kocan|title=Albania's Leaders Expresses Condolences for the Tragedy with 51 Victims in Kocan|work=ALBANIA DAILY NEWS|language=en|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Азербејџан}} Азербејџанското министерство за надворешни работи изразило сочувство до Македонија по разорниот пожар во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.trend.az/azerbaijan/politics/4019139.html|title=Azerbaijan expresses condolences to North Macedonia|date=2025-03-16|work=Trend.Az|language=en|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Белорусија}} „''Белорусија беше'' ''во длабока тага кога дозна за бројните жртви предизвикани од пожарот во ноќниот клуб во јужниот град Кочани во Македонија. Во ова тешко време за Македонија, во име на белорускиот народ и јас, изразувам најдлабоко сочувство до семејствата и пријателите на жртвите, ги пренесувам зборовите на искрена поддршка до сите погодени од оваа трагедија, а исто така моите желби за брзо закрепнување на сите повредени''“, се вели во пораката на сочувство на белорускиот претседател [[Александар Лукашенко]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.belta.by/president/view/lukashenko-expresses-condolences-over-nightclub-fire-victims-in-north-macedonia-166311-2025/|title=Lukashenko expresses condolences over nightclub fire victims in North Macedonia|date=2025-03-16|work=eng.belta.by|language=en-EN|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Босна и Херцеговина}} Членовите на Претседателството на [[Босна и Херцеговина]] [[Денис Беќировиќ]], [[Жељко Комшиќ]] и [[Жељка Цвијановиќ]] упатиле сочувство до претседателката на Македонија, Гордана Силјановска Давкова и премиерот Христијан Мицкоски во врска со трагичниот пожар во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sarajevotimes.com/bih-presidency-expresses-condolences-over-tragedy-in-north-macedonia/|title=BiH Presidency Expresses Condolences Over Tragedy in North Macedonia|last=sarajevo_times|date=2025-03-16|work=Sarajevo Times|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> 18 март бил прогласен за Ден на жалост на територијата на [[Федерација Босна и Херцеговина|Федерацијата БИХ]] и [[Брчко (округ)|округот Брчко]]. * {{знамеикона|Бугарија}} „''[[Бугарија]] ја споделува болката на граѓаните на Република Македонија за пожарот во Кочани, во кој загинале и биле повредени многу луѓе''“, напишал на [[Твитер|Икс]] бугарскиот претседател [[Румен Радев]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/bugarija-izrazi-zhalenje-i-ponudi-pomosh-po-pozharot-vo-kochani-reakcii-od-bugarskiot-pretsedatel-premier-mnr-politichki-partii/|title=Бугарија изрази жалење и понуди помош по пожарот во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Бугарскиот премиер [[Росен Жељазков]] изјавил дека пожарот е огромна човечка трагедија и изразил сочувство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sofiaglobe.com/2025/03/16/bulgaria-offers-condolences-help-after-51-die-in-n-macedonia-disco-fire/|title=Bulgaria offers condolences, help after 51 die in N Macedonia disco fire|date=2025-03-16|work=The Sofia Globe|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> Во вторник на 18 март, бил прогласен Ден на национална жалост како израз на солидарност. Ова го соопштил премиерот Росен Жељасков.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://nezavisen.mk/vo-bugarija-utre-den-na-zhalost-poradi-tragedijata-vo-kochani/|title=Во Бугарија утре ден на жалост поради трагедијата во Кочани|date=2025-03-17|work=Независен Весник|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Грузија}} Грузиското министерство за надворешни работи упатило најдлабоко сочувство до семејствата и најблиските погодени од оваа трагедија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/MFAgovge/status/1901277627496685717|title=MFAgovge}}</ref> * {{знамеикона|Грција}} Сочувство за загубените животи и подготвеноста на [[Грција]] да помогне по трагедијата во Кочани, изразил грчкиот премиер [[Киријакос Мицотакис]] преку платформата [[Твитер|Икс]]. Тој најавил: „''Искрено сочувство до народот на Македонија за загубените животи во трагичниот пожар во Кочани. Моите мисли се со жртвите и нивните семејства, а на повредените им посакувам брзо закрепнување. Грција е подготвена да помогне во ова тешко време''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://libertas.mk/micotakis-za-tragedi-ata-vo-kochani-grci-a-e-podgotvena-da-pomogne-vo-ova-teshko-vreme/|title=Мицотакис за трагедијата во Кочани: Грција е подготвена да помогне во ова тешко време|last=Libertas|first=Libertas|date=2025-03-16|work=Либертас|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Израел}} Министерот за надворешни работи [[Гидеон Саар]] разговарал со својот колега, министерот за надворешни работи на Македонија [[Тимчо Муцунски]] за да му изрази сочувство во име на [[Израел|Државата Израел]] за трагедијата во Кочани. Тој му порачал дека израелски медицински стручњаци ќе отпатуваат во Македонија во текот на следниот ден за да обезбедат медицинска помош.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://virtualjerusalem.com/minister-sends-condolences-offers-assistance-following-deadly-north-macedonia-fire/|title=Minister sends condolences, offers assistance, following deadly North Macedonia fire|date=1970-01-01|work=Virtual Jerusalem|language=en-GB|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Италија}} „''Изразувам сочувство до семејствата на многуте млади луѓе што биле вклучени во трагичниот пожар што се случил во текот на ноќта во Кочани.'' ''Стоиме со пријателска европска земја во ова многу тешко време''“, порачал Антонио Тајани, вицепремиер на Италија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/ItalyMFA_int/status/1901251048850833873|title=ItalyMFA_int}}</ref> * {{знамеикона|Косово}} Премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]], изразил длабоко сочувство до семејствата што ги загубиле своите најблиски, како и до лидерите и владата на Република Македонија и на целата земја.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kanal5.com.mk/premierot-na-kosovo-izrazi-sochuvstvo-za-tragedijata-vo-kochani/a689815|title=Премиерот на Косово изрази сочувство за трагедијата во Кочани|work=Канал 5|language=mk|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Латвија}} „''Длабоко сме тажни поради трагичниот пожар во Кочани, Македонија. Го пренесуваме нашето најдлабоко сочувство до најблиските на жртвите и посакуваме брзо закрепнување на сите повредени''“, порачало Латвиското министерство за надворешни работи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/Latvian_MFA/status/1901194227297493486|title=Latvian_MFA}}</ref> * {{знамеикона|Литванија}} „''Литванија се солидаризира со Македонија. Нашите мисли и молитви се со жртвите, нивните семејства и пријатели. Литванија е подготвена да им пружи медицинска помош на тешко повредените во оваа трагедија и да ги пречека на лекување во нашата земја''“, порачало Литванското министерство за надворешни работи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/BudrysKestutis/status/1901333966818566474|title=BudrysKestutis}}</ref> * {{Знамеикона|Молдавија}} Претседателката на [[Молдавија|Република Молдавија]], [[Маја Санду]], упатила порака за поддршка до народот на Македонија, изразувајќи сочувство до семејствата погодени од разорниот пожар.<ref>{{cite web|url=https://radiomoldova.md/p/48809|title=Maia Sandu, message of condolences after the fire in North Macedonia: "Our thoughts are with you"|date=16 март 2025|website=Radio Moldova|access-date=16 март 2025}}</ref> * {{Знамеикона|ОАЕ}} Во соопштението, Министерството за надворешни работи на [[Обединети Арапски Емирати|ОАЕ]] изразило искрено сочувство до Македонија и нејзиниот народ, како и до семејствата на жртвите и желби за брзо закрепнување на сите повредени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condolences-north-macedonia-fire|title=UAE expresses condolences to North Macedonia over horrific nightclub blaze|work=Khaleej Times|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{Знамеикона|Полска}} „''Најдлабоко сочувство до семејствата на жртвите од пожарот во Кочани. Полска се солидаризира со Македонија во овој трагичен момент''“, напишал на [[Твитер|Икс]] полскиот премиер [[Доналд Туск]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.polskieradio.pl/395/7785/Artykul/3497342,poland%E2%80%99s-tusk-offers-condolences-as-north-macedonia-mourns-nightclub-fire-victims|title=Polish PM offers condolences as North Macedonia mourns nightclub fire victims - English Section|work=www.polskieradio.pl|language=pl-PL|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{Знамеикона|Романија}} „''Длабоко сме тажни поради разорниот пожар во Кочани, Македонија. Им изразуваме сочувство на семејствата кои ги загубија своите најблиски, а на повредените им посакуваме брзо закрепнување. Романија се солидаризира со народот на Македонија во овие трагични моменти''“, напишал Илие Болојан на платформата [[Твитер|Икс]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mediafax.ro/politic/bolojan-suntem-profund-intristati-de-incendiul-devastator-din-macedonia-de-nord-23529340|title=Bolojan: Suntem profund întristați de incendiul devastator din Macedonia de Nord|date=2025-03-16|work=Mediafax|language=ro|accessdate=2025-03-17}}</ref> Авион на романските воздухопловни сили Спартан Ц-27Ј, опремен за медицински цели, полетал од Букурешт за да изврши хуманитарна мисија за транспорт на четворица пациенти со изгореници од Македонија на лекување во болница во [[Вилнус]], [[Литванија]].<ref name="slobodenpecat.mk"/> * {{знамеикона|Русија}} Амбасадата на [[Русија]] во Македонија изразила длабоко сочувство до семејствата и најблиските на загинатите во катастрофалниот пожар што го зафатил ноќниот клуб во Кочани. Оваа порака дошла како дел од меѓународните реакции по трагедијата, придружена со симболичен гест на цвеќе, според објавата на службената страница на Амбасадата на социјалните мрежи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/ambasadata-na-rusija-sochuvstvo-do-semejstvata-na-zaginatite-vo-pozharot-vo-kochani/|title=Амбасадата на Русија: Сочувство до семејствата на загинатите во пожарот во Кочани|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|САД}} Амбасадорката на [[Соединети Американски Држави|САД]], [[Анџела Агелер]], изразила сочувство на семејствата на настраданите во пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани, а на премиерот Мицкоски му понудила помош.<ref>[https://tocka.com.mk/vesti/512230/ageler-izrazi-socuvstvo-za-nastradanite-vo-kocani Агелер изрази сочувство за настраданите во Кочани]</ref> Американската телевизија [[CNN|Си-ен-ен]] објавила потресна вест за трагедијата што се случила во [[Кочани]]. Според извештаите на државните медиуми, најмалку 59 лица загинале, а над 150 други биле повредени во пожарот што избувнал во ноќниот клуб „Пулс“ во оваа македонска општина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tocka.com.mk/vesti/512231/cnn-objavi-udarna-vest-za-tragedijata-vo-kocani-51-zaginati-i-stotici-povredeni-vo-pozar-vo-noken-klub|title=CNN објави ударна вест за трагедијата во Кочани: 51 загинати и стотици повредени во пожар во ноќен клуб|work=tocka.com.mk|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Србија}} На седницата, [[Влада на Србија|Владата на Република Србија]], на предлог на [[Претседател на Србија|претседателот на Република Србија]] — [[Александар Вучиќ]], го прогласиле [[вторник]], 18 март 2025 година, за Ден на жалост во Република Србија поради трагедијата во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/srbija-go-proglasi-vtornik-18-ti-mart-za-den-na-zhalost-po-tragedijata-vo-kochani/|title=Србија го прогласи вторник 18 март за Ден на жалост по трагедијата во Кочани|date=2025-03-16|work=|language=en-US|accessdate=2025-03-16}}</ref> Српското министерство за надворешни работи изразило сочувство до народот и властите во [[Македонија|Македoнија]] по пожарот во дискотеката во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/sochuvstvo-od-srpskoto-mnr-po-tragedijata-vo-kochani/|title=Сочувство од српското МНР по трагедијата во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> Вкупно 30 од повредените со авиони и амбулантни возила биле пренесени во болниците во [[Белград]] и во воената болница во [[Ниш]] на 16 и 17 март, а лекарска екипа од Белград пристигнала во Скопје.<ref name=":12"/> * {{знамеикона|Словачка}} „''Ужаснат сум од трагичните настани во Кочани, Македонија. Упатувам најдлабоко сочувство до семејствата на сите жртви и посакувам брзо закрепнување на повредените''“, напишал министерот Јурај Бланар на платформата [[Твитер|Икс]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/SlovakiaMFA/status/1901225904702927014|title=SlovakiaMFA}}</ref> * {{знамеикона|Словенија}} „''Длабоко сум тажна поради трагичниот пожар во Кочани, Македонија, кој однесе животи на толку многу млади луѓе''“, напиша на [[Твитер|Икс]] претседателката на [[Словенија]], [[Наташа Пирц Мусар]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/pirc-musar-slovenija-se-solidarizira-so-severna-makedonija-vo-ova-vreme-na-dlaboka-taga/|title=Пирц Мусар: Словенија се солидаризира со Северна Македонија во ова време на длабока тага|last=Nastoski|first=Zarko|date=2025-03-16|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2025-03-17}}</ref> Следниот ден владата одлучила да ѝ донира 550.000 [[Евро|евра]] на Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.si/novice/2025-03-17-vlada-po-tragicnem-pozaru-potrdila-pomoc-severni-makedoniji/|title=Vlada po tragičnem požaru potrdila pomoč Severni Makedoniji {{!}} GOV.SI|date=2025-03-17|work=Portal GOV.SI|language=sl|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Турција}} Во писмената изјава, Турското МНР изразило длабока тага за загубените животи во пожарот и изразило солидарност со народот на Македонија. „''Длабоко сме тажни поради загубата на животи поради пожарот за време на концертот во Кочани, Македонија денеска (16 март)''“, се вели во соопштението.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.turkiyetoday.com/region/turkiye-offers-condolences-to-north-macedonia-after-deadly-nightclub-fire-131930/|title=Türkiye offers condolences to North Macedonia after deadly nightclub fire - Türkiye Today|language=en-US|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Украина}} Претседателот на [[Украина]], [[Володимир Зеленски]] се огласил за трагедијата во Кочани. Тој упатил сочувство до семејствата и најблиските на жртвите, претседателката Гордана Сиљановска Давкова и македонскиот народ, за страшната трагедија во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://4news.mk/i-zelenski-se-oglasi-za-tragedijata-vo-kochani-ukraina-taguva-so-nashite-makedonski-prijateli/|title=И Зеленски се огласи за трагедијата во Кочани: Украина тагува со нашите македонски пријатели|date=2025-03-16|work=|language=mk|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Унгарија}} Министерот за надворешни работи и трговија Петер Сијарто веднаш се консултирал со својот колега, [[Тимчо Муцунски]] по инцидентот и понудил Унгарија да се грижи за дел од повредени и дека е подготвена да го обезбеди потребниот воздушен транспорт.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://magyarnemzet.hu/kulfold/2025/03/eszak-macedoniai-tuzeset-magyarorszag|title=Már megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset sérültjei Magyarországra|last=Nemzet|first=Magyar|date=2025-03-17|work=Már megérkeztek az észak-macedóniai tűzeset sérültjei Magyarországra|language=hu|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{знамеикона|Хрватска}} „''Во име на Владата на Република Хрватска и во мое лично име, изразувам најдлабоко сочувство до вас, македонскиот народ, а пред се до семејствата и пријателите на жртвите. На повредените им посакувам брзо и успешно закрепнување''“, порачал хрватскиот премиер [[Андреј Пленковиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/vijesti/plenkovic-izrazio-sucut-sjevernoj-makedoniji-duboko-smo-potreseni-ozlijedenima-zelim-sto-brzi-i-uspjesniji-oporavak-1845917|title=Plenković izrazio sućut Sjevernoj Makedoniji: Duboko smo potreseni, ozlijeđenima želim što brži i uspješniji oporavak|work=www.vecernji.hr|language=hr|accessdate=2025-03-17}}</ref> * {{знамеикона|Црна Гора}} Премиерот на [[Црна Гора]], Милојко Спаиќ, го прогласил [[понеделник]], 17 март, за Ден на жалост на целата територија на државата како знак на сочувство со граѓаните на Македонија.<ref name=":9">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aa.com.tr/mk/%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD/%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B8-7-%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0-%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%82-%D0%B2%D0%BE-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BF%D0%BE-%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B4-%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BE%D1%82-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%B2%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8/3511331|title=Владата прогласи 7-дневна жалост во Македонија по повод трагичниот настан во Кочани|work=|accessdate=2025-03-16}}</ref> * {{знамеикона|Чешка}} „''Длабоко сум тажен од веста за трагичниот пожар во Кочани. Изразувам искрено сочувство до семејствата на жртвите и мислам на сите повредени. Чешка стои до Македонија во овој тежок момент''“, напишал на [[Твитер|Икс]] чешкиот министер за надворешни работи Јан Липавски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://x.com/JanLipavsky/status/1901223140308427031|title=JanLipavsky}}</ref> * {{знамеикона|Шведска}} Министерката Марија Малмер Стенергард изразила длабоко сочувство од [[Шведска]] за загубените млади животи и посакува брзо закрепнување на повредените во трагичниот пожар во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.instagram.com/swedeninmk/p/DHQu2W9OZmu/|title=Instagram|work=www.instagram.com|accessdate=2025-03-17}}</ref> ==== Меѓународни организации ==== * {{знамеикона|ЕУ}} Високата претставничка на [[Европска Унија|ЕУ]] за надворешни работи и безбедносна политика, [[Каја Калас]], во објава на [[Твитер|Икс]] изразила „длабоко жалење“ поради трагедијата во Кочани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lokalno.mk/od-eu-se-oglasija-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Од ЕУ се огласија за трагедијата во Кочани|last=Zorba|first=Vladimir|date=2025-03-16|work=Локално|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> ==== Верски заедници ==== * [[Податотека:Coat of arms of the Macedonian Orthodox Church.png|24x24пкс]] „''Светиот архијерејски синод на [[Македонска православна црква - Охридска архиепископија|Македонската Православна Црква — Охридска Архиепископија]] со исклучителна тага и жал ја прими злокобната вест за огромната трагедија во Кочани, во која животот го загубија голем број на наши млади чеда, а уште многумина се борат за живот.'' ''Се молиме Троединиот Бог — Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда во Едемската градина, а на нивните најмили да им даде утеха и сили, испраќајќи им ја Својата небесна закрила. На повредените, пак, Бог — Лекарот на сѐ, да им дарува брзо закрепнување и исцеление''“, стоело во соопштението од Поглаварот на МПЦ-ОА, [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://republika.mk/vesti/makedonija/arhiepiskopot-stefan-bogot-na-lubovta-da-gi-primi-dushite-na-nevino-postradanite-svoi-cheda-a-na-povredenite-da-im-daruva-brzo-zakrepnuvane/|title=Архиепископот Стефан: Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда, a на повредените да им дарува брзо закрепнување|last=Билјана|date=2025-03-16|work=Република|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/arhiepiskopot-stefan-bogot-na-lubovta-da-gi-primi-dushite-na-nevino-postradanite-svoi-cheda-a-na-povredenite-da-im-daruva-brzo-zakrepnuvane/|title=Архиепископот Стефан: Богот на љубовта, да ги прими душите на невино постраданите Свои чеда, a на повредените да им дарува брзо закрепнување|last=Пандилов|first=Предраг|date=2025-03-16|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> * {{знамеикона|Ватикан}} [[Скопска бискупија|Скопскиот бискуп]] и Струмичко-скопски бискуп монсињор д-р [[Киро Стојанов]] изразил сочувство по повод трагичната несреќа „''Епископот Стојанов ги ветува своите лични молитви и молитвата на Црквата, препорачувајќи ги загинатите на Божјото милосрдие. Повредените, семејствата и сите оние кои се борат за нивните животи тој ги препорачува на застапништвото на Пресвета Богородица, да им дарува побрзо оздравување, сила, утеха – се вели во соопштението од Католичката црква''“. Во црквата „Раѓање на Свети Иван Крстител“ во [[Струмица]] се служела панахида за покојните, наместо трибината за Јубилејната година, којашто била планирана за тој термин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/katolichkata-crkva-izrazi-sochuvstvo-do-semejstvata-na-zaginatite-vo-nesrekjata-vo-kochani/|title=Католичката црква изрази сочувство до семејствата на загинатите во несреќата во Кочани|last=НМ|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-19}}</ref> * {{знамеикона|Ватикан}} [[Папа Франциск|Папата Франциск]], преку телеграма потпишана од кардиналот државен секретар Пјетро Паролин упатил порака на сочувство по пожарот во [[Ноќен клуб|ноќниот клуб]] во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://novamakedonija.com.mk/makedonija/hronika/papata-francisk-isprati-sochustvo-po-povod-tragedijata-vo-kochani/|title=Папата Франциск испрати сочуство по повод трагедијата во Кочани|last=|date=2025-03-16|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2025-03-16}}</ref> * [[Податотека:Greek Orthodox Churches' flag modified to resemble the emblem of the Ecumenical Patriarchate.svg|20x20пкс]] Порака со сочувство за трагедијата во Кочани, испратил вселенскиот патријарх [[Вартоломеј I Цариградски|Вартоломеј]] до претседателката Гордана Сиљановска-Давкова и до митрополитот [[Иларион Брегалнички|Брегалнички Иларион]]. Како што соопштиле од [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]], Вартоломеј „''му се моли на Бога за успокојување на душите на жртвите и да ги поддржи нивните семејства, како и да помогне во брзото закрепнување на здравјето на повредените''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fokus.mk/sochuvstvo-od-vselenskiot-patrijarh-vartolomej-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Сочувство од вселенскиот патријарх Вартоломеј за трагедијата во Кочани|date=2025-03-17|work=Фокус|language=en-GB|accessdate=2025-03-18}}</ref> * [[Податотека:Coat of arms of BPC.png|20x20пкс]] [[Бугарска православна црква|Бугарскиот Патријарх]] [[Даниил (бугарски патријарх)|г.г. Даниил]] во телефонски разговор со архиепископот на МПЦ ОА, [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]] изразил сочувство за трагедијата во Кочани. „''Патријархот Даниил го увери својот брат дека православните христијани во Бугарија се молат со сето свое срце за упокојување на душите на починатите, за утеха на нивните најблиски и за брзо закрепнување на сите повредени. Болката и страдањето што во овој момент ги доживуваат нашите браќа и сестри од Македонија се во исто време и наша болка и наше страдање''“, истакнал бугарскиот патријарх.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kurir.mk/vesti/makedonija/bugarskiot-patrijarh-g-g-daniil-vo-telefonski-razgovor-so-arhiepiskopot-ohridski-g-g-stefan-izrazil-sochuvstvo-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Бугарскиот Патријарх г.г. Даниил во телефонски разговор со архиепископот на МПЦ ОА, г.г. Стефан изразил сочувство за трагедијата во Кочани|work=Курир|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}</ref> * [[Податотека:Stema Patriarhiei Române.jpg|20x20пкс]] [[Романска православна црква|Романскиот патријарх]] [[Даниел (романски патријарх)|Даниел]] упатил порака со сочувство по трагедијата што се случила во неделата во Кочани. Во пораката упатена до поглаварот на МПЦ-ОА [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]], патријархот Даниел се моли за упокојување на починатите, за исцелување на повредените и за утеха на ужалените семејства.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mkd.mk/poraka-so-sochuvstvo-od-romanskiot-patrijarh-daniel-za-tragedijata-vo-kochani/|title=Порака со сочувство од романскиот патријарх Даниел за трагедијата во Кочани|last=MKD|first=Jasminka|date=2025-03-18|work=МКД.МК|language=mk-MK|accessdate=2025-03-18}}{{Мртва_врска|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Kočani nightclub fire}} * [https://libertas.mk/foto-video-pozhar-vo-diskoteka-vo-kochani-stravuva-a-za-desetici-zaginati/ (ФОТО+ВИДЕО) Пожар во дискотека во Кочани, стравувања за десетици загинати] {{Нормативна контрола}} __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Пожари во Македонија]] [[Категорија:Кочани]] [[Категорија:Катастрофи во 2025 година]] [[Категорија:Македонија во 2025 година]] [[Категорија:Катастрофи во Македонија]] pylhxdjfpgx4pj937fy866zuexkg6df Јепе Тверсков 0 1368338 5375364 5356802 2025-06-06T16:24:32Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 3 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375364 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Јепе Тверсков | image = [[Податотека:FC Red Bull Salzburg gegen FC Nordsjaelland (Testspiel 2023-07-08) Jeppe Theis Tverskov.jpg|200px]] | fullname = Јепе Тајс Тверсков<ref>{{Cite web|url=https://www.dbu.dk/resultater/hold/1399_297988/karantaenepoint|title=Stillinger og resultater|website=DBU}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1993|3|12}} | cityofbirth = {{роден во|Копенхаген|}} | countryofbirth = [[Данска]] | nationality = {{flagsport|DEN}} [[Данска]] | height = {{height|m=1.85}}<ref name = "SW">{{soccerway|jeppe-tverskov/273603|accessdate=24 September 2019}}</ref> | position = [[Среден ред (фудбал)|среден ред]] | currentclub = {{Fb team San Diego}} | clubnumber = 6 | youthyears1 = 2001-2012 | youthclubs1 = {{Fb team B 1903}} | youthyears2 = 2012-2013 | youthclubs2 = {{Fb team Lyngby}} | years1 = 2010-2011 | caps1 = 24 | goals1 = 7 | clubs1 = {{Fb team B 1903}} | years2 = 2012-2014 | caps2 = 36 | goals2 = 1 | clubs2 = {{Fb team Lyngby}} | years3 = 2014-2016 | caps3 = 38 | goals3 = 3 | clubs3 = {{Fb team Randers}} | years4 = 2016-2023 | caps4 = 210 | goals4 = 8 | clubs4 = {{Fb team Odense}} | years5 = 2023-2024 | caps5 = 47 | goals5 = 5 | clubs5 = {{Fb team Nordsjaelland}} | years6 = 2025- | caps6 = 6 | goals6 = 0 | clubs6 = {{Fb team San Diego}} }} '''Јепе Тајс Тверсков''' (роден на [[12 март]] [[1993]], во [[Копенхаген]]) е [[Данска|дански]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на [[ФК Сан Диего|Сан Диего]].<ref>{{Cite web|url=https://www.danskfodbold.com/spiller.php?ligaid=2001&spillerid=15945|title=danskfodbold.com - DBU's Officielle Statistikere|website=www.danskfodbold.com}}</ref> ==Клупска кариера== ===Б 1903=== Роден во [[Копенхаген]], Тверсков започнал да игра фудбал на тригодишна возраст во [[Болдклубен 1903|Б 1903]]. Како 17-годишен, тој бил промовиран во сениорскиот тим кој се натпреварувал во четвртото ниво на [[Првенство во фудбал на Данска|данскиот фудбал]] од тогашниот тренер [[Бент Кристенсен (фудбалер 1963)|Бент Кристенсен]]. Во својата прва сезона, тој забележал 24 настапи и седум гола и бил избран за Играч на годината во клубот.<ref name="b1903">{{cite web |last1=Harder |first1=Mads |title=Fra B1903 til Parken |url=https://b1903.dk/klubinfo/nyheder/klubnyheder/fra-b1903-til-parken/ |website=b1903.dk |language=da |date=24 February 2018 |access-date=14 March 2021 |archive-date=30 March 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180330122350/https://b1903.dk/klubinfo/nyheder/klubnyheder/fra-b1903-til-parken/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |last1=Hansen |first1=Kenneth |title=Viceanføreren, der blev professionel ved et tilfælde |url=https://www.kh-sportsmedia.dk/2018/10/23/viceanfoereren-der-blev-professionel-ved-et-tilfaelde/ |work=KH Sportsmedia |date=23 October 2018 |language=da-DK }}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ===Лингби=== Во јуни 2011 година, Тверсков се преселил во [[ФК Лингби|Лингби]] по препорака на неговиот тренер, Бент Кристенсен.<ref name="b1903" /> Во тој клуб, тој играл заедно со млади соиграчи како [[Јусуф Поулсен]], [[Кристијан Нергор]] и [[Уфе Бех]].<ref>{{cite news |last1=Lindahl |first1=Stefan |title=Hvad nu hvis - Lyngby ikke havde solgt |url=https://indkast.dk/nyhed/186464/hvad-hvis-lyngby-ikke-havde-solgt |work=Indkast |date=2 February 2021 |language=da}}</ref> Во јуни 2012 година, тој бил промовиран во првиот тим од тренерот [[Нилс Фредериксен]].<ref>{{cite news |last1=Hagelskjær |first1=Mads |title=Lyngby forlænger med midtbanetalent |url=https://www.bold.dk/fodbold/nyheder/Lyngby-forlaenger-med-midtbanetalent_2/ |work=bold.dk |date=29 January 2013 |language=da}}</ref> Својот прв професионален настап, Тверсков го направил на 4 ноември 2012 година, против [[Хобро ИК]] во второто ниво на земјата, [[Прва дивизија на Данска|данската прва дивизија]]. Тој влегол како замена во 90-тата минута за [[Дејвид Бојсен]], во победата на неговиот тим со 2–1.<ref>{{cite web |title=Lyngby vs. Hobro - 4 November 2012 |url=https://int.soccerway.com/matches/2012/11/04/denmark/1st-division/lyngby-boldklub/hobro-ik/1307298/ |website=Soccerway |access-date=14 March 2021}}</ref> Тој го постигнал својот прв гол во својата професионална кариера на 25 април 2014 година, во првенствената победа на неговиот тим со 3-0 над [[Хвидовре ИФ|Хвидовре]].<ref>{{cite news |last1=Thrane |first1=Kasper Aleksander |title=Lyngby sejrede sikkert i Hvidovre |url=https://www.bold.dk/fodbold/nyheder/Lyngby-sejrede-sikkert-i-Hvidovre/ |work=bold.dk |date=25 April 2014 |language=da}}</ref> ===Рандерс=== На 30 јуни 2014 година, Тверсков му се приклучил на клубот од [[Суперлига на Данска|Суперлигата]], [[ФК Рандерс|Рандерс]], со кој потпишал двегодишен договор.<ref>{{cite news |last1=Hoffskov |first1=Ole |title=Randers henter forsvarsspiller i Lyngby |url=https://www.tipsbladet.dk/nyhed/superliga/randers-henter-forsvarsspiller-i-lyngby |work=Tipsbladet.dk |date=30 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190306174856/https://www.tipsbladet.dk/nyhed/superliga/randers-henter-forsvarsspiller-i-lyngby |archive-date=6 March 2019 |language=da |access-date=14 March 2021 |url-status=bot: unknown }}</ref> Својот прв натпревар за клубот го одиграл на 23 септември во натпревар од [[Фудбалски куп на Данска|Купот на Данска]] против [[Колдинг Болдклуб]]. Тој го започнал натпреварот како дефанзивен играч за врска и се истакнал со постигнувањето на својот прв гол за Рандерс, додавајќи го своето име во списокот со стрелци во убедливата победата на неговиот тим од 7–1.<ref>{{cite news |title=Et stort tab for Randers FC |url=https://dinavis.dk/nyheder/2016/04/26/et-stort-tab-for-randers-fc/ |work=Din Avis |date=26 April 2016 |language=da-DK |quote=Jeppe Tverskov, der med scoring og 7-1-sejr fik debut for Randers FC i en pokalkamp mod Kolding B i september 2014, har været glad for tiden i Randers FC. }}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Клубот завршил четврти во првенството на крајот на [[Суперлига на Данска 2014-2015|сезоната 2014–2015]] и успеал да се квалификува во квалификациските рунди за [[УЕФА Лига Европа|Лига Европа]].<ref>{{cite news |title=Randers er videre i Europa League - TV 2 |url=https://sport.tv2.dk/fodbold/2015-07-09-randers-er-videre-i-europa-league |work=sport.tv2.dk |date=9 July 2015 |language=da-DK}}</ref> Тверсков го одиграл својот прв натпревар во европските натпреварувања, на 2 јули 2015 година, против клубот од [[Андора]], [[УЕ Сант Жулија|Сант Жулија]]: започнувајќи како стартер, тој сепак не го доиграл натпреварот откако бил исклучен заради добивање на втор жолт картон, но Рандерс победил со 1-0.<ref>{{cite news |title=Randers vinder i Andorra trods to udvisninger |url=https://www.dr.dk/sporten/fodbold/europaleague/randers-vinder-i-andorra-trods-udvisninger |work=DR |date=2 July 2015 |language=da}}</ref> ===Оденсе=== Бидејќи неговиот договор со Рандерс истекол, во летото 2016 година Тверсков потпишал со [[Оденсе Болдклуб|Оденсе]], а трансферот бил објавен уште на 20 април истата година.<ref>{{cite news |last1=Jensen |first1=Michael Hjorth |title=Officielt: Jeppe Tverskov forlader Randers FC |url=https://amtsavisen.dk/artikel/officielt-jeppe-tverskov-forlader-randers-fc |work=amtsavisen.dk |date=20 April 2016 |archive-url=http://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Famtsavisen.dk%2Fartikel%2Fofficielt-jeppe-tverskov-forlader-randers-fc |archive-date=14 March 2021 |language=da}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bold.dk/fodbold/nyheder/todd-om-tverskov-farvel-stort-tab-for-klubben/|title=Todd om Tverskov-farvel: Stort tab for klubben|website=bold.dk}}</ref> Својот прв настап за клубот го направил на првиот натпревар за сезоната 2016–2017 во Суперлигата, против [[Силкеборг ИФ|Силкеборг]] во ремито 0-0.<ref>{{cite news |last1=Tornby |first1=Gustav |title=OB og Silkeborg delte i porten efter brændt straffespark |url=https://www.tipsbladet.dk/nyhed/superliga/ob-og-silkeborg-delte-i-porten-efter-braendt-straffespark |work=Tipsbladet.dk |date=15 July 2016 |language=da }}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ===Норшелан=== На 21 јуни 2023 година, Тверсков потпишал за друг дански клуб [[ФК Норшелан|Норшелан]], согласувајќи се на договор до јуни 2025 година.<ref>{{Cite web|url=https://ekstrabladet.dk/sport/fodbold/dansk_fodbold/superligaen/fc_nordsjaelland/fc-nordsjaelland-henter-jeppe-tverskov/9826294|title=FC Nordsjælland henter Jeppe Tverskov|first=Af Carl Emil|last=Nielsen|date=21 June 2023|website=ekstrabladet.dk}}</ref> Во клубот останал сезона и половина, забележувајќи вкупно 63 настапи и 6 гола. ===Сан Диего=== На 19 март 2024 година, Тверсков за првпат во кариерата ја напуштил родната Данска и потпишал за американскиот клуб [[ФК Сан Диего|Сан Диего]], нов клуб во [[МЛС]] со кој била проширена лигата, пред нивната инаугуративна сезона во 2025 година; тој потпишал двегодишен договор до 2026 година, кој стапил на сила на 1 јануари 2025 година.<ref>{{Cite web |last=Sigal |first=Jonathan |date=19 March 2024 |title=San Diego FC sign first internationals: Ingvartsen, Tverskov acquired from FC Nordsjaelland |url=https://www.mlssoccer.com/news/san-diego-fc-sign-first-internationals-ingvartsen-tverskov-acquired-from-fc-nord |access-date=6 June 2024 |website=MLSSoccer.com |publisher=[[Major League Soccer]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Zeigler |first=Mark |date=19 March 2024 |title=San Diego FC signs two foreign players ahead of 2025 MLS debut |url=https://www.sandiegouniontribune.com/sports/soccer/story/2024-03-19/soccer-san-diego-football-club-signs-danish-players-marcus-ingvartsen-jeppe-tverskov-fc-nordsjaelland-denmark |access-date=6 June 2024 |website=[[San Diego Union-Tribune]]}}</ref> ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 5 април 2025''. {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:99%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2011-2012 |rowspan=1|{{flagsport|DNK}} [[Болдклубен 1903|Б 1903]] || [[Данска Серија 2011-2012|ДС]] || 27 || 7 || [[Фудбалски куп на Данска 2011-2012|КД]] || 0 || 0 || || - || - || || - || - || 27 || 7 |- || [[ФК Лингби сезона 2012-2013|2012-2013]] |rowspan=2|{{flagsport|DNK}} [[ФК Лингби|Лингби]] || [[Прва фудбалска дивизија на Данска 2012-2013|1Д]] || 5 || 0 || [[Фудбалски куп на Данска 2012-2013|КД]] || 0 || 0 || || - || - || || - || - || 5 || 0 |- || [[ФК Лингби сезона 2013-2014|2013-2014]] || [[Прва фудбалска дивизија на Данска 2013-2014|1Д]] || 30 || 2 || [[Фудбалски куп на Данска 2013-2014|КД]] || 4 || 0 || || - || - || || - || - || 34 || 2 |- !colspan="3"|Вкупно Лингби || 35 || 2 || || 4 || 0 || || - || - || || - || - || 39 || 2 |- || [[ФК Рандерс сезона 2014-2015|2014-2015]] |rowspan=2|{{flagsport|DNK}} [[ФК Рандерс|Рандерс]] || [[Суперлига на Данска 2014-2015|СЛ]] || 16 || 1 || [[Фудбалски куп на Данска 2014-2015|КД]] || 3 || 2 || || - || - || || - || - || 19 || 3 |- || [[ФК Рандерс сезона 2015-2016|2015-2016]] || [[Суперлига на Данска 2015-2016|СЛ]] || 22 || 2 || [[Фудбалски куп на Данска 2015-2016|КД]] || 2 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2015-2016|ЛЕ]] || 3<ref>Во квалификациските кола.</ref> || 0 || || - || - || 27 || 2 |- !colspan="3"|Вкупно Рандерс || 38 || 3 || || 5 || 2 || || 3 || 0 || || - || - || 46 || 5 |- || [[Оденсе Болдклуб сезона 2016-2017|2016-2017]] |rowspan=7|{{flagsport|DNK}} [[Оденсе Болдклуб|Оденсе]] || [[Суперлига на Данска 2016-2017|СЛ]] || 34 || 0 || [[Фудбалски куп на Данска 2016-2017|КД]] || 2 || 0 || || - || - || || - || - || 36 || 0 |- || [[Оденсе Болдклуб сезона 2017-2018|2017-2018]] || [[Суперлига на Данска 2017-2018|СЛ]] || 26 || 1 || [[Фудбалски куп на Данска 2017-2018|КД]] || 2 || 0 || || - || - || || - || - || 28 || 1 |- || [[Оденсе Болдклуб сезона 2018-2019|2018-2019]] || [[Суперлига на Данска 2018-2019|СЛ]] || 35 || 1 || [[Фудбалски куп на Данска 2018-2019|КД]] || 5 || 0 || || - || - || || - || - || 40 || 1 |- || [[Оденсе Болдклуб сезона 2019-2020|2019-2020]] || [[Суперлига на Данска 2019-2020|СЛ]] || 30 || 1 || [[Фудбалски куп на Данска 2019-2020|КД]] || 2 || 0 || || - || - || || - || - || 32 || 1 |- || [[Оденсе Болдклуб сезона 2020-2021|2020-2021]] || [[Суперлига на Данска 2020-2021|СЛ]] || 29 || 3 || [[Фудбалски куп на Данска 2020-2021|КД]] || 3 || 0 || || - || - || || - || - || 32 || 3 |- || [[Оденсе Болдклуб сезона 2021-2022|2021-2022]] || [[Суперлига на Данска 2021-2022|СЛ]] || 26 || 0 || [[Фудбалски куп на Данска 2021-2022|КД]] || 7 || 0 || || - || - || || - || - || 33 || 0 |- || [[Оденсе Болдклуб сезона 2022-2023|2022-2023]] || [[Суперлига на Данска 2022-2023|СЛ]] || 30 || 2 || [[Фудбалски куп на Данска 2022-2023|КД]] || 1 || 0 || || - || - || || - || - || 31 || 2 |- !colspan="3"|Вкупно Оденсе || 210 || 8 || || 22 || 0 || || - || - || || - || - || 232 || 8 |- || [[ФК Норшелан сезона 2023-2024|2023-2024]] |rowspan=2|{{flagsport|DNK}} [[ФК Норшелан|Норшелан]] || [[Суперлига на Данска 2023-2024|СЛ]] || 32 || 4 || [[Фудбалски куп на Данска 2023-2024|КД]] || 4 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2024-2025|ЛЕ]] || 10<ref>4 Во квалификациските кола</ref> || 1 || || - || - || 46 || 5 |- || [[ФК Норшелан сезона 2024-2025|2024-јан. 2025]] || [[Суперлига на Данска 2024-2025|СЛ]] || 15 || 1 || [[Фудбалски куп на Данска 2024-2025|КД]] || 2 || 0 || || - || - || || - || - || 17 || 1 |- !colspan="3"|Вкупно Норшелан || 47 || 5 || || 6 || 0 || || 10 || 1 || || - || - || 63 || 6 |- || [[ФК Сан Диего сезона 2025|2025]] || {{flagsport|USA}} [[ФК Сан Диего|Сан Диего]] || [[МЛС 2025|МЛС]] || 6 || 0 || [[Отворен куп на САД 2025|УСКуп]] || 0 || 0 || || - || - || || - || - || 6 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 362 || 25 || || 37 || 2 || || 14 || 1 || || - || - || 413 || 28 |} ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Данска |image3=Flag of Denmark.svg }} *[https://int.soccerway.com/players/jeppe-tverskov/273603/ Јепе Тверсков на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/jeppe-tverskov/profil/spieler/257324 Јепе Тверсков на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/214371/jeppe-tverskov Јепе Тверсков на espn] *[https://www.whoscored.com/players/551861/show/jeppe-tverskov Јепе Тверсков на whoscored] {{Состав на ФК Сан Диего}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Тверсков, Јепе}} [[Категорија:Дански фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Лингби]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Оденсе]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Норшелан]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Сан Диего]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1993 година]] 798v960lwtavun12x42u087k61yuq0k Адел Нојхаузер 0 1368789 5375480 5354493 2025-06-07T05:59:42Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375480 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Адел Нојхаузер | image = Nestroy 2010 (22)Адел Нојхаузер (2010) Adele Neuhauser.jpg | caption = Adele Neuhauser (2010) | birth_date = {{birth date and age|1959|01|17|df=y}} | birth_place = [[Атина]], [[Грција]] }} [[File:ROMY 2012 52 Adele Neuhauser.jpg|200 px|right|thumb|Адел Нојхаузер со награда '' [[Роми]] 2012 '']] '''Адел Нојхаузер''' (Родена на 17 јануари 1959 година во [[Атина]], [[Грција]] е актерка која работи во [[Австрија]]. Таа ја започнала својата кариера како театарска актерка. Подоцна работела и во телевизија и кино. Таа е член на филмската академија „Академи де Остеррејхишен“. <ref>[https://www.gettyimages.com/search/2/image?phrase=adele+neuhauser/ Adele Neuhauser]</ref> == Животопис == Адел Нојхаузер е родена во Атина, но се преселила на четиригодишна возраст со семејството од [[Грција]] во [[Виена]], каде што пораснала. Нејзината мајка го напуштила семејството со полубратот на Нојхаузер, а Нојхаузер и нејзиниот брат останла со нивниот татко Георгеос. Таа пораснала сама со него. До 21 -годишна возраст, таа се обидела неколку пати да изврши [[самоубиство]]. Бабите и дедовците на Нојхаузер биле академски сликари. Нејзиниот брат, Питер Маркант, се реализирал следеји ги нивните стапки. Нојхаузер сакала да биде актерка уште од шестата година. Од 1976-1978 година студирала како актер во [[Драмското училиште]] „Шауспил школа Краус“ во нејзините рани дваесетти години Нојхаузер се истакнала вопретставата [[Фауст]] според [[Гете]] и во филмовите („Херои во Тирол“, '' Минување- смртоносна страст '', Каде е Фред? ) и телевизиската серија ('Сцената на злосторството]],'Полицискиот повик 110' и '' Синан Топрак е неразбирлива '') .<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://muppet.fandom.com/wiki/Adele_Neuhauser/ |title=Adele Neuhauser |accessdate=2025-04-04 |archive-date=2025-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250201143547/https://muppet.fandom.com/wiki/Adele_Neuhauser |url-status=dead }}</ref> Во 2008 година, Нојхаузер била оперирана на гласните жици . '''Телевизиски настапи'''<ref>[https://tv.apple.com/us/person/adele-neuhauser/umc.cpc.4ugdereh9istpsrs6zhwtpyzt/ Adele Neuhauser]</ref> * 1978: [[Котан утврди]] (станица за полнење на ноќта), како ученик * 1990: {лошо | Новиот човек | de}} * 1995: {{Интерлеангурајска врска Мулти | околу 30 | de}} * 1995: Криминално танго * 1996: велосипедистот * 1998: {лошо | Стапица на девојче - Смртта доаѓа на Интернет | de | Стапицата на девојчињата - Смртта доаѓа на Интернет} * 1998: Не ноќи - Опасност од големиот град * 1999: Алфаман * 1999: Чувар на мојот брат * 1999: Далеку во темнината * 1999 година: [[Синан Топрак е нераспределен]] * 1999: [[Сцена на злосторството] - Малиот сведок (SWR) * 2001: Кранихман * 2001: Вие не умирате од тоа * 2001: малиот човек * 2001: Два ангели на патроли (серија) * 2002 година: Сцена на злосторството - Волк во облека со овци (БР) * 2003: [[Die Rosenheim-cops]] * 2003: [[Училиште девојче]] ([[РТЛ телевизија | rtl]])) * 2003: {лошо | Кралица на цреши | de | Kirschenkönigin}} (ТВ минисери; [[ZDF]]) * 2004: Италијанци и други слатки ([Prosieben]]) * 2004: Божиќното куче * Од 2005 година: [[Четири жени и смрт]] ([[Орф (радиодифузер) | Орф]]) * 2005: Пазете се од мајка -во -Лав! (Prosieben) * 2005: Храбар во новите времиња во царството на реблаусот (сериски; временска историја на ОРФ))) * 2005: Две Божиќни кучиња * 2006: Храбар во новите времиња (сериски; историјата на времето на ОРФ) * 2006: [[[Каде е Фред? | Каде е Фред?]] * 2007: Јас шеф, ништо не * 2007: [[Метрополитенска област]] * 2008–2011: [[Дневникот на лекарот]] (ORF/RTL) * 2008: Го сакам сопругот на мојот најдобар пријател ([[Sat.1]]) * 2008: Сцена на злосторството - гранит * 2009: Дух на мојот шише и јас (РТЛ) * 2009: Берма - Бесплатно - филмот * 2009: {лошо | Мали бели лаги (филм 2009) | De | 3 = Бојата на орев од бисер | Lt = мали бели лаги}} * 2009: Лондон, Loveубов, гулаб мозочен удар * 2009: Драг Едел горчлив * 2009: [[Пустински цвет (филм) | Wüstenblume]] (глас) * 2010: Сцена на злосторството: Бидејќи тие се лути ([[Hessischer Rundfunk | HR]]) * 2010: Покажување (ORF) * 2010: [[Курва (филм за 2010 година) | Планинарската курва]] * 2010: Molly & Mops-Life не е Gugelhupf (серија; orf/zdf/mungo-film <ef> [https://archive.today/20120712054702/http://kundendendienst.at/aktuelles/molly_mops.html '' </ef>) * Од 2011 година: Таторт (ОРФ) како инспектор Биби Фенер ** 2011: Одмазда ** 2011: Избришано ** 2012: Нема бегство ** 2012: Погрешно спакувано ** 2013: Помеѓу фронтовите ** 2013: Незаборавно ** 2013: Преброени ** 2013: Абисејс * 2012: {лошо | Бракот Свиндлер и неговата сопруга | de | Бракот измамник и неговата сопруга} * 2016: [[Сцена на злосторството: Уметноста на војната | Уметноста на војната]] * 2019: '' [[Брехт (ТВ филм) | Брехт]] '' '' 'Кино' '' * 1996: [[Ден на таткото (филм во 1996 година) | Ден на таткото]] * 1998: Херои во Тирол * 2001: Ного * 2004: Помина - смртоносна страст * 2010: [[3falt]] * 2013: Лош однос == театар (нецелосен) == * 1986: '' [[Долните длабочини | Нахтајл] '' ([[Грило-театар]] во [[есен]]) * 1990: '' [[UBU ROI | Кралот Ибу] '' ([[Шауспелхаус Виен | Винер Шауспелхаус]])) * 1991: '' [[Медеја (игра) | Medea]] '' ([[Државен државен театар Мајнц]]) * 1992: '' квартет '' (театар Ерланген) * 1996-1998: '' Претседател '' (Театар Ерланген) * 1999: '' [[Марија Стјуарт (Плеј) | Марија Стјуарт]] '' ([[Театар Регенсбург]]) * 1999: '' [[Гете на Фауст | Фауст]] '' (Театар Регенсбург) * 2000: '' [[Макбет (Шекспир) | Мекбет]] '' (Театар Регенсбург) * 2000: '' [[Мастер класа | Мастер класа]] '' (Театар Регенсбург) * 2000: '' [[Макбет (Шекспир) | Мекбет]] '' (Театар Регенсбург) * 2000: '' [[Медеја (игра) | Медеја]] '' (Театар Регенсбург) * 2010/2011: '' 'Middle Mutzing' '(Rabenhof Theater, Vienna) as' '' [[Karl-Heinz Grasser]] '' == Награди == * 1996: Денови на актерска награда Баварски театар <ef> [ Сценарио на агенцијата: Аделе Нојхаузер-ФАКТС]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}} * 2012: [[Роми (ТВ награда) | Romy Film- und fernsehfreis]] како „најпопуларна серија актерка“ (најпопуларна актер/актерка во ТВ серии) * 2013 година: Филмска награда Роми- Телевизиска награда како „популарна сериска актерка“ (најпопуларна актерска/актерка во ТВ серии) * 2014: Грим награда за „сцена на злосторството: смета“ == Надворешни врски== {{Commons category|Adele Neuhauser}} {{IMDb name|0626944}} ==Наводи== {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Нојхаузер, Адел}} [[Категорија: австриски филмски актерки]] [[Категорија: австриски гласовни актерки]] [[Категорија: живи луѓе]] [[Категорија: австриски телевизиски актерки]] [[Категорија: австриски народ со грчко потекло]] [[Категорија: Актерки од Виена]] [[Категорија: Актерки од Атина]] reum0wbg7s15d4xl9psf65kwwxmt7jp Љубомир Мициќ 0 1369025 5375458 5363525 2025-06-07T00:22:00Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375458 wikitext text/x-wiki {{Short description|Serbian poet, writer, critic, editor and actor}} {{Infobox writer | name = Љубомир Мициќ | image = Ljubomir_Micic_1925.jpg | imagesize = | alt = | caption = | pseudonym = | birth_date = 16 ноември 1895 година | birth_place = [[Јастребарско]], [[Австроунгарија]] | death_date = {{death date and age|1971|06|14|1895|11|16|df=y}} | death_place = [[Панчево]], [[СФР Југославија]] | occupation = Поет, писател, новинар, критичар | language = српски | nationality = | citizenship = | education = | alma_mater = [[Универзитет во Загреб]] | period = [[Авангарда]] | genre = | subject = | movement = [[Зенитизам]] | notableworks = ''Зенит'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | portaldisp = }} '''Љубомир Мициќ''' ({{lang-sr|Љубомир Мицић}}); (15 ноември 1895 – 14 јуни 1971) бил [[Срби|српски]] поет, писател, критичар, уредник и актер. Тој бил основач на авангардното движење [[Зенитизам]] и неговото списание ''Зенит''. И тој и неговиот брат, [[Бранко Ве Полјански]] станаа истакнати ''[[авангардни]]'' уметници.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://monoskop.org/Ljubomir_Mici%C4%87/ |title=Ljubomir Micić |accessdate=2025-04-07 |archive-date=2025-01-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250128132848/https://monoskop.org/Ljubomir_Mici%C4%87 |url-status=dead }}</ref> ==|Животопис== Студирал филозофија на [[Универзитетот во Загреб]]. Тој го основал списанието „Зенит“, основал галерија Зенит и објавил свои дела и други автори под печатот на Зенит. Зенит бил активен од февруари 1921 до април 1924 година во [[Загреб]], а потоа во [[Белград]] од 1924 до крајот на 1926 година. Првиот уметник што соработувал со Мициќ и придонесе за ориентацијата на Зенит кон [[Експресионизам]] бил [[Вилко Гечан]]. Зенитизмот на Мициќ бил поддржан од мал број помлади [[Југословени|југословенски]] уметници, имено [[Михајло Петров]], [[Васа Поморишац]], [[Јован Бијелиќ]], [[Петар Добровиќ]], [[Иван Радовиќ]]. Мициќ работел на активно претставување на авангардна уметност во редакциите на Зенит во [[Загреб]] и [[Белград]], а организирал меѓународни изложби на нова уметност на Зенит во Белград во 1924 година. Мициќ најпрво бил ориентиран кон [[Експресионизам|експресионистички]] идеи, што може да се види во воведниот текст на првиот Зенит, и во текстовите на авторите меѓу кои [[Милош Црњански]], [[Станислав Винавер]], [[Растко Петровиќ]] и [[Душан Матиќ]]. Покрај српските авторикон ова движее се поврзале и меѓународни писатели придонесуваји на повеќе од пет јазици, вклучувајќи го и [[Есперанто]]. Списанието воспостави врски со [[Футуризам|футуристи]]те, вклучувајќи го и [[Филипо Томазо Маринети]].<ref>[https://www.avantgarde-museum.com/en/museum/collection/authors/ljubomir-micic~pe4475// Ljubomir Micić]</ref> Придружуван од Иван Галом и Бошко Токин, го објави „Манифестот на зенитизмот“ во кој тие ги кажаа своите идеи и идеологија. Покрај јасните противречности во нивните изјави, Зенитистите се залагале за антитрадиционализам, антимилитаризам и создавање нови медиуми и уметнички форми како што се радиото, филмот и џезот. По затворањето на Зенит, тој се преселил во [[Париз]], каде што живеел од 1927-1936 година. Инспириран од [[руската авангарда]], Мициќ го фаворизирал [[Конструктивизам (уметност)|конструктивитистичкиот]] поглед на креативноста, негирајќи ја инспирацијата како термин во корист на работата, со јасна цел на ум. Набргу по напуштањето на [[експресионизам|експресионистичките]] идеи, Мициќ ја измислил идејата за „Барбарогеније“, предлагајќи балканизација и варваризација на [[Европа]]. Неговите идеи во корист на примитивната и народната уметност дошле по [[Првата светска војна]] заедно со општо разочарување во културата на Западна Европа. Мициќ сметал дека [[Балканот]] е неистражена област која може да понуди свежина и искреност. Тој, исто така, бил силно критичен за вкупната вредност на наводната „голема“ [[хрватска култура]] која ја сметал за инфериорна во споредба со [[српска култура|српската култура]]. ==Наследство== Неговата работа била речиси заборавена по [[Втората светска војна]]. Во неговиот стан се пронајдени документации за неговите издавачки активности, со што се стимулираат свежи истражувања за историјата и естетиката на Зенитизмот. Поседите на Мициќ, вклучувајќи голем број слики, колажи, цртежи, книги и списанија, му биле дадени на [[Народен музеј на Србија|Народниот музеј на Србија]] во 1980 година, а денес тие се дел од постојаната изложба.<ref>[https://nova.rs/kultura/foto-istorija-micic-bi-danas-imao-milione-a-umro-je-bez-icega-u-domu-za-stare/ Ljubomir Micić]</ref> Починал во голема беда, во салон и помоѓен кревет во дом за старци заборавен од сите. Денес еден од врвните автори во светот. ==Творештво== * „Ритми на моите претчувства“, 1919 година. * „Ритми без сјај“, 1919 година. * „Источен грев“, 1920 година. * „Тајна за безбожни луѓе со чиста совест“, 1920 година. * „Спасение на душата“, 1920 година. * „Сто богови за тебе“, 1922 година. * „Авион без мотор“, 1925 година. * „Анти-Европа“, 1926 година. * "Харди! A la Barbarie. Paroles zénitistes d'un barbare européen", 1928 година. * „Зенитон, L'Amant de Fata Morgana“, 1930 година. * „Les Chevaliers de Montparnasse“, 1932 година. * „Etre ou ne pas être и Après Saraïevo – Експедиција казнена“, 1933 година. * „Rien sans Amour“, 1935 година. * „Barbarogénie le Déciviliseteur“, 1938 година. ==Поврзано== * [[Список на сликари од Србија]] * [[Бранко Ве Полјански]] * [[Иван Гол]] * [[Драган Алексиќ]] * [[Зенит (списание 1921)]] ==Надворешни врски== * Irina Subotić, "[http://www.rastko.org.rs/likovne/clio/isubotic-arkadia.html#_Toc506879184 Istorijske avangarde: dadaizam - zenitizam - nadrealizam] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090407032159/http://rastko.org.rs/likovne/clio/isubotic-arkadia.html#_Toc506879184 |date=2009-04-07 }}", in ''Od Avangarde do Arkadije'', Belgrade: Clio, 2000. {{sc}} * Part of the article adapted from - https://monoskop.org/Ljubomir_Micić ==Наводи== {{наводи}} {{Authority control}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мициќ, Љубомир }} [[Категорија:Српски Австро-Унгарци]] [[Категорија:Српски машки поети]] [[Категорија:Српски критичари]] [[Категорија:Српски машки новинари]] [[Категорија:српски поети од 20 век]] [[Категорија:Родени во 1895 година]] [[Категорија:Починати во 1971 година]] [[Категорија:Срби во Хрватска]] [[Категорија:Зенитизам]] 69129x6mpya6577amqtnuvjl5foxb33 Јужно боиште (Руска инвазија на Украина) 0 1369175 5375385 5356574 2025-06-06T19:14:35Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375385 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Вооружен судир|conflict=Јужно боиште|partof=[[Руска инвазија на Украина (2022)|Руска инвазија на Украина]]|image={{CSS image crop | Image = 2022 Russian invasion of Ukraine.svg | bSize = 900 | cWidth = 300 | cHeight = 200 | oTop = 300 | oLeft = 460 | Location = center }}|date=24 февруари 2022 – денес <br />({{age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=24|year1=2022}})|place=[[Јужна Украина]] ([[Херсонска Област]], [[Николаевска Област]], [[Запорошка Област]], јужна [[Донечка Област]])|status={{blist|Руските сили го освоиле [[Битка кај Херсон|Херсон]],<ref>{{Cite web |date=1 March 2022 |title=Russia says it captures Ukrainian city of Kherson -RIA |url=https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-it-captures-ukrainian-city-kherson-ria-2022-03-02/ |access-date=2 March 2022 |website=Reuters |language=en |archive-date=3 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220303232549/https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-it-captures-ukrainian-city-kherson-ria-2022-03-02/ |url-status=live }}</ref> [[Опсада на Мариупол|Мариупол]],<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/05/16/world/europe/azovstal-mariupol.html|title=The Ukrainian authorities declare an end to the combat mission in Mariupol after weeks of Russian siege.|first1=Valerie|last1=Hopkins|first2=Ivan|last2=Nechepurenko|first3=Marc|last3=Santora|newspaper=The New York Times |date=16 May 2022|access-date=17 May 2022|archive-date=16 May 2022|archive-url=https://archive.today/20220516233043/https://www.nytimes.com/2022/05/16/world/europe/azovstal-mariupol.html|url-status=live}}</ref> [[Битка кај Мелитопол|Мелитопол]],<ref name=":2">{{cite web |title="Мелитополь не сдался, Мелитополь – временно оккупирован" – городской голова о ситуации на 1 марта |url=https://www.mv.org.ua/news/264014-melitopol_ne_sdalsja_melitopol_-_vremenno_okkupirovan_-_gorodskoi_golova_o_situacii_na_1_marta.html |date=1 March 2022 |access-date=2 March 2022 |first=Marina|last=Korobova |work=Mestnyye Vesti |language=Russian |archive-date=2 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220302054418/https://www.mv.org.ua/news/264014-melitopol_ne_sdalsja_melitopol_-_vremenno_okkupirovan_-_gorodskoi_golova_o_situacii_na_1_marta.html |url-status=live}}</ref> [[Битка за Нова Каховка|Нова Каховка]],<ref>{{cite web|url=https://www.tbsnews.net/world/nova-kakhovka-has-fallen-russia-ukraine-media-377014|title=Nova Kakhovka has fallen to Russia: Ukraine media|work=The Business standard|date=27 February 2022|quote=Its mayor Volodymyr Kovalenko has reportedly said that Russian troops have seized the city's executive committee and removed all Ukrainian flags from buildings|access-date=28 February 2022|archive-date=27 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227070903/https://www.tbsnews.net/world/nova-kakhovka-has-fallen-russia-ukraine-media-377014|url-status=live}}</ref> [[Битка за Олешки|Олешки]],<ref name=":1">{{cite news |title=Part of Kherson region territory occupied by aggressor – Regional Administration |url=https://en.interfax.com.ua/news/general/801461.html |access-date=25 February 2022 |work=[[Interfax Ukraine]] |location=[[Kyiv]] |date=24 February 2022 |archive-date=24 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224212816/https://en.interfax.com.ua/news/general/801461.html |url-status=live }}</ref> [[Битка за Бердјанск|Бердјанск]],<ref>{{Cite web|title=Mayor of southern Ukrainian town says Russians have taken control|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/index.html|access-date=26 February 2022|website=CNN News|archive-date=27 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227211617/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/index.html|url-status=live}}</ref> [[Битка за Снигуривка|Снигуривка]],<ref name="ISW_April_8">{{cite web |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-8 |title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 8 |last1=Clark |first1=Mason |last2=Stepanenko |first2=Kateryna |date=8 April 2022 |website=Institute for the Study of War |access-date=8 April 2022 |archive-date=8 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220408220719/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-8 |url-status=live }}</ref> и [[Битка за Енергодар|Енергодар]].<ref name="gazetaupdate"/> Руската армија напредувала кон [[Николаев]] и направила обид да го опколи градот, но била потисната назад.<ref>{{cite web |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-february-28-2022|title=Russian Offensive Campaign Assessment, February 28, 2022|date=28 February 2022|work=Institute for the Study of War|access-date=2 March 2022|archive-date=2 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302030758/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-february-28-2022|url-status=live}}</ref> | Руските сили стигнуваат до [[Мариупол]] од запад и им помагаат на трупите [[Источно боиште (Руска инвазија на Украина)|во нивниот напредок кон Донбас]] при преземањето на градот. | Окупациони режими се инсталирани од Русија во [[Руска окупација на Херсонската Област|Херсонската област]] и [[Руска окупација на Запорошка Област|Запорошката Област]]. | Украинските сили повторно ја освоиле целата Николаевска Област (освен [[Кинбурнски Полуостров]]) и целата Херсонска Област на десниот брег, вклучувајќи го и градот Херсон за време на [[2022 Херсонска контраофанзива|контраофанзивата на југ]]. }}|combatant1={{flag|Russia}}{{blist|{{flag|Donetsk People's Republic}} | {{flagicon image|Flag of Kherson Oblast (Russia).svg}} [[Руска окупација на Херсонската Област|Херсонска Област]] {{small|(Russia)}} | {{flagicon image|Flag of the Russian administered Zaporizhzhia Oblast.svg}} [[Руска окупација на Запорошка Област|Запорошка Област]] {{small|(Russia)}} }}|combatant2={{flag|Ukraine}}{{blist|{{flag|Donetsk Oblast}} | {{flag|Kherson Oblast}} | {{flag|Mykolaiv Oblast}} | {{flag|Zaporizhzhia Oblast}} }}|commander1={{flagicon|Russia}} '''[[Владимир Путин]]'''<br />{{flagicon|Russia}} [[Валериј Герасимов]]<br /> {{flagicon|Russia}} [[Генадиј Жидко]]<br /> {{flagicon|Russia}} [[Олег Салуков]]<br /> {{flagicon|Russia}} [[Николај Јевменов]]<br /> {{flagicon|Russia}} [[Сергеј Дронов]]<br /> {{flagicon|Russia}} [[Андреј Мордвичев]]<br /> {{flagicon|Russia}} [[Јаков Резанцев]] (убиен)<ref>{{cite news | url = https://www.verkkouutiset.fi/sodan-nopeaa-paatosta-luvanneen-kenraalin-sanotaan-kuolleen/#908bce34 | title = Sodan nopeaa päätöstä luvanneen kenraalin sanotaan kuolleen | date = 25 March 2022 | publisher = Verkkouutiset | language = fi | access-date = 27 March 2022 | archive-date = 25 March 2022 | archive-url = https://web.archive.org/web/20220325114056/https://www.verkkouutiset.fi/sodan-nopeaa-paatosta-luvanneen-kenraalin-sanotaan-kuolleen/#908bce34 | url-status = live }}</ref><ref name=cripo/> <br/> {{flagicon|Russia}} Аркадиј Марзоев<ref name=cripo/>|commander2={{flagicon|Ukraine}} '''[[Володимир Зеленски]]'''<br />{{flagicon|Ukraine}} [[Валериј Заслужни]]<br /> {{flagicon|Ukraine}} [[Олександар Сирски]]<br/>{{flagicon|Ukraine}} Андреј Соколов<br />{{flagicon|Ukraine}}</ref><br />{{flagicon|Ukraine}} Виталиј Невински<ref name="Schwirtz">{{cite web |title=Dug in on the front lines, Ukrainian soldiers fight to repel the Russian onslaught. |url=https://www.nytimes.com/2022/04/22/world/europe/ukraine-front-line-zaporizhzhya.html |author=Michael Schwirtz |work=[[The New York Times]] |date=22 April 2022 |access-date=11 May 2022 |archive-date=22 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220422200035/https://www.nytimes.com/2022/04/22/world/europe/ukraine-front-line-zaporizhzhya.html |url-status=live }}</ref><br/> {{flagicon|Ukraine}} [[Дмитро Марченко]]|units1=|units2=|strength1=повече од 20,000 војници со 25 баталјони <small>(инвазиска сила, 24 февруари 2022 година)</small><br>7 бригади<small>(шест во западен брег на Херсон, мај 2022)</small><ref name=cripo/><br>20,000–25,000 <small>(западен брег на Херсон, август 2022, според Украина)</small><ref>{{cite news | url=https://www.economist.com/europe/2022/08/29/ukraine-starts-a-push-to-recapture-kherson-a-crucial-russian-occupied-city | title=Ukraine starts a push to recapture Kherson, a crucial Russian-occupied city | newspaper=The Economist | access-date=30 August 2022 | archive-date=30 August 2022 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220830065952/https://www.economist.com/europe/2022/08/29/ukraine-starts-a-push-to-recapture-kherson-a-crucial-russian-occupied-city | url-status=live }}</ref><br />40,000 <small>(западен брег на Херсон, октомври 2022, според [[Кирило Буданов|Буданов]])</small><ref name="TD29">{{cite web|url=https://www.thedrive.com/the-war-zone/ukraine-situation-report-another-week-another-fired-russian-general|title=Ukraine Situation Report: Another Week, Another Fired Russian General|work=The Drive|date=29 October 2022|access-date=29 October 2022|archive-date=29 October 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221029235916/https://www.thedrive.com/the-war-zone/ukraine-situation-report-another-week-another-fired-russian-general|url-status=live}}</ref><br>152,000 <small>(западен брег на Херсон и Запорошка Област, мај 2023, според Украина)</small><ref>[https://www.pravda.com.ua/eng/news/2023/05/15/7402246/ Over 150,000 Russian troops in southern Ukraine prepare for Ukrainian counteroffensive – Defence Intelligence]</ref><br>200,000 <small>(октомври 2024, според Украина)</small><ref name="g600">{{cite web | title=Russia amassed a grouping of 200,000 troops in south | website=defense forces | date=2024-10-29 | url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3921449-russia-amassed-a-grouping-of-200000-troops-in-south-defense-forces.html | access-date=2024-11-15}}</ref>|strength2=1,800 <small>(24 февруари 2022, пред инвазијата)</small><br>8 бригади<small>(западен брег на Херсон, мај 2022)</small><ref name=cripo/><br>20,000 <small>(западен брег од Херсон, август 2022)</small><ref>{{cite web |title=Ukraine Is Attacking Everywhere |website=[[Forbes]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20230429054953/https://www.forbes.com/sites/davidaxe/2022/09/07/ukraine-is-attacking-everywhere/?sh=265a1765ecca |archive-date=29 April 2023 |url-status=live |url=https://www.forbes.com/sites/davidaxe/2022/09/07/ukraine-is-attacking-everywhere/?sh=265a1765ecca}}</ref>|casualties1=|casualties2=|campaignbox=}} '''Јужното боиште на руската инвазија на Украина''' — тековно боиште во рамките на [[Руска инвазија на Украина (2022)|руската инвазија на Украина]], која започнала на 24 февруари 2022 година. Руската војска ја нападнала [[Херсонска Област|Херсонската Област]] во јужна Украина од [[Руска окупација на Крим|Крим кој е окупиран од Русија]], брзо навлегувајќи во [[Николаевска Област|Николаевската Област]] и [[Запорошка Област|Запорошката Област]] среде битките со вооружените сили на Украина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dailysabah.com/world/europe/russian-forces-seize-chernobyl-parts-of-kherson-region|title=Russian forces seize Chernobyl, parts of Kherson region|date=24 February 2022|work=Daily Sabah|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225002548/https://www.dailysabah.com/world/europe/russian-forces-seize-chernobyl-parts-of-kherson-region|archive-date=25 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/h_82bf44af2f01ad57f81c0760c6cb697c|title=Ukraine says it was attacked through Russian, Belarus and Crimea borders|date=23 February 2022|work=CNN|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224071121/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/h_82bf44af2f01ad57f81c0760c6cb697c|archive-date=24 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> Елементите од јужната руска офанзива ги здружиле силите со елементите [[Источно боиште (Руска инвазија на Украина)|кои напредувале од Донбас]] за заеднички [[Опсада на Мариупол|да го опкружат и бомбардираат]] градот [[Мариупол]] во [[Донечка Област|Донечката Област]], кој паднал по неколкумесечна опсада. [[Херсон]] бил [[Битка кај Херсон|опколен]] два дена по војната, по што руските сили напредувале до предградијата на Николаев, кој не успеале да го заземат. Боиштето потоа се стабилизирало до украинската офанзива во август. Украинските сили ја вратиле целата територија западно и северно од [[Днепар|реката Днепар]], а боиштето повторно се стабилизирало јужно од Херсон во ноември 2022 година. Херсон, единствениот главен град на областа заземен од Русија по нејзината инвазија во 2022 година, бил ослободен на 11 ноември. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/world/2022/nov/11/reports-of-wounded-soldiers-being-abandoned-as-russia-retreats-from-kherson-city|title=Ukraine troops enter centre of Kherson as Russians retreat in chaos|date=2022-11-11|work=the Guardian|language=en|accessdate=2022-11-29}}</ref> == Позадина == По [[Револуција на достоинството|револуцијата на Мајдан]] во 2014 година, Русија го анектирала [[Крим (полуостров)|полуостровот Крим]] од Украина. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2014/03/19/world/europe/ukraine.html|title=Putin Reclaims Crimea for Russia and Bitterly Denounces the West|last=Myers|first=Steven Lee|date=18 March 2014|work=The New York Times|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200102070617/https://www.nytimes.com/2014/03/19/world/europe/ukraine.html|archive-date=2 January 2020|last2=Barry|first2=Ellen|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26630062|title=Ukraine crisis: Putin signs Russia-Crimea treaty|date=18 March 2014|work=BBC News|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201130105851/https://www.bbc.com/news/world-europe-26630062|archive-date=30 November 2020|language=en-GB}}</ref> Руските трупи ја окупирале самопрогласената [[Република Крим]] во следните осум години. Полуостровот Чонгар што се граничи со Крим бил под руска контрола до декември 2014 година; Украинската војска почнала да го зацврстува следната година, поставувајќи експлозиви на неколку мостови во областа, иако повеќето од нив не успеале да се активираат на првиот ден од инвазијата. <ref name="Lukashova">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/eng/articles/2023/09/21/7420733/|title=Reconstructing chronology of how Ukraine's Armed Forces prepared to defend the south, mined Chonhar and fought for Kherson Oblast|last=Lukashova|first=Sonia|date=2023-09-21|work=[[Ukrainska Pravda]]|accessdate=2024-05-04}}</ref> Руското воено присуство на Крим значително се зголемува за време на предвоеното засилување на границите на Украина, со преку 10.000 дополнителни војници распоредени кон крајот на јануари и почетокот на февруари. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/world/europe/russian-troops-ukraine-crimean-peninsula.html|title=Russian Troops in Final Stages of Readiness Add to Worries for Ukraine|last=Schwirtz|first=Michael|date=4 February 2022|work=The New York Times|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225104156/https://www.nytimes.com/2022/02/04/world/europe/russian-troops-ukraine-crimean-peninsula.html|archive-date=25 February 2022|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Во пресрет на инвазијата, руската работна сила на Крим била проценета на 90.000. <ref name="currenttime">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.currenttime.tv/a/rekonstruktsiya-okkupatsii-pochemu-armiya-rf-otnositelno-legko-i-bystro-vzyala-pod-kontrol-hersonskuyu-oblast-/31892781.html|title=Реконструкция оккупации. Почему армия РФ относительно легко и быстро взяла под контроль Херсонскую область?|last=Иван Гребенюк|date=2022-06-11|publisher=[[Current Time TV]]|language=ru|accessdate=2024-02-28}}</ref> Украинските планови предвидувале оперативната команда „Југ“, под команда на генерал-мајор Андреј Соколов, да бидат доделени две бригади од по 3.000-5.000 мажи и баталјон од 500 војници стационирани директно на границата со Крим. Во случај на активни непријателства, формацијата требало да се засили со две бригади за територијална одбрана: 110-та и 124-та. <ref name="Sokolov">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/eng/articles/2023/09/18/7420200/|title=Major General Andrii Sokolov was in charge of the defence of Ukraine's south. An interview covering Chonhar, Kherson and Melitopol|last=Lukashova|first=Sonia|last2=Buderatskyi|first2=Yevhen|date=2023-09-18|work=[[Ukrainska Pravda]]|accessdate=2024-05-04}}</ref> Во реалноста, украинските сили на југ најмногу се состоеле од главните единици на 59-та моторизирана пешадиска бригада и 137-от поморски баталјон на 35-та морска бригада. Планираната втора бригада никогаш не била доделена, бригадите за територијална одбрана допрва требало да бидат екипирани, а постојните единици биле со јачина само околу 50-60% поради загубите од борбите на исток и задачите за обука за различни подединици во различни делови на земјата. Како резултат на тоа, украинските сили на почетокот на инвазијата сочинувале околу 1.300 луѓе од 59-та бригада стационирани во кампот во Олешки Песоци, 250-300 маринци од 137-от баталјон позиционирани на влезовите во копното на Украина од Крим и разни дополнителни неколку стотици сили. Руските документи заробени од украинската војска укажуваат на планови да се заобиколи Николаев и да слета во [[Одеса]] во рок од пет дена, да се освои Билгород-Днистровски до деветтиот ден од инвазијата и да се стигне до границата меѓу Молдавија и Украина до единаесеттиот ден. До 3:30 часот на 24 февруари, Украина ги затворила сите комерцијални бродови во [[Азовско Море|Азовското Море]], оставајќи повеќе од 100 бродови заглавени во пристаништето. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/livecoverage/russia-ukraine-latest-news/card/ukraine-closes-sea-of-asov-amid-military-action-by-russia-Sg4Q4idnoBwfzSAOZXsd|title=Ukraine Closes Sea of Azov Amid Military Action by Russia|work=WSJ|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224230824/https://www.wsj.com/livecoverage/russia-ukraine-latest-news/card/ukraine-closes-sea-of-asov-amid-military-action-by-russia-Sg4Q4idnoBwfzSAOZXsd|archive-date=24 February 2022|language=en}}</ref> Почнувајќи од 4:00 часот, украинската војска набљудувала над триесет руски воени авиони како полетувале од Крим. Авионите летале над [[Црно Море|Црното]] и [[Азовско Море|Азовското Море]], започнувајќи напади врз цели на украинската војска во 5:00 часот, вклучувајќи ги „речиси сите“ воени објекти во областите Херсон и Запорожје. Полковник Вадим Римаренко, командувајќи го 137-от баталјон, потоа известил дека руските сили на Крим отвориле оган врз позициите на баталјонот на границата. Според Соколов, до 20.000 руски војници во 25 баталјонски тактички групи учествувале во последователната инвазија, вклучително и целиот 22-ри армиски корпус, најмалку една дивизија на 58-та армија со комбинирано оружје и околу половина од 7-та воздушна нападна дивизија. == Времеплов == === Руска инвазија === ==== Херсонска и Николаевска област ==== [[Податотека:Moving_of_Russian_military_vehicles_from_Crimea_to_mainland_Ukraine_24_February_2022.webm|мини| Руските трупи преминале во јужна Украина од [[Крим (полуостров)|Крим]] на 24 февруари 2022 година]] Набргу откако рускиот претседател [[Владимир Путин]] објавил воена операција во Украина, руските воздухопловни сили почнале да лансираат крстосувачки и балистички ракети врз цели во неколку градови во [[Херсонска Област|Херсонската Област]]. Со воздушна поддршка, руските вооружени сили потоа преминале во Херсонската Област преку Крим. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60504334|title=Ukraine conflict: What we know about the invasion|date=24 February 2022|work=BBC News|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224183844/https://www.bbc.com/news/world-europe-60504334|archive-date=24 February 2022|language=en-GB}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://multimedia.scmp.com/infographics/news/world/article/3168280/ukraine-crisis/index.html?src=social|title=How did Russia attack Ukraine? Invasion map explained in graphics|last=Huang|first=Han|work=South China Morning Post|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225151458/https://multimedia.scmp.com/infographics/news/world/article/3168280/ukraine-crisis/index.html?src=social|archive-date=25 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.thehindu.com/news/international/watch-russian-vehicles-enter-ukraine-via-crimea/article65080171.ece|title=Watch {{!}} Russian vehicles enter Ukraine via Crimea|date=24 February 2022|work=The Hindu|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224155313/https://www.thehindu.com/news/international/watch-russian-vehicles-enter-ukraine-via-crimea/article65080171.ece|archive-date=24 February 2022|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> Руската морнарица користела поморска блокада во [[Црно Море|Црното Море]] за да ја спречи Украина да обезбеди поддршка за единиците кои се наоѓале во близина на Херсонската Област и да ја ограничи комерцијалната трговија и протокот на стоки кон јужна Украина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/black-sea-blockade-ukraine-accuses-russia-of-major-maritime-escalation/|title=Black Sea blockade: Ukraine accuses Russia of major maritime escalation|date=10 February 2022|work=Atlantic Council|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225062950/https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/black-sea-blockade-ukraine-accuses-russia-of-major-maritime-escalation/|archive-date=25 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> До вечер, Русите стигнале до [[Херсон]]. Русите првично ја преминале реката [[Днепар]] преку мостот Антоновски, но украинските механизирани сили успеале повторно да го заземат мостот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.ua/rubric-ato/3412184-imovirnist-prorivu-na-mikolaiv-znizilasa-vijskovi-vidstoali-antonivskij-mist.html|title=Імовірність прориву на Миколаїв знизилася: військові відстояли Антонівський міст|date=25 February 2022|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225015322/https://www.ukrinform.ua/rubric-ato/3412184-imovirnist-prorivu-na-mikolaiv-znizilasa-vijskovi-vidstoali-antonivskij-mist.html|archive-date=25 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412906-ukraine-loses-control-over-crossing-to-kherson.html|title=Ukraine loses control over crossing to Kherson|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225155031/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412906-ukraine-loses-control-over-crossing-to-kherson.html|archive-date=25 February 2022|agency=[[Ukrinform]]}}</ref> На борбените инженери на 137-от баталјон на Украина им било наредено да го уништат мостот што го поврзува Геническ со Арабатската провлака, во обид да го забават напредувањето на руските трупи од Крим, дозволувајќи им на Украинците да се повлечат и да се прегрупираат. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412500-ukrainian-serviceman-skakun-blows-up-henichesk-bridge-to-stop-advance-of-tank-column.html|title=Ukrainian serviceman Skakun blows up Henichesk bridge to stop advance of tank column|date=25 February 2022|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226232241/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412500-ukrainian-serviceman-skakun-blows-up-henichesk-bridge-to-stop-advance-of-tank-column.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> Виталиј Скакун, борбениот инженер кој го поставил експлозивот на мостот, немал доволно време да се повлече од мостот и така ги активирал мините, убивајќи се и уништувајќи го мостот. <ref name="yahoo">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.yahoo.com/now/ukrainian-soldier-blew-himself-bridge-175326145.html|title=Ukrainian soldier blew himself up on bridge to block advancement of Russian tanks|date=25 February 2022|work=yahoo.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226013445/https://www.yahoo.com/now/ukrainian-soldier-blew-himself-bridge-175326145.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-soldier-russia-henichesk-bridge-b2023517.html|title=Ukrainian soldier blew himself up on bridge to block advancement of Russian tanks|date=25 February 2022|work=The Independent|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226064619/https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-soldier-russia-henichesk-bridge-b2023517.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrainer.net/zhyttia-ta-misiia-morpikhiv/|title=Повелителі трьох стихій: про життя та місію морпіхів|date=2023-12-08|language=uk|accessdate=2024-05-10}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lpnu.ua/en/news/vitalii-skakun-who-blew-bridge-henichesk-cost-his-own-life-graduate-lviv-polytechnic|title=Vitalii Skakun, who blew up the bridge in Henichesk at the cost of his own life, is a graduate of Lviv Polytechnic|date=26 February 2022|publisher=Lviv Polytechnic National University|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227071005/https://lpnu.ua/en/news/vitalii-skakun-who-blew-bridge-henichesk-cost-his-own-life-graduate-lviv-polytechnic|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> Украинската војска објавила дека нејзината оперативна команда „Југ“ ја подготвила одбраната на Мелитопол и дека спроведува одбранбени операции надвор од населбата Рикове. <ref name="vehicles">{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3411880-general-staff-battles-ongoing-along-border-20-russian-helicopters-land-near-kyiv.html|title=General Staff: Battles ongoing along border, 20 Russian helicopters land near Kyiv|date=23 February 2022|work=Ukrinform|access-date=8 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225013715/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3411880-general-staff-battles-ongoing-along-border-20-russian-helicopters-land-near-kyiv.html|archive-date=25 February 2022}}</ref> Руските трупи се движеле кон Нова Каховка и воспоставиле контрола над Каналот Северен Крим на 24 февруари. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kyivindependent.com/uncategorized/russian-troops-moving-towards-town-of-nova-kakhovka-in-kherson-oblast/|title=Russian troops moving towards town of Nova Kakhovka in Kherson Oblast.|date=24 February 2022|work=The Kyiv Independent|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224213221/https://kyivindependent.com/uncategorized/russian-troops-moving-towards-town-of-nova-kakhovka-in-kherson-oblast/|archive-date=24 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/world/europe/russian-forces-unblock-water-flow-canal-annexed-crimea-moscow-says-2022-02-24/|title=Russian forces unblock water flow for canal to annexed Crimea, Moscow says|last=Marrow|first=Alexander|date=24 February 2022|work=[[Reuters]]|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220301/https://www.reuters.com/world/europe/russian-forces-unblock-water-flow-canal-annexed-crimea-moscow-says-2022-02-24/|archive-date=1 March 2022|last2=Ostroukh|first2=Andrey}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/world/europe/russian-forces-unblock-water-flow-canal-annexed-crimea-moscow-says-2022-02-24/|title=Russian forces unblock water flow for canal to annexed Crimea, Moscow says|date=24 February 2022|work=[[Reuters]]|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220301/https://www.reuters.com/world/europe/russian-forces-unblock-water-flow-canal-annexed-crimea-moscow-says-2022-02-24/|archive-date=1 March 2022}}</ref> По руската анексија на Крим во 2014 година, Украина го блокирала каналот, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.themoscowtimes.com/2022/02/25/russia-says-captured-key-water-supply-route-to-crimea-a76591|title=Russia Says Captured Key Water Supply Route to Crimea|date=25 February 2022|work=[[The Moscow Times]]|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220301/https://www.themoscowtimes.com/2022/02/25/russia-says-captured-key-water-supply-route-to-crimea-a76591|archive-date=1 March 2022}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2022/02/24/world/russia-ukraine-invasion-putin-biden.html|title=Russia Batters Ukraine With Artillery Strikes as West Condemns Invasion|last=Schwirtz|first=Michael|date=25 February 2022|work=The New York Times|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225062949/https://www.nytimes.com/2022/02/24/world/russia-ukraine-invasion-putin-biden.html|archive-date=25 February 2022|last2=Schmitt|first2=Eric|language=en-US|issn=0362-4331|last3=MacFarquhar|first3=Neil}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ria.ru/20220224/kanal-1774876399.html|title=Российские войска вышли к Херсону и восстановили подачу воды в Крым|date=25 February 2022|language=ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224214657/https://ria.ru/20220224/kanal-1774876399.html|archive-date=24 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> кој обезбедувал 85% од водата за пиење на Крим. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.aljazeera.com/features/2017/1/4/dam-leaves-crimea-population-in-chronic-water-shortage|title=Dam leaves Crimea population in chronic water shortage|date=4 January 2017|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220301/https://www.aljazeera.com/features/2017/1/4/dam-leaves-crimea-population-in-chronic-water-shortage|archive-date=1 March 2022|publisher=[[Al Jazeera Media Network|Al Jazeera]]}}</ref> Сергеј Аксјонов, шеф на [[Република Крим]], им соопштил на местните власти да го подготват каналот за да прима вода од Днепар и да продолжи со снабдувањето со вода за Крим следниот ден. <ref>{{Наведени вести|url=https://nationalpost.com/pmn/news-pmn/canal-in-annexed-crimea-to-be-readied-for-water-from-ukraines-dnieper-official-says|title=Canal in annexed Crimea to be readied for water from Ukraine's Dnieper, official says|date=24 February 2022|work=[[National Post]]|access-date=24 February 2022|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220301/https://nationalpost.com/pmn/news-pmn/canal-in-annexed-crimea-to-be-readied-for-water-from-ukraines-dnieper-official-says|archive-date=1 March 2022|agency=[[Reuters]]}}</ref> Руските сили го вратиле Антоновскиот мост вечерта на 25 февруари. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412906-ukraine-loses-control-over-crossing-to-kherson.html|title=Ukraine loses control over crossing to Kherson|date=25 February 2022|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225155031/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412906-ukraine-loses-control-over-crossing-to-kherson.html|archive-date=25 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> [[Податотека:Брошенная_база_ВСУ_под_Херсоном_004.png|мини| Руски воени возила во заробена украинска воена база во близина на Раденск, Херсон, март 2022 година]] На 26 февруари, според градоначалникот на Херсон, Игор Колихајев, украинскиот воздушен напад ги принудил Русите да се повлечат од Херсон, оставајќи го градот под украинска контрола.<ref>{{cite tweet|author=The Kyiv Independent|user=KyivIndependent|number=1497483346640703489|date=26 February 2022|title=Kherson mayor: City under Ukrainian control. After an aircraft attack on Russian armored vehicles, they backed off from the city. Mayor Ihor Kolyhaiev said trolleybuses were operating, and the food situation was "being resolved."|language=en|access-date=28 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226081116/https://twitter.com/KyivIndependent/status/1497483346640703489|archive-date=26 February 2022|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://dumskaya.net/news/herson-nash-kommunalshchiki-ubirayut-gorod-na-li-160332/|title=Херсон наш: на линии вышли троллейбусы, водоснабжение в обычном режиме, в бомбоубежищах родились двое малышей {{!}} Новости Одессы|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226151104/https://dumskaya.net/news/herson-nash-kommunalshchiki-ubirayut-gorod-na-li-160332/|archive-date=26 February 2022|access-date=26 February 2022|website=dumskaya.net|url-status=live}}</ref> Украинските сили подоцна повторно го зазеле мостот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2022/02/26/europe/ukraine-kherson-bridge-battle-saturday-intl/index.html|title=Battle rages for strategic bridge in southern Ukraine after days of fighting|last=Paton Walsh|first=Nick|date=26 February 2022|publisher=CNN|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226205412/https://www.cnn.com/2022/02/26/europe/ukraine-kherson-bridge-battle-saturday-intl/index.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> Украински официјален претставник изјавил дека руските сили убиле новинар и возач на брза помош во близина на селото Зеленивка, северно предградие на Херсон. <ref> {{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3414210-journalist-shot-dead-by-russian-occupiers-in-kherson-region.html|title=Journalist shot dead by Russian occupiers in Kherson Region|date=27 February 2022|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227001016/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3414210-journalist-shot-dead-by-russian-occupiers-in-kherson-region.html|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> Друг украински функционер подоцна соопштил дека колона на руската армија била поразена меѓу градовите Раденск и Олешки, јужно од Херсон. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3413646-column-of-russian-occupiers-defeated-in-kherson-region-interior-ministry.html|title=Column of Russian occupiers defeated in Kherson region – Interior Ministry|date=26 February 2022|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227001146/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3413646-column-of-russian-occupiers-defeated-in-kherson-region-interior-ministry.html|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> Во попладневните часови на 26 февруари, 12 руски тенкови успеале да се пробијат во Каховка на реките Днепар и почнале да напредуваат кон Николаев. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24tv.ua/mikolayiv-gotuyetsya-do-krugovoyi-oboroni-do-mista-prorivayutsya_n1880448|title=Миколаїв готується до кругової оборони: до міста прориваються 12 танків|last=|first=|date=26 February 2022|work=24tv|publisher=24-Канал|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226122345/https://24tv.ua/mikolayiv-gotuyetsya-do-krugovoyi-oboroni-do-mista-prorivayutsya_n1880448|archive-date=26 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> Виталиј Ким, гувернерот на Николаевската Област, изјавил дека градот имал пет часа да се подготви. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/02/26/7326123/|title=Миколаїв готується до кругової оборони: пруть ворожі танки|last=Mazurenko|first=Alona|date=26 February 2022|work=24tv|publisher=24-Канал|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226114606/https://www.pravda.com.ua/news/2022/02/26/7326123/|archive-date=26 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3413803-russian-invasion-update-mykolaiv-preparing-for-allround-defense-tanks-break-through-from-kakhovka.html|title=Russian invasion update: Mykolaiv preparing for all-round defense, tanks break through from Kakhovka|date=26 February 2022|publisher=[[Ukrinform]]|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227033632/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3413803-russian-invasion-update-mykolaiv-preparing-for-allround-defense-tanks-break-through-from-kakhovka.html|archive-date=27 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> Била подготвена артилерија и друго оружје. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telegraf.com.ua/ukr/ukraina/2022-02-26/5697645-nikolaev-gotovitsya-k-krugovoy-oborone|title=Миколаїв готується до кругової оборони|last=Kornilov|first=Mikhailo|date=26 February 2022|work=Telegraf|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226122941/https://telegraf.com.ua/ukr/ukraina/2022-02-26/5697645-nikolaev-gotovitsya-k-krugovoy-oborone|archive-date=26 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> До вечер, руските тенкови биле во предградието на Николаев. Олександр Сенкевич, градоначалникот на Николаев, им наредил на граѓаните да останат во затворени простории, што подалеку од прозорците. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tsn.ua/ukrayina/mikolayiv-gotuyetsya-do-oboroni-rozveli-mist-cherez-richku-a-lyudey-prosyat-ne-vihoditi-1988419.html|title=Миколаїв готується до оборони: розвели міст через річку, а людей просять не виходити|last=|first=|date=26 February 2022|work=TSN|publisher=[[Televiziyna Sluzhba Novyn]]|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225174009/https://tsn.ua/ukrayina/mikolayiv-gotuyetsya-do-oboroni-rozveli-mist-cherez-richku-a-lyudey-prosyat-ne-vihoditi-1988419.html|archive-date=25 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> Набргу потоа, руските трупи влегле во градот и околу 10 минути подоцна избила битка надвор од трговскиот центар. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24tv.ua/ru/boi-za-nikolaev-gorode-slyshny-vystrely-objavlen-sbor-medikov_n1880868|title=Бои за Николаев: в городе слышны выстрелы, объявлен сбор медиков|last=Kniazhik|first=Oksana|date=26 February 2022|work=24tv|publisher=24-Канал|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227032301/https://24tv.ua/ru/boi-za-nikolaev-gorode-slyshny-vystrely-objavlen-sbor-medikov_n1880868|archive-date=27 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> Според некои извештаи, тенковите „поминале низ градот“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.ua/war/tanki-proyshli-cherez-mikolajiv-zi-strilyaninoyu-oda-novini-donbasu-11719732.html|title=Танки пройшли через Миколаїв зі стріляниною – ОДА|last=Poliakovska|first=Tanya|date=26 February 2022|publisher=[[Ukrainian Independent Information Agency]]|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227032414/https://www.unian.ua/war/tanki-proyshli-cherez-mikolajiv-zi-strilyaninoyu-oda-novini-donbasu-11719732.html|archive-date=27 February 2022|accessdate=26 February 2022|quote=}}</ref> Биле забележани и големи пожари. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://inshe.tv/society/2022-02-26/660845/|title=В Николаеве русские танки прошли через город с боем, — губернатор Ким|last=|first=|date=26 February 2022|work=inshe.tv|publisher=|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228023437/https://inshe.tv/society/2022-02-26/660845/|archive-date=28 February 2022|accessdate=}}</ref> Следниот ден, украинските власти соопштиле дека руските сили биле целосно протерани од Николаев. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tsn.ua/ukrayina/mikolayiv-zalishayetsya-pid-kontrolem-ukrayini-1990018.html|title=Миколаїв залишається під контролем України|last=|first=|date=26 February 2022|work=[[Televiziyna Sluzhba Novyn]]|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226220720/https://tsn.ua/ukrayina/mikolayiv-zalishayetsya-pid-kontrolem-ukrayini-1990018.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> Градот бил многу оштетен.<ref>{{Cite tweet|user=GoncharenkoUa|number=1497851093962870784|title=Mykolaiv's center after the night battle. Welcome to hell.}}</ref><ref>{{cite web|url=https://t.me/insiderUKR/22262|title=Инсайдер Украина Новости Война|date=27 February 2022|publisher=[[Insider Inc.|Insider Ukraine]]|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227093825/https://t.me/insiderUKR/22262|archive-date=27 February 2022|website=[[Telegram (software)|Telegram]] (via [[Twitter]] link)|access-date=26 February 2022|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite tweet|user=MilitaryLandnet|number=1497674630781456397|title=After fierce fighting, Ukrainian troops repulses the enemy attack on #Mykolaiv}}</ref> Портпаролот на руското Министерство за одбрана Игор Конашенков објавил дека градот Геническ и меѓународниот аеродром Херсон изутрината им се предале на руските сили. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pnp.ru/politics/v-minoborony-soobshhili-ob-unichtozhenii-975-voennykh-obektov-ukrainy.html|title=В Минобороны сообщили об уничтожении 975 военных объектов Украины|date=27 February 2022|language=ru|trans-title=The Ministry of Defense announced the destruction of 975 military facilities of Ukraine|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.pnp.ru/politics/v-minoborony-soobshhili-ob-unichtozhenii-975-voennykh-obektov-ukrainy.html|archive-date=27 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/uk-ukraine-crisis-russia-kherson-idUKKBN2KW06V|title=Russia says it "blocks" Ukraine's Kherson, Berdyansk – RIA|date=27 February 2022|work=Reuters|access-date=27 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228023418/https://www.reuters.com/article/uk-ukraine-crisis-russia-kherson-idUKKBN2KW06V|archive-date=28 February 2022|language=en}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/h_4f05c694328a288c6dcdf5a5bdf3248f|title=Russia claims two southern cities "completely blocked" by Russian troops|last=Nathan Hodge|date=27 February 2022|publisher=CNN|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227092455/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/h_4f05c694328a288c6dcdf5a5bdf3248f|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> Подоцна, руските сили опколиле и зазеле дел од Херсон, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://blazetrends.com/war-in-ukraine-russian-army-makes-a-breakthrough-in-the-countrys-second-city-the-battle-for-kiev-continues/|title=War in Ukraine: Russian army makes a "breakthrough" in the country's second city, the battle for Kiev continues|date=27 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228023414/https://blazetrends.com/war-in-ukraine-russian-army-makes-a-breakthrough-in-the-countrys-second-city-the-battle-for-kiev-continues/|archive-date=28 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/world/2022/feb/27/kyiv-surrounded-says-mayor-fighting-on-fourth-day-of-russian-invasion-of-ukraine|title=Russian forces advance on Kyiv: fighting on fourth day of invasion|date=27 February 2022|work=The Guardian|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227203050/https://www.theguardian.com/world/2022/feb/27/kyiv-surrounded-says-mayor-fighting-on-fourth-day-of-russian-invasion-of-ukraine|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022|quote=Ukrainian defence sources said that Russian forces captured part of Kherson, the city at the mouth of the Dnieper River.}}</ref> со украински официјални лица кои го потврдуваат ова тврдење. <ref name="TG272022">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/world/2022/feb/27/kyiv-surrounded-says-mayor-fighting-on-fourth-day-of-russian-invasion-of-ukraine|title=Russian forces advance on Kyiv: fighting on fourth day of invasion|date=27 February 2022|work=The Guardian|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227203050/https://www.theguardian.com/world/2022/feb/27/kyiv-surrounded-says-mayor-fighting-on-fourth-day-of-russian-invasion-of-ukraine|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> На 28 февруари, украинскиот функционер Вадим Денисенко ги обвинил руските сили дека се обидуваат да ги искористат цивилите од селата околу Херсон како жив штит за да преминат преку мостот во Херсон. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ua.interfax.com.ua/news/general/803678.html|title=Denysenko: Column of Russian military equipment near Makariv, Kyiv region destroyed|date=28 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228105323/https://ua.interfax.com.ua/news/general/803678.html|archive-date=28 February 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> Истиот ден, руските трупи напредувале од Херсон кон Николаев, стигнувајќи до периферијата на градот и започнале напад во 11:00 часот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/2/28/ukraine-reports-dozens-killed-in-kharkiv-rocket-strikes|title=Several killed as Russian rockets pound Ukraine's Kharkiv|publisher=Al Jazeera|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228220554/https://www.aljazeera.com/news/2022/2/28/ukraine-reports-dozens-killed-in-kharkiv-rocket-strikes|archive-date=28 February 2022|accessdate=3 March 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-february-28-2022|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, FEBRUARY 28, 2022|date=28 February 2022|publisher=Institute for the Study of War|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302030758/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-february-28-2022|archive-date=2 March 2022|accessdate=3 March 2022}}</ref> [[Податотека:Russian_tank_trapped_after_Ukrainians_demolished_a_bridge.jpg|мини| Руски тенк [[Т-72]] заробен на мост срушен од Украинците во Калинивка, [[Николаевска Област]], 2 март]] Руските сили, исто така, ги гранатирале Баштанка и Николаев на 1 март. Украинските власти подоцна соопштиле дека голем руски конвој бил нападнат и поразен од украинските сили во текот на ноќта кај Баштанка, принудувајќи ги Русите да се повлечат кон соседниот град Нови Бух. Тие соопштиле дека во нападот биле уништени „''неколку десетици [руски] оклопни возила''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ua.korrespondent.net/ukraine/4453134-okupanty-obstrilialy-hradamy-misto-pid-mykolaievom|title=Окупанти обстріляли Градами місто під Миколаєвом|last=Lyudmila Sadlovska|work=Korrespondent|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303232552/https://ua.korrespondent.net/ukraine/4453134-okupanty-obstrilialy-hradamy-misto-pid-mykolaievom|archive-date=3 March 2022|accessdate=2 March 2022}}</ref> Ким изјавил дека за време на операцијата бил уништен украински хеликоптер, но неговите пилоти преживеале. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3417480-enemy-column-destroyed-in-mykolaiv-region-consisted-of-800-vehicles.html|title=Enemy column destroyed in Mykolaiv Region consisted of 800 vehicles|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220301233428/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3417480-enemy-column-destroyed-in-mykolaiv-region-consisted-of-800-vehicles.html|archive-date=1 March 2022|accessdate=2 March 2022}}</ref> Следниот ден, руските сили го бомбардирале Вознесенск, кој има мост што може да се употреби за преминување на [[Јужен Буг]] наместо оној кај Николаев, во текот на утрото. Руските падобранци потоа слетале на шумски гребен во близина на градот, а оклопна колона се приближила до него. Силите од 126-та крајбрежна одбранбена бригада биле нападнати додека се обидувале да стигнат до нив. <ref name="WSJVoznesensk">{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/ukraine-russia-voznesensk-town-battle-11647444734|title=A Ukrainian Town Deals Russia One of the War's Most Decisive Routs|last=Yaroslav Trofimov|date=16 March 2022|work=The Wall Street Journal|access-date=17 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220317180351/https://www.wsj.com/articles/ukraine-russia-voznesensk-town-battle-11647444734|archive-date=17 March 2022}}</ref> Руските трупи, проценети на 400 од украинските власти, потоа го освоиле селото Ракове, чии куќи ги употребувале за создавање снајперско гнездо. Потоа, тие поставиле база на бензинска пумпа во близина на влезот на градот и ја нападнале базата на силите за територијална одбрана Украинските сили возвратиле со артилерија таа ноќ со помош на местни доброволци кои им дале координати. Местните доброволци и украинските војници можеле да ги одбијат руските трупи од Вознесенск следниот ден, принудувајќи ги повеќето од нив да се повлечат 64 километри на исток и други да побегнат во блиските шуми, каде десет од нив подоцна биле заробени. Украинските власти изјавиле дека руските сили изгубиле 30 возила во битката, покрај околу 100 војници. Во борбите загинале и десет цивили. Во раните утрински часови на 1 март, руските сили почнале да го напаѓаат кон Херсон од запад, напредувајќи од меѓународниот аеродром Херсон кон автопатот кон Николаев. Тие успеале да го опколат градот и стигнале до соседната населба Комишани. <ref>{{Наведени вести|url=https://suspilne.media/212445-persij-den-vesni-herson-ak-i-ranise-ukraina-hersonskij-miskij-golova/|title=Шостий день вторгнення РФ: ситуація на Херсонщині. текстова трансляція|last=Tamila Ivanova|date=1 March 2022|work=Суспільне &#124; Новини|access-date=1 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302054049/https://suspilne.media/212445-persij-den-vesni-herson-ak-i-ranise-ukraina-hersonskij-miskij-golova/|archive-date=2 March 2022|publisher=Suspilne|language=uk}}</ref> Подоцна во текот на денот, руските сили влегле во Херсон. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/world/europe/russian-forces-have-entered-kherson-says-ukrainian-official-2022-03-01/|title=Russian forces have entered Kherson, says Ukrainian official|date=1 March 2022|work=Reuters|access-date=2 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302054048/https://www.reuters.com/world/europe/russian-forces-have-entered-kherson-says-ukrainian-official-2022-03-01/|archive-date=2 March 2022|language=en}}</ref> Во раните утрински часови на 2 март, руските сили зазеле делови од Херсон, вклучувајќи го и централниот плоштад во градот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-01-22/h_23c8bf2dfbe3ed6309a43d6864bb2bd2|title=Russian military vehicles seen across Kherson after heavy shelling|date=1 March 2022|publisher=CNN|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302133036/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-01-22/h_23c8bf2dfbe3ed6309a43d6864bb2bd2|archive-date=2 March 2022|accessdate=3 March 2022}}</ref> Подоцна истата вечер, Колихајев објавил дека им го предал градот на руските сили и дека рускиот командант планирал да формира воена управа во градот. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2022/03/02/world/europe/kherson-ukraine-russia.html|title=First Ukraine City Falls as Russia Strikes More Civilian Targets|last=Schwirtz|first=Michael|date=2 March 2022|work=The New York Times|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303000108/https://www.nytimes.com/2022/03/02/world/europe/kherson-ukraine-russia.html|archive-date=3 March 2022|last2=Pérez-Peña|first2=Richard|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Херсон станал првиот голем украински град кој паднал во рацете на руските сили во инвазијата. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2022/03/02/world/europe/kherson-ukraine-russia.html|title=First Ukraine City Falls as Russia Strikes More Civilian Targets|last=Schwirtz|first=Michael|date=2 March 2022|work=[[The New York Times]]|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303000108/https://www.nytimes.com/2022/03/02/world/europe/kherson-ukraine-russia.html|archive-date=3 March 2022|last2=Pérez-Peña|first2=Richard}}</ref> На 2 март, Ким објавил дека украинските сили извршиле напади врз [[Чорнобајивка (Белозерски реон)|Чорнобајивка]] и во областа Јеланец и дека руска колона ја напуштила Снигуривка. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://suspilne.media/212833-somij-den-vtorgnenna-rosii-na-mikolaivsini-vidbulasa-nastupalna-operacia/|title=Сьомий день вторгнення Росії. На Миколаївщині відбулася наступальна операція|last=Дар'я Свистуха|date=2022-03-02|work=[[Suspilne]]|language=uk|accessdate=2024-03-09}}</ref> [[Податотека:Russian_Army_weapons_destroyed_by_Ukrainian_troops.png|мини| Уништена руска артилерија и возила во близина на Николаев, 3 март 2022 година]] Руските трупи го нападнале Николаев на 4 март. Местните власти изјавиле дека руските сили зазеле некои од периферијата на градот. Украинските сили го одбиле нападот и го вратиле меѓународниот аеродром Николаев. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3420336-ukrainian-defenders-repelled-attack-on-mykolaiv-city-fighting-continues-on-outskirts.html|title=Ukrainian defenders repelled attack on Mykolaiv city, fighting continues on outskirts|date=4 March 2022|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220304220004/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3420336-ukrainian-defenders-repelled-attack-on-mykolaiv-city-fighting-continues-on-outskirts.html|archive-date=4 March 2022|agency=[[Ukrinform]]}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.seattletimes.com/nation-world/in-a-surrounded-ukrainian-city-residents-vow-to-fight-to-the-end/|title=In a surrounded Ukrainian city, residents vow to fight to the end|last=Michael Schwirtz|date=4 March 2022|work=The New York Times|access-date=6 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305095402/https://www.seattletimes.com/nation-world/in-a-surrounded-ukrainian-city-residents-vow-to-fight-to-the-end/|archive-date=5 March 2022}}</ref> На 8 март, украинските воздухопловни сили ја нападнале воената воздухопловна база на меѓународниот аеродром Херсон во текот на денот, при што украинските власти соопштиле дека биле уништени повеќе од 30 руски хеликоптери. Сепак, сателитските снимки покажале дека тој број е помал. <ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://www.thedrive.com/the-war-zone/44780/ukraine-strikes-back-barrage-leaves-russian-occupied-kherson-airbase-in-flames|title=Ukraine Strikes Back: Barrage Leaves Russian-Occupied Kherson Airbase In Flames|last=Joseph Trevithick|date=15 March 2022|work=The Drive|access-date=16 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220316012448/https://www.thedrive.com/the-war-zone/44780/ukraine-strikes-back-barrage-leaves-russian-occupied-kherson-airbase-in-flames|archive-date=16 March 2022|last2=Tyler Rogoway}}</ref> На 9 март, руските трупи влегле во градот Скадовск. Според местните жители, тие влегле во 08:45 часот и се стационирале на централниот плоштад пред да бидат избркани од демонстрантите. Тие потоа ја презеле зградата на Националната полиција на Украина покрај вандализирањето на зградата на градскиот совет. Градоначалникот Олександар Јаковлев изјавил дека ги одзеле компјутерите од зградата на градскиот совет и наредиле да не се одржуваат политички собири. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/9/7329748/|title=У Скадовськ зайшли військові РФ, із міськради винесли комп'ютери|last=Olena Roshchina|date=March 9, 2022|work=Ukrayinska Pravda|access-date=March 10, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220310023735/https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/9/7329748/|archive-date=10 March 2022|language=Ukrainian}}</ref> Следниот ден, украинскиот Генералштаб објавил дека Русија распоредила баталјон од 336-та поморска пешадиска бригада на Балтичката флота кон Николаев. Институтот за проучување на војната соопштил дека „''руските сили веројатно се соочуваат со тешкотии да напредуваат северозападно надвор од реката Ингул''“. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-10|title=Russia Offensive Campaign Assessment – March 10|last=Clark|first=Mason|work=10 March 2022|access-date=12 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220311234811/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-10|archive-date=11 March 2022|publisher=[[Institute for the Study of War]]}}</ref> Силно гранатирање го погоди Николаив во текот на вечерта, предизвикувајќи неколку пожари, а Виталиј Ким пријавил „''активни непријателства''“ во близина Гуревка северно од градот. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-11-22/h_24b3ab21adb95663aae6adf31d8940e7|title=Heavy Russian shelling has erupted in the southern city of Mykolaiv|last=Lister|first=Tim|date=11 March 2022|access-date=12 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220312050334/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-11-22/h_24b3ab21adb95663aae6adf31d8940e7|archive-date=12 March 2022|publisher=CNN}}</ref> [[Податотека:Vehicles_burned_in_Mykolaiv_by_Russian_attacks.jpg|мини| Изгорени возила во Николаев по руските напади]] ==== Запорошка Област ==== Руските колони кои напредувале од Крим се движеле кон Мелитопол, кој им се предал на руските сили по [[Битка кај Мелитопол|мала пресметка]] на 25 февруари. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/2/25/ukraine-president-vows-to-stay-put-russian-troops-approach-kyiv|title=Ukraine's Zelenskyy says he is Russia's 'number one target'|publisher=Al Jazeera|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225064824/https://www.aljazeera.com/news/2022/2/25/ukraine-president-vows-to-stay-put-russian-troops-approach-kyiv|archive-date=25 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref name="Melitopolcaptured">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marca.com/en/lifestyle/world-news/2022/02/24/6216fca2ca4741a0458b4599.html|title=Russia Ukraine news Live: Melitopol city is taken by the Russian army|date=24 February 2022|work=MARCA|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224164052/https://www.marca.com/en/lifestyle/world-news/2022/02/24/6216fca2ca4741a0458b4599.html|archive-date=24 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mv.org.ua/news/263941-v_melitopole_opjat_idut_boi_-_vzryvy_i_strelba_v_raznyh_raionah_goroda.html|title=В Мелитополе опять идут бои – взрывы и стрельба в разных районах города|work=Актуальные новости Мелитополя и региона – Местные вести|language=ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225154454/https://www.mv.org.ua/news/263941-v_melitopole_opjat_idut_boi_-_vzryvy_i_strelba_v_raznyh_raionah_goroda.html|archive-date=25 February 2022|accessdate=2 March 2022}}</ref> Руските сили го освоиле крајбрежниот град Приморск до 13:40 часот на 26 февруари. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://suspilne.media/210108-vtorgnenna-v-ukrainu-situacia-v-zaporizkij-oblasti/|title=Вторгнення в Україну російських військ: ситуація в Запорізькій області|last=Denis Astafyev|last2=Vasilina Gavyak|date=28 February 2022|publisher=Suspilne|language=Ukrainian|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228043020/https://suspilne.media/210108-vtorgnenna-v-ukrainu-situacia-v-zaporizkij-oblasti/|archive-date=28 February 2022|accessdate=28 February 2022|last3=Anastasia Ilieva}}</ref> Руските сили, исто така, влегле и да го освоиле Бердјанск, западно од Мариупол, <ref name="unianberdyansk">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.net/war/rossiyskaya-voennaya-tehnika-zanyala-territoriyu-byvshego-aeroporta-berdyansk-gorsovet-novosti-donbassa-11719648.html|title=Российская военная техника заняла территорию бывшего аэропорта "Бердянск" – горсовет|language=ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226195413/https://www.unian.net/war/rossiyskaya-voennaya-tehnika-zanyala-territoriyu-byvshego-aeroporta-berdyansk-gorsovet-novosti-donbassa-11719648.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=26 February 2022}}</ref> <ref name="CNN-Berdyansk">{{Наведени вести|url=https://www.cnn.com/2022/03/24/europe/ukraine-russian-warship-berdyansk-intl/index.html|title=Ukrainians claim to have destroyed large Russian warship in Berdyansk|last=Lister|first=Tim|date=24 March 2022|access-date=24 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220326201350/https://www.cnn.com/2022/03/24/europe/ukraine-russian-warship-berdyansk-intl/index.html|archive-date=26 March 2022|publisher=[[CNN]]|last2=Alkhaldi|first2=Celine|last3=Voitovych|first3=Olga|last4=Mezzofiore|first4=Gianluca}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-698823|title=Ukraine crisis: Russian forces enter Sea of Azov port Berdiansk – report|date=27 February 2022|work=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228023426/https://www.jpost.com/breaking-news/article-698823|archive-date=28 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fakty.com.ua/ua/ukraine/suspilstvo/20220228-melitopol-zahopyly-bojovyky-u-harkovi-ta-sumah-tysha-arestovych-pro-sytuacziyu-v-ukrayini/|title=Бердянськ захопили бойовики, у Харкові та Сумах – тиша: Арестович про ситуацію в Україні|last=Yulia Zakharchenko|date=28 February 2022|work=Fakty i Kommentarii|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228033140/https://fakty.com.ua/ua/ukraine/suspilstvo/20220228-melitopol-zahopyly-bojovyky-u-harkovi-ta-sumah-tysha-arestovych-pro-sytuacziyu-v-ukrayini/|archive-date=28 February 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> заземајќи го неговото пристаниште и аеродромот Бердјанск. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.061.ua/news/3338842/vlasti-berdanska-zaavlaut-o-tom-cto-vrazeskaa-tehnika-zanala-territoriu-byvsego-aeroporta|title=Власти Бердянска заявляют о том, что вражеская техника заняла территорию бывшего аэропорта|last=Шагабудтдинова|first=Эльмира|work=061.ua – Сайт города Запорожья|language=ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228005332/https://www.061.ua/news/3338842/vlasti-berdanska-zaavlaut-o-tom-cto-vrazeskaa-tehnika-zanala-territoriu-byvsego-aeroporta|archive-date=28 February 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/802754.html|title=Military vehicles of Russian Federation occupy territory of former Berdiansk airport|work=Interfax-Ukraine|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226180713/https://en.interfax.com.ua/news/general/802754.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> За време на преземањето, местните власти известиле дека едно лице загинало, а друго било рането. <ref name="UKRINFORM2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3415518-russian-troops-take-control-of-berdiansk-district-regional-administration.html|title=Russian troops take control of Berdiansk district – regional administration|date=28 February 2022|work=www.ukrinform.net|publisher=Ukrinform|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302054120/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3415518-russian-troops-take-control-of-berdiansk-district-regional-administration.html|archive-date=2 March 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> <ref name="PRAVDA1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/02/28/7326715/|title=Berdiansk temporarily occupied by Russian invaders – Zaporizhia Oblast Administration|date=28 February 2022|work=Ukrayinska Pravda|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228071827/https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/02/28/7326715/|archive-date=28 February 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> На 28 февруари, градоначалникот Олександр Свидло изјавил дека руските сили го напуштиле Бердјанск, оставајќи одред на руската воена полиција во градот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/28/7326885/|title=В оккупированном Бердянске горожане прогнали технику РФ и оставили украинские флаги|date=28 February 2022|work=Украинская правда|language=ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228182920/https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/28/7326885/|archive-date=28 February 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> На 27 февруари, руските сили ја презеле контролата врз селата Скелки, Шевченка и Першотравнево, во близина на Василивка. <ref name="vasylivka">{{Наведена мрежна страница|url=https://decentralization.ua/en/news/17196|title=«Український прапор над міською радою провисів в окупації 53 дні». Інтерв’ю міського голови Василівки|last=Синяк|first=Дмитро|date=19 September 2023|work=Децентралізація|language=uk|accessdate=11 February 2025}}</ref> Руските сили се обиделе да влезат во Днепарудне истиот ден, но биле принудени да се вратат назад откако биле соочени со протестирачките местни жители. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mopo.de/news/politik-wirtschaft/im-video-unbewaffnete-ukrainer-stellen-sich-russen-panzern-entgegen/|title=Im Video: Unbewaffnete Ukrainer stellen sich Russen-Panzern entgegen|date=February 28, 2022|work=Hamburger Morgenpost|language=Spanish|archive-url=https://web.archive.org/web/20220308151317/https://www.mopo.de/news/politik-wirtschaft/im-video-unbewaffnete-ukrainer-stellen-sich-russen-panzern-entgegen/|archive-date=8 March 2022|accessdate=March 8, 2022}}</ref> Василивка била држена од сили составени од 128-та планинска ударна бригада на Украина, силите за територијална одбрана и некои маринци, додека тие не се повлекле на 2 март. Речиси опколени, украинските сили се повлекле пеш, ги оставиле своите возила во Василивка и зазеле позиции во селото Мали Шчербаки. <ref name="vynohradov">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiosvoboda.org/a/oborona-pivdnia-zsu/32284572.html|title=«Захищати Херсон готові були тисячі: не було чим.» Як оборняли Південь у лютому 2022-го.|last=Виноградов|first=Олексій|date=23 February 2023|work=[[Radio Svoboda]]|language=uk|accessdate=27 March 2025}}</ref> Следниот ден, руските сили започнале со гранатирање на Мали Шчербаки и Шчербаки, но никогаш не успеале да ги заземе селата, и покрај силното бомбардирање. <ref name="accent">{{Наведена мрежна страница|url=https://akzent.zp.ua/dva-roki-okupatsiyi-zaporizkoyi-oblasti-yak-tochilisya-boyi-za-najbilshi-mista-foto-video/|title=Два роки окупації Запорізької області: як точилися бої за найбільші міста|last=Гур'єв|first=Ігор|last2=Чубукін|first2=Олександр|date=9 March 2024|work=Акцент.zp.ua|language=uk|accessdate=27 March 2025}}</ref> <ref name="vynohradov" /> На друго место, според извештаите на украинските медиуми, руските диверзантски и извидувачки групи украле украински воени униформи од воено складиште и ги ангажирале украинските сили во Токмак, североисточно од Мелитопол. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tsn.ua/ukrayina/u-tokmaku-yshli-boyi-z-okupantami-u-viyskoviy-formi-zsu-1991626.html|title=У Токмаку йшли бої з окупантами у військовій формі ЗСУ|date=2022-02-28|work=ТСН.ua|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220311172856/https://tsn.ua/ukrayina/u-tokmaku-yshli-boyi-z-okupantami-u-viyskoviy-formi-zsu-1991626.html|archive-date=2022-03-11|accessdate=2022-03-11}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.ru/rubric-ato/3415499-v-tokmake-nocu-velis-ozestocennye-boi.html|title=В Токмаке ночью велись ожесточенные бои|work=www.ukrinform.ru|language=ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20220311172829/https://www.ukrinform.ru/rubric-ato/3415499-v-tokmake-nocu-velis-ozestocennye-boi.html|archive-date=2022-03-11|accessdate=2022-03-11}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://gazeta.ua/articles/np/_u-misti-tokmak-jshli-potuzhni-boyi-z-diversantami-v-ukrayinskij-vijskovij-formi/1073128|title=У місті Токмак йшли потужні бої з диверсантами в українській військовій формі|last=Gazeta.ua|date=2022-02-28|work=Gazeta.ua|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228100649/https://gazeta.ua/articles/np/_u-misti-tokmak-jshli-potuzhni-boyi-z-diversantami-v-ukrayinskij-vijskovij-formi/1073128|archive-date=2022-02-28|accessdate=2022-03-11}}</ref> Според украинските власти, Русите биле идентификувани бидејќи носеле панцири кои ги употребувала руската армија, а не украинските елеци. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://news.obozrevatel.com/ukr/society/u-tokmaku-zsu-vidbili-ataku-diversantiv-v-ukrainskij-formi-podrobitsi.htm|title=У Токмаку ЗСУ відбили атаку диверсантів в українській формі: подробиці|last=Жигайло|first=Андрій|date=2022-02-28|work=OBOZREVATEL NEWS|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220311175205/https://news.obozrevatel.com/ukr/society/u-tokmaku-zsu-vidbili-ataku-diversantiv-v-ukrainskij-formi-podrobitsi.htm|archive-date=2022-03-11|accessdate=2022-03-11}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://censor.net/ua/news/3319972/vnochi_u_misti_tokmak_tochylysya_potujni_boyi_zsu_boretsya_z_dyversantamy_v_ukrayinskiyi_formi_ale_z|title=Вночі у місті Токмак точилися потужні бої. ЗСУ бореться з диверсантами в українській формі, але з російськими бронежилетами|last=Цензор.НЕТ|date=28 February 2022|work=Цензор.НЕТ|language=uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20220310173955/https://censor.net/ua/news/3319972/vnochi_u_misti_tokmak_tochylysya_potujni_boyi_zsu_boretsya_z_dyversantamy_v_ukrayinskiyi_formi_ale_z|archive-date=2022-03-10|accessdate=2022-03-11}}</ref> Украина соопштила дека руските сили претрпеле многу жртви и дека биле принудени да се повлечат во јужните предградија на градот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://iz.com.ua/zaporoje/v-tokmake-voyska-okkupantov-ponesli-bolshie-poteri|title=В Токмаке войска оккупантов понесли большие потери|date=2022-02-28|work=Індустріалка – новини Запоріжжя|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228071926/http://iz.com.ua/zaporoje/v-tokmake-voyska-okkupantov-ponesli-bolshie-poteri|archive-date=2022-02-28|accessdate=2022-03-11}}</ref> Руските сили кои напредувале од Токмак влегле во Пологи на 3 март по судирот со украинската група за територијална одбрана. <ref name="Polohy">{{Наведени вести|url=https://uacrisis.org/en/yak-pologivtsi-en|title=Under the Russian boot: how citizens of Polohy live through hell of occupation|last=Lisovska|first=Nastia|date=17 May 2022|work=Ukraine Crisis Media Center|access-date=9 July 2022}}</ref> Руските сили накратко влегле во Гулјаполе на 5 март, но биле вратени. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2022/03/30/world/europe/ukraine-front-lines-russia-war.html|title='Like Living in a Horror Movie': A Ukraine Town Dying a Slow Death|last=Gibbons-Neff|first=Thomas|date=30 March 2022|work=[[The New York Times]]|access-date=31 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220331080336/https://www.nytimes.com/2022/03/30/world/europe/ukraine-front-lines-russia-war.html|archive-date=31 March 2022|last2=Yermak|first2=Natalia}}</ref> Градот подоцна бил нападнат во текот на ноќта поради гранатирање и воздушни напади. <ref>{{Наведени вести|url=http://1news.zp.ua/v-zaporozhskoj-oblasti-prodolzhayutsya-boi-okkupanty-bombyat-gulyajpole-i-ego-okrestnosti/|title=У Запорізькій області тривають бої: окупанти бомблять Гуляйполе та його околиці|date=6 March 2022|work=1news|access-date=13 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306162151/http://1news.zp.ua/v-zaporozhskoj-oblasti-prodolzhayutsya-boi-okkupanty-bombyat-gulyajpole-i-ego-okrestnosti/|archive-date=6 March 2022|language=Ukrainian}}</ref> Рускиот 22-ри армиски корпус се приближил до градот Енергодар на 26 февруари. <ref name="National Post">{{Наведени вести|url=https://nationalpost.com/pmn/news-pmn/ukraine-official-says-russian-troops-approaching-zaporizhzhia-nuclear-plant|title=Ukraine official says Russian troops approaching Zaporizhzhia nuclear plant|date=26 February 2022|work=[[National Post]]|access-date=28 February 2022}}</ref> <ref name="afr.com">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.afr.com/policy/foreign-affairs/the-russians-have-paused-the-invasion-but-aren-t-losing-20220228-p5a09f|title=The Russians paused the invasion, but aren't losing|date=28 February 2022|work=[[Australian Financial Review]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228023541/https://www.afr.com/policy/foreign-affairs/the-russians-have-paused-the-invasion-but-aren-t-losing-20220228-p5a09f|archive-date=28 February 2022|accessdate=28 February 2022}}</ref> Украински функционер изјавил дека Русите распоредуваат ракети „Град“ и предупредил на напад на јадрената централа Запорожје, која се наоѓа во градот. <ref> {{Наведени вести|url=https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-02-26/wojna-na-ukrainie-rosjanie-blisko-elektrowni-atomowej-jest-ryzyko-ze-zostanie-ostrzelana/|title=Wojna na Ukrainie. Rosjanie blisko elektrowni atomowej. Jest ryzyko, że zostanie ostrzelana|date=26 February 2022|access-date=26 February 2022|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-02-26/wojna-na-ukrainie-rosjanie-blisko-elektrowni-atomowej-jest-ryzyko-ze-zostanie-ostrzelana/|archive-date=27 February 2022|publisher=[[Polsat News]]|language=pl|trans-title=The war in Ukraine. Russians close to the nuclear power plant. There is a risk that it will be shot at}}</ref> Регионалната државна управа на Запорожје подоцна изјавила дека руските сили кои напредувале кон Енергодар се вратиле во Велика Белозерка, село иддалечено 30 километри од градот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nikopol.nikopolnews.net/ru/favorite/oficialno-o-situacii-v-energodare-27-fevralya/|title=Официально о ситуации в Энергодаре 27 февраля|last=Ekaterina Andrus|date=27 February 2022|work=Nikopol News|language=Russian|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://nikopol.nikopolnews.net/ru/favorite/oficialno-o-situacii-v-energodare-27-fevralya/|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> На 28 февруари, руските трупи започнале опсада на Енергодар во обид да ја преземат контролата над јадрената централа. <ref name="news.com.au">{{Наведени вести|url=https://www.news.com.au/breaking-news/ukraine-pounded-and-exodus-mounts-as-russia-seizes-key-city/news-story/4c2bd269029008ba09ab2cab3a5a32b7|title=Ukraine nuclear plant on fire after Russia shelling|date=4 March 2022|work=[[News.com.au]]|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220304103303/https://www.news.com.au/breaking-news/ukraine-pounded-and-exodus-mounts-as-russia-seizes-key-city/news-story/4c2bd269029008ba09ab2cab3a5a32b7|archive-date=4 March 2022}}</ref> Истиот ден, руското Министерство за одбрана соопштило дека руските сили го зазеле градот и ја опколиле електраната, но тоа го демантирал градоначалникот Дмитри Орлов. <ref>{{Наведени вести|url=https://fakty.com.ua/ua/ukraine/20220228-energodar-i-zaporizka-aes-pid-kontrolem-zsu-mer-mista-prosyt-ne-viryty-fejkam/|title=Енергодар і Запорізька АЕС під контролем ЗСУ: мер міста просить не вірити фейкам|last=Valentina Letyak|date=28 February 2022|work=[[Fakty i Kommentarii]]|access-date=28 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228171301/https://fakty.com.ua/ua/ukraine/20220228-energodar-i-zaporizka-aes-pid-kontrolem-zsu-mer-mista-prosyt-ne-viryty-fejkam/|archive-date=28 February 2022|language=Ukrainian}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/world/europe/russias-isolation-deepens-ukraine-resists-invasion-2022-02-28/|title=Russian forces seize two cities in Ukraine, Interfax says, with ceasefire talks about to begin|date=28 February 2022|work=[[Reuters]]|access-date=28 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228043146/https://www.reuters.com/world/europe/russias-isolation-deepens-ukraine-resists-invasion-2022-02-28/|archive-date=28 February 2022}}</ref> Подоцна се појавило видео на кое се гледаат местни цивили како спречуваат руски конвој да влезе во Енергодар со забарикадирање на влезот, принудувајќи ги да го напуштат. <ref>{{Наведени вести|url=http://1news.zp.ua/ru/zhiteli-energodara-bez-oruzhiya-ostanovili-kolonnu-rossijskih-okkupantov-video/|title=Жители Энергодара без оружия остановили колонну российских оккупантов, – ВИДЕО|last=Julia|date=28 February 2022|work=First Zaprohziya|access-date=1 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302055801/http://1news.zp.ua/ru/zhiteli-energodara-bez-oruzhiya-ostanovili-kolonnu-rossijskih-okkupantov-video/|archive-date=2 March 2022|language=Russian}}</ref> Украинските власти изјавиле дека руските сили го опколиле Енергодар на 1 март, а руски конвој напредувал во градот околу 14:00 часот. <ref name="061ua">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.061.ua/news/3340996/rada-oboroni-energodara-perejsla-na-cilodobovij-rezim-roboti-misto-v-otocenni|title=Рада оборони Енергодара перейшла на цілодобовий режим роботи, місто в оточенні|date=1 March 2022|work=061.ua|language=Ukrainian|trans-title=The Energodar Defense Council has switched to round-the-clock operation, the city is surrounded|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302102729/https://www.061.ua/news/3340996/rada-oboroni-energodara-perejsla-na-cilodobovij-rezim-roboti-misto-v-otocenni|archive-date=2 March 2022|accessdate=1 March 2022}}</ref> Според градоначалникот, градот имал потешкотии да добие храна. На 3 март, Орлов изјавил дека голем руски конвој влегол во Енергодар. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/3/3/russians-advance-towards-ukraines-largest-nuclear-power-plant|title=Russians advance towards Ukraine's largest nuclear power plant|date=3 March 2022|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306142119/https://www.aljazeera.com/news/2022/3/3/russians-advance-towards-ukraines-largest-nuclear-power-plant|archive-date=6 March 2022|publisher=Al Jazeera}}</ref> Подоцна, руските сили ја презеле контролата врз јадрената централа Запорожје. За време на тешките борби избувнал пожар во објект за обука надвор од главниот комплекс, кој бил брзо изгаснат, <ref>[https://www.ohchr.org/sites/default/files/2022-03/HRMMU_Update_2022-03-26_EN.pdf Update on the human rights situation in Ukraine (Reporting period: 24 February – 26 March)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20220401192931/https://www.ohchr.org/sites/default/files/2022-03/HRMMU_Update_2022-03-26_EN.pdf|date=1 April 2022}} ''United Nations Human Rights Monitoring Mission in Ukraine''</ref> иако другите делови околу централата претрпеле оштетувања. <ref name="NPR110322">{{Наведени вести|url=https://www.npr.org/2022/03/11/1085427380/ukraine-nuclear-power-plant-zaporizhzhia|title=Video analysis reveals Russian attack on Ukrainian nuclear plant veered near disaster|date=11 March 2022|access-date=1 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220401111417/https://www.npr.org/2022/03/11/1085427380/ukraine-nuclear-power-plant-zaporizhzhia|archive-date=1 April 2022|publisher=NPR}}</ref> Првичните извештаи напишале дека нивоата на радијација останале нормални за тоа време и пожарот не ја оштетил основната опрема. <ref>{{Наведени вести|url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-live-updates-cbd6eed3e1b8f4946f5f490afd06b4be|title=Live updates: Russian troops shelling nuclear power station|date=3 March 2022|work=[[Associated Press]]|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303234454/https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-live-updates-cbd6eed3e1b8f4946f5f490afd06b4be|archive-date=3 March 2022|language=en}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.msn.com/en-us/news/world/fire-breaks-out-at-ukraines-zaporizhzhia-nuclear-power-plant-amid-shelling/ar-AAUAmzP|title=Fire breaks out at Ukraine's Zaporizhzhia nuclear power plant amid shelling|work=MSN|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220304103344/https://www.msn.com/en-us/news/world/fire-breaks-out-at-ukraines-zaporizhzhia-nuclear-power-plant-amid-shelling/ar-AAUAmzP|archive-date=4 March 2022|language=en-US}}</ref> Сепак, пожарникарите не можеле да стигнат до пожарот поради борбите. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nbcnews.com/news/world/russian-troops-are-firing-europes-largest-nuclear-power-plant-ukrainia-rcna18668|title=Nuclear plant on fire in Ukraine after Russia attacks facility|last=Tim Stelloh|date=3 March 2022|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220304015640/https://www.nbcnews.com/news/world/russian-troops-are-firing-europes-largest-nuclear-power-plant-ukrainia-rcna18668|archive-date=4 March 2022|publisher=[[NBC]]}}</ref> Судирите во електраната на 4 март предизвикале пожар. <ref name="Business Insider">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.businessinsider.com/russian-forces-attacking-zaporizhzhia-nuclear-power-plant-ukraine-ap-2022-3|title=Russian forces attacking Zaporizhzhia nuclear power plant in Ukraine, per multiple reports|date=3 March 2022|work=[[Business Insider]] Australia|archive-url=https://web.archive.org/web/20220304042146/https://www.businessinsider.com.au/russian-forces-attacking-zaporizhzhia-nuclear-power-plant-ukraine-ap-2022-3|archive-date=4 March 2022|accessdate=4 March 2022}}</ref> [[Меѓународна агенција за атомска енергија|Меѓународната агенција за атомска енергија]] (МААЕ) потоа соопштила дека основната опрема била неоштетена. <ref name="ABC News">{{Наведени вести|url=https://www.abc.net.au/news/2022-03-04/latest-on-where-fighting-is-happening-in-ukraine/100881052|title=Russian forces strike Ukraine from multiple fronts, including at power plant|date=3 March 2022|work=[[ABC News (Australia)|ABC News]]|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303232755/https://www.abc.net.au/news/2022-03-04/latest-on-where-fighting-is-happening-in-ukraine/100881052|archive-date=3 March 2022}}</ref> До 4 март, јадрената централа паднала под контрола на Русија. И покрај пожарите, електраната не забележала истекување на радијација. <ref name="abcnews.go.com">{{Наведени вести|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/russia-attacks-ukraine-nuclear-plant-invasion-advances-83245801|title=Russian troops take Zaporizhzhia nuclear plant|date=4 March 2022|work=ABC News|access-date=4 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306021907/https://abcnews.go.com/International/wireStory/russia-attacks-ukraine-nuclear-plant-invasion-advances-83245801|archive-date=6 March 2022}}</ref> Следното утро, откако потврдиле дека нема промени во нивото на радијација, руските сили ги зазеле Енергодар и јадрената централа Запорожје. <ref>{{Наведени вести|url=https://globalnews.ca/news/8658032/ukraine-russia-nuclear-plant-fire/|title=Russian troops capture Europe's largest power plant in Ukraine after intense battle|last=Boynton|first=Sean|date=4 March 2022|access-date=6 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305120527/https://globalnews.ca/news/8658032/ukraine-russia-nuclear-plant-fire/|archive-date=5 March 2022|publisher=[[Global News]]}}</ref> <ref name="ndtv1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ndtv.com/world-news/russia-ukraine-war-vladimir-putin-biden-latest-developments-updates-on-kyiv-kharkiv-russian-invasion-2802607|title=Russia Seizes Ukraine Nuclear Plant Hours After Attack: 10 Points|publisher=NDTV|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306185042/https://www.ndtv.com/world-news/russia-ukraine-war-vladimir-putin-biden-latest-developments-updates-on-kyiv-kharkiv-russian-invasion-2802607|archive-date=6 March 2022|accessdate=2022-03-04}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lb.ua/society/2022/03/04/507972_energodar_okupanti_znovu_zayshli.html|title=Енергодар: окупанти знову зайшли в місто|last=Vira Kasiyan|date=March 4, 2022|work=Lb.ua|language=Ukrainian|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306142034/https://lb.ua/society/2022/03/04/507972_energodar_okupanti_znovu_zayshli.html|archive-date=6 March 2022|accessdate=March 4, 2022}}</ref> На 5 март, Орлов изјавил дека руските сили го контролирале периметарот на Енергодар и електраната, додека на местните власти им било дозволено да ја задржат контролата во работата на градот. <ref name="gazetaupdate">{{Наведени вести|url=https://gazeta.ua/ru/articles/regions/_rossijskie-vojska-pokinuli-energodar-posledstviya-obstrelov-utochneno/1074035|title=Российские войска покинули Энергодар: последствия обстрелов (уточнено)|date=March 5, 2022|work=Gazeta.ua|access-date=March 6, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220313114755/https://gazeta.ua/ru/articles/regions/_rossijskie-vojska-pokinuli-energodar-posledstviya-obstrelov-utochneno/1074035|archive-date=13 March 2022|language=Russian}}</ref> ==== Јужна Донечка Област: опсада на Мариупол ==== {{Главна|Опсада на Мариупол}} Утрото на 25 февруари, руските единици од [[Донечка Народна Република|Донечката Народна Република]] (ДНР) напредувале кон [[Мариупол]] и биле поразени од украинските сили во близина на селото Павлопил. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ua.interfax.com.ua/news/general/801883.html|title=Fierce battles raging in all directions near Mariupol – mayor|work=[[Interfax-Ukraine]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226011040/https://ua.interfax.com.ua/news/general/801883.html|archive-date=26 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ellenszel.hu/2022/02/25/igy-all-most-a-haboru-ukrajnaban-tobb-nagyvarosban-harcok-dulnak-megtamadtak-egy-orosz-repuloteret/|title=Így áll most a háború Ukrajnában: több nagyvárosban harcok dúlnak, megtámadtak egy orosz repülőteret|last=Richárd|first=Jabronka|date=25 February 2022|work=[[Ellenszél]]|language=hu|trans-title=This is how the war in Ukraine is now: fighting is raging in several big cities, a Russian airport has been attacked|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226011052/https://ellenszel.hu/2022/02/25/igy-all-most-a-haboru-ukrajnaban-tobb-nagyvarosban-harcok-dulnak-megtamadtak-egy-orosz-repuloteret/|archive-date=26 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412585-battle-ongoing-near-mariupol-mayor.html|title=Battle ongoing near Mariupol – mayor|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225110919/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412585-battle-ongoing-near-mariupol-mayor.html|archive-date=25 February 2022|agency=[[Ukrinform]]}}</ref> До вечерта, руската морнарица наводно започнала [[Поморски десант|амфибиски напад]] на брегот на [[Азовско Море|Азовското Море]] 70 километри западно од Мариупол. Официјален претставник на американската одбрана изјавил дека руските сили можеби распоредувале илјадници маринци од оваа плажа. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-25-22/h_622a8b21dd1cf52845090a96c9c6513b|title="Amphibious assault" underway west of Mariupol on the Sea of Azov, senior US defense official says|date=25 February 2022|access-date=25 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225220827/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-25-22/h_622a8b21dd1cf52845090a96c9c6513b|archive-date=25 February 2022|publisher=[[CNN]]}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://maritime-executive.com/article/russian-navy-carries-out-amphibious-assault-near-mariupol|title=Russian Navy Carries Out Amphibious Assault Near Mariupol|work=The Maritime Executive|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225220846/https://www.maritime-executive.com/article/russian-navy-carries-out-amphibious-assault-near-mariupol|archive-date=25 February 2022|accessdate=25 February 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/h_32a28d1a9ec40e68486a3526f035dc6f|title=Russian forces are about 31 miles outside southeastern Ukrainian city of Mariupol, US defense official says|date=27 February 2022|publisher=[[CNN]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227223234/https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/h_32a28d1a9ec40e68486a3526f035dc6f|archive-date=27 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref> [[Податотека:Наслідки_обстрілу_дитячої_лікарні_та_пологового_будинку_в_Маріуполі,_9_березня_2022_року.jpg|мини| Остатоци од гранатирана болница во Мариупол, 9 март 2022 година]] [[Податотека:Destruction_of_Russian_tanks_by_Ukrainian_troops_in_Mariupol_(4).jpg|мини| Уништен руски БМП-3 во близина на Мариупол, 7 март 2022 година]] До 3 март, среде тешка борба во Мариупол, украинските власти соопштиле дека стотици цивили веќе биле убиени во градот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/3/3/russians-lay-siege-to-mariupol-as-conflict-intensifies|title=Russian forces lay siege to Ukrainian port city of Mariupol|publisher=Al Jazeera|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303232509/https://www.aljazeera.com/news/2022/3/3/russians-lay-siege-to-mariupol-as-conflict-intensifies|archive-date=3 March 2022|accessdate=3 March 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-03-03/hundreds-feared-dead-ukraine-port-city-mariupol|title=Russian forces strike, seize a nuclear plant as they pound southern Ukraine|date=3 March 2022|work=[[Los Angeles Times]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303232511/https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-03-03/hundreds-feared-dead-ukraine-port-city-mariupol|archive-date=3 March 2022|accessdate=3 March 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.usnews.com/news/world-report/articles/2022-03-03/russian-ukrainian-officials-meet-for-peace-talks-as-war-rages|title=Russian, Ukrainian Officials Meet for Peace Talks as War Rages|work=U.S. News & World Report|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303232600/https://www.usnews.com/news/world-report/articles/2022-03-03/russian-ukrainian-officials-meet-for-peace-talks-as-war-rages|archive-date=3 March 2022|accessdate=3 March 2022}}</ref> === Пад на Мариупол, украински контранапади и ќор-сокак === ==== Николаев и Херсон ==== На 15 март, руското Министерство за одбрана соопштило дека руските сили ја зазеле цела Херсонска Област. <ref>{{Наведени вести|url=https://english.alarabiya.net/News/world/2022/03/15/Russian-forces-take-control-of-Ukraine-s-Kherson-region-Agencies|title=Russian forces take control of Ukraine's Kherson region: Agencies|date=15 March 2022|access-date=15 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220315082100/https://english.alarabiya.net/News/world/2022/03/15/Russian-forces-take-control-of-Ukraine-s-Kherson-region-Agencies|archive-date=15 March 2022|agency=Reuters|via=Al Arabiya}}</ref> На 11 март, гувернерот Ким изјавил дека украинските сили ги турнале руските трупи кон исток за 15 до 20 километри и опколиле и некои единици кои преговарале за предавање. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60711659|title=Battle for Mykolaiv: 'We are winning this fight, but not this war'|last=Andrew Harding|date=2022-03-12|access-date=2022-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20220314042754/https://www.bbc.com/news/world-europe-60711659|archive-date=14 March 2022|publisher=BBC News}}</ref> На 16 март, украинската влада соопштила дека нејзините сили започнале контраофанзива во близина на Николаив кон Херсон и го зазеле градот Посад-Покровск. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/ukraine-mounts-counteroffensive-to-drive-russians-back-from-kyiv-key-cities-11647428858|title=Ukraine Mounts Counteroffensive to Drive Russians Back From Kyiv, Key Cities|last=Alan Cullison|date=16 March 2022|work=The Wall Street Journal|access-date=16 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220316111106/https://www.wsj.com/articles/ukraine-mounts-counteroffensive-to-drive-russians-back-from-kyiv-key-cities-11647428858|archive-date=16 March 2022|last2=Isabel Coles|last3=Yaroslav Trofimov}}</ref> <ref name="posadpokrovske">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/17/7332228/|title=Росіян вибили з Посад-Покровського на Херсонщині – Гончаренко|last=Олена Рощіна|date=2022-03-17|work=[[Ukrayinska Pravda]]|language=uk|accessdate=2024-03-09}}</ref> Украинските војници во селото изјавиле дека нивната цел е повторно да го заземат меѓународниот аеродром во Херсон. <ref>{{Наведени вести|url=https://edition.cnn.com/videos/world/2022/03/21/russia-mykolaiv-kherson-ukraine-nick-paton-walsh-pkg-vpx.cnn|title=Inside Ukraine's fight to take back Russia-controlled Kherson|last=Walsh|first=Nick Paton|date=21 March 2022|access-date=24 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220327011639/https://edition.cnn.com/videos/world/2022/03/21/russia-mykolaiv-kherson-ukraine-nick-paton-walsh-pkg-vpx.cnn|archive-date=27 March 2022|publisher=CNN}}</ref> Генадиј Корбан, шеф на штабот на Територијалните одбранбени сили на [[Днепропетровска Област|Днепарската Област]], изјавил дека регионот бил подготвен за руска офанзива, за разлика од Херсонската и Запорошката област. Тој додал дека руските сили се распоредени во населбите Велика Олександривка, Нововоронцовка и Архангелск. <ref>{{Наведени вести|url=https://ua.korrespondent.net/ukraine/4457270-dnipropetrovska-oblast-hotova-do-oporu-korban|title=Дніпропетровська область готова до опору – Корбан|last=Katya Yuskiv|date=15 March 2022|work=[[Korrespondent]]|access-date=16 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220316010200/https://ua.korrespondent.net/ukraine/4457270-dnipropetrovska-oblast-hotova-do-oporu-korban|archive-date=16 March 2022|language=uk}}</ref> На 17 март, украинската војска објавила дека руските сили постигнале „мали успеси“ во нападите кон Криви Риг, заземајќи го селото Мала Шестирнија. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-17|title=Russian Offensive Campaign Assessment, March 17|last=Clark|first=Mason|last2=Barros|first2=George|date=2022-03-17|work=[[Institute for the Study of War]]|accessdate=2024-04-10|last3=Stepanenko|first3=Kateryna}}</ref> До 31 март, 60-та пешадиска бригада на Украина и 4-от баталјон на 17-та тенковска бригада зазеле единаесет населби во северниот дел на Херсонската област: Нововоронцовка, Мала Шестирнија, Новогригоривка, Тополјана, Книјаживка, Камјанка, Пригрија, Кочубиевка и Орлов. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://hromadske.radio/news/2022/03/31/zsu-zvil-nyly-11-naselenykh-punktiv-na-khersonshchyni|title=ЗСУ звільнили 11 населених пунктів на Херсонщині|last=Станкевич|first=Мирослава|date=31 March 2022|work=[[Hromadske Radio]]|language=uk|accessdate=25 February 2024}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mil.in.ua/en/news/the-armed-forces-of-ukraine-liberated-11-settlements-in-the-kherson-region/|title=The Armed Forces of Ukraine liberated 11 settlements in the Kherson region|date=1 April 2022|work=Militarnyi|accessdate=3 February 2025}}</ref> До 10 април, украинските сили постигнале значителен напредок и ја потиснале руската војска во областа околу Херсон, освојувајќи си место во Осокоривка и Олександривка. Руските контранапади не успеале да ја вратат загубената територија, додека Украина продолжила да ги вознемирува местните руски аеродроми. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-10|title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 10|date=10 April 2022|publisher=[[Institute for the Study of War]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20220410215709/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-10|archive-date=10 April 2022|accessdate=14 April 2022}}</ref> До 18 април, борбите продолжиле, а Украина соопштила дека нејзината 80-та воздушна ударна бригада повторно зазела голем број села во близина на Николаев.<ref name="isw 18 April">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-18|title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 18|date=18 April 2022|publisher=Institute for the Study of Warfare|archive-url=https://web.archive.org/web/20220418232103/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-18|archive-date=18 April 2022|accessdate=22 April 2022}}</ref> Два дена подоцна, Русија извршила контранапад и остварила мали придобивки кај Олександривка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-20|title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 20|date=20 April 2022|publisher=Institute for the Study of Warfare|archive-url=https://web.archive.org/web/20220614003055/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-20|archive-date=14 June 2022|accessdate=22 April 2022}}</ref> Герашченко објавил дека украинските сили зазеле три села во близина на Снигуривка на 27 април.<ref name="Aljazeera27">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/4/26/russia-warns-poland-bulgaria-it-will-cut-off-gas-supplies-liveblog|title=Russia-Ukraine live news: Russian troops seize eastern towns – Russia seizes two towns in Donbas: Ukraine military|date=26 April 2022|work=[[Al Jazeera English|Aljazeera]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20220503165401/https://www.aljazeera.com/news/2022/4/26/russia-warns-poland-bulgaria-it-will-cut-off-gas-supplies-liveblog|archive-date=3 May 2022|accessdate=27 April 2022}}</ref><ref name="ISW 2022-04-27">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-27|title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 27|last=Clark|first=Mason|last2=Stepanenko|first2=Kateryna|date=27 April 2022|publisher=Institute for the Study of War|accessdate=28 April 2022|quote=Local fighting continued in the Mykolayiv direction, with Russian forces conducting failed attacks towards Tavriyske and Nova Zorya and Ukrainian forces reportedly recapturing Shyroke, Novopetrivka, and Lyubino, 50 km north of Kherson.|last3=Barros|first3=George}}</ref> До мај, ситуацијата во Херсонската Област на десниот брег отишла во ќор-сокак, при што противничките сили биле изедначени и не можеле да тргнат во офанзива. Единиците на руската 49-та армија комбинирана вооружена армија и 22-риот армиски корпус со седиште во Крим одржале мост над Днепар приближно 160{{Меѓупростори}}км широк и 50{{Меѓупростори}}км длабоко. <ref name="cripo">{{Наведена мрежна страница|url=https://cripo.com.ua/vojna-s-rf/situatsiya-na-fronti-na-hersonskomu-napryamku-spivvidnoshennya-sil-i-zasobiv/|title=Ситуація на фронті на херсонському напрямку: співвідношення сил і засобів|date=2022-05-29|language=uk|accessdate=2024-03-02}}</ref> Според украинскиот воен експерт Виктор Кевлиук, стратешката цел на рускиот мост била да го заштити каналот Северен Крим и „копнениот мост“ меѓу Крим и континентална Русија, како и да служи како област за идна руска операција чија цел е да стигне до [[Приднестровие]] и да го прекине пристапот на Украина до Црното Море. Се сметало дека руските сили подготвуваат втора и трета линија на одбрана, зацврстување на аеродромите, пристаништата и железничките станици и минирање на брегот на акумулацијата Каховка во очекување на украински контранапад. Извештаите почнале да се појавуваат на 27 мај според кои украинските трупи започнале да спроведуваат контраофанзивни напори над реката Ингулец. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-may-28|title=Russian Offensive Campaign Assessment, May 28|last=Kagan|first=Frederick W.|last2=Stepanenko|first2=Kateryna|date=28 May 2022|work=[[Institute for the Study of War]]|accessdate=3 April 2025|last3=Barros|first3=George}}</ref> Украинските сили воспоставиле мост над реката до 29 мај <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-may-30|title=Russian Offensive Campaign Assessment, May 30|last=Hird|first=Karolina|last2=Clark|first2=Mason|date=30 May 2022|work=[[Institute for the Study of War]]|accessdate=3 April 2025|last3=Barros|first3=George}}</ref> и го зазеле Давидив Брод до 31 мај, но селото се вратило под руска контрола до 17 јуни. <ref name="davidov">{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/863037.html|title=Davydiv Brid in Kherson region liberated from occupation – military|date=4 October 2022|work=[[Interfax-Ukraine]]|accessdate=3 April 2025}}</ref> Во северниот дел на Херсонската Област, единиците на 60-та бригада на Украина ја презеле контролата врз селото Незламно на 30 јуни, <ref name="potemkine60"> {{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiosvoboda.org/a/news-selo-khersonshchyna-zvilnennia/31922981.html|title=Українські військові взяли під контроль село Потьомкине на Херсонщині – ЗСУ|date=30 June 2022|work=[[Radio Svoboda]]|language=uk|accessdate=7 February 2025}}</ref> и потоа и Ивановка на 11 јули. <ref name="ivanivka60"> {{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiosvoboda.org/a/news-60-opbr-zvilnennia-ivanivky/31937890.html|title=60-та окрема піхотна бригада повідомляє про звільнення села Іванівка на Херсонщині|date=11 July 2022|work=[[Radio Svoboda]]|language=uk|accessdate=7 February 2025}}</ref> ==== Падот на Мариупол ==== [[Податотека:Mariupol_downtown_street_destroyed_by_the_Russian_siege.jpg|мини| Улица во центарот на градот за време на [[Опсада на Мариупол|опсадата на Мариупол]]]] Во телефонскиот разговор со [[Емануел Макрон]] на 29 март, Путин изјавил дека бомбардирањето на Мариупол ќе заврши единствено кога украинските трупи целосно ќе го предадат градот. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60926470|title=Ukraine War: Putin demands Mariupol surrender to end shelling|date=30 March 2022|work=[[BBC News]]|access-date=31 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220331074625/https://www.bbc.com/news/world-europe-60926470|archive-date=31 March 2022}}</ref> На 1 април, спасувачките напори на Обединетите нации (ОН) за пренесување на стотици цивилни преживеани надвор од Мариупол со 50 доделени автобуси биле спречени од руските војници, кои одбиле автобусите безбедно да преминат во градот додека мировните разговори продолжувале во Истанбул. <ref>{{Наведени вести|url=https://news.un.org/en/story/2022/04/1115282|title=Ukraine: No 'plan B' for evacuation of shattered Mariupol, say humanitarians, as Friday attempt fails|date=1 April 2022|work=[[UN News]]|access-date=3 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220401143758/https://news.un.org/en/story/2022/04/1115282|archive-date=1 April 2022}}</ref> Според градскиот совет на Мариупол, до 15 март, 2.357 цивили биле убиени за време на опсадата на градот. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.indiatoday.in/world/russia-ukraine-war/story/russian-forces-shoot-at-civilians-in-hostomel-1925524-2022-03-15|title=Russian forces shoot at civilians in Hostomel|date=15 March 2022|work=India Today|access-date=15 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220315074954/https://www.indiatoday.in/world/russia-ukraine-war/story/russian-forces-shoot-at-civilians-in-hostomel-1925524-2022-03-15|archive-date=15 March 2022}}</ref> По обновениот ракетен напад на 14 март во Мариупол, украинската влада соопштила дека загинале повеќе од 2.500 луѓе во градот. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-14-22/h_3db1542de366d188c4e7979e7b5ecc95|title=Ukraine puts death toll in Mariupol bombardment at more than 2,500|last=Lister|first=Tim|date=14 March 2022|access-date=14 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220322033413/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-14-22/h_3db1542de366d188c4e7979e7b5ecc95|archive-date=22 March 2022|publisher=[[CNN]]|last2=Kesa|first2=Julia}}</ref> До 18 март, [[Опсада на Мариупол|Мариупол бил целосно опколен]] и борбите стигнале до центарот на градот, отежнувајќи ги напорите за евакуација на цивилите. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/18/russia-missile-lviv-mariupol-ukraine-war|title=Fighting reaches central Mariupol as shelling hinders rescue attempts|last=Boffey|first=Daniel|date=18 March 2022|work=[[The Guardian]]|access-date=21 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220323095031/https://www.theguardian.com/world/2022/mar/18/russia-missile-lviv-mariupol-ukraine-war|archive-date=23 March 2022|last2=Tondo|first2=Lorenzo}}</ref> Русите побарале целосно предавање, што неколку украински владини претставници, вклучително и Зеленски, го одбиле. <ref name="CBS-2022-03-202">{{cite news|url=https://www.cbsnews.com/news/ukraine-mariupol-russia-surrender-reject/|title=Ukraine rejects Russian demand to surrender port city of Mariupol in exchange for safe passage|date=20 March 2022|access-date=21 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220323173958/https://www.cbsnews.com/news/ukraine-mariupol-russia-surrender-reject/|archive-date=23 March 2022|publisher=[[CBS News]]|url-status=live}}</ref><ref name="CBC-2022-03-212">{{cite news|url=https://www.cbc.ca/news/world/ukraine-russia-war-march21-1.6391709|title=Ukraine refuses to surrender Mariupol as scope of human toll remains unclear|date=21 March 2022|access-date=21 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220323080520/https://www.cbc.ca/news/world/ukraine-russia-war-march21-1.6391709|archive-date=23 March 2022|publisher=[[Canadian Broadcasting Corporation]]|url-status=live}}</ref><ref>"Ukraine refuses to surrender Mariupol". ''CBS Evening News''. 3-21-2022.[https://www.cbsnews.com/video/ukraine-refuses-to-surrender-mariupol/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220322073734/https://www.cbsnews.com/video/ukraine-refuses-to-surrender-mariupol/|date=22 March 2022}}</ref> На 24 март, руските сили влегле во центарот на Мариупол, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60506682|title=Ukraine war in maps: Tracking the Russian invasion|date=25 March 2022|access-date=25 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220324032821/https://www.bbc.com/news/world-europe-60506682|archive-date=24 March 2022|publisher=BBC News|language=en-GB}}</ref> заземајќи ја црквата „Богородица“. Градската администрација соопштила дека Русите се обидувале да ги деморализираат жителите со јавно извикување за руската победа, вклучително и изјави дека [[Одеса]] е освоена. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-24|title=Russian Offensive Campaign Assessment, March 24|last=Mason Clark|last2=George Barros|publisher=Institute for the Study of War|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220615143556/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-24|archive-date=15 June 2022|accessdate=25 March 2022|last3=Kateryna Stepanenko}}</ref> На 27 март, заменик-премиерот на Украина, Олга Стефанишина, изјавила дека Мариупол „''едноставно повеќе не постои''“ и дека целите на Русија немале „''никаква врска со човештвото''“. Стефанишина резимирала дека: „''Тие (жителите на Мариупол) немаат пристап до вода, до какви било резерви на храна, до ништо. Повеќе од 85% од целиот град е уништен''“. <ref>{{Наведени вести|url=https://thehill.com/homenews/sunday-talk-shows/599917-ukrainian-official-mariupol-simply-does-not-exist-anymore|title=Ukrainian official: Mariupol 'simply does not exist anymore'|last=Rachel Scully|date=27 March 2022|work=The Hill|access-date=29 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220328195312/https://thehill.com/homenews/sunday-talk-shows/599917-ukrainian-official-mariupol-simply-does-not-exist-anymore|archive-date=28 March 2022}}</ref> ==== Запорошка Област ==== Во [[Запорошка Област|Запорошката Област]], украинските сили ги вратиле селата Малинивка и Полтавка до 27 март, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-27-22#h_7bd9e21b57b6249322e10e1b05136b26|title=Ukraine says counterattack northwest of Mariupol recaptures two villages from Russian forces|last=Murphy|first=Paul P.|last2=Lister|first2=Tim|date=27 March 2022|work=[[CNN]]|accessdate=26 January 2025|last3=Pennington|first3=Josh}}</ref> и, исто така, ги вратиле селата Затишја, Зелениј Гај, Веселе и Червон до 31 март. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://war.telegraf.com.ua/ukr/zaporozhe/2022-03-31/5701064-rossiyane-razbity-ukrainskie-desantniki-osvobodili-neskolko-sel-v-zaporozhskoy-oblasti|title=Росіяни розбиті: українські десантники звільнили кілька сіл у Запорізькій області|last=Вєчканова|first=Олена|date=31 March 2022|work=Telegraf|language=uk|accessdate=26 January 2025}}</ref> === Контраофанзива во Херсон 2022 година === [[Податотека:Volodymyr_Zelenskyy_took_part_in_hoisting_the_State_Flag_of_Ukraine_in_liberated_Kherson._(52502133553).jpg|мини| Цивили за време на посетата на претседателот [[Володимир Зеленски]] по ослободувањето на Херсон, 14 ноември 2022 година]] На 10 јули, Ирина Верешчук, заменик-премиер на Украина и министер за реинтеграција на привремено окупираните територии, ги повикала цивилите во Херсонската Област да се евакуираат пред претстојниот украински контранапад таму, без да прецизира кога ќе се случи офанзивата. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/jul/10/russia-ukraine-war-live-news-zelenskiy-dismisses-ambassadors-six-killed-in-strike-on-donetsk-apartment-block|title=Civilians in Kherson urged to evacuate|date=10 July 2022|work=The Guardian|access-date=10 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220720052139/https://www.theguardian.com/world/live/2022/jul/10/russia-ukraine-war-live-news-zelenskiy-dismisses-ambassadors-six-killed-in-strike-on-donetsk-apartment-block|archive-date=20 July 2022}}</ref> Украинскиот министер за одбрана Олексеј Резников исто така сигнализирал претстојна офанзива во регионот. <ref name="Times_UA_one_million_ready" /> На 11 јули, украинските сили извршиле ракетен напад со ракети ХИМАРС врз градот Нова Каховка, окупиран од Русија. Украинските власти соопштиле дека во нападот загинал началникот на Генералштабот на 22-от армиски корпус, генерал-мајор Артјом Насбулин, заедно со пет полковници и вкупно 150 војници. Руските сили го потврдиле нападот, но не ја потврдиле смртта на офицерите за кои соопштила Украина, тврдејќи дека украинската ракета погодила складиште во кое имало хемикалии кои потоа експлодирале. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.msn.com/en-gb/news/world/himars-rocket-strike-kills-russian-major-general-and-up-to-a-dozen-officers/ar-AAZv67M|title=Himars rocket strike kills Russian major general and up to a dozen officers|last=Roland Oliphant, James Kilner|date=13 July 2022|work=msn.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725194842/https://www.msn.com/en-gb/news/world/himars-rocket-strike-kills-russian-major-general-and-up-to-a-dozen-officers/ar-AAZv67M|archive-date=25 July 2022|accessdate=13 July 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thedailybeast.com/another-general-killed-as-russian-leak-admits-big-shot-fucking-command-was-obliterated|title=Another General Killed as Russian Leak Admits 'Big Shot Fucking Command' Was Obliterated|last=Allison Quinn|date=12 July 2022|work=thedailybeast.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20220715085834/https://www.thedailybeast.com/another-general-killed-as-russian-leak-admits-big-shot-fucking-command-was-obliterated|archive-date=15 July 2022|accessdate=13 July 2022}}</ref> На 29 август, Украина започнала контраофанзива на херсонското боиште. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/ukraine-russia-invasion-southern-offensive-kherson/32009148.html|title=Ukraine Claims Breakthroughs Made Against Russian Forces In Southern Offensive|work=RadioFreeEurope/RadioLiberty|access-date=2022-08-31|language=en}}</ref> За време на тридневен период од 2 до 4 октомври, Украина ослободила 11 населби во северниот дел на Херсон, <ref name="ISW1003">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-october-3|title=Russian Offensive Campaign Assessment, October 3|publisher=Institute for the Study of War|accessdate=4 October 2022}}</ref> вклучувајќи го и Давидив Брод. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/863037.html|title=Davydiv Brid in Kherson region liberated from occupation – military|date=4 October 2022|work=[[Interfax-Ukraine]]|accessdate=1 April 2025}}</ref> На 9 ноември, Русија објавила повлекување на војниците од [[Херсон]], <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/11/9/russia-orders-withdrawal-from-ukraines-kherson-city|title=Russia orders troop withdrawal from Ukraine's Kherson city|work=[[Al Jazeera Media Network|Al Jazeera]]|language=en|accessdate=2023-11-14}}</ref> при што украинските трупи наводно влегле во Снигуривка следниот ден. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/ukraine-war-recapture-photos-kherson-snihurivka/32125702.html|title=Tears, Joy On The Streets As Ukrainian Troops Push Toward Kherson|last=|work=[[RFE/RL]]|access-date=2023-11-14|language=en}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.voanews.com/a/latest-development-in-ukraine-nov-9/6826430.html|title=Latest Developments in Ukraine: Nov. 9|date=2022-11-09|work=[[Voice of America]]|language=en|accessdate=2023-11-14}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kyivindependent.com/ukrainian-troops-reportedly-enter-snihurivka-as-russia-prepares-to-retreat-from-kherson/|title=Ukrainian troops reportedly enter Snihurivka as Russia announces retreat from Kherson|date=2022-11-09|work=[[The Kyiv Independent]]|language=en|accessdate=2023-11-14}}</ref> На 11 ноември, украинските трупи влегле во градот Херсон, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.npr.org/2022/11/11/1135995012/ukrainian-troops-enter-kherson-russia-withdrawal-ukraine|title=Ukrainian troops enter Kherson city after Russia retreats|last=Maynes|first=Charles|last2=Westerman|first2=Ashley|date=November 11, 2022|work=[[NPR]]}}</ref> и биле пресретнати од толпи украински граѓани кои извикувале „Слава Украина!“ и „Слава на ВСУ“, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-russia-kherson-liberation-withdrawal-b2223131.html|title=Scenes of jubilation as Ukraine troops enter Kherson hours after Russian withdrawal|date=2022-11-11|work=[[The Independent]]|language=en|accessdate=2023-11-14}}</ref> изразувајќи ја својата благодарност со кревање војници и веење [[Знаме на Украина|украински знамиња]]. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/11/12/ukraine-news-russia-war-kherson-retreat-putin-peace-latest/|title=Russian forces 'snuck out of Kherson in civilian clothes'|last=Abrahams|first=Jessica|date=2022-11-12|work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]]|access-date=2023-11-14|language=en-GB|issn=0307-1235}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-63615008|title=Kherson: Inside the city liberated from the Russians|date=2022-11-13|work=[[BBC News]]|access-date=2023-11-14|language=en-GB}}</ref> === Руско зацврстување и почеток на Днепарската кампања === [[Податотека:Kherson_after_Russian_shelling,_2022-12-24_(10).jpg|мини| Последиците од руското гранатирање на градот Херсон, 24 декември 2022 година]] По враќањето на Украина на Херсонската Област од десниот брег, украинските сили почнале да спроведуваат мала воена кампања на реките Днепар, спроведувајќи напади и упади на левиот брег и на Кинбурнската Провлака. <ref>{{Наведени вести|url=https://english.elpais.com/international/2022-11-21/ukraine-opens-a-new-front-on-the-dnipro-to-threaten-moscows-rearguard.html|title=Ukraine opens a new front on the Dnipro to threaten Moscow's rearguard|last=Segura|first=Cristian|date=2022-11-21|access-date=2023-12-27|language=en}}</ref> Во декември 2022 година, по претходните успешни контраофанзиви, се зголемиле шпекулациите меѓу западните аналитичари и медиуми за потенцијалната украинска кампања за повторно освојување [[Крим (полуостров)|на Крим]]. Во случај на таква офанзива, набљудувачите и аналитичарите сугерирале дека Украина би можела да нападне по должина на Запорошкото боиште и да напредува кон стратешкиот град Мелитопол за да го пресече рускиот „копен мост кон Крим“. Во текот на месецот, Русија ги зацврстила своите одбранбени линии во јужна Украина, особено по должина на Запорошкото боиште и Херсон. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ft.com/content/b01669cb-5be8-4f69-8d18-8eef0c0c2088|title=Big war is back': 5 lessons from Russia's invasion of Ukraine|date=25 December 2022|work=Financial Times|access-date=26 December 2022}}</ref> Нападите врз „соработниците“ и руските агенти од очигледни украински партизани и саботери продолжиле. <ref name="DriveDec23">{{Наведени вести|url=https://www.thedrive.com/the-war-zone/ukraine-situation-report-strategic-city-of-melitopol-could-be-kyivs-next-target|title=Ukraine Situation Report: Strategic City Of Melitopol Could Be Kyiv's Next Target|date=23 December 2022|work=The Drive|access-date=25 December 2022}}</ref> На 23 декември, украинскиот градоначалник на Мелитопол, Иван Федоров, изјавил дека Русите го претвориле градот во тврдина, преполна со заштита од Змејови Заби. Во меѓувреме, сателитските снимки покажале дека руските трупи поставиле ровови околу периметарот на Токмак во [[Запорошка Област|ЗапорошкатаОбласт]], кој се смета за стратешки град на приодот кон Мелитопол. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-december-23|title=Russian Offensive Campaign Assessment, December 23|date=23 December 2022|work=The Institute for the Study of War|access-date=24 December 2022}}</ref> На 15 мај 2023 година, украинското воено разузнавање проценило дека Русите стационирале 152.000 војници во областите Херсон и Запорожје во очекување на потенцијална украинска контраофанзива. <ref>[https://www.pravda.com.ua/eng/news/2023/05/15/7402246/ Over 150,000 Russian troops in southern Ukraine prepare for Ukrainian counteroffensive – Defence Intelligence]</ref> === Украинска контраофанзива и континуирани упади на Днепар (2023) === [[Податотека:School_in_Orikhiv_after_Russian_bombing,_2023-07-09_(12).jpg|мини| Бомбардирано училиште во Орехов, јули 2023 година]] Додека Украина се подготвувала да ја започне својата контраофанзива на југ, постоеле знаци на активност на Днепарсото боиште. <ref name="JT">{{Наведени вести|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2023/10/21/world/politics/ukraine-war-russia-new-front-dnieper-river/|title=With raids across Dnieper River, Ukraine may be seeking new front in war|last=Santora|first=Marc|date=2023-10-21|access-date=2023-12-27|language=en}}</ref> Сепак, на 6 јуни 2023 година, браната Каховка во Нова Каховка била намерно уништена додека била под руска контрола од март 2022 година, масовно поплавувајќи го регионот. Експертите проценуваат дека руските сили најверојатно ја разнеле браната. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2023/06/06/world/europe/ukraine-kakhovka-dam-russia.html|title=Internal Blast Probably Breached Ukraine Dam, Experts Say (Cautiously)|last=Glanz|first=James|date=2023-06-06|work=[[The New York Times]]|access-date=2023-06-07|archive-url=https://archive.today/20230607145020/https://www.nytimes.com/2023/06/06/world/europe/ukraine-kakhovka-dam-russia.html|archive-date=7 June 2023|last2=Santora|first2=Marc|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Pérez-Peña|first3=Richard|author-link=James Glanz|author-link3=Richard Pérez-Peña}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/interactive/2023/06/16/world/europe/ukraine-kakhovka-dam-collapse.html|title=Why the Evidence Suggests Russia Blew Up the Kakhovka Dam|last=Glanz|first=James|date=2023-06-16|work=The New York Times|access-date=2023-06-19|last2=Santora|first2=Marc|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Robles|first3=Pablo|last4=Willis|first4=Haley|last5=Leatherby|first5=Lauren|last6=Koettl|first6=Christoph|last7=Khavin|first7=Dmitriy}}</ref> Ова ја принудило борбата да запре по должината на реката некое време. На почетокот на јуни 2023 година, украинските сили ја започнале својата контраофанзива на источниот дел на јужното боиште, фокусирајќи се на повеќе насоки, вклучувајќи ги Орехов <ref>{{Наведени вести|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/06/08/russia-ukraine-war-news-counteroffensive/#link-CJTDB2JLHNBZLN7WH5L5MT76RI|title=Fighting rages in Zaporizhzhia region, pro-Russian official says|date=June 8, 2023|work=The Washington Post|access-date=June 10, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230608185732/https://www.washingtonpost.com/world/2023/06/08/russia-ukraine-war-news-counteroffensive/#link-CJTDB2JLHNBZLN7WH5L5MT76RI|archive-date=June 8, 2023}}</ref> и Велика Новосилка, <ref name="ISW June 8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-june-8-2023|title=Russian Offensive Campaign Assessment, June 8, 2023|last=Hird|first=Karolina|last2=Barros|first2=George|work=[[Institute for the Study of War]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230609004240/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-june-8-2023|archive-date=June 9, 2023|accessdate=June 9, 2023|last3=Mappes|first3=Grace|last4=Wolkov|first4=Nicole|last5=Clark|first5=Mason|last6=Kagan|first6=Fredrick W.}}</ref> кои се наоѓаат во источната област на Запорожје и западната област Донецк, соодветно. До 11 јуни, Украина повторно ги зазела населбите на линијата на боиштето Нескучне, Благодатно, Сторожево, Макаривка и Новодаривка. <ref name="ISW June 11">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-june-11-2023|title=Russian Offensive Campaign Assessment, June 11, 2023|last=Mappes|first=Grace|last2=Wolkov|first2=Nicole|work=[[Institute for the Study of War]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230612024326/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-june-11-2023|archive-date=June 12, 2023|accessdate=June 12, 2023|last3=Stepanenko|first3=Kateryna|last4=Barros|first4=George|last5=Clark|first5=Mason}}</ref> Напредокот на офанзивата забавил како што одминувало времето, и покрај заземањето на уште неколку села, вклучувајќи го и Роботин на 23 август. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2023/08/22/robotyne-has-been-liberated-according-to-ukrainian-armys-47th-brigade|title=Ukrainian Army's 47th brigade says Robotyne has been liberated|date=2023-08-22|work=euronews|language=en|accessdate=2024-06-14}}</ref> До декември 2023 година, истакнати украински личности и западни аналитичари почнале да даваат негативни оценки за успехот на контраофанзивата; изјавите на украинскиот генерал Валериј Залужни на почетокот на ноември 2023 година дека војната дошла во „ќорсокак“, набљудувачите ги гледале како признание за нејзиниот неуспех, <ref name="failZaluzhnyiABC">{{Наведена мрежна страница|url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-generals-view-war-stalemate-appears-recognition-failed/story?id=104576525|title=Ukraine general's view of war 'stalemate' appears to be recognition of failed counteroffensive: Reporter's Notebook|last=Soufi Burridge|first=Tom|date=3 November 2023|work=ABC News|accessdate=4 November 2023}}</ref> и следеле попрецизни проценки направени од аналитичарите, особено во однос на оперативниот успех, од неколку недели претходно. <ref name="ZDF October 12">{{Наведени вести|url=https://www.zdf.de/nachrichten/politik/ukraine-gegenoffensive-israel-waffen-reisner-ukraine-krieg-russland-100.html|title=Ukraine im Schatten von Nahost - Reisner: Die Gegenoffensive ist gescheitert|date=12 October 2023|work=[[ZDF]]|access-date=13 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231013081507/https://www.zdf.de/nachrichten/politik/ukraine-gegenoffensive-israel-waffen-reisner-ukraine-krieg-russland-100.html|archive-date=13 October 2023|language=de}}</ref> Украинските сили не стигнале до градот Токмак, опишан како „минимална цел“ од украинскиот генерал Олександр Тарнавски, <ref name="CNN September 23">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2023/09/23/europe/ukraine-biggest-counteroffensive-to-come-intl-hnk/index.html|title=Ukrainian forces have broken through in Verbove, top general says|last=Cotovio|first=Vasco|last2=Pleitgen|first2=Frederik|date=2023-09-23|work=CNN|accessdate=2023-11-27|last3=Hodge|first3=Daniel|last4=Gak|first4=Konstyantyn|last5=Kesaieva|first5=Yulia}}</ref> и веројатната почетна цел да стигнат до [[Азовско Море|Азовското Море]] за да ги поделат руските сили во јужна Украина останала неисполнета. <ref name="out of schedule">{{Наведени вести|url=https://news.yahoo.com/schedule-head-ukraines-defence-intelligence-093800579.html|title=We are out of schedule – Head of Ukraine's Defence Intelligence|date=2023-10-12|work=Yahoo News|access-date=2023-10-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20231013003917/https://news.yahoo.com/schedule-head-ukraines-defence-intelligence-093800579.html|archive-date=2023-10-13|language=en}}</ref> <ref name="telegraph-disaster">{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2023/10/15/ukraines-counter-offensive-russia-disaster-zelensky-adviser/|title=Ukraine's counter-offensive is a 'disaster', says former Zelensky adviser|last=Kilner|first=James|date=2023-10-15|work=The Telegraph|access-date=2023-10-18|language=en-GB|issn=0307-1235}}</ref> <ref name="Le Monde October 25">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemonde.fr/international/article/2023/10/26/guerre-en-ukraine-pourquoi-la-contre-offensive-de-kiev-est-en-echec_6196499_3210.html|title=Pourquoi la contre-offensive de l'Ukraine est en échec|last=Pietralunga|first=Cédric|date=25 October 2023|work=[[Le Monde]]|language=fr|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20231026122206/https://www.lemonde.fr/international/article/2023/10/26/guerre-en-ukraine-pourquoi-la-contre-offensive-de-kiev-est-en-echec_6196499_3210.html|archive-date=26 October 2023|accessdate=26 October 2023}}</ref> Како што надојдените води од Днепар започнале да се повлекуваат, Украина ги продолжила своите упади преку реката во поголем обем. Во декември 2023 година, Украина воспоставила упориште на левиот брег кај селото Крјанки. Украинската војска на 3 март 2024 година објавила дека потрошила рекордна сума на средства за утврдување на Запорошката област на јужното боиште. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/6/russia-takes-more-ground-in-east-ukraine-but-loses-another-ship-at-sea|title=Russia takes more ground in east Ukraine but loses another ship at sea|date=6 March 2024|work=Al Jazeera|access-date=14 March 2024}}</ref> На 17 февруари, борбите продолжиле во Роботин кога руските сили започнале голем напад врз селото, враќајќи ја позицијата јужно од него. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://dev-isw.bivings.com/|title=Institute for the Study of War|work=Institute for the Study of War|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220325065358/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-24|archive-date=2022-03-25|accessdate=2024-06-14}}</ref> На 15 мај 2024 година, руското Министерство за одбрана соопштило дека руските сили целосно го вратиле селото. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.newsweek.com/robotyne-russia-captured-zaporizhzhia-front-counteroffensive-ukraine-1900857|title=Zaporizhzhia Update: Russia claims it recaptured key outpost of Robotyne|last=Reporter|first=Isabel van Brugen|date=2024-05-15|work=Newsweek|language=en|accessdate=2024-06-14}}</ref> Воениот аналитичар Емил Кастехелми изјавил за ''[[The New York Times|„Њујорк тајмс“]]'' дека селото со неговото повторно заземање „''нема стратешко значење за Русија и сега е нешто повеќе од урнатини''“, но сепак, тоа е сепак „''симболичен удар за Украина откако се бореше толку напорно за да го врати минатата година''“. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2024/05/23/world/europe/ukraine-russia-battlefield-gains.html|title=Advancing Russian Troops Threaten to Reverse Some of Ukraine's Hard-Won Gains|last=Méheut|first=Constant|date=2024-05-23|work=The New York Times|access-date=2024-06-14|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> На 16 јуни 2024 година, руската војска го објавила заземањето на селото Загорно во Запорожје, кое се наоѓа јужно од Гулјаполе. Извештајот не можел да биде независно потврден во тоа време. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2024/06/16/ukraine-russia-war-latest-live-updates/#1718534723869|title=Ukraine ready for ceasefire 'tomorrow'|date=16 June 2024|work=The Telegraph}}</ref> На 18 јули, Кринки бил целосно освоен од руските сили. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-07-18/ukraine-withdraws-from-strategic-position-in-southern-region|title=Ukraine Withdraws From Strategic Position in Southern Region|date=2024-07-18|work=Bloomberg.com|access-date=2024-07-19|language=en}}</ref> На почетокот на октомври 2024 година, украинското разузнавање предвидело дека руските сили ќе ги обноват офанзивните напори кон Орехов во обид да ги прекинат украинските логистички линии. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2024/10/5/7478308/|title=Russians prepare offensive in Zaporizhzhia Oblast to cut off Ukrainian military logistics – Ukrainian forces|last=Tyshchenko|first=Kateryna|date=5 October 2024|work=[[Ukrainska Pravda]]}}</ref> Во меѓувреме, руските сили ги рестартирале борбените операции околу Камијаско во западната Запорошка Област, напредувајќи во близина на селото и соседниот Плавни, по пријавениот неуспешен украински напад. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-october-7-2024|title=Russian Offensive Campaign Assessment, October 7, 2024|last=Mappes|first=Grace|last2=Wolkov|first2=Nicole|date=7 October 2024|work=Institute for the Study of War|accessdate=7 October 2024|last3=Barros|first3=George|last4=Evans|first4=Angelica|last5=Kagan|first5=Frederick W.}}</ref> == Сили == === Русија и проруски сепаратисти === * 8-ма комбинирана армија ** 20-та гардиска моторизирана стрелачка дивизија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.criticalthreats.org/analysis/russia-ukraine-warning-update-russian-offensive-campaign-assessment-february-27-2022|title=Russia-Ukraine Warning Update: Russian Offensive Campaign Assessment, February 27, 2022|work=Critical Threats|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228023432/https://www.criticalthreats.org/analysis/russia-ukraine-warning-update-russian-offensive-campaign-assessment-february-27-2022|archive-date=28 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref><ref name="orbat" /> *** 33-ти полк стрелачки полк<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infonavigator.com.ua/novosti/proslavlennye-desantniki-rossii-pokazali-svoj-professionalizm-pod-hersonom/|title=«Прославленные» десантники России показали свой «профессионализм» под Херсоном|date=2022-05-24|language=ru|accessdate=2022-03-04|archive-date=2022-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220524142709/https://infonavigator.com.ua/novosti/proslavlennye-desantniki-rossii-pokazali-svoj-professionalizm-pod-hersonom/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.5.ua/ru/rehyoni/vsu-nanesly-udar-po-kakhovskomu-mostu-y-systemam-pvo-v-novoi-kakhovke-285866.html|title=ВСУ НАНЕСЛИ УДАР ПО КАХОВСКОМУ МОСТУ И СИСТЕМАМ ПВО В НОВОЙ КАХОВКЕ|date=2022-08-25|work=[[5 Kanal]]|language=ru|accessdate=2024-03-04}}</ref><ref name="orbat" /> *** 255-ти гардиски стрелачки полк<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://v102.ru/news/113163.html|title=Стало известно о положении волгоградских бойцов под Херсоном|date=2022-11-13|language=ru|accessdate=2024-03-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://infokam.su/volgogradskij-255-j-motostrelkovyj-polk-perepravilsya-na-levyj-bereg-v-hersonskoj-oblasti-v-polnom-sostave.html|title=Волгоградский 255-й мотострелковый полк переправился на левый берег в Херсонской области в полном составе|last=Леонид Смелов|date=2022-11-14|accessdate=2024-03-02}}</ref><ref name="orbat" /> *** 944-та самоодна артилерија<ref name="orbat" /> *** 358-ми противвоздушен ракетен полк<ref name="orbat" /> * 49-та комбинирана армија<ref name="Axe">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.forbes.com/sites/davidaxe/2022/10/04/rivers-at-their-backs-and-ukrainian-brigades-closing-in-a-lot-of-russian-troops-might-need-to-learn-to-swim/?sh=4a7110732624|title=Rivers At Their Backs And Ukrainian Brigades Closing In, A Lot Of Russian Troops Might Need To Learn To Swim|last=David Axe|date=4 October 2022|work=Forbes|accessdate=6 October 2022}}</ref> (Нова Каховка)<ref name="cripo"/> ** 34-та независна стрелачка планинска бригада<ref name="cripo" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-july-30|title=Russian Offensive Campaign Assessment, July 30|work=Institute for the Study of War|language=en|accessdate=2023-04-09}}</ref> ** 205-та посебна стрелачка бригада<ref name="cripo" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kyivindependent.com/official-kakhovka-dam-was-blown-up-by-russias-205th-motorized-rifle-brigade/|title=Official: Kakhovka dam was blown up by Russia's 205th Motorized Rifle Brigade|date=6 June 2023|work=The Kyiv Independent|accessdate=2023-06-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://koda.gov.ua/operatyvna-informacziya-minoborony-stanom-na-06-00-03-03-2022-shhodo-rosijskogo-vtorgnennya/|title=Оперативна інформація Міноборони станом на 06.00 03.03.2022 щодо російського вторгнення.|date=2022-03-03|work=Київська обласна військова адміністрація|language=uk|accessdate=2022-05-14}}</ref> ** 1-ва гардиска ракетна бригада<ref name="orbat">{{Наведена мрежна страница|url=https://puheenvuoro.uusisuomi.fi/aripesonen1/venajan-hukkaama-sotakartta-kertoo-venajan-sotataktiikasta-jota-ukraina-nyt-haastaa-ja-lyo-kovasti/|title=Venäjän hukkaama sotakartta kertoo Venäjän sotataktiikasta, jota Ukraina nyt haastaa ja lyö kovasti|last=Ari Pesonen|date=2022-08-14|work=Uusi Suomi|language=fi|accessdate=2024-03-09}}</ref> **90-та противвоздушна ракетна бригада<ref name="orbat" /> ** 227-ма артилериска бригада<ref name="orbat" /> * 58-ма комбинирана армија ** 42-та гардиска стрелачка дивизија<ref name="feb25" /> * 336-та поморска пешадиска бригада * Воздухопловни сили на Русија ** 7-ми гардиска планинска воздушна ударна дивизија<ref name="feb25" /> *** 56-ти гардиски воздушен ударен полк<ref name="cripo" /><ref name="Roth">{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/world/2022/aug/17/i-dont-see-justice-in-this-war-russian-soldier-exposes-rot-at-core-of-ukraine-invasion|title='I don't see justice in this war': Russian soldier exposes rot at core of Ukraine invasion|last=Andrew Roth & Pjotr Sauer|date=17 August 2022|work=[[The Guardian]]|access-date=21 September 2022}}</ref> *** 108-ми гардиски кубањски козачки воздушен ударен полк<ref name="nikolaev">{{Наведена мрежна страница|url=https://nikcenter.org/nezlamnyj-mykolayiv/|title=Незламний Миколаїв|last=Борейко|first=Олеся|last2=Петрук|first2=Альона|work=NikCenter|language=uk|accessdate=2023-04-04|last3=Іваннікова|first3=Марія|last4=Оганов|first4=Олег|last5=Орсач|first5=Оксана|last6=Сліж|first6=Даніїл|last7=Сідєлєв|first7=Олександр}}</ref> *** 247-ми гардиски воздушен ударен полк<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2023/07/29/7413345/|title=Fighting escalates on two contact line areas – UK Intelligence|work=Ukrainska Pravda|language=en|accessdate=2023-07-30}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://censor.net/ua/news/3362604/vorojyyi_sklad_z_boyeprypasamy_ta_komandnyyi_punkt_247_desantnoshturmovogo_polku_znyscheno_v_chornobayivtsi|title=Ворожий склад з боєприпасами та командний пункт 247 десантно-штурмового полку знищено в Чорнобаївці, - ОК "Південь"|date=23 August 2022|work=Censor.NET|language=uk}}</ref><ref name="Guardian excerpt">{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/world/2022/aug/17/they-turned-us-into-savages-russian-soldier-describes-start-of-ukraine-invasion|title='They turned us into savages': Russian soldier describes start of Ukraine invasion|last=Pavel Fitalyev|date=17 August 2022|work=[[The Guardian]]|access-date=21 September 2022}}</ref> ** 11-та гардиска воздушна ударна бригада<ref name="cripo" /><ref name="orbat" /> ** 76-та гардиска воздушна ударна дивизија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-october-3|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, OCTOBER 3|work=Institute for the Study of War|accessdate=2022-10-03}}</ref> ** 83-та гардиска воздушна ударна бригада<ref name="kp">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.kyivpost.com/russias-war/uaf-gain-ground-in-kherson-and-donbas-sectors-dozens-of-rf-armored-vehicles-claimed-destroyed.html|title=UAF Gain Ground in Kherson and Donbas Sectors, Dozens of RF Armored Vehicles Claimed Destroyed|date=5 September 2022|work=Kyiv Post|accessdate=6 October 2022}}</ref> * Спецназ ГРУ ** 10-та бригада на Спецназ<ref name="cripo" /><ref name="orbat" /> * Руски воздухопловни сили<ref name="ukraine today">{{Наведена мрежна страница|url=https://ukrainetoday.org/2022/09/25/armed-forces-of-ukraine-took-revenge-on-the-russian-su-25-and-the-mi-8-helicopter-which-flew-to-rescue-the-pilot/|title=Armed Forces of Ukraine took revenge on the Russian SU-25 and the Mi-8 helicopter, which flew to rescue the pilot|date=25 September 2022|work=Ukraine Today|archive-url=https://web.archive.org/web/20221006130947/https://ukrainetoday.org/2022/09/25/armed-forces-of-ukraine-took-revenge-on-the-russian-su-25-and-the-mi-8-helicopter-which-flew-to-rescue-the-pilot/|archive-date=6 October 2022|accessdate=6 October 2022}}</ref> * Руска морнарица ** Црноморската флота *** 22-ри армиски корпус (Херсон)<ref name="cripo" /> **** 126-та крајбрежна одбранбена бригада<ref name="feb25">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.criticalthreats.org/analysis/russian-offensive-campaign-assessment-february-25-2022|title=Russian Offensive Campaign Assessment, February 25, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226021229/https://www.criticalthreats.org/analysis/russian-offensive-campaign-assessment-february-25-2022|archive-date=26 February 2022|accessdate=27 February 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-october-4|title=Russian Offensive Campaign Assessment, October 4|date=October 4, 2022|work=Institute for the Study of War}}</ref> **** 127-ма извидничка бригада<ref name="cripo" /><ref name="orbat" /> *** 439-та ракетна артилериска бригада<ref name="orbat" /> *** 291-ва ракетна артилериска бригада<ref name="orbat" /> === Украина === * Армија на Украина ** 1-ва бригада за специјални операции<ref name="kp" /> ** [[17-та тенковска бригада (Украина)|17-та тенковска бригада]]<ref name="Axe"/> ** [[28-ма моторизирана бригада (Украина)|28-ма моторизирана бригада]]<ref name=posadpokrovske/> ** [[59-та моторизирана бригада (Украина)|59-та моторизирана бригада]]<ref>{{cite news |last1=Schwirtz |first1=Michael |title=Proud Band of Ukrainian Troops Holds Russian Assault at Bay — for Now |url=https://www.nytimes.com/2022/03/06/world/europe/ukraine-beats-russia-mykolaiv.html |access-date=8 March 2022 |work=[[The New York Times]] |date=6 March 2022 |archive-date=9 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220309083045/https://www.nytimes.com/2022/03/06/world/europe/ukraine-beats-russia-mykolaiv.html |url-status=live }}</ref> ** 60-та пешадиска бригада<ref name="Axe" /> ** [[128-ма планинска ударна бригада (Украина)|128-ма планинска ударна бригада]]<ref name="Axe" /><ref name="Schwirtz" /> ** 98-ми пешадиски баталјон<ref>{{cite web |url=https://www.npr.org/2022/08/03/1114755089/a-young-officer-hopes-to-turn-the-tide-of-war-as-ukraine-fights-to-retake-a-key |title=A young officer hopes to turn the tide of war, as Ukraine fights to retake a key city |work=NPR |date=3 August 2022 |access-date=6 October 2022 }}</ref> * [[Територијални одбранбени сили (Украина)|Територијални одбранбени сили]] ** [[123-та бригада за територијална одбрана (Украина)|123-та територијална одбранбена бригада (Николаевска област)]]<ref>{{cite web|url=https://korabelov.info/2023/12/425997/shcho-zihralo-kliuchovu-rol-v-oboroni-mykolaieva-interaktyvna-mapa-boiv-ta-rukhu-zaharbnykiv/|title=Що зіграло ключову роль в обороні Миколаєва: інтерактивна мапа боїв та руху загарбників|date=2023-12-01|access-date=2024-03-08|lang=uk}}</ref><ref name=bashtanka/><ref name=voznesensk/> *** 187-ма бригада за територијална одбрана (Вознесенск)<ref name=voznesensk>{{cite web|title=В Миколаївській бригаді ТРО пригадали бій за Вознесенськ та побратимів, які тоді загинули|url=https://news.pn/uk/RussiaInvadedUkraine/287051|work=news.pn|language=uk|date=1 March 2023|access-date=31 May 2023|trans-title=In the Mykolaiv brigade of TRO, they remembered the battle for Voznesensk and the comrades who died then}}</ref> *** 190-та бригада за територијална одбрана (Баштанка)<ref name=bashtanka>{{cite web|title=Бій за теперішнє і майбутнє, за правду і долю нових поколінь|url=https://bashtanka.mk.gov.ua/ua/news/?id=110493|work=bashtanka.mk.gov.ua|language=uk|date=2 March 2023|access-date=7 June 2023|trans-title=The fight for the present and the future, for the truth and the fate of new generations}}</ref> ** [[124-та бригада за територијална одбрана (Украина)|124-та бригада за територијална одбрана (Херсонска Област)]]<ref>{{cite web|title=Комбат херсонського батальйону територіальної оборони розповів про перші бої за Херсон|url=https://pivdenukraine.com.ua/2022/12/08/kombat-xersonskogo-bataljonu-teritorialno%D1%97-oboroni-rozpoviv-pro-pershi-bo%D1%97-za-xerson/|work=pivdenukraine.com.ua|language=uk|date=8 December 2022|access-date=17 May 2023|trans-title=A combatant of the Kherson Territorial Defense Battalion talked about the first battles for Kherson}}</ref> *** 192-ра бригада за територијална одбрана (Херсон)<ref name="Pravda Lilac">{{cite web | last1=БРАТУЩАК |first1=ОЛЕКСІЙ |last2=РЄУЦЬКИЙ |first2=КОСТЯНТИН |title=Подвиг у Бузковому парку. Невідома історія окупації Херсона |url=https://www.pravda.com.ua/articles/2022/11/8/7375378/ |publisher=[[Ukrainska Pravda]] |access-date=17 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231117203452/https://www.pravda.com.ua/articles/2022/11/8/7375378/ |archive-date=17 November 2023 |language=Ukrainian |date=8 March 2022 |url-status= live}}</ref> *** 194-ти баталјон за територијална одбрана ([[Белозерка]])<ref name="Pravda Lilac"/> ** [[126-та бригада за територијална одбрана (Украина)|126-та бригада за територијална одбрана (Одеса)]]<ref name="lemonde">{{cite web |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2022/07/28/ukraine-pushes-back-in-the-kherson-region-one-village-at-a-time_5991781_4.html |title=Ukraine pushes back in Kherson region, one village at a time |work=[[Le Monde]] |date=28 July 2022 |author=Thomas D'Istria |access-date=6 October 2022 }}</ref> *** 220-ти баталјон<ref name="lemonde" /> ** [[129-та бригада за територијална одбрана (Украина)|129-та бригада за територијална одбрана]]<ref>{{cite web |url=https://www.pbs.org/newshour/world/ukraine-retakes-more-territory-in-southern-kherson-region |title=Ukraine retakes more territory in southern Kherson region |work=PBS |date=3 October 2022 |access-date=6 October 2022 }}</ref> ** [[Меѓународна легија за територијална одбрана (Украина)|Меѓународна легија за територијална одбрана]] *** [[Посебен баталјон за специјални намени]]<ref>{{cite web |title=Ichkerian Battalion Fighters Liberate Village Of Arkhangelske In Kherson Region |url=https://charter97.org/en/news/2022/9/1/513734/ |access-date=25 September 2022 |archive-date=3 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220903181034/https://charter97.org/en/news/2022/9/1/513734/ |url-status=live }}</ref> * [[Украинските воздушни ударни сили]] ** [[25-та воздушно-десантна бригада (Украина)|25-та воздушно-десантна бригада]]<ref>{{cite web|url=https://mil.in.ua/uk/articles/snajper-sicheslavskoyi-brygady-rozpoviv-pro-svij-pershyj-bij/|title=Снайпер Січеславської бригади розповів про свій перший бій|lang=uk|access-date=2024-03-13|date=2022-05-02}}</ref> ** [[79-та воздушнна ударна бригада (Украина)|79-та воздушнна ударна бригада]]<ref name=bobkov/> ** [[80-та воздушнна ударна бригада (Украина)|80-та воздушнна ударна бригада]]<ref name="isw 18 April"/> * [[Украинските воздухопловни сили]] ** [[160-та противвоздушна артилериска бригада (Украина)|160-та противвоздушна артилериска бригада]] (Odesa Anti-Aircraft Missile Brigade)<ref name="ukraine today"/> * [[Украинска морнарица]] ** [[Украинска поморска пешадија|Украински поморски корпус]] *** [[35-та морска бригада (Украина)|35-та морска бригада]]<ref name="Axe" /><ref>{{cite web |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-63137061 |title=Ukraine regains Kherson villages from Russians |author=Paul Kirby |work=BBC |date=5 October 2022 |access-date=6 October 2022 }}</ref><ref name=bobkov>{{cite web|url=https://suspilne.media/344448-ostannij-forpost-ak-mikolaiv-oboronavsa-vid-rosijskih-vijsk-na-pocatku-povnomasstabnoi-vijni-hronologia-podij/|access-date=2024-03-08|date=2022-12-31|author=Денис Бобков|website=[[Suspilne]]|lang=uk|title=Останній форпост: як Миколаїв оборонявся від російських військ на початку повномасштабної війни. Хронологія подій}}</ref> **** [[137-ми поморски батајлон (Украина)|137-ми поморски батајлон]]<ref>{{cite web | url = https://www.pravda.com.ua/articles/2023/09/18/7420200/ | title = Генерал-майор Соколов командував обороною півдня, яку розслідує ДБР. Велике інтерв'ю про Чонгар, Херсон і Мелітополь | author = Соня Лукашова, Євген Будерацький | publisher = Українська Правда | date = 2023-09-18 }}</ref> *** [[36-ти поморски батајлон (Украина)|36-ти поморски батајлон]]<ref name=bobkov/> == Влијание врз животната средина == Војната имала нарушувачко и деструктивно влијание врз уникатните растенија и дивиот свет на Кинбурнската Провлака, како што се ''Сentaurea breviceps'' и ''Сentaurea Paczoskii'' видовите [[синчец]], <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://uacrisis.org/en/cherez-vijnu-unikalni-roslyny-na-pivdni-ukrayiny-mozhut-znyknuty-nazavzhdy|title=Unique plants in the south of Ukraine may become extinct because of the war|date=23 December 2022|work=uacrisis.org|publisher=[[Ukraine Crisis Media Center]]|accessdate=29 December 2022|quote="Oleksiy Vasyliuk, head of the NGO Ukrainian Nature Conservation Group, said that there are unique plants on the Kinburn Spit that grow only there and nowhere else on the planet, for example, two cornflower species – Сentaurea breviceps and Сentaurea Paczoskii."}}</ref> и нивниот чувствителен екосистем. <ref name="Quaoar">{{Наведена мрежна страница|url=https://m.dailykos.com/stories/2022/10/30/2132243/-Why-is-Russia-fortifying-an-environmentally-sensitive-Ukrainian-peninsula-of-sand-and-lakes|title=Why is Russia fortifying an environmentally sensitive Ukrainian peninsula of sand and lakes?|last=Quaoar|date=30 October 2022|work=dailykos.com|publisher=[[Daily Kos]]|accessdate=26 November 2022}}</ref> Бомбите и загадувачите кои доаѓале од нив, ги убивале блиските делфини и ги отвориле песокот и почвата за заканата од хемикалии кои навлегуваат и инвазивни видови, според директорот за истражување и политика на опсерваторијата за судири и животна средина со седиште во Велика Британија, Даг Веир. <ref name="Cundy">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/environment/2022/jun/07/dead-dolphins-how-nature-became-another-casualty-of-the-ukraine-war|title=Dead dolphins: how nature became another casualty of the Ukraine war|last=Cundy|first=Antonia|date=7 June 2022|work=[[The Guardian]]|accessdate=24 November 2022}}</ref> Во мај 2022 година, пожар од 4.000 хектари, започнат со ракети, нанел трајна штета на живеалиштата на [[Повеќегодишно растение|повеќегодишните шуми]] и мочуриштата на провлакот. <ref name="Quaoar" /> <ref name="Cundy" /> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2022/05/22/europe/ukraine-russia-war-environment-intl-cmd/index.html|title=Ukraine's natural environment is another casualty of war. The damage could be felt for decades|last=Kottasová|first=Ivana|date=22 May 2022|work=cnn.com|publisher=[[CNN]]|accessdate=24 November 2022|quote="Precious perennial forests and salt marshes in the Kinburn Spit Reserve in the Mykolaiv region were on fire for more than a week, its unique habitats were left devastated, according to Zinoviy Petrovich, the head of Kinburn Spit Reserve."}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Боишта во Руската инвазија на Украина]] [[Категорија:Јужно боиште (Руска инвазија на Украина)| ]] hycmxn8pxyzdl4awq3wutqol286o3pv Автокефалност на Православната Црква на Украина 0 1369350 5375477 5369590 2025-06-07T05:28:26Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 18 sources and tagging 6 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375477 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Working_visit_of_the_President_of_Ukraine_Petro_Poroshenko_to_the_Turkish_Republic_(2019-01-05)_33.jpg|мини| Патријархот Вартоломеј го потпишува томосот за автокефалност на Епифаниј I (облечен во бел клобук) стои зад него.]] На [[5 јануари]] [[2019]] година, [[Вартоломеј I Цариградски|Вартоломеј I]], [[Вселенски патријарх|Цариградскиот вселенскиот патријарх]], го потпишал [[Томос (Источна православна црква)|томосот]] со кој официјално се признава и основа [[Православна црква на Украина|Православната црква на Украина]] и ѝ се доделува [[Автокефалност|автокефалност]] (самоуправување). Настаните кои веднаш довеле до доделување на автокефалност биле: * На 11 октомври 2018 година, [[Цариградска патријаршија|синодот на Вселенската патријаршија]] објавил дека „''ќе продолжи кон доделување автокефалност на Црквата на Украина''“, <ref name="EoC">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/-/communiq-1|title=Соопштение (10.11.2018). – Соопштенија – Вселенската патријаршија|date=11 October 2018|work=www.patriarchate.org|publisher=[[Ecumenical Patriarchate]]|accessdate=2018-10-12|quote=Светиот Синод особено и долго разговараше за црковното прашање на Украина, во присуство на Неговата Екселенција, Архиепископот Памфилонски Даниел и Неговата милост епископ Едмонтон Иларион, патријаршиски егзарси во Украина, и по опсежните размислувања беше декретирано:<br>1) Да се ​​обнови одлуката што веќе беше донесена дека Патријархот на црквата ќе и додели на автокефалност на црквата во Украина. [...]<br>4) Да се ​​отповика правната постапка која е обврзувачка на Синодниот акт 1686[...]}}</ref> правејќи ја независна од [[Руска православна црква|Руската православна црква]]. * Оваа одлука го натерало Светиот синод на Руската православна црква да ја прекине заедницата со Вселенската патријаршија на 15 октомври 2018 година, што го означило почеток на расколот помеѓу Москвската и Цариградската патријаршија во 2018 година. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2018/10/15/russian-orthodox-church-rupturing-ties-constantinople-ukraine/|title=Russian Orthodox Church 'rupturing' ties with the Constantinople over Ukraine split|date=2018-10-15|work=The Telegraph|access-date=2019-01-19|language=en-GB|issn=0307-1235}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/world/2018/oct/15/russian-orthodox-church-cuts-ties-with-constantinople|title=Russian Orthodox Church cuts ties with Constantinople|last=Roth|first=Andrew|date=2018-10-15|work=The Guardian|access-date=2019-01-19|last2=Sherwood|first2=Harriet|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> * На 15 декември 2018 година, советот за обединување ја основал [[Православна црква на Украина|Православната црква на Украина]]. * На 5 јануари 2019 година, патријархот Вартоломеј го потпишал томосот за автокефалност на Православната црква на Украина.  == Позадина ==   [[Вселенски патријарх|Цариградскиот вселенски патријарх]] тврди дека е најистакнат водач и меѓународен претставник на [[Православна црква|Источната православна црква]]. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/biography|title=Biography – The Ecumenical Patriarch|publisher=Ecumenical Patriarchate|accessdate=2018-10-17}}</ref> Источната православна црква е географски поделена на неколку главно независни местни цркви, секоја со свој водач (патријарх, архиепископ или митрополит). Набргу откако Украина ја стекна својата независност од СССР, некои нејзини претседатели побарале од Вселенската патријаршија да и даде на Украина црква различна од Московската патријаршија. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/istorija-i-kulytrua/53699-ot-kravchuka-do-poroshenko-pervomu-projektu-jepc-uzhe-25-let|title=From Kravchuk to Poroshenko: first project of SLC [Single Local Church] is 25 years now|last=Vlasov|first=Andrey|date=31 May 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-21}}</ref> === Три источни православни цркви во Украина === На крајот на 20 век, во Украина постоеле три [[Православна црква|источни православни]] јурисдикции: * Украинската православна црква (Московска патријаршија) (УПЦ-МП) која е дел од Руската православна црква, а со тоа е и под [[Патријарх на Москва и на сите Руси|Московската патријаршија]]. Оваа црква била, до 11 октомври 2018 година, единствената православна црква во Украина признаена од другите православни цркви. * Украинската автокефална православна црква (УАПК), предводена од митрополитот Макариј, која била независна, која била основана во 1921 година по формирањето на краткотрајната [[Украинска Народна Република]] и откако го преживела Советскиот Сојуз и надвор и внатре во земјата. * [[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|Украинската православна црква – Киевска патријаршија]] (УПЦ-КП), предводена од киевскиот патријарх Филарет, независна црква која била основана во јули 1992 година. Во јануари 1992 година, откако Украина ја стекнала својата независност од [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]] по [[Распад на Советскиот Сојуз|распадот]], киевскиот митрополит Филарет од УПЦ-МП <ref>{{Cite web|url=https://mospat.ru/archive/en/2003/02/ne301031/|title=Mikhail Denisenko (former Metropolitan Filaret of Kiev) tries to improve his image through the UN : Russian Orthodox Church.|date=3 February 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20190413185809/https://mospat.ru/archive/en/2003/02/ne301031/|archive-date=13 April 2019|website=mospat.ru|access-date=2018-10-29|url-status=dead}}</ref>свикал собрание во [[Киевско-печерска лавра|Киевскско-печерската лавра]] што усвоила барање за автокефалност до Московскиот патријарх. <ref name=":29222">{{Cite web|url=http://ukrainianweek.com/History/64556|title=Freeing Ukraine from Spiritual Dependence|last=Podobied|first=Pavlo|date=8 November 2012|type=History of the churches in Ukraine|website=ukrainianweek.com|access-date=2018-10-29}}</ref><ref name="221781autocephaly222">[http://ukrainianweek.com/Politics/221781 After autocephaly], [[The Ukrainian Week]] (26 October 2018) {{in lang|uk}} [https://gazeta.ua/articles/life/_vselenskij-patriarhat-oprilyudniv-dokumenti-na-pidtrimku-ukrayinskoyi-avtokefaliyi/859088 The Ecumenical Patriarchate unveiled documents in support of Ukrainian autocephaly], [[Gazeta.ua]] (14 September 2018)</ref>Московската патријаршија не го прифатила тоа и побарала од Филарет да поднесе оставка. <ref name=":2922">{{Наведена мрежна страница|url=http://ukrainianweek.com/History/64556|title=Freeing Ukraine from Spiritual Dependence|last=Podobied|first=Pavlo|date=8 November 2012|work=ukrainianweek.com|type=History of the churches in Ukraine|accessdate=2018-10-29}}</ref> <ref name=":022">{{Наведени вести|url=http://orthochristian.com/116586.html|title=Официјална историја на одмрзнувањето и анатематизацијата на Филарет Денисенко. Документи на епископските собори на Руската православна црква од јуни 1992, 1994 и 1997 г.|date=17 October 2018|work=OrthoChristian.Com|access-date=2018-11-29}}</ref> Филарет не поднел оставка и бил суспендиран на 27 мај 1992 година од страна на УПЦ-МП. <ref name=":5322">{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/istorija-i-kulytrua/42446-to-the-anniversary-of-kharkov-council-or-a-few-words-about-how-m-a-denisenko-was-expelled-from-churc|title=To the anniversary of Kharkov Council, or a few words about how M.A. Denisenko was "expelled" from Church|date=25 May 2017|work=spzh.news|accessdate=2018-11-21|archive-date=2018-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20181121204149/http://spzh.news/en/istorija-i-kulytrua/42446-to-the-anniversary-of-kharkov-council-or-a-few-words-about-how-m-a-denisenko-was-expelled-from-churc|url-status=dead}}</ref> Епископите лојални на митрополитот Филарет и слична група од Украинската автокефална православна црква организирале обединувачки синод кој се одржал на 25-26 јуни 1992 година. Делегатите се согласиле да формираат комбинирана црква наречена ''[[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|Украинска православна црква - Киевска патријаршија]]'' под патријархот што тие го избрале, Мстислав од UAOC. <ref name=":5322" /> <ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://ukrainianweek.com/Society/64554|title=Filaret: A Statehood-oriented Patriarch|last=Losiev|first=Ihor|date=8 November 2012|work=ukrainianweek.com|accessdate=2018-11-29}}</ref> Мстислав никогаш не ја одобрил унијата помеѓу УАПЦ и УПЦ-КП. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CU%5CK%5CUkrainianOrthodoxchurch.htm|title=Ukrainian Orthodox church|work=encyclopediaofukraine.com|accessdate=2019-01-09}}</ref> Филарет билотфрлен на 11 јули 1992 година од страна на Руската православна црква. По смртта на патријархот Мстислав во 1993 година, црквата УПК-КП ја предводел патријархот Владимир. Во јули 1995 година, по смртта на Владимир, Филарет бил избран за шеф на УПЦ-КП со гласови од 160-5. Филарет бил [[Анатема|анатемизиран]] од Руската православна црква во 1997 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/10/15/news165263/|title=Изјава на Светиот синод на Руската православна црква во врска со навлегувањето на Цариградската патријаршија врз канонската територија на Руската црква|last=Руска православна црква|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-31|quote=Со одлука на Архиерејскиот собор на Украинската православна црква, што се одржа на 27 мај 1992 година, во Харков, митрополитот Филарет (Денисенко), поради неговото неисполнување на ветувањата што ги даде по заклетвата на крстот и Евангелието за време на претходниот Епископски собор на Руската православна црква, беше отстранет од престолот на Руската православна црква. Православната црква, со својата Резолуција од 11 јуни 1992 година, ја потврди одлуката на Харковскиот собор и го разреши Филарет Денисенко, лишувајќи го од сите чинови на служба според следните обвинувања: „Суровиот и арогантен однос кон свештенството под негова јурисдикција, диктат и уцена: искушението за заедницата на верниците со неговото однесување и приватен живот (Мт. 18:7; Канон на Првиот Вселенски Собор, Канон на Шестиот Вселенски Собор 5 (Апостолски канон 25), јавна клевета и богохулеие против епископски собор (Втор Вселенски Собор); вршење на божествени функции, вклучувајќи и ракополагања во состојба на суспензија (Апостолски канон 28); предизвикувајќи раскол во Црквата (Канон на Двоен Собор 15). Сите ракополагања што ги спроведувал Филарет во состојба на суспензија од 27 мај 1992 година и суспензиите наметнати од него биле признати како неважечки.<br />И покрај постојаните повици на покајание, Филарет Денисенко по неговото прогонување продолжил со својата расколничка активност, исто така и во другите помесни цркви. Со одлука на Архиерејскиот совет на Руската православна црква од 1997 година, тој беше анатемизиран.}}</ref> УАПЦ и УПЦ-КП не биле признати од другите православни цркви и биле сметани за расколнички. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://orthodoxia.info/news/breaking-news-ep-reinstates-ukraines-patriarch-filaret-archbishop-makariy/|title=BREAKING NEWS: EP reinstates Ukraine's Patriarch Filaret, Archbishop Makariy|last=Loudaros|first=Andreas|date=11 October 2018|work=Orthodoxia.info|accessdate=2019-01-12}}</ref> Претставниците на РПЦ изјавиле дека анатематизацијата на Филарет е „''признаена од сите помесни православни цркви вклучувајќи ја и црквата во Цаиград''“. <ref>{{Cite web|url=https://mospat.ru/en/2018/10/15/news165263/|title=Изјава на Светиот синод на Руската православна црква во врска со навлегувањето на Цариградската патријаршија врз канонската територија на Руската црква {{!}} Руската православна црква|quote=И покрај постојаните повици за покајание, Филарет Денисенко по неговото прогонување ја продолжи својата расколничка активност, исто така и во другите помесни цркви. Со одлука на Архиерејскиот совет на Руската православна црква од 1997 година, тој беше анатемизиран. Овие одлуки беа признати од сите помесни православни цркви вклучувајќи ја и црквата во Константинопол.|website=mospat.ru|access-date=2018-10-31}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://mospat.ru/en/2018/10/22/news165617/|title=Митрополит Иларион: Филарет Денисенко бил и останува расколник {{!}} Руската православна црква|quote=За нас Филарет беше и останува расколник. [...] одлуката за неговата екскомуникација во 1997 година беше точна во секој поглед. Ја признаа сите помесни цркви без никаков исклучок, вклучително и Цариградската патријаршија.|website=mospat.ru|access-date=2018-10-30}}</ref>Синодот на Вселенската Патријаршија го признал, во писмото од јули 1992 година до патријархот Алексиј II, отпуштањето на Филарет од страна на РПЦ, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.romfea.gr/oikoumeniko-patriarxeio/24406-apokleistiko-otan-o-oikoumenikos-patriarxis-anagnorize-tin-kathairesi-tou-filaretou|date=16 October 2018|work=ROMFEA|language=el-gr|script-title=el:ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναγνώριζε την καθαίρεση του Φιλάρετου!|accessdate=2018-12-16}}</ref> <ref name=":62">{{Наведена мрежна страница|url=http://orthochristian.com/116803.html|title=Patriarch Bartholomew's 1997 acceptance of anathematization of Philaret Denisenko|date=25 October 2018|work=OrthoChristian.Com|accessdate=2019-01-04}}</ref> и Вселенскиот патријарх ја признал анатемизацијата на Филарет во писмото од април 1997 година до Патриархот Алексеј II. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://orthodoxie.com/en/april-7-1997-patriarch-bartholomews-letter-taking-note-of-filaret-denisenkos-anathematization/|title=April 7, 1997 Patriarch Bartholomew's letter taking note of Filaret Denisenko's anathematization|last=Cazabonne|first=Emma|date=2018-10-26|work=Orthodoxie.com|language=en-US|accessdate=2019-01-28}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.romfea.gr/oikoumeniko-patriarxeio/24616-otan-o-oikoumenikos-patriarxis-to-1997-apodexthike-to-anathema-tou-filaretou|date=26 October 2018|work=ROMFEA|language=el-gr|script-title=el:Όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης το 1997 αποδέχθηκε το ανάθεμα του Φιλαρέτου|accessdate=2019-01-28}}</ref> <ref name=":63">{{Наведена мрежна страница|url=http://orthochristian.com/116803.html|title=Patriarch Bartholomew's 1997 acceptance of anathematization of Philaret Denisenko|date=25 October 2018|work=OrthoChristian.Com|accessdate=2019-01-04}}</ref> На 11 октомври 2018 година, екскомуникациите на УАПЦ и УПЦ-КП биле укинати од страна на [[Цариградска патријаршија|Вселенската патријаршија]], <ref name=":23">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/-/communiq-1|title=Соопштение (10.11.2018). – Соопштенија – Вселенската патријаршија|work=patriarchate.org|accessdate=2018-10-27|quote=3) Да се ​​прифатат и разгледаат молбите за жалба на Филарет Денисенко, Макариј Малетих и нивните следбеници, кои се нашле во раскол не од догматски причини, во согласност со канонските прерогативи на Цариградскиот патријарх да примаат такви молби од архиереи и други свештенства од сите автокефални цркви. Така, гореспоменатите се канонски вратени во нивниот архиерејски или свештенички чин, а нивните верници се обновени во заедница со Црквата.}}</ref> сепак Вселенската патријаршија не ги признала ниту УАПЦ и УПЦ-КП за легитимни и нивните водачи не биле признати како примати на нивните соодветни цркви. <ref name=":5">{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/russian/features-46067230|title=Константинополь: "Надеемся, Москва обратится к разуму". Подробности беседы|date=2018-11-02|work=BBC News Русская служба|access-date=2018-11-03}}</ref> <ref name=":33">{{Наведена мрежна страница|url=https://orthodoxie.com/en/bbc-interview-with-archbishop-job-of-telmessos-on-the-ukrainian-question/|title=BBC interview with Archbishop Job of Telmessos on the Ukrainian question|last=Cazabonne|first=Emma|date=6 November 2018|work=orthodoxie.com|accessdate=2018-11-07}}</ref> Од 15 декември 2018 година, УАПЦ и УПЦ-КП повеќе не постојат и се споиле со двајца митрополити на УПЦ-МП за да ја формираат [[Православна црква на Украина|Православната црква на Украина]]. УПЦ-МП сè уште постои. УПЦ-МП има 12.064 активни парохии, УПЦ-КП имала 4.807, а УАПЦ имала 1.048. <ref name="EuroMaidan2018-10-14a">{{Наведена мрежна страница|url=http://euromaidanpress.com/2018/10/14/tomos-guide-ukraine-church-autocephaly/|title=Tomos ante portas: краток водич за независноста на украинската црква|date=14 October 2018|publisher=[[Euromaidan Press]]|accessdate=2018-10-16|quote=Синодот... на Вселенската патријаршија... даде дополнителна потврда дека Украина е на пат да добие црковна независност од Москва... Иако претседателот Порошенко триумфално објави дека како резултат на средбата Украина го добила долгоочекуваниот Томос, или декрет за независност на црквата – тврдење кое во Украина кружи со голем ентузијазам, тоа не е точно... Одлуката на Константинопол ќе им користи на другите јурисдикции во Украина – УПЦ-КП и УАПЦ, кои ќе мора ефективно да ги уништат сопствените административни структури и да формираат нова црква, која ќе го добие Томосот за автокефалност... Во моментов не е јасно кој дел од Пратеникот на УПЦ ќе се приклучи на новата црква. Апелот за автокефалност до Вселенскиот патријарх го потпишале 10 од 90 пратеници на УПЦ– само 11%. Но, може да се приклучат одделни свештеници, дури и ако нивните владици не се приклучат, вели Зујев.}}</ref> === Вселенска патријаршија и црковната ситуација во Украина === Во април 2014 година, Вселенскиот Патријарх зборувал за црковните проблеми во Украина за време на неговата проповед на [[Цветници]] и изјавил „''Вселенската патријаршија ги препознава тешките предизвици со кои се соочува блажениот украински народ денес''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.patriarchate.org/documents/patriarchal-message-palmsunday-2014|title=Порака на Неговата Пресвета до побожниот украински народ по повод триумфалното влегување на нашиот Господ Исус Христос во Светиот град Ерусалим|work=patriarchate.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20140705212139/http://www.patriarchate.org/documents/patriarchal-message-palmsunday-2014|archive-date=2014-07-05|accessdate=2018-10-29}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=http://www.pravmir.com/patriarch-bartholomew-ecumenical-patriarchate-recognizes-difficult-challenges-facing-blessed-ukrainian-people-today/|title=Патријархот Вартоломеј: „Вселенската патријаршија ги препознава тешките предизвици со кои се соочува блажениот украински народ денес“ {{!}} Веб-страница на Руската православна црква|access-date=2018-10-29}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=http://theorthodoxchurch.info/blog/news/ecumenical-patriarch-addressed-ukrainians-on-palm-sunday/|title=Вселенскиот патријарх им се обрати на Украинците на Цветници|date=2014-04-14|work=News {{!}} Orthodoxy Cognate PAGE|access-date=2018-10-29|archive-date=2018-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20181030090916/http://theorthodoxchurch.info/blog/news/ecumenical-patriarch-addressed-ukrainians-on-palm-sunday/|url-status=dead}}</ref> Во февруари 2015 година, приматот на Канадската Украинска Православна Црква, митрополитот Јуриј (Калишчук), за време на тркалезна маса во агенцијата Укринформ, <ref>{{Наведување|last=Укрінформ|title=Українська церква: шляхи єднання та доля Московського патріархату в Україні|date=2015-02-18|url=https://www.youtube.com/watch?v=c5B9TcMhZ2k|access-date=2018-11-26}}</ref> изјавил дека „''[Цариградската Патријаршија] ја следи ситуацијата во Украина и го смета идеалното решение за обединетото „единство во Украина и православието''“. Тој додал дека „''Цариградската патријаршија го чека барањето и насоките од украинските православни јурисдикции овде, но пред се чека чекор од претседателот на Украина''“. <ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/confessional/orthodox_relations/59195/|title=Константинопол е подготвен да помогне во воспоставувањето на обединета локална црква во Украина|date=20 February 2015|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-30}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kiev-orthodox.org/site/events/5678/|date=19 February 2015|work=kiev-orthodox.org|language=ru-RU|script-title=ru:"Украинская Церковь: пути единения и судьба Московского Патриархата в Украине" — межконфессиональный круглый стол :: Киевская Русь|accessdate=2018-11-26}}</ref> На 6 јуни 2015 година, УАПЦ побарала од Вселенската патријаршија да ја прими „[''Украинската автокефална православна црква на Вселенската патријаршија како митропола со правата на самоуправување''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/confessional/orthodox_relations/60184/|title=UAOC ready to become Constantinople's metropolis|date=7 June 2015|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-30}}</ref> На 24 јуни, Светиот синод на Украинската православна црква (Московска патријаршија), одржан на 24 јуни во Киев, направил изјава за присуството на „''двајца епископи на Цариградската патријаршија во Украина [епископот Даниел Памфилонски и епископот Иларион ] и нивната средба со украинското свештенство''“. Епископите на Пратеникот на УПК „изразија загриженост“ за активностите на [епископот Памфилонски Даниел и епископот Иларион] на „канонската територија“ на УПК-МП без согласност на архиереите на МПЦ. <ref name=":52">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/confessional/orthodox_relations/60350/|title=Архиереите на УПЦ загрижени за активноста на Константинопол во Украина|date=24 June 2015|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-30}}</ref> На 27 јули 2015 година, [[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|УПК-КП]], по Светиот синод истиот ден, одлучил да побара од Вселенскиот патријарх да го признае нејзиниот автокефален статус. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/confessional/orthodox_relations/60668/|title=УПЦ-КП да побара од Вселенскиот Патријарх да им го признае автокефалниот статус|date=28 July 2015|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-30}}</ref> На 2 февруари 2016 година, московскиот патријарх официјално изјавил дека „''важно е веќе да постои заедничко разбирање за потребата од консензус меѓу сите Цркви, исклучувајќи какви било еднострани дејствија при доделувањето автокефалност''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2016/02/02/news127693/|title=Патријархот Кирил: Треба да се исклучат какви било еднострани дејствија при доделување автокефалност {{!}} Руска православна црква|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-30}}</ref> Истиот ден тој предупредил дека „''едностраното признавање на расколот [во Украина] неизбежно ќе има [катастрофални последици] за единството на Православната Црква''“; во оваа прилика вселенскиот патријарх изјавил: „''Сите ние признаваме дека митрополитот Онуфриј е единствениот канонски поглавар на православието во Украина''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2016/02/02/news127695/|title=Неговата Светост Патријарх Кирил: Едностраното признавање на расколот во Украина ќе има катастрофални последици за единството на Православната црква {{!}} Руска православна црква|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-30}}</ref> Во јуни 2016 година, Сеправославниот собор во 2016 година се одржал на [[Крит]]. Меѓутоа, неколку дена пред да започне, Руската православна црква одбила да учествува. Претходно православните цркви на Грузија, Бугарија и Антиохија исто така одбиле да учествуваат. Едно од наведените прашања бил начинот на прогласување на автономија на православните цркви. На 16 јуни, украинскиот парламент, Врховната Рада, побарал од вселенскиот патријарх [[Вартоломеј I Цариградски|Вартоломеј I]] автокефалност за [[Православна црква на Украина|Православната црква на Украина]] и со тоа независност од Руската православна црква. На 11 јуни, пред усвојувањето на резолуцијата од парламентот, Московската патријаршија остро ја критикувала жалбата на пратениците. <ref>{{Наведени вести|url=https://ria.ru/religion/20160611/1445863713.html|last=Трефилов|first=Владимир|date=11 June 2016|work=Россия сегодня|access-date=2018-10-16|agency=РИА Новости|language=ru|script-title=ru:Легойда: обращение Рады к Константинополю – недопустимое вмешательство}}</ref> Сепак, советот на Крит не го разгледал и официјално не го коментирал украинското прашање. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/first-orthodox-christian-summit-in-1200-years-goes-ahead-despite-russian-withdrawal-and-warnings-of-a7090561.html|title=Првиот православен христијански самит по повеќе од 1.000 години се случува без Русија|date=20 June 2016|work=The Independent|access-date=2018-10-16}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=http://interfax-religion.com/?act=news&div=13017|title=Руската црква инсистира на презакажување на Сеправославниот собор|date=13 June 2016|work=Interfax-Religion|access-date=2018-10-16}}</ref> На 15 декември 2017 година, Филарет во Киев се состанал со лични претставници на Цариградската патријаршија: Даниел Памфилонски (УПЦ на САД) и епископот Иларион (УПЦ на Канада) и разговарал со нив за прашања од „''заемен интерес''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/49530-filaret-meets-with-representatives-of-patriarch-bartholomew-in-kiev|title=Filaret meets with representatives of Patriarch Bartholomew in Kiev|date=19 December 2017|work=spzh.news|accessdate=2018-10-30|archive-date=2018-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20181030090915/http://spzh.news/en/news/49530-filaret-meets-with-representatives-of-patriarch-bartholomew-in-kiev|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cerkva.info/posts/zustrich-z-predstavnykamy-vselenskoho-patriarkha|title=Зустріч з представниками Вселенського Патріарха|date=15 December 2017|work=cerkva.info|publisher=Українська Православна Церква Київський Патріархат (УПЦ КП)|archive-url=https://web.archive.org/web/20181129131558/https://www.cerkva.info/posts/zustrich-z-predstavnykamy-vselenskoho-patriarkha|archive-date=29 November 2018|accessdate=2018-11-08}}</ref> === Состојба на УПЦ-МП од 2014 година === <blockquote>Од промената на режимот иницирано преку [[Револуција на достоинството|соборување на претседателот Јанукович во 2014]], [[Петро Порошенко|Претседателот Порошенко]] и [[Врховна Рада|украинскиот парламент]] изразија сериозна загриженост за „двосмислениот“ став или молкот на црковниот водач и молкот на Руската православна црква и Украинската православна црква (Московска патријаршија) во врска со клучните прашања за националната безбедност. Тие не успеаја да ја поддржат [[Евромајдан|Мајданската револуција на достоинството]], со цел, меѓу другото, да го спречат влијанието и мешањето на Москва во внатрешните работи на Украина. Тие не успеаја да ги осудат [[Руска анексија на Крим|Руската анексија на Крим]] и искоренувањето на парохиите на полуостровот. Тие не успеаја да го осудат сепаратистичката, спонзорирана од Москва, [[војна во Донбас]]. Резултатот е дека тие беа перципирани како [[Тројански коњ|Тројански коњи]] кои ја следат политичката агенда и интересите на [[Русија|Москва]].<blockquote>Вили Футре<ref>{{Cite web|url=https://www.romfea.news/russian-orthodoxy-a-security-issue-in-ukraine/|title=Russian Orthodoxy, a security issue in Ukraine|date=22 January 2019}}</ref></blockquote></blockquote>  == Процес на доделување автокефалност == === Барање од јуни 2016 година === На 16 јуни 2016 година, украинскиот парламент усвоил резолуција со која се апелира до Вселенскиот патријарх „да го признае актот во 1686 за неважечки како усвоен со кршење на светите канони на Православната црква“, „да земе активно учество во надминувањето на црковниот раскол со свикување украински обединувачки собор под покровителство на Вселенската патријаршија, кој би ги решил сите спорни прашања и би ја обединил Украинската православна црква“, и да и додели автокефалност на православната црква во Украина. <ref>{{Наведени вести|url=https://day.kyiv.ua/en/article/day-after-day/ukraines-parliament-appeals-bartholomew-historic-step|title=Ukraine's parliament appeals to Bartholomew: a historic step|last=Kapsamun|first=Ivan|date=22 June 2016|work=The Day}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=13030|title=Rada calls on Ecumenical patriarch to give autocephaly to Ukraine's Orthodox Church|date=16 June 2016|work=interfax-religion.com|accessdate=2018-10-30}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=http://tass.ru/en/world/883493|title=Orthodox Council in Crete will not consider Ukrainian parliament's message|date=20 June 2016|access-date=2018-10-30|agency=TASS}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=59348|title=Проект Постанови про Звернення Верховної Ради України до Всесвятості Варфоломія, Архієпископа Константинополя і Нового Риму, Вселенського Патріарха щодо надання автокефалії Православній Церкві в Україні|work=w1.c1.rada.gov.ua|accessdate=2018-11-29}}</ref> Истиот ден, Руската православна црква жестоко протестирала против оваа резолуција. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=13032|title=Russian Orthodox Church finds Ukrainian Rada's initiative to be gross violation of law|date=16 June 2018|work=interfax-religion.com|accessdate=2018-10-30}}</ref> На 19 јули, Вселенската патријаршија соопштила дека ќе формира синодна комисија која ќе го „испита“ барањето на украинскиот парламент за доделување автокефалност на Украина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://interfax-religion.ru/?act=news&div=63786|date=19 July 2016|work=interfax-religion.ru|language=ru|script-title=ru:Интерфакс-Религия: Константинопольский патриархат изучит обращение Верховной Рады об автокефалии УПЦ|accessdate=2018-10-30}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=http://orthochristian.com/95502.html|title=The Patriarchate of Constantinople to examine the appeal of Verkhovna Rada on granting autocephaly to the Ukrainian Orthodox Church|date=19 July 2016|work=OrthoChristian.Com|access-date=2018-10-30}}</ref> На 1 август 2016 година, архиепископот Јов од Вселенската патријаршија во интервју дадено за ''Религиозната информативна служба на Украина'' изјавил дека „Цариград отсекогаш верувал дека територијата на Украина е канонска територија на црквата во Цариград “. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/expert_thought/interview/64119/|title=Archbishop Job (Getcha) of Telmessos: "Ukraine is the canonical territory of the Church of Constantinople"|date=1 August 2016|work=risu.org.ua|accessdate=2018-11-26}}</ref> === Барање од април 2018 година === [[Податотека:President_of_Ukraine_met_with_Ecumenical_Patriarch_Bartholomew_I_-_9_April_2018.jpg|лево|мини|194x194пкс| Средба на Порошенко со вселенскиот патријарх Вартоломеј I, 9 април 2018 година]] На 9 април 2018 година, украинскиот претседател Петро Порошенко имал средба во [[Истанбул]] со [[Вселенскиот патријарх]] за време на која Порошенко „''ја истакна важноста на воведувањето на Единствена помесна православна црква во Украина за која се стреми украинскиот народ''“. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-ukrayini-proviv-zustrich-zi-vselenskim-patriarhom-46822|title=President of Ukraine met with Ecumenical Patriarch Bartholomew I – Official website of the President of Ukraine|date=9 April 2018|work=Official website of the President of Ukraine|access-date=2018-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20180414050334/https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-ukrayini-proviv-zustrich-zi-vselenskim-patriarhom-46822|archive-date=14 April 2018}}</ref> Во тоа време, една статија објавена на промосковската анонимна мрежна страница ''Унија на православни новинари'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://euromaidanpress.com/2016/01/18/moscow-patriarchate-sets-up-new-staff-to-destabilize-inter-church-relations-in-ukraine/|title=Moscow Patriarchate beefs up its staff for hybrid operations against Ukraine|last=A. Goble|first=Paul|date=18 January 2016|work=EuroMaidan Press|accessdate=2018-12-25}}</ref> изјавила дека не е постигнат релевантен напредок во однос на прашањето за местната православна црква за Украина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/zashhita-very/52635-byty-li-jedinoj-pomestnoj-s-chem-poroshenko-vernulsya-iz-konstantinopolya|title=Is a Local Church to be: What Poroshenko brings back from Constantinople|last=Aleksandrov|first=Kirill|date=10 April 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-12|archive-date=2018-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20181112181600/http://spzh.news/en/zashhita-very/52635-byty-li-jedinoj-pomestnoj-s-chem-poroshenko-vernulsya-iz-konstantinopolya|url-status=dead}}</ref> [[Податотека:Порошенко_з_патріархом_Філаретом.jpg|мини|223x223пкс| Украинскиот претседател Петро Порошенко и Филарет, 16 април 2018 година]] На 17 април, украинскиот претседател Порошенко се сретнал во Турција со Вселенскиот патријарх и упатил апел, поддржан од разни украински пратеници, <ref name=":38">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/administration/zvernennya-prezidenta-ukrayini-do-vselenskogo-patriarha-varf-438|work=Офіційне інтернет-представництво Президента України|language=uk|script-title=uk:Звернення Президента України до Вселенського Патріарха Варфоломія|accessdate=2018-10-31}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/church_state_relations/70851|title=President's Appeal to Ecumenical Patriarch made public|date=18 April 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-31}}</ref> за доделување автокефалност на Украина; <ref name=":28">{{Наведени вести|url=https://www.unian.info/politics/10084109-update-ukraine-asks-constantinople-to-allow-creation-of-independent-ukrainian-orthodox-church.html|title=UPDATE: Ukraine asks Constantinople to allow creation of independent Ukrainian Orthodox Church|date=17 July 2018|access-date=2018-10-31|agency=Ukrainian Independent Information Agency}}</ref> <ref name=":26">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/church_state_relations/70831|title=President and the Ukrainian Churches officially ask Ecumenical Patriarch to grant the Tomos of autocephaly|date=17 April 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-31}}</ref> двете страни постигнале договор по 7-часовни преговори. Целосниот апел подоцна бил објавен на официјалната мрежна страница на претседателот на Украина. УПЦ-КПи УАПЦ, исто така, испратиле сличен апел до Вселенската патријаршија во она што Порошенко го опишал како „ретко обединет потег на двете цркви [УПЦ-КПи УАПЦ]“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/church_state_relations/70831|title=Претседателот и Украинските Цркви официјално бараат од Вселенскиот Патријарх да даде Томос за автокефалност|date=17 April 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-31|quote="Петро Порошенко, исто така, рече дека сите епископи на Киевската патријаршија потпишале сличен апел до патријархот Вартоломеј. Претставниците на другите цркви ја поддржаа оваа идеја. „Се сретнав со митрополитот на УАПЦ Макариј и тој ме информираше дека Архиерејскиот совет на УАПЦ денеска исто така го поддржа апелот до Вселенскиот патријарх и претседателот“, рече тој."}}</ref> На 18 април, нацрт-резолуцијата за поддршка на жалбата на Порошенко била поднесена до украинскиот парламент, а на 19 април била и усвоена. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=63879|title=Офіційний портал Верховної Ради України|work=w1.c1.rada.gov.ua|accessdate=2018-10-31}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/52864-deputaty-progolosovali-za-cerkovnyje-iniciativy-poroshenko|title=Deputies vote for 'granting autocephaly to the Ukrainian Church'|date=19 April 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-03|archive-date=2018-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103131513/http://spzh.news/en/news/52864-deputaty-progolosovali-za-cerkovnyje-iniciativy-poroshenko|url-status=dead}}</ref> Текстот на жалбата на украинскиот парламент бил подолг и содржи повеќе аргументи во корист на автокефалноста на Украина во споредба со жалбата на Порошенко. {{Efn|Апелот на парламентот може да се пронајде [https://zakon0.rada.gov.ua/laws/show/1422-19 овде].}}На 20 април, официјалното барање за издавање Томос за автокефалност било доставено до Вселенската патријаршија. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.uawire.org/poroshenko-constantinople-begins-procedure-to-unite-ukrainian-church|title=Порошенко: Константинопол започнува со процедури за да се дозволи создавање независна Украинска православна црква|date=23 April 2018|work=uawire.org|accessdate=2018-10-16|quote="Светиот Синод на Вселенската Патријаршија (во Цариград) добил барање од украинскиот претседател Порошенко до вселенскиот патријарх Вартоломеј да издаде Томос за автокефалност (документ за независност) на Православната црква во Украина. [...] По инструкции на Порошенко, заменик-шефот на претседателската администрација Ростислав Павленко го посети Истанбул на 20 април, каде што го достави барањето на украинскиот претседател до Неговата Светост Вселенскиот Патријарх Вартоломеј."}}</ref> Истиот ден, 20 април, Светиот синод на Вселенската патријаршија „''гласаше да се продолжи со преземање на неопходните чекори за давање автокефалност на православните христијани во Украина''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.goarch.org/-/regarding-the-granting-of-autocephaly-to-the-church-of-ukraine|title=Regarding the granting of Autocephaly to the Church of Ukraine|date=28 September 2018|work=Greek Orthodox Archdiocese of America|accessdate=2018-11-03}}</ref> На 22 април, Вселенската патријаршија издала официјално соопштение во кое изјавува дека синодот „''испитал прашања кои се однесуваат на црковната ситуација во Украина, како што беше направено во претходните синодни седници, и откако доби од црковните и граѓанските власти [...] петиција со која се бара давање автокефалност, одлучи тесно да комуницира и да се координира со своите сестрински православни цркви во врска со ова прашање''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ec-patr.org/docdisplay.php?lang=en&id=2475&tla=gr|title=Communique of the Holy and Sacred Synod (22.04.2018)|work=ec-patr.org|accessdate=2018-11-12}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/announcements/-/asset_publisher/MF6geT6kmaDE/content/anakoinothen-tes-agias-kai-ieras-synodou-22-04-2018-?_101_INSTANCE_MF6geT6kmaDE_languageId=en_US|title=Communiqué of the Holy and Sacred Synod (04.22.2018)|date=24 April 2018|work=patriarchate.org|accessdate=2018-11-28}}</ref> Истиот ден, претседателот Порошенко на својата официјална страница на [[Фејсбук]] објавил дека „''Вселенската патријаршија ги започнала процедурите неопходни за доделување автокефалност на Украинската православна црква''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/zashhita-very/52974-chto-skazal-konstantinopoly-o-jedinoj-pomestnoj-cerkvi|title=What Constantinople said about the Single Local Church|last=Aleksandrov|first=Kirill|date=25 April 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-12}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/petroporoshenko/photos/a.474433502691047.1073741831.474409562693441/1256271011173955/?type=3&theater|title=Петро Порошенко|work=facebook.com|accessdate=2018-11-12}}</ref>  Договорот го доделил имотот на украинските цркви и манастири на автокефалната Украинска православна црква. <ref>{{Наведено списание|last=Demydova|first=Viktoria|date=May 1, 2019|title=Independence of the Ukrainian Church: how Russia is losing its soft power tool on Ukraine|url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/726775|journal=Akademik Hassasiyetler-The Academic Elegance|page=265|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326084013/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/726775|archive-date=March 26, 2020}}</ref> На 23 јуни 2018 година, делегација на УПЦ-МП остварила разговори со патријархот Вартоломеј и други членови на хиерархијата на Вселенската патријаршија. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/06/25/news161331/|title=Членови на Синодот на Украинската православна црква се сретнаа со патријархот Вартоломеј од Константинопол {{!}} Руска православна црква|date=25 June 2018|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-29}}</ref> <ref name=":29">{{Наведени вести|url=http://news.church.ua/2018/06/26/delegation-of-the-holy-synod-of-the-uoc-meets-with-his-all-holiness-patriarch-bartholomew-of-constantinople-updated-with-commentary/?lang=en|title=Делегација на Светиот синод на УПЦ се сретна со Патријарх Константинополски Вартоломеј ( Ажурирано, со коментар) – Українська Православна Церква|date=2018-06-26|work=Українська Православна Церква|access-date=2018-11-29}}</ref> Преговорите не завршиле ниту со потпишани документи, ниту со заедничка изјава. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/zashhita-very/54303-itogi-vizita-delegacii-upc-na-fanar|title=Tomos at a standstill: the outcome of the UOC visit to Phanar|last=Aleksandrov|first=Kirill|date=2 July 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-10-28}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Целта на овие разговори, според пратеникот на УПЦ-МП, била „за добивање веродостојни информации од самиот патријарх Вартоломеј во врска со иницијативите за евентуално доделување на Томос за автокефалност, како и за да се соопштат ставот на Украинската православна црква по ова прашање. Архиереите го информирале патријархот и за моменталната состојба на црковниот живот во Украина“. На 25 јуни, пратеникот на УПЦ-МП изјавил дека „ја слушнал пораката“ на митрополитот Онуфриј и постојаните членови на Светиот синод на Украинската православна црква на состанокот што се одржал на 23 јуни во [[Истанбул]] помеѓу делегацијата на пратеникот на УПЦ и Вселенскиот патријарх Вартоломеј и членовите на Светиот патријархиски синод. Затоа, архиереите на Пратеникот на УПЦ донеле заедничка изјава во која „''ја изразија својата визија за понатамошен развој на мисијата на Украинската православна црква во украинското општество''“. <ref>{{Наведени вести|url=http://news.church.ua/2018/06/25/v-kievo-pecherskoj-lavre-sostoyalos-soveshhanie-arxiereev-ukrainskoj-pravoslavnoj-cerkvi/?lang=ru|date=2018-06-25|work=Украинская Православная Церковь|access-date=2018-11-29|language=ru-RU|script-title=ru:В Киево-Печерской Лавре состоялось совещание архиереев Украинской Православной Церкви – Украинская Православная Церковь}}</ref> Во соопштението се заклучува дека „''сегашниот канонски статус е сосема доволен за Украинската православна црква плодно да ја изврши својата мисија меѓу народот на Украина''“. <ref>{{Наведени вести|url=http://orthochristian.com/114003.html|title=The Statement of the Hierarchs of the Ukrainian Orthodox Church. "Our Existing Canonical Status is Quite Sufficient"|work=OrthoChristian.Com|access-date=2018-11-29}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/54319-arkhijerei-upc-prinyali-sovmestnoje-zajavlenije-po-itogam-vizita-na-fanar|title=Bishops of UOC adopts a joint statement following the visit to Phanar|date=28 June 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-10-29|archive-date=2018-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20181030035403/https://spzh.news/en/news/54319-arkhijerei-upc-prinyali-sovmestnoje-zajavlenije-po-itogam-vizita-na-fanar|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=http://news.church.ua/2018/06/26/zayavlenie-arxiereev-ukrainskoj-pravoslavnoj-cerkvi-prinyavshix-uchastie-v-arxierejskoj-soveshhanii-25-iyunya-v-kievo-pecherskoj-lavre/?lang=ru|date=2018-06-26|work=Украинская Православная Церковь|access-date=2018-11-29|language=ru-RU|script-title=ru:Заявление архиереев Украинской Православной Церкви, принявших участие в архиерейской совещании 25 июня в Киево-Печерской Лавре – Украинская Православная Церковь}}</ref> На 31 август 2018 година, вселенскиот патријарх Вартоломеј се сретнал со московскиот патријарх Кирил за да разговараат за украинската автокефалност, информирајќи го дека тие „''веќе ја спроведуваат оваа одлука''“ за доделување автокефалност. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/orthodox-church-heads-bartholomew-istanbul-russia-kirill-discuss--ukraine-bid-split-russian-church/29464950.html|title=Orthodox Church Heads Discuss Ukraine Bid To Split With Russia|date=1 September 2018|work=RadioFreeEurope/RadioLiberty}}</ref> На 1 септември, во Истанбул, започнал Собор на архиереите на вселенскиот престол. Патријархот Вартоломеј го одржал главното обраќање пред повеќе од 100 архиереи на престолот, меѓу другото наведувајќи: „потеклото на тешкотиите и реакциите во Украина не се ниту скорешен феномен, ниту нешто создадено од Вселенската патријаршија. Веќе од почетокот на 14 век, кога Престолот на Киевската митрополија беше преместен без канонска дозвола на Мајката Црква во Москва, имаше неуморни напори од страна на нашите браќа од Киев за независност од црковната контрола од страна на центарот во Москва. [...] Томосот што ја прогласува Москва за Патријаршија не го вклучува регионот на денешната Киевска митрополија во јурисдикција на Москва. Освен тоа, [...] канонската зависност на Киев од Мајката црква во Константинопол остана постојана и непрекината. [...] Бидејќи Русија, како одговорна за моменталната болна ситуација во Украина, не е во состојба да го реши проблемот, Вселенската патријаршија ја презеде иницијативата за решавање на проблемот во согласност со овластувањата дадени од Светите канони и јурисдикциската одговорност над епархијата на Киев, при што доби барање за таа цел од чесната украинска влада, како и повторливите барања на „Патријархот“ Филарет од Киев, апелирајќи да го решиме неговиот случај. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.uocofusa.org/news_180901_1.html|title=Архиепископот Даниел учествува во синодот на Архиереите на Цариградската Вселенска Патријаршија|work=uocofusa.org|accessdate=2018-10-29}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/photo-galleries?p_p_id=flickr_WAR_goarchflickrportlet&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-3&p_p_col_pos=1&p_p_col_count=2&_flickr_WAR_goarchflickrportlet_id=72157700703501524&_flickr_WAR_goarchflickrportlet_action=openSet|title=09/01/18: Синаксис (собор) на архиереите на вселенскиот трон|work=patriarchate.org|accessdate=2018-10-29|quote=Од 1 до 3 септември 2018 година, на покана на Неговата Пресветеност, Вселенскиот Патријарх Вартоломеј, во црквата Света Троица во Ставродромион, Истанбул, се собра Синаксисот на Архиереите на Вселенскиот Престол од целиот свет. Оваа средба, како што претходно беше договорено од страна на преподобната хиерархија пред три години, се одржа на истото место како и минатиот собор}}</ref> На 12 декември 2018 година, 47 украински пратеници, повеќето од опозицискиот блок, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://glavcom.ua/news/pivsotni-nardepiv-zvernulis-do-konstituciynogo-sudu-cherez-tomos-552646.html|date=12 December 2018|work=glavcom.ua|language=uk|script-title=uk:Півсотні нардепів звернулись до Конституційного суду через Томос|accessdate=2019-03-13}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/ru/news/58260-deputaty-obratilisy-v-konstitucionnyj-sud-iz-za-tomosa|title=Депутаты обратились в Конституционный суд из-за Томоса|date=13 December 2018|work=spzh.news|language=en|accessdate=2019-03-13}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=":25">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/legislation/75061/|title=КСУ не оскаржуватиме звернення Верховної Ради до Патріарха Варфоломія про надання автокефалії|date=14 March 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-03-14}}</ref> побарале од Уставниот суд на Украина „''да ја признае како спротивна на Уставот одлуката на Радата за поддршка на томосот, за кој тие веруваат дека го нарушува принципот на поделба на државата од црквата''“. Сепак, на 12 март 2019 година, Уставниот суд на Украина одбил да го покрене случајот и се оправдал дека прашањата опфатени во одлуката на украинскиот парламент „''не можат да бидат разгледани од Уставниот суд бидејќи се од политичка, а не од правна природа''“. <ref name=":25" /> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/572100.html|title=Ukraine's Constitutional Court refuses to consider legality of Rada decision to support autocephaly tomos|date=13 March 2019|work=Interfax-Ukraine|language=en|accessdate=2019-03-13}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=15002|title=Ukraine's Constitutional Court refuses to consider legality of Rada decision to support autocephaly tomos|date=13 March 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-03-13}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/news/2019/03/12/7209006/|date=12 March 2019|work=Українська правда|language=uk|script-title=uk:КС відмовився відкрити провадження щодо прохання Ради про томос|accessdate=2019-03-13}}</ref> На 25 април 2019 година, Уставниот суд на Украина го разгледал случајот на верските организации кои сакале да ја укинат истата жалба на парламентот од 19 април 2018 година. Уставниот суд го отфрлил нивното барање, велејќи дека судот „''заклучил дека нема докази за административна надлежност''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/584262.html|title=Supreme Court rejects claim by religious organizations on voiding Rada resolution on tomos|date=26 April 2019|work=Interfax-Ukraine|accessdate=2019-04-26}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/legislation/75575/|title=Верховний Суд України закрив справу щодо надання Томосу|date=25 April 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-04-26}}</ref> === Вселенски легати во Украина и реакции на РПЦ === [[Податотека:Архиепископ_Даниил_(Зелинский)_в_президиуме_объединительного_собора_в_Киеве._15_декабря_2018.jpg|лево|мини|167x167пкс| Даниел (Зелински) Памфилонски]] На 7 септември, Цариградскиот патријарх објавил, на официјалните мрежни страници на Постојаната делегација на Вселенскиот Патријарх во Светскиот Совет на Црквите, како и на официјалната мрежна страница на Вселенската Патријаршија, дека ги назначил архиепископот Памфилон Даниел (Зелински) и епископот Иларион (Рудник) како негови [[wiktionary:legate|легати]] и егзархисти во Украина. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ecupatria.org/2018/09/07/ecumenical-patriarchate-sends-legates-to-ukraine/|title=Ecumenical Patriarchate sends Legates to Ukraine|date=2018-09-07|work=Ecumenical Patriarchate Permanent Delegation to the World Council of Churches|access-date=2018-10-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20181021025405/https://www.ecupatria.org/2018/09/07/ecumenical-patriarchate-sends-legates-to-ukraine/|archive-date=21 October 2018}}</ref> <ref name=":17">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ec-patr.org/docdisplay.php?lang=en&id=2563&tla=en|title=Announcement of the Ecumenical Patriarchate (7th Sep. 2018)|work=ec-patr.org|accessdate=2018-10-28}}</ref> Овие назначувања биле, според официјалното соопштение на официјалната мрежна страница на Вселенската патријаршија, „''[во] рамките на подготовките за доделување автокефалност на Православната црква во Украина''“. Даниел Памфлионски и Иларион веќе биле испратени од Вселенската патријаршија во Украина во 2015 година, што во тоа време довело до официјален протест на УПЦ-МП. [[Податотека:Єпископ_Едмонтонський_Іларіон_(Рудник).jpeg|мини|191x191пкс| Иларион (Рудник)]] Истиот ден, претседателот на Одделот за надворешни црковни односи на Московската патријаршија, митрополитот Иларион, дал интервју за телевизискиот канал „Русија 24“ за назначувањето на двајцата егзархисти. <ref>{{Наведување|last=Orthodox Church|title=Moscow Patriarchate – "Patriarch Bartholomew will answer before God and History"|date=2018-09-09|url=https://www.youtube.com/watch?v=fnhooRbXc58|access-date=2018-10-28}}</ref> Во ова интервју, Иларион го упатил своето предупредување дека Руската православна црква „''нема да има друг избор освен да ја прекине заедницата''“ со Вселенскиот патријарх доколку ѝ се даде автокефалност на Украина. Ова интервју било целосно објавено на официјалната мрежна страница на Одделот за надворешни црковни односи на Московската патријаршија на англиски јазик следниот ден. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/09/08/news163536/|title=Metropolitan Hilarion: Current situation creates a threat of schism for Universal Orthodoxy {{!}} The Russian Orthodox Church|date=8 September 2018|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-28}}</ref> На 8 септември, синодот на Руската православна црква го изразил својот „''решителен протест и длабока огорченост поради''“ извештајот објавен ден претходно за назначувањето на двајцата архиереи на Вселенската патријаршија за егзархии на Патријаршијата во Киев. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/09/08/news163522/|title=Russian Orthodox Church Holy Synod Statement as of September 8, 2018 {{!}} The Russian Orthodox Church|date=8 September 2018|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-28}}</ref> Истиот ден, на социјалната мрежа, Владимир Легојда, раководител на Синодното одделение за односи со црквата, општеството и медиумите, коментирал на темата и навел дека „''назначувањето од страна на Цариградскиот патријарх на неговите епископски претставници во Украина, без договор со Патријархот Московски [...] и Неговото Блаженство Митрополитот Киевски [...], е [...] невидено груб упад [...] не може да се остави без одговор на дејствијата на Московската Патријаршија''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14450|title=Russian Orthodox Church warns about response to appointment by Ecumenical Patriarch of his exarchs in Ukraine|work=interfax-religion.com|accessdate=2018-10-27}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://orthochristian.com/115597.html|title=Ecumenical Patriarch sends legates to Kiev, begins process of autocephaly|work=OrthoChristian.Com|access-date=2018-10-27}}</ref> Истиот ден, УПЦ-МП објавила официјална декларација <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14451|title=Ukrainian Orthodox Church sees appointment of Constantinople exarchs in Kiev as massive violation of its canonical territory|date=7 September 2018|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-08-01}}</ref> на својата мрежна страница во која се вели: „Именувањето на двајцата егзархисти е грубо кршење на канонската територија на Украинската православна црква. ''„Епископите не смеат да ја напуштат сопствената епархија и да одат во цркви надвор од нејзините граници“''. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://vzcz.church.ua/en/2018/09/08/uoc-decr-statement-in-connection-with-appointment-by-patriarchate-of-constantinople-of-exarchs-in-kyiv/|title=UOC DECR Statement in connection with appointment by Patriarchate of Constantinople of Exarchs in Kyiv|date=8 September 2018|work=vzcz.church.ua|archive-url=https://web.archive.org/web/20180919011415/https://vzcz.church.ua/en/2018/09/08/uoc-decr-statement-in-connection-with-appointment-by-patriarchate-of-constantinople-of-exarchs-in-kyiv/|archive-date=19 September 2018|accessdate=2018-10-28}}</ref> === Септември 2018: „Одмазднички мерки“ на Рускиот православен синод и последици === На 14 септември 2018 година, како одговор на назначувањето на тие двајца егзарси, Руската православна црква одлучила да одржи „вонредна седница“ за да преземе „одмазднички мерки по назначувањето од страна на Цариградската патријаршија на нејзините „егзархисти“ во Киев, по одлуката на Синодот на оваа црква „да и даде статус на автокефалност на црквата во Украина“. „“ Синодот на Руската православна црква одлучил: <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/09/14/news163817/|title=MINUTES of the Holy Synod's held on 14 September 2018 {{!}} The Russian Orthodox Church (MINUTE No. 69)|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-29}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.synod.com/synod/eng2018/20180914_enmoscowsynod.html|title=JOURNALS of a Meeting of the Holy Synod of the Moscow Patriarchate on September 14, 2018|date=14 September 2018|work=synod.com|accessdate=2018-10-29}}</ref><blockquote>1. Да се ​​прекине литургиското молитвено одбележување на цариградскиот патријарх Вартоломеј. 2. Да се ​​прекине сослужението со архиереите на Константинополската патријаршија. 3. Да се ​​прекине учеството на Руската православна црква во сите епископски собори, теолошки дијалози, мултилатерални комисии и други структури со кои претседаваат или копретседаваат претставници на Цариградската патријаршија. 4. Да се ​​усвои изјава на Светиот синод во врска со неканонските постапки на Цариградската патријаршија во Украина.</blockquote>  Истиот ден било објавено соопштение во кое се објаснува ситуацијата и санкциите преземени во знак на протест против однесувањето на Вселенскиот Патријарх. <ref name=":19">{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/09/14/news163803/|title=Statement of the Holy Synod of the Russian Orthodox Church concerning the uncanonical intervention of the Patriarchate of Constantinople in the canonical territory of the Russian Orthodox Church {{!}} The Russian Orthodox Church|date=14 September 2018|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-20}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-45529355|title=Russian Orthodox Church cuts ties with Constantinople over Ukraine|date=15 September 2018|work=BBC News|access-date=2018-10-16}}</ref> Истиот ден, митрополитот Иларион ја разјаснил ситуацијата во интервју објавено на официјалната мрежна страница на Одделот за надворешни црковни односи на Московската патријаршија. Во интервјуто, Иларион изјавил:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/09/14/news163805/|title=Metropolitan Hilarion: The decision to suspend the liturgical mention of the Patriarch of Constantinople does not imply breaking off the Eucharistic communion {{!}} The Russian Orthodox Church|date=14 September 2018|work=mospat.ru|accessdate=2018-10-28}}</ref>  <blockquote>[Суспендирано ќе биде [...] учеството во сите структури со кои претседаваат или копретседаваат претставници на Константинопол. [...] Суспензијата ги опфаќа бискупските собори во земјите на таканаречената дијаспора и теолошкиот дијалог[.] [...] Одлуката на Светиот Синод да го прекине литургиското спомнување на името на Цариградскиот патријарх за време на литургијата и фактот дека ја прекинавме соработката со архиереите на Цариградската патријаршија не значи целосно прекинување на евхаристиската заедница. Во нив може да се причестуваат мирјаните кои доаѓаат на Света Гора или се наоѓаат во црквите на Цариградската патријаршија. Но, ние одбиваме да сослужиме со архиереите на Цариградската патријаршија бидејќи секој пат тие го спомнуваат името на својот патријарх за време на литургијата додека ние сме ја суспендирале. [...] Не мислиме, се разбира, дека сето ова конечно ќе ја затвори вратата за дијалог, но нашата денешна одлука е сигнал до Цариградската патријаршија дека ако продолжат ваквите постапки, ќе мораме целосно да го прекинеме евхаристиското заедништво. [...] [По прекинот на евхаристиската заедница, најмалку половина од ова 300-милионско население повеќе нема да го препознава како прв меѓу еднаквите“.</blockquote>На 23 септември 2018 година, патријархот Вартоломеј, за време на Божествената Литургија што служела во православната црква Свети Фока, изјавил дека „''испратил порака дека Украина ќе добие автокефалност што е можно поскоро, бидејќи има право на тоа''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/constantinople_patriarchy/72759/|title=Patriarch Bartholomew says he won't back away from his intention to grant autocephaly to Ukrainian Church|work=risu.org.ua|accessdate=2018-10-29}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://fanarion.blogspot.com/2018/09/blog-post_33.html|title=Φως Φαναρίου : ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: "Η ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΘΑ ΛΑΒΕΙ ΤΟ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ ΔΙΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ"|last=Panagiotisandriopoulos|date=2018-09-23|work=Φως Φαναρίου|accessdate=2018-11-28}}</ref> === Соопштение од 11 октомври 2018 година на синодот на Вселенската патријаршија === На 11 октомври 2018 година, по редовен синод, Цариградската патријаршија ја обновила претходната одлука да пристапи кон доделување автокефалност на Украинската православна црква. <ref name="Reuters2018-10-11a">{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-church/ukraine-wins-approval-for-historic-split-from-russian-church-idUSKCN1ML2J6|title=Ukraine wins approval for historic split from Russian church|last=Polityuk|first=Pavel|date=11 October 2018|work=Reuters|access-date=2018-10-16|last2=Dikmen|first2=Yesim}}</ref> Синодот, исто така, го повлекол 332-годишното квалификувано прифаќање на Константинопол за канонската јурисдикција на Руската православна црква над Украинската црква содржана во актот 1686. Синодот, исто така, ја укинал екскомуникацијата на патријархот Филарет од [[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|Украинската православна црква - Киевската патријаршија]] (УПЦ-КП) и митрополитот Макариј од Украинската автокефална православна црква (УАПЦ), а и двајцата епископи биле „''канонски вратени во нивниот архиерејски или свештенички чин, а верниците се обединети со нивните верници''“. <ref name="Kyiv20181017">{{Наведени вести|url=https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/constantinople-patriarchate-recognizes-kyiv-patriarch-filaret-as-legitimate.html|title=Константинопол го признава киевскиот патријарх Филарет за црковен епископ|date=11 October 2018|work=Kyiv Post|access-date=2018-10-17|quote="Киевската патријаршија и Украинската автокефална православна црква планираат да се спојат со епископите за независност од Московската патријаршија во независна (автокефална) украинска црква, која се очекува да добие томос - декрет на Синодот со кој се признава независноста на украинската црква од Цариградската црква. „Оваа одлука ни дава можност да се обединиме со епископите на Московската патријаршија кои се подготвени (да се приклучат)“, рече Филарет на 11 октомври.}}</ref> Вечерта на 11 октомври, денот на прогласувањето на Цариградскиот патријарх, украинскиот претседател Порошенко со ентузијазам го поздравил потегот на Цариград, <ref name="IT2018-10-11a">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.irishtimes.com/news/world/europe/ukraine-set-for-church-independence-despite-russia-s-warnings-1.3660595|title=Ukraine set for church independence despite Russia's warnings|last=Daniel McLaughlin|date=11 October 2018|work=The Irish Times|accessdate=2018-10-20}}</ref> кој Порошенко, предвреме и затоа погрешно, го опишал како доделување на томос за автокефалност на украинската црква (формален декрет за независност на црквата). Тој ја претставил независноста на украинската црква како дел од поширокиот судир на Украина со Русија, кој вклучува руска анексија на Крим во 2014 година, [[Руско-украинска војна|руска воена интервенција во Украина]] и желбата на Украина да се интегрира со Западот преку пристапување во [[Европска Унија|Европската унија]] и [[НАТО]] (што е перцепција нашироко споделена од двете страни во спорот). <ref name=":11">{{Наведени вести|url=https://www.president.gov.ua/en/news/zayava-prezidenta-ukrayini-u-zvyazku-iz-rishennyam-sinodu-vs-50346|title=Изјава на претседателот на Украина во врска со одлуката на Светиот синод на Вселенската патријаршија – Официјална веб-страница на претседателот на Украина|date=11 October 2018|work=Official website of the President of Ukraine|access-date=2018-11-03}}</ref> <ref name="FT2018-10-14a">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ft.com/content/72934a1e-ce29-11e8-b276-b9069bde0956|title=Путин претрпе удар на Крим со расколот на православната црква|last=Max Seddon|last2=Roman Olearchyk|date=14 October 2018|work=Financial Times|accessdate=2018-10-20|quote=Но, двете страни признаваат дека канонскиот спор е застапник за поширока битка за независноста на Киев од Москва. Говорејќи пред најстарата црква во Киев во неделата, г-дин Порошенко прогласи „автокефалност“, или автономија за украинската црква, како дел од поширокиот притисок на Киев за интеграција со западот преку членството во ЕУ и НАТО, додека се повлекува од договорите со Русија.}}</ref> <ref name="Stratfor2018-10-19a">{{Наведена мрежна страница|url=https://worldview.stratfor.com/article/how-geopolitics-are-driving-biggest-eastern-orthodox-schism-millennium|title=How Geopolitics Are Driving the Biggest Eastern Orthodox Schism in a Millennium|last=Volodomyr Shuvayev|date=19 October 2018|publisher=Stratfor|accessdate=2018-10-20}}</ref> На 12 октомври 2018 година, ден по одлуката на Вселенскиот патријарх, според мрежната страницата на [[Московски кремљ|Кремљ]], рускиот претседател [[Владимир Путин]] „одржал оперативен состанок со постојаните членки на Советот за безбедност“ (Советот за безбедност на Русија) на кој „''дискутирале за прашања од домашната руска социо-економска агенда и меѓународни прашања''“. <ref name="Kremlin2018-10-12">{{Наведена мрежна страница|url=http://kremlin.ru/events/president/news/58813|title=|date=12 октомври 2018|publisher=kremlin.ru|language=ru|script-title=ru:Совещание с постоянными членами Совета Безопасности|trans-title=Средба со постојани членки на Советот за безбедност|accessdate=2018-10-17|quote=Владимир Путин одржа оперативен состанок со постојаните членки на Советот за безбедност. Тие разговараа за прашања од домашната руска социо-економска агенда и меѓународни прашања.}}</ref> Украинскиот ''„Еуромајдан Прес“'' го опишал ова како Путин да свика „вонреден состанок на Советот за национална безбедност и одбрана, на кој се „разговараше за ситуацијата на Руската православна црква во Украина“ и додал дека „Ова е откривачки лапсус, бидејќи за да ги смири Украинците, УПЦ-МП инсистира на тоа дека е независна од Москва и на никаков начин од „Руската црква во Украина. Слични извештаи дала и Религиозната информативна служба на Украина, цитирајќи ги Интерфакс-Религија, прес-секретарот на Путин, Дмитриј Песков, и мрежната страницата на Кремљ <ref name="RISU2018-10-14">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/article_print.php?id=73037&name=religion_and_policy&_lang=en&|title=Рускиот совет за безбедност расправа за ситуацијата на Руската православна црква во Украина|date=14 October 2018|publisher=[[Верска информативна служба на Украина]]|accessdate=2018-10-17}}</ref>. На 12 октомври 2018 година, УПК-КП во соопштение објавила дека оваа одлука на Вселенската патријаршија го вратила канонското признавање на епископството и свештенството на Киевската патријаршија. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cerkva.info/posts/zaiava-pres-tsentru-kyivskoi-patriarkhii-shchodo-rishennia-sviashchennoho-synodu-konstantynopolskoi-materi-tserkvy-ta-ikhnie-znachennia-dlia-tserkvy-v-ukraini|title=Заява Прес-центру Київської Патріархії про рішення Священного Синоду Константинопольської Матері-Церкви та їхнє значення для Церкви в Україні|date=12 October 2018|work=cerkva.info|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225011206/https://www.cerkva.info/posts/zaiava-pres-tsentru-kyivskoi-patriarkhii-shchodo-rishennia-sviashchennoho-synodu-konstantynopolskoi-materi-tserkvy-ta-ikhnie-znachennia-dlia-tserkvy-v-ukraini|archive-date=25 December 2018|accessdate=2018-12-01}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/56582-v-kijevskom-patriarkhate-otkazalisy-ispolnyaty-reshenije-fanara-po-filaretu|title=Kiev Patriarchate declines to implement the Phanar's decision on Filaret|date=12 October 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-12-01}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Меѓутоа, подоцна било појаснето дека Филарет бил сметан од Вселенската патријаршија само како „поранешен митрополит на Киев“, <ref name=":30">{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/56602-fanar-schitajet-filareta-prostym-jepiskopom-bez-kafedry|title=Phanar considers Filaret an ordinary bishop without an episcopal see|date=14 October 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-10-29|archive-date=2018-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20181029191756/http://spzh.news/en/news/56602-fanar-schitajet-filareta-prostym-jepiskopom-bez-kafedry|url-status=dead}}</ref> <ref name=":69">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/25568-apokleistiko-bartholomaios-se-onoufrio-den-mporeite-na-exete-pleon-ton-titlo-kiebou|title=ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ {{!}} Βαρθολομαίος σε Ονούφριο: ''Δεν μπορείτε να έχετε πλέον τον τίτλο Κιέβου''|date=7 December 2018|work=ROMFEA|language=el-gr|accessdate=2018-12-08}}</ref> <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10367883-patriarch-bartholomew-explains-metropolitan-onufriy-reasons-for-ukraine-church-s-autocephaly-letter.html|title=Patriarch Bartholomew explains Metropolitan Onufriy reasons for Ukraine church's autocephaly (Letter)|date=7 December 2018|work=unian.info|accessdate=2018-12-29}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=15148|title=Kiev Patriarchate does not exist, never existed - Patriarch Bartholomew|date=3 June 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-06-03}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ecupatria.org/2019/06/08/ecumenical-patriarch-met-the-national-union-of-journalists-of-ukraine/|title=Ecumenical Patriarch met the National Union of Journalists of Ukraine|date=2019-06-08|work=Ecumenical Patriarchate Permanent Delegation to the World Council of Churches|language=en-US|accessdate=2019-06-13}}</ref> и Макариј како „поранешен архиепископ на Лвов“ и, на 2 ноември 2018 година, не ги признава ниту УПЦ-КП ниту УАПЦ како легитимни и дека нивните соодветни водачи не биле признати како примати на нивните цркви. Сепак, Вселенската Патријаршија изјавила дека ги признава како валидни [[Свети тајни|таинствата]] на УПЦ-КП и УАПЦ. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/56705-konstantinopoly-priznal-kanonichnym-vesy-klir-upc-kp-i-uapc--ekzarkh-fanara|title=Exarch: Constantinople recognizes all clergy of KP and UAOC as canonical|date=16 October 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-12-18}}{{Мртва_врска|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://orthochristian.com/116578.html|title=Constantinople recognized all clergy of KP and UAOC as canonical—Patriarchal Exarch|date=16 October 2018|work=OrthoChristian.Com|accessdate=2018-12-22}}</ref> Синодот се сметал за клучен чекор кон спојувањето на овие две организации во единствена црква независна од Москва. Руската православна црква е поврзана со 12.000 парохии во Украина, додека Киевската патријаршија и УАПЦ контролираат околу 6.000; сепак, се верува дека многу од украинските парохии контролирани од Русија може да пребегаат во киевските организации. <ref name="BBC">{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-45877584|title=Поделена православна црква: Пет причини зошто е важно|last=Петер|first=Лоренс|date=17 октомври 2018|access-date=2018-10-17|publisher=[[BBC]]}}</ref> <ref name=":2">{{Наведени вести|url=https://www.unian.info/society/10307247-new-local-orthodox-church-in-ukraine-explained.html|title=Нова помесна православна црква во Украина: објаснето|access-date=2018-10-27|quote="Прес-секретарот на Украинската православна црква на Киевската патријаршија (УПЦ-КП), архиепископот Евстратиј (Зорја) вели [...] речиси 10 епископи на Московската патријаршија го поддржуваат процесот на обединување и ќе биде јасно колкумина ќе учествуваат во соборот за обединување во процесот на неговата подготовка. Зорја предвидува дека по добивањето томос, мнозинството од оние кои сега се дел од Московската патријаршија ќе се приклучат на Украинската црква. „Според моите прогнози, ова ќе продолжи неколку години и, како резултат на тоа, најмалку две третини од оние кои се со УПЦ-МП ќе се приклучат на украинската црква“, рекол тој."}}</ref> === Прекин на заедништвото од страна на Руската православна црква === На 15 октомври 2018 година, Руската православна црква ја прекинала заедницата со Цариградската патријаршија поради одлуката на Вселенската патријаршија од 11 октомври 2018 година. [[Податотека:Порошенко_і_п._Варфоломій.jpg|мини| [[Вартоломеј I Цариградски]] со украинскиот претседател Порошенко, потпишување на договорот за соработка, 3 ноември 2018 година]] Во интервју дадено за BBC на 2 ноември 2018 година, Архиепископот Јов, архиереј на Цариградската Патријаршија, објаснил дека откако Вселенската патријаршија ја укинала одлуката на актот 1686 на 11 октомври 2018 година, УПЦ-МП канонски престанала да постои во Украина на 11 октомври <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-society/2571865-constantinople-moscow-patriarchate-no-longer-exists-in-ukraine.html|title=Constantinople: Moscow Patriarchate no longer exists in Ukraine|date=2 November 2018|access-date=2018-11-03|agency=Ukrinform}}</ref> Тој додал дека канонски може да има само една црква на територијата на Украина и дека затоа егзархијата на Руската православна црква во Украина е „''едноставно неканонска''“ и дека во Украина „''не може да има повторување на сценариото на Естонија''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/57238-ekzarkhata-rpc-v-ukraine-ne-budet--arkhijepiskop-iov-gecha|title=Archbishop Job (Getcha): There will be no Exarchate of ROC in Ukraine|work=spzh.news|accessdate=2018-11-03|archive-date=2018-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20181103092109/https://spzh.news/en/news/57238-ekzarkhata-rpc-v-ukraine-ne-budet--arkhijepiskop-iov-gecha|url-status=dead}}</ref> Тој, исто така, објаснил дека одлуката на Вселенската патријаршија била поттикната од реакцијата на украинските православни верници, кои сакале да останат православни, но не сакале да бидат дел од УПЦ-МП, по анексијата на Крим од Русија и војната во Донбас. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/zashhita-very/57386-upc-kp-i-uapc-bolyshe-net-fanar-vse-beret-v-svoi-ruki|title=UOCKP and UAOC no longer exist, Phanar takes everything into its own hands|work=spzh.news|accessdate=2018-11-12|archive-date=2018-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20181112061006/https://spzh.news/en/zashhita-very/57386-upc-kp-i-uapc-bolyshe-net-fanar-vse-beret-v-svoi-ruki|url-status=dead}}</ref> На 3 ноември 2018 година, украинскиот претседател Порошенко, за време на посетата на [[Турција]], потпишал договор за соработка со вселенскиот патријарх Вартоломеј. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/-/symphono-syntonismou-kai-synergasias-ypegrapsan-o-oikoumenikos-patriarches-kai-o-proedros-tes-oukranias|title=Вселенскиот патријарх Вартоломеј и претседателот Петро Порошенко потпишаа договор за соработка и координација – Соопштенија за вести – Вселенската патријаршија|date=4 ноември 2018|work=patriarchate.org|accessdate=2018-11-07}}</ref> Според Порошенко, овој договор „''ги создава сите услови за процесот на подготовка за собрание на обединување и процесот на обезбедување томос да се доведе во јасна кореспонденција со каноните на Православната црква''“. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-polytics/2572231-poroshenko-patriarch-bartholomew-sign-agreement-on-cooperation.html|title=Poroshenko, Patriarch Bartholomew sign agreement on cooperation|date=4 November 2018|access-date=2018-11-03|agency=Ukrinform}}</ref> Овој договор довел до протести на архиереите на УПЦ-МП и Руската православна црква. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=71163|work=interfax-religion.ru|language=ru|script-title=ru:Интерфакс-Религия: В РПЦ упрекнули Порошенко в нарушении Конституции Украины|accessdate=2018-11-05}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/57266-rpc-soglashenije-poroshenko-s-konstantinopolem-narushajet-konstituciju-ukrainy|title=ROC: Agreement of Poroshenko with Phanar violates Constitution of Ukraine|work=spzh.news|accessdate=2018-11-05|archive-date=2018-11-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20181106004859/https://spzh.news/en/news/57266-rpc-soglashenije-poroshenko-s-konstantinopolem-narushajet-konstituciju-ukrainy|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/57273-ijerarkh-upc-dogovor-s-fanarom-ne-imejet-ni-cerkovnogo-ni-svetskogo-znachenija|title=UOC hierarch: Agreement with Phanar has neither church nor secular value|date=4 November 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-05|archive-date=2018-11-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20181106004911/https://spzh.news/en/news/57273-ijerarkh-upc-dogovor-s-fanarom-ne-imejet-ni-cerkovnogo-ni-svetskogo-znachenija|url-status=dead}}</ref> Текстот на договорот подоцна бил објавен на 12 март 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.ua/rubric-society/2657698-opriludnili-tekst-ugodi-miz-ukrainou-ta-vselenskou-patriarhieu.html|date=12 March 2019|work=www.ukrinform.ua|language=uk|script-title=uk:Оприлюднили текст угоди між Україною та Вселенською патріархією|accessdate=2019-03-12}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://espreso.tv/news/2019/03/12/oprylyudneno_tekst_ugody_ukrayiny_zi_vselenskym_patriarkhatom|title=Оприлюднено текст угоди України зі Вселенським патріархатом|date=12 March 2019|work=espreso.tv|accessdate=2019-03-12}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/administration/ugoda-pro-spivrobitnictvo-ta-vzayemodiyu-mizh-ukrayinoyu-ta-482|work=Офіційне інтернет-представництво Президента України|language=uk|script-title=uk:Угода про співробітництво та взаємодію між Україною та Вселенським Константинопольським Патріархатом|accessdate=2019-03-12}}</ref> === Соопштение од 29 ноември 2018 на синодот на Вселенската патријаршија === Редовното ноемвриско заседание на синодот на Вселенската патријаршија започнало на 27 ноември, а завршило на 29 ноември и траело три дена. <ref name="Patriarchate-1911182">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/-/communique-19-11-2018-|title=Communiqué (19/11/2018). – Announcements – The Ecumenical Patriarchate|date=19 November 2018|work=patriarchate.org|accessdate=2018-11-19}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.unian.info/society/10353645-tomos-for-ukraine-synod-of-ecumenical-patriarchate-convenes-in-istanbul.html|title=Tomos for Ukraine: Synod of Ecumenical Patriarchate convenes in Istanbul|date=28 November 2018|access-date=2018-11-27|agency=Ukrainian Independent Information Agency}}</ref> <ref name=":56">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/-/anakoinothen-29-11-2018-|title=Communiqué (29/11/2018).|date=29 November 2018|work=patriarchate.org|accessdate=2018-11-29}}</ref> На 27 ноември Вселенската патријаршија едногласно одлучила да го распушти својот егзархат на Архиепископијата на руските православни цркви во Западна Европа (АРПЦЗЕ). <ref name="ROMFEA">{{Наведени вести|url=https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/25371-apokleistiko-to-oikoumeniko-patriarxeio-katirgise-tin-ejarxia-ton-koinotiton-rosikis-paradoseos|date=27 November 2018|work=ROMFEA|access-date=2018-11-27|language=el-gr|script-title=el:ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο κατήργησε την Εξαρχία των Κοινοτήτων Ρωσικής Παραδόσεως}}</ref> <ref name="Cazabonne">{{Наведени вести|url=https://orthodoxie.com/en/the-ecumenical-patriarchate-has-dissolved-the-archdiocese-of-russian-orthodox-churches-in-western-europe/|title=The Ecumenical Patriarchate has dissolved the Archdiocese of Russian Orthodox Churches in Western Europe|last=Cazabonne|first=Emma|date=27 November 2018|work=Orthodoxie.com|access-date=2018-11-27}}</ref> Во соопштението се вели дека Вселенската патријаршија „одлучила да го отповика патријаршискиот томос од 1999 година, со кој му доделила пастирска грижа и управа на православните парохии од руската традиција во Западна Европа на неговиот архиепископ-егзарх. [...] Денешната одлука има за цел дополнително да ја зацврсти врската на руската традиција со парохиите на мајката црква со патријархатот од Цариград. Вселенската патријаршија одлучи да ги интегрира и поврзе парохиите со различните свети митрополии на вселенската патријаршија во земјите каде што се наоѓаат. Нашата Мајка Црква ќе продолжи да обезбедува и гарантира зачувување на нивната литургиска и духовна традиција. <ref name=":60">{{Наведени вести|url=https://orthodoxie.com/en/ecumenical-patriarchate-communique-on-orthodox-churches-of-russian-tradition-in-western-europe/|title=Ecumenical Patriarchate Communiqué on Orthodox churches of Russian tradition in Western Europe|last=Cazabonne|first=Emma|date=2018-11-28|work=Orthodoxie.com|access-date=2018-11-29}}</ref> <ref name=":7">{{Наведени вести|url=https://orthodoxyindialogue.com/2018/11/28/its-official-ecumenical-patriarchate-dissolves-russian-archdiocese-of-western-europe/|title=IT'S OFFICIAL: ECUMENICAL PATRIARCHATE DISSOLVES RUSSIAN ARCHDIOCESE OF WESTERN EUROPE|date=2018-11-29|work=ORTHODOXY IN DIALOGUE|access-date=2018-12-03}}</ref> На 29 ноември, синодот завршил. <ref name=":552">{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.ua/rubric-world/2590548-u-stambuli-zakincilosa-zasidanna-sinodu-vselenskogo-patriarhatu.html|date=29 November 2018|access-date=2018-11-29|language=uk|script-title=uk:У Стамбулі закінчилося засідання Синоду Вселенського патріархату}}</ref> Некои, како ''Верската информативна служба на Украина,'' очекувале Вселенската патријаршија да го даде датумот на обединувањето на соборот на Православната црква на Украина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/constantinople_patriarchy/73685/|title=Утре, Синодот на Константинопол официјално ќе го објави Томосот и ќе го објави датумот за обединување.|date=28 ноември 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-01}}</ref> Сепак, не бил доделен датум. По завршувањето на својот синод, Вселенската патријаршија подоцна објавила на својата официјална мрежна страница официјално соопштение. Во наведеното соопштение, Вселенската патријаршија објавила: 1) дека синодот на Вселенската патријаршија одлучил да ја распушти АРПЦЗЕ, „''притоа доверувајќи им ги своите верници на Архиереите на Вселенскиот престол во Европа''“, 2) дека, во очекување на доделувањето на томос за автокефалност на православната црква на Украина, синодот на Вселенската патријаршија ја „изработил Уставната повелба на Украинската црква“. Истиот ден, претседателот Порошенко во официјален говор пред украинската нација изјавил дека датумот за соборот за обединување на украинската црква ќе биде објавен „наскоро“ од Вселенскиот патријарх. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.unian.info/politics/10358049-date-for-orthodox-church-s-unification-council-in-ukraine-to-be-announced-by-ecumenical-patriarch.html|title=Date for Orthodox Church's unification council in Ukraine to be announced by Ecumenical Patriarch|date=29 November 2018|access-date=2018-11-29|agency=Ukrainian Independent Information Agency}}</ref> <ref>{{Наведување|last=Адміністрація Президента України|title=Звернення Президента щодо рішення Синоду Вселенського Патріархату про схвалення Томосу|date=2018-11-29|url=https://www.youtube.com/watch?v=_y9YTFgMpRY|access-date=2018-12-01}}</ref> <ref name=":59">{{Наведени вести|url=https://www.president.gov.ua/en/news/zvernennya-prezidenta-shodo-rishennya-sinodu-vselenskogo-pat-51510|title=President's address as regards the decision of the Synod of the Ecumenical Patriarchate on the approval of the Tomos for the Ukrainian church|date=29 November 2018|work=Official website of the President of Ukraine|access-date=2018-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20181202125352/https://www.president.gov.ua/en/news/zvernennya-prezidenta-shodo-rishennya-sinodu-vselenskogo-pat-51510|archive-date=2 December 2018}}</ref> === Обединувачки совет === На 15 декември 2018 година, членовите на постојните украински православни цркви ([[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|УПЦ-КП]], УАПЦ и делови од УПЦ-МП) гласале преку нивните претставници (епископи) за обединување во [[Православна црква на Украина|Православната црква на Украина]] врз основа на целосна канонска независност. Тие го избрале својот примат, Епифаниј, и усвоиле повелба за Православната црква на Украина. <ref name=":54">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rbc.ua/ukr/news/poyavilsya-ustav-pravoslavnoy-tserkvi-ukrainy-1544905888.html|date=15 December 2018|work=РБК-Украина|language=ru|script-title=ru:Православна церква України буде автокефальною – статут (повний текст документу)|trans-title=The Orthodox Church of Ukraine will be autocephalous – the charter (full text of the document)|accessdate=2018-12-30}}</ref> <ref name=":8">{{Наведено списание|last=Piter234903|date=2018-12-15|title=Statut|url=https://www.slideshare.net/Piter234903/statut-125970133?ref=https://www.rbc.ua/ukr/news/poyavilsya-ustav-pravoslavnoy-tserkvi-ukrainy-1544905888.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726135634/https://www.slideshare.net/Piter234903/statut-125970133?ref=https%3A%2F%2Fwww.rbc.ua%2Fukr%2Fnews%2Fpoyavilsya-ustav-pravoslavnoy-tserkvi-ukrainy-1544905888.html|archive-date=26 July 2020|access-date=31 December 2018}}</ref> <ref name=":72">{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/ru/news/58371-smi-obnarodovali-projekt-ustava-pcu-prinyatyj-na-obedinitelynom-sobore|title=СМИ обнародовали проект устава ПЦУ, принятый на "объединительном Соборе"|date=16 December 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-12-30|archive-date=2019-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20190306235445/https://spzh.news/ru/news/58371-smi-obnarodovali-projekt-ustava-pcu-prinyatyj-na-obedinitelynom-sobore|url-status=dead}}</ref> === Формирање на Православната црква на Украина и избор на митрополитот Епифаниј === [[Податотека:Unification_council_of_Orthodox_Church_in_Ukraine_132.jpg|алт=|мини| Митрополитот Епифаниј и украинскиот претседател Порошенко, веднаш по обединувачкиот совето]] [[Податотека:Unification_council_of_Orthodox_Church_in_Ukraine_131.jpg|мини| Новоизбраниот митрополит Киевски и на цела Украина, Епифаниј]] Митрополитот Епифаниј од [[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|УПЦ-КП]], кој бил избран на 13 декември од [[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|УПЦ-КП]] како единствен кандидат на советот за обединување помеѓу [[Украинска Православна Црква - Киевски Патријархат|Украинската Православна Црква - Киевски Патријархат]], [[Украинска Апостолска Православна Црква|Украинската Апостолска Православна Црква]] и делови од [[Украинска Православна Црква - Московски Патријархат|Украинската Православна Црква - Московски Патријархат]], и се сметал за десната рака на Филарет, <ref name=":322">{{Наведена мрежна страница|url=https://orthodoxie.com/en/bishop-epiphaniy-dumenko-elected-primate-of-the-orthodox-church-in-ukraine/|title=Bishop Epiphaniy (Dumenko) elected Primate of the Orthodox Church in Ukraine|last=Cazabonne|first=Emma|date=2018-12-15|work=Orthodoxie.com|accessdate=2018-12-15}}</ref> бил избран за митрополит на Украина од страна на Советот на вториот круг на 15 декември. <ref name=":82">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/national_religious_question/73918|title=Metropolitan Epifaniy (Dumenko) becomes Primate of One Local Orthodox Church of Ukraine|date=15 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-15}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14776|title=Metropolitan Epiphany of 'Kiev Patriarchate' elected as leader of "local Orthodox church" in Ukraine|date=15 December 2018|work=interfax-religion.com|accessdate=2018-12-15}}</ref> Советот усвоил и повелба за новоформираната црква ([[Православна црква на Украина]]). Во својот говор пред верниците по изборите, митрополитот Епифаниј им се заблагодарил на претседателот Порошенко, на [[Вартоломеј I Цариградски|вселенскиот патријарх,]] на Макариј и на украинскиот парламент, како и на Филарет. За Филарет, Епифаниј изјавил: „''Сакам да изразам благодарност до Неговата Светост, Неговата Светост Патријарх Филарет, кој е наш духовен ментор и ќе продолжи да биде почестен, помагајќи ни, цел живот, заеднички да ја изградиме нашата Единствена помесна православна црква. Ви благодариме, Ваша Светост''“. Тој додал дека вратите на неговата црква се „''отворени за сите''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/national_religious_question/73923/|title=Church Primate Epifaniy: doors of our Church are open to everyone|date=15 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-29}}</ref> Епифаниј подоцна прецизирал дека неговата црква нема да донесе никаква важна одлука сè додека не го прими црковниот ''томос''. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.net/society/10378893-predstoyatel-edinoy-upc-epifaniy-rasskazal-o-statuse-filareta-i-glavnom-sobore-novoy-cerkvi.html|date=16 December 2018|language=ru|script-title=ru:Предстоятель единой УПЦ Епифаний рассказал о статусе Филарета и главном соборе новой церкви|accessdate=2018-12-16}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/ocu/74096/|title=Epifaniy's rep: After receipt of Tomos, OCU Synod to set up governing bodies|date=28 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-01}}</ref> Вселенскиот патријарх му честитал и го благословил новоизбраниот митрополит на денот на неговиот избор и изјавил дека новоизбраниот примат бил поканет да дојде во Истанбул за да отслужи Литургија со Вселенскиот патријарх и да го прими ''томосот'' на [[Православна црква на Украина|Православната црква на Украина]] на 6 јануари 2019 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/ukrainian/news-46581712|title=Варфоломій благословив Епіфанія та запросив за томосом у Стамбул|date=2018-12-15|work=BBC News Україна|access-date=2018-12-15}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/ecumenicalpatriarchate/posts/10156904480964158|title=Ecumenical Patriarchate|work=facebook.com|accessdate=2018-12-16}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.patriarchate.org/announcements/-/asset_publisher/MF6geT6kmaDE/content/anakoinothen-15-12-2018-?_101_INSTANCE_MF6geT6kmaDE_languageId=en_US|title=Communiqué (25 [''sic'']/12/2018). – Announcements – The Ecumenical Patriarchate|work=patriarchate.org|accessdate=2018-12-16}}</ref> Порошенко, исто така, одржал говор по изборот на Епифаниј, во кој изјавил дека автокефалната црква ќе биде „''без [[Владимир Путин|Путин]], без Кирил''“, но „''со Бога и со Украина''“. <ref name=":04">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/en/news/vistup-prezidenta-za-rezultatami-vseukrayinskogo-pravoslavno-52050|title=Speech by the President on the results of the All-Ukrainian Orthodox Unity Council|date=15 December 2018|work=Official website of the President of Ukraine|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223155924/https://www.president.gov.ua/en/news/vistup-prezidenta-za-rezultatami-vseukrayinskogo-pravoslavno-52050|archive-date=23 December 2018|accessdate=2018-12-23}}</ref> Тој додал дека автокефалноста е „''дел од нашата државна проевропска и проукраинска стратегија''“. Порошенко, исто така, го потврдил својот план да оди во Истанбул со сега избраниот примат на автокефалната украинска црква, на 6 јануари 2019 година, за да биде присутен кога приматот ќе го добие црковниот ''томос''. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14777|title=Poroshenko to travel with Metropolitan Epiphany to collect Constantinople's tomos in person|date=15 December 2018|work=interfax-religion.com|accessdate=2018-12-15}}</ref> На 1 јануари 2019 година, патријархот Вартоломеј ја потврдил својата намера да му додели ''томос'' за автокефалност на митрополитот Епифаниј на 6 јануари 2019 година, на денот на [[Божиќ]] според стариот Јулијански календар. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/constantinople_patriarchy/74135/|title=At New Year ceremony, Patriarch Bartholomew confirms his intention to give Tomos before Christmas|date=2 January 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-03}}</ref> == Томос за автокефалност == [[Податотека:Batholomew_handing_tomos_to_Epiphanius.jpg|десно|мини|223x223пкс| Вселенскиот патријарх Вартоломеј (лево) му го предава томосот за автокефалност на митрополитот Епифаниј (десно)]] [[Податотека:Working_visit_of_the_President_of_Ukraine_Petro_Poroshenko_to_the_Turkish_Republic_(2019-01-05)_32.jpg|десно|мини|201x201пкс| {{Меѓујазична врска|Томос за автокефалност на Православната црква на Украина|uk|Томос про автокефалію Православної церкви України|lt=Томос за автокефалност на Православната црква на Украина|WD=}}]] На 5 јануари 2019 година, патријархот Вартоломеј и митрополитот Епифаниј отслужиле Божествена Литургија во [[Црква „Св. Ѓорѓи“ - Истанбул|катедралата Свети Ѓорѓи]] во [[Истанбул]]; томосот бил потпишан потоа, исто така во катедралата. <ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/constantinople_patriarchy/74166/|title=Patriarch Bartholomew signs Tomos of autocephaly of Orthodox Church of Ukraine|date=5 January 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-05}}</ref> ''Томосот'' „''стапил на сила од моментот на неговото потпишување''“. <ref name=":9">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/ocu/74190/|title=Ukraine receives Tomos officially and forever|date=6 January 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-06}}</ref> Со потпишувањето на ''томосот'' официјално е основана автокефалната [[православна црква на Украина]]. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.la-croix.com/Religion/Orthodoxie/LEglise-dUkraine-officiellement-creee-patriarche-Bartholomee-2019-01-05-1200993367|title=L'Église d'Ukraine officiellement créée par le patriarche Bartholomée|last=La-Croix.com|date=2019-01-05|work=La Croix|access-date=2019-01-05|language=fr|trans-title=The church of Ukraine officially created by Patriarch Bartholomew}}</ref> Претседателот Порошенко отпатувал за Истанбул за да присуствува на церемонијата на потпишување. <ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ukrinform.ua/rubric-polytics/2613931-prezident-ukraini-pribuv-u-stambul.html|date=5 January 2019|work=ukrinform.ua|language=uk|script-title=uk:Президент України прибув у Стамбул|trans-title=President of Ukraine arrived in Istanbul|accessdate=2019-01-05}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-u-stambuli-vzyav-uchast-v-urochistomu-vruchenni-to-52382|title=Претседателот учествуваше на свеченото предавање на Томосот за автокефалност на Украинската православна црква во Истанбул|date=6 јануари 2019|work=Официјална мрежна страница на претседателот на Украина|archive-url=https://web.archive.org/web/20190106234633/https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-u-stambuli-vzyav-uchast-v-urochistomu-vruchenni-to-52382|archive-date=6 јануари 2019|accessdate=2019-01-06}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/en/news/nareshti-gospod-poslav-nam-pravoslavnu-cerkvu-ukrayini-petro-52358|title=Петро Порошенко на церемонијата на потпишување на Томосот: Конечно, Господ ни ја подари Православната црква на Украина|date=5 јануари 2019|work=Официјална мрежна страница на претседателот на Украина|archive-url=https://web.archive.org/web/20190105141608/https://www.president.gov.ua/en/news/nareshti-gospod-poslav-nam-pravoslavnu-cerkvu-ukrayini-petro-52358|archive-date=5 јануари 2019|accessdate=2019-01-05}}</ref> По потпишувањето на ''томосот'', патријархот Ватоломеј се обратил до митрополитот Епифаниј. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/constantinople_patriarchy/74168|title=Патријархот Вартоломеј: „Принцот Владимир и Света Олга се присутни во духот и молитвата, споделувајќи ја нашата радост и задоволство“|date=5 јануари 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-05}}</ref> Говорови одржале и претседателот Порошенко <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/orthodox/ocu/74167/|title=Серед 15 зірок автокефальних православних Церков з'явилася українська зірочка!, – Петро Порошенко|date=5 January 2019|work=risu.org.ua|trans-title=Among the 15 stars of the Autocephalous Orthodox Churches there was a Ukrainian star ! – Petro Poroshenko|accessdate=2019-01-05}}</ref> и митрополитот Епифаниј. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/ocu/74172|title=Metropolitan Epifaniy thanked Patriarch Bartholomew for signing the Tomos|date=5 January 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-05}}</ref> На 6 јануари, по Литургијата што ја отслужиле митрополитот Епифаниј и патријархот Вартоломеј, патријархот Вартоломеј го прочитал ''томосот'' на [[Православна црква на Украина|ПЦУ]] и потоа му го дал на митрополитот Епифаниј. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/society/10400271-ecumenical-patriarch-hands-tomos-of-autocephaly-over-to-leader-of-orthodox-church-of-ukraine-video-photos.html|title=Ecumenical Patriarch hands tomos of autocephaly over to leader of Orthodox Church of Ukraine (Video, photos)|date=6 January 2019|work=unian.info|accessdate=2019-01-06}}</ref> На потпишувањето и предавањето на ''томосот'' присуствувал и претседателот Порошенко. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-u-stambuli-vzyav-uchast-v-urochistomu-vruchenni-to-52382|title=Претседателот учествуваше на свеченото предавање на Томосот за автокефалност на Украинската православна црква во Истанбул|date=6 јануари 2019|work=Официјална мрежна страница на претседателот на Украина|accessdate=2019-01-07}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/en/news/nareshti-gospod-poslav-nam-pravoslavnu-cerkvu-ukrayini-petro-52358|title=Петро Порошенко на церемонијата на потпишување на Томосот: Конечно, Господ ни ја подари Православната црква на Украина|date=5 јануари 2019|work=Official website of the President of Ukraine|accessdate=2019-01-07}}</ref> На 6 јануари 2019 година, Даниел (Зелински) Памфилонски изјавил дека неговата мисија во Украина како егзарх на Вселенската патријаршија е „''целосно прогласување на томосот и во исто време обединувачкиот совет''. ''Така, јас се враќам во моето стадо во САД буквално за еден ден''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://prm.ua/pravoslavna-tserkva-ukrayini-ne-bude-zalezhnoyu-vid-konstantinopolya-arhiyepiskop-daniyil-pamfiliyskiy/|title=Православна Церква України не буде залежною від Константинополя – архієпископ Даниїл Памфілійський|date=2019-01-06|work=Прямий Онлайн|accessdate=2019-01-09}}</ref> На 8 јануари 2019 година, томосот бил вратен во Истанбул за да можат сите членови на [[Цариградска патријаршија|Светиот синод на Вселенската патријаршија]] да го потпишат ''томосот''. <ref name=":14">{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/ukrainian/news-46800260|title=Що з підписами під томосом і чому його повертають до Стамбула|date=2019-01-08|work=BBC News Україна|access-date=2019-01-09}}</ref> Претставникот на прес-службата на [[Православна црква на Украина|ПЦУ]], свештеникот Иван Сидор, изјавил дека ''томосот'' е валиден по потписот на Вселенскиот патријарх, „''но според процедурата мора да има и потписи на оние епископи кои учествуваат на синодот на Цариградската патријаршија''“. <ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/archbishop-members-of-ecumenical-patriarchates-synod-sign-public-copy-of-tomos-for-ukraine.html|title=Archbishop: Members of Ecumenical Patriarchate's Synod sign public copy of tomos for Ukraine|date=2019-01-09|work=Kyiv Post|accessdate=2019-01-09}}</ref> Поранешниот прес-секретар на УПЦ-КП, Евстратиј, изјавил дека Вселенскиот Патријарх ја признал ПЦУ со потпишување на ''томосот'' за автокефалност и со сослужување на литургијата со Епифаниј додека Епифаниј го сметал за примат на ПЦУ. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://zik.ua/news/2019/01/09/v_ptsu_poyasnyly_chomu_tomos_shche_raz_povertavsya_u_stambul_1484681|date=9 January 2019|work=zik.ua|language=uk|script-title=uk:В ПЦУ пояснили, чому томос ще раз повертався у Стамбул|archive-url=https://web.archive.org/web/20190109191520/https://zik.ua/news/2019/01/09/v_ptsu_poyasnyly_chomu_tomos_shche_raz_povertavsya_u_stambul_1484681|archive-date=9 January 2019|accessdate=2019-01-09}}</ref> Вселенската патријаршија на 8 јануари 2019 година прогласила дека ''томосот'' е „''одобрен и валиден''“ и дека потпишувањето од целиот синод е „''чисто технички чекор''“, и дека „''важењето на томосот како акт за доделување автокефалност на ниту еден начин не е засегнато''“. Се додава дека Украина побарала ''томосот'' да биде донесен во Украина за [[Божиќ]] наместо да го остави во Истанбул неколку дена додека целиот синод не го потпише. Докторот по теологија Кирил Говорун на УПЦ-МП тврдел дека ''томосот'' ќе стапи на сила само кога ќе го потпишат сите членови на синодот на Вселенската патријаршија. ''Томосот'' биол потпишан од сите членови на Светиот синод на Вселенската патријаршија на 9 јануари 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/ocu/74231/|title=Ukrainian Tomos signed by all members of Holy Synod of Ecumenical Patriarchate|date=9 January 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-09}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10402590-tomos-for-ukraine-church-signed-by-all-members-of-constantinople-synod.html|title=Tomos for Ukraine Church signed by all members of Constantinople Synod|date=9 January 2019|work=unian.info|accessdate=2019-01-09}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://fanarion.blogspot.com/2019/01/blog-post_87.html|title=Φως Φαναρίου : Η ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ|last=Panagiotisandriopoulos|date=2019-01-09|work=Φως Φαναρίου|accessdate=2019-01-11}}</ref> ''Томосот'', потпишан од сите членови на Светиот синод на Вселенската патријаршија, бил вратен во Украина утрото на 10 јануари 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/558035.html|title=Tomos returns to Ukraine, brought to Rivne – Poroshenko|date=10 January 2019|work=Interfax-Ukraine|accessdate=2019-01-11}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14849|title=Tomos returns from Istanbul to Ukraine|date=10 January 2019|work=interfax-religion.com|accessdate=2019-01-11}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unn.com.ua/uk/news/1772657-tomos-povernuvsya-v-ukrayinu|work=Інформаційне агентство Українські Національні Новини (УНН). Всі онлайн новини дня в Україні за сьогодні – найсвіжіші, останні, головні.|language=uk|script-title=uk:Томос повернувся в Україну|accessdate=2019-01-11}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/rus/news/2019/01/10/7203434/|title=Подписанный представителями Вселенского патриархата томос вернули в Украину|work=Ukrayinska Pravda|accessdate=2019-01-11}}</ref> ''Томосот'' е направен на [[пергамент]] од познатиот сликар и калиграф на Света Гора, [[Јеромонах|јеромонахот]] Лука од манастирот Ксенофонт. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bigorski.org.mk/en/reports/world-news/hieromonk-lucas-athonite-gave-the-patriarch-the-calligraphed-parchment-with-the-tomos-for-ukraine/|title=Hieromonk Lucas athonite gave the Patriarch the calligraphed parchment with the Tomos for Ukraine|date=2019-01-04|work=† Бигорски манастир|accessdate=2019-01-05}}</ref> На 7 февруари 2019 година, митрополитот Антониј на УПЦ на САД му соопштил на претседателот Порошенко во врска со доделувањето на ''томосот'' : „Целиот процес беше спроведен од Светиот Дух. Верувавме, но не очекувавме тоа да се случи толку брзо. Фала му на Бога, вие го водите овој процес од минатиот април, почнувајќи од посетата на украинскиот народ и најзначајниот настан во историјата на Цариград. Сметавме дека тоа беше невозможно да зборувате како голем водач на нацијата и влеговте во историјата на човештвото како човек кој го донесе Томосот во Украина“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-prijnyav-yepiskopiv-ukrayinskoyi-pravoslavnoyi-cer-52974|title=President met with bishops of the Ukrainian Orthodox Church in the United States|date=7 February 2019|work=Official website of the President of Ukraine|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190209232038/https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-prijnyav-yepiskopiv-ukrayinskoyi-pravoslavnoyi-cer-52974|archive-date=9 February 2019|accessdate=2019-02-09}}</ref> == Настани во Украина == === Пренос на црквата Свети Андреј === [[Податотека:80-385-0036_Andriyvsky_23.jpg|мини|225x225пкс| Црквата Свети Андреј, Киев]] На 18 октомври 2018 година, украинскиот парламент дал одобрение за трајно користење на [[Црква „Св. Андреја“ (Киев)|црквата „Свети Андреј“ во Киев]] на Цариградскиот патријарх за тој да одржува „''богослужби, верски церемонии и поворки''“ во споменатата црква, под услов црквата Свети Андреј да се користи и како музеј и сè уште да припаѓа на украинската држава. <ref name=":35">{{Наведена мрежна страница|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_2?id=&pf3516=9208&skl=9|title=Офіційний портал Верховної Ради України|work=w1.c1.rada.gov.ua|accessdate=2018-10-27}}</ref> <ref name=":03">{{Наведени вести|url=https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/poroshenko-tables-in-parliament-bill-on-use-of-st-andrews-church-in-kyiv.html|title=Poroshenko tables in parliament bill on use of St. Andrew's Church in Kyiv {{!}} KyivPost|date=2018-10-18|work=Kyiv Post|access-date=2018-10-27}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://kiev.unian.info/10303092-ukraine-s-parliament-hands-over-kyiv-based-st-andrew-s-church-to-ecumenical-patriarch.html|title=Ukraine's parliament hands over Kyiv-based St. Andrew's Church to Ecumenical Patriarch|date=18 October 2018|access-date=2018-10-27|agency=Ukrainian Independent Information Agency}}</ref> <ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://moderndiplomacy.eu/2018/10/26/is-the-ecumenical-patriarchate-fine-with-st-andrews-church-in-kyiv/|title=Дали Вселенската патријаршија е задоволна со црквата Свети Андреј во Киев? – Современа дипломатија|date=2018-10-26|work=moderndiplomacy.eu|accessdate=2018-10-27|quote="Освен тоа, ќе биде потпишан посебен договор меѓу Вселенската патријаршија и комплексот светилиште според кој црквата ќе работи и како богослужение и како музеј (како трпезариската црква на манастирот Света Софија каде богослужбите се одржуваат од 8 до 10 часот, а подоцна ќе биде отворена како музеј.). [...] Претставниците на светскиот православен поглавар би престојувале во музеј - и тоа, како што мислат политичарите, исто така не треба да го збунува Фанар. Покрај тоа, црквата нема да биде во сопственост, туку само ќе ја користи Константинопол."}}</ref> Црквата Свети Андреј, според официјален претставник, ќе служи и како амбасада на Вселенската патријаршија во Украина. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-society/2573213-representation-of-ecumenical-patriarchate-in-ukraine-to-perform-functions-of-embassy.html|title=Representation of Ecumenical Patriarchate in Ukraine to perform functions of embassy|date=5 November 2018|access-date=2018-11-05|agency=Ukrinform}}</ref> Претходниот сопственик на црквата Свети Андреј била Украинската автокефална православна црква која го прифатила преносот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/56887-glava-uapc-menya-mozhno-obmanuty-odin-raz-vtoroj-no-bolyshe-ne-poluchitsya|title=Водачот на УАПЦ: Може да бидам измамен еднаш, двапати, но веќе нема да работи|work=spzh.news|accessdate=2018-10-30|quote="Исто така, Макариј Малетич истакна дека постапил доследно во однос на предавањето на црквата Свети Андреј на Цариградската патријаршија за разлика од претседателот Петро Порошенко, кој во предвечерието истакна дека храмовите припаѓаат на државата и дека нема да бидат префрлени на никого..<br>"Јас одговорив дека лично се согласив, но ќе ги соберам владиците, бидејќи не одлучувам само јас“, објасни „митрополитот“. „Ние ја даваме, но вие треба да ни дадете нешто за возврат..<...> Има црква Свети Кирил, има резерват, има црква Свети Спас на Берестов – еве одиме. И во програмата ЗИК, претседателот рече дека ветил дека ќе го надомести и за Филарет и за Макариј, но ќе биде една црква за да се снајде. Значи, треба да се биде доследен. Може да бидам измамен еднаш, двапати, но повеќе тоа нема да работи."<br>"Москва нема да биде пренесена, додека единствената катедрала на УАПЦ може да биде. Таква правда имаме, се пожали Макариј. „ Филарет има и манастири, цркви, служи во Мала Софија. Така, претседателот не постапува со добра волја, иако јас го пофалив.""|archive-date=2018-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20181030090917/http://spzh.news/en/news/56887-glava-uapc-menya-mozhno-obmanuty-odin-raz-vtoroj-no-bolyshe-ne-poluchitsya|url-status=dead}}</ref> Парламентот морал да гласа за оваа одлука бидејќи црквата е дел од националното наследство во сопственост на државата. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://moderndiplomacy.eu/2018/10/26/is-the-ecumenical-patriarchate-fine-with-st-andrews-church-in-kyiv/|title=Дали Вселенската патријаршија е задоволна со црквата Свети Андреј во Киев? – Современа дипломатија|date=2018-10-26|work=moderndiplomacy.eu|accessdate=2018-10-27|quote="Сега таа е катедрала на Украинската автокефална православна црква (УАПЦ), но е државна сопственост и дел од Националното светилиште Софија во Киев. Затоа одлуката за предавање на црквата ја разгледаа пратениците во Собранието. [...] Очигледно е добиена и согласност од УАПЦ. Нејзиниот примат Митрополитот Макариј рече дека доколку УАПЦ е дел од новата Помесна православна црква, тој се согласил да му ја даде својата катедрала на егзархот на Константинопол. ."}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/56102-filaret-rasskazal-komu-budet-prinadlezhaty-imushhestvo-cerkvej-posle-tomosa|title=Филарет за тоа кој ќе поседува црковен имот по доделувањето на Томосот|work=spzh.news|accessdate=2018-10-27|quote=""Имотот им припаѓа на заедниците како сопственост на верските заедници, а имотот е на државата која дава на користење цркви, храмови, манастири, лаври“, вели поглаварот на Киевската патријаршија.."|archive-date=2018-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20181028033627/https://spzh.news/en/news/56102-filaret-rasskazal-komu-budet-prinadlezhaty-imushhestvo-cerkvej-posle-tomosa|url-status=dead}}</ref> Целта на ова гласање била, според ''KyivPost'', „''да се забрза примањето на томос (уредба) - [признавањето] на локалната православна црква во Украина од страна на глобалното православие''“. Ирина Луценко, претставник на украинскиот претседател во парламентот, изјавила дека целта на оваа акција е да се даде „''знак на солидарност со овој процес [за Украина да добие томос]“, како и „симболичен гест на единство со Мајката-Црква [Константинопол]''“.Сепак, истиот ден опозицискиот блок поднел предлог за укинување на преносот, што значело дека украинскиот претседател нема да може да го потпише предлогот за префрлање на црквата Свети Андреј додека предлогот за укинување не биде разгледан од украинскиот парламент. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/56791-v-radu-vnesli-projekt-ob-otmene-peredachi-adrejevskoj-cerkvi-fanaru|title=До Радата е поднесен предлог-закон за укинување на преносот на црквата Андреј кон Цариград|date=18 октомври 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-04|archive-date=2018-11-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20181105062212/https://spzh.news/en/news/56791-v-radu-vnesli-projekt-ob-otmene-peredachi-adrejevskoj-cerkvi-fanaru|url-status=dead}}</ref> Конечно, претседателот Порошенко го потпишал законот за пренос на 7 ноември 2018 година <ref name=":36">{{Наведени вести|url=http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2598-viii|work=Законодавство України|access-date=2018-11-12|language=uk|script-title=uk:Про особливості користування Андріївською церквою Національного заповідника "Софія Київська"}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/poroshenko-signs-law-on-granting-of-use-of-st-andrews-church-by-ecumenical-patriarchate.html|title=Poroshenko signs law on granting of use of St. Andrew's Church by Ecumenical Patriarchate {{!}} KyivPost|date=2018-11-07|work=Kyiv Post|access-date=2018-11-12}}</ref> и законот стапил на сила на 10 ноември 2018 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.seattletimes.com/nation-world/ukraine-transfers-noted-church-to-constantinople-patriarch/|title=Ukraine transfers noted church to Constantinople patriarch|date=2018-11-10|work=The Seattle Times|access-date=2018-11-29}}</ref> На 28 ноември 2018 година, во согласност со законот за верски организации, [[Кабинет на Министрите на Украина|Кабинетот на министри на Украина]] го одобрил преносот на црквата Свети Андреј во трајна употреба на Вселенската патријаршија. <ref>{{Наведени вести|url=https://ukranews.com/en/news/598703-cabinet-passes-st-andrew-s-church-in-kyiv-into-permanent-use-by-ecumenical-patriarchate|title=Cabinet Passes St Andrew's Church in Kyiv into Permanent Use By Ecumenical Patriarchate|date=28 November 2018|work=ukranews.com|access-date=2018-11-28}}</ref> Утрото на 15 ноември, четири непознати лица фрлиле молотови коктели кон црквата Свети Андреј (но не експлодирале) и го нападнале свештеникот со спреј. <ref name="Reuters-151118">{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-church/petrol-bombs-lobbed-at-kiev-church-as-russia-row-festers-idUSKCN1NK1OD|title=Petrol bombs lobbed at Kiev church as Russia row festers|last=Polityuk|first=Pavel|date=15 November 2018|work=Reuters|access-date=2018-11-19}}</ref> <ref name="The Independent-181118">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukrainian-orthodox-church-russia-backed-pressure-kiev-split-a8637426.html|title=Russian-backed Orthodox Church faces pressure from Kiev and splits within|last=Carroll|first=Oliver|date=18 November 2018|work=The Independent|access-date=2018-11-19}}</ref> <ref>{{Наведување|last=ТСН|title=Невідомі закидали "коктейлями Молотова" Андріївську церкву|date=2018-11-15|url=https://www.youtube.com/watch?v=05ZW0pDu54U|access-date=2018-11-25}}</ref> На 27 ноември еден од осомничените бил уапсен. <ref>{{Наведени вести|url=https://kyiv.comments.ua/news/2018/11/28/092344.html|title=Задержан один из поджигателей Андреевской церкви|date=28 November 2018|work=Комментарии.ua: Киев|access-date=2018-11-28}}</ref> Првата литургија со која претседавале членовите на Вселенската патријаршија во оваа црква се одржала на 13 декември 2018 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kiev.unian.info/10374984-first-hierarchical-liturgy-of-patriarchal-stauropegia-held-at-st-andrew-s-church-in-kyiv-live-video.html|title=First Hierarchical Liturgy of Patriarchal Stauropegia held at St. Andrew's Church in Kyiv (live video)|date=13 December 2018|work=kiev.unian.info|accessdate=2018-12-13}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/constantinople_patriarchy/73861/|title=First Hierarchical Liturgy of Patriarchal Stauropegia to be held at St Andrew's Church in Kyiv|date=12 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-12}}</ref> Оваа литургија, на која беа архиереи на Вселенската патријаршија, била осудена од пратеникот на УПЦ-МП. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14767|title=Украинската православна црква протестира поради службата што ја изврши цариградскиот претставник во Киев|date=13 December 2018|work=interfax-religion.com|accessdate=2018-12-15}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://vzcz.church.ua/en/2018/12/13/decr-uoc-commentary-regarding-fact-that-patriarchate-of-constantinople-hierarch-is-ministering-on-ukrainian-orthodox-church-canonical-territory/|title=Коментар во врска со фактот дека архиерејот на Константинополската патријаршија служи на канонската територија на Украинската православна црква - Одделение за надворешни црковни односи на УПЦ-МП|date=13 декември 2018|work=vzcz.church.ua|archive-url=https://web.archive.org/web/20181219122948/http://vzcz.church.ua/en/2018/12/13/decr-uoc-commentary-regarding-fact-that-patriarchate-of-constantinople-hierarch-is-ministering-on-ukrainian-orthodox-church-canonical-territory/|archive-date=19 декември 2018|accessdate=2018-12-15}}</ref> На 7 јануари 2019 година, епископот Иларион (Рудник) од Вселенската патријаршија отслужил Божиќна литургија во црквата Свети Андреј. <ref>{{Наведување|last=UATV English|title=Ukraine Celebrates Christmas with Independent Orthodox Church|url=https://www.youtube.com/watch?v=8dWt8bdsqro|access-date=2019-01-08}}</ref> === Откажување на преносот на Почаевската лавра === [[Податотека:Pochaev.jpg|лево|мини|234x234пкс| Поглед кон Почаевската Успенска лавра во Украина.]] На 16 ноември 2018 година, Укринформ објавил дека украинското Министерство за култура ја оспорило законитоста за пренос на Почаевската лавра, која се наоѓа во [[Тернополска Област|Тернополската Област]], на УПЦ-МП. Почаевската лавра е историско место на Украина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.tripadvisor.com/Attractions-g294473-Activities-c47-t17-Ukraine.html|title=Ukraine Historic Sites – TripAdvisor|work=tripadvisor.com|accessdate=2018-11-24}}</ref> Дури во 2018 година, местниот заменик на градскиот совет на Почаев дознал дека наредбата на [[Виктор Јанукович|Јанукович]] од 2003 година за пренос на Лаврата до 2052 година на УПЦ-МП (№ 438) <ref>{{Наведени вести|url=http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/438-2003-%D1%80|work=Законодавство України|access-date=2018-12-01|language=uk|script-title=uk:Про виключення із складу Кременецько-Почаївського державного історико-архітектурного заповідника споруд Почаївської Свято-Успенської лаври}}</ref> била извршена на непознат начин. Полицијата на регионот отворила постапка за овој случај. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://credo.press/220908/|title=Полиция начала расследование по факту передачи Почаевской лавры УПЦ МП|date=16 November 2018|work=Credo.press|archive-url=https://web.archive.org/web/20181122215927/https://credo.press/220908/|archive-date=22 November 2018|accessdate=2018-11-22}}</ref> Доколку се утврди незаконитоста на преносот, преносот би бил откажан. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ukrinform.net/rubric-society/2581348-culture-ministry-challenges-transfer-of-pochayiv-lavra-to-uocmp.html|title=Culture Ministry challenges transfer of Pochayiv Lavra to UOC-MP|date=16 November 2018|access-date=2018-11-18|agency=Ukrinform}}</ref> На 23 ноември 2018 година, украинското Министерство за правда го откажал преносот на Почаевската лавра на УПЦ-МП. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/57759-minyust-otmenil-peredachu-pochajevskoj-lavry-upc|title=Ministry of Justice cancels the transfer of Pochaev Lavra to UOC|date=23 November 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-24}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/community/land_and_property_problems/73650/|title=Ministry of Justice repeals the illegal re-registration of the Pochayiv Lavra complex|date=24 November 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-11-28}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://minjust.gov.ua/news/ministry/olena-sukmanova-antireyderska-komisiya-skasuvala-nezakonnu-perereestratsiyu-kompleksu-sporud-svyato-uspenskoi-pochaivskoi-lavri|date=23 November 2018|work=minjust.gov.ua|publisher=Ministry of Justice of Ukraine|language=ru|script-title=ru:Олена Сукманова: Антирейдерська комісія скасувала незаконну перереєстрацію комплексу споруд Свято-Успенської Почаївської Лаври|accessdate=2018-11-24}}</ref> Следниот ден, монасите на УПЦ-МП на Почаевската лавра појасниле дека „''комисијата на Министерството за правда на Украина, како одговор на жалбата од Министерството за култура на Украина, ја откажа регистрацијата на договорот за правото на користење на Успенската катедрала, катедралата Троица, монашките ќелии, камбанаријата и епископската куќа''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/57763-pochajevskaja-lavra-vlasty-idet-putem-unichtozhenija-monashestva-zapadnoj-ukrainy|title=Pochaev Lavra: power chooses to destroy monasticism of western Ukraine|date=24 November 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-24|archive-date=2018-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181125115435/https://spzh.news/en/news/57763-pochajevskaja-lavra-vlasty-idet-putem-unichtozhenija-monashestva-zapadnoj-ukrainy|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pochaev.org.ua/?pid=2135|title=Свято-Успенская Почаевская Лавра – Обращение братии Свято-Успенской Почаевской Лавры|work=pochaev.org.ua|archive-url=https://web.archive.org/web/20190127190725/http://www.pochaev.org.ua/?pid=2135|archive-date=27 January 2019|accessdate=2018-11-24}}</ref> На 28 ноември, [[Кабинет на Министрите на Украина|Кабинетот на министри на Украина]] го одобрил враќањето на Почаевската лавра во Државниот историски и архитектонски резерват Кременец-Почаев со откажување на законот за пренос од 2003 година, со кој лаврата била дадена на УПЦ-МП и ја и ја исклучила лаврата од Почаевската лавра до Државниот историски и архитектонски резерват Кременец-Почаев. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://spzh.news/en/news/57852-kabmin-vernul-pochajevskuju-lavru-v-sostav-kremenec-pochajevskogo-zapovednika|title=Cabinet of Ministry returns Pochaev Lavra to Kremenets-Pochaev Reserve|date=28 November 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-11-29}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/community/temples_church_property/73699/|title=Pochayiv Lavra returned to Kremenets-Pochayiv Historical Reserve under the Cabinet of Ministers' decision|date=28 November 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-01}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://interfax.com.ua/news/general/549014.html|work=Интерфакс-Украина|access-date=2018-11-29|language=ru|script-title=ru:Кабмин вернул в состав Кременецко-Почаевского заповедника сооружения Почаевской лавры}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ukranews.com/ua/news/598751-kabmin-povernuv-pochaivsku-lavru-do-skladu-kremenec-pochaivskogo-zapovidnyka|title=Кабмін повернув Почаївську лавру до складу Кременець-Почаївського заповідника|date=28 November 2018|work=ukranews.com|accessdate=2018-12-01}}</ref> === Инцидент во Керчкиот Проток === На 27 ноември, претседателот на Врховната Рада (парламентот), Андриј Парубиј, објавил дека воената состојба што била прогласена во некои региони на Украина нема да го одложи приемот на томосот за автокефалност и дека, ако нешто се случи, воената состојба ќе го забрза процесот Украина да ги добие своите томоси. <ref>{{Наведени вести|url=https://hromadske.ua/posts/voyennij-stan-ne-pereshkodit-stvorennyu-pomisnoyi-cerkvi-v-ukrayini-golova-radi|date=27 November 2018|work=hromadske.ua|access-date=2018-12-01|language=uk|script-title=uk:Воєнний стан не перешкодить створенню помісної церкви в Україні — голова Ради}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/church_state_relations/73691/|title=Verkhovna Rada Speaker: Martial law not to prevent establishment of Ukrainian Local Orthodox Church|date=28 November 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-01}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://orthodoxie.com/en/ukrainian-parliament-promises-martial-law-will-not-be-an-obstacle-to-the-unification-council/|title=Ukrainian Parliament Promises Martial Law Will not be an Obstacle to the 'Unification Council'|last=Cazabonne|first=Emma|date=2018-11-30|work=Orthodoxie.com|access-date=2018-12-01}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=71357|title=Интерфакс-Религия: Спикер Рады обещает, что военное положение не станет препятствием к проведению собора для создания поместной церкви|date=27 November 2018|work=interfax-religion.ru|accessdate=2018-12-01}}</ref> На 28 ноември 2018 година, украинскиот претседател Порошенко изјавил дека [[Инцидент во Керчкиот Проток (2018)|инцидентот во Керчкиот Проток]] бил испровоциран од Русија со цел да ја принуди Украина да прогласи воена состојба и затоа да ја спречи Украина да го добие својот томос за автокефалност. <ref name=":57">{{Наведени вести|url=https://www.unian.info/politics/10356345-poroshenko-explains-timing-of-russia-s-attack-on-ukrainian-ships-near-kerch-strait.html|title=Poroshenko explains timing of Russia's attack on Ukrainian ships near Kerch Strait|date=28 November 2018|access-date=2018-11-28|agency=Ukrainian Independent Information Agency}}</ref> <ref name=":58">{{Наведена мрежна страница|url=https://espreso.tv/news/2018/11/28/poroshenko_skazav_chomu_putin_napav_v_kerchenskiy_protoci_same_zaraz|title=Порошенко сказав, чому Путін напав в Керченській протоці саме зараз|date=28 November 2018|work=espreso.tv|accessdate=2018-11-28}}</ref> === Закони за имињата и преносите на црквите === На 15 декември, Филарет побарал од претседателот на украинскиот парламент Андриј Парубиј законите 5309 и 4128 да бидат изгласани во парламентот. <ref name=":31">{{Наведена мрежна страница|url=https://orthodoxie.com/une-premiere-loi-discriminatoire-a-legard-de-leglise-orthodoxe-dukraine-a-ete-votee-hier-par-le-parlement-ukrainien/|title=Une première loi discriminatoire à l'égard de l'Église orthodoxe d'Ukraine a été votée hier par le Parlement ukrainien|last=Panev|first=Jivko|date=2018-12-21|work=Orthodoxie.com|language=fr-FR|accessdate=2018-12-22}}</ref> Во октомври 2018 година, секретарот за печат на УПЦ-КП веќе го повикал украинскиот парламент да го усвои предлог-законот бр. 5309. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/57110-zorya-my-prosim-ukrainskuju-vlasty-prinyaty-zakonoprojekt--5309|title=Zoria: We ask Ukrainian power to adopt bill #5309|date=29 October 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-12-19}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На 19 декември 2018 година, Филарет се изјаснил за предлог-законот 5309. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/church_state_relations/73978/|title=Владика Філарет пропонує парламенту узаконити лише одну Українську Православну Церкву|date=19 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-19}}</ref> ==== Предлог-закон 5309 - имиња на цркви ==== Се очекувало дека на 20 декември 2018 година, украинскиот парламент ќе изгласа закон за да ја принуди УПЦ-МП да го промени своето име (закон бр. 5309 <ref name=":27">{{Наведена мрежна страница|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=62341|title=Предлог-резолуција за усвојување како основа на нацрт-законот на Украина за измени и дополнувања на Законот на Украина „За слобода на совеста и верски организации“ во однос на имињата на верските организации (здруженија) кои се дел од структурата (се дел од) верска организација (асоцијација), чиј центар за управување (администрација) се наоѓа надвор од Украина во држава која е привремена или привремено признаена против воена и со закон призната окупира дел од територијата на Украина|work=w1.c1.rada.gov.ua|accessdate=2018-12-19}}</ref>). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14788|title=Poroshenko Bloc suggests creating working group to draft church bills|date=18 December 2018|work=interfax-religion.com|accessdate=2018-12-19}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lb.ua/news/2018/12/17/415156_rada_rassmotret_chetverg.html|title=Рада может рассмотреть в четверг законопроект о переименовании УПЦ МП|date=17 December 2018|work=LB.ua|accessdate=2018-12-19}}</ref> Овој закон се однесува на имињата на верските организации (здруженија) кои се дел од верска организација (асоцијација) чиј управувачки центар е надвор од границите на Украина, во држава која, според Законот на Украина, е призната дека врши воена агресија против Украина и/или привремено окупира дел од територијата на Украина. На 20 декември, нацрт-законот бил успешно изгласан, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/church_state_relations/73995/|title=ROC in Ukraine: Ukrainian parliament passes bill on the name of Moscow Patriarchate|date=20 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-20}}</ref> додека членовите на УПЦ-МП одржувале протести пред парламентот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/orthodox/uoc/73989/|title=УПЦ МП під Радою організувала протест проти прийняття релігійних законопроектів|date=20 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-20}}</ref> Набргу по донесувањето на законот, во парламентот избила тепачка меѓу пратениците. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/ru/news/58527-posle-golosovanija-za-anticerkovnyj-zakonoprojekt-v-rade-voznikla-potasovka|title=После голосования за антицерковный законопроект в Раде возникла потасовка|date=20 December 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-12-20|archive-date=2018-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20181220131258/https://spzh.news/ru/news/58527-posle-golosovanija-za-anticerkovnyj-zakonoprojekt-v-rade-voznikla-potasovka|url-status=dead}}</ref> <ref name=":43">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.voanews.com/a/putin-condemns-creation-of-independent-ukraine-church/4709006.html|title=Putin Condemns Creation of Independent Ukraine Church|date=20 December 2018|work=VOA|accessdate=2018-12-22}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rferl.org/a/brawl-interrupts-ukrainian-parliament-session/29667645.html|title=Order! Order! Brawl Breaks Out During Ukrainian Parliament Session|date=21 December 2018|work=RadioFreeEurope/RadioLiberty|accessdate=2018-12-22}}</ref> На 20 декември, УПЦ-МП го повикала украинскиот претседател да стави вето на законот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/uoc/74011/|title=UOC-MP urges President to veto law changing its name to ROC in Ukraine|date=21 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-22}}</ref> Следниот ден, Епифаниј, приматот на ПЦУ, ја дал својата поддршка за овој предлог-закон. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/58549-mitropolit-jepifanij-podderzhal-prinyatije-zakonoprojekta-o-pereimenovanii-upc|title="Metropolitan" Epiphany backs the adopted bill on renaming the UOC|date=21 December 2018|work=spzh.news|accessdate=2018-12-21}}</ref> На 22 декември, претседателот Порошенко го потпишал законот 2662-VIII (поранешен предлог-закон 5309) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2662-VIII|title=За изменување и дополнување на членот 12 од Законот на Украина „За слободата на совеста и верските организации“ во врска со имињата на верските организации (здруженија) кои се дел од структурата (се дел од) верска организација (асоцијација), чиј центар за управување (администрација) се наоѓа надвор од Украина во држава која со закон е признаена дека извршила воена агресија на територијата на Украина делумно/|work=zakon.rada.gov.ua|accessdate=2019-01-30}}</ref> и изјавил дека тие измени во законот создале „подобри услови“ за практикување на слободата на избор на вероисповед „за оние кои одлучуваат на која православна јурисдикција... Или на новосоздадената автокефална православна црква на Украина, или на црквата која инсистира да ја задржи својата поврзаност и зависност од РПЦ“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/legislation/74025/|title=President signed the Law on the name of the religious organization guided by the aggressor state|date=22 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-22}}</ref> На 25 декември, УПЦ-МП изјавила дека ќе поднесе жалба до Уставниот суд да го поништи законот 5309. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10389699-former-uoc-mp-to-appeal-to-constitutional-court-due-to-change-of-its-name.html|title=Former UOC-MP to appeal to Constitutional Court due to change of its name|date=25 December 2018|work=unian.info|accessdate=2018-12-25}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/orthodox/uoc/74080/|title=UOC-MP set to appeal to Constitutional Court to retain its name|date=27 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-27}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mospat.ru/en/2018/12/21/news168202/|title=Legal Department of the Ukrainian Orthodox Church comments on the adoption of discriminatory bill No. 5309 by Verkhovna Rada of Ukraine {{!}} The Russian Orthodox Church|date=21 December 2018|work=mospat.ru|accessdate=2018-12-27}}</ref> Законот 5309 стапил во сила на 27 декември 2018 година. <blockquote>„Од сега па натаму, државниот орган за религиозни прашања – Одделот за религии и националности – мора да спроведе вештачење со кое ќе се утврди кои верски организации се предмет на оваа одредба. Резултатите од испитувањето ќе бидат објавени во официјалната публикација „Урјадовиј Курер““. Заедниците имаат 9 месеци да го променат своето име и да поднесат соодветни документи до јавните власти. Во спротивно, статутот на соодветната верска организација ќе престане да важи во делот кој го дефинира нејзиното целосно официјално име. <ref name=":15">{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/legislation/74082/|title=Law on renaming churches becomes effective|date=27 December 2018|work=risu.org.ua|accessdate=2018-12-27}}</ref></blockquote> ===== Развој во судството ===== На 18 јануари, 49 членови на украинскиот парламент, повеќето од нив од Опозицискиот блок, вклучувајќи го и лидерот на партијата, <ref name=":16">{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/en/news/59401-minyust-zapros-v-ks-ne-otmenyajet-sily-zakona-o-pereimenovanii-cerkvi|title=Justice Ministry: Request to CC doesn't override the law on Church renaming|last=Palamarchuk|first=Maksim|date=21 January 2019|work=spzh.news|language=en|accessdate=2019-01-26|archive-date=2019-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190126175817/http://spzh.news/en/news/59401-minyust-zapros-v-ks-ne-otmenyajet-sily-zakona-o-pereimenovanii-cerkvi|url-status=dead}}</ref> <ref name=":18">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14876|title=Group of Ukrainian parliamentarians challenges constitutionality of law obliging Ukrainian Orthodox Church to change its name|date=21 January 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-01-27}}</ref> поднеле жалба до Уставниот суд на Украина да го укине законот 2662-VIII (поранешен предлог-закон 5309). <ref name=":18" /> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/ru/news/59315-nardepy-prizvali-konstitucionnyj-sud-otmenity-zakon-o-pereimenovanii-cerkvi|title=Нардепы призвали Конституционный Суд отменить закон о переименовании Церкви|date=19 January 2019|work=spzh.news|language=en|accessdate=2019-01-26|archive-date=2019-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190126180103/http://spzh.news/ru/news/59315-nardepy-prizvali-konstitucionnyj-sud-otmenity-zakon-o-pereimenovanii-cerkvi|url-status=dead}}</ref> Министерот за правда на Украина изјавил дека таквата жалба не го спречува законот да се спроведува. На 26 јануари 2019 година, украинското Министерство за култура го објавило преку официјалната публикација Урјадовиј Курерсписокот на верски организации кои морале да ја променат својата повелба за да бидат во согласност со украинскиот закон 5309. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ukurier.gov.ua/uk/articles/perelik-religijnih-organizacij-yakim-potribno-vnes/|title=Перелік релігійних організацій, яким потрібно внести зміни до статуту|date=2019-01-26|work=[[Uryadovy Kuryer]]|accessdate=2019-01-26}}</ref> Списокот ги вклучувал Украинската православна црква (Московска патријаршија), како и Вистинската руска православна црква, Руската православна старообредна црква, Руската староправославна црква и Поморската староправославна црква. Тие пет цркви „''во рок од три месеци треба да направат измени на нивните законски документи предвидени според Дел 7 член 12 од Законот „За слободата на совеста и верските организации“ и да ги достават на регистрација по потреба''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10422942-law-on-renaming-uoc-mp-to-apply-to-another-four-churches.html|title=Law on renaming UOC-MP to apply to another four churches|date=26 January 2019|work=www.unian.info|language=en|accessdate=2019-01-27}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spzh.news/ru/news/59559-minkulyt-vklyuchil-upc-v-spisok-organizacij-obyazannyh-pomenyaty-svoj-ustav|title=Минкульт включил УПЦ в список организаций, обязанных поменять свой устав|date=26 January 2019|work=spzh.news|language=en|accessdate=2019-01-26|archive-date=2019-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190126173435/https://spzh.news/ru/news/59559-minkulyt-vklyuchil-upc-v-spisok-organizacij-obyazannyh-pomenyaty-svoj-ustav|url-status=dead}}</ref> ''„Документот им дава на парохиите и манастирите на Украинската православна црква три месеци да наведат во нивната повелба дека припаѓаат на верска организација со центар во држава „која извршила воена агресија врз Украина и привремено ја окупирала нејзината територија''.“<ref name=":20">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14887|title=Metropolitan Hilarion compares law renaming UOC to Jews' yellow stars|date=28 January 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-01-29}}</ref> Митрополитот Иларион, од Московската патријаршија, го споредил овој закон со жолтата ѕвезда што Евреите биле принудени да ја носат во Третиот рајх. На 18 февруари 2019 година, Министерството за култура на Украина објавило дека активностите на верската организација може да бидат прекинати преку судска одлука доколку таа организација одбие да се придржува кон законот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14960|title=Court can stop religious organization's activity if it refuses renaming - Ukraine's Culture Ministry|date=18 February 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-02-19}}</ref> Во април 2019 година, ''Интерфакс'' објавил, цитирајќи објава на Фејсбук од Вадим Новински од Опозицискиот блок, дека Окружниот администртивен суд на Киев пресудил дека принудното преименување на УПЦ-МП е неуставно. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=15047|title=Kiev court finds involuntary renaming of canonical Ukrainian Orthodox Church to be unlawful|date=8 April 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-04-08}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/578888.html|title=Kyiv court finds involuntary renaming of canonical Ukrainian Orthodox Church to be unlawful|date=6 April 2019|work=Interfax-Ukraine|language=en|accessdate=2019-04-08}}</ref> Претседателот на Врховната рада Андриј Парубиј изјавил дека оваа одлука не е конечна и дека ќе биде обжалена. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/legislation/75364|title=Parubiy will appeal the court ruling on Speaker's 'unlawful approval' of the bill to rename UOC-MP|date=9 April 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-04-09}}</ref> На 22 април, Окружниот управен суд на Киев објавил дека го суспендирал преименувањето на УПЦ-МП „''до завршување на постапката за основаноста [на случајот]''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/583264.html|title=Kyiv court puts renaming of UOC on hold|date=22 April 2019|work=Interfax-Ukraine|language=en|accessdate=2019-04-22}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://oask.gov.ua/node/3829|title=Справа про перейменування Київської Митрополії УПЦ: суд вжив заходи забезпечення позову|date=22 April 2019|work=oask.gov.ua|accessdate=2019-04-22|archive-date=2019-04-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190425010442/http://oask.gov.ua/node/3829|url-status=dead}}</ref> Андриј Парубиј изјавил дека оваа одлука на судот за суспендирање на законот е „апсурдна“ и дека „''законот не е укинат, тој е во сила, тој е усвоен од Врховната Рада на Украина, резолуцијата е суспендирана и законот е во сила''“. Тој додал дека правниот оддел на парламентот ќе ја брани законитоста на законот 2662-VIII. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/church_state_relations/75535/|title=Парубій назвав абсурдом рішення суду щодо призупинення перейменування УПЦ МП|date=23 April 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-04-23}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/583430.html|title=Law on renaming Ukrainian Orthodox Church still in effect despite court ruling|date=23 April 2019|work=Interfax-Ukraine|accessdate=2019-04-23}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=15073|title=Law on renaming Ukrainian Orthodox Church still in effect despite court ruling - Rada speaker|date=23 April 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-04-27}}</ref> На 20 април 2019 година, Уставниот суд на Украина ја отворил постапката во врска со жалбата од 18 јануари на 49 пратеници кои сакаат да го прогласат законот 2662-VIII (поранешен предлог-закон 5309) за неуставен. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10524249-ukraine-s-constitutional-court-opens-proceedings-on-renaming-former-uoc-mp.html|title=Ukraine's Constitutional Court opens proceedings on renaming former UOC-MP|date=20 April 2019|work=www.unian.info|language=en|accessdate=2019-04-21}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/jurisprudence/75503/|title=Конституційний Суд відкрив провадження щодо перейменування УПЦ МП|date=20 April 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-04-21}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/582357.html|title=Constitutional Court opens proceedings on law renaming UOC (MP) at request of 49 MPs|date=21 April 2019|work=Interfax-Ukraine|accessdate=2019-04-21}}</ref> На 22 јули 2019 година, Шестиот управен апелационен суд одржал судско рочиште по жалбата на Министерството за култура против пресудата на Окружниот управен суд на Киев од 22 април 2019 година, за предлогот на Киевската метропола УПЦ-МП. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/603224.html|title=Court turns down Culture Ministry's appeal on decision to halt renaming of UOC (MP)|date=24 July 2019|work=Interfax-Ukraine|language=en|accessdate=2019-07-28}}</ref> Во декември 2019 година, Јураш, директор на Одделот за религиозни и националности, изјавил дека Окружниот управен суд на Киев не го блокирал законот. Тој изјавил: „Ова е недоразбирање [...] Има поднесок од 49 пратеници до Уставниот суд со барање овој закон да се прогласи за неуставен. Судот се уште не се изјаснил. Законот може да ја изгуби својата сила само по соодветната одлука. Но, за да се обезбеди тужба од адвокатите на истата партија кои се жалеа до Уставниот суд, пролетта <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/church_state_relations/78045/|title=Уряд повинен мотивувати Церкви виконувати закон про перейменування, - Юраш|date=2019-12-04|work=risu.org.ua|accessdate=2019-12-05}}</ref> беше поднесена пријавата за регистрација. Врховниот суд на Украина изјави дека УПЦ-МП не може да биде принудена да се преименува се додека не се постави прашањето дали ПЦУ има административен центар во Украина или во Русија. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://orthodoxie.com/la-cour-supreme-de-kiev-a-decide-que-leglise-orthodoxe-dukraine-dependant-du-metropolite-de-kiev-onuphre-pourra-conserver-son-appellation-actuelle/|title=La Cour suprême de Kiev a décidé que l'Église orthodoxe d'Ukraine dépendant du métropolite de Kiev Onuphre pourra conserver son appellation actuelle|date=2019-12-19|work=Orthodoxie.com|language=fr-FR|accessdate=2019-12-19}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=73951|title=Верховный суд Украины оставил в силе приостановку переименования УПЦ|date=16 December 2019|work=www.interfax-religion.ru|accessdate=2019-12-19}}</ref> На 11 февруари 2020 година, Уставниот суд на Украина започнал со ревизија на уставноста на законот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/legislation/78859/|title=КСУ розглядає конституційність закону про перейменування УПЦ МП|date=2020-02-11|work=risu.org.ua|accessdate=2020-02-11}}</ref> ==== Предлог-закон 4128 - пренос на цркви ==== Предлог-законот 4128, кој се однесува на црковните заедници кои сакаат да бидат ставени под друга јурисдикција, бил моментално одложен по гласањето на законот 5309. Предлог-законот 4128 бил предложен во 2016 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiosvoboda.org/a/tomos-perekhid-hromad-zakon-elenskyi/29703171.html|date=11 January 2019|work=Радіо Свобода|language=uk|script-title=uk:Переходити до нової церкви буде простіше: деталі від законодавця|accessdate=2019-01-14}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=58255|title=Проект Закону про внесення змін до Закону України "Про свободу совісті та релігійні організації" (щодо зміни релігійними громадами підлеглості)|work=w1.c1.rada.gov.ua|accessdate=2019-01-18}}</ref> Претседателот на Парламентот, Андриј Парубиј, изјавил дека побарал од парламентарната Комисија за култура и духовност да го преработи предлог-законот 4128 со цел тој да биде „''во согласност со препораките и одлуките на [[Европски суд за човекови права|Европскиот суд за човекови права]]''“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://interfax.com.ua/news/political/558820.html|date=15 January 2019|work=Интерфакс-Украина|language=ru|script-title=ru:Парубий поручил профильному комитету доработать законопроект о смене подчиненности религиозных общин|accessdate=2019-01-15}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/ua/index/all_news/state/legislation/74310/|title=Новий законопроект про перехід релігійних громад Рада може розглянути у четвер, – Парубій|date=15 January 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-15}}</ref> Новата верзија на нацрт-законот, ревидирана од Комитетот за култура и духовност, била означена како „4128-д“ и била успешно изгласана од украинскиот парламент на 17 јануари 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://risu.org.ua/en/index/all_news/state/legislation/74341|title=Parliament passes bill on church jurisdiction|date=17 January 2019|work=risu.org.ua|accessdate=2019-01-19}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14867|title=Rada passes bill on transition of communities from one church to another|date=17 January 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-01-25}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/society/10412373-ukraine-s-parliament-passes-draft-law-on-change-on-denomination-to-new-church.html|title=Ukraine's parliament passes draft law on change on denomination to new church|date=17 January 2019|work=www.unian.info|language=en|accessdate=2019-01-17}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=65346|title=Проект Закону про внесення змін до деяких законів України (щодо підлеглості релігійних організацій та процедури державної реєстрації релігійних організацій зі статусом юридичної особи)|work=w1.c1.rada.gov.ua|accessdate=2019-01-17}}</ref> На 22 јануари 2019 година, Порошенко ветил дека ќе го потпише законот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://interfax.com.ua/news/political/560384.html|date=22 January 2019|work=Интерфакс-Украина|language=ru|script-title=ru:Порошенко обещает подписать закон, определяющий механизм смены религиозными общинами подчиненности, в ближайшие дни|accessdate=2019-01-27}}</ref> На 28 јануари 2019 година, претседателот Порошенко го потпишал законот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10425021-poroshenko-signs-law-on-transfer-of-parishes-to-orthodox-church-of-ukraine.html|title=Poroshenko signs law on transfer of parishes to Orthodox Church of Ukraine|date=28 January 2019|work=www.unian.info|language=en|accessdate=2019-01-29}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/561929.html|title=Poroshenko signs law on changing subordination of religious organizations|date=28 January 2019|work=Interfax-Ukraine|language=en|accessdate=2019-01-29}}</ref> <ref name=":21">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax-religion.com/?act=news&div=14892|title=Poroshenko signs law on changing subordination of religious orgs|date=29 January 2019|work=www.interfax-religion.com|accessdate=2019-01-29}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.president.gov.ua/news/prezident-pidpisav-zakon-ukrayini-shodo-pidleglosti-ta-proce-52814|date=28 January 2019|work=Офіційне інтернет-представництво Президента України|language=uk|script-title=uk:Президент підписав Закон України щодо підлеглості та процедури державної реєстрації релігійних організацій|archive-url=https://web.archive.org/web/20190128233152/https://www.president.gov.ua/news/prezident-pidpisav-zakon-ukrayini-shodo-pidleglosti-ta-proce-52814|archive-date=28 January 2019|accessdate=2019-01-29}}</ref><blockquote>„Согласно законот, државните органи го признаваат правото на верската заедница да ја менува потчинетоста на верските центри со регистрирање на ново издание на повелбата или со воведување на некои измени на сегашната. Одлуката за измена на подреденоста се носи на генерално собрание на верска заедница. Ова собрание може да го свикаат членовите на оваа заедница. На 30 јануари 2019 година, законот бр. 2673-VIII (поранешен предлог-закон 4128-д <ref name=":22">{{Наведена мрежна страница|url=https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2673-VIII|title=Про внесення змін до деяких законів України щодо підлеглості релігійних організацій та процедури державної реєстрації релігійних організацій зі статусом юридичної особи|work=zakon.rada.gov.ua|accessdate=2019-01-30}}</ref> ) бил објавен во Холос Украјини, <ref>{{Наведени вести|url=https://gazeta.ua/articles/politics/_opublikuvali-zakon-pro-perehid-iz-rosijskoyi-cerkvi/882826|last=Gazeta.ua|date=2019-01-30|work=Gazeta.ua|access-date=2019-01-30|language=uk|script-title=uk:Опублікували закон про перехід із російської церкви}}</ref> законот стапил на сила следниот ден по неговото објавување, на 31 јануари 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10428600-ukraine-s-law-on-change-of-denomination-to-new-church-comes-into-force-on-jan-31.html|title=Ukraine's law on change of denomination to new church comes into force on Jan 31|date=31 January 2019|work=www.unian.info|language=en|accessdate=2019-01-31}}</ref></blockquote>Во март 2019 година, Уставниот суд на Украина објавил дека одбил да отвори случај за уставноста на овој закон. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pravda.com.ua/news/2019/03/20/7209743/|title=КС відмовив у оцінці закону про перехід релігійних громад у ПЦУ|date=20 March 2019|work=[[Ukrayinska Pravda]]|trans-title=The CCU refused to evaluate the law on the transition of religious communities to the OCU}}</ref> Украинскиот пратеник Володимир Зеленски изјавил дека законот 4128 е во согласност со одлуката на [[Европски суд за човекови права|Европскиот суд за човекови права]] од 2007 година „Свето-Михајловска Парафија против Украина“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unian.info/politics/10410954-ukraine-lawmaker-bill-on-change-of-denomination-to-new-church-fully-complies-with-echr-decision.html|title=Ukraine lawmaker: Bill on change of denomination to new church fully complies with ECHR decision|date=16 January 2019|work=www.unian.info|language=en|accessdate=2019-01-16}}</ref> {{Efn|Одлуката може да се прочита [http://echr.ketse.com/doc/77703.01-en-20070614/view/ овде].}} === Рации на СБУ === Службата за безбедност на Украина (СБУ) спровела рации низ целата земја, насочени кон црквите на Украинската православна црква (Московска патријаршија) и испрашувала свештеници на Московската патријаршија во ноември и декември 2018 година, обвинувајќи ги дека се агенти на руската влада. <ref name="reuters.com">{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-church/ukraines-security-service-raids-home-of-russian-backed-monastery-head-idUSKCN1NZ1I1|title=Ukraine's security service raids home of Russian-backed monastery head|date=30 November 2018|work=Reuters}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.france24.com/en/20181203-ukraine-raids-orthodox-churches-russia-ties-putin-poroshenko-azov-crimea|title=Ukraine raids Orthodox churches with Russia ties|date=3 December 2018|publisher=France 24}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.aljazeera.com/news/2018/12/ukraine-set-establish-church-secure-split-russia-181215075840519.html|title=Ukraine set to establish new church, secure split from Russia|date=15 December 2018|publisher=Al Jazeera}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2018/12/31/world/europe/ukraine-russia-orthodox-church-schism.html|title=As Ukraine and Russia Battle Over Orthodoxy, Schism Looms|date=31 December 2018|work=The New York Times}}</ref> Според митрополитот Павел, „''Има притисок лично врз мене, се слушаат закани, секакви напади не само врз мене, туку и врз други епископи и свештеници. Од која причина не знам''“. <ref name="reuters.com" /> == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} ==Понатамошно читање== * Denysenko, Nicholas, ''The Orthodox Church in Ukraine: A Century of Separation'', Northern Illinois University Press, 2018 *{{Cite web|url=https://orthodoxsynaxis.org/2019/01/08/the-tomos-for-ukraine-whats-typical-and-whats-specific/|title=The Tomos for Ukraine: What's Typical and What's Specific|last=Burega|first=Vladimir|date=6 January 2019|website=Orthodox Synaxis}} *{{Cite web|url=https://risu.org.ua/ua/index/expert_thought/comments/74180/|title=Томос для Української Церкви: що ховається в деталях|last=Bay|first=Ilya|date=5 January 2019|website=RISU|language=uk|trans-title=Tomos of the Ukrainian Church: what is hidden in the details}} *{{Cite web|url=https://risu.org.ua/en/index/expert_thought/open_theme/77135/|title=Ukrainian autocephaly. After one year|last=Vassiliadis|first=Petros|date=13 September 2019|website=RISU|access-date=5 November 2019}} * {{Cite web|url=https://risu.org.ua/ua/index/expert_thought/analytic/78419/|title=Хроніки Томосу: від "пшику" до перемоги|last=Derkach|first=Tatiana|date=6 January 2020|website=risu.org.ua|language=uk|trans-title=Chronicles of the Tomos: From "Nothing" to Victory|access-date=2020-01-07}} == Надворешни врски == {{commons category}} * Text of the 3 November 2018 agreement signed by Poroshenko and Patriarch Bartholomew ([https://www.president.gov.ua/storage/j-files-storage/00/65/02/39d5327fe27135d96c04d0f53e1e5745_1551875784.pdf on the official website of the President of Ukraine]) ([https://risu.org.ua/ua/index/resourses/goverments_doc/major/75026 on website of the Religious Information Service of Ukraine]) *Cazabonne, Emma, "[https://orthodoxie.com/en/program-of-the-ceremony-for-the-granting-of-the-ukrainian-autocephaly-to-be-held-at-the-phanar-on-january-5/ Program of the Ceremony for the granting of the Ukrainian Autocephaly, to be held at the Phanar on January]", Orthodoxie.com *[https://www.patriarchate.org/announcements/-/asset_publisher/MF6geT6kmaDE/content/patriarchikos-kai-synodikos-tomos-choregeseos-autokephalou-ekklesiastikou-kathestotos-eis-ten-en-oukraniai-orthodoxon-ekklesian?_101_INSTANCE_MF6geT6kmaDE_languageId=en_US Text of the tomos of autocephaly of the Orthodox church of Ukraine in Ukrainian, Greek and English] ([https://risu.org.ua/ua/index/resourses/church_doc/ocu_doc/74179/ in Ukrainian on RISU.org]) ([http://fanarion.blogspot.com/2019/01/blog-post_58.html in Greek in the archives of the Ecumenical Patriarchate]) ([[s:uk:Патріарший і Синодальний Томос надання автокефального церковного устрою Православній Церкві в Україні|in Ukrainian on Wikisource]]) '''Церемонија на потпишување на томосот:''' * [http://fanarion.blogspot.com/2019/01/blog-post_48.html Pictures of the signing ceremony of the tomos of autocephaly on a website of the Ecumenical Patriarchate] * Filmed signing ceremony of the tomos of autocephaly by [[Radio Free Europe/Radio Liberty|Radio Liberty]]: [https://www.youtube.com/watch?v=VPziY57D2MM LIVE | Томос для України: церемонія підписання] * [https://www.facebook.com/ecumenicalpatriarchate/videos/214712612769841/ Filmed signing ceremony of the tomos of autocephaly by the Ecumenical Patriarchate] '''Врачување на томосот на митрополитот Епифаниј:''' * Filmed by [[Hromadske.TV]]: [https://www.youtube.com/watch?v=Qx28i7tOuik Томос про автокефалію передають Україні] [[Категорија:Цариградско-московски раскол (2018)]] [[Категорија:Украинска православна црква]] 0fhatc8ovmgqyqbonlcj51j8h3jztus Џозеф Калеја 0 1370770 5375470 5369566 2025-06-07T03:34:22Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375470 wikitext text/x-wiki '''Џозеф Калеја''' (роден како '''Џозеф Александар Цезар Херстал Винсент Калеја''', 4 август 1897 - 31 октомври 1975) бил американски глумец и пејач од театар, како и во филмови, радио и телевизија. Откако служел во Британската транспортна служба за време на Првата светска војна, отпатувал во Соединетите Држави и таму ја започнал својата кариера на сцената, првично во музичка комедија, но подоцна во оригинални бродвејски продукции како што се ''„Бродвеј“'' (1926 година), ''„Насловната страница“'' (1928 година), ''„Последната милја“'' (1930 година) и ''„Гранд хотел“'' (1930 година). Калеја станал ѕвезда со претставата ''„Мало чудо“'' (1934 година), неговата прва вистинска улога како негативец, и бил потпишан договор со [[Метро-Голдвин-Мајер|„Метро-Голдвин-Мајер“]]. Калеја се истакнал како негативец во холивудските филмови, но се борел против класичниот кастинг и создал низа мрачно мистериозни ликови исполнети со хумор во филмови како што се ''„Алжир“'' (1938 година), ''„Петмина се вратија''“ (1939 година), ''„Златно момче“'' (1939 година), ''„Стаклениот клуч“'' (1942 година) и ''„Гилда“'' (1946 година). За време на Втората светска војна, Калеја ја водел организацијата за помош на војната во Малта во Соединетите Американски Држави и бил на турнеја за УСО и Комитетот за победа во Холивуд. По војната, тој продолжил постојано да работи во филмови и телевизија, и глумел во лондонската сценска премиера во 1948 година на претставата на [[Артур Милер]] „''[[Сите мои синови (драма)|Сите мои синови“]]'', наградена со наградата Тони. Изведбата на Калеја во филмот на Орсон Велс од 1958 година ''[[Допирот на злото (филм од 1958)|„Допирот на злото“]]'' се смета за една од најдобрите во неговата кариера. == Ран живот == [[Податотека:Small-Miracle-Calleia-1934.jpg|лево|мини| Калеја во бродвејската сценска продукција ''„Мало чудо“'' (1934–1935 г.)]] Џозеф Александар Цезар Херстал Винсент Калеја<ref name="Katz">{{Наведена книга|title=The Film Encyclopedia|last=Katz|first=Ephraim|publisher=HarperPerennial|year=1998|isbn=0-06-273492-X|edition=3rd|location=New York|page=208|author-link=Ephraim Katz}}</ref> бил роден на 4 август 1897 година, во [[Имдина|Нотабиле]] (сега наречено Имдина),<ref name="Malta War Relief">{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?nid=1144&dat=19421122&id=gVMbAAAAIBAJ&pg=4355,5662583&hl=en|title=Film Actor Heads Malta War Relief|date=November 22, 1942|work=Pittsburgh Press|access-date=November 13, 2015}}</ref> во административната област Сакаџа, во Британската колонија Малта. Неговите родители биле Пасквале и Елеонора Калеја;<ref name="Malta Independent">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.independent.com.mt/articles/2013-05-21/arts-and-culture/joseph-calleia-maltas-hollywood-actor-18971975-1645477903/|title=Joseph Calleia - Malta's Hollywood actor|date=May 21, 2013|work=The Malta Independent|accessdate=September 9, 2016}}</ref> неговиот татко бил архитект. Калеја студирал на колеџите „Св. Јулијан“ и „Св. Алојзиус“. На 12-годишна возраст, ја искористил англиската фунта што му била дадена за Божиќ за да купи дваесетина хармоники и организирал локален бенд чии настапи наскоро му заработувале 100 фунти неделно. Испратен од неговиот татко во Лондон да студира инженерство, Калеја го користел својот добар [[Тенор|тенорски]] глас во музички сали, изведувајќи балади од [[Шкотски Гори|Шкотските Гори]] во традиционална носија. Работел под името Џозеф Спурин, користејќи го моминското презиме на мајка му поради неодобрувањето на татко му. Во 1914 година, Калеја се приклучил на Британската транспортна служба. Откако крстарел околу светот две и пол години, неговиот брод бил торпедиран во Ламанш. Хоспитализиран три месеци,<ref name="Front Page Playbill">{{Наведен нестручен часопис|access-date=November 29, 2016}}</ref> Калеја бил награден со медал за кампања и почесно отпуштен. Отпатувал во Соединетите Американски Држави во 1917 година.<ref name="Front Page Playbill" /> Невработен, пеел за Црвениот крст и вооружените сили, а волонтирал и во Американскиот тенковски корпус.<ref name="Front Page Playbill" /> Калеја ја започнал својата сценска кариера на [[Ден на примирјето|Денот на примирјето]].<ref name="Broken Wing Program">{{Наведена книга|title=The Broken Wing (The Magazine Theatre Program)|date=March 21, 1921|publisher=New York Theatre Program Corporation|location=New York|page=23}}</ref> По Првата светска војна, имал само ограничен успех во [[Водвиљ|водвиљот]]. Заработувал за живот палејќи ја печката во една стоковна куќа и добил ноќна работа перејќи и поправајќи трамваи во Њујорк. Преку ден,одел на театарски аудиции.<ref name="NYT Weiler">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1943/11/21/archives/a-true-chip-off-the-old-maltese-block.html|title=A True Chip Off the Old Maltese Block|last=Weiler|first=A. H.|date=November 21, 1943|work=The New York Times|access-date=November 11, 2015}}</ref> Агенцијата „Хенри В. Севиџ“ го испратила Калеја во Денвер, каде што го имал своето сценско деби пеејќи во рефренот на музичката комедија ''„Имај срце“'' од Џером Керн.<ref name="Front Page Playbill"/> Следната сезона, тој имал мала улога во ''„Пјетро“'' (1920 година), филм на Отис Скинер кој се прикажувал шест недели на Бродвеј и 40 недели на турнеја. Калеја ја надополнувал својата плата работејќи како помошник-менаџер на сцената и поправајќи куфери за 3 долари по парче.<ref name="NYT Across from Malta" /> [[Податотека:Adelai-Broken-Wing.jpg|десно|261x261пкс]] Првата говорничка улога на Калеја на сцената била во ''„Скршеното крило“'' (1920 година), бродвејска комедија во која глумат Џорџ Абот и Луис Волхајм. Тој ги научил сите улоги и се појавил како мексикански селанец кој свирел гитара и пеел песна наречена „Аделаи“.<ref name="NYT Weiler"/> Калеја ја компонирал мелодијата и го замолил Абот да го напише текстот; песната била објавена и на крајот им донела авторски права на секој од нив и до 2.000 долари годишно.<ref name="Mister Abbott">{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/misterabbott00abbo|title=Mister Abbott|last=Abbott|first=George|date=1963|publisher=Random House|location=New York|page=[https://archive.org/details/misterabbott00abbo/page/99 99]|oclc=330940|author-link=George Abbott|url-access=registration}}</ref> ''„Скршеното крило“'' била хит,<ref name="Mister Abbott" /> а по прикажувањето на претставата во Њујорк, Калеја и Терстон Хол биле пренесени во лондонска продукција. По четири месеци, шоуто се затворило, а Калеја ја посетил Малта, каде тој и неговиот татко се смириле. По барање на неговиот татко, тој почнал да го користи своето вистинско презиме и бил претставен како Џозеф Спурин-Калеја.<ref>{{Наведени вести|url=http://archives.chicagotribune.com/1935/04/28/page/79/article/double-joined-film-name-has-unusual-story|title=Double Jointed Film Name Has Unusual Story|date=April 28, 1935|work=Chicago Tribune|access-date=January 16, 2016}}</ref> На 14 февруари 1925 година, Калеја го имал своето деби на концерт во Градското собрание во Њујорк, во придружба на пијанистот Фердинанд Гринвалд. „Се покажа како пејач со пријатен висок глас, кој го користеше со голема вештина во италијанските тонови“, напишал музичкиот критичар на ''„Њујорк тајмс“,'' Олин Даунс, „вклучувајќи го и оној на Родолфо од ''„Боеми“'' на Пучини и други од ''[[Трубадур (опера)|„Трубадур]]'' “ и ''[[Риголето|„Риголето“ на]]'' Верди.“<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1925/02/15/archives/opera-mme-larsentodsen-sings-isolde.html|title=Opera: Joseph Calleia, Tenor, in Debut|last=Downes|first=Olin|date=February 15, 1925|work=The New York Times|access-date=November 20, 2015|author-link=Olin Downes}}</ref> На рециталот во њујоршката сала „Стајнвеј“ на 21 февруари 1926 година, Калеја „прикажа глас со пријатен и привлечен тембр“ во програма што вклучувала дела од [[Алесандро Скарлати|Скарлати]], Паизиело, [[Роберт Шуман|Шуман]], [[Шарл Гуно|Гуно]] и [[Руџеро Леонкавало|Леонкавало]], како и две негови композиции.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1926/02/22/archives/playwrights-agree-to-meet-producers-brady-and-richman-to-fix-date.html|title=Joseph Calleia, Tenor, Pleases|date=February 22, 1926|work=The New York Times|access-date=November 20, 2015}}</ref> Калеја бил избран за улогата на шпанскиот амбасадор во бродвејската продукција на ''„Принцезата Флавија“'' (1925 година), музичката адаптација на ''„Затвореникот од Зенда“'' од Зигмунд Ромберг. Додека чекал да се монтира сложената продукција, тој продавал пијана со таков успех што сопственикот на продавницата му понудил своја продавница доколку останел.<ref name="NYT Weiler"/> == Сценска кариера == Во 1926 година, Калеја ја добил својата прва истакната сценска улога, во хитот ''на Бродвеј'' на Џорџ Абот и Филип Данинг.<ref name="NYT Weiler"/><ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1995/02/02/obituaries/george-abbott-broadway-giant-with-hit-after-hit-is-dead-at-107.html?pagewanted=3|title=George Abbott, Broadway Giant With Hit After Hit, Is Dead at 107|last=Berger|first=Marilyn|date=February 2, 1995|work=The New York Times|access-date=November 21, 2015}}</ref> Тој играл смотан келнер<ref name="NYT Solid Year Bway">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1927/09/18/archives/a-solid-year-of-broadway-broadway.html|title=A Solid Year of Broadway|date=September 18, 1927|work=The New York Times|access-date=November 21, 2015}}</ref> во мелодрамата што критичарот на ''„Њујорк тајмс“,'' Брукс Аткинсон, подоцна ја нарекол „бучна, жива циклоарама на задкулисниот живот [што] останува пресвртница во американскиот театар“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1968/07/22/archives/philip-dunning-playwright-76-coauthor-of-broadway-dies.html|title=Philip Dunning, Playwright, 76, Co-Author of 'Broadway,' Dies|last=Berger|first=Marilyn|date=July 22, 1968|work=The New York Times|access-date=November 21, 2015}}</ref> Калеја, исто така, дејствувал како сценски менаџер на компанијата и, работејќи за продуцентот Џед Харис, надгледувал околу 10 дупликати продукции на ''Бродвеј'' во САД и во странство.<ref name="NYT 10 Bways">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1927/03/22/archives/plan-10-companies-to-act-broadway-jed-harris-to-have-six-in-this.html|title=Plan 10 Companies to Act 'Broadway'|date=March 22, 1927|work=The New York Times|access-date=November 21, 2015}}</ref> Следеа низа признати изведби во успешни бродвејски претстави, вклучувајќи ги и оние како неуморен новинар во ''„Насловната страница“'' (1928 година), осуден убиец во ''„Последната милја“'' (1930 година) и злокобниот шофер во ''„Гранд хотел“'' (1930 година).<ref name="NYT Weiler"/> Калеја станал ѕвезда со ''„Мало чудо“'' (1934 година), бродвејска продукција опишана од ''„Њујоркер“'' како „многу задоволителна мелодрама со Џозеф Спурин-Калеја како најпријатниот убиец што некогаш сте го виделе“. [[Податотека:Public_Hero_No1_Trailer.webm|thumbtime=0:27|мини| Трејлер ''за „Јавен херој бр. 1''“ (1935 година)]] [[Податотека:Algiers_1938_(2).jpg|десно|мини| Калеја ја добил наградата на Националниот одбор за критика во 1938 година за неговата изведба како инспектор Слиман во ''Алжир'' (1938 година).<ref name="National Board of Review Award">{{Наведено списание|date=January 1939|title=The Year's Best|url=https://archive.org/stream/nationalboardofr1415nati#page/n17/mode/1up|journal=National Board of Review Magazine|publisher=National Board of Review|volume=14|issue=1|page=12|access-date=November 15, 2015}}</ref>]] „Каков глумец - Џозеф Калеја“, рекол Орсон Велс, кој го режирал и глумел со Калеја во ''[[Допирот на злото (филм од 1958)|„Допир на злото“]]'' (1958 година):<blockquote>Се заљубив во него како десетгодишно момче. Го видов на претстава во Њујорк... многу добро изведена мелодрама која беше огромен хит околу една година - подоцна беше снимена како филм со некој друг. Тој ја имаше главната улога и никогаш не го заборавив. И низ годините го гледав во филмови - во мали нешта. И никогаш не би можел да го заборавам тој настап. Тој отсекогаш играл многу стереотипни улоги во филмовите, но е еден од најдобрите актери што ги знам. Имам таква почит кон него. Играш покрај него и едноставно го чувствуваш она што го чувствуваш со голем актер - ова динамичко движење што се случува.{{Rp|298}}</blockquote>Именувајќи го негативецот на годината во театарот за 1934 година, национално синдицираниот колумнист Пол Харисон од Здружението на весници го избрало „Џозеф Спурин-Калеја, чија гангстерска улога во ''„Мало чудо“'' била една од најдобрите од сите претстави на Бродвеј“.<ref>{{Наведени вести|url=https://news.google.com/newspapers?nid=1144&dat=19341230&id=VCQeAAAAIBAJ&pg=4666,5011202&hl=en|title=Variety of Broadway Plays Are Listed Among Dying Year's Best Stage Fare|last=Harrison|first=Paul|date=December 30, 1934|work=The Pittsburgh Press}}</ref> == Филмска кариера == Калеја ја имал својата прва вистинска улога како негативец во ''„Мало чудо“'', а неговиот успех во претставата бил причина за неговото преселување во Холивуд.<ref name="Somerset Amusements">{{Наведени вести|title=Amusements|date=September 8, 1936|work=Somerset Daily American|location=Somerset, Pennsylvania|page=5}}</ref> Договорот на Калеја со [[Метро-Голдвин-Мајер]] му дозволил пауза од шест месеци годишно, за да продолжи со својата сценска работа.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=September 17, 2016}}</ref> Тој не бил нов во филмовите - имал снимено три играни филмови на Источниот брег<ref name="AFI">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.afi.com/members/catalog/SearchResult.aspx?s=&TBL=PN&Type=CA&ID=89248|title=Joseph Calleia|work=AFI Catalog of Feature Films|publisher=American Film Institute|accessdate=November 12, 2015}}</ref> - но кога МГМ склучил договор со Калеја, тие го промовирале неговиот прв филм, ''Јавен херој бр. 1'' (1935 година), како негово деби на екранот.<ref>{{Наведено видео|title=Public Hero No. 1 ''trailer''|url=https://archive.org/details/PublicHeroNo1Trailer|publisher=Internet Archive}}</ref> Филмскиот критичар ''на „Њујорк тајмс“,'' Андре Сенвалд, ја навел играта на Калеја како еден од 10-те најдобри машки улоги во годината.<ref>{{Наведени вести|url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9F06EFD91239E632A25756C0A9679C946794D6CF|title=Best Ten, More or Less|last=Sennwald|first=Andre|date=January 5, 1936|work=[[The New York Times]]|access-date=November 16, 2015}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/movie/review?res=9E02EFD6173FE23ABC4053DFB066838E629EDE|title=Movie Review: Public Hero No. 1|last=Sennwald|first=Andre|date=June 8, 1935|work=The New York Times|access-date=November 16, 2015}}</ref> Калеја бриљирал како негативец во филмовите, но сакал да создаде ликови со одредена симпатија. „Сакам да се ослободам од директните улоги на негативци“, рекол тој во едно интервју од 1936 година. „Но, немам желба да бидам херој. Уживам во улоги каде малку ме удираат. Многу е постимулативно да се игра лик кој не е само едно нешто - не е само лош и не е само добар.“<ref name="Somerset Amusements"/> Тој создал серија мрачно мистериозни ликови исполнети со хумор во филмови, вклучувајќи ги ''„Алжир“'' (1938 година), ''„Петмина се вратија''“ (1939 година), ''„Златно момче“'' (1939 година), ''„Стаклениот клуч“'' (1942 година) и ''„Гилда“'' (1946 година).<ref name="Katz"/><ref>{{Наведена книга|title=Halliwell's Filmgoer's Companion|last=Halliwell|first=Leslie|publisher=Charles Scribner's Sons|year=1984|isbn=0-684-18183-5|edition=8th|location=New York|page=103|author-link=Leslie Halliwell|orig-year=1965}}</ref> Во јуни 1935 година, на Калеја му било најавено дека ќе ја игра улогата на Хоакин Муриета во ''„Јас сум Хоакин“''<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1935/06/11/archives/screen-notes.html|title=Screen Notes|date=June 11, 1935|work=The New York Times|access-date=September 17, 2016}}</ref> (подоцна насловен како ''„Робин Худ од Елдорадо''“), филм за кој тој го напишал сценариото. МГМ го заменил со [[Ворнер Бакстер]], наводно затоа што Калеја бил премногу стар, иако Бакстер бил шест години постар.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.afi.com/members/catalog/DetailView.aspx?s=&Movie=1129|title=Robin Hood of El Dorado|work=AFI Catalog of Feature Films|publisher=American Film Institute|accessdate=September 17, 2016}}</ref> Калеја глумел во ''„Човек од народот“'' (1937 година), политичка драма за млад адвокат кој се бори против корпоративни рекетари.<ref>{{Наведени вести|title=Has New Type Picture Role; Joseph Calleia The Hero of 'Man of the People', at Queen|date=April 16, 1937|work=Big Spring Daily Herald}}</ref> Калеја продолжил да се бори против типизирањето, одбивајќи добро платени улоги на негативци за да развие посложени ликови.<ref name="Coons">{{Наведени вести|title=Hollywood Sights and Sounds|last=Coons|first=Robbin|date=July 24, 1939|work=Big Spring Daily Herald}}</ref> Неговата изведба како полициски инспектор Слиман во „''Алжир“'' (1938 година) од Валтер Вангер била признаена од Националниот одбор за критика.<ref name="National Board of Review Award"/> Работејќи со режисерот Џон Фароу во РКО Пикчрс во 1939 година, тој создал одлична студија на ликови како осудениот анархист во ''„Петте се вратија“''<ref>{{Наведени вести|title=Unusual Film Fare Offered This Week|last=Soanes|first=Wood|date=July 9, 1939|work=Oakland Tribune|quote=Out of the enterprise comes a fine piece of work by Joseph Calleia, an actor who was taken from the stage after several excellent characterizations and who has been given little chance to show his stuff on the screen. Because ''Five Came Back'' was obviously not viewed as an epic while in the making and was, consequently, not subjected to high-powered studio supervision, Calleia managed to get in a splendid character study.}}</ref> и херојскиот свештеник во ''„Целосна исповед“''. Било најавено дека Калеја ќе ја игра главната улога како [[Отец Дамјан|отец Дамиен]] во филм на РКО што го напишил и режирал Фароу,<ref name="Coons" /><ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1939/05/17/archives/damien-the-leper-purchased-by-rko-robert-sisk-to-be-the-producer.html|title='Damien the Leper' Purchased by RKO; Robert Sisk to Be the Producer — Joseph Calleia Has Been Assigned to Title Role|date=May 17, 1939|work=The New York Times|access-date=September 17, 2016}}</ref><ref>{{Наведено списание|date=July 1, 1939|title=Hollywood Buys 45 More Stories to Add to 1940 Feature Programs|url=https://archive.org/stream/motionpictureher136unse#page/n34/mode/1up|journal=Motion Picture Herald|volume=136|issue=1|page=34|access-date=September 17, 2016}}</ref>, но проектот не бил реализиран. Калеја станала натурализиран американски државјанин во ноември 1941 година. За време на Втората светска војна, Калеја ја предводел организацијата за помош на војната во Малта во Соединетите Држави. Куќата каде што бил роден била уништена во 1942 година; неговото семејство се засолнило под земја во антички [[Катакомба|катакомби]] за време на речиси постојаното воздушно бомбардирање на Малта од страна на [[Сили на Оската|силите на Оската]], кое траело повеќе од две години.<ref name="Malta War Relief"/> Под покровителство на Одделот за филмови на УСО Кемп шоус, тој лично се појавил во американските воени објекти во 1943 година.<ref>{{Наведени вести|title=Movie Actor Visitor at Local Post|date=September 14, 1943|work=Big Spring Herald}}</ref> Тој, исто така, прифатил покана од Комитетот за победа во Холивуд да направи турнеја низ воените кампови во Северна Африка, особено затоа што пробниот план ја вклучувал Малта. На патувањето од 32.000 км, Калеја и неговата мала трупа забавувале воен персонал во [[Натал (Бразил)|Натал]], Дакар, по должината на брегот до Казабланка и преку Тунис, а потоа отишле на Малта, која Калеја не ја посетил од 1922 година. Тие давале по две претстави дневно и ги посетувале сите болници на секоја станица; а во Малта презентирале и шест претстави како дел од програмата за размена помеѓу американските и британските забавни единици.<ref name="Malta's Gift">{{Наведени вести|title=Malta's Gift to Films, Joseph Calleia, Cheers Up His Blitzed Brothers and Yanks in North Africa|last=Soanes|first=Wood|date=March 25, 1944|work=Oakland Tribune}}</ref> Покрај тоа што постојано работел во филмови уште 20 години,<ref name="AFI"/> Калеја глумел и во лондонската сценска премиера во 1948 година на претставата „''[[Сите мои синови (драма)|Сите мои синови“]]'' од [[Артур Милер]], наградена со наградата „Тони“, добивајќи едногласно критичко признание.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1948/05/12/archives/all-my-sons-a-hit-london-critics-call-drama-best-serious-play-from.html|title='All My Sons' a Hit|date=May 12, 1948|work=The New York Times|access-date=September 18, 2016}}</ref> Неговата изведба во ''[[Допирот на злото (филм од 1958)|„Допир на злото“]]'' (1958 година) - како Пит Мензис, долгогодишен партнер на корумпираниот полициски капетан Хенк Квинлан (Орсон Велс) - се смета за една од најдобрите во неговата кариера.<ref>{{Наведена книга|title=Touch of Evil|publisher=Rutgers University Press|year=1998|isbn=0-8135-1097-X|editor-last=Comito|editor-first=Terry|page=215|chapter=Interview with Charlton Heston|quote=There were some fine performances, especially Joe Calleia. I think it's one of the very best pieces of work he did in his whole career.|orig-year=1985}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/citizenwellesbio00brad/page/500|title=Citizen Welles: A Biography of Orson Welles|last=Brady|first=Frank|date=1989|publisher=Charles Scribner's Sons|isbn=0-385-26759-2|location=New York|page=[https://archive.org/details/citizenwellesbio00brad/page/500 500]|author-link=Frank Brady (writer)|url-access=registration}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Young Orson|last=McGilligan|first=Patrick|date=2015|publisher=Harper|isbn=978-0-06-211248-4|location=New York|page=297|author-link=Patrick McGilligan (biographer)}}</ref> „Не е ретко во филмовите на Велс еден актер да се оттргне од целокупниот гест на филмот за да отелотвори дестилирана човечка вистина“, напишал биографот на Велс, Сајмон Калоу. „Во ''„Допир на злото“'' двајца актери го прават ова - [[Марлен Дитрих|Дитрих]] и Џозеф Калеја, кои го играат измамениот колега на Квинлан, Мензис. Прогонуваните ликови на Калеја сè повеќе се појавуваат на екранот како што вистината за Квинлан сè повеќе му станува јасно, заедно со сознанието дека мора да го предаде.“... Богатиот внатрешен живот на Калеја фрла растечка магија врз филмот додека тој се приближува кон неговата кулминација, доведувајќи ја во живописен личен живот семоќната тема на Велс: предавството.“<ref>{{Наведена книга|title=Orson Welles: One Man Band|last=Callow|first=Simon|date=2015|publisher=Viking|isbn=978-0-670-02491-9|location=New York|pages=255–256|author-link=Simon Callow}}</ref> == Подоцнежен живот == Калеја се пензионирал во 1963 година во Слиема, Малта.<ref name="Malta Independent"/> Неговата сопруга, Елеонор Васало Калеја, со која се оженил во 1929 година, починала таму во 1967 година. Калеја починал на 31 октомври 1975 година, на 78-годишна возраст, во Сент Џулијан. == Театарски улоги ==   {| class="wikitable sortable" ! class="unsortable" |Датум !Наслов ! class="unsortable" |Улога ! class="unsortable" |Белешки |- |1919 година |''Имај срце'' |Член на хорот |Се приклучува на турнеја во Денверr<ref name="NYT Across from Malta">{{Наведени вести|url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9E05E6DD1039E33ABC4951DFB667838F629EDE|title=Across from Malta|last=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|date=October 21, 1934|work=The New York Times|access-date=November 11, 2015}}</ref><ref name="NYT Weiler"/> |- |19 јануари – 1 март, 1920 година |''Пиетро'' |Мигел |Театар „Критерион“, Њујорк<ref name="NYT Across from Malta" /><ref name="Pietro Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/11792/Pietro|title=Pietro|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="Pietro IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibdb.com/Production/View/6762|title=Pietro|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref> |- |1920 година |''Пиетро'' |Мигел |Исто така и помошник сценски директор 40-неделна национална турнеја<ref name="NYT Across from Malta" /> |- |29 ноември 1920 – 1 април 1921 година |''Скршеното крило'' |Басилио |Театар на 48-та улица, Њујорк<ref name="NYT Across from Malta" /><ref name="Broken Wing IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibdb.com/Production/View/9006|title=The Broken Wing|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref><ref name="Broken Wing Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/351/The-Broken-Wing|title=The Broken Wing|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015|archive-date=2015-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20151125050703/http://www.playbillvault.com/Show/Detail/351/The-Broken-Wing|url-status=dead}}</ref> |- |15 август – 18 ноември 1922 година |''Скршеното крило'' |Басилио |Театар „Војводата од Јорк“, Лондон<ref name="NYT Across from Malta" /><ref name="NYT Weiler" /><ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=5vFEAwAAQBAJ&pg=PA179|title=The London Stage 1920–1929: A Calendar of Productions, Performers, and Personnel|last=Wearing|first=J. P.|date=2014|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-8108-9302-3|location=Lanham, Maryland|page=179}}</ref> |- |9 април – 1 јуни 1923 година |''Зандер Велики'' |Хуан |Театар Емпајр, Њујорк<ref name="Zander IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibdb.com/Production/View/7808|title=Zander the Great|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref><ref name="Zander Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/4018/Zander-the-Great|title=Zander the Great|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015}}{{Мртва_врска|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- |2 ноември 1925 – 13 март 1926 |''Принцезата Флавија'' |Сењор Пончо, Вурфнер |Театар „Сенчури“ и (од 1 февруари) театар „Шуберт“, Њујорк<ref name="Flavia IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ibdb.com/Production/View/9934|title=Princess Flavia|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref><ref name="Flavia Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/5614/Princess-Flavia|title=Princess Flavia|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015|archive-date=2015-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20151122055229/http://www.playbillvault.com/Show/Detail/5614/Princess-Flavia|url-status=dead}}</ref><ref name="NYT Flavia">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1925/11/03/archives/princess-flavia-is-rich-and-captivating-new-musical-play-based-on.html|title='Princess Flavia' is Rich and Captivating|date=November 3, 1925|work=The New York Times|access-date=November 21, 2015}}</ref> |- |16 септември 1926 – 11 февруари 1928 |''Бродвеј'' |Џо |Театар Бродхарст, Њујорк Исто така и сценски директор; исто така задолжен за околу десет дупликати продукции на претставата во САД и во странство<ref name="NYT Across from Malta" /><ref name="NYT Solid Year Bway"/><ref name="NYT 10 Bways"/> |- |14 август 1928 – 13 април 1929 |''Насловна страница'' |Кругер, Весник за трговија |Театар Тајмс Сквер, Њујорк<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=November 29, 2016}}</ref><ref name="Front Page IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ibdb.com/Production/View/10121|title=The Front Page|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref> |- |13 февруари – 1 октомври 1930 година |''Последната милја'' |Том Д'Аморо |Театар „Сем Х. Харис“, Њујорк<ref name="Last Mile IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibdb.com/Production/View/11052|title=The Last Mile|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref><ref name="Last Mile Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/2281/The-Last-Mile|title=The Last Mile|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015|archive-date=2015-11-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20151128105856/http://www.playbillvault.com/Show/Detail/2281/The-Last-Mile|url-status=dead}}</ref> |- |13 ноември 1930 – 5 декември 1931 |''Гранд Хотел'' |Шофер |Исто така, генерален сценски директор Национален театар, Њујорк |- |14 септември – 3 декември 1932 година |''Исчисти ги сите жици'' |— |Сценски менаџер Театар Тајмс Сквер, Њујорк<ref name="NYT Across from Malta" /><ref name="Clear Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/10964/Clear-All-Wires|title=Clear All Wires|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015|archive-date=2015-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20150707142735/http://www.playbillvault.com/Show/Detail/10964/Clear-All-Wires|url-status=dead}}</ref> |- |23 декември 1932 – 1 февруари 1933 |''Меден месец'' |Никола |Мал театар, Њујорк<ref name="Honeymoon IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ibdb.com/Production/View/11547|title=Honeymoon|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref><ref name="Honeymoon Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/6786/Honeymoon|title=Honeymoon|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015}}{{Мртва_врска|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- |17 октомври – 30 декември 1933 година |''Десетминутно алиби'' |Хантер |Театар Етел Баримор, Њујорк<ref name="Ten Minute IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ibdb.com/Production/View/11769|title=Ten Minute Alibi|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref><ref name="Ten Minute Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/4446/Ten-Minute-Alibi|title=Ten Minute Alibi|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015|archive-date=2015-06-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20150611073458/http://www.playbillvault.com/Show/Detail/4446/Ten-Minute-Alibi|url-status=dead}}</ref> |- |9 јули 1934 година |''Невестата од Торозко'' | |Вестпорт Кантри Плејхаус, Вестпорт, Конектикат<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1934/07/10/archives/bride-of-torozko-scores-at-opening-jean-arthur-and-sam-jaffe-are.html|title='Bride of Torozko' Scores at Opening|date=July 10, 1934|work=The New York Times|access-date=November 17, 2015}}</ref> |- |26 септември 1934 – 5 јануари 1935 |''Мало чудо'' |Тони Мако |Театар Џон Голден и (од 11 ноември) Театар 48-ма улица, Њујорк<ref name="Small Miracle IBDb">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ibdb.com/Production/View/11919|title=Small Miracle|publisher=Internet Broadway Database|accessdate=November 12, 2015}}</ref><ref name="Small Miracle Playbill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.playbillvault.com/Show/Detail/10327/Small-Miracle|title=Small Miracle|work=Playbill Vault|publisher=Playbill|accessdate=November 12, 2015|archive-date=2015-11-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117032032/http://www.playbillvault.com/Show/Detail/10327/Small-Miracle|url-status=dead}}</ref> |- |7 февруари – 1935 година |''Мало чудо'' |Тони Мако |Театар Ел Капитан, Лос Анџелес, продуцирано од Хенри Дафи со оригиналните членови на екипата Роберт Мидлмас и Џозеф Кинг |- |11 мај – 18 септември 1948 година |''[[Сите мои синови (драма)|Сите мои синови]]'' |Џо Келер |Лирик театар и (од 15 јуни) Глоуб театар, Лондон, со Маргало Гилмор |- |Јануари 1955 година |[[Сите мои синови (драма)|''Сите мои синови'']] |Џо Келер |Театар Алеј, Хјустон<ref>{{Наведени вести|url=https://www.newspapers.com/newspage/105589169/|title=Louella Parsons in Hollywood|last=Parson|first=Louella O.|date=January 27, 1955|work=The Indianapolis Star|access-date=September 9, 2016|location=International News Service|author-link=Louella Parsons}}</ref> |}[[Податотека:Algiers_(1938).webm|thumbtime=36:08|мини| ''Алжир'' (1938 година)]] [[Податотека:The_Gorilla,_1939.ogv|thumbtime=36:35|мини| ''Горилата'' (1939 година)]] [[Податотека:The_Jungle_Book_(1942)_Buldeo.png|мини| ''„Книга за џунглата“ од Радјард Киплинг'' (1942 година)]] == Наследство == [[Податотека:Saqqajja,_Mdina_07.jpg|мини| Споменик на Калеја во Рабат, Малта, во близина на Имдина, спонзориран од Банката на Валета.]] Калеја бил постхумно почестен од поштенските власти на Малта со сет од две комеморативни марки издадени во 1997 година.<ref name="Malta Independent"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.maltaphilately.com/en/products/product/s9704l006|title=Anniversaries 1997 - 6c Joseph Calleia and film reel|publisher=Malta Post|accessdate=November 10, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.maltaphilately.com/en/products/product/s9704l022|title=Anniversaries 1997 - 6c Joseph Calleia and film camera|publisher=Malta Post|accessdate=November 10, 2015}}</ref> Во 2005 година, биста на Калеја од скулпторот Антон Агиус била поставена во неговото родно место во Малта, по иницијатива на тогаш 15-годишниот Еман Боничи.<ref name="Malta Independent"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20070715/letters/bust-of-joseph-calleia.11234|title=Letters: Calleia's bust vandalised|date=February 12, 2006|work=Times of Malta|accessdate=February 11, 2017}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20070715/letters/bust-of-joseph-calleia.11234|title=Letters: Bust of Joseph Calleia|date=July 15, 2007|work=Times of Malta|accessdate=February 11, 2017}}</ref> Куќата на улицата Мрабат, Сент Јулијан, каде што Калеја живеел по 1963 година, била срушена во септември 2023 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://timesofmalta.com/articles/view/sliema-home-maltese-legend-joseph-calleia-demolished.1057779|title=Home of 'Maltese legend' Joseph Calleia demolished to make way for guest house|last=Carabott|first=Sarah|date=September 28, 2023|work=[[Times of Malta]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230928184314/https://timesofmalta.com/articles/view/sliema-home-maltese-legend-joseph-calleia-demolished.1057779|archive-date=September 28, 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * {{Imdb име}} * Joseph Calleia at the TCM Movie Database * Joseph Calleia at the Internet Broadway Database * {{Find a Grave}} {{Нормативна контрола}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Калеја, Џозеф}} [[Категорија:Починати во 1975 година]] [[Категорија:Родени во 1897 година]] [[Категорија:Глумци од Малта]] 63vc8zpa1idn7y0fhfz21btsbxf3czu Анис Мехмети 0 1370960 5375543 5369690 2025-06-07T11:14:46Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375543 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Анис Мехмети | fullname = Анис Мехмети | image = | height = {{height|m=1.73}} | dateofbirth = {{birth date and age|2001|1|9|df=y}} | cityofbirth = {{роден во|Ислингтон|}} | countryofbirth = [[Англија]] | nationality = {{flagsport|ENG}} [[Англија]]<br>{{flagsport|ALB}} [[Албанија]] (од 2017) | currentclub = {{Fb team Bristol City}} | clubnumber = 11 | position = [[Среден ред (фудбал)|среден ред]] | youthyears1 = {{0|0000}}–2015 | youthclubs1 = {{Fb team Fulham}} | youthyears2 = 2016-2017 | youthclubs2 = {{Fb team Tottenham}} | youthyears3 = 2017-2019 | youthclubs3 = {{Fb team Norwich City}} | years1 = 2019-2020 | caps1 = 11 | goals1 = 1 | clubs1 = {{Fb team Woodford Town}} | years2 = 2020-2023 | caps2 = 88 | goals2 = 19 | clubs2 = {{Fb team Wycombe Wanderers}} | years3 = 2023- | caps3 = 92 | goals3 = 17 | clubs3 = {{Fb team Bristol City}} | nationalyears1 = 2017 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{flagsport|ALB}} [[Фудбалска репрезентација на Албанија под 16 години|Албанија 16]] | nationalyears2 = 2019 | nationalcaps2 = 1 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{flagsport|ALB}} [[Фудбалска репрезентација на Албанија под 19 години|Албанија 19]] | nationalyears3 = 2021 | nationalcaps3 = 3 | nationalgoals3 = 1 | nationalteam3 = {{flagsport|ALB}} [[Фудбалска репрезентација на Албанија под 21 година|Албанија 21]] | nationalyears4 = 2023- | nationalcaps4 = 3 | nationalgoals4 = 0 | nationalteam4 = {{flagsport|ALB}} [[Фудбалска репрезентација на Албанија|Албанија 21]] }} '''Анис Мехмети''' (роден на [[9 јануари]] [[2001]], во [[Ислингтон]]) е [[Англија|англиски]] [[фудбал]]ер со [[Албанија|албанско]] потекло, {{Football/MF/player}} на [[ФК Бристол Сити|Бристол Сити]] и на [[Фудбалска репрезентација на Албанија|албанската репрезентација]]. == Биографија == Мехмети е роден во [[Ислингтон]], [[Лондон]], но има [[Албанија|албански]] корени.<ref>{{Cite web|url=https://www.bucksfreepress.co.uk/highwycombe/23295039.one-reasons-anis-mehmeti-left-wycombe-bristol-city/|title=One of the reasons why Anis Mehmeti left Wycombe for Bristol City|access-date=27 март 2023|date=2 февруару 2023|language=en}}</ref> ==Клупска кариера== Роден во Лондон, Мехмети како дете играл за [[ФК Фулам|Фулам]] и [[ФК Тотенхем|Тотенхем]], пред да дојде во [[ФК Норич Сити|Норич Сити]] во 2017 година.<ref>{{Cite web |last=Freezer |first=David |date=22 October 2020 |title='He has a big future' - Former City academy prospect impressing for Wycombe ahead of Carrow Road clash |url=https://www.pinkun.com/norwich-city/former-city-academy-prospect-impressing-for-wycombe-1-6896315 |access-date=11 November 2020 |website=Pink Un |archive-date=2020-11-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201119215925/https://www.pinkun.com/norwich-city/former-city-academy-prospect-impressing-for-wycombe-1-6896315 |url-status=dead }}</ref> Откако бил отпуштен од академијата на ''„канаринците“'',<ref>{{cite web|url=https://footballleagueworld.co.uk/norwich-city-anis-mehmeti-bristol-city-slip-through-the-cracks/|title=Norwich City must regret letting Bristol City star slip through the cracks|publisher=footballleagueworld.co.uk|date=27 март 2025|access-date=4 мај 2025}}</ref> тој му се приклучил на аматерскиот клуб [[ФК Вудфорд Таун|Вудфорд Таун]], екипа од [[Сениорска фудбалска лига на Есекс|Фудбалската лига на Есекс]], за која забележал 11 настапи и еден гол за време на сезоната 2019-2020.<ref>{{Cite web |last=Ranson |first=Jacob |date=18 November 2019 |title=Woodford Town pegged back by Saffron Walden Town |url=https://www.ilfordrecorder.co.uk/sport/football/woodford-town-saffron-walden-town-report-1-6380264 |access-date=11 November 2020 |website=Ilford Recorder |archive-date=2020-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201023080606/https://www.ilfordrecorder.co.uk/sport/football/woodford-town-saffron-walden-town-report-1-6380264 |url-status=dead }}</ref> На 29 септември 2020, тој потпишал за екипата од [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип|Чемпионшип]], [[ФК Викомб Вондерерс|Викомб Вондерерс]], правејќи огромен скок од аматери кон професионалци.<ref name="auto">{{Cite web |date=29 September 2020 |title=Young quartet join the Wanderers |url=https://www.wycombewanderers.co.uk/news/2020/september/young-quartet-join-the-wanderers/ |access-date=11 November 2020 |website=www.wycombewanderers.co.uk |publisher=Wycombe Wanderers F.C.}}</ref> На 17 октомври го направил своето деби во второто ниво на англискиот фудбал, влегувајќи како замена во 79-тата минута од поразот со 1-2 на домашен терен од {{Fb team (N) Millwall}}.<ref>{{Cite web |date=17 October 2020 |title=Millwall deny Wycombe first point |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/54488897 |access-date=11 November 2020 |website=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bucksfreepress.co.uk/sport/18802712.gareth-ainsworth-praises-anis-mehmeti-millwall-loss/|title='He has a big future in the game' - Gareth Ainsworth praises debutant Anis Mehmeti|website=Bucks Free Press|date=17 October 2020 |accessdate=11 November 2020}}</ref> Својот прв професионален гол го постигнал во ремито 1–1 против [[ФК Квинс Парк Ренџерс|Квинс Парк Ренџерс]] на 19 декември 2020 година.<ref>{{cite web |title=Wycombe 1-1 QPR|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/55284003|website=BBC |date=19 December 2020 |accessdate=20 December 2020}}</ref> На 30 ноември 2021, тој потпишал продолжување на договорот со Викомб до јуни 2024.<ref>{{cite web |title=Anis is here to stay|url=https://www.wycombewanderers.co.uk/news/2021/november/anis-is-here-to-stay/|website=www.wycombewanderers.co.uk|accessdate=30 November 2021}}</ref> На 31 јануари 2023 година, Мехмети потпишал три ипол годишен договор со [[ФК Бристол Сити|Бристол Сити]].<ref>{{cite web|url=https://www.bcfc.co.uk/news/city-sign-anis-mehmeti/|title=📣 CITY SIGN ANIS MEHMETI|website=www.bcfc.co.uk|date=31 January 2023|accessdate=31 January 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== Иако е роден во Англија, Мехмети одбрал на репрезентативно ниво да настапува за [[Фудбалска репрезентација на Албанија|Албанија]] играјќи за нејзините младински селекеции [[Фудбалска репрезентација на Албанија под 16 години|под 16]] и [[Фудбалската репрезентација на Албанија под 19 години|под 19 години]].<ref name="auto" /> На 25 мај 2021 година, Мехмети го добил својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Албанија под 21 година|албанската репрезентација под 21 година]] за квалификацискиот натпреварот против [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] на 4 јуни 2021 година и пријателскиот натпревар против [[Фудбалска репрезентација на Бугарија под 21 година|Бугарија]] на 8 јуни 2021 година,<ref>{{cite web|url=https://www.wycombewanderers.co.uk/news/2021/may/anis-earns-first-international-call-up/|title=Anis earns first international call-up|publisher=[[Wycombe Wanderers F.C.]]|date=25 May 2021|access-date=26 May 2021}}</ref> дебитирајќи и постигнувајќи го својот прв гол во првиот од споменатите натпревари.<ref>{{cite web|url=https://www.uefa.com/under21/match/2031857--andorra-vs-albania/|title=Andorra 0–3 Albania|publisher=[[UEFA]]|date=4 June 2021|access-date=5 June 2021}}</ref> Во март 2023 година, го добил првиот повик во [[Фудбалска репрезентација на Албанија|сениорската репрезентација]] од селекторот [[Силвињо]] за [[Квалификации за Европското првенство во фудбал 2024|квалификацискиот натпревар]] за [[Европско првенство во фудбал 2024|Европското првенство 2024]] против [[Фудбалска репрезентација на Полска|Полска]],<ref>{{Cite web |last=Beqiri |first=Olta |date=17 March 2023 |title=Trajneri Sylvinho shpall listën e Kombëtares për ndeshjen e parë kualifikuese të Euro 2024 ndaj Polonisë |url=https://fshf.org/sq/trajneri-sylvinho-shpall-listen-e-kombetares-per-ndeshjen-e-pare-kualifikuese-te-euro-2024-ndaj-polonise/ |access-date=17 March 2023 |website=FSHF |language=sq}}</ref> во кој дебитирал влегувајќи како замена во 70-тата минута од натпреварот во кој Албанија била поразена со 1-0 во [[Варшава]]. === Хронологија на репрезентативните настапи === {{Репрезентативни настапи|ALB}} {{Cronopar|27-3-2023|Варшава|POL|1|0|ALB|-|Квал. за ЕП|2024|13={{subon|70}}}} {{Cronopar|17-6-2023|Тирана|ALB|2|0|MDA|-|Квал. за ЕП|2024|13={{subon|67}}}} {{Cronopar|20-6-2023|Торшавн|FRO|1|3|ALB|-|Квал. за ЕП|2024|13={{subon|75}}}} {{Cronofin|3|0}} ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Албанија |image3= Flag of Albania.svg }} * [https://it.soccerway.com/players/anis-mehmeti/482669/ Анис Мехмети на soccerway] * [https://www.transfermarkt.com/anis-mehmeti/profil/spieler/530813 Анис Мехмети на transfermarkt] * [https://www.espn.com/soccer/player/_/id/308891/anis-mehmeti Анис Мехмети на espn] * [https://www.whoscored.com/players/403757/show/anis-mehmeti Анис Мехмети на whoscored] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мехмети, Анис}} [[Категорија:Албански фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Бристол Сити]] [[Категорија:Родени во 2001 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] jhb99tf5x1pfwaxu81tvuacorzeqvhd The Fable 0 1371532 5375324 5370199 2025-06-06T12:19:05Z Andrew012p 85224 5375324 wikitext text/x-wiki {{Infobox animanga/Header | image = [[Податотека:The Fable manga cover 1.jpg|200px]] | caption = Корицата на првиот том, вклучувајќи го Фејбл | ja_kanji = ザ・ファブル | ja_romaji = Za Faburu | genre = комедија<br>драма<br>трилер }} {{Infobox animanga/Print | type = manga | author = {{ill|Кацухиса Минами|ja|南勝久}} | publisher = [[Kodansha]] | publisher_en = Kodansha USA | demographic = [[сеинен]] | imprint = Young Magazine KC | magazine = ''[[Weekly Young Magazine]]'' | first = 1 ноември 2014 | last = 18 ноември 2019 | volumes = 22 | volume_list = Список на поглавја на „The Fable“ }} {{collapsed infobox section begin}} {{Infobox animanga/Print | type = manga | author = Кацухиса Минами | publisher = Kodansha | publisher_en = | demographic = сеинен | imprint = | magazine = {{ill|Comic Days|ja|コミックDAYS}} | first = 6 март 2018 | last = 26 февруари 2019 | volumes = 1 | volume_list = }} {{Infobox animanga/Video | type = live film | director = Кан Егучи | producer = | writer = Јусуке Ватанабе | music = | studio = {{ubl|[[Geek Pictures]]|[[Shochiku]]}} | licensee = | released = 21 јуни 2019 | runtime = 123 минути }} {{Infobox animanga/Video | type = live film | title = The Fable: A Hitman Who Doesn’t Kill | director = Кан Егучи | producer = | writer = {{ubl|Масахиро Јамаура|Кан Егучи}} | music = | studio = {{ubl|Geek Pictures|Shochiku}} | licensee = | released = 18 јуни 2021 | runtime = 131 минута }} {{Infobox animanga/Print | type = manga | title = The Fable: The Second Contact | author = Кацухиса Минами | publisher = Kodansha | publisher_en = | demographic = сеинен | imprint = Young Magazine KC | magazine = ''Weekly Young Magazine'' | first = 19 јули 2021 | last = 10 јули 2023 | volumes = 9 | volume_list = }} {{Infobox animanga/Video | type = tv series | director = {{ubl|[[Рјосуке Такахаши]]|Даисуке Накаџима}} | writer = {{ubl|Јуја Такашима|Мајуми Морита}} | music = Шуичиро Фукухиро | studio = [[Tezuka Productions]] | licensee = [[Disney Platform Distribution]] | network = [[Nippon Television Network System|NNS]] ([[Nippon TV]]) | first = 7 април 2024 | last = 29 септември 2024 | episodes = 25 | episode_list = }} {{Infobox animanga/Print | type = manga | title = The Fable: The Third Secret | author = Кацухиса Минами | publisher = Kodansha | publisher_en = Kodansha (дигитално) | demographic = сеинен | imprint = | magazine = ''Weekly Young Magazine'' | first = 17 март 2025 | last = | volumes = | volume_list = }} {{collapsed infobox section end}} {{Infobox animanga/Footer|portal=да}} {{Закосен наслов}}'''The Fable''' ({{Lang-ja|ザ・ファブル}}, {{Lang-mk|Фејбл}} = „Басната“) — јапонска [[манга]] напишана и илустрирана од Кацухиса Минами. Се објавувала во списанието за [[сеинен]]-манга ''[[Weekly Young Magazine]]'' на издавачката куќа [[Kodansha]] од ноември 2014 г. до ноември 2019 г., а поглавјата се собрани во вкупно 22 тома [[танкобон]].<ref>{{cite web|url=https://kc.kodansha.co.jp/product?item=0000342414|title=|publisher=[[Kodansha]]|language=јапонски|script-title=ja:ザ・ファブル（２２）|archive-url=https://web.archive.org/web/20210124000918/https://kc.kodansha.co.jp/product?item=0000342414|archive-date=24 јануари 2021|access-date=6 февруари 2021|url-status=live}}</ref> Продолжението, под наслов ''The Fable: The Second Contact'', се објавувало во истото списание од јули 2021 г. до јули 2023 г. Третата серија, ''The Fable: The Third Secret'', започнала со објавување во март 2025 г. Филмска играна адаптација ја имала својата премиера во [[Јапонија]] во јуни 2019 г., а продолжението излегло во јуни 2021 г. [[Аниме]]-адаптација во производство на Tezuka Productions се прикажувала од април до септември 2024 г. До јуни 2024 г., мангата имала над 25 милиони примероци во тираж, со што станала една од најпродаваните манга-серии. Во 2017 г., ''The Fable'' ја освоила 41-та награда на Kodansha за манга во категоријата „Општа манга“. == Содржина == Опремен со своето омилено оружје — пиштолот „Најтхок“ во јагленосива боја — „Фејбл“ е професионален убиец од кого стравува целото јапонско подземје: [[Политика|политичари]], мафијаши и јавни личности. Овој гениј за ликвидации може да испрати која било цел шест стапки под земја за само шест секунди — ако така му каже [[Срце|срцето]]. Но еден ден, неговиот спонзор му наредува сѐ да стави на пауза и да живее како обичен граѓанин — во скривалиштето на еден клан [[јакуза]] во [[Осака]] — каде што му е строго забрането да убие или нападне некого во текот на цела една година. За ова човечко оружје со непредвидлив карактер, опкружено со злосторници што одвај чекаат да извадат пиштол, започнува најтешкиот договор во неговиот [[живот]]. == Ликови == '''Акира Сато''' ([[Јапонски јазик|јап]]. ''佐藤 明'') — тој е тивок, но многу вешт платен убиец, познат само како „Фејбл“. Имал помошничка и возачка во изминатата година и не знае ништо за неа или нејзиното име. Им е наредено да лежат настрана една година, а нему му е дадено името и личноста Акира Сато, а неговата помошничка ќе дејствува како негова сестра, Јоко.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://natalie.mu/eiga/news/319913|title=岡田准一主演「ザ・ファブル」に木村了、井之脇海、光石研ら出演、キャラ写真も公開|last=Inc|first=Natasha|work=映画ナタリー|language=ja|accessdate=2025-05-20}}</ref> '''Јоко Сато''' (јап. ''佐藤 洋子'') — жена со долга кафеава коса и фотографско помнење, која е помошничка и возачка на Фејбл. Ѝ е наредено да се тргне настрана со него една година, преправајќи се дека е негова сестра и ѝ е дадено името Јоко Сато. '''Газдата''' (јап. ''ボス'') — човекот што му доделува работа на Фејбл, но потоа го советува да земе една година одмор и да се скрие во Осака со кланот Магуро. '''Мисаки Шимизу''' (јап. ''清水 岬'') — жена што живее сама во стан во близина на местото каде што престојуваат Фејбл и неговата помошничка во Осака. Таа работи на повеќе работни места за да ги отплати долговите на својот татко, но е уценета од Коџима да се согласи да стане [[девојка на повик]] кога тој дознава за нејзината поранешна кариера како фотоманекенка. '''Џакал Томиока''' (јап. ''ジャッカル 富岡'') — популарен [[комичар]] кого Фејбл го смета за смешен. '''Хироши Хамада''' (јап. ''浜田 広志'') — шеф на кланот Магуро што го прифаќа договорот да ги засолни Фејбл и неговата помошничка. '''Такеши Ебихара''' (јап. ''海老原 剛士'') — капетанот на кланот Магуро, Ебихара, е незадоволен од договорот за засолниште на Фејбл и неговата помошничка. Тој се сомнева во мотивите на Фејбл, но откако доживува срцев удар, го вклучува Акира во своите операции. '''Кенџи Коџима''' (јап. ''小島 賢治'') — член од среден ранг на кланот Магуро што ги поминал последните неколку години во затвор. По ослободувањето, тој одлучува да ја напредува својата кариера во рамките на кланот Магуро и навлегува на територијата на Сунагава. '''Шуичи Сунагава''' (јап. ''砂川 宗一'') — член од среден ранг на кланот Магуро, кој води бизнис со девојки на повик и го гледа Коџима како закана. Тајно наумува да се искачи на чело на кланот Магуро. '''Рјо Курошио''' (јап. ''黒塩 遼'') — обичен член на кланот Магуро што има стремеж да стане платен убиец. Другите членови на кланот Магуро го нарекуваат „Куро“ (''クロ''). '''Кацуја Такахаши''' (јап. ''高橋 勝也'') — член од понизок ранг на кланот Магуро што извршува задачи за Ебихара. '''Мацу''' (јап. ''マツ'') — средовечен маж, чие лево око е секогаш полузатворено. Се чини дека е сопственик на [[ресторан]], но всушност е вмешан во отстранување на трупови, шверц и ширење информации. '''Кенџиро Такода''' (јап. ''田高田 健二郎'') — шефот на Мисаки и управителот на „Октопод“, кој првично му дава на Акира привремена работа како доставувач, но потоа го вработува со полно работно време. '''Ецуџи Каинума''' (јап. ''貝沼 悦司'') — разгален младич со богата мајка што е вработен во „Октопод“ и е тајно обземен од Мисаки. '''Реи Уцубо''' (јап. ''宇津帆 玲'') — маж што ја користи детективската агенција Таихеи како покритие за да изврши измама, уцена, грабнувања и убиство за пари. Неговото вистинско име е Коичи Кавахира (''川平 浩一''). '''Хинако Саба''' (јап. ''佐羽 ヒナコ'') — таа била сведок на убиство од страна на Фејбл, но сега е врзана за инвалидска количка откако нозете ѝ биле оштетени во сообраќајка. Уцубо ги убил нејзините родители и го обвинил Фејбл за да може да ја задржи како сексуална робинка, ветувајќи ѝ дека ќе ги одмазди нејзините родители. Обично ја нарекуваат „Хина“ (''ヒナ''). '''Хироши Сузуки''' (јап. ''鈴木 ヒロシ'') — убиец најмен од Уцубо да помогне во грабнувањето на Каинума за да изнуди пари од неговата мајка. '''Цутому Исаки''' (јап. ''井崎 勤'') — соработник на Уцубо што му помага во неговите незаконски шеми. Тој е поранешен член на кланот Магуро. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Official website|https://magazine.yanmaga.jp/c/the_fable/|Матична страница на мангата}} * {{Official website|https://www.vap.co.jp/the-fable-anime/|Матична страница на анимето}} [[Категорија:Манги]] [[Категорија:Аниме-серии]] [[Категорија:Манга од 2018 година]] [[Категорија:Манга од 2021 година]] [[Категорија:Манга од 2014 година]] 1h8xkge7lx3tca9fabjqs6despaaho8 5375325 5375324 2025-06-06T12:21:50Z Andrew012p 85224 /* Ликови */ 5375325 wikitext text/x-wiki {{Infobox animanga/Header | image = [[Податотека:The Fable manga cover 1.jpg|200px]] | caption = Корицата на првиот том, вклучувајќи го Фејбл | ja_kanji = ザ・ファブル | ja_romaji = Za Faburu | genre = комедија<br>драма<br>трилер }} {{Infobox animanga/Print | type = manga | author = {{ill|Кацухиса Минами|ja|南勝久}} | publisher = [[Kodansha]] | publisher_en = Kodansha USA | demographic = [[сеинен]] | imprint = Young Magazine KC | magazine = ''[[Weekly Young Magazine]]'' | first = 1 ноември 2014 | last = 18 ноември 2019 | volumes = 22 | volume_list = Список на поглавја на „The Fable“ }} {{collapsed infobox section begin}} {{Infobox animanga/Print | type = manga | author = Кацухиса Минами | publisher = Kodansha | publisher_en = | demographic = сеинен | imprint = | magazine = {{ill|Comic Days|ja|コミックDAYS}} | first = 6 март 2018 | last = 26 февруари 2019 | volumes = 1 | volume_list = }} {{Infobox animanga/Video | type = live film | director = Кан Егучи | producer = | writer = Јусуке Ватанабе | music = | studio = {{ubl|[[Geek Pictures]]|[[Shochiku]]}} | licensee = | released = 21 јуни 2019 | runtime = 123 минути }} {{Infobox animanga/Video | type = live film | title = The Fable: A Hitman Who Doesn’t Kill | director = Кан Егучи | producer = | writer = {{ubl|Масахиро Јамаура|Кан Егучи}} | music = | studio = {{ubl|Geek Pictures|Shochiku}} | licensee = | released = 18 јуни 2021 | runtime = 131 минута }} {{Infobox animanga/Print | type = manga | title = The Fable: The Second Contact | author = Кацухиса Минами | publisher = Kodansha | publisher_en = | demographic = сеинен | imprint = Young Magazine KC | magazine = ''Weekly Young Magazine'' | first = 19 јули 2021 | last = 10 јули 2023 | volumes = 9 | volume_list = }} {{Infobox animanga/Video | type = tv series | director = {{ubl|[[Рјосуке Такахаши]]|Даисуке Накаџима}} | writer = {{ubl|Јуја Такашима|Мајуми Морита}} | music = Шуичиро Фукухиро | studio = [[Tezuka Productions]] | licensee = [[Disney Platform Distribution]] | network = [[Nippon Television Network System|NNS]] ([[Nippon TV]]) | first = 7 април 2024 | last = 29 септември 2024 | episodes = 25 | episode_list = }} {{Infobox animanga/Print | type = manga | title = The Fable: The Third Secret | author = Кацухиса Минами | publisher = Kodansha | publisher_en = Kodansha (дигитално) | demographic = сеинен | imprint = | magazine = ''Weekly Young Magazine'' | first = 17 март 2025 | last = | volumes = | volume_list = }} {{collapsed infobox section end}} {{Infobox animanga/Footer|portal=да}} {{Закосен наслов}}'''The Fable''' ({{Lang-ja|ザ・ファブル}}, {{Lang-mk|Фејбл}} = „Басната“) — јапонска [[манга]] напишана и илустрирана од Кацухиса Минами. Се објавувала во списанието за [[сеинен]]-манга ''[[Weekly Young Magazine]]'' на издавачката куќа [[Kodansha]] од ноември 2014 г. до ноември 2019 г., а поглавјата се собрани во вкупно 22 тома [[танкобон]].<ref>{{cite web|url=https://kc.kodansha.co.jp/product?item=0000342414|title=|publisher=[[Kodansha]]|language=јапонски|script-title=ja:ザ・ファブル（２２）|archive-url=https://web.archive.org/web/20210124000918/https://kc.kodansha.co.jp/product?item=0000342414|archive-date=24 јануари 2021|access-date=6 февруари 2021|url-status=live}}</ref> Продолжението, под наслов ''The Fable: The Second Contact'', се објавувало во истото списание од јули 2021 г. до јули 2023 г. Третата серија, ''The Fable: The Third Secret'', започнала со објавување во март 2025 г. Филмска играна адаптација ја имала својата премиера во [[Јапонија]] во јуни 2019 г., а продолжението излегло во јуни 2021 г. [[Аниме]]-адаптација во производство на Tezuka Productions се прикажувала од април до септември 2024 г. До јуни 2024 г., мангата имала над 25 милиони примероци во тираж, со што станала една од најпродаваните манга-серии. Во 2017 г., ''The Fable'' ја освоила 41-та награда на Kodansha за манга во категоријата „Општа манга“. == Содржина == Опремен со своето омилено оружје — пиштолот „Најтхок“ во јагленосива боја — „Фејбл“ е професионален убиец од кого стравува целото јапонско подземје: [[Политика|политичари]], мафијаши и јавни личности. Овој гениј за ликвидации може да испрати која било цел шест стапки под земја за само шест секунди — ако така му каже [[Срце|срцето]]. Но еден ден, неговиот спонзор му наредува сѐ да стави на пауза и да живее како обичен граѓанин — во скривалиштето на еден клан [[јакуза]] во [[Осака]] — каде што му е строго забрането да убие или нападне некого во текот на цела една година. За ова човечко оружје со непредвидлив карактер, опкружено со злосторници што одвај чекаат да извадат пиштол, започнува најтешкиот договор во неговиот [[живот]]. == Ликови == '''Акира Сато''' ([[Јапонски јазик|јап]]. ''佐藤 明'') — тој е тивок, но многу вешт платен убиец, познат само како „Фејбл“. Имал помошничка и возачка во изминатата година и не знае ништо за неа или нејзиното име. Им е наредено да лежат настрана една година, а нему му е дадено името и личноста Акира Сато, а неговата помошничка ќе дејствува како негова сестра, Јоко.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://natalie.mu/eiga/news/319913|title=岡田准一主演「ザ・ファブル」に木村了、井之脇海、光石研ら出演、キャラ写真も公開|last=Inc|first=Natasha|work=映画ナタリー|language=ja|accessdate=2025-05-20}}</ref> '''Јоко Сато''' (јап. ''佐藤 洋子'') — жена со долга кафеава коса и фотографско помнење, која е помошничка и возачка на Фејбл. Ѝ е наредено да се тргне настрана со него една година, преправајќи се дека е негова сестра и ѝ е дадено името Јоко Сато. '''Шефот''' (јап. ''ボス'') — човекот што му доделува работа на Фејбл, но потоа го советува да земе една година одмор и да се скрие во Осака со кланот Магуро. '''Мисаки Шимизу''' (јап. ''清水 岬'') — жена што живее сама во стан во близина на местото каде што престојуваат Фејбл и неговата помошничка во Осака. Таа работи на повеќе работни места за да ги отплати долговите на својот татко, но е уценета од Коџима да се согласи да стане [[девојка на повик]] кога тој дознава за нејзината поранешна кариера како фотоманекенка. '''Џакал Томиока''' (јап. ''ジャッカル 富岡'') — популарен [[комичар]] кого Фејбл го смета за смешен. '''Хироши Хамада''' (јап. ''浜田 広志'') — шеф на кланот Магуро што го прифаќа договорот да ги засолни Фејбл и неговата помошничка. '''Такеши Ебихара''' (јап. ''海老原 剛士'') — капетанот на кланот Магуро, Ебихара, е незадоволен од договорот за засолниште на Фејбл и неговата помошничка. Тој се сомнева во мотивите на Фејбл, но откако доживува срцев удар, го вклучува Акира во своите операции. '''Кенџи Коџима''' (јап. ''小島 賢治'') — член од среден ранг на кланот Магуро што ги поминал последните неколку години во затвор. По ослободувањето, тој одлучува да ја напредува својата кариера во рамките на кланот Магуро и навлегува на територијата на Сунагава. '''Шуичи Сунагава''' (јап. ''砂川 宗一'') — член од среден ранг на кланот Магуро, кој води бизнис со девојки на повик и го гледа Коџима како закана. Тајно наумува да се искачи на чело на кланот Магуро. '''Рјо Курошио''' (јап. ''黒塩 遼'') — обичен член на кланот Магуро што има стремеж да стане платен убиец. Другите членови на кланот Магуро го нарекуваат „Куро“ (''クロ''). '''Кацуја Такахаши''' (јап. ''高橋 勝也'') — член од понизок ранг на кланот Магуро што извршува задачи за Ебихара. '''Мацу''' (јап. ''マツ'') — средовечен маж, чие лево око е секогаш полузатворено. Се чини дека е сопственик на [[ресторан]], но всушност е вмешан во отстранување на трупови, шверц и ширење информации. '''Кенџиро Такода''' (јап. ''田高田 健二郎'') — шефот на Мисаки и управителот на „Октопод“, кој првично му дава на Акира привремена работа како доставувач, но потоа го вработува со полно работно време. '''Ецуџи Каинума''' (јап. ''貝沼 悦司'') — разгален младич со богата мајка што е вработен во „Октопод“ и е тајно обземен од Мисаки. '''Реи Уцубо''' (јап. ''宇津帆 玲'') — маж што ја користи детективската агенција Таихеи како покритие за да изврши измама, уцена, грабнувања и убиство за пари. Неговото вистинско име е Коичи Кавахира (''川平 浩一''). '''Хинако Саба''' (јап. ''佐羽 ヒナコ'') — таа била сведок на убиство од страна на Фејбл, но сега е врзана за инвалидска количка откако нозете ѝ биле оштетени во сообраќајка. Уцубо ги убил нејзините родители и го обвинил Фејбл за да може да ја задржи како сексуална робинка, ветувајќи ѝ дека ќе ги одмазди нејзините родители. Обично ја нарекуваат „Хина“ (''ヒナ''). '''Хироши Сузуки''' (јап. ''鈴木 ヒロシ'') — убиец најмен од Уцубо да помогне во грабнувањето на Каинума за да изнуди пари од неговата мајка. '''Цутому Исаки''' (јап. ''井崎 勤'') — соработник на Уцубо што му помага во неговите незаконски шеми. Тој е поранешен член на кланот Магуро. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Official website|https://magazine.yanmaga.jp/c/the_fable/|Матична страница на мангата}} * {{Official website|https://www.vap.co.jp/the-fable-anime/|Матична страница на анимето}} [[Категорија:Манги]] [[Категорија:Аниме-серии]] [[Категорија:Манга од 2018 година]] [[Категорија:Манга од 2021 година]] [[Категорија:Манга од 2014 година]] 4lzjuzaupz2htpif0d5n33mscpaca55 Јуда (брат на Исус) 0 1371627 5375379 5371322 2025-06-06T18:41:10Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375379 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Nuremberg chronicles f 107r 4.png|мини|Мачеништвото на апостол Тадеј ([[Нирнбершка хроника]], 1493 г.)]] '''Јуда''' ([[Библиски хебрејски јазик|староеврејски]]: ''יהודה'') — еден од браќата (според некои извори полубрат, син на Јосиф од претходен брак, или пак братучед) на [[Исус Христос]] според [[Нов завет|Новиот]] [[Нов завет|завет]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://foma.ru/apostol-iuda-brat-gospoden.html|title=Апостол Иуда, брат Господень|date=2021-05-12|work=web.archive.org|language=руски|accessdate=2025-05-24|archive-date=2021-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210512174239/https://foma.ru/apostol-iuda-brat-gospoden.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Се спомнува во [[Евангелие според Марко|Евангелието според Марко]] (Мк. 6:3). Според едно од толкувањата, Јуда се смета за автор на [[Послание на апостол Јуда|Посланието на Јуда]], најкраткото послание, кое се наоѓа по [[Павлови посланија|Посланијата на апостол Павле]] и му претходи на [[Откровение на Јован|Откровението на Јован]]. Христијаните го сметаат за канонски текст. Католиците и источноправославните христијани го поистоветуваат овој Јуда со [[апостол Тадеј]]. == Поистоветување со апостол Тадеј == Во [[Среден век|средниот век]], апостол Јуда често се поистоветувал со [[апостол Тадеј]], но денес повеќето библиски научници ги сметаат за различни личности. Затоа, постои одредена тешкотија во утврдувањето на авторството на [[Послание на апостол Јуда|Посланието на Јуда]], каде што Јуда се нарекува себеси брат на [[Апостол Јаков Праведниот|Јаков]]. == Во православието == Православното предание, кое ги поистоветува апостол Јуда и Јуда, „братот Господов“, вели дека апостол Јуда не се осмелил да се нарече полубрат Господов (Јуда 1:1) од причина што кога [[Свети Јосиф|Јосиф]] свршеникот решил да го подели својот [[Сопственост|имот]] меѓу своите наследници, сите освен [[Апостол Јаков Праведниот|Јаков]] не сакале [[Исус Христос|Исус]] да добие наследство еднакво на наследството на синовите на Јосиф од неговата прва жена.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tatmitropolia.ru/mesyceslov/days/?id=60769|title=Апостол Иуда, брат Господень (ок. 80 г.) {{!}} Жития святых|work=Православие в Татарстане|language=ru|accessdate=2025-05-24}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Евангелие според Марко}}{{Личности од Новиот завет}} [[Категорија:Библиски личности]] [[Категорија:Личности од Новиот завет]] kz4ublh77s10ie48z94pgp1aicmwzwb Википедија:Управување со отпад 4 1371796 5375353 5375312 2025-06-06T14:24:10Z LILI RKIM 119490 /* Список на учесници */ 5375353 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[]](Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]] |[[Чаша за еднократна употреба ]]}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] 68k3nwq94wb001usz856pwhqpu8ay3l 5375354 5375353 2025-06-06T14:33:05Z LILI RKIM 119490 /* Список на учесници */ 5375354 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]] |[[Чаша за еднократна употреба ]]}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] qgfgdt4briqn24szkg61i6l10kkybae 5375357 5375354 2025-06-06T14:40:54Z LILI RKIM 119490 /* Список на учесници */ 5375357 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]] |[[Чаша за еднократна употреба ]]}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] ck9thkvcqxxtiktlu757gclny2remt0 5375378 5375357 2025-06-06T18:36:57Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375378 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] l83zcdd50tzxxtlufjxh46tihkzr20g 5375383 5375378 2025-06-06T19:06:08Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375383 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)[[Хартиена крпа ]](Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] 278gsg5u1jkn4k397ooq1yx8bij8gl5 5375384 5375383 2025-06-06T19:06:42Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375384 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] 95fwtwsc92l7w80qrin8q0klduppe2v 5375387 5375384 2025-06-06T19:24:36Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375387 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]](Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] gnoo2f1vh96ty534knl6bnd23l9w23n 5375388 5375387 2025-06-06T19:25:15Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375388 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] r5z31svqxqtrnobka6sr6cym4toqd09 5375390 5375388 2025-06-06T19:37:15Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375390 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]] (Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба](Н)]}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] gd4rd915ujhf51xkkfss2oawkf6zwdo 5375391 5375390 2025-06-06T19:37:56Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375391 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]](Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба](Н)]}} |- | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] 0ewpzv1casz99rhmqlhy6qs7fu19uch 5375392 5375391 2025-06-06T19:40:00Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375392 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]](Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба ]] (Н)|}} | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] j3sfd97najd8mfd2xgip1d9n28qje5m 5375397 5375392 2025-06-06T20:06:58Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375397 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]](Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба ]] (Н)|[[Памучно стапче ]] (Н)}} | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] eut9z72l91x89wpl8iqhx18yv1sdr7b 5375410 5375397 2025-06-06T20:59:11Z MagdalenaAvr 122048 /* Список на учесници */ 5375410 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]](Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба ]] (Н)|[[Памучно стапче ]] (Н)|[[Отстранување на човечки трупови ]] (Н)}} | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Аеробна декомпозиција]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] lz58pjv78smhnpn1i92dayahas2ltgm 5375538 5375410 2025-06-07T10:58:16Z 19user99 72391 /* Список на учесници */ 5375538 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]](Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба ]] (Н)|[[Памучно стапче ]] (Н)|[[Отстранување на човечки трупови ]] (Н)}} | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Анаеробна дигестија]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Список на технологии за обработка на цврст отпад]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] itubajs5oo0euc1rrde9352f5hs01di 5375547 5375538 2025-06-07T11:23:16Z 19user99 72391 /* Список на учесници */ 5375547 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Adouuuuu|Adouuuuu]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | [[Корисник:LILI RKIM|LILI RKIM]] | {{подреден список|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Сина кеса]] (Н)|[[Чаша за еднократна употреба]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Продавница за отпад]](Н)|[[Размена на отпад]] (Н)|[[]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од пакување]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на ремонт]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Рециклирање на текстил]] (Н)|}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Камера за еднократна употреба]](Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба ]] (Н)|[[Памучно стапче ]] (Н)|[[Отстранување на човечки трупови ]] (Н)}} | 6 | [[Корисник:Ivan Stefanovski Student 2028|Ivan Stefanovski Student 2028]] | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Гробишта за автомобили]] (Н}|[[Даблинскиот објект за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н))|[[Долината на тапаните]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Тронови лаборатории]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[АДИСА Сертификат Лимитед]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Отстранување на отпад (инциденти)]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Анаеробна дигестија]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Список на технологии за обработка на цврст отпад]] (Н)|[[Видови анаеробни дигестори]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина кеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] maaat4exlz96h395kq2f5i3r30d30yr Џо Раднер 0 1371950 5375468 5374452 2025-06-07T03:28:04Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375468 wikitext text/x-wiki '''Џоан Њулон Раднер''' била американска фолклористка, раскажувачка и усна историчарка. Таа била професорка на Американскиот универзитет во Вашингтон.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.american.edu/cas/faculty/jradner.cfm|title=Prof Emerita|work=American University|language=en|accessdate=2022-04-09}}</ref> Раднер имала диплома за уметности, магистратура и докторат од Универзитетот Харвард. Нејзината докторска теза била насловена како „Фрагментарни анали на Ирска од MS 5301–5320, Кралска библиотека на Белгија, Брисел“ и била поднесена во 1971 година. Раднер ја започнала својата истражувачка кариера во областа на келтските студии, но подоцна објавувала трудови во ирската историја и литература, фолклорот и феминистичката теорија. Работела на Американскиот универзитет во Вашингтон, каде што држела курсеви по литература, американски студии, фолклор и раскажување приказни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mainehumanities.org/speakers-list/jo-radner/|title=Jo Radner - A Maine Humanities speaker|work=Maine Humanities Council|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220522170540/https://mainehumanities.org/speakers-list/jo-radner/|archive-date=2022-05-22|accessdate=2022-05-15}}</ref> Раднер редовно ја претставувала ''Врежано во сеќавање'', претстава базирана на шумските пожари што го опустошиле Браунфилд, Мејн во 1947 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mayostreetarts.org/2022/01/06/jo-radners-burnt-into-memory/|title=Jo Radner's BURNT INTO MEMORY|date=2022-01-06|work=Mayo Street Arts|language=en-US|accessdate=2022-04-10|archive-date=2022-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20220125211111/https://mayostreetarts.org/2022/01/06/jo-radners-burnt-into-memory/|url-status=dead}}</ref> Претставата ја напишалапосле повеќе од 30 часа интервјуа со локалните жители на Браунфилд кои ги искусиле пожарите.<ref>{{Наведено списание|last=Yocom|first=Margaret R.|date=2010|editor-last=Radner|editor-first=Jo|title=Jo Radner's "Burnt Into Memory"|url=https://www.jstor.org/stable/41949137|journal=Storytelling, Self, Society|volume=6|issue=3|pages=241–244|issn=1550-5340|jstor=41949137}}</ref> Нејзината книга ''Феминистички пораки: кодирање во женската народна култура'' била наградена со наградата „Ели Конгас-Маранда“ на Американското фолклорно друштво.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.press.uillinois.edu/books/?id=p062674|title=University of Illinois Press, 'Feminist Messages: Coding in Women's Folk Culture'|last=|first=|work=www.press.uillinois.edu|language=en|accessdate=2022-04-10}}</ref> Раднер била претседателка на Американското фолклорно друштво (АФС) помеѓу 1999 и 2000 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://americanfolkloresociety.org/about/board/past-afs-presidents/|title=Past AFS Presidents|work=The American Folklore Society|language=en-US|accessdate=2022-04-09}}</ref> Нејзиното претседателско обраќање било насловено како „АФС сега и утре: Поглед од скалата“ и ја нагласила потребата фолклорната професија да има поразновидни практичари. <ref>{{Наведено списание|last=Radner|first=Joan N.|date=2001|title=AFS Now and Tomorrow: The View from the Stepladder (AFS Presidential Address, 28 October 2000)|url=https://www.jstor.org/stable/542023|journal=The Journal of American Folklore|volume=114|issue=453|pages=263–276|doi=10.2307/542023|issn=0021-8715|jstor=542023|url-access=subscription}}</ref> Исто така била претседателка на Националната мрежа за раскажување приказни: нејзиното претседателско обраќање било насловено како „ На прагот на моќта: Движењето за раскажување приказни денес“.<ref>{{Наведено списание|last=Radner|first=Jo|date=2008-01-01|title=On the Threshold of Power: The Storytelling Movement Today|url=https://digitalcommons.wayne.edu/storytelling/vol4/iss1/3|journal=Storytelling, Self, Society|volume=4|issue=1|issn=1550-5340}}</ref> Во 2013 година, албумот на Раднер ''Јенки досетливост: Приказни за тврдоглави и досетливи луѓе.''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.joradner.com/indexac8b.html?page=yankee-ingenuity-cd|title=Jo Radner - Yankee Ingenuity: Stories of Headstrong and Resourceful People|work=www.joradner.com|accessdate=2022-04-10}}</ref> добил ''Награда за Светска Раскажувачка''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://storytellingworld.com/2013/|title=2013 Storytelling World Resource Awards|work=storytellingworld.com|accessdate=2022-04-09}}</ref> Истата година таа била наградена со наградата ''Браќа Блу и Рут Хил'' од Лигата за унапредување на раскажувањето приказни во Нова Англија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nestorytelling.org/brother-blue-and-ruth-hill-award/|title=Brother Blue and Ruth Hill Award|date=2017-09-28|work=Northeast Storytelling|language=en-US|accessdate=2022-04-09}}</ref> Во 2017 година, Раднер станала член на АФС.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://americanfolkloresociety.org/our-work/prizes/past-honors-award-and-prize-recipients/2017-afs-honor-prize-and-award-recipients/|title=2017 AFS Honor, Prize, and Award Recipients|work=The American Folklore Society|language=en-US|accessdate=2022-04-10}}</ref> == Наводи == [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Американски историчари]] f8mkb4r133da3mb5ppej2c0qkv1qsqg Инертен отпад 0 1372028 5375352 5374690 2025-06-06T14:23:45Z LILI RKIM 119490 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1187430957|Inert waste]]“ 5375352 wikitext text/x-wiki '''Инертниот отпад''' е отпад кој не е ниту хемиски ниту биолошки реактивен и не се распаѓал или се распаѓал многу бавно. Примери за ова се песок, [[бетон]] и отпад од рушење. Ова е особено важно за [[Депонија|депониите]] бидејќи инертниот отпад обично барал пониски такси за отстранување од [[Биоразградлив отпад|биоразградливиот отпад]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]]. == Поврзано == * [[Депонија]] * Список на видови отпад == Наводи == * {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ZH9kkhd56IcC&pg=PT240|title=Waste Treatment and Disposal|last=Paul T. Williams|date=30 April 2013|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-1-118-68737-6|pages=240}} [[Категорија:Отпад]] 3xhvkcslypum6cajlcau1xmxr4dtafl 5375361 5375352 2025-06-06T15:37:11Z Ehrlich91 24281 оваа статија веќе постоеше со сосем слична содржина 5375361 wikitext text/x-wiki '''Инертниот отпад''' е отпад кој не е ниту хемиски ниту биолошки реактивен и не се распаѓа или пак се распаѓа многу бавно. Примери за ова се песок, [[бетон]] и отпад од рушење. Ова е особено важно за депониите бидејќи инертниот отпад обично бара пониски такси за отстранување од [[Биоразградлив отпад|биоразградливиот отпад]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]]. == Поврзано == * [[Депонија]] * [[Список на видови отпад]] == наводи == * {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ZH9kkhd56IcC&pg=PT240|title=Waste Treatment and Disposal|last=Paul T. Williams|date=30 April 2013|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-1-118-68737-6|pages=240}} [[Категорија:Отпад]] ra3mroqru1s0ngsfq2rlyik34j1enfd Размена на отпад 0 1372029 5375356 5374692 2025-06-06T14:39:42Z LILI RKIM 119490 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/880220604|Waste exchange]]“ 5375356 wikitext text/x-wiki '''Размената на отпад''' е кога [[Отпад|отпадниот]] производ од еден процес станувал [[суровина]] за втор процес. Ова е слично на користење материјал [[за рециклирање пред потрошувачката]] во производот. Ова претставувало начин за намалување на [[Управување со отпад|отстранувањето на отпадот]] преку [[повторна употреба]] на она што не можело да се елиминира. На овој начин, практиките за размена на отпад се високо во [[Хиерархија на отпад|хиерархијата на отпад]]. Постојат бесплатни онлајн услуги за бизниси и други организации кои помагале да се одржувале предметите за повеќекратна употреба во оптек и да не се фрлале на [[депонија]]. == Поврзано == * [[Глобална трговија со отпад]] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Концепти за управување со отпад]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] duabhm68gbp8yw04pcj1nrs54cx90go 5375360 5375356 2025-06-06T15:36:46Z Ehrlich91 24281 оваа статија веќе постоеше со сосем слична содржина 5375360 wikitext text/x-wiki '''Размената на отпад''' е кога [[Отпад|отпадниот]] производ од еден процес станува [[суровина]] за втор процес. Процесот е сличен на користење материјал за рециклирање пред потрошувачката во производот. Процесот претставува начин за намалување на отстранувањето на отпадот преку повторна употреба на она што не може да се елиминира. На овој начин, начините за размена на отпад се високо во управувањето со отпад. Постојат бесплатни онлајн услуги за бизниси и други организации кои помагаат да се одржат предметите за повеќекратна употреба во оптек и да не се фрлаат во депонија. == Поврзано == * [[Глобална трговија со отпад]] [[Категорија:Концепти за управување со отпад]] 1rpdu20opivlyrqsis8sce96a7is5bw Влажно марамче 0 1372148 5375405 5375172 2025-06-06T20:13:49Z MagdalenaAvr 122048 5375405 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Erfrischungstuch.jpg|мини| Влажна марамица во обвивка]] [[Податотека:Wet_wipes_on_a_shelf.jpg|мини| Влажни марамчиња на полица]] '''Влажно мараче''', познато и како '''влажна крпа''', '''мокра крпа''', влажно марамче '''за еднократна употреба''', '''марамче за дезинфекција''' или '''бебешко марамче''' (во специфични околности) е мало до средно навлажнето парче [[пластика]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/iplayer/episode/m0006347/war-on-plastic-with-hugh-and-anita-series-1-episode-2|title=War on Plastic with Hugh and Anita|date=18 June 2019|work=the BBC}}</ref> или [[Текстил|ткаенина]] кое е превиткано и завиткано за практична употреба или голема ролна со индивидуални крпи што можат да се скинат. Влажните марамчиња се користат за [[Хигиена|лична хигиена]] и како и за чистење во домаќинството, во зависност од додадените хемикалии, додека медицинските или канцелариските марамчиња за чистење не се наменети за хигиена на кожата. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.consumerreports.org/cro/news/2013/12/think-twice-about-flushing-wet-wipes/index.htm|title=Flushable Wipes Test {{!}} Toilet Paper Reviews - Consumer Reports News|work=www.consumerreports.org|language=en-US|accessdate=2024-11-18}}</ref> == Изум == За пронаоѓач на влажните марамчиња се смета Артур Џулиус. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.reference.com/history/wet-nap-introduced-8cfcbfd823119534|title=When was the Wet-Nap introduced?}}</ref> Џулиус го регистрирал името Wet-Nap како трговска марка во 1958 година, име за производот кое сè уште се користи. == Производство == [[Податотека:Антистатические_салфетки.jpg|мини| Дозатор за влажни марамчиња]] Најголем број од влажните марамчиња на пазарот (околу 90%) се произведуваат од неткаени ткаенини направени од полиестер или полипропилен. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.onegreenplanet.org/news/wet-wipes-made-plastic-uk-wants-banned/|title=Did You Know Wet Wipes Are Made with Plastic? This Is Why the UK Wants Them Banned|last=Pajda|first=Aleksandra|date=7 May 2018|publisher=One Green Planet|accessdate=4 January 2019}}</ref>  Материјалот се навлажнува со вода или други течности (на пр., [[Изопропанол|изопропил алкохол]]) во зависност од намената. Може да биде надополнет со лосиони или парфеми за да се прилагодат тактилните и мирисните својства. За спречување на бактерии во пакувањата најчесто се користат конзерванси како метилизотиазолинон. Влажни марамчиња се преклопуваат и се ставаат во џебно пакување или во кутија со диспензер. == Употреба == Влажните марамчиња служат за голем број лични и домашни намени. === Влажни марамчиња за бебиња === Влажните марамчиња за бебиња служат за чистење на чувствителната кожа на бебињата. Влажните марамчиња за бебиња обично се со различен број на пакувања (до 80 или повеќе листови по пакување) и доаѓаат со механизми за дозирање. Нивното потекло најверојатно датира од средината на 1950-тите. Една од првите компании која почнала да ги произведува е компанијата наречена „Најс-Пак“. === Влажни марамчиња за тоалет === Влажните тоалетни марамчиња многу често имаат предност пред обичната [[тоалетна хартија]]. Многу брендови продаваат влажни марамчиња конкретно за употреба во тоалет, тврдејќи дека се „растворливи во вода“. Сепак, тие не се распаѓаат во септички јами бидејќи се направени од нерастворлив материјал како полиестер или полипропилен. Во 2013 година, во статија на „Консјумер рипортс“ се вели дека ниту еден од водечките брендови не можел да го помине нивниот тест. <ref>{{Наведено списание|date=27 December 2013|title=Think twice about flushing wet wipes|url=https://www.consumerreports.org/cro/news/2013/12/think-twice-about-flushing-wet-wipes/index.htm|access-date=8 January 2021}}</ref> === Лична хигиена === Влажните марамчиња често се користат во дел од стандардниот пакет [[Прибор за јадење|за прибор за јадење]] што се нуди во рестораните или заедно со оброците во авионот . Влажните марамчиња почнаа да се продаваат како луксузна алтернатива на [[Тоалетна хартија|тоалетната хартија]] до 2005 година од страна на компании како што се Kimberly-Clark и [[Procter & Gamble]]. <ref name="Atlantic">{{Наведени вести|url=https://www.theatlantic.com/science/archive/2016/10/are-wet-wipes-wrecking-the-worlds-sewers/504098/|title=Are Wet Wipes Wrecking the World's Sewers?|last=Kessler|first=Matt|date=14 October 2016|work=The Atlantic|access-date=17 October 2016|publisher=The Atlantic Monthly Group}}</ref> Тие се издаваат во тоалетите на рестораните, бензинските пумпи, лекарските ординации и други места со јавна употреба. === Индустриски марамчиња === Индустриските марамчиња за чистење се претходно импрегнирани со моќна течност за чистење која ја елиминираат нечистотијата, додека пак високо-ефикасната ткаенина ги апсорбира остатоците. Тие имаат способност да чистат широк спектар на супстанции од рацете, алатите и површините, вклучувајќи: нечистотија, маснотии, бои и премази на база на масло и вода, лепила, силиконски и акрилни заптивки, полипена, епоксидна смола, масло, катран и друго. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://wipermart.com/|title=Supplier of Recycled Wiping Cotton rags, Cleaning rags with bag or box of rag wipers cloth|publisher=wipermart.com|language=en|accessdate=8 June 2017}}</ref> === Олеснување на болката === На пазарот постојат марамчиња за ублажување на болка натопени со алкохол и бензокаин. Се користат за лекување на помали гребнатини, изгореници и убоди од инсекти. Функционираат така што ја дезинфицираат повредата, а исто така ја ублажуваат болката и чешањето. === Грижа за домашни миленици === Влажните марамчиња се произведуваат специјално за нега на домашни миленици, на пример за чистење очи, уши или заби (со [[борна киселина]], [[калиум хлорид]], [[цинк сулфат]], натриум борат) за животни како кучиња, мачки, коњи и птици. === Здравствена заштита === Медицински влажни марамчиња се користат за различни намени. Тука спаѓаат алкохолни влажни марамчиња, хлорхексидински марамчиња (за дезинфекција на површини и неинвазивни медицински помагала) и спорицидни марамчиња. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.medipal.co.uk/|title=Healthcare Wipes|date=30 October 2015}}</ref> Медицинските марамчиња може да се користат за да се спречи ширењето на [[Патоген|патогени]] како што се [[Норовирус|норовирусот]] и ''[[Clostridioides difficile]]'' . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.palinternational.com/c-difficile-prevention-wipes.html|title=''Clostridium Difficile'' Prevention - ''C. Difficile'' Wipes|publisher=Pal International|archive-url=https://web.archive.org/web/20141210055700/http://www.palinternational.com/c-difficile-prevention-wipes.html|archive-date=10 December 2014|accessdate=21 November 2019}}</ref> == Влијание врз канализациските системи == Поради нивното нераспаѓање или нерастворување во вода може да предизвика затнување на канализацијата, познато како фетбергс, и затоа компаниите за управување со водоснабдување апелираат до луѓето да не фрлаат влажни марамчиња во тоалетите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/environment/2017/dec/12/baby-wipes-93-percent-matter-causing-uk-sewer-blockages|title=Wet wipes make up 93% of matter causing UK sewer blockages|last=Taylor|first=Matthew|date=12 December 2017|work=The Guardian|location=London}}</ref> Влажните марамчиња како што се бебешките влажни марамчиња семпочести за употреба како алтернатива на тоалетната хартија во богатите земји, вклучувајќи ги САД и Обединетото Кралство. Оваа употреба во некои случаи е охрабрена од производителите, кои некои марки на влажни марамчиња ги етикетирале како „растворливи“. Кога се пуштаат во тоалет, се затнуваат во внатрешниот водовод, септичките системи и јавните канализациски системи. <ref name="may2009">Stradling, Richard (31 May 2009). [http://seattletimes.com/html/nationworld/2009281514_wipes31.html {{Наводник+полунаводник}}Flushable' wipes blamed for clogging sewage lines"], ''Seattle Times''</ref> Тенденцијата маснотиите и влажните марамчиња да се лепат заедно наводно го поттикнува растот на проблематичните запушувања во канализацијата познати како „масни крпи“. <ref>{{Наведени вести|title=Oxford 'out-of-control fatberg' threatens homes|date=1 April 2014|work=[[BBC News]]}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=http://www.oxfordmail.co.uk/news/11132490.Sewer_repairs_means_14_days_of_chaos_ahead/|title=Sewer repairs means 14 days of chaos ahead|access-date=8 April 2014}}</ref> Покрај тоа, некои марки на марамчиња содржат алкохол, кој може да убие бактерии и да ги денатурира [[Ензим|ензимите]] одговорни за разградување на цврстиот отпад во септичките јами. Кон крајот на 2010-тите, на пазарот се појавуват и други алтернативи како што се гел-марамчињата . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.forbes.com/sites/jeffkart/2018/06/15/toilet-paper-gel-cleans-up-no-2-in-more-ways-than-one/|title=Toilet Paper Gel Cleans Up No. 2 In More Ways Than One|last=Kart, Jeff|date=15 June 2018}}</ref> Во 2014 година, во Окружниот суд на САД за Северниот округ на Охајо беше поднесена групна тужба против Target Corporation и Nice-Pak Products Inc. во име на потрошувачите во Охајо кои користеле влажни марамчиња за перење од брендот Target. Во тужбата се тврди дека трговецот ја означил амбалажата на марамчињата од брендот „Up & Up“ како безбедни за канализација и септички системи. Во тужбата, , се наведува дека производите претставуваат опасност по јавното здравје бидејќи ги затнуваат пумпите во објектите за третман на општински отпад. <ref>{{Наведено списание|last=Cellini|first=Lorenzo B.|last2=Tycko & Zavareei LLP|date=18 April 2014|title=Class Action Lawsuit Alleges That Target-Brand Flushable Wipes Are Not Suitable for Flushing and Can Clog Pipes and Damage Sewer and Septic Systems|url=http://www.natlawreview.com/article/class-action-lawsuit-alleges-target-brand-flushable-wipes-are-not-suitable-flushing-|journal=The National Law Review|access-date=19 April 2014}}</ref> Таргет и Најс-Пак се согласија да го решат случајот во 2018 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://topclassactions.com/lawsuit-settlements/lawsuit-news/845007-target-flushable-wipes-class-action-settlement/|title=Target Flushable Wipes Class Action Settlement|date=7 May 2018|publisher=topclassactions.com}}</ref> Во 2015 година, градот Вајоминг, Минесота, покрена групна тужба против шест компании, вклучувајќи ги Проктер и Гембл, Кимберли-Кларк и Најс-Пак, тврдејќи дека лажно ги промовираат своите производи како погодни„за пуштање во вода“. <ref name="Atlantic">{{Наведени вести|url=https://www.theatlantic.com/science/archive/2016/10/are-wet-wipes-wrecking-the-worlds-sewers/504098/|title=Are Wet Wipes Wrecking the World's Sewers?|last=Kessler|first=Matt|date=14 October 2016|work=The Atlantic|access-date=17 October 2016|publisher=The Atlantic Monthly Group}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKessler2016">Kessler, Matt (14 October 2016). [https://www.theatlantic.com/science/archive/2016/10/are-wet-wipes-wrecking-the-worlds-sewers/504098/ "Are Wet Wipes Wrecking the World's Sewers?"]. ''The Atlantic''. The Atlantic Monthly Group<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 October</span> 2016</span>.</cite></ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rubryka.com/en/article/damage-wet-wipes/|title="The most terrible evil": the harm of wet wipes and how to replace them}}</ref> Градот ја отфрли тужбата во 2018 година откако заклучи дека градот не доживеал оштетување на канализациските системи ниту зголемување на трошоците за одржување. <ref name="WyomingMinnDrop">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.innovationintextiles.com/city-of-wyoming-bows-out-of-flushable-wipes-lawsuit/|title=City of Wyoming bows out of flushable wipes lawsuit|publisher=www.innovationintextiles.com}}</ref> Во 2019 година, индустрискиор орган Water UK донесе нов стандард за влажни марамчиња што се растворливи во вода. Влажните марамчиња ќе треба да поминат ригорозно тестирање за да добијат ново и одобрено лого „Fine to Flush“. Од јануари 2019 година, потврдено е дека само еден производ дека го исполнува стандардот, иако имало уште околу седум други во процес на тестирање. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-46835573|title=Wet wipes to get 'Fine to Flush' logo to tackle fatbergs|date=11 January 2019|work=BBC News}}</ref> == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Нужници]] [[Категорија:Хартиени производи]] [[Категорија:Дезинфектанти]] [[Категорија:Производи за лична хигиена]] [[Категорија:Отпад]] 6k8ec4orvqacxh4n775hksz0uxfsm8y Менструална влошка 0 1372150 5375404 5375163 2025-06-06T20:13:18Z MagdalenaAvr 122048 5375404 wikitext text/x-wiki '''Менструалната влошка''' е абсорбирачки предмет што се носи во долната облека за време [[Менструација|на менструација]], крварење по породување, закрепнување од гинеколошка операција, спонтан [[абортус]] или во која било друга ситуација каде што е потребно да се апсорбира протокот на [[крв]] од [[Вагина|вагината]]. Менструалната влошка е производ наменет за менструална хигиена што се носи надворешно, за разлика од тампоните и менструалните чаши, кои се вметнуваат во вагината. Вообичаено се менуваат со отстранување од панталоните и гаќичките (вадење на старата влошка, лепење на новата на внатрешната страна од гаќичките и повторно влечење). Препорачливо е влошките да се менуваат на секои 3-4 часа со цел да се избегнат одредени бактерии кои се натрупаат во крвта. Менструалните влошки се направени од различни материјали, кои се разликуваат во зависност од стилот, земјата на потекло и брендот. <ref>{{Наведено списание|last=Hogue|first=Cheryl|date=October 17, 2022|title=What is in period products?|url=https://cen.acs.org/business/consumer-products/period-product-ingredients/100/i37|journal=[[Chemical & Engineering News]]|publisher=[[American Chemical Society]]|volume=100|issue=37|pages=38–42|issn=0009-2347|access-date=29 October 2022}}</ref> Менструалните влошки не се исти како влошките за инконтиненција, кои имаат многу поголема апсорпција и ги носат оние кои имаат проблеми [[Недржливост на мочта|со уринарна инконтиненција]]. == Видови == === За еднократна употреба === Материјалите од кои се направени менструалните влошки [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] обично се избелена вискоза [[целулоза]] направена од дрвена пулпа ), [[памук]] и [[пластика]]. Покрај тоа, може да се вклучат мириси и [[Антибиотик|антибактериски]] агенси. Од пластичните делови направена е задната страна и [[Полимер|од полимерниот]] прав како моќен апсорбент (суперапсорбирачки полимери) кој се претвора во гел кога се навлажнува. Генерално, слоевитоста е следнава: „впивлив јадро поставен помеѓу флексибилен горен слој пропустлив на течности и заден слој од пластичен слој непропустлив на течности, кој има лепило од надворешната страна за прицврстување на салфетката на долната облека“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://law.justia.com/cases/federal/district-courts/FSupp2/258/410/2480393/|title=Hemphill v. Procter & Gamble Co., 258 F. Supp. 2d 410 (D. Md. 2003)|work=justia.com}}</ref> Рециклирањето е исклучително тешко и ретко се изведува поради трошоци, иако се чини дека постојат решенија.Кога не се фрлаат на депонија каде што [[Биоразградување|небиоразградливите]] делови можат да траат илјадници години, конвенционалните хигиенски производи во најдобар случај можат да бидат „термички рециклирани “ (согорени). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sanitationtowelandpads.com/sanitary-pad-burner/|title=What is a Sanitary Towel Burner: Its Uses and Benefits|last=cindy|date=2023-06-22|work=Sanitation Towel and Pads|language=en-US|accessdate=2023-07-15}}</ref> Постојат неколку различни видови менструални влошки за еднократна употреба: * Влошка за гаќички: дизајнирани за апсорбирање на дневен вагинален исцедок, лесен менструален циклус, дамки, лесна [[Недржливост на мочта|уринарна инконтиненција]] или како алтернатива за употреба на тампон или менструална чашка. * Ултра тенки: компактна влошка која може да биде исто толку апсорбирачка како обичната или макси/супер влошка, но со помала маса. * Регуларна: влошка со средна впивливост. * Макси/Супер: поголема впивлива влошка, адаптирана за почетокот на [[Менструален циклус|менструалниот циклус]] кога менструацијата е често најсилна. * Ноќна: долга влошка за поголема заштита додека носителот е во лежечка состојба, со впивливост погодна за употреба преку ноќ. * Трудничка: малку подолга од макси/супер влошки и е дизајнирана за да апсорбираа крварење што се јавува по породувањето, а исто така може да апсорбира и урина. Обликот, должината и впивањњто варираат во зависност од производителот, но генерално се движат од кратка, тенка влошка за гаќички до поголема и подолга преку ноќ. Долгите влошки обезбедуваат дополнителна заштита за поголеми луѓе чија долна облека можеби не е целосно заштитена со влошки со стандардна должина, како и за употреба преку ноќ. Други опции кои се достапни во линијата на влошки се крилца или јазичиња што се обвиткуваат околу страните на долната облека за да додадат дополнителна заштита од протекување и да помогнат во фиксирањето на влошката на место. Дезодорансот се додава за да го замаскира менструалниот мирис со лесен мирис. Постојат дури и влошки за гаќички специјално дизајнирани да се носат со танга/ Г-стринг . === За повеќекратна употреба (ткаенина) === Некои луѓе користат менструални влошки од ткаенина што може да повеќекратно. Направени од повеќе видови ткаенини - најчесто памучен фланел, бамбус или коноп (кој е многу впивлив и не е толку гломазен како памукот). Повеќето модели имаат крилја што се прицврстуваат околу долната облека, но некои се држат само на место (без крилја) помеѓу телото и долната облека. Платнените менструални влошки се вратија во мода околу 1970-тите, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/collectionwash.htm|title=From the Collection of MUM: Washable Menstrual Pads and Underpants|publisher=www.mum.org}}</ref> а нивната популарност се зголеми кон крајот на 1980-тите и почетокот на 1990-тите. Причините зошто луѓето избираат да се префрлат на платнени менструални влошки вклучуваат удобност, заштеда со текот на времето, влијание врз животната средина и здравствени причини. Денес постојат многу стилови на платнени менструални влошки, почнувајќи од влошки за гаќички до влошки за ноќ. Платнените менструални влошки може да имаат и водоотпорна подлога, што обезбедува поголема заштита од протекување, но може да бидат и помалку пропустливи за воздух од оние без подлога. == Употреба == Менструалните влошки се носат за да го впиваат менструалниот секрет, со што се заштитува облеката и облеката. Најчесто се индивидуално завиткани, што ги прави полесни и подискретни за носење во чанта или торба. Обвивката може да се користи за завиткување на извалканите влошки пред да се фрлат во соодветни корпи. Некои луѓе претпочитаат да ги завиткаат влошките со тоалетна хартија наместо да ја користат обвивката, која, бидејќи често е направена од мазна пластика со мала селотејп трака, може да не се залепи соодветно. Менструалните влошки не треба да се фрлаат во тоалет бидејќи можат да предизвикаат затнување. Во развиените земји, јавните тоалети речиси секогаш вклучуваат сад во кој се ставаат валкани влошки. == Историја == Менструалните влошки се споменуваат уште во 10 век, во ''Суда'', каде што се вели дека [[Хипатија]], која живеела во 4 век од н.е., фрлила една од своите користени менструални крпи кон еден обожавател во обид да го обесхрабри. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl?db=REAL&search_method=QUERY&login=guest&enlogin=guest&user_list=LIST&page_num=1&searchstr=Hypatia&field=hw_eng&num_per_page=100|title=Suda online, Upsilon 166|work=www.stoa.org|publisher=The Stoa Consortium}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Deakin|first=Michael A. B.|author-link=Michael A. B. Deakin|date=1888|title=Hypatia and Her Mathematics|journal=The American Mathematical Monthly|volume=101|issue=3|pages=234–243|doi=10.2307/2975600|jstor=2975600}}</ref> Во древниот Египет, жените користеле омекнат папирус, растение слично на трева, за да ја апсорбираат менструалната крв. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nationalgeographic.com/history/article/periods-menstruation-women-history-ancient-egypt|title=Egyptians used papyrus—and other ways of handling periods through the years|date=2023-11-29|work=History|language=en|accessdate=2023-12-01}}</ref> Пред комерцијално достапните влошки за менструална хигиена, повеќето жени користеле парчиња ткаенина за да го апсорбираат менструалниот проток. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.si.edu/spotlight/health-hygiene-and-beauty/feminine-hygiene-products|title=Feminine Hygiene Products|work=Smithsonian Institution|accessdate=20 June 2019}}</ref> „На партал“ е термин кој првично се однесувал на менструални крпи, но неговата модерна употреба е како менструален еуфемизам. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=E11BDAAAQBAJ&q=on+the+rag+connection+to+period+cloth+rags|title=Everyday Discourses of Menstruation: Cultural and Social Perspectives|last=Newton|first=Victoria|date=2016|publisher=Macmillan Publishers Ltd. London|isbn=978-1-137-48775-9|page=139|access-date=20 June 2019}}</ref> Сè додека не се создале менструалните влошки за еднократна употреба, платнените влошки или влошките за повеќекратна употреба биле широко користени за собирање менструална крв. Луѓето често користеле разни домашни менструални влошки, кои ги изработувале од разни ткаенини или други апсорбирачки материјали. <ref name="autogenerated5">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/pastgerm.htm|title=What did American and European women use for menstruation in the past? at MUM|work=www.mum.org}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/whatwore.htm|title=What European and American women in the past wore when menstruating|work=www.mum.org|publisher=Museum of Menstruation and Women's Health}}</ref> Дури и откако влошките за еднократна употреба станаа комерцијално достапни, неколку години тие беа премногу скапи за многу семејства да си ги дозволат. <ref name="autogenerated6">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sanitary-product.com/sanitary-napkins/Dry-Weave-Surface-Regular-With-Wings.htm|title=dry-weave sanitary napkin, sanitary napkin with wings, disposable sanitary napkin<!-- Bot generated title -->|work=sanitary-product.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509155108/http://www.sanitary-product.com/sanitary-napkins/Dry-Weave-Surface-Regular-With-Wings.htm|archive-date=2008-05-09}}</ref> Потребни биле години за менструалните влошки за еднократна употреба да станат вообичаени. За полесна употреба, пронаоѓачот Керолин Р. Мобли ја патентирал конструкцијата со јазичиња за хигиенска влошка. Лежиштата за еднократна употреба сега се користат речиси исклучиво во поголемиот дел од индустријализираниот свет. <ref name="autogenerated6" /> Првите влошки за еднократна употреба гбиле во форма на памучем или сличен влакнест правоаголник покриен со апсорбирачка подлога. Краевите на влошката биле продолжувани напред и назад за да се вклопат низ јамки во специјален појас или ремен што се носел под долна облека. Менструалните влошки [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] се појавиле од изумот [[Бенџамин Френклин|на Бенџамин Франклин,]] направен со цел да помогне во спречувањето на крварењето на ранетите војници, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pantiepads.com/articles/Weve-Come-A-Long-Way/|title=We've Come a Long Way with Menstruation Products {{!}} PantiePads|work=www.pantiepads.com|accessdate=2022-09-13}}</ref> , но се чини дека за прв пат биле комерцијално достапни околу 1880 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://southalltrust.org/news/southalltowels/|title=Who Invented the Sanitary Towel?|date=20 January 2022|work=Southall Trust}}</ref> со влошката на Томас и Вилијам Саутхол. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.quaker.org.uk/blog/6-things-you-never-knew-were-invented-by-quakers|title=6 things you never knew were invented by Quakers|work=Quakers}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/southall.htm|title=Ads for early Southall's disposable menstrual pads in the U.K. at MUM|work=www.mum.org}}</ref> Влошките за еднократна употреба се поврзуваат со медицинските сестри кои ги користеле своите завои од дрвена пулпа за да го апсорбираат менструалниот циклус, создавајќи влошка направена од лесно достапни материјали и доволно ефтина за да се фрли по употреба. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/collection.htm|title=Ads for Hartmann's menstrual pad (1890s)|work=www.mum.org|publisher=Museum of Menstruation and Women's Health}}</ref> Првата реклама на Котекс за производи направени со оваа дрвена пулпа (целулопамук) се појави во јануари 1921 година. <ref name="autogenerated1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/CuradsKotexads.htm|title=Inside the Museum of Menstruation 6|work=www.mum.org}}</ref> „Џонсон и Џонсон“ ги претставија влошките ''„Модес'' “ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ourstory.jnj.com/modess-sanitary-napkin|title=History of MODESS Sanitary Napkins|work=Johnson & Johnson: Our Story|accessdate=25 March 2021}}</ref> во 1926 година, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/modhist.htm|title=Excerpts from "A Company That Cares," Johnson & Johnson history|last=Finley|first=Harry|date=2016|work=Museum of Menstruation and Women's Health|accessdate=25 March 2021}}</ref> истражени од Лилијан Гилбрет. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/gilbret1.htm|title=Discussion of the Report of Gilbreth, Inc., (1, Introduction) to Johnson & Johnson, 1927|last=Finley|first=Harry|date=2016|work=Museum of Menstruation and Women's Health|accessdate=25 March 2021}}</ref> Во 1956 година, Мери Кенер добила патент за прилагодлив санитарен појас со вграден џеб отпорен на влага. <ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vice.com/en/article/mary-beatrice-davidson-kenner-sanitary-belt/|title=The Forgotten Black Woman Inventor Who Revolutionized Menstrual Pads|date=2018-03-08|publisher=VICE|accessdate=2020-05-07}}</ref> <ref name="Jeffrey2013">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=3_xeDwAAQBAJ|title=Amazing American Inventors of the 20th Century|last=Laura S. Jeffrey|date=1 July 2013|publisher=Enslow Publishing, LLC|isbn=978-1-4646-1159-9}}</ref> Сепак, компанијата што прва покажала интерес за нејзиниот изум го отфрли откако открила дека таа е Афроамериканка. <ref name="auto" /> Подоцна, на дното на санитарните влошки била поставена леплива лента за прицврстување на препоните на гаќичките, и ова станало омилен метод. Ергономскиот дизајн и материјалите што се користат за производство на влошки, се промениле во текот на 1980-тите. Бидејќи постарите материјали не биле толку апсорбирачки и ефикасни, а првите влошки беа дебели до два сантиметри, протекувањата станувале проблем. Некои од воведените варијации беа прошивање на подлогата, додавање „крилја“ и намалување на дебелината на влошката со користење на производи како што се [[Sphagnum|сфагнум]] и полиакрилатни суперапсорбентни гелови добиени од нафта. Материјалите што се користат за производство на повеќето влошки се добиени од нафтената индустрија и шумарството. Апсорпционото јадро, направено од дрвена пулпа белена со хлор, може да се редуцира за да се направат потенки производи со додавање на полиакрилатни гелови кои брзо ја вшмукуваат течноста и ја задржуваат во суспензија под притисок.. Покривниот материјал што се користи е полипропиленски неткаен материјал, со непропустлива бариера направена од полиетиленска фолија. == Општество и култура == Влошките, особено оние за повеќекратна употреба, може да бидат видливи на скенери за цело тел . <ref>{{Наведени вести|url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/blogs/hottopics/detail?entry_id=78004|title=Female passenger subjected to patdown after her sanitary napkin showed up on body scanner|last=Gustafson|first=Kristi|date=30 November 2010|work=[[San Francisco Chronicle]]|access-date=30 November 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101201175045/http://www.sfgate.com/cgi-bin/blogs/hottopics/detail?entry_id=78004|archive-date=1 December 2010}}</ref> === Земјите во развој === Во [[Земја во развој|земјите во развој]], поради нисаката цена импровизираните влошки сè уште се користат за апсорбирање менструална крв <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.salon.com/2008/11/05/view/|title=A whole new "View"|last=Clark-Flory|first=Tracy|date=5 November 2008|work=Salon}}</ref> Крпи, земја и кал, исто така, наводно се користат за собирање на менструалниот циклус од страна на луѓе кои не можат да си дозволат поскапи влошки или тампони за еднократна употреба. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2007/04/06/opinion/06friedman.html|title=Cellphones, Maxi-Pads and Other Life-Changing Tools|last=Friedman|first=Thomas L.|date=April 6, 2007|work=[[The New York Times]]|location=Nairobi, Kenya|page=1|author-link=Thomas Friedman}}</ref> Со цел да задоволи потребата за постигнување достапно решение за намалување на нехигиенските и нехигиенските практики во земји како Индија, Аруначалам Муруганантам од рурален Коимбаторе во јужната држава [[Тамил Наду]], Индија, разви и патентира машина која може да произведува евтини хигиенски влошки за помалку од една третина од претходната цена. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен цитат</span>]]'' &#x5D;</sup> Фондацијата Бил и Мелинда Гејтс ѝ додели [[ZanaAfrica foundation|на ЗанаАфрика,]] со седиште во [[Најроби]], грант од 3 милиони американски долари. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://philanthropynewsdigest.org/news/gates-foundation-awards-24-million-for-women-and-girl-s-well-being|title=Gates Foundation Awards $24 Million for Women and Girl's Well-Being|last=Candid|work=Philanthropy News Digest (PND)|language=en|accessdate=2019-09-22}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.forbes.com/sites/carolinehoward/2015/11/23/the-first-woman-of-women-how-melinda-gates-became-the-worlds-most-powerful-advocate-for-women-and-girls/|title=The First Woman Of Women: How Melinda Gates Became The World's Most Powerful Advocate For Women And Girls|last=Howard|first=Caroline|work=Forbes|language=en|accessdate=2019-09-22}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2017/jan/05/having-a-period-is-unaffordable-in-kenya-yet-no-one-wants-to-talk-about-it|title=Having a period is unaffordable in Kenya, yet no one wants to talk about it|last=Higgins|first=Abigail|date=2017-01-05|work=The Guardian|access-date=2019-09-22|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> == Ефекти врз здравјето == Во 2024 година беше објавено дека кај еден бренд на менструални влошки е пронајдена токсичната хемикалија PFOA . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/environment/2024/nov/02/toxic-pfas-menstrual-pads-carefree-edgewell|title=Toxic PFAS in menstrual pads harm reproductive health, advocates says|last=Perkins|first=Tom|date=2 November 2024|work=The Guardian}}</ref> На 15 март 2025 година, Кинеската централна телевизија (CCTV) откри злоупотреба на целата индустрија при купување дефектни производи и отпад од производството за производство на хигиенски влошки. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202503/17/WS67d774e9a310c240449db170.html|title=Resale of defective hygiene products revealed by CCTV|last=李姿仪|work=www.chinadaily.com.cn|accessdate=2025-03-18}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thestandard.com.hk/breaking-news/section/2/230051/China's-CCTV-exposes-industry-scandals,-triggers-Stock-Exchange-inquires|title=China's CCTV exposes industry scandals, triggers Stock Exchange inquires|last=Standard|first=The|work=The Standard|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tw.news.yahoo.com/20%E5%88%86%E9%90%987%E5%93%81%E7%89%8C%E9%97%9C%E7%9B%B4%E6%92%AD-%E5%A4%AE%E8%A6%96%E8%B8%A2%E7%88%86%E4%B8%AD%E5%9C%8B-%E9%BB%91%E5%BF%83%E8%A1%9B%E7%94%9F%E6%A3%89-%E8%B2%A0%E8%B2%AC%E4%BA%BA%E7%81%AB%E9%80%9F%E9%81%AD%E6%8E%A7%E5%88%B6-075319578.html|title=20分鐘7品牌關直播！央視踢爆中國「黑心衛生棉」 負責人火速遭控制|date=2025-03-16|work=Yahoo News|language=zh-Hant-TW|accessdate=2025-03-18}}</ref> Откриени се лажни етикети кај десетици кинески марки хигиенски влошки, а некои дури содржеле и јајца од инсекти и нозе од лебарки. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tw.news.yahoo.com/%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E9%BB%91%E5%BF%83%E8%A1%9B%E7%94%9F%E6%A3%89%E6%8E%80%E5%A9%A6%E5%A5%B3%E6%81%90%E6%85%8C-%E7%B9%BC%E5%A5%B6%E7%B2%89-%E9%A3%9F%E7%94%A8%E6%B2%B9%E5%BE%8C%E9%A6%99%E6%B8%AF%E5%86%8D%E6%88%90%E6%8E%83%E8%B2%A8%E7%9B%AE%E6%A8%99-082557567.html|title=中國黑心衛生棉掀婦女恐慌 繼奶粉、食用油後香港再成掃貨目標|date=2024-12-03|work=Yahoo News|language=zh-Hant-TW|accessdate=2025-03-18}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.rfa.org/cantonese/news/htm/hongkong-sanitary-napkin-china-tourist-11272024082841.html#:~:text=%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E7%88%86%E5%87%BA%E3%80%8C%E8%A1%9B%E7%94%9F%E5%B7%BE%E9%9B%86%E9%AB%94%E5%A1%8C%E6%88%BF%E3%80%8D,%E6%9C%89,%E9%80%B2%E8%A1%9B%E7%94%9F%E5%B7%BE%E5%AE%89%E5%85%A8%E5%95%8F%E9%A1%8C%E3%80%82|title=中國爆「衛生巾集體塌房」　大陸遊客拖喼來港入貨|work=Radio Free Asia|access-date=2025-03-18|archive-url=http://web.archive.org/web/20250123064102/https://www.rfa.org/cantonese/news/htm/hongkong-sanitary-napkin-china-tourist-11272024082841.html|archive-date=2025-01-23|language=zh-hk}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://friendsdiaper.in/blogs/womens-health/maternity-pads-vs-sanitary-pads|title=MATERNITY PADS OR SANITARY PADS|date=2024-12-02|work=RFA|access-date=2025-03-18}}</ref>{{Белешки}} == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Производи за лична хигиена]] [[Категорија:Менструален циклус]] [[Категорија:Отпад]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Биоразградување]] 6jvxov497triwjya06a3iabwqan9v1u 5375430 5375404 2025-06-06T21:31:31Z MagdalenaAvr 122048 5375430 wikitext text/x-wiki '''Менструалната влошка''' е абсорбирачки предмет што се носи во долната облека за време [[Менструација|на менструација]], крварење по породување, закрепнување од гинеколошка операција, спонтан [[абортус]] или во која било друга ситуација каде што е потребно да се апсорбира протокот на [[крв]] од [[Вагина|вагината]]. Менструалната влошка е производ наменет за менструална хигиена што се носи надворешно, за разлика од тампоните и менструалните чаши, кои се вметнуваат во вагината. Вообичаено се менуваат со отстранување од панталоните и гаќичките (вадење на старата влошка, лепење на новата на внатрешната страна од гаќичките и повторно влечење). Препорачливо е влошките да се менуваат на секои 3-4 часа со цел да се избегнат одредени бактерии кои се натрупаат во крвта. Менструалните влошки се направени од различни материјали, кои се разликуваат во зависност од стилот, земјата на потекло и брендот. <ref>{{Наведено списание|last=Hogue|first=Cheryl|date=October 17, 2022|title=What is in period products?|url=https://cen.acs.org/business/consumer-products/period-product-ingredients/100/i37|journal=[[Chemical & Engineering News]]|publisher=[[American Chemical Society]]|volume=100|issue=37|pages=38–42|issn=0009-2347|access-date=29 October 2022}}</ref> Менструалните влошки не се исти како влошките за инконтиненција, кои имаат многу поголема апсорпција и ги носат оние кои имаат проблеми [[Недржливост на мочта|со уринарна инконтиненција]]. == Видови == === За еднократна употреба === Материјалите од кои се направени менструалните влошки [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] обично се избелена вискоза [[целулоза]] направена од дрвена пулпа ), [[памук]] и [[пластика]]. Покрај тоа, може да се вклучат мириси и [[Антибиотик|антибактериски]] агенси. Од пластичните делови направена е задната страна и [[Полимер|од полимерниот]] прав како моќен апсорбент (суперапсорбирачки полимери) кој се претвора во гел кога се навлажнува. Генерално, слоевитоста е следнава: „впивлив јадро поставен помеѓу флексибилен горен слој пропустлив на течности и заден слој од пластичен слој непропустлив на течности, кој има лепило од надворешната страна за прицврстување на салфетката на долната облека“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://law.justia.com/cases/federal/district-courts/FSupp2/258/410/2480393/|title=Hemphill v. Procter & Gamble Co., 258 F. Supp. 2d 410 (D. Md. 2003)|work=justia.com}}</ref> Рециклирањето е исклучително тешко и ретко се изведува поради трошоци, иако се чини дека постојат решенија.Кога не се фрлаат на депонија каде што [[Биоразградување|небиоразградливите]] делови можат да траат илјадници години, конвенционалните хигиенски производи во најдобар случај можат да бидат „термички рециклирани “ (согорени). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sanitationtowelandpads.com/sanitary-pad-burner/|title=What is a Sanitary Towel Burner: Its Uses and Benefits|last=cindy|date=2023-06-22|work=Sanitation Towel and Pads|language=en-US|accessdate=2023-07-15}}</ref> Постојат неколку различни видови менструални влошки за еднократна употреба: * Влошка за гаќички: дизајнирани за апсорбирање на дневен вагинален исцедок, лесен менструален циклус, дамки, лесна [[Недржливост на мочта|уринарна инконтиненција]] или како алтернатива за употреба на тампон или менструална чашка. * Ултра тенки: компактна влошка која може да биде исто толку апсорбирачка како обичната или макси/супер влошка, но со помала маса. * Регуларна: влошка со средна впивливост. * Макси/Супер: поголема впивлива влошка, адаптирана за почетокот на [[Менструален циклус|менструалниот циклус]] кога менструацијата е често најсилна. * Ноќна: долга влошка за поголема заштита додека носителот е во лежечка состојба, со впивливост погодна за употреба преку ноќ. * Трудничка: малку подолга од макси/супер влошки и е дизајнирана за да апсорбираа крварење што се јавува по породувањето, а исто така може да апсорбира и урина. Обликот, должината и впивањњто варираат во зависност од производителот, но генерално се движат од кратка, тенка влошка за гаќички до поголема и подолга преку ноќ. Долгите влошки обезбедуваат дополнителна заштита за поголеми луѓе чија долна облека можеби не е целосно заштитена со влошки со стандардна должина, како и за употреба преку ноќ. Други опции кои се достапни во линијата на влошки се крилца или јазичиња што се обвиткуваат околу страните на долната облека за да додадат дополнителна заштита од протекување и да помогнат во фиксирањето на влошката на место. Дезодорансот се додава за да го замаскира менструалниот мирис со лесен мирис. Постојат дури и влошки за гаќички специјално дизајнирани да се носат со танга/ Г-стринг . === За повеќекратна употреба (ткаенина) === Некои луѓе користат менструални влошки од ткаенина што може да повеќекратно. Направени од повеќе видови ткаенини - најчесто памучен фланел, бамбус или коноп (кој е многу впивлив и не е толку гломазен како памукот). Повеќето модели имаат крилја што се прицврстуваат околу долната облека, но некои се држат само на место (без крилја) помеѓу телото и долната облека. Платнените менструални влошки се вратија во мода околу 1970-тите, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/collectionwash.htm|title=From the Collection of MUM: Washable Menstrual Pads and Underpants|publisher=www.mum.org}}</ref> а нивната популарност се зголеми кон крајот на 1980-тите и почетокот на 1990-тите. Причините зошто луѓето избираат да се префрлат на платнени менструални влошки вклучуваат удобност, заштеда со текот на времето, влијание врз животната средина и здравствени причини. Денес постојат многу стилови на платнени менструални влошки, почнувајќи од влошки за гаќички до влошки за ноќ. Платнените менструални влошки може да имаат и водоотпорна подлога, што обезбедува поголема заштита од протекување, но може да бидат и помалку пропустливи за воздух од оние без подлога. == Употреба == Менструалните влошки се носат за да го впиваат менструалниот секрет, со што се заштитува облеката и облеката. Најчесто се индивидуално завиткани, што ги прави полесни и подискретни за носење во чанта или торба. Обвивката може да се користи за завиткување на извалканите влошки пред да се фрлат во соодветни корпи. Некои луѓе претпочитаат да ги завиткаат влошките со тоалетна хартија наместо да ја користат обвивката, која, бидејќи често е направена од мазна пластика со мала селотејп трака, може да не се залепи соодветно. Менструалните влошки не треба да се фрлаат во тоалет бидејќи можат да предизвикаат затнување. Во развиените земји, јавните тоалети речиси секогаш вклучуваат сад во кој се ставаат валкани влошки. == Историја == Менструалните влошки се споменуваат уште во 10 век, во ''Суда'', каде што се вели дека [[Хипатија]], која живеела во 4 век од н.е., фрлила една од своите користени менструални крпи кон еден обожавател во обид да го обесхрабри. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl?db=REAL&search_method=QUERY&login=guest&enlogin=guest&user_list=LIST&page_num=1&searchstr=Hypatia&field=hw_eng&num_per_page=100|title=Suda online, Upsilon 166|work=www.stoa.org|publisher=The Stoa Consortium}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Deakin|first=Michael A. B.|author-link=Michael A. B. Deakin|date=1888|title=Hypatia and Her Mathematics|journal=The American Mathematical Monthly|volume=101|issue=3|pages=234–243|doi=10.2307/2975600|jstor=2975600}}</ref> Во древниот Египет, жените користеле омекнат папирус, растение слично на трева, за да ја апсорбираат менструалната крв. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nationalgeographic.com/history/article/periods-menstruation-women-history-ancient-egypt|title=Egyptians used papyrus—and other ways of handling periods through the years|date=2023-11-29|work=History|language=en|accessdate=2023-12-01}}</ref> Пред комерцијално достапните влошки за менструална хигиена, повеќето жени користеле парчиња ткаенина за да го апсорбираат менструалниот проток. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.si.edu/spotlight/health-hygiene-and-beauty/feminine-hygiene-products|title=Feminine Hygiene Products|work=Smithsonian Institution|accessdate=20 June 2019}}</ref> „На партал“ е термин кој првично се однесувал на менструални крпи, но неговата модерна употреба е како менструален еуфемизам. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=E11BDAAAQBAJ&q=on+the+rag+connection+to+period+cloth+rags|title=Everyday Discourses of Menstruation: Cultural and Social Perspectives|last=Newton|first=Victoria|date=2016|publisher=Macmillan Publishers Ltd. London|isbn=978-1-137-48775-9|page=139|access-date=20 June 2019}}</ref> Сè додека не се создале менструалните влошки за еднократна употреба, платнените влошки или влошките за повеќекратна употреба биле широко користени за собирање менструална крв. Луѓето често користеле разни домашни менструални влошки, кои ги изработувале од разни ткаенини или други апсорбирачки материјали. <ref name="autogenerated5">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/pastgerm.htm|title=What did American and European women use for menstruation in the past? at MUM|work=www.mum.org}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/whatwore.htm|title=What European and American women in the past wore when menstruating|work=www.mum.org|publisher=Museum of Menstruation and Women's Health}}</ref> Дури и откако влошките за еднократна употреба станаа комерцијално достапни, неколку години тие беа премногу скапи за многу семејства да си ги дозволат. <ref name="autogenerated6">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sanitary-product.com/sanitary-napkins/Dry-Weave-Surface-Regular-With-Wings.htm|title=dry-weave sanitary napkin, sanitary napkin with wings, disposable sanitary napkin<!-- Bot generated title -->|work=sanitary-product.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509155108/http://www.sanitary-product.com/sanitary-napkins/Dry-Weave-Surface-Regular-With-Wings.htm|archive-date=2008-05-09}}</ref> Потребни биле години за менструалните влошки за еднократна употреба да станат вообичаени. За полесна употреба, пронаоѓачот Керолин Р. Мобли ја патентирал конструкцијата со јазичиња за хигиенска влошка. Лежиштата за еднократна употреба сега се користат речиси исклучиво во поголемиот дел од индустријализираниот свет. <ref name="autogenerated6" /> Првите влошки за еднократна употреба гбиле во форма на памучем или сличен влакнест правоаголник покриен со апсорбирачка подлога. Краевите на влошката биле продолжувани напред и назад за да се вклопат низ јамки во специјален појас или ремен што се носел под долна облека. Менструалните влошки [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] се појавиле од изумот [[Бенџамин Френклин|на Бенџамин Франклин,]] направен со цел да помогне во спречувањето на крварењето на ранетите војници, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pantiepads.com/articles/Weve-Come-A-Long-Way/|title=We've Come a Long Way with Menstruation Products {{!}} PantiePads|work=www.pantiepads.com|accessdate=2022-09-13}}</ref> , но се чини дека за прв пат биле комерцијално достапни околу 1880 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://southalltrust.org/news/southalltowels/|title=Who Invented the Sanitary Towel?|date=20 January 2022|work=Southall Trust}}</ref> со влошката на Томас и Вилијам Саутхол. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.quaker.org.uk/blog/6-things-you-never-knew-were-invented-by-quakers|title=6 things you never knew were invented by Quakers|work=Quakers}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/southall.htm|title=Ads for early Southall's disposable menstrual pads in the U.K. at MUM|work=www.mum.org}}</ref> Влошките за еднократна употреба се поврзуваат со медицинските сестри кои ги користеле своите завои од дрвена пулпа за да го апсорбираат менструалниот циклус, создавајќи влошка направена од лесно достапни материјали и доволно ефтина за да се фрли по употреба. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/collection.htm|title=Ads for Hartmann's menstrual pad (1890s)|work=www.mum.org|publisher=Museum of Menstruation and Women's Health}}</ref> Првата реклама на Котекс за производи направени со оваа дрвена пулпа (целулопамук) се појави во јануари 1921 година. <ref name="autogenerated1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/CuradsKotexads.htm|title=Inside the Museum of Menstruation 6|work=www.mum.org}}</ref> „Џонсон и Џонсон“ ги претставија влошките ''„Модес'' “ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ourstory.jnj.com/modess-sanitary-napkin|title=History of MODESS Sanitary Napkins|work=Johnson & Johnson: Our Story|accessdate=25 March 2021}}</ref> во 1926 година, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/modhist.htm|title=Excerpts from "A Company That Cares," Johnson & Johnson history|last=Finley|first=Harry|date=2016|work=Museum of Menstruation and Women's Health|accessdate=25 March 2021}}</ref> истражени од Лилијан Гилбрет. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mum.org/gilbret1.htm|title=Discussion of the Report of Gilbreth, Inc., (1, Introduction) to Johnson & Johnson, 1927|last=Finley|first=Harry|date=2016|work=Museum of Menstruation and Women's Health|accessdate=25 March 2021}}</ref> Во 1956 година, Мери Кенер добила патент за прилагодлив санитарен појас со вграден џеб отпорен на влага. <ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vice.com/en/article/mary-beatrice-davidson-kenner-sanitary-belt/|title=The Forgotten Black Woman Inventor Who Revolutionized Menstrual Pads|date=2018-03-08|publisher=VICE|accessdate=2020-05-07}}</ref> <ref name="Jeffrey2013">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=3_xeDwAAQBAJ|title=Amazing American Inventors of the 20th Century|last=Laura S. Jeffrey|date=1 July 2013|publisher=Enslow Publishing, LLC|isbn=978-1-4646-1159-9}}</ref> Сепак, компанијата што прва покажала интерес за нејзиниот изум го отфрли откако открила дека таа е Афроамериканка. <ref name="auto" /> Подоцна, на дното на санитарните влошки била поставена леплива лента за прицврстување на препоните на гаќичките, и ова станало омилен метод. Ергономскиот дизајн и материјалите што се користат за производство на влошки, се промениле во текот на 1980-тите. Бидејќи постарите материјали не биле толку апсорбирачки и ефикасни, а првите влошки беа дебели до два сантиметри, протекувањата станувале проблем. Некои од воведените варијации беа прошивање на подлогата, додавање „крилја“ и намалување на дебелината на влошката со користење на производи како што се [[Sphagnum|сфагнум]] и полиакрилатни суперапсорбентни гелови добиени од нафта. Материјалите што се користат за производство на повеќето влошки се добиени од нафтената индустрија и шумарството. Апсорпционото јадро, направено од дрвена пулпа белена со хлор, може да се редуцира за да се направат потенки производи со додавање на полиакрилатни гелови кои брзо ја вшмукуваат течноста и ја задржуваат во суспензија под притисок. Покривниот материјал што се користи е полипропиленски неткаен материјал, со непропустлива бариера направена од полиетиленска фолија. == Општество и култура == Влошките, особено оние за повеќекратна употреба, може да бидат видливи на скенери за цело телo. <ref>{{Наведени вести|url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/blogs/hottopics/detail?entry_id=78004|title=Female passenger subjected to patdown after her sanitary napkin showed up on body scanner|last=Gustafson|first=Kristi|date=30 November 2010|work=[[San Francisco Chronicle]]|access-date=30 November 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101201175045/http://www.sfgate.com/cgi-bin/blogs/hottopics/detail?entry_id=78004|archive-date=1 December 2010}}</ref> === Земји во развој === Во [[Земја во развој|земјите во развој]], поради нисаката цена импровизираните влошки сè уште се користат за апсорбирање менструална крв <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.salon.com/2008/11/05/view/|title=A whole new "View"|last=Clark-Flory|first=Tracy|date=5 November 2008|work=Salon}}</ref> Крпи, земја и кал, исто така, наводно се користат за собирање на менструалниот циклус од страна на луѓе кои не можат да си дозволат поскапи влошки или тампони за еднократна употреба. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2007/04/06/opinion/06friedman.html|title=Cellphones, Maxi-Pads and Other Life-Changing Tools|last=Friedman|first=Thomas L.|date=April 6, 2007|work=[[The New York Times]]|location=Nairobi, Kenya|page=1|author-link=Thomas Friedman}}</ref> Со цел да задоволи потребата за постигнување достапно решение за намалување на нехигиенските и нехигиенските практики во земји како Индија, Аруначалам Муруганантам од рурален Коимбаторе во јужната држава [[Тамил Наду]], Индија, разви и патентира машина која може да произведува евтини хигиенски влошки за помалку од една третина од претходната цена. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен цитат</span>]]'' &#x5D;</sup> Фондацијата Бил и Мелинда Гејтс ѝ додели [[ZanaAfrica foundation|на ЗанаАфрика,]] со седиште во [[Најроби]], грант од 3 милиони американски долари. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://philanthropynewsdigest.org/news/gates-foundation-awards-24-million-for-women-and-girl-s-well-being|title=Gates Foundation Awards $24 Million for Women and Girl's Well-Being|last=Candid|work=Philanthropy News Digest (PND)|language=en|accessdate=2019-09-22}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.forbes.com/sites/carolinehoward/2015/11/23/the-first-woman-of-women-how-melinda-gates-became-the-worlds-most-powerful-advocate-for-women-and-girls/|title=The First Woman Of Women: How Melinda Gates Became The World's Most Powerful Advocate For Women And Girls|last=Howard|first=Caroline|work=Forbes|language=en|accessdate=2019-09-22}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2017/jan/05/having-a-period-is-unaffordable-in-kenya-yet-no-one-wants-to-talk-about-it|title=Having a period is unaffordable in Kenya, yet no one wants to talk about it|last=Higgins|first=Abigail|date=2017-01-05|work=The Guardian|access-date=2019-09-22|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> == Ефекти врз здравјето == Во 2024 година беше објавено дека кај еден бренд на менструални влошки е пронајдена токсичната хемикалија PFOA. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/environment/2024/nov/02/toxic-pfas-menstrual-pads-carefree-edgewell|title=Toxic PFAS in menstrual pads harm reproductive health, advocates says|last=Perkins|first=Tom|date=2 November 2024|work=The Guardian}}</ref> На 15 март 2025 година, Кинеската централна телевизија (CCTV) откри злоупотреба на целата индустрија при купување дефектни производи и отпад од производството за производство на хигиенски влошки. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202503/17/WS67d774e9a310c240449db170.html|title=Resale of defective hygiene products revealed by CCTV|last=李姿仪|work=www.chinadaily.com.cn|accessdate=2025-03-18}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thestandard.com.hk/breaking-news/section/2/230051/China's-CCTV-exposes-industry-scandals,-triggers-Stock-Exchange-inquires|title=China's CCTV exposes industry scandals, triggers Stock Exchange inquires|last=Standard|first=The|work=The Standard|language=en|accessdate=2025-03-18}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tw.news.yahoo.com/20%E5%88%86%E9%90%987%E5%93%81%E7%89%8C%E9%97%9C%E7%9B%B4%E6%92%AD-%E5%A4%AE%E8%A6%96%E8%B8%A2%E7%88%86%E4%B8%AD%E5%9C%8B-%E9%BB%91%E5%BF%83%E8%A1%9B%E7%94%9F%E6%A3%89-%E8%B2%A0%E8%B2%AC%E4%BA%BA%E7%81%AB%E9%80%9F%E9%81%AD%E6%8E%A7%E5%88%B6-075319578.html|title=20分鐘7品牌關直播！央視踢爆中國「黑心衛生棉」 負責人火速遭控制|date=2025-03-16|work=Yahoo News|language=zh-Hant-TW|accessdate=2025-03-18}}</ref> Откриени се лажни етикети кај десетици кинески марки хигиенски влошки, а некои дури содржеле и јајца од инсекти и нозе од лебарки. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tw.news.yahoo.com/%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E9%BB%91%E5%BF%83%E8%A1%9B%E7%94%9F%E6%A3%89%E6%8E%80%E5%A9%A6%E5%A5%B3%E6%81%90%E6%85%8C-%E7%B9%BC%E5%A5%B6%E7%B2%89-%E9%A3%9F%E7%94%A8%E6%B2%B9%E5%BE%8C%E9%A6%99%E6%B8%AF%E5%86%8D%E6%88%90%E6%8E%83%E8%B2%A8%E7%9B%AE%E6%A8%99-082557567.html|title=中國黑心衛生棉掀婦女恐慌 繼奶粉、食用油後香港再成掃貨目標|date=2024-12-03|work=Yahoo News|language=zh-Hant-TW|accessdate=2025-03-18}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.rfa.org/cantonese/news/htm/hongkong-sanitary-napkin-china-tourist-11272024082841.html#:~:text=%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E7%88%86%E5%87%BA%E3%80%8C%E8%A1%9B%E7%94%9F%E5%B7%BE%E9%9B%86%E9%AB%94%E5%A1%8C%E6%88%BF%E3%80%8D,%E6%9C%89,%E9%80%B2%E8%A1%9B%E7%94%9F%E5%B7%BE%E5%AE%89%E5%85%A8%E5%95%8F%E9%A1%8C%E3%80%82|title=中國爆「衛生巾集體塌房」　大陸遊客拖喼來港入貨|work=Radio Free Asia|access-date=2025-03-18|archive-url=http://web.archive.org/web/20250123064102/https://www.rfa.org/cantonese/news/htm/hongkong-sanitary-napkin-china-tourist-11272024082841.html|archive-date=2025-01-23|language=zh-hk}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://friendsdiaper.in/blogs/womens-health/maternity-pads-vs-sanitary-pads|title=MATERNITY PADS OR SANITARY PADS|date=2024-12-02|work=RFA|access-date=2025-03-18}}</ref>{{Белешки}} == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Производи за лична хигиена]] [[Категорија:Менструален циклус]] [[Категорија:Отпад]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Биоразградување]] pn20zdqd8p9qlk4y1kbxu2cr19c3ksy Пластична чаша 0 1372151 5375403 5375168 2025-06-06T20:12:44Z MagdalenaAvr 122048 5375403 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Plastic_cups.jpg|мини| Разновидни пластични чаши]] [[Податотека:Simple_Measuring_Cup.jpg|мини| Пластична мерна чаша]] '''Пластична чаша''' е направена од [[пластика]], и најчесто се користи како сад за чување [[Пијалак|пијалоци]]. Повеќето пластични чаши се повеќекратна употреба, додека постојат и чаши еднократна употреба, по што следува рециклирање или отстранување. Пластичните чаши за еднократна употреба најчесто се користат на собири каде што е оневозможено да се мијат поради фактори како што се локацијата или бројот на гости. Пластичните чаши исто така се користат за складирање на повеќето течности, а жешките течности може да го стопат или искриват материјалот. Најпопуларниот дизајн во Соединетите Американски Држави е црвена пластична чаша, која често се користи за сервирање алкохолни пијалоци. == Еколошки проблеми == Повеќето пластични чаши се дизајнирани за [[Производ за еднократна употреба|еднократна употреба]], а потоа се фрлаат или рециклираат. <ref>{{Наведено списание|last=Schnurr|first=Riley E.J.|last2=Alboiu|first2=Vanessa|last3=Chaudhary|first3=Meenakshi|last4=Corbett|first4=Roan A.|last5=Quanz|first5=Meaghan E.|last6=Sankar|first6=Karthikeshwar|last7=Srain|first7=Harveer S.|last8=Thavarajah|first8=Venukasan|last9=Xanthos|first9=Dirk|year=2018|title=Reducing marine pollution from single-use plastics (SUPs): A review|journal=Marine Pollution Bulletin|volume=137|pages=157–171|doi=10.1016/j.marpolbul.2018.10.001|pmid=30503422}}</ref> Производството на 1 тон пластични чаши испушта 61 килограм [[Стакленички гасови|гасови што го создаваат ефектот на стаклена градина]]. Изборот помеѓу хартиени и пластични чаши е поврзан со животниот век на предметот по употребата. Хартиената чаша [[Биоразградување|се биоразградиува]] побрзо од чашата од експандиран полистирен (EPS) или пластичната чаша. Генерално, картонот или хартијата се биоразградливи за еден до три месеци, бидејќи поголемиот дел од содржината, до 95%, е направен од дрвени струготини. На пластичната чаша може да ѝ бидат потребни до 90 години за биоразградување, во зависност од видот на пластиката. Пластичните чаши се прават со [[Нафта|масло]], кое не е обновлив извор. Од друга страна, хартиените чаши може да се набават од шуми кои спаѓаат под одржливо управување . Пластичните чаши, особено оние направени од [[полистирен]], се исто така можна опасност по здравјето бидејќи хемикалиите може да навлезат во пијалокот. Ова е поверојатно да се случи со топли пијалоци (топло чоколадо, чај и кафе) отколку со ладни пијалоци. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://io9.gizmodo.com/how-to-recognize-the-plastics-that-are-hazardous-to-you-461587850|title=How To Recognize the Plastics That Are Hazardous To Your Health|last=Dvorsky|first=George|date=March 28, 2013|accessdate=January 29, 2016}}</ref> == Видете исто така == * Шолја за кафе * Држач за чаша * Хартиена чаша * Полилактична киселина (се користи во изработка на распаѓачки пластични чаши) == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Садови за пиење]] [[Категорија:Пластика]] [[Категорија:Прибор за јадење]] [[Категорија:Отпад]] 0i21do71b81bqrrbmq65meoex2tkiza Чаша за еднократна употреба 0 1372152 5375402 5375170 2025-06-06T20:12:16Z MagdalenaAvr 122048 5375402 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Paper_cup.jpeg|мини| Хартиена чаша [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]]]] [[Податотека:Cups-pollution-Tamil_Nadu.jpeg|мини| [[Пластична чаша|Пластични чаши]] [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]]]] [[Податотека:Cortado_(6170237822).jpg|мини| Чаша од пена [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] што содржи кафе]] [[Податотека:Multi-colored_coffee_mug.jpg|алт=coffee mug|мини| шолја за кафе со декорација во боја на срца]] '''Чашата за еднократна употреба''' е вид на прибор за јадење и пакување за храна за еднократна употреба. Под чаши за еднократна употреба се подразбираат хартиени чаши, [[Пластична чаша|пластични чаши]] и чаши од пена. За производство на чаши од пена се користи експандиран [[полистирен]], а производство на пластични чаши, полипропилен . Чашите за еднократна употреба и другите слични производи за еднократна употреба претставуваат главен извор на [[Комунален цврст отпад|отпад од потрошувачите и домаќинствата]], како што се отпад од хартија и отпад од пластика. Се проценува дека просечното домаќинство фрла околу 70 чаши за еднократна употреба секоја година. == Историја == Хартиената чаша за еднократна употреба во конусна форма била измислена во 1908 година од Лоренс Лулен, а во 1912 година Лулен и Хју Мур започнале со продажба на [[Health Kup]], уште една хартиена чаша за еднократна употреба, која била дизајнирана за попкратичен начин за луѓето да пијат вода од јавни буриња за вода без ширење бактерии, што било чест случај кога луѓето користеле заедничка чаша или црпалка за вода. Лулен и Мур подоцна развиле хартиена чаша за сладолед за еднократна употреба, која вклучувала капаци со слики од спортисти, филмски ѕвезди и животни. == Комерцијална употреба == Некои компании, како што се продавниците за кафе и продавниците за крофни, своите произбоди ги продаваат во чаши за еднократна употреба. Една книга од 2011 година процени дека еден синџир продавници за крофни користел една милијарда чаши за кафе за еднократна употреба годишно, доволно за да се заобиколи Земјата двапати. Во статија од 2012 година во ''OnEarth'' се вели дека [[Старбакс]] користел над четири милијарди чаши за кафе за еднократна употреба во 2011 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archive.onearth.org/article/meet-the-change-makers-starbucks-quest-for-a-better-cup|title=Meet the Change Makers: Starbucks's Quest for a Better Cup|last=Palmer|first=Brian|date=April 2, 2012|work=OnEarth Magazine|accessdate=April 19, 2016}}</ref> Марката инстант тестенини „ Куп Нудлс“ користи чаши од експандирана полистиренска пена за да го продаде производот. Во садот со тестенини се додава топла или врела вода, која го готви производот за неколку минути. == Загадување == Производството на хартиени чаши придонесува за [[загадување на водата]] затоа што хемикалии како хлор, [[хлор диоксид]] и редуцирани сулфиди влегуваат во водата. Производството на пенасти чаши придонесува за [[загадување на воздухот]] кога пентанот се ослободува во воздухот. Содржината на пластика во хартиените чаши обложени со пластика придонесува за проблемот со загадувањето со пластика, кога чашите се фрлаат како [[Отпад|ѓубре]] . == Рециклирање и други еколошки мерки == Рециклирањето на контејнери од полипропилен постепено се зголемува во некои развиени земји, но сè уште е доста ограничено. [[Мекдоналдс|„Мекдоналдс“]] се префрли од чаши од пена на хартиени чаши во 2014 година, <ref name="MCD foam">{{Наведена мрежна страница|url=http://dismalscience.journalism.cuny.edu/2014/04/13/mcdonalds-switch-to-paper-cups-source-of-new-demand-for-international-paper/|title=McDonalds' Switch to Paper Cups Source of New Demand for International Paper|accessdate=6 September 2017}}</ref> и премина на рециклирање хартиени чаши во Велика Британија, од 2016 година, во партнерство со [[Simply Cups|„Симпли Капс“]] и [[James Cropper (business)|„Џејмс Кропер“]] . <ref name="ciwm-journal.co.uk">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ciwm-journal.co.uk/mcdonalds-uk-to-trial-plastic-coated-paper-cup-recycling/|title=McDonald's UK To Trial Plastic-Coated Paper Cup Recycling|date=25 January 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170907033227/http://ciwm-journal.co.uk/mcdonalds-uk-to-trial-plastic-coated-paper-cup-recycling/|archive-date=7 September 2017|accessdate=6 September 2017}}</ref> == Алтернативи == Неколку синџири кафетерии нудат попуст ако клиентот донесе своја шолја. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.starbucks.com.au/Environmental-Stewardship.php|title=Environmental Stewardship|work=Starbucks Coffee Australia|language=en|accessdate=2021-05-21}}</ref> На фестивали како што е баварскиот [[Октоберфест]], се избегнуваат трошоците поради кражба или кршење доколку не се користат производи за еднократна употреба: Купувачот плаќа однапред за чаша или шолја и добива поврат при враќањето. == Видете исто така == * [[Прибор за јадење|Прибор за јадење за еднократна употреба]] * Амбалажа за храна за еднократна употреба * Општество на фрлање * Соло чаша == Референци == {{Наводи|30em|refs=<ref name="Hill 2010">{{cite book | last=Hill | first=M.K. | title=Understanding Environmental Pollution | publisher=Cambridge University Press | year=2010 | isbn=978-1-139-48640-8 | url=https://books.google.com/books?id=A-zaEGx_Y8cC&pg=PA519 | page=519}}</ref> <ref name="Chronicle 2015">{{cite web | last=Chronicle | first=San Francisco | title=Much ado about a Starbucks disposable cup | website=[[San Francisco Chronicle]] | date=November 13, 2015 | url=http://www.sfchronicle.com/opinion/editorials/article/Much-ado-about-a-Starbucks-disposable-cup-6631154.php | access-date=April 16, 2016}}</ref> <ref name="Miller Spoolman 2011">{{cite book | last1=Miller | first1=G.T. | last2=Spoolman | first2=S. | title=Cengage Advantage Books: Sustaining the Earth | publisher=Cengage Learning | year=2011 | isbn=978-1-133-16928-4 | url=https://books.google.com/books?id=qUoIAAAAQBAJ&pg=PA288 | page=288}}</ref> <ref name="Aydelott Buck 2007">{{cite book | last1=Aydelott | first1=J. | last2=Buck | first2=D. | title=Read Write Respond Using Historic Events | publisher=Teacher Created Resources | year=2007 | isbn=978-1-4206-8237-3 | url=https://books.google.com/books?id=nK4aaIB8hXgC&pg=PA89 | page=89}}</ref> <ref name="Worrell Vesilind Ludwig 2016">{{cite book | last1=Worrell | first1=W.A. | last2=Vesilind | first2=P.A. | last3=Ludwig | first3=C. | title=Solid Waste Engineering: A Global Perspective | publisher=Cengage Learning | year=2016 | isbn=978-1-305-88835-7 | url=https://books.google.com/books?id=UsgaCgAAQBAJ&pg=PA395 | page=395}}</ref> <ref name="Webster 2000">{{cite book | last=Webster | first=K. | title=Environmental Management in the Hospitality Industry: A Guide for Students and Managers | publisher=Cassell | series=Environmental Management in the Hospitality Industry: A Guide for Students and Managers | year=2000 | isbn=978-0-304-33234-2 | url=https://books.google.com/books?id=eCewh284lkwC&pg=PA146 | page=146}}</ref> <ref name="Roe 2004">{{cite book | last=Roe | first=M. | title=Market Research in Action | publisher=Thomson Learning | year=2004 | isbn=978-1-86152-938-1 | url=https://books.google.com/books?id=ddnz-cIMglkC&pg=PA64 | pages=64–65}}</ref> <ref name="Harlan 2011">{{cite book | last=Harlan | first=J. | title=Ramen to the Rescue Cookbook: 120 Creative Recipes for Easy Meals Using Everyone's Favorite Pack of Noodles | publisher=Ulysses Press | year=2011 | isbn=978-1-61243-004-1 | url=https://books.google.com/books?id=wjRO3z1KcKUC&pg=PT11 | page=pt11}}</ref> <ref name="Zimring William L. Rathje 2012">{{cite book | last1=Zimring | first1=C.A. | last2=William L. Rathje | first2=C.E. | title=Encyclopedia of Consumption and Waste: The Social Science of Garbage | publisher=SAGE Publications | year=2012 | isbn=978-1-5063-3827-9 | url=https://books.google.com/books?id=VifrCgAAQBAJ&pg=PT1026 | page=pt1026}}</ref> <ref name="Szaky 2014">{{cite book | last=Szaky | first=T. | title=Outsmart Waste: The Modern Idea of Garbage and How to Think Our Way Out of It | publisher=Berrett-Koehler Publishers | series=BK currents book | year=2014 | isbn=978-1-62656-026-0 | url=https://books.google.com/books?id=ET7yAAAAQBAJ&pg=PT70 | page=pt70}}</ref>}} == Дополнително читање == * {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=GEinXwAACAAJ|title=Pertinent Characteristics of the Disposable Cup Industry as Related to Area Redevelopment|publisher=The Administration|year=1964|series=ARA staff study}} {{Претплата}} [[Категорија:Садови за пиење]] [[Категорија:Садови за течности]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Отпад]] oj3d6a6v79alqbdubilofknqp56o3xh Андреј Ковачев 0 1372160 5375531 5375261 2025-06-07T10:50:58Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5375531 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер | name=Андреј Ковачев | honorific-suffix= | image =1719914538940 20240701 KOVATCHEV Andrey BG 014.jpg| | office = [[Европски парламент|Европскиот парламент]] | term_start =2014 | term_end= | predecessor = ''во служба'' | successor= | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1967|13|12}} | birth_place =[[Софија]], [[Бугарија]] | party = [[ГЕРБ]] }} '''Андреј Андреев Ковачев''' ({{lang-bg|Андрей Андреев Ковачев}}; {{роден на|13|декември|1967}} во [[Софија]]) — политичар од [[Бугарија]], член на 7, 8, 9 и 10. состав на [[Европски парламент|Европскиот парламент]]. ==Животопис== Дипломирал биологија, а потоа докторирал по природни науки на Универзитетот во Сарланд. Од [[1995]] до [[1998]] година работел во универзитетот, а подоцна завршил пракса во Европскиот парламент. Имал раководни позиции во комерцијални адвокатски фирми. Бил извршен директор на холандскиот издавач „Елсевиер“ за Централна и Источна Европа.<ref>{{Cite_web|url=http://aub-bg.org/novo1.html|title=Информации на веб-страницата aub-bg.org|language=bg|acces_date=2022-08-06|accessdate=2025-06-06|archive-date=2016-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307064046/http://aub-bg.org/novo1.html|url-status=bot: unknown}}</ref> ==Политичка кариера== Од 2007 година, тој е член на партијата [[Граѓани за европски развој на Бугарија]] (ГЕРБ), каде што се занимава со надворешна политика и европски прашања, и е заменик-претседател на надлежниот експертски комитет. Во [[2009]] година, се кандидирал за европските избори. Функцијата ја презел во август истата година, кога Румјана Желева била назначена во владата. Во [[2014]], [[2019]]<ref>{{Cite_web|url=https://offnews.bg/politika/shampioni-na-preferentciata-glasovete-za-gabriel-i-joncheva-sa-pochti-704322.html|title=Шампиони на преференцията: Гласовете за Габриел и Йончева са почти равни|data=30 маj 2019|publisher=offnews.bg|language=bg|acces_date=2022-08-06|accessdate=2025-06-06|archive-date=2019-06-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20190601083202/https://offnews.bg/politika/shampioni-na-preferentciata-glasovete-za-gabriel-i-joncheva-sa-pochti-704322.html|url-status=bot: unknown}}</ref> и [[2024]]<ref>{{Cite_web|url=https://nova.bg/news/view/2024/06/12/459325/%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BD%D0%B8-%D0%B2-%D0%B5%D0%BF-%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%87%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8-%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0-%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8-%D0%BF%D0%BE%D0%BF%D1%8A%D0%BB%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F/|title=Евродепутатите ни в ЕП: Повече познати лица, отколкото нови попълнения|data=12 јуни 2024|publisher=nova.bg|acces_date=2024-06-12|language=bg}}</ref> успешно се кандидираше за реизбор во Европскиот парламент. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Andrey Kovatchev}} *[https://www.andrey-kovatchev.eu/ Официјална веб-страница] {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ковачев, Андреј}} [[Категорија:Бугарски европратеници]] [[Категорија:Бугарски политичари]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Луѓе од Софија]] haqk425sqywrko0g79uacvw0weqqudz Светско клупско првенство во фудбал 2025 0 1372168 5375362 5375308 2025-06-06T15:56:06Z Carshalton 30527 /* Распределба на места */ 5375362 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] cjs1zmlagyg4771rqkzzf6ra21w3d0b 5375363 5375362 2025-06-06T16:21:33Z Carshalton 30527 /* Распределба на места */ 5375363 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] najsnelk9wegqd0d1vrlgz0dwdsopmw 5375411 5375363 2025-06-06T21:08:58Z Carshalton 30527 5375411 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Ubicazione delle squadre non europee partecipanti alla '''Coppa del mondo per club FIFA 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan Hyundai}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Ubicazione delle squadre europee partecipanti alla '''Coppa del mondo per club FIFA 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Madrid'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Calcio Chelsea|N}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Calcio Manchester City|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Calcio Bayern Monaco|N}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Calcio Borussia Dortmund|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Calcio Inter|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Calcio Juventus|N}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Calcio PSG|N}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Calcio Porto|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Calcio Benfica|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Calcio Salisburgo|N}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{TA|'''Squadre di Madrid'''}}<br />{{TA|{{simbolo|Red pog.svg|8}} {{Calcio Atletico Madrid|N}}<br />{{simbolo|Red pog.svg|8}} {{Calcio Real Madrid|N}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Squadra !width=10%| Confederazione !width=40%| Qualificazione !width=15%| Data qualificazione !width=15%| Partecipazioni <br /><small>(edizioni precedenti con '''vittorie in grassetto''')</small> |- |{{Bandiera|SAU}} {{Calcio Al Hilal}} |rowspan=4| [[Asian Football Confederation|AFC]] |Campione [[AFC Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate>La partecipazione del club è stata confermata il 14 marzo 2023 con l'approvazione dei principi di accesso alla lista delle partecipanti. I club confermati sono (tra parentesi la data in cui hanno vinto la competizione che li ha qualificati): {{Calcio Al Hilal|N}} (23 novembre 2021), {{Calcio Al Ahly|N}} (17 luglio 2021), {{Calcio Wydad Casablanca|N}} (30 maggio 2022), {{Calcio Monterrey|N}} (28 ottobre 2021), {{Calcio Seattle Sounders|N}} (4 maggio 2022), {{Calcio Palmeiras|N}} (27 novembre 2021), {{Calcio Flamengo|N}} (29 ottobre 2022), {{Calcio Chelsea|N}} (29 maggio 2021) e {{Calcio Real Madrid|N}} (28 maggio 2022).</ref> |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|JPN}} {{Calcio Urawa Red Diamonds}} |Campione [[AFC Champions League 2022]] |6 maggio 2023 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|ARE}} {{Calcio Al Ain}} |Campione [[AFC Champions League 2023-2024]] |25 maggio 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{Bandiera|KOR}} {{Calcio Ulsan Hyundai}} |1ª classificata eleggibile nel ranking AFC |17 aprile 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]])</small> |- |{{Bandiera|EGY}} {{Calcio Al Ahly}} |rowspan=4| [[Confédération Africaine de Football|CAF]] |Campione [[CAF Champions League 2020-2021|2020-2021]], [[CAF Champions League 2022-2023|2022-2023]] e [[CAF Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[CAF Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |10ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2005|2005]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|MAR}} {{Calcio Wydad Casablanca}} |Campione [[CAF Champions League 2021-2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|TUN}} {{Calcio Esperance}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]])</small> |- |{{Bandiera|ZAF}} {{Calcio Mamelodi Sundowns}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]])</small> |- |{{Bandiera|MEX}} {{Calcio Monterrey}} |rowspan=4|[[Confederation of North, Central America and Caribbean Association Football|CONCACAF]] |Campione [[CONCACAF Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |6ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Seattle Sounders}} |Campione [[CONCACAF Champions League 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Los Angeles FC}}<ref name="leon">Originariamente il {{Calcio Leon|N}} era qualificato al torneo in quanto vincitore della [[CONCACAF Champions League 2023]], ma il 21 marzo 2025 è stato escluso dalla FIFA per violazione delle regole sulla multiproprietà, poiché condivide con il {{Calcio Pachuca|N}} lo stesso proprietario. La squadra sostitutiva è stata stabilita dallo spareggio tra {{Calcio Los Angeles FC|N}} e {{Calcio America|N}}.</ref><ref>{{Cita web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|titolo=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|sito=inside.fifa.com|lingua=en|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref><ref>{{Cita news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|titolo=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|pubblicazione=La Gazzetta dello Sport|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref> | Vincitore dello [[Coppa del mondo per club FIFA 2025#Spareggio|Spareggio]] | 31 maggio 2025 | 1ª |- |{{Bandiera|MEX}} {{Calcio Pachuca}} |Campione [[CONCACAF Champions Cup 2024]] |1º giugno 2024 |5ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Palmeiras}} |rowspan=6|[[Confederación sudamericana de Fútbol|CONMEBOL]] |Campione [[Coppa Libertadores 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Flamengo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Fluminense}} |Campione [[Coppa Libertadores 2023]] |4 novembre 2023 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Botafogo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2024]] |30 novembre 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ARG}} {{Calcio River Plate}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |14 maggio 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{Bandiera|ARG}} {{Calcio Boca Juniors}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |22 agosto 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]])</small> |- |{{Bandiera|NZL}} {{Calcio Auckland City}} |[[Oceania Football Confederation|OFC]] |1ª classificata nel ranking OFC tra i campioni dell'[[OFC Champions League]]<ref name="OFC">Poiché la OFC Champions League 2021 è stata cancellata, lo slot è stato assegnato alla miglior squadra del ranking quadriennale dell'OFC tra quelle che hanno vinto l'[[OFC Champions League]] tra il 2022 e il 2024.</ref> |17 dicembre 2023 |12ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2009|2009]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|ENG}} {{Calcio Chelsea}} |rowspan=12|[[UEFA]] |Campione [[UEFA Champions League 2020-2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]]''')</small> |- |{{Bandiera|ESP}} {{Calcio Real Madrid}} |Campione [[UEFA Champions League 2021-2022|2021-2022]] e [[UEFA Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[UEFA Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |7ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2000|2000]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]]''')</small> |- |{{Bandiera|ENG}} {{Calcio Manchester City}} |Campione [[UEFA Champions League 2022-2023]] |10 giugno 2023 |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]]''')</small> |- |{{Bandiera|DEU}} {{Calcio Bayern Monaco}} |1ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name="rankingUEFA">Il 17 dicembre 2023 la FIFA ha annunciato che per l'edizione 2025 le squadre qualificate tramite ranking appartenenti alla UEFA sarebbero state selezionate utilizzando il [[ranking UEFA]], prendendo in considerazione i risultati conseguiti nella UEFA Champions League nel quadriennio 2021-2024. Di conseguenza è stata confermata la partecipazione dei seguenti club: {{Calcio Bayern Monaco|N}}, {{Calcio PSG|N}}, {{Calcio Inter|N}}, {{Calcio Porto|N}} e {{Calcio Benfica|N}}</ref> |3ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]]''')</small> |- |{{Bandiera|FRA}} {{Calcio PSG}} |2ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|ITA}} {{Calcio Inter}} |3ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]]''')</small> |- |{{Bandiera|PRT}} {{Calcio Porto}} |4ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|PRT}} {{Calcio Benfica}} |5ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|DEU}} {{Calcio Borussia Dortmund}} |6ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |6 marzo 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ITA}} {{Calcio Juventus}} |7ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |12 marzo 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ESP}} {{Calcio Atletico Madrid}} |8ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |16 aprile 2024 |1ª |- |{{Bandiera|AUT}} {{Calcio Salisburgo}} |9ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 aprile 2024 |1ª |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Inter Miami}} |[[Federazione calcistica degli Stati Uniti d'America|Federazione ospitante]] |Campione [[Major League Soccer 2024#Classifica generale|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 ottobre 2024<ref name="intermiami"/> |1ª |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] aje6te73t8ud6x6c2mk1vrsbs68dj5o 5375433 5375411 2025-06-06T21:34:58Z Carshalton 30527 /* Екипи учесници */ 5375433 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Ubicazione delle squadre europee partecipanti alla '''Coppa del mondo per club FIFA 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Madrid'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Calcio Chelsea|N}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Calcio Manchester City|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Calcio Bayern Monaco|N}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Calcio Borussia Dortmund|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Calcio Inter|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Calcio Juventus|N}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Calcio PSG|N}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Calcio Porto|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Calcio Benfica|N}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Calcio Salisburgo|N}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{TA|'''Squadre di Madrid'''}}<br />{{TA|{{simbolo|Red pog.svg|8}} {{Calcio Atletico Madrid|N}}<br />{{simbolo|Red pog.svg|8}} {{Calcio Real Madrid|N}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Squadra !width=10%| Confederazione !width=40%| Qualificazione !width=15%| Data qualificazione !width=15%| Partecipazioni <br /><small>(edizioni precedenti con '''vittorie in grassetto''')</small> |- |{{Bandiera|SAU}} {{Calcio Al Hilal}} |rowspan=4| [[Asian Football Confederation|AFC]] |Campione [[AFC Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate>La partecipazione del club è stata confermata il 14 marzo 2023 con l'approvazione dei principi di accesso alla lista delle partecipanti. I club confermati sono (tra parentesi la data in cui hanno vinto la competizione che li ha qualificati): {{Calcio Al Hilal|N}} (23 novembre 2021), {{Calcio Al Ahly|N}} (17 luglio 2021), {{Calcio Wydad Casablanca|N}} (30 maggio 2022), {{Calcio Monterrey|N}} (28 ottobre 2021), {{Calcio Seattle Sounders|N}} (4 maggio 2022), {{Calcio Palmeiras|N}} (27 novembre 2021), {{Calcio Flamengo|N}} (29 ottobre 2022), {{Calcio Chelsea|N}} (29 maggio 2021) e {{Calcio Real Madrid|N}} (28 maggio 2022).</ref> |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|JPN}} {{Calcio Urawa Red Diamonds}} |Campione [[AFC Champions League 2022]] |6 maggio 2023 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|ARE}} {{Calcio Al Ain}} |Campione [[AFC Champions League 2023-2024]] |25 maggio 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{Bandiera|KOR}} {{Calcio Ulsan Hyundai}} |1ª classificata eleggibile nel ranking AFC |17 aprile 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]])</small> |- |{{Bandiera|EGY}} {{Calcio Al Ahly}} |rowspan=4| [[Confédération Africaine de Football|CAF]] |Campione [[CAF Champions League 2020-2021|2020-2021]], [[CAF Champions League 2022-2023|2022-2023]] e [[CAF Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[CAF Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |10ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2005|2005]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|MAR}} {{Calcio Wydad Casablanca}} |Campione [[CAF Champions League 2021-2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|TUN}} {{Calcio Esperance}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]])</small> |- |{{Bandiera|ZAF}} {{Calcio Mamelodi Sundowns}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]])</small> |- |{{Bandiera|MEX}} {{Calcio Monterrey}} |rowspan=4|[[Confederation of North, Central America and Caribbean Association Football|CONCACAF]] |Campione [[CONCACAF Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |6ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Seattle Sounders}} |Campione [[CONCACAF Champions League 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Los Angeles FC}}<ref name="leon">Originariamente il {{Calcio Leon|N}} era qualificato al torneo in quanto vincitore della [[CONCACAF Champions League 2023]], ma il 21 marzo 2025 è stato escluso dalla FIFA per violazione delle regole sulla multiproprietà, poiché condivide con il {{Calcio Pachuca|N}} lo stesso proprietario. La squadra sostitutiva è stata stabilita dallo spareggio tra {{Calcio Los Angeles FC|N}} e {{Calcio America|N}}.</ref><ref>{{Cita web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|titolo=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|sito=inside.fifa.com|lingua=en|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref><ref>{{Cita news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|titolo=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|pubblicazione=La Gazzetta dello Sport|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref> | Vincitore dello [[Coppa del mondo per club FIFA 2025#Spareggio|Spareggio]] | 31 maggio 2025 | 1ª |- |{{Bandiera|MEX}} {{Calcio Pachuca}} |Campione [[CONCACAF Champions Cup 2024]] |1º giugno 2024 |5ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Palmeiras}} |rowspan=6|[[Confederación sudamericana de Fútbol|CONMEBOL]] |Campione [[Coppa Libertadores 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Flamengo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Fluminense}} |Campione [[Coppa Libertadores 2023]] |4 novembre 2023 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Botafogo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2024]] |30 novembre 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ARG}} {{Calcio River Plate}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |14 maggio 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{Bandiera|ARG}} {{Calcio Boca Juniors}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |22 agosto 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]])</small> |- |{{Bandiera|NZL}} {{Calcio Auckland City}} |[[Oceania Football Confederation|OFC]] |1ª classificata nel ranking OFC tra i campioni dell'[[OFC Champions League]]<ref name="OFC">Poiché la OFC Champions League 2021 è stata cancellata, lo slot è stato assegnato alla miglior squadra del ranking quadriennale dell'OFC tra quelle che hanno vinto l'[[OFC Champions League]] tra il 2022 e il 2024.</ref> |17 dicembre 2023 |12ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2009|2009]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|ENG}} {{Calcio Chelsea}} |rowspan=12|[[UEFA]] |Campione [[UEFA Champions League 2020-2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]]''')</small> |- |{{Bandiera|ESP}} {{Calcio Real Madrid}} |Campione [[UEFA Champions League 2021-2022|2021-2022]] e [[UEFA Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[UEFA Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |7ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2000|2000]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]]''')</small> |- |{{Bandiera|ENG}} {{Calcio Manchester City}} |Campione [[UEFA Champions League 2022-2023]] |10 giugno 2023 |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]]''')</small> |- |{{Bandiera|DEU}} {{Calcio Bayern Monaco}} |1ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name="rankingUEFA">Il 17 dicembre 2023 la FIFA ha annunciato che per l'edizione 2025 le squadre qualificate tramite ranking appartenenti alla UEFA sarebbero state selezionate utilizzando il [[ranking UEFA]], prendendo in considerazione i risultati conseguiti nella UEFA Champions League nel quadriennio 2021-2024. Di conseguenza è stata confermata la partecipazione dei seguenti club: {{Calcio Bayern Monaco|N}}, {{Calcio PSG|N}}, {{Calcio Inter|N}}, {{Calcio Porto|N}} e {{Calcio Benfica|N}}</ref> |3ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]]''')</small> |- |{{Bandiera|FRA}} {{Calcio PSG}} |2ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|ITA}} {{Calcio Inter}} |3ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]]''')</small> |- |{{Bandiera|PRT}} {{Calcio Porto}} |4ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|PRT}} {{Calcio Benfica}} |5ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|DEU}} {{Calcio Borussia Dortmund}} |6ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |6 marzo 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ITA}} {{Calcio Juventus}} |7ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |12 marzo 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ESP}} {{Calcio Atletico Madrid}} |8ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |16 aprile 2024 |1ª |- |{{Bandiera|AUT}} {{Calcio Salisburgo}} |9ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 aprile 2024 |1ª |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Inter Miami}} |[[Federazione calcistica degli Stati Uniti d'America|Federazione ospitante]] |Campione [[Major League Soccer 2024#Classifica generale|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 ottobre 2024<ref name="intermiami"/> |1ª |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] flqj0no3851x6w6unuj61sxg4rqgtbj 5375436 5375433 2025-06-06T21:47:04Z Carshalton 30527 /* Екипи учесници */ 5375436 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Squadra !width=10%| Confederazione !width=40%| Qualificazione !width=15%| Data qualificazione !width=15%| Partecipazioni <br /><small>(edizioni precedenti con '''vittorie in grassetto''')</small> |- |{{Bandiera|SAU}} {{Calcio Al Hilal}} |rowspan=4| [[Asian Football Confederation|AFC]] |Campione [[AFC Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate>La partecipazione del club è stata confermata il 14 marzo 2023 con l'approvazione dei principi di accesso alla lista delle partecipanti. I club confermati sono (tra parentesi la data in cui hanno vinto la competizione che li ha qualificati): {{Calcio Al Hilal|N}} (23 novembre 2021), {{Calcio Al Ahly|N}} (17 luglio 2021), {{Calcio Wydad Casablanca|N}} (30 maggio 2022), {{Calcio Monterrey|N}} (28 ottobre 2021), {{Calcio Seattle Sounders|N}} (4 maggio 2022), {{Calcio Palmeiras|N}} (27 novembre 2021), {{Calcio Flamengo|N}} (29 ottobre 2022), {{Calcio Chelsea|N}} (29 maggio 2021) e {{Calcio Real Madrid|N}} (28 maggio 2022).</ref> |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|JPN}} {{Calcio Urawa Red Diamonds}} |Campione [[AFC Champions League 2022]] |6 maggio 2023 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|ARE}} {{Calcio Al Ain}} |Campione [[AFC Champions League 2023-2024]] |25 maggio 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{Bandiera|KOR}} {{Calcio Ulsan Hyundai}} |1ª classificata eleggibile nel ranking AFC |17 aprile 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]])</small> |- |{{Bandiera|EGY}} {{Calcio Al Ahly}} |rowspan=4| [[Confédération Africaine de Football|CAF]] |Campione [[CAF Champions League 2020-2021|2020-2021]], [[CAF Champions League 2022-2023|2022-2023]] e [[CAF Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[CAF Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |10ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2005|2005]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|MAR}} {{Calcio Wydad Casablanca}} |Campione [[CAF Champions League 2021-2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|TUN}} {{Calcio Esperance}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]])</small> |- |{{Bandiera|ZAF}} {{Calcio Mamelodi Sundowns}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]])</small> |- |{{Bandiera|MEX}} {{Calcio Monterrey}} |rowspan=4|[[Confederation of North, Central America and Caribbean Association Football|CONCACAF]] |Campione [[CONCACAF Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |6ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Seattle Sounders}} |Campione [[CONCACAF Champions League 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Los Angeles FC}}<ref name="leon">Originariamente il {{Calcio Leon|N}} era qualificato al torneo in quanto vincitore della [[CONCACAF Champions League 2023]], ma il 21 marzo 2025 è stato escluso dalla FIFA per violazione delle regole sulla multiproprietà, poiché condivide con il {{Calcio Pachuca|N}} lo stesso proprietario. La squadra sostitutiva è stata stabilita dallo spareggio tra {{Calcio Los Angeles FC|N}} e {{Calcio America|N}}.</ref><ref>{{Cita web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|titolo=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|sito=inside.fifa.com|lingua=en|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref><ref>{{Cita news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|titolo=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|pubblicazione=La Gazzetta dello Sport|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref> | Vincitore dello [[Coppa del mondo per club FIFA 2025#Spareggio|Spareggio]] | 31 maggio 2025 | 1ª |- |{{Bandiera|MEX}} {{Calcio Pachuca}} |Campione [[CONCACAF Champions Cup 2024]] |1º giugno 2024 |5ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Palmeiras}} |rowspan=6|[[Confederación sudamericana de Fútbol|CONMEBOL]] |Campione [[Coppa Libertadores 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Flamengo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Fluminense}} |Campione [[Coppa Libertadores 2023]] |4 novembre 2023 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|BRA}} {{Calcio Botafogo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2024]] |30 novembre 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ARG}} {{Calcio River Plate}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |14 maggio 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{Bandiera|ARG}} {{Calcio Boca Juniors}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |22 agosto 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]])</small> |- |{{Bandiera|NZL}} {{Calcio Auckland City}} |[[Oceania Football Confederation|OFC]] |1ª classificata nel ranking OFC tra i campioni dell'[[OFC Champions League]]<ref name="OFC">Poiché la OFC Champions League 2021 è stata cancellata, lo slot è stato assegnato alla miglior squadra del ranking quadriennale dell'OFC tra quelle che hanno vinto l'[[OFC Champions League]] tra il 2022 e il 2024.</ref> |17 dicembre 2023 |12ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2009|2009]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{Bandiera|ENG}} {{Calcio Chelsea}} |rowspan=12|[[UEFA]] |Campione [[UEFA Champions League 2020-2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]]''')</small> |- |{{Bandiera|ESP}} {{Calcio Real Madrid}} |Campione [[UEFA Champions League 2021-2022|2021-2022]] e [[UEFA Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[UEFA Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |7ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2000|2000]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]]''')</small> |- |{{Bandiera|ENG}} {{Calcio Manchester City}} |Campione [[UEFA Champions League 2022-2023]] |10 giugno 2023 |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]]''')</small> |- |{{Bandiera|DEU}} {{Calcio Bayern Monaco}} |1ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name="rankingUEFA">Il 17 dicembre 2023 la FIFA ha annunciato che per l'edizione 2025 le squadre qualificate tramite ranking appartenenti alla UEFA sarebbero state selezionate utilizzando il [[ranking UEFA]], prendendo in considerazione i risultati conseguiti nella UEFA Champions League nel quadriennio 2021-2024. Di conseguenza è stata confermata la partecipazione dei seguenti club: {{Calcio Bayern Monaco|N}}, {{Calcio PSG|N}}, {{Calcio Inter|N}}, {{Calcio Porto|N}} e {{Calcio Benfica|N}}</ref> |3ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]]''')</small> |- |{{Bandiera|FRA}} {{Calcio PSG}} |2ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|ITA}} {{Calcio Inter}} |3ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]]''')</small> |- |{{Bandiera|PRT}} {{Calcio Porto}} |4ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|PRT}} {{Calcio Benfica}} |5ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{Bandiera|DEU}} {{Calcio Borussia Dortmund}} |6ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |6 marzo 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ITA}} {{Calcio Juventus}} |7ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |12 marzo 2024 |1ª |- |{{Bandiera|ESP}} {{Calcio Atletico Madrid}} |8ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |16 aprile 2024 |1ª |- |{{Bandiera|AUT}} {{Calcio Salisburgo}} |9ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 aprile 2024 |1ª |- |{{Bandiera|USA}} {{Calcio Inter Miami}} |[[Federazione calcistica degli Stati Uniti d'America|Federazione ospitante]] |Campione [[Major League Soccer 2024#Classifica generale|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 ottobre 2024<ref name="intermiami"/> |1ª |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] dbr7gqtdvzghm2nat0ufb8gqb6b6n9a 5375437 5375436 2025-06-06T21:56:55Z Carshalton 30527 5375437 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Squadra !width=10%| Confederazione !width=40%| Qualificazione !width=15%| Data qualificazione !width=15%| Partecipazioni <br /><small>(edizioni precedenti con '''vittorie in grassetto''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Asian Football Confederation|AFC]] |Campione [[AFC Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate>La partecipazione del club è stata confermata il 14 marzo 2023 con l'approvazione dei principi di accesso alla lista delle partecipanti. I club confermati sono (tra parentesi la data in cui hanno vinto la competizione che li ha qualificati): {{Calcio Al Hilal|N}} (23 novembre 2021), {{Calcio Al Ahly|N}} (17 luglio 2021), {{Calcio Wydad Casablanca|N}} (30 maggio 2022), {{Calcio Monterrey|N}} (28 ottobre 2021), {{Calcio Seattle Sounders|N}} (4 maggio 2022), {{Calcio Palmeiras|N}} (27 novembre 2021), {{Calcio Flamengo|N}} (29 ottobre 2022), {{Calcio Chelsea|N}} (29 maggio 2021) e {{Calcio Real Madrid|N}} (28 maggio 2022).</ref> |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Campione [[AFC Champions League 2022]] |6 maggio 2023 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Campione [[AFC Champions League 2023-2024]] |25 maggio 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1ª classificata eleggibile nel ranking AFC |17 aprile 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[Confédération Africaine de Football|CAF]] |Campione [[CAF Champions League 2020-2021|2020-2021]], [[CAF Champions League 2022-2023|2022-2023]] e [[CAF Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[CAF Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |10ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2005|2005]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Campione [[CAF Champions League 2021-2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[Confederation of North, Central America and Caribbean Association Football|CONCACAF]] |Campione [[CONCACAF Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |6ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Campione [[CONCACAF Champions League 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Originariamente il {{Calcio Leon|N}} era qualificato al torneo in quanto vincitore della [[CONCACAF Champions League 2023]], ma il 21 marzo 2025 è stato escluso dalla FIFA per violazione delle regole sulla multiproprietà, poiché condivide con il {{Calcio Pachuca|N}} lo stesso proprietario. La squadra sostitutiva è stata stabilita dallo spareggio tra {{Calcio Los Angeles FC|N}} e {{Calcio America|N}}.</ref><ref>{{Cita web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|titolo=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|sito=inside.fifa.com|lingua=en|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref><ref>{{Cita news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|titolo=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|pubblicazione=La Gazzetta dello Sport|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref> | Vincitore dello [[Coppa del mondo per club FIFA 2025#Spareggio|Spareggio]] | 31 maggio 2025 | 1ª |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Campione [[CONCACAF Champions Cup 2024]] |1º giugno 2024 |5ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[Confederación sudamericana de Fútbol|CONMEBOL]] |Campione [[Coppa Libertadores 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Campione [[Coppa Libertadores 2023]] |4 novembre 2023 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2024]] |30 novembre 2024 |1ª |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |14 maggio 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |22 agosto 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Oceania Football Confederation|OFC]] |1ª classificata nel ranking OFC tra i campioni dell'[[OFC Champions League]]<ref name="OFC">Poiché la OFC Champions League 2021 è stata cancellata, lo slot è stato assegnato alla miglior squadra del ranking quadriennale dell'OFC tra quelle che hanno vinto l'[[OFC Champions League]] tra il 2022 e il 2024.</ref> |17 dicembre 2023 |12ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2009|2009]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[UEFA]] |Campione [[UEFA Champions League 2020-2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Campione [[UEFA Champions League 2021-2022|2021-2022]] e [[UEFA Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[UEFA Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |7ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2000|2000]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Campione [[UEFA Champions League 2022-2023]] |10 giugno 2023 |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name="rankingUEFA">Il 17 dicembre 2023 la FIFA ha annunciato che per l'edizione 2025 le squadre qualificate tramite ranking appartenenti alla UEFA sarebbero state selezionate utilizzando il [[ranking UEFA]], prendendo in considerazione i risultati conseguiti nella UEFA Champions League nel quadriennio 2021-2024. Di conseguenza è stata confermata la partecipazione dei seguenti club: {{Calcio Bayern Monaco|N}}, {{Calcio PSG|N}}, {{Calcio Inter|N}}, {{Calcio Porto|N}} e {{Calcio Benfica|N}}</ref> |3ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |6 marzo 2024 |1ª |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |12 marzo 2024 |1ª |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |16 aprile 2024 |1ª |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 aprile 2024 |1ª |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Federazione calcistica degli Stati Uniti d'America|Federazione ospitante]] |Campione [[Major League Soccer 2024#Classifica generale|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 ottobre 2024<ref name="intermiami"/> |1ª |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] 41rdqwgkc6cm9pp14ppbb03mt9xp6qh 5375438 5375437 2025-06-06T22:14:40Z Carshalton 30527 /* Екипи учесници */ 5375438 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=40%| Квалификација !width=15%| Дата на квалификување !width=15%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2-ро <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран на АФК рангирањето |17 април 2024 |3-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Campione [[CAF Champions League 2020-2021|2020-2021]], [[CAF Champions League 2022-2023|2022-2023]] e [[CAF Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[CAF Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |10ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2005|2005]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Campione [[CAF Champions League 2021-2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |4ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CAF |26 aprile 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Campione [[CONCACAF Champions League 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |6ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Campione [[CONCACAF Champions League 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Originariamente il {{Calcio Leon|N}} era qualificato al torneo in quanto vincitore della [[CONCACAF Champions League 2023]], ma il 21 marzo 2025 è stato escluso dalla FIFA per violazione delle regole sulla multiproprietà, poiché condivide con il {{Calcio Pachuca|N}} lo stesso proprietario. La squadra sostitutiva è stata stabilita dallo spareggio tra {{Calcio Los Angeles FC|N}} e {{Calcio America|N}}.</ref><ref>{{Cita web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|titolo=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|sito=inside.fifa.com|lingua=en|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref><ref>{{Cita news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|titolo=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|pubblicazione=La Gazzetta dello Sport|data=21 marzo 2025|accesso=21 marzo 2025}}</ref> | Vincitore dello [[Coppa del mondo per club FIFA 2025#Spareggio|Spareggio]] | 31 maggio 2025 | 1ª |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Campione [[CONCACAF Champions Cup 2024]] |1º giugno 2024 |5ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2008|2008]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Campione [[Coppa Libertadores 2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2022]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2019|2019]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Campione [[Coppa Libertadores 2023]] |4 novembre 2023 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Campione [[Coppa Libertadores 2024]] |30 novembre 2024 |1ª |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |14 maggio 2024 |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2ª classificata eleggibile nel ranking CONMEBOL |22 agosto 2024 |2ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1ª classificata nel ranking OFC tra i campioni dell'[[OFC Champions League]]<ref name="OFC">Poiché la OFC Champions League 2021 è stata cancellata, lo slot è stato assegnato alla miglior squadra del ranking quadriennale dell'OFC tra quelle che hanno vinto l'[[OFC Champions League]] tra il 2022 e il 2024.</ref> |17 dicembre 2023 |12ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2009|2009]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Campione [[UEFA Champions League 2020-2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Campione [[UEFA Champions League 2021-2022|2021-2022]] e [[UEFA Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[UEFA Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |7ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2000|2000]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Campione [[UEFA Champions League 2022-2023]] |10 giugno 2023 |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name="rankingUEFA">Il 17 dicembre 2023 la FIFA ha annunciato che per l'edizione 2025 le squadre qualificate tramite ranking appartenenti alla UEFA sarebbero state selezionate utilizzando il [[ranking UEFA]], prendendo in considerazione i risultati conseguiti nella UEFA Champions League nel quadriennio 2021-2024. Di conseguenza è stata confermata la partecipazione dei seguenti club: {{Calcio Bayern Monaco|N}}, {{Calcio PSG|N}}, {{Calcio Inter|N}}, {{Calcio Porto|N}} e {{Calcio Benfica|N}}</ref> |3ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |6 marzo 2024 |1ª |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |12 marzo 2024 |1ª |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |16 aprile 2024 |1ª |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 aprile 2024 |1ª |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Campione [[Major League Soccer 2024#Classifica generale|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 ottobre 2024<ref name="intermiami"/> |1ª |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] 343gnx0rczgqggw05gf078ps8fslrer 5375503 5375438 2025-06-07T09:10:22Z Carshalton 30527 /* Екипи учесници */ 5375503 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2-ро <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2-ро <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2-ро <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1-во |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2-ро <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1-во |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3-то <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2-ро <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1ª classificata nel ranking OFC tra i campioni dell'[[OFC Champions League]]<ref name="OFC">Poiché la OFC Champions League 2021 è stata cancellata, lo slot è stato assegnato alla miglior squadra del ranking quadriennale dell'OFC tra quelle che hanno vinto l'[[OFC Champions League]] tra il 2022 e il 2024.</ref> |17 dicembre 2023 |12ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2006|2006]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2009|2009]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2011|2011]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2015|2015]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]], [[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Campione [[UEFA Champions League 2020-2021]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |3ª <small>([[Coppa del mondo per club FIFA 2012|2012]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Campione [[UEFA Champions League 2021-2022|2021-2022]] e [[UEFA Champions League 2023-2024|2023-2024]] della [[UEFA Champions League]] |14 marzo 2023<ref name=qualificate/> |7ª <small>([[Campionato mondiale per club FIFA 2000|2000]], '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2014|2014]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2016|2016]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2017|2017]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2018|2018]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Campione [[UEFA Champions League 2022-2023]] |10 giugno 2023 |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name="rankingUEFA">Il 17 dicembre 2023 la FIFA ha annunciato che per l'edizione 2025 le squadre qualificate tramite ranking appartenenti alla UEFA sarebbero state selezionate utilizzando il [[ranking UEFA]], prendendo in considerazione i risultati conseguiti nella UEFA Champions League nel quadriennio 2021-2024. Di conseguenza è stata confermata la partecipazione dei seguenti club: {{Calcio Bayern Monaco|N}}, {{Calcio PSG|N}}, {{Calcio Inter|N}}, {{Calcio Porto|N}} e {{Calcio Benfica|N}}</ref> |3ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2013|2013]]''', '''[[Coppa del mondo per club FIFA 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |2ª <small>('''[[Coppa del mondo per club FIFA 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 dicembre 2023<ref name=rankingUEFA/> |1ª |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |6 marzo 2024 |1ª |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |12 marzo 2024 |1ª |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |16 aprile 2024 |1ª |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9ª classificata eleggibile nel ranking UEFA |17 aprile 2024 |1ª |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Campione [[Major League Soccer 2024#Classifica generale|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 ottobre 2024<ref name="intermiami"/> |1ª |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] n52rgdx6zj6jer3xac34alnffvdghrb 5375508 5375503 2025-06-07T09:31:17Z Carshalton 30527 5375508 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | Прво |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |Прво |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |Прво учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |Прво учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |Прво учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |Прво учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |Прво учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |Прво учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |Прво учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |Прво учество |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] knn9yzsv6xrb1vphdjcgwo3aisxs631 5375509 5375508 2025-06-07T09:32:52Z Carshalton 30527 /* Екипи учесници */ 5375509 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] 5zf12m8mtdmtin11l4v8zt5p2376z8c 5375517 5375509 2025-06-07T10:12:38Z Carshalton 30527 5375517 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al-Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al-Ain}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] q31qsnm2cd27a0lmd173easblxcleqt 5375532 5375517 2025-06-07T10:51:47Z Carshalton 30527 /* Ждрепка */ 5375532 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al-Ain}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] l8i01e72kecdj5a8udikaia2tw833fk 5375533 5375532 2025-06-07T10:52:32Z Carshalton 30527 /* Ждрепка */ 5375533 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al-Ain FC}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] nyyoaesikjp5q5fxhv60h39gk7crcf2 5375534 5375533 2025-06-07T10:54:16Z Carshalton 30527 /* Ждрепка */ 5375534 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] lv4fdw4zs0r8jazos20y81k42xd37hq 5375548 5375534 2025-06-07T11:29:19Z Carshalton 30527 5375548 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> === Групи === {| | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група А|Група А]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |А1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} |- |А2 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} |- |А3 | style="text-align:left" |{{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} |- |А4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} |} | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Б|Група Б]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Б1 | style="text-align:left" |{{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} |- |Б2 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} |- |Б3 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} |- |Б4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ц|Група Ц]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ц1 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} |- |Ц2 | style="text-align:left" |{{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} |- |Ц3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} |- |Ц4 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Д|Група Д]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Д1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} |- |Д2 | style="text-align:left" |{{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance Tunis}} |- |Д3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} |- |Д4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Los Angeles FC}} |} |- | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Е|Група Е]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Е1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} |- |Е2 | style="text-align:left" |{{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} |- |Е3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} |- |Е4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ф|Група Ф]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ф1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} |- |Ф2 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} |- |Ф3 | style="text-align:left" |{{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}}} |- |Ф4 | style="text-align:left" |{{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Г|Група Г]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Г1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} |- |Г2 | style="text-align:left" |{{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} |- |Г3 | style="text-align:left" |{{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} |- |Г4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Х|Група Х]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Х1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} |- |Х2 | style="text-align:left" |{{flagsport|KSA}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} |- |Х3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} |- |Х4 | style="text-align:left" |{{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} |} |} {{Clear}} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] 0ke3gzh3wgwhig6kuaim5twgrscle6c 5375549 5375548 2025-06-07T11:29:41Z Carshalton 30527 /* Групи */ 5375549 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> === Групи === {| | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група А|Група А]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |А1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} |- |А2 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} |- |А3 | style="text-align:left" |{{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} |- |А4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} |} | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Б|Група Б]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Б1 | style="text-align:left" |{{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} |- |Б2 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} |- |Б3 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} |- |Б4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ц|Група Ц]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ц1 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} |- |Ц2 | style="text-align:left" |{{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} |- |Ц3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} |- |Ц4 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Д|Група Д]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Д1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} |- |Д2 | style="text-align:left" |{{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance Tunis}} |- |Д3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} |- |Д4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Los Angeles FC}} |} |- | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Е|Група Е]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Е1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} |- |Е2 | style="text-align:left" |{{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} |- |Е3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} |- |Е4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ф|Група Ф]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ф1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} |- |Ф2 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} |- |Ф3 | style="text-align:left" |{{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}}} |- |Ф4 | style="text-align:left" |{{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Г|Група Г]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Г1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} |- |Г2 | style="text-align:left" |{{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} |- |Г3 | style="text-align:left" |{{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} |- |Г4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Х|Група Х]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Х1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} |- |Х2 | style="text-align:left" |{{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} |- |Х3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} |- |Х4 | style="text-align:left" |{{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} |} |} {{Clear}} ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] gifch7edzzgke9p3msaa1xb6kohon2e 5375551 5375549 2025-06-07T11:31:09Z Carshalton 30527 5375551 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> === Групи === {| | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група А|Група А]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |А1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} |- |А2 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} |- |А3 | style="text-align:left" |{{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} |- |А4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} |} | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Б|Група Б]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Б1 | style="text-align:left" |{{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} |- |Б2 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} |- |Б3 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} |- |Б4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ц|Група Ц]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ц1 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} |- |Ц2 | style="text-align:left" |{{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} |- |Ц3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} |- |Ц4 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Д|Група Д]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Д1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} |- |Д2 | style="text-align:left" |{{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance Tunis}} |- |Д3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} |- |Д4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Los Angeles FC}} |} |- | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Е|Група Е]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Е1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} |- |Е2 | style="text-align:left" |{{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} |- |Е3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} |- |Е4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ф|Група Ф]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ф1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} |- |Ф2 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} |- |Ф3 | style="text-align:left" |{{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}}} |- |Ф4 | style="text-align:left" |{{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Г|Група Г]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Г1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} |- |Г2 | style="text-align:left" |{{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} |- |Г3 | style="text-align:left" |{{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} |- |Г4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Х|Група Х]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Х1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} |- |Х2 | style="text-align:left" |{{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} |- |Х3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} |- |Х4 | style="text-align:left" |{{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} |} |} {{Clear}} ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{commons category}} * {{Official website|https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/club-world-cup/usa-2025}} * [https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup Рангирање на клубовите по конфедерации] – ФИФА [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] irg3nfi42geavsq144me6xxzsbdyrax 5375552 5375551 2025-06-07T11:31:55Z Carshalton 30527 /* Групи */ 5375552 wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament season | title = Светско клупско првенство 2025 | other_titles = {{ubl|FIFA Club World Cup 2025|Coupe du Monde des Clubs de la FIFA 2025|Mundial de Clubes FIFA 2025|}} | logo = 2025 FIFA Club World Cup.svg | logosize = 150px | caption = | sport = Фудбал | competition = Светско клупско првенство во фудбал{{!}}Светско клупско првенство | organization = [[ФИФА]] | host = {{USA}} | edition = 21-во <small>(1-во новиот формат)</small> | date_start = 14 јуни | date_end = 13 јули 2025 | host_country = {{flagsport|USA}} [[САД]] | num_teams = 32 <small>(од 6 конфедерации)</small> | venues = 12 | cities = 11 | website = | champions = | count = | finalist = | continentalcup1 = | continentalcup1 qualifiers = | matches played = | goals = | attendance = | top scorer = | player = | prevseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]] | nextseason = [[Светско клупско првенство во фудбал 2029|2029]] | extra information = | updated = }} '''Светско клупско првенство во фудбал 2025'''<ref>{{Cite web |last=Media Release |title=AB InBev named Official Beer Partner of FIFA Club World Cup 25 |url=https://inside.fifa.com/organisation/commercial/media-releases/ab-inbev-named-official-beer-partner-of-fifa-club-world-cup-25 |website=FIFA}}</ref><ref>{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 25 Pro Ball |url=https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |website=Adidas Oficial Store |access-date=February 25, 2025 |archive-date=February 27, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250227115839/https://www.adidas.com/us/fifa-club-world-cup-25-pro-ball/JE8770.html |url-status=live }}</ref> било 21-вото издание, прво во новиот формат, на [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] во [[Фудбал|фудбал]], натпреварување организирано од [[ФИФА]] за машки фудбалски клубови.<ref name="torneo 2025"/> Турнирот се одржал во [[САД]]<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup|title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup|date=23 јуни 2023|access-date=23 јуни 2023|language=en}}</ref> од 14 до 13 јули 2025 година.<ref name="formula">{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-confirms-key-details-for-fifa-club-world-cup-2025-tm|title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025|date=17 декември 2023|access-date=17 декември 2023|language=en}}</ref> Ова издание воедно било прво во новиот формат во кој учествувале 32 екипи, вклучувајќи ги и актуелните шампиони на главните конфедерациски натпреварувања од претходните четири години.<ref name="torneo 2025">{{cite web|url=https://www.fifa.com/it/tournaments/mens/mundial-de-clubes/usa-2025/articles/mondiale-per-club-fifa-25-tutto-quello-che-bisogna-sapere|title=FIFA Club World Cup 2025™: tutto quello che c'è da sapere|date=11 март 2024|access-date=13 март 2024|language=it}}</ref><ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025|title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-world-cup-2022-tm-praised-for-its-unique-cohesive-power|title=FIFA World Cup 2022™ praised for its "unique cohesive power"|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> Проширувањето на турнирот било најавено во март [[2019]], а првото издание во новиот формат од 24 екипи требало да се одржи во 2021 година во [[Кина]], пред да биде откажано поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025|title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> ФИФА ги одобрила критериумите за распределба на местата на секоја конфедерација во февруари 2023 и објавила дека организаторството на турнирот го доделила на САД, четири месеци подоцна. Како резултат на проширувањето на натпреварувањето, бил создаден [[ФИФА Интерконтинентален куп|ФИФА Интерконтиненталниот куп]], годишен турнир на кој учествуваат шестте актуелни шампиони на главните конфедерациски натпреварувања. Одлуката на ФИФА да го зголеми бројот на екипите на 32, била критикувана од [[FIFPro]] и [[World Leagues Forum]] поради влијанието што може да го има врз здравјето на играчите и згустениот календар.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/64001866|title=Club World Cup: Fifa to stage 32-team tournament from June 2025 - president Gianni Infantino|language=en|date=16 декември 2022|access-date=15 март 2023}}</ref> ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== ==Создавање и формат== [[File:FIFA Club World cup trophy.jpg|thumb|Новиот трофеј на Светското клупско првенство на ФИФА изложен на стадионот [[Стадион Хамади Агреби|Хамади Агреби]] во [[Тунис]].]] Откако се вратило во 2005 година по подолга пауза, [[Светско клупско првенство во фудбал|Светското клупско првенство]] се одржувало секоја година во декември и било ограничено на победниците на главните конфедерациски натпреварувања.<ref>{{cite web |last=Lowy |first=Zach |date=January 30, 2023 |title=Soccer 101: FIFA Club World Cup |url=https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |publisher=[[St. Louis City SC]] |accessdate=June 23, 2023 |archive-date=January 23, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240123182837/https://www.stlcitysc.com/news/soccer-101-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Уште кон крајот на 2016 година, [[Претседател на ФИФА|Претседателот на ФИФА]], ​​[[Џани Инфантино]], предложил проширување на Светското клупско првенство на 32 екипи почнувајќи од 2019 година и презакажување за периодот јуни/јули за да биде поизбалансирано и попривлечно за радиодифузерите и спонзорите.<ref>{{cite news |date=November 18, 2016 |title=FIFA boss suggests 32-team Club World Cup in 2019 |url=http://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[CBC Sports]] |access-date=December 14, 2017 |archive-date=October 15, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015220919/https://www.cbc.ca/sports/soccer/fifa-infantino-32-team-club-world-cup-2019-1.3857019 |url-status=live }}</ref> Кон крајот на 2017 година, ФИФА дискутирала за предлозите за проширување на натпреварувањето на 24 екипи и тоа да се игра на секои четири години почнувајќи од 2021 година, заменувајќи го [[ФИФА Куп на конфедерации|ФИФА Купот на конфедерации]].<ref>{{cite news |title=FIFA considering 24-team Club World Cup to be played in summer |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |access-date=December 14, 2017 |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[ESPN]] |date=October 31, 2017 |archive-date=February 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230227150603/http://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/3251358/fifa-considering-24-team-club-world-cup-to-be-played-in-summer |url-status=live }}</ref> Проширениот формат и распоредот на Светското клупско првенство, кое требало да се игра во јуни и јули 2021 година, биле потврдени на состанокот на Советот на ФИФА ​​во март 2019 година во [[Мајами]].<ref name="revamp">{{cite news |date=March 15, 2019 |title=FIFA Council votes for the introduction of a revamped FIFA Club World Cup |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |publisher=FIFA |access-date=March 15, 2019 |archive-date=July 16, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716174909/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-votes-for-the-introduction-of-a-revamped-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref><ref name="BBC-Boycott">{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |title=Fifa Club World Cup: Revised tournament approved despite top European clubs saying they will boycott |website=[[BBC Sport]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |date=March 15, 2019 |access-date=March 16, 2019 |archive-date=March 15, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315220219/https://www.bbc.com/sport/football/47586593 |url-status=live }}</ref> [[Кина]] била назначена за домаќин во октомври 2019 година,<ref>{{cite news |url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |title=FIFA Council unanimously appoints China PR as hosts of new Club World Cup in 2021 |publisher=FIFA |date=October 24, 2019 |access-date=October 24, 2019 |archive-date=October 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024050039/https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/news/fifa-council-unanimously-appoints-china-pr-as-hosts-of-new-club-world-cup-in-202 |url-status=live }}</ref> но турнирот во 2021 година бил откажан поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]].<ref name="Guardian2">{{cite news |last=Ames |first=Doha |date=December 16, 2022 |title=Gianni Infantino announces 32-team men's Club World Cup in 2025 |url=https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |work=[[The Guardian]] |accessdate=December 16, 2022 |archive-date=May 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230503084158/https://www.theguardian.com/football/2022/dec/16/gianni-infantino-announces-32-team-mens-club-world-cup-in-2025 |url-status=live }}</ref><ref name="newformat">{{cite news |last1=Olley |first1=James |title=FIFA to launch new Club World Cup format with 32 teams in 2025 |url=https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |access-date=December 16, 2022 |work=ESPN |date=December 16, 2022 |archive-date=February 2, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230202155244/https://www.espn.com/soccer/fifa-club-world-cup/story/4832860/fifa-to-launch-new-club-world-cup-with-32-teams-in-2025 |url-status=live }}</ref> На 23 јуни 2023 година, ФИФА потврдила дека САД ќе биде домаќин на турнирот во 2025 година, како претходник на [[Светско првенство во фудбал 2026|Светското првенство 2026]].<ref name= "USA 2025">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |title=FIFA Council appoints United States as host of new and expanded FIFA Club World Cup |publisher=[[FIFA]] |date=June 23, 2023 |access-date=June 23, 2023 |archive-date=September 16, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230916133153/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-appoints-united-states-as-host-of-new-and-expanded-fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> Учесниците (32 екипи) ќе бидат поделени во осум групи од по четири екипи, при што првите две екипи од секоја група ќе се квалификуваат во нокаут-фазата.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|title=FIFA Club World Cup 2025: Dates, format and qualifiers|publisher=[[FIFA]]|access-date=June 25, 2023|archive-date=June 24, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230624213411/https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/fifa-club-world-cup-2025-dates-format-and-qualifiers|url-status=live}}</ref> Форматот ќе биде ист како оној што се користел на Светските првенства во периодот ​​помеѓу [[Светско првенство во фудбал 1998|1998]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]], со исклучок на натпреварот за третото место.<ref name="key details">{{Cite web |title=FIFA Council confirms key details for FIFA Club World Cup 2025 |url=https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |access-date=March 16, 2024 |website=www.fifa.com |archive-date=December 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231217154938/https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/fifa-club-world-cup/articles/fifa-council-confirms-key-details-club-world-cup-2025 |url-status=live }}</ref> Во јануари 2024 година, било објавено дека турнирот главно ќе се одржи на [[Источен брег на САД|Источниот брег]] за да биде поблиску до европските емитувачи и гледачи, а воедно да се избегнат конфликти со [[КОНКАКАФ Голд куп 2025|КОНКАКАФ Голд купот 2025]], кој, исто така, се одржувал првенствено во САД приближно во исто време, но главно во [[Запад (САД)|Западниот дел на земјата]].<ref>{{Cite news |last=Sheldon |first=Felipe Cardenas and Dan |title=Club World Cup set for U.S. east coast, Gold Cup on west |url=https://theathletic.com/5208543/2024/01/18/club-world-cup-2025-us-gold-cup-location/ |access-date=February 21, 2024 |website=The Athletic |language=en}}</ref> ==Распределба на места== На 14 февруари 2023 година, Советот на ФИФА ​​го одобрил распределувањето на местата за изданието во 2025 година врз основа на низа објективни критериуми. [[УЕФА]] обезбедила најмногу места, со дванаесет, додека [[КОНМЕБОЛ]] била втора, со шест. [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]], [[КАФ]] и [[КОНКАКАФ]] имаат по четири места, додека [[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] и федерацијата на земјата домаќин имаат по едно место.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-highlights-record-breaking-revenue-in-football|title=FIFA Council highlights record breaking revenue in football|date=14 февруари 2023|access-date=15 март 2023|language=en}}</ref> На 14 март 2023 година, Советот на ФИФА ги одобрил клучните принципи за влегување на турнирот.<ref name="access list">{{cite web |url=https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |title=FIFA Council approves international match calendars |publisher=[[FIFA]] |date=March 14, 2023 |access-date=March 14, 2023 |archive-date=March 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230314155521/https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-council-approves-international-match-calendars |url-status=live }}</ref> Принципите се следниве, земајќи ги предвид натпреварите завршени во текот на четиригодишен период од 2021 до 2024 година:<ref name="rankings">{{Cite web |title=FIFA Club World Cup 2025™ Confederations ranking |url=https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |access-date=June 13, 2024 |publisher=[[FIFA]] |language=en |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621032232/https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup |url-status=live }}</ref> * КОНМЕБОЛ и УЕФА (повеќе од четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година, а дополнителните тимови ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. * АФК, КАФ и КОНКАКАФ (по четири места): право на учество за победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref>Бидејќи [[АФК Лига на шампиони|АФК Лигата на шампиони]] повеќе не се игра во текот на една календарска година од изданието 2023-2024, само три изданија се завршени во периодот 2021-2024. Поради оваа причина, дополнителното место му било доделено на најдобриот тим што ги исполнува условите од четиригодишното рангирање на АФК.</ref> * ОФК (едно место): право на учество за клубот со највисок ранг меѓу победниците на главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024 година.<ref name="OFC"/> * Федерацијата на земјата домаќин (едно место): право на учество за еден клуб од [[МЛС]].<ref>Во октомври 2024 година, ФИФА одлучила да го додели местото на клубот победник на [[MLS Supporters' Shield|Supporters' Shield]] трофејот за 2024 година.</ref> Доколку еден клуб освои две или повеќе изданија од главното клупско натпреварување на конфедерацијата во периодот 2021-2024, дополнителните екипи ќе бидат одредени според рангирањето на клубовите во текот на четиригодишниот период. Понатаму, било применето ограничување од по два клуба од иста федерација, не сметајќи ги клубовите шампиони на главното клупско натпреварување на нивната конфедерација. Механизмите за пресметување на четиригодишното рангирање на клубовите во рамките на секоја конфедерација биле базирани на учинокот на екипите во нивните соодветни континентални турнири во текот на сезоните завршени помеѓу 2021 и 2024 година.<ref name="access list"/> За сите конфедерации освен УЕФА, користениот систем за рангирање бил следниот: * 3 бода за секоја победа; * 1 бод за секој натпревар одигран нерешено; * 3 бода за секој пласман од рундата во следната фаза од натпреварувањето. Во случајот на УЕФА, со оглед на постоењето на [[УЕФА коефициент|коефициент]], било одлучено, како исклучок, да се користи гореспоменатото рангирање за класификација на европските клубови (дури и ако усвоеното рангирање го зема предвид четиригодишниот период, а не претходниот петгодишен период и се однесува само на резултатите добиени во УЕФА Лигата на шампионите). == Екипи учесници == {{Col-begin}} {{col-2}} {{Location map+|Свет|width=600|float=center|caption=Локации на неевропските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--AFC--> {{Location map~|Свет|lat=24.788598|long=46.839195|label_size=80|label={{Fb team (N) Al-Hilal}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=35.903111|long=139.717601|label_size=80|label={{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=35.53528|long=129.25944|label_size=80|label={{Fb team (N) Ulsan HD}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=24.2446219|long=55.7142463|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ain FC}}|position=right}} <!--CAF--> {{Location map~|Свет|lat=30.069114|long=31.312333|label_size=80|label={{Fb team (N) Al Ahly}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=33.582859|long=-7.646818|label_size=80|label={{Fb team (N) Wydad Casablanca}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=36.7479797|long=10.2726928|label_size=80|label={{Fb team (N) Esperance Tunis}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=-25.753333|long=28.2227788|label_size=80|label={{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}}|position=right}} <!--CONCACAF--> {{Location map~|Свет|lat=25.669|long=-100.244|label_size=80|label={{Fb team (N) Monterrey}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=47.595157|long=-122.331641|label_size=80|label={{Fb team (N) Seattle Sounders FC}}|position=top}} {{Location map~|Свет|lat=20.105186|long=-98.7563288|label_size=80|label={{Fb team (N) Pachuca}}|position=bottom}} {{Location map~|Свет|lat=25.787778|long=-80.224167|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter Miami}}|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=34.313|long=-118.285|label_size=80|label=[[ФК&nbsp;Лос&nbsp;Анџелес]]|position=left}} <!--CONMEBOL--> {{Location map~|Свет|lat=-23.600008|long=-46.500002|label_size=80|label={{Fb team (N) Palmeiras}}|position=left}} {{Location map~|Свет|lat=-34.545278|long=-58.449722|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Буенос&nbsp;Аирес}}'''|mark=Black pog.svg|position=right}} {{Location map~|Свет|lat=-22.912147|long=-43.230187|label_size=80|label='''{{Безпрелом|Рио де Жанеиро}}'''|position=top|mark=Black pog.svg}} <!--OFC--> {{Location map~|Свет|lat=-36.8484597|long=174.7633315|label_size=80|label={{Fb team (N) Auckland City}}|position=left}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-10|long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Буенос&nbsp;Аирес'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Boca Juniors}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) River Plate}}}}</span>|position=right}} {{Location map~|Свет|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=-35 |long=-160|label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Рио&nbsp;де&nbsp;Жанеиро'''}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Botafogo}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Flamengo}}<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Fluminense}}}}</span>|position=right}} }} {{col-2}} {{Location map+|Европа|width=600|float=center|caption=Локации на европските екипи кои учествувале на '''Светското клупско првенство 2025'''.|places= <!--UEFA--> {{Location map~|Европа|lat=40.453058|long=-3.688337|label_size=80|label='''Мадрид'''|position=right|mark=Black pog.svg}} {{Location map~|Европа|lat=51.48167|long=-0.191111|label_size=80|label={{Fb team (N) Chelsea}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=53.463056|long=-2.291389|label_size=80|label={{Fb team (N) Manchester City}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=48.135125|long=11.581918|label_size=80|label={{Fb team (N) Bayern Munchen}}|position=left}} {{Location map~|Европа|lat=51.49257|long=7.45184|label_size=80|label={{Fb team (N) Borussia Dortmund}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.4654219|long=9.1859243|label_size=80|label={{Fb team (N) Inter}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=45.073095|long=7.681223|label_size=80|label={{Fb team (N) Juventus}}|position=bottom}} {{Location map~|Европа|lat=48.856614|long=2.352222|label_size=80|label={{Fb team (N) PSG}}|position=top}} {{Location map~|Европа|lat=41.1579438|long=-8.6291053|label_size=80|label={{Fb team (N) Porto}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=38.7222524|long=-9.1393366|label_size=80|label={{Fb team (N) Benfica}}|position=right}} {{Location map~|Европа|lat=47.816389|long=12.998333|label_size=80|label={{Fb team (N) Salzburg}}||position=right}} {{Location map~|Европа|mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=0 |lat=60 |long=-20 |label=<span style="font-size:80%;">{{Безпрелом|'''Екипи&nbsp;од&nbsp;Мадрид'''}}<br />{{Безпрелом|{{симбол2|Red pog.svg|8}}&nbsp;[[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико&nbsp;Мад.]]<br />{{симбол2|Red pog.svg|8}} {{Fb team (N) Real Madrid}}}}</span>|position=right}} }} {{col-end}} {| class="wikitable" |- !width=20%| Екипа !width=10%| Конфедерација !width=30%| Квалификација !width=10%| Дата на квалификување !width=20%| Претходни учества <br /><small>(победниците на претходните изданија се '''во болд''')</small> |- |{{flagsport|SAU}} {{Fb team Al-Hilal}} |rowspan=4| [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate>Учеството на клубот било потврдено на 14 март 2023 година со одобрување на принципите за учество. Потврдените клубови се (во загради е датумот на кој го освоиле натпреварувањето што ги квалификувало): {{Fb team (N) Al-Hilal}} (23 ноември 2021 година), {{Fb team (N) Al Ahly}} (17 јули 2021), {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} (30 мај 2022), {{Fb team (N) Monterrey}} (28 октомври 2021), {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} (4 мај 2022), {{Fb team (N) Palmeiras}} (27 ноември 2021), {{Fb team (N) Flamengo}} (29 октомври 2022), {{Fb team (N) Chelsea}} (29 мај 2021) и {{Fb team (N) Real Madrid}} (28 мај 2022).</ref> |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|JPN}} {{Fb team Urawa Red Diamonds}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2022]] |6 мај 2023 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|UAE}} {{Fb team Al-Ain FC}} |Победник на [[АФК Лига на шампиони 2023-2024]] |25 мај 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|KOR}} {{Fb team Ulsan HD}} |1. рангиран клуб во АФК рангирањето |17 април 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]])</small> |- |{{flagsport|EGY}} {{Fb team Al Ahly SC}} |rowspan=4| [[КАФ]] |Победник на [[КАФ Лига на шампиони]] во [[КАФ Лига на шампиони 2020-2021|2020-2021]], [[КАФ Лига на шамиони 2022-2023|2022-2023]] и [[КАФ Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |10 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2005|2005]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|MAR}} {{Fb team Wydad Casablanca}} |Победник на [[КАФ Лига на шампиони 2021-2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|TUN}} {{Fb team Esperance Tunis}} |1. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |4 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]])</small> |- |{{flagsport|RSA}} {{Fb team Mamelodi Sundowns}} |2. рангиран клуб во КАФ рангирањето |26 април 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]])</small> |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Monterrey}} |rowspan=4|[[КОНКАКАФ]] |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |6 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Seattle Sounders FC}} |Победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Los Angeles FC}}<ref name="leon">Првично {{Fb team (N) Club Leon}} се квалификувал за турнирот како победник на [[КОНКАКАФ Лига на шампиони 2023|КОНКАКАФ Лигата на шампионите 2023]], но на 21 март 2025 година биле исклучени од ФИФА поради кршење на правилата за повеќекратна сопственост, бидејќи го делат сопствеништвото со {{Fb team (N) Pachuca}}. Заменскиот тим бил одреден со бараж натпревар помеѓу {{Fb team (N) Los Angeles FC}} и {{Fb team (N) Club America}}, во кој победил американскиот клуб.</ref><ref>{{Cite web|url=https://inside.fifa.com/legal/judicial-bodies/media-releases/fifa-appeal-committee-decision-on-cf-pachuca-and-club-leon|title=FIFA Appeal Committee decision on CF Pachuca and Club León|website=inside.fifa.com|lingua=en|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.gazzetta.it/calcio/coppa-mondo-club/21-03-2025/mondiale-per-club-la-fifa-esclude-il-leon.shtml|title=C'è un caso al Mondiale per club. La Fifa esclude il Leòn per le regole sulle multiproprietà|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=21 март 2025|access-date=21 март 2025}}</ref> | Победник на [[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Бараж|Бараж]] | 31 мај 2025 | 1. учество |- |{{flagsport|MEX}} {{Fb team Pachuca}} |Победник на [[КОНКАКАФ Куп на шампиони 2024]] |1 јуни 2024 |5 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2008|2008]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Palmeiras}} |rowspan=6|[[КОНМЕБОЛ]] |Победник на [[Копа Либертадорес 2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Flamengo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2022]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2019|2019]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Fluminense}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2023]] |4 ноември 2023 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|BRA}} {{Fb team Botafogo}} |Победник на [[Копа Либертадорес 2024]] |30 ноември 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team River Plate}} |1. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |14 мај 2024 |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]])</small> |- |{{flagsport|ARG}} {{Fb team Boca Juniors}} |2. рангиран клуб во КОНМЕБОЛ рангирањето |22 август 2024 |2 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2007|2007]])</small> |- |{{flagsport|NZL}} {{Fb team Auckland City}} |[[Фудбалска конфедерација на Океанија|ОФК]] |1. рангиран клуб во ОФК меѓу победниците на [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]]<ref name="OFC">Бидејќи ОФК Лигата на шампионите во 2021 година била откажана, местото му било доделено на најдобриот тим на четиригодишната ранг-листа на ОФК меѓу оние што ја освоиле [[ОФК Лига на шампиони|ОФК Лигата на шампионите]] во периодот помеѓу 2022 и 2024 година.</ref> |17 декември 2023 |12 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2006|2006]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2009|2009]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2011|2011]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2015|2015]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]], [[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]])</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Chelsea}} |rowspan=12|[[УЕФА]] |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |3 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2012|2012]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2021|2021]]''')</small> |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Real Madrid}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони|УЕФА Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|2021-2022]] и [[УЕФА Лига на шампиони 2023-2024|2023-2024]] |14 март 2023<ref name=qualificate/> |7 <small>([[Светско клупско првенство во фудбал 2000|2000]], '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2014|2014]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2016|2016]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2017|2017]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2018|2018]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|2022]]''')</small> |- |{{flagsport|ENG}} {{Fb team Manchester City}} |Победник на [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023]] |10 јуни 2023 |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2023|2023]]''')</small> |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Bayern Munchen}} |1. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name="rankingUEFA">На 17 декември 2023 година, ФИФА објавила дека за изданието во 2025 година, екипите квалификувани преку рангирањето на УЕФА ќе бидат избрани со користење на [[УЕФА кофициент]]от, земајќи ги предвид нивните резултати постигнати во УЕФА Лигата на шампионите во четиригодишниот период 2021-2024. Како резултат на тоа, потврдено е учеството на следните клубови: {{Fb team (N) Bayern Munchen}}, {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}}, {{Fb team (N) Inter}}, {{Fb team (N) Porto}} и {{Fb team (N) Benfica}}</ref> |3 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2013|2013]]''', '''[[Светско клупско првенство во фудбал 2020|2020]]''')</small> |- |{{flagsport|FRA}} {{Fb team Paris Saint-Germain}} |2. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Inter}} |3. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |2 <small>('''[[Светско клупско првенство во фудбал 2010|2010]]''')</small> |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Porto}} |4. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|POR}} {{Fb team Benfica}} |5. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 декември 2023<ref name=rankingUEFA/> |1. учество |- |{{flagsport|GER}} {{Fb team Borussia Dortmund}} |6. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |6 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ITA}} {{Fb team Juventus}} |7. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |12 март 2024 |1. учество |- |{{flagsport|ESP}} {{Fb team Atletico Madrid}} |8. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |16 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|AUT}} {{Fb team Salzburg}} |9. рангиран клуб во УЕФА рангирањето |17 април 2024 |1. учество |- |{{flagsport|USA}} {{Fb team Inter Miami}} |[[Фудбалска федерација на САД|Фед. на домаќинот]] |Победник на [[МЛС 2024#Завршна табела|MLS Supporters' Shield 2024]] |19 октомври 2024<ref name="intermiami"/> |1. учество |- |} ==Ждрепка== <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 1 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 123 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} | 119 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} | 85 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} | rowspan="4" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 141 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} | 103 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} | 97 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 2 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} | rowspan="8" style="font-size:85%" | [[УЕФА]] | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} | 79 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} | 76 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} | 68 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} | 67 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} | 52 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} | 40 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 118 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}} | 81 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 140 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} | 108 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 52 |- | style="text-align:left" | <s>{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Club Leon}}</s> <ref name="leon"/> | 47 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНМЕБОЛ]] | 71 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} | 37 |} </div> <div style="display: inline-table; vertical-align: top;"> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Шешир 3 ! style="width:170px" | Екипа ! {{Abbr|Конфед.|Конфедерација}} ! style="width:30px" | {{Abbr|Бод|Бодови во конфедерациското рангирање}} |- | style="text-align:left" | {{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[Азиска фудбалска конфедерација|АФК]] | 49 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} | 43 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КАФ]] | 100 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} | 98 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} | rowspan="2" style="font-size:85%" | [[КОНКАКАФ]] | 34 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} | 28 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} | style="font-size:85%" | [[ОФК]] | 66 |- | style="text-align:left" | {{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} | style="font-size:85%" | [[Фудбалска федерација на САД|Фед. домаќин]] | {{N/a}} |} </div> === Групи === {| | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група А|Група А]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |А1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Palmeiras}} |- |А2 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} |- |А3 | style="text-align:left" |{{flagsport|EGY}} {{Fb team (N) Al Ahly SC}} |- |А4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Inter Miami}} |} | align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Б|Група Б]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Б1 | style="text-align:left" |{{flagsport|FRA}} {{Fb team (N) Paris Saint-Germain}} |- |Б2 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Atletico Madrid}} |- |Б3 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Botafogo}} |- |Б4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Seattle Sounders FC}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ц|Група Ц]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ц1 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Bayern Munchen}} |- |Ц2 | style="text-align:left" |{{flagsport|NZL}} {{Fb team (N) Auckland City}} |- |Ц3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) Boca Juniors}} |- |Ц4 | style="text-align:left" |{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Benfica}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Д|Група Д]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Д1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Flamengo}} |- |Д2 | style="text-align:left" |{{flagsport|TUN}} {{Fb team (N) Esperance Tunis}} |- |Д3 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Chelsea}} |- |Д4 | style="text-align:left" |{{flagsport|USA}} {{Fb team (N) Los Angeles FC}}<ref name="leon"/> |} |- | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Е|Група Е]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Е1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ARG}} {{Fb team (N) River Plate}} |- |Е2 | style="text-align:left" |{{flagsport|JPN}} {{Fb team (N) Urawa Red Diamonds}} |- |Е3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Monterrey}} |- |Е4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Inter}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Ф|Група Ф]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Ф1 | style="text-align:left" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Fluminense}} |- |Ф2 | style="text-align:left" |{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) Borussia Dortmund}} |- |Ф3 | style="text-align:left" |{{flagsport|KOR}} {{Fb team (N) Ulsan HD}}} |- |Ф4 | style="text-align:left" |{{flagsport|RSA}} {{Fb team (N) Mamelodi Sundowns}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Г|Група Г]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Г1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Manchester City}} |- |Г2 | style="text-align:left" |{{flagsport|MAR}} {{Fb team (N) Wydad Casablanca}} |- |Г3 | style="text-align:left" |{{flagsport|UAE}} {{Fb team (N) Al Ain FC}} |- |Г4 | style="text-align:left" |{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |+[[Светско клупско првенство во фудбал 2025#Група Х|Група Х]] ! style="width:30px" |{{Tooltip|Поз.|Позиција}} ! style="width:200px" |Екипа |- |Х1 | style="text-align:left" |{{flagsport|ESP}} {{Fb team (N) Real Madrid}} |- |Х2 | style="text-align:left" |{{flagsport|SAU}} {{Fb team (N) Al-Hilal}} |- |Х3 | style="text-align:left" |{{flagsport|MEX}} {{Fb team (N) Pachuca}} |- |Х4 | style="text-align:left" |{{flagsport|AUT}} {{Fb team (N) Salzburg}} |} |} {{Clear}} ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{commons category}} * {{Official website|https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/club-world-cup/usa-2025}} * [https://inside.fifa.com/fifa-rankings/fifa-club-world-cup Рангирање на клубовите по конфедерации] – ФИФА [[Категорија:Светско клупско првенство во фудбал 2025]] [[Категорија:Изданија на Светското клупско првенство во фудбал|2025]] 58j62vwh4r07xotss9sslupmn2omjlg Глобална трговија со отпад 0 1372181 5375323 2025-06-06T12:09:16Z Тиверополник 1815 нс 5375323 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== 7htiuypjouh4x72ld17y5o9glz2vv4u 5375328 5375323 2025-06-06T12:46:27Z Тиверополник 1815 5375328 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== ===Критики=== Критичарите на глобалната трговија со отпад тврдат дека недостатокот на регулатива и неуспешните политики им дозволиле на земјите во развој да станат токсични депонии за опасен отпад. Постојано зголемените количини на опасен отпад што се испорачуваат во земјите во развој го зголемуваат непропорционалниот ризик со кој се соочуваат луѓето во овие земји. Критичарите на ефектите од глобалната трговија со отпад нагласуваат огромната количина на опасен отпад со кој луѓето во посиромашните земји мора да се справат. Тие го истакнуваат фактот дека поголемиот дел од опасниот отпад во светот го произведуваат западните земји (САД и Европа), но луѓето кои страдаат од негативни здравствени ефекти од овој отпад се од посиромашни земји кои не го произведуваат отпадот. Питер Њуел, професор по развојни студии, тврди дека „''нееднаквоста во животната средина ги зајакнува, а во исто време ги одразува и другите форми на хиерархија и експлоатација по линии на класа, раса и пол''“. "<ref name=newell>{{cite journal |last=Newell |first=Peter |title=Race, Class, and the Global Politics of Environmental Inequality |journal=Global Environmental Politics |volume=5 |issue=3 |date=August 2005 |pages=70–94 |publisher=MIT Press Journals |doi=10.1162/1526380054794835|s2cid=44057977 }}</ref> Тврдејќи дека штетните ефекти од трговијата со опасен отпад ги погодуваат повеќе оние во неповолна положба отколку другите, критичарите на глобалната трговија со отпад сугерираат дека импликациите од фрлањето опасен отпад имаат значајни последици за луѓето со различна боја на кожа, жените и луѓето со ниски приходи, особено.<ref name=newell /> Критикувајќи ја [[глобална трговија|глобалната трговија]] со отпад за репродукција на нееднаквост на глобално ниво, многу активисти, организатори и екологисти од регионите погодени од Глобалниот Југ го искажале своето разочарување од политиките за глобална трговија со отпад. Ево Моралес, поранешен претседател на Боливија, се залага против сегашниот економски систем кој ја наметнува експлоатацијата на неговата земја и народ. Тој тврди: <blockquote>Ако сакаме да ја спасиме планетата Земја, да спасиме живот и човештво, имаме должност да ставиме крај на капиталистичкиот систем. Доколку не ставиме крај на капиталистичкиот систем, невозможно е да се замисли дека ќе има еднаквост и правда на оваа планета Земја. Затоа верувам дека е важно да се стави крај на експлоатацијата на човечките суштества и на грабежот на природните ресурси, да се стави крај на деструктивните војни за пазари и суровини, на грабежот на енергија, особено фосилни горива, на прекумерната потрошувачка на стоки и на акумулацијата на отпад. Капиталистичкиот систем ни дозволува само да натрупуваме отпад.<ref>{{cite web |author=Stefan |title=Material World: Evo Morales:A Call for Socialism? |publisher=The Socialist Party of Great Britain |access-date=24 Apr 2014 |url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/2000s/2008/no-1246-june-2008/material-world-evo-moralesa-call-socialism}}</ref></blockquote> Жан Франсоа Куадио, африкански родум кој живее во близина на отровна депонија во [[Брегот на Слоновата Коска]], го објаснува своето искуство со ефектите од токсичните супстанции што се присутни низ неговата заедница. Со оглед на тоа што големите западни корпорации го фрлаат својот токсичен отпад во Брегот на Слоновата Коска, Куоадио изгубил две деца од последиците на [[токсичен отпад|токсичниот отпад]]. Тој ја опишал загубата на неговата втора ќерка Ама Грејс и како лекарите „''рекле дека таа страдала од акутна гликемија предизвикана од токсичниот отпад''“.<ref>{{cite web |author1=Meirion Jones |author2=Liz MacKean |date=October 13, 2009 |title=Dirty Tricks and Toxic Waste in Ivory Coast |website=Information Clearing House |access-date=26 Apr 2014 |url=http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190317024302/http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |archive-date=2019-03-17}}</ref>Покрај критичарите од Глобалниот Југ, истражувачите и научниците на Запад почнаа да ја критикуваат нееднаквата распределба на негативните ефекти што ги предизвикуваат овие фрлања на опасен отпад. Дорчета Тејлор, професорка на Универзитетот во Мичиген, тврди како жените од различни раси во [[Соединетите Американски Држави]] се непропорционално погодени од овие политики: <blockquote>„Жените со различна боја на кожа беа на чело на борбата за привлекување внимание кон проблемите што ги уништуваат малцинските заедници - прашања како што се отстранувањето на опасен отпад; изложеноста на токсини; ... Нивните заедници, некои од најдеградираните средини ... се складишта на отпадните производи од капиталистичкото производство и прекумерната потрошувачка. Како резултат на тоа, тие беа на чело на борбата за еколошка правда; тие се основачи на еколошки групи, активисти од локално ниво, истражувачи, организатори на конференции, лидери на работилници, лобисти и организатори на кампањи и заедници.“<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Dorceta E. |chapter=Women of Color, Environmental Justice, and Ecofeminism |editor=K. Warren |title=Ecofeminism: Women, Culture, Nature |year=1997 |pages=58–70}}</ref></blockquote> Т.В. Рид, професор по англиски и американски студии на Државниот универзитет во [[Вашингтон]], тврди дека корелацијата помеѓу историскиот колонијализам и токсичниот колонијализам се базира на перцепциите за домородната земја како „''отпад''“..<ref name=reed>{{cite journal |title=Toxic Colonialism, Environmental Justice, and Native Resistance in Silko's ''Almanac of the Dead'' |author=T. V. Reed |journal=MELUS |volume=34 |issue=2, Ethnicity and Ecocriticism |date=Summer 2009 |pages=25–42 |doi=10.1353/mel.0.0023 |jstor=20532677|s2cid=143478988 }}</ref> Тој тврди дека западните култури ја сметале домородната земја за „''неразвиена''“ и „''празна''“ и дека луѓето што ја населуваат затоа се помалку „''цивилизирани''“.<ref name=reed />Користејќи ги историските претпоставки на колонијализмот, токсичниот колонијализам ги репродуцира истите аргументи со тоа што го дефинира земјиштето на Глобалниот Југ како потрошно за западниот отпад.<ref name=reed /> ====Токсичен колонијализам==== l8ucb16blzu4x8kuzoun0nglcf12m0e 5375330 5375328 2025-06-06T12:48:36Z Тиверополник 1815 5375330 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== Денешните поддржувачи на глобалната трговија со отпад тврдат дека увозот на отпад е економска трансакција од која може да имаат корист земјите кои малку нудат на глобалната економија;<ref name=cato /> земјите кои немаат производствен капацитет за производство на висококвалитетни производи можат да увезуваат отпад за да ја стимулираат својата економија. [[Лоренс Самерс]], поранешен претседател на Универзитетот Харвард и главен економист на Светската банка, издал доверлив меморандум во 1991 година во кој се заложил за глобална трговија со отпад. Во меморандумот се наведува: <blockquote>Сметам дека економската логика зад фрлањето товар отровен отпад во земјата со најниски плати е беспрекорна и треба да се соочиме со тоа... Отсекогаш сум сметал дека земјите во Африка се многу недоволно загадени; нивниот квалитет на воздух е веројатно многу неефикасно низок во споредба со Лос Анџелес... Само меѓу вас и мене, не треба ли Светската банка да охрабрува поголема миграција на валканите индустрии во најмалку развиените земји<ref name=nixon /></blockquote> Овој став, кој главно е мотивиран од економијата, а особено од финансискиот профит, го покажува главниот аргумент за глобалната трговија со отпад. Институтот Като објавил статија во која ја поддржува глобалната трговија со отпад, сугерирајќи дека „''постојат малку докази дека опасниот отпад, кој често е хроничен канцероген, придонесува за стапката на смртност во земјите во развој''“. Образложувајќи ја оваа точка, статијата смета дека „''луѓето во земјите во развој рационално би прифатиле зголемена изложеност на опасни загадувачи во замена за можности за зголемување на нивната продуктивност - а со тоа и на нивните приходи''“. Генерално, аргументот за глобалната трговија со отпад во голема мера се темели на перцепцијата дека земјите во развој треба да го унапредат својот економски развој. Поддржувачите сугерираат дека со вклучување во глобалната трговија со отпад, земјите во развој од Глобалниот Југ ќе ги прошират своите економии и ќе го зголемат профитот.<ref name=cato /> ===Критики=== Критичарите на глобалната трговија со отпад тврдат дека недостатокот на регулатива и неуспешните политики им дозволиле на земјите во развој да станат токсични депонии за опасен отпад. Постојано зголемените количини на опасен отпад што се испорачуваат во земјите во развој го зголемуваат непропорционалниот ризик со кој се соочуваат луѓето во овие земји. Критичарите на ефектите од глобалната трговија со отпад нагласуваат огромната количина на опасен отпад со кој луѓето во посиромашните земји мора да се справат. Тие го истакнуваат фактот дека поголемиот дел од опасниот отпад во светот го произведуваат западните земји (САД и Европа), но луѓето кои страдаат од негативни здравствени ефекти од овој отпад се од посиромашни земји кои не го произведуваат отпадот. Питер Њуел, професор по развојни студии, тврди дека „''нееднаквоста во животната средина ги зајакнува, а во исто време ги одразува и другите форми на хиерархија и експлоатација по линии на класа, раса и пол''“. "<ref name=newell>{{cite journal |last=Newell |first=Peter |title=Race, Class, and the Global Politics of Environmental Inequality |journal=Global Environmental Politics |volume=5 |issue=3 |date=August 2005 |pages=70–94 |publisher=MIT Press Journals |doi=10.1162/1526380054794835|s2cid=44057977 }}</ref> Тврдејќи дека штетните ефекти од трговијата со опасен отпад ги погодуваат повеќе оние во неповолна положба отколку другите, критичарите на глобалната трговија со отпад сугерираат дека импликациите од фрлањето опасен отпад имаат значајни последици за луѓето со различна боја на кожа, жените и луѓето со ниски приходи, особено.<ref name=newell /> Критикувајќи ја [[глобална трговија|глобалната трговија]] со отпад за репродукција на нееднаквост на глобално ниво, многу активисти, организатори и екологисти од регионите погодени од Глобалниот Југ го искажале своето разочарување од политиките за глобална трговија со отпад. Ево Моралес, поранешен претседател на Боливија, се залага против сегашниот економски систем кој ја наметнува експлоатацијата на неговата земја и народ. Тој тврди: <blockquote>Ако сакаме да ја спасиме планетата Земја, да спасиме живот и човештво, имаме должност да ставиме крај на капиталистичкиот систем. Доколку не ставиме крај на капиталистичкиот систем, невозможно е да се замисли дека ќе има еднаквост и правда на оваа планета Земја. Затоа верувам дека е важно да се стави крај на експлоатацијата на човечките суштества и на грабежот на природните ресурси, да се стави крај на деструктивните војни за пазари и суровини, на грабежот на енергија, особено фосилни горива, на прекумерната потрошувачка на стоки и на акумулацијата на отпад. Капиталистичкиот систем ни дозволува само да натрупуваме отпад.<ref>{{cite web |author=Stefan |title=Material World: Evo Morales:A Call for Socialism? |publisher=The Socialist Party of Great Britain |access-date=24 Apr 2014 |url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/2000s/2008/no-1246-june-2008/material-world-evo-moralesa-call-socialism}}</ref></blockquote> Жан Франсоа Куадио, африкански родум кој живее во близина на отровна депонија во [[Брегот на Слоновата Коска]], го објаснува своето искуство со ефектите од токсичните супстанции што се присутни низ неговата заедница. Со оглед на тоа што големите западни корпорации го фрлаат својот токсичен отпад во Брегот на Слоновата Коска, Куоадио изгубил две деца од последиците на [[токсичен отпад|токсичниот отпад]]. Тој ја опишал загубата на неговата втора ќерка Ама Грејс и како лекарите „''рекле дека таа страдала од акутна гликемија предизвикана од токсичниот отпад''“.<ref>{{cite web |author1=Meirion Jones |author2=Liz MacKean |date=October 13, 2009 |title=Dirty Tricks and Toxic Waste in Ivory Coast |website=Information Clearing House |access-date=26 Apr 2014 |url=http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190317024302/http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |archive-date=2019-03-17}}</ref>Покрај критичарите од Глобалниот Југ, истражувачите и научниците на Запад почнаа да ја критикуваат нееднаквата распределба на негативните ефекти што ги предизвикуваат овие фрлања на опасен отпад. Дорчета Тејлор, професорка на Универзитетот во Мичиген, тврди како жените од различни раси во [[Соединетите Американски Држави]] се непропорционално погодени од овие политики: <blockquote>„Жените со различна боја на кожа беа на чело на борбата за привлекување внимание кон проблемите што ги уништуваат малцинските заедници - прашања како што се отстранувањето на опасен отпад; изложеноста на токсини; ... Нивните заедници, некои од најдеградираните средини ... се складишта на отпадните производи од капиталистичкото производство и прекумерната потрошувачка. Како резултат на тоа, тие беа на чело на борбата за еколошка правда; тие се основачи на еколошки групи, активисти од локално ниво, истражувачи, организатори на конференции, лидери на работилници, лобисти и организатори на кампањи и заедници.“<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Dorceta E. |chapter=Women of Color, Environmental Justice, and Ecofeminism |editor=K. Warren |title=Ecofeminism: Women, Culture, Nature |year=1997 |pages=58–70}}</ref></blockquote> Т.В. Рид, професор по англиски и американски студии на Државниот универзитет во [[Вашингтон]], тврди дека корелацијата помеѓу историскиот колонијализам и токсичниот колонијализам се базира на перцепциите за домородната земја како „''отпад''“..<ref name=reed>{{cite journal |title=Toxic Colonialism, Environmental Justice, and Native Resistance in Silko's ''Almanac of the Dead'' |author=T. V. Reed |journal=MELUS |volume=34 |issue=2, Ethnicity and Ecocriticism |date=Summer 2009 |pages=25–42 |doi=10.1353/mel.0.0023 |jstor=20532677|s2cid=143478988 }}</ref> Тој тврди дека западните култури ја сметале домородната земја за „''неразвиена''“ и „''празна''“ и дека луѓето што ја населуваат затоа се помалку „''цивилизирани''“.<ref name=reed />Користејќи ги историските претпоставки на колонијализмот, токсичниот колонијализам ги репродуцира истите аргументи со тоа што го дефинира земјиштето на Глобалниот Југ како потрошно за западниот отпад.<ref name=reed /> ====Токсичен колонијализам==== fthty5ubi28ku2zo7dwakf6gglw9x2d 5375332 5375330 2025-06-06T12:51:04Z Тиверополник 1815 /* Токсичен колонијализам */ 5375332 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== Денешните поддржувачи на глобалната трговија со отпад тврдат дека увозот на отпад е економска трансакција од која може да имаат корист земјите кои малку нудат на глобалната економија;<ref name=cato /> земјите кои немаат производствен капацитет за производство на висококвалитетни производи можат да увезуваат отпад за да ја стимулираат својата економија. [[Лоренс Самерс]], поранешен претседател на Универзитетот Харвард и главен економист на Светската банка, издал доверлив меморандум во 1991 година во кој се заложил за глобална трговија со отпад. Во меморандумот се наведува: <blockquote>Сметам дека економската логика зад фрлањето товар отровен отпад во земјата со најниски плати е беспрекорна и треба да се соочиме со тоа... Отсекогаш сум сметал дека земјите во Африка се многу недоволно загадени; нивниот квалитет на воздух е веројатно многу неефикасно низок во споредба со Лос Анџелес... Само меѓу вас и мене, не треба ли Светската банка да охрабрува поголема миграција на валканите индустрии во најмалку развиените земји<ref name=nixon /></blockquote> Овој став, кој главно е мотивиран од економијата, а особено од финансискиот профит, го покажува главниот аргумент за глобалната трговија со отпад. Институтот Като објавил статија во која ја поддржува глобалната трговија со отпад, сугерирајќи дека „''постојат малку докази дека опасниот отпад, кој често е хроничен канцероген, придонесува за стапката на смртност во земјите во развој''“. Образложувајќи ја оваа точка, статијата смета дека „''луѓето во земјите во развој рационално би прифатиле зголемена изложеност на опасни загадувачи во замена за можности за зголемување на нивната продуктивност - а со тоа и на нивните приходи''“. Генерално, аргументот за глобалната трговија со отпад во голема мера се темели на перцепцијата дека земјите во развој треба да го унапредат својот економски развој. Поддржувачите сугерираат дека со вклучување во глобалната трговија со отпад, земјите во развој од Глобалниот Југ ќе ги прошират своите економии и ќе го зголемат профитот.<ref name=cato /> ===Критики=== Критичарите на глобалната трговија со отпад тврдат дека недостатокот на регулатива и неуспешните политики им дозволиле на земјите во развој да станат токсични депонии за опасен отпад. Постојано зголемените количини на опасен отпад што се испорачуваат во земјите во развој го зголемуваат непропорционалниот ризик со кој се соочуваат луѓето во овие земји. Критичарите на ефектите од глобалната трговија со отпад нагласуваат огромната количина на опасен отпад со кој луѓето во посиромашните земји мора да се справат. Тие го истакнуваат фактот дека поголемиот дел од опасниот отпад во светот го произведуваат западните земји (САД и Европа), но луѓето кои страдаат од негативни здравствени ефекти од овој отпад се од посиромашни земји кои не го произведуваат отпадот. Питер Њуел, професор по развојни студии, тврди дека „''нееднаквоста во животната средина ги зајакнува, а во исто време ги одразува и другите форми на хиерархија и експлоатација по линии на класа, раса и пол''“. "<ref name=newell>{{cite journal |last=Newell |first=Peter |title=Race, Class, and the Global Politics of Environmental Inequality |journal=Global Environmental Politics |volume=5 |issue=3 |date=August 2005 |pages=70–94 |publisher=MIT Press Journals |doi=10.1162/1526380054794835|s2cid=44057977 }}</ref> Тврдејќи дека штетните ефекти од трговијата со опасен отпад ги погодуваат повеќе оние во неповолна положба отколку другите, критичарите на глобалната трговија со отпад сугерираат дека импликациите од фрлањето опасен отпад имаат значајни последици за луѓето со различна боја на кожа, жените и луѓето со ниски приходи, особено.<ref name=newell /> Критикувајќи ја [[глобална трговија|глобалната трговија]] со отпад за репродукција на нееднаквост на глобално ниво, многу активисти, организатори и екологисти од регионите погодени од Глобалниот Југ го искажале своето разочарување од политиките за глобална трговија со отпад. Ево Моралес, поранешен претседател на Боливија, се залага против сегашниот економски систем кој ја наметнува експлоатацијата на неговата земја и народ. Тој тврди: <blockquote>Ако сакаме да ја спасиме планетата Земја, да спасиме живот и човештво, имаме должност да ставиме крај на капиталистичкиот систем. Доколку не ставиме крај на капиталистичкиот систем, невозможно е да се замисли дека ќе има еднаквост и правда на оваа планета Земја. Затоа верувам дека е важно да се стави крај на експлоатацијата на човечките суштества и на грабежот на природните ресурси, да се стави крај на деструктивните војни за пазари и суровини, на грабежот на енергија, особено фосилни горива, на прекумерната потрошувачка на стоки и на акумулацијата на отпад. Капиталистичкиот систем ни дозволува само да натрупуваме отпад.<ref>{{cite web |author=Stefan |title=Material World: Evo Morales:A Call for Socialism? |publisher=The Socialist Party of Great Britain |access-date=24 Apr 2014 |url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/2000s/2008/no-1246-june-2008/material-world-evo-moralesa-call-socialism}}</ref></blockquote> Жан Франсоа Куадио, африкански родум кој живее во близина на отровна депонија во [[Брегот на Слоновата Коска]], го објаснува своето искуство со ефектите од токсичните супстанции што се присутни низ неговата заедница. Со оглед на тоа што големите западни корпорации го фрлаат својот токсичен отпад во Брегот на Слоновата Коска, Куоадио изгубил две деца од последиците на [[токсичен отпад|токсичниот отпад]]. Тој ја опишал загубата на неговата втора ќерка Ама Грејс и како лекарите „''рекле дека таа страдала од акутна гликемија предизвикана од токсичниот отпад''“.<ref>{{cite web |author1=Meirion Jones |author2=Liz MacKean |date=October 13, 2009 |title=Dirty Tricks and Toxic Waste in Ivory Coast |website=Information Clearing House |access-date=26 Apr 2014 |url=http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190317024302/http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |archive-date=2019-03-17}}</ref>Покрај критичарите од Глобалниот Југ, истражувачите и научниците на Запад почнаа да ја критикуваат нееднаквата распределба на негативните ефекти што ги предизвикуваат овие фрлања на опасен отпад. Дорчета Тејлор, професорка на Универзитетот во Мичиген, тврди како жените од различни раси во [[Соединетите Американски Држави]] се непропорционално погодени од овие политики: <blockquote>„Жените со различна боја на кожа беа на чело на борбата за привлекување внимание кон проблемите што ги уништуваат малцинските заедници - прашања како што се отстранувањето на опасен отпад; изложеноста на токсини; ... Нивните заедници, некои од најдеградираните средини ... се складишта на отпадните производи од капиталистичкото производство и прекумерната потрошувачка. Како резултат на тоа, тие беа на чело на борбата за еколошка правда; тие се основачи на еколошки групи, активисти од локално ниво, истражувачи, организатори на конференции, лидери на работилници, лобисти и организатори на кампањи и заедници.“<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Dorceta E. |chapter=Women of Color, Environmental Justice, and Ecofeminism |editor=K. Warren |title=Ecofeminism: Women, Culture, Nature |year=1997 |pages=58–70}}</ref></blockquote> Т.В. Рид, професор по англиски и американски студии на Државниот универзитет во [[Вашингтон]], тврди дека корелацијата помеѓу историскиот колонијализам и токсичниот колонијализам се базира на перцепциите за домородната земја како „''отпад''“..<ref name=reed>{{cite journal |title=Toxic Colonialism, Environmental Justice, and Native Resistance in Silko's ''Almanac of the Dead'' |author=T. V. Reed |journal=MELUS |volume=34 |issue=2, Ethnicity and Ecocriticism |date=Summer 2009 |pages=25–42 |doi=10.1353/mel.0.0023 |jstor=20532677|s2cid=143478988 }}</ref> Тој тврди дека западните култури ја сметале домородната земја за „''неразвиена''“ и „''празна''“ и дека луѓето што ја населуваат затоа се помалку „''цивилизирани''“.<ref name=reed />Користејќи ги историските претпоставки на колонијализмот, токсичниот колонијализам ги репродуцира истите аргументи со тоа што го дефинира земјиштето на Глобалниот Југ како потрошно за западниот отпад.<ref name=reed /> ====Токсичен колонијализам==== [[Токсичен колонијализам|Токсичниот колонијализам]], дефиниран како процес преку кој „''неразвиените држави се користат како ефтини алтернативи за извоз или отстранување на опасен отпад од загадување од страна на развиените држави''“, е основната критика против глобалната трговија со отпад.<ref name=Pratt>{{cite journal |last=Pratt |first=Laura A. |title=Decreasing Dirty Dumping? A Reevaluation of Toxic Waste Colonialism and the Global Management of Transboundary Hazardous Waste |journal=William & Mary Environmental Law and Policy Review |volume=35 |issue=2 |date=2011 |url=http://scholarship.law.wm.edu/wmelpr/vol35/iss2/5}}</ref> Токсичниот колонијализам ја претставува неоколонијалната политика која продолжува да ја одржува глобалната нееднаквост денес преку неправедни трговски системи.<ref name=Pratt />Токсичниот колонијализам го користи терминот [[колонијализам]] бидејќи „''карактеристиките на колонијализмот, кои вклучуваат економска зависност, експлоатација на работна сила и културна нееднаквост, се тесно поврзани во рамките на новата сфера на колонијализам со токсичен отпад''“<ref name=Pratt /> ==Електронски отпад== cj62des76gpn0x704rcr6zeykh3qcnp 5375342 5375332 2025-06-06T12:59:54Z Тиверополник 1815 /* Електронски отпад */ 5375342 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== Денешните поддржувачи на глобалната трговија со отпад тврдат дека увозот на отпад е економска трансакција од која може да имаат корист земјите кои малку нудат на глобалната економија;<ref name=cato /> земјите кои немаат производствен капацитет за производство на висококвалитетни производи можат да увезуваат отпад за да ја стимулираат својата економија. [[Лоренс Самерс]], поранешен претседател на Универзитетот Харвард и главен економист на Светската банка, издал доверлив меморандум во 1991 година во кој се заложил за глобална трговија со отпад. Во меморандумот се наведува: <blockquote>Сметам дека економската логика зад фрлањето товар отровен отпад во земјата со најниски плати е беспрекорна и треба да се соочиме со тоа... Отсекогаш сум сметал дека земјите во Африка се многу недоволно загадени; нивниот квалитет на воздух е веројатно многу неефикасно низок во споредба со Лос Анџелес... Само меѓу вас и мене, не треба ли Светската банка да охрабрува поголема миграција на валканите индустрии во најмалку развиените земји<ref name=nixon /></blockquote> Овој став, кој главно е мотивиран од економијата, а особено од финансискиот профит, го покажува главниот аргумент за глобалната трговија со отпад. Институтот Като објавил статија во која ја поддржува глобалната трговија со отпад, сугерирајќи дека „''постојат малку докази дека опасниот отпад, кој често е хроничен канцероген, придонесува за стапката на смртност во земјите во развој''“. Образложувајќи ја оваа точка, статијата смета дека „''луѓето во земјите во развој рационално би прифатиле зголемена изложеност на опасни загадувачи во замена за можности за зголемување на нивната продуктивност - а со тоа и на нивните приходи''“. Генерално, аргументот за глобалната трговија со отпад во голема мера се темели на перцепцијата дека земјите во развој треба да го унапредат својот економски развој. Поддржувачите сугерираат дека со вклучување во глобалната трговија со отпад, земјите во развој од Глобалниот Југ ќе ги прошират своите економии и ќе го зголемат профитот.<ref name=cato /> ===Критики=== Критичарите на глобалната трговија со отпад тврдат дека недостатокот на регулатива и неуспешните политики им дозволиле на земјите во развој да станат токсични депонии за опасен отпад. Постојано зголемените количини на опасен отпад што се испорачуваат во земјите во развој го зголемуваат непропорционалниот ризик со кој се соочуваат луѓето во овие земји. Критичарите на ефектите од глобалната трговија со отпад нагласуваат огромната количина на опасен отпад со кој луѓето во посиромашните земји мора да се справат. Тие го истакнуваат фактот дека поголемиот дел од опасниот отпад во светот го произведуваат западните земји (САД и Европа), но луѓето кои страдаат од негативни здравствени ефекти од овој отпад се од посиромашни земји кои не го произведуваат отпадот. Питер Њуел, професор по развојни студии, тврди дека „''нееднаквоста во животната средина ги зајакнува, а во исто време ги одразува и другите форми на хиерархија и експлоатација по линии на класа, раса и пол''“. "<ref name=newell>{{cite journal |last=Newell |first=Peter |title=Race, Class, and the Global Politics of Environmental Inequality |journal=Global Environmental Politics |volume=5 |issue=3 |date=August 2005 |pages=70–94 |publisher=MIT Press Journals |doi=10.1162/1526380054794835|s2cid=44057977 }}</ref> Тврдејќи дека штетните ефекти од трговијата со опасен отпад ги погодуваат повеќе оние во неповолна положба отколку другите, критичарите на глобалната трговија со отпад сугерираат дека импликациите од фрлањето опасен отпад имаат значајни последици за луѓето со различна боја на кожа, жените и луѓето со ниски приходи, особено.<ref name=newell /> Критикувајќи ја [[глобална трговија|глобалната трговија]] со отпад за репродукција на нееднаквост на глобално ниво, многу активисти, организатори и екологисти од регионите погодени од Глобалниот Југ го искажале своето разочарување од политиките за глобална трговија со отпад. Ево Моралес, поранешен претседател на Боливија, се залага против сегашниот економски систем кој ја наметнува експлоатацијата на неговата земја и народ. Тој тврди: <blockquote>Ако сакаме да ја спасиме планетата Земја, да спасиме живот и човештво, имаме должност да ставиме крај на капиталистичкиот систем. Доколку не ставиме крај на капиталистичкиот систем, невозможно е да се замисли дека ќе има еднаквост и правда на оваа планета Земја. Затоа верувам дека е важно да се стави крај на експлоатацијата на човечките суштества и на грабежот на природните ресурси, да се стави крај на деструктивните војни за пазари и суровини, на грабежот на енергија, особено фосилни горива, на прекумерната потрошувачка на стоки и на акумулацијата на отпад. Капиталистичкиот систем ни дозволува само да натрупуваме отпад.<ref>{{cite web |author=Stefan |title=Material World: Evo Morales:A Call for Socialism? |publisher=The Socialist Party of Great Britain |access-date=24 Apr 2014 |url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/2000s/2008/no-1246-june-2008/material-world-evo-moralesa-call-socialism}}</ref></blockquote> Жан Франсоа Куадио, африкански родум кој живее во близина на отровна депонија во [[Брегот на Слоновата Коска]], го објаснува своето искуство со ефектите од токсичните супстанции што се присутни низ неговата заедница. Со оглед на тоа што големите западни корпорации го фрлаат својот токсичен отпад во Брегот на Слоновата Коска, Куоадио изгубил две деца од последиците на [[токсичен отпад|токсичниот отпад]]. Тој ја опишал загубата на неговата втора ќерка Ама Грејс и како лекарите „''рекле дека таа страдала од акутна гликемија предизвикана од токсичниот отпад''“.<ref>{{cite web |author1=Meirion Jones |author2=Liz MacKean |date=October 13, 2009 |title=Dirty Tricks and Toxic Waste in Ivory Coast |website=Information Clearing House |access-date=26 Apr 2014 |url=http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190317024302/http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |archive-date=2019-03-17}}</ref>Покрај критичарите од Глобалниот Југ, истражувачите и научниците на Запад почнаа да ја критикуваат нееднаквата распределба на негативните ефекти што ги предизвикуваат овие фрлања на опасен отпад. Дорчета Тејлор, професорка на Универзитетот во Мичиген, тврди како жените од различни раси во [[Соединетите Американски Држави]] се непропорционално погодени од овие политики: <blockquote>„Жените со различна боја на кожа беа на чело на борбата за привлекување внимание кон проблемите што ги уништуваат малцинските заедници - прашања како што се отстранувањето на опасен отпад; изложеноста на токсини; ... Нивните заедници, некои од најдеградираните средини ... се складишта на отпадните производи од капиталистичкото производство и прекумерната потрошувачка. Како резултат на тоа, тие беа на чело на борбата за еколошка правда; тие се основачи на еколошки групи, активисти од локално ниво, истражувачи, организатори на конференции, лидери на работилници, лобисти и организатори на кампањи и заедници.“<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Dorceta E. |chapter=Women of Color, Environmental Justice, and Ecofeminism |editor=K. Warren |title=Ecofeminism: Women, Culture, Nature |year=1997 |pages=58–70}}</ref></blockquote> Т.В. Рид, професор по англиски и американски студии на Државниот универзитет во [[Вашингтон]], тврди дека корелацијата помеѓу историскиот колонијализам и токсичниот колонијализам се базира на перцепциите за домородната земја како „''отпад''“..<ref name=reed>{{cite journal |title=Toxic Colonialism, Environmental Justice, and Native Resistance in Silko's ''Almanac of the Dead'' |author=T. V. Reed |journal=MELUS |volume=34 |issue=2, Ethnicity and Ecocriticism |date=Summer 2009 |pages=25–42 |doi=10.1353/mel.0.0023 |jstor=20532677|s2cid=143478988 }}</ref> Тој тврди дека западните култури ја сметале домородната земја за „''неразвиена''“ и „''празна''“ и дека луѓето што ја населуваат затоа се помалку „''цивилизирани''“.<ref name=reed />Користејќи ги историските претпоставки на колонијализмот, токсичниот колонијализам ги репродуцира истите аргументи со тоа што го дефинира земјиштето на Глобалниот Југ како потрошно за западниот отпад.<ref name=reed /> ====Токсичен колонијализам==== [[Токсичен колонијализам|Токсичниот колонијализам]], дефиниран како процес преку кој „''неразвиените држави се користат како ефтини алтернативи за извоз или отстранување на опасен отпад од загадување од страна на развиените држави''“, е основната критика против глобалната трговија со отпад.<ref name=Pratt>{{cite journal |last=Pratt |first=Laura A. |title=Decreasing Dirty Dumping? A Reevaluation of Toxic Waste Colonialism and the Global Management of Transboundary Hazardous Waste |journal=William & Mary Environmental Law and Policy Review |volume=35 |issue=2 |date=2011 |url=http://scholarship.law.wm.edu/wmelpr/vol35/iss2/5}}</ref> Токсичниот колонијализам ја претставува неоколонијалната политика која продолжува да ја одржува глобалната нееднаквост денес преку неправедни трговски системи.<ref name=Pratt />Токсичниот колонијализам го користи терминот [[колонијализам]] бидејќи „''карактеристиките на колонијализмот, кои вклучуваат економска зависност, експлоатација на работна сила и културна нееднаквост, се тесно поврзани во рамките на новата сфера на колонијализам со токсичен отпад''“<ref name=Pratt /> ==Електронски отпад== Електронскиот отпад, познат и како е-отпад, се однесува на отфрлени електрични или електронски уреди. Брзо растечкиот вишок на електронски отпад низ целиот свет е резултат на брзо развивачкиот технолошки напредок, промените во медиумите (ленти, софтвер, MP3), паѓањето на цените и планираното застарување. Се проценува дека секоја година се произведуваат околу 50 милиони тони е-отпад, од кои поголемиот дел доаѓа од Соединетите Американски Држави и Европа.<ref name=developing>{{cite journal |vauthors=Sthiannopkao S, Wong MH |date=2012 |title=Handling e-waste in developed and developing countries: Initiatives, practices, and consequences |journal=Sci Total Environ|volume=463-464 |pages=1147–1153 |doi=10.1016/j.scitotenv.2012.06.088 |pmid=22858354 }}</ref> Поголемиот дел од овој електронски отпад се испраќа во земјите во развој во Азија и Африка за да се преработи и рециклира.<ref name=developing /> Различни студии ги истражувале ефектите од овој е-отпад врз животната средина и здравјето на луѓето кои живеат и работат околу депонии за електронски отпад. Тешки метали, токсини и хемикалии протекуваат од овие отфрлени производи во околните водни патишта и подземни води, труејќи го локалното население.<ref name=E-Waste>{{cite journal |vauthors=Wong MH, Wu SC, Deng WJ, Yu XZ, Luo Q, Leung AO, Wong CS, Luksemburg WJ, Wong AS |title=Export of Toxic Chemicals – A Review of the Case of Uncontrolled Electronic-Waste Recycling |journal=Environmental Pollution |volume=149 |issue=2 |date=2007 |pages=131–140|doi=10.1016/j.envpol.2007.01.044 |pmid=17412468 }}</ref> Луѓето што работат на овие депонии, локалните деца што бараат предмети за продажба и луѓето што живеат во околните заедници се изложени на овие смртоносни токсини. Еден град кој страда од негативните последици од трговијата со опасен отпад е Гуију, Кина, кој е наречен светска депонија за електронски отпад. Можеби е најголемата депонија за е-отпад во светот, каде што работниците расклопуваат над 1,5 милиони фунти отпадни компјутери, мобилни телефони и други електронски уреди годишно.<ref>{{cite magazine |title=China's Electronic Waste Village – Photo Essays |magazine=Time |publisher=Time Inc. |access-date=24 Apr 2014 |url=https://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210513033552/http://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-date=2021-05-13 |url-status=live}}</ref> ==Пепел од инсинератор== Пепелта од [[Инсинератор|инсинераторот]] е пепелта што се произведува кога инсинераторите го горат отпадот со цел да се отстрани. Инцинерацијата има многу загадувачки ефекти, меѓу кои, доколку е неконтролирана во модерна постројка за претворање на отпад во енергија (ОЕЕ), потенцијалното ослободување на разни опасни метали во исцедокот (вода што се пробила низ пепелта). Во Северна Америка, благодарение на контролите на животната средина во фабриките, исцедокот од пепел „претворен во енергија“ постојано, во десетици ОЕЕ постројки и многу години, е тестиран како нетоксичен. ===Инцидент во Кијанското Море=== Пример за исфрлање пепел од инсинератор на Глобалниот Југ од Глобалниот Север во неправедна трговска размена е [[Инцидент во Кијанското Море|инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море]]. Носејќи 14.000 тони пепел од инсинератор во Филаделфија, товарниот брод „Кијан Си “ требало да го отстрани својот отпад.<ref>"Ash From Khian Sea Is On The Move Again The 14-year-old Philadelphia Waste, Dumped In Haiti 12 Years Ago, Is On Its Way To Be Disposed Of In Louisiana".{{fcn|date=December 2022}}</ref> Сепак, откако биле одбиени од Доминиканската Република, Панама, Хондурас, Бермудите, Гвинеја Бисао и Холандските Антили, екипажот конечно исфрлил дел од пепелта во близина на Хаити.<ref name=mcgraw>{{cite book |last1=Cunningham |first1=William P. |last2=Cunningham |first2=Mary A. |year=2004 |title=Principles of Environmental Science |publisher=McGraw-Hill Further Education |chapter=Chapter 13, Further Case Studies |isbn=0072919833}}</ref> Откако двапати го смениле името на бродот за да се обидат да го сокријат оригиналниот идентитет, Сенегал, Мароко, Јемен, Шри Ланка и Сингапур сепак го забраниле влезот на бродот.<ref name=mcgraw /> По постојаните отфрлања, се верува дека пепелта била фрлена во Атлантскиот и Индискиот Океан.<ref>{{cite magazine |last=Reeves |first=Hope |date=2001-02-18 |title=The Way We Live Now: 2-18-01: Map; A Trail of Refuse |magazine=New York Times Magazine |url=https://www.nytimes.com/2001/02/18/magazine/the-way-we-live-now-2-18-01-map-a-trail-of-refuse.html |access-date=5 April 2013}}</ref> По оваа катастрофа со ракувањето со опасен отпад, владата на Хаити го забранила целиот увоз на отпад, поведувајќи движење за препознавање на сите катастрофални последици од оваа глобална трговија со отпад. Врз основа на инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море и слични настани, Базелската конвенција била напишана за да се спротивстави на она што кај земјите во развој е познато како „токсичен колонијализам.“<ref>{{cite magazine |last=Dalyell |first=Tam |date=July 2, 1992 |title=Thistle Diary: Toxic Wastes and Other Ethical Issues |magazine=New Scientist |page=50}}</ref> Била отворена за потпишување во март 1989 година и стапила на сила во мај 1992 година.<ref name=basel>{{cite web |title=Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal |date=22 March 1989 |via=United Nations Treaty Collection |url=https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src%3DTREATY%26mtdsg_no%3DXXVII-3%26chapter%3D27%26lang%3Den |access-date=2014-04-27 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223095425/https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-3&chapter=27&lang=en |archive-date=2014-02-23}}</ref> САД го потпишале договорот, но сè уште не го ратификувале.<ref name=basel /> ==Хемиски отпад== o4pp67v7oukbi2lpedqgi96ckwm8g2z 5375345 5375342 2025-06-06T13:13:24Z Тиверополник 1815 /* Хемиски отпад */ 5375345 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== Денешните поддржувачи на глобалната трговија со отпад тврдат дека увозот на отпад е економска трансакција од која може да имаат корист земјите кои малку нудат на глобалната економија;<ref name=cato /> земјите кои немаат производствен капацитет за производство на висококвалитетни производи можат да увезуваат отпад за да ја стимулираат својата економија. [[Лоренс Самерс]], поранешен претседател на Универзитетот Харвард и главен економист на Светската банка, издал доверлив меморандум во 1991 година во кој се заложил за глобална трговија со отпад. Во меморандумот се наведува: <blockquote>Сметам дека економската логика зад фрлањето товар отровен отпад во земјата со најниски плати е беспрекорна и треба да се соочиме со тоа... Отсекогаш сум сметал дека земјите во Африка се многу недоволно загадени; нивниот квалитет на воздух е веројатно многу неефикасно низок во споредба со Лос Анџелес... Само меѓу вас и мене, не треба ли Светската банка да охрабрува поголема миграција на валканите индустрии во најмалку развиените земји<ref name=nixon /></blockquote> Овој став, кој главно е мотивиран од економијата, а особено од финансискиот профит, го покажува главниот аргумент за глобалната трговија со отпад. Институтот Като објавил статија во која ја поддржува глобалната трговија со отпад, сугерирајќи дека „''постојат малку докази дека опасниот отпад, кој често е хроничен канцероген, придонесува за стапката на смртност во земјите во развој''“. Образложувајќи ја оваа точка, статијата смета дека „''луѓето во земјите во развој рационално би прифатиле зголемена изложеност на опасни загадувачи во замена за можности за зголемување на нивната продуктивност - а со тоа и на нивните приходи''“. Генерално, аргументот за глобалната трговија со отпад во голема мера се темели на перцепцијата дека земјите во развој треба да го унапредат својот економски развој. Поддржувачите сугерираат дека со вклучување во глобалната трговија со отпад, земјите во развој од Глобалниот Југ ќе ги прошират своите економии и ќе го зголемат профитот.<ref name=cato /> ===Критики=== Критичарите на глобалната трговија со отпад тврдат дека недостатокот на регулатива и неуспешните политики им дозволиле на земјите во развој да станат токсични депонии за опасен отпад. Постојано зголемените количини на опасен отпад што се испорачуваат во земјите во развој го зголемуваат непропорционалниот ризик со кој се соочуваат луѓето во овие земји. Критичарите на ефектите од глобалната трговија со отпад нагласуваат огромната количина на опасен отпад со кој луѓето во посиромашните земји мора да се справат. Тие го истакнуваат фактот дека поголемиот дел од опасниот отпад во светот го произведуваат западните земји (САД и Европа), но луѓето кои страдаат од негативни здравствени ефекти од овој отпад се од посиромашни земји кои не го произведуваат отпадот. Питер Њуел, професор по развојни студии, тврди дека „''нееднаквоста во животната средина ги зајакнува, а во исто време ги одразува и другите форми на хиерархија и експлоатација по линии на класа, раса и пол''“. "<ref name=newell>{{cite journal |last=Newell |first=Peter |title=Race, Class, and the Global Politics of Environmental Inequality |journal=Global Environmental Politics |volume=5 |issue=3 |date=August 2005 |pages=70–94 |publisher=MIT Press Journals |doi=10.1162/1526380054794835|s2cid=44057977 }}</ref> Тврдејќи дека штетните ефекти од трговијата со опасен отпад ги погодуваат повеќе оние во неповолна положба отколку другите, критичарите на глобалната трговија со отпад сугерираат дека импликациите од фрлањето опасен отпад имаат значајни последици за луѓето со различна боја на кожа, жените и луѓето со ниски приходи, особено.<ref name=newell /> Критикувајќи ја [[глобална трговија|глобалната трговија]] со отпад за репродукција на нееднаквост на глобално ниво, многу активисти, организатори и екологисти од регионите погодени од Глобалниот Југ го искажале своето разочарување од политиките за глобална трговија со отпад. Ево Моралес, поранешен претседател на Боливија, се залага против сегашниот економски систем кој ја наметнува експлоатацијата на неговата земја и народ. Тој тврди: <blockquote>Ако сакаме да ја спасиме планетата Земја, да спасиме живот и човештво, имаме должност да ставиме крај на капиталистичкиот систем. Доколку не ставиме крај на капиталистичкиот систем, невозможно е да се замисли дека ќе има еднаквост и правда на оваа планета Земја. Затоа верувам дека е важно да се стави крај на експлоатацијата на човечките суштества и на грабежот на природните ресурси, да се стави крај на деструктивните војни за пазари и суровини, на грабежот на енергија, особено фосилни горива, на прекумерната потрошувачка на стоки и на акумулацијата на отпад. Капиталистичкиот систем ни дозволува само да натрупуваме отпад.<ref>{{cite web |author=Stefan |title=Material World: Evo Morales:A Call for Socialism? |publisher=The Socialist Party of Great Britain |access-date=24 Apr 2014 |url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/2000s/2008/no-1246-june-2008/material-world-evo-moralesa-call-socialism}}</ref></blockquote> Жан Франсоа Куадио, африкански родум кој живее во близина на отровна депонија во [[Брегот на Слоновата Коска]], го објаснува своето искуство со ефектите од токсичните супстанции што се присутни низ неговата заедница. Со оглед на тоа што големите западни корпорации го фрлаат својот токсичен отпад во Брегот на Слоновата Коска, Куоадио изгубил две деца од последиците на [[токсичен отпад|токсичниот отпад]]. Тој ја опишал загубата на неговата втора ќерка Ама Грејс и како лекарите „''рекле дека таа страдала од акутна гликемија предизвикана од токсичниот отпад''“.<ref>{{cite web |author1=Meirion Jones |author2=Liz MacKean |date=October 13, 2009 |title=Dirty Tricks and Toxic Waste in Ivory Coast |website=Information Clearing House |access-date=26 Apr 2014 |url=http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190317024302/http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |archive-date=2019-03-17}}</ref>Покрај критичарите од Глобалниот Југ, истражувачите и научниците на Запад почнаа да ја критикуваат нееднаквата распределба на негативните ефекти што ги предизвикуваат овие фрлања на опасен отпад. Дорчета Тејлор, професорка на Универзитетот во Мичиген, тврди како жените од различни раси во [[Соединетите Американски Држави]] се непропорционално погодени од овие политики: <blockquote>„Жените со различна боја на кожа беа на чело на борбата за привлекување внимание кон проблемите што ги уништуваат малцинските заедници - прашања како што се отстранувањето на опасен отпад; изложеноста на токсини; ... Нивните заедници, некои од најдеградираните средини ... се складишта на отпадните производи од капиталистичкото производство и прекумерната потрошувачка. Како резултат на тоа, тие беа на чело на борбата за еколошка правда; тие се основачи на еколошки групи, активисти од локално ниво, истражувачи, организатори на конференции, лидери на работилници, лобисти и организатори на кампањи и заедници.“<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Dorceta E. |chapter=Women of Color, Environmental Justice, and Ecofeminism |editor=K. Warren |title=Ecofeminism: Women, Culture, Nature |year=1997 |pages=58–70}}</ref></blockquote> Т.В. Рид, професор по англиски и американски студии на Државниот универзитет во [[Вашингтон]], тврди дека корелацијата помеѓу историскиот колонијализам и токсичниот колонијализам се базира на перцепциите за домородната земја како „''отпад''“..<ref name=reed>{{cite journal |title=Toxic Colonialism, Environmental Justice, and Native Resistance in Silko's ''Almanac of the Dead'' |author=T. V. Reed |journal=MELUS |volume=34 |issue=2, Ethnicity and Ecocriticism |date=Summer 2009 |pages=25–42 |doi=10.1353/mel.0.0023 |jstor=20532677|s2cid=143478988 }}</ref> Тој тврди дека западните култури ја сметале домородната земја за „''неразвиена''“ и „''празна''“ и дека луѓето што ја населуваат затоа се помалку „''цивилизирани''“.<ref name=reed />Користејќи ги историските претпоставки на колонијализмот, токсичниот колонијализам ги репродуцира истите аргументи со тоа што го дефинира земјиштето на Глобалниот Југ како потрошно за западниот отпад.<ref name=reed /> ====Токсичен колонијализам==== [[Токсичен колонијализам|Токсичниот колонијализам]], дефиниран како процес преку кој „''неразвиените држави се користат како ефтини алтернативи за извоз или отстранување на опасен отпад од загадување од страна на развиените држави''“, е основната критика против глобалната трговија со отпад.<ref name=Pratt>{{cite journal |last=Pratt |first=Laura A. |title=Decreasing Dirty Dumping? A Reevaluation of Toxic Waste Colonialism and the Global Management of Transboundary Hazardous Waste |journal=William & Mary Environmental Law and Policy Review |volume=35 |issue=2 |date=2011 |url=http://scholarship.law.wm.edu/wmelpr/vol35/iss2/5}}</ref> Токсичниот колонијализам ја претставува неоколонијалната политика која продолжува да ја одржува глобалната нееднаквост денес преку неправедни трговски системи.<ref name=Pratt />Токсичниот колонијализам го користи терминот [[колонијализам]] бидејќи „''карактеристиките на колонијализмот, кои вклучуваат економска зависност, експлоатација на работна сила и културна нееднаквост, се тесно поврзани во рамките на новата сфера на колонијализам со токсичен отпад''“<ref name=Pratt /> ==Електронски отпад== Електронскиот отпад, познат и како е-отпад, се однесува на отфрлени електрични или електронски уреди. Брзо растечкиот вишок на електронски отпад низ целиот свет е резултат на брзо развивачкиот технолошки напредок, промените во медиумите (ленти, софтвер, MP3), паѓањето на цените и планираното застарување. Се проценува дека секоја година се произведуваат околу 50 милиони тони е-отпад, од кои поголемиот дел доаѓа од Соединетите Американски Држави и Европа.<ref name=developing>{{cite journal |vauthors=Sthiannopkao S, Wong MH |date=2012 |title=Handling e-waste in developed and developing countries: Initiatives, practices, and consequences |journal=Sci Total Environ|volume=463-464 |pages=1147–1153 |doi=10.1016/j.scitotenv.2012.06.088 |pmid=22858354 }}</ref> Поголемиот дел од овој електронски отпад се испраќа во земјите во развој во Азија и Африка за да се преработи и рециклира.<ref name=developing /> Различни студии ги истражувале ефектите од овој е-отпад врз животната средина и здравјето на луѓето кои живеат и работат околу депонии за електронски отпад. Тешки метали, токсини и хемикалии протекуваат од овие отфрлени производи во околните водни патишта и подземни води, труејќи го локалното население.<ref name=E-Waste>{{cite journal |vauthors=Wong MH, Wu SC, Deng WJ, Yu XZ, Luo Q, Leung AO, Wong CS, Luksemburg WJ, Wong AS |title=Export of Toxic Chemicals – A Review of the Case of Uncontrolled Electronic-Waste Recycling |journal=Environmental Pollution |volume=149 |issue=2 |date=2007 |pages=131–140|doi=10.1016/j.envpol.2007.01.044 |pmid=17412468 }}</ref> Луѓето што работат на овие депонии, локалните деца што бараат предмети за продажба и луѓето што живеат во околните заедници се изложени на овие смртоносни токсини. Еден град кој страда од негативните последици од трговијата со опасен отпад е Гуију, Кина, кој е наречен светска депонија за електронски отпад. Можеби е најголемата депонија за е-отпад во светот, каде што работниците расклопуваат над 1,5 милиони фунти отпадни компјутери, мобилни телефони и други електронски уреди годишно.<ref>{{cite magazine |title=China's Electronic Waste Village – Photo Essays |magazine=Time |publisher=Time Inc. |access-date=24 Apr 2014 |url=https://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210513033552/http://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-date=2021-05-13 |url-status=live}}</ref> ==Пепел од инсинератор== Пепелта од [[Инсинератор|инсинераторот]] е пепелта што се произведува кога инсинераторите го горат отпадот со цел да се отстрани. Инцинерацијата има многу загадувачки ефекти, меѓу кои, доколку е неконтролирана во модерна постројка за претворање на отпад во енергија (ОЕЕ), потенцијалното ослободување на разни опасни метали во исцедокот (вода што се пробила низ пепелта). Во Северна Америка, благодарение на контролите на животната средина во фабриките, исцедокот од пепел „претворен во енергија“ постојано, во десетици ОЕЕ постројки и многу години, е тестиран како нетоксичен. ===Инцидент во Кијанското Море=== Пример за исфрлање пепел од инсинератор на Глобалниот Југ од Глобалниот Север во неправедна трговска размена е [[Инцидент во Кијанското Море|инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море]]. Носејќи 14.000 тони пепел од инсинератор во Филаделфија, товарниот брод „Кијан Си “ требало да го отстрани својот отпад.<ref>"Ash From Khian Sea Is On The Move Again The 14-year-old Philadelphia Waste, Dumped In Haiti 12 Years Ago, Is On Its Way To Be Disposed Of In Louisiana".{{fcn|date=December 2022}}</ref> Сепак, откако биле одбиени од Доминиканската Република, Панама, Хондурас, Бермудите, Гвинеја Бисао и Холандските Антили, екипажот конечно исфрлил дел од пепелта во близина на Хаити.<ref name=mcgraw>{{cite book |last1=Cunningham |first1=William P. |last2=Cunningham |first2=Mary A. |year=2004 |title=Principles of Environmental Science |publisher=McGraw-Hill Further Education |chapter=Chapter 13, Further Case Studies |isbn=0072919833}}</ref> Откако двапати го смениле името на бродот за да се обидат да го сокријат оригиналниот идентитет, Сенегал, Мароко, Јемен, Шри Ланка и Сингапур сепак го забраниле влезот на бродот.<ref name=mcgraw /> По постојаните отфрлања, се верува дека пепелта била фрлена во Атлантскиот и Индискиот Океан.<ref>{{cite magazine |last=Reeves |first=Hope |date=2001-02-18 |title=The Way We Live Now: 2-18-01: Map; A Trail of Refuse |magazine=New York Times Magazine |url=https://www.nytimes.com/2001/02/18/magazine/the-way-we-live-now-2-18-01-map-a-trail-of-refuse.html |access-date=5 April 2013}}</ref> По оваа катастрофа со ракувањето со опасен отпад, владата на Хаити го забранила целиот увоз на отпад, поведувајќи движење за препознавање на сите катастрофални последици од оваа глобална трговија со отпад. Врз основа на инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море и слични настани, Базелската конвенција била напишана за да се спротивстави на она што кај земјите во развој е познато како „токсичен колонијализам.“<ref>{{cite magazine |last=Dalyell |first=Tam |date=July 2, 1992 |title=Thistle Diary: Toxic Wastes and Other Ethical Issues |magazine=New Scientist |page=50}}</ref> Била отворена за потпишување во март 1989 година и стапила на сила во мај 1992 година.<ref name=basel>{{cite web |title=Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal |date=22 March 1989 |via=United Nations Treaty Collection |url=https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src%3DTREATY%26mtdsg_no%3DXXVII-3%26chapter%3D27%26lang%3Den |access-date=2014-04-27 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223095425/https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-3&chapter=27&lang=en |archive-date=2014-02-23}}</ref> САД го потпишале договорот, но сè уште не го ратификувале.<ref name=basel /> ==Хемиски отпад== [[Хемиски отпад|Хемискиот отпад]] е вишок и неупотреблив отпад од опасни хемикалии, главно произведен од големи фабрики. Исклучително е тешко и скапо да се ослободите од него. Тоа претставува многу проблеми и здравствени ризици по изложеноста и мора внимателно да се третира во постројки за преработка на токсичен отпад ===Италија фрла опасни хемикалии во Нигерија=== Еден пример за извоз на хемиски отпад од Глобалниот Север кон Глобалниот Југ е случајот со еден италијански бизнисмен кој се обидувал да ги избегне европските економски регулативи.<ref>{{cite journal |last=Clapp |first=J. |title=Africa, NGOs, and the International Toxic Waste Trade |journal=The Journal of Environment & Development |volume=3 |issue=2 |date=1994 |pages=17–46|doi=10.1177/107049659400300204 |s2cid=155015854 }}</ref>Наводно извезувајќи 4.000 тони [[токсичен отпад]], кој содржел 150 тони полихлорирани бифенили или ПХБ, италијанскиот бизнисмен заработил 4,3 милиони долари со испорака на опасен отпад во [[Нигерија]].<ref name=okaru>{{cite journal |last=Okaru |first=Valentina O. |title=The Basil Convention: Controlling the Movement of Hazardous Wastes to Developing Countries |journal=Fordham Environmental Law Review |series=6th |volume=4 |issue=2 |date=2011 |page=138}}</ref> „Фордхам Енвироментал Ло Ревју“ објавил статија во која подетално се објаснуваат влијанијата од токсичниот отпад наметнат врз Нигерија: <blockquote>„Лажно означувајќи го ѓубрето како ѓубриво, италијанската компанија измамила пензиониран/неписмен дрвосечач да се согласи да го складира отровот во неговиот двор во нигериското речно пристаниште Коко за само 100 долари месечно. Овие токсични хемикалии биле изложени на жешкото сонце и на децата што си играле во близина. Тие протекле во водоводниот систем Коко, што резултирало со смрт на деветнаесет селани кои јаделе контаминиран ориз од блиската фарма.“<ref name=okaru /></blockquote> Ова е само еден пример за тоа како традиционалниот трговски тек од развиените западни земји сериозно, неправедно и непропорционално влијаеше врз земјите во развој на Глобалниот Југ. ===Бродокршење во Азија=== [[File:Jafrabad Chittagong shipbreaking (8).JPG|thumb|Бродоградба во Читагонг, Бангладеш]] Друга опасност за [[Земја во развој|земјите во развој]] е растечкиот проблем со кршењето на бродовите, кој се јавува главно во Азија. Индустријализираните земји кои сакаат да ги пензионираат употребуваните бродови сметаат дека е поевтино да ги испратат овие бродови во [[Азија]] за демонтирање. [[Народна Република Кина|Кина]] и [[Бангладеш]] се сметаат за два центри на бродоградба во Азија. Едно од главните проблеми лежи во фактот дека овие бродови, кои сега се премногу стари за да продолжат со работа, биле изградени во време со помалку еколошки прописи. Во еден информативен лист за животната средина, истражувачите го покажуваат огромното влијание што овој нов сектор на токсична трговија го има врз работниците и животната средина. Прво, постарите бродови содржат супстанции штетни за здравјето како што се азбест, оловен оксид, цинкови хромати, жива, арсен и трибутилтин<ref name=jones>{{cite web |last=Jones |first=Samantha L. |title=A Toxic Trade: Ship Breaking in China |work=A China Environmental Health Project Fact Sheet |date=Feb 1, 2007 |url=http://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/shipbreaking_feb1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306164442/https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/shipbreaking_feb1.pdf |archive-date=2016-03-06}}</ref>Покрај тоа, работниците во бродоградбата во Кина и во другите земји во развој традиционално немаат соодветна опрема или заштитна опрема при ракување со овие токсични супстанции.<ref name=jones /> ==Пластичен отпад== Трговијата со пластичен отпад е идентификувана како главна причина за морскиот отпад.{{efn|„Активистите ја идентификувале глобалната трговија со пластичен отпад како главен виновник за морскиот отпад, бидејќи индустријализираниот свет со години испорачува голем дел од своите пластични „рециклирачки материјали“ во земјите во развој, кои честопати немаат капацитет да го преработат целиот материјал."<ref name="Clive Cookson">{{cite news |title=Millions of pieces of plastic waste found on remote island chain |author1=Clive Cookson |author2=Leslie Hook |newspaper=[[Financial Times]] |date=May 16, 2019 |access-date=31 December 2019 |url=https://www.ft.com/content/42008d46-76e7-11e9-be7d-6d846537acab |url-access=subscription |url-status=live |archive-date=2019-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190519120302/https://www.ft.com/content/42008d46-76e7-11e9-be7d-6d846537acab}}</ref>}} Земјите што увезуваат отпадна пластика честопати немаат капацитет за преработка на целиот материјал. Како резултат на тоа, [[Обединетите нации]] имаат ограничувања за трговијата со отпадна пластика, освен ако таа не ги исполнува одредени критериуми.{{efn|Новите правила на ОН ефикасно ќе ги спречат САД и ЕУ да извезуваат мешан пластичен отпад, како и пластика што е контаминирана или нерециклирачка - потег што ќе ја намали глобалната трговија со пластичен отпад кога ќе стапи на сила во јануари 2021 година.<ref name="Clive Cookson"/>}} rjjqnlc1n9v9lykuwkaaaudpeyjags0 5375347 5375345 2025-06-06T13:21:05Z Тиверополник 1815 /* Пластичен отпад */ 5375347 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== Денешните поддржувачи на глобалната трговија со отпад тврдат дека увозот на отпад е економска трансакција од која може да имаат корист земјите кои малку нудат на глобалната економија;<ref name=cato /> земјите кои немаат производствен капацитет за производство на висококвалитетни производи можат да увезуваат отпад за да ја стимулираат својата економија. [[Лоренс Самерс]], поранешен претседател на Универзитетот Харвард и главен економист на Светската банка, издал доверлив меморандум во 1991 година во кој се заложил за глобална трговија со отпад. Во меморандумот се наведува: <blockquote>Сметам дека економската логика зад фрлањето товар отровен отпад во земјата со најниски плати е беспрекорна и треба да се соочиме со тоа... Отсекогаш сум сметал дека земјите во Африка се многу недоволно загадени; нивниот квалитет на воздух е веројатно многу неефикасно низок во споредба со Лос Анџелес... Само меѓу вас и мене, не треба ли Светската банка да охрабрува поголема миграција на валканите индустрии во најмалку развиените земји<ref name=nixon /></blockquote> Овој став, кој главно е мотивиран од економијата, а особено од финансискиот профит, го покажува главниот аргумент за глобалната трговија со отпад. Институтот Като објавил статија во која ја поддржува глобалната трговија со отпад, сугерирајќи дека „''постојат малку докази дека опасниот отпад, кој често е хроничен канцероген, придонесува за стапката на смртност во земјите во развој''“. Образложувајќи ја оваа точка, статијата смета дека „''луѓето во земјите во развој рационално би прифатиле зголемена изложеност на опасни загадувачи во замена за можности за зголемување на нивната продуктивност - а со тоа и на нивните приходи''“. Генерално, аргументот за глобалната трговија со отпад во голема мера се темели на перцепцијата дека земјите во развој треба да го унапредат својот економски развој. Поддржувачите сугерираат дека со вклучување во глобалната трговија со отпад, земјите во развој од Глобалниот Југ ќе ги прошират своите економии и ќе го зголемат профитот.<ref name=cato /> ===Критики=== Критичарите на глобалната трговија со отпад тврдат дека недостатокот на регулатива и неуспешните политики им дозволиле на земјите во развој да станат токсични депонии за опасен отпад. Постојано зголемените количини на опасен отпад што се испорачуваат во земјите во развој го зголемуваат непропорционалниот ризик со кој се соочуваат луѓето во овие земји. Критичарите на ефектите од глобалната трговија со отпад нагласуваат огромната количина на опасен отпад со кој луѓето во посиромашните земји мора да се справат. Тие го истакнуваат фактот дека поголемиот дел од опасниот отпад во светот го произведуваат западните земји (САД и Европа), но луѓето кои страдаат од негативни здравствени ефекти од овој отпад се од посиромашни земји кои не го произведуваат отпадот. Питер Њуел, професор по развојни студии, тврди дека „''нееднаквоста во животната средина ги зајакнува, а во исто време ги одразува и другите форми на хиерархија и експлоатација по линии на класа, раса и пол''“. "<ref name=newell>{{cite journal |last=Newell |first=Peter |title=Race, Class, and the Global Politics of Environmental Inequality |journal=Global Environmental Politics |volume=5 |issue=3 |date=August 2005 |pages=70–94 |publisher=MIT Press Journals |doi=10.1162/1526380054794835|s2cid=44057977 }}</ref> Тврдејќи дека штетните ефекти од трговијата со опасен отпад ги погодуваат повеќе оние во неповолна положба отколку другите, критичарите на глобалната трговија со отпад сугерираат дека импликациите од фрлањето опасен отпад имаат значајни последици за луѓето со различна боја на кожа, жените и луѓето со ниски приходи, особено.<ref name=newell /> Критикувајќи ја [[глобална трговија|глобалната трговија]] со отпад за репродукција на нееднаквост на глобално ниво, многу активисти, организатори и екологисти од регионите погодени од Глобалниот Југ го искажале своето разочарување од политиките за глобална трговија со отпад. Ево Моралес, поранешен претседател на Боливија, се залага против сегашниот економски систем кој ја наметнува експлоатацијата на неговата земја и народ. Тој тврди: <blockquote>Ако сакаме да ја спасиме планетата Земја, да спасиме живот и човештво, имаме должност да ставиме крај на капиталистичкиот систем. Доколку не ставиме крај на капиталистичкиот систем, невозможно е да се замисли дека ќе има еднаквост и правда на оваа планета Земја. Затоа верувам дека е важно да се стави крај на експлоатацијата на човечките суштества и на грабежот на природните ресурси, да се стави крај на деструктивните војни за пазари и суровини, на грабежот на енергија, особено фосилни горива, на прекумерната потрошувачка на стоки и на акумулацијата на отпад. Капиталистичкиот систем ни дозволува само да натрупуваме отпад.<ref>{{cite web |author=Stefan |title=Material World: Evo Morales:A Call for Socialism? |publisher=The Socialist Party of Great Britain |access-date=24 Apr 2014 |url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/2000s/2008/no-1246-june-2008/material-world-evo-moralesa-call-socialism}}</ref></blockquote> Жан Франсоа Куадио, африкански родум кој живее во близина на отровна депонија во [[Брегот на Слоновата Коска]], го објаснува своето искуство со ефектите од токсичните супстанции што се присутни низ неговата заедница. Со оглед на тоа што големите западни корпорации го фрлаат својот токсичен отпад во Брегот на Слоновата Коска, Куоадио изгубил две деца од последиците на [[токсичен отпад|токсичниот отпад]]. Тој ја опишал загубата на неговата втора ќерка Ама Грејс и како лекарите „''рекле дека таа страдала од акутна гликемија предизвикана од токсичниот отпад''“.<ref>{{cite web |author1=Meirion Jones |author2=Liz MacKean |date=October 13, 2009 |title=Dirty Tricks and Toxic Waste in Ivory Coast |website=Information Clearing House |access-date=26 Apr 2014 |url=http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190317024302/http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |archive-date=2019-03-17}}</ref>Покрај критичарите од Глобалниот Југ, истражувачите и научниците на Запад почнаа да ја критикуваат нееднаквата распределба на негативните ефекти што ги предизвикуваат овие фрлања на опасен отпад. Дорчета Тејлор, професорка на Универзитетот во Мичиген, тврди како жените од различни раси во [[Соединетите Американски Држави]] се непропорционално погодени од овие политики: <blockquote>„Жените со различна боја на кожа беа на чело на борбата за привлекување внимание кон проблемите што ги уништуваат малцинските заедници - прашања како што се отстранувањето на опасен отпад; изложеноста на токсини; ... Нивните заедници, некои од најдеградираните средини ... се складишта на отпадните производи од капиталистичкото производство и прекумерната потрошувачка. Како резултат на тоа, тие беа на чело на борбата за еколошка правда; тие се основачи на еколошки групи, активисти од локално ниво, истражувачи, организатори на конференции, лидери на работилници, лобисти и организатори на кампањи и заедници.“<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Dorceta E. |chapter=Women of Color, Environmental Justice, and Ecofeminism |editor=K. Warren |title=Ecofeminism: Women, Culture, Nature |year=1997 |pages=58–70}}</ref></blockquote> Т.В. Рид, професор по англиски и американски студии на Државниот универзитет во [[Вашингтон]], тврди дека корелацијата помеѓу историскиот колонијализам и токсичниот колонијализам се базира на перцепциите за домородната земја како „''отпад''“..<ref name=reed>{{cite journal |title=Toxic Colonialism, Environmental Justice, and Native Resistance in Silko's ''Almanac of the Dead'' |author=T. V. Reed |journal=MELUS |volume=34 |issue=2, Ethnicity and Ecocriticism |date=Summer 2009 |pages=25–42 |doi=10.1353/mel.0.0023 |jstor=20532677|s2cid=143478988 }}</ref> Тој тврди дека западните култури ја сметале домородната земја за „''неразвиена''“ и „''празна''“ и дека луѓето што ја населуваат затоа се помалку „''цивилизирани''“.<ref name=reed />Користејќи ги историските претпоставки на колонијализмот, токсичниот колонијализам ги репродуцира истите аргументи со тоа што го дефинира земјиштето на Глобалниот Југ како потрошно за западниот отпад.<ref name=reed /> ====Токсичен колонијализам==== [[Токсичен колонијализам|Токсичниот колонијализам]], дефиниран како процес преку кој „''неразвиените држави се користат како ефтини алтернативи за извоз или отстранување на опасен отпад од загадување од страна на развиените држави''“, е основната критика против глобалната трговија со отпад.<ref name=Pratt>{{cite journal |last=Pratt |first=Laura A. |title=Decreasing Dirty Dumping? A Reevaluation of Toxic Waste Colonialism and the Global Management of Transboundary Hazardous Waste |journal=William & Mary Environmental Law and Policy Review |volume=35 |issue=2 |date=2011 |url=http://scholarship.law.wm.edu/wmelpr/vol35/iss2/5}}</ref> Токсичниот колонијализам ја претставува неоколонијалната политика која продолжува да ја одржува глобалната нееднаквост денес преку неправедни трговски системи.<ref name=Pratt />Токсичниот колонијализам го користи терминот [[колонијализам]] бидејќи „''карактеристиките на колонијализмот, кои вклучуваат економска зависност, експлоатација на работна сила и културна нееднаквост, се тесно поврзани во рамките на новата сфера на колонијализам со токсичен отпад''“<ref name=Pratt /> ==Електронски отпад== Електронскиот отпад, познат и како е-отпад, се однесува на отфрлени електрични или електронски уреди. Брзо растечкиот вишок на електронски отпад низ целиот свет е резултат на брзо развивачкиот технолошки напредок, промените во медиумите (ленти, софтвер, MP3), паѓањето на цените и планираното застарување. Се проценува дека секоја година се произведуваат околу 50 милиони тони е-отпад, од кои поголемиот дел доаѓа од Соединетите Американски Држави и Европа.<ref name=developing>{{cite journal |vauthors=Sthiannopkao S, Wong MH |date=2012 |title=Handling e-waste in developed and developing countries: Initiatives, practices, and consequences |journal=Sci Total Environ|volume=463-464 |pages=1147–1153 |doi=10.1016/j.scitotenv.2012.06.088 |pmid=22858354 }}</ref> Поголемиот дел од овој електронски отпад се испраќа во земјите во развој во Азија и Африка за да се преработи и рециклира.<ref name=developing /> Различни студии ги истражувале ефектите од овој е-отпад врз животната средина и здравјето на луѓето кои живеат и работат околу депонии за електронски отпад. Тешки метали, токсини и хемикалии протекуваат од овие отфрлени производи во околните водни патишта и подземни води, труејќи го локалното население.<ref name=E-Waste>{{cite journal |vauthors=Wong MH, Wu SC, Deng WJ, Yu XZ, Luo Q, Leung AO, Wong CS, Luksemburg WJ, Wong AS |title=Export of Toxic Chemicals – A Review of the Case of Uncontrolled Electronic-Waste Recycling |journal=Environmental Pollution |volume=149 |issue=2 |date=2007 |pages=131–140|doi=10.1016/j.envpol.2007.01.044 |pmid=17412468 }}</ref> Луѓето што работат на овие депонии, локалните деца што бараат предмети за продажба и луѓето што живеат во околните заедници се изложени на овие смртоносни токсини. Еден град кој страда од негативните последици од трговијата со опасен отпад е Гуију, Кина, кој е наречен светска депонија за електронски отпад. Можеби е најголемата депонија за е-отпад во светот, каде што работниците расклопуваат над 1,5 милиони фунти отпадни компјутери, мобилни телефони и други електронски уреди годишно.<ref>{{cite magazine |title=China's Electronic Waste Village – Photo Essays |magazine=Time |publisher=Time Inc. |access-date=24 Apr 2014 |url=https://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210513033552/http://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-date=2021-05-13 |url-status=live}}</ref> ==Пепел од инсинератор== Пепелта од [[Инсинератор|инсинераторот]] е пепелта што се произведува кога инсинераторите го горат отпадот со цел да се отстрани. Инцинерацијата има многу загадувачки ефекти, меѓу кои, доколку е неконтролирана во модерна постројка за претворање на отпад во енергија (ОЕЕ), потенцијалното ослободување на разни опасни метали во исцедокот (вода што се пробила низ пепелта). Во Северна Америка, благодарение на контролите на животната средина во фабриките, исцедокот од пепел „претворен во енергија“ постојано, во десетици ОЕЕ постројки и многу години, е тестиран како нетоксичен. ===Инцидент во Кијанското Море=== Пример за исфрлање пепел од инсинератор на Глобалниот Југ од Глобалниот Север во неправедна трговска размена е [[Инцидент во Кијанското Море|инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море]]. Носејќи 14.000 тони пепел од инсинератор во Филаделфија, товарниот брод „Кијан Си “ требало да го отстрани својот отпад.<ref>"Ash From Khian Sea Is On The Move Again The 14-year-old Philadelphia Waste, Dumped In Haiti 12 Years Ago, Is On Its Way To Be Disposed Of In Louisiana".{{fcn|date=December 2022}}</ref> Сепак, откако биле одбиени од Доминиканската Република, Панама, Хондурас, Бермудите, Гвинеја Бисао и Холандските Антили, екипажот конечно исфрлил дел од пепелта во близина на Хаити.<ref name=mcgraw>{{cite book |last1=Cunningham |first1=William P. |last2=Cunningham |first2=Mary A. |year=2004 |title=Principles of Environmental Science |publisher=McGraw-Hill Further Education |chapter=Chapter 13, Further Case Studies |isbn=0072919833}}</ref> Откако двапати го смениле името на бродот за да се обидат да го сокријат оригиналниот идентитет, Сенегал, Мароко, Јемен, Шри Ланка и Сингапур сепак го забраниле влезот на бродот.<ref name=mcgraw /> По постојаните отфрлања, се верува дека пепелта била фрлена во Атлантскиот и Индискиот Океан.<ref>{{cite magazine |last=Reeves |first=Hope |date=2001-02-18 |title=The Way We Live Now: 2-18-01: Map; A Trail of Refuse |magazine=New York Times Magazine |url=https://www.nytimes.com/2001/02/18/magazine/the-way-we-live-now-2-18-01-map-a-trail-of-refuse.html |access-date=5 April 2013}}</ref> По оваа катастрофа со ракувањето со опасен отпад, владата на Хаити го забранила целиот увоз на отпад, поведувајќи движење за препознавање на сите катастрофални последици од оваа глобална трговија со отпад. Врз основа на инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море и слични настани, Базелската конвенција била напишана за да се спротивстави на она што кај земјите во развој е познато како „токсичен колонијализам.“<ref>{{cite magazine |last=Dalyell |first=Tam |date=July 2, 1992 |title=Thistle Diary: Toxic Wastes and Other Ethical Issues |magazine=New Scientist |page=50}}</ref> Била отворена за потпишување во март 1989 година и стапила на сила во мај 1992 година.<ref name=basel>{{cite web |title=Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal |date=22 March 1989 |via=United Nations Treaty Collection |url=https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src%3DTREATY%26mtdsg_no%3DXXVII-3%26chapter%3D27%26lang%3Den |access-date=2014-04-27 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223095425/https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-3&chapter=27&lang=en |archive-date=2014-02-23}}</ref> САД го потпишале договорот, но сè уште не го ратификувале.<ref name=basel /> ==Хемиски отпад== [[Хемиски отпад|Хемискиот отпад]] е вишок и неупотреблив отпад од опасни хемикалии, главно произведен од големи фабрики. Исклучително е тешко и скапо да се ослободите од него. Тоа претставува многу проблеми и здравствени ризици по изложеноста и мора внимателно да се третира во постројки за преработка на токсичен отпад ===Италија фрла опасни хемикалии во Нигерија=== Еден пример за извоз на хемиски отпад од Глобалниот Север кон Глобалниот Југ е случајот со еден италијански бизнисмен кој се обидувал да ги избегне европските економски регулативи.<ref>{{cite journal |last=Clapp |first=J. |title=Africa, NGOs, and the International Toxic Waste Trade |journal=The Journal of Environment & Development |volume=3 |issue=2 |date=1994 |pages=17–46|doi=10.1177/107049659400300204 |s2cid=155015854 }}</ref>Наводно извезувајќи 4.000 тони [[токсичен отпад]], кој содржел 150 тони полихлорирани бифенили или ПХБ, италијанскиот бизнисмен заработил 4,3 милиони долари со испорака на опасен отпад во [[Нигерија]].<ref name=okaru>{{cite journal |last=Okaru |first=Valentina O. |title=The Basil Convention: Controlling the Movement of Hazardous Wastes to Developing Countries |journal=Fordham Environmental Law Review |series=6th |volume=4 |issue=2 |date=2011 |page=138}}</ref> „Фордхам Енвироментал Ло Ревју“ објавил статија во која подетално се објаснуваат влијанијата од токсичниот отпад наметнат врз Нигерија: <blockquote>„Лажно означувајќи го ѓубрето како ѓубриво, италијанската компанија измамила пензиониран/неписмен дрвосечач да се согласи да го складира отровот во неговиот двор во нигериското речно пристаниште Коко за само 100 долари месечно. Овие токсични хемикалии биле изложени на жешкото сонце и на децата што си играле во близина. Тие протекле во водоводниот систем Коко, што резултирало со смрт на деветнаесет селани кои јаделе контаминиран ориз од блиската фарма.“<ref name=okaru /></blockquote> Ова е само еден пример за тоа како традиционалниот трговски тек од развиените западни земји сериозно, неправедно и непропорционално влијаеше врз земјите во развој на Глобалниот Југ. ===Бродокршење во Азија=== [[File:Jafrabad Chittagong shipbreaking (8).JPG|thumb|Бродоградба во Читагонг, Бангладеш]] Друга опасност за [[Земја во развој|земјите во развој]] е растечкиот проблем со кршењето на бродовите, кој се јавува главно во Азија. Индустријализираните земји кои сакаат да ги пензионираат употребуваните бродови сметаат дека е поевтино да ги испратат овие бродови во [[Азија]] за демонтирање. [[Народна Република Кина|Кина]] и [[Бангладеш]] се сметаат за два центри на бродоградба во Азија. Едно од главните проблеми лежи во фактот дека овие бродови, кои сега се премногу стари за да продолжат со работа, биле изградени во време со помалку еколошки прописи. Во еден информативен лист за животната средина, истражувачите го покажуваат огромното влијание што овој нов сектор на токсична трговија го има врз работниците и животната средина. Прво, постарите бродови содржат супстанции штетни за здравјето како што се азбест, оловен оксид, цинкови хромати, жива, арсен и трибутилтин<ref name=jones>{{cite web |last=Jones |first=Samantha L. |title=A Toxic Trade: Ship Breaking in China |work=A China Environmental Health Project Fact Sheet |date=Feb 1, 2007 |url=http://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/shipbreaking_feb1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306164442/https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/shipbreaking_feb1.pdf |archive-date=2016-03-06}}</ref>Покрај тоа, работниците во бродоградбата во Кина и во другите земји во развој традиционално немаат соодветна опрема или заштитна опрема при ракување со овие токсични супстанции.<ref name=jones /> ==Пластичен отпад== Трговијата со пластичен отпад е идентификувана како главна причина за морскиот отпад.{{efn|„Активистите ја идентификувале глобалната трговија со пластичен отпад како главен виновник за морскиот отпад, бидејќи индустријализираниот свет со години испорачува голем дел од своите пластични „рециклирачки материјали“ во земјите во развој, кои честопати немаат капацитет да го преработат целиот материјал."<ref name="Clive Cookson">{{cite news |title=Millions of pieces of plastic waste found on remote island chain |author1=Clive Cookson |author2=Leslie Hook |newspaper=[[Financial Times]] |date=May 16, 2019 |access-date=31 December 2019 |url=https://www.ft.com/content/42008d46-76e7-11e9-be7d-6d846537acab |url-access=subscription |url-status=live |archive-date=2019-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190519120302/https://www.ft.com/content/42008d46-76e7-11e9-be7d-6d846537acab}}</ref>}} Земјите што увезуваат отпадна пластика честопати немаат капацитет за преработка на целиот материјал. Како резултат на тоа, [[Обединетите нации]] имаат ограничувања за трговијата со отпадна пластика, освен ако таа не ги исполнува одредени критериуми.{{efn|Новите правила на ОН ефикасно ќе ги спречат САД и ЕУ да извезуваат мешан пластичен отпад, како и пластика што е контаминирана или нерециклирачка - потег што ќе ја намали глобалната трговија со пластичен отпад кога ќе стапи на сила во јануари 2021 година.<ref name="Clive Cookson"/>}} ==Влијание== Глобалната трговија со отпад има негативни ефекти врз многу луѓе, особено во посиромашните земји во развој. Овие земји честопати немаат безбедни процеси или капацитети за рециклирање, а луѓето го преработуваат токсичниот отпад со голи раце.<ref name="Grossman Elizabeth">{{cite web |last=Grossman |first=Elizabeth |title=Where Computers Go to Die — and Kill |website=Salon |date=10 Apr 2006 |url=http://www.salon.com/2006/04/10/ewaste}}</ref> Опасниот отпад честопати не се отстранува или третира правилно, што доведува до труење на околната средина и резултира со болести и смрт кај луѓето и животните.<ref name=Frazzoli>{{cite journal |last1=Frazzoli |first1=Chiara |first2=Orish Ebere |last2=Orisakwe |first3=Roberto |last3=Dragone |first4=Alberto |last4=Mantovani |title=Diagnostic Health Risk Assessment of Electronic Waste on the General Population in Developing Countries' Scenarios |journal=Environmental Impact Assessment Review |volume=30 |date=2010 |issue=6 |pages=388–399|doi=10.1016/j.eiar.2009.12.004 }}</ref> Многу луѓе доживеале болести или смрт поради небезбедниот начин на ракување со овој опасен отпад. ===Ефекти врз животната средина=== Трговијата со опасен отпад има катастрофални последици врз [[животната средина]] и природните екосистеми. Различни студии истражуваат како концентрациите на перзистентни органски загадувачи ги отруле областите околу депониите, убивајќи бројни птици, риби и друг див свет. Во и околу овие токсични депонии има концентрации на тешки метали во воздухот, водата, почвата и седиментот, а нивоата на концентрација на тешки метали во овие области се екстремно високи и токсични. ===Импликации за здравјето на луѓето=== Трговијата со [[опасен отпад]] има сериозни штетни последици врз здравјето на луѓето. Луѓето што живеат во земјите во развој може да бидат поранливи на опасните ефекти од трговијата со опасен отпад и се особено изложени на ризик од развој на здравствени проблеми. Методите за отстранување на овој [[токсичен отпад]] во [[Земја во развој|земјите во развој]] ја изложуваат општата популација (вклучувајќи ги и идните генерации) на високо токсични хемикалии. Овие токсични отпадоци често се отстрануваат на отворени депонии, се горат во инсинератори или во други опасни процеси. Работниците носат малку или воопшто не носат заштитна опрема при обработка на овие токсични хемикалии и се изложени на овие токсини преку директен контакт, вдишување, контакт со почва и прашина, како и орален внес на контаминирана локално произведена храна и вода за пиење. Здравствените проблеми што произлегуваат од овој опасен отпад влијаат врз луѓето преку предизвикување [[Рак (болест)|рак]], [[дијабетес]], промени во неврохемиската рамнотежа, хормонски нарушувања од ендокрини нарушувачи, промени на кожата, невротоксичност, оштетување на бубрезите, оштетување на црниот дроб, заболувања на коските, емфизем, овотоксичност, репродуктивно оштетување и многу други фатални болести. [1] Неправилното отстранување на овој опасен отпад создава фатални здравствени проблеми и претставува сериозен ризик за јавното здравје. ===Во политиката=== На [[24 април]] [[2018]] година, претседателот [[Родриго Дутерте]] од [[Филипините]] се заканиl дека ќе објави војна ако [[Канада]] повторно не успее да ги врати 64-те тони ѓубре што погрешно го означи како рециклирачки. Споменатите товари со ѓубре од Канада биле испратени од приватна компанија која рециклирала пластичен материјал минатата 2016 година. Дутерте веќе бил познат по своите бесрамни коментари и агресивно однесување. За време на самитот на АСЕАН што се одржал во [[Манила]], Филипини, присуствувал премиерот [[Џастин Трудо]] и бил контроверзно прашан какви мерки можат да преземат за да го решат ова прашање. Трудо ветил дека ќе го вратат канадското ѓубре од Филипините, но две години подоцна тоа било компромитирано. Дутерте ѝ дал рок на канадската влада до 30 мај, во спротивно Врховниот суд на филипинската влада ќе го префрлил случајот на Меѓународен суд на правдата. Ова е познато и како [[Војна за отпад меѓу Филипините и Канада|војна за отпад меѓу Филипините и Канада]]. По еден месец, [[Малезија]] станала втората азиска земја што ја ескалирала нелегалната трговија со ѓубре од Канада, Велика Британија, Јапонија и САД. Според малезискиот министер за животна средина, Јео Би Јин дал силна изјава дека Малезијците нема да прифаќаат ѓубре од развиените земји бидејќи тоа е спротивно на човековите права во Малезија. Кина, исто така, го ограничува увозот на ѓубре од развиените земји, а сега азиските земји како Тајланд, Индонезија, Виетнам и Мјанмар станаа следната депонија на развиените земји, што е неетичко. ==Белешки== {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Починати во  година]] r40ry3iveqe7giuefy87nh0etn0hzuu 5375348 5375347 2025-06-06T13:22:28Z Тиверополник 1815 5375348 wikitext text/x-wiki '''Глобалната трговија со отпад''' — [[меѓународна трговија]] со [[отпад]] меѓу земјите за понатамошна [[Обработка на отпад|обработка]], [[Отстранување на отпад|отстранување]] или [[рециклирање]]. [[Отровен отпад|Токсичниот]] или [[Опасен отпад|опасниот отпад]] често се увезува од [[Земја во развој|земјите во развој]] од развиените земји. Извештајот на [[Светската банка]] „''Каков отпад: Глобален преглед на управувањето со цврстиот отпад''“ го опишува количеството на цврст отпад произведено во дадена земја. Поточно, земјите кои произведуваат повеќе цврст отпад се економски поразвиени и поиндустријализирани. <ref name=worldbank>{{cite report |chapter=3: Waste Generation |title=What a Waste: A Global Review of Solid Waste Management |publisher=World Bank |pages=8–13 |series=Urban Development |chapter-url=http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-1334852610766/Chap3.pdf}}</ref> Извештајот објаснува дека „''Општо земено, колку е поголем економскиот развој и стапката на урбанизација, толку е поголема количината на произведен цврст отпад''.“ Затоа, земјите на [[Глобалнен Север|Глобалниот Север]], кои се економски поразвиени и урбанизирани, произведуваат повеќе цврст отпад од земјите на [[Глобален Југ|Глобалниот Југ]]. Тековните меѓународни трговски текови на отпад следат модел на отпад што се произведува на Глобалниот Север и се извезува и се отстранува на Глобалниот Југ. Повеќе фактори влијаат врз тоа кои земји произведуваат отпад и во кој обем, вклучувајќи ја географската местоположба, степенот на [[индустријализација]] и нивото на интеграција во глобалната економија. Бројни научници и истражувачи го поврзале наглото зголемување на трговијата со отпад и негативните влијанија од трговијата со отпад со преваленцата на [[Неолиберализам|неолибералната]] [[економска политика]].<ref name=nixon>{{cite book |last=Nixon |first=Rob |title=Slow Violence and the Environmentalism of the Poor |place=Cambridge, MA |publisher=Harvard University Press |year=2011}}</ref><ref name=grossman>{{cite book |last1=Grossman |first1=Gene M. |first2=Alan B. |last2=Krueger |chapter=Environmental Impacts of a North American Free Trade Agreement |title=The U.S. Mexico Free Trade Agreement |editor-first=Peter |editor-last=Garber |publisher=MIT Press |year=1994 |isbn=0-262-07152-5 |pages=[https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 13–56] |doi=10.3386/w3914 |chapter-url=https://archive.org/details/mexicousfreetrad00pete/page/13 |chapter-url-access=registration}}</ref><ref name=smith>{{cite journal |last=Smith |first=Jackie |title=Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements |journal=Mobilization: An International Quarterly |volume=6 |issue=1 |date=March 2001 |pages=1–19 |url=http://d-scholarship.pitt.edu/26753/1/Battle_in_Seattle_Smith_Mobilization_2000.pdf |doi=10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608}}</ref><ref name=blumm>15 Harv. J. L. & Pub. Pol'y 373 (1992)Fallacies of Free Market Environmentalism, The ; Blumm, Michael C.</ref> Со големата економска преобразба кон неолиберална економска политика во 1980-тите, преминот кон политика на „слободен пазар“ го олеснило наглото зголемување на глобалната трговија со отпад. Хенри Жиру, претседател на Катедрата за културни студии на Универзитетот Мекмастер, ја дава својата дефиниција за неолиберална економска политика: <blockquote>„''Неолиберализмот ... ги отстранува економијата и пазарите од дискурсот на општествените обврски и општествените трошоци. ...Како политика и политички проект, неолиберализмот е поврзан со приватизацијата на јавните услуги, распродажбата на државните функции, дерегулацијата на финансиите и трудот, елиминацијата на социјалната држава и синдикатите, либерализацијата на трговијата со стоки и капиталните инвестиции, како и пазаризацијата и комодификацијата на општеството''."<ref>Polychroniou, CJ. "Neoliberalism and the Politics of Higher Education: An Interview With Henry A. Giroux." Truthout. N.p., 26 Mar. 2013. Web. 13 Apr. 2014. <http://truth-out.org/news/item/15237-predatory-capitalism-and-the-attack-on-higher-education-an-interview-with-henry-a-giroux>.</ref></blockquote> Со оглед на оваа економска платформа на приватизација, неолиберализмот се заснова на проширување на договорите за слободна трговија и воспоставување отворени граници кон меѓународните трговски пазари. Либерализацијата на трговијата, неолиберална економска политика во која трговијата е целосно дерегулирана, без оставање тарифи, квоти или други ограничувања на меѓународната трговија, е дизајнирана да ги унапреди економиите на земјите во развој и да ги интегрира во глобалната економија. Критичарите тврдат дека иако либерализацијата на трговијата на слободниот пазар е дизајнирана да ѝ овозможи на секоја земја можност да постигне економски успех, последиците од овие политики биле катастрофални за земјите од Глобалниот Југ, во суштина осакатувајќи ги нивните економии во ропство на Глобалниот Север.<ref>{{cite journal |author1=Gérard Duménil |author2=Dominique Lévy |title=Neoliberalism – Neoimperialism |journal=EconomiX-CNRS and PSE-CNRS |date=September 23, 2005 |pages=1–12 |url=http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714150302/http://www.oid-ido.org/IMG/pdf/neoico.pdf |archive-date=2014-07-14}}</ref> Дури и за поддржувачи како што е [[Меѓународниот монетарен фонд]], „''напредокот на интеграцијата беше нееднаков во последните децении''<ref>{{cite web |title=Global Trade Liberalization and the Developing Countries |work=An IMF Issues Brief |publisher=International Monetary Fund |date=Nov 2001 |access-date=11 Apr 2014 |url=http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2001/110801.htm#i}}</ref> Поточно, земјите во развој се цел на политиките за либерализација на трговијата за увоз на отпад како средство за економска експанзија.<ref name=cato>{{cite journal |author1=Jay Johnson |author2=Gary Pecquet |author3=Leon Taylor |title=Potential Gains from Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers' Memo |journal=Cato Journal |volume=27 |issue=3 |date=Fall 2007 |pages=398–402 |publisher=Cato Institute |url=https://www.cato.org/sites/cato.org/files/serials/files/cato-journal/2007/11/cj27n3-6.pdf}}</ref> Водечката неолиберална економска политика тврди дека начинот да се интегрира во глобалната економија е преку учество во либерализацијата на трговијата и размената на меѓународните трговски пазари. Нивното тврдење е дека помалите земји, со помалку инфраструктура, помалку богатство и помала производствена способност, треба да го апсорбираат опасниот отпад како начин за зголемување на профитот и стимулирање на нивните економии.<ref name=cato /> ==Актуелна дебата== ===Аргументи во поддршка=== Денешните поддржувачи на глобалната трговија со отпад тврдат дека увозот на отпад е економска трансакција од која може да имаат корист земјите кои малку нудат на глобалната економија;<ref name=cato /> земјите кои немаат производствен капацитет за производство на висококвалитетни производи можат да увезуваат отпад за да ја стимулираат својата економија. [[Лоренс Самерс]], поранешен претседател на Универзитетот Харвард и главен економист на Светската банка, издал доверлив меморандум во 1991 година во кој се заложил за глобална трговија со отпад. Во меморандумот се наведува: <blockquote>Сметам дека економската логика зад фрлањето товар отровен отпад во земјата со најниски плати е беспрекорна и треба да се соочиме со тоа... Отсекогаш сум сметал дека земјите во Африка се многу недоволно загадени; нивниот квалитет на воздух е веројатно многу неефикасно низок во споредба со Лос Анџелес... Само меѓу вас и мене, не треба ли Светската банка да охрабрува поголема миграција на валканите индустрии во најмалку развиените земји<ref name=nixon /></blockquote> Овој став, кој главно е мотивиран од економијата, а особено од финансискиот профит, го покажува главниот аргумент за глобалната трговија со отпад. Институтот Като објавил статија во која ја поддржува глобалната трговија со отпад, сугерирајќи дека „''постојат малку докази дека опасниот отпад, кој често е хроничен канцероген, придонесува за стапката на смртност во земјите во развој''“. Образложувајќи ја оваа точка, статијата смета дека „''луѓето во земјите во развој рационално би прифатиле зголемена изложеност на опасни загадувачи во замена за можности за зголемување на нивната продуктивност - а со тоа и на нивните приходи''“. Генерално, аргументот за глобалната трговија со отпад во голема мера се темели на перцепцијата дека земјите во развој треба да го унапредат својот економски развој. Поддржувачите сугерираат дека со вклучување во глобалната трговија со отпад, земјите во развој од Глобалниот Југ ќе ги прошират своите економии и ќе го зголемат профитот.<ref name=cato /> ===Критики=== Критичарите на глобалната трговија со отпад тврдат дека недостатокот на регулатива и неуспешните политики им дозволиле на земјите во развој да станат токсични депонии за опасен отпад. Постојано зголемените количини на опасен отпад што се испорачуваат во земјите во развој го зголемуваат непропорционалниот ризик со кој се соочуваат луѓето во овие земји. Критичарите на ефектите од глобалната трговија со отпад нагласуваат огромната количина на опасен отпад со кој луѓето во посиромашните земји мора да се справат. Тие го истакнуваат фактот дека поголемиот дел од опасниот отпад во светот го произведуваат западните земји (САД и Европа), но луѓето кои страдаат од негативни здравствени ефекти од овој отпад се од посиромашни земји кои не го произведуваат отпадот. Питер Њуел, професор по развојни студии, тврди дека „''нееднаквоста во животната средина ги зајакнува, а во исто време ги одразува и другите форми на хиерархија и експлоатација по линии на класа, раса и пол''“. "<ref name=newell>{{cite journal |last=Newell |first=Peter |title=Race, Class, and the Global Politics of Environmental Inequality |journal=Global Environmental Politics |volume=5 |issue=3 |date=August 2005 |pages=70–94 |publisher=MIT Press Journals |doi=10.1162/1526380054794835|s2cid=44057977 }}</ref> Тврдејќи дека штетните ефекти од трговијата со опасен отпад ги погодуваат повеќе оние во неповолна положба отколку другите, критичарите на глобалната трговија со отпад сугерираат дека импликациите од фрлањето опасен отпад имаат значајни последици за луѓето со различна боја на кожа, жените и луѓето со ниски приходи, особено.<ref name=newell /> Критикувајќи ја [[глобална трговија|глобалната трговија]] со отпад за репродукција на нееднаквост на глобално ниво, многу активисти, организатори и екологисти од регионите погодени од Глобалниот Југ го искажале своето разочарување од политиките за глобална трговија со отпад. Ево Моралес, поранешен претседател на Боливија, се залага против сегашниот економски систем кој ја наметнува експлоатацијата на неговата земја и народ. Тој тврди: <blockquote>Ако сакаме да ја спасиме планетата Земја, да спасиме живот и човештво, имаме должност да ставиме крај на капиталистичкиот систем. Доколку не ставиме крај на капиталистичкиот систем, невозможно е да се замисли дека ќе има еднаквост и правда на оваа планета Земја. Затоа верувам дека е важно да се стави крај на експлоатацијата на човечките суштества и на грабежот на природните ресурси, да се стави крај на деструктивните војни за пазари и суровини, на грабежот на енергија, особено фосилни горива, на прекумерната потрошувачка на стоки и на акумулацијата на отпад. Капиталистичкиот систем ни дозволува само да натрупуваме отпад.<ref>{{cite web |author=Stefan |title=Material World: Evo Morales:A Call for Socialism? |publisher=The Socialist Party of Great Britain |access-date=24 Apr 2014 |url=http://www.worldsocialism.org/spgb/socialist-standard/2000s/2008/no-1246-june-2008/material-world-evo-moralesa-call-socialism}}</ref></blockquote> Жан Франсоа Куадио, африкански родум кој живее во близина на отровна депонија во [[Брегот на Слоновата Коска]], го објаснува своето искуство со ефектите од токсичните супстанции што се присутни низ неговата заедница. Со оглед на тоа што големите западни корпорации го фрлаат својот токсичен отпад во Брегот на Слоновата Коска, Куоадио изгубил две деца од последиците на [[токсичен отпад|токсичниот отпад]]. Тој ја опишал загубата на неговата втора ќерка Ама Грејс и како лекарите „''рекле дека таа страдала од акутна гликемија предизвикана од токсичниот отпад''“.<ref>{{cite web |author1=Meirion Jones |author2=Liz MacKean |date=October 13, 2009 |title=Dirty Tricks and Toxic Waste in Ivory Coast |website=Information Clearing House |access-date=26 Apr 2014 |url=http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190317024302/http://www.informationclearinghouse.info/article23715.htm |archive-date=2019-03-17}}</ref>Покрај критичарите од Глобалниот Југ, истражувачите и научниците на Запад почнаа да ја критикуваат нееднаквата распределба на негативните ефекти што ги предизвикуваат овие фрлања на опасен отпад. Дорчета Тејлор, професорка на Универзитетот во Мичиген, тврди како жените од различни раси во [[Соединетите Американски Држави]] се непропорционално погодени од овие политики: <blockquote>„Жените со различна боја на кожа беа на чело на борбата за привлекување внимание кон проблемите што ги уништуваат малцинските заедници - прашања како што се отстранувањето на опасен отпад; изложеноста на токсини; ... Нивните заедници, некои од најдеградираните средини ... се складишта на отпадните производи од капиталистичкото производство и прекумерната потрошувачка. Како резултат на тоа, тие беа на чело на борбата за еколошка правда; тие се основачи на еколошки групи, активисти од локално ниво, истражувачи, организатори на конференции, лидери на работилници, лобисти и организатори на кампањи и заедници.“<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Dorceta E. |chapter=Women of Color, Environmental Justice, and Ecofeminism |editor=K. Warren |title=Ecofeminism: Women, Culture, Nature |year=1997 |pages=58–70}}</ref></blockquote> Т.В. Рид, професор по англиски и американски студии на Државниот универзитет во [[Вашингтон]], тврди дека корелацијата помеѓу историскиот колонијализам и токсичниот колонијализам се базира на перцепциите за домородната земја како „''отпад''“..<ref name=reed>{{cite journal |title=Toxic Colonialism, Environmental Justice, and Native Resistance in Silko's ''Almanac of the Dead'' |author=T. V. Reed |journal=MELUS |volume=34 |issue=2, Ethnicity and Ecocriticism |date=Summer 2009 |pages=25–42 |doi=10.1353/mel.0.0023 |jstor=20532677|s2cid=143478988 }}</ref> Тој тврди дека западните култури ја сметале домородната земја за „''неразвиена''“ и „''празна''“ и дека луѓето што ја населуваат затоа се помалку „''цивилизирани''“.<ref name=reed />Користејќи ги историските претпоставки на колонијализмот, токсичниот колонијализам ги репродуцира истите аргументи со тоа што го дефинира земјиштето на Глобалниот Југ како потрошно за западниот отпад.<ref name=reed /> ====Токсичен колонијализам==== [[Токсичен колонијализам|Токсичниот колонијализам]], дефиниран како процес преку кој „''неразвиените држави се користат како ефтини алтернативи за извоз или отстранување на опасен отпад од загадување од страна на развиените држави''“, е основната критика против глобалната трговија со отпад.<ref name=Pratt>{{cite journal |last=Pratt |first=Laura A. |title=Decreasing Dirty Dumping? A Reevaluation of Toxic Waste Colonialism and the Global Management of Transboundary Hazardous Waste |journal=William & Mary Environmental Law and Policy Review |volume=35 |issue=2 |date=2011 |url=http://scholarship.law.wm.edu/wmelpr/vol35/iss2/5}}</ref> Токсичниот колонијализам ја претставува неоколонијалната политика која продолжува да ја одржува глобалната нееднаквост денес преку неправедни трговски системи.<ref name=Pratt />Токсичниот колонијализам го користи терминот [[колонијализам]] бидејќи „''карактеристиките на колонијализмот, кои вклучуваат економска зависност, експлоатација на работна сила и културна нееднаквост, се тесно поврзани во рамките на новата сфера на колонијализам со токсичен отпад''“<ref name=Pratt /> ==Електронски отпад== Електронскиот отпад, познат и како е-отпад, се однесува на отфрлени електрични или електронски уреди. Брзо растечкиот вишок на електронски отпад низ целиот свет е резултат на брзо развивачкиот технолошки напредок, промените во медиумите (ленти, софтвер, MP3), паѓањето на цените и планираното застарување. Се проценува дека секоја година се произведуваат околу 50 милиони тони е-отпад, од кои поголемиот дел доаѓа од Соединетите Американски Држави и Европа.<ref name=developing>{{cite journal |vauthors=Sthiannopkao S, Wong MH |date=2012 |title=Handling e-waste in developed and developing countries: Initiatives, practices, and consequences |journal=Sci Total Environ|volume=463-464 |pages=1147–1153 |doi=10.1016/j.scitotenv.2012.06.088 |pmid=22858354 }}</ref> Поголемиот дел од овој електронски отпад се испраќа во земјите во развој во Азија и Африка за да се преработи и рециклира.<ref name=developing /> Различни студии ги истражувале ефектите од овој е-отпад врз животната средина и здравјето на луѓето кои живеат и работат околу депонии за електронски отпад. Тешки метали, токсини и хемикалии протекуваат од овие отфрлени производи во околните водни патишта и подземни води, труејќи го локалното население.<ref name=E-Waste>{{cite journal |vauthors=Wong MH, Wu SC, Deng WJ, Yu XZ, Luo Q, Leung AO, Wong CS, Luksemburg WJ, Wong AS |title=Export of Toxic Chemicals – A Review of the Case of Uncontrolled Electronic-Waste Recycling |journal=Environmental Pollution |volume=149 |issue=2 |date=2007 |pages=131–140|doi=10.1016/j.envpol.2007.01.044 |pmid=17412468 }}</ref> Луѓето што работат на овие депонии, локалните деца што бараат предмети за продажба и луѓето што живеат во околните заедници се изложени на овие смртоносни токсини. Еден град кој страда од негативните последици од трговијата со опасен отпад е Гуију, Кина, кој е наречен светска депонија за електронски отпад. Можеби е најголемата депонија за е-отпад во светот, каде што работниците расклопуваат над 1,5 милиони фунти отпадни компјутери, мобилни телефони и други електронски уреди годишно.<ref>{{cite magazine |title=China's Electronic Waste Village – Photo Essays |magazine=Time |publisher=Time Inc. |access-date=24 Apr 2014 |url=https://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210513033552/http://content.time.com/time/photogallery/0%2C29307%2C1870162_1822153%2C00.html |archive-date=2021-05-13 |url-status=live}}</ref> ==Пепел од инсинератор== Пепелта од [[Инсинератор|инсинераторот]] е пепелта што се произведува кога инсинераторите го горат отпадот со цел да се отстрани. Инцинерацијата има многу загадувачки ефекти, меѓу кои, доколку е неконтролирана во модерна постројка за претворање на отпад во енергија (ОЕЕ), потенцијалното ослободување на разни опасни метали во исцедокот (вода што се пробила низ пепелта). Во Северна Америка, благодарение на контролите на животната средина во фабриките, исцедокот од пепел „претворен во енергија“ постојано, во десетици ОЕЕ постројки и многу години, е тестиран како нетоксичен. ===Инцидент во Кијанското Море=== Пример за исфрлање пепел од инсинератор на Глобалниот Југ од Глобалниот Север во неправедна трговска размена е [[Инцидент во Кијанското Море|инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море]]. Носејќи 14.000 тони пепел од инсинератор во Филаделфија, товарниот брод „Кијан Си “ требало да го отстрани својот отпад.<ref>"Ash From Khian Sea Is On The Move Again The 14-year-old Philadelphia Waste, Dumped In Haiti 12 Years Ago, Is On Its Way To Be Disposed Of In Louisiana".{{fcn|date=December 2022}}</ref> Сепак, откако биле одбиени од Доминиканската Република, Панама, Хондурас, Бермудите, Гвинеја Бисао и Холандските Антили, екипажот конечно исфрлил дел од пепелта во близина на Хаити.<ref name=mcgraw>{{cite book |last1=Cunningham |first1=William P. |last2=Cunningham |first2=Mary A. |year=2004 |title=Principles of Environmental Science |publisher=McGraw-Hill Further Education |chapter=Chapter 13, Further Case Studies |isbn=0072919833}}</ref> Откако двапати го смениле името на бродот за да се обидат да го сокријат оригиналниот идентитет, Сенегал, Мароко, Јемен, Шри Ланка и Сингапур сепак го забраниле влезот на бродот.<ref name=mcgraw /> По постојаните отфрлања, се верува дека пепелта била фрлена во Атлантскиот и Индискиот Океан.<ref>{{cite magazine |last=Reeves |first=Hope |date=2001-02-18 |title=The Way We Live Now: 2-18-01: Map; A Trail of Refuse |magazine=New York Times Magazine |url=https://www.nytimes.com/2001/02/18/magazine/the-way-we-live-now-2-18-01-map-a-trail-of-refuse.html |access-date=5 April 2013}}</ref> По оваа катастрофа со ракувањето со опасен отпад, владата на Хаити го забранила целиот увоз на отпад, поведувајќи движење за препознавање на сите катастрофални последици од оваа глобална трговија со отпад. Врз основа на инцидентот со отстранување на отпад во Кијанското Море и слични настани, Базелската конвенција била напишана за да се спротивстави на она што кај земјите во развој е познато како „токсичен колонијализам.“<ref>{{cite magazine |last=Dalyell |first=Tam |date=July 2, 1992 |title=Thistle Diary: Toxic Wastes and Other Ethical Issues |magazine=New Scientist |page=50}}</ref> Била отворена за потпишување во март 1989 година и стапила на сила во мај 1992 година.<ref name=basel>{{cite web |title=Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal |date=22 March 1989 |via=United Nations Treaty Collection |url=https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src%3DTREATY%26mtdsg_no%3DXXVII-3%26chapter%3D27%26lang%3Den |access-date=2014-04-27 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223095425/https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-3&chapter=27&lang=en |archive-date=2014-02-23}}</ref> САД го потпишале договорот, но сè уште не го ратификувале.<ref name=basel /> ==Хемиски отпад== [[Хемиски отпад|Хемискиот отпад]] е вишок и неупотреблив отпад од опасни хемикалии, главно произведен од големи фабрики. Исклучително е тешко и скапо да се ослободите од него. Тоа претставува многу проблеми и здравствени ризици по изложеноста и мора внимателно да се третира во постројки за преработка на токсичен отпад ===Италија фрла опасни хемикалии во Нигерија=== Еден пример за извоз на хемиски отпад од Глобалниот Север кон Глобалниот Југ е случајот со еден италијански бизнисмен кој се обидувал да ги избегне европските економски регулативи.<ref>{{cite journal |last=Clapp |first=J. |title=Africa, NGOs, and the International Toxic Waste Trade |journal=The Journal of Environment & Development |volume=3 |issue=2 |date=1994 |pages=17–46|doi=10.1177/107049659400300204 |s2cid=155015854 }}</ref>Наводно извезувајќи 4.000 тони [[токсичен отпад]], кој содржел 150 тони полихлорирани бифенили или ПХБ, италијанскиот бизнисмен заработил 4,3 милиони долари со испорака на опасен отпад во [[Нигерија]].<ref name=okaru>{{cite journal |last=Okaru |first=Valentina O. |title=The Basil Convention: Controlling the Movement of Hazardous Wastes to Developing Countries |journal=Fordham Environmental Law Review |series=6th |volume=4 |issue=2 |date=2011 |page=138}}</ref> „Фордхам Енвироментал Ло Ревју“ објавил статија во која подетално се објаснуваат влијанијата од токсичниот отпад наметнат врз Нигерија: <blockquote>„Лажно означувајќи го ѓубрето како ѓубриво, италијанската компанија измамила пензиониран/неписмен дрвосечач да се согласи да го складира отровот во неговиот двор во нигериското речно пристаниште Коко за само 100 долари месечно. Овие токсични хемикалии биле изложени на жешкото сонце и на децата што си играле во близина. Тие протекле во водоводниот систем Коко, што резултирало со смрт на деветнаесет селани кои јаделе контаминиран ориз од блиската фарма.“<ref name=okaru /></blockquote> Ова е само еден пример за тоа како традиционалниот трговски тек од развиените западни земји сериозно, неправедно и непропорционално влијаеше врз земјите во развој на Глобалниот Југ. ===Бродокршење во Азија=== [[File:Jafrabad Chittagong shipbreaking (8).JPG|thumb|Бродоградба во Читагонг, Бангладеш]] Друга опасност за [[Земја во развој|земјите во развој]] е растечкиот проблем со кршењето на бродовите, кој се јавува главно во Азија. Индустријализираните земји кои сакаат да ги пензионираат употребуваните бродови сметаат дека е поевтино да ги испратат овие бродови во [[Азија]] за демонтирање. [[Народна Република Кина|Кина]] и [[Бангладеш]] се сметаат за два центри на бродоградба во Азија. Едно од главните проблеми лежи во фактот дека овие бродови, кои сега се премногу стари за да продолжат со работа, биле изградени во време со помалку еколошки прописи. Во еден информативен лист за животната средина, истражувачите го покажуваат огромното влијание што овој нов сектор на токсична трговија го има врз работниците и животната средина. Прво, постарите бродови содржат супстанции штетни за здравјето како што се азбест, оловен оксид, цинкови хромати, жива, арсен и трибутилтин<ref name=jones>{{cite web |last=Jones |first=Samantha L. |title=A Toxic Trade: Ship Breaking in China |work=A China Environmental Health Project Fact Sheet |date=Feb 1, 2007 |url=http://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/shipbreaking_feb1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306164442/https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/shipbreaking_feb1.pdf |archive-date=2016-03-06}}</ref>Покрај тоа, работниците во бродоградбата во Кина и во другите земји во развој традиционално немаат соодветна опрема или заштитна опрема при ракување со овие токсични супстанции.<ref name=jones /> ==Пластичен отпад== Трговијата со пластичен отпад е идентификувана како главна причина за морскиот отпад.{{efn|„Активистите ја идентификувале глобалната трговија со пластичен отпад како главен виновник за морскиот отпад, бидејќи индустријализираниот свет со години испорачува голем дел од своите пластични „рециклирачки материјали“ во земјите во развој, кои честопати немаат капацитет да го преработат целиот материјал."<ref name="Clive Cookson">{{cite news |title=Millions of pieces of plastic waste found on remote island chain |author1=Clive Cookson |author2=Leslie Hook |newspaper=[[Financial Times]] |date=May 16, 2019 |access-date=31 December 2019 |url=https://www.ft.com/content/42008d46-76e7-11e9-be7d-6d846537acab |url-access=subscription |url-status=live |archive-date=2019-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190519120302/https://www.ft.com/content/42008d46-76e7-11e9-be7d-6d846537acab}}</ref>}} Земјите што увезуваат отпадна пластика честопати немаат капацитет за преработка на целиот материјал. Како резултат на тоа, [[Обединетите нации]] имаат ограничувања за трговијата со отпадна пластика, освен ако таа не ги исполнува одредени критериуми.{{efn|Новите правила на ОН ефикасно ќе ги спречат САД и ЕУ да извезуваат мешан пластичен отпад, како и пластика што е контаминирана или нерециклирачка - потег што ќе ја намали глобалната трговија со пластичен отпад кога ќе стапи на сила во јануари 2021 година.<ref name="Clive Cookson"/>}} ==Влијание== Глобалната трговија со отпад има негативни ефекти врз многу луѓе, особено во посиромашните земји во развој. Овие земји честопати немаат безбедни процеси или капацитети за рециклирање, а луѓето го преработуваат токсичниот отпад со голи раце.<ref name="Grossman Elizabeth">{{cite web |last=Grossman |first=Elizabeth |title=Where Computers Go to Die — and Kill |website=Salon |date=10 Apr 2006 |url=http://www.salon.com/2006/04/10/ewaste}}</ref> Опасниот отпад честопати не се отстранува или третира правилно, што доведува до труење на околната средина и резултира со болести и смрт кај луѓето и животните.<ref name=Frazzoli>{{cite journal |last1=Frazzoli |first1=Chiara |first2=Orish Ebere |last2=Orisakwe |first3=Roberto |last3=Dragone |first4=Alberto |last4=Mantovani |title=Diagnostic Health Risk Assessment of Electronic Waste on the General Population in Developing Countries' Scenarios |journal=Environmental Impact Assessment Review |volume=30 |date=2010 |issue=6 |pages=388–399|doi=10.1016/j.eiar.2009.12.004 }}</ref> Многу луѓе доживеале болести или смрт поради небезбедниот начин на ракување со овој опасен отпад. ===Ефекти врз животната средина=== Трговијата со опасен отпад има катастрофални последици врз [[животната средина]] и природните екосистеми. Различни студии истражуваат како концентрациите на перзистентни органски загадувачи ги отруле областите околу депониите, убивајќи бројни птици, риби и друг див свет. Во и околу овие токсични депонии има концентрации на тешки метали во воздухот, водата, почвата и седиментот, а нивоата на концентрација на тешки метали во овие области се екстремно високи и токсични. ===Импликации за здравјето на луѓето=== Трговијата со [[опасен отпад]] има сериозни штетни последици врз здравјето на луѓето. Луѓето што живеат во земјите во развој може да бидат поранливи на опасните ефекти од трговијата со опасен отпад и се особено изложени на ризик од развој на здравствени проблеми. Методите за отстранување на овој [[токсичен отпад]] во [[Земја во развој|земјите во развој]] ја изложуваат општата популација (вклучувајќи ги и идните генерации) на високо токсични хемикалии. Овие токсични отпадоци често се отстрануваат на отворени депонии, се горат во инсинератори или во други опасни процеси. Работниците носат малку или воопшто не носат заштитна опрема при обработка на овие токсични хемикалии и се изложени на овие токсини преку директен контакт, вдишување, контакт со почва и прашина, како и орален внес на контаминирана локално произведена храна и вода за пиење. Здравствените проблеми што произлегуваат од овој опасен отпад влијаат врз луѓето преку предизвикување [[Рак (болест)|рак]], [[дијабетес]], промени во неврохемиската рамнотежа, хормонски нарушувања од ендокрини нарушувачи, промени на кожата, невротоксичност, оштетување на бубрезите, оштетување на црниот дроб, заболувања на коските, емфизем, овотоксичност, репродуктивно оштетување и многу други фатални болести. [1] Неправилното отстранување на овој опасен отпад создава фатални здравствени проблеми и претставува сериозен ризик за јавното здравје. ===Во политиката=== На [[24 април]] [[2018]] година, претседателот [[Родриго Дутерте]] од [[Филипините]] се заканиl дека ќе објави војна ако [[Канада]] повторно не успее да ги врати 64-те тони ѓубре што погрешно го означи како рециклирачки. Споменатите товари со ѓубре од Канада биле испратени од приватна компанија која рециклирала пластичен материјал минатата 2016 година. Дутерте веќе бил познат по своите бесрамни коментари и агресивно однесување. За време на самитот на АСЕАН што се одржал во [[Манила]], Филипини, присуствувал премиерот [[Џастин Трудо]] и бил контроверзно прашан какви мерки можат да преземат за да го решат ова прашање. Трудо ветил дека ќе го вратат канадското ѓубре од Филипините, но две години подоцна тоа било компромитирано. Дутерте ѝ дал рок на канадската влада до 30 мај, во спротивно Врховниот суд на филипинската влада ќе го префрлил случајот на Меѓународен суд на правдата. Ова е познато и како [[Војна за отпад меѓу Филипините и Канада|војна за отпад меѓу Филипините и Канада]]. По еден месец, [[Малезија]] станала втората азиска земја што ја ескалирала нелегалната трговија со ѓубре од Канада, Велика Британија, Јапонија и САД. Според малезискиот министер за животна средина, Јео Би Јин дал силна изјава дека Малезијците нема да прифаќаат ѓубре од развиените земји бидејќи тоа е спротивно на човековите права во Малезија. Кина, исто така, го ограничува увозот на ѓубре од развиените земји, а сега азиските земји како Тајланд, Индонезија, Виетнам и Мјанмар станаа следната депонија на развиените земји, што е неетичко. ==Белешки== {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} [[Category:Електронски отпад]] [[Категорија:Концепти за управување со отпад]] db411qc3zc2fzad8hfz9b985kg4u6xh Податотека:Група Биоритам.jpg 6 1372182 5375331 2025-06-06T12:50:52Z Golf5plus 108702 Група Биоритам фотографија од албум 5375331 wikitext text/x-wiki == Опис == Група Биоритам фотографија од албум == Лиценцирање == {{Албумнасловна}} a2yfmcbcx5sp7lax0lxc3p1qjgl24jk Податотека:Бендот на Браќа Нуне.jpg 6 1372183 5375340 2025-06-06T12:56:38Z Golf5plus 108702 Бендот на Браќа Нуне 5375340 wikitext text/x-wiki == Опис == Бендот на Браќа Нуне == Лиценцирање == {{Албумнасловна}} rkuj9ihnbyhdewzmub3cccu203xr7en Разговор:Глобална трговија со отпад 1 1372184 5375346 2025-06-06T13:13:40Z Тиверополник 1815 Создадена страница со: {{СЗР}} 5375346 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx Алфатар 0 1372185 5375367 2025-06-06T17:25:29Z Пакко 4588 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Алфатар | native_name = Алфатар | native_name_lang = bg | settlement_type = град | image_skyline = | image_caption = | image_flag = | image_shield = | pushpin_map = Бугарија | pushpin_map_caption = Местоположба на Алфатар во Буга... 5375367 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Алфатар | native_name = Алфатар | native_name_lang = bg | settlement_type = град | image_skyline = | image_caption = | image_flag = | image_shield = | pushpin_map = Бугарија | pushpin_map_caption = Местоположба на Алфатар во Бугарија | latd =43.946656 |latNS =N | longd =27.291113 |longEW =E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = Земја | subdivision_name = [[Бугарија]] | subdivision_type1 = Област | subdivision_name1 = [[Силистра (област)|Силистра]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Алфатар (општина)|Алфатар]] | leader_party = ГЕРБ | leader_title = Градоначалник | leader_name = Јанка Господинова | unit_pref = Metric | area_total_km2 = 105.443 | elevation_m = 188 | population_total = 1.388 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | timezone1 = [[EET]] | utc_offset1 = +2 | timezone1_DST = [[EEST]] | utc_offset1_DST = +3 | postal_code_type = поштенски код | postal_code = 7570 | area_code = +359 08673 | website = {{URL|alfatar.egov.bg}} }} '''Алфата̀р''' ({{lang-bg|Алфатар}}) — гратче во Североисточна [[Бугарија]], административен центар на општината [[Алфатар (општина)|Алфатар]] во [[Силистра (област)|Силистренската Област]]. Има население од околу 1.388 жители (2022).<ref>[https://www.grao.bg/tna/t41nm-15-06-2022_2.txt Таблица на адресно регистрираните по постоянен и по настоящ адрес лица] oт дата 15.06.2022 г.</ref> == Географија и местоположба == Градот се наоѓа во [[Дунавска Рамнина|Дунавската Рамнина]], во историскиот регион [[Добруџа]], на надморска височина од 188 м. Климата е умерено континентална. Преовладуваат црноземјени почви, на места ерозирани. Низ Алфатар поминува железничката линија [[Силистра]] — [[Самоил (село)|Самуил]] . == Историја == Алфатар е стара бугарска населба, позната уште од [[1573]] година. Во август [[1773]] година, за време на [[Руско-турска војна (1768-1774)|Руско-турската војна]], 400 семејства од селото емигрирале во [[Руската Империја]]. Следната година, тие ја основале населбата Олшанка на земјиштето одредено за бугската козачка армија што се создавала во тоа време. Разочарани од неплодните земјишта, многу Бугари решиле да се вратат во својата татковина, но биле подложени на репресија од Русите и биле принудени насилно да останат во Олшанка.<ref name="дойнов">{{cite book | last = Дойнов | first = Стефан | authorlink = Стефан Дойнов | year = 2005 | title = Българите в Украйна и Молдова през Възраждането (1751 – 1878) | publisher = Академично издателство „Марин Дринов“ | location = София | pages = 57 – 58 | isbn = 954-322-019-0}}</ref> По [[Руско-турска војна (1828-1829)|Руско-турската војна]] од [[1828]]—[[1829]] година, во Алфатар се населиле доселеници од [[Сливен (област)|Сливенската]] и [[Јамбол (област)|Јамболската Oбласт]]. Во времето на ослободувањето од турската власт, тој имал 2.039 жители и бил меѓу најголемите села во [[Добруџа]]. При избувнувањето на [[Прва балканска војна|Балканската војна]] во [[1912]] година, 6 жители на Гољамо Белово доброволно се пријавиле во [[Македонско-одрински доброволни чети|Македонско-одринското ополчение]].<ref>Македоно-одринското опълчение 1912 - 1913 г.: Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“. София, Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9, 2006. ISBN 954-9800-52-0. с. 96 и 826.</ref> Според [[Букурешки договор (1913)|Букурешкиот мировен договор]] од [[1913]] година, селото останало на романска територија. Населението силно се спротивставило на обидите за денационализација,<ref>[http://catalog.libvar.bg/view/check_user.pl?id=4503&SRV=false&LANG=bg '''Поле''' - вестник-ежедневник, временно замества спрения в. Куриер / Базарджик (Добрич): директор Ст. Иванов, бр. 16, 07 юли 1929, стр.1]</ref> учествувајќи во [[Добруџанска револуционерна организација|Добруџанската револуционерна организација]] и револуционерното работничко движење во [[Романија]]. Селото било вратено во Бугарија според Крајовскиот договор од [[1940]] година. Во [[1974]] година, Алфатар бил прогласен за [[град]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://alfatar.egov.bg/ Мрежно место на Општина Афатар] [[Категорија:Населени места во областа Силистра]] [[Категорија:Градови во Бугарија]] qpk8ypnjt4emjnhzmyqphoglhuh5xvj Википедија:Викиекспедиции 2025 4 1372186 5375373 2025-06-06T17:42:03Z Ehrlich91 24281 нова страница 5375373 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" | <center><big>'''ВикиПроект'''<br>'''„Викиекспедиции“'''</big></center> |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Викиекспедиции.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikipedia-logo.svg|150п]] |} {{кратенка|ВП:ЕКСПЕДИЦИИ}} Во текот на 2025 година се планирани четири '''[[Википедија:Викиекспедиции|викиекспедиции]]''', со кои би биле опфатени следните области: :# [[Подгорје]] и [[Огражден]] ([[Општина Ново Село]] и [[Општина Босилово]]) — дводневна експедиција (3-4 мај); :# [[Цапарско Поле]] ([[Општина Битола]]) — дводневна експедиција (планирана); :# [[Охридско-струшка Котлина|Струшко Поле]] ([[Општина Струга]] и [[Општина Дебрца]]) — дводневна експедиција (планирана); и :# [[Средорек (област)|Средорек]] и [[Козјачија]] ([[Општина Старо Нагоричане]]) — дводневна експедиција (планирана). == Прва експедиција == === Подгорје и Огражден === [[Податотека:Maps of areas covered by Macedonian Wikiexpeditions during first expedition in 2025 (with yellow).svg|мини|300п|десно|Карта на посетени села во Македонија по првата експедиција. Посетените села за време на оваа експедиција се означени со жолто, за разлика од останатите со црвено кои биле претходно посетени]] По спроведената изложба на крајот на април за 10-годишниот јубилеј на [[Википедија:Викиекспедиции|експедициите]], решивме дека првиот викенд од мај е идеален за почеток на експедициите за 2025 година. Првата експедиција за оваа година беше одредена во [[Струмичко-радовишка Котлина|Струмичката Котлина]], со што конечно нашата екипа ќе ги посети и струмичките села. Во поплавневните часови на 2 мај 2025 година (петок), вообичаените членови [[Корисник:Ehrlich91|Ehrlich91]], [[Корисник:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]], [[Корисник:Полупрофесионален Шофер|Полупрофесионален Шофер]] и [[Корисник:Деан Лазаревски|Деан Лазаревски]], како и новиот член во екипата на експедициите [[Корисник:MacedonianMaps]] се упатија кон сместувањето во градот Струмица. ==== Прв ден ==== Откако најдовме пекарница на излезот од Струмица и по краткиот појадок, се упативме кон првото село, а тоа беше [[Сушица (Струмичко)|Сушица]], во која поминавме цел еден час, бидејќи селото имаше доста објекти за фотографирање. Покрај работите кои ги имавме забележано, излезе точно тврдењето дека во селото постои и манастир, за кој имавме само еден извор со што го потврдивме неговото постоење. На враќање од манастирот забележавме мал параклис, за кој излезе дека е изграден во двор на приватен имот. Потоа, се упативме кон селото [[Зубово]], каде исто така се задржавме, но поради компактноста на селото одеше доста побрзо фотографирањето на самото село. Од Зубово се упативме кон општинското седиште, [[Ново Село (Струмичко)|Ново Село]], каде најпрвин отидовме да го посетивме манастирот во близина на малото вештачко езеро, а потоа се упативме и на првата земјена авантура, односно посета на селото [[Барбарево]]. Кога се спуштивме од Барбарево, во Ново Село ги досликавме објектите кои не ги имавме опфатено во првиот момент, пред да се упатиме кон новоизграденото село [[Самоилово]]. Од Самоилово, тргнавме во посета на второто село високо на Огражден, селото [[Стиник]], по чиј пат сретнавме и планинари, кои се познаваа со Кирил. Во Стиник како времето да е застанато и малкуте жители одгледуваат свињи, што прокоментиравме дека е некоја карактеристика за самата планина [[Огражден]], бидејќи и на беровска страна во селото [[Двориште (Беровско)|Двориште]] имаме сретнато распространето одгледување на свињи. Бидејќи самиот пат беше доста лош низ селото, до црквата која доминира во селото, тројца членови (Тони, Кирил и Никола) отидоа пеш до нејзе. Од Стиник се вративме повторно на регионалниот пат, каде за кратко време отидовме до селото [[Бајково]], каде иако имавме забележано дека се наоѓа и манастир „Св. Петар и Павле“, сепак некако не ги проверивме податоците од тефтерот во тој момент и заборавивме да го документираме. Кон крајот на денот, ни остана и последното огражденско село, а тоа беше селото [[Бадолен]], за кое во минатото имаше многу написи поврзани со криминални активности за шверц на цигари од поранешен градоначалник на општината. Во селото одвај и да има останато куќи, но црквата е целосно обновена. На враќање од селото, ја посетивме и поранешната касарна на АРМ, која стои напуштена. На едно место, патот до селото се доближува до границата со Бугарија на само 2 километри. Кога се вративме од Бадолен, го посетивме [[Ново Коњарево]], каде веднаш наидовме на необичен објект, кој излезе дека е црква. По кратко време, мештанин кој дојде до црквата ни раскажа дека црквата не е осветена бидејќи градбата не била одобрена од црковните лица. Со посетата на црквата и училиштето во Ново Коњарево го завршивме првиот ден, кој излезе со помалку посетени села, но барем ги посетивме најтешко достапните села во областа. ==== Втор ден ==== ==== Исход ==== Со фотографирани '''30 нови села, 1 повторно посетени, 2 историски села и поминати над 600 километри''', можеме да кажеме дека имавме уште една успешна експедиција. ==== Галерија ==== <gallery mode="packed" heights="130px"> Податотека:Телефонска говорница во Стиник.jpg|Телефонска говорница во [[Стиник]] </gallery> ;Статии {| class="wikitable sortable" width=90% !width=5% |Број !width=56%|Статија !width=20%|Фотографија !width=20%|Предмет на Википодатоци !width=15%|Забелешки |- |1. |[[]] — ||[[Податотека:|200п|]] ||[[:wikidata:|wikidata:]] || статија |- |} === Фотографии === Сите фотографии направени за време на викиекспедицијата се достапни во следнава категорија: {{Ризница-ред|Wikiexpedition to Podgorje and Ogražden Mountain|Подгорје и Огражден}} == Поврзано == * [[Википедија:Викиекспедиции 2025/Статистика]] [[Категорија:Википедија:Викиекспедиции 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Викиекспедиции]] h446rar312fkcmasub8k546pzkpr7t7 5375408 5375373 2025-06-06T20:53:13Z Ehrlich91 24281 5375408 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" | <center><big>'''ВикиПроект'''<br>'''„Викиекспедиции“'''</big></center> |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Викиекспедиции.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikipedia-logo.svg|150п]] |} {{кратенка|ВП:ЕКСПЕДИЦИИ}} Во текот на 2025 година се планирани четири '''[[Википедија:Викиекспедиции|викиекспедиции]]''', со кои би биле опфатени следните области: :# [[Подгорје]] и [[Огражден]] ([[Општина Ново Село]] и [[Општина Босилово]]) — дводневна експедиција (3-4 мај); :# [[Цапарско Поле]] ([[Општина Битола]]) — дводневна експедиција (планирана); :# [[Охридско-струшка Котлина|Струшко Поле]] ([[Општина Струга]] и [[Општина Дебрца]]) — дводневна експедиција (планирана); и :# [[Средорек (област)|Средорек]] и [[Козјачија]] ([[Општина Старо Нагоричане]]) — дводневна експедиција (планирана). == Прва експедиција == === Подгорје и Огражден === [[Податотека:Maps of areas covered by Macedonian Wikiexpeditions during first expedition in 2025 (with yellow).svg|мини|300п|десно|Карта на посетени села во Македонија по првата експедиција. Посетените села за време на оваа експедиција се означени со жолто, за разлика од останатите со црвено кои биле претходно посетени]] По спроведената изложба на крајот на април за 10-годишниот јубилеј на [[Википедија:Викиекспедиции|експедициите]], решивме дека првиот викенд од мај е идеален за почеток на експедициите за 2025 година. Првата експедиција за оваа година беше одредена во [[Струмичко-радовишка Котлина|Струмичката Котлина]], со што конечно нашата екипа ќе ги посети и струмичките села. Во поплавневните часови на 2 мај 2025 година (петок), вообичаените членови [[Корисник:Ehrlich91|Ehrlich91]], [[Корисник:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]], [[Корисник:Полупрофесионален Шофер|Полупрофесионален Шофер]] и [[Корисник:Деан Лазаревски|Деан Лазаревски]], како и новиот член во екипата на експедициите [[Корисник:MacedonianMaps]] се упатија кон сместувањето во градот Струмица. ==== Прв ден ==== Откако најдовме пекарница на излезот од Струмица и по краткиот појадок, се упативме кон првото село, а тоа беше [[Сушица (Струмичко)|Сушица]], во која поминавме цел еден час, бидејќи селото имаше доста објекти за фотографирање. Покрај работите кои ги имавме забележано, излезе точно тврдењето дека во селото постои и манастир, за кој имавме само еден извор со што го потврдивме неговото постоење. На враќање од манастирот забележавме мал параклис, за кој излезе дека е изграден во двор на приватен имот. Потоа, се упативме кон селото [[Зубово]], каде исто така се задржавме, но поради компактноста на селото одеше доста побрзо фотографирањето на самото село. Од Зубово се упативме кон општинското седиште, [[Ново Село (Струмичко)|Ново Село]], каде најпрвин отидовме да го посетивме манастирот во близина на малото вештачко езеро, а потоа се упативме и на првата земјена авантура, односно посета на селото [[Барбарево]]. Кога се спуштивме од Барбарево, во Ново Село ги досликавме објектите кои не ги имавме опфатено во првиот момент, пред да се упатиме кон новоизграденото село [[Самоилово]]. Од Самоилово, тргнавме во посета на второто село високо на Огражден, селото [[Стиник]], по чиј пат сретнавме и планинари, кои се познаваа со Кирил. Во Стиник како времето да е застанато и малкуте жители одгледуваат свињи, што прокоментиравме дека е некоја карактеристика за самата планина [[Огражден]], бидејќи и на беровска страна во селото [[Двориште (Беровско)|Двориште]] имаме сретнато распространето одгледување на свињи. Бидејќи самиот пат беше доста лош низ селото, до црквата која доминира во селото, тројца членови (Тони, Кирил и Никола) отидоа пеш до нејзе. Од Стиник се вративме повторно на регионалниот пат, каде за кратко време отидовме до селото [[Бајково]], каде иако имавме забележано дека се наоѓа и манастир „Св. Петар и Павле“, сепак некако не ги проверивме податоците од тефтерот во тој момент и заборавивме да го документираме. Кон крајот на денот, ни остана и последното огражденско село, а тоа беше селото [[Бадолен]], за кое во минатото имаше многу написи поврзани со криминални активности за шверц на цигари од поранешен градоначалник на општината. Во селото одвај и да има останато куќи, но црквата е целосно обновена. На враќање од селото, ја посетивме и поранешната касарна на АРМ, која стои напуштена. На едно место, патот до селото се доближува до границата со Бугарија на само 2 километри. Кога се вративме од Бадолен, го посетивме [[Ново Коњарево]], каде веднаш наидовме на необичен објект, кој излезе дека е црква. По кратко време, мештанин кој дојде до црквата ни раскажа дека црквата не е осветена бидејќи градбата не била одобрена од црковните лица. Со посетата на црквата и училиштето во Ново Коњарево го завршивме првиот ден, кој излезе со помалку посетени села, но барем ги посетивме најтешко достапните села во областа. ==== Втор ден ==== Вториот ден го започнавме со незавршената мисија од претходниот ден, односно да ги посетиме сите села од [[Општина Ново Село|општината Ново Село]]. Така, започнавме во [[Старо Коњарево]], а пред самото село со нашиот дрон фотографиравме интересна географска појава наречена [[мртвица]] во близина на реката [[Струмица (река)|Струмица]]. Од ова село се движевме во подножјето на планината [[Беласица]] посетувајќи ги селата [[Дражево]], а подоцна и [[Смолари]]. Во Смолари решивме да не го фотографираме водопадот, туку тоа да биде нешто што ќе биде дел од некоја посебна [[Википедија:Геоекспедиции|геоекспедиција]], опфаќајќи ги сите беласички водопади. Потоа, се придвиживме кон скоро споените четири села, [[Мокрино]], [[Мокриево]], [[Колешино]] и [[Борисово]], во кои се задржавме долго време поради бројните верски градби и училишта, како и други стопански и општествени градби. Особено беше карактеристично селото Колешино кое поседува бројни христијански градби од различните деноминации, како што се протестанти, адвентисти, како и [[Јеховини сведоци]], чиј објект не го пронајдовме, односно заклучивме дека веројатно повеќе не постои. Од Колешино се придвиживме кон селата во [[Општина Босилово]], но претходно застанавме сред полето да го фотографираме со дронот [[Моноспитовско Блато|Моноспитовското Блато]] како заштитен споменик на природата. Штом дојдовме во [[Бориево]], некако веднаш се примети голема разлика во уредувањето на селата кај општината Ново Село со овие од општината Босилово, па така првите села се далеку поуредени и средени во споредба со вторите. Во [[Моноспитово]], исто така, се задржавме подолго време поради големиот број верски објекти, слично како во Колешино. Тука, имавме и расправа со мештанин за тоа дали ни е потребна дозвола за снимањето со дрон и прашуваше зашто сме го правеле тоа, посочувајќи дека го правиме истото само за пари. Од Моноспитово се упативме кон селото [[Еднокуќево]], а потоа и во општинското седиште [[Босилово]], со што ставивме крај на оваа експедиција. ==== Исход ==== Со фотографирани '''20 нови села и поминати над 400 километри''', можеме да кажеме дека имавме уште една успешна експедиција. Можеби бројот на селата е помал од нашиот просек, но бројот на фотографирани објекти и далеку над нашиот просек. ==== Галерија ==== <gallery mode="packed" heights="130px"> Податотека:Телефонска говорница во Стиник.jpg|Телефонска говорница во [[Стиник]] </gallery> ;Статии {| class="wikitable sortable" width=90% !width=5% |Број !width=56%|Статија !width=20%|Фотографија !width=20%|Предмет на Википодатоци !width=15%|Забелешки |- |1. |[[]] — ||[[Податотека:|200п|]] ||[[:wikidata:|wikidata:]] || статија |- |} === Фотографии === Сите фотографии направени за време на викиекспедицијата се достапни во следнава категорија: {{Ризница-ред|Wikiexpedition to Podgorje and Ogražden Mountain|Подгорје и Огражден}} == Поврзано == * [[Википедија:Викиекспедиции 2025/Статистика]] [[Категорија:Википедија:Викиекспедиции 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Викиекспедиции]] 5pirj1qf9oyslv2th9sc153szmloltn Хартиена крпа 0 1372187 5375382 2025-06-06T19:05:24Z MagdalenaAvr 122048 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1289366005|Paper towel]]“ 5375382 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Paper_towel.jpg|мини| Ролна хартиени крпи (кујнска ролна)]] '''Хартиената крпа''' е впивлива, направена од хартија и за една употреба. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/paper-towel|title=PAPER TOWEL &#124; meaning in the Cambridge English Dictionary|date=2022-05-25|publisher=Dictionary.cambridge.org|accessdate=2022-05-31}}</ref> Во англискиот јазик хартиените крпи за кујнска употреба се познати и како '''кујнски ролни''', '''кујнска хартија''' или '''кујнски крпи'''. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/kitchen-roll?q=kitchen-towel|title=KITCHEN ROLL &#124; meaning in the Cambridge English Dictionary|date=2022-05-25|publisher=Dictionary.cambridge.org|accessdate=2022-05-31}}</ref> Хартиените крпи за домашна употреба најчесто се продаваат во ролна од перфорирани листови, но исто така се продаваат во ролни од претходно исечени и претходно превиткани слоеви за употреба во диспензери за хартиени крпи. За разлика од платнените крпи, хартиените крпи се [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]]. Имаат моќ да апсорбираат вода бидејќи се лабаво ткаени, што овозможува водата да навлезе меѓу влакната, ([[Капиларни појави|капиларен ефект]] ). Имаат слична намена како конвенционалните крпи: сушење раце, бришење прозорци и други површини, бришење прашина и чистење на истурени течности. Дозаторите за хартиени крпи најчесто се користат во тоалетите што ги делат многу луѓе (како што се училиштата или трговските центри), бидејќи често се сметаат за похигиенски од сушачите за раце со топол воздух <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nhs.uk/news/lifestyle-and-exercise/paper-towels-may-be-more-hygienic-than-air-dryers/|title=Paper towels may be more hygienic than air dryers - NHS|date=June 2013|work=NHS|accessdate=14 January 2019}}</ref> или споделените платнени крпи. == Историја == [[File:Nibroc.jpg|лево|мини| Хартиени крпи од минатото]] Првите тоалетни марамчиња ги развила компанијата ,,Скот Пејпер“ во 1097-мата година, со седиште во [[Филаделфија]]<ref name="Subramanian2019">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/society/2019/apr/25/hand-dryers-paper-towels-hygiene-dyson-airblade|title=Hand dryers v paper towels: the surprisingly dirty fight for the right to dry your hands|last=Subramanian|first=Samanth|authorlink=Samanth Subramanian|date=April 25, 2019|work=[[The Guardian]]|accessdate=March 19, 2024}}</ref> [[Вилијам Е. Корбин]], Хенри Чејс и Харолд Тајтус започнале да експериментираат со хартиени крпи во 1919-тата година. До 1922 година, [[Вилијам Е. Корбин|Корбин]] го усовршил нивниот производ и започнал со масовно производство во фабриката Каскејд на линијата Берлин / Горам. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.conwaydailysun.com/node/8484/18664|title=Once Upon a Berlin Time|archive-url=https://web.archive.org/web/20130926045719/http://www.conwaydailysun.com/node/8484/18664|archive-date=September 26, 2013|accessdate=December 30, 2011}}</ref> Овој производ се викал „Ниброчни хартиени крпи“ ( зборот Корбин напишан наназад <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.laconiadailysun.com/files/pdfarchivenew/BerlinPDF/2011/2011MillSupplement.pdf|title=Beginnings of the Cascade Paper Mill|archive-url=https://web.archive.org/web/20120421103206/http://www.laconiadailysun.com/files/pdfarchivenew/BerlinPDF/2011/2011MillSupplement.pdf|archive-date=April 21, 2012|accessdate=December 30, 2011}}</ref>). Во 1931 година, компанијата за хартија „Скот“ ги воведе своите ролни од хартиени крпи за кујнска употреба. Хартиените крпи најчесто се користат за сушење раце во јавните тоалети, меѓутоа, во 21 век, електричните сушари со млазен воздух стануваат подоминантни. Иако не постои јасен [[научен консензус]] за тоа кој метод е [[Хигиена|похигиенски]], индустријата за хартиени крпи и производителите на сушачи за раце, како што е „Дајсон“, се обидоа да се дискредитираат меѓусебно со финансирање студии кои поттикнуваат сензационалистички наслови и објавување реклами. Битката [[Односи со јавноста|за односи со јавноста]] беше поттикната и од непријателството меѓу двете страни. <ref name="Subramanian2019">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/society/2019/apr/25/hand-dryers-paper-towels-hygiene-dyson-airblade|title=Hand dryers v paper towels: the surprisingly dirty fight for the right to dry your hands|last=Subramanian|first=Samanth|authorlink=Samanth Subramanian|date=April 25, 2019|work=[[The Guardian]]|accessdate=March 19, 2024}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSubramanian2019">[[Samanth Subramanian|Subramanian, Samanth]] (April 25, 2019). [https://www.theguardian.com/society/2019/apr/25/hand-dryers-paper-towels-hygiene-dyson-airblade "Hand dryers v paper towels: the surprisingly dirty fight for the right to dry your hands"]. ''[[Гардијан|The Guardian]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">March 19,</span> 2024</span>.</cite></ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theverge.com/2016/4/21/11479038/dyson-hand-dryer-hygiene-paper-towel-debate|title=Dyson vs Big Paper Towel: the battle over hand-drying hygiene|last=Vincent|first=James|date=April 22, 2016|work=[[The Verge]]|accessdate=March 19, 2024}}</ref> == Производство == Хартиените крпи се произведуваат од девствена (првична) или рециклирана хартиена пулпа, <ref name="quick">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.quickerpickerupper.com/faq.shtml#4|title=Frequently Asked Questions|publisher=quickerpickerupper.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20070609222029/http://www.quickerpickerupper.com/faq.shtml#4 <!-- Bot retrieved archive -->|archive-date=2007-06-09|accessdate=2007-06-28}}</ref> која се извлекува од дрво или растителни влакна. Понекогаш при процесот на производство се избелуваат а може да бидат и украсени со шарени слики (како цвеќиња или мечиња). За подобрување на влажната цврстина се користи одредена големина на смолa <ref name="Sasser" /> Хартиените крпи се пакуваат поединечно и се продаваат како сноп, или навиткани на ролна, и се достапни во две различни вида: домашни и институционални <ref name="ppiOct2008">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html|title=Tissue market continues to grow|last=Brad Kalil, Director of Tissue|date=October 2008|work=Pulp & Paper Int'l Digital Edition|publisher=RISI|archive-url=https://web.archive.org/web/20081216014855/http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html|archive-date=2008-12-16|accessdate=2009-10-31}}</ref> Многу компании произведуваат хартиени крпи. == Пазар == Производите од марамчиња во Северна Америка, вклучувајќи ги и хартиените крпи, се поделени на потрошувачки и пазар за комерцијална употреба, при што употребата во домаќинствата сочинува приближно две третини од вкупната потрошувачка во Северна Америка. <ref name="ppiOct2008">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html|title=Tissue market continues to grow|last=Brad Kalil, Director of Tissue|date=October 2008|work=Pulp & Paper Int'l Digital Edition|publisher=RISI|archive-url=https://web.archive.org/web/20081216014855/http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html|archive-date=2008-12-16|accessdate=2009-10-31}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrad_Kalil,_Director_of_Tissue2008">Brad Kalil, Director of Tissue (October 2008). [https://web.archive.org/web/20081216014855/http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html "Tissue market continues to grow"]. ''Pulp & Paper Int'l Digital Edition''. RISI. Archived from [http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html the original] on 2008-12-16<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2009-10-31</span></span>.</cite></ref> Комерцијалната употреба, односно секоја друга употреба надвор од домаќинството, ја сочинува преостанатата третина од потрошувачката во Северна Америка. <ref name="ppiOct2008" /> Растот на комерцијалната употреба на хартиени крпи се должи на преминот од употреба на превиткани крпи (на пример, во јавните тоалети) кон диспензери за ролни крпи, што ја намалува количината на хартиени крпи што ги користи секој корисник. <ref name="ppiOct2008" /> Американците се најголеми корисници на хартиени крпи во домот [[по глава на жител]], <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theatlantic.com/family/archive/2018/12/paper-towels-us-use-consume/577672/|title=Americans Are Weirdly Obsessed With Paper Towels|last=Pinsker|first=Joe|date=2018-12-10|work=The Atlantic|language=en-US|accessdate=2018-12-11}}</ref> со приближно 24 килограми годишна потрошувачка по глава на жител (комбинирана потрошувачка приближно 7.8 милиони тони годишно. Ова е за 50% повисоко отколку во Европа и речиси 500% повисоко отколку во Латинска Америка. <ref name="ppiOct2008">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html|title=Tissue market continues to grow|last=Brad Kalil, Director of Tissue|date=October 2008|work=Pulp & Paper Int'l Digital Edition|publisher=RISI|archive-url=https://web.archive.org/web/20081216014855/http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html|archive-date=2008-12-16|accessdate=2009-10-31}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrad_Kalil,_Director_of_Tissue2008">Brad Kalil, Director of Tissue (October 2008). [https://web.archive.org/web/20081216014855/http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html "Tissue market continues to grow"]. ''Pulp & Paper Int'l Digital Edition''. RISI. Archived from [http://www.risiinfo.com/magazines/pulp-paper/magazine/october/2008/PPMagOctober-Tissue-market-continues-to-grow.html the original] on 2008-12-16<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2009-10-31</span></span>.</cite></ref> Наспроти нив, луѓето на Блискиот Исток претпочитаат платнени крпи за повеќекратна употреба, а луѓето во Европа им даваат предност на сунѓерите за чистење за повеќекратна употреба. <ref name=":0" /> == Еколошки проблеми == Хартиените крпи се глобален производ со растечко производство и употреба. <ref name="pulppapermill">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pulppapermill.com/guidelines-to-choosing-best-paper-towels/|title=Guidelines to choosing best paper towels|date=16 August 2015|accessdate=29 August 2017}}</ref> Бидејќи се втори по потрошувачка на хартиени крпи, веднаш по [[Тоалетна хартија|тоалетната хартија]] (36% наспроти 45% во САД), употребата на хартиените крпи, кои најчесто не [[Рециклирање|се рециклираат]], има глобално негативни ефекти врз животната средина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://alumni.stanford.edu/get/page/magazine/article/?article_id=29083|title=Taking Paper Towels to the Compost Pile: Nitty-gritty|last=Jingshi Wu|publisher=Stanford Magazine}}</ref> Сепак, постојат хартиени крпи направени од рециклирана хартија. Како алтернатива на хартиените крпи за раце се користат електричните сушачи за раце <ref name="innovateus">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.innovateus.net/content/how-much-tissue-paper-does-american-household-use-day|title=How much tissue paper does an American household use in a day?|work=www.innovateus.net|accessdate=29 August 2017}}</ref> Сепак, хартиените крпи се побрзи од сушачите за раце: по десет секунди, хартиените крпи достигнуваат 90% сувост,  додека на сушачите со топол воздух им се потребни 40 секунди за да се постигне слична сувост. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://blog.oceanconservancy.org/2012/10/12/paper-towels-whats-the-big-deal-anyway/|title=Paper Towels – What's the Big Deal Anyway?|work=Ocean Currents|accessdate=2017-03-06}}</ref> Електричните сушачи за раце може да шират бактерии и на рацете и облеката. <ref name="Huang2012">{{Наведено списание|last=Huang|first=Cunrui|last2=Ma|first2=Wenjun|last3=Stack|first3=Susan|date=1 August 2012|title=The Hygienic Efficacy of Different Hand-Drying Methods: A Review of the Evidence|journal=Mayo Clinic Proceedings|language=en|volume=87|issue=8|pages=791–798|doi=10.1016/j.mayocp.2012.02.019|pmc=3538484|pmid=22656243|doi-access=free}}</ref> == Видете исто така == * Миење раце * Рачка-о-метар == Референци == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * {{Ризница-ред|Paper towels}} [[Категорија:Американски пронајдоци]] [[Категорија:Покуќнина]] [[Категорија:Производи за лична хигиена]] [[Категорија:Средства за чистење]] [[Категорија:Хартиени производи]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Отпад]] iy5bj7ss92u5ajpuesml6zma413lgzm Камера за еднократна употреба 0 1372188 5375386 2025-06-06T19:23:27Z MagdalenaAvr 122048 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1288504173|Disposable camera]]“ 5375386 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Kodak_front_up.jpg|мини|300x300пкс| Кодак Ултра фотоапарат [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] со вграден блиц]] Камера '''за еднократна употреба''' или '''за еднократна употреба''' е камера во кутија наменета за еднократна употреба. Повеќето користат леќи со фиксен фокус. Дел од нив се опремени со интегриран [[Блескалка|блиц]], а постојат и водоотпорни верзии за подводно фотографирање. Интерно, камерите користат филм 135 или APS кертриџ. Додека некои камери за [[Производ за еднократна употреба|еднократна употреба]] содржат вистински кертриџ кој се користи за обични, повеќекратно употребливи фотоапарати, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ferraniait.com/dcsfilm/dcs.htm|title=Ferrania Dual Cassette System|publisher=[[Ferrania|Ferrania Technologies]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20061023213016/http://www.ferraniait.com/dcsfilm/dcs.htm|archive-date=2006-10-23|accessdate=2006-11-17}}</ref> други само го имаат навиаат филмот внатрешно на отворен калем. За обработка се предава целата камера. Некои од фотоапаратите се [[Рециклирање|рециклираат]], т.е. се полнат со филм и се препродаваат. Камерите се враќаат за „обработка“ на ист начин како и филмските камери. Општо земено, фотоапаратот за еднократна употреба претставува враќање на бизнис моделот што го воведе Кодак за нивниот фотоапарат Кодак, претходник на фотоапаратот Брауни; особено популарен во ситуации каде фотоапаратот за повеќекратна употреба лесно би бил украден или оштетен; кога обичниот фотоапарат сте го заборавиле или ако не можете да си дозволите обичен фотоапарат. == Историја == [[Податотека:Fujifilm_QuickSnap_Flash.jpg|мини| Фуџифилм КвикСнеп, 2003]] Во 1949 година компанијата наречена „Фото-Пак“ произведувала картонска камера која снимила осум експозиции и била испратена по пошта за обработка. Фрустриран поради пропуштените можности за фотографирање, Х.М. Стајлс измислил начин да смести 35-мм филм во евтино куќиште без скапиот прецизен механизам за транспорт на филм. Цената била {{US$|1.29|1949}}. Иако неверојатно наликува на познатите фотоапарати за еднократна употреба денес, Photo-Pac не успеа да се задржи на пазарот. <ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=2008-11-25}}</ref> Во 1966 година, француската компанија FEX воведе фотоапарат за еднократна употреба од бакелит наречен „Photo Pack Matic“, со 12 фотографии (4×4&nbsp;см). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.collection-appareils.fr/x/html/page_standard.php?id_appareil=10860|title=Fex Indo Photo-Pack Matic|last=Halgand|first=Sylvain|date=14 February 2014|work=www.collection-appareils.fr|language=fr|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304030433/http://www.collection-appareils.fr/x/html/page_standard.php?id_appareil=10860|archive-date=4 March 2016|accessdate=23 September 2022}}</ref> Во моментов најсличната камера за еднократна употреба е развиена од Фуџифилм во 1986 година. Нивната линија QuickSnap, позната како 写ルンです ( ''Utsurun-Desu'', „It take pictures“ <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1993/01/01/business/throw-away-cameras-gain-a-loyal-following-in-japan.html|title=Throw-Away Cameras Gain A Loyal Following in Japan|date=1993-01-01|work=The New York Times|access-date=2007-12-27}}</ref> ) во Јапонија, користеше филм од 35 mm, додека „Fling“ на Истман Кодак од 1987 година беше базиран на филм од 110 . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kodak.com/US/en/corp/kodakHistory/1980_1989.shtml|title=Kodak: History of Kodak: Milestones 1980 - 1989|archive-url=https://web.archive.org/web/20071111131223/http://www.kodak.com/US/en/corp/kodakHistory/1980_1989.shtml|archive-date=2007-11-11|accessdate=2007-12-27}}</ref> Кодак произведува 35-милиметарска верзија во 1988 година, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1988/03/20/style/camera-this-newcomer-is-disposable.html|title=CAMERA; This Newcomer Is Disposable|last=Grundberg|first=Andy|date=1988-03-20|work=The New York Times|access-date=2007-12-27}}</ref> и во 1989 година ја преименувана 35- милиметарската верзијата во FunSaver и ја прекинува изработката на 110 Fling. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kodak.com/global/en/consumer/products/techInfo/aa13/aa13pg2.shtml|title=KODAK: History of KODAK Cameras: Tech Pub AA-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20071114170655/http://www.kodak.com/global/en/consumer/products/techInfo/aa13/aa13pg2.shtml|archive-date=2007-11-14|accessdate=2007-12-27}}</ref> == Чести употреби == Фотоапаратите за еднократна употреба се популарни кај туристите и луѓето што патуваат низ целиот свет за да зачуваат фотографии од своите авантури. Уште од доцните 1990-тите, фотоапаратите за еднократна употреба стануваат сè попопуларни како свадбени подароци. Тие се поставуваат на маси на свадбените приеми за да ги користат гостите кои сакаат да доловат своја единствена перспектива на настанот. Почесто се достапни во бои што одговараат на темата на свадбата, како што се слонова коска, сина, бела, златна итн. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.disposablecamerashop.co.uk/products.asp?cid=17|title=DISPOSABLE CAMERAS&nbsp;— VARIOUS-COLOURS|archive-url=https://web.archive.org/web/20150508031234/http://disposablecamerashop.co.uk/products.asp?cid=17|archive-date=2015-05-08|accessdate=2007-03-05}}</ref> == Дигитална употреба == Дигитални фотоапарати за еднократна употреба (а исто така и дигитални видеокамери за еднократна употреба) се достапни на некои пазари<ref>{{Наведени вести|url=https://www.usatoday.com/tech/news/2004-08-18-puredigital_x.htm|title=A disposable digital camera enters the market at $19.99|last=Graham|first=Jefferson|date=2004-08-19|work=USA Today|access-date=2007-08-28}}</ref> Дигиталните апарати за еднократна употреба немаат успех како нивните еквиваленти на филмска основа, веројатно поради цената на процесот (особено во споредба со нормалната употреба [[Дигитален фотоапарат|на дигитални фотоапарати]] ) и слабиот квалитет на сликите во споредба со типичен дигитален фотоапарат или филмски фотоапарат за еднократна употреба. Обично, екранот го прикажува бројот на преостанати снимки, и откако ова ќе заврши, камерата се враќа во продавницата. Дигиталните датотеки потоа се извлекуваат од камерата, а за возврат за задржување на камерата, тие се печатат или се складираат на CD (или DVD во случај на видео камера <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.camcorderinfo.com/content/CVS-One-Time-Use-Video-Camcorder.htm|title=CVS One-Time-Use Video Camcorder Review&nbsp;— CVS Camcorders|date=2005-06-27|publisher=Camcorderinfo.com|accessdate=2009-10-09}}</ref> ) за клиентот. Речиси сите дигитални камери за еднократна употреба се успешно хакирани <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.maushammer.com/systems/cvscamcorder/|title=Pure Digital / CVS Disposable Digital Camcorder|date=2005-06-13|publisher=Maushammer.com|archive-url=https://archive.today/20110714050954/http://www.maushammer.com/systems/cvscamcorder/|archive-date=2011-07-14|accessdate=2009-10-09}}</ref> за да се елиминира потребата од нивно враќање во продавницата. Мотивот за такво хакирање вклучува заштеда на пари и предизвикот за надминување (како што е ограничување од 25 снимки на внатрешна меморија што може да складира 100 слики). == Други употреби == Високонапонските фотоблиц кондензатори во некои камери понекогаш се извлекуваат и се користат за напојување на уреди како што се спирални пиштоли, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.instructables.com/id/Disposable-camera-coilgun/|title=Disposable Camera Coilgun}}</ref> зашеметувачки пиштоли, домашни проекти [[Гајгеров бројач|за Гајгерови бројачи]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tech.groups.yahoo.com/group/GeigerCounterEnthusiasts/message/17648|title=Yahoo! Groups|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031065012/https://groups.yahoo.com/neo/groups/GeigerCounterEnthusiasts/conversations/topics/17648|archive-date=2020-10-31|accessdate=2009-11-30}}</ref> и „RFID запер“ EMP уреди. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://events.ccc.de/congress/2005/static/r/f/i/RFID-Zapper(EN)_77f3.html|title=RFID-Zapper(EN) - 22C3|work=events.ccc.de}}</ref> == Референци == {{Наводи|30em}} [[Категорија:Фотоапарати по тип]] [[Категорија:Камери]] [[Категорија:Рециклирање]] s3icewvs0jk8uh8ih0jv8d53or167lh 5375399 5375386 2025-06-06T20:11:14Z MagdalenaAvr 122048 5375399 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Kodak_front_up.jpg|мини|300x300пкс| Кодак Ултра фотоапарат [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] со вграден блиц]] Камера '''за еднократна употреба''' или '''за еднократна употреба''' е камера во кутија наменета за еднократна употреба. Повеќето користат леќи со фиксен фокус. Дел од нив се опремени со интегриран [[Блескалка|блиц]], а постојат и водоотпорни верзии за подводно фотографирање. Интерно, камерите користат филм 135 или APS кертриџ. Додека некои камери за [[Производ за еднократна употреба|еднократна употреба]] содржат вистински кертриџ кој се користи за обични, повеќекратно употребливи фотоапарати, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ferraniait.com/dcsfilm/dcs.htm|title=Ferrania Dual Cassette System|publisher=[[Ferrania|Ferrania Technologies]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20061023213016/http://www.ferraniait.com/dcsfilm/dcs.htm|archive-date=2006-10-23|accessdate=2006-11-17}}</ref> други само го имаат навиаат филмот внатрешно на отворен калем. За обработка се предава целата камера. Некои од фотоапаратите се [[Рециклирање|рециклираат]], т.е. се полнат со филм и се препродаваат. Камерите се враќаат за „обработка“ на ист начин како и филмските камери. Општо земено, фотоапаратот за еднократна употреба претставува враќање на бизнис моделот што го воведе Кодак за нивниот фотоапарат Кодак, претходник на фотоапаратот Брауни; особено популарен во ситуации каде фотоапаратот за повеќекратна употреба лесно би бил украден или оштетен; кога обичниот фотоапарат сте го заборавиле или ако не можете да си дозволите обичен фотоапарат. == Историја == [[Податотека:Fujifilm_QuickSnap_Flash.jpg|мини| Фуџифилм КвикСнеп, 2003]] Во 1949 година компанијата наречена „Фото-Пак“ произведувала картонска камера која снимила осум експозиции и била испратена по пошта за обработка. Фрустриран поради пропуштените можности за фотографирање, Х.М. Стајлс измислил начин да смести 35-мм филм во евтино куќиште без скапиот прецизен механизам за транспорт на филм. Цената била {{US$|1.29|1949}}. Иако неверојатно наликува на познатите фотоапарати за еднократна употреба денес, Photo-Pac не успеа да се задржи на пазарот. <ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=2008-11-25}}</ref> Во 1966 година, француската компанија FEX воведе фотоапарат за еднократна употреба од бакелит наречен „Photo Pack Matic“, со 12 фотографии (4×4&nbsp;см). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.collection-appareils.fr/x/html/page_standard.php?id_appareil=10860|title=Fex Indo Photo-Pack Matic|last=Halgand|first=Sylvain|date=14 February 2014|work=www.collection-appareils.fr|language=fr|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304030433/http://www.collection-appareils.fr/x/html/page_standard.php?id_appareil=10860|archive-date=4 March 2016|accessdate=23 September 2022}}</ref> Во моментов најсличната камера за еднократна употреба е развиена од Фуџифилм во 1986 година. Нивната линија QuickSnap, позната како 写ルンです ( ''Utsurun-Desu'', „It take pictures“ <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1993/01/01/business/throw-away-cameras-gain-a-loyal-following-in-japan.html|title=Throw-Away Cameras Gain A Loyal Following in Japan|date=1993-01-01|work=The New York Times|access-date=2007-12-27}}</ref> ) во Јапонија, користеше филм од 35 mm, додека „Fling“ на Истман Кодак од 1987 година беше базиран на филм од 110 . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kodak.com/US/en/corp/kodakHistory/1980_1989.shtml|title=Kodak: History of Kodak: Milestones 1980 - 1989|archive-url=https://web.archive.org/web/20071111131223/http://www.kodak.com/US/en/corp/kodakHistory/1980_1989.shtml|archive-date=2007-11-11|accessdate=2007-12-27}}</ref> Кодак произведува 35-милиметарска верзија во 1988 година, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1988/03/20/style/camera-this-newcomer-is-disposable.html|title=CAMERA; This Newcomer Is Disposable|last=Grundberg|first=Andy|date=1988-03-20|work=The New York Times|access-date=2007-12-27}}</ref> и во 1989 година ја преименувана 35- милиметарската верзијата во FunSaver и ја прекинува изработката на 110 Fling. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kodak.com/global/en/consumer/products/techInfo/aa13/aa13pg2.shtml|title=KODAK: History of KODAK Cameras: Tech Pub AA-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20071114170655/http://www.kodak.com/global/en/consumer/products/techInfo/aa13/aa13pg2.shtml|archive-date=2007-11-14|accessdate=2007-12-27}}</ref> == Чести употреби == Фотоапаратите за еднократна употреба се популарни кај туристите и луѓето што патуваат низ целиот свет за да зачуваат фотографии од своите авантури. Уште од доцните 1990-тите, фотоапаратите за еднократна употреба стануваат сè попопуларни како свадбени подароци. Тие се поставуваат на маси на свадбените приеми за да ги користат гостите кои сакаат да доловат своја единствена перспектива на настанот. Почесто се достапни во бои што одговараат на темата на свадбата, како што се слонова коска, сина, бела, златна итн. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.disposablecamerashop.co.uk/products.asp?cid=17|title=DISPOSABLE CAMERAS&nbsp;— VARIOUS-COLOURS|archive-url=https://web.archive.org/web/20150508031234/http://disposablecamerashop.co.uk/products.asp?cid=17|archive-date=2015-05-08|accessdate=2007-03-05}}</ref> == Дигитална употреба == Дигитални фотоапарати за еднократна употреба (а исто така и дигитални видеокамери за еднократна употреба) се достапни на некои пазари<ref>{{Наведени вести|url=https://www.usatoday.com/tech/news/2004-08-18-puredigital_x.htm|title=A disposable digital camera enters the market at $19.99|last=Graham|first=Jefferson|date=2004-08-19|work=USA Today|access-date=2007-08-28}}</ref> Дигиталните апарати за еднократна употреба немаат успех како нивните еквиваленти на филмска основа, веројатно поради цената на процесот (особено во споредба со нормалната употреба [[Дигитален фотоапарат|на дигитални фотоапарати]] ) и слабиот квалитет на сликите во споредба со типичен дигитален фотоапарат или филмски фотоапарат за еднократна употреба. Обично, екранот го прикажува бројот на преостанати снимки, и откако ова ќе заврши, камерата се враќа во продавницата. Дигиталните датотеки потоа се извлекуваат од камерата, а за возврат за задржување на камерата, тие се печатат или се складираат на CD (или DVD во случај на видео камера <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.camcorderinfo.com/content/CVS-One-Time-Use-Video-Camcorder.htm|title=CVS One-Time-Use Video Camcorder Review&nbsp;— CVS Camcorders|date=2005-06-27|publisher=Camcorderinfo.com|accessdate=2009-10-09}}</ref> ) за клиентот. Речиси сите дигитални камери за еднократна употреба се успешно хакирани <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.maushammer.com/systems/cvscamcorder/|title=Pure Digital / CVS Disposable Digital Camcorder|date=2005-06-13|publisher=Maushammer.com|archive-url=https://archive.today/20110714050954/http://www.maushammer.com/systems/cvscamcorder/|archive-date=2011-07-14|accessdate=2009-10-09}}</ref> за да се елиминира потребата од нивно враќање во продавницата. Мотивот за такво хакирање вклучува заштеда на пари и предизвикот за надминување (како што е ограничување од 25 снимки на внатрешна меморија што може да складира 100 слики). == Други употреби == Високонапонските фотоблиц кондензатори во некои камери понекогаш се извлекуваат и се користат за напојување на уреди како што се спирални пиштоли, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.instructables.com/id/Disposable-camera-coilgun/|title=Disposable Camera Coilgun}}</ref> зашеметувачки пиштоли, домашни проекти [[Гајгеров бројач|за Гајгерови бројачи]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tech.groups.yahoo.com/group/GeigerCounterEnthusiasts/message/17648|title=Yahoo! Groups|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031065012/https://groups.yahoo.com/neo/groups/GeigerCounterEnthusiasts/conversations/topics/17648|archive-date=2020-10-31|accessdate=2009-11-30}}</ref> и „RFID запер“ EMP уреди. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://events.ccc.de/congress/2005/static/r/f/i/RFID-Zapper(EN)_77f3.html|title=RFID-Zapper(EN) - 22C3|work=events.ccc.de}}</ref> == Референци == {{Наводи|30em}} [[Категорија:Фотоапарати по тип]] [[Категорија:Камери]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Отпад]] 10y224nkicf1y3is0qnlqfpefstb3oc 5375553 5375399 2025-06-07T11:35:38Z MagdalenaAvr 122048 5375553 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Kodak_front_up.jpg|мини|300x300пкс| Кодак Ултра фотоапарат [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] со вграден блиц]] Камера '''за еднократна употреба''' е камера во кутија наменета за еднократна употреба. Повеќето користат леќи со фиксен фокус. Дел од нив се опремени со интегриран [[Блескалка|блиц]], а постојат и водоотпорни верзии за подводно фотографирање. Интерно, камерите користат филм 135 или APS кертриџ. Додека некои камери за [[Производ за еднократна употреба|еднократна употреба]] содржат вистински кертриџ кој се користи за обични, повеќекратно употребливи фотоапарати, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ferraniait.com/dcsfilm/dcs.htm|title=Ferrania Dual Cassette System|publisher=[[Ferrania|Ferrania Technologies]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20061023213016/http://www.ferraniait.com/dcsfilm/dcs.htm|archive-date=2006-10-23|accessdate=2006-11-17}}</ref> други само го имаат навиаат филмот внатрешно на отворен калем. За обработка се предава целата камера. Некои од фотоапаратите се [[Рециклирање|рециклираат]], т.е. се полнат со филм и се препродаваат. Камерите се враќаат за „обработка“ на ист начин како и филмските камери. Општо земено, фотоапаратот за еднократна употреба претставува враќање на бизнис моделот што го воведе Кодак за нивниот фотоапарат Кодак, претходник на фотоапаратот Брауни; особено популарен во ситуации каде фотоапаратот за повеќекратна употреба лесно би бил украден или оштетен; кога обичниот фотоапарат сте го заборавиле или ако не можете да си дозволите обичен фотоапарат. == Историја == [[Податотека:Fujifilm_QuickSnap_Flash.jpg|мини| Фуџифилм КвикСнеп, 2003]] Во 1949 година компанијата наречена „Фото-Пак“ произведувала картонска камера која снимила осум експозиции и била испратена по пошта за обработка. Фрустриран поради пропуштените можности за фотографирање, Х.М. Стајлс измислил начин да смести 35-мм филм во евтино куќиште без скапиот прецизен механизам за транспорт на филм. Цената била {{US$|1.29|1949}}. Иако неверојатно наликува на познатите фотоапарати за еднократна употреба денес, Photo-Pac не успеа да се задржи на пазарот. <ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=2008-11-25}}</ref> Во 1966 година, француската компанија FEX воведе фотоапарат за еднократна употреба од бакелит наречен „Photo Pack Matic“, со 12 фотографии (4×4&nbsp;см). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.collection-appareils.fr/x/html/page_standard.php?id_appareil=10860|title=Fex Indo Photo-Pack Matic|last=Halgand|first=Sylvain|date=14 February 2014|work=www.collection-appareils.fr|language=fr|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304030433/http://www.collection-appareils.fr/x/html/page_standard.php?id_appareil=10860|archive-date=4 March 2016|accessdate=23 September 2022}}</ref> Во моментов најсличната камера за еднократна употреба е развиена од Фуџифилм во 1986 година. Нивната линија QuickSnap, позната како 写ルンです ( ''Utsurun-Desu'', „It take pictures“ <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1993/01/01/business/throw-away-cameras-gain-a-loyal-following-in-japan.html|title=Throw-Away Cameras Gain A Loyal Following in Japan|date=1993-01-01|work=The New York Times|access-date=2007-12-27}}</ref> ) во Јапонија, користеше филм од 35 mm, додека „Fling“ на Истман Кодак од 1987 година беше базиран на филм од 110 . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kodak.com/US/en/corp/kodakHistory/1980_1989.shtml|title=Kodak: History of Kodak: Milestones 1980 - 1989|archive-url=https://web.archive.org/web/20071111131223/http://www.kodak.com/US/en/corp/kodakHistory/1980_1989.shtml|archive-date=2007-11-11|accessdate=2007-12-27}}</ref> Кодак произведува 35-милиметарска верзија во 1988 година, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1988/03/20/style/camera-this-newcomer-is-disposable.html|title=CAMERA; This Newcomer Is Disposable|last=Grundberg|first=Andy|date=1988-03-20|work=The New York Times|access-date=2007-12-27}}</ref> и во 1989 година ја преименувана 35- милиметарската верзијата во FunSaver и ја прекинува изработката на 110 Fling. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kodak.com/global/en/consumer/products/techInfo/aa13/aa13pg2.shtml|title=KODAK: History of KODAK Cameras: Tech Pub AA-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20071114170655/http://www.kodak.com/global/en/consumer/products/techInfo/aa13/aa13pg2.shtml|archive-date=2007-11-14|accessdate=2007-12-27}}</ref> == Чести употреби == Фотоапаратите за еднократна употреба се популарни кај туристите и луѓето што патуваат низ целиот свет за да зачуваат фотографии од своите авантури. Уште од доцните 1990-тите, фотоапаратите за еднократна употреба стануваат сè попопуларни како свадбени подароци. Тие се поставуваат на маси на свадбените приеми за да ги користат гостите кои сакаат да доловат своја единствена перспектива на настанот. Почесто се достапни во бои што одговараат на темата на свадбата, како што се слонова коска, сина, бела, златна итн. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.disposablecamerashop.co.uk/products.asp?cid=17|title=DISPOSABLE CAMERAS&nbsp;— VARIOUS-COLOURS|archive-url=https://web.archive.org/web/20150508031234/http://disposablecamerashop.co.uk/products.asp?cid=17|archive-date=2015-05-08|accessdate=2007-03-05}}</ref> == Дигитална употреба == Дигитални фотоапарати за еднократна употреба (а исто така и дигитални видеокамери за еднократна употреба) се достапни на некои пазари<ref>{{Наведени вести|url=https://www.usatoday.com/tech/news/2004-08-18-puredigital_x.htm|title=A disposable digital camera enters the market at $19.99|last=Graham|first=Jefferson|date=2004-08-19|work=USA Today|access-date=2007-08-28}}</ref> Дигиталните апарати за еднократна употреба немаат успех како нивните еквиваленти на филмска основа, веројатно поради цената на процесот (особено во споредба со нормалната употреба [[Дигитален фотоапарат|на дигитални фотоапарати]] ) и слабиот квалитет на сликите во споредба со типичен дигитален фотоапарат или филмски фотоапарат за еднократна употреба. Обично, екранот го прикажува бројот на преостанати снимки, и откако ова ќе заврши, камерата се враќа во продавницата. Дигиталните датотеки потоа се извлекуваат од камерата, а за возврат за задржување на камерата, тие се печатат или се складираат на CD (или DVD во случај на видео камера <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.camcorderinfo.com/content/CVS-One-Time-Use-Video-Camcorder.htm|title=CVS One-Time-Use Video Camcorder Review&nbsp;— CVS Camcorders|date=2005-06-27|publisher=Camcorderinfo.com|accessdate=2009-10-09}}</ref> ) за клиентот. Речиси сите дигитални камери за еднократна употреба се успешно хакирани <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.maushammer.com/systems/cvscamcorder/|title=Pure Digital / CVS Disposable Digital Camcorder|date=2005-06-13|publisher=Maushammer.com|archive-url=https://archive.today/20110714050954/http://www.maushammer.com/systems/cvscamcorder/|archive-date=2011-07-14|accessdate=2009-10-09}}</ref> за да се елиминира потребата од нивно враќање во продавницата. Мотивот за такво хакирање вклучува заштеда на пари и предизвикот за надминување (како што е ограничување од 25 снимки на внатрешна меморија што може да складира 100 слики). == Други употреби == Високонапонските фотоблиц кондензатори во некои камери понекогаш се извлекуваат и се користат за напојување на уреди како што се спирални пиштоли, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.instructables.com/id/Disposable-camera-coilgun/|title=Disposable Camera Coilgun}}</ref> зашеметувачки пиштоли, домашни проекти [[Гајгеров бројач|за Гајгерови бројачи]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tech.groups.yahoo.com/group/GeigerCounterEnthusiasts/message/17648|title=Yahoo! Groups|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031065012/https://groups.yahoo.com/neo/groups/GeigerCounterEnthusiasts/conversations/topics/17648|archive-date=2020-10-31|accessdate=2009-11-30}}</ref> и „RFID запер“ EMP уреди. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://events.ccc.de/congress/2005/static/r/f/i/RFID-Zapper(EN)_77f3.html|title=RFID-Zapper(EN) - 22C3|work=events.ccc.de}}</ref> == Референци == {{Наводи|30em}} [[Категорија:Фотоапарати по тип]] [[Категорија:Камери]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Отпад]] 7llxdlh1aswqucronab99sekovr50gf Прибор за јадење за еднократна употреба 0 1372189 5375389 2025-06-06T19:36:20Z MagdalenaAvr 122048 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1282798527|Disposable tableware]]“ 5375389 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Cutlery_made_from_Cellulose_Acetate_Biograde.JPG|мини| Пластичен прибор за еднократна употреба.]] '''Приборот за јадење за еднократна употреба''' ги вклучува сите прибори за јадење [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] како што се: * [[Чаша за еднократна употреба|чаши за еднократна употреба]] направени од хартија, [[Пластична чаша|пластика]], обложена хартија , * чинии * [[Чаршаф (асталски)|чаршафи]] , * подметачи за маса * [[Прибор за јадење|пластичен прибор за јадење]] , * хартиени салфетки, итн. Овој тип на производи е распространет во рестораните [[Брза храна|за брза храна]], рестораните за храна за носење, но исто така и за оброци во авионите. Индивидуално, овој вид производи за еднократна употреба е многу популарен кај потрошувачите кои претпочитаат лесно и брзо чистење по забави итн. <ref name="Walmart.com 1970">e.g. {{Наведена мрежна страница|url=https://www.walmart.com/browse/party-occasions/disposable-tableware/2637_1042319_1212904|title=Disposable Tableware|date=|work=Walmart.com|accessdate=2018-05-23}}</ref> Пазарот за садови за еднократна употреба е огромен, со проценети 7,5 милијарди долари во 2012 година само во САД. <ref name="egn2015">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ecology.com/2015/02/19/eco-friendly-disposable-tableware-hits-mainstream-mass-market/|title=Eco-Friendly Disposable Tableware Hits Mainstream|date=2015-02-19|work=Ecology Global Network|archive-url=https://web.archive.org/web/20170720012754/http://www.ecology.com/2015/02/19/eco-friendly-disposable-tableware-hits-mainstream-mass-market/|archive-date=2017-07-20|accessdate=2018-05-23}}</ref> == Влијанија врз животната средина == Исто како и случајот со [[Чаша за еднократна употреба|чашите за еднократна употреба]], материјалите од кои се направени овие видови на производи се хартија, пластика (вклучувајќи [[Полистирен|експандирана полистиренска пена]] ) или хартија обложена со пластична обвивка. Можноста за рециклирање е исклучително ниска за производите на база на хартија, особено кога се извалкани со (влажни и/или маслени) отпадоци поради намален квалитет [[Рециклирање|на рециклираниот материјал]] . Проблемот со отпадот е зголемен бидејќи комуналните услуги се испорачуваат во пластична амбалажа, а со тоа и во амбалажа за еднократна употреба. Се прават напори за воведување на [[Биоразградување|биоразградливи]] материјали како шеќерна трска, бамбус, пченична слама, палмини лисја или разни видови [[брашно]] (ориз, пченица и сирак). <ref name="The Financial Express 2017">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.financialexpress.com/lifestyle/change-on-table-ditch-the-plastic-spoons-and-plates-make-an-informed-choice/987516/|title=Change on table: Ditch the plastic spoons and plates, make an informed choice|date=2017-12-24|work=The Financial Express|accessdate=2018-05-23}}</ref> <ref name="Embree 2016">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.plasticstoday.com/packaging/eating-our-way-out-plastic-waste-dilemma/25470102124494|title=Eating our way out of the plastic waste dilemma|last=Embree|first=Kari|date=2016-04-15|work=PlasticsToday|archive-url=https://web.archive.org/web/20180707172555/https://www.plasticstoday.com/packaging/eating-our-way-out-plastic-waste-dilemma/25470102124494|archive-date=2018-07-07|accessdate=2018-05-23}}</ref> <ref name="PAPSTAR">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.papstar.com/en/once-tableware/pure/|title=PAPSTAR|work=PAPSTAR|archive-url=https://web.archive.org/web/20200124112219/http://www.papstar.com/en/once-tableware/pure/|archive-date=2020-01-24|accessdate=2018-05-23}}</ref> Сепак, биоразградливата и композитната пластика често не се распаѓаат во [[Депонија|депониските]] средини. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://blogs.ei.columbia.edu/2019/04/22/asked-eco-friendly-garbage-bags/|title=You Asked: What Are the Most Eco-Friendly Garbage Bags?|last=Pierson|first=Phebe|date=2019-04-22|work=State of the Planet - Columbia University|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190504054411/https://blogs.ei.columbia.edu/2019/04/22/asked-eco-friendly-garbage-bags/|archive-date=2019-05-04|accessdate=2021-01-05}}</ref> == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Прибор за јадење]] [[Категорија:Пластика]] e8fvxm2cow9uxmqodsclkjphufx22rc 5375400 5375389 2025-06-06T20:11:17Z MagdalenaAvr 122048 5375400 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Cutlery_made_from_Cellulose_Acetate_Biograde.JPG|мини| Пластичен прибор за еднократна употреба.]] '''Приборот за јадење за еднократна употреба''' ги вклучува сите прибори за јадење [[Производ за еднократна употреба|за еднократна употреба]] како што се: * [[Чаша за еднократна употреба|чаши за еднократна употреба]] направени од хартија, [[Пластична чаша|пластика]], обложена хартија , * чинии * [[Чаршаф (асталски)|чаршафи]] , * подметачи за маса * [[Прибор за јадење|пластичен прибор за јадење]] , * хартиени салфетки, итн. Овој тип на производи е распространет во рестораните [[Брза храна|за брза храна]], рестораните за храна за носење, но исто така и за оброци во авионите. Индивидуално, овој вид производи за еднократна употреба е многу популарен кај потрошувачите кои претпочитаат лесно и брзо чистење по забави итн. <ref name="Walmart.com 1970">e.g. {{Наведена мрежна страница|url=https://www.walmart.com/browse/party-occasions/disposable-tableware/2637_1042319_1212904|title=Disposable Tableware|date=|work=Walmart.com|accessdate=2018-05-23}}</ref> Пазарот за садови за еднократна употреба е огромен, со проценети 7,5 милијарди долари во 2012 година само во САД. <ref name="egn2015">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ecology.com/2015/02/19/eco-friendly-disposable-tableware-hits-mainstream-mass-market/|title=Eco-Friendly Disposable Tableware Hits Mainstream|date=2015-02-19|work=Ecology Global Network|archive-url=https://web.archive.org/web/20170720012754/http://www.ecology.com/2015/02/19/eco-friendly-disposable-tableware-hits-mainstream-mass-market/|archive-date=2017-07-20|accessdate=2018-05-23}}</ref> == Влијанија врз животната средина == Исто како и случајот со [[Чаша за еднократна употреба|чашите за еднократна употреба]], материјалите од кои се направени овие видови на производи се хартија, пластика (вклучувајќи [[Полистирен|експандирана полистиренска пена]] ) или хартија обложена со пластична обвивка. Можноста за рециклирање е исклучително ниска за производите на база на хартија, особено кога се извалкани со (влажни и/или маслени) отпадоци поради намален квалитет [[Рециклирање|на рециклираниот материјал]] . Проблемот со отпадот е зголемен бидејќи комуналните услуги се испорачуваат во пластична амбалажа, а со тоа и во амбалажа за еднократна употреба. Се прават напори за воведување на [[Биоразградување|биоразградливи]] материјали како шеќерна трска, бамбус, пченична слама, палмини лисја или разни видови [[брашно]] (ориз, пченица и сирак). <ref name="The Financial Express 2017">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.financialexpress.com/lifestyle/change-on-table-ditch-the-plastic-spoons-and-plates-make-an-informed-choice/987516/|title=Change on table: Ditch the plastic spoons and plates, make an informed choice|date=2017-12-24|work=The Financial Express|accessdate=2018-05-23}}</ref> <ref name="Embree 2016">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.plasticstoday.com/packaging/eating-our-way-out-plastic-waste-dilemma/25470102124494|title=Eating our way out of the plastic waste dilemma|last=Embree|first=Kari|date=2016-04-15|work=PlasticsToday|archive-url=https://web.archive.org/web/20180707172555/https://www.plasticstoday.com/packaging/eating-our-way-out-plastic-waste-dilemma/25470102124494|archive-date=2018-07-07|accessdate=2018-05-23}}</ref> <ref name="PAPSTAR">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.papstar.com/en/once-tableware/pure/|title=PAPSTAR|work=PAPSTAR|archive-url=https://web.archive.org/web/20200124112219/http://www.papstar.com/en/once-tableware/pure/|archive-date=2020-01-24|accessdate=2018-05-23}}</ref> Сепак, биоразградливата и композитната пластика често не се распаѓаат во [[Депонија|депониските]] средини. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://blogs.ei.columbia.edu/2019/04/22/asked-eco-friendly-garbage-bags/|title=You Asked: What Are the Most Eco-Friendly Garbage Bags?|last=Pierson|first=Phebe|date=2019-04-22|work=State of the Planet - Columbia University|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190504054411/https://blogs.ei.columbia.edu/2019/04/22/asked-eco-friendly-garbage-bags/|archive-date=2019-05-04|accessdate=2021-01-05}}</ref> == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Прибор за јадење]] [[Категорија:Пластика]] [[Категорија:Отпад]] ho7jowbcus5khtn6ld7m7eqoc8sm4og Памучно стапче 0 1372190 5375395 2025-06-06T20:05:54Z MagdalenaAvr 122048 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1292863460|Cotton swab]]“ 5375395 wikitext text/x-wiki [[Податотека:White_menbo.jpg|мини|220x220пкс| Памучно стапче]] '''Памучни стапчиња''' (на американско англиски ''cotton swabs'', на британски англиски ''cotton buds'', а под бренд името ''Q-tips'') се мали парчиња памук намотани околу кратка прачка изработена од дрво, свиткана хартија или пластика. Најчесто се користат за чистење на уши, иако лекарите не ја препорачуваат таа употреба. Останатите намени на памучните стапчиња вклучуваат прва помош, нанесување козметика, чистење, грижа за доенчиња и изработка на ракотворби. Во некои земји, пластичните варијанти се забранети поради загадувањето на морињата, па се преферираат биоразградливи алтернативи. == Историја == [[Податотека:Q_Tips_plain_BG.jpg|мини| Пакување од 54 стапчиња за уши]] Првиот масовно произведени памучни стапчиња биле развиен во 1923 година од Лео Герстенцанг, откако ја гледал својата сопруга како намотува памук на [[Чепкалка за заби|чепкалки за заби]] за да ги исчисти ушите на нивното бебе.<ref name="howproductsmade">{{Наведена мрежна страница|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5205/is_1996/ai_n19124735|title=Cotton Swab|last=Schueller|first=Randy|year=1996|work=How Products are Made|archive-url=https://web.archive.org/web/20110831153827/http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5205/is_1996/ai_n19124735|archive-date=31 August 2011}}</ref> <ref name="About-Q-tips">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.qtips.com/about/|title=About: A Q-Tips® Cotton Swabs History|year=2007–2018|publisher=Unilever United States}}</ref>Производот најпрво бил наречен „Бејби Гејс“ како признание дека е наменет за доенчиња, пред да биде преименуван во „Кју-типс Бејби Гејс“, каде што „Q“ означува „квалитет“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abc10.com/article/news/local/outreach/why-guy/why-are-they-called-q-tips-when-they-dont-look-like-the-letter-q-why-guy/103-607493269|title=Why are they called q-tips when they don't look like the letter Q|date=<!-- 5:51 AM PDT --> October 24, 2018|publisher=abc10.com|language=en-US|accessdate=2023-07-02}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rd.com/article/meaning-of-q-in-qtips/|title=What Exactly Does the 'Q' in 'Q-tips' Stand For?|last=Benson Smith|first=Sam|date=2021-03-29|work=Reader's Digest|language=en-US|accessdate=2023-07-02}}</ref> Производот на крајот станал познат како „Q-tips“, што подоцна станало најпродаваната марка на памучни стапчиња во Северна Америка. Изразот „Q-tip“ се користи како генерички заштитен знак за памучен стапче во Соединетите Американски Држави и Канада. <ref name="About-Q-tips" /> == Опис == Традиционалното памучно стапче има едно врвче на дрвена рачка и сè уште често се користи, особено во медицински услови. Обично е релативно долго, околу 10 см (4 инчи). Памучните стапчиња се пакуваат стерилно, едно или две во хартиен или пластично пакување. Предноста на хартиеното пакување и дрвената рачка е тоа што пакувањето може да се стерилизира во стерилизатор, додека пластичните рачки би се стопиле во тој процес. Памучните стапчиња за домашна употреба се обично пократки, околу{{Convert|2+1/2|in|cm}} долги и со двоен врв. Стапчињата прво биле направени од дрво, а потоа од намотана хартија, што е сè уште најчеста (иако се користи и цевчеста пластика). Тие често се продаваат во големи количини, 100 или повеќе во кутија. == Употреба == [[Податотека:Earwax_on_swab.jpg|десно|мини| Влажен ушен восок на памучно стапче]] Најчеста употреба на памучните стапчиња е чистење на ушниот канал со отстранување на ушната маст. Оваа употреба најчесто е спротивна на упатствата од производителите. Памучните стапчиња исто така се користат за козметички цели, како нанесување и отстранување шминка или поправка на лак за нокти, како и за домашни потреби, вклучувајќи чистење и изработка на уметнички и ракотворечки предмети. Медицинскиот тип памучни стапчиња најчесто се користи за земање микробиолошки брисеви. Стапчето се трие на или во заразената област, а потоа се преминува преку културна подлога, како што е агар плоча, каде што бактериите од брисот можат да се размножуваат. Исто така, се користат за земање примероци на [[ДНК]], најчесто со стружење на клетки од внатрешноста на образот кај луѓето. Можат да се користат и за нанесување на лекови на одредена целна површина, за селективно отстранување на супстанции од некоја област, или за нанесување средства за дезинфекција, како на пример бетадин. Се користат и како апликатори за козметички производи, масти и други супстанции. Памучните брисеви често се користат и надвор од полето на лична хигиена: * Често се користат во изработката на пластични комплети модели, за различни намени при нанесување на налепници или боење. За оваа намена постојат специјални марки на памучни стапчиња, кои се карактеризираат со поцврсти памучни глави и разновидни форми на тие глави. * Можат да се користат во динов тест за мерење на површинската енергија. Оваа употреба е дискутабилна, бидејќи производителите се разликуваат во врзивните средства што ги користат за фиксирање на памукот на стапчето, што влијае на исходот од тестот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pffc-online.com/magazine/1065-paper-taking-measure-surface/|title=Taking the measure of surface treatment is a learning process|last=Edward Boyle|date=1 September 1996|publisher=PFFC: Paper, Film & Foil Converter|accessdate=20 March 2010}}</ref> * Често се користат за чистење на ласерската диодна леќа на оптичкиот уред заедно со алкохол за чистење. Слично, се користат за чистење на поголеми компјутерски делови како што се видео картички и вентилатори. Тие исто така беа широко користени во минатото за чистење на кертриџи за видео игри. === Улога во медицинската дијагностика === Важноста на технологијата за земање брисеви во медицинската дијагностика е огромна. Брисевите се примарна алатка за собирање примероци од пациенти, од витално значење за прецизно откривање на патогени, земање примероци од ДНК и дијагностицирање на болести. Прецизната природа на колекцијата и квалитетот на брисот се од клучно значење за обезбедување сигурни резултати од тестот. Назофарингеални брисеви се користат за откривање на респираторни вируси, за ефикасно собирање на ДНК-материјал, како и за проценка на присуство на микробна инфекција во контекст на стерилност и спречување на контаминација. == Медицински ризици == [[Податотека:Cotton_swabs_(or_cotton_buds)_-in_round_container.jpg|мини| Памучни стапчиња во тркалезен сад]] Користењето памучни стапчиња во ушниот канал нема никакви докажани медицински придобивки и носи извесни медицински ризици. <ref>{{Наведување|last=Moser|first=Rod|url=http://blogs.webmd.com/all-ears/2006/11/q-tips-weapons-of-ear-destruction.html|title=Q-Tips – Weapons of Ear Destruction?|publisher=WebMD|date=13 November 2006}}</ref> <ref>{{Наведување|first=Joel|last=Stein|url=http://content.time.com/time/nation/article/0,8599,105556,00.html|title=Something Evil in the Ear Canal|journal=Time|date=26 March 2001}}</ref> <ref name="AAFP">{{Наведено списание|last=American Academy of Family Physicians|date=May 2007|title=Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1530|pmid=17555145}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://commonhealth.wbur.org/2012/11/q-tips-ears-danger|title=Why You Really, Truly Should Not Put Q-Tips Into Your Ears|work=commonhealth|accessdate=6 March 2016}}</ref> Церуменот (ушната маст) е природен производ што нормално се излачува од надворешниот слушен канал и ја штити кожата во внатрешноста на увото. Тој служи за подмачкување и самоочистување на ушниот канал, како и за заштита од бактерии, габи, инсекти и вода. <ref>{{Наведено списание|last=McCarter|first=Daniel F.|displayauthors=etal|date=May 2007|title=Cerumen Impaction|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1523–1528|pmid=17555144|access-date=5 September 2012}}</ref> Обидите за отстранување на церуменот со памучни стапчиња можат да доведат до негово натрупување или блокада во ушниот канал, позната како импакција на церумен. Оваа состојба може да предизвика болка, нарушувања во слухот, зуење во ушите или вртоглавица и често бара медицинска интервенција за решавање <ref name="AAFP">{{Наведено списание|last=American Academy of Family Physicians|date=May 2007|title=Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1530|pmid=17555145}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAmerican_Academy_of_Family_Physicians2007">American Academy of Family Physicians (May 2007). [http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html "Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know"]. ''American Family Physician''. '''75''' (10): 1530. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17555145 17555145].</cite></ref> Користењето памучни стапчиња во ушниот канал е една од најчестите причини за перфорација на тапанчето, состојба која понекогаш бара хируршка интервенција за корекција.<ref>{{Наведено списание|last=Smith|first=Matthew|last2=Darrat|date=February 2012|title=Otologic complications of cotton swab use: One institution's experience|journal=The Laryngoscope|volume=122|issue=2|pages=409–411|doi=10.1002/lary.22437|pmid=22241624}}</ref> Студија од 2004 година утврдила дека „користењето памучни стапчиња за чистење на увото изгледа е главната причина за отитис екстерна (инфекција на надворешното уво) кај децата и треба да се избегнува. <ref name="Nussinovitch">{{Наведено списание|last=Nussinovitch|first=Moshe|displayauthors=etal|date=April 2004|title=Cotton-tip applicators as a leading cause of otitis externa|url=http://www.ijporlonline.com/article/S0165-5876(03)00484-1/abstract|journal=International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology|volume=68|issue=4|pages=433–435|doi=10.1016/j.ijporl.2003.11.014|pmid=15013609|url-access=subscription|access-date=5 September 2012}}</ref> Наместо тоа, бришењето на ушната маст од надворешниот дел на увото со крпа по туширање речиси целосно ја чисти надворешната третина од ушниот канал, каде што се создава ушната маст. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.cbc.ca/news/health/eardrum-perforations-cotton-swabs-1.4479551|title=Don't use cotton-tipped swabs to clean inside your ears, experts urge|date=9 January 2018|work=CBC News|access-date=10 January 2018|language=en-CA}}</ref> Во Соединетите Американски Држави, во периодот од 1990 до 2010 година, се проценува дека 263.338 деца биле пренесени во болнички итни центри поради повреди предизвикани од памучни стапчиња, што одговара на проценет годишен број од 13.167 хоспитализации на деца. <ref>{{Наведено списание|last=Ameen|first=Zeenath S.|date=1 May 2017|title=Pediatric Cotton-Tip Applicator-Related Ear Injury Treated in United States Emergency Departments, 1990–2010|url=http://www.jpeds.com/article/S0022-3476(17)30461-4/fulltext|journal=The Journal of Pediatrics|volume=186|pages=124–130|doi=10.1016/j.jpeds.2017.03.049|pmid=28473166|access-date=10 May 2017|doi-access=free}}</ref> == Влијание врз животната средина == Пластичните памучни стапчиња често се фрлаат во тоалетот, што го зголемува ризикот од загадување на морската средина. Некои производители и продавници престанале со производство и продажба на пластични стапчиња и сега нудат само биоразградливи верзии направени од хартија. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/environment/johnson-johnson-cotton-buds-plastic-half-world-marine-pollution-sea-life-a7577556.html|title=Johnson & Johnson will stop selling plastic cotton buds in half the world to help cut marine pollution|last=Johnston|first=Ian|date=13 February 2017|work=[[The Independent]]|access-date=26 November 2006}}</ref> [[Европска Унија|Европската Унија]] донесе забрана за употреба на памучни стапчиња со пластични рачки во 2021 година.. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ciwm-journal.co.uk/european-parliament-approves-law-to-ban-single-use-plastics/|title=European Parliament Approves Law To Ban Single-Use Plastics|last=Moore|first=Darrel|date=28 March 2019|work=CIWM Journal Online|archive-url=https://web.archive.org/web/20190330075031/https://ciwm-journal.co.uk/european-parliament-approves-law-to-ban-single-use-plastics/|archive-date=30 March 2019|accessdate=28 March 2019}}</ref> [[Италија]] претходно воведе забрана во 2019 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://chemicalwatch.com/67533/italy-to-ban-microplastics-used-in-rinse-off-cosmetics-products?q=microbead|title=Italy to ban microplastics used in rinse-off cosmetics products|work=ChemicalWatch.com|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20180719143337/https://chemicalwatch.com/67533/italy-to-ban-microplastics-used-in-rinse-off-cosmetics-products|archive-date=19 July 2018|accessdate=19 June 2018}}</ref>, а Монако во 2020 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hellomonaco.com/news/latest-news/combating-plastics-in-monaco-on-1-january-plastic-cotton-buds-cups-cutlery-and-plates-were-banned/|title=Combating Plastics in Monaco: On 1 January, Plastic Cotton Buds, Cups, Cutlery and Plates wereBanned|date=6 January 2020}}</ref> Англија, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.edie.net/news/5/Ban-on-plastic-straws-in-England-pushed-back-to-October-2020/|title=Ban on plastic straws in England pushed back to October 2020|date=22 May 2019|work=Edie.net|access-date=16 April 2020|language=en-GB}}</ref> Шкотска, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-50016878|title=Plastic-stemmed cotton buds now banned in Scotland|date=12 October 2019|publisher=[[BBC News]]}}</ref> Велс, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.edie.net/news/11/Straws--stirrers-and-cutlery--Wales-unveils-plans-to-ban-single-use-plastics-from-2021/|title=Wales unveils plans to ban single-use plastics from 2021|date=19 March 2020|work=Edie.net}}</ref> и [[Ман (остров)|Островот Ман]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-isle-of-man-49103294?|title=Manx government proposes ban on single-use plastics|date=24 July 2019|work=BBC News|accessdate=1 August 2019}}</ref> воведоа забрана помеѓу 2019 и 2021 година. == Видете исто така == * Памучна подлога * Уво-чепкалка == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Полски пронајдоци]] [[Категорија:Производи за лична хигиена]] [[Категорија:Памук]] [[Категорија:Американски пронајдоци]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Хигиена]] [[Категорија:Козметика]] [[Категорија:Брис]] [[Категорија:Медицина]] [[Категорија:Микробиологија]] [[Категорија:Еднократна употреба]] sjgptnq47nw5xicrir2bm9jij2vqm4j 5375401 5375395 2025-06-06T20:11:20Z MagdalenaAvr 122048 5375401 wikitext text/x-wiki [[Податотека:White_menbo.jpg|мини|220x220пкс| Памучно стапче]] '''Памучни стапчиња''' (на американско англиски ''cotton swabs'', на британски англиски ''cotton buds'', а под бренд името ''Q-tips'') се мали парчиња памук намотани околу кратка прачка изработена од дрво, свиткана хартија или пластика. Најчесто се користат за чистење на уши, иако лекарите не ја препорачуваат таа употреба. Останатите намени на памучните стапчиња вклучуваат прва помош, нанесување козметика, чистење, грижа за доенчиња и изработка на ракотворби. Во некои земји, пластичните варијанти се забранети поради загадувањето на морињата, па се преферираат биоразградливи алтернативи. == Историја == [[Податотека:Q_Tips_plain_BG.jpg|мини| Пакување од 54 стапчиња за уши]] Првиот масовно произведени памучни стапчиња биле развиен во 1923 година од Лео Герстенцанг, откако ја гледал својата сопруга како намотува памук на [[Чепкалка за заби|чепкалки за заби]] за да ги исчисти ушите на нивното бебе.<ref name="howproductsmade">{{Наведена мрежна страница|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5205/is_1996/ai_n19124735|title=Cotton Swab|last=Schueller|first=Randy|year=1996|work=How Products are Made|archive-url=https://web.archive.org/web/20110831153827/http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5205/is_1996/ai_n19124735|archive-date=31 August 2011}}</ref> <ref name="About-Q-tips">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.qtips.com/about/|title=About: A Q-Tips® Cotton Swabs History|year=2007–2018|publisher=Unilever United States}}</ref>Производот најпрво бил наречен „Бејби Гејс“ како признание дека е наменет за доенчиња, пред да биде преименуван во „Кју-типс Бејби Гејс“, каде што „Q“ означува „квалитет“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abc10.com/article/news/local/outreach/why-guy/why-are-they-called-q-tips-when-they-dont-look-like-the-letter-q-why-guy/103-607493269|title=Why are they called q-tips when they don't look like the letter Q|date=<!-- 5:51 AM PDT --> October 24, 2018|publisher=abc10.com|language=en-US|accessdate=2023-07-02}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rd.com/article/meaning-of-q-in-qtips/|title=What Exactly Does the 'Q' in 'Q-tips' Stand For?|last=Benson Smith|first=Sam|date=2021-03-29|work=Reader's Digest|language=en-US|accessdate=2023-07-02}}</ref> Производот на крајот станал познат како „Q-tips“, што подоцна станало најпродаваната марка на памучни стапчиња во Северна Америка. Изразот „Q-tip“ се користи како генерички заштитен знак за памучен стапче во Соединетите Американски Држави и Канада. <ref name="About-Q-tips" /> == Опис == Традиционалното памучно стапче има едно врвче на дрвена рачка и сè уште често се користи, особено во медицински услови. Обично е релативно долго, околу 10 см (4 инчи). Памучните стапчиња се пакуваат стерилно, едно или две во хартиен или пластично пакување. Предноста на хартиеното пакување и дрвената рачка е тоа што пакувањето може да се стерилизира во стерилизатор, додека пластичните рачки би се стопиле во тој процес. Памучните стапчиња за домашна употреба се обично пократки, околу{{Convert|2+1/2|in|cm}} долги и со двоен врв. Стапчињата прво биле направени од дрво, а потоа од намотана хартија, што е сè уште најчеста (иако се користи и цевчеста пластика). Тие често се продаваат во големи количини, 100 или повеќе во кутија. == Употреба == [[Податотека:Earwax_on_swab.jpg|десно|мини| Влажен ушен восок на памучно стапче]] Најчеста употреба на памучните стапчиња е чистење на ушниот канал со отстранување на ушната маст. Оваа употреба најчесто е спротивна на упатствата од производителите. Памучните стапчиња исто така се користат за козметички цели, како нанесување и отстранување шминка или поправка на лак за нокти, како и за домашни потреби, вклучувајќи чистење и изработка на уметнички и ракотворечки предмети. Медицинскиот тип памучни стапчиња најчесто се користи за земање микробиолошки брисеви. Стапчето се трие на или во заразената област, а потоа се преминува преку културна подлога, како што е агар плоча, каде што бактериите од брисот можат да се размножуваат. Исто така, се користат за земање примероци на [[ДНК]], најчесто со стружење на клетки од внатрешноста на образот кај луѓето. Можат да се користат и за нанесување на лекови на одредена целна површина, за селективно отстранување на супстанции од некоја област, или за нанесување средства за дезинфекција, како на пример бетадин. Се користат и како апликатори за козметички производи, масти и други супстанции. Памучните брисеви често се користат и надвор од полето на лична хигиена: * Често се користат во изработката на пластични комплети модели, за различни намени при нанесување на налепници или боење. За оваа намена постојат специјални марки на памучни стапчиња, кои се карактеризираат со поцврсти памучни глави и разновидни форми на тие глави. * Можат да се користат во динов тест за мерење на површинската енергија. Оваа употреба е дискутабилна, бидејќи производителите се разликуваат во врзивните средства што ги користат за фиксирање на памукот на стапчето, што влијае на исходот од тестот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pffc-online.com/magazine/1065-paper-taking-measure-surface/|title=Taking the measure of surface treatment is a learning process|last=Edward Boyle|date=1 September 1996|publisher=PFFC: Paper, Film & Foil Converter|accessdate=20 March 2010}}</ref> * Често се користат за чистење на ласерската диодна леќа на оптичкиот уред заедно со алкохол за чистење. Слично, се користат за чистење на поголеми компјутерски делови како што се видео картички и вентилатори. Тие исто така беа широко користени во минатото за чистење на кертриџи за видео игри. === Улога во медицинската дијагностика === Важноста на технологијата за земање брисеви во медицинската дијагностика е огромна. Брисевите се примарна алатка за собирање примероци од пациенти, од витално значење за прецизно откривање на патогени, земање примероци од ДНК и дијагностицирање на болести. Прецизната природа на колекцијата и квалитетот на брисот се од клучно значење за обезбедување сигурни резултати од тестот. Назофарингеални брисеви се користат за откривање на респираторни вируси, за ефикасно собирање на ДНК-материјал, како и за проценка на присуство на микробна инфекција во контекст на стерилност и спречување на контаминација. == Медицински ризици == [[Податотека:Cotton_swabs_(or_cotton_buds)_-in_round_container.jpg|мини| Памучни стапчиња во тркалезен сад]] Користењето памучни стапчиња во ушниот канал нема никакви докажани медицински придобивки и носи извесни медицински ризици. <ref>{{Наведување|last=Moser|first=Rod|url=http://blogs.webmd.com/all-ears/2006/11/q-tips-weapons-of-ear-destruction.html|title=Q-Tips – Weapons of Ear Destruction?|publisher=WebMD|date=13 November 2006}}</ref> <ref>{{Наведување|first=Joel|last=Stein|url=http://content.time.com/time/nation/article/0,8599,105556,00.html|title=Something Evil in the Ear Canal|journal=Time|date=26 March 2001}}</ref> <ref name="AAFP">{{Наведено списание|last=American Academy of Family Physicians|date=May 2007|title=Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1530|pmid=17555145}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://commonhealth.wbur.org/2012/11/q-tips-ears-danger|title=Why You Really, Truly Should Not Put Q-Tips Into Your Ears|work=commonhealth|accessdate=6 March 2016}}</ref> Церуменот (ушната маст) е природен производ што нормално се излачува од надворешниот слушен канал и ја штити кожата во внатрешноста на увото. Тој служи за подмачкување и самоочистување на ушниот канал, како и за заштита од бактерии, габи, инсекти и вода. <ref>{{Наведено списание|last=McCarter|first=Daniel F.|displayauthors=etal|date=May 2007|title=Cerumen Impaction|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1523–1528|pmid=17555144|access-date=5 September 2012}}</ref> Обидите за отстранување на церуменот со памучни стапчиња можат да доведат до негово натрупување или блокада во ушниот канал, позната како импакција на церумен. Оваа состојба може да предизвика болка, нарушувања во слухот, зуење во ушите или вртоглавица и често бара медицинска интервенција за решавање <ref name="AAFP">{{Наведено списание|last=American Academy of Family Physicians|date=May 2007|title=Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1530|pmid=17555145}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAmerican_Academy_of_Family_Physicians2007">American Academy of Family Physicians (May 2007). [http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html "Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know"]. ''American Family Physician''. '''75''' (10): 1530. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17555145 17555145].</cite></ref> Користењето памучни стапчиња во ушниот канал е една од најчестите причини за перфорација на тапанчето, состојба која понекогаш бара хируршка интервенција за корекција.<ref>{{Наведено списание|last=Smith|first=Matthew|last2=Darrat|date=February 2012|title=Otologic complications of cotton swab use: One institution's experience|journal=The Laryngoscope|volume=122|issue=2|pages=409–411|doi=10.1002/lary.22437|pmid=22241624}}</ref> Студија од 2004 година утврдила дека „користењето памучни стапчиња за чистење на увото изгледа е главната причина за отитис екстерна (инфекција на надворешното уво) кај децата и треба да се избегнува. <ref name="Nussinovitch">{{Наведено списание|last=Nussinovitch|first=Moshe|displayauthors=etal|date=April 2004|title=Cotton-tip applicators as a leading cause of otitis externa|url=http://www.ijporlonline.com/article/S0165-5876(03)00484-1/abstract|journal=International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology|volume=68|issue=4|pages=433–435|doi=10.1016/j.ijporl.2003.11.014|pmid=15013609|url-access=subscription|access-date=5 September 2012}}</ref> Наместо тоа, бришењето на ушната маст од надворешниот дел на увото со крпа по туширање речиси целосно ја чисти надворешната третина од ушниот канал, каде што се создава ушната маст. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.cbc.ca/news/health/eardrum-perforations-cotton-swabs-1.4479551|title=Don't use cotton-tipped swabs to clean inside your ears, experts urge|date=9 January 2018|work=CBC News|access-date=10 January 2018|language=en-CA}}</ref> Во Соединетите Американски Држави, во периодот од 1990 до 2010 година, се проценува дека 263.338 деца биле пренесени во болнички итни центри поради повреди предизвикани од памучни стапчиња, што одговара на проценет годишен број од 13.167 хоспитализации на деца. <ref>{{Наведено списание|last=Ameen|first=Zeenath S.|date=1 May 2017|title=Pediatric Cotton-Tip Applicator-Related Ear Injury Treated in United States Emergency Departments, 1990–2010|url=http://www.jpeds.com/article/S0022-3476(17)30461-4/fulltext|journal=The Journal of Pediatrics|volume=186|pages=124–130|doi=10.1016/j.jpeds.2017.03.049|pmid=28473166|access-date=10 May 2017|doi-access=free}}</ref> == Влијание врз животната средина == Пластичните памучни стапчиња често се фрлаат во тоалетот, што го зголемува ризикот од загадување на морската средина. Некои производители и продавници престанале со производство и продажба на пластични стапчиња и сега нудат само биоразградливи верзии направени од хартија. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/environment/johnson-johnson-cotton-buds-plastic-half-world-marine-pollution-sea-life-a7577556.html|title=Johnson & Johnson will stop selling plastic cotton buds in half the world to help cut marine pollution|last=Johnston|first=Ian|date=13 February 2017|work=[[The Independent]]|access-date=26 November 2006}}</ref> [[Европска Унија|Европската Унија]] донесе забрана за употреба на памучни стапчиња со пластични рачки во 2021 година.. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ciwm-journal.co.uk/european-parliament-approves-law-to-ban-single-use-plastics/|title=European Parliament Approves Law To Ban Single-Use Plastics|last=Moore|first=Darrel|date=28 March 2019|work=CIWM Journal Online|archive-url=https://web.archive.org/web/20190330075031/https://ciwm-journal.co.uk/european-parliament-approves-law-to-ban-single-use-plastics/|archive-date=30 March 2019|accessdate=28 March 2019}}</ref> [[Италија]] претходно воведе забрана во 2019 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://chemicalwatch.com/67533/italy-to-ban-microplastics-used-in-rinse-off-cosmetics-products?q=microbead|title=Italy to ban microplastics used in rinse-off cosmetics products|work=ChemicalWatch.com|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20180719143337/https://chemicalwatch.com/67533/italy-to-ban-microplastics-used-in-rinse-off-cosmetics-products|archive-date=19 July 2018|accessdate=19 June 2018}}</ref>, а Монако во 2020 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hellomonaco.com/news/latest-news/combating-plastics-in-monaco-on-1-january-plastic-cotton-buds-cups-cutlery-and-plates-were-banned/|title=Combating Plastics in Monaco: On 1 January, Plastic Cotton Buds, Cups, Cutlery and Plates wereBanned|date=6 January 2020}}</ref> Англија, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.edie.net/news/5/Ban-on-plastic-straws-in-England-pushed-back-to-October-2020/|title=Ban on plastic straws in England pushed back to October 2020|date=22 May 2019|work=Edie.net|access-date=16 April 2020|language=en-GB}}</ref> Шкотска, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-50016878|title=Plastic-stemmed cotton buds now banned in Scotland|date=12 October 2019|publisher=[[BBC News]]}}</ref> Велс, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.edie.net/news/11/Straws--stirrers-and-cutlery--Wales-unveils-plans-to-ban-single-use-plastics-from-2021/|title=Wales unveils plans to ban single-use plastics from 2021|date=19 March 2020|work=Edie.net}}</ref> и [[Ман (остров)|Островот Ман]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-isle-of-man-49103294?|title=Manx government proposes ban on single-use plastics|date=24 July 2019|work=BBC News|accessdate=1 August 2019}}</ref> воведоа забрана помеѓу 2019 и 2021 година. == Видете исто така == * Памучна подлога * Уво-чепкалка == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Полски пронајдоци]] [[Категорија:Производи за лична хигиена]] [[Категорија:Памук]] [[Категорија:Американски пронајдоци]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Хигиена]] [[Категорија:Козметика]] [[Категорија:Брис]] [[Категорија:Медицина]] [[Категорија:Микробиологија]] [[Категорија:Еднократна употреба]] [[Категорија:Отпад]] do1rv9m00a0jcuzstxfavrzbgvygcin 5375555 5375401 2025-06-07T11:37:41Z MagdalenaAvr 122048 5375555 wikitext text/x-wiki [[Податотека:White_menbo.jpg|мини|220x220пкс| Памучно стапче]] '''Памучни стапчиња''' (на американско англиски ''cotton swabs'', на британски англиски ''cotton buds'', а под бренд името ''Q-tips'') се мали парчиња памук намотани околу кратка прачка изработена од дрво, свиткана хартија или пластика. Најчесто се користат за чистење на уши, иако лекарите не ја препорачуваат таа употреба. Останатите намени на памучните стапчиња вклучуваат прва помош, нанесување козметика, чистење, грижа за доенчиња и изработка на ракотворби. Во некои земји, пластичните варијанти се забранети поради загадувањето на морињата, па се преферираат биоразградливи алтернативи. == Историја == [[Податотека:Q_Tips_plain_BG.jpg|мини| Пакување од 54 стапчиња за уши]] Првиот масовно произведени памучни стапчиња биле развиен во 1923 година од Лео Герстенцанг, откако ја гледал својата сопруга како намотува памук на [[Чепкалка за заби|чепкалки за заби]] за да ги исчисти ушите на нивното бебе.<ref name="howproductsmade">{{Наведена мрежна страница|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5205/is_1996/ai_n19124735|title=Cotton Swab|last=Schueller|first=Randy|year=1996|work=How Products are Made|archive-url=https://web.archive.org/web/20110831153827/http://findarticles.com/p/articles/mi_gx5205/is_1996/ai_n19124735|archive-date=31 August 2011}}</ref> <ref name="About-Q-tips">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.qtips.com/about/|title=About: A Q-Tips® Cotton Swabs History|year=2007–2018|publisher=Unilever United States}}</ref>Производот најпрво бил наречен „Бејби Гејс“ како признание дека е наменет за доенчиња, пред да биде преименуван во „Кју-типс Бејби Гејс“, каде што „Q“ означува „квалитет“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abc10.com/article/news/local/outreach/why-guy/why-are-they-called-q-tips-when-they-dont-look-like-the-letter-q-why-guy/103-607493269|title=Why are they called q-tips when they don't look like the letter Q|date=<!-- 5:51 AM PDT --> October 24, 2018|publisher=abc10.com|language=en-US|accessdate=2023-07-02}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rd.com/article/meaning-of-q-in-qtips/|title=What Exactly Does the 'Q' in 'Q-tips' Stand For?|last=Benson Smith|first=Sam|date=2021-03-29|work=Reader's Digest|language=en-US|accessdate=2023-07-02}}</ref> Производот на крајот станал познат како „Q-tips“, што подоцна станало најпродаваната марка на памучни стапчиња во Северна Америка. Изразот „Q-tip“ се користи како генерички заштитен знак за памучен стапче во Соединетите Американски Држави и Канада. <ref name="About-Q-tips" /> == Опис == Традиционалното памучно стапче има едно врвче на дрвена рачка и сè уште често се користи, особено во медицински услови. Обично е релативно долго, околу 10 см (4 инчи). Памучните стапчиња се пакуваат стерилно, едно или две во хартиен или пластично пакување. Предноста на хартиеното пакување и дрвената рачка е тоа што пакувањето може да се стерилизира во стерилизатор, додека пластичните рачки би се стопиле во тој процес. Памучните стапчиња за домашна употреба се обично пократки, околу{{Convert|2+1/2|in|cm}} долги и со двоен врв. Стапчињата прво биле направени од дрво, а потоа од намотана хартија, што е сè уште најчеста (иако се користи и цевчеста пластика). Тие често се продаваат во големи количини, 100 или повеќе во кутија. == Употреба == [[Податотека:Earwax_on_swab.jpg|десно|мини| Влажен ушен восок на памучно стапче]] Најчеста употреба на памучните стапчиња е чистење на ушниот канал со отстранување на ушната маст. Оваа употреба најчесто е спротивна на упатствата од производителите. Памучните стапчиња исто така се користат за козметички цели, како нанесување и отстранување шминка или поправка на лак за нокти, како и за домашни потреби, вклучувајќи чистење и изработка на уметнички и ракотворечки предмети. Медицинскиот тип памучни стапчиња најчесто се користи за земање микробиолошки брисеви. Стапчето се трие на или во заразената област, а потоа се преминува преку културна подлога, како што е агар плоча, каде што бактериите од брисот можат да се размножуваат. Исто така, се користат за земање примероци на [[ДНК]], најчесто со стружење на клетки од внатрешноста на образот кај луѓето. Можат да се користат и за нанесување на лекови на одредена целна површина, за селективно отстранување на супстанции од некоја област, или за нанесување средства за дезинфекција, како на пример бетадин. Се користат и како апликатори за козметички производи, масти и други супстанции. Памучните брисеви често се користат и надвор од полето на лична хигиена: * Често се користат во изработката на пластични комплети модели, за различни намени при нанесување на налепници или боење. За оваа намена постојат специјални марки на памучни стапчиња, кои се карактеризираат со поцврсти памучни глави и разновидни форми на тие глави. * Можат да се користат во динов тест за мерење на површинската енергија. Оваа употреба е дискутабилна, бидејќи производителите се разликуваат во врзивните средства што ги користат за фиксирање на памукот на стапчето, што влијае на исходот од тестот. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pffc-online.com/magazine/1065-paper-taking-measure-surface/|title=Taking the measure of surface treatment is a learning process|last=Edward Boyle|date=1 September 1996|publisher=PFFC: Paper, Film & Foil Converter|accessdate=20 March 2010}}</ref> * Често се користат за чистење на ласерската диодна леќа на оптичкиот уред заедно со алкохол за чистење. Слично, се користат за чистење на поголеми компјутерски делови како што се видео картички и вентилатори. Тие исто така беа широко користени во минатото за чистење на кертриџи за видео игри. === Улога во медицинската дијагностика === Важноста на технологијата за земање брисеви во медицинската дијагностика е огромна. Брисевите се примарна алатка за собирање примероци од пациенти, од витално значење за прецизно откривање на патогени, земање примероци од ДНК и дијагностицирање на болести. Прецизната природа на колекцијата и квалитетот на брисот се од клучно значење за обезбедување сигурни резултати од тестот. Назофарингеални брисеви се користат за откривање на респираторни вируси, за ефикасно собирање на ДНК-материјал, како и за проценка на присуство на микробна инфекција во контекст на стерилност и спречување на контаминација. == Медицински ризици == [[Податотека:Cotton_swabs_(or_cotton_buds)_-in_round_container.jpg|мини| Памучни стапчиња во тркалезен сад]] Користењето памучни стапчиња во ушниот канал нема никакви докажани медицински придобивки и носи извесни медицински ризици. <ref>{{Наведување|last=Moser|first=Rod|url=http://blogs.webmd.com/all-ears/2006/11/q-tips-weapons-of-ear-destruction.html|title=Q-Tips – Weapons of Ear Destruction?|publisher=WebMD|date=13 November 2006}}</ref> <ref>{{Наведување|first=Joel|last=Stein|url=http://content.time.com/time/nation/article/0,8599,105556,00.html|title=Something Evil in the Ear Canal|journal=Time|date=26 March 2001}}</ref> <ref name="AAFP">{{Наведено списание|last=American Academy of Family Physicians|date=May 2007|title=Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1530|pmid=17555145}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://commonhealth.wbur.org/2012/11/q-tips-ears-danger|title=Why You Really, Truly Should Not Put Q-Tips Into Your Ears|work=commonhealth|accessdate=6 March 2016}}</ref> Церуменот (ушната маст) е природен производ што нормално се излачува од надворешниот слушен канал и ја штити кожата во внатрешноста на увото. Тој служи за подмачкување и самоочистување на ушниот канал, како и за заштита од бактерии, габи, инсекти и вода. <ref>{{Наведено списание|last=McCarter|first=Daniel F.|displayauthors=etal|date=May 2007|title=Cerumen Impaction|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1523–1528|pmid=17555144|access-date=5 September 2012}}</ref> Обидите за отстранување на церуменот со памучни стапчиња можат да доведат до негово натрупување или блокада во ушниот канал, позната како импакција на церумен. Оваа состојба може да предизвика болка, нарушувања во слухот, зуење во ушите или вртоглавица и често бара медицинска интервенција за решавање <ref name="AAFP">{{Наведено списание|last=American Academy of Family Physicians|date=May 2007|title=Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know|url=http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html|journal=American Family Physician|volume=75|issue=10|pages=1530|pmid=17555145}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAmerican_Academy_of_Family_Physicians2007">American Academy of Family Physicians (May 2007). [http://www.aafp.org/afp/2007/0515/p1523.html "Information from Your Family Doctor—Earwax: What You Should Know"]. ''American Family Physician''. '''75''' (10): 1530. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17555145 17555145].</cite></ref> Користењето памучни стапчиња во ушниот канал е една од најчестите причини за перфорација на тапанчето, состојба која понекогаш бара хируршка интервенција за корекција.<ref>{{Наведено списание|last=Smith|first=Matthew|last2=Darrat|date=February 2012|title=Otologic complications of cotton swab use: One institution's experience|journal=The Laryngoscope|volume=122|issue=2|pages=409–411|doi=10.1002/lary.22437|pmid=22241624}}</ref> Студија од 2004 година утврдила дека „користењето памучни стапчиња за чистење на увото изгледа е главната причина за отитис екстерна (инфекција на надворешното уво) кај децата и треба да се избегнува. <ref name="Nussinovitch">{{Наведено списание|last=Nussinovitch|first=Moshe|displayauthors=etal|date=April 2004|title=Cotton-tip applicators as a leading cause of otitis externa|url=http://www.ijporlonline.com/article/S0165-5876(03)00484-1/abstract|journal=International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology|volume=68|issue=4|pages=433–435|doi=10.1016/j.ijporl.2003.11.014|pmid=15013609|url-access=subscription|access-date=5 September 2012}}</ref> Наместо тоа, бришењето на ушната маст од надворешниот дел на увото со крпа по туширање речиси целосно ја чисти надворешната третина од ушниот канал, каде што се создава ушната маст. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.cbc.ca/news/health/eardrum-perforations-cotton-swabs-1.4479551|title=Don't use cotton-tipped swabs to clean inside your ears, experts urge|date=9 January 2018|work=CBC News|access-date=10 January 2018|language=en-CA}}</ref> Во Соединетите Американски Држави, во периодот од 1990 до 2010 година, се проценува дека 263.338 деца биле пренесени во болнички итни центри поради повреди предизвикани од памучни стапчиња, што одговара на проценет годишен број од 13.167 хоспитализации на деца. <ref>{{Наведено списание|last=Ameen|first=Zeenath S.|date=1 May 2017|title=Pediatric Cotton-Tip Applicator-Related Ear Injury Treated in United States Emergency Departments, 1990–2010|url=http://www.jpeds.com/article/S0022-3476(17)30461-4/fulltext|journal=The Journal of Pediatrics|volume=186|pages=124–130|doi=10.1016/j.jpeds.2017.03.049|pmid=28473166|access-date=10 May 2017|doi-access=free}}</ref> == Влијание врз животната средина == Пластичните памучни стапчиња често се фрлаат во тоалетот, што го зголемува ризикот од загадување на морската средина. Некои производители и продавници престанале со производство и продажба на пластични стапчиња и сега нудат само биоразградливи верзии направени од хартија. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/environment/johnson-johnson-cotton-buds-plastic-half-world-marine-pollution-sea-life-a7577556.html|title=Johnson & Johnson will stop selling plastic cotton buds in half the world to help cut marine pollution|last=Johnston|first=Ian|date=13 February 2017|work=[[The Independent]]|access-date=26 November 2006}}</ref> [[Европска Унија|Европската Унија]] донесе забрана за употреба на памучни стапчиња со пластични рачки во 2021 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ciwm-journal.co.uk/european-parliament-approves-law-to-ban-single-use-plastics/|title=European Parliament Approves Law To Ban Single-Use Plastics|last=Moore|first=Darrel|date=28 March 2019|work=CIWM Journal Online|archive-url=https://web.archive.org/web/20190330075031/https://ciwm-journal.co.uk/european-parliament-approves-law-to-ban-single-use-plastics/|archive-date=30 March 2019|accessdate=28 March 2019}}</ref> [[Италија]] претходно воведе забрана во 2019 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://chemicalwatch.com/67533/italy-to-ban-microplastics-used-in-rinse-off-cosmetics-products?q=microbead|title=Italy to ban microplastics used in rinse-off cosmetics products|work=ChemicalWatch.com|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20180719143337/https://chemicalwatch.com/67533/italy-to-ban-microplastics-used-in-rinse-off-cosmetics-products|archive-date=19 July 2018|accessdate=19 June 2018}}</ref>, а Монако во 2020 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hellomonaco.com/news/latest-news/combating-plastics-in-monaco-on-1-january-plastic-cotton-buds-cups-cutlery-and-plates-were-banned/|title=Combating Plastics in Monaco: On 1 January, Plastic Cotton Buds, Cups, Cutlery and Plates wereBanned|date=6 January 2020}}</ref> Англија, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.edie.net/news/5/Ban-on-plastic-straws-in-England-pushed-back-to-October-2020/|title=Ban on plastic straws in England pushed back to October 2020|date=22 May 2019|work=Edie.net|access-date=16 April 2020|language=en-GB}}</ref> Шкотска, <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-50016878|title=Plastic-stemmed cotton buds now banned in Scotland|date=12 October 2019|publisher=[[BBC News]]}}</ref> Велс, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.edie.net/news/11/Straws--stirrers-and-cutlery--Wales-unveils-plans-to-ban-single-use-plastics-from-2021/|title=Wales unveils plans to ban single-use plastics from 2021|date=19 March 2020|work=Edie.net}}</ref> и [[Ман (остров)|Островот Ман]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-isle-of-man-49103294?|title=Manx government proposes ban on single-use plastics|date=24 July 2019|work=BBC News|accessdate=1 August 2019}}</ref> воведоа забрана помеѓу 2019 и 2021 година. == Референци == {{Наводи}} [[Категорија:Полски пронајдоци]] [[Категорија:Производи за лична хигиена]] [[Категорија:Памук]] [[Категорија:Американски пронајдоци]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Хигиена]] [[Категорија:Козметика]] [[Категорија:Брис]] [[Категорија:Медицина]] [[Категорија:Микробиологија]] [[Категорија:Еднократна употреба]] [[Категорија:Отпад]] bglg21r8bdl4lchqh808dvd0vkudkqm Отстранување на човечки трупови 0 1372191 5375409 2025-06-06T20:57:59Z MagdalenaAvr 122048 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1290208250|Disposal of human corpses]]“ 5375409 wikitext text/x-wiki '''Отстранувањето на човечки трупови''', исто така наречено '''конечно отстранување''', е праксаи процес на постапување со останките од [[Смрт|починато]] [[Човек|човечко суштество]]. Методите на отстранување треба да ја земат предвид брзината на распаѓање на меките ткива, кои се разградуваат релативно брзо, додека [[Костур|скелетот]] може да остане нетронат илјадници години под одредени услови. Постојат повеќе методи за отстранување кои се практикуваат. Погребната церемонија често го следи процесот на конечна дислокација. Начинот на отстранување најчесто е под доминација на духовноста и желбата за оддавање почит на починатите, што често е придружено со сложени ритуали. Во случаи на масовна смрт, како во војна или природни катастрофи, или кога средствата за отстранување се ограничени, практичните потреби добиваат поголем приоритет Античките методи за отстранување на мртви тела вклучуваат [[кремација]] што ја практикувале [[Стар Рим|Римјаните]], [[Грци|Грците]], Хиндусите и некои [[Маи]] ; [[Закоп|погребување]] што го практикувале Кинезите, [[Историја на Јапонија|Јапонците]], Балијците, [[Евреи|Евреите]], [[Христијани|христијаните]] и муслиманите, како и некои Маи; [[Мумија|мумификација]], вид [[балсамирање]], што го практикувале [[Стар Египет|древните Египќани]]; и небесно погребување и сличен метод на отстранување наречен Кула на тишината што го практикувале тибетските будисти, некои [[Монголци]] и [[Зороастризам|зороастријците]] . Современ метод на квази-финално распоредување, иако сè уште редок, е [[Крионика|криониката]]; се претпоставува дека ова е близу до конечно, иако ни приближно не е демонстрирано. == Често практикувани легални методи == Некои култури ги сместуваат мртвите во гробници од различни видови, поединечно или во посебно определени делови земја каде што се сместени гробници. Погребување на гробишта е една од најчестите форми на гробница. На некои места, погребувањето во земја е непрактично поради високото ниво на подземни води; поради тоа, гробниците се поставуваат над земја, како што е случајот во [[Њу Орлеанс]], [[Луизијана]], САД. <ref>{{Наведена книга|url=https://www.jstor.org/stable/pdf/j.ctt46nqxw.12.pdf|title=Cemeteries Gravemarkers|last=McDowell|first=Peggy|last2=Deetz|first2=James|publisher=Utah State University Press|year=1992|isbn=978-0874211603|editor-last=Meyer|editor-first=Richard|pages=137–158|chapter=J. N. B. De Pouilly and French Sources of Revival Style Design in New Orleans Cemetery Architecture|doi=10.2307/j.ctt46nqxw.12|jstor=j.ctt46nqxw.12}}</ref> На други места, посебна зграда за гробница обично е резервирана за социјално влијателните и богатите; големите гробници над земја се нарекуваат [[Мавзолеј|мавзолеи]]. Социјално истакнатите личности понекогаш имаа привилегија нивните тела да се чуваат во криптите на црквите. Меѓутоа, во поновото време, ова често е забрането поради хигиенски закони. Погребувањето не било секогаш трајно. Во некои области, погребалните простори требало да се користат повторно поради ограничен простор. Во тие области, откако телата ќе се распаднат до скелети, коските се отстрануваат; по нивното отстранување, тие можат да се сместат во костурница. === Погребување во земја === [[Закоп|Погребувањето на земја]] обично се врши со ископување јама или ров, внесување на починатиот и неговите предмети во неа и покривање преку неа. Луѓето ги погребуваат своите мртви повеќе од 100.000 години. Погребните практики и обреди варирале од култура до култура во минатото и сè уште се разликуваат до ден-денес. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldhistory.org/burial/|title=Burial|work=[[World History Encyclopedia]]|accessdate=2020-10-21}}</ref> Погребувањето често се смета за знак на почит кон мртвите.Се користи за да се спречи непријатниот мирис на распаѓање, да им се овозможи на членовите на семејството блискот во периодот на жалост и да ги заштити од сведочење на распаѓањето на нивните најблиски. === Кремација === Кремацијата е исто така стар обичај; тоа бил вообичаен начин на отстранување на труп во [[Стар Рим|антички Рим]]. [[Викинзи|Викинзите]] повремено биле кремирани на нивните долги бродови, а потоа локацијата на местото била обележана со [[Менхир|столбови]]. Од втората половина на дваесеттиот век, и покрај противењата на одредени религиозни групи, кремацијата станува сè попопуларна. Еврејскиот закон ( ''Халаха'' ) забранува кремирање, верувајќи дека душата на кремираната личност нема да може да го пронајде својот последен мир.Римокатоличката црква долг период го забрануваше кремирањето, но од 1963 година дозволува да се практикува, под услов тоа да не се прави како израз на неверување во [[Исусово воскресение|воскресението]] на телото. Црквата нагласува дека пепелта од кремираното тело треба да се погребува или смести во гробница; не дозволува пепелта да се расфрлува или да се чува дома. Многу католички гробишта сега имаат колумбариумски ниши за пепелта или посебни сектори за неа. Некои протестантски деноминации дозволуваат кремирање, додека поконзервативните тоа обично го забрануваат. Источно-православната црква и исламот исто така го забрануваат [[Кремација|кремирањето]]. Меѓу Хиндусите, Џаините, Сиките и некои секти на будистите, како оние што се наоѓаат во Јапонија, кремацијата е честа појава. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.britannica.com/topic/cremation|title=Cremation {{!}} funeral custom|work=Encyclopedia Britannica|language=en|accessdate=2020-10-21}}</ref> Ова станало модерно за светот во 1870-тите како алтернатива на погребите. Италијанскиот професор, Лудовико Брунети, ја вовел првата сигурна комора за кремација во 1873 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://cremationassociation.org/historyofcremation.html|title=History of Cremation}}</ref> Сер Хенри Томпсон, го основал Друштвото за кремација на Велика Британија . Франсис Џулиус ЛеМојн го отвори првиот крематориум во Америка, во Вашингтон, Пенсилванија. Првите крематориуми во Европа се отворија во Вокинг, Англија <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thelondoncremation.co.uk/woking-crematorium/|title=Woking Crematorium – the first crematorium built in Britain}}</ref> и [[Гота]], Германија, соодветно. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://icf-worldwide.org/information/history-of-cremation/|title=History of cremation}}</ref> Вилијам Кристофер Мекдоналд го финансирал првиот крематориум во Канада на гробиштата Маунт Ројал во 1901 година. Изграден е од Сер Ендру Тејлор. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.biographi.ca/en/bio/taylor_andrew_thomas_16E.html|title=TAYLOR, Sir ANDREW THOMAS}}</ref> Првиот крематориум во Австралија работел на гробиштата Западна Тераса во [[Аделаида]] истата година. Бил воведен од д-р Роберт Трејси Вајлд и Џон Лангдон Парсонс. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://adelaideaz.com/articles/first-crematorium-in-southern-hemisphere-operating-at-adelaide-s-west-terrace-cemetery-from-1903|title=First crematorium in southern hemisphere operating at Adelaide's West Terrace cemetery from 1903 until 1959}}</ref> Гробиштата Карори на Градскиот совет на Велингтон го претставиле првиот крематориум во Нов Зеланд кога го отвориле својот крематориум Карори осум години подоцна. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://teara.govt.nz/en/document/30423/first-cremation-1909|title=First cremation, 1909}}</ref> Националниот давател на услуги за кремација на Соединетите Американски Држави , „Нептун Сосајети“, потекнува од Плантејшн, Флорида, во 1973 година, но е основан дванаесет години подоцна. === Заѕидување === Затворањето на труповите е трајно складирање во надземна [[гробница]] или [[мавзолеј]]. Гробница е секој структурно затворен погребен простор или погребна комора, со различни големини. Мавзолејот може да се смета за еден вид [[гробница]], или гробницата може да се смета дека се наоѓа во рамките на мавзолејот. Едно од најпознатите места за заѕидување е [[Таџ Махал]], кој се наоѓа во Агра, Индија. Таџ Махал го изградил царот Шах Џахан во спомен на неговата сопруга, царицата Мумтаз Махал. Телата на двајцата се погребани во оваа зграда. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://whc.unesco.org/en/list/252/|title=Taj Mahal|work=UNESCO World Heritage Centre|language=en|accessdate=2020-10-21}}</ref> == Помалку вообичаени легални методи == === Небесен погреб === Небесното закопување им овозможува на мртвите тела да бидат изедени од мршојадци на отворени површини или на врвот на специјално изградени високи кули, подалеку од човечкиот поглед. По небесните погреби може да следи кремација на скелетите што остануваат, или коските потоа можат да се складираат или закопаат, како што практикувале некои групи Индијанци во праисториските времиња. Небесните погреби ги практикувале древните Персијци, Тибеќани и некои Индијанци во праисториските времиња. <ref>Martin, Dan. "On the Cultural Ecology of Sky Burial on the Himalayan Plateau" ''East and West'', vol. 46, no. 3/4, 1996, pp. 353–370. {{JSTOR|29757283}}. Accessed 13 October 2020.</ref> [[Зороастризам|Зороастријците]] во [[Мумбај]] и [[Карачи]] ги ставале телата на „ Кулите на тишината “, каде што птиците потоа можеле да ги распаѓаат телата. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/zoroastrian/ritesrituals/funerals.shtml#:~:text=Contaminating%20the%20elements%20(Earth,%20Air,of%20prey%20such%20as%20vultures|title=BBC – Religions – Zoroastrian: Funerals|work=www.bbc.co.uk|language=en-GB|accessdate=2020-10-21}}</ref> Небесните погреби се сметаат како придобивки за животната средина, бидејќи не создаваат загадување на воздухот и распаѓањето на телото се случува прилично брзо, во споредба со другите форми на практики за отстранување. <ref>{{Наведено списание|last=Martin|first=Dan|date=1996|title=On the Cultural Ecology of Sky Burial on the Himalayan Plateau|url=https://www.jstor.org/stable/29757283|journal=East and West|volume=46|issue=3/4|pages=353–370|issn=0012-8376|jstor=29757283}}</ref> Изложувањата, кои може да се сметаат за форма на неботно погребување, се постапка при која телото се ослободува од месото, оставајќи ги само коските. Како што беше споменато погоре, коските потоа може да се кремираат или да се погребат цели. === Погребување на море === Во минатите генерации, „погребување на море“ значело намерно фрлање на телото во океанот, завиткано и врзано со тежини за да се обезбеди дека ќе потоне. Тоа е вообичаена практика во морнариците и поморските земји. Во денешниот жаргон, „погребување на море“ може да се однесува и на расфрлање на пепел во океанот, додека „погребување на целото тело на море“ подразбира целото некремирано тело да се стави во океанот на големи длабочини. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/ocean-dumping/burial-sea|title=Burial at Sea|last=US EPA|first=OW|date=2015-07-28|work=US EPA|language=en|accessdate=2020-10-13}}</ref> Законите се разликуваат во зависност од јурисдикциите. Концептот може да вклучува и погребување на брод, форма на погребување на море во кое трупот се остава на море на брод. === Компостирање === Процесот на [[Компост|компостирање]] на човечки трупови, исто така наречен природна органска редукција (NOR) или терамација, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/us-news/2023/jan/01/new-york-governor-legalizes-human-composting-after-death|title=New York governor legalizes human composting after death|last=Helmore|first=Edward|date=January 1, 2023|work=The Guardian}}</ref> ја претвора органската материја во омекнувач на почвата што е непрепознатлив како човечки остатоци..Се изведува со поставување на телото во мешавина од дрвени струготини, при што термофилните микроорганизми го распаѓаат телото <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|title=How do you compost a human body – and why would you?|last=Prasad|first=Ritu|date=30 January 2019|work=BBC News}}</ref> Во [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]], компостирањето од страна на луѓето е легализирано во шест држави: [[Вашингтон (сојузна држава)|Вашингтон]], <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=21 May 2019|work=BBC News}}</ref> [[Колорадо]], <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.9news.com/article/news/local/body-composting-colorado/73-cbfd9fd4-36ee-42a1-bc5c-80c9d320f1d2|title=Body composting begins in Colorado, after state legalizes this alternative to burial or cremation|last=Sallinger|first=Marc|date=23 September 2021|publisher=[[KUSA (TV)|KUSA]]|location=Lafayette|accessdate=24 September 2022}}</ref> [[Вермонт]] (од 1 јануари 2023 година), <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://vermontbiz.com/news/2022/june/02/scott-signs-eight-bills-law-vetoes-environmental-bill-h606|title=Scott signs eight bills into law, vetoes environmental bill H606|date=2 June 2022|publisher=Vermont Business Magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20220609074603/https://vermontbiz.com/news/2022/june/02/scott-signs-eight-bills-law-vetoes-environmental-bill-h606|archive-date=9 June 2022|accessdate=24 September 2022}}</ref> [[Орегон]], <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.koin.com/news/oregon/oregons-human-composting-law-now-in-effect/|title=Oregon's human composting law now in effect. Here's what could come next|last=Arden|first=Amanda|date=8 July 2022|publisher=[[KOIN]]|location=Portland|archive-url=https://web.archive.org/web/20220710130023/https://www.koin.com/news/oregon/oregons-human-composting-law-now-in-effect/|archive-date=10 July 2022|accessdate=24 September 2022}}</ref> [[Калифорнија]] (во 2027 година), <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sfgate.com/politics/article/california-legalizes-human-composting-17374470.php|title=California just legalized 'human composting.' Not everyone is happy.|last=Chamings|first=Andrew|date=September 19, 2022|work=SFGATE.com|publisher=Hearst|accessdate=20 September 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|title=Tracker: Where Is Human Composting Legal In The US? - Earth|last=Team Earth|date=19 August 2022|work=Earth|language=en}}</ref> и [[Њујорк (сојузна држава)|Њујорк]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|title=New York OKs human composting law; 6th state in US to do so|last=Maysoon|first=Khan|date=1 January 2023|work=AP News|publisher=The Associated Press}}</ref> === Растворање === Растворањето вклучува разградување на телото преку солвација, на пр. во [[киселина]] или раствор од луга, проследено со отстранување како [[течност]]. Специфична метода е [[Биокремација|алкална хидролиза]] (исто така наречена резомација). Застапниците тврдат дека овој процес е повеќе еколошки прифатлив во споредба со кремирањето и погребувањето, поради помалите емисии на CO2 и избегнување на користење на балсамирачки течности. Од друга страна, многумина сметаат дека идејата за „пуштање низ одвод“ е недостојна. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nbcnews.com/id/wbna24526431|title=A rival to burial: Dissolving bodies with lye|date=9 May 2008|work=NBC News|language=en|accessdate=2022-09-21}}</ref> === Други помалку чести методи === * Донација за проучување : по [[Балсамирање|балсамирањето]], телото обично се донира на медицинска институција каде што се врши дисекција и детално проучување. Кадверите исто така се користат во експерименти кои инаку би биле фатални, како што се тестовите на судири. Остатоците најчесто на крајот се кремираат. ** Фарми за тела е сличен метод во кој телото не се балсамира, туку се остава да се распаѓа за да се проучи процесот на распаѓање. * Вселенски погреб * Во некои традиции, на пример онаа што ја практикувало шпанското кралско семејство и јудаизмот во периодот на Вториот храм, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kvurat-eretz-isr.org.il/%d7%93%d7%a8-%d7%99%d7%90%d7%99%d7%a8-%d7%a4%d7%95%d7%a8%d7%a1%d7%98%d7%a0%d7%91%d7%a8%d7%92/|language=he-IL|script-title=he:דר' יאיר פורסטנברג – קבורת ארץ ישראל|accessdate=2024-04-07}}</ref>  на меките ткива им е дозволено да скапуваат во период од неколку децении, по што коските се закопуваат. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2020)">потребен е цитат</span>]]'' &#x5D;</sup> * Синтеза на дијаманти, при која остатоците од телото се претвораат во дијаманти. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.npr.org/2014/01/19/263128098/swiss-company-compresses-cremation-ashes-into-diamonds|title=From Ashes To Ashes To Diamonds: A Way To Treasure The Dead|last=Bichell|first=Rae Ellen|date=19 January 2014|work=[[NPR]]|accessdate=18 Feb 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://huffingtonpost.com/entry/turning-the-dead-into-diamonds-meet-the-ghoul-jewelers_us_57ab1021e4b08c46f0e45afd|title=Turning The Dead into Diamonds: Meet The Ghoul Jewelers of Switzerland|last=Roberts|first=Brian|date=10 August 2016|work=Huffington Post|accessdate=3 October 2017}}</ref> == Средства за зачувување == Во некои случаи се прави обид да се зачува дел или целото тело. Овие методи вклучуваат: * [[Балсамирање]] * Криопрезервација * [[Мумија|Мумификација]] ; најпознатите примери се од [[Стар Египет|антички Египет]] * Таксидермија ; исклучително ретка форма на зачувување на човечко тело. Познати историски примери се поединец од народот Сан и изведувачката на споредни претстави Џулија Пастрана . * Пластинација : Конзервираното (балсамирано) тело се подготвува со дисекција или сечење, а течностите се заменуваат со инертна пластика за анатомско проучување од страна на студенти по медицина или за изложување во музеи. Човечките останки од археолошки или медицински интерес често се чуваат во музеи и приватни колекции. Оваа пракса е контроверзна (видете НАГПРА). Во случајот со припадниците на домородните Американци во Соединетите држави, поседувањето на останки и поврзани предмети е регулирано со Законот НАГПРА од 1990 година. == Подготовка за отстранување == Различни [[Религија|религии]] и [[Култура|култури]] имаат различни погребни обичаи кои ги следат постапките за отстранување на телото. Некои бараат сите делови од телото да бидат погребани заедно. Ако е извршена обдукција, извадените делови од телото се зашиваат назад во телото за да можат да бидат погребани со остатокот од покојникот. Кога не е можно телото да се отстрани веднаш, тоа генерално се чува во [[мртовечница]]. Кога ова не е овозможено, како на пр. на бојно поле, се користат вреќи за тела . Во западниот свет, [[Балсамирање|балсамирањето]] на телото е стандарден дел од подготовката. Ова е наменето за привремено зачувување на трупот во текот на целиот погребен процес. === Мумификација === [[Податотека:Takabuti.JPG|мини| Такабути, египетска мумија од 7 век п.н.е.]] Мумификацијата е процес на сушење на телата и отстранување на органите. Најпознатите практичари беа старите Египќани. Во египетските практики, телата се бальсамираат со користење на смоли, а органите се отстрануваат и се ставаат во тегли. Потоа телата се обвиткуваат во завои и се поставуваат во гробници заедно со теглите со органи. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.historymuseum.ca/cmc/exhibitions/civil/egypt/egcr06e.html|title=Egyptian civilization – Religion – Mummification|work=www.historymuseum.ca|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219075236/https://www.historymuseum.ca/cmc/exhibitions/civil/egypt/egcr06e.html|archive-date=December 19, 2021|accessdate=2020-10-21}}</ref> Телата на многу благородници и високо рангирани бирократи биле [[Балсамирање|балсамирани]] и складирани во луксузни [[Саркофаг|саркофази]] во нивните погребни мавзолеи. [[Фараон|Фараоните]] ги складирале своите балсамирани трупови во [[Египетски пирамиди|пирамиди]] или во [[Долина на кралевите|Долината на кралевите]]. <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/egyptianconcept00reisgoog|title=The Egyptian Conception of Immortality|last=Reisner|first=George Andrew|publisher=Houghton Mifflin Company|year=1912|pages=[https://archive.org/details/egyptianconcept00reisgoog/page/n23 5], 6, 22}}</ref> Мумиите Чинчоро од Чиле се сметаат за најстарите мумии на Земјата. Процесот на мумификација Чинчоро вклучувал техника на црна мумија, како и техника на црвена мумија. <ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/1026218790|title=The chinchorro culture : a comparative perspective : the archaeology of the earliest human mummification|date=2014|publisher=Universidad de Tarapacá|others=Arriaza, Bernardo T., Standen, Vivien G., Universidad de Tarapacá|isbn=978-92-3-100020-1|location=Arica (Chile)|oclc=1026218790}}</ref> == Правна регулатива == Многу јурисдикции донеле законски прописи поврзани со отстранувањето на човечки тела. Иако може целосно да е законски да се закопа починат член на семејството, законот може да го ограничи местото каде што е дозволено оваа активност, во некои случаи јасно ограничувајќи ги гробиштата само на имот кој е под контрола на специфични, лиценцирани институции. Исто така, на многу места, неправилното отстранување на тело е кривично дело. Во некои области, исто така е кривично дело непријавување на смрт и непријавување на начинот на отстранување на телото.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.stimmel-law.com/en/articles/rights-and-obligations-human-remains-and-burial|title=Rights and Obligations As To Human Remains and Burial {{!}} Stimmel Law|work=www.stimmel-law.com|accessdate=2020-04-05}}</ref> == Заболени или некротични делови од телото == Одредени состојби, како [[некроза]], може да предизвикаат мртвење на делови од телото, како екстремитети или внатрешни органи, без да предизвикаат смрт на поединецот. Во такви случаи, овие делови од телото обично не се погребуваат. Хируршкото отстранување на мртвото ткиво е обично неопходно за да се спречи [[Гангрена|гангренозна инфекција]]. Хируршки отстранетите делови од телото најчесто се отстрануваат како медицински отпад, освен ако поради културни причини не треба да се зачуваат, како што е опишано погоре. == Кривично отстранување == Во некои случаи, телото се отстранува на таков начин што се спречува, отежнува или одложува откривањето на телото, се спречува идентификацијата на телото или се спречува обдукција . Во такви случаи, починатото лице се смета за исчезнато лице сè додека телото не е идентификувано, освен ако смртта е толку веројатна што лицето е законски прогласено за мртво . == Видете исто така == * {{Прибележана врска|Burial tree}} * {{Прибележана врска|Natural burial}} * {{Прибележана врска|Resource recovery}} == Референци == {{Наводи}} == Дополнително читање == * {{Наведена книга|title=Hit Man: A Technical Manual for Independent Contractors|last=Rex Feral|publisher=Paladin Press|year=1983|editor-last=Bruce Scher|asin=B00HZN9D12}} / {{Наведена книга|title=Kindle Edition|asin=B007WU2NFG}} [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Почивалишта]] [[Категорија:Погребувања]] [[Категорија:Обичаи]] [[Категорија:Религија]] [[Категорија:Смрт]] [[Категорија:Дисекција]] [[Категорија:Отпад]] [[Категорија:Тела]] [[Категорија:Анатомија на човекот]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 5fpaic2wm5p1zjbqj3mny7orq9nkn3b Предлошка:Fb team (N) Pachuca 10 1372192 5375412 2025-06-06T21:10:31Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Пачука |tan=ФК Пачука |tc=MEX |abb={{#if:{{{abb|}}}|PCH}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Мексико|Пачука]] </noinclude> 5375412 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Пачука |tan=ФК Пачука |tc=MEX |abb={{#if:{{{abb|}}}|PCH}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Мексико|Пачука]] </noinclude> djzukb8l3o66skmj0sx0dp9m52mptdc Предлошка:Fb team (N) Fluminense 10 1372193 5375413 2025-06-06T21:11:50Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Флуминенсе |tan=ФК Флуминенсе |tc=BRA |abb={{#if:{{{abb|}}}|FLU}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Бразил|Флуминенсе]] </noinclude> 5375413 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Флуминенсе |tan=ФК Флуминенсе |tc=BRA |abb={{#if:{{{abb|}}}|FLU}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Бразил|Флуминенсе]] </noinclude> 43woo2wkydm29e1zofisclivokf9dd9 Предлошка:Fb team (N) Wydad Casablanca 10 1372194 5375414 2025-06-06T21:13:11Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Видад Казабланка |tan=Видад Казабланка |tc=MOR |abb={{#if:{{{abb|}}}|WYD}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Мароко|Видад Казабланка]] </noinclude> 5375414 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Видад Казабланка |tan=Видад Казабланка |tc=MOR |abb={{#if:{{{abb|}}}|WYD}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Мароко|Видад Казабланка]] </noinclude> snfh80z855vwu6ucuw7f1e3nikpj8j5 Предлошка:Fb team (N) Esperance Tunis 10 1372195 5375415 2025-06-06T21:15:35Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Есперанс Тунис |tan=Есперанс де Тунис |tc=TUN |abb={{#if:{{{abb|}}}|EST}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Тунис|Есперанс Тунис]] </noinclude> 5375415 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Есперанс Тунис |tan=Есперанс де Тунис |tc=TUN |abb={{#if:{{{abb|}}}|EST}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Тунис|Есперанс Тунис]] </noinclude> il8howxys7h3ddim4n1piz79urycwa3 Предлошка:Fb team (N) Esperance 10 1372196 5375416 2025-06-06T21:17:01Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Есперанс |tan=Есперанс де Тунис |tc=TUN |abb={{#if:{{{abb|}}}|EST}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Тунис|Есперанс]][[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Тунис - скратеници|Есперанс]] </noinclude> 5375416 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Есперанс |tan=Есперанс де Тунис |tc=TUN |abb={{#if:{{{abb|}}}|EST}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Тунис|Есперанс]][[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Тунис - скратеници|Есперанс]] </noinclude> 506i5v5zc3xf4burq0togm64zukl6d0 Предлошка:Fb team (N) Al Ahly SC 10 1372197 5375417 2025-06-06T21:18:30Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Ал Ахли |tan=Ал Ахли Спортинг Клуб |tc=EGY |abb={{#if:{{{abb|}}}|AAH}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Египет|Ал Ахли]] </noinclude> 5375417 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Ал Ахли |tan=Ал Ахли Спортинг Клуб |tc=EGY |abb={{#if:{{{abb|}}}|AAH}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Египет|Ал Ахли]] </noinclude> h73hwk1vq63xvpnrndp6ciwk1p2azxh 5375418 5375417 2025-06-06T21:18:39Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Предлошка:Fb team (N) Al Ahly]] на [[Предлошка:Fb team (N) Al Ahly SC]] 5375417 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Ал Ахли |tan=Ал Ахли Спортинг Клуб |tc=EGY |abb={{#if:{{{abb|}}}|AAH}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Египет|Ал Ахли]] </noinclude> h73hwk1vq63xvpnrndp6ciwk1p2azxh Предлошка:Fb team (N) Al Ahly 10 1372198 5375419 2025-06-06T21:18:39Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Предлошка:Fb team (N) Al Ahly]] на [[Предлошка:Fb team (N) Al Ahly SC]] 5375419 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Предлошка:Fb team (N) Al Ahly SC]] 0es2hz9uxnfsf4f3uq1q1f15zo5q8pp Предлошка:Fb team (N) Mamelodi Sundowns 10 1372199 5375420 2025-06-06T21:19:57Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Мамелоди Сандаунс |tan=ФК Мамелоди Сандаунс |tc=RSA |abb={{#if:{{{abb|}}}|MSN}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Јужноафриканска Република|Мамелоди Сандаунс]] </noinclude> 5375420 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Мамелоди Сандаунс |tan=ФК Мамелоди Сандаунс |tc=RSA |abb={{#if:{{{abb|}}}|MSN}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Јужноафриканска Република|Мамелоди Сандаунс]] </noinclude> enhweppuseacv20ftcf9mxrip27kouy Предлошка:Fb team (N) Al-Hilal 10 1372200 5375422 2025-06-06T21:21:22Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Ал-Хилал |tan=ФК Ал-Хилал |tc=KSA |abb={{#if:{{{abb|}}}|HIL}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Саудиска Арабија|Ал-Хилал]] </noinclude> 5375422 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Ал-Хилал |tan=ФК Ал-Хилал |tc=KSA |abb={{#if:{{{abb|}}}|HIL}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Саудиска Арабија|Ал-Хилал]] </noinclude> 6o42bjhb75f7oqt8tqqxaodndqixw9s Предлошка:Fb team (N) Al Ain FC 10 1372201 5375424 2025-06-06T21:23:00Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Ал Аин |tan=ФК Ал Аин|tc=UAE |abb={{#if:{{{abb|}}}|AIN}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки ОАЕ|Ал Аин]] </noinclude> 5375424 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Ал Аин |tan=ФК Ал Аин|tc=UAE |abb={{#if:{{{abb|}}}|AIN}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки ОАЕ|Ал Аин]] </noinclude> taif47719wycb86t1yw6njgkmsvluyl Предлошка:Fb team Ulsan HD 10 1372202 5375426 2025-06-06T21:25:53Z Carshalton 30527 Создадена страница со: [[Податотека:Giallo e Verde (Strisce).svg|20px|Улсан ХД]] {{fb team |t=Улсан ХД |tan=ФК Улсан ХД |tc=KOR |abb={{#if:{{{abb|}}}|ULS}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_предлошки Јожна Кореја|Улсан]] </noinclude> 5375426 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Giallo e Verde (Strisce).svg|20px|Улсан ХД]] {{fb team |t=Улсан ХД |tan=ФК Улсан ХД |tc=KOR |abb={{#if:{{{abb|}}}|ULS}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_предлошки Јожна Кореја|Улсан]] </noinclude> jype5nrnpu8kfbwmbtjrhwtf01u629z 5375427 5375426 2025-06-06T21:27:03Z Carshalton 30527 5375427 wikitext text/x-wiki [[Податотека:600px Blu e Azzurro Ulsan.png|20px|Улсан ХД]] {{fb team |t=Улсан ХД |tan=ФК Улсан ХД |tc=KOR |abb={{#if:{{{abb|}}}|ULS}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_предлошки Јужна Кореја|Улсан]] </noinclude> szgcrhneeormupkuwd2qxx17b7jzscu Предлошка:Fb team (N) Ulsan HD 10 1372203 5375428 2025-06-06T21:27:53Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Улсан ХД |tan=ФК Улсан ХД |tc=KOR |abb={{#if:{{{abb|}}}|ULS}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Јужна Кореја|Улсан]] </noinclude> 5375428 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Улсан ХД |tan=ФК Улсан ХД |tc=KOR |abb={{#if:{{{abb|}}}|ULS}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Јужна Кореја|Улсан]] </noinclude> sojwar88kky2a2pb9qlqomu7uybgmys Предлошка:Fb team (N) Urawa Red Diamonds 10 1372204 5375429 2025-06-06T21:29:20Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Урава Ред Дајмондс |tan=Урава Ред Дајмондс |tc=JPN |abb={{#if:{{{abb|}}}|URD}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Јапонија|Урава Ред Дајмондс]] </noinclude> 5375429 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Урава Ред Дајмондс |tan=Урава Ред Дајмондс |tc=JPN |abb={{#if:{{{abb|}}}|URD}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Јапонија|Урава Ред Дајмондс]] </noinclude> cjiipplbxabcih5it0ptgfz2435fi0v Предлошка:Fb team (N) Auckland City 10 1372205 5375431 2025-06-06T21:32:47Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Окленд Сити |tan=ФК Окленд Сити |tc=NZL |abb={{#if:{{{abb|}}}|AKC}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Нов Зеланд|Окленд Сити]] </noinclude> 5375431 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Окленд Сити |tan=ФК Окленд Сити |tc=NZL |abb={{#if:{{{abb|}}}|AKC}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Нов Зеланд|Окленд Сити]] </noinclude> i9glaqw7w5byjjgc9mjj0jesry5xgui Предлошка:Fb team Auckland City 10 1372206 5375432 2025-06-06T21:32:50Z Carshalton 30527 Создадена страница со: [[Податотека:Bianco e Blu.svg|20px|Окленд Сити]] {{fb team |t=Окленд Сити |tan=ФК Окленд Сити |tc=NZL |abb={{#if:{{{abb|}}}|AKC}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_предлошки Нов Зеланд|Окленд Сити]] </noinclude> 5375432 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Bianco e Blu.svg|20px|Окленд Сити]] {{fb team |t=Окленд Сити |tan=ФК Окленд Сити |tc=NZL |abb={{#if:{{{abb|}}}|AKC}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_предлошки Нов Зеланд|Окленд Сити]] </noinclude> axp8pzxsbcvefv27tb63wwn7i5f1xn6 Предлошка:Fb team (N) Salzburg 10 1372207 5375434 2025-06-06T21:40:29Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Салцбург |tan=Ред Бул Салцбург |tc=AUT |abb={{#if:{{{abb|}}}|SAL}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Австрија|Салцбург]] </noinclude> 5375434 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Салцбург |tan=Ред Бул Салцбург |tc=AUT |abb={{#if:{{{abb|}}}|SAL}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Австрија|Салцбург]] </noinclude> qnkesllmaot23r9fhkeeyn3yjxmfnzx Предлошка:Fb team (N) PSG 10 1372208 5375435 2025-06-06T21:42:21Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=ПСЖ |tan=ФК Париз Сен Жермен |tc=FRA |abb={{#if:{{{abb|}}}|ПСГ}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Франција - скратеници|ПСЖ]] </noinclude> 5375435 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=ПСЖ |tan=ФК Париз Сен Жермен |tc=FRA |abb={{#if:{{{abb|}}}|ПСГ}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Франција - скратеници|ПСЖ]] </noinclude> po4ywr8lu316sukro7h18r3bddeapwf Хепатална стеатоза 0 1372209 5375441 2025-06-06T22:32:42Z Buli 2648 Создадена страница со: {{Infobox medical condition (new) | name = Fatty liver | synonyms = Hepatic steatosis | image = Non-alcoholic_fatty_liver_disease1.jpg | caption = [[Micrograph]] showing a fatty liver ([[macrovesicular steatosis]]), as seen in [[metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease]]. [[Trichrome staining|Trichrome stain]]. | field = [[Gastroenterology]] | symptoms = None, tiredness, pain in the u... 5375441 wikitext text/x-wiki {{Infobox medical condition (new) | name = Fatty liver | synonyms = Hepatic steatosis | image = Non-alcoholic_fatty_liver_disease1.jpg | caption = [[Micrograph]] showing a fatty liver ([[macrovesicular steatosis]]), as seen in [[metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease]]. [[Trichrome staining|Trichrome stain]]. | field = [[Gastroenterology]] | symptoms = None, tiredness, pain in the upper right side of the [[abdomen]]<ref name=NIH2016/><ref name=Sin2017/> | complications = [[Cirrhosis]], [[liver cancer]], [[esophageal varices]]<ref name=NIH2016/><ref name=Ant2019/> | onset = | duration = | types = [[Metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease]] (MASLD), [[alcoholic liver disease]] (ALD)<ref name=NIH2016/> | causes = [[Ethanol|Alcohol]], [[diabetes]], [[obesity]]<ref name=Ant2019/><ref name=NIH2016/> | risks = | diagnosis = Based on the [[medical history]] supported by blood tests, [[medical imaging]], [[liver biopsy]]<ref name=NIH2016/> | differential = [[Viral hepatitis]], [[Wilson's disease]], [[primary sclerosing cholangitis]]<ref name=Ant2019/> | prevention = | treatment = Avoiding alcohol, weight loss<ref name=Ant2019/><ref name=NIH2016/> | medication = | prognosis = Good if treated early<ref name=Ant2019/> | frequency = NAFLD: 30% (Western countries)<ref name=Sin2017/><br>ALD: >90% of heavy drinkers<ref name=Bas2011/> | deaths = }} '''Fatty liver disease''' ('''FLD'''), also known as '''hepatic steatosis''' and '''steatotic liver disease''' ('''SLD'''), is a condition where excess [[fat]] builds up in the [[liver]].<ref name="NIH2016">{{Cite web |date=November 2016 |title=Nonalcoholic Fatty Liver Disease & NASH |url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/liver-disease/nafld-nash/all-content |access-date=7 November 2018 |website=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases}}</ref> Often there are no or few symptoms.<ref name=NIH2016/><ref name=Sin2017/> Occasionally there may be tiredness or pain in the upper right side of the [[abdomen]].<ref name=NIH2016/> Complications may include [[cirrhosis]], [[liver cancer]], and [[esophageal varices]].<ref name=NIH2016/><ref name="Ant2019">{{Cite journal |last1=Antunes |first1=Catiele |last2=Azadfard |first2=Mohammadreza |last3=Hoilat |first3=Gilles J. |last4=Gupta |first4=Mohit |date=2022 |title=Fatty Liver |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28723021/ |journal=StatPearls |publisher=StatPearls Publishing |pmid=28723021}}</ref> The main subtypes of fatty liver disease are [[metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease]] (MASLD, formerly "non-alcoholic fatty liver disease" (NAFLD)) and [[alcoholic liver disease]] (ALD), with the category "metabolic and alcohol associated liver disease" (metALD) describing an overlap of the two.<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Rinella |first1=Mary E. |last2=Lazarus |first2=Jeffrey V. |last3=Ratziu |first3=Vlad |last4=Francque |first4=Sven M. |last5=Sanyal |first5=Arun J. |last6=Kanwal |first6=Fasiha |last7=Romero |first7=Diana |last8=Abdelmalek |first8=Manal F. |last9=Anstee |first9=Quentin M. |last10=Arab |first10=Juan Pablo |last11=Arrese |first11=Marco |last12=Bataller |first12=Ramon |last13=Beuers |first13=Ulrich |last14=Boursier |first14=Jerome |last15=Bugianesi |first15=Elisabetta |date=2023 |title=A multi-society Delphi consensus statement on new fatty liver disease nomenclature |journal=Hepatology |language=en-US |volume=78 |issue=6 |pages=1966–1986 |doi=10.1097/HEP.0000000000000520 |issn=0270-9139 |pmc=10653297 |pmid=37363821 |s2cid=259260747 |doi-access=free |hdl-access=free |hdl=10807/245116}}</ref> The primary risks include [[ethanol|alcohol]], [[type 2 diabetes]], and [[obesity]].<ref name="NIH2016" /><ref name="Ant2019" /> Other risk factors include certain medications such as [[glucocorticoid]]s, and [[hepatitis C]].<ref name="NIH2016" /> It is unclear why some people with NAFLD develop simple fatty liver and others develop nonalcoholic steatohepatitis (NASH), which is associated with poorer outcomes.<ref name="NIH2016" /> Diagnosis is based on the [[medical history]] supported by blood tests, [[medical imaging]], and occasionally [[liver biopsy]].<ref name="NIH2016" /> Treatment of NAFLD is generally by dietary changes and exercise to bring about [[weight loss]].<ref name=NIH2016/> In those who are severely affected, [[liver transplantation]] may be an option.<ref name=NIH2016/> More than 90% of heavy drinkers develop fatty liver while about 25% develop the more severe [[alcoholic hepatitis]].<ref name="Bas2011">{{Cite journal |last=Basra |first=Sarpreet |date=2011 |title=Definition, epidemiology and magnitude of alcoholic hepatitis |journal=World Journal of Hepatology |volume=3 |issue=5 |pages=108–113 |doi=10.4254/wjh.v3.i5.108 |pmc=3124876 |pmid=21731902 |doi-access=free}}</ref> NAFLD affects about 30% of people in Western countries and 10% of people in Asia.<ref name="Sin2017">{{Cite journal |last1=Singh |first1=S |last2=Osna |first2=NA |last3=Kharbanda |first3=KK |date=28 September 2017 |title=Treatment options for alcoholic and non-alcoholic fatty liver disease: A review. |journal=World Journal of Gastroenterology |volume=23 |issue=36 |pages=6549–6570 |doi=10.3748/wjg.v23.i36.6549 |pmc=5643281 |pmid=29085205 |doi-access=free}}</ref> NAFLD affects about 10% of children in the United States.<ref name=NIH2016/> It occurs more often in older people and males.<ref name=Ant2019/><ref name="AFP2013">{{Cite journal |last1=Iser |first1=D |last2=Ryan |first2=M |date=July 2013 |title=Fatty liver disease—a practical guide for GPs. |journal=Australian Family Physician |volume=42 |issue=7 |pages=444–7 |pmid=23826593}}</ref> n472ofu4dq0uiornvcwvp5i9u0hrfcv 5375442 5375441 2025-06-06T22:33:05Z Buli 2648 5375442 wikitext text/x-wiki {{Infobox medical condition (new) | name = Fatty liver | synonyms = Hepatic steatosis | image = Non-alcoholic_fatty_liver_disease1.jpg | caption = [[Micrograph]] showing a fatty liver ([[macrovesicular steatosis]]), as seen in [[metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease]]. [[Trichrome staining|Trichrome stain]]. | field = [[Gastroenterology]] | symptoms = None, tiredness, pain in the upper right side of the [[abdomen]]<ref name=NIH2016/><ref name=Sin2017/> | complications = [[Cirrhosis]], [[liver cancer]], [[esophageal varices]]<ref name=NIH2016/><ref name=Ant2019/> | onset = | duration = | types = [[Metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease]] (MASLD), [[alcoholic liver disease]] (ALD)<ref name=NIH2016/> | causes = [[Ethanol|Alcohol]], [[diabetes]], [[obesity]]<ref name=Ant2019/><ref name=NIH2016/> | risks = | diagnosis = Based on the [[medical history]] supported by blood tests, [[medical imaging]], [[liver biopsy]]<ref name=NIH2016/> | differential = [[Viral hepatitis]], [[Wilson's disease]], [[primary sclerosing cholangitis]]<ref name=Ant2019/> | prevention = | treatment = Avoiding alcohol, weight loss<ref name=Ant2019/><ref name=NIH2016/> | medication = | prognosis = Good if treated early<ref name=Ant2019/> | frequency = NAFLD: 30% (Western countries)<ref name=Sin2017/><br>ALD: >90% of heavy drinkers<ref name=Bas2011/> | deaths = }} '''Fatty liver disease''' ('''FLD'''), also known as '''hepatic steatosis''' and '''steatotic liver disease''' ('''SLD'''), is a condition where excess [[fat]] builds up in the [[liver]].<ref name="NIH2016">{{Cite web |date=November 2016 |title=Nonalcoholic Fatty Liver Disease & NASH |url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/liver-disease/nafld-nash/all-content |access-date=7 November 2018 |website=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases}}</ref> Often there are no or few symptoms.<ref name=NIH2016/><ref name=Sin2017/> Occasionally there may be tiredness or pain in the upper right side of the [[abdomen]].<ref name=NIH2016/> Complications may include [[cirrhosis]], [[liver cancer]], and [[esophageal varices]].<ref name=NIH2016/><ref name="Ant2019">{{Cite journal |last1=Antunes |first1=Catiele |last2=Azadfard |first2=Mohammadreza |last3=Hoilat |first3=Gilles J. |last4=Gupta |first4=Mohit |date=2022 |title=Fatty Liver |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28723021/ |journal=StatPearls |publisher=StatPearls Publishing |pmid=28723021}}</ref> The main subtypes of fatty liver disease are [[metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease]] (MASLD, formerly "non-alcoholic fatty liver disease" (NAFLD)) and [[alcoholic liver disease]] (ALD), with the category "metabolic and alcohol associated liver disease" (metALD) describing an overlap of the two.<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Rinella |first1=Mary E. |last2=Lazarus |first2=Jeffrey V. |last3=Ratziu |first3=Vlad |last4=Francque |first4=Sven M. |last5=Sanyal |first5=Arun J. |last6=Kanwal |first6=Fasiha |last7=Romero |first7=Diana |last8=Abdelmalek |first8=Manal F. |last9=Anstee |first9=Quentin M. |last10=Arab |first10=Juan Pablo |last11=Arrese |first11=Marco |last12=Bataller |first12=Ramon |last13=Beuers |first13=Ulrich |last14=Boursier |first14=Jerome |last15=Bugianesi |first15=Elisabetta |date=2023 |title=A multi-society Delphi consensus statement on new fatty liver disease nomenclature |journal=Hepatology |language=en-US |volume=78 |issue=6 |pages=1966–1986 |doi=10.1097/HEP.0000000000000520 |issn=0270-9139 |pmc=10653297 |pmid=37363821 |s2cid=259260747 |doi-access=free |hdl-access=free |hdl=10807/245116}}</ref> The primary risks include [[ethanol|alcohol]], [[type 2 diabetes]], and [[obesity]].<ref name="NIH2016" /><ref name="Ant2019" /> Other risk factors include certain medications such as [[glucocorticoid]]s, and [[hepatitis C]].<ref name="NIH2016" /> It is unclear why some people with NAFLD develop simple fatty liver and others develop nonalcoholic steatohepatitis (NASH), which is associated with poorer outcomes.<ref name="NIH2016" /> Diagnosis is based on the [[medical history]] supported by blood tests, [[medical imaging]], and occasionally [[liver biopsy]].<ref name="NIH2016" /> Treatment of NAFLD is generally by dietary changes and exercise to bring about [[weight loss]].<ref name=NIH2016/> In those who are severely affected, [[liver transplantation]] may be an option.<ref name=NIH2016/> More than 90% of heavy drinkers develop fatty liver while about 25% develop the more severe [[alcoholic hepatitis]].<ref name="Bas2011">{{Cite journal |last=Basra |first=Sarpreet |date=2011 |title=Definition, epidemiology and magnitude of alcoholic hepatitis |journal=World Journal of Hepatology |volume=3 |issue=5 |pages=108–113 |doi=10.4254/wjh.v3.i5.108 |pmc=3124876 |pmid=21731902 |doi-access=free}}</ref> NAFLD affects about 30% of people in Western countries and 10% of people in Asia.<ref name="Sin2017">{{Cite journal |last1=Singh |first1=S |last2=Osna |first2=NA |last3=Kharbanda |first3=KK |date=28 September 2017 |title=Treatment options for alcoholic and non-alcoholic fatty liver disease: A review. |journal=World Journal of Gastroenterology |volume=23 |issue=36 |pages=6549–6570 |doi=10.3748/wjg.v23.i36.6549 |pmc=5643281 |pmid=29085205 |doi-access=free}}</ref> NAFLD affects about 10% of children in the United States.<ref name=NIH2016/> It occurs more often in older people and males.<ref name=Ant2019/><ref name="AFP2013">{{Cite journal |last1=Iser |first1=D |last2=Ryan |first2=M |date=July 2013 |title=Fatty liver disease—a practical guide for GPs. |journal=Australian Family Physician |volume=42 |issue=7 |pages=444–7 |pmid=23826593}}</ref> == Наводи == {{наводи}} i1tqwpka9eo3n4uv3z2smmdwsdoolo1 5375443 5375442 2025-06-06T22:55:17Z Buli 2648 5375443 wikitext text/x-wiki '''Хепатална стеатоза''' е состојба при која вишокот на [[масти]] се акумулира во [[Црн дроб|црниот дроб]].<ref name="NIH2016">{{Cite web |date=November 2016 |title=Nonalcoholic Fatty Liver Disease & NASH |url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/liver-disease/nafld-nash/all-content |access-date=7 November 2018 |website=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases}}</ref> Честопати нема или има малку симптоми.<ref name=NIH2016/><ref name=Sin2017/> Повремено може да има замор или болка во горната десна страна на [[Абдомен|абдоменот]].<ref name=NIH2016/> Компликациите може да вклучуваат [[цироза]], [[Рак на црн дроб|рак на црниот дроб]], и [[езофагеални варикси]].<ref name=NIH2016/><ref name="Ant2019">{{Cite journal |last1=Antunes |first1=Catiele |last2=Azadfard |first2=Mohammadreza |last3=Hoilat |first3=Gilles J. |last4=Gupta |first4=Mohit |date=2022 |title=Fatty Liver |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28723021/ |journal=StatPearls |publisher=StatPearls Publishing |pmid=28723021}}</ref> Главните подтипови на хепаталната стеатоза се [[метаболна дисфункција–асоцирана стеатотична хепатална болест]] (порано нарекувана „неалкохолна хепатална болест“ (NAFLD) и [[алкохолна хепатална болест]], со категоријата „метаболно и алкохолно асоцирана хепатална болест“ со која се опишани преклопувањата на двете болести.<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Rinella |first1=Mary E. |last2=Lazarus |first2=Jeffrey V. |last3=Ratziu |first3=Vlad |last4=Francque |first4=Sven M. |last5=Sanyal |first5=Arun J. |last6=Kanwal |first6=Fasiha |last7=Romero |first7=Diana |last8=Abdelmalek |first8=Manal F. |last9=Anstee |first9=Quentin M. |last10=Arab |first10=Juan Pablo |last11=Arrese |first11=Marco |last12=Bataller |first12=Ramon |last13=Beuers |first13=Ulrich |last14=Boursier |first14=Jerome |last15=Bugianesi |first15=Elisabetta |date=2023 |title=A multi-society Delphi consensus statement on new fatty liver disease nomenclature |journal=Hepatology |language=en-US |volume=78 |issue=6 |pages=1966–1986 |doi=10.1097/HEP.0000000000000520 |issn=0270-9139 |pmc=10653297 |pmid=37363821 |s2cid=259260747 |doi-access=free |hdl-access=free |hdl=10807/245116}}</ref> Примарни ризик-фактори вклучуваат внесот на [[Етанол|алкохол]], [[Дијабетес мелитус тип 2|дијабетес тип 2]], и [[гојазност]].<ref name="NIH2016" /><ref name="Ant2019" /> Други ризик-фактори се употребата на одредени лекови, како што се [[Гликокортикоид|глукокортикоиди]], и инфекција со [[хепатит Ц]].<ref name="NIH2016" /> Не е познато зошто некои луѓе со NAFLD развиваат само замастување додека други развиваат неалкохолен стеатохепатитис (NASH), кој е асоциран со полош исход.<ref name="NIH2016" /> Дијагнозата се заснова на медицинската историја поддржана со крвна анализа, медицински снимки, и повремено хепатална биопсија.<ref name="NIH2016" /> Третманот на NAFLD генерално се состои од промени во исхраната и вежби со цел да се постигне губење на тежината.<ref name=NIH2016/> Кај тешките случаи опција може да биде [[трансплантација на црн дроб]]<ref name=NIH2016/> Повеќе од 90% од тешките алкохоличари развиваат замастување на црниот дроб, додека околу 25% развиваат потешка состојба на [[алкохолен хепатитис]].<ref name="Bas2011">{{Cite journal |last=Basra |first=Sarpreet |date=2011 |title=Definition, epidemiology and magnitude of alcoholic hepatitis |journal=World Journal of Hepatology |volume=3 |issue=5 |pages=108–113 |doi=10.4254/wjh.v3.i5.108 |pmc=3124876 |pmid=21731902 |doi-access=free}}</ref> NAFLD зафаќа околу 30% од луѓето во западните земји и 10% од луѓето во Азија.<ref name="Sin2017">{{Cite journal |last1=Singh |first1=S |last2=Osna |first2=NA |last3=Kharbanda |first3=KK |date=28 September 2017 |title=Treatment options for alcoholic and non-alcoholic fatty liver disease: A review. |journal=World Journal of Gastroenterology |volume=23 |issue=36 |pages=6549–6570 |doi=10.3748/wjg.v23.i36.6549 |pmc=5643281 |pmid=29085205 |doi-access=free}}</ref> NAFLD зафаќа околу 10% од децата во САД.<ref name=NIH2016/> Почесто се јавува кај повозрасни луѓе и кај мажи.<ref name=Ant2019/><ref name="AFP2013">{{Cite journal |last1=Iser |first1=D |last2=Ryan |first2=M |date=July 2013 |title=Fatty liver disease—a practical guide for GPs. |journal=Australian Family Physician |volume=42 |issue=7 |pages=444–7 |pmid=23826593}}</ref> == Наводи == {{наводи}} jwumdooomhbmmptqya2nfwklyej41b0 5375444 5375443 2025-06-06T22:56:00Z Buli 2648 /* Наводи */ 5375444 wikitext text/x-wiki '''Хепатална стеатоза''' е состојба при која вишокот на [[масти]] се акумулира во [[Црн дроб|црниот дроб]].<ref name="NIH2016">{{Cite web |date=November 2016 |title=Nonalcoholic Fatty Liver Disease & NASH |url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/liver-disease/nafld-nash/all-content |access-date=7 November 2018 |website=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases}}</ref> Честопати нема или има малку симптоми.<ref name=NIH2016/><ref name=Sin2017/> Повремено може да има замор или болка во горната десна страна на [[Абдомен|абдоменот]].<ref name=NIH2016/> Компликациите може да вклучуваат [[цироза]], [[Рак на црн дроб|рак на црниот дроб]], и [[езофагеални варикси]].<ref name=NIH2016/><ref name="Ant2019">{{Cite journal |last1=Antunes |first1=Catiele |last2=Azadfard |first2=Mohammadreza |last3=Hoilat |first3=Gilles J. |last4=Gupta |first4=Mohit |date=2022 |title=Fatty Liver |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28723021/ |journal=StatPearls |publisher=StatPearls Publishing |pmid=28723021}}</ref> Главните подтипови на хепаталната стеатоза се [[метаболна дисфункција–асоцирана стеатотична хепатална болест]] (порано нарекувана „неалкохолна хепатална болест“ (NAFLD) и [[алкохолна хепатална болест]], со категоријата „метаболно и алкохолно асоцирана хепатална болест“ со која се опишани преклопувањата на двете болести.<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Rinella |first1=Mary E. |last2=Lazarus |first2=Jeffrey V. |last3=Ratziu |first3=Vlad |last4=Francque |first4=Sven M. |last5=Sanyal |first5=Arun J. |last6=Kanwal |first6=Fasiha |last7=Romero |first7=Diana |last8=Abdelmalek |first8=Manal F. |last9=Anstee |first9=Quentin M. |last10=Arab |first10=Juan Pablo |last11=Arrese |first11=Marco |last12=Bataller |first12=Ramon |last13=Beuers |first13=Ulrich |last14=Boursier |first14=Jerome |last15=Bugianesi |first15=Elisabetta |date=2023 |title=A multi-society Delphi consensus statement on new fatty liver disease nomenclature |journal=Hepatology |language=en-US |volume=78 |issue=6 |pages=1966–1986 |doi=10.1097/HEP.0000000000000520 |issn=0270-9139 |pmc=10653297 |pmid=37363821 |s2cid=259260747 |doi-access=free |hdl-access=free |hdl=10807/245116}}</ref> Примарни ризик-фактори вклучуваат внесот на [[Етанол|алкохол]], [[Дијабетес мелитус тип 2|дијабетес тип 2]], и [[гојазност]].<ref name="NIH2016" /><ref name="Ant2019" /> Други ризик-фактори се употребата на одредени лекови, како што се [[Гликокортикоид|глукокортикоиди]], и инфекција со [[хепатит Ц]].<ref name="NIH2016" /> Не е познато зошто некои луѓе со NAFLD развиваат само замастување додека други развиваат неалкохолен стеатохепатитис (NASH), кој е асоциран со полош исход.<ref name="NIH2016" /> Дијагнозата се заснова на медицинската историја поддржана со крвна анализа, медицински снимки, и повремено хепатална биопсија.<ref name="NIH2016" /> Третманот на NAFLD генерално се состои од промени во исхраната и вежби со цел да се постигне губење на тежината.<ref name=NIH2016/> Кај тешките случаи опција може да биде [[трансплантација на црн дроб]]<ref name=NIH2016/> Повеќе од 90% од тешките алкохоличари развиваат замастување на црниот дроб, додека околу 25% развиваат потешка состојба на [[алкохолен хепатитис]].<ref name="Bas2011">{{Cite journal |last=Basra |first=Sarpreet |date=2011 |title=Definition, epidemiology and magnitude of alcoholic hepatitis |journal=World Journal of Hepatology |volume=3 |issue=5 |pages=108–113 |doi=10.4254/wjh.v3.i5.108 |pmc=3124876 |pmid=21731902 |doi-access=free}}</ref> NAFLD зафаќа околу 30% од луѓето во западните земји и 10% од луѓето во Азија.<ref name="Sin2017">{{Cite journal |last1=Singh |first1=S |last2=Osna |first2=NA |last3=Kharbanda |first3=KK |date=28 September 2017 |title=Treatment options for alcoholic and non-alcoholic fatty liver disease: A review. |journal=World Journal of Gastroenterology |volume=23 |issue=36 |pages=6549–6570 |doi=10.3748/wjg.v23.i36.6549 |pmc=5643281 |pmid=29085205 |doi-access=free}}</ref> NAFLD зафаќа околу 10% од децата во САД.<ref name=NIH2016/> Почесто се јавува кај повозрасни луѓе и кај мажи.<ref name=Ant2019/><ref name="AFP2013">{{Cite journal |last1=Iser |first1=D |last2=Ryan |first2=M |date=July 2013 |title=Fatty liver disease—a practical guide for GPs. |journal=Australian Family Physician |volume=42 |issue=7 |pages=444–7 |pmid=23826593}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Болести на црниот дроб]] l1n0uak0190osar80k2xkf4d4nrb93l Резметиром 0 1372210 5375448 2025-06-06T23:25:03Z Buli 2648 Создадена страница со: {{Infobox drug | image = Resmetirom.svg | alt = | caption = <!-- Clinical data --> | pronounce = | tradename = Rezdiffra | Drugs.com = {{drugs.com|monograph|resmetirom}} | MedlinePlus = | DailyMedID = Resmetirom | pregnancy_AU = <!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --> | pregnancy_AU_comment = | pregnancy_category= | routes_of_administration = [[By mouth]] | class... 5375448 wikitext text/x-wiki {{Infobox drug | image = Resmetirom.svg | alt = | caption = <!-- Clinical data --> | pronounce = | tradename = Rezdiffra | Drugs.com = {{drugs.com|monograph|resmetirom}} | MedlinePlus = | DailyMedID = Resmetirom | pregnancy_AU = <!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --> | pregnancy_AU_comment = | pregnancy_category= | routes_of_administration = [[By mouth]] | class = | ATC_prefix = None <!-- Scheduled to be A05BA11 in 2026 --> | ATC_suffix = | ATC_supplemental = <!-- Legal status --> | legal_AU = <!-- S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9 or Unscheduled --> | legal_AU_comment = | legal_BR = <!-- OTC, A1, A2, A3, B1, B2, C1, C2, C3, C4, C5, D1, D2, E, F --> | legal_BR_comment = | legal_CA = <!-- OTC, Rx-only, Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --> | legal_CA_comment = | legal_DE = <!-- Anlage I, II, III or Unscheduled --> | legal_DE_comment = | legal_NZ = <!-- Class A, B, C --> | legal_NZ_comment = | legal_UK = <!-- GSL, P, POM, CD, CD Lic, CD POM, CD No Reg POM, CD (Benz) POM, CD (Anab) POM or CD Inv POM / Class A, B, C --> | legal_UK_comment = | legal_US = Rx-only | legal_US_comment = <ref name="Rezdiffra FDA label">{{cite web | title=Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated | website=DailyMed | date=14 March 2024 | url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | access-date=2 April 2024 | archive-date=2 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240402061748/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | url-status=live }}</ref> | legal_EU = | legal_EU_comment = | legal_UN = <!-- N I, II, III, IV / P I, II, III, IV --> | legal_UN_comment = | legal_status = <!-- For countries not listed above --> <!-- Pharmacokinetic data --> | bioavailability = | protein_bound = | metabolism = | metabolites = | onset = | elimination_half-life = | duration_of_action = | excretion = <!-- Identifiers --> | CAS_number = 920509-32-6 | CAS_supplemental = | PubChem = 15981237 | IUPHAR_ligand = | DrugBank = DB12914 | ChemSpiderID = | UNII = RE0V0T1ES0 | KEGG = D11602 | ChEBI = | ChEMBL = 3261331 | NIAID_ChemDB = | PDB_ligand = | synonyms = MGL-3196 <!-- Chemical and physical data --> | IUPAC_name = 2-[3,5-dichloro-4-[(6-oxo-5-propan-2-yl-1''H''-pyridazin-3-yl)oxy]phenyl]-3,5-dioxo-1,2,4-triazine-6-carbonitrile | SMILES = CC(C)C1=CC(=NNC1=O)OC2=C(C=C(C=C2Cl)N3C(=O)NC(=O)C(=N3)C#N)Cl | C = 17 | H = 12 | Cl = 2 | N = 6 | O = 4 | StdInChI = 1S/C17H12Cl2N6O4/c1-7(2)9-5-13(22-23-15(9)26)29-14-10(18)3-8(4-11(14)19)25-17(28)21-16(27)12(6-20)24-25/h3-5,7H,1-2H3,(H,23,26)(H,21,27,28) | StdInChI_comment = | StdInChIKey = FDBYIYFVSAHJLY-UHFFFAOYSA-N | density = | density_notes = | melting_point = | melting_high = | melting_notes = | boiling_point = | boiling_notes = | solubility = | sol_units = | specific_rotation = }} '''Resmetirom''', sold under the brand name '''Rezdiffra''', is a [[medication]] used for the treatment of noncirrhotic [[nonalcoholic steatohepatitis]].<ref name="Rezdiffra FDA label" /> It is a [[thyroid hormone receptor beta]] (NR1A2) agonist.<ref name="Rezdiffra FDA label" /> The most common side effects include diarrhea and nausea.<ref name="FDA 20240314" /> Resmetirom was approved for medical use in the United States in March 2024.<ref name="FDA 20240314">{{cite press release | title=FDA Approves First Treatment for Patients with Liver Scarring Due to Fatty Liver Disease | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=14 March 2024 | url=https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314232316/https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | url-status=dead }} {{PD-notice}}</ref><ref>{{cite web | title=Novel Drug Approvals for 2024 | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=29 April 2024 | url=https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | access-date=30 April 2024 | archive-date=30 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240430031024/https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | url-status=live }}</ref><ref>{{cite press release | title=Madrigal Pharmaceuticals Announces FDA Approval of Rezdiffra (resmetirom) for the Treatment of Patients with Noncirrhotic Nonalcoholic Steatohepatitis (NASH) with Moderate to Advanced Liver Fibrosis | website=Madrigal Pharmaceuticals | date=14 March 2024 | url=https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314230444/https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | url-status=live }}</ref> The US [[Food and Drug Administration]] (FDA) considers it to be a [[first-in-class medication]].<ref>{{cite report | title=New Drug Therapy Approvals 2024 | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=January 2025 | url=https://www.fda.gov/media/184967/download | format=PDF | access-date=21 January 2025 | archive-url=https://web.archive.org/web/20250121045744/https://www.fda.gov/media/184967/download | archive-date=21 January 2025 | url-status=live }}</ref> ng76g01sfo6i3dckrc0irkf3bz3qvq0 5375449 5375448 2025-06-06T23:28:23Z Buli 2648 5375449 wikitext text/x-wiki {{Infobox drug | image = Resmetirom.svg | alt = | caption = <!-- Clinical data --> | pronounce = | tradename = Rezdiffra | Drugs.com = {{drugs.com|monograph|resmetirom}} | MedlinePlus = | DailyMedID = Resmetirom | pregnancy_AU = <!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --> | pregnancy_AU_comment = | pregnancy_category= | routes_of_administration = [[By mouth]] | class = | ATC_prefix = None <!-- Scheduled to be A05BA11 in 2026 --> | ATC_suffix = | ATC_supplemental = <!-- Legal status --> | legal_AU = <!-- S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9 or Unscheduled --> | legal_AU_comment = | legal_BR = <!-- OTC, A1, A2, A3, B1, B2, C1, C2, C3, C4, C5, D1, D2, E, F --> | legal_BR_comment = | legal_CA = <!-- OTC, Rx-only, Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --> | legal_CA_comment = | legal_DE = <!-- Anlage I, II, III or Unscheduled --> | legal_DE_comment = | legal_NZ = <!-- Class A, B, C --> | legal_NZ_comment = | legal_UK = <!-- GSL, P, POM, CD, CD Lic, CD POM, CD No Reg POM, CD (Benz) POM, CD (Anab) POM or CD Inv POM / Class A, B, C --> | legal_UK_comment = | legal_US = Rx-only | legal_US_comment = <ref name="Rezdiffra FDA label">{{cite web | title=Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated | website=DailyMed | date=14 March 2024 | url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | access-date=2 April 2024 | archive-date=2 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240402061748/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | url-status=live }}</ref> | legal_EU = | legal_EU_comment = | legal_UN = <!-- N I, II, III, IV / P I, II, III, IV --> | legal_UN_comment = | legal_status = <!-- For countries not listed above --> <!-- Pharmacokinetic data --> | bioavailability = | protein_bound = | metabolism = | metabolites = | onset = | elimination_half-life = | duration_of_action = | excretion = <!-- Identifiers --> | CAS_number = 920509-32-6 | CAS_supplemental = | PubChem = 15981237 | IUPHAR_ligand = | DrugBank = DB12914 | ChemSpiderID = | UNII = RE0V0T1ES0 | KEGG = D11602 | ChEBI = | ChEMBL = 3261331 | NIAID_ChemDB = | PDB_ligand = | synonyms = MGL-3196 <!-- Chemical and physical data --> | IUPAC_name = 2-[3,5-dichloro-4-[(6-oxo-5-propan-2-yl-1''H''-pyridazin-3-yl)oxy]phenyl]-3,5-dioxo-1,2,4-triazine-6-carbonitrile | SMILES = CC(C)C1=CC(=NNC1=O)OC2=C(C=C(C=C2Cl)N3C(=O)NC(=O)C(=N3)C#N)Cl | C = 17 | H = 12 | Cl = 2 | N = 6 | O = 4 | StdInChI = 1S/C17H12Cl2N6O4/c1-7(2)9-5-13(22-23-15(9)26)29-14-10(18)3-8(4-11(14)19)25-17(28)21-16(27)12(6-20)24-25/h3-5,7H,1-2H3,(H,23,26)(H,21,27,28) | StdInChI_comment = | StdInChIKey = FDBYIYFVSAHJLY-UHFFFAOYSA-N | density = | density_notes = | melting_point = | melting_high = | melting_notes = | boiling_point = | boiling_notes = | solubility = | sol_units = | specific_rotation = }} '''Resmetirom''', sold under the brand name '''Rezdiffra''', is a [[medication]] used for the treatment of noncirrhotic [[nonalcoholic steatohepatitis]].<ref name="Rezdiffra FDA label" /> It is a [[thyroid hormone receptor beta]] (NR1A2) agonist.<ref name="Rezdiffra FDA label" /> The most common side effects include diarrhea and nausea.<ref name="FDA 20240314" /> Resmetirom was approved for medical use in the United States in March 2024.<ref name="FDA 20240314">{{cite press release | title=FDA Approves First Treatment for Patients with Liver Scarring Due to Fatty Liver Disease | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=14 March 2024 | url=https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314232316/https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | url-status=dead }} {{PD-notice}}</ref><ref>{{cite web | title=Novel Drug Approvals for 2024 | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=29 April 2024 | url=https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | access-date=30 April 2024 | archive-date=30 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240430031024/https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | url-status=live }}</ref><ref>{{cite press release | title=Madrigal Pharmaceuticals Announces FDA Approval of Rezdiffra (resmetirom) for the Treatment of Patients with Noncirrhotic Nonalcoholic Steatohepatitis (NASH) with Moderate to Advanced Liver Fibrosis | website=Madrigal Pharmaceuticals | date=14 March 2024 | url=https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314230444/https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | url-status=live }}</ref> The US [[Food and Drug Administration]] (FDA) considers it to be a [[first-in-class medication]].<ref>{{cite report | title=New Drug Therapy Approvals 2024 | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=January 2025 | url=https://www.fda.gov/media/184967/download | format=PDF | access-date=21 January 2025 | archive-url=https://web.archive.org/web/20250121045744/https://www.fda.gov/media/184967/download | archive-date=21 January 2025 | url-status=live }}</ref> == Наводи == {{наводи}} r42d4f94pec7wav7ih2nlzxnbz4f3eg 5375450 5375449 2025-06-06T23:31:08Z Buli 2648 5375450 wikitext text/x-wiki {{Infobox drug | image = Resmetirom.svg | alt = | caption = <!-- Clinical data --> | pronounce = | tradename = Rezdiffra | Drugs.com = {{drugs.com|monograph|resmetirom}} | MedlinePlus = | DailyMedID = Resmetirom | pregnancy_AU = <!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --> | pregnancy_AU_comment = | pregnancy_category= | routes_of_administration = [[By mouth]] | class = | ATC_prefix = None <!-- Scheduled to be A05BA11 in 2026 --> | ATC_suffix = | ATC_supplemental = <!-- Legal status --> | legal_AU = <!-- S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9 or Unscheduled --> | legal_AU_comment = | legal_BR = <!-- OTC, A1, A2, A3, B1, B2, C1, C2, C3, C4, C5, D1, D2, E, F --> | legal_BR_comment = | legal_CA = <!-- OTC, Rx-only, Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --> | legal_CA_comment = | legal_DE = <!-- Anlage I, II, III or Unscheduled --> | legal_DE_comment = | legal_NZ = <!-- Class A, B, C --> | legal_NZ_comment = | legal_UK = <!-- GSL, P, POM, CD, CD Lic, CD POM, CD No Reg POM, CD (Benz) POM, CD (Anab) POM or CD Inv POM / Class A, B, C --> | legal_UK_comment = | legal_US = Rx-only | legal_US_comment = <ref name="Rezdiffra FDA label">{{cite web | title=Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated | website=DailyMed | date=14 March 2024 | url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | access-date=2 April 2024 | archive-date=2 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240402061748/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | url-status=live }}</ref> | legal_EU = | legal_EU_comment = | legal_UN = <!-- N I, II, III, IV / P I, II, III, IV --> | legal_UN_comment = | legal_status = <!-- For countries not listed above --> <!-- Pharmacokinetic data --> | bioavailability = | protein_bound = | metabolism = | metabolites = | onset = | elimination_half-life = | duration_of_action = | excretion = <!-- Identifiers --> | CAS_number = 920509-32-6 | CAS_supplemental = | PubChem = 15981237 | IUPHAR_ligand = | DrugBank = DB12914 | ChemSpiderID = | UNII = RE0V0T1ES0 | KEGG = D11602 | ChEBI = | ChEMBL = 3261331 | NIAID_ChemDB = | PDB_ligand = | synonyms = MGL-3196 <!-- Chemical and physical data --> | IUPAC_name = 2-[3,5-dichloro-4-[(6-oxo-5-propan-2-yl-1''H''-pyridazin-3-yl)oxy]phenyl]-3,5-dioxo-1,2,4-triazine-6-carbonitrile | SMILES = CC(C)C1=CC(=NNC1=O)OC2=C(C=C(C=C2Cl)N3C(=O)NC(=O)C(=N3)C#N)Cl | C = 17 | H = 12 | Cl = 2 | N = 6 | O = 4 | StdInChI = 1S/C17H12Cl2N6O4/c1-7(2)9-5-13(22-23-15(9)26)29-14-10(18)3-8(4-11(14)19)25-17(28)21-16(27)12(6-20)24-25/h3-5,7H,1-2H3,(H,23,26)(H,21,27,28) | StdInChI_comment = | StdInChIKey = FDBYIYFVSAHJLY-UHFFFAOYSA-N | density = | density_notes = | melting_point = | melting_high = | melting_notes = | boiling_point = | boiling_notes = | solubility = | sol_units = | specific_rotation = }} '''Резметиром''' е [[лек]] кој се користи во третманот на нециротичен [[неалкохолен стеатохепатитис]].<ref name="Rezdiffra FDA label" /> Најчести несакани ефекти се дијареа и наузеа.<ref name="FDA 20240314" /> Резметиром бил одобрен за медицинска употреба во САД во март 2024.<ref name="FDA 20240314">{{cite press release | title=FDA Approves First Treatment for Patients with Liver Scarring Due to Fatty Liver Disease | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=14 March 2024 | url=https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314232316/https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | url-status=dead }} {{PD-notice}}</ref><ref>{{cite web | title=Novel Drug Approvals for 2024 | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=29 April 2024 | url=https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | access-date=30 April 2024 | archive-date=30 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240430031024/https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | url-status=live }}</ref><ref>{{cite press release | title=Madrigal Pharmaceuticals Announces FDA Approval of Rezdiffra (resmetirom) for the Treatment of Patients with Noncirrhotic Nonalcoholic Steatohepatitis (NASH) with Moderate to Advanced Liver Fibrosis | website=Madrigal Pharmaceuticals | date=14 March 2024 | url=https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314230444/https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | url-status=live }}</ref> == Наводи == {{наводи}} o9gguq90f62q5ihdjdz80bqdxalvjy4 5375451 5375450 2025-06-06T23:32:47Z Buli 2648 5375451 wikitext text/x-wiki {{Infobox drug | image = Resmetirom.svg | alt = | caption = <!-- Clinical data --> | pronounce = | tradename = Rezdiffra | Drugs.com = {{drugs.com|monograph|resmetirom}} | MedlinePlus = | DailyMedID = Resmetirom | pregnancy_AU = <!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X --> | pregnancy_AU_comment = | pregnancy_category= | routes_of_administration = [[By mouth]] | class = | ATC_prefix = None <!-- Scheduled to be A05BA11 in 2026 --> | ATC_suffix = | ATC_supplemental = <!-- Legal status --> | legal_AU = <!-- S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9 or Unscheduled --> | legal_AU_comment = | legal_BR = <!-- OTC, A1, A2, A3, B1, B2, C1, C2, C3, C4, C5, D1, D2, E, F --> | legal_BR_comment = | legal_CA = <!-- OTC, Rx-only, Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII --> | legal_CA_comment = | legal_DE = <!-- Anlage I, II, III or Unscheduled --> | legal_DE_comment = | legal_NZ = <!-- Class A, B, C --> | legal_NZ_comment = | legal_UK = <!-- GSL, P, POM, CD, CD Lic, CD POM, CD No Reg POM, CD (Benz) POM, CD (Anab) POM or CD Inv POM / Class A, B, C --> | legal_UK_comment = | legal_US = Rx-only | legal_US_comment = <ref name="Rezdiffra FDA label">{{cite web | title=Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated; Rezdiffra- resmetirom tablet, coated | website=DailyMed | date=14 March 2024 | url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | access-date=2 April 2024 | archive-date=2 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240402061748/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e67ea09f-a840-439c-86c8-f98585f978b2 | url-status=live }}</ref> | legal_EU = | legal_EU_comment = | legal_UN = <!-- N I, II, III, IV / P I, II, III, IV --> | legal_UN_comment = | legal_status = <!-- For countries not listed above --> <!-- Pharmacokinetic data --> | bioavailability = | protein_bound = | metabolism = | metabolites = | onset = | elimination_half-life = | duration_of_action = | excretion = <!-- Identifiers --> | CAS_number = 920509-32-6 | CAS_supplemental = | PubChem = 15981237 | IUPHAR_ligand = | DrugBank = DB12914 | ChemSpiderID = | UNII = RE0V0T1ES0 | KEGG = D11602 | ChEBI = | ChEMBL = 3261331 | NIAID_ChemDB = | PDB_ligand = | synonyms = MGL-3196 <!-- Chemical and physical data --> | IUPAC_name = 2-[3,5-dichloro-4-[(6-oxo-5-propan-2-yl-1''H''-pyridazin-3-yl)oxy]phenyl]-3,5-dioxo-1,2,4-triazine-6-carbonitrile | SMILES = CC(C)C1=CC(=NNC1=O)OC2=C(C=C(C=C2Cl)N3C(=O)NC(=O)C(=N3)C#N)Cl | C = 17 | H = 12 | Cl = 2 | N = 6 | O = 4 | StdInChI = 1S/C17H12Cl2N6O4/c1-7(2)9-5-13(22-23-15(9)26)29-14-10(18)3-8(4-11(14)19)25-17(28)21-16(27)12(6-20)24-25/h3-5,7H,1-2H3,(H,23,26)(H,21,27,28) | StdInChI_comment = | StdInChIKey = FDBYIYFVSAHJLY-UHFFFAOYSA-N | density = | density_notes = | melting_point = | melting_high = | melting_notes = | boiling_point = | boiling_notes = | solubility = | sol_units = | specific_rotation = }} '''Резметиром''' е [[лек]] кој се користи во третманот на нециротичен [[неалкохолен стеатохепатитис]].<ref name="Rezdiffra FDA label" /> Најчести несакани ефекти се дијареа и наузеа.<ref name="FDA 20240314" /> Резметиром бил одобрен за медицинска употреба во САД во март 2024.<ref name="FDA 20240314">{{cite press release | title=FDA Approves First Treatment for Patients with Liver Scarring Due to Fatty Liver Disease | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=14 March 2024 | url=https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314232316/https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-treatment-patients-liver-scarring-due-fatty-liver-disease | url-status=dead }} {{PD-notice}}</ref><ref>{{cite web | title=Novel Drug Approvals for 2024 | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=29 April 2024 | url=https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | access-date=30 April 2024 | archive-date=30 April 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240430031024/https://www.fda.gov/drugs/novel-drug-approvals-fda/novel-drug-approvals-2024 | url-status=live }}</ref><ref>{{cite press release | title=Madrigal Pharmaceuticals Announces FDA Approval of Rezdiffra (resmetirom) for the Treatment of Patients with Noncirrhotic Nonalcoholic Steatohepatitis (NASH) with Moderate to Advanced Liver Fibrosis | website=Madrigal Pharmaceuticals | date=14 March 2024 | url=https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | access-date=14 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314230444/https://ir.madrigalpharma.com/news-releases/news-release-details/madrigal-pharmaceuticals-announces-fda-approval-rezdiffratm | url-status=live }}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Лекови]] oy036kjl1u5sosujnpx7s6n39o2m946 Илир Шаќири 0 1372211 5375486 2025-06-07T07:53:37Z Lanceloth345 123943 Создадена страница со: {{Инфокутија за личност | име = Илир Шаќири | слика = | опис = Илир Шаќири (2022) | роден-дата = {{роден на и возраст|1973|4|12}} | роден-место = [[Тирана]], [[Албанија]] | националност = [[Албанија|Албанец]], [[Италија|Италијанец]] | занимање = б... 5375486 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Илир Шаќири | слика = | опис = Илир Шаќири (2022) | роден-дата = {{роден на и возраст|1973|4|12}} | роден-место = [[Тирана]], [[Албанија]] | националност = [[Албанија|Албанец]], [[Италија|Италијанец]] | занимање = балетски танчер, кореограф, уметнички директор, ТВ личност | образование = Национално балетско училиште во Тирана | познат = Победник на ''Big Brother VIP Albania'' (2022)<br>Член на жирито во ''Dancing with the Stars Albania'' (2012–2018)<br>Водител на ''Yjet Shqiptarë të Diasporës'' (2025) | сопружник = Емануела Морини | деца = 1 (ќерка Емили) | commons = Ilir Shaqiri }} '''Илир Шаќири''' (роден на 12 април 1973 во [[Тирана]]) — албанско-италијански балетски танчер, кореограф, педагог, уметнички директор и телевизиска личност. Тој бил член на жирито во албанската верзија на шоуто ''[[Dancing with the Stars (Албанија)|Dancing with the Stars]]'' и победник на првата сезона на реалното шоу ''Big Brother VIP Albania'' во 2022 година. == Рани години и образование == Шаќири е роден во семејство на танчери. Неговиот татко, Естреф Шаќири, бил солист во [[Национален театар за опера и балет – Тирана|Националниот театар за опера и балет во Тирана]], а неговата мајка, Мукадес Еребара, била првата танчерка во таа институција. Почнал да тренира балет на 10-годишна возраст, а на 18 години станал солист во националниот ансамбл. Во 1991 година се преселил во [[Скопје]], каде што ја продолжил својата обука во [[Македонска опера и балет|Македонската опера и балет]]. Една година подоцна се населил во [[Италија]], каде што ја развивал својата танцова и медиумска кариера.<ref>{{Cite web |url=https://www.oranews.tv/article/balerini-ilir-shaqiri-rrefen-jeten-e-veshtire-ne-maqedoni-nuk-me-perfillnin-fare |title=Балериниот Илир Шаќири ја раскажува тешката животна приказна во Македонија |publisher=Ora News |date=2018-07-09 |accessdate=2022-03-09 |language=sq}}</ref> == Кариера == === Танц и сцена === Шаќири настапувал во класични балети како ''Оревокршачка'', ''Лебедово езеро'', ''Жизел'', ''Дон Кихот'' и ''Кармина Бурана''. Исто така играл главни улоги во мјузикли во Италија, меѓу кои ''Rugantino'' и ''Il silenzio dei sogni''. Како кореограф работел на сценски и телевизиски проекти, вклучувајќи ги ''Giulietta e Romeo'', ''La città dell'utopia'', ''Telethon 2008'' и ''Dance Dance Dance''. Бил уметнички директор и за реклами на брендови како [[Mazda]] и ENI Energia. Во 2006 година, магазинот ''TV-Radio Corriere'' го прогласил за „Најдобра телевизиска личност“, а во 2003 година добил признание од претседателот на Албанија како „Амбасадор на Албанија во светот“. === Телевизија === Настапувал во италијански телевизиски емисии како ''[[Amici di Maria De Filippi|Amici]]'', ''C'è posta per te'', ''La Corrida'', ''La sai l’ultima'', ''Buona Domenica'' и ''Saranno Famosi''.<ref>{{Cite web |url=https://www.fanpage.it/spettacolo/personaggi/ilir-shaqiri-ex-ballerino-di-amici-vincitore-del-gfvip-albania-ora-sogno-lisola-dei-famosi/ |title=Илир Шаќири, поранешен танчер на Amici и победник на Big Brother VIP Albania: „Сега сонува за Isola dei Famosi“ |publisher=Fanpage.it |date=2022-03-08 |accessdate=2025-05-21 |language=it}}</ref> Од 2012 до 2018 година бил член на жирито во шоуто ''Dancing with the Stars'' во Албанија (емитувано на [[Vizion Plus]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.panorama.com.al/panoramaplus/nga-pjesemarrja-si-kryetar-jurie-ne-dwm-dhe-deri-tek-raporti-i-shumeperfolur-me-sabianin-ilir-shaqiri-vendos-pikat-mbi-i/ |title=Илир Шаќири ги разјаснува шпекулациите за DWM и Сабјани |publisher=Panorama |date=2023-05-09 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Во 2022 година ја освои првата сезона на ''Big Brother VIP Albania'', емитуван на [[Top Channel]].<ref>{{Cite web |url=https://kohajone.com/showbiz/ilir-shaqiri-reagon-nje-nate-pas-fitores-kurre-nuk-kisha-provuar-nje-emocion-te-tille/ |title=Илир Шаќири реагира по победата |publisher=Koha Jonë |date=2022-02-19 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Во 2025 година бил водител на шоуто ''[[Yjet Shqiptarë të Diasporës]]'' („Ѕвезди на албанската дијаспора“).<ref>{{Cite web |url=https://gazeta-shqip.com/lifestyle/ilir-shaqiri-rikthehet-ne-ekran-zbulon-detaje-nga-show-me-i-ri-ne-ekranin-e-top-channel/ |title=Илир Шаќири се враќа на екранот |publisher=Gazeta Shqip |date=2025-03-12 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Тој е и основач на балетската академија ''Étoile d’Ilir'' која работи во Италија и Албанија.<ref>{{Cite web |url=https://top-channel.tv/video/top-news-ilir-shaqiri-ne-podkastin-e-rames-rrefehet-per-baletin-dhe-jeten-mes-italise-shqiperise/ |title=Илир Шаќири во подкастот на Рама зборува за балетот и животот меѓу Италија и Албанија |publisher=Top Channel |date=2025-02-01 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> == Личен живот == Во 2000 година во [[Милано]] ја запознал италијанската актерка Емануела Морини. По повеќе од 20 години заеднички живот, тие се венчале. Имаат ќерка по име Емили и живеат во [[Рим]]. == Наводи == <references /> [[Категорија:Родени во 1973]] [[Категорија:Луѓе од Тирана]] [[Категорија:Албански кореографи]] [[Категорија:Италијански балетски танчери]] [[Категорија:Телевизиски личности од Албанија]] [[Категорија:Телевизиски личности од Италија]] 55riq90i847t18wmhdmaalcyc7maauc 5375487 5375486 2025-06-07T07:53:52Z Lanceloth345 123943 5375487 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Илир Шаќири | слика = | опис = Илир Шаќири (2022) | роден-дата = {{роден на и возраст|1973|4|12}} | роден-место = [[Тирана]], [[Албанија]] | националност = [[Албанија|Албанец]], [[Италија|Италијанец]] | занимање = балетски танчер, кореограф, уметнички директор, ТВ личност | образование = Национално балетско училиште во Тирана | познат = Победник на ''Big Brother VIP Albania'' (2022)<br>Член на жирито во ''Dancing with the Stars Albania'' (2012–2018)<br>Водител на ''Yjet Shqiptarë të Diasporës'' (2025) | сопружник = Емануела Морини | деца = 1 (ќерка Емили) | commons = Ilir Shaqiri }} '''Илир Шаќири''' (роден на 12 април 1973 во [[Тирана]]) — албанско-италијански балетски танчер, кореограф, педагог, уметнички директор и телевизиска личност. Тој бил член на жирито во албанската верзија на шоуто ''[[Dancing with the Stars (Албанија)|Dancing with the Stars]]'' и победник на првата сезона на реалното шоу ''Big Brother VIP Albania'' во 2022 година. == Рани години и образование == Шаќири е роден во семејство на танчери. Неговиот татко, Естреф Шаќири, бил солист во [[Национален театар за опера и балет – Тирана|Националниот театар за опера и балет во Тирана]], а неговата мајка, Мукадес Еребара, била првата танчерка во таа институција. Почнал да тренира балет на 10-годишна возраст, а на 18 години станал солист во националниот ансамбл. Во 1991 година се преселил во [[Скопје]], каде што ја продолжил својата обука во [[Македонска опера и балет|Македонската опера и балет]]. Една година подоцна се населил во [[Италија]], каде што ја развивал својата танцова и медиумска кариера.<ref>{{Cite web |url=https://www.oranews.tv/article/balerini-ilir-shaqiri-rrefen-jeten-e-veshtire-ne-maqedoni-nuk-me-perfillnin-fare |title=Балериниот Илир Шаќири ја раскажува тешката животна приказна во Македонија |publisher=Ora News |date=2018-07-09 |accessdate=2022-03-09 |language=sq}}</ref> == Кариера == === Танц и сцена === Шаќири настапувал во класични балети како ''Оревокршачка'', ''Лебедово езеро'', ''Жизел'', ''Дон Кихот'' и ''Кармина Бурана''. Исто така играл главни улоги во мјузикли во Италија, меѓу кои ''Rugantino'' и ''Il silenzio dei sogni''. Како кореограф работел на сценски и телевизиски проекти, вклучувајќи ги ''Giulietta e Romeo'', ''La città dell'utopia'', ''Telethon 2008'' и ''Dance Dance Dance''. Бил уметнички директор и за реклами на брендови како [[Mazda]] и ENI Energia. Во 2006 година, магазинот ''TV-Radio Corriere'' го прогласил за „Најдобра телевизиска личност“, а во 2003 година добил признание од претседателот на Албанија како „Амбасадор на Албанија во светот“. === Телевизија === Настапувал во италијански телевизиски емисии како ''[[Amici di Maria De Filippi|Amici]]'', ''C'è posta per te'', ''La Corrida'', ''La sai l’ultima'', ''Buona Domenica'' и ''Saranno Famosi''.<ref>{{Cite web |url=https://www.fanpage.it/spettacolo/personaggi/ilir-shaqiri-ex-ballerino-di-amici-vincitore-del-gfvip-albania-ora-sogno-lisola-dei-famosi/ |title=Илир Шаќири, поранешен танчер на Amici и победник на Big Brother VIP Albania: „Сега сонува за Isola dei Famosi“ |publisher=Fanpage.it |date=2022-03-08 |accessdate=2025-05-21 |language=it}}</ref> Од 2012 до 2018 година бил член на жирито во шоуто ''Dancing with the Stars'' во Албанија (емитувано на [[Vizion Plus]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.panorama.com.al/panoramaplus/nga-pjesemarrja-si-kryetar-jurie-ne-dwm-dhe-deri-tek-raporti-i-shumeperfolur-me-sabianin-ilir-shaqiri-vendos-pikat-mbi-i/ |title=Илир Шаќири ги разјаснува шпекулациите за DWM и Сабјани |publisher=Panorama |date=2023-05-09 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Во 2022 година ја освои првата сезона на ''Big Brother VIP Albania'', емитуван на [[Top Channel]].<ref>{{Cite web |url=https://kohajone.com/showbiz/ilir-shaqiri-reagon-nje-nate-pas-fitores-kurre-nuk-kisha-provuar-nje-emocion-te-tille/ |title=Илир Шаќири реагира по победата |publisher=Koha Jonë |date=2022-02-19 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Во 2025 година бил водител на шоуто ''[[Yjet Shqiptarë të Diasporës]]'' („Ѕвезди на албанската дијаспора“).<ref>{{Cite web |url=https://gazeta-shqip.com/lifestyle/ilir-shaqiri-rikthehet-ne-ekran-zbulon-detaje-nga-show-me-i-ri-ne-ekranin-e-top-channel/ |title=Илир Шаќири се враќа на екранот |publisher=Gazeta Shqip |date=2025-03-12 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Тој е и основач на балетската академија ''Étoile d’Ilir'' која работи во Италија и Албанија.<ref>{{Cite web |url=https://top-channel.tv/video/top-news-ilir-shaqiri-ne-podkastin-e-rames-rrefehet-per-baletin-dhe-jeten-mes-italise-shqiperise/ |title=Илир Шаќири во подкастот на Рама зборува за балетот и животот меѓу Италија и Албанија |publisher=Top Channel |date=2025-02-01 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> == Личен живот == Во 2000 година во [[Милано]] ја запознал италијанската актерка Емануела Морини. По повеќе од 20 години заеднички живот, тие се венчале. Имаат ќерка по име Емили и живеат во [[Рим]]. == Наводи == <references /> [[Категорија:Родени во 1973]] [[Категорија:Луѓе од Тирана]] [[Категорија:Албански кореографи]] [[Категорија:Италијански балетски танчери]] [[Категорија:Телевизиски личности од Албанија]] [[Категорија:Телевизиски личности од Италија]] difqyn8la15v19rvfko6zh53x0ek41s 5375489 5375487 2025-06-07T08:11:43Z Lanceloth345 123943 5375489 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Илир Шаќири | слика = | опис = Илир Шаќири (2022) | роден-дата = {{роден на и возраст|1973|4|12}} | роден-место = [[Тирана]], [[Албанија]] | националност = [[Албанија|Албанец]], [[Италија|Италијанец]] | занимање = балетски танчер, кореограф, уметнички директор, ТВ личност | образование = Национално балетско училиште во Тирана | познат = Победник на ''Big Brother VIP Albania'' (2022)<br>Член на жирито во ''Dancing with the Stars Albania'' (2012–2018)<br>Водител на ''Yjet Shqiptarë të Diasporës'' ([[Албански Ѕвезди на Дијаспората]]) - (2025) | сопружник = Емануела Морини | деца = 1 (ќерка Емили) | commons = Ilir Shaqiri }} '''Илир Шаќири''' (роден на 12 април 1973 во [[Тирана]]) — албанско-италијански балетски танчер, кореограф, педагог, уметнички директор и телевизиска личност. Тој бил член на жирито во албанската верзија на шоуто ''[[Dancing with the Stars (Албанија)|Dancing with the Stars]]'' и победник на првата сезона на реалното шоу ''Big Brother VIP Albania'' во 2022 година. == Рани години и образование == Шаќири е роден во семејство на танчери. Неговиот татко, Естреф Шаќири, бил солист во [[Национален театар за опера и балет – Тирана|Националниот театар за опера и балет во Тирана]], а неговата мајка, Мукадес Еребара, била првата танчерка во таа институција. Почнал да тренира балет на 10-годишна возраст, а на 18 години станал солист во националниот ансамбл. Во 1991 година се преселил во [[Скопје]], каде што ја продолжил својата обука во [[Македонска опера и балет|Македонската опера и балет]]. Една година подоцна се населил во [[Италија]], каде што ја развивал својата танцова и медиумска кариера.<ref>{{Cite web |url=https://www.oranews.tv/article/balerini-ilir-shaqiri-rrefen-jeten-e-veshtire-ne-maqedoni-nuk-me-perfillnin-fare |title=Балериниот Илир Шаќири ја раскажува тешката животна приказна во Македонија |publisher=Ora News |date=2018-07-09 |accessdate=2022-03-09 |language=sq}}</ref> == Кариера == === Танц и сцена === Шаќири настапувал во класични балети како ''Оревокршачка'', ''Лебедово езеро'', ''Жизел'', ''Дон Кихот'' и ''Кармина Бурана''. Исто така играл главни улоги во мјузикли во Италија, меѓу кои ''Rugantino'' и ''Il silenzio dei sogni''. Како кореограф работел на сценски и телевизиски проекти, вклучувајќи ги ''Giulietta e Romeo'', ''La città dell'utopia'', ''Telethon 2008'' и ''Dance Dance Dance''. Бил уметнички директор и за реклами на брендови како [[Mazda]] и ENI Energia. Во 2006 година, магазинот ''TV-Radio Corriere'' го прогласил за „Најдобра телевизиска личност“, а во 2003 година добил признание од претседателот на Албанија како „Амбасадор на Албанија во светот“. === Телевизија === Настапувал во италијански телевизиски емисии како ''[[Amici di Maria De Filippi|Amici]]'', ''C'è posta per te'', ''La Corrida'', ''La sai l’ultima'', ''Buona Domenica'' и ''Saranno Famosi''.<ref>{{Cite web |url=https://www.fanpage.it/spettacolo/personaggi/ilir-shaqiri-ex-ballerino-di-amici-vincitore-del-gfvip-albania-ora-sogno-lisola-dei-famosi/ |title=Илир Шаќири, поранешен танчер на Amici и победник на Big Brother VIP Albania: „Сега сонува за Isola dei Famosi“ |publisher=Fanpage.it |date=2022-03-08 |accessdate=2025-05-21 |language=it}}</ref> Од 2012 до 2018 година бил член на жирито во шоуто ''Dancing with the Stars'' во Албанија (емитувано на [[Vizion Plus]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.panorama.com.al/panoramaplus/nga-pjesemarrja-si-kryetar-jurie-ne-dwm-dhe-deri-tek-raporti-i-shumeperfolur-me-sabianin-ilir-shaqiri-vendos-pikat-mbi-i/ |title=Илир Шаќири ги разјаснува шпекулациите за DWM и Сабјани |publisher=Panorama |date=2023-05-09 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Во 2022 година ја освои првата сезона на ''Big Brother VIP Albania'', емитуван на [[Top Channel]].<ref>{{Cite web |url=https://kohajone.com/showbiz/ilir-shaqiri-reagon-nje-nate-pas-fitores-kurre-nuk-kisha-provuar-nje-emocion-te-tille/ |title=Илир Шаќири реагира по победата |publisher=Koha Jonë |date=2022-02-19 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Во 2025 година бил водител на шоуто ''[[Yjet Shqiptarë të Diasporës]]'' ([[Албански Ѕвезди на Дијаспората]]) („Ѕвезди на албанската дијаспора“).<ref>{{Cite web |url=https://gazeta-shqip.com/lifestyle/ilir-shaqiri-rikthehet-ne-ekran-zbulon-detaje-nga-show-me-i-ri-ne-ekranin-e-top-channel/ |title=Илир Шаќири се враќа на екранот |publisher=Gazeta Shqip |date=2025-03-12 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> Тој е и основач на балетската академија ''Étoile d’Ilir'' која работи во Италија и Албанија.<ref>{{Cite web |url=https://top-channel.tv/video/top-news-ilir-shaqiri-ne-podkastin-e-rames-rrefehet-per-baletin-dhe-jeten-mes-italise-shqiperise/ |title=Илир Шаќири во подкастот на Рама зборува за балетот и животот меѓу Италија и Албанија |publisher=Top Channel |date=2025-02-01 |language=sq |accessdate=2025-05-21}}</ref> == Личен живот == Во 2000 година во [[Милано]] ја запознал италијанската актерка Емануела Морини. По повеќе од 20 години заеднички живот, тие се венчале. Имаат ќерка по име Емили и живеат во [[Рим]]. == Наводи == <references /> [[Категорија:Родени во 1973]] [[Категорија:Луѓе од Тирана]] [[Категорија:Албански кореографи]] [[Категорија:Италијански балетски танчери]] [[Категорија:Телевизиски личности од Албанија]] [[Категорија:Телевизиски личности од Италија]] e5sfecpq4ur6aa1skoec8y441fj0mh0 Зоран Спасов 0 1372212 5375494 2025-06-07T08:49:37Z Иван Ж 57150 Создадена страница со: {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден в... 5375494 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Филозофски факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, драматург, критичар и претприемач. == Биографија== Зоран Спасов е роден во Скопје во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „Георги Димитров“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“ му додадели признание. Зоран Спасов-Ѕоф е најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> == Наводи == == Творештво == ==Наводи== 150pug5p27p1ng2tmfmjvi1tlhecqng 5375495 5375494 2025-06-07T08:51:56Z Иван Ж 57150 5375495 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Филозофски факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, драматург, критичар и претприемач. == Биографија== Зоран Спасов е роден во Скопје во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“ му додадели признание. Зоран Спасов-Ѕоф е најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> == Наводи == == Творештво == ==Наводи== lhl6spxm1ndo2tm34e1jtt94dot46cv 5375496 5375495 2025-06-07T08:56:04Z Иван Ж 57150 5375496 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Филозофски факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“ му додадели признание. Зоран Спасов-Ѕоф е најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> == Наводи == == Творештво == ==Наводи== cs2vj08tb5mh6ny290c2czmlcsdd0ha 5375497 5375496 2025-06-07T08:56:27Z Иван Ж 57150 5375497 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Филозофски факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“ му додадели признание. Зоран Спасов-Ѕоф е најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> == Творештво == ==Наводи== hi9b0xd9igxwc4ymqn57n79cqormkrd 5375500 5375497 2025-06-07T09:05:19Z Иван Ж 57150 5375500 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Филозофски факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му додадели признание. Зоран Спасов-Ѕоф е најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> == Творештво == ==Наводи== 1oju9jb12vb9rpr2dh4ennsi3zeh08q 5375501 5375500 2025-06-07T09:05:41Z Иван Ж 57150 5375501 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му додадели признание. Зоран Спасов-Ѕоф е најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> == Творештво == ==Наводи== 1rx56shbl536a3krbcdpam4gg1j41zk 5375502 5375501 2025-06-07T09:06:47Z Иван Ж 57150 5375502 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му додаделила признание на Зоран Спасов-Ѕоф за најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> == Творештво == ==Наводи== ha108f07ofbuq1pyqoia0dgczs1xq8a 5375505 5375502 2025-06-07T09:12:59Z Иван Ж 57150 5375505 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му доделила признание на Зоран Спасов-Ѕоф за најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> == Творештво == ==Наводи== i8lpdsi4uh93ufo9r1190av2e2zc676 5375527 5375505 2025-06-07T10:46:07Z Иван Ж 57150 5375527 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му доделила признание на Зоран Спасов-Ѕоф за најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref>Средствата од продажбата на книгата биле донирани во добротворни цели, како што тоа било случај и со претходните дела на Спасов.<ref>https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/</ref><ref>https://smart.sdk.mk/vesti/zoran-spasov-zov-ke-gi-donira-parite-od-prodazhbata-na-knigata-tsepaj-sine-za-detskata-klinika-vo-skopje/</ref> == Творештво == * „Некогаш и негде“ (2013) * „Тито, мојот претпоследен херој“ (2020) * „Торонто експрес“ (2021) * „Џабе живиш у Скопје“ (2022) * „Цепај сине“ (2023) * „И јас сум Сирма“ (2024) ==Наводи== s43d4jqilfs0t8rlm095cgx154um0mq 5375539 5375527 2025-06-07T11:02:52Z Иван Ж 57150 5375539 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му доделила признание на Зоран Спасов-Ѕоф за најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref>Средствата од продажбата на книгата биле донирани во добротворни цели, како што тоа било случај и со претходните дела на Спасов.<ref>https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/</ref><ref>https://smart.sdk.mk/vesti/zoran-spasov-zov-ke-gi-donira-parite-od-prodazhbata-na-knigata-tsepaj-sine-za-detskata-klinika-vo-skopje/</ref> Тетарската претстава „Торонто експрес“ е базирана врз основа на истоимената книга на Спасов, која премиерно е одиграна во Македонсскиот народен театар во режија на [[Јордан Симонов]], а главната улога ја толкува [[Александар Микиќ]]. == Творештво == * „Некогаш и негде“ (2013) * „Тито, мојот претпоследен херој“ (2020) * „Торонто експрес“ (2021) * „Џабе живиш у Скопје“ (2022) * „Цепај сине“ (2023) * „И јас сум Сирма“ (2024) ==Наводи== bk3ys340k4g7y9ezu666fkzdhlztx9l 5375540 5375539 2025-06-07T11:03:26Z Иван Ж 57150 5375540 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му доделила признание на Зоран Спасов-Ѕоф за најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref>Средствата од продажбата на книгата биле донирани во добротворни цели, како што тоа било случај и со претходните дела на Спасов.<ref>https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/</ref><ref>https://smart.sdk.mk/vesti/zoran-spasov-zov-ke-gi-donira-parite-od-prodazhbata-na-knigata-tsepaj-sine-za-detskata-klinika-vo-skopje/</ref> Тетарската претстава „Торонто експрес“ е базирана врз основа на истоимената книга на Спасов, која премиерно е одиграна во [[Македонски народен театар|Македонскиот народен театар]] во режија на [[Јордан Симонов]], а главната улога ја толкува [[Александар Микиќ]]. == Творештво == * „Некогаш и негде“ (2013) * „Тито, мојот претпоследен херој“ (2020) * „Торонто експрес“ (2021) * „Џабе живиш у Скопје“ (2022) * „Цепај сине“ (2023) * „И јас сум Сирма“ (2024) ==Наводи== m4diubu866n06gdf3or97c3pwzrs10l 5375541 5375540 2025-06-07T11:07:22Z Иван Ж 57150 5375541 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му доделила признание на Зоран Спасов-Ѕоф за најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref>Средствата од продажбата на книгата биле донирани во добротворни цели, како што тоа било случај и со претходните дела на Спасов.<ref>https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/</ref><ref>https://smart.sdk.mk/vesti/zoran-spasov-zov-ke-gi-donira-parite-od-prodazhbata-na-knigata-tsepaj-sine-za-detskata-klinika-vo-skopje/</ref> Тетарската претстава „Торонто експрес“ е базирана врз основа на истоимената книга на Спасов, која премиерно е одиграна во [[Македонски народен театар|Македонскиот народен театар]] во режија на [[Јордан Симонов]], а главната улога ја толкува [[Александар Микиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mnt.mk/pretstavi-menu/tekovni-pretstavi/toronto-ekspres|title=Торонто експрес - НУ Македонски Народен Театар, Република Северна Македонија|work=mnt.mk|language=mk-mk|accessdate=2025-06-07}}</ref> == Творештво == * „Некогаш и негде“ (2013) * „Тито, мојот претпоследен херој“ (2020) * „Торонто експрес“ (2021) * „Џабе живиш у Скопје“ (2022) * „Цепај сине“ (2023) * „И јас сум Сирма“ (2024) ==Наводи== 7c8mgd0n7erukauscd1ie7irniqpbiw 5375556 5375541 2025-06-07T11:42:28Z Иван Ж 57150 5375556 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за писател | name = Зоран Спасов | image = Zoran Spasov - Zoff.jpg | imagesize = | alt = | caption = Зоран Спасов - Ѕоф, на [[Саем на книга во Скопје|Саемот на книга во Скопје во 2025 година]] | pseudonym = | birth_name = Зоран Спасов | birth_date = 1965 | birth_place = {{роден во|Скопје}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | death_date = | death_place = | occupation = писател, драматург, романописец, претприемач. | nationality = [[Македонија|Македонец]] | ethnicity = [[Македонец]] | citizenship = | education = [[Градежен факултет - Скопје]] | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable works = ''[[Цепај сине]]'', ''[[И јас сум Сирма]]'' | spouse = | partner = | children = | relatives = | influences = | influenced = | awards = | signature = | website = | portaldisp = }} '''Зоран Спасов - Ѕоф''' ([[Скопје]], [[1965]]) — македонски автор, [[драматург]], критичар и [[претприемач]]. == Биографија== Зоран Спасов е роден во [[Скопје]] во 1965 година. Средно образование завршил во гимназијата „[[СУГС „Георги Димитров“ - Скопје|Георги Димитров]]“ а потоа се запишал на [[Градежен факултет - Скопје|Градежниот факултет]], во [[Скопје]]. Издавачката куќа „Арс Ламина“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/kultura/%d0%b7%d0%be%d1%80%d0%b0%d0%bd-%d1%81%d0%bf%d0%b0%d1%81%d0%be%d0%b2-%d1%95%d0%be%d1%84-%d0%bd%d0%b0%d1%98%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b4%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d0%bd-%d0%b4%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%88%d0%b5%d0%bd/|title=Зоран Спасов-Ѕоф најпродаван домашен автор на „Арс ламина“|last=Макфакс|first=Е. Т. /|date=2023-12-29|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref> му доделила признание на Зоран Спасов-Ѕоф за најпродаван домашен автор во книжарската мрежа „Литература.мк“ за 2023 година, како автор на книгите „Тито, мојот претпоследен херој“, „Торонто експрес“, „Џабе живиш у Скопје“, како и најновото издание „Цепај сине“, кои се во издание на „Попули“, дел од „Арс Ламина – публикации. <ref>https://skopje1.mk/archives/273054</ref> Контроверзниот роман „И јас сум Сирма” е најпродаваната книга за 2024 година, роман кој побуди интерес кај публиката и за еден месец станал бестселер за 2024 година..<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/|title=„И ЈАС СУМ СИРМА“ НА ЗОРАН СПАСОВ-ЅОФ Е НАЈПРОДАВАНАТА КНИГА ЗА 2024 ГОДИНА|last=milica|date=2025-01-02|work=СМАРТ - СДК МК|language=mk-MK|accessdate=2025-06-07}}</ref>Средствата од продажбата на книгата биле донирани во добротворни цели, како што тоа било случај и со претходните дела на Спасов.<ref>https://smart.sdk.mk/zhivot/knigata-i-jas-sum-sirma-na-zoran-spasov-zof-e-najprodavana-za-2024-godina/</ref><ref>https://smart.sdk.mk/vesti/zoran-spasov-zov-ke-gi-donira-parite-od-prodazhbata-na-knigata-tsepaj-sine-za-detskata-klinika-vo-skopje/</ref> Тетарската претстава „Торонто експрес“ е базирана врз основа на истоимената книга на Спасов, која премиерно е одиграна во [[Македонски народен театар|Македонскиот народен театар]] во режија на [[Јордан Симонов]], а главната улога ја толкува [[Александар Микиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mnt.mk/pretstavi-menu/tekovni-pretstavi/toronto-ekspres|title=Торонто експрес - НУ Македонски Народен Театар, Република Северна Македонија|work=mnt.mk|language=mk-mk|accessdate=2025-06-07}}</ref> == Творештво == * „Некогаш и негде“ (2013) * „Тито, мојот претпоследен херој“ (2020) * „Торонто експрес“ (2021) * „Џабе живиш у Скопје“ (2022) * „Цепај сине“ (2023) * „И јас сум Сирма“ (2024) ==Галерија== <center> <gallery mode=packed heights=200px> File:Nekogas Negde.jpg|thumb|Некогаш Негде File:Cepaj sine.jpg|thumb|Цепај сине File:Book set by Zoran Spasov.jpg|thumb|Сет книги од Зоран Спасов </gallery> </center> ==Наводи== 1ks06aumwix57qpav6co5vud49ptzy0 Карактеризација на отпад 0 1372213 5375510 2025-06-07T09:47:53Z 19user99 72391 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1291882615|Waste characterisation]]“ 5375510 wikitext text/x-wiki '''Карактеризацијата на отпадот''' е процес при кој составот на различните текови на отпад се одвојува, се врши „одделно собирање“ <ref>{{Наведување|title=Directive 2008/98/EC of the European Parliament and of the Council of 19 November 2008 on waste and repealing certain Directives (Text with EEA relevance)|date=2008-11-19|volume=312|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1426242453240&uri=CELEX:32008L0098|access-date=2025-04-10|language=en}}</ref> и се анализира. Карактеризацијата на отпадот игра суштинска улога при обработката на отпад. Развивачите на нови технологии за отпад мораат да анализираат и да евалуираат од што се состојат отпадните текови за да понудат соодветен третман. [[Биоразградлив отпад|Биоразградливиот елемент]] од отпадниот тек е од витално значење во системите како што се [[Компост|компостирање]] или [[анаеробна декомпозиција]]. <ref>{{Наведено списание|last=Zhang|first=Yue|last2=Banks|first2=Charles J.|last3=Heaven|first3=Sonia|date=2012-08-15|title=Anaerobic digestion of two biodegradable municipal waste streams|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301479712001624?via=ihub|journal=Journal of Environmental Management|volume=104|pages=166–174|doi=10.1016/j.jenvman.2012.03.043|issn=0301-4797|url-access=subscription}}</ref> Карактеризацијата на отпадот е рачен процес што се спроведува покрај постројките за управување со отпад. Се состои од земање на еден тон од камионот за ѓубре, делење на примерокот на четири дела, нивно мешање, повторно делење на четири дела и земање на еден од нив (250 кг) за рачно анализирање. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=8i4Ztc3jFlA|title=How is a waste characterization study?|publisher=Iowa Channel 4|archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211219/8i4Ztc3jFlA|archive-date=2021-12-19}}</ref> Овој процес трае околу 3-4 часа и обично вклучува 2-4 лица. Дури и кога овој процес би се спроведувал многу често (обично на секои 2 или 3 дена), се работи за само примерок од составот на отпадот. Отпадот од цврст материјал се класифицира во постројки за рециклирање материјали со механички алатки (магнетни за метал, воздушни пумпи за пластични филмови, рампи за тркалачки предмети итн.), а содржината на отпадот во камионот за ѓубре е непозната сè додека не се одвие процесот. Деветте главни карактеристики на отпадот вклучуваат: <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://icma.org/sites/default/files/308387_Waste%20Composition%20Study%20Methodology.pdf|title=MUNICIPAL SOLID WASTE CHARACTERIZATION PROTOCOL|work=International City/County Management Association}}</ref> * Хартија и картон * [[Стакло]] * [[Метал]] * [[Пластика]] * [[Текстил]] * Органски производи * [[Градежен занает|Градежништво]] и рушење (градежништво и рушење) * Посебна грижа * Друго Општинските отпадни текови најчесто се делат на следниве категории: <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/facts-and-figures-about-materials-waste-and-recycling/national-overview-facts-and-figures-materials|title=National Overview: Facts and Figures on Materials, Wastes and Recycling|last=US EPA|first=OLEM|date=2017-10-02|work=www.epa.gov|language=en|accessdate=2025-04-10}}</ref> * [[Film plastic|Филмска пластика]] - LDPE * [[Dense plastic|Густа пластика]] - HDPE, PET * Црн метал * Обоени метали * [[Стакло]] * [[Текстил]] * „Друго“ сите преостанати предмети '''Биоразградлива фракција:''' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.uk/government/statistics/uk-waste-data/uk-statistics-on-waste#:~:text=Updated,%20with%20new%20figures|title=UK statistics on waste|work=GOV.UK|language=en|accessdate=2025-04-11}}</ref> * [[Стакло]] * [[Хартија]] и картон * Градинарски отпад или [[зелен отпад]] * Ситници мети под одредена големина) * [[Храна]] == Европскиот каталог за отпад == Европскиот каталог за отпад (EWC) се однесува на збир (неисцрпен) список на отпад од домаќинствата и бизнисите во рамките на Европската Унија. <ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2000D0532:20020101:EN:PDF|title=European Waste Catalogue|last=Commission|first=European|publisher=European Commission}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hse.gov.uk/waste/processing-overview.htm#:~:text=A%20proportion%20of%20waste%20is,or%20in%20some%20cases%20export|title=Sorting/Processing of waste - HSE|work=www.hse.gov.uk|accessdate=2025-04-10}}</ref> EWC е код (шест бројки во три сета од по два) што соодветно го опишува транспортираниот, ракуваниот или обработениот отпад. EWC е местото каде што се доставуваат Известувањата за должност за грижа или Известувањата за пренос на отпад помеѓу компаниите за управување со отпад и превозниците на отпад за да се пријават примените или обработените количини назад до управната агенција (како што се Агенцијата за животна средина во Англија и Велс, Шкотската агенција за заштита на животната средина (SEPA) во Шкотска, Агенцијата за животна средина на Северна Ирска (NI) итн.). == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] mh70ae2m3fshuxurva4s5j8qqlbjlms 5375512 5375510 2025-06-07T09:49:28Z 19user99 72391 5375512 wikitext text/x-wiki '''Карактеризацијата на отпадот''' е процес при кој составот на различните текови на отпад се одвојува, се врши „одделно собирање“<ref>{{Наведување|title=Directive 2008/98/EC of the European Parliament and of the Council of 19 November 2008 on waste and repealing certain Directives (Text with EEA relevance)|date=2008-11-19|volume=312|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1426242453240&uri=CELEX:32008L0098|access-date=2025-04-10|language=en}}</ref> и се анализира. Карактеризацијата на отпадот игра суштинска улога при обработката на отпад. Развивачите на нови технологии за отпад мораат да анализираат и да евалуираат од што се состојат отпадните текови за да понудат соодветен третман. [[Биоразградлив отпад|Биоразградливиот елемент]] од отпадниот тек е од витално значење во системите како што се [[Компост|компостирање]] или [[анаеробна декомпозиција]].<ref>{{Наведено списание|last=Zhang|first=Yue|last2=Banks|first2=Charles J.|last3=Heaven|first3=Sonia|date=2012-08-15|title=Anaerobic digestion of two biodegradable municipal waste streams|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301479712001624?via=ihub|journal=Journal of Environmental Management|volume=104|pages=166–174|doi=10.1016/j.jenvman.2012.03.043|issn=0301-4797|url-access=subscription}}</ref> Карактеризацијата на отпадот е рачен процес што се спроведува покрај постројките за управување со отпад. Се состои од земање на еден тон од камионот за ѓубре, делење на примерокот на четири дела, нивно мешање, повторно делење на четири дела и земање на еден од нив (250 кг) за рачно анализирање.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=8i4Ztc3jFlA|title=How is a waste characterization study?|publisher=Iowa Channel 4|archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211219/8i4Ztc3jFlA|archive-date=2021-12-19}}</ref> Овој процес трае околу 3-4 часа и обично вклучува 2-4 лица. Дури и кога овој процес би се спроведувал многу често (обично на секои 2 или 3 дена), се работи за само примерок од составот на отпадот. Отпадот од цврст материјал се класифицира во постројки за рециклирање материјали со механички алатки (магнетни за метал, воздушни пумпи за пластични филмови, рампи за тркалачки предмети итн.), а содржината на отпадот во камионот за ѓубре е непозната сè додека не се одвие процесот. Деветте главни карактеристики на отпадот вклучуваат:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://icma.org/sites/default/files/308387_Waste%20Composition%20Study%20Methodology.pdf|title=MUNICIPAL SOLID WASTE CHARACTERIZATION PROTOCOL|work=International City/County Management Association}}</ref> * Хартија и картон * [[Стакло]] * [[Метал]] * [[Пластика]] * [[Текстил]] * Органски производи * [[Градежен занает|Градежништво]] и рушење (градежништво и рушење) * Посебна грижа * Друго Општинските отпадни текови најчесто се делат на следниве категории:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/facts-and-figures-about-materials-waste-and-recycling/national-overview-facts-and-figures-materials|title=National Overview: Facts and Figures on Materials, Wastes and Recycling|last=US EPA|first=OLEM|date=2017-10-02|work=www.epa.gov|language=en|accessdate=2025-04-10}}</ref> * [[Филмска пластика]] - LDPE * [[Густа пластика]] - HDPE, PET * Црн метал * Обоени метали * [[Стакло]] * [[Текстил]] * „Друго“ сите преостанати предмети '''Биоразградлива фракција''':<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.uk/government/statistics/uk-waste-data/uk-statistics-on-waste#:~:text=Updated,%20with%20new%20figures|title=UK statistics on waste|work=GOV.UK|language=en|accessdate=2025-04-11}}</ref> * [[Стакло]] * [[Хартија]] и картон * Градинарски отпад или [[зелен отпад]] * Ситници мети под одредена големина) * [[Храна]] == Европскиот каталог за отпад == Европскиот каталог за отпад (EWC) се однесува на збир (неисцрпен) список на отпад од домаќинствата и бизнисите во рамките на Европската Унија.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2000D0532:20020101:EN:PDF|title=European Waste Catalogue|last=Commission|first=European|publisher=European Commission}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hse.gov.uk/waste/processing-overview.htm#:~:text=A%20proportion%20of%20waste%20is,or%20in%20some%20cases%20export|title=Sorting/Processing of waste - HSE|work=www.hse.gov.uk|accessdate=2025-04-10}}</ref> EWC е код (шест бројки во три сета од по два) што соодветно го опишува транспортираниот, ракуваниот или обработениот отпад. EWC е местото каде што се доставуваат Известувањата за должност за грижа или Известувањата за пренос на отпад помеѓу компаниите за управување со отпад и превозниците на отпад за да се пријават примените или обработените количини назад до управната агенција (како што се Агенцијата за животна средина во Англија и Велс, Шкотската агенција за заштита на животната средина (SEPA) во Шкотска, Агенцијата за животна средина на Северна Ирска итн.). == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] jxvfnkv3z12i5gwuhmnwz12i0o4c9ut 5375513 5375512 2025-06-07T09:51:56Z 19user99 72391 5375513 wikitext text/x-wiki '''Карактеризацијата на отпадот''' е процес при кој составот на различните текови на отпад се одвојува, се врши „одделно собирање“<ref>{{Наведување|title=Directive 2008/98/EC of the European Parliament and of the Council of 19 November 2008 on waste and repealing certain Directives (Text with EEA relevance)|date=2008-11-19|volume=312|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1426242453240&uri=CELEX:32008L0098|access-date=2025-04-10|language=en}}</ref> и се анализира. Карактеризацијата на отпадот игра суштинска улога при обработката на отпад. Развивачите на нови технологии за отпад мораат да анализираат и да евалуираат од што се состојат отпадните текови за да понудат соодветен третман. [[Биоразградлив отпад|Биоразградливиот елемент]] од отпадниот тек е од витално значење во системите како што се [[Компост|компостирање]] или [[анаеробна декомпозиција]].<ref>{{Наведено списание|last=Zhang|first=Yue|last2=Banks|first2=Charles J.|last3=Heaven|first3=Sonia|date=2012-08-15|title=Anaerobic digestion of two biodegradable municipal waste streams|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301479712001624?via=ihub|journal=Journal of Environmental Management|volume=104|pages=166–174|doi=10.1016/j.jenvman.2012.03.043|issn=0301-4797|url-access=subscription}}</ref> Карактеризацијата на отпадот е рачен процес што се спроведува покрај постројките за управување со отпад. Се состои од земање на еден тон од камионот за ѓубре, делење на примерокот на четири дела, нивно мешање, повторно делење на четири дела и земање на еден од нив (250 кг) за рачно анализирање.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=8i4Ztc3jFlA|title=How is a waste characterization study?|publisher=Iowa Channel 4|archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211219/8i4Ztc3jFlA|archive-date=2021-12-19}}</ref> Овој процес трае околу 3-4 часа и обично вклучува 2-4 лица. Дури и кога овој процес би се спроведувал многу често (обично на секои 2 или 3 дена), се работи за само примерок од составот на отпадот. Отпадот од цврст материјал се класифицира во постројки за рециклирање материјали со механички алатки (магнетни за метал, воздушни пумпи за пластични филмови, рампи за тркалачки предмети итн.), а содржината на отпадот во камионот за ѓубре е непозната сè додека не се одвие процесот. Деветте главни карактеристики на отпадот вклучуваат:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://icma.org/sites/default/files/308387_Waste%20Composition%20Study%20Methodology.pdf|title=MUNICIPAL SOLID WASTE CHARACTERIZATION PROTOCOL|work=International City/County Management Association}}</ref> * Хартија и картон * [[Стакло]] * [[Метал]] * [[Пластика]] * [[Текстил]] * Органски производи * [[Градежен занает|Градежништво]] и рушење (градежништво и рушење) * Посебна грижа * Друго Општинските отпадни текови најчесто се делат на следниве категории:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/facts-and-figures-about-materials-waste-and-recycling/national-overview-facts-and-figures-materials|title=National Overview: Facts and Figures on Materials, Wastes and Recycling|last=US EPA|first=OLEM|date=2017-10-02|work=www.epa.gov|language=en|accessdate=2025-04-10}}</ref> * [[Филмска пластика]] - LDPE * [[Густа пластика]] - HDPE, PET * Црн метал * Обоени метали * [[Стакло]] * [[Текстил]] * „Друго“ - сите преостанати предмети '''Биоразградлива фракција''':<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.uk/government/statistics/uk-waste-data/uk-statistics-on-waste#:~:text=Updated,%20with%20new%20figures|title=UK statistics on waste|work=GOV.UK|language=en|accessdate=2025-04-11}}</ref> * [[Стакло]] * [[Хартија]] и картон * Градинарски отпад или [[зелен отпад]] * Ситници (предмети под одредена големина) * [[Храна]] == Европски каталог за отпад == Европскиот каталог за отпад (EWC) се однесува на (неисцрпен) список на отпад од домаќинствата и бизнисите во рамките на [[Европска Унија|Европската Унија]].<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2000D0532:20020101:EN:PDF|title=European Waste Catalogue|last=Commission|first=European|publisher=European Commission}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hse.gov.uk/waste/processing-overview.htm#:~:text=A%20proportion%20of%20waste%20is,or%20in%20some%20cases%20export|title=Sorting/Processing of waste - HSE|work=www.hse.gov.uk|accessdate=2025-04-10}}</ref> EWC е код (шест бројки во три сета од по два) што соодветно го опишува транспортираниот, ракуваниот или обработениот отпад. EWC е местото каде што се доставуваат Известувањата за должност за грижа или Известувањата за пренос на отпад помеѓу компаниите за управување со отпад и превозниците на отпад за да се пријават примените или обработените количини назад до управната агенција (како што се Агенцијата за животна средина во Англија и Велс, Шкотската агенција за заштита на животната средина (SEPA) во Шкотска, Агенцијата за животна средина на Северна Ирска итн.). == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] pxl4l63qzu8tpluxdh43i5n2cjcu25q Терамација 0 1372214 5375515 2025-06-07T10:05:34Z 19user99 72391 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1291085670|Human composting]]“ 5375515 wikitext text/x-wiki '''Компостирањето на луѓето''' (наречено '''терамација''') е процес за конечно отстранување на човечките останки при кој [[Микроорганизам|микробите]] го претвораат тело на починатиот во [[компост]] . На почетокот на 21 век, во неколку американски држави била легализирана форма на човечко компостирање што го содржела и го забрзувала процесот како вид на '''природна органска редукција''' . <ref name="BBCHow2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|title=How do you compost a human body – and why would you?|last=Prasad|first=Ritu|date=January 30, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20201108002333/https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|archive-date=November 8, 2020|accessdate=January 2, 2023}}</ref> <ref name="BBCWashFirst2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Развој и имплементација == Во 21 век, неколку фактори довеле до развој на компостирањето на човечки останки како еден од неколкуте предлози за алтернативна грижа при смртни случаи . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/society/2023/feb/19/human-composting-industry-deathcare|title=From cradle to compost: the disruptors who want to make death greener|last=Paul|first=Kari|date=2023-02-19|work=The Guardian|access-date=2025-05-08|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> Во статијата од 1963 година ''„Американскиот начин на смрт“'', било опишано како индустријата за профитна грижа по смрт во Соединетите Американски Држави еволуирала по [[Американска граѓанска војна|Граѓанската војна]], промовирајќи раскошни и ресурсно-интензивни погребни обичаи, вклучувајќи [[балсамирање]] со хемикалии, скапи ковчези и високо украсени гробови. <ref name="LQ">{{Наведен нестручен часопис|access-date=2016-09-27}}</ref> По публикувањето, [[Кремација|кремацијата]] станала популарна како поедноставна алтернатива, надминувајќи го бројот на погребувања низ целата земја до 2015 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|title=Half of Americans choose cremation|last=Scutti|first=Susan|date=2017-08-09|work=CNN|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220912230206/https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|archive-date=September 12, 2022|accessdate=2025-05-08}}</ref> Сепак, самата кремација е под лупа поради употребата на фосилни горива во ретортите и емисиите што се ослободуваат при согорувањето (кои можат да вклучуваат токсична [[жива]] од забниот амалгам). <ref>{{Наведено списание|last=Tibau|first=Anita Vazquez|last2=Grube|first2=Blanche D.|date=June 2019|title=Mercury Contamination from Dental Amalgam|url=https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|journal=Journal of Health and Pollution|volume=9|issue=22|pages=190612|doi=10.5696/2156-9614-9.22.190612|pmc=6555253|pmid=31259088|archive-url=https://web.archive.org/web/20250201121714/https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|archive-date=February 1, 2025|access-date=May 8, 2025}}</ref> === Контраиндикации и мерки на претпазливост === Лицата со одредени болести (како што се [[туберкулоза]], [[Кројцфелд-Јакобова болест]] и [[ебола]] ) не се подобни за компостирање поради патогени кои можат да го преживеат процесот на компостирање. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.britannica.com/science/human-composting|title=Human composting {{!}} Description, Process, Legality, & Facts|work=www.britannica.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20241114144342/https://www.britannica.com/science/human-composting|archive-date=November 14, 2024|accessdate=2025-03-27}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.seattletimes.com/life/recompose-the-first-human-compositing-funeral-home-in-the-u-s-is-now-open-for-business/|title=Recompose, the first human-composting funeral home in the U.S., is now open for business|date=2021-01-22|work=The Seattle Times|language=en-US|accessdate=2025-05-05}}</ref> Слично како во случај на кремација, со одредени материјали во човечкото тело мора да се ракува со внимание. Имплантите со батерии (како што се пејсмејкерите) или радиоактивни материјали (како што се семињата за брахитерапија ) претставуваат ризици што бараат отстранување пред телото да се компостира. Можно е да има потреба оскените фрагменти да се пулверизираат во средината на процесот на компостирање за да се олесни понатамошното распаѓање. Металите (како оние користени при замена на колк ) мора да се отстранат од компостираните остатоци. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|title=Becoming Human Compost: Natural Organic Reduction|date=2022-06-21|work=TalkDeath|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20250317150055/https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|archive-date=March 17, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|title=Inside one of the world’s first human composting facilities|last=Cummins|first=Eleanor|date=2022-10-03|work=The Verge|archive-url=https://web.archive.org/web/20250425142229/https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|archive-date=April 25, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|title=Alternative disposition services: Green burial, alkaline hydrolysis and human composting {{!}} National Collaborating Centre for Environmental Health {{!}} NCCEH - CCSNE|work=ncceh.ca|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20240715060859/https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|archive-date=July 15, 2024|accessdate=2025-05-05}}</ref> Во Вашингтон, прописите бараат тестирање на компостираните остатоци за нивоа на токсини, вклучувајќи [[арсен]], [[кадмиум]], [[олово]], [[жива]] и [[селен]], како и патогени на фекална колиформа и [[салмонела]] . Остатоците што ги надминуваат дозволените граници не смеат да се испуштат во животната средина. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://app.leg.wa.gov/wac/default.aspx?cite=246-500-055|title=WAC 246-500-055:|work=app.leg.wa.gov|accessdate=2025-05-04}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|title=WSR 24-15-129 PERMANENT RULES STATE BOARD OF HEALTH|work=lawfilesext.leg.wa.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20250421125800/https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|archive-date=April 21, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref> == Прием == Застапниците велат дека човечкото компостирање е поекономично, поеколошки и попочитувачко кон телото и земјата отколку методите на отстранување што обично се практикуваат во технолошки напредните општества. Кремацијата користи [[Фосилно гориво|фосилни горива]] или големи количини на дрво за погребни клади (и двете создаваат загадувачки чад и ослободуваат големи количини јаглерод), а конвенционалното погребување бара многу земјиште, има висок јаглероден отпечаток и често вклучува фрлање на телесни течности и течни органи во канализацијата и инјектирање на телото со токсични хемикалии за балсамирање. Спротивно на тоа, човечкото компостирање, како и природното закопување, е природен процес и придонесува за еколошката вредност со зачувување на хранливиот материјал на телото. <ref name="SmithsonianCalifornia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|title=California Has Legalized Human Composting|last=Kuta|first=Sarah|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|archive-date=September 21, 2022|accessdate=September 9, 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKuta">Kuta, Sarah. [https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/ "California Has Legalized Human Composting"]. ''[[Smithsonian Magazine]]''. [https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/ Archived] from the original on September 21, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">September 9,</span> 2022</span>.</cite></ref> Авторката Кејтлин Доути, пишувајќи во прилог на легализацијата во државата Њујорк, тврди дека процесот „ја исполнува желбата на многу луѓе да ја негуваат земјата по смртта“. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|title=Opinion {{!}} If You Want to Give Something Back to Nature, Give Your Body|last=Doughty|first=Caitlin|date=2022-12-05|work=The New York Times|access-date=2025-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20250504110538/https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|archive-date=May 4, 2025|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Во еден уреднички текст во списанието „Undark“ се тврди дека „природната органска редукција го почитува човечкото тело и дух, ја поддржува, а не ја валка земјата и работи со природата, а не против неа“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://undark.org/2022/08/18/for-a-more-sustainable-afterlife-try-human-composting/|title=Opinion: For a More Sustainable Afterlife, Try Human Composting|date=August 18, 2022|work=[[Undark Magazine]]|language=en-US|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Критичарите велат дека брзиот процес на распаѓање е несоодветен за човечките тела. Католичката црква во САД тврди дека процесот не им дава должно почит на телесните останки, <ref name="ReligionNews1">{{Наведена мрежна страница|url=https://religionnews.com/2021/07/12/amid-catholic-opposition-states-are-legalizing-composting-of-human-remains/|title=Amid Catholic opposition, states are legalizing composting of human remains|last=Molina|first=Alejandra|date=July 12, 2021|work=[[Religion News Service]]|language=en-US}}</ref> <ref name="ReligionNews2">{{Наведени вести|url=https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|title=California legalizes human composting bill against opposition by Catholic bishops|last=Molina|first=Alejandra|date=September 20, 2022|work=[[Religion News Service]]|access-date=October 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221001043055/https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|archive-date=October 1, 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|title=Composting of Human Bodies: Memorandum of Opposition|date=February 28, 2020|work=New York State Catholic Conference|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20201203031645/https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|archive-date=December 3, 2020}}</ref> иако други католици тврдат дека човечкото компостирање „на подиректен начин ја исполнува библиската декларација дека сме прав и во прав ќе се вратиме (Битие 3:19).“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|title=The Catholic case to support NY's human composting bill|date=December 20, 2022|work=[[National Catholic Reporter]]|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20230205015508/https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|archive-date=February 5, 2023|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Ортодоксните еврејски толкувања на религиозниот закон Халакха се спротивставуваат на забрзаниот процес на компостирање, велејќи дека му недостасува соодветен почит кон мртвите, а ова прашање е предмет на дебата во други варијации на јудаизмот. <ref name="Forward">{{Наведена мрежна страница|url=https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|title=Jewish law forbids human composting, but for some Jews it's the way to go|last=Ain|first=Stewart|date=December 9, 2022|work=[[The Forward]]|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230102135057/https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|archive-date=January 2, 2023|accessdate=January 2, 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAin2022">Ain, Stewart (December 9, 2022). [https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/ "Jewish law forbids human composting, but for some Jews it's the way to go"]. ''[[The Forward]]''. [https://web.archive.org/web/20230102135057/https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/ Archived] from the original on January 2, 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">January 2,</span> 2023</span>.</cite></ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abc.net.au/news/2021-09-26/body-composting-a-green-alternative-to-burial-cremation/100486964|title='We're all going to turn to dust': Body composting a 'green' alternative to burial and cremation|date=September 25, 2021|work=[[Australian Broadcasting Corporation]]|language=en-AU|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Правен статус == Компостирањето на човечки останки бара експлицитно овластување од јурисдикциите со промени во лиценцирањето за животна средина и професионално работење. Вашингтон била првата американска држава што ја легализирала, регулирала и лиценцирала оваа практика. <ref name="SmithsonianCalifornia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|title=California Has Legalized Human Composting|last=Kuta|first=Sarah|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|archive-date=September 21, 2022|accessdate=September 9, 2022}}</ref> <ref name="APNewsNewYork6th">{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|title=New York OKs human composting law; 6th state in US to do so|last=Maysoon|first=Khan|date=December 31, 2022|work=[[AP News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230516141127/https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|archive-date=May 16, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref> <ref name="BBCWashFirst">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> Три погребални бизниси во државата Вашингтон нудат компостирање на човечки останки {{На|2022|12}} . <ref name="Forward">{{Наведена мрежна страница|url=https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|title=Jewish law forbids human composting, but for some Jews it's the way to go|last=Ain|first=Stewart|date=December 9, 2022|work=[[The Forward]]|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230102135057/https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|archive-date=January 2, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref> <ref name="EarthTracker">{{Наведена мрежна страница|url=https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|title=Tracker: Where Is Human Composting Legal In The US?|date=August 19, 2022|work=Earth|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230104185123/https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|archive-date=January 4, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Почивалишта]] oqdhszrkdts8unyos2h8caaam6i6sc2 5375516 5375515 2025-06-07T10:10:12Z 19user99 72391 5375516 wikitext text/x-wiki '''Компостирањето на луѓето''' (наречено '''терамација''') е процес за конечно отстранување на човечките останки при кој [[Микроорганизам|микробите]] го претвораат тело на починатиот во [[компост]]. На почетокот на 21 век, во неколку американски држави била легализирана форма на човечко компостирање што го содржела и го забрзувала процесот како вид на '''природна органска редукција'''.<ref name="BBCHow2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|title=How do you compost a human body – and why would you?|last=Prasad|first=Ritu|date=January 30, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20201108002333/https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|archive-date=November 8, 2020|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="BBCWashFirst2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Развој и имплементација == Во 21 век, неколку фактори довеле до развој на компостирањето на човечки останки како еден од неколкуте предлози за алтернативна грижа при смртни случаи.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/society/2023/feb/19/human-composting-industry-deathcare|title=From cradle to compost: the disruptors who want to make death greener|last=Paul|first=Kari|date=2023-02-19|work=The Guardian|access-date=2025-05-08|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> Во статијата од 1963 година ''„Американскиот начин на смрт“'', било опишано како индустријата за профитна грижа по смрт во Соединетите Американски Држави еволуирала по [[Американска граѓанска војна|Граѓанската војна]], промовирајќи раскошни и ресурсно-интензивни погребни обичаи, вклучувајќи [[балсамирање]] со хемикалии, скапи ковчези и високо украсени гробови.<ref name="LQ">{{Наведен нестручен часопис|access-date=2016-09-27}}</ref> По публикувањето, [[Кремација|кремацијата]] станала популарна како поедноставна алтернатива, надминувајќи го бројот на погребувања низ целата земја до 2015 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|title=Half of Americans choose cremation|last=Scutti|first=Susan|date=2017-08-09|work=CNN|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220912230206/https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|archive-date=September 12, 2022|accessdate=2025-05-08}}</ref> Сепак, самата кремација е под лупа поради употребата на фосилни горива во ретортите и емисиите што се ослободуваат при согорувањето (кои можат да вклучуваат токсична [[жива]] од забниот амалгам).<ref>{{Наведено списание|last=Tibau|first=Anita Vazquez|last2=Grube|first2=Blanche D.|date=June 2019|title=Mercury Contamination from Dental Amalgam|url=https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|journal=Journal of Health and Pollution|volume=9|issue=22|pages=190612|doi=10.5696/2156-9614-9.22.190612|pmc=6555253|pmid=31259088|archive-url=https://web.archive.org/web/20250201121714/https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|archive-date=February 1, 2025|access-date=May 8, 2025}}</ref> === Контраиндикации и мерки на претпазливост === Лицата со одредени болести (како што се [[туберкулоза]], [[Кројцфелд-Јакобова болест]] и [[ебола]]) не се подобни за компостирање поради патогени кои можат да го преживеат процесот на компостирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.britannica.com/science/human-composting|title=Human composting {{!}} Description, Process, Legality, & Facts|work=www.britannica.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20241114144342/https://www.britannica.com/science/human-composting|archive-date=November 14, 2024|accessdate=2025-03-27}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.seattletimes.com/life/recompose-the-first-human-compositing-funeral-home-in-the-u-s-is-now-open-for-business/|title=Recompose, the first human-composting funeral home in the U.S., is now open for business|date=2021-01-22|work=The Seattle Times|language=en-US|accessdate=2025-05-05}}</ref> Слично како во случај на кремација, со одредени материјали во човечкото тело мора да се ракува со внимание. Имплантите со батерии (како што се пејсмејкерите) или радиоактивни материјали (како што се семињата за брахитерапија) претставуваат ризици што бараат отстранување пред телото да се компостира. Можно е да има потреба коскените фрагменти да се пулверизираат во средината на процесот на компостирање за да се олесни понатамошното распаѓање. Металите (како оние користени при замена на колк) мора да се отстранат од компостираните остатоци.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|title=Becoming Human Compost: Natural Organic Reduction|date=2022-06-21|work=TalkDeath|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20250317150055/https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|archive-date=March 17, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|title=Inside one of the world’s first human composting facilities|last=Cummins|first=Eleanor|date=2022-10-03|work=The Verge|archive-url=https://web.archive.org/web/20250425142229/https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|archive-date=April 25, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|title=Alternative disposition services: Green burial, alkaline hydrolysis and human composting {{!}} National Collaborating Centre for Environmental Health {{!}} NCCEH - CCSNE|work=ncceh.ca|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20240715060859/https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|archive-date=July 15, 2024|accessdate=2025-05-05}}</ref> Во Вашингтон, прописите бараат тестирање на компостираните остатоци за нивоа на токсини, вклучувајќи [[арсен]], [[кадмиум]], [[олово]], [[жива]] и [[селен]], како и патогени на фекална колиформа и [[салмонела]]. Остатоците што ги надминуваат дозволените граници не смеат да се испуштат во животната средина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://app.leg.wa.gov/wac/default.aspx?cite=246-500-055|title=WAC 246-500-055:|work=app.leg.wa.gov|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|title=WSR 24-15-129 PERMANENT RULES STATE BOARD OF HEALTH|work=lawfilesext.leg.wa.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20250421125800/https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|archive-date=April 21, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref> == Прием == Застапниците велат дека човечкото компостирање е поекономично, поеколошки и попочитувачко кон телото и земјата отколку методите на отстранување што обично се практикуваат во технолошки напредните општества. Кремацијата користи [[Фосилно гориво|фосилни горива]] или големи количини на дрво за погребни клади (и двете создаваат загадувачки чад и ослободуваат големи количини јаглерод), а конвенционалното погребување бара многу земјиште, има висок јаглероден отпечаток и често вклучува фрлање на телесни течности и течни органи во канализацијата и инјектирање на телото со токсични хемикалии за балсамирање. Спротивно на тоа, човечкото компостирање, како и природното закопување, е природен процес и придонесува за еколошката вредност со зачувување на хранливиот материјал на телото.<ref name="SmithsonianCalifornia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|title=California Has Legalized Human Composting|last=Kuta|first=Sarah|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|archive-date=September 21, 2022|accessdate=September 9, 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKuta">Kuta, Sarah. [https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/ "California Has Legalized Human Composting"]. ''[[Smithsonian Magazine]]''. [https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/ Archived] from the original on September 21, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">September 9,</span> 2022</span>.</cite></ref> Авторката Кејтлин Доути, пишувајќи во прилог на легализацијата во државата Њујорк, тврди дека процесот „ја исполнува желбата на многу луѓе да ја негуваат земјата по смртта“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|title=Opinion {{!}} If You Want to Give Something Back to Nature, Give Your Body|last=Doughty|first=Caitlin|date=2022-12-05|work=The New York Times|access-date=2025-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20250504110538/https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|archive-date=May 4, 2025|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Во еден уреднички текст во списанието „Undark“ се тврди дека „природната органска редукција го почитува човечкото тело и дух, ја поддржува, а не ја валка земјата и работи со природата, а не против неа“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://undark.org/2022/08/18/for-a-more-sustainable-afterlife-try-human-composting/|title=Opinion: For a More Sustainable Afterlife, Try Human Composting|date=August 18, 2022|work=[[Undark Magazine]]|language=en-US|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Критичарите велат дека брзиот процес на распаѓање е несоодветен за човечките тела. Католичката црква во САД тврди дека процесот не им дава должно почит на телесните останки,<ref name="ReligionNews1">{{Наведена мрежна страница|url=https://religionnews.com/2021/07/12/amid-catholic-opposition-states-are-legalizing-composting-of-human-remains/|title=Amid Catholic opposition, states are legalizing composting of human remains|last=Molina|first=Alejandra|date=July 12, 2021|work=[[Religion News Service]]|language=en-US}}</ref><ref name="ReligionNews2">{{Наведени вести|url=https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|title=California legalizes human composting bill against opposition by Catholic bishops|last=Molina|first=Alejandra|date=September 20, 2022|work=[[Religion News Service]]|access-date=October 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221001043055/https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|archive-date=October 1, 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|title=Composting of Human Bodies: Memorandum of Opposition|date=February 28, 2020|work=New York State Catholic Conference|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20201203031645/https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|archive-date=December 3, 2020}}</ref> иако други католици тврдат дека човечкото компостирање „на подиректен начин ја исполнува библиската декларација дека сме прав и во прав ќе се вратиме (Битие 3:19).“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|title=The Catholic case to support NY's human composting bill|date=December 20, 2022|work=[[National Catholic Reporter]]|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20230205015508/https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|archive-date=February 5, 2023|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Ортодоксните еврејски толкувања на религиозниот закон Халакха се спротивставуваат на забрзаниот процес на компостирање, велејќи дека му недостасува соодветен почит кон мртвите, а ова прашање е предмет на дебата во други варијации на јудаизмот.<ref name="Forward"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abc.net.au/news/2021-09-26/body-composting-a-green-alternative-to-burial-cremation/100486964|title='We're all going to turn to dust': Body composting a 'green' alternative to burial and cremation|date=September 25, 2021|work=[[Australian Broadcasting Corporation]]|language=en-AU|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Правен статус == Компостирањето на човечки останки бара експлицитно овластување од јурисдикциите со промени во лиценцирањето за животна средина и професионално работење. Вашингтон била првата американска држава што ја легализирала, регулирала и лиценцирала оваа практика.<ref name="SmithsonianCalifornia"/><ref name="APNewsNewYork6th">{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|title=New York OKs human composting law; 6th state in US to do so|last=Maysoon|first=Khan|date=December 31, 2022|work=[[AP News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230516141127/https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|archive-date=May 16, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="BBCWashFirst">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> Имало три погребални бизниси во државата Вашингтон кои нуделе компостирање на човечки останки до 2022 година.<ref name="Forward">{{Наведена мрежна страница|url=https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|title=Jewish law forbids human composting, but for some Jews it's the way to go|last=Ain|first=Stewart|date=December 9, 2022|work=[[The Forward]]|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230102135057/https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|archive-date=January 2, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="EarthTracker">{{Наведена мрежна страница|url=https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|title=Tracker: Where Is Human Composting Legal In The US?|date=August 19, 2022|work=Earth|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230104185123/https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|archive-date=January 4, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Почивалишта]] b8e74uwj5ixueng85lmii4zzj6u2qgd 5375518 5375516 2025-06-07T10:15:19Z 19user99 72391 5375518 wikitext text/x-wiki '''Компостирањето на човекови останки''' (наречено '''терамација''') е процес за конечно отстранување на човековите останки при кој [[Микроорганизам|микробите]] го претвораат тело на починатиот во [[компост]]. На почетокот на 21 век, во неколку американски држави била легализирана форма на човечко компостирање што го содржела и го забрзувала процесот како вид на '''природна органска редукција'''.<ref name="BBCHow2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|title=How do you compost a human body – and why would you?|last=Prasad|first=Ritu|date=January 30, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20201108002333/https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|archive-date=November 8, 2020|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="BBCWashFirst2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Развој и имплементација == Во 21 век, неколку фактори довеле до развој на компостирањето на човечки останки како еден од неколкуте предлози за алтернативна грижа при смртни случаи.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/society/2023/feb/19/human-composting-industry-deathcare|title=From cradle to compost: the disruptors who want to make death greener|last=Paul|first=Kari|date=2023-02-19|work=The Guardian|access-date=2025-05-08|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> Во статијата од 1963 година ''„Американскиот начин на смрт“'', било опишано како индустријата за профитна грижа по смрт во Соединетите Американски Држави еволуирала по [[Американска граѓанска војна|Граѓанската војна]], промовирајќи раскошни и ресурсно-интензивни погребни обичаи, вклучувајќи [[балсамирање]] со хемикалии, скапи ковчези и високо украсени гробови.<ref name="LQ">{{Наведен нестручен часопис|access-date=2016-09-27}}</ref> По публикувањето, [[Кремација|кремацијата]] станала популарна како поедноставна алтернатива, надминувајќи го бројот на погребувања низ целата земја до 2015 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|title=Half of Americans choose cremation|last=Scutti|first=Susan|date=2017-08-09|work=CNN|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220912230206/https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|archive-date=September 12, 2022|accessdate=2025-05-08}}</ref> Сепак, самата кремација е под лупа поради употребата на фосилни горива во ретортите и емисиите што се ослободуваат при согорувањето (кои можат да вклучуваат токсична [[жива]] од забниот амалгам).<ref>{{Наведено списание|last=Tibau|first=Anita Vazquez|last2=Grube|first2=Blanche D.|date=June 2019|title=Mercury Contamination from Dental Amalgam|url=https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|journal=Journal of Health and Pollution|volume=9|issue=22|pages=190612|doi=10.5696/2156-9614-9.22.190612|pmc=6555253|pmid=31259088|archive-url=https://web.archive.org/web/20250201121714/https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|archive-date=February 1, 2025|access-date=May 8, 2025}}</ref> === Контраиндикации и мерки на претпазливост === Лицата со одредени болести (како што се [[туберкулоза]], [[Кројцфелд-Јакобова болест]] и [[ебола]]) не се подобни за компостирање поради патогени кои можат да го преживеат процесот на компостирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.britannica.com/science/human-composting|title=Human composting {{!}} Description, Process, Legality, & Facts|work=www.britannica.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20241114144342/https://www.britannica.com/science/human-composting|archive-date=November 14, 2024|accessdate=2025-03-27}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.seattletimes.com/life/recompose-the-first-human-compositing-funeral-home-in-the-u-s-is-now-open-for-business/|title=Recompose, the first human-composting funeral home in the U.S., is now open for business|date=2021-01-22|work=The Seattle Times|language=en-US|accessdate=2025-05-05}}</ref> Слично како во случај на кремација, со одредени материјали во човечкото тело мора да се ракува со внимание. Имплантите со батерии (како што се пејсмејкерите) или радиоактивни материјали (како што се семињата за брахитерапија) претставуваат ризици што бараат отстранување пред телото да се компостира. Можно е да има потреба коскените фрагменти да се пулверизираат во средината на процесот на компостирање за да се олесни понатамошното распаѓање. Металите (како оние користени при замена на колк) мора да се отстранат од компостираните остатоци.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|title=Becoming Human Compost: Natural Organic Reduction|date=2022-06-21|work=TalkDeath|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20250317150055/https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|archive-date=March 17, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|title=Inside one of the world’s first human composting facilities|last=Cummins|first=Eleanor|date=2022-10-03|work=The Verge|archive-url=https://web.archive.org/web/20250425142229/https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|archive-date=April 25, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|title=Alternative disposition services: Green burial, alkaline hydrolysis and human composting {{!}} National Collaborating Centre for Environmental Health {{!}} NCCEH - CCSNE|work=ncceh.ca|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20240715060859/https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|archive-date=July 15, 2024|accessdate=2025-05-05}}</ref> Во Вашингтон, прописите бараат тестирање на компостираните остатоци за нивоа на токсини, вклучувајќи [[арсен]], [[кадмиум]], [[олово]], [[жива]] и [[селен]], како и патогени на фекална колиформа и [[салмонела]]. Остатоците што ги надминуваат дозволените граници не смеат да се испуштат во животната средина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://app.leg.wa.gov/wac/default.aspx?cite=246-500-055|title=WAC 246-500-055:|work=app.leg.wa.gov|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|title=WSR 24-15-129 PERMANENT RULES STATE BOARD OF HEALTH|work=lawfilesext.leg.wa.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20250421125800/https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|archive-date=April 21, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref> == Прием == Застапниците велат дека човечкото компостирање е поекономично, поеколошки и попочитувачко кон телото и земјата отколку методите на отстранување што обично се практикуваат во технолошки напредните општества. Кремацијата користи [[Фосилно гориво|фосилни горива]] или големи количини на дрво за погребни клади (и двете создаваат загадувачки чад и ослободуваат големи количини јаглерод), а конвенционалното погребување бара многу земјиште, има висок јаглероден отпечаток и често вклучува фрлање на телесни течности и течни органи во канализацијата и инјектирање на телото со токсични хемикалии за балсамирање. Спротивно на тоа, човечкото компостирање, како и природното закопување, е природен процес и придонесува за еколошката вредност со зачувување на хранливиот материјал на телото.<ref name="SmithsonianCalifornia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|title=California Has Legalized Human Composting|last=Kuta|first=Sarah|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|archive-date=September 21, 2022|accessdate=September 9, 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKuta">Kuta, Sarah. [https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/ "California Has Legalized Human Composting"]. ''[[Smithsonian Magazine]]''. [https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/ Archived] from the original on September 21, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">September 9,</span> 2022</span>.</cite></ref> Авторката Кејтлин Доути, пишувајќи во прилог на легализацијата во државата Њујорк, тврди дека процесот „ја исполнува желбата на многу луѓе да ја негуваат земјата по смртта“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|title=Opinion {{!}} If You Want to Give Something Back to Nature, Give Your Body|last=Doughty|first=Caitlin|date=2022-12-05|work=The New York Times|access-date=2025-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20250504110538/https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|archive-date=May 4, 2025|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Во еден уреднички текст во списанието „Undark“ се тврди дека „природната органска редукција го почитува човечкото тело и дух, ја поддржува, а не ја валка земјата и работи со природата, а не против неа“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://undark.org/2022/08/18/for-a-more-sustainable-afterlife-try-human-composting/|title=Opinion: For a More Sustainable Afterlife, Try Human Composting|date=August 18, 2022|work=[[Undark Magazine]]|language=en-US|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Критичарите велат дека брзиот процес на распаѓање е несоодветен за човечките тела. Католичката црква во САД тврди дека процесот не им дава должно почит на телесните останки,<ref name="ReligionNews1">{{Наведена мрежна страница|url=https://religionnews.com/2021/07/12/amid-catholic-opposition-states-are-legalizing-composting-of-human-remains/|title=Amid Catholic opposition, states are legalizing composting of human remains|last=Molina|first=Alejandra|date=July 12, 2021|work=[[Religion News Service]]|language=en-US}}</ref><ref name="ReligionNews2">{{Наведени вести|url=https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|title=California legalizes human composting bill against opposition by Catholic bishops|last=Molina|first=Alejandra|date=September 20, 2022|work=[[Religion News Service]]|access-date=October 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221001043055/https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|archive-date=October 1, 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|title=Composting of Human Bodies: Memorandum of Opposition|date=February 28, 2020|work=New York State Catholic Conference|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20201203031645/https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|archive-date=December 3, 2020}}</ref> иако други католици тврдат дека човечкото компостирање „на подиректен начин ја исполнува библиската декларација дека сме прав и во прав ќе се вратиме (Битие 3:19).“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|title=The Catholic case to support NY's human composting bill|date=December 20, 2022|work=[[National Catholic Reporter]]|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20230205015508/https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|archive-date=February 5, 2023|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Ортодоксните еврејски толкувања на религиозниот закон Халакха се спротивставуваат на забрзаниот процес на компостирање, велејќи дека му недостасува соодветен почит кон мртвите, а ова прашање е предмет на дебата во други варијации на јудаизмот.<ref name="Forward"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abc.net.au/news/2021-09-26/body-composting-a-green-alternative-to-burial-cremation/100486964|title='We're all going to turn to dust': Body composting a 'green' alternative to burial and cremation|date=September 25, 2021|work=[[Australian Broadcasting Corporation]]|language=en-AU|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Правен статус == Компостирањето на човечки останки бара експлицитно овластување од јурисдикциите со промени во лиценцирањето за животна средина и професионално работење. Вашингтон била првата американска држава што ја легализирала, регулирала и лиценцирала оваа практика.<ref name="SmithsonianCalifornia"/><ref name="APNewsNewYork6th">{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|title=New York OKs human composting law; 6th state in US to do so|last=Maysoon|first=Khan|date=December 31, 2022|work=[[AP News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230516141127/https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|archive-date=May 16, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="BBCWashFirst">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> Имало три погребални бизниси во државата Вашингтон кои нуделе компостирање на човечки останки до 2022 година.<ref name="Forward">{{Наведена мрежна страница|url=https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|title=Jewish law forbids human composting, but for some Jews it's the way to go|last=Ain|first=Stewart|date=December 9, 2022|work=[[The Forward]]|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230102135057/https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|archive-date=January 2, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="EarthTracker">{{Наведена мрежна страница|url=https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|title=Tracker: Where Is Human Composting Legal In The US?|date=August 19, 2022|work=Earth|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230104185123/https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|archive-date=January 4, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Почивалишта]] 15cnip7bbsi2aaqnz8l4fudm8a7xa9q Анаеробна декомпозиција 0 1372215 5375522 2025-06-07T10:35:11Z 19user99 72391 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1291929874|Anaerobic digestion]]“ 5375522 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Biogasanlage_mit_Kompostierung.jpg|алт=Anaerobic digester system|мини| Анаеробен дигестерски систем во Германија]] '''Анаеробната дигестија е''' низа процеси преку кои [[Микроорганизам|микроорганизмите]] го разградуваат [[Биоразградување|биоразградливиот]] материјал во отсуство на [[кислород]] . <ref name="nnfcc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/publications/nnfcc-renewable-fuels-and-energy-factsheet-anaerobic-digestion|title=Anaerobic Digestion|series=NNFCC Renewable Fuels and Energy Factsheet|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|accessdate=2011-11-22}}</ref> Процесот се користи за индустриски или домашни цели за управување со отпад или за производство на горива. Голем дел од [[Ферментација|ферментацијата]] што се користи индустриски за производство на храна и пијалоци, како и домашната ферментација, користи анаеробно дигестирање. Анаеробната дигестија се јавува природно во некои почви и во седиментите на езерските и [[Подводна котлина|океанските басени]], каде што обично се нарекува „анаеробна активност“. <ref>{{Наведено списание|last=Koyama, Tadashiro|year=1963|title=Gaseous metabolism in lake sediments and paddy soils and the production of atmospheric methane and hydrogen|journal=Journal of Geophysical Research|volume=68|issue=13|pages=3971–3973|bibcode=1963JGR....68.3971K|doi=10.1029/JZ068i013p03971}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Pamatmat, Mario Macalalag|last2=Bhagwat, Ashok M.|year=1973|title=Anaerobic metabolism in Lake Washington sediments|url=http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|journal=Limnology and Oceanography|volume=18|issue=4|pages=611–627|bibcode=1973LimOc..18..611P|doi=10.4319/lo.1973.18.4.0611|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216221344/http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|archive-date=16 December 2013}}</ref> Ова е изворот на [[Метан|метан од мочуришниот гас]], откриен од [[Алесандро Волта]] во 1776 година. <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349|title=Water Pollution Microbiology|last=Zehnder, Alexander J. B.|publisher=Wiley|year=1978|isbn=978-0-471-01902-2|editor-last=Mitchell, Ralph|volume=2|location=New York|pages=[https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349 349–376]|chapter=Ecology of methane formation|author-link=Alexander Zehnder|chapter-url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=MacGregor, A. N.|last2=Keeney, D.R.|year=1973|title=Methane formation by lake sediments during in vitro incubations|journal=Journal of the American Water Resources Association|volume=9|issue=6|pages=1153–1158|bibcode=1973JAWRA...9.1153M|doi=10.1111/j.1752-1688.1973.tb05854.x}}</ref> Анаеробното варење се состои од четири фази: * [[Хидролиза]] * Ацидогенеза * Ацетогенеза * Метаногенеза Процесот на варење започнува со [[Бактерии|бактериска]] [[хидролиза]] на влезните материјали. Нерастворливите [[Полимер|органски полимери]], како што се [[Јаглехидрат|јаглехидратите]], се разградуваат на растворливи деривати кои стануваат достапни за други бактерии. Ацидогените бактерии потоа ги претвораат [[Шеќер|шеќерите]] и [[Аминокиселина|аминокиселините]] во јаглерод диоксид, [[водород]], [[амонијак]] и [[Органска киселина|органски киселини]] . Во ацетогенезата, бактериите ги претвораат овие добиени органски киселини во [[оцетна киселина]], заедно со дополнителен амонијак, водород и јаглерод диоксид, меѓу другите соединенија. Конечно, метаногените ги претвораат овие производи во метан и јаглерод диоксид. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|title=Anaerobic digestion reference sheet|work=waste.nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|archive-date=5 October 2011|accessdate=25 October 2007}}</ref> Популациите на метаногените [[археи]] играат неопходна улога во анаеробниот третман на отпадните води. <ref>{{Наведено списание|last=Tabatabaei|first=Meisam|year=2010|title=Importance of the methanogenic archaea populations in anaerobic wastewater treatments|url=http://psasir.upm.edu.my/id/eprint/15129/1/Importance%20of%20the%20methanogenic%20archaea%20populations%20in%20anaerobic%20wastewater%20treatments.pdf|journal=Process Biochemistry|volume=45|issue=8|pages=1214–1225|doi=10.1016/j.procbio.2010.05.017}}</ref> Анаеробното дигестирање се користи како дел од процесот за третирање на биоразградлив отпад и канализациска талог . Како дел од интегриран систем за управување со отпад, анаеробната дигестија ја намалува емисијата на депониски гас во атмосферата. Анаеробните дигестори можат да се хранат и со енергетски култури одгледувани за таа намена, како што е [[Пченка|пченката]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.clarke-energy.com/gas-type/biogas/agricultural-biogas/|title=Agricultural Biogas|work=clarke-energy.com|accessdate=8 November 2011}}</ref> Анаеробната дигестија е широко користена како извор на [[Обновливи извори на енергија|обновлива енергија]] . Процесот произведува [[биогас]], кој се состои од [[метан]], [[јаглерод диоксид]] и траги од други „загадувачки“ гасови. <ref name="nnfcc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/publications/nnfcc-renewable-fuels-and-energy-factsheet-anaerobic-digestion|title=Anaerobic Digestion|series=NNFCC Renewable Fuels and Energy Factsheet|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|accessdate=2011-11-22}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.nnfcc.co.uk/publications/nnfcc-renewable-fuels-and-energy-factsheet-anaerobic-digestion "Anaerobic Digestion"]. NNFCC Renewable Fuels and Energy Factsheet. [[National Non-Food Crops Centre]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 November</span> 2011</span>.</cite></ref> Овој биогас може да се користи директно како гориво, во комбинирани мотори на гас за производство на топлина и енергија <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.clarke-energy.com/gas-engines/|title=Jenbacher Gas Engines|work=clarke-energy.com}}</ref> или да се надгради во биометан со квалитет на природен гас. Добиениот дигестат богат со хранливи материи може да се користи и како [[Гноиво|ѓубриво]] . Со повторната употреба на отпадот како ресурс и новите технолошки пристапи што ги намалија капиталните трошоци, анаеробната дигестија во последниве години привлече зголемено внимание кај владите во голем број земји, меѓу кои Обединетото Кралство (2011), <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.defra.gov.uk/publications/files/anaerobic-digestion-strat-action-plan.pdf|title=Anaerobic Digestion Strategy and Action Plan|work=defra.gov.uk|accessdate=19 January 2012}}</ref> Германија,  Данска (2011), <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://translate.google.com/translate?sl=auto&tl=en&js=n&prev=_t&hl=da&ie=UTF-8&layout=2&eotf=1&u=http%3A%2F%2Fjp.dk%2Findland%2Farticle2649820.ece|title=Jyllands-Posten|date=29 December 2011|accessdate=19 January 2012}}</ref> и Соединетите Американски Држави. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/agstar/agstar-data-and-trends|title=AgSTAR Data and Trends|date=2019-07-03|publisher=[[United States Environmental Protection Agency]]|language=en|accessdate=2019-10-18}}</ref> == Процес == Многу микроорганизми влијаат на анаеробното варење, вклучувајќи ги [[Бактерии|бактериите]] што формираат оцетна киселина (ацетогени) и [[Археи|археите]] што формираат метан (метаногени). Овие организми поттикнуваат голем број на хемиски процеси во претворањето на биомасата во [[биогас]]. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|title=Evaluation of Opportunities for Converting Indigenous UK Wastes to Fuels and Energy|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|type=Report|id=NNFCC 09-012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110720181907/http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|archive-date=20 July 2011}}</ref> Гасовитиот кислород е исклучен од реакциите со физичко ограничување. Анаеробите користат електронски акцептори од други извори кои не вклучуваат кислороден гас. Овие акцептори можат да бидат самиот органски материјал или можат да бидат обезбедени од неоргански [[Оксид|оксиди]] од влезниот материјал. Кога изворот на кислород во анаеробен систем е изведен од самиот органски материјал, „средните“ крајни производи се првенствено [[Алкохол|алкохоли]], [[Алдехид|алдехиди]] и органски киселини, плус јаглерод диоксид. Во присуство на специјализирани метаногени, меѓупроизводите се претвораат во „конечни“ крајни производи од метан, јаглерод диоксид и траги од [[Сулфурводород|водород сулфид]]. <ref>''Adapted from'' {{Наведена книга|title=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|title-link=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|last=Beychok, M.|publisher=John Wiley & Sons|year=1967|edition=First|lccn=67019834}}</ref> Во анаеробен систем, поголемиот дел од хемиската енергија содржана во почетниот материјал се ослободува од метаногените археи како метан. На популациите на анаеробни микроорганизми обично им е потребен значителен временски период за да се воспостават и да бидат целосно ефикасни. Затоа, вообичаена практика е да се воведат анаеробни микроорганизми од материјали со постоечки популации, процес познат како „сеење“ на дигесторите, што обично се постигнува преку додавање на канализациска тиња или кашеста маса од добиток. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|title=The biogas plant|work=unu.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20101202051145/http://unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|archive-date=2 December 2010|accessdate=5 November 2007}}</ref> === Фази на процесот === Четирите клучни фази на анаеробна декомпозиција вклучуваат [[хидролиза]], ацидогенеза, ацетогенеза и метаногенеза. <ref name="Anaerobic digestion">[http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf Anaerobic digestion] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|date=5 October 2011}}, waste.nl. Retrieved 19.08.07.</ref> Целокупниот процес може да се опише со хемиска реакција, каде што органскиот материјал како што е гликозата биохемиски се разградува во јаглерод диоксид (<sub>CO2</sub>) и метан (<sub>CH4</sub>) од страна на анаеробните микроорганизми.<div style="text-align: center; margin: 1em 10%; border: 1px solid; max-width: 450px;"> <sub>C6H12O6</sub> <sub>→</sub> <sub>3CO2</sub> <sub>+</sub> <sub>3CH4</sub> </div> [[Податотека:AD_Process_Flow.png|лево|мини| Тек на процесот на анаеробно дигестирање: Сите текови на процесот зависат од рамнотежата помеѓу протеините, јаглехидратите и мастите.]] === Конфигурација === [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|алт=Comparison of common biogas technologies|мини| Споредба на вообичаени технологии за биогас.]] Анаеробните дигестори можат да бидат дизајнирани и конструирани да работат со користење на голем број различни конфигурации и можат да се категоризираат според тоа дали користат сериски наспроти континуиран процесен режим, мезофилни наспроти термофилни температурни услови, висок наспроти низок удел на цврсти материи и едностепени наспроти повеќестепени процеси. Континуираниот процес бара посложен дизајн, но сепак, може да биде поекономичен од серискиот процес, бидејќи серискиот процес бара повеќе почетни трошоци за изградба и поголем волумен на дигесторите (распоредени во неколку серии) за да се справи со истата количина отпад како дигесторот со континуиран процес. <ref>{{Наведено списание|last=A|first=Igoni Hilkia|last2=Abowei|first2=M. F. N.|last3=Ayotamuno|first3=M. J.|last4=Eze|first4=C. L.|date=2009-01-16|title=Comparative Evaluation of Batch and Continuous Anaerobic Digesters in Biogas Production from Municipal Solid Waste using Mathematical Models|url=http://www.cigrjournal.org/index.php/Ejounral/article/view/1160|journal=Agricultural Engineering International: CIGR Journal|language=en|issn=1682-1130}}</ref> Во термофилниот систем е потребна поголема топлинска енергија во споредба со мезофилниот систем, но термофилниот систем бара многу помалку време и има поголем капацитет за производство на гас и поголема содржина на метан, па затоа внимателно се разгледува овој компромис. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://aloki.hu/pdf/0903_293302.pdf|title=COMPARING OF MESOPHILIC AND THERMOPHILIC ANAEROBIC FERMENTED SEWAGE SLUDGE BASED ON CHEMICAL AND BIOCHEMICAL TESTS|publisher=aloki.hu|accessdate=23 February 2016}}</ref> За содржина од цврсти материи, ниската температура ќе се справи со содржина од цврсти материи до 15%. Над ова ниво се смета за висока содржина на цврсти материи и може да се нарече и суво дигестирање. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theecoambassador.com/SolidAnaerobicDigestion.html|title=Low and High Solid Anaerobic Digestion Technology|work=www.theecoambassador.com|accessdate=2016-02-23}}</ref> Во еднофазен процес, еден реактор ги опфаќа сите четири чекори на анаеробна дигестија. Повеќестепениот процес користи два или повеќе реактори за дигестирање за да ги одвои фазите на метаногенеза и хидролиза. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wtert.eu/default.asp?Menue=13&ShowDok=17|title=Anaerobic Digestion Systems|date=2008|work=www.wtert.eu|accessdate=2016-02-02}}</ref> == Апликации == [[Податотека:Schematic_of_the_Biogas_Reactor.jpg|мини| Шема на анаеробен дигестер како дел од санитарен систем. Произведува дигестирана кашеста маса (дигестат) што може да се користи како [[Гноиво|ѓубриво]] и [[биогас]] што може да се користи за енергија. ]] Користењето на технологии за анаеробна дигестија може да помогне во намалувањето на емисијата на стакленички гасови на неколку клучни начини, и тоа преку: * Замена на [[Фосилно гориво|фосилни горива]] * Намалување или елиминирање на енергетскиот отпечаток на постројките за обработка на отпад * Намалување на емисијата на метан од депониите * Заменување на индустриски произведените хемиски ѓубрива * Намалување на движењето на [[Автомобил|возилата]] * Намалување на загубите во транспортот на електричната мрежа * Намалување на употребата на ЛП гас за [[готвење]] * Важна компонента на иницијативите [[Нулти отпад|„Нулти отпад“]] . Трите главни продукти на анаеробната дигестија се биогас, дигестат и вода. <ref name="eunomia.co.uk">[http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf Feasibility study concerning anaerobic digestion in Northern Ireland], eunomia.co.uk, Retrieved 19.08.07. {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071128093059/http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|title=Operation of Municipal Wastewater Treatment Plants Manual of Practice-MOP 11 Fifth Edition (Abstract)|work=e-wef.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928121600/http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|archive-date=28 September 2007}}</ref> == Историја == [[Податотека:SGDL0001.JPG|мини| Гасна улична светилка.]] Пријавениот научен интерес за производство на гас произведен преку природното распаѓање на органска материја датира од 17 век, кога [[Роберт Бојл]] (1627-1691) и [[Стивен Хејлс]] (1677-1761) забележале дека нарушувањето на седиментот на потоците и езерата ослободува запалив гас. Во 1778 година, италијанскиот физичар [[Алесандро Волта]] (1745-1827), таткото на [[Електрохемија|електрохемијата]], <ref name="Trasatti-1999">{{Наведено списание|last=Trasatti|first=Sergio|date=1999-01-18|title=1799–1999: Alessandro Volta's 'Electric Pile': Two hundred years, but it doesn't seem like it|journal=Journal of Electroanalytical Chemistry|volume=460|pages=1–4|doi=10.1016/S0022-0728(98)00302-7|doi-access=}}</ref> научно го идентификувал тој гас како [[метан]]. <ref name="Gijzen-2002">{{Наведено списание|last=Gijzen|first=H.J.|year=2002|title=Anaerobic digestion for sustainable development: a natural approach|url=http://wst.iwaponline.com/content/45/10/321|journal=Water Science and Technology|volume=45|issue=10|pages=321–328|bibcode=2002WSTec..45..321G|doi=10.2166/wst.2002.0364|pmid=12188565|url-access=subscription}}</ref> Во 1808 година, Сер Хамфри Дејви докажал присуство на метан во гасовите произведени од [[Домашно говедо|говедско]] ѓубриво. <ref name="Anaerobic digestion">[http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf Anaerobic digestion] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf}}, waste.nl. Retrieved 19.08.07.</ref> Првиот познат анаеробен дигестер бил изграден во 1859 година во колонија на лепрозни во [[Мумбај|Бомбај]], [[Индија]]. <ref name="Marsh-2008">{{Наведено списание|last=Marsh|first=George|date=November–December 2008|title=Rise of the Anaerobic Digestor|journal=Renewable Energy Focus|volume=9|issue=6|pages=28–30|doi=10.1016/S1755-0084(08)70063-2}}</ref> Во 1895 година, технологијата била развиена во Ексетер, [[Англија]], каде што септичка јама се користела за производство на гас за ламбата за уништување на канализациски гас, еден вид осветлување на гас . Исто така, во Англија, во 1904 година, првиот резервоар со двојна намена за седиментација и обработка на тиња бил инсталиран во Хемптон, Лондон . [[Податотека:Emscherbrunnen.jpg|мини| Резервоарот Имхоф.]] До почетокот на 20 век, анаеробните системи за дигестирање почнале да личат на технологијата каква што е денес. <ref name="Klinkner-2014">{{Наведено списание|last=Klinkner|first=Blake Anthony|date=2014|title=Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?|url=https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr|journal=UMass Law Review|volume=9|page=79}}</ref> Во 1906 година, Карл Имхоф го создал резервоарот Имхоф; <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|title=Course ENV&nbsp;149|work=Water.me.vccs.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20200413083033/https://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|archive-date=13 April 2020|accessdate=22 February 2010}}</ref> рана форма на анаеробен дигестер и модел на систем за пречистување на отпадни води во текот на почетокот на 20 век. <ref name="Grando-2017">{{Наведено списание|last=Grando|displayauthors=etal|date=December 2017|title=Technology overview of biogas production in anaerobic digestion plants: A European evaluation of research and development|url=http://ddd.uab.cat/record/196228|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|volume=80|pages=44–53|bibcode=2017RSERv..80...44L|doi=10.1016/j.rser.2017.05.079}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Wagenhals|displayauthors=etal|year=1924|title=Sewage treatment in the United States: A report on the study of 15&nbsp;representative sewage treatment plants|journal=Public Health|volume=38|page=38|doi=10.1016/S0033-3506(24)80014-8}}</ref> По 1920 година, затворените резервоари почнале да ја заменуваат претходно вообичаената употреба на анаеробни лагуни - покриени земјени базени што се користеле за обработка на испарливи цврсти материи. Истражувањата за анаеробна дигестија започнале во 1930-тите години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/agstar/documents/conf04/humenik.pdf|title=Agstar Conference 2004|last=Humenik, F.|year=2007|work=epa.gov|accessdate=14 July 2014|display-authors=etal}}</ref> Околу периодот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], производството со биогорива се забавило со зголемувањето на производството на нафта и идентификувањето на нејзината употреба. <ref name="Black">{{Наведени вести|url=http://theconversation.com/how-world-war-i-ushered-in-the-century-of-oil-74585|title=How World War I ushered in the century of oil|last=Black|first=Brian C.|work=The Conversation|access-date=2018-04-10|language=en}}</ref> Иако недостигот на гориво за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] повторно ја популаризирало анаеробната дигестија, интересот за технологијата повторно се намалил по завршувањето на војната. <ref name="Klinkner-2014">{{Наведено списание|last=Klinkner|first=Blake Anthony|date=2014|title=Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?|url=https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr|journal=UMass Law Review|volume=9|page=79}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKlinkner2014">Klinkner, Blake Anthony (2014). [https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr "Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?"]. ''UMass Law Review''. '''9''': 79.</cite></ref> <ref name="Verma-2002">{{Наведена книга|title=Anaerobic Digestion of Biodegradable Organics in Municipal Solid Wastes|last=Verma|first=Shefali|publisher=Columbia University|year=2002|location=New York|page=12}}</ref> Слично на тоа, енергетската криза од 1970-тите години предизвикало интерес за анаеробната дигестија. <ref name="Klinkner-2014" /> Покрај високите цени на енергијата, факторите што влијаат врз усвојувањето на анаеробни системи за дигестија вклучуваат приемчивост кон иновации, казни за загадување, политички стимулации и достапност на субвенции и можности за финансирање. <ref>{{Наведено списание|last=Bishop, C.|last2=Shumway, C.|last3=Wandschneider, P.|year=2010|title=Agent heterogeneity in adoption of anaerobic digestion technology: Integrating economic, diffusion, and behavioral innovation theories|url=https://muse.jhu.edu/article/467630/summary|journal=Land Economics|volume=86|issue=3|pages=585–608|doi=10.3368/le.86.3.585|url-access=subscription}}</ref> <ref name="Bangalore-2016">{{Наведено списание|last=Bangalore|displayauthors=etal|date=Nov 2016|title=Policy incentives and adoption of agricultural anaerobic digestion: A survey of Europe and the United States|journal=Renewable Energy|volume=97|pages=559–571|bibcode=2016REne...97..559B|doi=10.1016/j.renene.2016.05.062|via=Elsevier Science Direct|doi-access=free}}</ref> == Наводи == {{Наводи|25em}} == Надворешни врски ==   [[Категорија:Анаеробно варење]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 2g74vo21giegylvgutc9s3hyaelqu6x 5375523 5375522 2025-06-07T10:41:20Z 19user99 72391 5375523 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Biogasanlage_mit_Kompostierung.jpg|алт=Anaerobic digester system|мини| Анаеробен дигестерски систем во Германија]] '''Анаеробната декомпозиција''', наречена и '''анаеробна дигестија''' или '''анаеробно варење''', е низа процеси преку кои [[Микроорганизам|микроорганизмите]] го разградуваат [[Биоразградување|биоразградливиот]] материјал во отсуство на [[кислород]]<ref name="nnfcc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/publications/nnfcc-renewable-fuels-and-energy-factsheet-anaerobic-digestion|title=Anaerobic Digestion|series=NNFCC Renewable Fuels and Energy Factsheet|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|accessdate=2011-11-22}}</ref> Процесот се користи за индустриски или домашни цели за управување со отпад или за производство на горива. Голем дел од [[Ферментација|ферментацијата]] што се користи индустриски за производство на храна и пијалоци, како и домашната ферментација, користи анаеробно дигестирање. Анаеробната дигестија се јавува природно во некои почви и во седиментите на езерските и [[Подводна котлина|океанските басени]], каде што обично се нарекува „анаеробна активност“.<ref>{{Наведено списание|last=Koyama, Tadashiro|year=1963|title=Gaseous metabolism in lake sediments and paddy soils and the production of atmospheric methane and hydrogen|journal=Journal of Geophysical Research|volume=68|issue=13|pages=3971–3973|bibcode=1963JGR....68.3971K|doi=10.1029/JZ068i013p03971}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Pamatmat, Mario Macalalag|last2=Bhagwat, Ashok M.|year=1973|title=Anaerobic metabolism in Lake Washington sediments|url=http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|journal=Limnology and Oceanography|volume=18|issue=4|pages=611–627|bibcode=1973LimOc..18..611P|doi=10.4319/lo.1973.18.4.0611|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216221344/http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|archive-date=16 December 2013}}</ref> Ова е изворот на [[Метан|метан од мочуришниот гас]], откриен од [[Алесандро Волта]] во 1776 година.<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349|title=Water Pollution Microbiology|last=Zehnder, Alexander J. B.|publisher=Wiley|year=1978|isbn=978-0-471-01902-2|editor-last=Mitchell, Ralph|volume=2|location=New York|pages=[https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349 349–376]|chapter=Ecology of methane formation|author-link=Alexander Zehnder|chapter-url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=MacGregor, A. N.|last2=Keeney, D.R.|year=1973|title=Methane formation by lake sediments during in vitro incubations|journal=Journal of the American Water Resources Association|volume=9|issue=6|pages=1153–1158|bibcode=1973JAWRA...9.1153M|doi=10.1111/j.1752-1688.1973.tb05854.x}}</ref> Анаеробната декомпозиција се состои од четири фази: * [[Хидролиза]] * [[Ацидогенеза]] * [[Ацетогенеза]] * [[Метаногенеза]] Процесот на варење започнува со [[Бактерии|бактериска]] [[хидролиза]] на влезните материјали. Нерастворливите [[Полимер|органски полимери]], како што се [[Јаглехидрат|јаглехидратите]], се разградуваат на растворливи деривати кои стануваат достапни за други бактерии. Ацидогените бактерии потоа ги претвораат [[Шеќер|шеќерите]] и [[Аминокиселина|аминокиселините]] во јаглерод диоксид, [[водород]], [[амонијак]] и [[Органска киселина|органски киселини]]. Во ацетогенезата, бактериите ги претвораат овие добиени органски киселини во [[оцетна киселина]], заедно со дополнителен амонијак, водород и јаглерод диоксид, меѓу другите соединенија. Конечно, метаногените ги претвораат овие производи во метан и јаглерод диоксид.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|title=Anaerobic digestion reference sheet|work=waste.nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|archive-date=5 October 2011|accessdate=25 October 2007}}</ref> Популациите на метаногените [[археи]] играат неопходна улога во анаеробниот третман на отпадните води.<ref>{{Наведено списание|last=Tabatabaei|first=Meisam|year=2010|title=Importance of the methanogenic archaea populations in anaerobic wastewater treatments|url=http://psasir.upm.edu.my/id/eprint/15129/1/Importance%20of%20the%20methanogenic%20archaea%20populations%20in%20anaerobic%20wastewater%20treatments.pdf|journal=Process Biochemistry|volume=45|issue=8|pages=1214–1225|doi=10.1016/j.procbio.2010.05.017}}</ref> Анаеробното дигестирање се користи како дел од процесот за третирање на биоразградлив отпад и канализациска талог . Како дел од интегриран систем за управување со отпад, анаеробната дигестија ја намалува емисијата на депониски гас во атмосферата. Анаеробните дигестори можат да се хранат и со енергетски култури одгледувани за таа намена, како што е [[Пченка|пченката]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.clarke-energy.com/gas-type/biogas/agricultural-biogas/|title=Agricultural Biogas|work=clarke-energy.com|accessdate=8 November 2011}}</ref> Анаеробната дигестија е широко користена како извор на [[Обновливи извори на енергија|обновлива енергија]] . Процесот произведува [[биогас]], кој се состои од [[метан]], [[јаглерод диоксид]] и траги од други „загадувачки“ гасови.<ref name="nnfcc"/> Овој биогас може да се користи директно како гориво, во комбинирани мотори на гас за производство на топлина и енергија <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.clarke-energy.com/gas-engines/|title=Jenbacher Gas Engines|work=clarke-energy.com}}</ref> или да се надгради во биометан со квалитет на природен гас. Добиениот дигестат богат со хранливи материи може да се користи и како [[Гноиво|ѓубриво]]. Со повторната употреба на отпадот како ресурс и новите технолошки пристапи што ги намалија капиталните трошоци, анаеробната дигестија во последниве години привлече зголемено внимание кај владите во голем број земји, меѓу кои Обединетото Кралство (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.defra.gov.uk/publications/files/anaerobic-digestion-strat-action-plan.pdf|title=Anaerobic Digestion Strategy and Action Plan|work=defra.gov.uk|accessdate=19 January 2012}}</ref> Германија,  Данска (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://translate.google.com/translate?sl=auto&tl=en&js=n&prev=_t&hl=da&ie=UTF-8&layout=2&eotf=1&u=http%3A%2F%2Fjp.dk%2Findland%2Farticle2649820.ece|title=Jyllands-Posten|date=29 December 2011|accessdate=19 January 2012}}</ref> и Соединетите Американски Држави.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/agstar/agstar-data-and-trends|title=AgSTAR Data and Trends|date=2019-07-03|publisher=[[United States Environmental Protection Agency]]|language=en|accessdate=2019-10-18}}</ref> == Процес == Многу микроорганизми влијаат на анаеробното варење, вклучувајќи ги [[Бактерии|бактериите]] што формираат оцетна киселина (ацетогени) и [[Археи|археите]] што формираат метан (метаногени). Овие организми поттикнуваат голем број на хемиски процеси во претворањето на биомасата во [[биогас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|title=Evaluation of Opportunities for Converting Indigenous UK Wastes to Fuels and Energy|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|type=Report|id=NNFCC 09-012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110720181907/http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|archive-date=20 July 2011}}</ref> Гасовитиот кислород е исклучен од реакциите со физичко ограничување. Анаеробите користат електронски акцептори од други извори кои не вклучуваат кислороден гас. Овие акцептори можат да бидат самиот органски материјал или можат да бидат обезбедени од неоргански [[Оксид|оксиди]] од влезниот материјал. Кога изворот на кислород во анаеробен систем е изведен од самиот органски материјал, „средните“ крајни производи се првенствено [[Алкохол|алкохоли]], [[Алдехид|алдехиди]] и органски киселини, плус јаглерод диоксид. Во присуство на специјализирани метаногени, меѓупроизводите се претвораат во „конечни“ крајни производи од метан, јаглерод диоксид и траги од [[Сулфурводород|водород сулфид]].<ref>''Adapted from'' {{Наведена книга|title=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|title-link=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|last=Beychok, M.|publisher=John Wiley & Sons|year=1967|edition=First|lccn=67019834}}</ref> Во анаеробен систем, поголемиот дел од хемиската енергија содржана во почетниот материјал се ослободува од метаногените археи како метан. На популациите на анаеробни микроорганизми обично им е потребен значителен временски период за да се воспостават и да бидат целосно ефикасни. Затоа, вообичаена практика е да се воведат анаеробни микроорганизми од материјали со постоечки популации, процес познат како „сеење“ на дигесторите, што обично се постигнува преку додавање на канализациска тиња или кашеста маса од добиток.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|title=The biogas plant|work=unu.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20101202051145/http://unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|archive-date=2 December 2010|accessdate=5 November 2007}}</ref> === Фази на процесот === Четирите клучни фази на анаеробна декомпозиција вклучуваат [[хидролиза]], ацидогенеза, ацетогенеза и метаногенеза.<ref name="Anaerobic digestion"/> Целокупниот процес може да се опише со хемиска реакција, каде што органскиот материјал како што е гликозата биохемиски се разградува во јаглерод диоксид (<sub>CO2</sub>) и метан (<sub>CH4</sub>) од страна на анаеробните микроорганизми.<div style="text-align: center; margin: 1em 10%; border: 1px solid; max-width: 450px;"> <sub>C6H12O6</sub> <sub>→</sub> <sub>3CO2</sub> <sub>+</sub> <sub>3CH4</sub> </div> [[Податотека:AD_Process_Flow.png|лево|мини| Тек на процесот на анаеробно дигестирање: Сите текови на процесот зависат од рамнотежата помеѓу протеините, јаглехидратите и мастите.]] === Конфигурација === [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|алт=Comparison of common biogas technologies|мини| Споредба на вообичаени технологии за биогас.]] Анаеробните дигестори можат да бидат дизајнирани и конструирани да работат со користење на голем број различни конфигурации и можат да се категоризираат според тоа дали користат сериски наспроти континуиран процесен режим, мезофилни наспроти термофилни температурни услови, висок наспроти низок удел на цврсти материи и едностепени наспроти повеќестепени процеси. Континуираниот процес бара посложен дизајн, но сепак, може да биде поекономичен од серискиот процес, бидејќи серискиот процес бара повеќе почетни трошоци за изградба и поголем волумен на дигесторите (распоредени во неколку серии) за да се справи со истата количина отпад како дигесторот со континуиран процес.<ref>{{Наведено списание|last=A|first=Igoni Hilkia|last2=Abowei|first2=M. F. N.|last3=Ayotamuno|first3=M. J.|last4=Eze|first4=C. L.|date=2009-01-16|title=Comparative Evaluation of Batch and Continuous Anaerobic Digesters in Biogas Production from Municipal Solid Waste using Mathematical Models|url=http://www.cigrjournal.org/index.php/Ejounral/article/view/1160|journal=Agricultural Engineering International: CIGR Journal|language=en|issn=1682-1130}}</ref> Во термофилниот систем е потребна поголема топлинска енергија во споредба со мезофилниот систем, но термофилниот систем бара многу помалку време и има поголем капацитет за производство на гас и поголема содржина на метан, па затоа внимателно се разгледува овој компромис.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://aloki.hu/pdf/0903_293302.pdf|title=COMPARING OF MESOPHILIC AND THERMOPHILIC ANAEROBIC FERMENTED SEWAGE SLUDGE BASED ON CHEMICAL AND BIOCHEMICAL TESTS|publisher=aloki.hu|accessdate=23 February 2016}}</ref> За содржина од цврсти материи, ниската температура ќе се справи со содржина од цврсти материи до 15%. Над ова ниво се смета за висока содржина на цврсти материи и може да се нарече и суво дигестирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theecoambassador.com/SolidAnaerobicDigestion.html|title=Low and High Solid Anaerobic Digestion Technology|work=www.theecoambassador.com|accessdate=2016-02-23}}</ref> Во еднофазен процес, еден реактор ги опфаќа сите четири чекори на анаеробна дигестија. Повеќестепениот процес користи два или повеќе реактори за дигестирање за да ги одвои фазите на метаногенеза и хидролиза.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wtert.eu/default.asp?Menue=13&ShowDok=17|title=Anaerobic Digestion Systems|date=2008|work=www.wtert.eu|accessdate=2016-02-02}}</ref> == Апликации == [[Податотека:Schematic_of_the_Biogas_Reactor.jpg|мини| Шема на анаеробен дигестер како дел од санитарен систем. Произведува дигестирана кашеста маса (дигестат) што може да се користи како [[Гноиво|ѓубриво]] и [[биогас]] што може да се користи за енергија.]] Користењето на технологии за анаеробна дигестија може да помогне во намалувањето на емисијата на стакленички гасови на неколку клучни начини, и тоа преку: * Замена на [[Фосилно гориво|фосилни горива]] * Намалување или елиминирање на енергетскиот отпечаток на постројките за обработка на отпад * Намалување на емисијата на метан од депониите * Заменување на индустриски произведените хемиски ѓубрива * Намалување на движењето на [[Автомобил|возилата]] * Намалување на загубите во транспортот на електричната мрежа * Намалување на употребата на ЛП гас за [[готвење]] * Важна компонента на иницијативите [[Нулти отпад|„Нулти отпад“]]. Трите главни продукти на анаеробната дигестија се биогас, дигестат и вода.<ref name="eunomia.co.uk">[http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf Feasibility study concerning anaerobic digestion in Northern Ireland], eunomia.co.uk, Retrieved 19.08.07. {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071128093059/http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|title=Operation of Municipal Wastewater Treatment Plants Manual of Practice-MOP 11 Fifth Edition (Abstract)|work=e-wef.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928121600/http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|archive-date=28 September 2007}}</ref> == Историја == [[Податотека:SGDL0001.JPG|мини| Гасна улична светилка.]] Пријавениот научен интерес за производство на гас произведен преку природното распаѓање на органска материја датира од 17 век, кога [[Роберт Бојл]] (1627-1691) и [[Стивен Хејлс]] (1677-1761) забележале дека нарушувањето на седиментот на потоците и езерата ослободува запалив гас. Во 1778 година, италијанскиот физичар [[Алесандро Волта]] (1745-1827), таткото на [[Електрохемија|електрохемијата]],<ref name="Trasatti-1999">{{Наведено списание|last=Trasatti|first=Sergio|date=1999-01-18|title=1799–1999: Alessandro Volta's 'Electric Pile': Two hundred years, but it doesn't seem like it|journal=Journal of Electroanalytical Chemistry|volume=460|pages=1–4|doi=10.1016/S0022-0728(98)00302-7|doi-access=}}</ref> научно го идентификувал тој гас како [[метан]].<ref name="Gijzen-2002">{{Наведено списание|last=Gijzen|first=H.J.|year=2002|title=Anaerobic digestion for sustainable development: a natural approach|url=http://wst.iwaponline.com/content/45/10/321|journal=Water Science and Technology|volume=45|issue=10|pages=321–328|bibcode=2002WSTec..45..321G|doi=10.2166/wst.2002.0364|pmid=12188565|url-access=subscription}}</ref> Во 1808 година, Сер Хамфри Дејви докажал присуство на метан во гасовите произведени од [[Домашно говедо|говедско]] ѓубриво.<ref name="Anaerobic digestion">[http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf Anaerobic digestion] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf}}, waste.nl. Retrieved 19.08.07.</ref> Првиот познат анаеробен дигестер бил изграден во 1859 година во колонија на лепрозни во [[Мумбај|Бомбај]], [[Индија]].<ref name="Marsh-2008">{{Наведено списание|last=Marsh|first=George|date=November–December 2008|title=Rise of the Anaerobic Digestor|journal=Renewable Energy Focus|volume=9|issue=6|pages=28–30|doi=10.1016/S1755-0084(08)70063-2}}</ref> Во 1895 година, технологијата била развиена во Ексетер, [[Англија]], каде што септичка јама се користела за производство на гас за ламбата за уништување на канализациски гас, еден вид осветлување на гас . Исто така, во Англија, во 1904 година, првиот резервоар со двојна намена за седиментација и обработка на тиња бил инсталиран во Хемптон, Лондон. [[Податотека:Emscherbrunnen.jpg|мини| Резервоарот Имхоф.]] До почетокот на 20 век, анаеробните системи за дигестирање почнале да личат на технологијата каква што е денес.<ref name="Klinkner-2014"/> Во 1906 година, Карл Имхоф го создал резервоарот Имхоф; <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|title=Course ENV&nbsp;149|work=Water.me.vccs.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20200413083033/https://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|archive-date=13 April 2020|accessdate=22 February 2010}}</ref> рана форма на анаеробен дигестер и модел на систем за пречистување на отпадни води во текот на почетокот на 20 век.<ref name="Grando-2017">{{Наведено списание|last=Grando|displayauthors=etal|date=December 2017|title=Technology overview of biogas production in anaerobic digestion plants: A European evaluation of research and development|url=http://ddd.uab.cat/record/196228|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|volume=80|pages=44–53|bibcode=2017RSERv..80...44L|doi=10.1016/j.rser.2017.05.079}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Wagenhals|displayauthors=etal|year=1924|title=Sewage treatment in the United States: A report on the study of 15&nbsp;representative sewage treatment plants|journal=Public Health|volume=38|page=38|doi=10.1016/S0033-3506(24)80014-8}}</ref> По 1920 година, затворените резервоари почнале да ја заменуваат претходно вообичаената употреба на анаеробни лагуни - покриени земјени базени што се користеле за обработка на испарливи цврсти материи. Истражувањата за анаеробна дигестија започнале во 1930-тите години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/agstar/documents/conf04/humenik.pdf|title=Agstar Conference 2004|last=Humenik, F.|year=2007|work=epa.gov|accessdate=14 July 2014|display-authors=etal}}</ref> Околу периодот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], производството со биогорива се забавило со зголемувањето на производството на нафта и идентификувањето на нејзината употреба.<ref name="Black">{{Наведени вести|url=http://theconversation.com/how-world-war-i-ushered-in-the-century-of-oil-74585|title=How World War I ushered in the century of oil|last=Black|first=Brian C.|work=The Conversation|access-date=2018-04-10|language=en}}</ref> Иако недостигот на гориво за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] повторно ја популаризирало анаеробната дигестија, интересот за технологијата повторно се намалил по завршувањето на војната.<ref name="Klinkner-2014">{{Наведено списание|last=Klinkner|first=Blake Anthony|date=2014|title=Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?|url=https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr|journal=UMass Law Review|volume=9|page=79}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKlinkner2014">Klinkner, Blake Anthony (2014). [https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr "Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?"]. ''UMass Law Review''. '''9''': 79.</cite></ref> <ref name="Verma-2002">{{Наведена книга|title=Anaerobic Digestion of Biodegradable Organics in Municipal Solid Wastes|last=Verma|first=Shefali|publisher=Columbia University|year=2002|location=New York|page=12}}</ref> Слично на тоа, енергетската криза од 1970-тите години предизвикало интерес за анаеробната дигестија.<ref name="Klinkner-2014" /> Покрај високите цени на енергијата, факторите што влијаат врз усвојувањето на анаеробни системи за дигестија вклучуваат приемчивост кон иновации, казни за загадување, политички стимулации и достапност на субвенции и можности за финансирање.<ref>{{Наведено списание|last=Bishop, C.|last2=Shumway, C.|last3=Wandschneider, P.|year=2010|title=Agent heterogeneity in adoption of anaerobic digestion technology: Integrating economic, diffusion, and behavioral innovation theories|url=https://muse.jhu.edu/article/467630/summary|journal=Land Economics|volume=86|issue=3|pages=585–608|doi=10.3368/le.86.3.585|url-access=subscription}}</ref><ref name="Bangalore-2016">{{Наведено списание|last=Bangalore|displayauthors=etal|date=Nov 2016|title=Policy incentives and adoption of agricultural anaerobic digestion: A survey of Europe and the United States|journal=Renewable Energy|volume=97|pages=559–571|bibcode=2016REne...97..559B|doi=10.1016/j.renene.2016.05.062|via=Elsevier Science Direct|doi-access=free}}</ref> == Наводи == {{Наводи|25em}} == Надворешни врски ==   [[Категорија:Анаеробно варење]] b01m4b690gkmdjcvnpcri1cohv85k93 5375524 5375523 2025-06-07T10:43:30Z 19user99 72391 /* Историја */ 5375524 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Biogasanlage_mit_Kompostierung.jpg|алт=Anaerobic digester system|мини| Анаеробен дигестерски систем во Германија]] '''Анаеробната декомпозиција''', наречена и '''анаеробна дигестија''' или '''анаеробно варење''', е низа процеси преку кои [[Микроорганизам|микроорганизмите]] го разградуваат [[Биоразградување|биоразградливиот]] материјал во отсуство на [[кислород]]<ref name="nnfcc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/publications/nnfcc-renewable-fuels-and-energy-factsheet-anaerobic-digestion|title=Anaerobic Digestion|series=NNFCC Renewable Fuels and Energy Factsheet|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|accessdate=2011-11-22}}</ref> Процесот се користи за индустриски или домашни цели за управување со отпад или за производство на горива. Голем дел од [[Ферментација|ферментацијата]] што се користи индустриски за производство на храна и пијалоци, како и домашната ферментација, користи анаеробно дигестирање. Анаеробната дигестија се јавува природно во некои почви и во седиментите на езерските и [[Подводна котлина|океанските басени]], каде што обично се нарекува „анаеробна активност“.<ref>{{Наведено списание|last=Koyama, Tadashiro|year=1963|title=Gaseous metabolism in lake sediments and paddy soils and the production of atmospheric methane and hydrogen|journal=Journal of Geophysical Research|volume=68|issue=13|pages=3971–3973|bibcode=1963JGR....68.3971K|doi=10.1029/JZ068i013p03971}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Pamatmat, Mario Macalalag|last2=Bhagwat, Ashok M.|year=1973|title=Anaerobic metabolism in Lake Washington sediments|url=http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|journal=Limnology and Oceanography|volume=18|issue=4|pages=611–627|bibcode=1973LimOc..18..611P|doi=10.4319/lo.1973.18.4.0611|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216221344/http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|archive-date=16 December 2013}}</ref> Ова е изворот на [[Метан|метан од мочуришниот гас]], откриен од [[Алесандро Волта]] во 1776 година.<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349|title=Water Pollution Microbiology|last=Zehnder, Alexander J. B.|publisher=Wiley|year=1978|isbn=978-0-471-01902-2|editor-last=Mitchell, Ralph|volume=2|location=New York|pages=[https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349 349–376]|chapter=Ecology of methane formation|author-link=Alexander Zehnder|chapter-url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=MacGregor, A. N.|last2=Keeney, D.R.|year=1973|title=Methane formation by lake sediments during in vitro incubations|journal=Journal of the American Water Resources Association|volume=9|issue=6|pages=1153–1158|bibcode=1973JAWRA...9.1153M|doi=10.1111/j.1752-1688.1973.tb05854.x}}</ref> Анаеробната декомпозиција се состои од четири фази: * [[Хидролиза]] * [[Ацидогенеза]] * [[Ацетогенеза]] * [[Метаногенеза]] Процесот на варење започнува со [[Бактерии|бактериска]] [[хидролиза]] на влезните материјали. Нерастворливите [[Полимер|органски полимери]], како што се [[Јаглехидрат|јаглехидратите]], се разградуваат на растворливи деривати кои стануваат достапни за други бактерии. Ацидогените бактерии потоа ги претвораат [[Шеќер|шеќерите]] и [[Аминокиселина|аминокиселините]] во јаглерод диоксид, [[водород]], [[амонијак]] и [[Органска киселина|органски киселини]]. Во ацетогенезата, бактериите ги претвораат овие добиени органски киселини во [[оцетна киселина]], заедно со дополнителен амонијак, водород и јаглерод диоксид, меѓу другите соединенија. Конечно, метаногените ги претвораат овие производи во метан и јаглерод диоксид.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|title=Anaerobic digestion reference sheet|work=waste.nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|archive-date=5 October 2011|accessdate=25 October 2007}}</ref> Популациите на метаногените [[археи]] играат неопходна улога во анаеробниот третман на отпадните води.<ref>{{Наведено списание|last=Tabatabaei|first=Meisam|year=2010|title=Importance of the methanogenic archaea populations in anaerobic wastewater treatments|url=http://psasir.upm.edu.my/id/eprint/15129/1/Importance%20of%20the%20methanogenic%20archaea%20populations%20in%20anaerobic%20wastewater%20treatments.pdf|journal=Process Biochemistry|volume=45|issue=8|pages=1214–1225|doi=10.1016/j.procbio.2010.05.017}}</ref> Анаеробното дигестирање се користи како дел од процесот за третирање на биоразградлив отпад и канализациска талог . Како дел од интегриран систем за управување со отпад, анаеробната дигестија ја намалува емисијата на депониски гас во атмосферата. Анаеробните дигестори можат да се хранат и со енергетски култури одгледувани за таа намена, како што е [[Пченка|пченката]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.clarke-energy.com/gas-type/biogas/agricultural-biogas/|title=Agricultural Biogas|work=clarke-energy.com|accessdate=8 November 2011}}</ref> Анаеробната дигестија е широко користена како извор на [[Обновливи извори на енергија|обновлива енергија]] . Процесот произведува [[биогас]], кој се состои од [[метан]], [[јаглерод диоксид]] и траги од други „загадувачки“ гасови.<ref name="nnfcc"/> Овој биогас може да се користи директно како гориво, во комбинирани мотори на гас за производство на топлина и енергија <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.clarke-energy.com/gas-engines/|title=Jenbacher Gas Engines|work=clarke-energy.com}}</ref> или да се надгради во биометан со квалитет на природен гас. Добиениот дигестат богат со хранливи материи може да се користи и како [[Гноиво|ѓубриво]]. Со повторната употреба на отпадот како ресурс и новите технолошки пристапи што ги намалија капиталните трошоци, анаеробната дигестија во последниве години привлече зголемено внимание кај владите во голем број земји, меѓу кои Обединетото Кралство (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.defra.gov.uk/publications/files/anaerobic-digestion-strat-action-plan.pdf|title=Anaerobic Digestion Strategy and Action Plan|work=defra.gov.uk|accessdate=19 January 2012}}</ref> Германија,  Данска (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://translate.google.com/translate?sl=auto&tl=en&js=n&prev=_t&hl=da&ie=UTF-8&layout=2&eotf=1&u=http%3A%2F%2Fjp.dk%2Findland%2Farticle2649820.ece|title=Jyllands-Posten|date=29 December 2011|accessdate=19 January 2012}}</ref> и Соединетите Американски Држави.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/agstar/agstar-data-and-trends|title=AgSTAR Data and Trends|date=2019-07-03|publisher=[[United States Environmental Protection Agency]]|language=en|accessdate=2019-10-18}}</ref> == Процес == Многу микроорганизми влијаат на анаеробното варење, вклучувајќи ги [[Бактерии|бактериите]] што формираат оцетна киселина (ацетогени) и [[Археи|археите]] што формираат метан (метаногени). Овие организми поттикнуваат голем број на хемиски процеси во претворањето на биомасата во [[биогас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|title=Evaluation of Opportunities for Converting Indigenous UK Wastes to Fuels and Energy|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|type=Report|id=NNFCC 09-012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110720181907/http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|archive-date=20 July 2011}}</ref> Гасовитиот кислород е исклучен од реакциите со физичко ограничување. Анаеробите користат електронски акцептори од други извори кои не вклучуваат кислороден гас. Овие акцептори можат да бидат самиот органски материјал или можат да бидат обезбедени од неоргански [[Оксид|оксиди]] од влезниот материјал. Кога изворот на кислород во анаеробен систем е изведен од самиот органски материјал, „средните“ крајни производи се првенствено [[Алкохол|алкохоли]], [[Алдехид|алдехиди]] и органски киселини, плус јаглерод диоксид. Во присуство на специјализирани метаногени, меѓупроизводите се претвораат во „конечни“ крајни производи од метан, јаглерод диоксид и траги од [[Сулфурводород|водород сулфид]].<ref>''Adapted from'' {{Наведена книга|title=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|title-link=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|last=Beychok, M.|publisher=John Wiley & Sons|year=1967|edition=First|lccn=67019834}}</ref> Во анаеробен систем, поголемиот дел од хемиската енергија содржана во почетниот материјал се ослободува од метаногените археи како метан. На популациите на анаеробни микроорганизми обично им е потребен значителен временски период за да се воспостават и да бидат целосно ефикасни. Затоа, вообичаена практика е да се воведат анаеробни микроорганизми од материјали со постоечки популации, процес познат како „сеење“ на дигесторите, што обично се постигнува преку додавање на канализациска тиња или кашеста маса од добиток.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|title=The biogas plant|work=unu.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20101202051145/http://unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|archive-date=2 December 2010|accessdate=5 November 2007}}</ref> === Фази на процесот === Четирите клучни фази на анаеробна декомпозиција вклучуваат [[хидролиза]], ацидогенеза, ацетогенеза и метаногенеза.<ref name="Anaerobic digestion"/> Целокупниот процес може да се опише со хемиска реакција, каде што органскиот материјал како што е гликозата биохемиски се разградува во јаглерод диоксид (<sub>CO2</sub>) и метан (<sub>CH4</sub>) од страна на анаеробните микроорганизми.<div style="text-align: center; margin: 1em 10%; border: 1px solid; max-width: 450px;"> <sub>C6H12O6</sub> <sub>→</sub> <sub>3CO2</sub> <sub>+</sub> <sub>3CH4</sub> </div> [[Податотека:AD_Process_Flow.png|лево|мини| Тек на процесот на анаеробно дигестирање: Сите текови на процесот зависат од рамнотежата помеѓу протеините, јаглехидратите и мастите.]] === Конфигурација === [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|алт=Comparison of common biogas technologies|мини| Споредба на вообичаени технологии за биогас.]] Анаеробните дигестори можат да бидат дизајнирани и конструирани да работат со користење на голем број различни конфигурации и можат да се категоризираат според тоа дали користат сериски наспроти континуиран процесен режим, мезофилни наспроти термофилни температурни услови, висок наспроти низок удел на цврсти материи и едностепени наспроти повеќестепени процеси. Континуираниот процес бара посложен дизајн, но сепак, може да биде поекономичен од серискиот процес, бидејќи серискиот процес бара повеќе почетни трошоци за изградба и поголем волумен на дигесторите (распоредени во неколку серии) за да се справи со истата количина отпад како дигесторот со континуиран процес.<ref>{{Наведено списание|last=A|first=Igoni Hilkia|last2=Abowei|first2=M. F. N.|last3=Ayotamuno|first3=M. J.|last4=Eze|first4=C. L.|date=2009-01-16|title=Comparative Evaluation of Batch and Continuous Anaerobic Digesters in Biogas Production from Municipal Solid Waste using Mathematical Models|url=http://www.cigrjournal.org/index.php/Ejounral/article/view/1160|journal=Agricultural Engineering International: CIGR Journal|language=en|issn=1682-1130}}</ref> Во термофилниот систем е потребна поголема топлинска енергија во споредба со мезофилниот систем, но термофилниот систем бара многу помалку време и има поголем капацитет за производство на гас и поголема содржина на метан, па затоа внимателно се разгледува овој компромис.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://aloki.hu/pdf/0903_293302.pdf|title=COMPARING OF MESOPHILIC AND THERMOPHILIC ANAEROBIC FERMENTED SEWAGE SLUDGE BASED ON CHEMICAL AND BIOCHEMICAL TESTS|publisher=aloki.hu|accessdate=23 February 2016}}</ref> За содржина од цврсти материи, ниската температура ќе се справи со содржина од цврсти материи до 15%. Над ова ниво се смета за висока содржина на цврсти материи и може да се нарече и суво дигестирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theecoambassador.com/SolidAnaerobicDigestion.html|title=Low and High Solid Anaerobic Digestion Technology|work=www.theecoambassador.com|accessdate=2016-02-23}}</ref> Во еднофазен процес, еден реактор ги опфаќа сите четири чекори на анаеробна дигестија. Повеќестепениот процес користи два или повеќе реактори за дигестирање за да ги одвои фазите на метаногенеза и хидролиза.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wtert.eu/default.asp?Menue=13&ShowDok=17|title=Anaerobic Digestion Systems|date=2008|work=www.wtert.eu|accessdate=2016-02-02}}</ref> == Апликации == [[Податотека:Schematic_of_the_Biogas_Reactor.jpg|мини| Шема на анаеробен дигестер како дел од санитарен систем. Произведува дигестирана кашеста маса (дигестат) што може да се користи како [[Гноиво|ѓубриво]] и [[биогас]] што може да се користи за енергија.]] Користењето на технологии за анаеробна дигестија може да помогне во намалувањето на емисијата на стакленички гасови на неколку клучни начини, и тоа преку: * Замена на [[Фосилно гориво|фосилни горива]] * Намалување или елиминирање на енергетскиот отпечаток на постројките за обработка на отпад * Намалување на емисијата на метан од депониите * Заменување на индустриски произведените хемиски ѓубрива * Намалување на движењето на [[Автомобил|возилата]] * Намалување на загубите во транспортот на електричната мрежа * Намалување на употребата на ЛП гас за [[готвење]] * Важна компонента на иницијативите [[Нулти отпад|„Нулти отпад“]]. Трите главни продукти на анаеробната дигестија се биогас, дигестат и вода.<ref name="eunomia.co.uk">[http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf Feasibility study concerning anaerobic digestion in Northern Ireland], eunomia.co.uk, Retrieved 19.08.07. {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071128093059/http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|title=Operation of Municipal Wastewater Treatment Plants Manual of Practice-MOP 11 Fifth Edition (Abstract)|work=e-wef.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928121600/http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|archive-date=28 September 2007}}</ref> == Историја == [[Податотека:SGDL0001.JPG|мини| Гасна улична светилка.]] Пријавениот научен интерес за производство на гас произведен преку природното распаѓање на органска материја датира од 17 век, кога [[Роберт Бојл]] (1627-1691) и [[Стивен Хејлс]] (1677-1761) забележале дека нарушувањето на седиментот на потоците и езерата ослободува запалив гас. Во 1778 година, италијанскиот физичар [[Алесандро Волта]] (1745-1827), таткото на [[Електрохемија|електрохемијата]],<ref name="Trasatti-1999">{{Наведено списание|last=Trasatti|first=Sergio|date=1999-01-18|title=1799–1999: Alessandro Volta's 'Electric Pile': Two hundred years, but it doesn't seem like it|journal=Journal of Electroanalytical Chemistry|volume=460|pages=1–4|doi=10.1016/S0022-0728(98)00302-7|doi-access=}}</ref> научно го идентификувал тој гас како [[метан]].<ref name="Gijzen-2002">{{Наведено списание|last=Gijzen|first=H.J.|year=2002|title=Anaerobic digestion for sustainable development: a natural approach|url=http://wst.iwaponline.com/content/45/10/321|journal=Water Science and Technology|volume=45|issue=10|pages=321–328|bibcode=2002WSTec..45..321G|doi=10.2166/wst.2002.0364|pmid=12188565|url-access=subscription}}</ref> Во 1808 година, Сер Хамфри Дејви докажал присуство на метан во гасовите произведени од [[Домашно говедо|говедско]] ѓубриво.<ref name="Anaerobic digestion">[http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf Anaerobic digestion] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf}}, waste.nl. Retrieved 19.08.07.</ref> Првиот познат анаеробен дигестер бил изграден во 1859 година во колонија на лепрозни во [[Мумбај|Бомбај]], [[Индија]].<ref name="Marsh-2008">{{Наведено списание|last=Marsh|first=George|date=November–December 2008|title=Rise of the Anaerobic Digestor|journal=Renewable Energy Focus|volume=9|issue=6|pages=28–30|doi=10.1016/S1755-0084(08)70063-2}}</ref> Во 1895 година, технологијата била развиена во Ексетер, [[Англија]], каде што септичка јама се користела за производство на гас за ламбата за уништување на канализациски гас, еден вид осветлување на гас. Исто така, во Англија, во 1904 година, првиот резервоар со двојна намена за седиментација и обработка на тиња бил инсталиран во Хемптон, Лондон. [[Податотека:Emscherbrunnen.jpg|мини| Резервоарот Имхоф.]] До почетокот на 20 век, анаеробните системи за дигестирање почнале да личат на технологијата каква што е денес.<ref name="Klinkner-2014"/> Во 1906 година, Карл Имхоф го создал резервоарот Имхоф;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|title=Course ENV&nbsp;149|work=Water.me.vccs.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20200413083033/https://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|archive-date=13 April 2020|accessdate=22 February 2010}}</ref> рана форма на анаеробен дигестер и модел на систем за пречистување на отпадни води во текот на почетокот на 20 век.<ref name="Grando-2017">{{Наведено списание|last=Grando|displayauthors=etal|date=December 2017|title=Technology overview of biogas production in anaerobic digestion plants: A European evaluation of research and development|url=http://ddd.uab.cat/record/196228|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|volume=80|pages=44–53|bibcode=2017RSERv..80...44L|doi=10.1016/j.rser.2017.05.079}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Wagenhals|displayauthors=etal|year=1924|title=Sewage treatment in the United States: A report on the study of 15&nbsp;representative sewage treatment plants|journal=Public Health|volume=38|page=38|doi=10.1016/S0033-3506(24)80014-8}}</ref> По 1920 година, затворените резервоари почнале да ја заменуваат претходно вообичаената употреба на анаеробни лагуни - покриени земјени базени што се користеле за обработка на испарливи цврсти материи. Истражувањата за анаеробна дигестија започнале во 1930-тите години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/agstar/documents/conf04/humenik.pdf|title=Agstar Conference 2004|last=Humenik, F.|year=2007|work=epa.gov|accessdate=14 July 2014|display-authors=etal}}</ref> Околу периодот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], производството со биогорива се забавило со зголемувањето на производството на нафта и идентификувањето на нејзината употреба.<ref name="Black">{{Наведени вести|url=http://theconversation.com/how-world-war-i-ushered-in-the-century-of-oil-74585|title=How World War I ushered in the century of oil|last=Black|first=Brian C.|work=The Conversation|access-date=2018-04-10|language=en}}</ref> Иако недостигот на гориво за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] повторно ја популаризирало анаеробната дигестија, интересот за технологијата повторно се намалил по завршувањето на војната.<ref name="Klinkner-2014">{{Наведено списание|last=Klinkner|first=Blake Anthony|date=2014|title=Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?|url=https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr|journal=UMass Law Review|volume=9|page=79}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKlinkner2014">Klinkner, Blake Anthony (2014). [https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr "Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?"]. ''UMass Law Review''. '''9''': 79.</cite></ref><ref name="Verma-2002">{{Наведена книга|title=Anaerobic Digestion of Biodegradable Organics in Municipal Solid Wastes|last=Verma|first=Shefali|publisher=Columbia University|year=2002|location=New York|page=12}}</ref> Слично на тоа, енергетската криза од 1970-тите години предизвикало интерес за анаеробната дигестија.<ref name="Klinkner-2014" /> Покрај високите цени на енергијата, факторите што влијаат врз усвојувањето на анаеробни системи за дигестија вклучуваат приемчивост кон иновации, казни за загадување, политички стимулации и достапност на субвенции и можности за финансирање.<ref>{{Наведено списание|last=Bishop, C.|last2=Shumway, C.|last3=Wandschneider, P.|year=2010|title=Agent heterogeneity in adoption of anaerobic digestion technology: Integrating economic, diffusion, and behavioral innovation theories|url=https://muse.jhu.edu/article/467630/summary|journal=Land Economics|volume=86|issue=3|pages=585–608|doi=10.3368/le.86.3.585|url-access=subscription}}</ref><ref name="Bangalore-2016">{{Наведено списание|last=Bangalore|displayauthors=etal|date=Nov 2016|title=Policy incentives and adoption of agricultural anaerobic digestion: A survey of Europe and the United States|journal=Renewable Energy|volume=97|pages=559–571|bibcode=2016REne...97..559B|doi=10.1016/j.renene.2016.05.062|via=Elsevier Science Direct|doi-access=free}}</ref> == Наводи == {{Наводи|25em}} == Надворешни врски ==   [[Категорија:Анаеробно варење]] d7v9u2bhjxd5qn1s33bxpoe71uavsa4 5375526 5375524 2025-06-07T10:45:56Z 19user99 72391 5375526 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Biogasanlage_mit_Kompostierung.jpg|алт=Anaerobic digester system|мини| Анаеробен дигестерски систем во Германија]] '''Анаеробната декомпозиција''', наречена и '''анаеробна дигестија''' или '''анаеробно варење''', е низа процеси преку кои [[Микроорганизам|микроорганизмите]] го разградуваат [[Биоразградување|биоразградливиот]] материјал во отсуство на [[кислород]]<ref name="nnfcc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/publications/nnfcc-renewable-fuels-and-energy-factsheet-anaerobic-digestion|title=Anaerobic Digestion|series=NNFCC Renewable Fuels and Energy Factsheet|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|accessdate=2011-11-22}}</ref> Процесот се користи за индустриски или домашни цели за управување со отпад или за производство на горива. Голем дел од [[Ферментација|ферментацијата]] што се користи индустриски за производство на храна и пијалоци, како и домашната ферментација, користи анаеробно дигестирање. Анаеробната дигестија се јавува природно во некои почви и во седиментите на езерските и [[Подводна котлина|океанските басени]], каде што обично се нарекува „анаеробна активност“.<ref>{{Наведено списание|last=Koyama, Tadashiro|year=1963|title=Gaseous metabolism in lake sediments and paddy soils and the production of atmospheric methane and hydrogen|journal=Journal of Geophysical Research|volume=68|issue=13|pages=3971–3973|bibcode=1963JGR....68.3971K|doi=10.1029/JZ068i013p03971}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Pamatmat, Mario Macalalag|last2=Bhagwat, Ashok M.|year=1973|title=Anaerobic metabolism in Lake Washington sediments|url=http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|journal=Limnology and Oceanography|volume=18|issue=4|pages=611–627|bibcode=1973LimOc..18..611P|doi=10.4319/lo.1973.18.4.0611|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216221344/http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|archive-date=16 December 2013}}</ref> Ова е изворот на [[Метан|метан од мочуришниот гас]], откриен од [[Алесандро Волта]] во 1776 година.<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349|title=Water Pollution Microbiology|last=Zehnder, Alexander J. B.|publisher=Wiley|year=1978|isbn=978-0-471-01902-2|editor-last=Mitchell, Ralph|volume=2|location=New York|pages=[https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349 349–376]|chapter=Ecology of methane formation|author-link=Alexander Zehnder|chapter-url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=MacGregor, A. N.|last2=Keeney, D.R.|year=1973|title=Methane formation by lake sediments during in vitro incubations|journal=Journal of the American Water Resources Association|volume=9|issue=6|pages=1153–1158|bibcode=1973JAWRA...9.1153M|doi=10.1111/j.1752-1688.1973.tb05854.x}}</ref> Анаеробната декомпозиција се состои од четири фази: * [[Хидролиза]] * [[Ацидогенеза]] * [[Ацетогенеза]] * [[Метаногенеза]] Процесот на варење започнува со [[Бактерии|бактериска]] [[хидролиза]] на влезните материјали. Нерастворливите [[Полимер|органски полимери]], како што се [[Јаглехидрат|јаглехидратите]], се разградуваат на растворливи деривати кои стануваат достапни за други бактерии. Ацидогените бактерии потоа ги претвораат [[Шеќер|шеќерите]] и [[Аминокиселина|аминокиселините]] во јаглерод диоксид, [[водород]], [[амонијак]] и [[Органска киселина|органски киселини]]. Во ацетогенезата, бактериите ги претвораат овие добиени органски киселини во [[оцетна киселина]], заедно со дополнителен амонијак, водород и јаглерод диоксид, меѓу другите соединенија. Конечно, метаногените ги претвораат овие производи во метан и јаглерод диоксид.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|title=Anaerobic digestion reference sheet|work=waste.nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|archive-date=5 October 2011|accessdate=25 October 2007}}</ref> Популациите на метаногените [[археи]] играат неопходна улога во анаеробниот третман на отпадните води.<ref>{{Наведено списание|last=Tabatabaei|first=Meisam|year=2010|title=Importance of the methanogenic archaea populations in anaerobic wastewater treatments|url=http://psasir.upm.edu.my/id/eprint/15129/1/Importance%20of%20the%20methanogenic%20archaea%20populations%20in%20anaerobic%20wastewater%20treatments.pdf|journal=Process Biochemistry|volume=45|issue=8|pages=1214–1225|doi=10.1016/j.procbio.2010.05.017}}</ref> Анаеробното дигестирање се користи како дел од процесот за третирање на биоразградлив отпад и канализациска талог . Како дел од интегриран систем за управување со отпад, анаеробната дигестија ја намалува емисијата на депониски гас во атмосферата. Анаеробните дигестори можат да се хранат и со енергетски култури одгледувани за таа намена, како што е [[Пченка|пченката]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.clarke-energy.com/gas-type/biogas/agricultural-biogas/|title=Agricultural Biogas|work=clarke-energy.com|accessdate=8 November 2011}}</ref> Анаеробната дигестија е широко користена како извор на [[Обновливи извори на енергија|обновлива енергија]]. Процесот произведува [[биогас]], кој се состои од [[метан]], [[јаглерод диоксид]] и траги од други „загадувачки“ гасови.<ref name="nnfcc"/> Овој биогас може да се користи директно како гориво, во комбинирани мотори на гас за производство на топлина и енергија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.clarke-energy.com/gas-engines/|title=Jenbacher Gas Engines|work=clarke-energy.com}}</ref> или да се надгради во биометан со квалитет на природен гас. Добиениот дигестат богат со хранливи материи може да се користи и како [[Гноиво|ѓубриво]]. Со повторната употреба на отпадот како ресурс и новите технолошки пристапи што ги намалија капиталните трошоци, анаеробната дигестија во последниве години привлече зголемено внимание кај владите во голем број земји, меѓу кои Обединетото Кралство (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.defra.gov.uk/publications/files/anaerobic-digestion-strat-action-plan.pdf|title=Anaerobic Digestion Strategy and Action Plan|work=defra.gov.uk|accessdate=19 January 2012}}</ref> Германија,  Данска (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://translate.google.com/translate?sl=auto&tl=en&js=n&prev=_t&hl=da&ie=UTF-8&layout=2&eotf=1&u=http%3A%2F%2Fjp.dk%2Findland%2Farticle2649820.ece|title=Jyllands-Posten|date=29 December 2011|accessdate=19 January 2012}}</ref> и Соединетите Американски Држави.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/agstar/agstar-data-and-trends|title=AgSTAR Data and Trends|date=2019-07-03|publisher=[[United States Environmental Protection Agency]]|language=en|accessdate=2019-10-18}}</ref> == Процес == Многу микроорганизми влијаат на анаеробното варење, вклучувајќи ги [[Бактерии|бактериите]] што формираат оцетна киселина (ацетогени) и [[Археи|археите]] што формираат метан (метаногени). Овие организми поттикнуваат голем број на хемиски процеси во претворањето на биомасата во [[биогас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|title=Evaluation of Opportunities for Converting Indigenous UK Wastes to Fuels and Energy|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|type=Report|id=NNFCC 09-012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110720181907/http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|archive-date=20 July 2011}}</ref> Гасовитиот кислород е исклучен од реакциите со физичко ограничување. Анаеробите користат електронски акцептори од други извори кои не вклучуваат кислороден гас. Овие акцептори можат да бидат самиот органски материјал или можат да бидат обезбедени од неоргански [[Оксид|оксиди]] од влезниот материјал. Кога изворот на кислород во анаеробен систем е изведен од самиот органски материјал, „средните“ крајни производи се првенствено [[Алкохол|алкохоли]], [[Алдехид|алдехиди]] и органски киселини, плус јаглерод диоксид. Во присуство на специјализирани метаногени, меѓупроизводите се претвораат во „конечни“ крајни производи од метан, јаглерод диоксид и траги од [[Сулфурводород|водород сулфид]].<ref>''Adapted from'' {{Наведена книга|title=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|title-link=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|last=Beychok, M.|publisher=John Wiley & Sons|year=1967|edition=First|lccn=67019834}}</ref> Во анаеробен систем, поголемиот дел од хемиската енергија содржана во почетниот материјал се ослободува од метаногените археи како метан. На популациите на анаеробни микроорганизми обично им е потребен значителен временски период за да се воспостават и да бидат целосно ефикасни. Затоа, вообичаена практика е да се воведат анаеробни микроорганизми од материјали со постоечки популации, процес познат како „сеење“ на дигесторите, што обично се постигнува преку додавање на канализациска тиња или кашеста маса од добиток.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|title=The biogas plant|work=unu.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20101202051145/http://unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|archive-date=2 December 2010|accessdate=5 November 2007}}</ref> === Фази на процесот === [[Податотека:AD_Process_Flow.png|лево|мини| Тек на процесот на анаеробно дигестирање: Сите текови на процесот зависат од рамнотежата помеѓу протеините, јаглехидратите и мастите.]] Четирите клучни фази на анаеробна декомпозиција вклучуваат [[хидролиза]], ацидогенеза, ацетогенеза и метаногенеза.<ref name="Anaerobic digestion"/> Целокупниот процес може да се опише со хемиска реакција, каде што органскиот материјал како што е гликозата биохемиски се разградува во јаглерод диоксид (<sub>CO2</sub>) и метан (<sub>CH4</sub>) од страна на анаеробните микроорганизми.<div style="text-align: center; margin: 1em 10%; border: 1px solid; max-width: 450px;"> <sub>C6H12O6</sub> <sub>→</sub> <sub>3CO2</sub> <sub>+</sub> <sub>3CH4</sub> </div> === Конфигурација === [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|алт=Comparison of common biogas technologies|мини| Споредба на вообичаени технологии за биогас.]] Анаеробните дигестори можат да бидат дизајнирани и конструирани да работат со користење на голем број различни конфигурации и можат да се категоризираат според тоа дали користат сериски наспроти континуиран процесен режим, мезофилни наспроти термофилни температурни услови, висок наспроти низок удел на цврсти материи и едностепени наспроти повеќестепени процеси. Континуираниот процес бара посложен дизајн, но сепак, може да биде поекономичен од серискиот процес, бидејќи серискиот процес бара повеќе почетни трошоци за изградба и поголем волумен на дигесторите (распоредени во неколку серии) за да се справи со истата количина отпад како дигесторот со континуиран процес.<ref>{{Наведено списание|last=A|first=Igoni Hilkia|last2=Abowei|first2=M. F. N.|last3=Ayotamuno|first3=M. J.|last4=Eze|first4=C. L.|date=2009-01-16|title=Comparative Evaluation of Batch and Continuous Anaerobic Digesters in Biogas Production from Municipal Solid Waste using Mathematical Models|url=http://www.cigrjournal.org/index.php/Ejounral/article/view/1160|journal=Agricultural Engineering International: CIGR Journal|language=en|issn=1682-1130}}</ref> Во термофилниот систем е потребна поголема топлинска енергија во споредба со мезофилниот систем, но термофилниот систем бара многу помалку време и има поголем капацитет за производство на гас и поголема содржина на метан, па затоа внимателно се разгледува овој компромис.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://aloki.hu/pdf/0903_293302.pdf|title=COMPARING OF MESOPHILIC AND THERMOPHILIC ANAEROBIC FERMENTED SEWAGE SLUDGE BASED ON CHEMICAL AND BIOCHEMICAL TESTS|publisher=aloki.hu|accessdate=23 February 2016}}</ref> За содржина од цврсти материи, ниската температура ќе се справи со содржина од цврсти материи до 15%. Над ова ниво се смета за висока содржина на цврсти материи и може да се нарече и суво дигестирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theecoambassador.com/SolidAnaerobicDigestion.html|title=Low and High Solid Anaerobic Digestion Technology|work=www.theecoambassador.com|accessdate=2016-02-23}}</ref> Во еднофазен процес, еден реактор ги опфаќа сите четири чекори на анаеробна дигестија. Повеќестепениот процес користи два или повеќе реактори за дигестирање за да ги одвои фазите на метаногенеза и хидролиза.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wtert.eu/default.asp?Menue=13&ShowDok=17|title=Anaerobic Digestion Systems|date=2008|work=www.wtert.eu|accessdate=2016-02-02}}</ref> == Апликации == [[Податотека:Schematic_of_the_Biogas_Reactor.jpg|мини| Шема на анаеробен дигестер како дел од санитарен систем. Произведува дигестирана кашеста маса (дигестат) што може да се користи како [[Гноиво|ѓубриво]] и [[биогас]] што може да се користи за енергија.]] Користењето на технологии за анаеробна дигестија може да помогне во намалувањето на емисијата на стакленички гасови на неколку клучни начини, и тоа преку: * Замена на [[Фосилно гориво|фосилни горива]] * Намалување или елиминирање на енергетскиот отпечаток на постројките за обработка на отпад * Намалување на емисијата на метан од депониите * Заменување на индустриски произведените хемиски ѓубрива * Намалување на движењето на [[Автомобил|возилата]] * Намалување на загубите во транспортот на електричната мрежа * Намалување на употребата на ЛП гас за [[готвење]] * Важна компонента на иницијативите [[Нулти отпад|„Нулти отпад“]]. Трите главни продукти на анаеробната дигестија се биогас, дигестат и вода.<ref name="eunomia.co.uk">[http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf Feasibility study concerning anaerobic digestion in Northern Ireland], eunomia.co.uk, Retrieved 19.08.07. {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071128093059/http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|title=Operation of Municipal Wastewater Treatment Plants Manual of Practice-MOP 11 Fifth Edition (Abstract)|work=e-wef.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928121600/http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|archive-date=28 September 2007}}</ref> == Историја == [[Податотека:SGDL0001.JPG|мини| Гасна улична светилка.]] Пријавениот научен интерес за производство на гас произведен преку природното распаѓање на органска материја датира од 17 век, кога [[Роберт Бојл]] (1627-1691) и [[Стивен Хејлс]] (1677-1761) забележале дека нарушувањето на седиментот на потоците и езерата ослободува запалив гас. Во 1778 година, италијанскиот физичар [[Алесандро Волта]] (1745-1827), таткото на [[Електрохемија|електрохемијата]],<ref name="Trasatti-1999">{{Наведено списание|last=Trasatti|first=Sergio|date=1999-01-18|title=1799–1999: Alessandro Volta's 'Electric Pile': Two hundred years, but it doesn't seem like it|journal=Journal of Electroanalytical Chemistry|volume=460|pages=1–4|doi=10.1016/S0022-0728(98)00302-7|doi-access=}}</ref> научно го идентификувал тој гас како [[метан]].<ref name="Gijzen-2002">{{Наведено списание|last=Gijzen|first=H.J.|year=2002|title=Anaerobic digestion for sustainable development: a natural approach|url=http://wst.iwaponline.com/content/45/10/321|journal=Water Science and Technology|volume=45|issue=10|pages=321–328|bibcode=2002WSTec..45..321G|doi=10.2166/wst.2002.0364|pmid=12188565|url-access=subscription}}</ref> Во 1808 година, Сер Хамфри Дејви докажал присуство на метан во гасовите произведени од [[Домашно говедо|говедско]] ѓубриво.<ref name="Anaerobic digestion">[http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf Anaerobic digestion] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf}}, waste.nl. Retrieved 19.08.07.</ref> Првиот познат анаеробен дигестер бил изграден во 1859 година во колонија на лепрозни во [[Мумбај|Бомбај]], [[Индија]].<ref name="Marsh-2008">{{Наведено списание|last=Marsh|first=George|date=November–December 2008|title=Rise of the Anaerobic Digestor|journal=Renewable Energy Focus|volume=9|issue=6|pages=28–30|doi=10.1016/S1755-0084(08)70063-2}}</ref> Во 1895 година, технологијата била развиена во Ексетер, [[Англија]], каде што септичка јама се користела за производство на гас за ламбата за уништување на канализациски гас, еден вид осветлување на гас. Исто така, во Англија, во 1904 година, првиот резервоар со двојна намена за седиментација и обработка на тиња бил инсталиран во Хемптон, Лондон. [[Податотека:Emscherbrunnen.jpg|мини| Резервоарот Имхоф.]] До почетокот на 20 век, анаеробните системи за дигестирање почнале да личат на технологијата каква што е денес.<ref name="Klinkner-2014"/> Во 1906 година, Карл Имхоф го создал резервоарот Имхоф;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|title=Course ENV&nbsp;149|work=Water.me.vccs.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20200413083033/https://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|archive-date=13 April 2020|accessdate=22 February 2010}}</ref> рана форма на анаеробен дигестер и модел на систем за пречистување на отпадни води во текот на почетокот на 20 век.<ref name="Grando-2017">{{Наведено списание|last=Grando|displayauthors=etal|date=December 2017|title=Technology overview of biogas production in anaerobic digestion plants: A European evaluation of research and development|url=http://ddd.uab.cat/record/196228|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|volume=80|pages=44–53|bibcode=2017RSERv..80...44L|doi=10.1016/j.rser.2017.05.079}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Wagenhals|displayauthors=etal|year=1924|title=Sewage treatment in the United States: A report on the study of 15&nbsp;representative sewage treatment plants|journal=Public Health|volume=38|page=38|doi=10.1016/S0033-3506(24)80014-8}}</ref> По 1920 година, затворените резервоари почнале да ја заменуваат претходно вообичаената употреба на анаеробни лагуни - покриени земјени базени што се користеле за обработка на испарливи цврсти материи. Истражувањата за анаеробна дигестија започнале во 1930-тите години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/agstar/documents/conf04/humenik.pdf|title=Agstar Conference 2004|last=Humenik, F.|year=2007|work=epa.gov|accessdate=14 July 2014|display-authors=etal}}</ref> Околу периодот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], производството со биогорива се забавило со зголемувањето на производството на нафта и идентификувањето на нејзината употреба.<ref name="Black">{{Наведени вести|url=http://theconversation.com/how-world-war-i-ushered-in-the-century-of-oil-74585|title=How World War I ushered in the century of oil|last=Black|first=Brian C.|work=The Conversation|access-date=2018-04-10|language=en}}</ref> Иако недостигот на гориво за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] повторно ја популаризирало анаеробната дигестија, интересот за технологијата повторно се намалил по завршувањето на војната.<ref name="Klinkner-2014">{{Наведено списание|last=Klinkner|first=Blake Anthony|date=2014|title=Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?|url=https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr|journal=UMass Law Review|volume=9|page=79}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKlinkner2014">Klinkner, Blake Anthony (2014). [https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr "Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?"]. ''UMass Law Review''. '''9''': 79.</cite></ref><ref name="Verma-2002">{{Наведена книга|title=Anaerobic Digestion of Biodegradable Organics in Municipal Solid Wastes|last=Verma|first=Shefali|publisher=Columbia University|year=2002|location=New York|page=12}}</ref> Слично на тоа, енергетската криза од 1970-тите години предизвикало интерес за анаеробната дигестија.<ref name="Klinkner-2014" /> Покрај високите цени на енергијата, факторите што влијаат врз усвојувањето на анаеробни системи за дигестија вклучуваат приемчивост кон иновации, казни за загадување, политички стимулации и достапност на субвенции и можности за финансирање.<ref>{{Наведено списание|last=Bishop, C.|last2=Shumway, C.|last3=Wandschneider, P.|year=2010|title=Agent heterogeneity in adoption of anaerobic digestion technology: Integrating economic, diffusion, and behavioral innovation theories|url=https://muse.jhu.edu/article/467630/summary|journal=Land Economics|volume=86|issue=3|pages=585–608|doi=10.3368/le.86.3.585|url-access=subscription}}</ref><ref name="Bangalore-2016">{{Наведено списание|last=Bangalore|displayauthors=etal|date=Nov 2016|title=Policy incentives and adoption of agricultural anaerobic digestion: A survey of Europe and the United States|journal=Renewable Energy|volume=97|pages=559–571|bibcode=2016REne...97..559B|doi=10.1016/j.renene.2016.05.062|via=Elsevier Science Direct|doi-access=free}}</ref> == Наводи == {{Наводи|25em}} == Надворешни врски == {{Commons category|Anaerobic digestion}} {{Div col|colwidth=25em}} * {{cite web |url=http://www.adbioresources.org/ |title=Official Website of the Anaerobic Digestion and Bioresources Association |publisher=Anaerobic Digestion and Bioresources Association (ADBA)}} * {{cite web |url=http://www.biogas-info.co.uk/ |title=UK's Official Information Portal on Anaerobic Digestion and Biogas}} * {{cite web |url=http://www.americanbiogascouncil.org/ |title=American Biogas Council |date=9 October 2018}} * {{cite web |url=http://www.extension.org/pages/Introduction_to_Biogas_and_Anaerobic_Digestion |title=Introduction to Biogas and Anaerobic Digestion], information from eXtension's Livestock and Poultry Environmental Learning Center |access-date=18 November 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101225093646/http://www.extension.org/pages/Introduction_to_Biogas_and_Anaerobic_Digestion |archive-date=25 December 2010}} {{Div col end}} [[Категорија:Анаеробно варење]] [[Категорија:Управување со отпад]] hxy9p14e0c3av4vhi1qtqe677xdwjdj Анаеробна дигестија 0 1372216 5375529 2025-06-07T10:49:19Z 19user99 72391 Пренасочување кон [[Анаеробна декомпозиција]] 5375529 wikitext text/x-wiki #ПРЕНАСОЧУВАЊЕ [[Анаеробна декомпозиција]] mb3li8cezls7d4s7y07uft2khedfrf7 Предлошка:Fb team (N) Club Leon 10 1372217 5375530 2025-06-07T10:50:24Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Леон |tan=Клуб Леон |tc=MEX |abb={{#if:{{{abb|}}}|LEO}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Мексико|Леон]] </noinclude> 5375530 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Леон |tan=Клуб Леон |tc=MEX |abb={{#if:{{{abb|}}}|LEO}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude> [[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Мексико|Леон]] </noinclude> gqrs0w4bakpioq2tcncqpnemiaq63v0 Предлошка:Fb team Al-Ain FC 10 1372218 5375536 2025-06-07T10:54:31Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Предлошка:Fb team Al-Ain FC]] на [[Предлошка:Fb team Al Ain FC]] 5375536 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Предлошка:Fb team Al Ain FC]] mp97857emglkpd24v90ksvw7sbz8g41 Список на технологии за обработка на цврст отпад 0 1372219 5375537 2025-06-07T10:56:32Z 19user99 72391 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1184152223|List of solid waste treatment technologies]]“ 5375537 wikitext text/x-wiki Статијата содржи список на различни форми на технологии за [[Обработка на отпад|обработка на цврст отпад]] и капацитети што се користат во инфраструктурата за управување со отпад. == Објекти за ракување со отпад == * Локација за погодности * Станица за трансфер == Воспоставени технологии за обработка на отпад == * [[Инсинерација]] * [[Депонија]] * [[Рециклирање]] * Специфично за органскиот отпад: ** [[Анаеробна декомпозиција|Анаеробна дигестија]] ** [[Компост|Компостирање]] *** Компостирање во низа == Алтернативни технологии за обработка на отпад == Во Велика Британија, некои од овие технологии понекогаш се нарекуваат и '''напредни технологии за обработка на отпад.''' * [[Биосушење]] * Гасификација ** Плазмична гасификација : Гасификација потпомогната од празнични факели * Хидротермална карбонизација * Хидротермално втечнување * [[Механички биолошки третман]] (сортирање на одбрани фракции) ** Гориво добиено од отпад * Механички термички третман * Оксидација на стопена сол * Пиролиза * UASB (применувана на цврст отпад) * Автоклав за отпад * Специфично за органскиот отпад: ** Биоконверзија на биомаса во мешани алкохолни горива ** Компостирање во сад ** Земјоделство ** [[Обработка на отпадни води]] ** Тунелско компостирање == Поврзано == * [[Биоетанол]] * [[Биодизел]] * [[Загадување|Контрола на загадувањето]] * [[Енергија од отпад]] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Технологија за преработка на отпад]] [[Категорија:Анаеробно варење]] bxjddqzjnraaxm3z9bqmdd3yehq9zoa 5375542 5375537 2025-06-07T11:07:43Z 19user99 72391 5375542 wikitext text/x-wiki Статијата содржи список на различни форми на технологии за [[Обработка на отпад|обработка на цврст отпад]] и капацитети што се користат во инфраструктурата за управување со отпад. == Објекти за ракување со отпад == * [[Центар за рециклирање на комунален цврст отпад]] * [[Станица за трансфер]] == Воспоставени технологии за обработка на отпад == * [[Инсинерација]] * [[Депонија]] * [[Рециклирање]] * Специфично за органскиот отпад: ** [[Анаеробна декомпозиција|Анаеробна дигестија]] ** [[Компост|Компостирање]] *** Компостирање во низа == Алтернативни технологии за обработка на отпад == Во Велика Британија, некои од овие технологии понекогаш се нарекуваат и '''напредни технологии за обработка на отпад'''. * [[Биосушење]] * [[Гасификација]] ** Плазмична гасификација: Гасификација потпомогната од празнични факели<ref name=moustakasa> {{Cite journal | display-authors = 4 | last1 = Moustakasa | first1 = K. | last2 = Fattab|first2 = D. | last3 = Malamisa |first3 = S. | last4 = Haralambousa |first4 = K. | last5 = Loizidoua|first5 = M. | title = Demonstration plasma gasification/vitrification system for effective hazardous waste treatment | journal = [[Journal of Hazardous Materials]] | volume = 123 | issue = 1–3 | pages = 120–126 | date = 2005-08-31 | doi = 10.1016/j.jhazmat.2005.03.038 | pmid = 15878635| bibcode = 2005JHzM..123..120M }} </ref><ref name=kalinenko> {{Cite journal | display-authors = 4 | last1 = Kalinenko | first1 = R. A. | last2 = Kuznetsov |first2 = A. P. | last3 = Levitsky |first3 = A. A. | last4 = Messerle |first4 = V. E. | last5 = Mirokhin |first5 = Y. | last6 = Polak |first6 = L. S. | last7 = Sakipov |first7 = Z. B. | last8 = Ustimenko |first8 = A. B. | title = Pulverized coal plasma gasification | journal = [[Plasma Chemistry and Plasma Processing]] | volume = 13 | issue = 1 | pages = 141–167 | date = 1993 | doi = 10.1007/BF01447176| bibcode = 1993PCPP...13..141K }} </ref><ref name=messerle> {{Cite book | last1 = Messerle |first1 = V. E. | last2 = Ustimenko |first2 = A. B. | editor1-last = Syred | editor1-first = Nick | editor2-last = Khalatov | editor2-first = Artem | title = Advanced Combustion and Aerothermal Technologies. Environmental Protection and Pollution Reductions | url = https://archive.org/details/advancedcombusti00syre_448 | url-access = limited | chapter = Solid Fuel Plasma Gasification | publisher = Springer Netherlands | isbn = 978-1-4020-6515-6 | pages = [https://archive.org/details/advancedcombusti00syre_448/page/n142 141]–156 | date = 2007 | doi = 10.1007/978-1-4020-6515-6}} </ref> * [[Хидротермална карбонизација]] * Хидротермално втечнување * [[Механички биолошки третман]] (сортирање на одбрани фракции)<ref>{{cite web | url = http://www.mbt.landfill-site.com/ | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20071109211254/http://www.mbt.landfill-site.com/ | archive-date = 9 November 2007 | title = Welcome to the Mechanical Biological Treatment Web Site | publisher = Enviros Consulting | location = Cambridge, UK | access-date = 22 November 2006}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.juniper.co.uk/services/Our_services/mbt.html | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20051214154326/http://www.juniper.co.uk/services/Our_services/mbt.html | archive-date = 14 December 2005 | title = Mechanical Biological Treatment | publisher = Juniper Consultancy Services Ltd | location = Uley, Gloucestershire, England}}</ref> ** Гориво добиено од отпад * [[Механички термички третман]] * Оксидација на стопена сол * [[Пиролиза]] * UASB (применувана на цврст отпад) * Автоклав за отпад * Специфично за органскиот отпад: ** Биоконверзија на биомаса во мешани алкохолни горива ** Компостирање во сад ** Земјоделство ** [[Обработка на отпадни води]] ** Тунелско компостирање == Поврзано == * [[Биоетанол]] * [[Биодизел]] * [[Загадување|Контрола на загадувањето]] * [[Енергија од отпад]] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Технологија за преработка на отпад]] [[Категорија:Анаеробно варење]] l1y0ucltlci0k1ngu6seagt3rnkdnjw Видови анаеробни дигестори 0 1372220 5375544 2025-06-07T11:19:12Z 19user99 72391 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1172246052|Anaerobic digester types]]“ 5375544 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|мини| Споредба на вообичаени типови на технологија за дигестор на анаеробни гасови.]] Следното е делумен список на '''видови анаеробни дигестори.''' Овие процеси и системи го користат [[Анаеробна декомпозиција|анаеробното варење]] за цели како што се обработка на биоотпад, животинско ѓубриво, [[Обработка на отпадни води|канализација]] и производство на [[биогас]]. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://gcep.stanford.edu/pdfs/energy_workshops_04_04/biomass_wilkie.pdf|title=BIOGAS AND ANAEROBIC DIGESTION: Fundamentals and Applications|work=The Global Climate and Energy Project (GCEP) at Stanford University}}</ref> Анаеробните дигестори можат да се категоризираат според неколку критериуми: според тоа дали биомасата е фиксирана на површина („прикачен раст“) или може слободно да се меша со реакторска течност („суспендиран раст“); според стапката на органско оптоварување (стапката на влијателна маса и хемиска побарувачка на кислород по единица волумен); <ref name="AnaerobicComparison" /> и во зависност од тоа дали се одвива во централизирани постројки или децентрализирани постројки. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://large.stanford.edu/courses/2018/ph240/agali1/|title=Overview of Biogas Production|last=Agali|first=Chiamaka|date=2018|work=Stanford University}}</ref> Повеќето анаеробни дигестори низ светот се изградени врз основа на анаеробно варење од влажен тип, при што биомасата (обично животински измет) и водата се мешаат во еднакви количини и се формира кашеста маса во која содржината на вкупни цврсти материи е околу 10-15%. Иако овој тип е погоден за многу региони, тој станува предизвик кај големите постројки каде што е потребно користење на големи количини вода секој ден, честопати во области каде има недостиг на вода. <ref>{{Наведени вести|url=http://finance.renewableenergyworld.com/pennwell.renewableenergy/news/read/39424925/|title=War on India’s Toxic Pollution|date=2020|work=Renewable Energy World}}</ref> Дигесторите за состојки во цврста состојба, за разлика од дигесторите за состојки во влажна состојба, ја намалуваат потребата од разредување на биомасата пред таа да се користи за дигестија. Дигесторите од типот за состојки во цврста состојба можат да ракуваат со сува, наредена биомаса со висок процент на цврсти материи (до 40%) и се состојат од гасно непропустливи комори наречени ферментаторски кутии кои работат во сериски режим, кои периодично се полнат и истоваруваат со цврста биомаса и ѓубриво. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.researchgate.net/publication/331278955_Solid-State_Anaerobic_Digestion_for_Waste_Management_and_Biogas_Production|title=Solid-State Anaerobic Digestion for Waste Management and Biogas Production|last=Zhou|first=Haoqin|date=January 2019|work=ResearchGate}}</ref> На пример, широко користениот UASB реактор е дигестер со висока брзина на раст со суспендирање, со биомаса згрутчена во гранули кои потоа се таложат релативно лесно и со типични стапки на оптоварување во опсег од 5-10 kgCOD/ <sup>m3</sup> /d. <ref name="AnaerobicComparison">{{Наведено списание|last=Grant|first=Shannon R.|last2=Shashi Gorur|last3=James C. Young|last4=Robert Landine|last5=Albert C. Cocci|last6=C. Calvert Churn|date=November 2002|title=An Anaerobic Exercise: A comparison of anaerobic treatment technologies for industrial wastewater|url=http://eponline.com/Articles/2002/11/01/An-Anaerobic-Exercise.aspx?admgarea=ht.water.wastewater|journal=Environmental Protection|pages=18–26|access-date=4 Jan 2013}}</ref> Најчестите видови на анаеробна дигестија се течни, чеп-течни и цврсти дигестори. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.researchgate.net/publication/254469763_Types_of_anaerobic_digester_for_solid_wastes|title=Types of anaerobic digester|date=January 2002|work=ResearchGate}}</ref> Примери за анаеробни дигестори вклучуваат: * Анаеробна постапка со активна тиња * [[Анаеробен кларигестер]]. * Анаеробен контактен процес. * [[Anaerobic expanded-bed reactor|Анаеробен реактор со проширен слој]]. * Анаеробен филтер. * [[Anaerobic fluidised bed|Анаеробна флуидизирана подлога]]. * Анаеробна лагуна. * Анаеробен МБР. * [[Anaerobic migrating blanket reactor|Анаеробен мигрирачки реактор]] * [[Batch system anaerobic digester|Анаеробен дигестер со сериски систем]]. * Реактор со континуирано мешање (CSTR). * Дигестија на проширен слој од гранулирана тиња (EGSB) * Хибриден реактор. * Имхофски резервоар * Реактор за внатрешна циркулација (IC). * [[One-stage anaerobic digester|Едностепен анаеробен дигестер]] * [[Plug-flow anaerobic digester|Анаеробен дигестер со проток на воздух]]. * [[Submerged media anaerobic reactor|Анаеробен реактор со потопена средина]]. * Синтексичен дигестер. * Анаеробен дигестер за состојки во цврста состојба (SSAD). * [[Two-stage anaerobic digester|Двостепен анаеробен дигестер]] * Анаеробна дигестија на тиња со нагорен проток (UASB). * [[Upflow and down-flow anaerobic attached growth|Анаеробен приврзан раст со нагорен и надолен проток]] == Наводи == {{Наводи}} pozkhsvb71g5c24zhl31zu3j8tdpowb 5375545 5375544 2025-06-07T11:21:33Z 19user99 72391 5375545 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|мини| Споредба на вообичаени типови на технологија за дигестор на анаеробни гасови.]] Следното е делумен список на '''видови анаеробни дигестори.''' Овие процеси и системи го користат [[Анаеробна декомпозиција|анаеробното варење]] за цели како што се обработка на биоотпад, животинско ѓубриво, [[Обработка на отпадни води|канализација]] и производство на [[биогас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://gcep.stanford.edu/pdfs/energy_workshops_04_04/biomass_wilkie.pdf|title=BIOGAS AND ANAEROBIC DIGESTION: Fundamentals and Applications|work=The Global Climate and Energy Project (GCEP) at Stanford University}}</ref> Анаеробните дигестори можат да се категоризираат според неколку критериуми: според тоа дали биомасата е фиксирана на површина („прикачен раст“) или може слободно да се меша со реакторска течност („суспендиран раст“); според стапката на органско оптоварување (стапката на влијателна маса и хемиска побарувачка на кислород по единица волумен);<ref name="AnaerobicComparison" /> и во зависност од тоа дали се одвива во централизирани постројки или децентрализирани постројки.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://large.stanford.edu/courses/2018/ph240/agali1/|title=Overview of Biogas Production|last=Agali|first=Chiamaka|date=2018|work=Stanford University}}</ref> Повеќето анаеробни дигестори низ светот се изградени врз основа на анаеробно варење од влажен тип, при што биомасата (обично животински измет) и водата се мешаат во еднакви количини и се формира кашеста маса во која содржината на вкупни цврсти материи е околу 10-15%. Иако овој тип е погоден за многу региони, тој станува предизвик кај големите постројки каде што е потребно користење на големи количини вода секој ден, честопати во области каде има недостиг на вода.<ref>{{Наведени вести|url=http://finance.renewableenergyworld.com/pennwell.renewableenergy/news/read/39424925/|title=War on India’s Toxic Pollution|date=2020|work=Renewable Energy World}}</ref> Дигесторите за состојки во цврста состојба, за разлика од дигесторите за состојки во влажна состојба, ја намалуваат потребата од разредување на биомасата пред таа да се користи за дигестија. Дигесторите од типот за состојки во цврста состојба можат да ракуваат со сува, наредена биомаса со висок процент на цврсти материи (до 40%) и се состојат од гасно непропустливи комори наречени ферментаторски кутии кои работат во сериски режим, кои периодично се полнат и истоваруваат со цврста биомаса и ѓубриво.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.researchgate.net/publication/331278955_Solid-State_Anaerobic_Digestion_for_Waste_Management_and_Biogas_Production|title=Solid-State Anaerobic Digestion for Waste Management and Biogas Production|last=Zhou|first=Haoqin|date=January 2019|work=ResearchGate}}</ref> На пример, широко користениот UASB реактор е дигестер со висока брзина на раст со суспендирање, со биомаса згрутчена во гранули кои потоа се таложат релативно лесно и со типични стапки на оптоварување во опсег од 5-10 kgCOD/ <sup>m3</sup> /d.<ref name="AnaerobicComparison">{{Наведено списание|last=Grant|first=Shannon R.|last2=Shashi Gorur|last3=James C. Young|last4=Robert Landine|last5=Albert C. Cocci|last6=C. Calvert Churn|date=November 2002|title=An Anaerobic Exercise: A comparison of anaerobic treatment technologies for industrial wastewater|url=http://eponline.com/Articles/2002/11/01/An-Anaerobic-Exercise.aspx?admgarea=ht.water.wastewater|journal=Environmental Protection|pages=18–26|access-date=4 Jan 2013}}</ref> Најчестите видови на анаеробна дигестија се течни, полу-течни и цврсти дигестори.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.researchgate.net/publication/254469763_Types_of_anaerobic_digester_for_solid_wastes|title=Types of anaerobic digester|date=January 2002|work=ResearchGate}}</ref> Примери за анаеробни дигестори вклучуваат: * Анаеробна постапка со активна тиња * [[Анаеробен кларигестер]] * Анаеробен контактен процес * [[Анаеробен реактор со проширен слој]] * Анаеробен филтер * [[Анаеробна флуидизирана подлога]] * Анаеробна лагуна * Анаеробен МБР * [[Анаеробен мигрирачки реактор]] * [[Анаеробен дигестер со сериски систем]] * Реактор со континуирано мешање (CSTR) * Дигестија на проширен слој од гранулирана тиња (EGSB) * Хибриден реактор * Имхофски резервоар * Реактор за внатрешна циркулација (IC) * [[Едностепен анаеробен дигестер]] * [[Анаеробен дигестер со проток на воздух]] * [[Анаеробен реактор со потопена средина]] * Синтексичен дигестер * Анаеробен дигестер за состојки во цврста состојба (SSAD) * [[Двостепен анаеробен дигестер]] * Анаеробна дигестија на тиња со нагорен проток (UASB) * [[Анаеробен приврзан раст со нагорен и надолен проток]] == Наводи == {{Наводи}} nandrsmducc5p413lm874z9dzn6w2v1 5375546 5375545 2025-06-07T11:22:35Z 19user99 72391 5375546 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|мини| Споредба на вообичаени типови на технологија за дигестор на анаеробни гасови.]] Следното е делумен список на '''видови анаеробни дигестори.''' Овие процеси и системи го користат [[Анаеробна декомпозиција|анаеробното варење]] за цели како што се обработка на биоотпад, животинско ѓубриво, [[Обработка на отпадни води|канализација]] и производство на [[биогас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://gcep.stanford.edu/pdfs/energy_workshops_04_04/biomass_wilkie.pdf|title=BIOGAS AND ANAEROBIC DIGESTION: Fundamentals and Applications|work=The Global Climate and Energy Project (GCEP) at Stanford University}}</ref> Анаеробните дигестори можат да се категоризираат според неколку критериуми: според тоа дали биомасата е фиксирана на површина („прикачен раст“) или може слободно да се меша со реакторска течност („суспендиран раст“); според стапката на органско оптоварување (стапката на влијателна маса и хемиска побарувачка на кислород по единица волумен);<ref name="AnaerobicComparison" /> и во зависност од тоа дали се одвива во централизирани постројки или децентрализирани постројки.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://large.stanford.edu/courses/2018/ph240/agali1/|title=Overview of Biogas Production|last=Agali|first=Chiamaka|date=2018|work=Stanford University}}</ref> Повеќето анаеробни дигестори низ светот се изградени врз основа на анаеробно варење од влажен тип, при што биомасата (обично животински измет) и водата се мешаат во еднакви количини и се формира кашеста маса во која содржината на вкупни цврсти материи е околу 10-15%. Иако овој тип е погоден за многу региони, тој станува предизвик кај големите постројки каде што е потребно користење на големи количини вода секој ден, честопати во области каде има недостиг на вода.<ref>{{Наведени вести|url=http://finance.renewableenergyworld.com/pennwell.renewableenergy/news/read/39424925/|title=War on India’s Toxic Pollution|date=2020|work=Renewable Energy World}}</ref> Дигесторите за состојки во цврста состојба, за разлика од дигесторите за состојки во влажна состојба, ја намалуваат потребата од разредување на биомасата пред таа да се користи за дигестија. Дигесторите од типот за состојки во цврста состојба можат да ракуваат со сува, наредена биомаса со висок процент на цврсти материи (до 40%) и се состојат од гасно непропустливи комори наречени ферментаторски кутии кои работат во сериски режим, кои периодично се полнат и истоваруваат со цврста биомаса и ѓубриво.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.researchgate.net/publication/331278955_Solid-State_Anaerobic_Digestion_for_Waste_Management_and_Biogas_Production|title=Solid-State Anaerobic Digestion for Waste Management and Biogas Production|last=Zhou|first=Haoqin|date=January 2019|work=ResearchGate}}</ref> На пример, широко користениот UASB реактор е дигестер со висока брзина на раст со суспендирање, со биомаса згрутчена во гранули кои потоа се таложат релативно лесно и со типични стапки на оптоварување во опсег од 5-10 kgCOD/ <sup>m3</sup> /d.<ref name="AnaerobicComparison">{{Наведено списание|last=Grant|first=Shannon R.|last2=Shashi Gorur|last3=James C. Young|last4=Robert Landine|last5=Albert C. Cocci|last6=C. Calvert Churn|date=November 2002|title=An Anaerobic Exercise: A comparison of anaerobic treatment technologies for industrial wastewater|url=http://eponline.com/Articles/2002/11/01/An-Anaerobic-Exercise.aspx?admgarea=ht.water.wastewater|journal=Environmental Protection|pages=18–26|access-date=4 Jan 2013}}</ref> Најчестите видови на анаеробна дигестија се течни, полу-течни и цврсти дигестори.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.researchgate.net/publication/254469763_Types_of_anaerobic_digester_for_solid_wastes|title=Types of anaerobic digester|date=January 2002|work=ResearchGate}}</ref> Примери за анаеробни дигестори вклучуваат: * Анаеробна постапка со активна тиња * [[Анаеробен кларигестер]] * Анаеробен контактен процес * [[Анаеробен реактор со проширен слој]] * Анаеробен филтер * [[Анаеробна флуидизирана подлога]] * Анаеробна лагуна * Анаеробен МБР * [[Анаеробен мигрирачки реактор]] * [[Анаеробен дигестер со сериски систем]] * Реактор со континуирано мешање (CSTR) * Дигестија на проширен слој од гранулирана тиња (EGSB) * Хибриден реактор * Имхофски резервоар * Реактор за внатрешна циркулација (IC) * [[Едностепен анаеробен дигестер]] * [[Анаеробен дигестер со проток на воздух]] * [[Анаеробен реактор со потопена средина]] * Синтексичен дигестер * Анаеробен дигестер за состојки во цврста состојба (SSAD) * [[Двостепен анаеробен дигестер]] * Анаеробна дигестија на тиња со нагорен проток (UASB) * [[Анаеробен приврзан раст со нагорен и надолен проток]] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Анаеробно варење]] [[Категорија:Управување со отпад]] r8rwiw2nx5xa0we27h7c1sgn9crbboi