Википедија mkwiki https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter Медиум Специјална Разговор Корисник Разговор со корисник Википедија Разговор за Википедија Податотека Разговор за податотека МедијаВики Разговор за МедијаВики Предлошка Разговор за предлошка Помош Разговор за помош Категорија Разговор за категорија Портал Разговор за Портал TimedText TimedText talk Модул Разговор за модул 0 4844 5379107 5342223 2025-06-11T21:29:39Z Gurther 105215 ситна поправка 5379107 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воено лице | име = Пере Наумов Тошев | живеел = [[1865]] — [[4 мај]] [[1912]] | слика = [[Податотека:Пере Тошев.jpg|150px]] | опис = македонски револуционер и национален херој | прекар = ''Пере'' {{•}} ''Совеста на револуционерна Македонија'' | роден-место = [[Прилеп]], [[Македонија]] | починал-место = [[Дреново]], [[Македонија]] | држава = [[Македонско национално движење]] | гранка = | служба-време = [[1893]] — [[1912]] | чин = Член на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] | единици = [[Четнички институт на ТМОРО|Четнички институт]] | командувал = [[Македонска револуционерна организација]] | битки = [[Српско-бугарска војна]] {{•}} [[Битка кај Сливница]] {{•}} [[Борба за Македонија]] {{•}} [[Илинденско востание]] | одличја = Орден за храброст | занимања = учител }} {{multiple image<!-- begin stack of images, scroll down for article --> |direction = vertical | width = 300 |image1 = Поштенска карта со ликот на Пере Тошев.jpg|caption1 = Разгледница. На предната страна е ликот на Пере Тошев, на задната страна пишува: ''„Лишен од сите човекови права, при полно отсуство на какви и да било услови за една легална, културна борба, фрлениот во очај македонски народ, повторно е принуден да се заложи за последното средство — оружјето — и да се бори против тиранијата за слобода или смрт. Пере Тошев, роден 1867 г. во Прилеп, Македонија: Еден од основачите на Внатрешната македонска револуционерна организација, паднал за слободата на својот народ 1912 кај село Дреново. Најдолу: Серија I — Борци паднати за слободата на Македонија, бр. 3, издание на Сојузот на македонските студентски друштва во туѓина“''<br> |image2 = |caption2 = <br> |image3 = |caption3 = <br> | image4 =|caption4 =<br> }}<!-- End stack of images, article text starts below --> [[Податотека:Pere Tošev SK (2).jpg|300px|мини|десно|Споменик на Пере Тошев во Скопје]] {{Македонски Пантеон на бессмртните предводници на македонската револуционерна епопеа}} '''Петар Наумов Тошев''' ([[1865]] — [[4 мај]] [[1912]]) — македонски национален херој, учесник во македонското револуционерно движење, член и раководител на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], ''апостол'' и ''совеста на револуционерна Македонија''<ref name="Eftim">Евтим Спространов. Дневник, Т.I (1901-1907), Предговор Александър Гребенаров, Съставители: Гребенаров, Ал., Милкана Бошнакова, Георги Царев. С. 1994</ref>. Пере Наумов Тошев е роден во [[1865]] година во [[Прилеп]], во семејство на богати и видни иселеници од [[Дебарско]]. Основното образование го завршил во [[Прилеп]], а потоа продолжил да се школува во [[Солунската машка гимназија]], од каде што во 1884 година, поради бунт бил исклучен со група од 12 ученици, меѓу кои и [[Ѓорче Петров]]. Во [[1884]] година завршил VI клас во [[Пловдив]]ската гимназија. Истата година, во градот Станимака ([[Асеновград]]), Пере Тошев, заедно со [[Спиро Костов]] од [[Велес]] и [[Владимир Кусев]] од [[Прилеп]], организирале револуционерен комитет за ослободување на [[Македонија]] и [[Одринско]]. Исто така, тој бил учесник во обединувањето на [[Источна Румелија]] со [[Кнежевство Бугарија|Бугарија]] во [[1885]] година, каде што со неговата чета учествувал во заземањето на градската пошта во [[Пловдив]]. Истата година, тој зел учество во [[Српско-бугарска војна|Српско-бугарската војна]], како доброволец во бугарската [[армија]] во одред од 400 македонски доброволци, под команда на [[Коста Паница]]. Нападот на неговиот одред бил заслужен за конечниот исход на Битката кај [[Сливница]] (во близина на [[Пирот]]), при што [[Срби]]те се повлекле. Во битката Пере Тошев бил ранет, а за покажаната храброст бил одликуван со ''„Орден за храброст“''. Од [[1892]] до [[1901]] година учителствувал во гимназиите во [[Прилеп]], [[Скопје]], [[Битола]] и [[Солун]], сè до [[Солунска афера|Солунската афера]] во 1901 година, кога заедно со повеќе истакнати револуционери бил уапсен. Притоа, тој бил осуден на 101 година [[затвор]] и бил затворен во Подрум Кале ([[Бодрум Кале]]) во [[Мала Азија]], но во [[1902]] година бил амнестиран. Во [[1903]] година учествувал во [[Илинденското востание]], каде што раководел со [[Мариово|Мариовскиот]] револуционерен реон. Во [[1904]] година, по [[Грабнување на Даме Груев|заробувањето на Дамјан Груев]] од србоманскиот војвода [[Мицко Крстевски]], лично отишол и преговарал со [[Глигор Соколов]] (Соколовиќ) Ламев за негово пуштање. По востанието, тој бил еден од главните претставници на [[Радикална - реформска струја|Реформската струја]] и се залагал за широка децентрализација на Организацијата. Исто така, бил делегат на [[Прилепскиот конгрес]] во 1904 година, а во [[1905]] година на [[Рилскиот конгрес]] на [[ВМОРО]] бил избран за член на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на Организацијата. Од [[1910]] до [[1911]] година бил училиштен инспектор на училиштата во [[Солун]]скиот округ. Во 1911 година заминал да се лекува во [[Софија]], во клиниката на [[Стефан Сарафов]]. На [[29 февруари]] [[1912]] година ја примил веста за склучувањето сојузен договор меѓу [[Бугарија]] и [[Србија]], каде што [[Македонија]] била поделена на спорна и беспорна зона. Пере Тошев побарал да биде примен во Народното собрание и ислушан, при што бил уапсен. Скршен од поделбата на Македонија, тргнал за [[Прилеп]] кај своите најблиски, но на [[4 мај]], на патот за [[Прилеп]], во [[Дреновска Клисура|Дреновската Клисура]], бил убиен од турска заседа. Откако бил убиен, [[Турци]]те го исекле на парчиња и го закопале во каналот покрај патот. По пет дена, роднините го нашле телото на Пере Тошев, но Турците им забраниле да го погребаат во [[Прилеп]]. Така, под засилен надзор на Турците, Пере Тошев бил погребан во дворот од [[Црква (градба)|црквата]] во [[село]] [[Фариш]]. Во [[1996]] година, неговите посмртни останки биле префрлени во дворот на црквата ''„Св. Благовештение“'' во [[Прилеп]]. ==Потекло== {{quote|'''''Потеклото и семејната средина се фундаментален елемент во биографијата на една личност. Тие го обусловуваат неговиот живот во неговата најрана фаза, а оставаат траги во целокупната негова натамошна дејност...'''''|''Христо Андонов-Полјански'' <ref>Андонов-Полјански Х., Гоце Делчев и неговото време, Култура, Скопје, 1978</ref>}} {{Пере Тошев}}[[Податотека:Cepenkov.jpg|мини|лево|150п|[[Марко Цепенков]]]] Пере Тошев е роден во градот [[Прилеп]] во текот на 1865 година. Потекнувал од видни и богати родители. Од таткова страна, неговите предци потекнувале од [[Дебарско]]. Тие ги напуштиле своите огништа поради нападните на [[албански|арнаутските]] банди и најпрво се населиле во селото [[Варош]], а од таму во градот [[Прилеп]]. Неговата мајка потекнувала од [[Ваташа]], Пере честопати навраќал во ова село за да ги посети своите роднини. Градот бил голем просветен и културен центар. Во [[1843]] година во [[Прилеп]] било отворено првото народно училиште ''„Св. Кирил и Методиј“'', а во 1865 година било отворено и Првото женско училиште, кое од [[1880]] година било сместено во новоизградена зграда во дворот на [[Црква „Св. Благовештение“ - Прилеп|црквата „Св. Благовештение“]].<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.prilepinfo.mk/mk/za-prilep/prilep-niz-istorijata/133-prilrp-niz-istorijata | title = Прилеп низ историјата | publisher = Инфо Прилеп }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Во [[19 век|XIX век]], во [[Прилеп]] учителствувал големиот македонски преродбеник и собирач на народно творештво [[Димитар Миладинов]], заедно со својот помошник [[Рајко Жинзифов]] и токму во овој период во контакт со Миладинов, [[Марко Цепенков]] ја прифатил идејата на преродбеникот за собирање на македонското народно творештво. Старите [[манастир]]и во околината и [[Црква (градба)|црквите]] во селото [[Варош]], биле жаришта, каде што се чувала [[Православна црква|православната]] вера и писменост. Според едно предание, во Варош некогаш постоеле 77 цркви.<ref>{{наведена книга | last = К. Цепенков | first = Марко | authorlink = Марко Цепенков | title = Македонски народни приказни | publisher = Македонска книга | year = 1989 | isbn = 8636900425 | page = 102 }}</ref> Меѓу нив биле: [[Варошки манастир|Варошкиот Манастир]] со црквата [[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Варош|„Св. Архангел Михаил“]], [[Црква „Св. Никола“ - Прилеп|„Св. Никола“]], [[Црква „Св. Богородица Пречиста“ - Варош|„Св. Богородица Пречиста“]], „Св. Атанасиј“, „Св. Петар“ и [[Црква „Св. Димитрија“ - Прилеп|„Св. Димитрија“]].<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://culturemap.mk/map/345/ | title = Варош – Прилеп | publisher = www.culturemap.mk }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Според „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“ издадена во [[Цариград]] во 1878 година, ги опфаќа податоците само за машкото население од 1873 година, наведено дека во [[Прилеп]] имало 2.661 домаќинства со 2.300 муслимани, 7.500 Македонци-егзархисти<ref group="белешка" name="vg_0"/><ref group="белешка" name="vg_1"/><ref group="белешка" name="vg_9"/>, 200 Власи и 200 Роми <ref>„Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, стр. 72-73.</ref>. Во овој период Прилеп се делел на југоисточен христијански дел и северозападен турски дел. Постоеле 17 христијански маала: Гумење маало, Бадеско маало, Трајково маало, Нарид маало, Ограда маало, Бомболовско маало, Аџи-Илиовско маало, Вирои (или Жабино) маало, Табана маало, Ќошари маало, Шарена чешма маало, Долно маало, Варошко (или Поп Стефаново) маало, Поп Костадин маало, Чаршиско (или Поп Никола) маало и др.<ref name=maala>{{наведена книга| last = Хаџи Васиљевиќ| first = Јован| title = Прилеп и његова околина| language = српски| publisher = Чупићеве задужбине Л., Београд| year = 1902| page = 32, 33}}</ref> Турските маала биле 10 на број: Барјакли-беј маало, Ат-Меџид маало, Тризла маало, Орта маало, Шабан маало, Вишне маало, Чарши маало, Ѓок-дере маало, Кајнак маало и др. По некоја христијанска куќа постоела и во турските маала.<ref name=maala /> Револуционерните превирања рано започнале во овој град. Прилепчанецот Диме Чакре кој бил учесник во [[Руско - турската војна]], во оваа војна бил одликуван со руски медал за храброст, најпрво се засолнал во [[Ќустендил]], а потоа навлегол во [[Прилепско]] каде со својата чета од 9 души, составена од: брат му Мијале, Тоде Бочварчето, Ѓорѓија Лажот, Јосиф Радобилец, Мицко Мариовчето и други <ref name="PiPni">Прилеп и прилепско низ историјата, книга прва, издание на општинското собрание и на сојузот на здруженијата на борците од НОВ - Прилеп, Прилеп, 1971 година</ref>, ликвидирале неколку зулумџии од [[Прилеп]] и неговата околина по што се нашле во [[Крушево]]. Браќата Чакревци биле едни од истакнатите дејци во т.н. [[Демирхисарски заговор]]. Меѓутоа по апсењата на голем дел од заговорниците, Диме и Мијале Чакреви на [[Велигден]] [[1881]] година влегле во [[Прилеп]] и се сместиле во куќата на Јован Кондов, за да се разберат со чорбаџијата Крапче. Но тој ги предал на Турците, браќата дошле во судир со турските сили, притоа куќата била запалена и сите загинале. При оваа престрелка Диме Чакре заедно со последниот преживеан четник се самоубиле за да не бидат заробени. == Образование == {{quote|'''''Следната учебна година во Солун за првпат се отвори четврти клас. Го продолжив учењето таму со полустипендија и тоа до половината на шести клас, поради тоа, што бев немирен; во дејствителност јас не бев особено подвижен, но ме мислеја оти сум замешан во ученичките 6унтови. Ме исклучија заедно со 12-13 другари од разни класови, меѓу кои беше и Пере Тошев... Од кога не исклучија, заминавме за Пловдив... Во годината 1881 беше станало комитско движење во Прилеп, и ние живо се интересувавме затоа, макар и деца, а Пере Тошев беше бил во врска со тие комити, но тоа немаше последици за нас... Летото, кога да заминаа Калмуков и Куртев, имаше веќе во гимназијата ученици, запишани за востаници, во тој број и ние: јас, Пере Тошев, Љапчев и Никола Генадиев, кој беше со нас и биле ни беше водачот. Но Ризов не позволи да се завлекуваат учениците во чети. Место тоа на сите ни возложија улога да одиме по градиштата низ источна Румелија да збираме помош во пари и оружје за наоружаните чети, што се готвеа да заминат'''''|''Ѓорче Петров''|''Спомени''}} [[Податотека:Ѓорче Петров.jpg|мини|лево|150п|[[Ѓорче Петров]]]][[Податотека:Solunska Gimnazija 11.maj.jpg|мини|десно|350п|Прослава при Солунската гимназија по повод денот на браќата Кирил и Методиј]] Пере во раното детство останал без татковата грижа. Детството го поминал под надгледување на својот брат кои се грижел за своите зделки и не посветувал доволно внимание за воспитувањето и образованието на својот помал брат. Oсновното и прогиманзиското образование го добил во родниот град. Во [[Прилеп]] учители биле [[Никола Ганчев]] и [[Јосиф Ковачев]].Во учебната 1882-1883 година, Пере се запишал во [[Солунската машка гимназија]], во IV клас. Солун одиграл голема улога во создавањето на револуционерна клима во Македонија, а [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] се наоѓала во сржта на револуционерните пулсови. Солунската гимназија, и покрај егзархискиот [[Језуити|језуитски]] режим, била вистински расадник на револуционерни идеи. Во гимназијата циркулирала забранета литература, се ковале планови и се дигале ученички бунтови. Низ клупите на оваа гимназија минале речиси сите истакнати македонски револуционери од последната деценија на [[19 век]], кои ја имале предводничката улога во македонското револуционерно движење <ref name="DIME 2">Димитар Димески, Македонското националноослободително движење во Битолскиот вилает (1893-1903), II издание, Скопје, 1982</ref>. Низ клупите на оваа гимназија минале голем број на македонски револуционери: [[Ѓорче Петров]], Пере Тошев, [[Дамјан Груев]], [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]], [[Борис Сарафов]] и други <ref name="VGSiS">Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Табернакул, Институт за историја - Филозовски факултет, Скопје, 2003</ref>. Таа имала престиж и реноме над останатите образовни институции, не само егзархиски туку и во однос на сличните институциите на останатите [[Странски пропаганди во Македонија|пропаганди во Македонија]]. Во неа предавале еминентни македонски и странски професори. Гимназијата располагала со опремени кабинети, нејзината библиотека располагала со богата литература од светско реноме: [[Виктор Иго]], [[Димитриј Иванович Писарев]], [[Шекспир]], [[Гогољ]], [[Пушкин]], [[Лермонтов]] и други, а меѓу учениците кружела и забранета литература. Учителскиот кадар во Солунската егзархиска гимназија се делел на три групи: ''привилегирани северњаци'', ''благоразумни'', ''неблагонадежни и сепаратисти''. ''Првите како пионери на бугарската идеја... раководени во Солун од Михаил Сарафов... се господари во Солунската гимназија и слободни се секојдневно да фрлаат по некоја навреда... Ние ве храниме, храни куче да те лае'' <ref>[[Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници]]</ref>. Директорот [[Божил Рајанов]] и професорот [[Трајко Китанчев]] побарале поголема автономија за гимназијата и негодувале поради методите на наставата и карактерот на образованието. Од своја пак страна [[Трајко Китанчев]] за време на празничните денови во црквата св. Кирил и Методиј во [[Солун]] одржувал проповеди кој секогаш ги завршувал со зборовите: ''Браќа има крај на теглото, на неволјите. Амин!'' На тој начин Китанчев го револуционизирал македонското солунско граѓанство. Под влијание на Рајанов и Китанчев бил и [[Ѓорче Петров]] кој тогаш бил ученик во четврти клас и тој започнал да објавува анонимни писма во весникот ''Балкан'', во овие писма Петров ја напаѓал црковно-просветната дејност на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Во учебната [[1883]]/[[1884]] година [[Трајко Китанчев]] и Рајанов останале без служба, а за нов директор бил поставен Георги Кандиларов и тоа било повод за започнување на еден училиштен бунт. [[Ѓорче Петров]] напишал една брошура во која ја нападнал гимназијата и директорот, потоа дошло до еден училиштен бунт поради кој биле исклучени 14 ученици, а меѓу нив биле Пере Тошев и [[Ѓорче Петров]]. При претресот, кај Пере била пронајдена ''бугарска христоматија'' од [[Константин Величков]] и [[Иван Вазов]]. [[Податотека:Zahari Stoyanov portrait.jpg|мини|лево|150п|[[Захариј Стојанов]]]][[Податотека:TillyPhilippopol1885.jpg|мини|десно|350п|[[Пловдив]] во 1885&nbsp;г.]] Пере Тошев, заедно со останатите ученици кои биле исклучени од [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]], заминал во [[Пловдив]]. Но таму солунските бегалци-ученици не можеле да ја исполнат својата цел. Управата на [[Солунската машка гимназија]] и [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] направиле сè што е возможно за да ги спречат во тоа. [[Ѓорче Петров]] истакнува: ''По сугестија од егзархијата, Величков, тогаш директор на просветата, не нè прими, зошто ако беше нè примил, половината од солунската гимназија ќе избегаа. Ние останавме да се занимаваме со надеж да нè допуштат до испит та се надеваме да постапиме по гимназија идната година.'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomgp01.html Биографски податоци. — Исклучен од Солунската гимназија, Ѓорче Петров доаѓа во Пловдив. — Влијанието на Захариј Стојанов и Д. Ризов на „македончињата“, ученици во Пловдив. Овде се зародува мислата во Ѓорчета за востаничко движење во Македонија. — Станување учител во Штип, почнува да ја проповедува оваа мисла.]</ref> Следната 1885/1886 година, била полна со бурни случувања: обединувањето на [[Источна Румелија]] и [[Кнежевство Бугарија|Кнежевството Бугарија]] и [[Српско-бугарска војна|Српско-бугарската војна]], била изгубена за Пере и за неговите другари. Тие се впуштиле во случувањата кои барале жртви, заборавајќи на учењето и се друго, сметајќи ги собитијата како предвесник за ослободувањето на Македонија. Акцијата за обединување во текот на 1885 година била претходно придружена со агитација на македонското дело. Во 1884 година кај Пере Тошев се јавила замисла за основање на македоно-одринска револуционерна организација. Во таа насока, Пере имал значаен успех во [[Пловдив]] и [[Асеновград]]. Панајот Сребрев, секретар на првиот асеновградски револуционерен комитет истакнува дека во текот на месецот април 1884 година, по сугестија на Пере Тошев, бил основан ''Асеновградски таен револуционерен комитет'' за ослободување на Македонија и Одринско. Во текот на 1885 година Пере Тошев стапил во контакт со [[Захариј Стојанов]]. Набргу потоа било решено да дојде до промена во суштествувањето на Асеновградската револуционерна организација, од организација за ослободување на Македонија и Одринско, во организација за обединување на Северна со Јужна Бугарија. Ослободувањето на Македонија било одложено за поповолни времиња. Меѓутоа агитацијата за ослободување на Македонија, која и претходела на дејноста за обединувањето, се покажала како диверзија. [[Ѓорче Петров]] истакнува: ''18-годишен бев тогаш. Во Карлово добив телеграма да се вратам, а во Пловдив ми се соопшти, оти работата се изменила, но не ми кажаа како и што станало. После го разбрав следново: во Пловдив душата на тоа движење биле Тончев и, мислам, Странски, како „казионни" биле во врска со Софија. Намерата била да се испратат неколку чети во Македонија за да се поодвлече вниманието од Соединението, готвено од нив тајно. Тоа беше значи, пред Соединението, летото. Ние сме биле просто лагани, — тоа ни го рече Захариј Стојанов, што се секираше и пцуеше, оти си играле со едно такво дело. Се гледа, оти Захариј Стојанов верувал оти движењето е сериозно. Тој ги пцуеше. Во истово време се готвел споразум со Пашиќ, кој беше емигрант во Софија, да му се дадат средства и луѓе та да нахлуе со емигрантите Срби во Србија — да се размешаат работите во Србија та да стане полесно Соединението. Ризов бил внатре во оваа работа...'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomgp01.html Биографски податоци. — Исклучен од Солунската гимназија, Ѓорче Петров доаѓа во Пловдив. — Влијанието на Захариј Стојанов и Д. Ризов на „македончињата“, ученици во Пловдив. Овде се зародува мислата во Ѓорчета за востаничко движење во Македонија. — Станување учител во Штип, почнува да ја проповедува оваа мисла]</ref>. Востанието избувнало на 6 септември 1885 година, и било прогласено обединувањето на Јужна и Северна Бугарија. На Пере Тошев му била доверена најтешката и најделикатната улога, да ја заземе и да ја задржи телеграфската станица во [[Пловдив]]. Таа задача ја исполнил беспрекорно. По започнувањето на [[Српско-бугарска војна|Српско-бугарската војна]], на 2 ноември 1885 година, Пере Тошев учествувал како доброволец во одредот ''„Македонски арамии"'' на капетанот [[Коста Паница]]. Пере се истакнал во борбите кај Сливница и [[Пирот]], при што бил ранет, а за својата покажана храброст бил награден со орден ''„За храброст"''. По завршувањето на војната, Пере решил да го продолжи своето образование. Во текот на февруари 1886 година успеал да се запише во VI клас во гимназијата, но по неколку месеци, поради својот карактер, ја напуштил. Поради строгиот ред во гимназијата, и по неуспешниот обид да се запише во ломската педагошка гимназија, Пере заминал за [[Софија]] каде што останал да живее во близината на своите пријатели и млади другари. Пере тогаш се обидел да стане чиновник и да побара терен за својата кариера. Превратот и Стамболовиот режим го затекнале во таа положба. На чело на бугарската влада застанал премиерот [[Стефан Стамболов]]. Овој бугарски политичар бил протурски ориентиран и со својата политика сакал да добие поголеми отстапки од [[Висока Порта|Високата Порта]] за [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во Македонија]]. Стамболов бил против сите истапи кој биле насочени кон [[Османлиското Царство]], вклучително и оние на [[Македонска емиграција во Бугарија|македонската емиграција во Бугарија]] и македонските студенти и ученици. Пере не можел да остане настрана од бурните настани. Во овој период, кај Пере веќе созреала идејата дека ослободувањето на Македонија може да се оствари само преку една револуционерна организација. [[Ѓорче Петров]] во своите спомени истакнува: ''Пере Тошев ми беше пишал во тоа време во Солун сè да оставиме и да фатиме да работиме веќе за организацијата за ослободување. Јас, нафрлен во своите изучувања, му одговорив, оти не верувам да излези нешто од таква работа.'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomgp02.html Ѓ. Петров како учител во Скопје почнува да збира географски и етнографски материјали за целиот округ. Преместен во Битола, Петров продолжува и овде да збира подобни материјали и да дејствува против српската и грчката пропаганда. — Движење во младината против искључителното влијание на егзархијата во црковно-училишните работи. Борба со намесникот на владиката во Битола. — Петров преместен во Солун.]</ref> Пере станал активен член на тајното друштво на [[Димитар Ризов]], Никола, Денчо и [[Наум Туфекчиев]]и, Караѓулеви и други. Тој бил запознаен со сите планирани и остварени или осуетени атентати. Ризов му го претставил атентатот на [[Фердинанд I]], кој бил замислен да се изврши на железничката станица кога тој се враќал во [[Бугарија]]. Пере требало да биде еден од активните членови во атентатот врз [[Стефан Стамболов]], кога по грешка бил убиен бугарскиот министер за финансии [[Христо Белчев]]. Според [[Ѓорче Петров]], другарската неискреност наскоро го натерале Пере да се откаже од понатамошното активно учество во слични акции. Пере никогаш во текот на својот живот во Македонија не спомнувал ниту збор за тој период од својот живот. Во ретки моменти кога зборувал по некои ''исторички'', тоа го правел со резигнација и здодевност. Убиството на бугарскиот министер за финансии ги раздвижило бугарските власти и тие започнале со серија на апсења. Проследувањата особено биле силни меѓу [[Македонска емиграција во Бугарија|македонската емиграција]] и студентите [[Социјализам|социјалисти]]. Пере бил уапсен и подложен на полициските испитувања. Тој ги минал сите чистилишта на времето — подземјето на полициската станица, но бргу го поминал премрежјето. Благодарение на неговиот пријател од [[Пловдив]] — [[Иван Андонов]] кој бил доста влијателен кај Стамболов, бил ослободен и заминал да живее во [[Пловдив]] под гаранција на Андонов. [[Податотека:Ivan andonov.jpg|мини|лево|150п|[[Иван Андонов]]]][[Податотека:Стара Софија.jpg|мини|десно|350п|Софија]] Пере се вратил во [[Софија]]. Во [[Софија]] тој живеел во една темна и студена собичка во хотелот Батемберг, кај добриот бај Иван, кој му ја отстапил бесплатно, а се хранел во една млекарница каде што бил претплатен од бај Иван. За Пере не било реткост да помине цел ден со едно млеко и кифла <ref name="BESEDA" />. Тој бил горд и честољубив за да бара помош или поткрепа. Сепак никој не се погрижил за него и така Пере бил принуден на крајот да прими 300-400 лева од прилепското друштво во [[Софија]] и да си го плати борчот во млекарницата, но самиот тој чин придонел, Пере да почувствува дека се урива неговата чест и гордост. По еднократни и неуспешни обиди да добие одобрение да живее во Софија, Пере ја напуштил негостољубивата Бугарија и засекогаш заминал за [[Македонија]]. Политичкиот живот во Бугарија не му се допаѓал на Пере и тој не бил во состојба да завладее со неговата душа. Пере јасно сфаќал дека моралните опстојувања на политичкиот живот се во целосно разидување со неговите сфаќања за моралот, за целите на политичките борби. За него имало само еден принцип, односно принципот дека во општествената дејност немаат место побудите на личниот живот. Единствено Перевата природа може да даде објаснување за неговото активно учество во политичкиот живот. Борецот Пере не можел да го пропушти историскиот момент, обединувањето на [[Источна Румелија]] и [[Кнежевство Бугарија|Кнежевството Бугарија]], ниту можел да го одбегне повикот на борците какви што биле неговите другари. Меѓутоа тој не го сакал [[Наум Туфекчиев]], а со [[Димитар Ризов]] ги зачувал старите врски за лична доверба која била калена во многу неволји кои ги преживеале заедно <ref name="BESEDA" />. Другите стари политички пријатели, Пере избегнувал да ги сретнува кога ја посетувал [[Бугарија]] <ref name="BESEDA" />. Во [[Софија]], неговите пријатели и соработници го виделе идниот страшен конспиратор во Македонија. ==Враќање во Македонија== {{quote|'''''Пере и Даме се познаваа од Прилеп, каде што учителствувале... Пере Тошов беше до краен степен молчелив но и многу избувлив, не давајќи пет пари за никого. Седи, седи и одеднаш ја вади обувката и ја фрла некаде, јаболко, круша, што ќе му попадне...'''''|''Анастас Лозанчев''|''Спомени''}} [[Податотека:Пере Тошев во прилепската гимназија во учебната 1892-93 година.jpg|мини|лево|150п|Пере Тошев како учител во [[Прилеп]]]][[Податотека:Prilep Exarchist school teachers 1892-1893.JPG|мини|десно|350п|Учителскиот кадар во прилепската гимназија во учебната 1892-93 година]] Враќањето на Пере во Македонија коинцидирало со едно антиегзархиско движење за кое [[Ѓорче Петров]] вели: ''Околу 1890 година неосетно се јави во сите по живи бугарски центрови настроение во младината против владиците, обштините, егзархиските учители и службеници, и една струја против посегнуањата на егзархијата безконтролно да господарува во црковните и училишните работи во земјата. Еснафите, што во македонските градови сочинуваат мошен сталеж, готово минаа во оваа борба на страната на младинците... Ова движење се паѓа паралелно со пројавата на таканаречениот од некои македонски „сепаратизам“, изразен преку списанието „Лоза“ во Софија, раководено од Аргов, Паласчев, Хаџи Николов и др. Кружокот „Лоза“ претендира и денес, оти ова движење во Македонија се должело на нивна агитација. Во Солун се пројави меѓу учителите во гимназијата исто ова „сепаратистично“, движење. Реченово раздвижување што траја неколку годинн, го толкувам просто како реакција против долгогодишниот стремеж на егзархијата да го сосредоточи во свои раце диригирањето на обштествениот живот, а осем тоа го сметам прв чекор кон самодејност во земјата. Така не може ни најмалу да се каже, оти онај кружок околу „Лоза“ го подигнал тоа движење. Тоа неосетно се прероди во револуционерно движење. Отпрвин во револуционерното дело неусетно прво и главно учество зедоа истите луѓе, што ја водеа борбата против егзархијата.'' Пере се вратил во родниот град [[Прилеп]] со намера и надеж да го убеди својот брат да го издржува на сметка на неговиот дел од нивниот општ имот, за да студира во [[Европа]]. По две години напразно убедување на својот брат, Пере бил принуден да стане учител во [[Прилеп]]. Во текот на Перевото учителствување во Прилеп се случила неговата средба со друг великан на македонското дело. Во учебната 1892-93 година, [[Даме Груев]] бил назначен за егзархиски учител во [[Прилеп]] со плата од 40 лири. Во градот, Даме се вселил во куќата на Коне Браиловецот до Васил Крапче спроти билјардото на Чичовци. Во [[Прилеп]] се сретнале ''совеста'' и ''волјата на револуционерна Македонија''. Од овој период се датира едно писмо на Даме испратено до неговиот пријател Никола Дејков: ''Ме прашуваш кои ми се другари. Одговорот е речиси никој. Причина е, не затоа што не сум достоен да се користам со почита и на најпоследниот, но затоа што своеволно го избегнувам тоа благоволение, кое потоа се покажува како многу злотворно, бидејќи ме принудува во крајно задолжување кон новиот пријател. Сепак се наоѓа по некој; ти ги наведувам: П. Тошев, Ил. Самарџиев, Сотир Хаџиилиев, Г. Х. Панов, Ицко Х. Ангелов, Јован на Димка, брат му и неколку други.'' <ref name="ReferenceA">Даме Груев - Спомени. Коресподенција, Предговор, съставителство и бележки: Цочо Билярски, София, 1999</ref> Не е познато дали Пере и Даме размениле мисли за револуционерна дејност, постојните извори се скудни. Меѓутоа [[Даме Груев]] бил бескрајно опседнат со идејата за револуционерна организација, а Пере во писмото до [[Ѓорче Петров]] од 1889 година му пишал за ''организација за ослободување''. Можно е двајцата ''апостоли'' да дискутирале за револуционерното организирање уште додека учителствувале заедно. За контактите со Пере во овој период, Даме ги дава следниве зборови: ''Тој беше единствениот со кого бев поинтимен, и со кого си имав разбирање, но тогаш уште бевме немоќни да започнеме нешто.'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomdg03.html Груев формира месни комитети низ Македонија. - Првата месна организација во Кавадарци. - Груев q во Штип. - Неговото залознавање со Делчев. - Првата предавничка афера во Штипско.]</ref>. Даме, имајќи ги предвид приликите во [[Прилеп]], останал песимист во поглед на какво било организирање. Прилепската средина во тоа време сè уште не била подготвена за самоиницијатива и организационо прифаќање на револуционерните идеи. [[Прилеп]] бил конзервативна средина, учителите биле со конзервативни идеи, а почва за револуционерна дејност немало. Поради овие причини, на 22 јуни 1893 година Даме го напуштил [[Прилеп]] и заминал за родното [[Смилево]], а набргу потоа се нашол во [[Солун]] каде што се вброил меѓу [[корифеи]]те на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. == Совеста на револуционерна Македонија == {{Дејци на МРО}} {{quote|'''''Се сметам за извинет кај оние слушатели кои се надеваат дека ќе чујат сензационални работи и прикаски за бурните делувања. Херојските подвизи со надворешен блесок, ако претходно изјавам дека такво нешто не го краси Перевиот живот, затоа што сè што правеше го правеше во конспирација, невидливо-вистинско македонско подземје. За него прилега да се каже оваа одлика отколку да се пишуваат поеми... '''''|''Ѓорче Петров''|''Беседа за Пере Тошев''}} ===Битолски револуционерен округ=== {{Главна|Битолски револуционерен округ}} {{quote|''Под раководството на Пере Тошев, Атанас Лозанчев, Гл. П-ов, Г. Пешков и др. битолскиот крај се развиваше бавно, меѓутоа планомерно, и затоа достигна до онаа морална и материјална подготвеност, која со својата издржливост и самопожртвуваност го задиви светот во историскиот момент. Илинден 1903&nbsp;г. со што создаде славна епопеја како Македонецот-востаник знае да умира за слободата на својата татковина.''|'''''Христо Татарчев'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:GeorgiPeshkov.jpg|150px|мини|лево|Георги Пешков]] [[Податотека:Даме, Григор Попев и Александар Хаџи Панов во арнаутска облека на пат за Охрид.jpg|мини|десно|250п|Даме, Григор Попев и Александар Хаџи Панов]] На 23 октомври (стар стил) 1893 година во [[Солун]] од страна на [[Христо Татарчев]], [[Даме Груев]], [[Петар Поп Арсов]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Антон Димитров]] и [[Христо Батанџиев]] бил основана [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], со што македонското национално-ослободително движење влегло во нова фаза од својот развој. Пере своето учителствување го продолжил во [[Скопје]], а во учебната 1894 година по иницијатива на Ѓорче Петров и директорот Наследников бил преместен во [[Битола]]. Пере во себе имал револуционерна замисла уште кога се вратил во Македонија. Тој само барал другар и чекал поволен момент за да почне со револуционерна дејност. Како учител во [[Битола]], со својот јасен ум, прв сред младината ја фрлил идејата за една организирана политичка борба против [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]]. Кај Пере се родила идејата за ''организација за ослободување'', но поради својот карактер, Пере требало да ја почека појавата на [[Даме Груев]]. Во летото 1894 година, Даме Груев во согласност со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] презел една опширна обиколка низ Македонија за да подготви револуционерна почва за дејствување <ref name="PRDG" />. Во [[јули]] Даме се нашол во [[Кавадарци]] и го формирал првиот револуционерен комитет на Организацијата во [[Македонија]]. Од Кавадарци, Даме заминал за [[Прилеп]]. Во овој град бил формиран комитет со помош на веќе покрстените Александар Хаџи Панов и Тодор Станков. Во прилепскиот револуционерен комитет влегле: [[Александар Хаџи Панов]] (претседател), [[Тодор Станков]], [[Атанас Иванов]], [[Иван Гагалев]], [[Јордан Гавазов]], [[Јордан Поп Костадинов]] и други <ref name="DDBRO">Димитар Димески, Македонското национално движење во Битолскиот вилает (1893-1903), II издание, Скопје, 1982</ref>. Даме набргу пристигнал во [[Битола]] каде што се сретнал со Пере Тошев — ''негов интимен познаник по ослободителната идеја од времето на учителствувањето во Прилеп''. По инцијатива на Даме бил формиран комитетот на Внатрешната организација. Во него влегле: Пере Тошев (претседател), [[Анастас Лозанчев]] (секретар), [[Григор Попев]] (касиер) и [[Георги Пешков]] (советник). Според Даме, тогаш во Организацијата бил вклучен селскиот учител Неделко Дамјанов и други, вкупно десетина луѓе. Во мемоарската литература постојат нејаснотии за времето кога бил формиран Комитетот во Битола. Проблемот е околу тоа дали Комитетот бил формиран пред или по [[Ресенско советување|Ресенското советување]]. Според спомените на Даме, Христо Татарчев и Ѓорче Петров Комитетот во Битола бил формиран пред споменатото советување. Меѓутоа според Григор Попев и Анастас Лозанчев, Комитетот бил формиран по Ресенското советување <ref>[http://www.rami/a_lozanchev_spomeni.html Анастас Лозанчев. Спомени (от: Б. Мирчев, Спомени на някои активни дейци в македонското революционно движение, ИИБИ, т. 6, 1956, с. 482-497)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во овој период, Трајче Доревски од Ресен и тогашен учител во Битола, мечтаел за ''perpetuum mobile'' и се занесувал со идејата прво да се обучи за летање со балон, а потоа да се вклучи во македонското ослободително движење. Овие идеи не му биле далечни ниту на скромниот Пере Тошев <ref name="PRDG" />. Тој при разговорот со Даме, покренал неколку принципиелни прашања околу средствата за постигање на ослободителната цел. Пере како индивидуалист секогаш ги боготворел личните подвизи и не можел да се помири со мислата за народно востание: {{Цитат|'''''За него само личноста воопшто има значење, бидејќи таа ја твори историјата, а не масите. Анархистичките дејства-бомбаџилукот, ја беа завладеале неговата душа. Секое друго средство за него беше неефикасно за борба против Турците и поради таа причина тој настојувал час поскоро да се пратат луѓе во странство за да се изучат на тоа искуство''''' <ref name="PRDG" />}} По формирањето на револуционерните комитет во Солун и Битола, биле дадени псевдоними на поглавните дејци на пр. ''Марко'' — Ѓорче, ''Лефтер'' — Пере итн. Тогаш се почувствувала нужда и за шифри. Истовремено во Солун и Битола биле изработени две шифри, битолската се викала ''стамболика''. За местото и улогата на Пере во Битола дознаваме од Анастас Лозанчев: ''Пере Тошов не беше силен како организатор и тој можеше да влијае само на тесен круг луѓе. Штом погледнеше психолошки на некого и установеше, дека е способен за работа, тој го привлекуваше кон себеси и му даваше насока, додека другите го правеа обратното. Пере Тошев беше многу издигната личност во организацијата. Грешката на Пере беше во неговиот карактер... Повеќето од дејците на организацијата, како Лечо, Манол Розов, Лазар Поптрајков, Пенчо, кој дејствуваше во Преспата, се воспитаници на Пере. Оние, кои работеа со Пере, се сплотуваа со организацијата... Пере Тошов беше до краен степен молчелив но и многу избувлив, не давајќи пет пари за никого. Седи, седи и одеднаш ја вади обувката и ја фрла некаде, јаболко, круша, што ќе му попадне. И покрај тие избувнувања ние помладите бевме восхитени од него... Слободите на Пере – ги поднесувавме сите.'' === Ресенско советување === {{Главна|Ресенско советување}} {{quote|''Во Ресен се собраа многумина од посетнешните дејци. Пред тоа Дамјан Груев ми зборуваше за револуционерни комитети. Во Ресен не се одржа никаков конгрес. Илија Шилигаров пишува, дека таму бил и Пере Тошов. Тоа не е точно. Во Ресен бевме на 15 август 1893 г. А со Пере се запознав во м ноември. Таму беа д-р Христо Татарчев, Дамјан Груев, Глигор Попев, Георги Пешков, Александар Панов, Трајче Доревски и др. Даме Груев заедно со Алексо Панов и Глигор Попев откако престојуваа неколку денови во Ресен, заминаа за Охрид.''|''''' Анастас Лозанчев'''''|'''''Спомени'''''}} На 15 август 1894 година (стар стил), на празникот [[Голема Богородица]], се одржало [[Ресенско советување|Ресенското советување]]. Како повод за советувањето било искористено осветувањето на ново изградената црква ''Св. Кирил и Методиj''. Советувањето започнало во куќата на Татарчеви и траело три дена. Оваа советување требало да има регионален карактер и одлуките донесени требало да се однесуваат само за [[Битолски револуционерен округ|Битолскиот револуционерен округ]] меѓутоа тие се однесувале во целина на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Според [[Христо Татарчев]] на ова советување биле донесени следните одлуки: ''1) Територијата на Македонија да се подели на револуционерни реони на чело со авторитетни лица 2) Материјални средства да не се собираат само од членовите, туку и од симпатизерите на делото 3) Во црковно-просветните институции да се провлечат што поголем број на симпатизери на делото 4) Засилување на пропагандата со печатење на месни весници и ширење на револуционерна литература'' <ref name="dd">Димитар Димески, Македонското национално движење во Битолскиот вилает 1893-1903, 173</ref>. Советувањето претставувало силен импулс за понатамошната дејност, биле потврдени старите принципи, Организацијата ја продолжила борбата за контрола на црковно - училишните општини. На советувањето присуствувале: [[Христо Татарчев]], [[Даме Груев]], [[Анастас Лозанчев]], [[Георги Пешков]], [[Александар Чакаров]], [[Григор Попев]], [[Александар Хаџи Панов]], [[Тодор Станков]], [[Атанас Мурџев]], [[Славејко Стрезов]] и [[Трајко Доревски]]. Покрај нив во мемоарската литература се сретнуваат имињата: [[Никола Наумов]], Пере Тошев, [[Андреј Љапчев]], [[Петар Поп Арсов]] и [[Андон Димитров]]. Историчарите дозволуваат дека за Никола Наумов, Пере и Поп Арсов постоела реална можност да учествуваат на советувањето <ref name="PRDG" />. Меѓутоа и понатаму нејасно е дали Пере учествувал на споменатиот состанок на македонските револуционери. === Донева афера === {{Главна|Донева афера}} {{quote|''Во неделата вечерта колџиите на тутунот при св. Недела во Битола го фатија кираџијата штипјанецот со 10 празни бомби во вреќи со ориз по силното спротивставување и обиди да се извлече. Во продолжение на две деноноќија бил тепан до онесвестување. Досега ништо друго не кажувал освен фразата: Оризот го купив во Виница и го носам на пазар, без да знам што друго содржел. Турското население е во паника и мисли дека и други се внесувани порано. Претресувања уште нема никаде''|'''''Даме Груев'''''|'''''Писмо до Андреј Љапчев''''' <ref name="ReferenceA">Даме Груев - Спомени. Коресподенција, Предговор, съставителство и бележки: Цочо Билярски, София, 1999</ref>}} На [[7 април]] [[1896]] година дошло до [[Донева афера|првата афера]] која била предизвикана директно од самата Организација. Тој ден на влезот на [[Битола]], кај црквата св. Недела, колџиите од Режијата за тутун во товарот со ориз на [[Дончо Штипјанчето]] пронашле 10 празни бомби, 150 набои за револвер и малку барут <ref name="DDD">Димитар Димески, Гоце Делчев, Скопје, 1994</ref>. Битолскиот комитет презел голем број на превентивни мерки. Била донесена одлука доколку Доне почнал да издава тајни, да се ликвидира во затворот преку луѓе на Организацијата, Пере Тошев и Ѓорче Петров се засолнале, [[Атанас Лозанчев]] и [[Григор Попев]] кој во моментот на избувнувањето на аферата се наоѓале во [[Прилеп]], го продолжиле својот престој во градот. Била воспоставена комуникација и координација со [[Петар Поп Арсов]], претседател на Прилепскиот комитет. Навремено бил предупреден Гоце Делчев, а директниот испраќач, [[Коце Ефремов]] се засолнал во [[Бугарија]]. На крај била предупредена и даскалосана жената на Доне <ref name="DDD" />. Поради цврстината на Доне и навремените мерки од страна на Организацијата, не дошло до сериозни последици по македонското револуционерно движење. Сепак аферата го свртила вниманието кон Делчев и власта разбрала дека во Штип и Битола постои заговор. === Преговори со егзархиската групација во Македонија === {{quote|''Борбата против егзархијата од несакање се претвори во револуционерна, и за мнозина од солунските дејци може да се каже, оти се нашле во чудо, оти работата излегла посериозна, отколку си ја мислеле. Егзархијата и луѓето нејзини во Солун, Битола и други места во почетокот не веруваа, оти новава дејност ќе даде некакви дејствителни резултати, зошто не допуштаа, оти населението ќе тргне по такви лесни луѓе, за какви тие ги сметаат своите противници, главно солунските. Тие сметаа оти се` произлегува од Солун, и веруваа, оти тие „сепаратисти“ наречени, го прават тоа не со искрено намерение да дигаат револуција, ами просто како една партиска нивна маневра за да ги оборат и да се издигнат тие, да си создадат популарност оборувајќи ги своите противници.''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:Kone Samardzhiev.JPG|150px|мини|лево|Коне Самарџиев]][[Податотека:Kone Samardzhiev logo.PNG|мини|десно|300п| Лого на печатницата на Коне Самарџиев]] Уште во самиот зародиш, Организацијата и внатрешните дејци се судриле со проегзархиската групација во Македонија. Главните идеолози на проегзархиската групација се наоѓале околу [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] и егзархиската каса. Тука биле: [[Васил Иванов К’нчов]] — бугарски етнограф и статистичар подоцна началник на училишниот одел во [[Цариград]], Михаил Сарафов — директор на Солунската егзархиска гимназија и поранешен бугарски министер, д-р Колушев, подоцна полномошен министер и народен пратеник, Н. Начев — писател, А. Тошев — подоцна бугарски трговски агент и полномошен министер, [[Коне Самарџиев]] — македонски трговец и издавач, [[Јосиф Кондов]] — банкар, [[Христо Ганов]], [[Неделчо Колушев]], [[Иван Гарванов]], [[Атанас Наумов]] и други. Полни господари на [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската егзархиска гимназија]] биле бугарските дојденци, пионери на бугарската идеја, со нив биле и македонските учители приврзаници на големобугарската политика. Бугарските учители си подигрувале со патриотските чувства на македонските учители и дофрлале навреди до нив секогаш кога можеле: ''просјаци, ќемидадешковци, цигани, ќе ми дадеш пари ќе се чинам Бугарин'' <ref>Хр. Коцев, Страници од моите спомени, Македонија I/IX, Софија, 1922, 51</ref>. [[Васил Иванов К’нчов]] отворено во разговор со [[Иван Хаџи Николов]] истакнал дека во [[Солун]] дошол за да ја бугаризира [[Македонија]] <ref>Христо Шалдев, Основаването на ВМРО (записи на Иван Х. Николов), Ил. Илинден VIII / 1 (71) София, 1936</ref>, а [[Михаил Сарафов]] се сметал себеси за еден вид губернатор на цела [[Македонија]] <ref>Првиот централен комитет...,105</ref>. Во почетокот, егзархистите сметале дека дејноста на внатрешните работници нема да постигне вистински резултати, а македонското населени нема да тргне по такви лесни луѓе, како што ги сметале своите противници. Но, егзархистите многу бргу разбрале дека работата е посериозно отколку што си ја мислеле. Затоа, во контраагитација низ Македонија бил испратен [[Коне Самарџиев]]. Тој ги обиколил: Солунско, Битолско, Скопско, Охридско, Леринско и други места и градови низ Македонија. Во Костурско, Самарџиев проповедал на истиот начин како што генералот Николаев настапил пред Гоце: ''... другото, кога ќе дојде време, ќе го заврши Бугарија со своите 200.000 штикови''. Коне Самарџиев во текот на својата мисија увидел дека влијанието Организација е сериозно, оттука егзархистите во ја промениле својата тактиката. Било донесено решение за преземање на контролата над Централниот комитет и отстранување на коректорите и даскалчињата. Внатрешните дејци биле свесни за опасноста од судирот кој можел да настане со егзархистите и затоа се обидел да ги спечалат на своја страна. Ѓорче ги поканил Неделчо Колушев и Иван Гараванов да влезат во Организацијата, но тие одбиле. Гарванов истакнал дека е доцна тие да стануваат обични редовници. И покрај негативниот одговор, внатрешните не се откажале од намерата за придобивање на егзархистите и покрај спротивставувањето на [[Христо Татарчев]] и [[Иван Хаџи Николов]]. Во летото 1896 година, преговорите со проегзархиската групација ги продолжил Пере Тошев <ref name="VGSiS" />. Во овој период, егзархистите веќе ја промениле својата таткика и започнале да проповедаат слично како и организациските работници, но сепак малку поумерено. Пред населението тие проповедале, повторно слично како и раководителите на Врховниот комитет: Бугарија ќе не ослободи и од Бугарија да чекаме се. Пушки да не се купуваат и да не се внесуваат, зашто кога ќе затребаат, Бугарија ќе ги даде. Револуционерноста да не се пројавува во акции, туку само во морална подготвеност. Во текот на [[Солунски конгрес од 1896 година|Солунскиот конгрес]] од 1896 година, Пере Тошев водел преговори со егзархистите и известил дека со нив нема разбирање, но Организацијата изјавила дека нејзините порти се отворени за секојшто ги прифаќа нејзините принципи <ref name="VGSiS" />. === Солунски конгрес од 1896 година === {{Главна|Солунски конгрес од 1896 година}} {{quote|''Тајната македоно-одринска револуционерна организација има за цел да ги сплоти во едно цело сите незадоволни елементи во Македонија и Одринско, без разлика на народноста, извојување преку револуција полна политичка автономија за тие две области''|'''Член 1'''|'''Устав на ТМОРО'''<ref>[[Устав на ТМОРО]]</ref>}} [[Податотека:Печат на Централниот комитет.jpg|мини|лево|200п|Првиот печат на Централниот комитет, кој гласи ''Македонски револуционерен комитет'', ''Слобода или смрт'']] [[Податотека:View of Salonica, c 1913.png|400px|мини|десно|Солун]] Развојот на организацијата на преден план исфрлила голем број на внатрешни и надворешни прашања, потоа се покажало дека постојните нормативни акти се тесни за понатамошен развој на Македонската револуционерна борба, а истовремено дошло до засилување на странските пропаганди кои носеле опасност за организацијата. Овие, како и други прашања биле разгледани на Солунскиот конгрес. Солунскиот конгрес се одржала за време на велигденската ваканција во 1896 година, а со него заседавал [[Христо Татарчев]]. Непосреден повод за свикување на првиот конгрес бил стремежот на [[ВМОК|Врховниот комитет]] за потчинување на Организацијата. Меѓутоа, развојот на револуционерното дело на преден план исфрлило голем број на внатрешни и надворешни прашања кои зазеле централно место во дискусиите. Постојните нормативни акти се покажале како тесни за понатамошниот развој на македонското револуционерно движење, а истовремено се засилиле странските пропаганди кои носеле опасност за Организацијата и целото дело, особено споменатата тенденција на [[ВМОК|Врховниот комитет]]. Целиот конгрес, Татарчев го оценил како основачки и законодавен. На конгресот присуствувале: [[Даме Груев]], [[Христо Татарчев]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Христо Батанџиев]], [[Антон Димитров]] и [[Ѓорче Петров]] како членови на Централниот Комитет. Додека како прествници на револуционерните реони присуствувале: [[Гоце Делчев]] — Штип, Пере Тошев — Битола, [[Христо Матов]] — Скопје, [[Петар Поп Арсов]] — Прилеп, [[Велко Думев]] — Велес, [[Кирил Прличев]] — Воден, [[Благој Калејчев]] — Сер и [[Христо Поп Коцев]] како претставник на Одрин. Организацијата од овој конгрес излегла со ново име: ''Тајна македоно-одринска револуционерна организација (ТМОРО)''. На почетокот од конгресот, раководителите поднеле извештаии за состојбите во своите реони, а потоа биле разгледани следните прашања: ''1. Административно-територијалната поделба на организациската територија, 2. Начинот на коресподенција, 3. Централизација или децентрализација на организацијата, 4. Односот кон останатите етнички групи во Македонија, 5. Статусот на Одрин и Цариград, 6. Прием на жените во организацијата, 7. Односот кон Врховниот комитет, 8. Односот кон егзархиската групација, 9. Односот кон странските пропаганди, 10. Преточување на конгресните одлуки во нов Устав и Правилник.'' Биле донесени следните одлуки: Организациската територија да се подели на 7 окрузи: ''Солунски'', ''Битолски'', ''Скопски'', ''Велешко - Тиквешки'', ''Струмичко - Џумајски'', ''Штипски'' и ''Одрински''. [[Прилеп]] и [[Цариград]] имаат право директно да кореспондираат со ''ЦК'', додека пак ''Централниот комитет'' со внатрешноста на Македонија кореспондира преку окрузите и затоа било решено ''ЦК'' да има посебни шифри за комуникација со окрузите, посебни за комуникација меѓу ''ЦК'' и [[Задгранично претставништво|Задграничните претставници]], а окрузите имаат посебни шифри за комуникација меѓу себе. Во врска со децентрализцијата, бил одбиен предлогот на Пере Тошев окрузите да имаат посебни печати, на тоа се спротивставил Даме. Било решено во организацијата да можат да членуваат сите без разлика на верата и народноста и дека делото ќе има чист македонски карактер. За [[Одринско]] било решено да биде третирано одделно од Македонија, но Македонија и Одринско претставуваат единствена кауза преку извојување на автономија за двете области. По прашањето за вклучување на жените во организацијата, кое било поставено од Ѓорче Петров, било решено самите реоните да одлучуваат. Тенденцијата на [[Македонски комитет|Врховниот комитет]] да се наметне над ''ЦК'' на организацијата и да ја претвори во орудие за остварување на своите цели, била оценета како опасна по целото македонско ослободително дело и да се заземе став да се разубедува ВК да ја напушти таквата тенденција. Било решено да биде отворено [[Задгранично претставништво]] во [[Софија]] кое ќе има задача да ја претставува организацијата и да застане пред надворешните посегања. Во врска со проегзархиските групи во Македонија, било истакнато дека портите на организацијата се отворени за секого кој ќе ги прифати начелата на организацијата. На Конгресот најверојатно станало збор и за испраќањето на [[Јордан Венедиков]] на вонредниот [[ІІ македонски конгрес|Втор македонски конгрес]] како претставник на ''Цариградскиот револуционерен комитет'', кои бил раководен од [[Димитар Љапов]] <ref name="PnDVMRO">Ванчо Ѓорѓиев, ВМРО 1893-1903. Поглед низ долументи, Матица Македонска - Скопје, 2013</ref>. Оваа испраќање било спротивно од одлуките на ЦК, бидејќи ниту еден друг делегат немал полномоштво на Внатрешната организација. Димитар Љапов претендирал револуционерниот комитет во Цариград да има посамостоен карактер и да биде врската помеѓу Македонија и Одринско. Меѓутоа, [[Даме Груев]] не го поднесувал Љапов, најверојатно поради неговата одлука да го испрати Венедиков на споменатиот конгрес, и настојувал да не му се дава значење за да немаат главоболки. За да се спречи слична активност на [[Димитар Љапов]], било решено [[Цариград]] да сочинува еден круг со [[Одринско]]. Солунскиот конгрес има големо историско значење, по него започнува нова фаза на македонското националноослободително и револуционерно движење. Вратите на организацијата биле широко отворени за сите незадоволни елементи и се создале услови за масовност на движењето. Меѓутоа, она што е уште позначајно, внатрешните дејци со овој конгрес цврсто застанале на патот на надворешните влијанија, особено пред патот на ВМК кој се обидувал да ја потчини Организацијата, и го манифестирале принципот за одбрана на самобитноста на Македонија. === Мистериозна понуда === {{quote|''И така ние се уверивме, дека тука во Софија имаме луѓе против себе, коишто имаа веќе нарав и традиција на, македонствујуши како Ризов, луѓе авторитетни како ген. Николаев, Ковачев, и ќе се бориме со една идеја, веќе восприемена тука од сите, а имено дека само емиграцијата во кнежевството може да го раководи ослободителното дело.''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:BASA-2072K-1-408-15-Vasil Kanchov.JPG|150px|мини|лево|Васил К’нчов]] [[Податотека:Constantinople late 19th century.jpg|350px|мини|десно|Цариград]] По Солунскиот конгрес, Врховниот комитет не се откажал од својата тенденција за потчинување на Организација. Врховистите знаел дека Организацијата страда од хронична беспарица и потреба од оружје, и веднаш по Солунскиот конгрес Врховниот комитет направил еден мистериозен обид за искушување и потчинување на Организацијата. Во летото 1896 година Врховниот комитет побарал од [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет на ТМОРО]] да испрати свој човек во [[Софија]] каде требало да организира канал за испорака на 3.000 англиски пушки. Предлогот ја опијанил Организцијата до самозаборавање. Поради лошите односи, Даме не сакал да замине, а ЦК одлучил таа задача да му ја довери на [[Ѓорче Петров]] Истовремено [[Васил К’нчов]] од [[Цариград]] го повикал Пере Тошев. Додека Ѓорче Петров и Пере престојувале во Софија и Цариград, останатите се зафатиле со уредување на местото во ѓолот близу Солунскиот Залив за прифаќање на пушките. Подготовките биле под контрола на [[Даме Груев]] и [[поп Стамат Тончев]]. Во Софија, Ѓорче имал средба до [[Данаил Николаев]], [[Андреј Љапчев]], [[Димитар Ризов]], [[Тома Карајов]] и други. Тие го информирале дека Англија му отстапила на Врховниот комитет 3.000 пушки за Македонија, дека тие се натоварени на англиски [[пароброд]] кој се наоѓал во [[Средоземното Море]] и треба да се истоварат во Македонија. Врховистите не посочиле никаков конкретен доказ. Меѓутоа, врховистите не заборавиле да го побараат од Организацијата, по примањето на 3.000 пушки, во една или две околии да се подигне востание. Според [[Ѓорче Петров]]: ''Соопштението на В.К. кон мене беше полуискрено, мистериозно: не ми покажаа никакво писмо од Англија, ниту пак ми го објаснија полниот тек на оваа работа.'' Според членовите на Врховниот комитет, со востанието требало да се убеди Англија дека во Македонија постои сериозна револуционерна организација. Од своја страна, Ѓорче Петров го прифатил предлогот за пушките, но го одбил барањето за востание и го информирал ЦК во Солун. Во тоа време, Даме Груев 3-4 дена во ѓолот ги чекал англиските пушки каде што и се разболел. Но, не се појавиле ниту паробродот ниту пушките. Целата работа била блеф. Додека Даме ги чекал пушките, во Софија Андреј Љапчев и Димитар Ризов го обработувале Ѓорче. Тие истакнале дека Врховниот комитет е сериозен раководител на целото македонско ослободително движење и дека откако не успеале да се разберат со Даме, сакаат да се разберат со него. Во текот на овој разговор, Ризов и Љапчев не заборавиле да му ласкаат на Ѓорче кој го нарекле умен и разбран човек. Генералот Данаил Николаев од своја страна го повторил својот став дека со селани не може ништо да се врши и дека тој не прифаќа детински планови. Според Ѓорче, Данаил истакнал дека: ''... тој, како генерал, на чело на тој комитет ќе поведе со себе 20-30 илјади резервни војници и ќе дигне востание во Македонија...'' Членовите на Врховниот комитет отворено му ласкале на Ѓорче, дека тој и Пере Тошев се сериозни луѓе и побарале да се мавне Даме од Солун, за да можат заеднички да работат. По враќањето на Ѓорче Петров од Софија и на Пере Тошев од Цариград, разбрале дека биле повикани за иста работа од исто место. Генералот Данаил Николаев и Тома Карајовов го советувале Ѓорче, доверената тајна да не му ја пренесува на Даме Груев, а во Цариград Васил К’нчов го предупредил Пере да не ја пренесува тајната на Даме и Ѓорче Петров. Ѓорче и Пере сфатиле дека се повикани од еден центар со исти мотиви и дека целата акција била координирана. Самиот [[Ѓорче Петров]] истакнува: ''... и ние се уверивме после, оти оваа работа е скроена од некаде, можеби за да не пробаат.'' Всушност работата била скорена уште во почетокот на 1896 година или порано. ВМК подготвил план потчинување на Внатрешната организација преку Пере Тошев кој требало да биде префрлен од [[Битола]] во [[Солун]] преку Егзархијата. Пере најверојатно во Цариград бил убедуван од К`нчов дека тој треба да застане на чело на Централниот комитет по што би уследила заедничка работа на двете организации. Според Ѓорче Петров, бугарските надворешни фактори: ''бугарската влада, Врховниот комитет и Егзархијата ја прогласиле Организацијата за опасна по бугарското дело и презеле една комбинирана акција за втерување на Внатрешната организација во орбитата на бугарската политика, преку преземање на ЦК преку лица кои биле лојални на бугарската власт.'' Кампањата која против самостојноста на Организацијата била предводена од [[Димитар Ризов]] и К`нчов. Меѓутоа, Пере со својот авторитет и тактичност им го пресекол патот. Според Ѓорче Петров: ''Другите видни водачи, вклучувајќи ги Гоце и Делчев, одамна беа пишани во црната книга на бугарските фактори. Пере единствен се користеше со нивната доверба и поради тоа по нивно настојување тој беше преместен во Солун. Кога Пере го кажа својот решителен збор за самостојноста на организацијата за нив беше изгубена сета надеж за преземање на калето од внатре и тие се помирија со положбата'' <ref name="BESEDA">Ѓорче Петров, Беседа за Гоце, Беседа за Пере Тошев, Култура, 2003</ref>. Меѓутоа, Ѓорче Петров не е во право кога вели дека тие се помириле со положбата, идните настани го потврдуваат спротивното. Оваа мистериозна понуда всушност била еден сегмент од планот на Врховниот комитет за потчинување на Организација. Оваа политика на Врховниот комитет предизвикал контра ефект и ја втурнала Организацијата кон дисидентскиот Македонски комитет и бугарската влада на Константин Стоилов. === Мисијата на Атанас Јанков === {{quote|''Пере Тошев - еве едно име, кое за голем дел од македонското општество е непознато, за други, малку познато и за трет дел - загатка. Меѓутоа, Пере Тошев оставил зад себе една четвртвековна дејност од општо значење, а во Македонија, за населението, беше една од најкрупните фигури на бурната револуционерна епоха. Роб на природната срамежливост, тој не сакаше да се зборува нашироко за неговата личност додека беше жив. Таа негова желба остана како завет меѓу другарите и по неговиот трагичен крај... ''|''' Ѓорче Петров'''|'''Беседа за Пере Тошев'''}} [[Податотека:Ferdinand of Bulgaria.jpg|150px|мини|лево|Фердинанд I]] [[Податотека:Anastas Yankov prav.JPG|200px|мини|десно|Атанас Јанков]] Политиката на Врховниот комитет ги втурнал внатрешните дејци кон дисидентскиот Македонски комитет и бугарската влада на Стоилов. Кога Врховниот комитет увидел дека Организацијата се врти кон нив, во [[Солун]] бил испратен полковникот [[Атанас Јанков]] за да се обиде да ги испегла работите. Јанков пристигнал кон крајот на 1896 година со нова програма за договор. Врховниот комитет му наредил на Јанков да не се сретнува со [[Ѓорче Петров]], со [[Даме Груев]] да биде внимателен, а Пере Тошев да го убедува <ref name="VGSiS" />. Полковникот ги убедувал Даме и [[Христо Татарчев]] дека Врховниот комитет и Организацијата треба да бидат една организација, а ветувал пари и оружје. Предлогот бил одбиен од Централниот комитет. Атанас Јанков со својата дрскост отишол дотаму што во Солун од Даме ги побарал сметките на Организацијата и рапорт за дотогашните достигнувања. Даме одговорил дека има место каде да дава такви сметки. Јанков потоа заминал за [[Битола]] каде што требало да има средба со Пере Тошев. Тука, Организација ги прекинала преговорите со ВМК. Полковникот Јанков по враќањето во Софија се сретнал со кнезот Фердинанд и го запознал со состојбите во Македонија. Тој настојувал да има посредничка улога помеѓу ВМК, Внатрешната организација и кнезот <ref name="VGSiS" />. Посетата на Јанков во Македонија се поклопила со времето кога Организација воспоставила контакт со дисидентскиот комитет на Туфекчиев и бугарската влада. Полковникот Јанков, пред Организацијата сакал да покаже дека и ВМК има офицери и дека зад нив стои бугарскиот кнез. За врските помеѓу Атанас Јанков и бугарскиот кнез, дознаваме од неговото писмо од [[28 јануари (настани)|28 јануари]] 1897 година до [[Фердинанд I|Фердинанд]]. Во писмото, Јанков го предупредува кнезот дека некои бујни глави на Организацијата, може да преземат вооружени дејствија по примерот на грчката [[Етники етерија]] во јужна Македонија. Во понатамошниот дел, Јанков акцентирал дека би било корисно за Бугарија и круната, ако тој да замине за Солун и ги одврати бујните глави од слични авантури. Јанков ветил дека ќе биде најверен на кнезот и дека зборувал со Константин Стоилов за можноста да биде испратен легално во таа мисија. На крајот додал: ''Мислам дека ќе биде од корист за Круната, во Македонија да биде едно верно лице, кое ќе ја држи во тек со сè, што се случува таму'' <ref name="VGSiS" />. Полковникот не бил задолжен со ваква мисија. Неговата посета на Македонија кон крајот на 1896 година е уште еден неуспешен обид на Врховниот комитет, сега преку Фердинанд, да се наметне над Организацијата. Иако мисијата на Јанков била неуспешна, таа имала далекусежни последици. Имено, [[Христо Куслев]] истакнува дека откако полковникот Јанков не успеал да се договори со Централниот комитет на ТМОРО го дал сигналот за формирање на [[Бугарското тајно револуционерно братство]] <ref name="VGSiS" />. === Член на Централниот комитет === {{quote|''Во Солун до 1-2 месеци стоев без работа и се среќавав со главатарите Пере Тошев, Татарчев и Матов и разменував мисли само со нив. Минував како учител, се движев слободно по градот и по кафеаните. Отпрвин само се подготвував да заминам во некој реон, но се подзабави работата, затоа што сè уште се правеа подготовките. Тогаш тајно обучував со пушка во својата соба момчиња од Солун - кондураџичиња, писари кај трговци, занаетчии - околу 10 души. ''|'''''Христо Черноппев'''''|'''''Спомени''''' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomhc02.html Спомени - Христо Чернопеев]</ref>}} [[Податотека:Argir Manasiev2.jpg|150px|мини|лево|Аргир Манасиев]][[Податотека:Разписка 266 от ЦМОРК за получени 500 наполеона от Българското Правителство чрез Димитър Ризов.jpg|мини|десно|200px|Расписка на Централниот македоно-одрински револуционерен комитет за 500 наполеони од бугарскиот трговски агент Димитар Ризов. Солун, 24 ноември 1898&nbsp;г. Печат: Македонски централен револуционерен комитет <ref name="PnDVMRO" />]] Во 1897 година, Пере Тошев во придружба на [[Аргир Манасиев]] посетил повеќе села на потегот помеѓу [[Гевгелија]], [[Воден]] и [[Ениџе Вардар]]. Меѓу нив биле: Смкоквица, Конско, Тушим, Лесково, Баровица и други <ref name="VGSiS" />. Пере имал значајно влијание за развојот на Внатрешната организација во Тиквешијата. Тој почесто навраќал во селото Ваташа, од каде што потекнувала неговата мајка, за да се види со своите роднини. Исто така, тој поседувал чифлиг во месноста ''Житољуб'', кај селото [[Фариш]] <ref name="VGSiS" />. Како еден од најагилните членови на Централниот комитет, [[Даме Груев]] го привлекол вниманието на османлиската власт. На [[1 мај]] [[1898]] година Дворската канцеларија го известила Великото везирство, според укажување од османлиското комесарство од [[Софија]], дека Даме под превезот на училиштен инспектор обиколувал насекаде и затоа треба да се следи неговото поведение <ref>Македония, Сборник от документи и материали, София, 1978</ref>. На [[10 мај]] [[1898]] година Дворската канцеларија го известило Великото везирство дека Даме бил помилуван со високо ираде. Поради недостаток на докази, најверојатно Даме бил помилуван, но го привлекол вниманието на власта и оттука по неколку месеци, во летото 1898 година, бил интерниран во [[Битола]], со што бил отстранет од Централниот комитет. Меѓутоа, веднаш во Централниот комитет се нашол Пере, кој се вработил како коректор во печатницата на Коне Самарџиев. Во исто време во ЦК се нашол и Христо Матов, кој се вработил како професор по литература во новоотворениот трговски оддел на [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]]. Во есента 1900 година, [[Михаил Герџиков]] бил назначен за учител во Струмица, меѓутоа митрополитот Герасим одбил да го прими. Поради тоа, Герџиков заминал за Солун и времено го заменувал секретарот на ЦК. Тоа уште повеќе ги влошило односите, и онака лоши, помеѓу Струмичкиот окружен комитет и Герасим. Митрополитот ги разрешил од должност претседателот на ОК, [[Стојан Георгиев]] и [[Давче Наков]]. Тогаш радовишкиот архиепископ го известил Герасим за смртната пресуда против него донесена од ОК. Откако го разбрал тоа, Герасим ги испратил И. Саев и Петар Бошњаков во Солун, каде што требало да поднесат контестација во врска со пресудата на ОК. Двајцата пратеници во Солун биле студено пречекани од Пере Тошев и другите членови на Централниот комитет <ref name="VGSiS" />. Татарчев предложил да му соопштат на Герасим да замине на отсуство, а за свој заменик да го постави И. Саев, кој требало да ги назначи учителите предложени од ОК и потврдени од ЦК. Татарчев исто така истакнал дека: ''смртната пресуда се одлага, а не одменува'' <ref name="VGSiS" />. Во 1900 година, [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]] го изработиле [[Правилник за четите на ТМОРО|Правилникот за четите]] <ref>{{наведена книга|first=Д|last=Димески|title=Македонското нацинално движење во Битолскиот вилает 1893 - 1903}}</ref>, и тоа врз основа на членот 11 од [[Уставот на ТМОРО]] и окружното на ''ЦК'' од октомври 1898 година. Според [[Борис Сарафов]], правилникот бил изработен од [[Ѓорче Петров]] и капетанот [[Димитар Венедиков]] <ref name="VGSiS" />. Правилникот бил хектографиран и верификуван од страна на Пере Тошев и [[Христо Матов]]. За време на [[Солунска афера|Солунската провала од 1901 година]], правилникот се нашол во рацете на турските власти, и од тука најверојатно потекнуваат бројните негови варијанти, односно слободни толкувања кои се нашле меѓу солунските конзули <ref name="VGSiS" />. === Судир со Бугарското братство === {{quote|''Централистите беа решиле со терор да се справат со Гарванова и др. Тоа нам ни штетеше многу тука, на делото. Ѓорче аплаудираше на акцијата против Наумов. Беше на мислење дека треба да се испоколат сите од „Братството“, - никакво разбирање, никакво помирување. ''|'''''Борис Сарафов'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:IvanGarvanoffBGrevolutionary.jpg|150px|мини|лево|Иван Гарванов]] [[Податотека:Uchiteli Solun.jpg|350px|мини|десно|Егзархиски учители во Солунската гимназија. Иван Гарванов е втор од првиот ред.]] Откако егзархиската групација увидела дека нејзиното влијание во [[Македонија]] опаѓа и дека нејзината политика може да биде уништена, тие решиле да ја копираат [[ТМОРО]] и го создале [[Бугарското тајно револуционерно братство]] на чело со [[Иван Гарванов]], со што дошло и до физички пресметки со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]]. Братството претендирало да биде втора револуционерна организација во [[Македонија]], но тие дејствувале во согласност со своите големобугарски политички сфаќања и со својата дејност во [[Македонија]] предизвикувале забуна меѓу обичното членство на [[ТМОРО]] бидејќи не настапувале во свое име туку во име на целото македонско револуционерно дело. Биле преземени разни дејствија за да се наруши авторитетот на [[ТМОРО]] меѓу населението <ref name="VGSiS" />. Таква била активноста на Делчо Колушев кој ги излажал селаните од селото Тушим, дека пушките кој биле испратени од [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] за селото, всушност биле испратени од Бугарија не за организацијата туку за селаните <ref name="VGSiS" />. Подоцна [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] одвај успеал да се разбере со селаните, а била и избегната престрелка. Веднаш по формирањето, братството стапило во контакт со ВМК ([[Врховен македонско-одрински комитет]]) со таа цел, во [[Софија]] отпатувал Колушев. На 23 април 1897 година, Врховниот Комитет испратил окружно до Братството кое било насочено против српската пропаганда во [[Македонија]]. На 1 мај Иван Гарванов кои имал 100 примероци од окружното и почнал да го растура. Оваа окружно било повод за започнување на првиот судир на [[ТМОРО]] и Братството. Судирот започнал поради различните стојалишта помеѓу двете организации во однос на пропагандите во [[Македонија]]. Братството против српската пропаганда тргнувало од позициите на бугарската политика. [[ТМОРО]] од своја страна имал свои позиции и ист пристап кон сите пропаганди во [[Македонија]]. Во летото 1897 година [[ТМОРО]] направил обид за ликвидација на [[Васил Иванов К‘нчов]], по обидот Централниот управен совет на Братството решило да бидат да ликвидирани [[Дамјан Груев]], [[Иван Хаџи Николов]], Пере Тошев и [[Христо Матов]]. Но обидите за ликвидација на членовите на ЦК на [[ТМОРО]] биле неуспешни. Во пролетта 1899 година во [[Сер]], [[ТМОРО]] направила обид за ликвидација на Атанас Наумов. По овој обид, Братството увидело дека не може само да се спротивстави на ЦК и се обратил на Врховниот комитет во [[Софија]] <ref name="VGSiS" />. [[File:Pere T..jpg|лево|thumb|150п|Барање на Пере за преназначувањето како бугарски (егзархиски) учител испратено до Егзархот Јосиф во 1901]] Набргу потоа, Гарванов се нашол во Софија каде што имал средби со [[Рачо Петров]], [[Константин Стоилов]] и [[Васил Радославов]]. Но, сите го пречекале ладно, без да ветат конкретна помош. Речиси сите го советувале да се постигне договор помеѓу Братството и ТМОРО. По враќањето во Солун, Гарванов и останатите членови на Братството решиле да се постигне помирување, но да се причека пратеникот на Сарафов. Првите преговори помеѓу Братството и Организацијата биле водени во септември 1898 година, меѓутоа без успех. Во август 1899 година, се одржало едно опширно советување на Централниот комитет. Покрај четирите члена на ЦК, на советувањето учествувале и 27 околиски раководители. Меѓу останатото, на советување станало збор и за слевање на Братството во Организација. [[Иван Хаџи Николов]] поднел оставка од ЦК во интерес на спогодбата, меѓутоа таа не била прифатена <ref name="VGSiS" />. Во септември 1899 година, во Солун пристигнал емисарот на Врховниот комитет, поручникот [[Иван Камбуров]]. Тој пред Управниот совет на Братството ги изложил условите за обединување. Членовите на Братството побарале еден нивни член да влезе во ВМК на местото на Ѓорче Петров, но тоа било одбиено. Нивното барање било спротивно од целите на ВМК на Сарафов. Врховниот комитет сакал целосно да го премавне Задграничното претставништво од Софија. Нивното барање било заменето со условот: Никој од централистите да не го претставува ЦК, туку еден претставник на ВМК да седи во Солун и да го следи развојот на работите <ref name="VGSiS" />. Оттука била јасна целта на Сарафовиот комитет, да се наметне како единствен фактор во целото македонското револуционерно движење. Условите на Братството биле одбиени од Организацијата, а самите внатрешни дејци побарале растурање на Братството и негово слевање во редовите на ТМОРО. Братството се колебало дали да ги прифати уловите на Организацијата. Но, Централниот комитет испратил ултимативен протокол кој бил прифатен од Братството. Членовите на Братството го прифатиле протоколот, затоа што биле убедувани од страна на Иван Камбуров дека Врховниот комитет ќе го преземе раководството на целото македонско револуционерно дело. По потпишувањето на протоколот за помирување: Гарванов, Колушев, Самарџиев, Кондов, Мирчев, Тенчев и други истакнати членови на Братството биле заколнати во Организацијата од страна на Пере Тошев <ref name="VGSiS" />. [[Јосиф Ковачев]] бил кооптиран во ЦК, a [[Иван Гарванов]] влегол во Солунскиот окружен комитет <ref name="VGSiS" />. === Солунска афера === {{Главна|Солунска афера}} {{quote|''... обвинението, според кое јас сум бил еден од раководителите на Комитетот, дека сум водел листи за сите членови на револуционерниот комитет и дека сум го држел печатот на Комитетот, според зборовите на М. Ризов, и дека сум го продолжил пишувањето и сум ги напишал последните 20 членови од некојси „Правилник за четите", сето тоа е дрска измислица. Јас енергично протестирам против сите овие обвинувања, измислени од полицискиот мудир, кој според самите мои обвинители: Милан Михајлов, М. Ризов, Хр. Ников и Кочо Арсов, изјавија тука пред судот, дека полицискиот мудир со тепање ги присилувал да ги потпишат такви индикации против мене и дека всушност ништо криминално против мене не знаат. Надвор од тоа, јас никогаш не сум се познавал со М. Михајлов, М. Ризов и Кочо Арсов. Со Христо Ников се познавам, бидејќи доаѓал во општината да бара учителско место, но да сум му давал некакви книжини, како шифрови клучеви или други, високо протестирам за оваа клевета; та и самиот Хр. Ников пред некој ден тука пред судот изјави дека такво обвинение на моја адреса го изрекол со принуда, тепање и тортура од полицискиот мудир. Јас не знам дали постојат чети или да има комити. Полицискиот мудир ме мачеше, за да ме натера со страв и душевна болка да признаам работи кои не сум ги правел.''|'''Пере Тошев'''|''' Солун, 10 март 1901 г.''' <ref>В. „Вечерна поща”, г. ІІ, бр. 89, София, 17 март 1901 г., с. 4 и в. „Нова борба”, г. І, бр. 37, София, 19 март 1901 г., с. 1.</ref>}} [[Податотека:Hristo Tatarchev.jpg|мини|лево|150п|Христо Татарче]][[Податотека:Edi Kule at Solun.JPG|мини|десно|350п|Једи Куле]] На [[23 јануари]] [[1901]] година по ([[Јулијански календар|стар стил]]) започнала [[Солунска афера|Солунската афера]]. Таа ноќ, турските власти ги уапсила Милан Михајлов, Александар Ников и Кочо Георгиев - Карловалијата поради нарушување на јавниот ред околу ''Вардарската капија''.<ref name="RdS">Pierre d’ Espagnat - Avant le massacre (Roman de la Macedoine actuelle) - Македония - политическо и научно литературно списание г. I кн. VII, София, 1922</ref> По нивното апсење, започнале серија на претреси при што полицијата упаднала во живеалиштата на Христо Татарчев, Никола Попев, Коне Попев, Димитар Паљошев и Христо Пиперков. Последните двајца биле уапсени, а Пиперков подоцна бил ослободен. По нив бил уапсен и книжарот од [[Воден]], Димитар Хлебаров. На [[25 јануари]], биле уапсени [[Христо Матов]] и Пере Тошев, а полицијата извршила претрес во живеалиштето на [[Поп Стамат Тончев|поп Стамат]] од црквата ''св. Димитрија'' и тамошното пансионско училиште. Малку подоцна бил уапсен и самиот Христо Татарчев. Иако, тој можел да избега и да се засолни, бидејќи за можното апсење му било укажувано од помошникот на рускиот конзул, Тодор Хаџимишев, но Татарчев: ''... не сакал да дезертира од својот пост''. На [[20 февруари]] [[1901]] година било покренато обвинението против 19 - мината прво обвинети. Со него биле обвинети: Милан Михајлов, Кочо Георгиев, Коце Лазаров, Тодор Иванов Карапетков, Васил Мончев, Христо Татарчев, Христо Матов, Пере Тошев, Поп Стамат и други. Тие биле обвинети за државен престап против [[Отоманското Царство]], сакајќи: ''Да основаат самостојна македонска држава од Солунскиот, Битолскиот и Скопскиот вилает''<ref name="IGiST">Георгиев Величко и Стайко Трифонов, Македония и Тракия в борба за свобода (XIX и началото XX век) Нови Документи, София, 1995</ref> или, во најмала рака, овие три вилаети да бидат присоединети кон [[Бугарија]].<ref name="IGiST" /> Според еден документ од англиско потекло, тие биле обвинети за организирање на револуционерна сила против османлиската власт со цел: ''воспоставување во Македонија автономна власт... воспоставување на нова форма на власт (влада) во Македонија'' <ref name="VGSiS" />. Ова дело било казниво според членовите 56 и 58 од Османлискиот кривичен закон и според нив следувало смртна казна. Како резултат на Солунската афера, од [[26 февруари]] до [[14 март]] 1901 година било одржано судење на кое биле изведени 19 души, членови на Организацијата. Од нив, тројца беа осудени на смрт, седум на доживотен затвор (меѓу кои, Христо Матов и Пере Тошев), тројца на петгодишен затвор со синџири (меѓу кои, Христо Татарчев и поп Стамат), еден на затвор во траење од две години, додека петмина обвинети биле ослободени. Поради пренатрупаност во солунскиот затвор, на [[6 јули]] 1901 година, заедно со 38 затвореници, меѓу кои биле [[Христо Матов]], [[Христо Татарчев]], Пере Тошев, [[Иван Хаџи Николов]] и други, во придружба на 20 војници под придружба на еден поручник, биле спроведени до паробродот ''Марија'' (во сопственост на компанијата Хаџи Даут) и испратени за [[Бодрум Кале|Подрум Кале]], каде требало да ја издржуваат казната. === Подрум Кале === {{quote|''Во мај месец ме испратија во Подрум. Таму ги затеков доктор Татарчев и Хр. Матов, и заедно не држеа таму. И додека бев во Подрум, знаев како врват работите. Служејќи си со хемиско мастило водев кореспонденција со Солун, Битола, Софија. Писмата за навидум беа пишувани на турски. Протерав добро во затворот, - како во Битола, така и во Подрум.''|'''Даме Груев'''|'''Спомени''' <ref name="DGBSIGLJM">Спомени на Дамянъ Груевъ, Борисъ Сарафовъ и Иванъ Гарвановъ, сообщава: Љ. Милетичъ, София, 1927</ref> }} [[Податотека:Ivan Hadzhinikolov MOO.JPG|мини|лево|150п|Иван Хаџи Николов]][[Податотека:Bodrum Castle 4.JPG|мини|десно|350п|Подрум Кале]] Затворот [[Бодрум Кале|Подрум Кале]] се наоѓал во градот [[Бодрум|Акија]]. Таму се наоѓале затвореници од разни народности и вери, осудени за разни дела од политички престапи до разбојници и криминалци. Условите биле многу лоши, а смртноста била 30 пати поголема отколку во други услови <ref name="PPArsov" />. Пред пристигнувањето на Даме, таму веќе се наоѓала поголема група на македонски револуционери осудени поради својот придонес во македонското револуционерно движење. Меѓу нив биле: [[Петар Поп Арсов]], [[Мише Развигоров]], Александар Икономов, [[Христо Татарчев]], [[Христо Матов]], [[Иван Хаџи Николов]] и Пере Тошев <ref name="PPArsov" />. Во Подрум Кале, Даме своите соборци и пријатели од Македонија ги затекнал раскарани. На една страна биле Петар Поп Арсов, Хаџи Николов, Мирасчиев и други, а од другата страна биле Татарчев, Христо Матов, Развигоров и други. Таквата поделба влијаела и врз Даме. За оваа поделба [[Ѓорче Петров]] вели: ''Тие во Подрум се беа зајале меѓу себе, Пере и Докторот (Татарчев б.н) веќе не можеа да се трпат. Даме и со Матов и со докторот беше оладен до голем степен... во затворот веќе нема општо дело и таму се раздробуваат'' <ref name="GPSKLjL">Петров Ѓорче, Спомени, Коресподенција, (вовед, коментар и редакција Љубен Лапе), Скопје, 1984.</ref>. Меѓутоа таквата состојба не траела долго. На 19 август 1902 година султанот [[Абдул Хамид II]] амнестирал 36 македонски затвореници, затворени поради [[Виничка афера|Виничката афера]] и [[Солунска афера|Солунската афера]], со исклучок на [[Даме Груев]], меѓу нив се нашле: [[Христо Татарчев]], [[Христо Матов]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Петар Поп Арсов]] и Пере Тошев. ===Солунски состанок=== {{quote|''Од Подрум се ослободивме 16 лица: дедо Ангел (Пандура), Ал. Беличев, Алекс. Икономов, Мише Развигоров, Д Миразчиев, Јос. Даскалов, Јером [онах] Козма, игумен, Петр П[оп] Арсов - тие се осудени по Виничката афера. Хр. Ников, Хр. Мат, Ив Х[аџи] Николов, д-р Хр. Татарчев, Коце Ар. Лазов, Милан Ризов, поп Стамен и Пере Тошев - по Солунската афера. Се ослободуваат од Азија: Д Палашев, Тоде Иванов и Ангола Арабаџи. Некојси Бачваров од Одринско исто се ослободува. Денес рано стигнавме тука и по некој ден одиме за Солун. Во Подрум остануваат уште 36 лица: 7 свештеници и 29 лица граѓани, селани и наставниците.''|'''Писмо од подрумски заточеник'''|'''Смирна, 25 август 1902 г.''' <ref>В. „Право”, София, г. ІІ, бр. 28 (36), 30 август 1902, с. 3.</ref> }} Додека Пере ја одлежувал својата казна во [[Бодрум Кале|Подрум Кале]], во редовите на македонското револуционерно движење се случиле крупни настани. По [[Солунска афера|Солунската афера]], во текот на која речиси сите членови на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на Организацијата биле уапсени, на површина го испливал Бугаринот [[Иван Гарванов]]. Во Софија, [[Македонски комитет|Македонскиот комитет]] се нашол во рацете на [[Иван Цончев]], кој бил близок со кнезот [[Фердинанд I]]. Во предвечерјето на [[Горноџумајско востание|Горноџумајското востание]], [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на Гарванов закажал Конгрес кој требало да се одржи од 1 до 5 септември (стар стил) 1902 година. Конгресот не се одржал, поради интензитетот на настаните, поврзани со врховистичката провокација. На 1 септември 1902 година, во Солун од Подрум Кале пристигнале 36 македонски револуционери, кои биле помилувани од султанот. Меѓу нив биле: [[Петар Поп Арсов]], [[Христо Матов]], [[Иван Хаџи Николов]], Пере Тошев и други <ref name="VGSiS" />. Нивното пристигнување се поклопило со денот на закажаниот Конгрес, кој од објективни причини не се одржал <ref name="VGSiS" />. Следниот ден, ЦК одржал состанок на кој биле поканети поранешните членови на ЦК. На состанокот присуствувале Матов и Пере Тошев, додека Петар Поп Арсов, иако бил поканет, одбил да учествува. Според Христо Татарчев, на овој состанок било одлучено да се предупреди [[ВМОК]] да не ги форсира настаните, а кога ќе се реши прашањето за востанието, врховистите навременото ќе бидат известени. Иван Гарванов бил задолжен да ја соопшти оваа одлука [[ВМОК]] <ref name="VGSiS" />. === Помирителна комисија === {{quote|''При овие разидувања, при овие спротивности меѓу нас и В.К., ние не допуштавме да стане збор зошто ние, коишто бевме фанатично убедени, дека сме на правиот пат, да му отстапуваме на В.К. А луѓето на В.К. немаа толку разум да поотстапат, да се сообразат колку-толку со нашите императивни барања. Да беа тие луѓе малу-отмалу поразумни да беа ја сфатиле вистинската положба, да беа го разбрале нашето настроение и потребите на самото дело, ќе дојдевме бездруго до споразум. Се разбира, штом со нив не можеше ништо да се сврши, сосем природно беше ние да побараме луѓе, што ќе го примат нашето становиште, луѓе, коишто ќе заговоруваат отворено за револуцијата во Македонија со општи сили, оттаму подигнати, и со други, испратени оттука, без да се прави разлика во задачите на тукашната организација од задачите на внатрешната организација. А по самата положба на прашањето излегуваше, дека борбата кога ќе се појави, ќе ја има јатката во Македонија, дека таму ќе биде јатката на бојните сили, а оттука, какви и да се, да се испратат сили на помош, па дури и да се тие и поголеми од внатрешните, да се сметат за помош на силите, што ги раководи Ц.К., и тој да биде на чело. В.К. требаше да остане во положба на мандатор по сите политички иницијативи, коишто би ги предрешил Ц.К.''|''' Ѓорче Петров'''|'''Спомени''' <ref>[http://cane.georgievski.angelfire.com/Knigi/spomgp10.html Офицерски спомагателни братства. — Генерал Цончев се зближува со внатрешните дејци и тајно појдува во Солун. — Владата против офицерските братства; Цончев преместен во Видин. — Јанков посредник меѓу централистите и врховистите. — Неуспешен обид да се соберат пари во Белград и во Исмаил. -— Се поставуваат врски со Букурешт. Еден Бугарин, студент, шпионин. — Принципиелните разлики поради коишто В.К. и Ц.К. не можеа да се споразумат за здружна работа. — Ѓорче Петров издава в. „Бунтовник“ — Петров како агитатор со живо слово.]</ref> }} [[Податотека:Ivan Tsonchev mlad.jpg|150px|мини|лево|Иван Цончев]][[Податотека:Ivan Garvanov Efrem Chuchkov Milan Matov.jpg|350px|мини|десно|Павел Христов, Ефрем Чучков и Милан Матов]] Во почетокот на [[ноември]] ''врховистичкото востание'' спласнало и тогаш [[Иван Гарванов]] со новоназначените [[Задгранично претставништво|задгранични претставници]] [[Христо Матов]] и [[Христо Татарчев]], во тајност од другите членови на Централниот комитет се решил за востание. Матов и Татарчев веднаш откако пристигнале во [[Софија]] на својата должност започнале преговори за помирување со [[Македонски комитет|Врховниот комитет]] врз основа за проширување на востанието. Тие тврделе дека тоа е желба на Централниот комитет, а за сето тоа ја имале поддршката на [[Иван Гарванов]] кој сакал помирување по секоја цена. Новото ЗП успеало да издејствува формирање на една помирителна комисија, а Матов и Татарчев во интерес на помирувањето се откажале до дотогашните претензии на ТМОРО. Иницијативата на ЗП, била секако поддржана од Централниот комитет на Гарванов. Во пракса помирувањето, кое го заговарале Гарванов и задграничните претставници, требало да се реализира преку формирање на единствен Врховен комитет. Во него требало да влезат претставници од двата комитета и ТМОРО. Според првиот предлог, Врховниот комитет требало да се состои од седум члена. Од нив, тројца требало да бидат од ВК на Цончев, тројца од ТМОРО (Матов, Татарчев, Пере и [[Гоце Делчев]]) и тројца од дисидентскиот комитет на [[Христо Станишев]] <ref name="VGSiS" />. Меѓутоа, Иван Цончев го отфрлил предлогот. Потоа комисијата предложила во новиот ВК да влезат тројца од комитетот на Цончев, двајца од Внатрешната организација, еден од комитетот на Станишев, а последниот член требало да биде неутрален. Цончев одбил и дал свој предлог. Според него, новиот ВК да се состои од девет члена. Во него да влезат сите членови на неговиот ВК (без [[Антон Бозуков]]), а од ТМОРО да влезат Матов, Татарчев, Пере Тошев и Гоце. Цончев предложил, по помирувањето сите материјални средства на двете организации да се стават на располагање на комитетот за дозавршување на започнатото востание. Цончев целосно го игнорирал комитетот на Станишев и не отстапил од своите позиции <ref name="VGSiS" />. Комисијата се обидела да го префрли прашањето на македонските друштва, преку еден вонреден конгрес. Истовремено, [[Иван Цончев]] како услов за помирување го поставил кревањето на востанието напролет. Гарванов на [[29 ноември]] [[1902]] година му пишал на Задграничното претставништво: ''Ќе треба да се распределат сите горски сили и уште отсега да навлезат во земјата, да се стокми набрзо динамит и повеќе пушки, та напролет дај Боже здравје да си ја пробаме среќата'' <ref name="SP">Станува збор за шифрирано писмо под бр. 22 од 29.11.1902</ref>. Во средината на декември [[Христо Татарчев]] имал средба со бугарскиот премиер [[Стојан Данев]] и кнезот [[Фердинанд I]] и известил дека акциите идната ''година се неминовни'' <ref name="VGSiS" />. === Софиско советување === {{quote|''Неколку време потоа, во јануари 1903 година, ми се чини, Думев и Гарванов дојдоа со специјална мисија тука да го расипат нашето решение. Јас ниту се сретнав со нив и понатаму ниту зборував нешто по тоа прашање со нивната компанија, зошто криеја од мене што вршат. Пере ги остави сите без одговор. Делчев остана на своето мнение против востанието, но не зеде позиција да противдејствува — тој е мек веднаш. Впечатлението и на тројцата беше дека макар и да се решавале по тоа прашање, не верувавме, дека ќе се решат, дека ќе дојде до востание, широко и категорично, како што го кроеја тие. И тројцата сметавме да си влеземе внатре, бидејќи веќе тука неохотно ни се работеше со Татарчевци. Исто така и Борис се готвеше да си појде. Претполагавме, дека кога ќе се прснеме таму по разни краишта, дека ќе повлијаеме. Јас и Делчев особено останувавме на старата програма. Пере остануваше нерешителен. Положбата беше сериозна и изострена.''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:Mihail Gerdzhikov.jpg|150px|мини|лево|Михаил Герџиков]][[Податотека:Petrov, maleshevski, delchev.jpg|мини|десно|350п|Ѓорче Петров, Никола Малешевски и Гоце]] Кон крајот на ноември [[1902]] година ЦК на Гарванов и Задграничното претставништво ја донеле конечната одлука за кревање на востанието. Таа требало да се санкционира и затоа [[Иван Гарванов]] на [[24 декември]] [[1902]] година испратил окружно за одржување на Конгрес. [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништво]] откако го примило окружното од [[Централен комитет на МРО|ЦК]] организирало советување во [[Софија]] кое траело неколку дена. На оваа советување присуствувале: Гоце Делчев, [[Ѓорче Петров]], Пере Тошев, [[Христо Матов]], [[Христо Татарчев]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Борис Сарафов]], [[Михаил Герџиков]], [[Кирил Прличев]], [[Туше Делииванов]], [[Христо Силјанов]] и други. На ова советување Матов и Татарчев ја поддржувале идејата за ''општо востание'', додека пак Ѓорче Петров и Гоце Делчев се залагале за ''перманентно востание'' <ref name="VGSiS" />. [[Ѓорче Петров]] предложил да дојде до засилување на четите и терористичките акции кој постепено требало да водат кон востание кое не требало официјално да се објави. [[Михаил Герџиков]] предложил терористички напади кој би ја засегнале османската власт и европскиот капитал. Тој планирал да се формираат терористички групи по градовите кој би биле во контакт со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]], а кон овие идеи клонел и Гоце Делчев. Делчев истакнал дека Турција треба да се фрли во [[анархија]], да се разниша Царството во неговите основи со што би се предизвикале Големите сили да интервенираат за решавање на [[Македонското прашање]]. Меѓутоа Делчев се решил за комбинирано дејствување со чети и терористички акции. На крај од советувањето се дошло до компромисно решение за ''засилени партизански дејства'' <ref name="VGSiS" />. По советувањето бил известен [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] дека тие се против општо востание но за партизански дејства. Треба да се истакне дека оваа советување не влијаело во одлуката за донесување на востанието бидејќи [[Солунски конгрес од 1903|Солунскиот конгрес]] без да ги сочека резултатите од советувањето донел одлука за востание <ref name="VGSiS" />. === Смилевски конгрес === {{Главна|Смилевски конгрес}} {{quote|''Конгресот беше свикан од битолското раководство, на инсистирање на Сарафов. Според објаснувањата кои беа изнесени за претстојното востание, се виде дека Организацијата малку го подготвила востанието не само во Битолско, туку и во другиот дел на Македонија. Речиси половина од присутните рекоа дека воопшто не се подготвени за востание и кога се постави прашањето зошто на Солунскиот конгрес се донела одлука за дигање на востанието, без да се сослушаат реонските раководители, Лозанчев не можеше да даде вистински одговор.''|'''''Пандо Кљашев'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:AnastasLozanchev.jpg|150px|мини|лево|Атанас Лозанчев]][[Податотека:Smilevo-view-old.jpg|десно|мини|350п|Смилево]] Смилевскиот конгрес, како конгрес на Битолскиот округ, според решенијата донесени во [[Солун]], требало дефинитивно да ја потврди одлуката за кревање востание. Во таа насока се развила остра дискусија, во која се јавила струја која сметала дека условите за сенароден бунт сè уште не се созреани. На првиот ден од конгресот од излагањето на делегатите било утврдено дека [[Прилеп]]скиот, [[Битола|Битолскиот]], [[Кичево|Кичевскиот]] и делови на други реони не се достатно подготвени. Најдобро подготвени биле [[Ресен]]скиот реон, [[Костур (град)|Костурскиот]], [[Демир Хисар|Демирхисарскиот]], неколку села од [[Битола|Битолскиот]] реон, како што се [[Смилево]], [[Ѓавато (Битолско)|Ѓавато]] и [[Цапари]], додека Охридскиот располагал само со 1.400 пушки. Меѓу делегатите се јавиле лица кои биле против востание во текот на таа година како што биле: [[Ѓорѓи Сугарев]], [[Петар Ацев]], [[Тале Христов]], [[Никола Карев]], [[Никола Петров Русински]] и други. Во една крајно напната атмосфера по повод острите расправии околу решението за востание, несогласувањата ги прекинал Даме Груев, кој како еден од основачите на [[ТМОРО]] и претставник на неговиот [[Централен комитет на МРО|Централен комитет]], уживал огромен авторитет. Според сеќавањата на Пандо Кљашев, тој рекол: ''А бре луѓе, не губете си го времето да го решавате прашањето - ќе има ли востание или не, зашто тоа е решено - битти даваси! Говорете сега за востание, како да го направиме и кога, но не по ден и по време'' <ref name="PK">Спомени на П. Кљашев..., 242</ref>. Во прилог за донесување на одлука за кревање на востание влијаеле и неколку настани. Конгресот преку [[Лука Ѓеров]] дознал за [[Солунски атентати|Солунските атентати]]. Како дополнителен аргумент послужил и [[Ѓурѓовденски масакар|Ѓурѓовденскиот масакр]] извршен на [[6 мај]] во [[Битола]], а во [[Цапари]] дошло до судир со османлиските сили. Бил избран [[Главен штаб за II Битолски револуционерен округ]], а тој требало да раководи со подготовките за востанието и со самото востание. За членови на ''Главниот штаб'' биле избрани: [[Даме Груев]], [[Борис Сарафов]] и [[Атанас Лозанчев]], а како нивни заменици биле избрани [[Георги Поп Христов]], [[Петар Ацев]] и [[Лазар Поп Трајков]]. Членовите на ''ГШ'' биле избрани со јавно гласање додека пак нивните заменици со тајно гласање <ref name="VCD">[http://www.bmark/vch/index.htm Васил Чакаларов Дневник 1901-1903 г]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Конгресот донел и непротоколарно решение, доколку ''пристигнат нови сили'' <ref name="VCD " />, како [[Ѓорче Петров]], Пере Тошев и [[Христо Матов]], тие по автоматизам да влезат во ''Штабот''. === Датум за востание === {{quote|''Потем пак поминавме во Демирхисарско, и во с. Пространи за првпат се сретнавме со Петар (Пере) Тошев, што беше дојден од Бугарија. Нему му беше дадена амнестија, и тој тргнал со кираџии и пасош од Софија. Тој ни пошол во пресрет со Лозанчева. Нашата чета, „штабската чета“, во која имаше околу 20-мина од мојата чета и од четата на Давидов, беше под команда на Делчев, кога беше кај нас. Го задржавме кај нас Тошев. Беше дојден окуражен, беше на мислење само малу подоцна да се крене востанието. Пере Тошев ни рече дека Начовиќ се ангажирал да посредува меѓу нас и Портата, но дека од таа работа не излегло ништо. Ние четиримината честопати разговаравме како да се води востанието.''|'''''Борис Сарафов'''''|'''''Спомени'''''}} Со формирањето на [[Главен штаб за II Битолски револуционерен округ|Главниот штаб]], Организацијата влегла во востаничка атмосфера. Штабот состојба ја официјализирал со своето прво Окружно до ''Центровите, селските началници и народот'' од [[27 мај (настани)|27 мај]] 1903 година. По завршувањето на [[Смилевскиот конгрес]], Штабот презел разни дејности за засилување на востаничките подготовките. [[Даме Груев]] и [[Борис Сарафов]] презеле обиколка низ [[Охридско]], [[Преспанско]], [[Ресенско]], [[Кичевско]], [[Демир Хисар|Демихисарско]], [[Крушево|Крушевско]] и [[Костурско]]. При оваа обиколка биле изработени детални планови за започнување на востанието во секој реон во зависност од месните услови. Главниот штаб од страна на [[Смилевскиот конгрес]] бил овластен да го одреди датумот за започнување на востанието. Ова прашање за првпат било разгледано кон крајот на мај, во Демирхисарско, меѓу [[Даме Груев]], [[Борис Сарафов]], [[Атанас Лозанчев]] и Пере Тошев. Истовремено станало збор за видот на востаничките дејствија. Сарафов предложил напад на Битола со околу 500 до 600 луѓе, меѓутоа Даме и Лозанчев биле против таквата акција, бидејќи не се располагало со соодветен кадар за борба во урбани услови. Пере Тошев допуштал таква акција само под услов ако се располага со 500 кг. динамит, што било крајно невозможно <ref name="PRDG">Ванчо Ѓорѓиев, Подземната Република, Дамјан Груев и македонското револуционерно движење, Тримакс - Филозофски факултет - Скопје, 2010</ref>. Под влијание на настаните, особено засилениот терор на османлиските власти, на 1 јуни (стар стил) 1903 година, во близината на селото [[Бабино]], Даме, Сарафов, Лозанчев и Пере Тошев повторно го отвориле прашањето за денот на востанието. Тогаш било предложено востанието да започне на 6 јули (стар стил). Меѓутоа, Пере Тошев инсистирал востанието да се одложи за подоцна. Оттука, прашањето за денот на востанието останало отворено. Набргу потоа дошло до разединување помеѓу Даме и Пере Тошев <ref name="PRDG" />, поради што Пере заминал за Прилепско, не прифаќајќи го резервираното место на [[Главен штаб за II Битолски револуционерен округ|Главниот штаб]] <ref name="PRDG" />. По долги натегања на 14 јули Даме Груев и Сарафов, кај селото [[Буф]], решиле востанието да се крене на [[2 август (настани)|2 август]] на празникот [[св. Илија]] <ref name="MP">Манол Пандевски, Македонското ослободително дело..., том втори, 267</ref>. === Прилепскиот реон во текот на востанието === {{quote|''Луѓето како да се надеваа на надворешен потпор. Ваму се сретнавме и со Перета, во селата; тој беше ваму со чета — во прилепската чета. Самиот Пере ми ја опиша положбата дека е несериозна целата работа, и останавме тука, заедно одевме, сноевме по селата. Просто безизлезна положба и не знаевме што да правиме. ''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:Petar Atsev IMARO.JPG|лево|мини|150п|Петар Ацев]][[Податотека:Gyorche Petrov Cheta.JPG|350px|мини|десно|Четата на Ѓорче Петров]] [[Смилевскиот конгрес]] за членови на горското началство во Прилепско ги назначило [[Петар Ацев]], [[Јордан Тренков]] и [[Тале Христов]] <ref name="OBnMHS">[http://www.obm1/index.html "Освободителнитѣ борби на Македония", том I Илинденското възстание]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Издателство на Илинденската организация, София, 1933.</ref>. Во реонот дејствувале четити чети: Толе паша по десниот брег на [[Црна Река|Црна]], Анте по левиот брег, Пешков во селата околу [[Прилеп]] и Оклев во [[Прилепско Поле|Прилепското Поле]] <ref name="OBnMHS" />. По Конгресот, започнале трескавични подготовки, а во [[Прилеп]] се јавиле значаен број на поддржувачи. Прилепската околија се наоѓала во средина, еднакво оддалечена од бугарската граница и од југозападните покраини, од каде доаѓале грчки пушки, оттука Прилепско останало невооружено <ref name="OBnMHS" />. Меѓутоа реонот бил особено добро организиран, селаните имале борбен дух, а Организацијата во [[Прилеп]] располагала со млади самопожртвувани луѓе кои биле подготвени да извршат разни подвизи. Околу 10 август, [[Ѓорче Петров]] со поголема чета, како и со динамит и бомби, пристигнал во Прилепско, каде што веќе се наоѓал Пере Тошев <ref name="OBnMHS" />. На [[Илинден]], востаничките чети ги прекинале телеграфските врски меѓу [[Прилеп]]-[[Битола]] и [[Прилеп]]-[[Велес]], разурнале неколку дрвени мостови на патот за [[Градско]], [[Кичево]], [[Крушево]] и [[Велес]] <ref name="OBnMHS" />. На 23 јули востаничките чети засилени со вооружени и невоооружени селани, ја нападнале касарната и мудурот во селото [[Витолишта]], меѓутоа една востаничка пушка случајно пукнала и целиот гарнизон станал во готовност. Востаниците биле пречекани со истрели. По двочасовна борба востаничките сили се повлекле. Во овој напад учествувал и Пере Тошев <ref name="OBnMHS" />. Мобилизираните граѓани и селани набргу се вратиле во своите домови. Подоцна востаничките чети извршиле неколку напади на беговските кули и чифлици. [[Ѓорче Петров]] во Прилепско пристигнал кога Османлиите се подготвувале за голема кација во востанатата област. Оттука, неговите момчиња си заминале во родните места, а [[Андон Ќосето]] се одвоил. Ѓорче останал со 14 момчиња и со материјалот што го донел. Прилепскиот реон не востанал масовно, а голем дел од динамитот и бомбите не биле искористени. Според [[Христо Силјанов]]: ''За таквата состојба не е незначаен фактот што двајцата големи револуционери (Пере и Ѓорче Петров б.н) од почетокот до крајот останаа со својот скептичен однос кон востанието'' <ref name="OBnMHS" />. Во септември Ѓорче, во [[Мариово|Мариовско]] се сретнал со костурските чети, а заедно со неа имал една борба кај селото [[Чаниште]]. ===Расцеп на Македонската револуционерна организација=== {{Главна|Расцеп на Македонската револуционерна организација}} {{quote|''Решението на македонското прашање се гледа преку оформување на Македонија како самостојна политичка единица во рамките на една балканска федерација, затоа да се агитира врз меѓународна основа и да се неутрализираат пропагандите, обединување на населението во Македонија околу идеалите на Организацијата со што ќе се отстрани опасноста од поделба на Македонија од страна на балканските држави.''|'''''Директива за идната дејност на Организацијата''''' <ref>Димо Хаџи Димов, Одбрани дела, уредник Манол Пандевски, Скопје, 1984</ref>}} [[Податотека:Dimo Hadhidimov IMARO.jpg|150px|мини|лево|Димо Хаџи Димов]] [[Податотека:Vidni deici na VMORO i VMOK.JPG|350px|мини|десно| '''Горе:''' Стефан Чавдаров, Добре Даскалов, Мише Анчев, Иван Караџов, Запранов, Михаил Дорев, Борис Мончев. '''Средина:''' Петар Ацев, Петар Кушев, Христо Матов, Тодор Лазаров, Тодор Александров. '''Долу:''' Стојан Мишев, Григор (Гешо) Илиев, Петко Пенчев, Христо Саракинов и Георги Занков.]] По востанието во [[Софија]] се одржале првите повостанички советувања на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Овие советувања се одржале во периодот од [[декември]] [[1903]] до [[февруари]] [[1904]] година, на нив учествувале истакнати раководители, војводи и началници, главно прашање кое било разгледувано е каков да биде правецот на делување по неуспешното востание. На овие советувања дошло до оформување на две гледишта, од кои подоцна ќе произлезат две струи, едната концепција била претставена од [[Христо Матов]] кој се залагал за зачувување на централистичкиот принцип, а другата струја се залагала за децентрализација и демократизација на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. На советувањата преовладала концепцијата за децентрализација и демократизација предводена од [[Серска група|Серчани]] <ref name="DD">Димитар Димески, Македонската револуционерна организација по Илинден (во пресрет на окружните конгреси), Годишен заборник на Филозофски факултет, книга, 19 (45), Скопје, 1992</ref>. Оттука произлегла [[Директива за идната дејност на Организацијата|Директивата за идната дејност на Организацијата]] изработена од [[Димо Хаџи Димов]], [[Димитар Мирасчиев]] и [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]] со што биле поставени основите на [[Радикална - реформска струја|Реформска струја]]. Како одговор на Директивата, [[Христо Матов]] ја создал брошурата [[Основите на Организацијата од Брут]] (бг. основитѣ на Организацията отъ Брутъ) во мај 1904 година. Во брошурата биле претставени пет принципи околу кој ќе се групира [[Умерно - конзервативна струја (МРО)|Конзервативна струја]]. Главните прашања околу кој се судриле дејците на Организацијата, се прашањето за централизација или децентрализација, односно демократизирање, како и крајната цел на самата Организација, односно ''автономна Македонија'' или оформување на ''Македонија како самостојна политичка единица во рамките на една балканска федерација''. Кризата и поделбите кој се појавиле по [[Илинденско востание|Илинденското востание]], во текот на 1904 и 1905 година се продлабочиле. Во овој период дошло до прегрупирање на силите, најистакнатите дејци на македонското револуционерно движење тргнале во барање на сојузници и приврзаници за наметнување на сопственото влијание. Влијанието на Даме во ''Битолскиот револуционерен округ'' по [[Илинденското востание]] опаднало, тој презел и една обиколка низ Солунскиот округ и пошироко за наметнување на своето влијание, но ова обиколка не ги постигнала посакуваните резултати. [[Прилепски конгрес|Прилепскиот конгрес]] покажал дека Даме има различни погледи од Пере Тошев и [[Ѓорче Петров]], по прашањето за идното устројство на Организацијата. Даме бил во лоши односи и со [[Борис Сарафов]], кој преку поедини војводи го ширел своето влијание во Македонија. Поради централистичките погледи, Даме бил на спротивната страна од Јане Сандански и [[Серска група|Серчани]], како и со дејците на ''Струмичкиот револуционерен округ''. Тој ги расипал односите и со [[Атанас Лозанчев]], со него во ноември 1904 година имал и физички судир <ref>Даме Груев, Живот и дело, част I,..., 305</ref><ref name=" KP" />. Во август 1904 година во Софија се вратил [[Ѓорче Петров]]. Тој истакнал дека Даме е уморен и дека е потребна негова замена ако сакаат да ја продолжат и завршат борбата на Организацијата. Петров тогаш бил во коалиција со [[Петар Поп Арсов]], Пере Тошев и [[Јане Сандански]]. Оваа групација се залагала за демократизација на Организацијата, прекинување на врските со било која бугарска влада и распуштње на актуелното [[Задгранично претставништво]]. Според српскиот дипломатски претставник во Софија - Симиќ, во декември 1904 година македонското револуционерно движење било поделено на 4 групи, една околу [[Борис Сарафов]], кон неа клонеле [[Ѓорче Петров]] и [[Васил Чакаларов]], друга околу Матов - Татарчев, трета околу Даме и четврта анархистичка околу која се вртеле [[Петар Поп Арсов]], [[Михаил Герџиков]], [[Димитар Мирасчиев]] и други, тие биле групирани околу весникот [[Револуционерен лист]]. Симиќ истакнал дека највлијателна група била онаа на Даме, а нејзин најекспониран претставник во [[Бугарија]] бил [[Иван Гарванов]] <ref name="SIme">Ристовски Блаже, Даме Груев во извештаите на српскиот дипломатски застапник во Софија во 1905 година, Зборник - Даме Груев 1871-1906, истражувања и материјали, Битола, 1981</ref>. Симиќ исто така истакнал дека дошло до зближување меѓу Даме, Гарванов и [[Иван Цончев]], а на спротивната страна дошло до зближување меѓу Пере Тошев, Лозанчев, Сарафов и [[Ѓорче Петров]] <ref name="SIme" />. === Прилепски конгрес === {{Главна|Прилепски конгрес}} {{quote|''Тој (Ѓорче Петров б.н) наоѓаше дека строго осудувачки било за нас патриотите - револуционери да стануваме агенти на Егзархијата и на бугарската влада, кои никогаш не го сакале нашето ослободување, туку просто се стремеле за постигање на државни цели...''|'''Јордан Тренков'''|'''Писмо''' <ref>Централен државен исторически архив (ЦДИА) - София, ф. 3, оп. 8, а.е. 677, 4-12</ref>}} [[Податотека:HristoUzunov.png|150px|мини|лево|Христо Узунов]] Во почетокот на пролетта 1904 година било донесено решение за конгрес на ''Битолскиот револуционерен округ''. Во првите денови на [[мај]] во Прилепско се собрале, следните револуционери: [[Даме Груев]], Пере Тошев, [[Ѓорче Петров]], [[Христо Узунов]], [[Ѓорѓи Сугарев]], [[Георги Поп Христов]], [[Никола Каранџулов]], [[Петар Ацев]], [[Георги Пешков]], [[Јордан Тренков]] <ref name="DZBMN">Документи за борбата на македонскиот народ за самостојност и за национална држава, том еден, Униврзитет Кирил и Методиј - Факултет за филозофско - историски науки, Скопје, 1981</ref>. На Конгресот дошло до спротивставување на две гледишта за поредокот на Организацијата. Даме се залагал за централистичкиот поредок но не наишол на поддршка. Наспроти него била концепцијата на Пере Тошев за децентрализација на Организацијата и тој бил поддржан од сите повидни револуционери <ref name="GPSKLjL"/>. Пере Тошев изработил предлог-статут наречен (''Образец I'') со кој се отфрлала мистериозната централизација. [[Ѓорче Петров]] за првиот предлог истакува дека: ''И покрај силната мотивација на Пере Тошев, кој меѓу другото се потпираше на расположението и желбата на самото македонско население, неговиот предлог-статут, како крајно децентралистички и којшто не одговараше на една револуционерна организација, не беше прифатен во неговата целост'' <ref name="GPSKLjL"/>. Даме знаел дека неговиот став за централизација нема да пројде предложил нов проект-правилник познат како (''Образец II'') кој бил копија на првиот меѓутоа во поумерена форма <ref name="GPSKLjL"/>. Двата проекти од страна на [[Ѓорче Петров]] биле испратени во [[Софија]] до [[Борис Сарафов]] кој требало да ги испечати <ref name="GPSKLjL"/><ref name="DZBMN" />. На Конгресот било поставено и прашањето за односот на Внатрешната организација кон [[Странски пропаганди во Македонија|странските пропаганди во Македонија]], особено кон српската и грчката. По ова прашање дошло до остар судир помеѓу Пере Тошев и Ѓорче Петров <ref name="PRDG" />. Пере се залагал за превртување на србоманските и гркоманските села во егзархиски и во тој контекст да се влезе во отворена борба со српската и грчката пропаганда. Наспроти тоа, Ѓорче Петров бил категорично против, бидејќи Внатрешната организација би се нашла во улога на поддржувач на [[Бугарската егзархија]], а следствено и на бугарската пропаганда. Ова прашање останало отворено <ref name="PRDG" />. Интересни податоци за ова прашање дознаваме од писмото на [[Јордан Тренков]], кој го поддржувал гледиштето на Пере Тошев, според него: ''... тој (Ѓорче Петров б.н) отиде дотаму, што напомна како многу наши бугарски митрополити, Егзархијата, министрите во Софија и самиот кнез биле многу поопасни за нашето дело, отколку самите Турци. Во заклучокот тој предложил еднакво да ги истребуваме бугарските, српските и грчките конзули и митрополити како директни предавници и вистински виновници за националните расправии'' <ref name="PRDG" />. Пере на Конгресот го поставил и прашањето за економската борба на внатрешната организација. Тој тргнувал од финансиската истоштеност на македонското население, последица од лошата економска политика на државата и финансирањето на Организацијата. Оттука, Пере предложил Внатрешната организација да преземе мерки за економско закрепнување на населението со ангажирање на луѓе што го познаваат селското стопанство и кои со совети ќе придонесат за развојот: свилената буба, лозарството, овоштарството, пчеларството и др.<ref name="PRDG" /> Пере исто така го поставил и прашањето за народната просвета. Потенцирал дека државата не била заинтересирана за образованието, а Егзархијата, и покрај многуте потрошени пари, не придонела за развојот на просветата, особено по селата. Пере сметал дека Организацијата преку четите треба да наложи задолжително [[основно образование]], а тогаш ''нема да се најде ниту еден татко, кој не ќе ја исполни оваа заповед'' <ref name="PRDG" />. Меѓутоа, Даме и Ѓорче Петров сметале дека еволуционото прашање нема ништо општо со револуцијата <ref name="PRDG" />. По завршувањето на Конгресот Пере, Даме Груев и Ѓорче Петров се позанимавале со организациските проблеми во Прилеп, каде што членството било подвоено на два спротивни табори. === Грабнување на Даме Груев === {{Главна|Грабнување на Даме Груев}} {{quote|''Паѓањето на Даме во рацете на Мицко беше голем морален удар за Организацијата. Тоа најмногу го почувствував јас во Кичевско кога српскиот свештеник ренегат Михаил... надмено се шеташе по чаршијата во Кичево и се фалеше нагоре-надолу пред граѓаните, дека Даме ранет се наоѓа во нивни раце и тој испратил медикаменти од Кичево за негово лекување''|'''Тома Николов'''|''' Ослободителните борби на Македонија, том два''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Dame Gruev Portrait.jpeg|150px|мини|лево|Даме Груев]] [[Податотека:Micko Krstić after his release from jail.jpg|200px|мини|десно|Мицко Крстевски]] Во периодот 1901-1903 година, а особено по [[Илинденското востание]] и [[Мирцштешки реформи|Мирцштешките реформи]], [[Српска пропаганда во Македонија|српската пропаганда]] неколкупати се обидувала да создаде свои вооружени чети на територијата на [[Македонија]]. Една од најголемите пречки за продор на вооружената српска пропаганда била [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] и нејзините чети кои не дозволувале на нејзината организациска територија други вооружени чети кои не припаѓале на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Меѓутоа српската пропаганда ја сменила својата тактика и во екот на [[Илинденското востание|Востанието]], [[Белград]] на Организацијата и понудил морална и материјална поддршка и било побарано отворање на едно [[Задгранично претставништво]] во [[Србија]] <ref name="LJL">Љубен Лапе, Нови документи за Илинденското востание, Илинденски зборник 1903-1905, Скопје, 1953</ref>, односно испраќање на еден организациски претставник. Додека траеле овие игри, [[Белград]] започнал со активност за формирање на првите српски чети во [[Македонија]]. Во пролетта [[1904]] година со помош на српскиот конзул од [[Битола]] била формирана првата српска чета на чело со просрпскиот војвода [[Мицко Крстевски]]. Оваа чета била составена од 6-мина четници сите од [[Порече]], а посебна помош при создавањето на оваа чета добиле од [[Саватие Милошевиќ]]. Мицко со својата чета го привлекол вниманието на [[Македонска револуционерна организација|Организација]] која протестирала во [[Белград]] за таквата дејност. Меѓу другото бил задолжен [[Георги Герџиковиќ]] заедно со [[Христо Узунов]] да го поканат Мицко да се покори на Организацијата, но војводата Мицко ја засилил својата активност и неговата чета се зголемила на 30 души. [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]] подготвила план за опколување на српската чета во [[Порече]]. [[Петар Ацев]] отишол да се поврзе со Сугарев. Најпрво поминал низ [[Крушевско]] земајќи го со себе [[Ѓурчин Наумов - Пљакот|Ѓурчин Наумов]], а во селото [[Горно Дивјаци]] добил известување да ја мобилизира селската милиција која требало да чека кака резерва во евентуалната борба со Мицко. Потоа дошло до судирот во [[Црешнево]]. Мицко му поставил заседа на [[Ѓорѓи Сугарев]] меѓутоа тој успеал да се извлече. По заседата, Мицко се префрлил на левата страна на [[Треска]] и се спуштил на југ. Организациските чети, следејќи го Мицко, се собрале во селото [[Слатино]]. Во исто време таму дошол и [[Даме Груев]] со неколку селски милиционери. Мицко од локалните србомани дознал за четите и решил да ги предаде на турската власт. Во селото набргу пристигала турската војска која го блокирала селото, а следното утро организациските стражари биле нападнати од аскерот и сите четници се кренале. Тие се обиделе да се пробијат и дошле во судир со војската, а притоа загинал [[Ѓурчин Наумов - Пљакот]] заедно со 4 четници. Најголемиот дел од четниците и преостанатите војводи успеале да се засолнат, но во текот на борбата [[Даме Груев]] бил ранет и затоа тој со четникот Божин се засолнал во блиската шума. Од друга страна пак Мицко со својата чета се наоѓал во близината на селото и го набљудувал судирот. Во текот на ноќта Даме и Божин се вратиле во селото, а следниот ден во селото влегол Мицко со својата чета и ја опколил куќата во која би сместен Груев. Србоманите со висок тон го повикувале Груев да излезе, но откако биле убедени дека тој е ранет во самата куќа влегол Мицко. Следниот ден Мицко ги повел со себе Даме и четникот Божин низ [[Порече]]. По пат Мицко постепено ги разоружал и Груев разбрал дека тие се грабнати од просрпскиот војвода Мицко и затоа му укажал на Божин ако му се укаже прилика да избега веднаш да го стори тоа и да ја извести [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Божин успеал да побегне, а во меѓувреме [[Ѓорѓи Сугарев]] и [[Петар Ацев]] започнале потрага по Груев и поминале низ селата [[Крапа]], [[Локвица]], [[Црешево]] и др. Тие на враќање наишле на Божин и дознале дека Даме се наоѓа во заложништво на просрпскиот војвода и за тоа веднаш била известена Организацијата. Таа од своја страна ги презела сите мерки за ослободување на Груев, а Битолскиот револуционерен комитет до српскиот конзул во [[Битола]] дал предупредување дека ако не биде ослободен Груев тие ќе започнат ''истребувачка војна''.<ref name="PALdDR">Писмо на Атанас Лозанчев до Димитар Ризов од 23.10.1904</ref> Слични вакви закани биле испратени и до српскиот конзул во [[Скопје]], а по иницијатива на [[Атанас Лозанчев]] и [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништво]], [[Антон Страшимиров]] стапил во контакт со дипломатскиот претставник во [[Софија]] <ref name="DG">Даме Груев. Живот и дело..., I част, 303, II част, 682</ref>. Пере Тошев стапил во врска со српскиот ренегат [[Глигор Соколов]] и заедно со него заминал за [[Порече]]. За да се осигура дека нема да се повтори Груевата случка, Пере Тошев го предупредил Соколов дека биле преземени дејствија за задржување на неговото семејство и роднини. Околу 20 дена по судирот во [[Слатино]], српскиот конзул од [[Солун]] го известил бугарскиот трговски агент [[Атанас Шопов]] дека Груев бил ранет и е лекуван од страна на Србите од [[Кичевско]], потенцирајќи дека Груев бил под заштита на тамошна српска чета на чело на која се наоѓал негов познаник. По едномесечното заложништво, [[Белград]] му наредил на Мицко да го однесе Груев во [[Скопје]] и да го ослободи. Мицко го предал на главниот инспектор за српските училишта во [[Македонија]] - Јован Ќирковиќ, а тој го предал на истакнатиот член на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]] во [[Скопје]] - [[Ѓорѓи Николов]]. Потоа Груев се упатил кон [[Куманово]], а од таму за [[Бугарија]]. === Рилски конгрес === {{Главна|Рилски конгрес}} {{quote|''Повеќето од нив, без сомнение знаеја дека овој конгрес има судбинско значење за ослободителното дело. Тие имаа огромна желба да се смират спротивностите и да ѝ се даде на Организацијата тоа што ѝ недостасува - соодветен основен закон, единствено раководство, полет во работата. Но, имаше и страсни функционери кои бараа надмоќ на својата група, имаше стари дејци кои им даваа магична сила на правилниците, имаше првенци кои преку конгресот сакаа да ги вратат загубените места во организациската хиерархија, а имаше и со тешки обвинувања кои не мислеа на ништо друго, освен како да се извлечат од рацете на врховниот револуцинерен суд - општиот конгрес. Ете зошто конгресот не можеше да ја избегне двојноста, карактерсистична за парламентите - со нивните пленарни дискусии, со претходни договори кулоарски шушкања и интриги''|'''Христо Силјанов'''|'''Ослободителните борби на Македонија, том два''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Яне Сандански (1872-1915).jpg|мини|лево|150п|Јане Сандански]][[Податотека:Il cortile di Rila 1.jpg|мини|десно|300п|Рилски манастир]] И покрај поделбата и диференцирањето на фракциите во Организацијата, најголемиот дел од дејците биле на став дека излезот од таквата состојба може да се најде само преку еден општ конгрес, кој би го воспоставил повторно единството во македонското револуционерно движење. Меѓутоа патот до општиот конгрес траел 2 години. На нему му претходеле [[Струмички конгрес од 1904|Струмички конгрес од 1904 година]], [[Прилепски конгрес|Прилепскиот конгрес]] и [[Прв скопски конгрес|Скопскиот конгрес]] од јануари 1905 година. Во летото 1905 година се одржале два конгреса на Солунскиот револуционерен округ, во [[Солунски конгрес од јуни 1905|конгресот од јуни]] и [[Солунски конгрес од август 1905|конгресот од август]]. Потоа се одржал [[Струмички конгрес од 1905|Струмички конгрес од 1905 година]] и [[Серски конгрес|Серскиот конгрес]]. Со тоа се создале услови за свикувње на општиот конгрес. Кон крајот на [[септември]] [[1905]] година во [[Софија]] се собрал најголем број од делегатите кој требале да присуствуваат на Конгресот. Во главниот град на Бугарија биле извршени дополнителни советувања на кои дошло до недоразбирање околу местото за одржување на Конгресот. [[Јане Сандански]] побарал Конгресот да се одржи во Македонија и на тој начин да се повлече: ''чисто внатрешниот карактер и полната независност на Организацијата'' <ref name="HS2">''[[Христо Силјанов|Христо Силянов]], "Освободителнитѣ борби на Македония", [http://www.obm2/index.html том II Следъ Илинденското възстание]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Издателство на Илинденската организация, София, 1943. {{bg}}''</ref>. Сепак најголемиот број од делегатите посочиле дека Конгресот не треба да биде вознемируван од никого и затоа предложиле тој да се одржи надвор од границите на Македонија. По преговорите било постигнато компромисно решение Конгресот да се одржи во [[Рилскиот манастир]], во близината на македонската граница.<ref name="HS2" /> Конгресот го имал следниот дневен ред: :1. ''Извештај за минатата дејност и сегашната положба во Организацијата по окрузи и околии'' :2. ''Идната дејност на Организацијата'' :3. ''Устројство и управа на Организацијата''; ::а) ''административен оддел'' ::б) ''судски одел'' ::в) ''финансиски одел'' ::г) ''културно - економски одел'' :4. ''Литература и печат'' :5. ''Односот и поведението на Организацијата спрема разните теченија; a) спрема сите пропаганди б) спрема бугарскиот државнички национализам и Егзархија в) спрема врховистите, емиграцијата и јавноста во Бугарија г) спрема одделни организациски групи внатре и надвор'' :6. ''Тактика на Организацијата'' :7. ''Отчет за дејноста на ЦК и Задграничното претставништво''<ref name="HS2" /> Најдолго време распрвале, дваесет дена, за точката три, односно идното устројство на Организацијата. Според [[Христо Силјанов]] по ова прашање дошле во судир две струи кои имале различна концепција по ова прашање. Двете струи Силјанов ги нарекува: ''радикално - реформска'' и ''умерено - конзервативна'' <ref name="HS2" />. На овој Конгрес најистакнати претставници на првата групација биле Пере Тошев, [[Ѓорче Петров]] и [[Јане Сандански]], тие ја имале наклонетоста на најголемиот број на делегати. Оваа крило се залагало за децентрализација и демократизација на Организацијата, широка примена на изборното начело. На страната на оваа група застанал и [[Борис Сарафов]] сакајќи на тој начин да добие амнестија од обвиненијата. На чело на другата групација застанал Даме кои се залагал за зачувување на централистичкиот хиерархиски поредок <ref group="белешка" name="vg_6"/>. Меѓутоа тој ја немал поддршката на најголемиот број на делегати и затоа бил подготвен на компромис, а зад него застанале [[Аргир Манасиев]], [[Борис Мончев]], [[Лазар Маџаров]], [[Стамат Икономов]] и [[Добри Даскалов]].<ref name="HS2" /> По дваесет дневна расправа меѓу двете групи, Конгресот ги прифатил новиот [[Устав на ВМОРО|Устав]] и [[Правилник на ВМОРО|Правилник]] на Организацијата. [[Христо Силјанов]] истакнува дека новоусвоените акти биле компромисно решение меѓу двете групации: :''со чувствително наклонување на лево'' <ref name="HS2" /> и дека отстапките за компромисот биле направени од ''умерено - конзервативното крило''. Иако [[Христо Силјанов]] истакнува дека бил постигнат компромис, во постарата литература преовладува ставот дека влијанието на ''левицата'' преовладал на овој конгрес. Дополнителна кофузија е поделбата на левица и десница, кога е познато дека [[Борис Сарафов]] застанал на страната на ''радикално - реформска крило'' кое во постарата литература се нарекува како ''лево крило'', а Даме бил на чело на ''умерено - конзервативната струја'', во постарата литература познато како ''десно крило''. И покрај струењата бил постигнат компромис и бил усвоен новиот Устав и Правилник според кој Организацијата добила ново официјално име: ''Внатрешна македоно-одринска револуционерна организација (ВМОРО)''<ref name="HS2" />. Врз основа на штотуку усвоените нови акти за членови на [[Централен комитет на МРО|ЦК]] биле избрани: [[Дамјан Груев]], Пере Тошев, [[Тодор Поп Антов]], во Претставничкото тело влегле - [[Ѓорче Петров]], [[Петар Поп Арсов]] и [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]], за уредник на [[Револуционерен лист]] бил избран [[Димо Хаџи Димов]]. За ревизори на Организацијата биле избрани [[Иван Гарванов]], [[Никола Пушкаров]] и [[Борис Сарафов]], меѓутоа тие не ја прифатиле должноста.<ref name="KP">36 години во ВМРО - Спомени на Кирил Прличев, издателство ВЕДА-МЖ, 1999, ISBN 954-8090-01-5</ref>. Одговорноста на [[Борис Сарафов]] како и на другите дејци на Организацијата биле оставени за на крајот од дневниот ред, бидејќи оваа прашање било најделикатно. Сарафов бил обвинуван од сите страни и за секакви дејствија, дека земал пари од српската влада, за пропуштање на српски чети, за препраќање на свои чети во [[Македонија]], давање пари на разни службеници со што предизвикувал раскол и расипништво. Според [[Христо Силјанов]] фактите биле толку силни што Сарафов:''не можел, а да не се чувствува за грешник'' <ref name="HS2" />. Главни обвинители на Конгресот бил [[Јане Сандански]] и серчани. Тие биле поддржани од струмичаните како и од реформските делегати, а против Сарафов биле и делегатите од Битолскиот и Солунскиот округ под влијание на Даме, нивен гласноговорник бил [[Борис Мончев]] <ref name="HS2" />. Сарафов морал да се брани и затоа го обвинил [[Јане Сандански]] за пасивност при [[Илинденското востание]], а на [[Дамјан Груев]] му дофрлил што дозволил да биде грабнат од просрпскиот војвода [[Мицко Крстевски]]. Единствен кој застанал на страната на Сарафов бил [[Ѓорче Петров]] кој пак добил поткрепа од страна на Пере Тошев дека амнестирањето на обвинетите е најдобро решение со што би се разрешило заплетканото прашање. Улогата на миротворец требало да ја одигра непомирливиот противник на Сарафов, самиот Јане Сандански. На изнанедување на многумина Сандански истакнал дека во минатото сите грешеле, дека е потребно сплотување и помирување, да се остави минатото. Во тој дух се изјаснил и [[Ѓорче Петров]], а поддршка дал и Даме. На крај конгресот изгласал опша амнестија за сите обвинети вклучително и за Сарафов <ref name="HS2" />. На конгресот преовладал духот за постигнување на компромис и возобновување на единството. Со новиот устав и правилник во Организацијата требало да се воведе широка децентрализација и демократизација од највисоките до најниските раководни тела. Meѓутоа единството кое било воспоставено траело кратко. === Нов централен комитет === {{quote|''Од помирувањето на Македонците не треба да се плашиме. Не е ни искрено, ни трајно. Внатрешната организација си ја одигра својата улога, сега и преостанува да ја запали и својата колиба''|'''Српски дипломатски претставник Св. Симиќ'''|'''Даме Груев во извештаите на српскиот дипломатски застапник...''' <ref name="SIme" />}} Составот на новиот централен комитет бил компромис помеѓу фракциите во самата Организација. Даме како член ''ЦК'' ја претставувал [[Умерно - конзервативна струја (МРО)|Конзервативната струја]], а Пере Тошев [[Радикална - реформска струја|Реформската струја]], додека пак [[Тодор Поп Антов]] бил близок со [[Серска група|Серчани]]. Даме и Пере Тошев стоеле на различни стојалишта во поглед на многу прашања и тоа го отежнувало функционирањето на Централниот комитет и самата Организација. [[Тодор Поп Антов]] бил легален член, за разлика од останатите кои биле нелегални, тоа придонело да биде отежната комуникацијата помеѓу нив. Недоразбирањата помеѓу членовите на ЦК, особено меѓу Даме и Пере Тошев, биле пречка за повторното воспоставување на единство во Организацијата. [[Ефтим Спространов]] истакнува дека и по [[Рилскиот конгрес]], дејците во Организацијата се делат на три групи: [[Ѓорче Петров]]-[[Борис Сарафов]], Даме-[[Христо Матов]] и трета околу Пере Тошев, [[Петар Поп Арсов]] и [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]]. Според Спространов: ''Првите се за интереси и сакаат да се држат за да јадат, вторите за стариот ред во управувањето на Организацијата, а последните-за новиот Правилник'' <ref name="Eftim" />. Разликите биле преголеми, оттука Организацијата и по една година од [[Рилскиот конгрес]] се наоѓала во старата состојба на внатрешни поделби и расправии <ref>Вътрешното състояние на Организацията (II), Революционненъ листъ, No. 6, 14. X 1906, 2</ref>. === Активност на новиот централен комитет === {{quote|''Организацијата ќе постапи, така, како што постапува со сите, што пречат на ослободителното дело и се стремат да го клеветат и компромитираат со умисла''''|'''Писмо на Централниот комитет до Егзархијата'''|'''Македония...'''<ref name="MAKED" /> }} [[Податотека:Yosif I.jpg|150px|мини|лево|Јосиф I Бугарски]] [[Податотека:Ustav20VMORO.jpg|250px|мини|десно|Уставот на ВМОРО]] Во [[мај]] [[1906]] година, Централниот комитет се обратил писмено до сите окружни револуционерни комитети. Од нив било побарано да се уреди Организацијата според [[Правилник на ВМОРО|правилникот на ВМОРО]], да се организираат околиски и окружни конгреси, употреба на сила за избегнување на крвава борба со пропагнадите, употреба на терор само од неопходност, односите помеѓу Окружните комитети и Централниот комитет да бидат во согласност со правилникот, да се соберат информации и факти за однесувањето на владиците и претседателите на општините кон Организацијата, за да може Централниот комитет да покрене постапка пред [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] <ref>Вътрешната македоно-одринска революционна организация..., т. I, част 1, 588-589</ref>. Откако Централниот комитет ги добил сите потребни информации испратил протесно писмо до егзархот Јосиф I. Во писмото било истакнато дека егзархиските чиновници се жалеле до бугарските трговски агенти во Македонија дека Организацијата: ''... ја проследува Егзархијата и нејзината дејност, се меша во нејзините права и прерогативи и воопшто била против бугарштината во Македонија и Одринско'' <ref name="MAKED">Македония, сборник от документи и материали, София, 1978</ref>. Во однос на таквите обвинувања, во писмото било истакнато дека тоа се клевети со умисла да се попречи револуционерното дело, точно е дека некои од членовите на Организацијата покажувале самоволие во тој поглед, но дека егзархиските претставници се однесувале непријателски кон ослободителното дело, односно кон Организацијата. Затоа Централниот комитет побарал ваквите лица да се придружуваат да егзархискиот устав и правилник, во спротивно Организацијата со нив ''ќе постапи, така, како што постапува со сите, што пречат на ослободителното дело и се стремат да го клеветат и компромитираат со умисла''<ref name="MAKED" />. Централниот комитет испратил писмо со слична содржина и до трговските агентстав во Македонија и Одринско. Во писмото, се негодувало за некорекните извештаии на агентствата до бугарската влада со што се компромитирала Организацијата и се предизвикувала недоверба кај бугарските граѓани во однос на самата Организација. Агентствата во своите извештаии до владата ја обвинувале Организцијата дека таа:''... систематски ги проследува Бугарската егзархија, чиновниците од бугарските трговски агентства и воопшто негува недоверба и омраза кон сè што е бугарско''<ref name="MAKED" />. Централниот комитет истакнал дека таквите обвинувања можат да произлезат само од непријатели на ослободителното дело, одделни духовници, крајно амбициозни чиновници, разни шарлатани или луѓе од лагерот на генерал Цончев. Затоа ЦК испратил предупредување дека таквите лица Организацијата ќе ги смета за злосторници и ќе ги гони и казни согласно својот правилник <ref name="MAKED" />. Од агентствата било побарано својата активност да ја ограничат согласност своите овластувања и добро да ги проучат фактите што ги испраќаат во своите извештаии за Организацијата <ref name="MAKED" />. Во летото 1906 година Даме се нашол во [[Софија]]. Таму се сметил во хотелот ''Македонија'' и во јуни и август имал неколку средби со [[Петар Поп Арсов]], [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]], [[Милан Матов]], [[Христо Матов]], [[Владимир Руменов]], [[Павел Христов]] и Пере Тошев. Додека престојувал во Софија, Даме го избегнувал [[Ѓорче Петров]] поради неговите контакти со [[Борис Сарафов]]. На овие средби присуствувал и [[Ефтим Спространов]], како соработник на Централниот комитет. На овие средби станало збор за повеќе прашања, а посебно внимание било посветено на Петар Лигушев и неговото предавство. По ова прашање дошло до спор. Даме сакал заедно со [[Павел Христов]] да замине за [[Битола]] и да го казнат Лигушев, но тоа било протолкувано како обид на Даме да го засили своето влијание во Битолскиот револуционерен округ <ref name="Eftim" />. Димитар Стефанов и Поп Арсов биле против заминувањето на [[Павел Христов]] во [[Битола]] поради што дошло до расправија, а тоа влијалело да не се донесе конкретно решение за предавството извршено од страна на Лигушев, а наместо Даме за Битола заминал [[Милан Матов]] кој требало да постапи во согласност со правилникот на Организацијата <ref name="Eftim" />. Оваа расправија покажала дека дејците на Внатрешната организација не можеле да ги усогласат своите ставови за голем број на прашања, а со тоа било доведено во прашање и функционирањето на самата Организација. [[File:Пере Тошев во Радовиш.jpg|thumb|мини|десно|Пере Тошев снимен во [[Радовиш]]]] Постепено на дневен ред дошло и прашањето за одржување на нов општ конгрес, кој според правилникот требало да се одржи на годишнината од [[Рилскиот конгрес]]. Секое одлагање на новиот општ когрес значело и престанок на мандатот на Централниот комитет и Претставничкото тело, со што се доведувало впод знак прашање функционирањето на Организацијата. По оваа прашање дошло до полемика меѓу Пере Тошев, кој во август се нашол во [[Софија]], и Даме. Пере Тошев побарал, врз основа на правилникот, да се одржи конгрес во предвидениот рок дури и без присусутво на делегати од Битолскиот и Солунскиот револуционерен округ, на што Даме се спротивставил и побарал одлагање на конгресот за 1-2 месеци, за да можат овие окрузи да изберат свои делегати за предвидениот општ конгрес. За да ја зацврсти својата позиција, Даме одбил да потпише покана за конгресот со што дошло до остара полимика меѓу него и Пере Тошев <ref>Гане Тодоровски, Неколку нови документи од активноста на Внатрешната организација..., 216</ref>. Ова прашање повторно било разгледано на [[29 август]] [[1906]] година во хотелот ''Македонија''. Тогаш се покажало дека Даме и Пере Тошев, едни од најголемите и најавторитетните дејци на ''Внатрешната организација'', имаат спротивни ставови по голем број на прашања и не се во можност да соработуваат. Поради недоразбирањата, Пере истакнал дека тој ќе замине за [[Македонија]]. Даме од својата страна, прифатил да ја потипише поканата само до Битолскиот и Солунскиот округ за да ги забрзаат своите подготовките за одржување на општиот конгрес. Со оваа покана, овие два округа за последен пат биле поканети да изберат делегати за општит конгрс, а самото тоа да учествуваат во работата на предвидениот конгрес. Меѓутоа, Даме одбил да ја потпише поканата за останатите окрузи за утврдување на датумот за конгресот, а следниот ден заминал за [[Ќустендил]] <ref name="Eftim" />. Поради недоразбирањата конгресот бил одложен за подоцна. ===Втор редовен конгрес=== {{quote|''Избраните делегати се собраа на договореното место, но конгресот не се одржа. Се одржаа само неколку подготвителни состаноци, колку да се констатира непомирливоста на двата блока и да се доведат работите до целосен расцеп. Улогата на малото камче, кое ја превртува претоварената кола, во дадениот случај ја одигра спорот за местото на конгресот.''|'''''Христо Силјанов''''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Boris Sarafov Portrait.jpg|150px|мини|лево|Борис Сарафов]] [[Податотека:Mihail Daev IMARO Balchik.jpg|250px|мини|десно|Михаил Даев]] Во услови на поделби и разединувања, во летото 1906 година започнале подготовките за Вториот редовен конгрес на ВМОРО кој требало да се одржи до крајот на тековната година. Во рамките на подготовките, Серскиот округ го одржал својот Втор редовен конгрес во селото [[Ловча]] <ref name="PPArsov">[[Ванчо Ѓорѓиев]], Петар Поп Арсов. Прилог кон проучувањето на македонскотонационалноослободително движење, Матица Македонска, Скопје, 1997</ref>. Кон крајот на ноември во Софија почнале да пристигнуват делегати од цела Македонија за одржување на неопходните претконгресни средби. За време на Советувањата дошло до целосно слевање на веќе покојниот Даме Груев, Иван Гарванов и Борис Сарфов, кои взаемно си ги признале своите делегати <ref name="PPArsov" />.Имено, Сарфов, Гараванов, Христо Матов, Христо Татарчев и Петко Пенчев го имале изгубено правото да бидат делегати на предвидениот конгрес, затоа што долго време биле надвор од треиторијата на ВМОРО. Во претходниот период помеѓу конзервативните групи постоела извесна нетрпеливост и соперништво, но во овој момент заедничката омраза кон Јане Сандански ги обединила <ref name="PPArsov" />. Во текот на советувањата во Софија, Серчани го наметнале прашањето за местото на одржување на претстојниот конгрес, истовремено инсистирале тој да се одржи во Македонија. Од своја страна, конзервативната група побарала да се предаде оружјето и муницијата ој пограничните пунктови, кои биле под контрола на Јане Сандански, на една мешовита комисија. Предлогот бил одбиен. Петар Поп Арсов и Сандански биле непопусливи пред барањата на конзервативците, а Пере Тошев се држел резервирано <ref name="PPArsov" />. Во текот на советувањата во Софија спорни биле три прашања: 1) местото на одржување на Конгресот 2) предавање на оружјето од пограничните пунктови 3) верификација на делегатските мандати како најспорно прашање <ref name="PPArsov" />. На едно собрание околу полноќ, дошло до заострени дискусии околу последното прашање, а дошло и до демостративно напуштање на седницата од страна на Петар Поп Арсов, [[Христо Чернопеев]], [[Крсто Б’лгаријата]], [[Стојо Хаџиев]], А. Станоев, Д. Икономов и други. Меѓутоа сепак бил постигнат компромис, било одлучено конгресот по вторпат да се одржи во [[Рилски манастир|Рилскиот манастир]] <ref name="PPArsov" />. На првиот ден од Коледе, [[Задгранично претставништво|Претставништвото]] испратило покани до сите делегати повикувајќи да заминат за Рилскиот манастирм но многумина делегати од конзеравтивното крило ги вратиле назад поканите <ref name="PPArsov" />. И покрај оваа постапка на конзервативците, припадниците на реформската група на чело со Сандански, заминале за Рилскиот манастир. Непосредно пред манастирот, [[Михаил Даев]] во полупијана состојба предизвикал инцидент, во текот на кој двајца месни врховисти биле убиени, а еден бил ранет <ref name="PPArsov" />. Оваа случка и послужила на бугарската полиција како повод за блогада на Рилскиот манастир. Сандански и останатите делегати ја согледале стапицата, по што го напуштиле местото и ја минале границата. Следниот ден, 2 јануари 1907 година, во селото Рила пристигнал Петер Поп Арсов и тука дознал за инцидентот и веднаш се вратил во Софија. Борис Сарафов и Михаил Даев уште во Софија планирале да направат некоја провокација со која требало да се спречи одржувањето на конгресот <ref name="PPArsov" />, затоа што нивното мнозинство на Конгресот не било сигурно <ref name="PPArsov" />. [[Христо Силјанов]] тенденциозно тврди дека реформската група била во малцинство и се состоела од 12 делагти и затоа го напуштиле местото. Заминувањето на Сандански и неговите приврзаници од Рила го искористиле конзервативците за да ги обвинат Серчани дека го провалиле Конгресот. По ова прашање, [[Ванчо Ѓорѓиев]] истакнува: ''Меѓутоа, провалувањето дошло од самите конзеравтивци. Тие дури и не се појавиле на местото закажано за одржување на Конгресот. Предизвиканиот инцидентод страна на М. Даев, враќањето на поканите за учеството на Конгресот, непојавувањето на местото на одржување на Конгресот, и секако, појавата на бугарската полиција кај Рилскиот манастир, не биле случајни. Тоа била смислена саботажа од страна на конзервативците со цел да го прикријат своето отсуство од Конгресот'' <ref name="PPArsov" />. По пропаѓањето на Конгресот, конзеравтивците се собрале во ќустендилско и конституирале во ''советодавно собрание''. Тие во своето изложение ги прогласиле за непрактични и неприменливи нормативните акти на ВМОРО од [[Рилскиот конгрес]] од 1905 година. На крајот, си избрале свои задгранични претставници: Иван гарванов, Борис Сарафов и Христо Матов за Солунскиот, Битолскиот и Скопскиот револуционерен округ <ref name="PPArsov" />. === Советувања === {{quote|''Навистина, Ѓорче и Пере, поблиски до серчани во однос на реформаторството можеа на почетокот да го спречат Јане да го направи фаталниот чекор и да застанат како посредници и помирувачи меѓу едните и другите. Но, тие не го направија тоа. Скруполозниот П. Тошев, молчеливо ја поддржа акцијата на серчани.''|'''''Христо Силјанов''''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Petar Pop Arsov.jpg|150px|мини|лево|Петар Поп Арсов]] [[Податотека:Sandanisti IMARO.JPG|мини|десно|350п|Од лево кон десно: Чудомир Кантарџиев, Стоју Хаџиев, Јане Сандански, Георги Скрижовски, непознат]] Речиси истовремено, реформската група на ВМОРО одржала свое советување во почетокот на феврурари 1907 година. Советувањето се одржало на чифликот на браќата Башавелови во [[Големо Село]], Дупничко. На Советувањето учествувале: [[Петар Поп Арсов]], [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]], Пере Тошев, Јане Сандански, [[Крсто Б’лгаријата]], [[Христо Чернопеев]], С. Хаџиев, М. Даев, П. Китанов, Д. Икономов и др. На собирот биле разгледани три генерални прашања: 1) како да се попречи врховистичкото влијание 2) што да се преземе во Скопскиот, Солунскиот и Битолскиот округ што биле зафатени од српската и грчката пропаганда 3) внатрешните разногласија <ref name="PPArsov" />. На Советувањето се појавиле два предлога. Првиот бил од Јане Сандански кој побарал серчани да испратат свои чети во Скопскиот затоа што таму имале луѓе кои биле пријателски наклонети кон нив и оттаму да се изврши влијание во Битолско и Солунско. Од друга страна, Христо Черноеев поаѓал од фактот дека тие се дејци на Внатрешната организација, а не само на одделни окрузи и оттука предложил самиот да замине за Битолско, а Сандански по сопствен избор, да замине за Солунско или Скопско, каде што требало лично да ја поведе борбата против надворешните влијанија <ref name="PPArsov" />. Предлогот на Чернопеев бил поддржан од страна на Петар Поп Арсов и шестмина учесници. На крајот не било донесено единствено решение. Во пролетта 1907 година во Софија било одржано советување на кое присуствувале: Петар Поп Арсов, Јане Сандански, Стоју Хаџиев, Крсто Б’лгаријата, Петар Ангелов, Лазар Плавеве и Алексо Мартулков. На ова советување било решено да се вооружат две чети кои требало да заминат за Скопскиот округ. Крсто Б’лгаријата и Петар Ангелов требало да останат во Скопско, а Алексо Мартулков и Лазар Плавев требало да заминат за Велешко и да го поддржат реонскиот војвода Дачо Јотов Крсто <ref name="PPArsov" />. Учесниците на советувањето тргнувле од становиштето дека од Велешко лесно може да се изврши влијание во Втората револуционерна област на Македонија <ref name="PPArsov" />. За овие настани, [[Ванчо Ѓорѓиев]] истакнува: {{Цитат|'''''Неодржувањето на Вториот општ конгрес на ВМОРО, како и постапките и одлуките на двете јасно издиференцирани крила кои меѓусебно се нарекле лево у десно, претставува почеток на крајот на постоењето на единствената македонска револуционерна ослободителна организација на единствената и цела македонска територија''''' <ref name="PPArsov" />}} ===Убиство на Борис Сарафов и Иван Гарванов=== {{Главна|Убиство на Борис Сарафов и Иван Гарванов}} {{quote|''Имено, убиството е акт на амбицијата на Сандански да ја заземе организацијата. Покојните му беа пречка на неговиот пат и тој требаше да ја отстрани. Сандански залудно се обиде да се наложи по легален начин. На вториот конгрес Сарафов дејствуваше самостојно и Сандански откако се виде во незначително малцинство, го осуети конгресот. Оттогаш датира неговото фактичко отцепување и неговото завршно решение да ги убие своите противници.''|'''''Христо Матов''''' <ref name="Matov">[http://cane.georgievski.angelfire.com/Publik/pismo-hm.html Разговор со Христо Матов по отвореното писмо на Сандански]</ref>}} [[Податотека:Тодор Паница.jpg|100px|мини|лево|Тодор Паница]] [[Податотека: Killed Garvanov and Sarafov.jpg|мини|десно|350п|Телата на Борис Сарафов и Иван Гарванов]] Во почетокот на ноември 1907 година, Сандански пристигнал во Софија каде што одржал неколку советувања со своите сомисленици. Едно од главните прашања на овие собири, бил односот кон Сарафов и неговите приврзаници. На советувањата учествувале: Петар Поп Арсов, Ѓорче Петров и Димитар Стефанов (тројцата легитимни претставници), Пере Тошев (член на ЦК на ВМОРО), Христо Чернопеев, Димо Хаџи Димов, Иван Харизанов и други. Јане Сандански доминирал на овие советувања. Според Ќамилов, ''Старикот'' истакнал: {{Цитат|'''''треба да се работи за пробудување на сознанието на масите, дека тие се самостоен народ, дека имаат право на слободен живот и дека за извојување на својата слобода треба да се борат без да се потпираат на туѓа помош, зашто тие кои би дошле да ги ослободат, всушност ќе дојдат да ги поробат'''''<ref name="HSTDVA">[http://www.obm2/index.html "Освободителнитѣ борби на Македония", том II Следъ Илинденското възстание]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Издателство на Илинденската организация, София, 1943.</ref>}} Сандански укажал дека: ''сите што агитираат било во Македонија, било надвор од неа на база: ослободување и обединување на Бугарите, од ВМОРО треба да бидат дочекани непријателски, така како што се дочекуваат од Организацијата српските и грчките агитации и чети'' <ref name="HSTDVA" />. Оваа алузија се однесувала на Сарафов и Гарванов <ref name="PPArsov" />. На советувањата имало одделни предлози за помирување, меѓутоа Сандански не се откажал од свите намери. Вечерта на [[28 ноември (настани)|28 ноември]] 1907 година, самопрогласените задгранични претставници во домот на ''Принцот'', на улица Осогово, 36, договориле средба со Тодор Паница, нивниот нов ''приврзаник'' <ref name="HSTDVA" />. Кога Сарафов ја привршувал својата вечера, пристигнал [[Иван Гарванов]]. Малку подоцна пристигнал Тодор Паница, вооружен со два наганта. На гостинот му биле понудени мезе и чаша вино, но Паница одбил. Во разговорот со Сарафов и Гарванов, дознал дека Христо Матов нема да присуствува на средбата <ref name="HSTDVA" />. Матов ги известил дека поради неодложна работа нема да дојде на средбата. Сарафов и неговите двајца гости се повлекле во друга соба, каде што разговорот меѓу нив течел спокојно. Околу 11 часот, Паница станал да си оди, а Сарафов и Гарванов станале да го испратат. Кога пристигнале до влезната влата, се слушнале зборовите: ''Уште едно прашање?'' а во истиот момент се слушнале два истрела. Веднаш дотрчале домашните кои се стаписале од ужасот: ''Сарафов и Гарванов, облеани во крв, умираа. И двајцата беа погодени со по еден смртоносен удар. Сарафов беше застрелан во левото слепо око, а Гарванов во левото уво'' <ref name="HSTDVA" />. Тодор Паница веднаш го нпуштил местото, а набргу во домот на Сарафов пристигнале еден полициски инспектор и судски истражувач, во придружба на еден софиски репортер, кој вака ја опишал глетката која ја затегнал: {{Цитат|'''''Во антрето, до влезната врата, Сарафов паднал, потпрен на левиот ѕид, со спуштена глава в десни, со раширени нозе и раце - една отворена, другата со свиткани прсти. Гарванов паднат на грбот, со главата легната на десната нога на Сарафов, испружен во ходникот со раширени нозе кон внатрешноста. И двајцата со бледи лица изгледаат како заспани... Под труповите и наоколу големи локви крв која продолжуваше да тече. Околу безживотните трупови горко плаче остарениот татко на Сарафов, неговата мајка, неговите браќа, сестра му, снаа му и неговите блиски''''' <ref name="HSTDVA" />}} По двојното убиство, бугарските власти уапсиле околу 50 души. Меѓу нив биле: Чернопеев, Крсто Б’блгаријата, Пере Тошев, Ѓорче Петров, Стојно Стојнов, Ст. Кемилев, д-р К. Д. Списаревски, Ал. Радославов, браќата Харизанови и други. Неколку дена подоцна, со одлука на бугарското Народно собрание бил затворен [[Антон Страшимиров]], народен пратеник од редовите на радикалната партија, тој бил обвинет како ''интелектуален соучесник'' <ref name="HSTDVA" />. На [[13 декември (настани)|13 декември]] 1907 година, софискиот градоначалник наредил: ''да се фатат и да се затворат, каде и да се наоѓаат: Јане Сандански, Чудомир Кантарџиев, Александар Бујнов и Тодор Паница'' <ref name="HSTDVA" />. На крај бугарските судови ги осудиле на смрт Сандански и Паница, откако ги прогласиле за разбојници. [[Податотека:Hristo Matov.jpg|150px|мини|лево|Христо Матов]] [[Податотека:Todor Alexandrov as youngster.jpg|140px|мини|десно|Тодор Александров]] По убиството на Сарафов и Гарванов, утрото на [[29 ноември (настани)|29 ноември]] 1907 година Христо Матов ги собрал повидните војвди и раководители на [[Умерено - конзервативна струја (МРО)|конзервативната струја]] кои се наоѓале во Софија, за да ја разгледаат новонастанатата состојба. Со двојното убиство се срушиле сите мостови и опции за соработка помеѓу двете групи во [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. Матов веднаш презел мерки за продолжување на работата на самопрогласеното [[Задгранично претставништво]] и по телефон го повикал [[Тодор Александров]] од [[Бургас]], доверувајќи му ја благајничката работа, која претходно ја вршел Гарванов <ref name="HSTDVA" />. Александров станал десна рака на Матов, ''и оттогаш почнува неговото брзо искачување'' <ref name="HSTDVA" />. Главната задача која си ја поставил Матов била свикување на нов конгрес. ''Конгресот требаше да се свика по секоја цена и во најкус рок'' <ref name="HSTDVA" />. Подготовките за [[Ќустендилски конгрес|Ќустендилскиот конгрес]] завршиле релативно брзо и се одржал во првите денови на мрат 1908 година во селото [[Жабокрт]], Ќустендилско. На него приисуствувале: [[Христо Татарчев]], [[Петар Ацев]], [[Ефрем Чучков]], [[Христо Шалдев]], [[Тодор Александров]], [[Васил Чакаларов]], [[Климент Шапкарев]] и други <ref name="HSTDVA" />. Едногласно за претседател на конгресот бил избран [[Христо Матов]], а за секретари Климент Шапкарев и [[Петко Пенчев]]. Делегатите разгледале повеќе прашања, а кон крајот на март Бирото на конгресот објавил една ''Декларација'' <ref name="HSTDVA" />. Во неа биле објавени решенија за повеќе прашања кои се однесувале на Македонија и македонското револуционерно движење. По прашањето за ''Убиството на Сарафов, Гарванов и Даев'' било одлучено: ''Откако ги разгледаа фактите за убиството на Гарванов, Сарафов и Даев, а имајќи ги во вид и самопризанијата и објаснувањата на виновниците, содржани во нивното отворено писмо, Конгресот заклучи дека убиството е мотивирано со стремеѓот на неговите автори да и се наметнат со недопустливи средства на Организацијата. Сакајќи да ги зачува единството и дисциплината во Организацијата и да го искорени системот на самоволијата и заканите во отвореното писмо за нови убиства, Конгресот оддлучи потписниците на отвореното писмо, како и физичките убијци да се исклучат од редовите на Организацијата и да се сметаат за нејзини непријатели'' <ref name="HSTDVA" />. Со [[Ќустендилски конгрес|Ќустендилскиот конгрес]] се ставил крај на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] и се поставиле темелите на идната [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешна македонска револуционерна организација]], позната како ''Автономистичка''. Сандански и Серчани биле обвинети за непријатели на Организацијата поради убиството на Сарафов и Гарванов, меѓутоа разликите биле посуштински. Двете страни имале дијаметрално различни концепти за решавање на македонското прашање. [[Христо Силјанов]] истакнува дека во преден план на конзервативците била целосната воена подготовка на населението и дека не треба да се троши време и сили за неважни работи <ref name="HSTDVA" />, односно дека ''Еволуционизмот на серчани е побиен'' <ref name="HSTDVA" />. Меѓу останатото, конзервативците истакнале дека не можат да и го одречат ''природното право на Бугарија да се грижи за судбината на своите сонародници во Турција'' <ref name="HSTDVA" /> и дека: ''Нашите патишта со Младотурците не се сретнуваат... Нас иднината на турската држава не не интересира и не можеме да ја врзуваме судбината на нашата татковина со судбината на разноверните и разнојазичните племиња, народи и раси...'' <ref name="HSTDVA" />. === Младотурска револуција === {{quote|''Учените од Комитетот на Сандански создаваат граматика на македонски јазик како јазик на целата област. Дијалектот на Битолскиот вилает се зел за основа на тој нов experanto. Новиот македонски јазик требало да ги истисне српскиот и бугарскиот јазик кој се зборувал во Бугарија и Србија.''|'''''Карло Блинд'''''|'''''Бугарските злосторства против Бугарите'''''}} [[Податотека:Павел Делирадев.jpg|150px|мини|лево|Павел Делирадев]] [[Податотека:Sandanski, Dimo Hadzhi Dimov, Todor Panitsa with Young Turks.jpg|мини|десно|350п|Санданисти и младотурски офицери. Стојат: [[Мицо Врански]], непознат турски чиновник, [[Таската Серски]], д-р Авди бег и [[Димо Хаџи Димов]], седат: Л. Козарев, [[Ахмед Нијази-бег]], Сандански, [[Тодор Паница]] и [[Георги Казепов]]]] Во втората половина на мај 1908 година, во [[Банско]], а потоа во [[Пирин]] во месноста ''Ечмиште'' се одржал [[Мајски конгрес|Мајскиот конгрес]], познат и како ''Ечмишки советувања''. Работата на Конгресот траела десет дена, а на него присуствувале истакнати претставници на [[Радикална - реформска струја|реформската струја]] на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. Меѓу нив биле: [[Христо Чернопеев]], [[Павел Делирадев]], [[Мишо Шкартов]], Г. Огњанов, Санадански, [[Александар Бујнов]], [[Чудомир Кантарџиев]], [[Георги Скрижовски]] и др. Крајно недовреливи кон надворешните сојузници и окупирани со секојдневните практични проблеми на борбата, реформистите имале потреба од изградувае на политика за кардиналното прашање, ослободувањето на Македонија и нејзините идни односи со соседните држави. Оттука, на Конгресот било поставено прашањето за Балканска федерација. Делегатите сметале дека само во рамките на една федерација може да се решат сите проблеми на Балканот, а истовремно ќе дојде до економско и културно издигање на балканските народи. Тие во Федерацијата гледале лек за лекување на сите болести на Балканот и зато заклучиле дека ''тоа обединување на балканските народи ќе се реши на лесен начин без секакви потреси'' <ref name="IvanKatar">Иван Катарџиев, Борба до победа, том еден, Пирин се буди и буни, Мисла, 1983</ref>, а во тоа Македонија ќе послужи како главен јазол за балканското сојузување. Од јаболко на раздор таа ќе стане примирител на закараните нации <ref name="IvanKatar" />. По прашањето на организациски план, било решено да се формира нова организација под името [[Македоно-одринска револуционерна организација]] и распуштање на [[Четнички институт на ТМОРО|четничкиот институт]]. Идејата за ''Балканска федерација'' и новата организација, по два-три месеца станале основа за формирање на легалната [[Народна федеративна партија]] <ref name="PavelDel2">Павел Делирадев, Јане Сандански, Македонски научен институт, Софија, 1946</ref>. [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] од 1908 година создала услови за крупни внатрешни промени во животот на [[Османлиското Царство]]. Новите власти сакале да ја трансформираат Империјата во уставно-парламентарна држава и да ја интегрираат во евроспките заедници на слободните народи. По јули 1908 година, месеците биле исполнети со бурни политички манифестации: братимење на Македонеците и Турците, амнестирање на илијадници македонски политички затвореници, ликвидација на [[Странски пропаганди во Македонија|странските вооружени пропаганди]] и др. Промените кои се случиле биле почувствувани од сите во Македонија. [[Јане Сандански]] и неговите приврзаници идејно и политички подготвено ја дочекале новонастанатата состојба. Тие веднаш ја прифатиле подадената младотурска рака за соработка, отворено и искрено, како своја трајна политичка ориентација <ref name="ManolP2">Јане Сандански и македонското национално ослободително движење, Институт за национална историја, Скопје, 1976,Манол Пандевски-Обидите за убиство и убиството на Јане Сандански во 1915 година</ref>. [[Серска група|Серската група]] започнала контакти со Младотурците и по револуцијата преминала во легалност. На [[18 јули (настани)|18 јули]] Јане Сандански го прочитал ''Манифест до сите народности во империјата''. Во август Сандански и неговиот штаб ја подготвиле Проекто-програма на Македоно-одринската револуционерна организација. Проектоп-рограмата и декларацијата биле составени од Сандански, Димо Хаџи Димово, Димитар Мирасчиев, Никола Харлаков, Ангел Томов и Павел Делирадев, во почетокот на август 1908 година во Солун во хотел ''Енглетер'', а конечната редакција е направена од Сандански и Хаџи Димово. На 8 август 1908 година излегол првиот број на весникот [[Конституциона зора]], со подналсов ''Орган на Македононо-одринската револуционерна организација'', под уредништво на [[Димо Хаџи Димов]] и Пере Тошев. Пере во овој период соработувал со својот близок пријател [[Антон Страшиморов]], при издавањето на весникот [[Културно единство]]. Дејците на МОРО се распрснаа низ цела Македонија и Одринско со цел да агитираат за учество во предвидениот основачки општ конгрес, но конституирањето му пропаѓа по нападот врз Сандански во Солун, извршен на [[24 септември (настани)|24 септември]] од [[Тане Николов]]. На таков начин Основачкиот конгрес на МОРО пропаднал. Во меѓувреме дошло до поделби во новооснованата организација, Крилото на [[Христо Чернопеев]] и Струмичкиот револуционен округот почнале да го издаваат да својот весник [[Единство (солунски весник)|Единство]] под редакцијата на Делирадев. Најмногу се кршеле копјата околу прашањето за парламентарните избори. МОРО ги прифатила претстојните избори, меѓутоа по тоа прашање во нејзините редови немало единство. Групата околу [[Конституциона зора]], предводена од Јане, првобитно била за бојкотирање на изборите поради постојниот изборен закон. Оваа група не допуштала никаква соработка со Младотурците, доколку не се промени изборниот систем <ref name="PPArsov" />. Меѓутоа, под притисок на групата околу [[Единство (солунски весник)|Единство]], приврзаниците на Јане ги прифатиле изборите, притоа биле истакнати кандидатурите на Јане, [[Петар Поп Арсов]] и [[Христо Далчев]]. На изборите во 1908 година, МОРО излегла со кандидатите: Јане Сандански и Христо Далчев за Серскиот изборен санџак, [[Димитар Влахов]] за Солунскиот и [[Петар Поп Арсов]] за Скопскиот санџак <ref name="PPArsov" />. Меѓутоа, политичката ситуација во Македонија се усложнила со појавата на т.н [[Конституциони клубови]], чии приврзаници имале поинакви погледи за решавање на македонското прашање. Проширувањето на клубашката мрежа сред македонскиот народ ја поткопал активноста на МОРО, особено во Солунскиот и Струмичкиот округ. Во меѓувреме дошло и до стабилизирање на младотурската власт. Овој развој на ситуацијата бил потик за групациите во МОРО да вложат напри за обединување врз една нова стратешка платформа. По неколку средби, на 15 јануари 1909 година во Солун бил потпишан протокол за изградување на нова партија. Тогаш во јавноста за прва пат се појавила [[Народна федеративна партија|Народната федеративна партија]]. Од името на Серската окружна организација протоколот бил потпишан од Јане Сандански. Една од точките на протоколот предвидувала да се сопре издавањето на [[Конституциона зора]] и [[Единство (солунски весник)|Единство]], на чие место од [[17 јануари (настани)|17 јануари]] 1909 година започнал да излегува весникот [[Народна волја (1909-1910)|Народна волја]], како орган на НФП. Основачкиот конгрес требало да биде одржан во средината на март 1909 година <ref name="ManolP2" />. Од 1909 година Пере Тошев повторно се вратил кон својата учителска професија, но овој пат како училиштен инспектор во [[Солунски вилает|Солунскиот вилает]]. === Смрт === {{quote|''Пере Тошев е меѓу најголемите македонски дејци, најнепознатиот. Тој живееше во самотија и умре незабележано. Неговиот тивок и меланхоличен образ, беше полн со редка и скапоцена фасцинација. Кај никого меѓу неговите соборци внатрешниот живот не беше толку чист, згуснат и пребогат со духовно богатство како кај него.''|'''''Симеон Радев'''''|'''''Големите сенки''''' <ref>Симеонъ Радевъ — „Великитѣ сѣнки”, 1922 г.</ref>}} [[Податотека:Гробот на Пере Тошев во Фариш.jpg|150px|мини|лево|Гробот на Пере Тошев во Фариш]] [[Податотека:Дрѣнова клисура съ лобното мѣсто на апостола.jpg|350px|мини|десно|Дреновската клисура]] [[File:Спомен обележје на Пере Тошев во Дреновската Клисура.jpg|thumb|250px|right|Спомен обележјeто на Пере Тошев во Дреновската Клисура]] Во 1912 година, станало јасно дека [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] е само еден заблудувачки потег на младотурците, со цел зачувување на интегритетот на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], оттука Пере Тошев се вратил во [[Софија]]. Во престолнината на [[Бугарско Царство|Бугарското Царство]], живеел во крајна беда и наспроти тоа, не ги прифаќал предолозите за негова издршка. Пере знаел дека секоја прифатена услуга на крајот ќе се одрази врз интересите на македонското револуционерно движење <ref name="LICNOST" />. Тој интерес секогаш го ставал над личната благосостојба. Имало денови кога Пере, гладен скитал низ Софиските улици, страден за една цигара <ref name="LICNOST" />. Во тие денови, Софија живееал со трепет од престојниот двобој помеѓу балканските сојузници и Империјата. Засилената дипломатска кативност и воени подготовки ја навестувале престојната буна <ref name="LICNOST">[http://www.bmark/pt/pere_toshev.htm Пере Тошевъ (личность и дѣло) По случай тридесетгодишнината отъ мѫченическата му смърть Д-ръ Свѣтозаръ Тошевъ асистентъ въ университета. Печатница „КИШКИЛОВЪ”—Асеновградъ, 1942]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Пере Тошев бил прекршен од гладот и мизеријата, а дипломатската поделба на Македонија на ''спорна и неспорна зона'' го убила неговиот дух. Светозар Тошев истакнува: ''верен на сопстевните зборовите „нема поголема среќа за мене да ги положам коските во родната земја” брза да си замине. Претчувствата за тажниот исход на српско-бугарскиот сојуз не му даваат спокојство. Тој веќе ја гледа својата земја во канџите на новиот и многу покрвожеден владетел. Напразни се усилбите на неговите другари да го отклонат од фаталното решение. Пере Тошев, одамна со раката се збогувал со животот, одговара: „еден пат се умира”'' <ref name="LICNOST" />. {{ надворешни снимки | width = 240px | float = right | video1 = {{Youtube|id=RDFRPbSMGvg|title=„Проклети биле шпиони“, народна песна за смртта на Пере Тошев}} }} Откако османлиското комесарство во [[Софија]] му издало патен лист, Пере заминал за Македонија. Уште во престолнината на Бугарија, бил следен од членовите на турската анархистичка организација [[Црвените браќа]]. На 21 април (стар стил) 1912 година во Дреновата клисура, во близината на железничката станица [[Градско]] бил убиен во заседа. Откако бил убиен, Турците го исекле на парчиња и го закопале во каналот покрај патот. По 5 дена роднините го нашле телото на Пере Тошев, но Турците им забраниле неговото телото да биде погребано во [[Прилеп]]. Под засилен надзор, Пере Тошев бил погребан во дворот од црквата во селото [[Фариш]], Тиквешко. == Белешки == {{Reflist|group="белешка"|refs= <ref name="vg_1">Во Османлиското Царство не постоел редовен ситем за попис на населението со утврдени методи и принципи како во западноевропските држави. Османските власти го евидентирале само машкото население и тоа не по национална основа туку по вероисповед. Мажите муслимани биле запишувани поради воената обврска, а христијаните поради даноците. Меѓутоа постоеле еден вид на матични книги т.н нуфуз дефтери во кој биле запишувани датумот на раѓање, името, името на родителите и презимето, меѓутоа од нуфузите не може да се утврди националниот состав на населението во Македонија. Под графата ''Муслимани'' биле запишувани: Турците, Циганите, исламизираните Македонци, Арнаутите, Черкезите, Арапите и други, односно припадниците на муслиманската вероисповед. Во графата ''Рум Милет'' (Грци) биле запишувани сите православни христијани во Отоманското Царство кој биле под духовна јуриздкција на Цариградската патријаршија, тука спаѓаат Македонците-патријаршисти кој биле нарекувани и како Грци. Христијанското население кое било под духовна власт на Бугарската егзархија било запишувано како ''Бугар милет'', тука спаѓаат Македонците-егзархисти кој биле нерекувани како Бугари. Од национален аспект само за Евреите постоела посебна графа како ''Јауди'', но и тука имало исклучок. Евреите муслимани биле впишувани како Турци, види: Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Табернакул, Институт за историја - Филозовски факултет, Скопје, 2003</ref> <ref name="vg_0">Македонската национална свест во 19 и почетокот на 20 век бил слабо развиена. Тоа го потврдуваат повеќе странци: Сеќавањата за минатото потполно исчезнале и кај селаните останале само нејасни преданија за дамнешната слобода која тие ја уживале. Во едно зафрлено село во близината на Охрид, во кое нема ни учител ни свештеник, а неговите жители не знаат ниту да пишуваат ниту да читаат, говорев со неколку дечиња за да дознаам колку тие знаат за минатото. Ги однесов кај едно осамаено и необично закосено ритче на чиј врв се наоѓа урнатините на бугарскиот цар, тие се наоѓаат над езерото и долината. Кој го изградил ова? Ги запрашаав. Одоворот беше впечатлив: Слободните луѓе. А кој биле тие? Нашите дедовци. Да ама дали тие биле Срби, Бугари, Грци или Турци? Не, не биле Турци, тие биле христијани. И тоа беше изгледа сè што тие го знаеја, види: Доживувањата на Х. К. Бреилсфорд, Во Македонија не се поистоветуваат со својата нација (1905). Од друга страна пак повеќето странски пропаганди на територијата на Македонија го попречувале национално-конститутивниот процес на Македонците, види: [[Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници]], д-р Ванчо Ѓорѓиев, Табернакул, Скопје 2006, Слобода или Смрт, д-р [[Ванчо Ѓорѓиев]], Скопје 1997, Славко Димевски, За развојот на македонската национална мисла до создавањето на ТМОРО, Култура - Скопје, 1980</ref> <ref name="vg_9">Тешка и комплицирана ситуација во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] овозможила продор и вкоренување на повеќе '''странски пропаганди на територијата на [[Македонија (регион)|Македонија]]''', кои дополнитело го попречувале национално-конститутивниот процес на [[Македонци]]те. Во Македонија активно дејствувале повеќе пропаганди, како што се [[Грција|грчката]], [[Бугарија|бугарската]], [[Србија|српската]], [[Романија|романската]], [[Католицизмот во Македонија|католичката]] и [[Протестантството во Македонија|протестантската]] пропаганда. Првите три пропаганди имале исклучиво [[Асимилација|асимилаторски]] карактер, додека останатите биле поставени врз верска основа, но со политички цели и треба да се истакне дека последните две пропаганди не дејствувале ретроградно врз македонскиот национален индивидуалитет. Главни задачи на бугарската, грчката и српската пропаганда во Македонија биле да се придобијат што повеќе т.н. ''„национални приврзаници“'' кои би се искористиле како ''„внатрешни сојузници“'' и оправдувачки фактор за територијалните претензии на балканските држави кои ги имале кон Македонија. Овие пропаганди воглавно дејствувале преку [[Црква|црквите]], [[училиште|училиштата]] и хуманитарните институции. На црковен план се дејствувало преку одржување на постојните цркви, но и преку подигнување нови верски објекти, преку создавање на црковен кадар и верска литература. На просветен план се дејствувало преку одржување и подигнување нови училишта, финансиска издршка на учителите и директорите, стипендии и пансиони за учениците и студентите, како и соодветна литература која не била на македонски јазик. На хуманитарен план најчесто се дејствувало преку [[болница|болниците]]. Види: [[Странски пропаганди во Македонија]]</ref> <ref name="vg_6">''Въ тѣзи разисквания се сблъснаха дветѣ известни намъ течения — радикално-реформаторското и умѣрено-консервативното. Макаръ че нѣкои отъ най-влиятелнитѣ вдъхновители на първото (марксистътъ Димо хаджи Димовъ, писательтъ А. Страшимировъ и др.), отсѫтствуваха, демократичнитѣ начала и децентрализацията въ управлението бидоха блѣскаво защитени отъ Г. Петровъ и П. Тошевъ, при подкрепата на Я. Сандански и други отчаяни лѣвичари. Отсѫтствуваше отъ конгреса и най-упоритиятъ привърженикъ на умѣреностьта въ преобразованията, Хр. Матовъ, който и съ перо и съ слово не престана, въ продължение на две години, да доказва пакостьта отъ крайни и неприложими реформаторски тежнения. Съ своята упоритость той бѣше си навлѣкълъ неприязъньта на лѣвичаритѣ, а като задгранични представители, сиречь членове на единствения редовно функциониращъ презъ цѣлия периодъ отъ възстанието до конгреса, общоорганизационенъ висшъ институтъ, той и др.ъ Хр. Татарчевъ бѣха станали прицѣлна точка на всѣкакви критики и нападки. Поради това и двамата, въпрѣки грамаднитѣ си заслуги презъ време на междуцарствието, не можаха да попаднатъ между конгреснитѣ делегати. '''Наистина, умѣрено-консервативното течение се застѫпваше въ конгреса отъ най-авторитетния деятель въ вѫтрешностьта, Д. Груевъ'''. Той обаче, било поради природната си склонность къмъ практическитѣ постижения по пѫтя на взаимнитѣ отстѫпки, било поради заемания председателски постъ, остана и тукъ вѣренъ на своята примирителна тактика. Все пакъ централистичната система и умѣрениятъ реформизъмъ броеха множество убедени привърженици, като Л. Маджаровъ, Ст. Икономовъ, П. Васковъ, Добри Даскаловъ и др. и намѣриха въ конгреса горещи защитници въ лицето на Б. Мончевъ, А. Манасиевъ и др, види [http://www.obm2/index.html Хр. Силянов, том II Следъ Илинденското възстание]''</ref> }} == Наводи == {{наводи|2}} == Литература == {{Ризница-врска|Pere Toshev}} * Ванчо Ѓорѓиев, Петар Поп Арсов. Прилог кон проучувањето на македонскотонационалноослободително движење, Матица Македонска, Скопје, 1997 * Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското револуционерно националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903, Табернакул - Филозофски факултет, Скопје, 2003 * Ванчо Ѓорѓиев, Подземната Република, Дамјан Груев и македонското револуционерно движење, Тримакс - Филозофски факултет - Скопје, 2010 * Ванчо Ѓорѓиев, ВМРО 1893-1903. Поглед низ долументи, Матица Македонска - Скопје, 2013 *Хр. Силянов, Освободителните борби на Македония. Т. І. Илинденското въстание, София, 1933; Освободителните борби на Македония. Т. ІІ. След Илинденското въстание, София, 1943. *Материали за историята на македонското освободително движение. Издава Македонският научен институт, кн. І-ІХ. Съобщава Л. Милетич, София, 1925-1928, кн. Х - Ст. Аврамов, Революционните борби в Азот (Велешко) и Поречието, София, 1929, кн. ХІ - Революционната дейност в Демирхисар (Битолско). По спомени на Алексо Стефанов (демирхисарски войвода). Съобщава Б. Мирчев, София, 1931. *С. Радев, Великите сенки, Илинден 1903-1921. Сборник в памет на голямото македонско въстание, София, 1921, с. 39-40. *А. Страшимиров, Илинден и неговите творци. Във в. „Обзор”, бр. 72, София, 1 авг. 1936, с. 1-5. *Св. Тошев, По кървав път. Пловдив, 1983. *Албум-алманах „Македония”. София, 1931, отд. IX, Табло ХСІV. *Ил. Иванов, Големите наши революционни дейци като просветни работници. Пере Тошев (Солун, 1909 г.). Във в. „Македония”, София, 18 ноември 1933, бр. 2122, с. 5. *Ив. Михайлов, Как пишеха нашите народни будители и герои. Индианаполис, 1956, с. 16-17. *Македония. Сборник от документи и материали. София, 1978, с. 426-427. *Ц. Билярски, Проектоправилниците на Вътрешната тайна македоно-одринска революционна организация, съставени и обсъдени на Прилепския конгрес през 1904 г. ВИС, 1982, кн. 5, с. 89-110. *Ц. Билярски, Т. Петров, Циркулярите на Вътрешната македоно-одринска революционна организация, съставени след Рилския конгрес от 1905 г. ИДА, кн. 50, 1985, с. 193-210. *Ц. Билярски, Т. Петров, Документи от конгресите на ВМОРО след Илинденско-Преображенското въстание, ИБИД, кн. XXXVIII, София, 1986, с. 390-391. *Ц. Билярски, Съвестта на Македония. Пере Тошев за подготовката на Илинденско-Преображенското въстание от 1903 година. Сп. „Македония”, бр. 2, Благоевград, 1993, с. 4-5. *Ц. Билярски, „Родом българин…”. Три непубликувани документа на Тодор Александров, Христо Матов и Пере Тошев. Сп. „Македония”, бр. 0, Благоевград, декември 1992, с. 27-29. *Ц. Билярски, Документи за дейността на Пере Тошев през 1909 г., сп. „Македонски преглед”, г. ХVІ, 1993, кн. 2, с. 133-152. *Д-р Хр. Татарчев, Спомени, документи, материали. Съст. Ц. Билярски. София, 1989, с. 367. *Из архива на Гоце Делчев. Задграничното представителство на ВМОРО в София до края на 1902 г. Съст. И. Бурилкова, Ц. Билярски. София, 2003. *Матов, Хр., Македонска революционна система. Съчинения. Съст. Ц. Билярски. София, 2001, 368 с. *Архив Христо Матов (Към историята на културнопросветните борби на македонските и тракийските българи в края на ХІХ и началото на XX век). Документален сборник. Съст. Ц. Билярски. София, 2004, 480 с. *Вътрешната македоно-одринска революционна организация (1893-1919 г.). Документи на централните ръководни органи (устави, правилници, мемоари, декларации, окръжни, протоколи, наредби, резолюции, писма). Съст. Ц. Билярски, И. Бурилкова. Т. І, ч. 1 и 2. София, 2007, 1227 с. *В. Божинов, Българската просвета в Македония и Одринска Тракия (1878-1913). София, 1982, с. 309-310. *Срб. Петров, Пере Тошев - Окръжен училищен инспектор в Солун (като последна служба). Във: в. „Независима Македония”, г. I, бр. 11, София, 3 май 1923, с. 1. *Г. Трайчев, Принос към историята на революционното дело в Македония (Прилепско). София, 1925, с. 105. *К. Църнушанов, Революционния образ на Пере Тошев. ВИС, 1991, кн. 6. *А. Попстоилов, Село Зарово, Солунско. Историко-фолклорно и езиковедско изследване. София, 1979. == Надворешни врски == *[http://www.oldprilep.com/prilepcani/pere-toshev.html#!prettyPhoto ПЕРЕ ТОШЕВ] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120209181849/http://www.oldprilep.com/prilepcani/pere-toshev.html#!prettyPhoto |date=2012-02-09 }} *[http://kurir.mk/republika/opstini/69845-FOTO-Spomenik-na-Pere-Tosev-vo-Prilep ФОТО: Споменик на Пере Тошев во Прилеп] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120507065201/http://kurir.mk/republika/opstini/69845-FOTO-Spomenik-na-Pere-Tosev-vo-Prilep |date=2012-05-07 }} * Т. Ст. [http://documents-mk.blogspot.com/2012/11/blog-post_23.html „Пере Тошев, спомени за него и сведоштва“], Илустрација Илинден, година 3, книга 5 (25), Софија, април 1930 година, стр. 1-3. {{Избрана}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Тошев, Пере}} [[Категорија:Пере Тошев| ]] [[Категорија:Македонски револуционери]] [[Категорија:Родени во 1865 година]] [[Категорија:Починати во 1912 година]] [[Категорија:Луѓе од Прилеп]] [[Категорија:Учители во Солунската бугарска машка гимназија]] [[Категорија:Македонски преселници во Пловдив]] [[Категорија:Учители во Битолската машка гимназија]] 38i2fb7xjfpzi2bcgxm7o0n286y5jal 5379108 5379107 2025-06-11T21:31:18Z Gurther 105215 Коригирање 5379108 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воено лице | име = Пере Наумов Тошев | живеел = [[1865]] — [[4 мај]] [[1912]] | слика = [[Податотека:Пере Тошев.jpg|150px]] | опис = македонски револуционер и национален херој | прекар = ''Пере'' {{•}} ''Совеста на револуционерна Македонија'' | роден-место = [[Прилеп]], [[Македонија]] | починал-место = [[Дреново]], [[Македонија]] | држава = [[Македонско национално движење]] | гранка = | служба-време = [[1893]] — [[1912]] | чин = Член на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] | единици = [[Четнички институт на ТМОРО|Четнички институт]] | командувал = [[Македонска револуционерна организација]] | битки = [[Српско-бугарска војна]] {{•}} [[Битка кај Сливница]] {{•}} [[Борба за Македонија]] {{•}} [[Илинденско востание]] | одличја = Орден за храброст | занимања = учител }} {{multiple image<!-- begin stack of images, scroll down for article --> |direction = vertical | width = 300 |image1 = Поштенска карта со ликот на Пере Тошев.jpg|caption1 = Разгледница. На предната страна е ликот на Пере Тошев, на задната страна пишува: ''„Лишен од сите човекови права, при полно отсуство на какви и да било услови за една легална, културна борба, фрлениот во очај македонски народ, повторно е принуден да се заложи за последното средство — оружјето — и да се бори против тиранијата за слобода или смрт. Пере Тошев, роден 1867 г. во Прилеп, Македонија: Еден од основачите на Внатрешната македонска револуционерна организација, паднал за слободата на својот народ 1912 кај село Дреново. Најдолу: Серија I — Борци паднати за слободата на Македонија, бр. 3, издание на Сојузот на македонските студентски друштва во туѓина“''<br> |image2 = |caption2 = <br> |image3 = |caption3 = <br> | image4 =|caption4 =<br> }}<!-- End stack of images, article text starts below --> [[Податотека:Pere Tošev SK (2).jpg|300px|мини|десно|Споменик на Пере Тошев во Скопје]] {{Македонски Пантеон на бессмртните предводници на македонската револуционерна епопеа}} '''Петар Наумов Тошев''' ([[1865]] — [[4 мај]] [[1912]]) — македонски национален херој, учесник во македонското револуционерно движење, член и раководител на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], ''апостол'' и ''совеста на револуционерна Македонија''<ref name="Eftim">Евтим Спространов. Дневник, Т.I (1901-1907), Предговор Александър Гребенаров, Съставители: Гребенаров, Ал., Милкана Бошнакова, Георги Царев. С. 1994</ref>. Пере Наумов Тошев е роден во [[1865]] година во [[Прилеп]], во семејство на богати и видни иселеници од [[Дебарско]]. Основното образование го завршил во [[Прилеп]], а потоа продолжил да се школува во [[Солунската машка гимназија]], од каде што во 1884 година, поради бунт бил исклучен со група од 12 ученици, меѓу кои и [[Ѓорче Петров]]. Во [[1884]] година завршил VI клас во [[Пловдив]]ската гимназија. Истата година, во градот Станимака ([[Асеновград]]), Пере Тошев, заедно со [[Спиро Костов]] од [[Велес]] и [[Владимир Кусев]] од [[Прилеп]], организирале револуционерен комитет за ослободување на [[Македонија]] и [[Одринско]]. Исто така, тој бил учесник во обединувањето на [[Источна Румелија]] со [[Кнежевство Бугарија|Бугарија]] во [[1885]] година, каде што со неговата чета учествувал во заземањето на градската пошта во [[Пловдив]]. Истата година, тој зел учество во [[Српско-бугарска војна|Српско-бугарската војна]], како доброволец во бугарската [[армија]] во одред од 400 македонски доброволци, под команда на [[Коста Паница]]. Нападот на неговиот одред бил заслужен за конечниот исход на Битката кај [[Сливница]] (во близина на [[Пирот]]), при што [[Срби]]те се повлекле. Во битката Пере Тошев бил ранет, а за покажаната храброст бил одликуван со ''„Орден за храброст“''. Од [[1892]] до [[1901]] година учителствувал во гимназиите во [[Прилеп]], [[Скопје]], [[Битола]] и [[Солун]], сè до [[Солунска афера|Солунската афера]] во 1901 година, кога заедно со повеќе истакнати револуционери бил уапсен. Притоа, тој бил осуден на 101 година [[затвор]] и бил затворен во Подрум Кале ([[Бодрум Кале]]) во [[Мала Азија]], но во [[1902]] година бил амнестиран. Во [[1903]] година учествувал во [[Илинденското востание]], каде што раководел со [[Мариово|Мариовскиот]] револуционерен реон. Во [[1904]] година, по [[Грабнување на Даме Груев|заробувањето на Дамјан Груев]] од србоманскиот војвода [[Мицко Крстевски]], лично отишол и преговарал со [[Глигор Соколов]] (Соколовиќ) Ламев за негово пуштање. По востанието, тој бил еден од главните претставници на [[Радикална-реформска струја|Реформската струја]] и се залагал за широка децентрализација на Организацијата. Исто така, бил делегат на [[Прилепскиот конгрес]] во 1904 година, а во [[1905]] година на [[Рилскиот конгрес]] на [[ВМОРО]] бил избран за член на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на Организацијата. Од [[1910]] до [[1911]] година бил училиштен инспектор на училиштата во [[Солун]]скиот округ. Во 1911 година заминал да се лекува во [[Софија]], во клиниката на [[Стефан Сарафов]]. На [[29 февруари]] [[1912]] година ја примил веста за склучувањето сојузен договор меѓу [[Бугарија]] и [[Србија]], каде што [[Македонија]] била поделена на спорна и беспорна зона. Пере Тошев побарал да биде примен во Народното собрание и ислушан, при што бил уапсен. Скршен од поделбата на Македонија, тргнал за [[Прилеп]] кај своите најблиски, но на [[4 мај]], на патот за [[Прилеп]], во [[Дреновска Клисура|Дреновската Клисура]], бил убиен од турска заседа. Откако бил убиен, [[Турци]]те го исекле на парчиња и го закопале во каналот покрај патот. По пет дена, роднините го нашле телото на Пере Тошев, но Турците им забраниле да го погребаат во [[Прилеп]]. Така, под засилен надзор на Турците, Пере Тошев бил погребан во дворот од [[Црква (градба)|црквата]] во [[село]] [[Фариш]]. Во [[1996]] година, неговите посмртни останки биле префрлени во дворот на црквата ''„Св. Благовештение“'' во [[Прилеп]]. ==Потекло== {{quote|'''''Потеклото и семејната средина се фундаментален елемент во биографијата на една личност. Тие го обусловуваат неговиот живот во неговата најрана фаза, а оставаат траги во целокупната негова натамошна дејност...'''''|''Христо Андонов-Полјански'' <ref>Андонов-Полјански Х., Гоце Делчев и неговото време, Култура, Скопје, 1978</ref>}} {{Пере Тошев}}[[Податотека:Cepenkov.jpg|мини|лево|150п|[[Марко Цепенков]]]] Пере Тошев е роден во градот [[Прилеп]] во текот на 1865 година. Потекнувал од видни и богати родители. Од таткова страна, неговите предци потекнувале од [[Дебарско]]. Тие ги напуштиле своите огништа поради нападните на [[албански|арнаутските]] банди и најпрво се населиле во селото [[Варош]], а од таму во градот [[Прилеп]]. Неговата мајка потекнувала од [[Ваташа]], Пере честопати навраќал во ова село за да ги посети своите роднини. Градот бил голем просветен и културен центар. Во [[1843]] година во [[Прилеп]] било отворено првото народно училиште ''„Св. Кирил и Методиј“'', а во 1865 година било отворено и Првото женско училиште, кое од [[1880]] година било сместено во новоизградена зграда во дворот на [[Црква „Св. Благовештение“ - Прилеп|црквата „Св. Благовештение“]].<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.prilepinfo.mk/mk/za-prilep/prilep-niz-istorijata/133-prilrp-niz-istorijata | title = Прилеп низ историјата | publisher = Инфо Прилеп }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Во [[19 век|XIX век]], во [[Прилеп]] учителствувал големиот македонски преродбеник и собирач на народно творештво [[Димитар Миладинов]], заедно со својот помошник [[Рајко Жинзифов]] и токму во овој период во контакт со Миладинов, [[Марко Цепенков]] ја прифатил идејата на преродбеникот за собирање на македонското народно творештво. Старите [[манастир]]и во околината и [[Црква (градба)|црквите]] во селото [[Варош]], биле жаришта, каде што се чувала [[Православна црква|православната]] вера и писменост. Според едно предание, во Варош некогаш постоеле 77 цркви.<ref>{{наведена книга | last = К. Цепенков | first = Марко | authorlink = Марко Цепенков | title = Македонски народни приказни | publisher = Македонска книга | year = 1989 | isbn = 8636900425 | page = 102 }}</ref> Меѓу нив биле: [[Варошки манастир|Варошкиот Манастир]] со црквата [[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Варош|„Св. Архангел Михаил“]], [[Црква „Св. Никола“ - Прилеп|„Св. Никола“]], [[Црква „Св. Богородица Пречиста“ - Варош|„Св. Богородица Пречиста“]], „Св. Атанасиј“, „Св. Петар“ и [[Црква „Св. Димитрија“ - Прилеп|„Св. Димитрија“]].<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://culturemap.mk/map/345/ | title = Варош – Прилеп | publisher = www.culturemap.mk }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Според „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“ издадена во [[Цариград]] во 1878 година, ги опфаќа податоците само за машкото население од 1873 година, наведено дека во [[Прилеп]] имало 2.661 домаќинства со 2.300 муслимани, 7.500 Македонци-егзархисти<ref group="белешка" name="vg_0"/><ref group="белешка" name="vg_1"/><ref group="белешка" name="vg_9"/>, 200 Власи и 200 Роми <ref>„Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, стр. 72-73.</ref>. Во овој период Прилеп се делел на југоисточен христијански дел и северозападен турски дел. Постоеле 17 христијански маала: Гумење маало, Бадеско маало, Трајково маало, Нарид маало, Ограда маало, Бомболовско маало, Аџи-Илиовско маало, Вирои (или Жабино) маало, Табана маало, Ќошари маало, Шарена чешма маало, Долно маало, Варошко (или Поп Стефаново) маало, Поп Костадин маало, Чаршиско (или Поп Никола) маало и др.<ref name=maala>{{наведена книга| last = Хаџи Васиљевиќ| first = Јован| title = Прилеп и његова околина| language = српски| publisher = Чупићеве задужбине Л., Београд| year = 1902| page = 32, 33}}</ref> Турските маала биле 10 на број: Барјакли-беј маало, Ат-Меџид маало, Тризла маало, Орта маало, Шабан маало, Вишне маало, Чарши маало, Ѓок-дере маало, Кајнак маало и др. По некоја христијанска куќа постоела и во турските маала.<ref name=maala /> Револуционерните превирања рано започнале во овој град. Прилепчанецот Диме Чакре кој бил учесник во [[Руско - турската војна]], во оваа војна бил одликуван со руски медал за храброст, најпрво се засолнал во [[Ќустендил]], а потоа навлегол во [[Прилепско]] каде со својата чета од 9 души, составена од: брат му Мијале, Тоде Бочварчето, Ѓорѓија Лажот, Јосиф Радобилец, Мицко Мариовчето и други <ref name="PiPni">Прилеп и прилепско низ историјата, книга прва, издание на општинското собрание и на сојузот на здруженијата на борците од НОВ - Прилеп, Прилеп, 1971 година</ref>, ликвидирале неколку зулумџии од [[Прилеп]] и неговата околина по што се нашле во [[Крушево]]. Браќата Чакревци биле едни од истакнатите дејци во т.н. [[Демирхисарски заговор]]. Меѓутоа по апсењата на голем дел од заговорниците, Диме и Мијале Чакреви на [[Велигден]] [[1881]] година влегле во [[Прилеп]] и се сместиле во куќата на Јован Кондов, за да се разберат со чорбаџијата Крапче. Но тој ги предал на Турците, браќата дошле во судир со турските сили, притоа куќата била запалена и сите загинале. При оваа престрелка Диме Чакре заедно со последниот преживеан четник се самоубиле за да не бидат заробени. == Образование == {{quote|'''''Следната учебна година во Солун за првпат се отвори четврти клас. Го продолжив учењето таму со полустипендија и тоа до половината на шести клас, поради тоа, што бев немирен; во дејствителност јас не бев особено подвижен, но ме мислеја оти сум замешан во ученичките 6унтови. Ме исклучија заедно со 12-13 другари од разни класови, меѓу кои беше и Пере Тошев... Од кога не исклучија, заминавме за Пловдив... Во годината 1881 беше станало комитско движење во Прилеп, и ние живо се интересувавме затоа, макар и деца, а Пере Тошев беше бил во врска со тие комити, но тоа немаше последици за нас... Летото, кога да заминаа Калмуков и Куртев, имаше веќе во гимназијата ученици, запишани за востаници, во тој број и ние: јас, Пере Тошев, Љапчев и Никола Генадиев, кој беше со нас и биле ни беше водачот. Но Ризов не позволи да се завлекуваат учениците во чети. Место тоа на сите ни возложија улога да одиме по градиштата низ источна Румелија да збираме помош во пари и оружје за наоружаните чети, што се готвеа да заминат'''''|''Ѓорче Петров''|''Спомени''}} [[Податотека:Ѓорче Петров.jpg|мини|лево|150п|[[Ѓорче Петров]]]][[Податотека:Solunska Gimnazija 11.maj.jpg|мини|десно|350п|Прослава при Солунската гимназија по повод денот на браќата Кирил и Методиј]] Пере во раното детство останал без татковата грижа. Детството го поминал под надгледување на својот брат кои се грижел за своите зделки и не посветувал доволно внимание за воспитувањето и образованието на својот помал брат. Oсновното и прогиманзиското образование го добил во родниот град. Во [[Прилеп]] учители биле [[Никола Ганчев]] и [[Јосиф Ковачев]].Во учебната 1882-1883 година, Пере се запишал во [[Солунската машка гимназија]], во IV клас. Солун одиграл голема улога во создавањето на револуционерна клима во Македонија, а [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] се наоѓала во сржта на револуционерните пулсови. Солунската гимназија, и покрај егзархискиот [[Језуити|језуитски]] режим, била вистински расадник на револуционерни идеи. Во гимназијата циркулирала забранета литература, се ковале планови и се дигале ученички бунтови. Низ клупите на оваа гимназија минале речиси сите истакнати македонски револуционери од последната деценија на [[19 век]], кои ја имале предводничката улога во македонското револуционерно движење <ref name="DIME 2">Димитар Димески, Македонското националноослободително движење во Битолскиот вилает (1893-1903), II издание, Скопје, 1982</ref>. Низ клупите на оваа гимназија минале голем број на македонски револуционери: [[Ѓорче Петров]], Пере Тошев, [[Дамјан Груев]], [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]], [[Борис Сарафов]] и други <ref name="VGSiS">Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Табернакул, Институт за историја - Филозовски факултет, Скопје, 2003</ref>. Таа имала престиж и реноме над останатите образовни институции, не само егзархиски туку и во однос на сличните институциите на останатите [[Странски пропаганди во Македонија|пропаганди во Македонија]]. Во неа предавале еминентни македонски и странски професори. Гимназијата располагала со опремени кабинети, нејзината библиотека располагала со богата литература од светско реноме: [[Виктор Иго]], [[Димитриј Иванович Писарев]], [[Шекспир]], [[Гогољ]], [[Пушкин]], [[Лермонтов]] и други, а меѓу учениците кружела и забранета литература. Учителскиот кадар во Солунската егзархиска гимназија се делел на три групи: ''привилегирани северњаци'', ''благоразумни'', ''неблагонадежни и сепаратисти''. ''Првите како пионери на бугарската идеја... раководени во Солун од Михаил Сарафов... се господари во Солунската гимназија и слободни се секојдневно да фрлаат по некоја навреда... Ние ве храниме, храни куче да те лае'' <ref>[[Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници]]</ref>. Директорот [[Божил Рајанов]] и професорот [[Трајко Китанчев]] побарале поголема автономија за гимназијата и негодувале поради методите на наставата и карактерот на образованието. Од своја пак страна [[Трајко Китанчев]] за време на празничните денови во црквата св. Кирил и Методиј во [[Солун]] одржувал проповеди кој секогаш ги завршувал со зборовите: ''Браќа има крај на теглото, на неволјите. Амин!'' На тој начин Китанчев го револуционизирал македонското солунско граѓанство. Под влијание на Рајанов и Китанчев бил и [[Ѓорче Петров]] кој тогаш бил ученик во четврти клас и тој започнал да објавува анонимни писма во весникот ''Балкан'', во овие писма Петров ја напаѓал црковно-просветната дејност на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]]. Во учебната [[1883]]/[[1884]] година [[Трајко Китанчев]] и Рајанов останале без служба, а за нов директор бил поставен Георги Кандиларов и тоа било повод за започнување на еден училиштен бунт. [[Ѓорче Петров]] напишал една брошура во која ја нападнал гимназијата и директорот, потоа дошло до еден училиштен бунт поради кој биле исклучени 14 ученици, а меѓу нив биле Пере Тошев и [[Ѓорче Петров]]. При претресот, кај Пере била пронајдена ''бугарска христоматија'' од [[Константин Величков]] и [[Иван Вазов]]. [[Податотека:Zahari Stoyanov portrait.jpg|мини|лево|150п|[[Захариј Стојанов]]]][[Податотека:TillyPhilippopol1885.jpg|мини|десно|350п|[[Пловдив]] во 1885&nbsp;г.]] Пере Тошев, заедно со останатите ученици кои биле исклучени од [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]], заминал во [[Пловдив]]. Но таму солунските бегалци-ученици не можеле да ја исполнат својата цел. Управата на [[Солунската машка гимназија]] и [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] направиле сè што е возможно за да ги спречат во тоа. [[Ѓорче Петров]] истакнува: ''По сугестија од егзархијата, Величков, тогаш директор на просветата, не нè прими, зошто ако беше нè примил, половината од солунската гимназија ќе избегаа. Ние останавме да се занимаваме со надеж да нè допуштат до испит та се надеваме да постапиме по гимназија идната година.'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomgp01.html Биографски податоци. — Исклучен од Солунската гимназија, Ѓорче Петров доаѓа во Пловдив. — Влијанието на Захариј Стојанов и Д. Ризов на „македончињата“, ученици во Пловдив. Овде се зародува мислата во Ѓорчета за востаничко движење во Македонија. — Станување учител во Штип, почнува да ја проповедува оваа мисла.]</ref> Следната 1885/1886 година, била полна со бурни случувања: обединувањето на [[Источна Румелија]] и [[Кнежевство Бугарија|Кнежевството Бугарија]] и [[Српско-бугарска војна|Српско-бугарската војна]], била изгубена за Пере и за неговите другари. Тие се впуштиле во случувањата кои барале жртви, заборавајќи на учењето и се друго, сметајќи ги собитијата како предвесник за ослободувањето на Македонија. Акцијата за обединување во текот на 1885 година била претходно придружена со агитација на македонското дело. Во 1884 година кај Пере Тошев се јавила замисла за основање на македоно-одринска револуционерна организација. Во таа насока, Пере имал значаен успех во [[Пловдив]] и [[Асеновград]]. Панајот Сребрев, секретар на првиот асеновградски револуционерен комитет истакнува дека во текот на месецот април 1884 година, по сугестија на Пере Тошев, бил основан ''Асеновградски таен револуционерен комитет'' за ослободување на Македонија и Одринско. Во текот на 1885 година Пере Тошев стапил во контакт со [[Захариј Стојанов]]. Набргу потоа било решено да дојде до промена во суштествувањето на Асеновградската револуционерна организација, од организација за ослободување на Македонија и Одринско, во организација за обединување на Северна со Јужна Бугарија. Ослободувањето на Македонија било одложено за поповолни времиња. Меѓутоа агитацијата за ослободување на Македонија, која и претходела на дејноста за обединувањето, се покажала како диверзија. [[Ѓорче Петров]] истакнува: ''18-годишен бев тогаш. Во Карлово добив телеграма да се вратам, а во Пловдив ми се соопшти, оти работата се изменила, но не ми кажаа како и што станало. После го разбрав следново: во Пловдив душата на тоа движење биле Тончев и, мислам, Странски, како „казионни" биле во врска со Софија. Намерата била да се испратат неколку чети во Македонија за да се поодвлече вниманието од Соединението, готвено од нив тајно. Тоа беше значи, пред Соединението, летото. Ние сме биле просто лагани, — тоа ни го рече Захариј Стојанов, што се секираше и пцуеше, оти си играле со едно такво дело. Се гледа, оти Захариј Стојанов верувал оти движењето е сериозно. Тој ги пцуеше. Во истово време се готвел споразум со Пашиќ, кој беше емигрант во Софија, да му се дадат средства и луѓе та да нахлуе со емигрантите Срби во Србија — да се размешаат работите во Србија та да стане полесно Соединението. Ризов бил внатре во оваа работа...'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomgp01.html Биографски податоци. — Исклучен од Солунската гимназија, Ѓорче Петров доаѓа во Пловдив. — Влијанието на Захариј Стојанов и Д. Ризов на „македончињата“, ученици во Пловдив. Овде се зародува мислата во Ѓорчета за востаничко движење во Македонија. — Станување учител во Штип, почнува да ја проповедува оваа мисла]</ref>. Востанието избувнало на 6 септември 1885 година, и било прогласено обединувањето на Јужна и Северна Бугарија. На Пере Тошев му била доверена најтешката и најделикатната улога, да ја заземе и да ја задржи телеграфската станица во [[Пловдив]]. Таа задача ја исполнил беспрекорно. По започнувањето на [[Српско-бугарска војна|Српско-бугарската војна]], на 2 ноември 1885 година, Пере Тошев учествувал како доброволец во одредот ''„Македонски арамии"'' на капетанот [[Коста Паница]]. Пере се истакнал во борбите кај Сливница и [[Пирот]], при што бил ранет, а за својата покажана храброст бил награден со орден ''„За храброст"''. По завршувањето на војната, Пере решил да го продолжи своето образование. Во текот на февруари 1886 година успеал да се запише во VI клас во гимназијата, но по неколку месеци, поради својот карактер, ја напуштил. Поради строгиот ред во гимназијата, и по неуспешниот обид да се запише во ломската педагошка гимназија, Пере заминал за [[Софија]] каде што останал да живее во близината на своите пријатели и млади другари. Пере тогаш се обидел да стане чиновник и да побара терен за својата кариера. Превратот и Стамболовиот режим го затекнале во таа положба. На чело на бугарската влада застанал премиерот [[Стефан Стамболов]]. Овој бугарски политичар бил протурски ориентиран и со својата политика сакал да добие поголеми отстапки од [[Висока Порта|Високата Порта]] за [[Бугарска пропаганда во Македонија|бугарската пропаганда во Македонија]]. Стамболов бил против сите истапи кој биле насочени кон [[Османлиското Царство]], вклучително и оние на [[Македонска емиграција во Бугарија|македонската емиграција во Бугарија]] и македонските студенти и ученици. Пере не можел да остане настрана од бурните настани. Во овој период, кај Пере веќе созреала идејата дека ослободувањето на Македонија може да се оствари само преку една револуционерна организација. [[Ѓорче Петров]] во своите спомени истакнува: ''Пере Тошев ми беше пишал во тоа време во Солун сè да оставиме и да фатиме да работиме веќе за организацијата за ослободување. Јас, нафрлен во своите изучувања, му одговорив, оти не верувам да излези нешто од таква работа.'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomgp02.html Ѓ. Петров како учител во Скопје почнува да збира географски и етнографски материјали за целиот округ. Преместен во Битола, Петров продолжува и овде да збира подобни материјали и да дејствува против српската и грчката пропаганда. — Движење во младината против искључителното влијание на егзархијата во црковно-училишните работи. Борба со намесникот на владиката во Битола. — Петров преместен во Солун.]</ref> Пере станал активен член на тајното друштво на [[Димитар Ризов]], Никола, Денчо и [[Наум Туфекчиев]]и, Караѓулеви и други. Тој бил запознаен со сите планирани и остварени или осуетени атентати. Ризов му го претставил атентатот на [[Фердинанд I]], кој бил замислен да се изврши на железничката станица кога тој се враќал во [[Бугарија]]. Пере требало да биде еден од активните членови во атентатот врз [[Стефан Стамболов]], кога по грешка бил убиен бугарскиот министер за финансии [[Христо Белчев]]. Според [[Ѓорче Петров]], другарската неискреност наскоро го натерале Пере да се откаже од понатамошното активно учество во слични акции. Пере никогаш во текот на својот живот во Македонија не спомнувал ниту збор за тој период од својот живот. Во ретки моменти кога зборувал по некои ''исторички'', тоа го правел со резигнација и здодевност. Убиството на бугарскиот министер за финансии ги раздвижило бугарските власти и тие започнале со серија на апсења. Проследувањата особено биле силни меѓу [[Македонска емиграција во Бугарија|македонската емиграција]] и студентите [[Социјализам|социјалисти]]. Пере бил уапсен и подложен на полициските испитувања. Тој ги минал сите чистилишта на времето — подземјето на полициската станица, но бргу го поминал премрежјето. Благодарение на неговиот пријател од [[Пловдив]] — [[Иван Андонов]] кој бил доста влијателен кај Стамболов, бил ослободен и заминал да живее во [[Пловдив]] под гаранција на Андонов. [[Податотека:Ivan andonov.jpg|мини|лево|150п|[[Иван Андонов]]]][[Податотека:Стара Софија.jpg|мини|десно|350п|Софија]] Пере се вратил во [[Софија]]. Во [[Софија]] тој живеел во една темна и студена собичка во хотелот Батемберг, кај добриот бај Иван, кој му ја отстапил бесплатно, а се хранел во една млекарница каде што бил претплатен од бај Иван. За Пере не било реткост да помине цел ден со едно млеко и кифла <ref name="BESEDA" />. Тој бил горд и честољубив за да бара помош или поткрепа. Сепак никој не се погрижил за него и така Пере бил принуден на крајот да прими 300-400 лева од прилепското друштво во [[Софија]] и да си го плати борчот во млекарницата, но самиот тој чин придонел, Пере да почувствува дека се урива неговата чест и гордост. По еднократни и неуспешни обиди да добие одобрение да живее во Софија, Пере ја напуштил негостољубивата Бугарија и засекогаш заминал за [[Македонија]]. Политичкиот живот во Бугарија не му се допаѓал на Пере и тој не бил во состојба да завладее со неговата душа. Пере јасно сфаќал дека моралните опстојувања на политичкиот живот се во целосно разидување со неговите сфаќања за моралот, за целите на политичките борби. За него имало само еден принцип, односно принципот дека во општествената дејност немаат место побудите на личниот живот. Единствено Перевата природа може да даде објаснување за неговото активно учество во политичкиот живот. Борецот Пере не можел да го пропушти историскиот момент, обединувањето на [[Источна Румелија]] и [[Кнежевство Бугарија|Кнежевството Бугарија]], ниту можел да го одбегне повикот на борците какви што биле неговите другари. Меѓутоа тој не го сакал [[Наум Туфекчиев]], а со [[Димитар Ризов]] ги зачувал старите врски за лична доверба која била калена во многу неволји кои ги преживеале заедно <ref name="BESEDA" />. Другите стари политички пријатели, Пере избегнувал да ги сретнува кога ја посетувал [[Бугарија]] <ref name="BESEDA" />. Во [[Софија]], неговите пријатели и соработници го виделе идниот страшен конспиратор во Македонија. ==Враќање во Македонија== {{quote|'''''Пере и Даме се познаваа од Прилеп, каде што учителствувале... Пере Тошов беше до краен степен молчелив но и многу избувлив, не давајќи пет пари за никого. Седи, седи и одеднаш ја вади обувката и ја фрла некаде, јаболко, круша, што ќе му попадне...'''''|''Анастас Лозанчев''|''Спомени''}} [[Податотека:Пере Тошев во прилепската гимназија во учебната 1892-93 година.jpg|мини|лево|150п|Пере Тошев како учител во [[Прилеп]]]][[Податотека:Prilep Exarchist school teachers 1892-1893.JPG|мини|десно|350п|Учителскиот кадар во прилепската гимназија во учебната 1892-93 година]] Враќањето на Пере во Македонија коинцидирало со едно антиегзархиско движење за кое [[Ѓорче Петров]] вели: ''Околу 1890 година неосетно се јави во сите по живи бугарски центрови настроение во младината против владиците, обштините, егзархиските учители и службеници, и една струја против посегнуањата на егзархијата безконтролно да господарува во црковните и училишните работи во земјата. Еснафите, што во македонските градови сочинуваат мошен сталеж, готово минаа во оваа борба на страната на младинците... Ова движење се паѓа паралелно со пројавата на таканаречениот од некои македонски „сепаратизам“, изразен преку списанието „Лоза“ во Софија, раководено од Аргов, Паласчев, Хаџи Николов и др. Кружокот „Лоза“ претендира и денес, оти ова движење во Македонија се должело на нивна агитација. Во Солун се пројави меѓу учителите во гимназијата исто ова „сепаратистично“, движење. Реченово раздвижување што траја неколку годинн, го толкувам просто како реакција против долгогодишниот стремеж на егзархијата да го сосредоточи во свои раце диригирањето на обштествениот живот, а осем тоа го сметам прв чекор кон самодејност во земјата. Така не може ни најмалу да се каже, оти онај кружок околу „Лоза“ го подигнал тоа движење. Тоа неосетно се прероди во револуционерно движење. Отпрвин во револуционерното дело неусетно прво и главно учество зедоа истите луѓе, што ја водеа борбата против егзархијата.'' Пере се вратил во родниот град [[Прилеп]] со намера и надеж да го убеди својот брат да го издржува на сметка на неговиот дел од нивниот општ имот, за да студира во [[Европа]]. По две години напразно убедување на својот брат, Пере бил принуден да стане учител во [[Прилеп]]. Во текот на Перевото учителствување во Прилеп се случила неговата средба со друг великан на македонското дело. Во учебната 1892-93 година, [[Даме Груев]] бил назначен за егзархиски учител во [[Прилеп]] со плата од 40 лири. Во градот, Даме се вселил во куќата на Коне Браиловецот до Васил Крапче спроти билјардото на Чичовци. Во [[Прилеп]] се сретнале ''совеста'' и ''волјата на револуционерна Македонија''. Од овој период се датира едно писмо на Даме испратено до неговиот пријател Никола Дејков: ''Ме прашуваш кои ми се другари. Одговорот е речиси никој. Причина е, не затоа што не сум достоен да се користам со почита и на најпоследниот, но затоа што своеволно го избегнувам тоа благоволение, кое потоа се покажува како многу злотворно, бидејќи ме принудува во крајно задолжување кон новиот пријател. Сепак се наоѓа по некој; ти ги наведувам: П. Тошев, Ил. Самарџиев, Сотир Хаџиилиев, Г. Х. Панов, Ицко Х. Ангелов, Јован на Димка, брат му и неколку други.'' <ref name="ReferenceA">Даме Груев - Спомени. Коресподенција, Предговор, съставителство и бележки: Цочо Билярски, София, 1999</ref> Не е познато дали Пере и Даме размениле мисли за револуционерна дејност, постојните извори се скудни. Меѓутоа [[Даме Груев]] бил бескрајно опседнат со идејата за револуционерна организација, а Пере во писмото до [[Ѓорче Петров]] од 1889 година му пишал за ''организација за ослободување''. Можно е двајцата ''апостоли'' да дискутирале за револуционерното организирање уште додека учителствувале заедно. За контактите со Пере во овој период, Даме ги дава следниве зборови: ''Тој беше единствениот со кого бев поинтимен, и со кого си имав разбирање, но тогаш уште бевме немоќни да започнеме нешто.'' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomdg03.html Груев формира месни комитети низ Македонија. - Првата месна организација во Кавадарци. - Груев q во Штип. - Неговото залознавање со Делчев. - Првата предавничка афера во Штипско.]</ref>. Даме, имајќи ги предвид приликите во [[Прилеп]], останал песимист во поглед на какво било организирање. Прилепската средина во тоа време сè уште не била подготвена за самоиницијатива и организационо прифаќање на револуционерните идеи. [[Прилеп]] бил конзервативна средина, учителите биле со конзервативни идеи, а почва за револуционерна дејност немало. Поради овие причини, на 22 јуни 1893 година Даме го напуштил [[Прилеп]] и заминал за родното [[Смилево]], а набргу потоа се нашол во [[Солун]] каде што се вброил меѓу [[корифеи]]те на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. == Совеста на револуционерна Македонија == {{Дејци на МРО}} {{quote|'''''Се сметам за извинет кај оние слушатели кои се надеваат дека ќе чујат сензационални работи и прикаски за бурните делувања. Херојските подвизи со надворешен блесок, ако претходно изјавам дека такво нешто не го краси Перевиот живот, затоа што сè што правеше го правеше во конспирација, невидливо-вистинско македонско подземје. За него прилега да се каже оваа одлика отколку да се пишуваат поеми... '''''|''Ѓорче Петров''|''Беседа за Пере Тошев''}} ===Битолски револуционерен округ=== {{Главна|Битолски револуционерен округ}} {{quote|''Под раководството на Пере Тошев, Атанас Лозанчев, Гл. П-ов, Г. Пешков и др. битолскиот крај се развиваше бавно, меѓутоа планомерно, и затоа достигна до онаа морална и материјална подготвеност, која со својата издржливост и самопожртвуваност го задиви светот во историскиот момент. Илинден 1903&nbsp;г. со што создаде славна епопеја како Македонецот-востаник знае да умира за слободата на својата татковина.''|'''''Христо Татарчев'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:GeorgiPeshkov.jpg|150px|мини|лево|Георги Пешков]] [[Податотека:Даме, Григор Попев и Александар Хаџи Панов во арнаутска облека на пат за Охрид.jpg|мини|десно|250п|Даме, Григор Попев и Александар Хаџи Панов]] На 23 октомври (стар стил) 1893 година во [[Солун]] од страна на [[Христо Татарчев]], [[Даме Груев]], [[Петар Поп Арсов]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Антон Димитров]] и [[Христо Батанџиев]] бил основана [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], со што македонското национално-ослободително движење влегло во нова фаза од својот развој. Пере своето учителствување го продолжил во [[Скопје]], а во учебната 1894 година по иницијатива на Ѓорче Петров и директорот Наследников бил преместен во [[Битола]]. Пере во себе имал револуционерна замисла уште кога се вратил во Македонија. Тој само барал другар и чекал поволен момент за да почне со револуционерна дејност. Како учител во [[Битола]], со својот јасен ум, прв сред младината ја фрлил идејата за една организирана политичка борба против [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]]. Кај Пере се родила идејата за ''организација за ослободување'', но поради својот карактер, Пере требало да ја почека појавата на [[Даме Груев]]. Во летото 1894 година, Даме Груев во согласност со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] презел една опширна обиколка низ Македонија за да подготви револуционерна почва за дејствување <ref name="PRDG" />. Во [[јули]] Даме се нашол во [[Кавадарци]] и го формирал првиот револуционерен комитет на Организацијата во [[Македонија]]. Од Кавадарци, Даме заминал за [[Прилеп]]. Во овој град бил формиран комитет со помош на веќе покрстените Александар Хаџи Панов и Тодор Станков. Во прилепскиот револуционерен комитет влегле: [[Александар Хаџи Панов]] (претседател), [[Тодор Станков]], [[Атанас Иванов]], [[Иван Гагалев]], [[Јордан Гавазов]], [[Јордан Поп Костадинов]] и други <ref name="DDBRO">Димитар Димески, Македонското национално движење во Битолскиот вилает (1893-1903), II издание, Скопје, 1982</ref>. Даме набргу пристигнал во [[Битола]] каде што се сретнал со Пере Тошев — ''негов интимен познаник по ослободителната идеја од времето на учителствувањето во Прилеп''. По инцијатива на Даме бил формиран комитетот на Внатрешната организација. Во него влегле: Пере Тошев (претседател), [[Анастас Лозанчев]] (секретар), [[Григор Попев]] (касиер) и [[Георги Пешков]] (советник). Според Даме, тогаш во Организацијата бил вклучен селскиот учител Неделко Дамјанов и други, вкупно десетина луѓе. Во мемоарската литература постојат нејаснотии за времето кога бил формиран Комитетот во Битола. Проблемот е околу тоа дали Комитетот бил формиран пред или по [[Ресенско советување|Ресенското советување]]. Според спомените на Даме, Христо Татарчев и Ѓорче Петров Комитетот во Битола бил формиран пред споменатото советување. Меѓутоа според Григор Попев и Анастас Лозанчев, Комитетот бил формиран по Ресенското советување <ref>[http://www.rami/a_lozanchev_spomeni.html Анастас Лозанчев. Спомени (от: Б. Мирчев, Спомени на някои активни дейци в македонското революционно движение, ИИБИ, т. 6, 1956, с. 482-497)]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во овој период, Трајче Доревски од Ресен и тогашен учител во Битола, мечтаел за ''perpetuum mobile'' и се занесувал со идејата прво да се обучи за летање со балон, а потоа да се вклучи во македонското ослободително движење. Овие идеи не му биле далечни ниту на скромниот Пере Тошев <ref name="PRDG" />. Тој при разговорот со Даме, покренал неколку принципиелни прашања околу средствата за постигање на ослободителната цел. Пере како индивидуалист секогаш ги боготворел личните подвизи и не можел да се помири со мислата за народно востание: {{Цитат|'''''За него само личноста воопшто има значење, бидејќи таа ја твори историјата, а не масите. Анархистичките дејства-бомбаџилукот, ја беа завладеале неговата душа. Секое друго средство за него беше неефикасно за борба против Турците и поради таа причина тој настојувал час поскоро да се пратат луѓе во странство за да се изучат на тоа искуство''''' <ref name="PRDG" />}} По формирањето на револуционерните комитет во Солун и Битола, биле дадени псевдоними на поглавните дејци на пр. ''Марко'' — Ѓорче, ''Лефтер'' — Пере итн. Тогаш се почувствувала нужда и за шифри. Истовремено во Солун и Битола биле изработени две шифри, битолската се викала ''стамболика''. За местото и улогата на Пере во Битола дознаваме од Анастас Лозанчев: ''Пере Тошов не беше силен како организатор и тој можеше да влијае само на тесен круг луѓе. Штом погледнеше психолошки на некого и установеше, дека е способен за работа, тој го привлекуваше кон себеси и му даваше насока, додека другите го правеа обратното. Пере Тошев беше многу издигната личност во организацијата. Грешката на Пере беше во неговиот карактер... Повеќето од дејците на организацијата, како Лечо, Манол Розов, Лазар Поптрајков, Пенчо, кој дејствуваше во Преспата, се воспитаници на Пере. Оние, кои работеа со Пере, се сплотуваа со организацијата... Пере Тошов беше до краен степен молчелив но и многу избувлив, не давајќи пет пари за никого. Седи, седи и одеднаш ја вади обувката и ја фрла некаде, јаболко, круша, што ќе му попадне. И покрај тие избувнувања ние помладите бевме восхитени од него... Слободите на Пере – ги поднесувавме сите.'' === Ресенско советување === {{Главна|Ресенско советување}} {{quote|''Во Ресен се собраа многумина од посетнешните дејци. Пред тоа Дамјан Груев ми зборуваше за револуционерни комитети. Во Ресен не се одржа никаков конгрес. Илија Шилигаров пишува, дека таму бил и Пере Тошов. Тоа не е точно. Во Ресен бевме на 15 август 1893 г. А со Пере се запознав во м ноември. Таму беа д-р Христо Татарчев, Дамјан Груев, Глигор Попев, Георги Пешков, Александар Панов, Трајче Доревски и др. Даме Груев заедно со Алексо Панов и Глигор Попев откако престојуваа неколку денови во Ресен, заминаа за Охрид.''|''''' Анастас Лозанчев'''''|'''''Спомени'''''}} На 15 август 1894 година (стар стил), на празникот [[Голема Богородица]], се одржало [[Ресенско советување|Ресенското советување]]. Како повод за советувањето било искористено осветувањето на ново изградената црква ''Св. Кирил и Методиj''. Советувањето започнало во куќата на Татарчеви и траело три дена. Оваа советување требало да има регионален карактер и одлуките донесени требало да се однесуваат само за [[Битолски револуционерен округ|Битолскиот револуционерен округ]] меѓутоа тие се однесувале во целина на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Според [[Христо Татарчев]] на ова советување биле донесени следните одлуки: ''1) Територијата на Македонија да се подели на револуционерни реони на чело со авторитетни лица 2) Материјални средства да не се собираат само од членовите, туку и од симпатизерите на делото 3) Во црковно-просветните институции да се провлечат што поголем број на симпатизери на делото 4) Засилување на пропагандата со печатење на месни весници и ширење на револуционерна литература'' <ref name="dd">Димитар Димески, Македонското национално движење во Битолскиот вилает 1893-1903, 173</ref>. Советувањето претставувало силен импулс за понатамошната дејност, биле потврдени старите принципи, Организацијата ја продолжила борбата за контрола на црковно - училишните општини. На советувањето присуствувале: [[Христо Татарчев]], [[Даме Груев]], [[Анастас Лозанчев]], [[Георги Пешков]], [[Александар Чакаров]], [[Григор Попев]], [[Александар Хаџи Панов]], [[Тодор Станков]], [[Атанас Мурџев]], [[Славејко Стрезов]] и [[Трајко Доревски]]. Покрај нив во мемоарската литература се сретнуваат имињата: [[Никола Наумов]], Пере Тошев, [[Андреј Љапчев]], [[Петар Поп Арсов]] и [[Андон Димитров]]. Историчарите дозволуваат дека за Никола Наумов, Пере и Поп Арсов постоела реална можност да учествуваат на советувањето <ref name="PRDG" />. Меѓутоа и понатаму нејасно е дали Пере учествувал на споменатиот состанок на македонските револуционери. === Донева афера === {{Главна|Донева афера}} {{quote|''Во неделата вечерта колџиите на тутунот при св. Недела во Битола го фатија кираџијата штипјанецот со 10 празни бомби во вреќи со ориз по силното спротивставување и обиди да се извлече. Во продолжение на две деноноќија бил тепан до онесвестување. Досега ништо друго не кажувал освен фразата: Оризот го купив во Виница и го носам на пазар, без да знам што друго содржел. Турското население е во паника и мисли дека и други се внесувани порано. Претресувања уште нема никаде''|'''''Даме Груев'''''|'''''Писмо до Андреј Љапчев''''' <ref name="ReferenceA">Даме Груев - Спомени. Коресподенција, Предговор, съставителство и бележки: Цочо Билярски, София, 1999</ref>}} На [[7 април]] [[1896]] година дошло до [[Донева афера|првата афера]] која била предизвикана директно од самата Организација. Тој ден на влезот на [[Битола]], кај црквата св. Недела, колџиите од Режијата за тутун во товарот со ориз на [[Дончо Штипјанчето]] пронашле 10 празни бомби, 150 набои за револвер и малку барут <ref name="DDD">Димитар Димески, Гоце Делчев, Скопје, 1994</ref>. Битолскиот комитет презел голем број на превентивни мерки. Била донесена одлука доколку Доне почнал да издава тајни, да се ликвидира во затворот преку луѓе на Организацијата, Пере Тошев и Ѓорче Петров се засолнале, [[Атанас Лозанчев]] и [[Григор Попев]] кој во моментот на избувнувањето на аферата се наоѓале во [[Прилеп]], го продолжиле својот престој во градот. Била воспоставена комуникација и координација со [[Петар Поп Арсов]], претседател на Прилепскиот комитет. Навремено бил предупреден Гоце Делчев, а директниот испраќач, [[Коце Ефремов]] се засолнал во [[Бугарија]]. На крај била предупредена и даскалосана жената на Доне <ref name="DDD" />. Поради цврстината на Доне и навремените мерки од страна на Организацијата, не дошло до сериозни последици по македонското револуционерно движење. Сепак аферата го свртила вниманието кон Делчев и власта разбрала дека во Штип и Битола постои заговор. === Преговори со егзархиската групација во Македонија === {{quote|''Борбата против егзархијата од несакање се претвори во револуционерна, и за мнозина од солунските дејци може да се каже, оти се нашле во чудо, оти работата излегла посериозна, отколку си ја мислеле. Егзархијата и луѓето нејзини во Солун, Битола и други места во почетокот не веруваа, оти новава дејност ќе даде некакви дејствителни резултати, зошто не допуштаа, оти населението ќе тргне по такви лесни луѓе, за какви тие ги сметаат своите противници, главно солунските. Тие сметаа оти се` произлегува од Солун, и веруваа, оти тие „сепаратисти“ наречени, го прават тоа не со искрено намерение да дигаат револуција, ами просто како една партиска нивна маневра за да ги оборат и да се издигнат тие, да си создадат популарност оборувајќи ги своите противници.''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:Kone Samardzhiev.JPG|150px|мини|лево|Коне Самарџиев]][[Податотека:Kone Samardzhiev logo.PNG|мини|десно|300п| Лого на печатницата на Коне Самарџиев]] Уште во самиот зародиш, Организацијата и внатрешните дејци се судриле со проегзархиската групација во Македонија. Главните идеолози на проегзархиската групација се наоѓале околу [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]] и егзархиската каса. Тука биле: [[Васил Иванов К’нчов]] — бугарски етнограф и статистичар подоцна началник на училишниот одел во [[Цариград]], Михаил Сарафов — директор на Солунската егзархиска гимназија и поранешен бугарски министер, д-р Колушев, подоцна полномошен министер и народен пратеник, Н. Начев — писател, А. Тошев — подоцна бугарски трговски агент и полномошен министер, [[Коне Самарџиев]] — македонски трговец и издавач, [[Јосиф Кондов]] — банкар, [[Христо Ганов]], [[Неделчо Колушев]], [[Иван Гарванов]], [[Атанас Наумов]] и други. Полни господари на [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската егзархиска гимназија]] биле бугарските дојденци, пионери на бугарската идеја, со нив биле и македонските учители приврзаници на големобугарската политика. Бугарските учители си подигрувале со патриотските чувства на македонските учители и дофрлале навреди до нив секогаш кога можеле: ''просјаци, ќемидадешковци, цигани, ќе ми дадеш пари ќе се чинам Бугарин'' <ref>Хр. Коцев, Страници од моите спомени, Македонија I/IX, Софија, 1922, 51</ref>. [[Васил Иванов К’нчов]] отворено во разговор со [[Иван Хаџи Николов]] истакнал дека во [[Солун]] дошол за да ја бугаризира [[Македонија]] <ref>Христо Шалдев, Основаването на ВМРО (записи на Иван Х. Николов), Ил. Илинден VIII / 1 (71) София, 1936</ref>, а [[Михаил Сарафов]] се сметал себеси за еден вид губернатор на цела [[Македонија]] <ref>Првиот централен комитет...,105</ref>. Во почетокот, егзархистите сметале дека дејноста на внатрешните работници нема да постигне вистински резултати, а македонското населени нема да тргне по такви лесни луѓе, како што ги сметале своите противници. Но, егзархистите многу бргу разбрале дека работата е посериозно отколку што си ја мислеле. Затоа, во контраагитација низ Македонија бил испратен [[Коне Самарџиев]]. Тој ги обиколил: Солунско, Битолско, Скопско, Охридско, Леринско и други места и градови низ Македонија. Во Костурско, Самарџиев проповедал на истиот начин како што генералот Николаев настапил пред Гоце: ''... другото, кога ќе дојде време, ќе го заврши Бугарија со своите 200.000 штикови''. Коне Самарџиев во текот на својата мисија увидел дека влијанието Организација е сериозно, оттука егзархистите во ја промениле својата тактиката. Било донесено решение за преземање на контролата над Централниот комитет и отстранување на коректорите и даскалчињата. Внатрешните дејци биле свесни за опасноста од судирот кој можел да настане со егзархистите и затоа се обидел да ги спечалат на своја страна. Ѓорче ги поканил Неделчо Колушев и Иван Гараванов да влезат во Организацијата, но тие одбиле. Гарванов истакнал дека е доцна тие да стануваат обични редовници. И покрај негативниот одговор, внатрешните не се откажале од намерата за придобивање на егзархистите и покрај спротивставувањето на [[Христо Татарчев]] и [[Иван Хаџи Николов]]. Во летото 1896 година, преговорите со проегзархиската групација ги продолжил Пере Тошев <ref name="VGSiS" />. Во овој период, егзархистите веќе ја промениле својата таткика и започнале да проповедаат слично како и организациските работници, но сепак малку поумерено. Пред населението тие проповедале, повторно слично како и раководителите на Врховниот комитет: Бугарија ќе не ослободи и од Бугарија да чекаме се. Пушки да не се купуваат и да не се внесуваат, зашто кога ќе затребаат, Бугарија ќе ги даде. Револуционерноста да не се пројавува во акции, туку само во морална подготвеност. Во текот на [[Солунски конгрес од 1896 година|Солунскиот конгрес]] од 1896 година, Пере Тошев водел преговори со егзархистите и известил дека со нив нема разбирање, но Организацијата изјавила дека нејзините порти се отворени за секојшто ги прифаќа нејзините принципи <ref name="VGSiS" />. === Солунски конгрес од 1896 година === {{Главна|Солунски конгрес од 1896 година}} {{quote|''Тајната македоно-одринска револуционерна организација има за цел да ги сплоти во едно цело сите незадоволни елементи во Македонија и Одринско, без разлика на народноста, извојување преку револуција полна политичка автономија за тие две области''|'''Член 1'''|'''Устав на ТМОРО'''<ref>[[Устав на ТМОРО]]</ref>}} [[Податотека:Печат на Централниот комитет.jpg|мини|лево|200п|Првиот печат на Централниот комитет, кој гласи ''Македонски револуционерен комитет'', ''Слобода или смрт'']] [[Податотека:View of Salonica, c 1913.png|400px|мини|десно|Солун]] Развојот на организацијата на преден план исфрлила голем број на внатрешни и надворешни прашања, потоа се покажало дека постојните нормативни акти се тесни за понатамошен развој на Македонската револуционерна борба, а истовремено дошло до засилување на странските пропаганди кои носеле опасност за организацијата. Овие, како и други прашања биле разгледани на Солунскиот конгрес. Солунскиот конгрес се одржала за време на велигденската ваканција во 1896 година, а со него заседавал [[Христо Татарчев]]. Непосреден повод за свикување на првиот конгрес бил стремежот на [[ВМОК|Врховниот комитет]] за потчинување на Организацијата. Меѓутоа, развојот на револуционерното дело на преден план исфрлило голем број на внатрешни и надворешни прашања кои зазеле централно место во дискусиите. Постојните нормативни акти се покажале како тесни за понатамошниот развој на македонското револуционерно движење, а истовремено се засилиле странските пропаганди кои носеле опасност за Организацијата и целото дело, особено споменатата тенденција на [[ВМОК|Врховниот комитет]]. Целиот конгрес, Татарчев го оценил како основачки и законодавен. На конгресот присуствувале: [[Даме Груев]], [[Христо Татарчев]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Христо Батанџиев]], [[Антон Димитров]] и [[Ѓорче Петров]] како членови на Централниот Комитет. Додека како прествници на револуционерните реони присуствувале: [[Гоце Делчев]] — Штип, Пере Тошев — Битола, [[Христо Матов]] — Скопје, [[Петар Поп Арсов]] — Прилеп, [[Велко Думев]] — Велес, [[Кирил Прличев]] — Воден, [[Благој Калејчев]] — Сер и [[Христо Поп Коцев]] како претставник на Одрин. Организацијата од овој конгрес излегла со ново име: ''Тајна македоно-одринска револуционерна организација (ТМОРО)''. На почетокот од конгресот, раководителите поднеле извештаии за состојбите во своите реони, а потоа биле разгледани следните прашања: ''1. Административно-територијалната поделба на организациската територија, 2. Начинот на коресподенција, 3. Централизација или децентрализација на организацијата, 4. Односот кон останатите етнички групи во Македонија, 5. Статусот на Одрин и Цариград, 6. Прием на жените во организацијата, 7. Односот кон Врховниот комитет, 8. Односот кон егзархиската групација, 9. Односот кон странските пропаганди, 10. Преточување на конгресните одлуки во нов Устав и Правилник.'' Биле донесени следните одлуки: Организациската територија да се подели на 7 окрузи: ''Солунски'', ''Битолски'', ''Скопски'', ''Велешко - Тиквешки'', ''Струмичко - Џумајски'', ''Штипски'' и ''Одрински''. [[Прилеп]] и [[Цариград]] имаат право директно да кореспондираат со ''ЦК'', додека пак ''Централниот комитет'' со внатрешноста на Македонија кореспондира преку окрузите и затоа било решено ''ЦК'' да има посебни шифри за комуникација со окрузите, посебни за комуникација меѓу ''ЦК'' и [[Задгранично претставништво|Задграничните претставници]], а окрузите имаат посебни шифри за комуникација меѓу себе. Во врска со децентрализцијата, бил одбиен предлогот на Пере Тошев окрузите да имаат посебни печати, на тоа се спротивставил Даме. Било решено во организацијата да можат да членуваат сите без разлика на верата и народноста и дека делото ќе има чист македонски карактер. За [[Одринско]] било решено да биде третирано одделно од Македонија, но Македонија и Одринско претставуваат единствена кауза преку извојување на автономија за двете области. По прашањето за вклучување на жените во организацијата, кое било поставено од Ѓорче Петров, било решено самите реоните да одлучуваат. Тенденцијата на [[Македонски комитет|Врховниот комитет]] да се наметне над ''ЦК'' на организацијата и да ја претвори во орудие за остварување на своите цели, била оценета како опасна по целото македонско ослободително дело и да се заземе став да се разубедува ВК да ја напушти таквата тенденција. Било решено да биде отворено [[Задгранично претставништво]] во [[Софија]] кое ќе има задача да ја претставува организацијата и да застане пред надворешните посегања. Во врска со проегзархиските групи во Македонија, било истакнато дека портите на организацијата се отворени за секого кој ќе ги прифати начелата на организацијата. На Конгресот најверојатно станало збор и за испраќањето на [[Јордан Венедиков]] на вонредниот [[ІІ македонски конгрес|Втор македонски конгрес]] како претставник на ''Цариградскиот револуционерен комитет'', кои бил раководен од [[Димитар Љапов]] <ref name="PnDVMRO">Ванчо Ѓорѓиев, ВМРО 1893-1903. Поглед низ долументи, Матица Македонска - Скопје, 2013</ref>. Оваа испраќање било спротивно од одлуките на ЦК, бидејќи ниту еден друг делегат немал полномоштво на Внатрешната организација. Димитар Љапов претендирал револуционерниот комитет во Цариград да има посамостоен карактер и да биде врската помеѓу Македонија и Одринско. Меѓутоа, [[Даме Груев]] не го поднесувал Љапов, најверојатно поради неговата одлука да го испрати Венедиков на споменатиот конгрес, и настојувал да не му се дава значење за да немаат главоболки. За да се спречи слична активност на [[Димитар Љапов]], било решено [[Цариград]] да сочинува еден круг со [[Одринско]]. Солунскиот конгрес има големо историско значење, по него започнува нова фаза на македонското националноослободително и револуционерно движење. Вратите на организацијата биле широко отворени за сите незадоволни елементи и се создале услови за масовност на движењето. Меѓутоа, она што е уште позначајно, внатрешните дејци со овој конгрес цврсто застанале на патот на надворешните влијанија, особено пред патот на ВМК кој се обидувал да ја потчини Организацијата, и го манифестирале принципот за одбрана на самобитноста на Македонија. === Мистериозна понуда === {{quote|''И така ние се уверивме, дека тука во Софија имаме луѓе против себе, коишто имаа веќе нарав и традиција на, македонствујуши како Ризов, луѓе авторитетни како ген. Николаев, Ковачев, и ќе се бориме со една идеја, веќе восприемена тука од сите, а имено дека само емиграцијата во кнежевството може да го раководи ослободителното дело.''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:BASA-2072K-1-408-15-Vasil Kanchov.JPG|150px|мини|лево|Васил К’нчов]] [[Податотека:Constantinople late 19th century.jpg|350px|мини|десно|Цариград]] По Солунскиот конгрес, Врховниот комитет не се откажал од својата тенденција за потчинување на Организација. Врховистите знаел дека Организацијата страда од хронична беспарица и потреба од оружје, и веднаш по Солунскиот конгрес Врховниот комитет направил еден мистериозен обид за искушување и потчинување на Организацијата. Во летото 1896 година Врховниот комитет побарал од [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет на ТМОРО]] да испрати свој човек во [[Софија]] каде требало да организира канал за испорака на 3.000 англиски пушки. Предлогот ја опијанил Организцијата до самозаборавање. Поради лошите односи, Даме не сакал да замине, а ЦК одлучил таа задача да му ја довери на [[Ѓорче Петров]] Истовремено [[Васил К’нчов]] од [[Цариград]] го повикал Пере Тошев. Додека Ѓорче Петров и Пере престојувале во Софија и Цариград, останатите се зафатиле со уредување на местото во ѓолот близу Солунскиот Залив за прифаќање на пушките. Подготовките биле под контрола на [[Даме Груев]] и [[поп Стамат Тончев]]. Во Софија, Ѓорче имал средба до [[Данаил Николаев]], [[Андреј Љапчев]], [[Димитар Ризов]], [[Тома Карајов]] и други. Тие го информирале дека Англија му отстапила на Врховниот комитет 3.000 пушки за Македонија, дека тие се натоварени на англиски [[пароброд]] кој се наоѓал во [[Средоземното Море]] и треба да се истоварат во Македонија. Врховистите не посочиле никаков конкретен доказ. Меѓутоа, врховистите не заборавиле да го побараат од Организацијата, по примањето на 3.000 пушки, во една или две околии да се подигне востание. Според [[Ѓорче Петров]]: ''Соопштението на В.К. кон мене беше полуискрено, мистериозно: не ми покажаа никакво писмо од Англија, ниту пак ми го објаснија полниот тек на оваа работа.'' Според членовите на Врховниот комитет, со востанието требало да се убеди Англија дека во Македонија постои сериозна револуционерна организација. Од своја страна, Ѓорче Петров го прифатил предлогот за пушките, но го одбил барањето за востание и го информирал ЦК во Солун. Во тоа време, Даме Груев 3-4 дена во ѓолот ги чекал англиските пушки каде што и се разболел. Но, не се појавиле ниту паробродот ниту пушките. Целата работа била блеф. Додека Даме ги чекал пушките, во Софија Андреј Љапчев и Димитар Ризов го обработувале Ѓорче. Тие истакнале дека Врховниот комитет е сериозен раководител на целото македонско ослободително движење и дека откако не успеале да се разберат со Даме, сакаат да се разберат со него. Во текот на овој разговор, Ризов и Љапчев не заборавиле да му ласкаат на Ѓорче кој го нарекле умен и разбран човек. Генералот Данаил Николаев од своја страна го повторил својот став дека со селани не може ништо да се врши и дека тој не прифаќа детински планови. Според Ѓорче, Данаил истакнал дека: ''... тој, како генерал, на чело на тој комитет ќе поведе со себе 20-30 илјади резервни војници и ќе дигне востание во Македонија...'' Членовите на Врховниот комитет отворено му ласкале на Ѓорче, дека тој и Пере Тошев се сериозни луѓе и побарале да се мавне Даме од Солун, за да можат заеднички да работат. По враќањето на Ѓорче Петров од Софија и на Пере Тошев од Цариград, разбрале дека биле повикани за иста работа од исто место. Генералот Данаил Николаев и Тома Карајовов го советувале Ѓорче, доверената тајна да не му ја пренесува на Даме Груев, а во Цариград Васил К’нчов го предупредил Пере да не ја пренесува тајната на Даме и Ѓорче Петров. Ѓорче и Пере сфатиле дека се повикани од еден центар со исти мотиви и дека целата акција била координирана. Самиот [[Ѓорче Петров]] истакнува: ''... и ние се уверивме после, оти оваа работа е скроена од некаде, можеби за да не пробаат.'' Всушност работата била скорена уште во почетокот на 1896 година или порано. ВМК подготвил план потчинување на Внатрешната организација преку Пере Тошев кој требало да биде префрлен од [[Битола]] во [[Солун]] преку Егзархијата. Пере најверојатно во Цариград бил убедуван од К`нчов дека тој треба да застане на чело на Централниот комитет по што би уследила заедничка работа на двете организации. Според Ѓорче Петров, бугарските надворешни фактори: ''бугарската влада, Врховниот комитет и Егзархијата ја прогласиле Организацијата за опасна по бугарското дело и презеле една комбинирана акција за втерување на Внатрешната организација во орбитата на бугарската политика, преку преземање на ЦК преку лица кои биле лојални на бугарската власт.'' Кампањата која против самостојноста на Организацијата била предводена од [[Димитар Ризов]] и К`нчов. Меѓутоа, Пере со својот авторитет и тактичност им го пресекол патот. Според Ѓорче Петров: ''Другите видни водачи, вклучувајќи ги Гоце и Делчев, одамна беа пишани во црната книга на бугарските фактори. Пере единствен се користеше со нивната доверба и поради тоа по нивно настојување тој беше преместен во Солун. Кога Пере го кажа својот решителен збор за самостојноста на организацијата за нив беше изгубена сета надеж за преземање на калето од внатре и тие се помирија со положбата'' <ref name="BESEDA">Ѓорче Петров, Беседа за Гоце, Беседа за Пере Тошев, Култура, 2003</ref>. Меѓутоа, Ѓорче Петров не е во право кога вели дека тие се помириле со положбата, идните настани го потврдуваат спротивното. Оваа мистериозна понуда всушност била еден сегмент од планот на Врховниот комитет за потчинување на Организација. Оваа политика на Врховниот комитет предизвикал контра ефект и ја втурнала Организацијата кон дисидентскиот Македонски комитет и бугарската влада на Константин Стоилов. === Мисијата на Атанас Јанков === {{quote|''Пере Тошев - еве едно име, кое за голем дел од македонското општество е непознато, за други, малку познато и за трет дел - загатка. Меѓутоа, Пере Тошев оставил зад себе една четвртвековна дејност од општо значење, а во Македонија, за населението, беше една од најкрупните фигури на бурната револуционерна епоха. Роб на природната срамежливост, тој не сакаше да се зборува нашироко за неговата личност додека беше жив. Таа негова желба остана како завет меѓу другарите и по неговиот трагичен крај... ''|''' Ѓорче Петров'''|'''Беседа за Пере Тошев'''}} [[Податотека:Ferdinand of Bulgaria.jpg|150px|мини|лево|Фердинанд I]] [[Податотека:Anastas Yankov prav.JPG|200px|мини|десно|Атанас Јанков]] Политиката на Врховниот комитет ги втурнал внатрешните дејци кон дисидентскиот Македонски комитет и бугарската влада на Стоилов. Кога Врховниот комитет увидел дека Организацијата се врти кон нив, во [[Солун]] бил испратен полковникот [[Атанас Јанков]] за да се обиде да ги испегла работите. Јанков пристигнал кон крајот на 1896 година со нова програма за договор. Врховниот комитет му наредил на Јанков да не се сретнува со [[Ѓорче Петров]], со [[Даме Груев]] да биде внимателен, а Пере Тошев да го убедува <ref name="VGSiS" />. Полковникот ги убедувал Даме и [[Христо Татарчев]] дека Врховниот комитет и Организацијата треба да бидат една организација, а ветувал пари и оружје. Предлогот бил одбиен од Централниот комитет. Атанас Јанков со својата дрскост отишол дотаму што во Солун од Даме ги побарал сметките на Организацијата и рапорт за дотогашните достигнувања. Даме одговорил дека има место каде да дава такви сметки. Јанков потоа заминал за [[Битола]] каде што требало да има средба со Пере Тошев. Тука, Организација ги прекинала преговорите со ВМК. Полковникот Јанков по враќањето во Софија се сретнал со кнезот Фердинанд и го запознал со состојбите во Македонија. Тој настојувал да има посредничка улога помеѓу ВМК, Внатрешната организација и кнезот <ref name="VGSiS" />. Посетата на Јанков во Македонија се поклопила со времето кога Организација воспоставила контакт со дисидентскиот комитет на Туфекчиев и бугарската влада. Полковникот Јанков, пред Организацијата сакал да покаже дека и ВМК има офицери и дека зад нив стои бугарскиот кнез. За врските помеѓу Атанас Јанков и бугарскиот кнез, дознаваме од неговото писмо од [[28 јануари (настани)|28 јануари]] 1897 година до [[Фердинанд I|Фердинанд]]. Во писмото, Јанков го предупредува кнезот дека некои бујни глави на Организацијата, може да преземат вооружени дејствија по примерот на грчката [[Етники етерија]] во јужна Македонија. Во понатамошниот дел, Јанков акцентирал дека би било корисно за Бугарија и круната, ако тој да замине за Солун и ги одврати бујните глави од слични авантури. Јанков ветил дека ќе биде најверен на кнезот и дека зборувал со Константин Стоилов за можноста да биде испратен легално во таа мисија. На крајот додал: ''Мислам дека ќе биде од корист за Круната, во Македонија да биде едно верно лице, кое ќе ја држи во тек со сè, што се случува таму'' <ref name="VGSiS" />. Полковникот не бил задолжен со ваква мисија. Неговата посета на Македонија кон крајот на 1896 година е уште еден неуспешен обид на Врховниот комитет, сега преку Фердинанд, да се наметне над Организацијата. Иако мисијата на Јанков била неуспешна, таа имала далекусежни последици. Имено, [[Христо Куслев]] истакнува дека откако полковникот Јанков не успеал да се договори со Централниот комитет на ТМОРО го дал сигналот за формирање на [[Бугарското тајно револуционерно братство]] <ref name="VGSiS" />. === Член на Централниот комитет === {{quote|''Во Солун до 1-2 месеци стоев без работа и се среќавав со главатарите Пере Тошев, Татарчев и Матов и разменував мисли само со нив. Минував како учител, се движев слободно по градот и по кафеаните. Отпрвин само се подготвував да заминам во некој реон, но се подзабави работата, затоа што сè уште се правеа подготовките. Тогаш тајно обучував со пушка во својата соба момчиња од Солун - кондураџичиња, писари кај трговци, занаетчии - околу 10 души. ''|'''''Христо Черноппев'''''|'''''Спомени''''' <ref>[http://www.angelfire.com/super2/vmro-istorija/Knigi/spomhc02.html Спомени - Христо Чернопеев]</ref>}} [[Податотека:Argir Manasiev2.jpg|150px|мини|лево|Аргир Манасиев]][[Податотека:Разписка 266 от ЦМОРК за получени 500 наполеона от Българското Правителство чрез Димитър Ризов.jpg|мини|десно|200px|Расписка на Централниот македоно-одрински револуционерен комитет за 500 наполеони од бугарскиот трговски агент Димитар Ризов. Солун, 24 ноември 1898&nbsp;г. Печат: Македонски централен револуционерен комитет <ref name="PnDVMRO" />]] Во 1897 година, Пере Тошев во придружба на [[Аргир Манасиев]] посетил повеќе села на потегот помеѓу [[Гевгелија]], [[Воден]] и [[Ениџе Вардар]]. Меѓу нив биле: Смкоквица, Конско, Тушим, Лесково, Баровица и други <ref name="VGSiS" />. Пере имал значајно влијание за развојот на Внатрешната организација во Тиквешијата. Тој почесто навраќал во селото Ваташа, од каде што потекнувала неговата мајка, за да се види со своите роднини. Исто така, тој поседувал чифлиг во месноста ''Житољуб'', кај селото [[Фариш]] <ref name="VGSiS" />. Како еден од најагилните членови на Централниот комитет, [[Даме Груев]] го привлекол вниманието на османлиската власт. На [[1 мај]] [[1898]] година Дворската канцеларија го известила Великото везирство, според укажување од османлиското комесарство од [[Софија]], дека Даме под превезот на училиштен инспектор обиколувал насекаде и затоа треба да се следи неговото поведение <ref>Македония, Сборник от документи и материали, София, 1978</ref>. На [[10 мај]] [[1898]] година Дворската канцеларија го известило Великото везирство дека Даме бил помилуван со високо ираде. Поради недостаток на докази, најверојатно Даме бил помилуван, но го привлекол вниманието на власта и оттука по неколку месеци, во летото 1898 година, бил интерниран во [[Битола]], со што бил отстранет од Централниот комитет. Меѓутоа, веднаш во Централниот комитет се нашол Пере, кој се вработил како коректор во печатницата на Коне Самарџиев. Во исто време во ЦК се нашол и Христо Матов, кој се вработил како професор по литература во новоотворениот трговски оддел на [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“]]. Во есента 1900 година, [[Михаил Герџиков]] бил назначен за учител во Струмица, меѓутоа митрополитот Герасим одбил да го прими. Поради тоа, Герџиков заминал за Солун и времено го заменувал секретарот на ЦК. Тоа уште повеќе ги влошило односите, и онака лоши, помеѓу Струмичкиот окружен комитет и Герасим. Митрополитот ги разрешил од должност претседателот на ОК, [[Стојан Георгиев]] и [[Давче Наков]]. Тогаш радовишкиот архиепископ го известил Герасим за смртната пресуда против него донесена од ОК. Откако го разбрал тоа, Герасим ги испратил И. Саев и Петар Бошњаков во Солун, каде што требало да поднесат контестација во врска со пресудата на ОК. Двајцата пратеници во Солун биле студено пречекани од Пере Тошев и другите членови на Централниот комитет <ref name="VGSiS" />. Татарчев предложил да му соопштат на Герасим да замине на отсуство, а за свој заменик да го постави И. Саев, кој требало да ги назначи учителите предложени од ОК и потврдени од ЦК. Татарчев исто така истакнал дека: ''смртната пресуда се одлага, а не одменува'' <ref name="VGSiS" />. Во 1900 година, [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]] го изработиле [[Правилник за четите на ТМОРО|Правилникот за четите]] <ref>{{наведена книга|first=Д|last=Димески|title=Македонското нацинално движење во Битолскиот вилает 1893 - 1903}}</ref>, и тоа врз основа на членот 11 од [[Уставот на ТМОРО]] и окружното на ''ЦК'' од октомври 1898 година. Според [[Борис Сарафов]], правилникот бил изработен од [[Ѓорче Петров]] и капетанот [[Димитар Венедиков]] <ref name="VGSiS" />. Правилникот бил хектографиран и верификуван од страна на Пере Тошев и [[Христо Матов]]. За време на [[Солунска афера|Солунската провала од 1901 година]], правилникот се нашол во рацете на турските власти, и од тука најверојатно потекнуваат бројните негови варијанти, односно слободни толкувања кои се нашле меѓу солунските конзули <ref name="VGSiS" />. === Судир со Бугарското братство === {{quote|''Централистите беа решиле со терор да се справат со Гарванова и др. Тоа нам ни штетеше многу тука, на делото. Ѓорче аплаудираше на акцијата против Наумов. Беше на мислење дека треба да се испоколат сите од „Братството“, - никакво разбирање, никакво помирување. ''|'''''Борис Сарафов'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:IvanGarvanoffBGrevolutionary.jpg|150px|мини|лево|Иван Гарванов]] [[Податотека:Uchiteli Solun.jpg|350px|мини|десно|Егзархиски учители во Солунската гимназија. Иван Гарванов е втор од првиот ред.]] Откако егзархиската групација увидела дека нејзиното влијание во [[Македонија]] опаѓа и дека нејзината политика може да биде уништена, тие решиле да ја копираат [[ТМОРО]] и го создале [[Бугарското тајно револуционерно братство]] на чело со [[Иван Гарванов]], со што дошло и до физички пресметки со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]]. Братството претендирало да биде втора револуционерна организација во [[Македонија]], но тие дејствувале во согласност со своите големобугарски политички сфаќања и со својата дејност во [[Македонија]] предизвикувале забуна меѓу обичното членство на [[ТМОРО]] бидејќи не настапувале во свое име туку во име на целото македонско револуционерно дело. Биле преземени разни дејствија за да се наруши авторитетот на [[ТМОРО]] меѓу населението <ref name="VGSiS" />. Таква била активноста на Делчо Колушев кој ги излажал селаните од селото Тушим, дека пушките кој биле испратени од [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] за селото, всушност биле испратени од Бугарија не за организацијата туку за селаните <ref name="VGSiS" />. Подоцна [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] одвај успеал да се разбере со селаните, а била и избегната престрелка. Веднаш по формирањето, братството стапило во контакт со ВМК ([[Врховен македонско-одрински комитет]]) со таа цел, во [[Софија]] отпатувал Колушев. На 23 април 1897 година, Врховниот Комитет испратил окружно до Братството кое било насочено против српската пропаганда во [[Македонија]]. На 1 мај Иван Гарванов кои имал 100 примероци од окружното и почнал да го растура. Оваа окружно било повод за започнување на првиот судир на [[ТМОРО]] и Братството. Судирот започнал поради различните стојалишта помеѓу двете организации во однос на пропагандите во [[Македонија]]. Братството против српската пропаганда тргнувало од позициите на бугарската политика. [[ТМОРО]] од своја страна имал свои позиции и ист пристап кон сите пропаганди во [[Македонија]]. Во летото 1897 година [[ТМОРО]] направил обид за ликвидација на [[Васил Иванов К‘нчов]], по обидот Централниот управен совет на Братството решило да бидат да ликвидирани [[Дамјан Груев]], [[Иван Хаџи Николов]], Пере Тошев и [[Христо Матов]]. Но обидите за ликвидација на членовите на ЦК на [[ТМОРО]] биле неуспешни. Во пролетта 1899 година во [[Сер]], [[ТМОРО]] направила обид за ликвидација на Атанас Наумов. По овој обид, Братството увидело дека не може само да се спротивстави на ЦК и се обратил на Врховниот комитет во [[Софија]] <ref name="VGSiS" />. [[File:Pere T..jpg|лево|thumb|150п|Барање на Пере за преназначувањето како бугарски (егзархиски) учител испратено до Егзархот Јосиф во 1901]] Набргу потоа, Гарванов се нашол во Софија каде што имал средби со [[Рачо Петров]], [[Константин Стоилов]] и [[Васил Радославов]]. Но, сите го пречекале ладно, без да ветат конкретна помош. Речиси сите го советувале да се постигне договор помеѓу Братството и ТМОРО. По враќањето во Солун, Гарванов и останатите членови на Братството решиле да се постигне помирување, но да се причека пратеникот на Сарафов. Првите преговори помеѓу Братството и Организацијата биле водени во септември 1898 година, меѓутоа без успех. Во август 1899 година, се одржало едно опширно советување на Централниот комитет. Покрај четирите члена на ЦК, на советувањето учествувале и 27 околиски раководители. Меѓу останатото, на советување станало збор и за слевање на Братството во Организација. [[Иван Хаџи Николов]] поднел оставка од ЦК во интерес на спогодбата, меѓутоа таа не била прифатена <ref name="VGSiS" />. Во септември 1899 година, во Солун пристигнал емисарот на Врховниот комитет, поручникот [[Иван Камбуров]]. Тој пред Управниот совет на Братството ги изложил условите за обединување. Членовите на Братството побарале еден нивни член да влезе во ВМК на местото на Ѓорче Петров, но тоа било одбиено. Нивното барање било спротивно од целите на ВМК на Сарафов. Врховниот комитет сакал целосно да го премавне Задграничното претставништво од Софија. Нивното барање било заменето со условот: Никој од централистите да не го претставува ЦК, туку еден претставник на ВМК да седи во Солун и да го следи развојот на работите <ref name="VGSiS" />. Оттука била јасна целта на Сарафовиот комитет, да се наметне како единствен фактор во целото македонското револуционерно движење. Условите на Братството биле одбиени од Организацијата, а самите внатрешни дејци побарале растурање на Братството и негово слевање во редовите на ТМОРО. Братството се колебало дали да ги прифати уловите на Организацијата. Но, Централниот комитет испратил ултимативен протокол кој бил прифатен од Братството. Членовите на Братството го прифатиле протоколот, затоа што биле убедувани од страна на Иван Камбуров дека Врховниот комитет ќе го преземе раководството на целото македонско револуционерно дело. По потпишувањето на протоколот за помирување: Гарванов, Колушев, Самарџиев, Кондов, Мирчев, Тенчев и други истакнати членови на Братството биле заколнати во Организацијата од страна на Пере Тошев <ref name="VGSiS" />. [[Јосиф Ковачев]] бил кооптиран во ЦК, a [[Иван Гарванов]] влегол во Солунскиот окружен комитет <ref name="VGSiS" />. === Солунска афера === {{Главна|Солунска афера}} {{quote|''... обвинението, според кое јас сум бил еден од раководителите на Комитетот, дека сум водел листи за сите членови на револуционерниот комитет и дека сум го држел печатот на Комитетот, според зборовите на М. Ризов, и дека сум го продолжил пишувањето и сум ги напишал последните 20 членови од некојси „Правилник за четите", сето тоа е дрска измислица. Јас енергично протестирам против сите овие обвинувања, измислени од полицискиот мудир, кој според самите мои обвинители: Милан Михајлов, М. Ризов, Хр. Ников и Кочо Арсов, изјавија тука пред судот, дека полицискиот мудир со тепање ги присилувал да ги потпишат такви индикации против мене и дека всушност ништо криминално против мене не знаат. Надвор од тоа, јас никогаш не сум се познавал со М. Михајлов, М. Ризов и Кочо Арсов. Со Христо Ников се познавам, бидејќи доаѓал во општината да бара учителско место, но да сум му давал некакви книжини, како шифрови клучеви или други, високо протестирам за оваа клевета; та и самиот Хр. Ников пред некој ден тука пред судот изјави дека такво обвинение на моја адреса го изрекол со принуда, тепање и тортура од полицискиот мудир. Јас не знам дали постојат чети или да има комити. Полицискиот мудир ме мачеше, за да ме натера со страв и душевна болка да признаам работи кои не сум ги правел.''|'''Пере Тошев'''|''' Солун, 10 март 1901 г.''' <ref>В. „Вечерна поща”, г. ІІ, бр. 89, София, 17 март 1901 г., с. 4 и в. „Нова борба”, г. І, бр. 37, София, 19 март 1901 г., с. 1.</ref>}} [[Податотека:Hristo Tatarchev.jpg|мини|лево|150п|Христо Татарче]][[Податотека:Edi Kule at Solun.JPG|мини|десно|350п|Једи Куле]] На [[23 јануари]] [[1901]] година по ([[Јулијански календар|стар стил]]) започнала [[Солунска афера|Солунската афера]]. Таа ноќ, турските власти ги уапсила Милан Михајлов, Александар Ников и Кочо Георгиев - Карловалијата поради нарушување на јавниот ред околу ''Вардарската капија''.<ref name="RdS">Pierre d’ Espagnat - Avant le massacre (Roman de la Macedoine actuelle) - Македония - политическо и научно литературно списание г. I кн. VII, София, 1922</ref> По нивното апсење, започнале серија на претреси при што полицијата упаднала во живеалиштата на Христо Татарчев, Никола Попев, Коне Попев, Димитар Паљошев и Христо Пиперков. Последните двајца биле уапсени, а Пиперков подоцна бил ослободен. По нив бил уапсен и книжарот од [[Воден]], Димитар Хлебаров. На [[25 јануари]], биле уапсени [[Христо Матов]] и Пере Тошев, а полицијата извршила претрес во живеалиштето на [[Поп Стамат Тончев|поп Стамат]] од црквата ''св. Димитрија'' и тамошното пансионско училиште. Малку подоцна бил уапсен и самиот Христо Татарчев. Иако, тој можел да избега и да се засолни, бидејќи за можното апсење му било укажувано од помошникот на рускиот конзул, Тодор Хаџимишев, но Татарчев: ''... не сакал да дезертира од својот пост''. На [[20 февруари]] [[1901]] година било покренато обвинението против 19 - мината прво обвинети. Со него биле обвинети: Милан Михајлов, Кочо Георгиев, Коце Лазаров, Тодор Иванов Карапетков, Васил Мончев, Христо Татарчев, Христо Матов, Пере Тошев, Поп Стамат и други. Тие биле обвинети за државен престап против [[Отоманското Царство]], сакајќи: ''Да основаат самостојна македонска држава од Солунскиот, Битолскиот и Скопскиот вилает''<ref name="IGiST">Георгиев Величко и Стайко Трифонов, Македония и Тракия в борба за свобода (XIX и началото XX век) Нови Документи, София, 1995</ref> или, во најмала рака, овие три вилаети да бидат присоединети кон [[Бугарија]].<ref name="IGiST" /> Според еден документ од англиско потекло, тие биле обвинети за организирање на револуционерна сила против османлиската власт со цел: ''воспоставување во Македонија автономна власт... воспоставување на нова форма на власт (влада) во Македонија'' <ref name="VGSiS" />. Ова дело било казниво според членовите 56 и 58 од Османлискиот кривичен закон и според нив следувало смртна казна. Како резултат на Солунската афера, од [[26 февруари]] до [[14 март]] 1901 година било одржано судење на кое биле изведени 19 души, членови на Организацијата. Од нив, тројца беа осудени на смрт, седум на доживотен затвор (меѓу кои, Христо Матов и Пере Тошев), тројца на петгодишен затвор со синџири (меѓу кои, Христо Татарчев и поп Стамат), еден на затвор во траење од две години, додека петмина обвинети биле ослободени. Поради пренатрупаност во солунскиот затвор, на [[6 јули]] 1901 година, заедно со 38 затвореници, меѓу кои биле [[Христо Матов]], [[Христо Татарчев]], Пере Тошев, [[Иван Хаџи Николов]] и други, во придружба на 20 војници под придружба на еден поручник, биле спроведени до паробродот ''Марија'' (во сопственост на компанијата Хаџи Даут) и испратени за [[Бодрум Кале|Подрум Кале]], каде требало да ја издржуваат казната. === Подрум Кале === {{quote|''Во мај месец ме испратија во Подрум. Таму ги затеков доктор Татарчев и Хр. Матов, и заедно не држеа таму. И додека бев во Подрум, знаев како врват работите. Служејќи си со хемиско мастило водев кореспонденција со Солун, Битола, Софија. Писмата за навидум беа пишувани на турски. Протерав добро во затворот, - како во Битола, така и во Подрум.''|'''Даме Груев'''|'''Спомени''' <ref name="DGBSIGLJM">Спомени на Дамянъ Груевъ, Борисъ Сарафовъ и Иванъ Гарвановъ, сообщава: Љ. Милетичъ, София, 1927</ref> }} [[Податотека:Ivan Hadzhinikolov MOO.JPG|мини|лево|150п|Иван Хаџи Николов]][[Податотека:Bodrum Castle 4.JPG|мини|десно|350п|Подрум Кале]] Затворот [[Бодрум Кале|Подрум Кале]] се наоѓал во градот [[Бодрум|Акија]]. Таму се наоѓале затвореници од разни народности и вери, осудени за разни дела од политички престапи до разбојници и криминалци. Условите биле многу лоши, а смртноста била 30 пати поголема отколку во други услови <ref name="PPArsov" />. Пред пристигнувањето на Даме, таму веќе се наоѓала поголема група на македонски револуционери осудени поради својот придонес во македонското револуционерно движење. Меѓу нив биле: [[Петар Поп Арсов]], [[Мише Развигоров]], Александар Икономов, [[Христо Татарчев]], [[Христо Матов]], [[Иван Хаџи Николов]] и Пере Тошев <ref name="PPArsov" />. Во Подрум Кале, Даме своите соборци и пријатели од Македонија ги затекнал раскарани. На една страна биле Петар Поп Арсов, Хаџи Николов, Мирасчиев и други, а од другата страна биле Татарчев, Христо Матов, Развигоров и други. Таквата поделба влијаела и врз Даме. За оваа поделба [[Ѓорче Петров]] вели: ''Тие во Подрум се беа зајале меѓу себе, Пере и Докторот (Татарчев б.н) веќе не можеа да се трпат. Даме и со Матов и со докторот беше оладен до голем степен... во затворот веќе нема општо дело и таму се раздробуваат'' <ref name="GPSKLjL">Петров Ѓорче, Спомени, Коресподенција, (вовед, коментар и редакција Љубен Лапе), Скопје, 1984.</ref>. Меѓутоа таквата состојба не траела долго. На 19 август 1902 година султанот [[Абдул Хамид II]] амнестирал 36 македонски затвореници, затворени поради [[Виничка афера|Виничката афера]] и [[Солунска афера|Солунската афера]], со исклучок на [[Даме Груев]], меѓу нив се нашле: [[Христо Татарчев]], [[Христо Матов]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Петар Поп Арсов]] и Пере Тошев. ===Солунски состанок=== {{quote|''Од Подрум се ослободивме 16 лица: дедо Ангел (Пандура), Ал. Беличев, Алекс. Икономов, Мише Развигоров, Д Миразчиев, Јос. Даскалов, Јером [онах] Козма, игумен, Петр П[оп] Арсов - тие се осудени по Виничката афера. Хр. Ников, Хр. Мат, Ив Х[аџи] Николов, д-р Хр. Татарчев, Коце Ар. Лазов, Милан Ризов, поп Стамен и Пере Тошев - по Солунската афера. Се ослободуваат од Азија: Д Палашев, Тоде Иванов и Ангола Арабаџи. Некојси Бачваров од Одринско исто се ослободува. Денес рано стигнавме тука и по некој ден одиме за Солун. Во Подрум остануваат уште 36 лица: 7 свештеници и 29 лица граѓани, селани и наставниците.''|'''Писмо од подрумски заточеник'''|'''Смирна, 25 август 1902 г.''' <ref>В. „Право”, София, г. ІІ, бр. 28 (36), 30 август 1902, с. 3.</ref> }} Додека Пере ја одлежувал својата казна во [[Бодрум Кале|Подрум Кале]], во редовите на македонското револуционерно движење се случиле крупни настани. По [[Солунска афера|Солунската афера]], во текот на која речиси сите членови на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на Организацијата биле уапсени, на површина го испливал Бугаринот [[Иван Гарванов]]. Во Софија, [[Македонски комитет|Македонскиот комитет]] се нашол во рацете на [[Иван Цончев]], кој бил близок со кнезот [[Фердинанд I]]. Во предвечерјето на [[Горноџумајско востание|Горноџумајското востание]], [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на Гарванов закажал Конгрес кој требало да се одржи од 1 до 5 септември (стар стил) 1902 година. Конгресот не се одржал, поради интензитетот на настаните, поврзани со врховистичката провокација. На 1 септември 1902 година, во Солун од Подрум Кале пристигнале 36 македонски револуционери, кои биле помилувани од султанот. Меѓу нив биле: [[Петар Поп Арсов]], [[Христо Матов]], [[Иван Хаџи Николов]], Пере Тошев и други <ref name="VGSiS" />. Нивното пристигнување се поклопило со денот на закажаниот Конгрес, кој од објективни причини не се одржал <ref name="VGSiS" />. Следниот ден, ЦК одржал состанок на кој биле поканети поранешните членови на ЦК. На состанокот присуствувале Матов и Пере Тошев, додека Петар Поп Арсов, иако бил поканет, одбил да учествува. Според Христо Татарчев, на овој состанок било одлучено да се предупреди [[ВМОК]] да не ги форсира настаните, а кога ќе се реши прашањето за востанието, врховистите навременото ќе бидат известени. Иван Гарванов бил задолжен да ја соопшти оваа одлука [[ВМОК]] <ref name="VGSiS" />. === Помирителна комисија === {{quote|''При овие разидувања, при овие спротивности меѓу нас и В.К., ние не допуштавме да стане збор зошто ние, коишто бевме фанатично убедени, дека сме на правиот пат, да му отстапуваме на В.К. А луѓето на В.К. немаа толку разум да поотстапат, да се сообразат колку-толку со нашите императивни барања. Да беа тие луѓе малу-отмалу поразумни да беа ја сфатиле вистинската положба, да беа го разбрале нашето настроение и потребите на самото дело, ќе дојдевме бездруго до споразум. Се разбира, штом со нив не можеше ништо да се сврши, сосем природно беше ние да побараме луѓе, што ќе го примат нашето становиште, луѓе, коишто ќе заговоруваат отворено за револуцијата во Македонија со општи сили, оттаму подигнати, и со други, испратени оттука, без да се прави разлика во задачите на тукашната организација од задачите на внатрешната организација. А по самата положба на прашањето излегуваше, дека борбата кога ќе се појави, ќе ја има јатката во Македонија, дека таму ќе биде јатката на бојните сили, а оттука, какви и да се, да се испратат сили на помош, па дури и да се тие и поголеми од внатрешните, да се сметат за помош на силите, што ги раководи Ц.К., и тој да биде на чело. В.К. требаше да остане во положба на мандатор по сите политички иницијативи, коишто би ги предрешил Ц.К.''|''' Ѓорче Петров'''|'''Спомени''' <ref>[http://cane.georgievski.angelfire.com/Knigi/spomgp10.html Офицерски спомагателни братства. — Генерал Цончев се зближува со внатрешните дејци и тајно појдува во Солун. — Владата против офицерските братства; Цончев преместен во Видин. — Јанков посредник меѓу централистите и врховистите. — Неуспешен обид да се соберат пари во Белград и во Исмаил. -— Се поставуваат врски со Букурешт. Еден Бугарин, студент, шпионин. — Принципиелните разлики поради коишто В.К. и Ц.К. не можеа да се споразумат за здружна работа. — Ѓорче Петров издава в. „Бунтовник“ — Петров како агитатор со живо слово.]</ref> }} [[Податотека:Ivan Tsonchev mlad.jpg|150px|мини|лево|Иван Цончев]][[Податотека:Ivan Garvanov Efrem Chuchkov Milan Matov.jpg|350px|мини|десно|Павел Христов, Ефрем Чучков и Милан Матов]] Во почетокот на [[ноември]] ''врховистичкото востание'' спласнало и тогаш [[Иван Гарванов]] со новоназначените [[Задгранично претставништво|задгранични претставници]] [[Христо Матов]] и [[Христо Татарчев]], во тајност од другите членови на Централниот комитет се решил за востание. Матов и Татарчев веднаш откако пристигнале во [[Софија]] на својата должност започнале преговори за помирување со [[Македонски комитет|Врховниот комитет]] врз основа за проширување на востанието. Тие тврделе дека тоа е желба на Централниот комитет, а за сето тоа ја имале поддршката на [[Иван Гарванов]] кој сакал помирување по секоја цена. Новото ЗП успеало да издејствува формирање на една помирителна комисија, а Матов и Татарчев во интерес на помирувањето се откажале до дотогашните претензии на ТМОРО. Иницијативата на ЗП, била секако поддржана од Централниот комитет на Гарванов. Во пракса помирувањето, кое го заговарале Гарванов и задграничните претставници, требало да се реализира преку формирање на единствен Врховен комитет. Во него требало да влезат претставници од двата комитета и ТМОРО. Според првиот предлог, Врховниот комитет требало да се состои од седум члена. Од нив, тројца требало да бидат од ВК на Цончев, тројца од ТМОРО (Матов, Татарчев, Пере и [[Гоце Делчев]]) и тројца од дисидентскиот комитет на [[Христо Станишев]] <ref name="VGSiS" />. Меѓутоа, Иван Цончев го отфрлил предлогот. Потоа комисијата предложила во новиот ВК да влезат тројца од комитетот на Цончев, двајца од Внатрешната организација, еден од комитетот на Станишев, а последниот член требало да биде неутрален. Цончев одбил и дал свој предлог. Според него, новиот ВК да се состои од девет члена. Во него да влезат сите членови на неговиот ВК (без [[Антон Бозуков]]), а од ТМОРО да влезат Матов, Татарчев, Пере Тошев и Гоце. Цончев предложил, по помирувањето сите материјални средства на двете организации да се стават на располагање на комитетот за дозавршување на започнатото востание. Цончев целосно го игнорирал комитетот на Станишев и не отстапил од своите позиции <ref name="VGSiS" />. Комисијата се обидела да го префрли прашањето на македонските друштва, преку еден вонреден конгрес. Истовремено, [[Иван Цончев]] како услов за помирување го поставил кревањето на востанието напролет. Гарванов на [[29 ноември]] [[1902]] година му пишал на Задграничното претставништво: ''Ќе треба да се распределат сите горски сили и уште отсега да навлезат во земјата, да се стокми набрзо динамит и повеќе пушки, та напролет дај Боже здравје да си ја пробаме среќата'' <ref name="SP">Станува збор за шифрирано писмо под бр. 22 од 29.11.1902</ref>. Во средината на декември [[Христо Татарчев]] имал средба со бугарскиот премиер [[Стојан Данев]] и кнезот [[Фердинанд I]] и известил дека акциите идната ''година се неминовни'' <ref name="VGSiS" />. === Софиско советување === {{quote|''Неколку време потоа, во јануари 1903 година, ми се чини, Думев и Гарванов дојдоа со специјална мисија тука да го расипат нашето решение. Јас ниту се сретнав со нив и понатаму ниту зборував нешто по тоа прашање со нивната компанија, зошто криеја од мене што вршат. Пере ги остави сите без одговор. Делчев остана на своето мнение против востанието, но не зеде позиција да противдејствува — тој е мек веднаш. Впечатлението и на тројцата беше дека макар и да се решавале по тоа прашање, не верувавме, дека ќе се решат, дека ќе дојде до востание, широко и категорично, како што го кроеја тие. И тројцата сметавме да си влеземе внатре, бидејќи веќе тука неохотно ни се работеше со Татарчевци. Исто така и Борис се готвеше да си појде. Претполагавме, дека кога ќе се прснеме таму по разни краишта, дека ќе повлијаеме. Јас и Делчев особено останувавме на старата програма. Пере остануваше нерешителен. Положбата беше сериозна и изострена.''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:Mihail Gerdzhikov.jpg|150px|мини|лево|Михаил Герџиков]][[Податотека:Petrov, maleshevski, delchev.jpg|мини|десно|350п|Ѓорче Петров, Никола Малешевски и Гоце]] Кон крајот на ноември [[1902]] година ЦК на Гарванов и Задграничното претставништво ја донеле конечната одлука за кревање на востанието. Таа требало да се санкционира и затоа [[Иван Гарванов]] на [[24 декември]] [[1902]] година испратил окружно за одржување на Конгрес. [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништво]] откако го примило окружното од [[Централен комитет на МРО|ЦК]] организирало советување во [[Софија]] кое траело неколку дена. На оваа советување присуствувале: Гоце Делчев, [[Ѓорче Петров]], Пере Тошев, [[Христо Матов]], [[Христо Татарчев]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Борис Сарафов]], [[Михаил Герџиков]], [[Кирил Прличев]], [[Туше Делииванов]], [[Христо Силјанов]] и други. На ова советување Матов и Татарчев ја поддржувале идејата за ''општо востание'', додека пак Ѓорче Петров и Гоце Делчев се залагале за ''перманентно востание'' <ref name="VGSiS" />. [[Ѓорче Петров]] предложил да дојде до засилување на четите и терористичките акции кој постепено требало да водат кон востание кое не требало официјално да се објави. [[Михаил Герџиков]] предложил терористички напади кој би ја засегнале османската власт и европскиот капитал. Тој планирал да се формираат терористички групи по градовите кој би биле во контакт со [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]], а кон овие идеи клонел и Гоце Делчев. Делчев истакнал дека Турција треба да се фрли во [[анархија]], да се разниша Царството во неговите основи со што би се предизвикале Големите сили да интервенираат за решавање на [[Македонското прашање]]. Меѓутоа Делчев се решил за комбинирано дејствување со чети и терористички акции. На крај од советувањето се дошло до компромисно решение за ''засилени партизански дејства'' <ref name="VGSiS" />. По советувањето бил известен [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] дека тие се против општо востание но за партизански дејства. Треба да се истакне дека оваа советување не влијаело во одлуката за донесување на востанието бидејќи [[Солунски конгрес од 1903|Солунскиот конгрес]] без да ги сочека резултатите од советувањето донел одлука за востание <ref name="VGSiS" />. === Смилевски конгрес === {{Главна|Смилевски конгрес}} {{quote|''Конгресот беше свикан од битолското раководство, на инсистирање на Сарафов. Според објаснувањата кои беа изнесени за претстојното востание, се виде дека Организацијата малку го подготвила востанието не само во Битолско, туку и во другиот дел на Македонија. Речиси половина од присутните рекоа дека воопшто не се подготвени за востание и кога се постави прашањето зошто на Солунскиот конгрес се донела одлука за дигање на востанието, без да се сослушаат реонските раководители, Лозанчев не можеше да даде вистински одговор.''|'''''Пандо Кљашев'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:AnastasLozanchev.jpg|150px|мини|лево|Атанас Лозанчев]][[Податотека:Smilevo-view-old.jpg|десно|мини|350п|Смилево]] Смилевскиот конгрес, како конгрес на Битолскиот округ, според решенијата донесени во [[Солун]], требало дефинитивно да ја потврди одлуката за кревање востание. Во таа насока се развила остра дискусија, во која се јавила струја која сметала дека условите за сенароден бунт сè уште не се созреани. На првиот ден од конгресот од излагањето на делегатите било утврдено дека [[Прилеп]]скиот, [[Битола|Битолскиот]], [[Кичево|Кичевскиот]] и делови на други реони не се достатно подготвени. Најдобро подготвени биле [[Ресен]]скиот реон, [[Костур (град)|Костурскиот]], [[Демир Хисар|Демирхисарскиот]], неколку села од [[Битола|Битолскиот]] реон, како што се [[Смилево]], [[Ѓавато (Битолско)|Ѓавато]] и [[Цапари]], додека Охридскиот располагал само со 1.400 пушки. Меѓу делегатите се јавиле лица кои биле против востание во текот на таа година како што биле: [[Ѓорѓи Сугарев]], [[Петар Ацев]], [[Тале Христов]], [[Никола Карев]], [[Никола Петров Русински]] и други. Во една крајно напната атмосфера по повод острите расправии околу решението за востание, несогласувањата ги прекинал Даме Груев, кој како еден од основачите на [[ТМОРО]] и претставник на неговиот [[Централен комитет на МРО|Централен комитет]], уживал огромен авторитет. Според сеќавањата на Пандо Кљашев, тој рекол: ''А бре луѓе, не губете си го времето да го решавате прашањето - ќе има ли востание или не, зашто тоа е решено - битти даваси! Говорете сега за востание, како да го направиме и кога, но не по ден и по време'' <ref name="PK">Спомени на П. Кљашев..., 242</ref>. Во прилог за донесување на одлука за кревање на востание влијаеле и неколку настани. Конгресот преку [[Лука Ѓеров]] дознал за [[Солунски атентати|Солунските атентати]]. Како дополнителен аргумент послужил и [[Ѓурѓовденски масакар|Ѓурѓовденскиот масакр]] извршен на [[6 мај]] во [[Битола]], а во [[Цапари]] дошло до судир со османлиските сили. Бил избран [[Главен штаб за II Битолски револуционерен округ]], а тој требало да раководи со подготовките за востанието и со самото востание. За членови на ''Главниот штаб'' биле избрани: [[Даме Груев]], [[Борис Сарафов]] и [[Атанас Лозанчев]], а како нивни заменици биле избрани [[Георги Поп Христов]], [[Петар Ацев]] и [[Лазар Поп Трајков]]. Членовите на ''ГШ'' биле избрани со јавно гласање додека пак нивните заменици со тајно гласање <ref name="VCD">[http://www.bmark/vch/index.htm Васил Чакаларов Дневник 1901-1903 г]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Конгресот донел и непротоколарно решение, доколку ''пристигнат нови сили'' <ref name="VCD " />, како [[Ѓорче Петров]], Пере Тошев и [[Христо Матов]], тие по автоматизам да влезат во ''Штабот''. === Датум за востание === {{quote|''Потем пак поминавме во Демирхисарско, и во с. Пространи за првпат се сретнавме со Петар (Пере) Тошев, што беше дојден од Бугарија. Нему му беше дадена амнестија, и тој тргнал со кираџии и пасош од Софија. Тој ни пошол во пресрет со Лозанчева. Нашата чета, „штабската чета“, во која имаше околу 20-мина од мојата чета и од четата на Давидов, беше под команда на Делчев, кога беше кај нас. Го задржавме кај нас Тошев. Беше дојден окуражен, беше на мислење само малу подоцна да се крене востанието. Пере Тошев ни рече дека Начовиќ се ангажирал да посредува меѓу нас и Портата, но дека од таа работа не излегло ништо. Ние четиримината честопати разговаравме како да се води востанието.''|'''''Борис Сарафов'''''|'''''Спомени'''''}} Со формирањето на [[Главен штаб за II Битолски револуционерен округ|Главниот штаб]], Организацијата влегла во востаничка атмосфера. Штабот состојба ја официјализирал со своето прво Окружно до ''Центровите, селските началници и народот'' од [[27 мај (настани)|27 мај]] 1903 година. По завршувањето на [[Смилевскиот конгрес]], Штабот презел разни дејности за засилување на востаничките подготовките. [[Даме Груев]] и [[Борис Сарафов]] презеле обиколка низ [[Охридско]], [[Преспанско]], [[Ресенско]], [[Кичевско]], [[Демир Хисар|Демихисарско]], [[Крушево|Крушевско]] и [[Костурско]]. При оваа обиколка биле изработени детални планови за започнување на востанието во секој реон во зависност од месните услови. Главниот штаб од страна на [[Смилевскиот конгрес]] бил овластен да го одреди датумот за започнување на востанието. Ова прашање за првпат било разгледано кон крајот на мај, во Демирхисарско, меѓу [[Даме Груев]], [[Борис Сарафов]], [[Атанас Лозанчев]] и Пере Тошев. Истовремено станало збор за видот на востаничките дејствија. Сарафов предложил напад на Битола со околу 500 до 600 луѓе, меѓутоа Даме и Лозанчев биле против таквата акција, бидејќи не се располагало со соодветен кадар за борба во урбани услови. Пере Тошев допуштал таква акција само под услов ако се располага со 500 кг. динамит, што било крајно невозможно <ref name="PRDG">Ванчо Ѓорѓиев, Подземната Република, Дамјан Груев и македонското револуционерно движење, Тримакс - Филозофски факултет - Скопје, 2010</ref>. Под влијание на настаните, особено засилениот терор на османлиските власти, на 1 јуни (стар стил) 1903 година, во близината на селото [[Бабино]], Даме, Сарафов, Лозанчев и Пере Тошев повторно го отвориле прашањето за денот на востанието. Тогаш било предложено востанието да започне на 6 јули (стар стил). Меѓутоа, Пере Тошев инсистирал востанието да се одложи за подоцна. Оттука, прашањето за денот на востанието останало отворено. Набргу потоа дошло до разединување помеѓу Даме и Пере Тошев <ref name="PRDG" />, поради што Пере заминал за Прилепско, не прифаќајќи го резервираното место на [[Главен штаб за II Битолски револуционерен округ|Главниот штаб]] <ref name="PRDG" />. По долги натегања на 14 јули Даме Груев и Сарафов, кај селото [[Буф]], решиле востанието да се крене на [[2 август (настани)|2 август]] на празникот [[св. Илија]] <ref name="MP">Манол Пандевски, Македонското ослободително дело..., том втори, 267</ref>. === Прилепскиот реон во текот на востанието === {{quote|''Луѓето како да се надеваа на надворешен потпор. Ваму се сретнавме и со Перета, во селата; тој беше ваму со чета — во прилепската чета. Самиот Пере ми ја опиша положбата дека е несериозна целата работа, и останавме тука, заедно одевме, сноевме по селата. Просто безизлезна положба и не знаевме што да правиме. ''|'''''Ѓорче Петров'''''|'''''Спомени'''''}} [[Податотека:Petar Atsev IMARO.JPG|лево|мини|150п|Петар Ацев]][[Податотека:Gyorche Petrov Cheta.JPG|350px|мини|десно|Четата на Ѓорче Петров]] [[Смилевскиот конгрес]] за членови на горското началство во Прилепско ги назначило [[Петар Ацев]], [[Јордан Тренков]] и [[Тале Христов]] <ref name="OBnMHS">[http://www.obm1/index.html "Освободителнитѣ борби на Македония", том I Илинденското възстание]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Издателство на Илинденската организация, София, 1933.</ref>. Во реонот дејствувале четити чети: Толе паша по десниот брег на [[Црна Река|Црна]], Анте по левиот брег, Пешков во селата околу [[Прилеп]] и Оклев во [[Прилепско Поле|Прилепското Поле]] <ref name="OBnMHS" />. По Конгресот, започнале трескавични подготовки, а во [[Прилеп]] се јавиле значаен број на поддржувачи. Прилепската околија се наоѓала во средина, еднакво оддалечена од бугарската граница и од југозападните покраини, од каде доаѓале грчки пушки, оттука Прилепско останало невооружено <ref name="OBnMHS" />. Меѓутоа реонот бил особено добро организиран, селаните имале борбен дух, а Организацијата во [[Прилеп]] располагала со млади самопожртвувани луѓе кои биле подготвени да извршат разни подвизи. Околу 10 август, [[Ѓорче Петров]] со поголема чета, како и со динамит и бомби, пристигнал во Прилепско, каде што веќе се наоѓал Пере Тошев <ref name="OBnMHS" />. На [[Илинден]], востаничките чети ги прекинале телеграфските врски меѓу [[Прилеп]]-[[Битола]] и [[Прилеп]]-[[Велес]], разурнале неколку дрвени мостови на патот за [[Градско]], [[Кичево]], [[Крушево]] и [[Велес]] <ref name="OBnMHS" />. На 23 јули востаничките чети засилени со вооружени и невоооружени селани, ја нападнале касарната и мудурот во селото [[Витолишта]], меѓутоа една востаничка пушка случајно пукнала и целиот гарнизон станал во готовност. Востаниците биле пречекани со истрели. По двочасовна борба востаничките сили се повлекле. Во овој напад учествувал и Пере Тошев <ref name="OBnMHS" />. Мобилизираните граѓани и селани набргу се вратиле во своите домови. Подоцна востаничките чети извршиле неколку напади на беговските кули и чифлици. [[Ѓорче Петров]] во Прилепско пристигнал кога Османлиите се подготвувале за голема кација во востанатата област. Оттука, неговите момчиња си заминале во родните места, а [[Андон Ќосето]] се одвоил. Ѓорче останал со 14 момчиња и со материјалот што го донел. Прилепскиот реон не востанал масовно, а голем дел од динамитот и бомбите не биле искористени. Според [[Христо Силјанов]]: ''За таквата состојба не е незначаен фактот што двајцата големи револуционери (Пере и Ѓорче Петров б.н) од почетокот до крајот останаа со својот скептичен однос кон востанието'' <ref name="OBnMHS" />. Во септември Ѓорче, во [[Мариово|Мариовско]] се сретнал со костурските чети, а заедно со неа имал една борба кај селото [[Чаниште]]. ===Расцеп на Македонската револуционерна организација=== {{Главна|Расцеп на Македонската револуционерна организација}} {{quote|''Решението на македонското прашање се гледа преку оформување на Македонија како самостојна политичка единица во рамките на една балканска федерација, затоа да се агитира врз меѓународна основа и да се неутрализираат пропагандите, обединување на населението во Македонија околу идеалите на Организацијата со што ќе се отстрани опасноста од поделба на Македонија од страна на балканските држави.''|'''''Директива за идната дејност на Организацијата''''' <ref>Димо Хаџи Димов, Одбрани дела, уредник Манол Пандевски, Скопје, 1984</ref>}} [[Податотека:Dimo Hadhidimov IMARO.jpg|150px|мини|лево|Димо Хаџи Димов]] [[Податотека:Vidni deici na VMORO i VMOK.JPG|350px|мини|десно| '''Горе:''' Стефан Чавдаров, Добре Даскалов, Мише Анчев, Иван Караџов, Запранов, Михаил Дорев, Борис Мончев. '''Средина:''' Петар Ацев, Петар Кушев, Христо Матов, Тодор Лазаров, Тодор Александров. '''Долу:''' Стојан Мишев, Григор (Гешо) Илиев, Петко Пенчев, Христо Саракинов и Георги Занков.]] По востанието во [[Софија]] се одржале првите повостанички советувања на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Овие советувања се одржале во периодот од [[декември]] [[1903]] до [[февруари]] [[1904]] година, на нив учествувале истакнати раководители, војводи и началници, главно прашање кое било разгледувано е каков да биде правецот на делување по неуспешното востание. На овие советувања дошло до оформување на две гледишта, од кои подоцна ќе произлезат две струи, едната концепција била претставена од [[Христо Матов]] кој се залагал за зачувување на централистичкиот принцип, а другата струја се залагала за децентрализација и демократизација на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. На советувањата преовладала концепцијата за децентрализација и демократизација предводена од [[Серска група|Серчани]] <ref name="DD">Димитар Димески, Македонската револуционерна организација по Илинден (во пресрет на окружните конгреси), Годишен заборник на Филозофски факултет, книга, 19 (45), Скопје, 1992</ref>. Оттука произлегла [[Директива за идната дејност на Организацијата|Директивата за идната дејност на Организацијата]] изработена од [[Димо Хаџи Димов]], [[Димитар Мирасчиев]] и [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]] со што биле поставени основите на [[Радикална - реформска струја|Реформска струја]]. Како одговор на Директивата, [[Христо Матов]] ја создал брошурата [[Основите на Организацијата од Брут]] (бг. основитѣ на Организацията отъ Брутъ) во мај 1904 година. Во брошурата биле претставени пет принципи околу кој ќе се групира [[Умерно - конзервативна струја (МРО)|Конзервативна струја]]. Главните прашања околу кој се судриле дејците на Организацијата, се прашањето за централизација или децентрализација, односно демократизирање, како и крајната цел на самата Организација, односно ''автономна Македонија'' или оформување на ''Македонија како самостојна политичка единица во рамките на една балканска федерација''. Кризата и поделбите кој се појавиле по [[Илинденско востание|Илинденското востание]], во текот на 1904 и 1905 година се продлабочиле. Во овој период дошло до прегрупирање на силите, најистакнатите дејци на македонското револуционерно движење тргнале во барање на сојузници и приврзаници за наметнување на сопственото влијание. Влијанието на Даме во ''Битолскиот револуционерен округ'' по [[Илинденското востание]] опаднало, тој презел и една обиколка низ Солунскиот округ и пошироко за наметнување на своето влијание, но ова обиколка не ги постигнала посакуваните резултати. [[Прилепски конгрес|Прилепскиот конгрес]] покажал дека Даме има различни погледи од Пере Тошев и [[Ѓорче Петров]], по прашањето за идното устројство на Организацијата. Даме бил во лоши односи и со [[Борис Сарафов]], кој преку поедини војводи го ширел своето влијание во Македонија. Поради централистичките погледи, Даме бил на спротивната страна од Јане Сандански и [[Серска група|Серчани]], како и со дејците на ''Струмичкиот револуционерен округ''. Тој ги расипал односите и со [[Атанас Лозанчев]], со него во ноември 1904 година имал и физички судир <ref>Даме Груев, Живот и дело, част I,..., 305</ref><ref name=" KP" />. Во август 1904 година во Софија се вратил [[Ѓорче Петров]]. Тој истакнал дека Даме е уморен и дека е потребна негова замена ако сакаат да ја продолжат и завршат борбата на Организацијата. Петров тогаш бил во коалиција со [[Петар Поп Арсов]], Пере Тошев и [[Јане Сандански]]. Оваа групација се залагала за демократизација на Организацијата, прекинување на врските со било која бугарска влада и распуштње на актуелното [[Задгранично претставништво]]. Според српскиот дипломатски претставник во Софија - Симиќ, во декември 1904 година македонското револуционерно движење било поделено на 4 групи, една околу [[Борис Сарафов]], кон неа клонеле [[Ѓорче Петров]] и [[Васил Чакаларов]], друга околу Матов - Татарчев, трета околу Даме и четврта анархистичка околу која се вртеле [[Петар Поп Арсов]], [[Михаил Герџиков]], [[Димитар Мирасчиев]] и други, тие биле групирани околу весникот [[Револуционерен лист]]. Симиќ истакнал дека највлијателна група била онаа на Даме, а нејзин најекспониран претставник во [[Бугарија]] бил [[Иван Гарванов]] <ref name="SIme">Ристовски Блаже, Даме Груев во извештаите на српскиот дипломатски застапник во Софија во 1905 година, Зборник - Даме Груев 1871-1906, истражувања и материјали, Битола, 1981</ref>. Симиќ исто така истакнал дека дошло до зближување меѓу Даме, Гарванов и [[Иван Цончев]], а на спротивната страна дошло до зближување меѓу Пере Тошев, Лозанчев, Сарафов и [[Ѓорче Петров]] <ref name="SIme" />. === Прилепски конгрес === {{Главна|Прилепски конгрес}} {{quote|''Тој (Ѓорче Петров б.н) наоѓаше дека строго осудувачки било за нас патриотите - револуционери да стануваме агенти на Егзархијата и на бугарската влада, кои никогаш не го сакале нашето ослободување, туку просто се стремеле за постигање на државни цели...''|'''Јордан Тренков'''|'''Писмо''' <ref>Централен државен исторически архив (ЦДИА) - София, ф. 3, оп. 8, а.е. 677, 4-12</ref>}} [[Податотека:HristoUzunov.png|150px|мини|лево|Христо Узунов]] Во почетокот на пролетта 1904 година било донесено решение за конгрес на ''Битолскиот револуционерен округ''. Во првите денови на [[мај]] во Прилепско се собрале, следните револуционери: [[Даме Груев]], Пере Тошев, [[Ѓорче Петров]], [[Христо Узунов]], [[Ѓорѓи Сугарев]], [[Георги Поп Христов]], [[Никола Каранџулов]], [[Петар Ацев]], [[Георги Пешков]], [[Јордан Тренков]] <ref name="DZBMN">Документи за борбата на македонскиот народ за самостојност и за национална држава, том еден, Униврзитет Кирил и Методиј - Факултет за филозофско - историски науки, Скопје, 1981</ref>. На Конгресот дошло до спротивставување на две гледишта за поредокот на Организацијата. Даме се залагал за централистичкиот поредок но не наишол на поддршка. Наспроти него била концепцијата на Пере Тошев за децентрализација на Организацијата и тој бил поддржан од сите повидни револуционери <ref name="GPSKLjL"/>. Пере Тошев изработил предлог-статут наречен (''Образец I'') со кој се отфрлала мистериозната централизација. [[Ѓорче Петров]] за првиот предлог истакува дека: ''И покрај силната мотивација на Пере Тошев, кој меѓу другото се потпираше на расположението и желбата на самото македонско население, неговиот предлог-статут, како крајно децентралистички и којшто не одговараше на една револуционерна организација, не беше прифатен во неговата целост'' <ref name="GPSKLjL"/>. Даме знаел дека неговиот став за централизација нема да пројде предложил нов проект-правилник познат како (''Образец II'') кој бил копија на првиот меѓутоа во поумерена форма <ref name="GPSKLjL"/>. Двата проекти од страна на [[Ѓорче Петров]] биле испратени во [[Софија]] до [[Борис Сарафов]] кој требало да ги испечати <ref name="GPSKLjL"/><ref name="DZBMN" />. На Конгресот било поставено и прашањето за односот на Внатрешната организација кон [[Странски пропаганди во Македонија|странските пропаганди во Македонија]], особено кон српската и грчката. По ова прашање дошло до остар судир помеѓу Пере Тошев и Ѓорче Петров <ref name="PRDG" />. Пере се залагал за превртување на србоманските и гркоманските села во егзархиски и во тој контекст да се влезе во отворена борба со српската и грчката пропаганда. Наспроти тоа, Ѓорче Петров бил категорично против, бидејќи Внатрешната организација би се нашла во улога на поддржувач на [[Бугарската егзархија]], а следствено и на бугарската пропаганда. Ова прашање останало отворено <ref name="PRDG" />. Интересни податоци за ова прашање дознаваме од писмото на [[Јордан Тренков]], кој го поддржувал гледиштето на Пере Тошев, според него: ''... тој (Ѓорче Петров б.н) отиде дотаму, што напомна како многу наши бугарски митрополити, Егзархијата, министрите во Софија и самиот кнез биле многу поопасни за нашето дело, отколку самите Турци. Во заклучокот тој предложил еднакво да ги истребуваме бугарските, српските и грчките конзули и митрополити како директни предавници и вистински виновници за националните расправии'' <ref name="PRDG" />. Пере на Конгресот го поставил и прашањето за економската борба на внатрешната организација. Тој тргнувал од финансиската истоштеност на македонското население, последица од лошата економска политика на државата и финансирањето на Организацијата. Оттука, Пере предложил Внатрешната организација да преземе мерки за економско закрепнување на населението со ангажирање на луѓе што го познаваат селското стопанство и кои со совети ќе придонесат за развојот: свилената буба, лозарството, овоштарството, пчеларството и др.<ref name="PRDG" /> Пере исто така го поставил и прашањето за народната просвета. Потенцирал дека државата не била заинтересирана за образованието, а Егзархијата, и покрај многуте потрошени пари, не придонела за развојот на просветата, особено по селата. Пере сметал дека Организацијата преку четите треба да наложи задолжително [[основно образование]], а тогаш ''нема да се најде ниту еден татко, кој не ќе ја исполни оваа заповед'' <ref name="PRDG" />. Меѓутоа, Даме и Ѓорче Петров сметале дека еволуционото прашање нема ништо општо со револуцијата <ref name="PRDG" />. По завршувањето на Конгресот Пере, Даме Груев и Ѓорче Петров се позанимавале со организациските проблеми во Прилеп, каде што членството било подвоено на два спротивни табори. === Грабнување на Даме Груев === {{Главна|Грабнување на Даме Груев}} {{quote|''Паѓањето на Даме во рацете на Мицко беше голем морален удар за Организацијата. Тоа најмногу го почувствував јас во Кичевско кога српскиот свештеник ренегат Михаил... надмено се шеташе по чаршијата во Кичево и се фалеше нагоре-надолу пред граѓаните, дека Даме ранет се наоѓа во нивни раце и тој испратил медикаменти од Кичево за негово лекување''|'''Тома Николов'''|''' Ослободителните борби на Македонија, том два''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Dame Gruev Portrait.jpeg|150px|мини|лево|Даме Груев]] [[Податотека:Micko Krstić after his release from jail.jpg|200px|мини|десно|Мицко Крстевски]] Во периодот 1901-1903 година, а особено по [[Илинденското востание]] и [[Мирцштешки реформи|Мирцштешките реформи]], [[Српска пропаганда во Македонија|српската пропаганда]] неколкупати се обидувала да создаде свои вооружени чети на територијата на [[Македонија]]. Една од најголемите пречки за продор на вооружената српска пропаганда била [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] и нејзините чети кои не дозволувале на нејзината организациска територија други вооружени чети кои не припаѓале на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Меѓутоа српската пропаганда ја сменила својата тактика и во екот на [[Илинденското востание|Востанието]], [[Белград]] на Организацијата и понудил морална и материјална поддршка и било побарано отворање на едно [[Задгранично претставништво]] во [[Србија]] <ref name="LJL">Љубен Лапе, Нови документи за Илинденското востание, Илинденски зборник 1903-1905, Скопје, 1953</ref>, односно испраќање на еден организациски претставник. Додека траеле овие игри, [[Белград]] започнал со активност за формирање на првите српски чети во [[Македонија]]. Во пролетта [[1904]] година со помош на српскиот конзул од [[Битола]] била формирана првата српска чета на чело со просрпскиот војвода [[Мицко Крстевски]]. Оваа чета била составена од 6-мина четници сите од [[Порече]], а посебна помош при создавањето на оваа чета добиле од [[Саватие Милошевиќ]]. Мицко со својата чета го привлекол вниманието на [[Македонска револуционерна организација|Организација]] која протестирала во [[Белград]] за таквата дејност. Меѓу другото бил задолжен [[Георги Герџиковиќ]] заедно со [[Христо Узунов]] да го поканат Мицко да се покори на Организацијата, но војводата Мицко ја засилил својата активност и неговата чета се зголемила на 30 души. [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]] подготвила план за опколување на српската чета во [[Порече]]. [[Петар Ацев]] отишол да се поврзе со Сугарев. Најпрво поминал низ [[Крушевско]] земајќи го со себе [[Ѓурчин Наумов - Пљакот|Ѓурчин Наумов]], а во селото [[Горно Дивјаци]] добил известување да ја мобилизира селската милиција која требало да чека кака резерва во евентуалната борба со Мицко. Потоа дошло до судирот во [[Црешнево]]. Мицко му поставил заседа на [[Ѓорѓи Сугарев]] меѓутоа тој успеал да се извлече. По заседата, Мицко се префрлил на левата страна на [[Треска]] и се спуштил на југ. Организациските чети, следејќи го Мицко, се собрале во селото [[Слатино]]. Во исто време таму дошол и [[Даме Груев]] со неколку селски милиционери. Мицко од локалните србомани дознал за четите и решил да ги предаде на турската власт. Во селото набргу пристигала турската војска која го блокирала селото, а следното утро организациските стражари биле нападнати од аскерот и сите четници се кренале. Тие се обиделе да се пробијат и дошле во судир со војската, а притоа загинал [[Ѓурчин Наумов - Пљакот]] заедно со 4 четници. Најголемиот дел од четниците и преостанатите војводи успеале да се засолнат, но во текот на борбата [[Даме Груев]] бил ранет и затоа тој со четникот Божин се засолнал во блиската шума. Од друга страна пак Мицко со својата чета се наоѓал во близината на селото и го набљудувал судирот. Во текот на ноќта Даме и Божин се вратиле во селото, а следниот ден во селото влегол Мицко со својата чета и ја опколил куќата во која би сместен Груев. Србоманите со висок тон го повикувале Груев да излезе, но откако биле убедени дека тој е ранет во самата куќа влегол Мицко. Следниот ден Мицко ги повел со себе Даме и четникот Божин низ [[Порече]]. По пат Мицко постепено ги разоружал и Груев разбрал дека тие се грабнати од просрпскиот војвода Мицко и затоа му укажал на Божин ако му се укаже прилика да избега веднаш да го стори тоа и да ја извести [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]]. Божин успеал да побегне, а во меѓувреме [[Ѓорѓи Сугарев]] и [[Петар Ацев]] започнале потрага по Груев и поминале низ селата [[Крапа]], [[Локвица]], [[Црешево]] и др. Тие на враќање наишле на Божин и дознале дека Даме се наоѓа во заложништво на просрпскиот војвода и за тоа веднаш била известена Организацијата. Таа од своја страна ги презела сите мерки за ослободување на Груев, а Битолскиот револуционерен комитет до српскиот конзул во [[Битола]] дал предупредување дека ако не биде ослободен Груев тие ќе започнат ''истребувачка војна''.<ref name="PALdDR">Писмо на Атанас Лозанчев до Димитар Ризов од 23.10.1904</ref> Слични вакви закани биле испратени и до српскиот конзул во [[Скопје]], а по иницијатива на [[Атанас Лозанчев]] и [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништво]], [[Антон Страшимиров]] стапил во контакт со дипломатскиот претставник во [[Софија]] <ref name="DG">Даме Груев. Живот и дело..., I част, 303, II част, 682</ref>. Пере Тошев стапил во врска со српскиот ренегат [[Глигор Соколов]] и заедно со него заминал за [[Порече]]. За да се осигура дека нема да се повтори Груевата случка, Пере Тошев го предупредил Соколов дека биле преземени дејствија за задржување на неговото семејство и роднини. Околу 20 дена по судирот во [[Слатино]], српскиот конзул од [[Солун]] го известил бугарскиот трговски агент [[Атанас Шопов]] дека Груев бил ранет и е лекуван од страна на Србите од [[Кичевско]], потенцирајќи дека Груев бил под заштита на тамошна српска чета на чело на која се наоѓал негов познаник. По едномесечното заложништво, [[Белград]] му наредил на Мицко да го однесе Груев во [[Скопје]] и да го ослободи. Мицко го предал на главниот инспектор за српските училишта во [[Македонија]] - Јован Ќирковиќ, а тој го предал на истакнатиот член на [[Македонска револуционерна организација|Организацијата]] во [[Скопје]] - [[Ѓорѓи Николов]]. Потоа Груев се упатил кон [[Куманово]], а од таму за [[Бугарија]]. === Рилски конгрес === {{Главна|Рилски конгрес}} {{quote|''Повеќето од нив, без сомнение знаеја дека овој конгрес има судбинско значење за ослободителното дело. Тие имаа огромна желба да се смират спротивностите и да ѝ се даде на Организацијата тоа што ѝ недостасува - соодветен основен закон, единствено раководство, полет во работата. Но, имаше и страсни функционери кои бараа надмоќ на својата група, имаше стари дејци кои им даваа магична сила на правилниците, имаше првенци кои преку конгресот сакаа да ги вратат загубените места во организациската хиерархија, а имаше и со тешки обвинувања кои не мислеа на ништо друго, освен како да се извлечат од рацете на врховниот револуцинерен суд - општиот конгрес. Ете зошто конгресот не можеше да ја избегне двојноста, карактерсистична за парламентите - со нивните пленарни дискусии, со претходни договори кулоарски шушкања и интриги''|'''Христо Силјанов'''|'''Ослободителните борби на Македонија, том два''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Яне Сандански (1872-1915).jpg|мини|лево|150п|Јане Сандански]][[Податотека:Il cortile di Rila 1.jpg|мини|десно|300п|Рилски манастир]] И покрај поделбата и диференцирањето на фракциите во Организацијата, најголемиот дел од дејците биле на став дека излезот од таквата состојба може да се најде само преку еден општ конгрес, кој би го воспоставил повторно единството во македонското револуционерно движење. Меѓутоа патот до општиот конгрес траел 2 години. На нему му претходеле [[Струмички конгрес од 1904|Струмички конгрес од 1904 година]], [[Прилепски конгрес|Прилепскиот конгрес]] и [[Прв скопски конгрес|Скопскиот конгрес]] од јануари 1905 година. Во летото 1905 година се одржале два конгреса на Солунскиот револуционерен округ, во [[Солунски конгрес од јуни 1905|конгресот од јуни]] и [[Солунски конгрес од август 1905|конгресот од август]]. Потоа се одржал [[Струмички конгрес од 1905|Струмички конгрес од 1905 година]] и [[Серски конгрес|Серскиот конгрес]]. Со тоа се создале услови за свикувње на општиот конгрес. Кон крајот на [[септември]] [[1905]] година во [[Софија]] се собрал најголем број од делегатите кој требале да присуствуваат на Конгресот. Во главниот град на Бугарија биле извршени дополнителни советувања на кои дошло до недоразбирање околу местото за одржување на Конгресот. [[Јане Сандански]] побарал Конгресот да се одржи во Македонија и на тој начин да се повлече: ''чисто внатрешниот карактер и полната независност на Организацијата'' <ref name="HS2">''[[Христо Силјанов|Христо Силянов]], "Освободителнитѣ борби на Македония", [http://www.obm2/index.html том II Следъ Илинденското възстание]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Издателство на Илинденската организация, София, 1943. {{bg}}''</ref>. Сепак најголемиот број од делегатите посочиле дека Конгресот не треба да биде вознемируван од никого и затоа предложиле тој да се одржи надвор од границите на Македонија. По преговорите било постигнато компромисно решение Конгресот да се одржи во [[Рилскиот манастир]], во близината на македонската граница.<ref name="HS2" /> Конгресот го имал следниот дневен ред: :1. ''Извештај за минатата дејност и сегашната положба во Организацијата по окрузи и околии'' :2. ''Идната дејност на Организацијата'' :3. ''Устројство и управа на Организацијата''; ::а) ''административен оддел'' ::б) ''судски одел'' ::в) ''финансиски одел'' ::г) ''културно - економски одел'' :4. ''Литература и печат'' :5. ''Односот и поведението на Организацијата спрема разните теченија; a) спрема сите пропаганди б) спрема бугарскиот државнички национализам и Егзархија в) спрема врховистите, емиграцијата и јавноста во Бугарија г) спрема одделни организациски групи внатре и надвор'' :6. ''Тактика на Организацијата'' :7. ''Отчет за дејноста на ЦК и Задграничното претставништво''<ref name="HS2" /> Најдолго време распрвале, дваесет дена, за точката три, односно идното устројство на Организацијата. Според [[Христо Силјанов]] по ова прашање дошле во судир две струи кои имале различна концепција по ова прашање. Двете струи Силјанов ги нарекува: ''радикално - реформска'' и ''умерено - конзервативна'' <ref name="HS2" />. На овој Конгрес најистакнати претставници на првата групација биле Пере Тошев, [[Ѓорче Петров]] и [[Јане Сандански]], тие ја имале наклонетоста на најголемиот број на делегати. Оваа крило се залагало за децентрализација и демократизација на Организацијата, широка примена на изборното начело. На страната на оваа група застанал и [[Борис Сарафов]] сакајќи на тој начин да добие амнестија од обвиненијата. На чело на другата групација застанал Даме кои се залагал за зачувување на централистичкиот хиерархиски поредок <ref group="белешка" name="vg_6"/>. Меѓутоа тој ја немал поддршката на најголемиот број на делегати и затоа бил подготвен на компромис, а зад него застанале [[Аргир Манасиев]], [[Борис Мончев]], [[Лазар Маџаров]], [[Стамат Икономов]] и [[Добри Даскалов]].<ref name="HS2" /> По дваесет дневна расправа меѓу двете групи, Конгресот ги прифатил новиот [[Устав на ВМОРО|Устав]] и [[Правилник на ВМОРО|Правилник]] на Организацијата. [[Христо Силјанов]] истакнува дека новоусвоените акти биле компромисно решение меѓу двете групации: :''со чувствително наклонување на лево'' <ref name="HS2" /> и дека отстапките за компромисот биле направени од ''умерено - конзервативното крило''. Иако [[Христо Силјанов]] истакнува дека бил постигнат компромис, во постарата литература преовладува ставот дека влијанието на ''левицата'' преовладал на овој конгрес. Дополнителна кофузија е поделбата на левица и десница, кога е познато дека [[Борис Сарафов]] застанал на страната на ''радикално - реформска крило'' кое во постарата литература се нарекува како ''лево крило'', а Даме бил на чело на ''умерено - конзервативната струја'', во постарата литература познато како ''десно крило''. И покрај струењата бил постигнат компромис и бил усвоен новиот Устав и Правилник според кој Организацијата добила ново официјално име: ''Внатрешна македоно-одринска револуционерна организација (ВМОРО)''<ref name="HS2" />. Врз основа на штотуку усвоените нови акти за членови на [[Централен комитет на МРО|ЦК]] биле избрани: [[Дамјан Груев]], Пере Тошев, [[Тодор Поп Антов]], во Претставничкото тело влегле - [[Ѓорче Петров]], [[Петар Поп Арсов]] и [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]], за уредник на [[Револуционерен лист]] бил избран [[Димо Хаџи Димов]]. За ревизори на Организацијата биле избрани [[Иван Гарванов]], [[Никола Пушкаров]] и [[Борис Сарафов]], меѓутоа тие не ја прифатиле должноста.<ref name="KP">36 години во ВМРО - Спомени на Кирил Прличев, издателство ВЕДА-МЖ, 1999, ISBN 954-8090-01-5</ref>. Одговорноста на [[Борис Сарафов]] како и на другите дејци на Организацијата биле оставени за на крајот од дневниот ред, бидејќи оваа прашање било најделикатно. Сарафов бил обвинуван од сите страни и за секакви дејствија, дека земал пари од српската влада, за пропуштање на српски чети, за препраќање на свои чети во [[Македонија]], давање пари на разни службеници со што предизвикувал раскол и расипништво. Според [[Христо Силјанов]] фактите биле толку силни што Сарафов:''не можел, а да не се чувствува за грешник'' <ref name="HS2" />. Главни обвинители на Конгресот бил [[Јане Сандански]] и серчани. Тие биле поддржани од струмичаните како и од реформските делегати, а против Сарафов биле и делегатите од Битолскиот и Солунскиот округ под влијание на Даме, нивен гласноговорник бил [[Борис Мончев]] <ref name="HS2" />. Сарафов морал да се брани и затоа го обвинил [[Јане Сандански]] за пасивност при [[Илинденското востание]], а на [[Дамјан Груев]] му дофрлил што дозволил да биде грабнат од просрпскиот војвода [[Мицко Крстевски]]. Единствен кој застанал на страната на Сарафов бил [[Ѓорче Петров]] кој пак добил поткрепа од страна на Пере Тошев дека амнестирањето на обвинетите е најдобро решение со што би се разрешило заплетканото прашање. Улогата на миротворец требало да ја одигра непомирливиот противник на Сарафов, самиот Јане Сандански. На изнанедување на многумина Сандански истакнал дека во минатото сите грешеле, дека е потребно сплотување и помирување, да се остави минатото. Во тој дух се изјаснил и [[Ѓорче Петров]], а поддршка дал и Даме. На крај конгресот изгласал опша амнестија за сите обвинети вклучително и за Сарафов <ref name="HS2" />. На конгресот преовладал духот за постигнување на компромис и возобновување на единството. Со новиот устав и правилник во Организацијата требало да се воведе широка децентрализација и демократизација од највисоките до најниските раководни тела. Meѓутоа единството кое било воспоставено траело кратко. === Нов централен комитет === {{quote|''Од помирувањето на Македонците не треба да се плашиме. Не е ни искрено, ни трајно. Внатрешната организација си ја одигра својата улога, сега и преостанува да ја запали и својата колиба''|'''Српски дипломатски претставник Св. Симиќ'''|'''Даме Груев во извештаите на српскиот дипломатски застапник...''' <ref name="SIme" />}} Составот на новиот централен комитет бил компромис помеѓу фракциите во самата Организација. Даме како член ''ЦК'' ја претставувал [[Умерно - конзервативна струја (МРО)|Конзервативната струја]], а Пере Тошев [[Радикална - реформска струја|Реформската струја]], додека пак [[Тодор Поп Антов]] бил близок со [[Серска група|Серчани]]. Даме и Пере Тошев стоеле на различни стојалишта во поглед на многу прашања и тоа го отежнувало функционирањето на Централниот комитет и самата Организација. [[Тодор Поп Антов]] бил легален член, за разлика од останатите кои биле нелегални, тоа придонело да биде отежната комуникацијата помеѓу нив. Недоразбирањата помеѓу членовите на ЦК, особено меѓу Даме и Пере Тошев, биле пречка за повторното воспоставување на единство во Организацијата. [[Ефтим Спространов]] истакнува дека и по [[Рилскиот конгрес]], дејците во Организацијата се делат на три групи: [[Ѓорче Петров]]-[[Борис Сарафов]], Даме-[[Христо Матов]] и трета околу Пере Тошев, [[Петар Поп Арсов]] и [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]]. Според Спространов: ''Првите се за интереси и сакаат да се држат за да јадат, вторите за стариот ред во управувањето на Организацијата, а последните-за новиот Правилник'' <ref name="Eftim" />. Разликите биле преголеми, оттука Организацијата и по една година од [[Рилскиот конгрес]] се наоѓала во старата состојба на внатрешни поделби и расправии <ref>Вътрешното състояние на Организацията (II), Революционненъ листъ, No. 6, 14. X 1906, 2</ref>. === Активност на новиот централен комитет === {{quote|''Организацијата ќе постапи, така, како што постапува со сите, што пречат на ослободителното дело и се стремат да го клеветат и компромитираат со умисла''''|'''Писмо на Централниот комитет до Егзархијата'''|'''Македония...'''<ref name="MAKED" /> }} [[Податотека:Yosif I.jpg|150px|мини|лево|Јосиф I Бугарски]] [[Податотека:Ustav20VMORO.jpg|250px|мини|десно|Уставот на ВМОРО]] Во [[мај]] [[1906]] година, Централниот комитет се обратил писмено до сите окружни револуционерни комитети. Од нив било побарано да се уреди Организацијата според [[Правилник на ВМОРО|правилникот на ВМОРО]], да се организираат околиски и окружни конгреси, употреба на сила за избегнување на крвава борба со пропагнадите, употреба на терор само од неопходност, односите помеѓу Окружните комитети и Централниот комитет да бидат во согласност со правилникот, да се соберат информации и факти за однесувањето на владиците и претседателите на општините кон Организацијата, за да може Централниот комитет да покрене постапка пред [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] <ref>Вътрешната македоно-одринска революционна организация..., т. I, част 1, 588-589</ref>. Откако Централниот комитет ги добил сите потребни информации испратил протесно писмо до егзархот Јосиф I. Во писмото било истакнато дека егзархиските чиновници се жалеле до бугарските трговски агенти во Македонија дека Организацијата: ''... ја проследува Егзархијата и нејзината дејност, се меша во нејзините права и прерогативи и воопшто била против бугарштината во Македонија и Одринско'' <ref name="MAKED">Македония, сборник от документи и материали, София, 1978</ref>. Во однос на таквите обвинувања, во писмото било истакнато дека тоа се клевети со умисла да се попречи револуционерното дело, точно е дека некои од членовите на Организацијата покажувале самоволие во тој поглед, но дека егзархиските претставници се однесувале непријателски кон ослободителното дело, односно кон Организацијата. Затоа Централниот комитет побарал ваквите лица да се придружуваат да егзархискиот устав и правилник, во спротивно Организацијата со нив ''ќе постапи, така, како што постапува со сите, што пречат на ослободителното дело и се стремат да го клеветат и компромитираат со умисла''<ref name="MAKED" />. Централниот комитет испратил писмо со слична содржина и до трговските агентстав во Македонија и Одринско. Во писмото, се негодувало за некорекните извештаии на агентствата до бугарската влада со што се компромитирала Организацијата и се предизвикувала недоверба кај бугарските граѓани во однос на самата Организација. Агентствата во своите извештаии до владата ја обвинувале Организцијата дека таа:''... систематски ги проследува Бугарската егзархија, чиновниците од бугарските трговски агентства и воопшто негува недоверба и омраза кон сè што е бугарско''<ref name="MAKED" />. Централниот комитет истакнал дека таквите обвинувања можат да произлезат само од непријатели на ослободителното дело, одделни духовници, крајно амбициозни чиновници, разни шарлатани или луѓе од лагерот на генерал Цончев. Затоа ЦК испратил предупредување дека таквите лица Организацијата ќе ги смета за злосторници и ќе ги гони и казни согласно својот правилник <ref name="MAKED" />. Од агентствата било побарано својата активност да ја ограничат согласност своите овластувања и добро да ги проучат фактите што ги испраќаат во своите извештаии за Организацијата <ref name="MAKED" />. Во летото 1906 година Даме се нашол во [[Софија]]. Таму се сметил во хотелот ''Македонија'' и во јуни и август имал неколку средби со [[Петар Поп Арсов]], [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]], [[Милан Матов]], [[Христо Матов]], [[Владимир Руменов]], [[Павел Христов]] и Пере Тошев. Додека престојувал во Софија, Даме го избегнувал [[Ѓорче Петров]] поради неговите контакти со [[Борис Сарафов]]. На овие средби присуствувал и [[Ефтим Спространов]], како соработник на Централниот комитет. На овие средби станало збор за повеќе прашања, а посебно внимание било посветено на Петар Лигушев и неговото предавство. По ова прашање дошло до спор. Даме сакал заедно со [[Павел Христов]] да замине за [[Битола]] и да го казнат Лигушев, но тоа било протолкувано како обид на Даме да го засили своето влијание во Битолскиот револуционерен округ <ref name="Eftim" />. Димитар Стефанов и Поп Арсов биле против заминувањето на [[Павел Христов]] во [[Битола]] поради што дошло до расправија, а тоа влијалело да не се донесе конкретно решение за предавството извршено од страна на Лигушев, а наместо Даме за Битола заминал [[Милан Матов]] кој требало да постапи во согласност со правилникот на Организацијата <ref name="Eftim" />. Оваа расправија покажала дека дејците на Внатрешната организација не можеле да ги усогласат своите ставови за голем број на прашања, а со тоа било доведено во прашање и функционирањето на самата Организација. [[File:Пере Тошев во Радовиш.jpg|thumb|мини|десно|Пере Тошев снимен во [[Радовиш]]]] Постепено на дневен ред дошло и прашањето за одржување на нов општ конгрес, кој според правилникот требало да се одржи на годишнината од [[Рилскиот конгрес]]. Секое одлагање на новиот општ когрес значело и престанок на мандатот на Централниот комитет и Претставничкото тело, со што се доведувало впод знак прашање функционирањето на Организацијата. По оваа прашање дошло до полемика меѓу Пере Тошев, кој во август се нашол во [[Софија]], и Даме. Пере Тошев побарал, врз основа на правилникот, да се одржи конгрес во предвидениот рок дури и без присусутво на делегати од Битолскиот и Солунскиот револуционерен округ, на што Даме се спротивставил и побарал одлагање на конгресот за 1-2 месеци, за да можат овие окрузи да изберат свои делегати за предвидениот општ конгрес. За да ја зацврсти својата позиција, Даме одбил да потпише покана за конгресот со што дошло до остара полимика меѓу него и Пере Тошев <ref>Гане Тодоровски, Неколку нови документи од активноста на Внатрешната организација..., 216</ref>. Ова прашање повторно било разгледано на [[29 август]] [[1906]] година во хотелот ''Македонија''. Тогаш се покажало дека Даме и Пере Тошев, едни од најголемите и најавторитетните дејци на ''Внатрешната организација'', имаат спротивни ставови по голем број на прашања и не се во можност да соработуваат. Поради недоразбирањата, Пере истакнал дека тој ќе замине за [[Македонија]]. Даме од својата страна, прифатил да ја потипише поканата само до Битолскиот и Солунскиот округ за да ги забрзаат своите подготовките за одржување на општиот конгрес. Со оваа покана, овие два округа за последен пат биле поканети да изберат делегати за општит конгрс, а самото тоа да учествуваат во работата на предвидениот конгрес. Меѓутоа, Даме одбил да ја потпише поканата за останатите окрузи за утврдување на датумот за конгресот, а следниот ден заминал за [[Ќустендил]] <ref name="Eftim" />. Поради недоразбирањата конгресот бил одложен за подоцна. ===Втор редовен конгрес=== {{quote|''Избраните делегати се собраа на договореното место, но конгресот не се одржа. Се одржаа само неколку подготвителни состаноци, колку да се констатира непомирливоста на двата блока и да се доведат работите до целосен расцеп. Улогата на малото камче, кое ја превртува претоварената кола, во дадениот случај ја одигра спорот за местото на конгресот.''|'''''Христо Силјанов''''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Boris Sarafov Portrait.jpg|150px|мини|лево|Борис Сарафов]] [[Податотека:Mihail Daev IMARO Balchik.jpg|250px|мини|десно|Михаил Даев]] Во услови на поделби и разединувања, во летото 1906 година започнале подготовките за Вториот редовен конгрес на ВМОРО кој требало да се одржи до крајот на тековната година. Во рамките на подготовките, Серскиот округ го одржал својот Втор редовен конгрес во селото [[Ловча]] <ref name="PPArsov">[[Ванчо Ѓорѓиев]], Петар Поп Арсов. Прилог кон проучувањето на македонскотонационалноослободително движење, Матица Македонска, Скопје, 1997</ref>. Кон крајот на ноември во Софија почнале да пристигнуват делегати од цела Македонија за одржување на неопходните претконгресни средби. За време на Советувањата дошло до целосно слевање на веќе покојниот Даме Груев, Иван Гарванов и Борис Сарфов, кои взаемно си ги признале своите делегати <ref name="PPArsov" />.Имено, Сарфов, Гараванов, Христо Матов, Христо Татарчев и Петко Пенчев го имале изгубено правото да бидат делегати на предвидениот конгрес, затоа што долго време биле надвор од треиторијата на ВМОРО. Во претходниот период помеѓу конзервативните групи постоела извесна нетрпеливост и соперништво, но во овој момент заедничката омраза кон Јане Сандански ги обединила <ref name="PPArsov" />. Во текот на советувањата во Софија, Серчани го наметнале прашањето за местото на одржување на претстојниот конгрес, истовремено инсистирале тој да се одржи во Македонија. Од своја страна, конзервативната група побарала да се предаде оружјето и муницијата ој пограничните пунктови, кои биле под контрола на Јане Сандански, на една мешовита комисија. Предлогот бил одбиен. Петар Поп Арсов и Сандански биле непопусливи пред барањата на конзервативците, а Пере Тошев се држел резервирано <ref name="PPArsov" />. Во текот на советувањата во Софија спорни биле три прашања: 1) местото на одржување на Конгресот 2) предавање на оружјето од пограничните пунктови 3) верификација на делегатските мандати како најспорно прашање <ref name="PPArsov" />. На едно собрание околу полноќ, дошло до заострени дискусии околу последното прашање, а дошло и до демостративно напуштање на седницата од страна на Петар Поп Арсов, [[Христо Чернопеев]], [[Крсто Б’лгаријата]], [[Стојо Хаџиев]], А. Станоев, Д. Икономов и други. Меѓутоа сепак бил постигнат компромис, било одлучено конгресот по вторпат да се одржи во [[Рилски манастир|Рилскиот манастир]] <ref name="PPArsov" />. На првиот ден од Коледе, [[Задгранично претставништво|Претставништвото]] испратило покани до сите делегати повикувајќи да заминат за Рилскиот манастирм но многумина делегати од конзеравтивното крило ги вратиле назад поканите <ref name="PPArsov" />. И покрај оваа постапка на конзервативците, припадниците на реформската група на чело со Сандански, заминале за Рилскиот манастир. Непосредно пред манастирот, [[Михаил Даев]] во полупијана состојба предизвикал инцидент, во текот на кој двајца месни врховисти биле убиени, а еден бил ранет <ref name="PPArsov" />. Оваа случка и послужила на бугарската полиција како повод за блогада на Рилскиот манастир. Сандански и останатите делегати ја согледале стапицата, по што го напуштиле местото и ја минале границата. Следниот ден, 2 јануари 1907 година, во селото Рила пристигнал Петер Поп Арсов и тука дознал за инцидентот и веднаш се вратил во Софија. Борис Сарафов и Михаил Даев уште во Софија планирале да направат некоја провокација со која требало да се спречи одржувањето на конгресот <ref name="PPArsov" />, затоа што нивното мнозинство на Конгресот не било сигурно <ref name="PPArsov" />. [[Христо Силјанов]] тенденциозно тврди дека реформската група била во малцинство и се состоела од 12 делагти и затоа го напуштиле местото. Заминувањето на Сандански и неговите приврзаници од Рила го искористиле конзервативците за да ги обвинат Серчани дека го провалиле Конгресот. По ова прашање, [[Ванчо Ѓорѓиев]] истакнува: ''Меѓутоа, провалувањето дошло од самите конзеравтивци. Тие дури и не се појавиле на местото закажано за одржување на Конгресот. Предизвиканиот инцидентод страна на М. Даев, враќањето на поканите за учеството на Конгресот, непојавувањето на местото на одржување на Конгресот, и секако, појавата на бугарската полиција кај Рилскиот манастир, не биле случајни. Тоа била смислена саботажа од страна на конзервативците со цел да го прикријат своето отсуство од Конгресот'' <ref name="PPArsov" />. По пропаѓањето на Конгресот, конзеравтивците се собрале во ќустендилско и конституирале во ''советодавно собрание''. Тие во своето изложение ги прогласиле за непрактични и неприменливи нормативните акти на ВМОРО од [[Рилскиот конгрес]] од 1905 година. На крајот, си избрале свои задгранични претставници: Иван гарванов, Борис Сарафов и Христо Матов за Солунскиот, Битолскиот и Скопскиот револуционерен округ <ref name="PPArsov" />. === Советувања === {{quote|''Навистина, Ѓорче и Пере, поблиски до серчани во однос на реформаторството можеа на почетокот да го спречат Јане да го направи фаталниот чекор и да застанат како посредници и помирувачи меѓу едните и другите. Но, тие не го направија тоа. Скруполозниот П. Тошев, молчеливо ја поддржа акцијата на серчани.''|'''''Христо Силјанов''''' <ref name="HS2" />}} [[Податотека:Petar Pop Arsov.jpg|150px|мини|лево|Петар Поп Арсов]] [[Податотека:Sandanisti IMARO.JPG|мини|десно|350п|Од лево кон десно: Чудомир Кантарџиев, Стоју Хаџиев, Јане Сандански, Георги Скрижовски, непознат]] Речиси истовремено, реформската група на ВМОРО одржала свое советување во почетокот на феврурари 1907 година. Советувањето се одржало на чифликот на браќата Башавелови во [[Големо Село]], Дупничко. На Советувањето учествувале: [[Петар Поп Арсов]], [[Димитар Стефанов (бугарски општественик)|Димитар Стефанов]], Пере Тошев, Јане Сандански, [[Крсто Б’лгаријата]], [[Христо Чернопеев]], С. Хаџиев, М. Даев, П. Китанов, Д. Икономов и др. На собирот биле разгледани три генерални прашања: 1) како да се попречи врховистичкото влијание 2) што да се преземе во Скопскиот, Солунскиот и Битолскиот округ што биле зафатени од српската и грчката пропаганда 3) внатрешните разногласија <ref name="PPArsov" />. На Советувањето се појавиле два предлога. Првиот бил од Јане Сандански кој побарал серчани да испратат свои чети во Скопскиот затоа што таму имале луѓе кои биле пријателски наклонети кон нив и оттаму да се изврши влијание во Битолско и Солунско. Од друга страна, Христо Черноеев поаѓал од фактот дека тие се дејци на Внатрешната организација, а не само на одделни окрузи и оттука предложил самиот да замине за Битолско, а Сандански по сопствен избор, да замине за Солунско или Скопско, каде што требало лично да ја поведе борбата против надворешните влијанија <ref name="PPArsov" />. Предлогот на Чернопеев бил поддржан од страна на Петар Поп Арсов и шестмина учесници. На крајот не било донесено единствено решение. Во пролетта 1907 година во Софија било одржано советување на кое присуствувале: Петар Поп Арсов, Јане Сандански, Стоју Хаџиев, Крсто Б’лгаријата, Петар Ангелов, Лазар Плавеве и Алексо Мартулков. На ова советување било решено да се вооружат две чети кои требало да заминат за Скопскиот округ. Крсто Б’лгаријата и Петар Ангелов требало да останат во Скопско, а Алексо Мартулков и Лазар Плавев требало да заминат за Велешко и да го поддржат реонскиот војвода Дачо Јотов Крсто <ref name="PPArsov" />. Учесниците на советувањето тргнувле од становиштето дека од Велешко лесно може да се изврши влијание во Втората револуционерна област на Македонија <ref name="PPArsov" />. За овие настани, [[Ванчо Ѓорѓиев]] истакнува: {{Цитат|'''''Неодржувањето на Вториот општ конгрес на ВМОРО, како и постапките и одлуките на двете јасно издиференцирани крила кои меѓусебно се нарекле лево у десно, претставува почеток на крајот на постоењето на единствената македонска револуционерна ослободителна организација на единствената и цела македонска територија''''' <ref name="PPArsov" />}} ===Убиство на Борис Сарафов и Иван Гарванов=== {{Главна|Убиство на Борис Сарафов и Иван Гарванов}} {{quote|''Имено, убиството е акт на амбицијата на Сандански да ја заземе организацијата. Покојните му беа пречка на неговиот пат и тој требаше да ја отстрани. Сандански залудно се обиде да се наложи по легален начин. На вториот конгрес Сарафов дејствуваше самостојно и Сандански откако се виде во незначително малцинство, го осуети конгресот. Оттогаш датира неговото фактичко отцепување и неговото завршно решение да ги убие своите противници.''|'''''Христо Матов''''' <ref name="Matov">[http://cane.georgievski.angelfire.com/Publik/pismo-hm.html Разговор со Христо Матов по отвореното писмо на Сандански]</ref>}} [[Податотека:Тодор Паница.jpg|100px|мини|лево|Тодор Паница]] [[Податотека: Killed Garvanov and Sarafov.jpg|мини|десно|350п|Телата на Борис Сарафов и Иван Гарванов]] Во почетокот на ноември 1907 година, Сандански пристигнал во Софија каде што одржал неколку советувања со своите сомисленици. Едно од главните прашања на овие собири, бил односот кон Сарафов и неговите приврзаници. На советувањата учествувале: Петар Поп Арсов, Ѓорче Петров и Димитар Стефанов (тројцата легитимни претставници), Пере Тошев (член на ЦК на ВМОРО), Христо Чернопеев, Димо Хаџи Димов, Иван Харизанов и други. Јане Сандански доминирал на овие советувања. Според Ќамилов, ''Старикот'' истакнал: {{Цитат|'''''треба да се работи за пробудување на сознанието на масите, дека тие се самостоен народ, дека имаат право на слободен живот и дека за извојување на својата слобода треба да се борат без да се потпираат на туѓа помош, зашто тие кои би дошле да ги ослободат, всушност ќе дојдат да ги поробат'''''<ref name="HSTDVA">[http://www.obm2/index.html "Освободителнитѣ борби на Македония", том II Следъ Илинденското възстание]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Издателство на Илинденската организация, София, 1943.</ref>}} Сандански укажал дека: ''сите што агитираат било во Македонија, било надвор од неа на база: ослободување и обединување на Бугарите, од ВМОРО треба да бидат дочекани непријателски, така како што се дочекуваат од Организацијата српските и грчките агитации и чети'' <ref name="HSTDVA" />. Оваа алузија се однесувала на Сарафов и Гарванов <ref name="PPArsov" />. На советувањата имало одделни предлози за помирување, меѓутоа Сандански не се откажал од свите намери. Вечерта на [[28 ноември (настани)|28 ноември]] 1907 година, самопрогласените задгранични претставници во домот на ''Принцот'', на улица Осогово, 36, договориле средба со Тодор Паница, нивниот нов ''приврзаник'' <ref name="HSTDVA" />. Кога Сарафов ја привршувал својата вечера, пристигнал [[Иван Гарванов]]. Малку подоцна пристигнал Тодор Паница, вооружен со два наганта. На гостинот му биле понудени мезе и чаша вино, но Паница одбил. Во разговорот со Сарафов и Гарванов, дознал дека Христо Матов нема да присуствува на средбата <ref name="HSTDVA" />. Матов ги известил дека поради неодложна работа нема да дојде на средбата. Сарафов и неговите двајца гости се повлекле во друга соба, каде што разговорот меѓу нив течел спокојно. Околу 11 часот, Паница станал да си оди, а Сарафов и Гарванов станале да го испратат. Кога пристигнале до влезната влата, се слушнале зборовите: ''Уште едно прашање?'' а во истиот момент се слушнале два истрела. Веднаш дотрчале домашните кои се стаписале од ужасот: ''Сарафов и Гарванов, облеани во крв, умираа. И двајцата беа погодени со по еден смртоносен удар. Сарафов беше застрелан во левото слепо око, а Гарванов во левото уво'' <ref name="HSTDVA" />. Тодор Паница веднаш го нпуштил местото, а набргу во домот на Сарафов пристигнале еден полициски инспектор и судски истражувач, во придружба на еден софиски репортер, кој вака ја опишал глетката која ја затегнал: {{Цитат|'''''Во антрето, до влезната врата, Сарафов паднал, потпрен на левиот ѕид, со спуштена глава в десни, со раширени нозе и раце - една отворена, другата со свиткани прсти. Гарванов паднат на грбот, со главата легната на десната нога на Сарафов, испружен во ходникот со раширени нозе кон внатрешноста. И двајцата со бледи лица изгледаат како заспани... Под труповите и наоколу големи локви крв која продолжуваше да тече. Околу безживотните трупови горко плаче остарениот татко на Сарафов, неговата мајка, неговите браќа, сестра му, снаа му и неговите блиски''''' <ref name="HSTDVA" />}} По двојното убиство, бугарските власти уапсиле околу 50 души. Меѓу нив биле: Чернопеев, Крсто Б’блгаријата, Пере Тошев, Ѓорче Петров, Стојно Стојнов, Ст. Кемилев, д-р К. Д. Списаревски, Ал. Радославов, браќата Харизанови и други. Неколку дена подоцна, со одлука на бугарското Народно собрание бил затворен [[Антон Страшимиров]], народен пратеник од редовите на радикалната партија, тој бил обвинет како ''интелектуален соучесник'' <ref name="HSTDVA" />. На [[13 декември (настани)|13 декември]] 1907 година, софискиот градоначалник наредил: ''да се фатат и да се затворат, каде и да се наоѓаат: Јане Сандански, Чудомир Кантарџиев, Александар Бујнов и Тодор Паница'' <ref name="HSTDVA" />. На крај бугарските судови ги осудиле на смрт Сандански и Паница, откако ги прогласиле за разбојници. [[Податотека:Hristo Matov.jpg|150px|мини|лево|Христо Матов]] [[Податотека:Todor Alexandrov as youngster.jpg|140px|мини|десно|Тодор Александров]] По убиството на Сарафов и Гарванов, утрото на [[29 ноември (настани)|29 ноември]] 1907 година Христо Матов ги собрал повидните војвди и раководители на [[Умерено - конзервативна струја (МРО)|конзервативната струја]] кои се наоѓале во Софија, за да ја разгледаат новонастанатата состојба. Со двојното убиство се срушиле сите мостови и опции за соработка помеѓу двете групи во [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. Матов веднаш презел мерки за продолжување на работата на самопрогласеното [[Задгранично претставништво]] и по телефон го повикал [[Тодор Александров]] од [[Бургас]], доверувајќи му ја благајничката работа, која претходно ја вршел Гарванов <ref name="HSTDVA" />. Александров станал десна рака на Матов, ''и оттогаш почнува неговото брзо искачување'' <ref name="HSTDVA" />. Главната задача која си ја поставил Матов била свикување на нов конгрес. ''Конгресот требаше да се свика по секоја цена и во најкус рок'' <ref name="HSTDVA" />. Подготовките за [[Ќустендилски конгрес|Ќустендилскиот конгрес]] завршиле релативно брзо и се одржал во првите денови на мрат 1908 година во селото [[Жабокрт]], Ќустендилско. На него приисуствувале: [[Христо Татарчев]], [[Петар Ацев]], [[Ефрем Чучков]], [[Христо Шалдев]], [[Тодор Александров]], [[Васил Чакаларов]], [[Климент Шапкарев]] и други <ref name="HSTDVA" />. Едногласно за претседател на конгресот бил избран [[Христо Матов]], а за секретари Климент Шапкарев и [[Петко Пенчев]]. Делегатите разгледале повеќе прашања, а кон крајот на март Бирото на конгресот објавил една ''Декларација'' <ref name="HSTDVA" />. Во неа биле објавени решенија за повеќе прашања кои се однесувале на Македонија и македонското револуционерно движење. По прашањето за ''Убиството на Сарафов, Гарванов и Даев'' било одлучено: ''Откако ги разгледаа фактите за убиството на Гарванов, Сарафов и Даев, а имајќи ги во вид и самопризанијата и објаснувањата на виновниците, содржани во нивното отворено писмо, Конгресот заклучи дека убиството е мотивирано со стремеѓот на неговите автори да и се наметнат со недопустливи средства на Организацијата. Сакајќи да ги зачува единството и дисциплината во Организацијата и да го искорени системот на самоволијата и заканите во отвореното писмо за нови убиства, Конгресот оддлучи потписниците на отвореното писмо, како и физичките убијци да се исклучат од редовите на Организацијата и да се сметаат за нејзини непријатели'' <ref name="HSTDVA" />. Со [[Ќустендилски конгрес|Ќустендилскиот конгрес]] се ставил крај на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]] и се поставиле темелите на идната [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешна македонска револуционерна организација]], позната како ''Автономистичка''. Сандански и Серчани биле обвинети за непријатели на Организацијата поради убиството на Сарафов и Гарванов, меѓутоа разликите биле посуштински. Двете страни имале дијаметрално различни концепти за решавање на македонското прашање. [[Христо Силјанов]] истакнува дека во преден план на конзервативците била целосната воена подготовка на населението и дека не треба да се троши време и сили за неважни работи <ref name="HSTDVA" />, односно дека ''Еволуционизмот на серчани е побиен'' <ref name="HSTDVA" />. Меѓу останатото, конзервативците истакнале дека не можат да и го одречат ''природното право на Бугарија да се грижи за судбината на своите сонародници во Турција'' <ref name="HSTDVA" /> и дека: ''Нашите патишта со Младотурците не се сретнуваат... Нас иднината на турската држава не не интересира и не можеме да ја врзуваме судбината на нашата татковина со судбината на разноверните и разнојазичните племиња, народи и раси...'' <ref name="HSTDVA" />. === Младотурска револуција === {{quote|''Учените од Комитетот на Сандански создаваат граматика на македонски јазик како јазик на целата област. Дијалектот на Битолскиот вилает се зел за основа на тој нов experanto. Новиот македонски јазик требало да ги истисне српскиот и бугарскиот јазик кој се зборувал во Бугарија и Србија.''|'''''Карло Блинд'''''|'''''Бугарските злосторства против Бугарите'''''}} [[Податотека:Павел Делирадев.jpg|150px|мини|лево|Павел Делирадев]] [[Податотека:Sandanski, Dimo Hadzhi Dimov, Todor Panitsa with Young Turks.jpg|мини|десно|350п|Санданисти и младотурски офицери. Стојат: [[Мицо Врански]], непознат турски чиновник, [[Таската Серски]], д-р Авди бег и [[Димо Хаџи Димов]], седат: Л. Козарев, [[Ахмед Нијази-бег]], Сандански, [[Тодор Паница]] и [[Георги Казепов]]]] Во втората половина на мај 1908 година, во [[Банско]], а потоа во [[Пирин]] во месноста ''Ечмиште'' се одржал [[Мајски конгрес|Мајскиот конгрес]], познат и како ''Ечмишки советувања''. Работата на Конгресот траела десет дена, а на него присуствувале истакнати претставници на [[Радикална - реформска струја|реформската струја]] на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]]. Меѓу нив биле: [[Христо Чернопеев]], [[Павел Делирадев]], [[Мишо Шкартов]], Г. Огњанов, Санадански, [[Александар Бујнов]], [[Чудомир Кантарџиев]], [[Георги Скрижовски]] и др. Крајно недовреливи кон надворешните сојузници и окупирани со секојдневните практични проблеми на борбата, реформистите имале потреба од изградувае на политика за кардиналното прашање, ослободувањето на Македонија и нејзините идни односи со соседните држави. Оттука, на Конгресот било поставено прашањето за Балканска федерација. Делегатите сметале дека само во рамките на една федерација може да се решат сите проблеми на Балканот, а истовремно ќе дојде до економско и културно издигање на балканските народи. Тие во Федерацијата гледале лек за лекување на сите болести на Балканот и зато заклучиле дека ''тоа обединување на балканските народи ќе се реши на лесен начин без секакви потреси'' <ref name="IvanKatar">Иван Катарџиев, Борба до победа, том еден, Пирин се буди и буни, Мисла, 1983</ref>, а во тоа Македонија ќе послужи како главен јазол за балканското сојузување. Од јаболко на раздор таа ќе стане примирител на закараните нации <ref name="IvanKatar" />. По прашањето на организациски план, било решено да се формира нова организација под името [[Македоно-одринска револуционерна организација]] и распуштање на [[Четнички институт на ТМОРО|четничкиот институт]]. Идејата за ''Балканска федерација'' и новата организација, по два-три месеца станале основа за формирање на легалната [[Народна федеративна партија]] <ref name="PavelDel2">Павел Делирадев, Јане Сандански, Македонски научен институт, Софија, 1946</ref>. [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] од 1908 година создала услови за крупни внатрешни промени во животот на [[Османлиското Царство]]. Новите власти сакале да ја трансформираат Империјата во уставно-парламентарна држава и да ја интегрираат во евроспките заедници на слободните народи. По јули 1908 година, месеците биле исполнети со бурни политички манифестации: братимење на Македонеците и Турците, амнестирање на илијадници македонски политички затвореници, ликвидација на [[Странски пропаганди во Македонија|странските вооружени пропаганди]] и др. Промените кои се случиле биле почувствувани од сите во Македонија. [[Јане Сандански]] и неговите приврзаници идејно и политички подготвено ја дочекале новонастанатата состојба. Тие веднаш ја прифатиле подадената младотурска рака за соработка, отворено и искрено, како своја трајна политичка ориентација <ref name="ManolP2">Јане Сандански и македонското национално ослободително движење, Институт за национална историја, Скопје, 1976,Манол Пандевски-Обидите за убиство и убиството на Јане Сандански во 1915 година</ref>. [[Серска група|Серската група]] започнала контакти со Младотурците и по револуцијата преминала во легалност. На [[18 јули (настани)|18 јули]] Јане Сандански го прочитал ''Манифест до сите народности во империјата''. Во август Сандански и неговиот штаб ја подготвиле Проекто-програма на Македоно-одринската револуционерна организација. Проектоп-рограмата и декларацијата биле составени од Сандански, Димо Хаџи Димово, Димитар Мирасчиев, Никола Харлаков, Ангел Томов и Павел Делирадев, во почетокот на август 1908 година во Солун во хотел ''Енглетер'', а конечната редакција е направена од Сандански и Хаџи Димово. На 8 август 1908 година излегол првиот број на весникот [[Конституциона зора]], со подналсов ''Орган на Македононо-одринската револуционерна организација'', под уредништво на [[Димо Хаџи Димов]] и Пере Тошев. Пере во овој период соработувал со својот близок пријател [[Антон Страшиморов]], при издавањето на весникот [[Културно единство]]. Дејците на МОРО се распрснаа низ цела Македонија и Одринско со цел да агитираат за учество во предвидениот основачки општ конгрес, но конституирањето му пропаѓа по нападот врз Сандански во Солун, извршен на [[24 септември (настани)|24 септември]] од [[Тане Николов]]. На таков начин Основачкиот конгрес на МОРО пропаднал. Во меѓувреме дошло до поделби во новооснованата организација, Крилото на [[Христо Чернопеев]] и Струмичкиот револуционен округот почнале да го издаваат да својот весник [[Единство (солунски весник)|Единство]] под редакцијата на Делирадев. Најмногу се кршеле копјата околу прашањето за парламентарните избори. МОРО ги прифатила претстојните избори, меѓутоа по тоа прашање во нејзините редови немало единство. Групата околу [[Конституциона зора]], предводена од Јане, првобитно била за бојкотирање на изборите поради постојниот изборен закон. Оваа група не допуштала никаква соработка со Младотурците, доколку не се промени изборниот систем <ref name="PPArsov" />. Меѓутоа, под притисок на групата околу [[Единство (солунски весник)|Единство]], приврзаниците на Јане ги прифатиле изборите, притоа биле истакнати кандидатурите на Јане, [[Петар Поп Арсов]] и [[Христо Далчев]]. На изборите во 1908 година, МОРО излегла со кандидатите: Јане Сандански и Христо Далчев за Серскиот изборен санџак, [[Димитар Влахов]] за Солунскиот и [[Петар Поп Арсов]] за Скопскиот санџак <ref name="PPArsov" />. Меѓутоа, политичката ситуација во Македонија се усложнила со појавата на т.н [[Конституциони клубови]], чии приврзаници имале поинакви погледи за решавање на македонското прашање. Проширувањето на клубашката мрежа сред македонскиот народ ја поткопал активноста на МОРО, особено во Солунскиот и Струмичкиот округ. Во меѓувреме дошло и до стабилизирање на младотурската власт. Овој развој на ситуацијата бил потик за групациите во МОРО да вложат напри за обединување врз една нова стратешка платформа. По неколку средби, на 15 јануари 1909 година во Солун бил потпишан протокол за изградување на нова партија. Тогаш во јавноста за прва пат се појавила [[Народна федеративна партија|Народната федеративна партија]]. Од името на Серската окружна организација протоколот бил потпишан од Јане Сандански. Една од точките на протоколот предвидувала да се сопре издавањето на [[Конституциона зора]] и [[Единство (солунски весник)|Единство]], на чие место од [[17 јануари (настани)|17 јануари]] 1909 година започнал да излегува весникот [[Народна волја (1909-1910)|Народна волја]], како орган на НФП. Основачкиот конгрес требало да биде одржан во средината на март 1909 година <ref name="ManolP2" />. Од 1909 година Пере Тошев повторно се вратил кон својата учителска професија, но овој пат како училиштен инспектор во [[Солунски вилает|Солунскиот вилает]]. === Смрт === {{quote|''Пере Тошев е меѓу најголемите македонски дејци, најнепознатиот. Тој живееше во самотија и умре незабележано. Неговиот тивок и меланхоличен образ, беше полн со редка и скапоцена фасцинација. Кај никого меѓу неговите соборци внатрешниот живот не беше толку чист, згуснат и пребогат со духовно богатство како кај него.''|'''''Симеон Радев'''''|'''''Големите сенки''''' <ref>Симеонъ Радевъ — „Великитѣ сѣнки”, 1922 г.</ref>}} [[Податотека:Гробот на Пере Тошев во Фариш.jpg|150px|мини|лево|Гробот на Пере Тошев во Фариш]] [[Податотека:Дрѣнова клисура съ лобното мѣсто на апостола.jpg|350px|мини|десно|Дреновската клисура]] [[File:Спомен обележје на Пере Тошев во Дреновската Клисура.jpg|thumb|250px|right|Спомен обележјeто на Пере Тошев во Дреновската Клисура]] Во 1912 година, станало јасно дека [[Младотурска револуција|Младотурската револуција]] е само еден заблудувачки потег на младотурците, со цел зачувување на интегритетот на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], оттука Пере Тошев се вратил во [[Софија]]. Во престолнината на [[Бугарско Царство|Бугарското Царство]], живеел во крајна беда и наспроти тоа, не ги прифаќал предолозите за негова издршка. Пере знаел дека секоја прифатена услуга на крајот ќе се одрази врз интересите на македонското револуционерно движење <ref name="LICNOST" />. Тој интерес секогаш го ставал над личната благосостојба. Имало денови кога Пере, гладен скитал низ Софиските улици, страден за една цигара <ref name="LICNOST" />. Во тие денови, Софија живееал со трепет од престојниот двобој помеѓу балканските сојузници и Империјата. Засилената дипломатска кативност и воени подготовки ја навестувале престојната буна <ref name="LICNOST">[http://www.bmark/pt/pere_toshev.htm Пере Тошевъ (личность и дѣло) По случай тридесетгодишнината отъ мѫченическата му смърть Д-ръ Свѣтозаръ Тошевъ асистентъ въ университета. Печатница „КИШКИЛОВЪ”—Асеновградъ, 1942]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Пере Тошев бил прекршен од гладот и мизеријата, а дипломатската поделба на Македонија на ''спорна и неспорна зона'' го убила неговиот дух. Светозар Тошев истакнува: ''верен на сопстевните зборовите „нема поголема среќа за мене да ги положам коските во родната земја” брза да си замине. Претчувствата за тажниот исход на српско-бугарскиот сојуз не му даваат спокојство. Тој веќе ја гледа својата земја во канџите на новиот и многу покрвожеден владетел. Напразни се усилбите на неговите другари да го отклонат од фаталното решение. Пере Тошев, одамна со раката се збогувал со животот, одговара: „еден пат се умира”'' <ref name="LICNOST" />. {{ надворешни снимки | width = 240px | float = right | video1 = {{Youtube|id=RDFRPbSMGvg|title=„Проклети биле шпиони“, народна песна за смртта на Пере Тошев}} }} Откако османлиското комесарство во [[Софија]] му издало патен лист, Пере заминал за Македонија. Уште во престолнината на Бугарија, бил следен од членовите на турската анархистичка организација [[Црвените браќа]]. На 21 април (стар стил) 1912 година во Дреновата клисура, во близината на железничката станица [[Градско]] бил убиен во заседа. Откако бил убиен, Турците го исекле на парчиња и го закопале во каналот покрај патот. По 5 дена роднините го нашле телото на Пере Тошев, но Турците им забраниле неговото телото да биде погребано во [[Прилеп]]. Под засилен надзор, Пере Тошев бил погребан во дворот од црквата во селото [[Фариш]], Тиквешко. == Белешки == {{Reflist|group="белешка"|refs= <ref name="vg_1">Во Османлиското Царство не постоел редовен ситем за попис на населението со утврдени методи и принципи како во западноевропските држави. Османските власти го евидентирале само машкото население и тоа не по национална основа туку по вероисповед. Мажите муслимани биле запишувани поради воената обврска, а христијаните поради даноците. Меѓутоа постоеле еден вид на матични книги т.н нуфуз дефтери во кој биле запишувани датумот на раѓање, името, името на родителите и презимето, меѓутоа од нуфузите не може да се утврди националниот состав на населението во Македонија. Под графата ''Муслимани'' биле запишувани: Турците, Циганите, исламизираните Македонци, Арнаутите, Черкезите, Арапите и други, односно припадниците на муслиманската вероисповед. Во графата ''Рум Милет'' (Грци) биле запишувани сите православни христијани во Отоманското Царство кој биле под духовна јуриздкција на Цариградската патријаршија, тука спаѓаат Македонците-патријаршисти кој биле нарекувани и како Грци. Христијанското население кое било под духовна власт на Бугарската егзархија било запишувано како ''Бугар милет'', тука спаѓаат Македонците-егзархисти кој биле нерекувани како Бугари. Од национален аспект само за Евреите постоела посебна графа како ''Јауди'', но и тука имало исклучок. Евреите муслимани биле впишувани како Турци, види: Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Табернакул, Институт за историја - Филозовски факултет, Скопје, 2003</ref> <ref name="vg_0">Македонската национална свест во 19 и почетокот на 20 век бил слабо развиена. Тоа го потврдуваат повеќе странци: Сеќавањата за минатото потполно исчезнале и кај селаните останале само нејасни преданија за дамнешната слобода која тие ја уживале. Во едно зафрлено село во близината на Охрид, во кое нема ни учител ни свештеник, а неговите жители не знаат ниту да пишуваат ниту да читаат, говорев со неколку дечиња за да дознаам колку тие знаат за минатото. Ги однесов кај едно осамаено и необично закосено ритче на чиј врв се наоѓа урнатините на бугарскиот цар, тие се наоѓаат над езерото и долината. Кој го изградил ова? Ги запрашаав. Одоворот беше впечатлив: Слободните луѓе. А кој биле тие? Нашите дедовци. Да ама дали тие биле Срби, Бугари, Грци или Турци? Не, не биле Турци, тие биле христијани. И тоа беше изгледа сè што тие го знаеја, види: Доживувањата на Х. К. Бреилсфорд, Во Македонија не се поистоветуваат со својата нација (1905). Од друга страна пак повеќето странски пропаганди на територијата на Македонија го попречувале национално-конститутивниот процес на Македонците, види: [[Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници]], д-р Ванчо Ѓорѓиев, Табернакул, Скопје 2006, Слобода или Смрт, д-р [[Ванчо Ѓорѓиев]], Скопје 1997, Славко Димевски, За развојот на македонската национална мисла до создавањето на ТМОРО, Култура - Скопје, 1980</ref> <ref name="vg_9">Тешка и комплицирана ситуација во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] овозможила продор и вкоренување на повеќе '''странски пропаганди на територијата на [[Македонија (регион)|Македонија]]''', кои дополнитело го попречувале национално-конститутивниот процес на [[Македонци]]те. Во Македонија активно дејствувале повеќе пропаганди, како што се [[Грција|грчката]], [[Бугарија|бугарската]], [[Србија|српската]], [[Романија|романската]], [[Католицизмот во Македонија|католичката]] и [[Протестантството во Македонија|протестантската]] пропаганда. Првите три пропаганди имале исклучиво [[Асимилација|асимилаторски]] карактер, додека останатите биле поставени врз верска основа, но со политички цели и треба да се истакне дека последните две пропаганди не дејствувале ретроградно врз македонскиот национален индивидуалитет. Главни задачи на бугарската, грчката и српската пропаганда во Македонија биле да се придобијат што повеќе т.н. ''„национални приврзаници“'' кои би се искористиле како ''„внатрешни сојузници“'' и оправдувачки фактор за територијалните претензии на балканските држави кои ги имале кон Македонија. Овие пропаганди воглавно дејствувале преку [[Црква|црквите]], [[училиште|училиштата]] и хуманитарните институции. На црковен план се дејствувало преку одржување на постојните цркви, но и преку подигнување нови верски објекти, преку создавање на црковен кадар и верска литература. На просветен план се дејствувало преку одржување и подигнување нови училишта, финансиска издршка на учителите и директорите, стипендии и пансиони за учениците и студентите, како и соодветна литература која не била на македонски јазик. На хуманитарен план најчесто се дејствувало преку [[болница|болниците]]. Види: [[Странски пропаганди во Македонија]]</ref> <ref name="vg_6">''Въ тѣзи разисквания се сблъснаха дветѣ известни намъ течения — радикално-реформаторското и умѣрено-консервативното. Макаръ че нѣкои отъ най-влиятелнитѣ вдъхновители на първото (марксистътъ Димо хаджи Димовъ, писательтъ А. Страшимировъ и др.), отсѫтствуваха, демократичнитѣ начала и децентрализацията въ управлението бидоха блѣскаво защитени отъ Г. Петровъ и П. Тошевъ, при подкрепата на Я. Сандански и други отчаяни лѣвичари. Отсѫтствуваше отъ конгреса и най-упоритиятъ привърженикъ на умѣреностьта въ преобразованията, Хр. Матовъ, който и съ перо и съ слово не престана, въ продължение на две години, да доказва пакостьта отъ крайни и неприложими реформаторски тежнения. Съ своята упоритость той бѣше си навлѣкълъ неприязъньта на лѣвичаритѣ, а като задгранични представители, сиречь членове на единствения редовно функциониращъ презъ цѣлия периодъ отъ възстанието до конгреса, общоорганизационенъ висшъ институтъ, той и др.ъ Хр. Татарчевъ бѣха станали прицѣлна точка на всѣкакви критики и нападки. Поради това и двамата, въпрѣки грамаднитѣ си заслуги презъ време на междуцарствието, не можаха да попаднатъ между конгреснитѣ делегати. '''Наистина, умѣрено-консервативното течение се застѫпваше въ конгреса отъ най-авторитетния деятель въ вѫтрешностьта, Д. Груевъ'''. Той обаче, било поради природната си склонность къмъ практическитѣ постижения по пѫтя на взаимнитѣ отстѫпки, било поради заемания председателски постъ, остана и тукъ вѣренъ на своята примирителна тактика. Все пакъ централистичната система и умѣрениятъ реформизъмъ броеха множество убедени привърженици, като Л. Маджаровъ, Ст. Икономовъ, П. Васковъ, Добри Даскаловъ и др. и намѣриха въ конгреса горещи защитници въ лицето на Б. Мончевъ, А. Манасиевъ и др, види [http://www.obm2/index.html Хр. Силянов, том II Следъ Илинденското възстание]''</ref> }} == Наводи == {{наводи|2}} == Литература == {{Ризница-врска|Pere Toshev}} * Ванчо Ѓорѓиев, Петар Поп Арсов. Прилог кон проучувањето на македонскотонационалноослободително движење, Матица Македонска, Скопје, 1997 * Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или Смрт, Македонското револуционерно националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903, Табернакул - Филозофски факултет, Скопје, 2003 * Ванчо Ѓорѓиев, Подземната Република, Дамјан Груев и македонското револуционерно движење, Тримакс - Филозофски факултет - Скопје, 2010 * Ванчо Ѓорѓиев, ВМРО 1893-1903. Поглед низ долументи, Матица Македонска - Скопје, 2013 *Хр. Силянов, Освободителните борби на Македония. Т. І. Илинденското въстание, София, 1933; Освободителните борби на Македония. Т. ІІ. След Илинденското въстание, София, 1943. *Материали за историята на македонското освободително движение. Издава Македонският научен институт, кн. І-ІХ. Съобщава Л. Милетич, София, 1925-1928, кн. Х - Ст. Аврамов, Революционните борби в Азот (Велешко) и Поречието, София, 1929, кн. ХІ - Революционната дейност в Демирхисар (Битолско). По спомени на Алексо Стефанов (демирхисарски войвода). Съобщава Б. Мирчев, София, 1931. *С. Радев, Великите сенки, Илинден 1903-1921. Сборник в памет на голямото македонско въстание, София, 1921, с. 39-40. *А. Страшимиров, Илинден и неговите творци. Във в. „Обзор”, бр. 72, София, 1 авг. 1936, с. 1-5. *Св. Тошев, По кървав път. Пловдив, 1983. *Албум-алманах „Македония”. София, 1931, отд. IX, Табло ХСІV. *Ил. Иванов, Големите наши революционни дейци като просветни работници. Пере Тошев (Солун, 1909 г.). Във в. „Македония”, София, 18 ноември 1933, бр. 2122, с. 5. *Ив. Михайлов, Как пишеха нашите народни будители и герои. Индианаполис, 1956, с. 16-17. *Македония. Сборник от документи и материали. София, 1978, с. 426-427. *Ц. Билярски, Проектоправилниците на Вътрешната тайна македоно-одринска революционна организация, съставени и обсъдени на Прилепския конгрес през 1904 г. ВИС, 1982, кн. 5, с. 89-110. *Ц. Билярски, Т. Петров, Циркулярите на Вътрешната македоно-одринска революционна организация, съставени след Рилския конгрес от 1905 г. ИДА, кн. 50, 1985, с. 193-210. *Ц. Билярски, Т. Петров, Документи от конгресите на ВМОРО след Илинденско-Преображенското въстание, ИБИД, кн. XXXVIII, София, 1986, с. 390-391. *Ц. Билярски, Съвестта на Македония. Пере Тошев за подготовката на Илинденско-Преображенското въстание от 1903 година. Сп. „Македония”, бр. 2, Благоевград, 1993, с. 4-5. *Ц. Билярски, „Родом българин…”. Три непубликувани документа на Тодор Александров, Христо Матов и Пере Тошев. Сп. „Македония”, бр. 0, Благоевград, декември 1992, с. 27-29. *Ц. Билярски, Документи за дейността на Пере Тошев през 1909 г., сп. „Македонски преглед”, г. ХVІ, 1993, кн. 2, с. 133-152. *Д-р Хр. Татарчев, Спомени, документи, материали. Съст. Ц. Билярски. София, 1989, с. 367. *Из архива на Гоце Делчев. Задграничното представителство на ВМОРО в София до края на 1902 г. Съст. И. Бурилкова, Ц. Билярски. София, 2003. *Матов, Хр., Македонска революционна система. Съчинения. Съст. Ц. Билярски. София, 2001, 368 с. *Архив Христо Матов (Към историята на културнопросветните борби на македонските и тракийските българи в края на ХІХ и началото на XX век). Документален сборник. Съст. Ц. Билярски. София, 2004, 480 с. *Вътрешната македоно-одринска революционна организация (1893-1919 г.). Документи на централните ръководни органи (устави, правилници, мемоари, декларации, окръжни, протоколи, наредби, резолюции, писма). Съст. Ц. Билярски, И. Бурилкова. Т. І, ч. 1 и 2. София, 2007, 1227 с. *В. Божинов, Българската просвета в Македония и Одринска Тракия (1878-1913). София, 1982, с. 309-310. *Срб. Петров, Пере Тошев - Окръжен училищен инспектор в Солун (като последна служба). Във: в. „Независима Македония”, г. I, бр. 11, София, 3 май 1923, с. 1. *Г. Трайчев, Принос към историята на революционното дело в Македония (Прилепско). София, 1925, с. 105. *К. Църнушанов, Революционния образ на Пере Тошев. ВИС, 1991, кн. 6. *А. Попстоилов, Село Зарово, Солунско. Историко-фолклорно и езиковедско изследване. София, 1979. == Надворешни врски == *[http://www.oldprilep.com/prilepcani/pere-toshev.html#!prettyPhoto ПЕРЕ ТОШЕВ] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120209181849/http://www.oldprilep.com/prilepcani/pere-toshev.html#!prettyPhoto |date=2012-02-09 }} *[http://kurir.mk/republika/opstini/69845-FOTO-Spomenik-na-Pere-Tosev-vo-Prilep ФОТО: Споменик на Пере Тошев во Прилеп] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120507065201/http://kurir.mk/republika/opstini/69845-FOTO-Spomenik-na-Pere-Tosev-vo-Prilep |date=2012-05-07 }} * Т. Ст. [http://documents-mk.blogspot.com/2012/11/blog-post_23.html „Пере Тошев, спомени за него и сведоштва“], Илустрација Илинден, година 3, книга 5 (25), Софија, април 1930 година, стр. 1-3. {{Избрана}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Тошев, Пере}} [[Категорија:Пере Тошев| ]] [[Категорија:Македонски револуционери]] [[Категорија:Родени во 1865 година]] [[Категорија:Починати во 1912 година]] [[Категорија:Луѓе од Прилеп]] [[Категорија:Учители во Солунската бугарска машка гимназија]] [[Категорија:Македонски преселници во Пловдив]] [[Категорија:Учители во Битолската машка гимназија]] jqbmzytbtkbqvaheo6zum5eyas5jgvr 0 4953 5379062 5353299 2025-06-11T19:57:05Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379062 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Кочани | native_name = | native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead --> | settlement_type = [[Градови во Македонија|Град]] | image_skyline = Kočani.jpg | image_alt = | image_caption = Панорама на Кочани | image_flag = | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = {{ Maplink|frame=yes|raw={"type": "ExternalData","service": "geoshape","ids": "Q797"}|plain=y|frame-width=325|frame-height=325|zoom=13|frame-lat=41.916667|frame-long=22.416667|stroke-width=1|stroke-color=#333333|id=Q797|title=Кочани}} | map_alt = | map_caption = Местоположба на Кочани во [[Македонија]] | pushpin_map = Македонија | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 41 |latm = 55 |lats = 00 |latNS = N | longd = 22 |longm = 25 |longs = 00 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[Список на држави во светот|Држава]] | subdivision_name = [[Република Македонија]] | subdivision_type1 = [[Региони на Македонија|Регион]] | subdivision_name1 = [[Источен Регион]] | subdivision_type2 = [[Општини во Македонија|Општина]] | subdivision_name2 = [[Општина Кочани]] | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = <!-- established --> | established_title = | established_date = | founder = | seat_type = | seat = | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = | leader_name = | unit_pref = Metric <!-- or US or UK --> <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags --> | area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_magnitude = <!-- <ref> </ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = <!-- hectares --> | area_total_ha = | area_land_ha = | area_water_ha = | area_urban_ha = | area_rural_ha = | area_metro_ha = | area_blank1_ha = | area_blank2_ha = <!-- dunams used in Middle East articles only --> | dunam_link = <!-- which dunam to link --> | area_total_dunam = | area_land_dunam = | area_water_dunam = | area_urban_dunam = | area_rural_dunam = | area_metro_dunam = | area_blank1_dunam = | area_blank2_dunam = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 350-420 | population_footnotes = | population_total = 24,632 | population_as_of = 2021 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[UTC+01:00|UTC+1]] | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[UTC+2]] | utc_offset1_DST = | postal_code_type = | postal_code = 2300 | area_code_type = | area_code = +389 033 | blank_name = [[Автомобилски регистарски таблички во Македонија|Рег. таб.]] | blank_info = KO | blank1_name = | blank1_info = | iso_code = | website = [http://kocani.gov.mk/ www.kocani.gov.mk] (мрежно место на Општина Кочани) | footnotes = }} '''Кочани''' — [[Градови во Македонија|град]] во [[Источен Регион|источниот дел]] на [[Република Македонија]] со 24.632 жители, седиште на истоимената [[Општина Кочани|општина]]. Градот лежи во [[Кочанското Поле]] и е познат по кочанскиот [[ориз]] и [[Геотермална енергија|геотермалната]] вода. ==Географија== === Местоположба === [[Податотека:Кочани во Општина Кочани.svg|мини|220п|лево|Кочани во рамките на [[Општина Кочани]].]] [[Податотека:Kocani night.jpg|мини|220п|лево|Дел од [[Кочанска Котлина|Кочанската Котлина]] со поглед на Кочани на зајдисонце.]] Кочани е сместен на северната страна од [[Кочанска Котлина]], на местото каде што [[Кочанска Река]] ја напушта [[Осогово|Осоговијата]] и ја проширува својата долина. Сместен е на двата брега на реката, од исток заграден со Доклевски Рид (450 м.) и од запад со Локобија и Алењак (524 м.). Спрема југ е отворен и нема граница, бидејќи на таа страна е [[Кочанско Поле]], додека на север е долгата и тесна клисура која постепено се затвора. Градот има јужна поставеност во однос на 2252 метри високите [[Осоговски Планини]], а 8 км јужно од Кочани плодното Кочанско Поле завршува и почнува планината [[Плачковица]]. Кочани лежи на 350 до 450 метри надморска височина. Во близина на Кочани е познатото зимско [[Туризам|туристичко]] средиште [[Пониква]] до кој води асфалтиран пат во одлична состојба, долг околу 20 км. Градот Кочани се наоѓа на 120 км оддалеченост од главниот град [[Скопје]]. Кочани лежи на [[Географска ширина|географска широчина]] од 41 степен и 55 минути (што значи дека е понајуг од [[Скопје]]), а на [[географска должина]] од 22 степени и 25 минути источно од [[Средно време по Гринич|Гринич]]. === Сообраќајна поврзаност === [[Податотека:Wiki tura Kocani Vinica 04.jpg|мини|220п|лево|[[ЖС „Кочани“|Железничка станица Кочани]].]] Низ градот поминува магистралната сообраќајница M-5 која тргнува од [[Охрид]], и преку [[Битола]], [[Прилеп]] и [[Велес]] (70 км) се поврзува со [[Штип]] (30 км), а преку неа излегува на автопатот Е-75 ([[Скопје]]-[[Гевгелија]]), односно со оваа сообраќајница Кочани е поврзан со Централна и Западна Македонија. На исток овој патен правец продолжува кон [[Македонска Каменица]] (30 км), [[Делчево]] (55 км) и граничниот премин со [[Република Бугарија]] (65 км), односно [[Благоевград]]. На југоисток, кон [[Виница]] (10 км) води квалитетен пат чија траса продолжува кон [[Берово]] (60 км) На север, кон [[Осогово]], од Кочани водат три патни правци; едниот по долината на [[Кочанска Река]], до вештачкото езеро [[Гратче (езеро)|Гратче]] (6 км), а потоа по планински пат преку [[Јастребник]] до месноста [[Лопен]]; вториот преку селото [[Бели]] води до [[Пониква]] и понатаму по земјен пат до истата месност, од каде двата патни правца продолжуваат до [[Крива Паланка]]; третиот правец води преку [[Припор]] и [[Речани (Кочанско)|Речани]] до подножјето на [[Царев Врв]]. На северозапад Кочани е поврзан со [[Пробиштип]] (36 км) и [[Кратово]] (48 км). Исто така, во 1926 година, до Кочани е изградена железничка пруга која го поврзува со [[Штип]], [[Велес]] и [[Скопје]]. Во близина на врвот [[Пониква]] на [[Осогово]], како проширување на самиот асфалтен пат, во средината на 70-те години е изградена и полетно-слетна патека во должина од околу 1.200 метри, чија првична намена била планирана за воени цели. === Населби и маала === [[Податотека:Kocani_center.jpg|мини|170п|Средиштето на Кочани.]] [[Податотека:Кочани - Текешински Лозја 01.jpg|мини|220п|десно|Поглед на поновиот западен дел на Кочани, населбата Текешински Лозја.]] Градот Кочани е поделено на повеќе населби и маала, кои освен по името, меѓусебно се разликуваат по својата местоположба, старост и урбанизиран развој. Меѓу населението познати се со следниве имиња: * 14. Бригада * Доклевец<ref>{{нмс |title=Ѓорѓи Коцев |url=https://oldkocani.do.am/photo/?photo=834 |accessdate=22 септември 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230922190105/https://oldkocani.do.am/photo/?photo=834 |archive-date=2023-09-22 |author=Александра |publisher=oldkocani.do.am |date=7 јануари 2016 |url-status=live }}</ref> * Бавчалук * Бејрут * Белско Маало * Филтер * Калиманова Глава * Крушарско Маало<ref>{{нмс |title=Крушарско маало - 1981 |url=https://oldkocani.do.am/photo/kochani_kocani/krusharsko_maalo_1981/1-0-343 |accessdate=22 септември 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200815141722/https://oldkocani.do.am/photo/kochani_kocani/krusharsko_maalo_1981/1-0-343 |archive-date=2020-08-15 |author=Александра |publisher=oldkocani.do.am |date=20 ноември 2012 |url-status=live }}</ref> * Недопирливите * Сиви Дом * Стришани * [[Текешински Лозја (населба)|Текешински Лозја]] * Турско Маало * Усова Чешма * Циганско Маало * [[Драчевик (населба)|Драчевик]] * Трајаново Трло === Клима === [[Клима]]та во Кочани во голема мера зависи од положбата на градот, како и од конфигурацијата на теренот. Таа се одликува со релативно високи температури и малку врнежи. Просечната годишна температура изнесува околу 13,5^о С, што значи дека е иста со онаа во [[Струмица]], а повисока од онаа во [[Скопје]] или [[Прилеп]]. Годишната температурна разлика во Кочани е доста голема и таа изнесува 22,4^о С. Се јавуваат крајно високи и ниски температури. Така на 22 август 1952 година, е забележана температура од 56,5 Целзиусови степени, а на 26 јануари 1963 година, [[жива]]та во топломерот се спуштила на - 35,6 ^оС.<ref name="ReferenceB"/> === Природни ресурси === [[Кочанска Котлина|Кочанската Котлина]] е најголем термален басен на води со високи температури на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]]. Во него досега се направени 18 дупнатини од кои 14 се самоизливни, а водоносните хоризонти се јавуваат на длабочина од 86 до 1096 метри, со штедрост од 2,2 до 350 л/сек и температура од 50 до 80^о С. Термални изворишта се јавуваат кај селата [[Долни Подлог]] и [[Бања (Кочанско)|Бања]], при што кај [[Долни Подлог]] се користат две дупнатини длабоки 35 и 460 метри, со штедрост од 300 л/сек и просечна температура од 78^о С. Во селото [[Бања (Кочанско)|Бања]] има самоизливни термални води со штедрост од 30 л/сек и температура од 63^о С.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.kocani.gov.mk/pdf,%20ppt/LEAP%20Kocani.pdf |title=архивски примерок |accessdate=2009-10-27 |archive-date=2009-10-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091015033044/http://www.kocani.gov.mk/pdf,%20ppt/LEAP%20Kocani.pdf |url-status=dead }}</ref> == Легенда за потеклото на името == [[Податотека:Kochani X7.JPG|мини|лево|Фонтана во Кочани која го симболизира оризот]] Многу одамна, на печалба во Кина бил еден човек по име Кочо. Работел што работел, по долги години решил да се врати во родниот крај. Бидејќи во [[Кина]] [[ориз]]от бил основна [[храна]], на заминување решил со себе да понесе и [[ориз]] со надеж дека оваа земјоделска култура ќе успее во неговиот крај. Со себе понел мала количина од ова бело злато со цел лесно и без проблеми да го пренесе од царство во царство. При влегувањето во царството во кое се наоѓало и неговото родно место наишол на проблеми: оризот бил забранет за внесување во каков било облик. Сепак, Кочо не сакал да се откаже од намерата да го внесе оризот. Се мислел и на крајот се сетил. Дознал дека [[Гуска|гуските]] како трговска стока не биле забранети за внесување. Купил гуски, им го дал оризот да го изедат, а потоа ги заклал. По влегувањето ги очистил и од нив го извадил оризот. Така Кочо го пренел оризот од Кина, започнал да го произведува, со што му дал нов белег и култура на овој крај, а според неговото име, местото каде што започнал да се одгледува оризот – го добило името Кочани.<ref>Публикација „Оризопроизводството низ фотографии“, Национална установа Центар за култура “Бели мугри“ - Кочани, октомври 2009</ref> Македонскиот [[ВМРО|револуционер]] [[Ѓорче Петров]] во својата книга „''[[Материјали по изучувањето на Македонија]]''“ издадена во 1896 година, запишал едно друго предание и легенда за настанокот и потеклото на името на градот Кочани. Имено, градот Кочани некогаш бил погоре по реката на местото на село [[Горно Гратче|Гратче]], а местото на сегашното Кочани било [[блато]] и по него паселе цели стада [[Свиња|свињи]].<ref name="ReferenceA">Петров, Гьорче. ''Материали по изучванието на Македония''. Печатница Вълковъ, София. стр.625</ref> Тука биле „кочините“ (места во кои ги затвораат свињите) на граѓаните од кое што и новооснованиот град бил наречен Кочани.<ref name="ReferenceA"/> Во некој бој, жителите на градот биле исклани и се пролеала толку [[крв]] што од неа се образувала бразда во која се удавил еден јунец.<ref name="ReferenceA"/> После битката, градот бил преместен кај кочините и бил наречен Кочани.<ref name="ReferenceA"/> == Историја == === Антика === Како и за други [[Населено место|населби]] во [[Македонија]], и за Кочани со сигурност не може да се тврди кога е основано. Според преданијата, раширени меѓу населението, Кочани настанало од населбата што се наоѓала северно од денешната местоположба, во долината на [[Кочанска Река]]. Траги од таа населба (остатоци од висок [[бедем]], [[Римска Империја|античка и средновековна римска]] [[керамика]], [[питос]]и и сл.) се пронајдени на [[Археолошко наоѓалиште|наоѓалиштето]] [[Долно Градиште]] во реонот на селото [[Долно Гратче]]. Во извесен период жителите на населбата се повлекле кон рамнината и го населиле просторот на денешното Кочани. Во градот и неговата околина се откриени повеќе наоѓалишта од [[железно време|железното време]], меѓу кои извесни истражувања се вршени на наоѓалиштата [[Тикишински Лозја (Кочани)|Текешински Лозја]], [[Барутница (Кочани)|Барутница]] и [[Алењак (Кочани)|Алењак]]. Исто така, направени се сондажните истражувања на наоѓалиштето [[Стари Лозја (Кочани)|Лукобија]] каде е откриена [[некропола]] од [[Римско Царство|римскиот]] период, односно II-III век, во која се пронајдени предмети од керамика и друг движен материјал, како и остатоци од бедем што упатува на постоење на [[тврдина]] или заштитен бедем на некој град или пак населено место. Археолошкиот материјал, откриен на левиот брег на [[Кочанска Река]] во реонот на денешниот град, укажува дека овој простор бил населен уште во најстари времиња. Тоа води кон заклучок дека ова населено место израснало од некогашната станица [[Транупара]], која според [[Појтингерова табла]] (''Tabula Peutingeriana'' - карта на [[Римската Империја]] и пошироко од IV век) се наоѓала на околу 30 [[милји]] од градот [[Астибо]]. === Среден век === [[Податотека:Srednovekovna kula kocani.jpg|мини|200п|Западната кула, градена во втората половина на XVII век, а имала станбено-одбранбена функција.]] [[Податотека:Источна кула (Кочани) 04.jpg|200п|мини|Источната кула.]] За првпат во пишан документ, Кочани (изворно: Кочъни) e спомеnato во 1377 година во една [[грамота]], во која [[деспот]]от [[Јован Оливер]] му ја доделил црквата „Св. Димитрија“ на градот. Ако се искористат податоците што ги нуди грамотата на Јован Оливер, може да се утврди дека Кочани, како населба под тоа име, постоело многу порано од 1337 година бидејќи тој не ја подигнал црквата. Таа постоела и имала поголем неподвижен имот во кој спаѓало и селото Јастребница (денешно [[Јастребник]]). По Јован Оливер, овде завладеал феудалецот [[Константин Дејанов]], а потоа градот потпаднал под бласта на [[Османлиска Империја|Османлиите]]. Според пишувањата на османлискиот [[патопис]]ец [[Евлија Челебија]], на пописот од 1519 година, Кочани било село со едно [[Ислам|муслиманско]] и 54 [[Христијанство|христијански]] семејства и 12 неженети христијани.<ref>(Tapu defteri 169, 170)</ref> Состојбата воглавно не се изменила ни во наредните децении. Во пописот од 1573 година е забележано дека сè уште преовладувало христијанското население (50 семејства и 50 неженети), бидејќи и во таа година само едно семејство било муслиманско.<ref>(Tapu defteri 85, 446-447)</ref> Како населено место, Кочани плаќало пазарна такса која во истата година изнесувала 2.201 [[акче|акчиња]] (османлиска валута од тоа време).<ref>(Tapu defteri 437)</ref> Интересно е дека едно од двете кочански маала во тој период го носело името Самоков, веројатно по самоковот кој тука работел и на феудалецот му носел годишна рента од 60 [[акчиња]]. Според Челебија, во 1660 година, Кочани брои 600 куќи, покриени со трска и ќерамиди и мала [[чаршија]], составена од 15 дуќани. Имало една џамија, месџит, мала управна зграда (уќумат)...Во касабата повеќе живеело христијанско население, а муслимански куќи, имало само десет. Куќите на познатите браќа Ќазим-бег и Мехмед-бег биле вистински дворци кои служеле како конаци за патниците.<ref name=":0">Македонските градови во турско време, Зоран Сенев, Киро Герасимов, Кочани, 2004, стр.37</ref> Во тој период во Кочани живееле околу 3.000 жители, исто колку и [[Куманово]], на пример. Од овој период потекнуваат и двете, постојни, [[Средновековни кули (Кочани)|средновековни кули]] во градот, од кои едната е обновена и во неа се наоѓа мала музејска збирка. Според едно предание од 1870 година, Кочани и неговата околина се зафатени од чума. По оваа епидемија, населението во градот двојно се намалил, па во градот останале само 300 куќи. Во тоа време, од страна на османлиските власти биле колонизирани поголем број муслимански семејства од [[Мала Азија]]. Новодојдените жители од Ориентот главно го населиле средниот дел од градот, во којшто претходно имало изградено [[џамија]], додека [[Македонци|македонското]] христијанско население живеело во јужниот дел од населбата. Во почетокот на 19 век во градот се забележува извесен напредок во поглед на просветата и културата. Затоа, многу рано, уште во 1816 година во Кочани се споменува училиште во кое учителствувал јеромонахот Антоние.<ref name=":0" /> Кон крајот на XIX век, поточно во 1878 година, во градот се доселиле маџири (доселеници) од [[Руско Царство|Русија]] и [[Кнежевство Бугарија|Бугарија]] и [[Власи]] од [[Крушево]]. Овие доселеници образувале свои маала, Маџир Маало кое се простирало североисточно од месноста наречена „Лукобија“, како и Влашко Маало, кое во тоа време имало 35 куќи.<ref name=":0" /> === XX век === [[Податотека:Kocani 1903.jpg|мини|десно|Кочани во 1903 година.]] [[Податотека:BASA-2072K-1-499-11-Kočani, 1942.JPG|мини|Кочани во 1942 година.]] Во областа на политиката активно учествувале и жителите на тогашната [[Општина Кочани]], која се наоѓала во состав на [[Кралството СХС]]. Така, на изборите за тогашното Уставотворно собрание што биле одржани на 28 ноември 1920 година, е регистрирано дека во Кочани имало вкупно 930 избирачи, а во целата Кочанска Околија нивниот број изнесувал 5.678. На изборите во 1927 година, бројот на избирачите се зголемил на 1.173, а во 1935 година на 1.387 лица. Во однос на [[занает]]чиството, забележано е дека во 1918 година во Кочани имало вкупно 140 [[занает]]чии, во 1934 година нивниот број изнесувал 215, а до почетокот на [[Втората светска војна]] имало 369 занаетчиски дуќани.<ref name="ReferenceB">''Кочани'' - монографија, издавач: Општина Кочани, декември 2003 г.</ref> Статистичките податоци од 1965 година, говорат за зголемување на бројот на жителите на околу 13.000, а денеска Кочани е општинско и регионално средиште со околу 30.000 жители. === XXI век === Најмалку 59 луѓе загинале, а над 196 биле повредени откако избувнал [[Пожар во ноќен клуб во Кочани|пожар во ноќниот клуб „Пулс“]] за време на концерт на 16 март 2025 година. == Население == Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|''Македонија, Етнографија и статистика'']]“) од 1900 година, во Кочани живееле 5.950 жители, од кои 2.800 [[Македонци]], 2.600 [[Турци]] и 360 [[Роми]], 150 [[Власи]] и 40 [[Албанци]].<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_32.htm Васил Кънчов. „''Македония. Етнография и статистика''“. [[Софија]], 1900, стр. 225.]</ref> Во првиот организиран попис на [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија|ФНР Југославија]] од 1948 година, во Кочанскиот Срез имало 41.298 жители, од кои 6.657 во градот Кочани, 2.568 во [[Виница]], а 32.073 во селата ([[Кочанска Котлина|Кочанско Поле]], [[Осоговија]]). Од [[Народност|етнички]] аспект, населението го сочинувале 33.171 (80,3 %) [[Македонци]], 6.053 (14,6 %) [[Македонски Турци|Турци]], 680 (1.64 %) [[Македонски Роми|Роми]], 117 [[Македонски Срби|Срби]] и 1.277 останати.<ref>http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-ethnic1948.htm</ref> Според [[Попис на населението во Македонија (2002)|Пописот на населението од 2002 година]], во градот имало 28.330 жители и спаѓал во групата на средни [[Градови во Македонија|градови]].<ref>{{СоцГеоМак|глава=II|страница=91}}</ref> Според пописот на населението од 2021 година регистрирано е опаѓање за околу 13 отсто на бројот во однос на претходните официјални податоци, односно Кочани има 24.632 жители.<ref name="попис">{{Наведена мрежна страница|url=https://makstat.stat.gov.mk:443/PXWeb/sq/97b7a890-4686-4608-9824-eef6785c25ad|title=База на податоци МакСтат|date=2021|publisher=Државен завод за статистика|accessdate=21 декември 2023}}</ref> Приградската населба [[Оризари (Кочанско)|Оризари]], која во службените пописи се води како посебно населено место, веќе е споена со градот и заедно со неа, Кочани има 27.369 жители.<ref name="попис оризари">{{Наведена мрежна страница|url=https://makstat.stat.gov.mk:443/PXWeb/sq/3487c878-3c3a-489b-9e1f-dde64ec1baa1|title=База на податоци МакСтат|date=2021|publisher=Државен завод за статистика|accessdate=21 декември 2023}}</ref> {{bar box |float=right |title=Етнички групи <name="попис етнични" url=https://makstat.stat.gov.mk:443/PXWeb/sq/916e031c-4691-4595-a20e-017bb99e986b|title=База на податоци МакСтат|date=2021|publisher=Државен завод за статистика|accessdate=21 декември 2023/> |barwidth=200px |bars= {{Столбен постоток|Македонци|red|82.12}} {{Столбен постоток|Роми|cyan|7.68}} {{Столбен постоток|Турци|orange|0.56}} {{Столбен постоток|Власи|yellow|0.68}} {{Столбен постоток|други|grey|0.47}} {{Столбен постоток|Срби|blue|0.14}} {{Столбен постоток|Бошњаци|green|0.04}} }} Следува табела на народносната структура на населението (без [[Оризари (Кочанско)|Оризари]])<ref>[http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002 - Книга X]</ref> {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Народност''' | '''Вкупно''' |- | [[Македонци]] | 20 229 |- | [[Турци]] | 138 |- | [[Роми]] | 1 892 |- | [[Албанци]] | 12 |- | [[Власи]] | 169 |- | [[Срби]] | 36 |- | [[Бошњаци]] | 11 |- | Други | 116 |- | Не се изјасниле или непознато | 2 |- | Податоци преземени од административни извори | 2 027 |- |} ;Јазик Во градот се зборуваат следниве јазици<ref name="попис"/>: {{bar box |float=right |title=Јазици<ref name="попис"/> |barwidth=200px |bars= {{Столбен постоток|македонски|red|91.18}} {{Столбен постоток|турски|orange|5.25}} {{Столбен постоток|ромски|cyan|2.67}} {{Столбен постоток|влашки|yellow|0.51}} {{Столбен постоток|српски|blue|0.19}} {{Столбен постоток|други|grey|0.19}} {{Столбен постоток|албански|black|0.004}} {{Столбен постоток|бошњачки|green|0.004}} }} {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !width="100px"|Јазик!!width="100px"| Вкупно!!width="100px" |Удел (%) |- | '''[[македонски]]''' | '''25.832''' | 91,18 |- | [[албански]] | 1 | 0,004 |- | [[турски]] | 1.487 | 5,25 |- | [[ромски]] | 757 | 2,67 |- | [[влашки]] | 145 | 0,51 |- | [[српски]] | 54 | 0,19 |- | [[бошњачки]] | 1 | 0,004 |- |други | 53 | 0,19 |} ;Вероисповед Во Кочани се застапени следните религиски групи<ref name="попис"/>: {{bar box |float=right |title=Религија<ref name="попис"/> |barwidth=200px |bars= {{Столбен постоток|Православие|red|89.83}} {{Столбен постоток|Ислам|green|8.02}} {{Столбен постоток|други|grey|1.97}} {{Столбен постоток|Протестантство|yellow|0.11}} {{Столбен постоток|Католицизам|orange|0.07}} }} {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !width="100px"|Вероисповед!! width="100px" | Вкупно!! width="100px" |Удел (%) |- | '''[[МПЦ|Православни]]''' | '''25.448''' | 85,83 |- | [[ИВЗ|Муслимани]] | 2.272 | 8,02 |- | [[Грко-католичка црква во Македонија|Католици]] | 21 | 0,07 |- | [[Протестантството во Македонија|Протестанти]] | 31 | 0,11 |- | други | 558 | 1,97 |} Низ годините, ова било вкупното население и етничка припадност на населението во градот Кочани: {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom | 1948|6.657 | 1953|8.034 | 1961|11.011 | 1971|17.257 | 1981|23.378 | 1991|27.236 | 1994|26.364 | 2002|28.330 | 2021|24.632 }} {| class="wikitable" |- ! Години ! Македонци ! Албанци ! Турци ! Роми ! Власи ! Срби ! Бошњаци ! {{крат|Ост.|Останати}} ! {{крат|б.п.|Лица без податоци}} ! Вкупно |- style="text-align:center;" | 1948 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | '''6.657''' |- style="text-align:center;" | 1953 | 6.266 | 11 | 695 | 754 | 58 | 126 | — | 124 | — | '''8.034''' |- style="text-align:center;" | 1961 | 9.412 | 3 | 832 | — | — | 104 | — | 660 | — | '''11.011''' |- style="text-align:center;" | 1971 | 15.325 | 11 | 1.023 | 637 | — | 72 | — | 189 | — | '''17.257''' |- style="text-align:center;" | 1981 | 20.859 | 1 | 517 | 1.144 | 105 | 82 | — | 670 | — | '''23.378''' |- style="text-align:center;" | 1991 | 24.573 | 1 | 787 | 1.366 | 128 | 68 | — | 313 | — | '''27.236''' |- style="text-align:center;" | 1994 | 24.393 | 0 | 526 | 1.088 | 177 | 73 | — | 107 | — | '''26.364''' |- style="text-align:center;" | 2002 | 25.730 | 0 | 315 | 1.951 | 193 | 63 | 1 | 77 | — | '''28.330''' |- style="text-align:center;" | 2021 | 20.229 | 12 | 138 | 1.892 | 169 | 36 | 11 | 118 | 2.027 | '''24.632''' |} <small>* Извор: [[Државен завод за статистика на Република Македонија]] (1948-2021), според податоци од службените пописи во соодветните години</small> {{Listen | filename = Štip – Kočani dialect speech - Kočani region.ogg | title = Приказна за орачот | description = Извадок од говор на жена од [[Кочанско]], на месниот [[штипско-кочански дијалект]] }} Населението во Кочани зборува на [[Штипско-Кочански дијалект|штипско-кочанскиот дијалект]], како дел од источната група на источното и јужното наречје на [[Дијалекти на македонскиот јазик|македонските дијалекти]]. == Стопанство == [[Податотека:Кочанскиот ориз.pdf|170п|мини|десно|Книгата „''Кочанскиот ориз''“ <small>(Стиснете на сликата за да ја отворите и читате во целост)</small>.]] Според податоците од [[Државен завод за статистика на Република Македонија|Државниот завод за статистика]] во 2007 година во Кочани имало вкупно 4.859 поединечни земјоделски стопанства со вкупна расположлива површина на земјиштето од 6.137 ха. Од оваа површина под [[жито]] засеани биле 3.086 ха, под [[зеленчук]] 451 ха, под [[фуражни култури]] 177 и под [[индустриски култури]] 29 ха.<ref>Попис на земјоделството, 2007 година - Државен завод за статистика на Република Македонија</ref>. Уште од дамнешни времиња, Кочани и [[Кочанско]] се надалеку познати во [[Македонија]] и на [[Балкан]]от како област - најголем производител на [[ориз]]. Во 2008 година пак, имало 558 трговски објекти на мало и 77 угостителски објекти.<ref>[http://www.stat.gov.mk/pdf/2009/8.1.9.05.pdf Попис на продажните капацитети во трговијата на мало, 2008 година - Државен завод за статистика на Република Македонија]</ref><ref>[http://www.stat.gov.mk/pdf/2009/8.1.9.07.pdf Попис на капацитети во угостителството, 2008 година - Државен завод за статистика на Република Македонија]</ref>. Познати индустриски капацитети во Кочани се: фабриката за делови во автоиндустријата „Руен“, печатницата „Европа-92“ и од поново време странските инвестиции „Амфенол“, „Антура“ и „Геерлофс“. == Образование == [[Податотека:Љупчо Сантов.jpg|220п|мини|лево|Гимназијата „Љупчо Сантов“.]] Основното образование во Кочани е изведувано во четири [[Основно училиште|основни училишта]]: [[ОУ „Никола Карев“ - Кочани|„Никола Карев“]], [[ОУ „Кирил и Методиј“ - Кочани|„Св. Кирил и Методиј“]], [[ОУ „Раде Кратовче“ - Кочани|„Раде Кратовче“]] и [[ОУ „Малина Попиванова“ - Кочани|„Малина Попиванова“]]) и едно во населбата Оризари ([[ОУ „Крсте Петков Мисирков“ - Оризари|„Крсте Петков Мисирков“]]). Средното образование е застапено во двете средни училишта: гимназијата [[СУ „Љупчо Сантов“ - Кочани|„Љупчо Сантов“]] (каде има и економски паралелки), електро-машинското училиште [[СОУ „Ѓошо Викентиев“ - Кочани|„Ѓошо Викентиев“]]. Од 1956 година, работи и основното музичко училиште [[ОМУ „Ристо Јуруков“ - Кочани|„Ристо Јуруков“]]. Од [[јуни]] [[1941]] година во Кочани работи и [[Библиотека „Искра“ - Кочани|библиотеката “Искра“]], што ги опслужува граѓаните од општината и регионот. ==Култура== [[Податотека:Zetva.jpg|мини|десно|Традиционална жетва на [[ориз]] за време на манифестацијата „Денови на оризот“.]] Кочани е домаќин на [[Драмски аматерски фестивал|Драмскиот аматерски фестивал]] (ДАФ), културна манифестација од национален карактер што е одржувана еднаш годишно, во последната седмица на [[мај]], и на која настапуваат најдобрите аматерски драмски ансамбли од [[Македонија]]. Исто така, значајна е културната манифестација „[[Денови на оризот]]“, посветени на кочанското „бело злато“, исполнета со низа свечености и празнувања на почетокот на жетвата на [[ориз]]от во [[Кочанска Котлина|кочанскиот регион]], како и манифестацијата „Петровденски конаци“,<ref>[http://kocani.gov.mk/vesti/petrovdenski%20konaci2011_1.htm Започна манифестацијата “Петровденски конаци“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110820055529/http://kocani.gov.mk/vesti/petrovdenski%20konaci2011_1.htm |date=2011-08-20 }}, www.kocani.gov.mk</ref> поврзана со одбележувањето на празникот на градот - [[Петровден]]. Книжевниот клуб „Копнеж“, што работи во рамките на [[Библиотека „Искра“ - Кочани|Библиотеката „Искра“]], е носител на две културни манифестации: Детскиот поетски фестивал „Мајски цвет“ (од национален карактер) и Месец на книгата. ==Спорт== Во Кочани постојат, или постоеле, следните [[спорт]]ски екипи: {{Col-begin}} {{Col-3}} *[[Фудбал]] и [[футсал]] **[[ФК Осогово (Кочани)|ФК Осогово]] **ФК Напредок<ref>{{нмс |title=ФК “Напредок“ - 1957 г. |url=https://oldkocani.do.am/photo/?photo=833 |accessdate=22 септември 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230922190453/https://oldkocani.do.am/photo/?photo=833 |archive-date=2023-09-22 |author=Александра |publisher=oldkocani.do.am |date=7 јануари 2016 |url-status=live }}</ref> **ФК Стришани<ref>{{нмс |title=ФК “Стришани“ - 70-ти год. |url=https://oldkocani.do.am/photo/?photo=837 |accessdate=22 септември 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230922190657/https://oldkocani.do.am/photo/?photo=837 |archive-date=2023-09-22 |author=Александра |publisher=oldkocani.do.am |date=16 јануари 2016 |url-status=live }}</ref> **ФК Бирлик<ref>{{нмс |title=ФК “Бирлик“ - 70-ти год. |url=https://oldkocani.do.am/photo/?photo=805 |accessdate=22 септември 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230922191116/https://oldkocani.do.am/photo/?photo=805 |archive-date=2023-09-22 |author=Александра |publisher=oldkocani.do.am |date=29 ноември 2015 |url-status=live }}</ref> **[[ЖФК Кочани]] **Школа Фудбал старс **Школа Младост Тошев **Школа Кочани **Футсалски клуб Унипаб *[[Кошарка]] **[[КК Баскет Дино]] **[[КК Кочани Деликатес]] (распаднат) *[[Ракомет]] **РК Младинец {{Col-3}} *[[Борење]] и други [[боречки спортови]] ** БК Спартак **Каратеклуб Кочани **Каратеклуб Партизан **Каратеклуб Ипон **Џудоклуб Гладијатор **Клуб за реален аикидо Нико *Останато **Тениски клуб Акватен **Пингпонгарски клуб Кочани **Клуб за гимнастички спортови Партизан **Велосипедски клуб Електрика **Клуб за планински велосипедизам Поскок **Планинарски спортски клуб Осогово **Клуб за планинарски спортови Москито **Спортско риболовно здружение Кочански рибар **Шаховски клуб Кочани {{col-end}} ==Природни и културни знаменитости== === Верски градби=== [[Податотека:Kochani-St-George-Church.JPG|мини|Црквата „Св. вмч. Георгиј“.]] Во Кочани има повеќе верски градби:<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Св. вмч. Георгиј“ - Кочани|Црква „Св. вмч. Георгиј“]] - изградена во 1917 година; * [[Црква „Покров на Пресвета Богородица“ - Кочани|Црква „Покров на Пресвета Богородица“]] - камен-темелникот е поставен на 9 декември 1994 година, а осветена е на 24 октомври 1998 година. Се користи како крстилница; * [[Црква „Св. Благовештение“ - Кочани|Црква „Св. Благовештение“]] - камен-темелникот е поставен на 11 октомври 2009 година. Се наоѓа во населбата [[Драчевиќ]]; * [[Црква „Св. Преображение“ - Кочани|Црква „Св. Преображение“]] - камен-темелник поставен во 2006 година. Се наоѓа во населбата [[Усова Чешма]]; * [[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Кочани|Црква „Рождество на Пресвета Богородица“]] - се наоѓа во кругот на фабриката „Ледер“;<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.bregalnickaeparhija.org.mk/index.php/82-2010-01-15-21-45/2010-01-15-21-513/1009-2016-09-23-17-07-37 |title=''ПРОСЛАВЕН ПРАЗНИКОТ РАЃАЊЕ НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА – МАЛА БОГОРОДИЦА ВО ФАБРИКАТА “ЛЕДЕР“ ВО КОЧАНИ'' |accessdate=2016-11-18 |archive-date=2016-11-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161120185053/http://bregalnickaeparhija.org.mk/index.php/82-2010-01-15-21-45/2010-01-15-21-513/1009-2016-09-23-17-07-37 |url-status=dead }}</ref> * [[Црква „Св. Ѓорѓи“ - Кочански Дол|Црква „Св. Ѓорѓи“]] - манастирска црква во Кочански Дол; * [[Црква „Св. Петка“ - Кочански Дол|Црква „Св. Петка“]] - манастирска црква во Кочански Дол; * [[Црква „Св. Јован Богослов“ - Кочани|Црква „Св. Јован Богослов“]] - манастирска црква во Кочански Дол;<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.bregalnickaeparhija.org.mk/index.php/82-2010-01-15-21-45/2010-01-15-21-513/1417-2020-10-11-12-32-43 |title=Освет на камен теменик во Кочански Дол - Кочани |accessdate=2022-01-20 |archive-date=2022-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120105320/https://www.bregalnickaeparhija.org.mk/index.php/82-2010-01-15-21-45/2010-01-15-21-513/1417-2020-10-11-12-32-43 |url-status=dead }}</ref> * [[Црква „Св. Петка“ - Кочани|Црква „Св. Петка“]] - црква-[[параклис]] пред фабриката Амфенол; * [[Параклис „Св. Димитриј“ - Кочани|Параклис „Св. Димитриј“]] - параклис во Трајаново Трло; * [[Параклис „Св. Јован Крстител“ - Кочани|Црква „Св. Јован Крстител“]] - црква-[[параклис]] во близина на главната Пошта - осветен на 19 јануари 2025 г.; * [[Евангелско-методистичка црква (Кочани)|Евангелско-методистичка црква]]; * [[Дуди Ханум џамија|Џамија Дуди Ханум]] === Археолошки наоѓалишта === Ова е табела на [[археолошко наоѓалиште|археолошките наоѓалишта]] во Кочани, подредени по азбучен ред:<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|175-177}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="text-align: left" |- ! Наоѓалиште !! Вид!! Период |- |[[Алењак (Кочани)|Алењак]] |[[некропола]] |[[железно време]] |- |[[Бавчалак (Кочани)|Бавчалак]] |некропола |[[доцен среден век]] |- |[[Барутница (Кочани)|Барутница]] |[[населба]] |римско време |- |[[Влашки Ливади (Кочани)|Влашки Ливади - Влашки Бунар]] |населба |доцен среден век |- |[[Горица (Кочани)|Горица]] |населба |железно и римско време |- |[[Гропче (Кочани)|Гропче]] |некропола |среден век |- |[[Кругот на Касарните (Кочани)|Кругот На Касарните]] |некропола |римско време |- |[[Раечки Рид (Кочани)|Раечки Рид]] |населба |[[Антички период во Македонија|доцноантичко време]] |- |[[Стари Лозја (Кочани)|Стари Лозја - Лукобија]] |некропола |римско време |- |[[Тикишински Лозја (Кочани)|Текешински Лозја]] |некропола |железно време |- |[[Трештена Скала (Кочани)|Трештена Скала]] |осамен наод |бронзено време |- |[[Цигански Рид (Кочани)|Цигански Рид]] |некропола |среден век |- |[[Црница (Кочани)|Црница]] |некропола |римско време |- |[[Шилести Рид (Кочани)|Шилести Рид]] |градиште и некропола |доцноантичко време |} == Збратимени градови == Во изминатите години Кочани, поточно [[Општина Кочани]], е збратимен со следните градови: {|width="100%" style=background:transparent |valign="top"| * {{знамеикона|Унгарија}} [[Сигетсентмиклош]], (2004) [[Унгарија]] * {{знамеикона|Бугарија}} [[Казанлак]], (1995) [[Бугарија]] * {{знамеикона|Полска}} [[Мшчонув]], [[Полска]] * {{знамеикона|Турција}} [[Јенифоча]], [[Турција]] * {{знамеикона|Хрватска}} [[Крижевци]], [[Хрватска]] * {{знамеикона|Словенија}} [[Крањ]], (2008) [[Словенија]] * {{знамеикона|Украина}} [[Перејаслав]], [[Украина]] * {{знамеикона|Србија}} [[Нови Кнежевац]], [[Србија]] * {{знамеикона|Македонија}} [[Крушево]], [[Македонија]] |} == Личности == {{Col-begin}} {{Col-3}} * [[Александар Алексиев]], [[роман]]описец, [[Книжевна критика|критичар]], [[книжевен историчар]] и театролог * [[Александар Манов]], офицер и војвода на [[Врховен македонско-одрински комитет|ВМОК]] * [[Борис Стојчев]], театролог и [[Публицистика|публицист]] * [[Бранко Пендовски]], [[писател]] * [[Благоја Попов]], претседател на [[Влада на Македонија|Владата на СР Македонија]] (1974-1982) * [[Благој Попов|проф. д-р Благој Попов]], [[математичар]] * [[Кирил Ѕ'мбов]], [[Јадрена физика|јадрен физичар]] * [[Константин Апостолов|д-р Константин Апостолов]], [[лекар]] специјалист по [[микробиологија]] * Членовите на [[Кочани Оркестар]], блех оркестар * [[Лазар Бабамов]], [[Агрономија|агроном]] * [[Маца Бабамова]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Олга Бабамова]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Олга Бабамова (Ставрева)]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Тодорка Михајловска | Тодорка Ампова Михајловска]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Нада Беловска - Попова]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Павлина Јорданова]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Гана Аџипаунова]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Родна Бетинска]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Гора Георгиева|Гора Глигорова Георгиева]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Блага Витларова|Блага Тоде Витларова]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Драга Вражалска|Драга Станчова Вражалска]] — учесник во НОВ на Македонија * [[Малина Попиванова]], учесник во [[Народноослободителна борба во Вардарска Македонија|Народноослободителната борба]] {{Col-3}} * [[Миле Хаџи Василев|проф. д-р Миле Хаџи Василев]], [[Чраво|правник]] * [[Насе Насев]], спортски директор на [[Македонски олимписки комитет|МОК]] * [[Никола Вражалски]], правник * [[Ристо Јуруков]], [[Музика|музички]] [[Педагогија|педагог]] * [[Сашко Насев]], писател, [[драматург]] и поранешен [[амбасадор]] на [[Македонија]] во [[Канада]] * [[Стефан Попиванов]], учесник во Народноослободителната борба * [[Стево Теодосиевски]], музички [[уметник]] * [[Симеон Иванов - Канго]], [[Гитара|гитарист]], [[Рок-музика|рок-музичар]] * [[Цеко Стефанов]], [[поет]], [[проза]]ист, [[Драма|драмски]] [[автор]], [[новинар]] и публицист * [[Харалампие Манчев]], лекар специјалист, прв македонски [[Медицина|медицински]] истражувач * [[Андреј Василев]], [[Германија|германски]] [[Хокеј|хокеар]]<ref>[http://mazedonien-nachrichten.blogspot.de/2016/12/andrej-vasilev-einziger.html ''Andrej Vasilev - Einziger Eishockeyspieler mit mazedonischen Pass in Europa'']</ref><ref>[http://www.rodi-db.de/player.php?id=26770 ''Vasilev, Andrej'']</ref> {{Col end}} == Фотогалерија == <center> <gallery> Податотека:Kocani noke.JPG|Кочани навечер Податотека:Центар.JPG|Средиштето на Кочани Податотека:Центар5.jpg|Средиштето на Кочани Податотека:Центар2.JPG|Средиштето на Кочани Податотека:Kochani X3.JPG|Средиштето во Кочани Податотека:Kocani night1.jpg|Кочани ноќе Кочани 01.jpg|Источниот дел на Кочани Кочани 02.jpg|Југозападниот дел на Кочани Кочани 03.jpg|Средишниот дел на Кочани Кочани 09.jpg|Средишниот дел на Кочани Кочани 10.jpg|Средишниот и југозападниот дел на Кочани Кочани 06.jpg|Северниот дел на Кочани Кочани 07.jpg|Северниот дел на Кочани Кочани 11.jpg|Северниот дел на Кочани Податотека:Reka Kocani.jpg|[[Кочанска Река]] Податотека:Spomenik na Slobodata Kocani Macedonia.jpg|[[Споменик на слободата (Кочани)|Споменикот на слободата]] Податотека:100 0758.JPG|Признание за квалитет на ориз - Брисел Податотека:100 0778.JPG|[[Ориз]] - клас Податотека:Orizovi polinja.jpg|[[Ориз]]ови полиња Податотека:Kočani na razglednica od 1930ti.jpg|Разгледница од Кочани од 1930-те години Податотека:Wiki tura Kocani Vinica 03.jpg|Домот на култура „Бели Мугри“ во Кочани Податотека:Nikola karev kocani.JPG|Споменик на [[Никола Карев]] во градскиот парк Податотека:Оро1.jpg|Кочанско [[оро]] Полициска станица Кочани 01.jpg|Полициска станица Кочани Полициска станица Кочани 02.jpg|Полициска станица Кочани </gallery> </center> == Поврзано == *[[Драмски аматерски фестивал]] *[[Кочанска Котлина]] *[[Долно Градиште]] *[[Споменик на слободата (Кочани)|Споменик на слободата]] *[[Стадион Никола Мантов]] *[[Етно-куќа (Кочани)]] *[[Средновековни кули (Кочани)|Средновековни кули во Кочани]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{рв|Kočani}} * [http://www.kocani.gov.mk Портал на Општина Кочани] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110314120125/http://www.kocani.gov.mk/ |date=2011-03-14 }} * [[Инфо-Кочани|Општински весник „Инфо-Кочани“]] * [http://www.kocani.gov.mk/sliki/MAPA.jpg Карта на Кочани] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070325180851/http://www.kocani.gov.mk/sliki/MAPA.jpg |date=2007-03-25 }} * [http://oldkocani.do.am Фотографии од старо Кочани] * [http://kocanimusic.250free.com/kmf1.html Кочани низ музика] * [http://freemeteo.com/default.asp?la=1&gid=789403&pid=1 Временска состојба] * [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9147329&lon=22.4085045&z=14&l=61&m=b Сателитска карта (Wikimapia)] * [http://www.gigapan.org/gigapans/30950/ Кочани Гигапан 1] * [http://www.gigapan.org/gigapans/33411/ Кочани Гигапан 2] * [http://www.polaki.gov.mk Портал на селото Полаки] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150109023856/http://polaki.gov.mk/ |date=2015-01-09 }} * [http://www.vodovodkocani.com.mk Портал на КЈП „Водовод“] * [http://www.ruen.com.mk Руен И.Т. — фабрика за автомобилска индустрија] * [http://www.osogovskibiser.com.mk Ресторан „Осоговски Бисер“ — Пониква] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160330220808/http://www.osogovskibiser.com.mk/ |date=2016-03-30 }} {{GeoCompass |hub = Кочани |type = ex |С = [[Гратче (езеро)|Гратче]], [[Пониква]], [[Царев Врв]], [[Руен (врв)|Руен]], [[Крива Паланка]] |СЗ = [[Злетово]], [[Пробиштип]], [[Кратово]], [[Куманово]], [[Скопје]] |СИ = [[Македонска Каменица]], [[Цера]], [[Саса]] |З = [[Облешево]], [[Свети Николе]], [[Велес]] |И = [[Истибања]], [[Калиманци]], [[Делчево]] |Ј = [[Зрновци]], [[Мородвис]], [[Плачковица]], [[Радовиш]], [[Струмица]] |ЈЗ = [[Штип]], [[Неготино]] |ЈИ = [[Виница]], [[Берово]] }} {{Кочани}} {{Општина Кочани}} {{Градови во Република Македонија}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Кочани| ]] 0346117mmiarrvog8ax1p3hprha5pma 0 5677 5378895 5299348 2025-06-11T13:23:52Z Buli 2648 /* Надворешни врски */ 5378895 wikitext text/x-wiki {{медицинско предупредување}} {{Infobox medical condition (new) | name = Сифилис | image = Treponema pallidum.jpg | caption = Електронска микрографија на ''Treponema pallidum'' | field = [[Инфектологија]] | symptoms = Тврд, безболен [[кожен чир]] кој не предизвикува чешање<ref name=CDC2015Fact/> | complications = | onset = | duration = | causes = ''Treponema pallidum'' најчесто пренесена преку полов однос<ref name=CDC2015Fact/> | risks = | diagnosis = [[серолошки тестови|Крвни тестови]]<ref name=CDC2015Fact/> | differential = Многу други болести<ref name=CDC2015Fact/> | prevention = [[Кондом]]и, сексуална апстиненција<ref name=CDC2015Fact/> | treatment = [[Антибиотици]]<ref name=CDC2015Tx/> | medication = | frequency = 45.4 милиони / 0.6% (2015)<ref name=GBD2015Pre/><!-- incidence table --> | deaths = 107,000 (2015)<ref name=GBD2015Death/> }} '''Сифилис''' е [[полово пренослива инфекција]] што ја предизвикува бактеријата [[спирохета]] ''[[Treponema pallidum]]'' подвид''pallidum''. Примарно се пренесува преку [[полов контакт]]; а може да се пренесе и од мајка на дете за време на бременост или при пораѓање, што ќе резултира со [[вроден сифилис]]. Други болести кај човекот што се поврзани со ''Treponema pallidum'' се [[фрамбезија]] (подвид ''pertenue''), [[габична (болест)|пинта]](подвид''carateum'') и [[ендемски сифилис]] (подвид''endemicum''). Знаците и симптомите на сифилис зависат од една од четирите етапи во кои болеста се јавува (примарен, секундарен, латентен и терцијален). Примарната етапа обично се појавува со pедна [[шанкра]] (појава на тврд, безболен гнојаник на кожата што не чеша), секундарниот сифилис се одликува со распространето црвенило што често го има и кај дланките и стапалата, латентниот сифилис нема или има малку симптоми, а терцијалниот сифилис се одликува со [[гума (патологија)|гуми]], невролошки и срцеви симптоми. Меѓутоа, оваа етапа е позната како „голем имитатор“, поради често атипичната појава. Дијагнозата обично оди преку [[серолошко испитување|испитувања на крвта]]; но, бактеријата може да види и под микроскоп. Сифилисот може ефикасно да се лекува со [[антибиотици]], особено претпочитаниот интрамускулен [[пеницилин Г]] (што се дава интравенски за невросифилис) или [[цефтриаксон]], а кај оние што имаат силна алергија на пеницилин се дава [[доксициклин]] или [[азитромицин]]. Се верува дека сифилисот во 1999 година инфицирал 12 милиони луѓе во светот, а над 90% од случаите се во [[земјите во развој]]. Откако драматично опадна широката распространетост на пеницилинот во 40-те години на 20. век, стапките на инфекцијата во новиот милениум се зголемија во многу земји, често во комбинација со [[вирусот на хумана имунодефициенција]] (ХИВ). Ова делумно се припишува на незаштитеното практикување на секс кај [[мажите што имаат секс со мажи]], зголемената промискуитетност, проституцијата и намалената употреба на бариерна заштита.<ref name="Coffin2010">{{Наведено списание|last=Coffin|first=LS|author2=Newberry, A, Hagan, H, Cleland, CM, Des Jarlais, DC, Perlman, DC|title=Syphilis in Drug Users in Low and Middle Income Countries|journal=The International Journal on Drug Policy|date=January 2010|volume=21|issue=1|pages=20–7|pmid=19361976|doi=10.1016/j.drugpo.2009.02.008|pmc=2790553}}</ref><ref name="Gao2009">{{Наведено списание|last=Gao|first=L|author2=Zhang, L, Jin, Q|title=Meta-analysis: prevalence of HIV infection and syphilis among MSM in China|journal=Sexually Transmitted Infections|date=September 2009|volume=85|issue=5|pages=354–8|pmid=19351623|doi=10.1136/sti.2008.034702}}</ref><ref name="Karp2009">{{Наведено списание|last=Karp|first=G|author2=Schlaeffer, F, Jotkowitz, A, Riesenberg, K|title=Syphilis and HIV co-infection|journal=European Journal of Internal Medicine|date=January 2009|volume=20|issue=1|pages=9–13|pmid=19237085|doi=10.1016/j.ejim.2008.04.002}}</ref> {{TOC limit|3}} ==Знаци и симптоми== Сифилисот може да се појави во една од четири етапи: примарен, секундарен, латентен и терцијален,<ref name=Kent08>{{Наведено списание |author=Kent ME, Romanelli F |title=Reexamining syphilis: an update on epidemiology, clinical manifestations, and management |journal=Ann Pharmacother |volume=42 |issue=2 |pages=226–36 |year=2008 |pmid=18212261|doi=10.1345/aph.1K086 |url=}}</ref> а може да се јави и [[вродено]].<ref name=ST10/> Називот „големиот имитатор“ му го дал [[сер Вилијам Ослер]] поради разните појави на болеста.<ref name=Kent08/><ref name=TUS00/> ===Примарен=== [[Image:Extragenital syphilitic chancre of the left index finger PHIL 4147 lores.jpg|thumb|Примарна [[шанкра]] на сифилис на дланката]] Со примарниот сифилис обично се заболува преку директен полов контакт со инфицираните лезии на друго лице.<ref name=RedBookSyphilis>{{Наведена книга|author=Committee on Infectious Diseases |editor = Larry K. Pickering |title=Red book 2006 Report of the Committee on Infectious Diseases|year=2006| pages=631–44|publisher=American Academy of Pediatrics|location=Elk Grove Village, IL|isbn=978-1-58110-207-9|edition=27th}}</ref> Околу 3 до 90 дена по првичната изложеност (во просек после 21&nbsp;ден) се појавува лезија на кожата, наречена [[шанкра]], онаму каде што се случил контактот.<ref name=Kent08/> Ова вообичаено&nbsp;(40% од времето) е еден, тврд, безболен гноеник на кожата што не чеша, со чиста основа и остри рабови помеѓу 0,3 и 3,0&nbsp;cm во големина.<ref name=Kent08/> Меѓутоа, лезијата може да добие каква било форма.<ref name=Pri2008>{{Наведено списание|last=Eccleston|first=K|author2=Collins, L, Higgins, SP|title=Primary syphilis|journal=International Journal of STD & AIDS|date=March 2008|volume=19|issue=3|pages=145–51|pmid=18397550|doi=10.1258/ijsa.2007.007258}}</ref> Во класичната форма, се развива од [[макула]] до [[папула]] и на крајот до [[разјадување (дерматопатологија)#Примарни лезии|разјадување]] или [[чир (дерматологија)|чир]].<ref name=Pri2008/> Понекогаш може да се појават повеќе лезии (~40%),<ref name=Kent08/> коишто се почести кога е присутна и инфекција на ХИВ.<!-- Pri2008 --> Лезиите знаат да бидат болни или чувствителни (30%),<!-- Pri2008 --> и може да се јават настрана од гениталиите (2–7%).<!-- Pri2008 --> Најчеста локација кај жените е во [[цервиксот]] (44%), [[пенисот]] кај хетеросексуалните мажи (99%) и [[анусот|анално]] и [[ректално]] кај [[мажите што имаат секс со мажи]] (34%).<ref name=Pri2008/> Зголемувањето на [[лимфните јазли]] често&nbsp;(80%) се јавува околу инфицираното место,<ref name=Kent08/> а појавата се случува седум до 10&nbsp;денови откако ќе се создаде шанкрата.<ref name=Pri2008/>[[Лезијата]] може, без лекување, да трае од три до шест недели.<ref name=Kent08/> ===Секундарен=== [[Image:Secondary Syphilis on palms CDC 6809 lores.rsh.jpg|thumb|Типична појава на секундарен сифилис со црвенило на дланките]] [[image:Syphilis second state 2.jpg|thumb|Црвеникави [[папули]] и [[нодули, јазолчиња (дерматологија)#примарни лезии|јазолчиња]] врз голем дел од телото поради секундарен сифилис]] Секундарниот сифилис се јавува околу четири до десет седмици по примарната инфекција.<ref name=Kent08/> Секундарната болест е позната по многу различни начини на коишто се манифестира, како симптом најчесто се јавува на кожата кај [[мукозните мембрани]] и на [[лимфните јазли]].<ref name=Sec2010/> По телото и екстремитетите, како и по дланките и стапалата, може да се јави симетричен, црвеникаво-розеникав осип што не чеша.<ref name=Kent08/><ref name=2darySyphilis>{{Наведено списание |author=Dylewski J, Duong M | title=The rash of secondary syphilis | journal=Canadian Medical Association Journal |date= 2 January 2007 | volume=176 | issue=1 | pages=33–5 | doi= 10.1503/cmaj.060665 | pmid=17200385 |pmc=1764588}}</ref> Црвенилото може да стане [[макулопапуларно]] или [[чир|пустуларно]].<!-- Kent08 --> Може да формира плоснати, широки, белузлави лезии налик на брадавици, на [[мукозните мембрани]], што се познати како [[кондилома латум]].<!-- Kent08 --> Сите овие лезии се полни со бактерии и се заразни.<!-- Kent08 --> Други симптоми се [[треска]], [[отечено грло]], [[неудобност]], [[слабеење]], [[опаѓање на косата]] и [[главоболка]].<ref name=Kent08/> Ретко се манифестираат [[хепатит]], [[бубрежна]] болест, [[артритис]], [[периоститис]], [[невритис на очен нерв]], [[увеитис]] и [[меѓупросторен кератитис]].<ref name=Kent08/><ref name=Eye07/> Акутните симптоми обично поминуваат по три до шест недели,<ref name=Eye07/> но кај околу 25% од луѓето може да се повторат секундарните симптоми.<!-- Sec2010 --> Многумина што имаат секундарен сифилис (40–85% од жени, 20–65% од мажи) претходно не пријавуваат дека имале класични шанкри на примарен сифилис.<ref name=Sec2010>{{Наведено списание|last=Mullooly|first=C|author2=Higgins, SP|title=Secondary syphilis: the classical triad of skin rash, mucosal ulceration and lymphadenopathy|journal=International Journal of STD & AIDS|date=August 2010|volume=21|issue=8|pages=537–45|pmid=20975084|doi=10.1258/ijsa.2010.010243}}</ref> ===Латентен=== Латентниот сифилис се дефинира како таков што има [[серологија|серолошки]] доказ за инфекцијата без симптомите на болеста.<ref name=RedBookSyphilis/> Потоа, се опишува како ран (помалку од 1&nbsp;година по секундарниот сифилис) или доцен (над 1&nbsp;година по секундарниот сифилис) во Соединетите Американски Држави.<ref name=Eye07/> Обединетото Кралство прави пресеци со две години од раниот и две од доцниот латентен сифилис.<ref name=Pri2008/> Кај раниот латентен сифилис може да се повторат симптомите.<!-- Eye07 --> Доцниот латентен сифилис е [[асимптоматичен]] и не е толку заразен како раниот латентен сифилис.<ref name=Eye07/> ===Терцијален=== [[File:Tertiary syphilis head.JPG|thumb|right|Пациент со терцијален (гуматозен) сифилис. Биста во [[Mузејот на човекот, Мusée de l'Homme]], Париз.]] Терцилајен сифилис може да појави околу 3 до 15 години по првичната инфекција, а може да се подели според три различни облици: гуматозен сифилис (15%), доцен [[невросифилис]] (6.5%) и кардиоваскуларен сифилис (10%).<ref name=Kent08/><ref name=Eye07/> Без лекување, една третина од инфицираните заболуваат од терцијална болест.<ref name=Eye07/> Болните од терцијален сифилис не се заразни.<ref name=Kent08/> Гуматозниот сифилис или доцниот [[бенигност|бенигнен]] сифилис обично се јавува од 1 до 46&nbsp;години по првичната инфекција, а во просек 15&nbsp;години.<!-- Kent08 --> Оваа етапа се одликува со формирање на хронични [[гума (патологија)|гуми]], што се меки воспалени топки налик на тумор што може да имаат различна големина.<!-- Kent08 --> Типично влијаат врз кожата, коските и црниот дроб, но може да се појават насекаде.<ref name=Kent08/> [[Невросифилис]] се однесува на инфекција што го опфаќа [[централниот нервен систем]]. Може да се јави рано, да биде асимптоматичен или во облик на сифилистичен [[менингитис]], или доцна, како менинговаскуларен сифилис, [[општа пареза]] или [[локомоторна атаксија]], што се поврзува со лоша рамнотежа и молскавична болка во долните екстремитети.<!-- Kent08 -->Доцниот невросифилис типично се јавува од 4 до 25 години по првичната инфекција.<!-- Kent08 --> Менинговаскуларниот сифилис типично се појавува со апатија и [[напад]], а општата пареза со [[деменција]] и [[локомоторна атаксија]].<ref name=Kent08/> Може да се појави и [[Аргил Робертсонова зеница]]и, односно двострано мали зеници што се собираат кога лицето се фокусира на предмети во близина, но не и кога се изложени на светлина. Кардиоваскуларниот сифилис обично се јавува од 10–30&nbsp;години по првичната инфекција.<!-- Kent08 --> Најчеста компликација е [[сифилистичен аортитис]], што може да резултира со создавање на [[аневризам на аорта|аневризам]].<ref name=Kent08/> ===Вроден=== [[Вроден сифилис]] може да се појави за време на бременост или за време на пораѓање.<!-- Wood09 --> Две третини од сифилистичните деца се раѓаат без симптоми.<!-- Wood09 --> Чести симптоми што подоцна се развиваат, во првите неколку години од животот, се:[[хепатоспленомегалија]] (70%), осип (70%), треска (40%), невросифилис (20%) и [[пневмонитис]] (20%).<!-- Wood09 -->Доколку не се лекува, [[доцниот вроден сифилис]] може да се јави кај 40%, вклучувајќи: деформитети познати како [[седлест нос]], [[хигуоменакисов знак]], [[заострена писка]] или [[клатонови зглобови]], меѓу другите.<ref name=Wood09/> ==Причинител== ===Бактериологија=== [[File:Treponema pallidum 01.png|thumb|Хистопатологија на спирохети на ''Treponema pallidum'' со изменета штајнерова сребрена дамка]] {{Главна|Treponema pallidum}} ''Treponema pallidum'' подвид '' pallidum'' е спирална по облик, [[грам-негативна]] бактерија со огромна подвижност.<ref name=Pri2008/><ref name=Music08/> Сличен тип на ''Treponema pallidum'' предизвикува и три други болести кај луѓето, како [[фрамбезија]] (подвид''pertenue''), [[габична болест|пинта]] (подвид''carateum'') и [[ендемски сифилис]] (подвид''endemicum'').<ref name=Kent08/> За разлика од подвидот ''pallidum'', овие не предизвикуваат невролошка болест.<ref name=Wood09>{{Наведено списание |author=Woods CR|title=Congenital syphilis-persisting pestilence|journal=Pediatr. Infect. Dis. J. |volume=28 |issue=6 |pages=536–7 |year=2009 |pmid=19483520|doi=10.1097/INF.0b013e3181ac8a69|url=}}</ref> Само луѓето се познати како [[жариште на инфекцијата]] за подвидот ''pallidum''.<ref name=ST10/> Тој не може да преживее без домаќин повеќе од два-три дена.<!-- Pri2008 --> Тоа се должи на фактот што малиот геном (од 1,14&nbsp;[[eдиници за атомска маса|MDa]]), не успева да ги кодира метаболичните патишта што се неопходни за да се искористи најголемиот дел од [[Макрохранлива материи|макрохранливите материи]].<!-- Pri2008 -->Има бавно време на удвојување, повеќе од 30&nbsp;часа.<ref name=Pri2008/> ===Пренесување=== Сифилисот примарно се пренесува преку полов контакт или за време на [[бременост]], од мајката на [[фетус]]от; спирохетата може да ги поминува мукозните мембрани или оштетената кожа.<ref name=Kent08/><ref name=ST10>{{Наведено списание |author=Stamm LV |title=Global Challenge of Antibiotic-Resistant Treponema pallidum |journal=Antimicrob. Agents Chemother. |volume=54 |issue=2 |pages=583–9 |year=2010 |pmid=19805553 |pmc=2812177 |doi=10.1128/AAC.01095-09 |url=http://aac.asm.org/content/54/2/583.full.pdf |access-date=2014-01-08 |archive-date=2017-06-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170616115804/http://aac.asm.org/content/54/2/583.full.pdf |url-status=dead }}</ref> На тој начин, се пренесува преку [[бакнување]] во близина на лезија, како и преку орален, вагинален и анален секс.<ref name=Kent08/> Околу 30 до 60% од оние што се изложени на примарен или на секундарен сифилис ќе се разболат од оваа болест.<ref name=Eye07>{{Наведено списание |author=Bhatti MT|title=Optic neuropathy from viruses and spirochetes |journal=Int Ophthalmol Clin |volume=47 |issue=4 |pages=37–66, ix|year=2007 |pmid=18049280 |doi=10.1097/IIO.0b013e318157202d |url=}}</ref> Степенот на инфицирање може да се илустрира со тоа што поединец заразен со само 57 микроорганизми има 50% шанси да се инфицира.<ref name=Pri2008/> Поголемиот дел (60%) од новите случаи во САД, се јавува кај мажи што имаат секс со мажи.<!-- Kent08 --> Може да се пренесува преку [[крвни продукти]]. Меѓутоа, во многу земји овие производи се испитуваат за него, па ризикот е мал.<!-- Kent08 --> Ризикот од пренесување преку [[заеднички игли]] е во ограничени рамки.<ref name=Kent08/> Сифилис не може да се добие преку седење на нужник, секојдневни активности, џакузи или преку заеднички прибор за јадење или облека.<ref name="CDC Fact Sheet">{{Наведена мрежна страница | title = Syphilis - CDC Fact Sheet | publisher= [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) | date = 16 September 2010 | url = http://www.cdc.gov/std/syphilis/STDFact-Syphilis.htm | accessdate =30 May 2007 }}</ref> ==Дијагноза== [[File:Syphilis false shame and fear May destroy your future.png|thumb|right|Постер за тестирање за сифилис, со маж и жена со спуштени глави, од срам (''околу'' 1936 година)]] Тешко е по клинички пат да се дијагностицира сифилисот кога е на почетокот на заразата.<ref name=Pri2008/> Присуството се докажува или со [[испитување на крв]] или со директна визуелна проверка со [[микроскопија]].<!-- Kent08 --> Почесто се користат испитувањата на крв, затоа што е полесно да се изведат.<ref name=Kent08/> Меѓутоа, дијагностичките испитувања не прават разлика помеѓу етапите на болеста.<ref name= Orgin10/> ===Испитувања на крвта=== Испитувањата на крвта се поделени на [[нетрипонемални испитувања за сифилис|нетрипонемални]] и трипонемални.<ref name=Pri2008/> Нетрипонемалните испитувања се користат на почетокот, а вклучуваат [[лабораториско испитување за венерична болест]] (VDRL) и испитувања за [[брз плазмен имуноглобулин Е (реагин)]]. Меѓутоа, поради тоа што овие тестови понекогаш се [[лажно позитивни#тип I грешка|лажно позитивни]], потребно е да се потврди со трипонемално испитување како што е она за [[аглутинација на честички на трипонема палидум]](TPHA) или [[флуоресцентно испитување за апсорпција на трипонемални антитела]] (FTA-Abs).<ref name=Kent08/> Лажно позитивни резултати на нетрипонемалните испитувања може да се појават со одредени вирусни инфекции, како [[варичела]] и [[рубеаола]], како и со [[лимфом]], [[туберкулоза]], [[маларија]], [[ендокардитис]], [[болест на сврзното ткиво]] и [[бременост]].<ref name=RedBookSyphilis/> Испитувањата за трипонемалните антитела обично се позитивни две до пет недели по првичното инфицирање.<ref name=Pri2008/> Невросифилис се дијагностицира со високи вредности за [[леукоцити]]те (главно [[лимфоцити]]) и високи нивоа на белковини во [[’рбетномозочна течност]], кога веќе е познато дека постои инфекција со сифилис.<ref name=Kent08/><ref name=RedBookSyphilis/> ===Директно испитување=== [[микроскопија на темно поле]] или [[серумска течност]] од шанкра може да се користат за веднаш да се утврди дијагноза.<!-- Pri2008 --> Меѓутоа, болниците не секогаш имаат опрема или искусен персонал за тоа, а испитувањата може да се направат во рок од 10&nbsp;минути откако бил земен примерокот.<!-- Pri2008 --> Се вели дека со [[чувствителност и специфичност|чувствителност]] се пријавени речиси 80%, па така, овој метод може да се користи само за утврдување на дијагноза, а не за нејзино исклучување како можност.<!-- Pri2008 --> Врз примерок од шанкра може да се направат уште две други испитувања: [[директно флуоресцентно испитување за антитела]] и испитувања за [[верижна реакција на полимераза|амплификација на нуклеински киселини]].<!-- Pri2008 --> При директното флуоресцентно испитување се користат [[антитела]] обележани со [[флуоресцеин]], што се врзуваат со одредени белковини на сифилис, додека при амплификација на нуклеинските киселини се користат техники, како [[верижна реакција на полимераза]], за да се открие присуството на одредени гени на сифилисот.<!-- Pri2008 --> Овие испитувања не се толку зависни од време, затоа што за нив не се потребни живи бактерии за да се утврди дијагноза.<ref name=Pri2008/> ==Превентива== {{Од|2010 година наваму}}, нема вакцина што е ефикасна при превенцијата.<ref name=ST10/> Апстинирањето од интимен физички контакт со инфицирана личност е ефикасно при намалување на преносливоста на сифилис, како и правилната употреба на [[кондом од латекс]]. Меѓутоа, употребата на кондоми не го отстранува целосно ризикот.<ref name="CDC Fact Sheet" /><ref>{{Наведено списание |author=Koss CA, Dunne EF, Warner L |title=A systematic review of epidemiologic studies assessing condom use and risk of syphilis |journal=Sex Transm Dis |volume=36 |issue=7 |pages=401–5 |year=2009 |pmid=19455075 |doi=10.1097/OLQ.0b013e3181a396eb|url=}}</ref> Така, [[Центрите за контрола и превенција на болести]] препорачуваат долгорочна, заемно моногамна врска со неинфициран партнер и избегнување на супстанци како [[алкохолен пијалак|алкохол]] и други дроги што го зачестуваат ризичното полово однесување.<ref name="CDC Fact Sheet" /> Вродениот сифилис кај новоредните може да се спречи со скрининг на мајката за време на раната бременост и лекување на инфицираните мајки.<ref name=Screening04>{{Наведено списание|last=Schmid|first=G|title=Economic and programmatic aspects of congenital syphilis prevention|journal=Bulletin of the World Health Organization|date=June 2004|volume=82|issue=6|pages=402–9|pmid=15356931|pmc=2622861}}</ref> [[Специјалната единица за превентивни услуги во Соединетите Американски Држави]] (USPSTF) особено препорачува универзален скрининг на сите бремени жени,<ref>{{Наведено списание|last=U.S. Preventive Services Task|first=Force|title=Screening for syphilis infection in pregnancy: U.S. Preventive Services Task Force reaffirmation recommendation statement|journal=Annals of Internal Medicine|date=May 2009 19|volume=150|issue=10|pages=705–9|doi=10.7326/0003-4819-150-10-200905190-00008 |pmid=19451577}}</ref> додека пак, [[Светската здравствена организација]] препорачува сите жени да се тестираат при првата пренатална посета, како и, по вторпат, во третото тримесечје.<ref name=Lancet11/> Доколку се позитивни, се препорачува да се лекува и нивниот партнер.<ref name=Lancet11>{{Наведено списание|last=Hawkes|first=S|author2=Matin, N, Broutet, N, Low, N|title=Effectiveness of interventions to improve screening for syphilis in pregnancy: a systematic review and meta-analysis|journal=The Lancet Infectious Diseases|date=June 2011 15|pmid=21683653|volume=11|issue=9|pages=684–91|doi=10.1016/S1473-3099(11)70104-9}}</ref> Меѓутоа, вродениот сифилис сè уште е честа појава во земјите во развој, затоа што многу жени воопшто не добиваат [[пренатална грижа]], а кај оние што имаат ваква пренатална грижа, не се вклучува скрининг,<ref name=Screening04/> што често го има во земјите во развој, затоа што кај оние со најголеми шанси да заболат од сифилис (преку злоупотреба на дрога и сл.) најмали се шансите за каква било грижа за време на бременоста.<ref name=Screening04/> Има повеќе мерки за да се зголеми пристапот до испитувања, што се покажува ефикасно за намалување на стапките на вродениот сифилис во земјите со ниски и средно високи приходи.<ref name=Lancet11/> Сифилисот е [[болест што мора да се пријави кај надлежните]] во многу земји, вклучувајќи ги Канада<ref>{{Наведена мрежна страница|title=National Notifiable Diseases|url=http://dsol-smed.phac-aspc.gc.ca/dsol-smed/ndis/list-eng.php|publisher=Public Health Agency of Canada|date=5 April 2005|accessdate=2 August 2011|archive-date=2011-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20110809162040/http://dsol-smed.phac-aspc.gc.ca/dsol-smed/ndis/list-eng.php|url-status=dead}}</ref> Европската Унија,<ref>{{Наведено списание|last=Viñals-Iglesias|first=H|author2=Chimenos-Küstner, E|title=The reappearance of a forgotten disease in the oral cavity: syphilis|journal=Medicina Oral, Patologia Oral y Cirugia Bucal|date=September 2009 1|volume=14|issue=9|pages=e416–20|pmid=19415060}}</ref> и Соединетите Американски Држави.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Table 6 мај Infectious Diseases Designated as Notifiable at the National Level-United States, 2009 [a]|url=http://www.unboundmedicine.com/redbook/ub/view/RedBook/187389/all/Table_6_5__Infectious_Diseases_Designated_as_Notifiable_at_the_National_Level_United_States__2009_%5Ba%5D|work=Red Book|accessdate=2 August 2011}}</ref> Тоа значи дека лекарите мора да ги известат властите за [[јавно здравство]], за тие на правилен начин да спроведат [[известување на партнерите]], за сите партнери на болниот.<ref>{{Наведена книга|title=Brunner & Suddarth's textbook of medical-surgical nursing.|year=2010|publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=978-0-7817-8589-1|pages=2144|edition=12|url=https://books.google.com/books?id=SmtjSD1x688C&pg=PA2144}}</ref> Лекарите треба да ги охрабруваат и своите пациенти да им кажат на партнерите да побараат помош.<ref>{{Наведено списание|last=Hogben|first=M|title=Partner notification for sexually transmitted diseases|journal=Clinical Infectious Diseases: An Official Publication of the Infectious Diseases Society of America|date=April 2007 1|volume=44 Suppl 3|pages=S160–74|pmid=17342669|doi=10.1086/511429}}</ref> ЦДЦ препорачува полово активните мажи што имаат секс со други мажи да се тестираат најмалку еднаш во годината.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Trends in Sexually Transmitted Diseases in the United States: 2009 National Data for Gonorrhea, Chlamydia and Syphilis|url=http://www.cdc.gov/std/stats09/tables/trends-table.htm|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|date=22 November 2010|accessdate=3 August 2011}}</ref> ==Лекување== ===Рани инфекции=== Како прв избор при лекување на сифилис без компликации сè уште е една доза на интрамускулен [[бензилпеницилин|пеницилин Г]] или една доза на орален [[азитромицин]].<ref>{{Наведена книга|title=The Sanford guide to antimicrobial therapy 2011|author2=Robert C. Moellering|author3=George M. Eliopoulos|publisher=Antimicrobial Therapy|year=|isbn=978-1-930808-65-2|edition=41st|location=Sperryville, VA|pages=22|display-authors=3|author=David N. Gilbert}}</ref><!-- ST10 --> [[Доксицилин]] и [[тетрациклин]] се алтернативи, меѓутоа, поради ризикот од дефекти при раѓање, не се препорачуваат за бремени.<!-- ST10 --> [[Отпорност на антибиотици]] се јавува за повеќе агенси, како [[макролид]]и, [[клиндамицин]] и [[рифампин]].<ref name=ST10/> [[Цефтриаксон]], [[цефалоспорински]][[антибиотик]] од трета генерација, може да биде ефикасен исто како терапијата на основа на пеницилин.<ref name=Kent08/> ===Доцни инфекции=== Кај невросифилисот, поради слабото навлегување на пеницилин Г во [[централниот нервен систем]], се препорачува заболените лица во големи количини да примаат инфузии со пеницилин, најмалку десет денови.<ref name=Kent08/><ref name=ST10/> Доколку лицето е алергично, може да користи цефтриаксон или да се направи обид со десензитација на пеницилинот.<!-- Kent08 -->Другите случаи со доцна појава може да се лекуваат еднаш неделно со интрамускулен пеницилин Г, во период од три недели.<!-- Kent08 --> Во случај на алергија, како и кај раната болест, може да се користат диксициклин или тетрациклин, подолг период.<!-- Kent08 --> Лекувањето во оваа етапа го ограничува понатамошното напредување на болеста, но има мал ефект врз веќе настанатото оштетување.<ref name=Kent08/> ===Реакција на Јариш и Херксхајмер=== Еден од потенцијалните негативни ефекти на лекувањето е [[Јариш-Херксхајмеровата реакција]].<!-- Kent08 --> Често започнува во рок од еден час, а трае 24 часа, со симптоми на треска, болка во мускулите, главоболка и [[тахикардија]].<ref name="Kent08"/> Ја предизвикуваат [[цитокини]] што ги ослободува имунолошкиот систем како резултат на липобелковините што се ослободуваат од напливот на сифилистични бактерии.<ref name=Radolf2006>{{Наведена книга |author= Radolf, JD; Lukehart SA (editors)| year=2006 |title=Pathogenic ''Treponema'': Molecular and Cellular Biology | publisher=Caister Academic Press | isbn= 1-904455-10-7}}</ref> ==Епидемиологија== {{Главно|Епидемиологија на сифилис}} [[Image:Syphilis world map - DALY - WHO2004.svg|thumb| Смрт [[прилагодена на возраст|стандардизирана според возраст]], од сифилис, за 100.000&nbsp;жители во 2004 година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates_country/en/index.html |title=Disease and injury country estimates |year=2004 |publisher= [[World Health Organization]] (WHO) |accessdate=11 November 2009}}</ref> {{Multicol}} {{легенда|#b3b3b3|no data}} {{легенда|#ffff65|<35}} {{легенда|#fff200|35-70}} {{легенда|#ffdc00|70-105}} {{легенда|#ffc600|105-140}} {{легенда|#ffb000|140-175}} {{легенда|#ff9a00|175-210}} {{Multicol-break}} {{легенда|#ff8400|210-245}} {{легенда|#ff6e00|245-280}} {{легенда|#ff5800|280-315}} {{легенда|#ff4200|315-350}} {{легенда|#ff2c00|350-500}} {{легенда|#cb0000|>500}} {{Multicol-end}}]] Се верува дека сифилисот инфицирал 12 милиони луѓе во 1999 година, а над 90% од нив се во [[неразвиените земји]].<ref name=ST10/> Годишно го има кај 700.000 до 1,6&nbsp;милиони бремености, што резултира со [[спонтан абортус]], [[мртвородени деца]] и вроден сифилис.<!-- Wood09 --> Во [[потсахарска Африка]], сифилисот придонесува за околу 20% од [[преднатална смрт]].<ref name=Wood09/> Стапките се пропорционално повисоки кај [[рекреативна злоупотреба на дрога|корисници на интравенски дроги]], кај инфицираните со ХИВ и кај мажите што имаат секс со мажи.<ref name="Coffin2010" /><ref name="Gao2009" /><ref name="Karp2009" /> Во Соединетите Американски Држави, стапките на сифилис, од 2007 година наваму, се шест пати поголеми кај мажите отколку кај жените, додека во 1997 година биле речиси еднакви.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Trends in Reportable Sexually Transmitted Diseases in the United States, 2007|url=http://www.cdc.gov/std/stats07/trends.htm|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]](CDC)|date=13 January 2009|accessdate=2 August 2011}}</ref> [[Африканските Американци]] сочинуваат речиси половина од сите случаи во 2010 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=STD Trends in the United States: 2010 National Data for Gonorrhea, Chlamydia, and Syphilis|url=http://www.cdc.gov/std/stats10/tables/trends-table.htm|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|date=22 November 2010|accessdate=20 November 2011}}</ref> Сифилисот бил многу чест во Европа во 18. и 19. век.<!-- Music08 --> Во развиените земји, на почетокот на 20. век, инфекциите брзо се разретчиле со широката употреба на [[антибиотици]], до 80-те и 90-те години од 20. век.<ref name=Music08/> Од 2000 година, стапките на сифилис се зголемени во САД, Канада, Велика Британија, Австралија и Европа, главно, помеѓу мажите што имаат секс со мажи.<ref name=ST10/> Меѓутоа, стапките за сифилис кај американските жени е стабилна во овој период, а оние кај англиските жени се зголемени, но стапката сепак не ја надминува онаа како кај мажите.<ref name=AOP08>{{Наведено списание|last=Kent|first=ME|author2=Romanelli, F|title=Reexamining syphilis: an update on epidemiology, clinical manifestations, and management|journal=The Annals of Pharmacotherapy|date=February 2008|volume=42|issue=2|pages=226–36|pmid=18212261|doi=10.1345/aph.1K086}}</ref> Зголемени стапки помеѓу хетеросексуалците се забележани во Кина и во Русија од 90-те години на 20. век па наваму.<ref name=ST10/> Се претпоставува дека тоа се должи на незаштитени полови односи, како и сексуална промискуитетност, проституција и опадната употреба на бариерна заштита.<ref name=ST10/><ref name=AOP08/><ref>{{Наведено списание|last=Ficarra|first=G|author2=Carlos, R|title=Syphilis: The Renaissance of an Old Disease with Oral Implications|journal=Head and Neck Pathology|date=September 2009|volume=3|issue=3|pages=195–206|pmid=20596972|doi=10.1007/s12105-009-0127-0|pmc=2811633}}</ref> Доколку не се лекува има стапка на смртност од 8% до 58%, со поголема стапка на смртност кај мажите.<ref name=Kent08/> Симптомите на сифилис се помалку сериозни за разлика од 19. и 20.&nbsp;век, делумно, поради распространетоста на ефикасни терапии и делумно, поради намалената [[вируленција]] на спирохетата.<ref name=Sec2010/> Со раните терапии може да се јават малку компликации.<ref name=Pri2008/> Сифилисот го зголемува ризикот од пренесување на ХИВ за два до пет пати, а истовремената инфекција е честа (30–60% во повеќе урбани центри).<ref name=Kent08/><ref name=ST10/> == Историја == {{Главна|Историја на сифилисот}} [[Image:Rembrandt Harmensz. van Rijn 095.jpg|thumb|Портрет на [[Жерар де Лаирес]] од [[Рембрант ван Рајн]],''околу'' 1665–67 година, маслена техника - Де Лаирес, кој и самиот бил сликар и теоретичар за уметност, страдал од вроден сифилис што сериозно му го деформирал лицето и со тек на време го ослепил.<ref>''[[Metropolitan Museum of Art|The Metropolitan Museum of Art Bulletin]]'', Summer 2007, pp. 55–56.</ref>]] Точното потекло на сифилисот не е познато.<ref name=Kent08/> Од двете примарни хипотези, едната вели дека сифилисот во Европа со донеле членовите на екипажот на [[Кристофер Колумбо]] што патувале до [[Америка]], а другата вели дека тој постоел и претходно во Европа, но потоа станал непрепознатлив.<!-- Orgin10 --> Двете хипотези се нарекуваат „колумбиска“ и „преткокумбовска“, соодветно.<ref name=Orgin10>{{Наведено списание|last=Farhi|first=D|author2=Dupin, N|title=Origins of syphilis and management in the immunocompetent patient: facts and controversies|journal=Clinics in Dermatology|date=September 2010-Oct|volume=28|issue=5|pages=533–8|pmid=20797514|doi=10.1016/j.clindermatol.2010.03.011}}</ref> Колумбиската хипотеза е поддржана со докази.<ref>{{Наведено списание|last=Rothschild|first=BM|title=History of syphilis|journal=Clinical Infectious Diseases: An Official Publication of the Infectious Diseases Society of America|date=15 May 2005|volume=40|issue=10|pages=1454–63|pmid=15844068|doi=10.1086/429626}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Harper|first=KN|author2=Zuckerman, MK; Harper, ML; Kingston, JD; Armelagos, GJ|title=The origin and antiquity of syphilis revisited: an appraisal of Old World pre-Columbian evidence for treponemal infection.|journal=American Journal of Physical Anthropology|date=2011|volume=146 Suppl 53|pages=99–133|doi=10.1002/ajpa.21613 |pmid=22101689}}</ref> Првиот пишан доказ за епидемијата на сифилис во Европа потекнува од 1494/1495 година во [[Неапол|Неапол, Италија]], за време на француската инвазија.<ref name=Music08>{{Наведено списание|last=Franzen|first=C|title=Syphilis in composers and musicians--Mozart, Beethoven, Paganini, Schubert, Schumann, Smetana|journal=European Journal of Clinical Microbiology and Infectious Diseases |date=December 2008|volume=27|issue=12|pages=1151–7|pmid=18592279|doi=10.1007/s10096-008-0571-x}}</ref><ref name=Orgin10/> Поради тоа што се раширил од француските трупи што се враќале кон дома, болеста првично била позната како „француска болест“, а така и традиционално сè уште се нарекува. Во 1530 година, првпат бил употребен називот „сифилис“, од страна на италијанскиот лекар и поет [[Џироламо Фрацасторо]] како наслов на неговата песна на [[латински]] јазик, во дактилен хексаметар, што ги опишува трагите од болеста во Италија.<ref>Nancy G. "Siraisi, Drugs and Diseases: New World Biology and Old World Learning," in Anthony Grafton, Nancy G. Siraisi, with April Shelton, eds. (1992). ''New World, Ancient Texts'' (Cambridge MA: Belknap Press/Harvard University Press), pages 159-194</ref> Исто така, историски е познат и како „голема сипаница“.<ref name=Old05>{{Наведено списание|last=Dayan|first=L|author2=Ooi, C|title=Syphilis treatment: old and new|journal=Expert Opinion on Pharmacotherapy|date=October 2005|volume=6|issue=13|pages=2271–80|pmid=16218887|doi=10.1517/14656566.6.13.2271}}</ref><ref name=Euro04>{{Наведено списание|last=Knell|first=RJ|title=Syphilis in renaissance Europe: rapid evolution of an introduced sexually transmitted disease?|journal=Proceedings. Biological Sciences / The Royal Society|date=7 May 2004|volume=271 Suppl 4|pages=S174–6|pmid=15252975|doi=10.1098/rsbl.2003.0131|pmc=1810019|issue=Suppl 4 | url =http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/271/Suppl_4/S174.full.pdf }}</ref> Микроорганизмот што ја предизвикува болеста, ''Treponema pallidum'', првпат бил идентификуван од страна на [[Фриц Шаудин]] и [[Ерик Хофман]] во 1905 година.<ref name=Music08/> Првата ефикасна терапија, со ([[салварсан]]) била направена во 1910 година од страна на [[Пол Ерлих]], а потоа следувале испитувањата со [[пеницилин]] и потврдувањето на неговата делотворност во 1943 година.<ref name=Music08/><ref name=Old05/> Пред појавата на ефикасна терапија, често се користеле [[жива]] и изолација, така што терапиите биле полоши од болеста.<ref name=Old05/> Се верува дека многумина познати историски личности, како [[Франц Шуберт]], [[Артур Шопенхауер]], [[Едуар Мане]]<ref name=Music08/> и [[Адолф Хитлер]],<ref>{{наведени вести | url =http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/2842819.stm | title = Hitler syphilis theory revived | publisher= BBC News | date = 12 March 2003}}</ref> боледувале од оваа болест. ==Општество и култура== ===Уметност и литература=== [[Image:Hogarth-Harlot-5.png|thumb|Проститутка умира од сифилис, Хогартовата слика „[[Напредокот на проституката]]“]] Најраното уметничко дело од Европа, што го прикажува сифилисот е она на [[Албрехт Дирер]], „Сифилистичар“, дрворез за кој се претпоставува дека е приказ на [[Ландскнехт]], северноевропски [[платеник]].<ref>{{Наведено списание|last=Eisler|first=CT|title=Who is Dürer's "Syphilitic Man"?|journal=Perspectives in Biology and Medicine|date=2009 Winter|volume=52|issue=1|pages=48–60|pmid=19168944|doi=10.1353/pbm.0.0065}}</ref> Митот за „[[фем фатал]]“ или „отровни жени“, од 19. век, се верува дека делумно потекнува од ужасот на сифилисот, а класични примери во литературата е песната на [[Џон Китс]]' „[[Неблагодарната убавица (на фр. La Belle Dame sans Merci)]]“.<ref>{{Наведена книга|last=Hughes|first=Robert|title=Things I didn't know : a memoir|year=2007|publisher=Vintage|location=New York|isbn=978-0-307-38598-7|pages=346|edition=1 Vintage Book}}</ref><ref>{{Наведена книга|last=Wilson|first=[ed]: Joanne Entwistle, Elizabeth|title=Body dressing|year=2005|publisher=Berg Publishers|location=Oxford|isbn=978-1-85973-444-5|pages=205|edition=[Online-Ausg.]}}</ref> Уметникот [[Јан ван дер Страт]] насликал приказ каде што богат човек прима терапија за сифилис од тропското дрво [[гвајакум]], некаде околу 1580 година.<ref>{{Наведена книга|last=Reid|first=Basil A.|title=Myths and realities of Caribbean history|year=2009|publisher=University of Alabama Press|location=Tuscaloosa|isbn=978-0-8173-5534-0|pages=113|url=https://books.google.com/books?id=KtT0_P-9xiAC&pg=PA113|edition=[Online-Ausg.]}}</ref> Насловот на делото е „Подготовка и употреба на гвајакум при лекување на сифилис“. Тоа што уметникот се одлучил да ја вклучи оваа слика во низата дела што го слават Новиот Свет, покажува колку бил важен лекот за сифилис, без оглед што бил неефикасен, за европската елита во тој период. Раскошно насликаното и деталното дело прикажува четири слуги како подготвуваат напиток, додека лекарот посматра и крие нешто зад себе, а несреќниот пациент пие.<ref name="ALLPOSTERS">[http://www.allposters.com/-sp/Preparation-and-Use-of-Guayaco-for-Treating-Syphilis-Posters_i1587366_.htm"Preparation and Use of Guayaco for Treating Syphilis"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110521060238/http://www.allposters.com/-sp/Preparation-and-Use-of-Guayaco-for-Treating-Syphilis-Posters_i1587366_.htm |date=2011-05-21 }}. Jan van der Straet. Retrieved 6 August 2007.</ref> ===Истражувањата во Таскиги и Гватемала=== {{Види и|Експеримент со сифилис во Таскиги|Експерименти со сифилис во Гватемала}} Еден од најсрамните случаи со сомнителна [[лекарска етика]] во Соединетите Американски Држави, во 20.&nbsp;век, бил оној со [[Истражувањето за сифилис во Таскиги]].<ref>{{Наведено списание|author=Katz RV|author2=Kegeles SS|author3=Kressin NR|last4=Green|first4=B. Lee|last5=Wang|first5=Min Qi|last6=James|first6=Sherman A.|last7=Russell|first7=Stefanie Luise|last8=Claudio|first8=Cristina|display-authors=3|year=2006|title=The Tuskegee Legacy Project: Willingness of Minorities to Participate in Biomedical Research|url=|journal=J Health Care Poor Underserved|volume=17|issue=4|pages=698–715|doi=10.1353/hpu.2006.0126|pmc=1780164|pmid=17242525}}</ref> Истражувањето било спроведено во [[Таскиги, Алабама]], а било поддржано од [[Американската служба за јавно здравство]] (PHS), во партнерство со [[Институтот во Таскиги]].<ref name=CDCTime>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cdc.gov/tuskegee/timeline.htm |title=U.S. Public Health Service Syphilis Study at Tuskegee | publisher= [[Centers for Disease Control and Prevention]] | date = 15 June 2011 | accessdate=7 July 2010 }}</ref> Истражувањето започнало во 1932 година, кога сифилисот бил широкораспространет проблем и за него немало безбеден и ефикасен лек.<ref name=TUS00>{{Наведено списание|last=White|first=RM|title=Unraveling the Tuskegee Study of Untreated Syphilis|journal=Archives of Internal Medicine|date=13 March 2000|volume=160|issue=5|pages=585–98|pmid=10724044|doi=10.1001/archinte.160.5.585}}</ref> Истражувањето било наменето да го мери напредокот на нелекуваниот сифилис. До 1947 година било потврдено дека пеницилинот е ефикасен лек за сифилис и тој почнал обемно да се користи при лекувањето на болеста.<!-- CDCTime --> Меѓутоа, раководителите на истражувањето продолжиле со истото, а на учесниците не им понудиле терапија со пеницилин.<ref name=CDCTime/> За ова се водени расправи, па некои потврдиле дека голем дел од пациентите добиле пеницилин.<ref name="TUS00"/> Истражувањето траело до 1972 година.<ref name=CDCTime/> Експерименти со сифилис биле вршени и во [[Гватемала]] од 1946 до 1948 година. [[Истражувањата со човечки испитаници|експерименти со луѓе]] биле спонзорирани од страна на [[Соединетите Американски Држави]], а спроведени за време на владеењето на [[Хуан Хосе Аревало]] во соработка со неколку гватемалски министерства (за здравство) и функционери. Лекарите инфицирале војници, затвореници и [[ментално болни]] со сифилис и со други [[полово преносливи болести]], без [[дозвола]] на испитаниците, а потоа ги лекувале со [[антибиотици]]. Во октомври 2010 година, САД и официјално ѝ се извинија на Гватемала за ваквите извршени експерименти.<ref>{{наведени вести |author= |author2= |title=U.S. apologizes for newly revealed syphilis experiments done in Guatemala|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/10/01/AR2010100104457.html |quote=The United States revealed on Friday that the government conducted medical experiments in the 1940s in which doctors infected soldiers, prisoners and mental patients in Guatemala with syphilis and other sexually transmitted diseases.|work=The Washington Post |date=1 October 2010 |accessdate=October 2010}}</ref> {{среди}} ==Наводи== {{Reflist|colwidth=30em}} ==Дополнителни информации== * Parascandola, John. ''Sex, Sin, and Science: A History of Syphilis in America'' (Praeger, 2008) 195 pp.&nbsp;ISBN 978-0-275-99430-3 [http://www.amazon.com/Sex-Sin-Science-Syphilis-Medicine/dp/0275994309/ excerpt and text search] * Shmaefsky, Brian, Hilary Babcock and David L. Heymann. ''Syphilis'' (Deadly Diseases & Epidemics) (2009) * Stein, Claudia. ''Negotiating the French Pox in Early Modern Germany'' (2009) ==Надворешни врски== {{Medical condition classification and resources | ICD10 = {{ICD10|A|50||a|50}}-{{ICD10|A|53||a|50}} | ICD9 = {{ICD9|090}}-{{ICD9|097}} | ICDO = | OMIM = | DiseasesDB = 29054 | MedlinePlus = 000861 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 2224 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|emerg|563}} {{eMedicine2|derm|413}} | MeshID = D013587 | }} {{Sister project links|display=Syphilis}} {{Бактериски инфекции}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Полови болести]] [[Категорија:Бактериски болести]] fmcd26zadzz4pjxhb46lmjrbfacf9ne 0 10399 5378917 5364548 2025-06-11T15:30:52Z 213.240.32.132 Додавање на староседелци во селото, фамилијата Ристевски 5378917 wikitext text/x-wiki :''Оваа статија се однесува на [[Битола|битолското]] село Жабени. За [[прилеп]]ското село, видете [[Жабјани]]. За индустриската зона, видете [[Индустриска зона Жабени]].'' {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Жабени | име2 = Жабјани | слика = Поглед на Жабени.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на селото Жабени | општина = {{општинскигрб|Општина Битола}} | регион = {{грб|Пелагониски Регион}} | област = [[Пелагонија]] | население = 144 | година = 2021 | поштенски број = 7223 | повикувачки број = 047 | надморска височина = 585 | lat_dir=N | lat_deg=40 | lat_min=57 | lat_sec=59 | lon_dir=E | lon_deg=21 | lon_min=22 | lon_sec=0 | слава = [[Атанасовден]] | мрежно место = | карта = Жабени во Општина Битола.svg }} '''Жабени''' (познато и како '''Жабјани''') — село во областа [[Пелагонија]], во [[Општина Битола]], во околината на градот [[Битола]]. Во близина на селото постои голема [[Индустриска зона Жабени|истоимена]] индустриска зона. == Потекло и значење на името == Името на селото се поврзува со местоположбата на селото, која што е водоврична и блатна месност, па затоа секогаш имало водени жаби, по кои била именувана самата населба.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mojrodenkraj.com.mk/village.php?id=166|title=Мој Роден Крај|last=|first=|work=www.mojrodenkraj.com.mk|accessdate=2024-08-24|archive-date=2024-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210719152627/http://www.mojrodenkraj.com.mk/village.php?id=166|url-status=dead}}</ref> == Географија и местоположба == [[Податотека:Žabeni village 1.jpg|мини|300п|лево|Сретселото]] Селото се наоѓа во [[Пелагонија]], во јужниот дел на Битолското Поле и на територијата на [[Општина Битола]], недалеку од десната страна на патот од Битола за [[Граничен премин Меџитлија|граничниот премин Меџитлија]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=24 јуни 2024|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=122}}</ref> Селото е рамничарско, сместено на надморска височина од 585 метри. Од градот [[Битола]], селото е оддалечено 12 километри во јужна насока.<ref name="енциклопедија" /> Селото е поврзано со локален асфалтен пат од две страни, од една страна патот се двои од [[Регионален пат 2333|регионалниот пат 2333]], а од друга страна се двои од [[Автопат А3 (Македонија)|државниот пат А3]]. Жабени е изразено полско село, сместено помеѓу патот Битола-Лерин на запад и Битола-Солун на исток. Околни села се Породин, Барешани и Меџитлија. Во минатото, водата за пиење се добивала од само еден бунар, длабок 7 метри. Во дворовите на секоја куќа има бунари длабоки 3-5 метри, но нивната вода не се користи за пиење.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/41961345|title=Bitoljsko-Prilepska kotlina : antropogeografska proučavanja|last=Трифуноски|first=Јован |authorlink=Јован Трифуноски|page=191-193|date=1998|publisher=Српска академија на науките и уметностите|isbn=8670252678|location=Белград|oclc=41961345}}</ref> Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Бел Камен, Песоци, Тополка, Комуница, Блатиште, Стари Лозја, Чамејца, Бистричко, Горни Ливади, Ќелајца, Старо Жабјани или Селиште, Гробишта и Зуденица.<ref name=":0" /> Селото има збиен тип и е поделено на маала. Селото е поделено на Горно, Долно и Средно Маало. Некои делови на селото се групирани по роднински куќи. Маалата се незначително оддалечени едно од друго.<ref name=":0" /> == Историја == Најстаро споменување на Жабени е од периодот 1650-1750 година. Североисточно од селото, на оддалеченост околу 800 метри, се наоѓаат месностите Старо Жабени или Селиште и Гробишта. По традицијата, таму постоело старото село Жабени до првата половина на {{римски|19}} век, а во него имало 300 словенски куќи. Покрај селото се наоѓал патот Битола-Солун. Меѓутоа, за време на грчкото востание тоа село е уништено. Како кажуваат селаните, него го уништила албанската војска кога заминала по споменатиот пат да се бори со [[Грчка војна за независност|Грците]]. На месностите Старо Жабени и Гробишта, денес се наоѓаат градини и еден пчеларник, има рушевини од две цркви (Св. Атанас и Св. Архангел) и се наоѓаат остатоци од куќи.<ref name=":0" /> Некои преживеани мештани од тоа село по настанот го основале денешното село. Меѓу нив се родовите Наумовци, Гроздановци, Ќеријовци, Дафковци, Котовци и Лукаровци. Сите други родови во селото се доселени.<ref name=":0" /> Во 1912 година, кога селото било чифлигарско, во него имало 20 македонски куќи.<ref name=":0" /> Се наоѓало под црковно-пропагандно влијание на [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]]. Во регионот на селото биле активни четите на [[ВМОРО]], а родум од селото е курирот [[Јосиф Петков]] (познат и како Јосиф Жабјанец), кој покрај тоа што е познат по своите придонеси за Организацијата, е познат и по тоа што на почетокот од [[1902]] бил фатен и измачуван од отоманските власти, кои го натерале да предаде многу свои соборци. Околу 1924 година, во селото биле колонизирани Аранѓеловиќи (1 к.) од околината на [[Књажевац]] и Зечевиќи (1 к.) од [[Црна Гора]]. Тие биле иселени во Србија во 1941 година од страна на бугарските окупатори.<ref name=":0" /> За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] во селото биле активни одреди на [[НОБ]]. == Стопанство == [[Податотека:Жабенски Рибник.jpg|мини|300п|десно|Воздушен поглед на рибникот кај Жабени]] Атарот на селото е мал и зафаќа простор од 3,9&nbsp;км². На него преовладуваат обработливите површини на површина од 269,1 [[хектар]], пасиштата отпаѓаат 53,6 хектари, а на шумите само 6,4 хектари.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделска функција.<ref name="енциклопедија" /> Денес, во близина на селото се наоѓа голем рибник. Во минатото, селото било чифлигарско и во 1912 година во него имало 20 чифликсајбии, главно битолчани (Аџи-бег, Алид-бег, Стамболија, Сулејман Весел, Усеин-ага, Рушид Мемет, Сали-ефенди и др.). По ослободувањето од турската власт, државната власт ја поделила земја на дотогашните селани и новите доселеници, а само малкумина купиле своја земја од чифликсајбиите.<ref name=":0" /> Во близина на селото, на три километри од границата со [[Грција]], е изградена [[Индустриска зона Жабени|индустриската зона Жабени]], капитален проект за привлекување на странски [[инвестиции]], на површина од 85 хектари, која етапно треба да прерасне во индустриски град од 225 хектари. За таа цел, од [[буџет]]от биле одвоени 1,5 милиони [[евро|евра]] за поставување на потребната инфраструктура на зоната ([[електрификација]], [[водовод]], [[канализација]], патни пристапи). Заклучно со ноември 2014 година, во индустриската зона имало откупено 48 парцели од страна на 28 странски инвеститори.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ego.com.mk/star/arhiva/broj107/4.htm |title=EGO: Битола ја подготвува: Индустриската зона “Жабени“ |accessdate=2009-04-06 |archive-date=2020-05-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200512153817/http://www.ego.com.mk/star/arhiva/broj107/4.htm |url-status=dead }}</ref><ref>„Во Жабени ќе се гради нов фабрички погон“, ''Дневник'', година XVIII, број 5607, понеделник, 3 ноември 2014, стр. 8.</ref> Сè до [[Грција|грчкото]] [[вето]] за влезот на [[Македонија]] во [[НАТО]] на самитот во [[Букурешт]], многубројни парцели од атарот на Жабени биле предмет на купопродажба на грчки стопанственици.<ref>[http://www.dnevnik.com.mk/?itemID=CE12947E5F0A404782C5FA3B2902CF69&arc=1 Дневник: Пограничната соработка стагнира - Битола не е во агендата на грчките стопанственици]</ref> Во поново време била обновена железничката линија до Кременица и со тоа била изградена посебна [[ЖС „Жабени“|железничка станица]] кај Жабени, до која сообраќаат регионални возови од Скопје. == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|335 |1953|338 |1961|449 |1971|554 |1981|634 |1991|223 |1994|193 |2002|178 |2021|144 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Жабени живееле 340 жители, од кои 240 [[Македонци]] и 100 [[Албанци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 236.]</ref> На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 година, Жабени се води како чисто македонско село во [[Битолска Каза|Битолската Каза]] на [[Битолски Санџак|Битолскиот Санџак]] со 16 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|13}}</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Жабени имало 200 [[Македонци]], патријаршисти.<ref name=":3">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 166-167.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 250 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Бројот на населението во ова село се преполовил. Така, во 1961 година селото броело 449 жители, од кои 426 биле Македонци, а 16 жители Албанци, додека во 1994 година имало 193 жители, од кои 152 биле Албанци и 41 жител Македонец.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 селото броело 178 жители, од кои 30 [[Македонци]], 143 [[Македонски Албанци|Албанци]] и 5 останати.<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=24 август 2024}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 144 жители, од кои 14 [[Македонци]], 120 [[Македонски Албанци|Албанци]] и 10 лица без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во Жабени: {| class="wikitable" |- ! Година ! Македонци ! Албанци ! Турци ! Срби ! {{крат|Ост.|Останати}} ! {{крат|б.п.|Лица без податоци}} ! Вкупно |- style="text-align:center;" | 1948 | — | — | — | — | — | — | '''335''' |- style="text-align:center;" | 1953 | 326 | 11 | 0 | 0 | 1 | — | '''338''' |- style="text-align:center;" | 1961 | 426 | 15 | 2 | 4 | 2 | — | '''449''' |- style="text-align:center;" | 1971 | 475 | 69 | 0 | 5 | 5 | — | '''554''' |- style="text-align:center;" | 1981 | 404 | 223 | 0 | 0 | 7 | — | '''634''' |- style="text-align:center;" | 1991 | 52 | 170 | 0 | 0 | 1 | — | '''223''' |- style="text-align:center;" | 1994 | 41 | 152 | 0 | 0 | 0 | — | '''193''' |- style="text-align:center;" | 2002 | 30 | 143 | 0 | 0 | 5 | — | '''178''' |- style="text-align:center;" | 2021 | 14 | 120 | 0 | 0 | 0 | 10 | '''144''' |} <small>* Извор: [[Државен завод за статистика на Република Македонија]] (1948-2021), според податоци од официјалните пописи во соодветните години</small> === Родови === Жабени е македонско-албанско село. Еден дел од родовите се потомци на оние кои живееле во Старо Жабени, додека другите се доселени.<ref name=":0" /> Според истражувањата од 1953 година, родови во селото се: * '''Македонски родови:''' **'''Староседелци:''' Фамилија Ристевски Злате, Зоран, Роберт, Васко, Илија, Бошко , Ристе, Неше сите од фамилијатаРистевски, потоа ''Наумовци'' (2 к.), ''Ќеријовци'' (2 к.), ''Гроздановци'' (7 к.), ''Дафковци'' (7 к.), ''Котовци'' (6 к.) и ''Лукаровци'' (1 к.), сите порано живееле во старото село Жабени. **'''Доселеници:''' ''Перосановци'' (4 к.), потекнуваат од селото [[Добрушево]]. Од таму се иселиле во селото [[Средно Егри]], па некој предок прешол во Жабени; ''Димовци'' (10 к.), потекнуваат од предокот Наум кој се доселил од селото [[Породин]]; ''Дивановци'' (1 к.), доселени се од селото [[Лознани]]; ''Капларовци'' (1 к.), доселени се во турско време од селото [[Црничани (Битолско)|Црничани]]; ''Талевци'' (1 к.) и ''Дојчиновци'' (3 к.), доселени се од селото [[Могила]]; ''Гавриловци'' (1 к.), потекнуваат од селото [[Клење]] во [[Голо Брдо]]. Од таму во 1913 година прешле во селото [[Гермијан]]. А во 1924 во селото Жабени. Имаат роднини во селото [[Лабуништа]] и во [[Белград]]. Во Клење се викале ''Пајковци''; ''Котевци'' (1 к.), доселени се во 1917 година од селото [[Орехово]]; ''Доневци'' (1 к.), доселени се во 1918 година од селото [[Бач]]; ''Илијевци'' (1 к.), доселени се во 1918 година од селото [[Драгош]]; ''Неделкоски'' (1 к.), доселени се во 1924 година од селото [[Клење]] во [[Голо Брдо]]. Таму биле роднини со споменатите ''Гавриловци''; ''Илијевци'' (1 к.), доселени се во 1925 година од селото [[Неокази (Леринско)|Неокази]] кај [[Лерин]]; ''Ванѓеловци'' (1 к.), доселени се во 1938 година од селото [[Пустец]] во [[Мала Преспа]]. Таму имаат роднини; ''Димитровски'' (1 к.), доселени се после [[Втора светска војна|Втората светска војна]] од селото [[Кономлади]] кај [[Костур (град)|Костур]]. * '''Албански родови:''' **'''Доселеници:''' ''Усејин'' (1 к.), доселени се во 1948 година од селото [[Кишава]]; ''Нијази'' (1 к.), доселени се во 1951 година исто така од селото [[Кишава]]. === Иселеништво === Постари македонски иселеници има во [[Велушина]] (''Камбовци''), [[Лажец]] (''Жабјанци''), [[Оптичари]] (''Павлеви'') и [[Средно Егри]] (''Јованови'').<ref name=":0" /> Од селото се имаат иселено околу 400 лица, а најголем дел од нив во градовите [[Битола]] и [[Скопје]], во селото [[Кравари]], како и во прекуокеанските земји и [[Европа]].<ref name=":1" /> == Општествени установи == [[Податотека:ОУ „Крсте Петков Мисирков“ - Жабени.jpg|мини|300п|десно|Подрачното основно училиште во селото]] * [[ПУ „Крсте Петков Мисирков“ - Жабени|Подрачното основно училиште „Крсте Петков Мисирков“]], петгодишно основно училиште во состав на [[ОУ „Крсте Петков Мисирков“ - Бистрица]] * Дом на културата == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Жабени било чисто македонско село во [[Битолска Каза|Битолската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Битола]], која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Бистрица]]. Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Битола. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Бистрица. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Велушина, во која покрај селото Жабени се наоѓале селата Барешани, Велушина, Граешница, Драгош, Канино, Кишава, Лажец, Олевени, Острец и Породин. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Породин, во која влегувале селата Барешани, Жабени, Канино, Лажец и Породин. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 0148 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на основното училиште.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 156 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 161 гласач.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/532/pollingStation/21087|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=24 август 2024}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|31}}</ref> * [[Старо Село (Жабени)|Старо Село]] — населба од неолитско време; и * [[Старо Жабени]] — населба од средниот век.<ref name=":0" /> ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени (селска)|Црква „Св. Атанасиј“ (селска)]] — главна селска црква; и * [[Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени (возобновена)|Црква „Св. Атанасиј“ (возобновена)]] — возобновена селска црква надвор од селото. ;Манастири * [[Жабенски манастир]] — манастир надвор од селото ;Параклиси * [[Параклис „Св. Атанасиј“ - Жабени|Параклис „Св. Атанасиј“]] — мал параклис во склоп на манастирот <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени (главна селска) 8.jpg|Главната селска црква „Св. Атанасиј“ Податотека:Жабенски манастир 4.jpg|Жабенскиот манастир Податотека:Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени.jpg|Манастирската црква „Св. Атанасиј“ Податотека:Параклис „Св. Атанасиј“ - Жабени.jpg|Параклисот </gallery> == Редовни настани == ;Слави<ref name=":0" /> * [[Атанасовден]] (15 мај) — селска слава == Личности == ;Родени во или по потекло од Жабени * [[Јосиф Петков]], познат и како Јосиф Жабјанец - револуционер на [[ВМОРО]]. <!--== Култура и спорт ==--> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Жабенски Рибник 2.jpg|Воздушен поглед на рибникот кај Жабени Податотека:Фудбалско игралиште во Жабени.jpg|Фудбалско игралиште </gallery> == Поврзано == * [[Општина Битола]] * [[Пелагонија]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Žabeni}} {{Општина Битола}} [[Категорија:Жабени| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Битолски села]] [[Категорија:Села во Општина Битола]] qvp8bvjnv3vurdhqfabsq0ra6buznbl 5379009 5378917 2025-06-11T17:50:20Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/213.240.32.132|213.240.32.132]]) и ја поврати преработката 5364548 на InternetArchiveBot 5379009 wikitext text/x-wiki :''Оваа статија се однесува на [[Битола|битолското]] село Жабени. За [[прилеп]]ското село, видете [[Жабјани]]. За индустриската зона, видете [[Индустриска зона Жабени]].'' {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Жабени | име2 = Жабјани | слика = Поглед на Жабени.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на селото Жабени | општина = {{општинскигрб|Општина Битола}} | регион = {{грб|Пелагониски Регион}} | област = [[Пелагонија]] | население = 144 | година = 2021 | поштенски број = 7223 | повикувачки број = 047 | надморска височина = 585 | lat_dir=N | lat_deg=40 | lat_min=57 | lat_sec=59 | lon_dir=E | lon_deg=21 | lon_min=22 | lon_sec=0 | слава = [[Атанасовден]] | мрежно место = | карта = Жабени во Општина Битола.svg }} '''Жабени''' (познато и како '''Жабјани''') — село во областа [[Пелагонија]], во [[Општина Битола]], во околината на градот [[Битола]]. Во близина на селото постои голема [[Индустриска зона Жабени|истоимена]] индустриска зона. == Потекло и значење на името == Името на селото се поврзува со местоположбата на селото, која што е водоврична и блатна месност, па затоа секогаш имало водени жаби, по кои била именувана самата населба.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mojrodenkraj.com.mk/village.php?id=166|title=Мој Роден Крај|last=|first=|work=www.mojrodenkraj.com.mk|accessdate=2024-08-24|archive-date=2024-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210719152627/http://www.mojrodenkraj.com.mk/village.php?id=166|url-status=dead}}</ref> == Географија и местоположба == [[Податотека:Žabeni village 1.jpg|мини|300п|лево|Сретселото]] Селото се наоѓа во [[Пелагонија]], во јужниот дел на Битолското Поле и на територијата на [[Општина Битола]], недалеку од десната страна на патот од Битола за [[Граничен премин Меџитлија|граничниот премин Меџитлија]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=24 јуни 2024|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=122}}</ref> Селото е рамничарско, сместено на надморска височина од 585 метри. Од градот [[Битола]], селото е оддалечено 12 километри во јужна насока.<ref name="енциклопедија" /> Селото е поврзано со локален асфалтен пат од две страни, од една страна патот се двои од [[Регионален пат 2333|регионалниот пат 2333]], а од друга страна се двои од [[Автопат А3 (Македонија)|државниот пат А3]]. Жабени е изразено полско село, сместено помеѓу патот Битола-Лерин на запад и Битола-Солун на исток. Околни села се Породин, Барешани и Меџитлија. Во минатото, водата за пиење се добивала од само еден бунар, длабок 7 метри. Во дворовите на секоја куќа има бунари длабоки 3-5 метри, но нивната вода не се користи за пиење.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/41961345|title=Bitoljsko-Prilepska kotlina : antropogeografska proučavanja|last=Трифуноски|first=Јован |authorlink=Јован Трифуноски|page=191-193|date=1998|publisher=Српска академија на науките и уметностите|isbn=8670252678|location=Белград|oclc=41961345}}</ref> Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Бел Камен, Песоци, Тополка, Комуница, Блатиште, Стари Лозја, Чамејца, Бистричко, Горни Ливади, Ќелајца, Старо Жабјани или Селиште, Гробишта и Зуденица.<ref name=":0" /> Селото има збиен тип и е поделено на маала. Селото е поделено на Горно, Долно и Средно Маало. Некои делови на селото се групирани по роднински куќи. Маалата се незначително оддалечени едно од друго.<ref name=":0" /> == Историја == Најстаро споменување на Жабени е од периодот 1650-1750 година. Североисточно од селото, на оддалеченост околу 800 метри, се наоѓаат месностите Старо Жабени или Селиште и Гробишта. По традицијата, таму постоело старото село Жабени до првата половина на {{римски|19}} век, а во него имало 300 словенски куќи. Покрај селото се наоѓал патот Битола-Солун. Меѓутоа, за време на грчкото востание тоа село е уништено. Како кажуваат селаните, него го уништила албанската војска кога заминала по споменатиот пат да се бори со [[Грчка војна за независност|Грците]]. На месностите Старо Жабени и Гробишта, денес се наоѓаат градини и еден пчеларник, има рушевини од две цркви (Св. Атанас и Св. Архангел) и се наоѓаат остатоци од куќи.<ref name=":0" /> Некои преживеани мештани од тоа село по настанот го основале денешното село. Меѓу нив се родовите Наумовци, Гроздановци, Ќеријовци, Дафковци, Котовци и Лукаровци. Сите други родови во селото се доселени.<ref name=":0" /> Во 1912 година, кога селото било чифлигарско, во него имало 20 македонски куќи.<ref name=":0" /> Се наоѓало под црковно-пропагандно влијание на [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]]. Во регионот на селото биле активни четите на [[ВМОРО]], а родум од селото е курирот [[Јосиф Петков]] (познат и како Јосиф Жабјанец), кој покрај тоа што е познат по своите придонеси за Организацијата, е познат и по тоа што на почетокот од [[1902]] бил фатен и измачуван од отоманските власти, кои го натерале да предаде многу свои соборци. Околу 1924 година, во селото биле колонизирани Аранѓеловиќи (1 к.) од околината на [[Књажевац]] и Зечевиќи (1 к.) од [[Црна Гора]]. Тие биле иселени во Србија во 1941 година од страна на бугарските окупатори.<ref name=":0" /> За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] во селото биле активни одреди на [[НОБ]]. == Стопанство == [[Податотека:Жабенски Рибник.jpg|мини|300п|десно|Воздушен поглед на рибникот кај Жабени]] Атарот на селото е мал и зафаќа простор од 3,9&nbsp;км². На него преовладуваат обработливите површини на површина од 269,1 [[хектар]], пасиштата отпаѓаат 53,6 хектари, а на шумите само 6,4 хектари.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделска функција.<ref name="енциклопедија" /> Денес, во близина на селото се наоѓа голем рибник. Во минатото, селото било чифлигарско и во 1912 година во него имало 20 чифликсајбии, главно битолчани (Аџи-бег, Алид-бег, Стамболија, Сулејман Весел, Усеин-ага, Рушид Мемет, Сали-ефенди и др.). По ослободувањето од турската власт, државната власт ја поделила земја на дотогашните селани и новите доселеници, а само малкумина купиле своја земја од чифликсајбиите.<ref name=":0" /> Во близина на селото, на три километри од границата со [[Грција]], е изградена [[Индустриска зона Жабени|индустриската зона Жабени]], капитален проект за привлекување на странски [[инвестиции]], на површина од 85 хектари, која етапно треба да прерасне во индустриски град од 225 хектари. За таа цел, од [[буџет]]от биле одвоени 1,5 милиони [[евро|евра]] за поставување на потребната инфраструктура на зоната ([[електрификација]], [[водовод]], [[канализација]], патни пристапи). Заклучно со ноември 2014 година, во индустриската зона имало откупено 48 парцели од страна на 28 странски инвеститори.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ego.com.mk/star/arhiva/broj107/4.htm |title=EGO: Битола ја подготвува: Индустриската зона “Жабени“ |accessdate=2009-04-06 |archive-date=2020-05-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200512153817/http://www.ego.com.mk/star/arhiva/broj107/4.htm |url-status=dead }}</ref><ref>„Во Жабени ќе се гради нов фабрички погон“, ''Дневник'', година XVIII, број 5607, понеделник, 3 ноември 2014, стр. 8.</ref> Сè до [[Грција|грчкото]] [[вето]] за влезот на [[Македонија]] во [[НАТО]] на самитот во [[Букурешт]], многубројни парцели од атарот на Жабени биле предмет на купопродажба на грчки стопанственици.<ref>[http://www.dnevnik.com.mk/?itemID=CE12947E5F0A404782C5FA3B2902CF69&arc=1 Дневник: Пограничната соработка стагнира - Битола не е во агендата на грчките стопанственици]</ref> Во поново време била обновена железничката линија до Кременица и со тоа била изградена посебна [[ЖС „Жабени“|железничка станица]] кај Жабени, до која сообраќаат регионални возови од Скопје. == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|335 |1953|338 |1961|449 |1971|554 |1981|634 |1991|223 |1994|193 |2002|178 |2021|144 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Жабени живееле 340 жители, од кои 240 [[Македонци]] и 100 [[Албанци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 236.]</ref> На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 година, Жабени се води како чисто македонско село во [[Битолска Каза|Битолската Каза]] на [[Битолски Санџак|Битолскиот Санџак]] со 16 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|13}}</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Жабени имало 200 [[Македонци]], патријаршисти.<ref name=":3">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 166-167.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 250 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Бројот на населението во ова село се преполовил. Така, во 1961 година селото броело 449 жители, од кои 426 биле Македонци, а 16 жители Албанци, додека во 1994 година имало 193 жители, од кои 152 биле Албанци и 41 жител Македонец.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 селото броело 178 жители, од кои 30 [[Македонци]], 143 [[Македонски Албанци|Албанци]] и 5 останати.<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=24 август 2024}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 144 жители, од кои 14 [[Македонци]], 120 [[Македонски Албанци|Албанци]] и 10 лица без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во Жабени: {| class="wikitable" |- ! Година ! Македонци ! Албанци ! Турци ! Срби ! {{крат|Ост.|Останати}} ! {{крат|б.п.|Лица без податоци}} ! Вкупно |- style="text-align:center;" | 1948 | — | — | — | — | — | — | '''335''' |- style="text-align:center;" | 1953 | 326 | 11 | 0 | 0 | 1 | — | '''338''' |- style="text-align:center;" | 1961 | 426 | 15 | 2 | 4 | 2 | — | '''449''' |- style="text-align:center;" | 1971 | 475 | 69 | 0 | 5 | 5 | — | '''554''' |- style="text-align:center;" | 1981 | 404 | 223 | 0 | 0 | 7 | — | '''634''' |- style="text-align:center;" | 1991 | 52 | 170 | 0 | 0 | 1 | — | '''223''' |- style="text-align:center;" | 1994 | 41 | 152 | 0 | 0 | 0 | — | '''193''' |- style="text-align:center;" | 2002 | 30 | 143 | 0 | 0 | 5 | — | '''178''' |- style="text-align:center;" | 2021 | 14 | 120 | 0 | 0 | 0 | 10 | '''144''' |} <small>* Извор: [[Државен завод за статистика на Република Македонија]] (1948-2021), според податоци од официјалните пописи во соодветните години</small> === Родови === Жабени е македонско-албанско село. Еден дел од родовите се потомци на оние кои живееле во Старо Жабени, додека другите се доселени.<ref name=":0" /> Според истражувањата од 1953 година, родови во селото се: * '''Македонски родови:''' **'''Староседелци:''' ''Наумовци'' (2 к.), ''Ќеријовци'' (2 к.), ''Гроздановци'' (7 к.), ''Дафковци'' (7 к.), ''Котовци'' (6 к.) и ''Лукаровци'' (1 к.), сите порано живееле во старото село Жабени. **'''Доселеници:''' ''Перосановци'' (4 к.), потекнуваат од селото [[Добрушево]]. Од таму се иселиле во селото [[Средно Егри]], па некој предок прешол во Жабени; ''Димовци'' (10 к.), потекнуваат од предокот Наум кој се доселил од селото [[Породин]]; ''Дивановци'' (1 к.), доселени се од селото [[Лознани]]; ''Капларовци'' (1 к.), доселени се во турско време од селото [[Црничани (Битолско)|Црничани]]; ''Талевци'' (1 к.) и ''Дојчиновци'' (3 к.), доселени се од селото [[Могила]]; ''Гавриловци'' (1 к.), потекнуваат од селото [[Клење]] во [[Голо Брдо]]. Од таму во 1913 година прешле во селото [[Гермијан]]. А во 1924 во селото Жабени. Имаат роднини во селото [[Лабуништа]] и во [[Белград]]. Во Клење се викале ''Пајковци''; ''Котевци'' (1 к.), доселени се во 1917 година од селото [[Орехово]]; ''Доневци'' (1 к.), доселени се во 1918 година од селото [[Бач]]; ''Илијевци'' (1 к.), доселени се во 1918 година од селото [[Драгош]]; ''Неделкоски'' (1 к.), доселени се во 1924 година од селото [[Клење]] во [[Голо Брдо]]. Таму биле роднини со споменатите ''Гавриловци''; ''Илијевци'' (1 к.), доселени се во 1925 година од селото [[Неокази (Леринско)|Неокази]] кај [[Лерин]]; ''Ванѓеловци'' (1 к.), доселени се во 1938 година од селото [[Пустец]] во [[Мала Преспа]]. Таму имаат роднини; ''Димитровски'' (1 к.), доселени се после [[Втора светска војна|Втората светска војна]] од селото [[Кономлади]] кај [[Костур (град)|Костур]]. * '''Албански родови:''' **'''Доселеници:''' ''Усејин'' (1 к.), доселени се во 1948 година од селото [[Кишава]]; ''Нијази'' (1 к.), доселени се во 1951 година исто така од селото [[Кишава]]. === Иселеништво === Постари македонски иселеници има во [[Велушина]] (''Камбовци''), [[Лажец]] (''Жабјанци''), [[Оптичари]] (''Павлеви'') и [[Средно Егри]] (''Јованови'').<ref name=":0" /> Од селото се имаат иселено околу 400 лица, а најголем дел од нив во градовите [[Битола]] и [[Скопје]], во селото [[Кравари]], како и во прекуокеанските земји и [[Европа]].<ref name=":1" /> == Општествени установи == [[Податотека:ОУ „Крсте Петков Мисирков“ - Жабени.jpg|мини|300п|десно|Подрачното основно училиште во селото]] * [[ПУ „Крсте Петков Мисирков“ - Жабени|Подрачното основно училиште „Крсте Петков Мисирков“]], петгодишно основно училиште во состав на [[ОУ „Крсте Петков Мисирков“ - Бистрица]] * Дом на културата == Самоуправа и политика == На крајот од XIX век, Жабени било чисто македонско село во [[Битолска Каза|Битолската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Селото влегува во рамките на [[Општина Битола]], која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Бистрица]]. Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Битола. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Бистрица. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Велушина, во која покрај селото Жабени се наоѓале селата Барешани, Велушина, Граешница, Драгош, Канино, Кишава, Лажец, Олевени, Острец и Породин. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Породин, во која влегувале селата Барешани, Жабени, Канино, Лажец и Породин. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 0148 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на основното училиште.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 156 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 161 гласач.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/532/pollingStation/21087|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=24 август 2024}}</ref> == Културни и природни знаменитости == ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|31}}</ref> * [[Старо Село (Жабени)|Старо Село]] — населба од неолитско време; и * [[Старо Жабени]] — населба од средниот век.<ref name=":0" /> ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени (селска)|Црква „Св. Атанасиј“ (селска)]] — главна селска црква; и * [[Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени (возобновена)|Црква „Св. Атанасиј“ (возобновена)]] — возобновена селска црква надвор од селото. ;Манастири * [[Жабенски манастир]] — манастир надвор од селото ;Параклиси * [[Параклис „Св. Атанасиј“ - Жабени|Параклис „Св. Атанасиј“]] — мал параклис во склоп на манастирот <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени (главна селска) 8.jpg|Главната селска црква „Св. Атанасиј“ Податотека:Жабенски манастир 4.jpg|Жабенскиот манастир Податотека:Црква „Св. Атанасиј“ - Жабени.jpg|Манастирската црква „Св. Атанасиј“ Податотека:Параклис „Св. Атанасиј“ - Жабени.jpg|Параклисот </gallery> == Редовни настани == ;Слави<ref name=":0" /> * [[Атанасовден]] (15 мај) — селска слава == Личности == ;Родени во или по потекло од Жабени * [[Јосиф Петков]], познат и како Јосиф Жабјанец - револуционер на [[ВМОРО]]. <!--== Култура и спорт ==--> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Жабенски Рибник 2.jpg|Воздушен поглед на рибникот кај Жабени Податотека:Фудбалско игралиште во Жабени.jpg|Фудбалско игралиште </gallery> == Поврзано == * [[Општина Битола]] * [[Пелагонија]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Žabeni}} {{Општина Битола}} [[Категорија:Жабени| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Битолски села]] [[Категорија:Села во Општина Битола]] gr3lm1zruoz5r59x444ai6yxh4jxqdd 0 11471 5379119 5315028 2025-06-11T23:14:02Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379119 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Куратица | слика = Панорама на Куратица.jpg | големина на слика = 300п | опис = Поглед на селото | општина = {{општинскигрб|Општина Охрид}} | регион = {{грб|Југозападен Регион}} | област = [[Охридско]] | население = 219 | година = 2002 | поштенски број = 6306 | повикувачки број = 046 | надморска височина = 1.080 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=14 | lat_sec=31 | lon_dir=E | lon_deg=20 | lon_min=53 | lon_sec=26 | слава = Свети Никола Летен<br/>[[Успение на Пресвета Богородица|Голема Богородица]] | мрежно место = https://kuratica.eu/ | карта = Куратица во Општина Охрид.svg }} '''Куратица''' (многу ретко се сретнува и како '''Курајца''') — село во [[Општина Охрид]], во околината на градот [[Охрид]]. == Потекло на името == Во секојдневниот говор кај месното население и во целото охридско подрачје, селото се нарекува со името „Курајца“ или „Кураица“, а поретко и „Куратица“. Со името „Курајца“ е запишано (како додаток) и на топографската карта со размер 1:25000 изработена во [[1973]] година — лист [[Охрид]], покрај официјалното име „Куратица“.<ref name=":4" /> Најстар пишан документ за името на селото претставува Опширниот пописен тефтер за Охридскиот санџак од [[1582]] година, каде што селото е запишано како „Куратица“. Кон крајот на [[XVI век]] и почетокот на [[XVII век]] во кодиката на [[Слепченски манастир|Слепченскиот манастир]] е запишано како „Куратица“, во [[1888]] година Верковиќ, а подоцна и К’нчов селото го запишале како „Куратица“. Во [[1892]] година, во своите белешки од Охрид, [[Бранислав Нушиќ]] го запишал како „Коратица“, а со ова име се среќава и во административните акти непосредно по војната. Меѓутоа, никој од досегашните наведени автори и документи не го објаснува значењето на името на селото.<ref name=":4" /> Во врска со потеклото на името на селото Куратица, кај постарите жители од ова село постојат различни мислења. Некои сметаат дека селото го добило името заради тоа што е сместено во терен што личи на корито и би требало да се вика „Коратица“ Според други, името на селото доаѓа од турскиот збор „кури“ (''kuri''), што значи „сув, а, о“, па оттаму и мислењето дека селото порано се викало „Суво Село“ или „Суви Дол“.<ref name=":4" /> Постои и мислење дека селото го добило името по личното име Курат или Курт.<ref name="Плакенска Планина">Александар Матески, „Плакенска Планина“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 219, септември 2016, стр. 106-107.</ref> Од научниците, прв и единствен што досега се зафатил со знаечењето на името на селото Куратица е полскиот славист [[Влоѓимјеж Пјанка]], кој го застапува мислењето дека името на селото во основа има влашко потекло и доаѓа од зборот „курат“ (''curat'') што значи „бистар, брз, чист“.<ref name="Плакенска Планина" /> Ова, според Пјанка, доаѓа оттаму што селото се наоѓа на чист планински поток. Во прилог на тврдењето на Пјанка оди тоа тоа што одредени топоними во подрачјето на селото („Влашки Колиби“, „Влашка Чешма“, „Влашка Вода“, „Влашко Бачило“, „Влашки Рид“, „Катуништа“) даваат до знаење дека некогаш тука живееле [[Македонски Власи|Власи]] кои ги паселе [[овци]]те по планинските предели на Мазатар и [[Плакенска Планина]]. Можно е селото да го носи името и од поранешното место „Горно Село“ во чија непосредна близина имало извори со чиста планинска [[вода]], меѓутоа денес низ селото не минува „чист планински поток", туку постои само суводолица која повремено надојдува.<ref name=":4" /> Има податоци кои укажуваат на друго значење на името на селото Куратица. Така, на пример, во Етимолошкиот речник на Петар Скок се наоѓа зборот од латинско потекло „куратус, курат“ (''kuratus, kurat''), што значи „свештеник, жупник“, со објаснување дека оттаму доаѓа и зборот „куратија“ (''kuratija'') што значи „жупа“. Аналогно на тоа, зборот „Куратица“ би значел „жупица“ или „мала жупа“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.novamakedonija.com.mk/pecateno-izdanie/%d0%bf%d1%80%d0%b5%d0%b4%d0%b5%d0%bb-%d0%b7%d0%b0-%d1%84%d0%b0%d0%b1%d1%83%d0%bb%d0%be%d0%b7%d0%bd%d0%b8-%d1%82%d0%b0%d0%bb%d0%ba%d0%b0%d1%9a%d0%b0-%d0%b8-%d0%b1%d1%80%d0%b8%d0%bb%d0%b8%d1%98%d0%b0/|title=Предел за фабулозни талкања и брилијантни авантури|last=Јачевска|first=Сања|date=2019-02-05|work=Нова Македонија|language=mk-MK|accessdate=2019-12-02}}</ref> Зборот „жупан“ во словенските јазици значи управител на област кај [[Јужни Словени|Јужните Словени]] во минатото. Оттаму и доаѓа името „жупанија“ за областа со која раководел жупанот. Ако се има предвид конфигурацијата на теренот каде што е сместено селото Куратица, постои можност овој дел, во периодот на доселувањето на [[Словени]]те да претставувал посебна област или жупа.<ref name=":4" /> == Географија и местоположба == [[Податотека:Поглед на Куратица.jpg|мини|300п|лево|Поглед на селото]] Ова село се наоѓа во североисточниот дел на [[Охридска Котлина|Охридското Поле]] и во источниот дел на [[Општина Охрид]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title=Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=1 декември 2019|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|page=169}}</ref> Селото е планинско, на надморска височина од 1.080 метри. Од градот [[Охрид]] селото е оддалечено 20 километри.<ref name="енциклопедија" /> Куратица е особено планинско село, сместено во падините на гребенот Вишеслојец (1.383 метри). Во близина е изворот на Куратичка Река, десна притока на [[Коселска Река]]. Околни села се: [[Сирула]] на запад, [[Расино]] на југозапад и [[Речица (Охридско)|Речица]] на југоисток. Во минатото, мештаните со вода за пиење се снабдувале од чешми.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/27418468|title=Охридско-струшка област : антропогеографска проучавања|first=Јован Ф.|last=Трифуноски|date=1992|publisher=Српска академија наука и уметности|isbn=8670251582|location=Београд|oclc=27418468}}</ref> Денес, селото има изграден селски водовод.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sdk.mk/index.php/dopisna-mrezha/vo-pet-ohridski-sela-vodata-od-cheshmite-e-nebezbedna/|title=ВО ПЕТ ОХРИДСКИ СЕЛА ВОДАТА ОД ЧЕШМИТЕ Е НЕБЕЗБЕДНА|date=2018-03-07|work=Сакам Да Кажам|language=mk-MK|accessdate=2019-12-01}}</ref> Истиот бил изграден во 1962 година.<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://issuu.com/kuratica/docs/kuratica|title=KURATICA|work=Issuu|language=en|accessdate=2019-12-02|archive-date=2021-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201222532/https://issuu.com/kuratica/docs/kuratica|url-status=dead}}</ref> Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Мазатар, Ванатино, Долги Рид, Влашка Вода, Мечкин Дол, Св. Димитрија, Вранешница, Требишки Рид, Калипадине, Мала Река и други.<ref name=":0" /> Селото во основа има збиен тип. Одредени делови од селото се нарекуваат по родови, како што се: Крушаровци, Трпеновци, Гиновци, Божиновци, Шутевци и други.<ref name=":0" /> Куратица е оддалечено пет километри северно од регионалниот пат [[Охрид]]—[[Ресен]]. Сместено е во пазувите на планината [[Мазатар]] (Бајрак, 1.635 м.). Местоположбата на селото е во тесна карстна долина, околу мала река, која надојдува за време на посилни врнежи, поради што селото трпело штети од поплави. Поради положбата, селото има издолжен облик во насока северозапад-југоисток. Може да се каже дека е поделено на три маала: Горно, Долно и Средно.<ref name=":4" /> Атарот на селото Куратица се наоѓа помеѓу атарите на селата: [[Расино]] на југозапад, [[Сирула]] на запад, [[Лешани]] на северозапад, [[Брежани]] на североисток, [[Плаќе]] и [[Речица (Охридско)|Речица]] на југоисток, и [[Завој (село)|Завој]] и [[Опеница]] на југ.<ref name=":3">{{Наведена книга|title=Охридско Поле-Куратица|last=Русиќ|first=Бранислав|publisher=Архивски фонд на МАНУ АЕ 87/1|others=|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> До селото води асфалтен пат, кој бил асфалтиран во текот на 1980 година.<ref name=":4" /> == Историја == [[Податотека:Сретсело на Куратица.jpg|мини|десно|300п|Сретселото]] Подрачјето на Куратица е населено уште од [[доцна антика|доцната антика]], за што сведочи утврдената населба [[Кулишта (Куратица)|Кулишта]] јужно од селото.<ref name="АрхеоКарта" /> Постои предание дека Куратица е старо село, исто како и [[Сирула]]. Меѓутоа, за Куратица нема точни податоци, додека Сирула се спомнува како дервенџиско село уште во 1582 година. Според предание, селото било еднаш раселено за време на турската власт.<ref name=":0" /> Денешното село било обновено од преостанатите жители на старата Куратица. Тогаш, се доселиле седум-осум домаќинства, од кои денес потекнуваат сите родови.<ref name=":0" /> Во {{римски|19}} век, Куратица било село во [[Охридска каза|Охридската каза]] на [[Отоманското Царство]]. Јужно од селото, во месноста Вранешница се наоѓаат неколку пештери, наречени Маркови Куќи. Во [[Илинденско востание|Илинденското востание]] таму се криеле жителите од соседното село Сирула. Меѓутоа, нивната положба била откриена на Турците од страна на Велјан Славески, кој потекнувал и живеел во соседното село [[Речица (Охридско)|Речица]].<ref>Нему, востаниците му одземале три кози, кои ги заклале за да се прехранат. Поради тоа, тој ја открил нивната положба.</ref> Биле убиени околу 30 жители. == Стопанство == Атарот е релативно голем и зафаќа простор од 23,3&nbsp;км². На него преовладуваат шумите на површина од 1.271 [[хектар]], на обработливото земјиште отпаѓаат 681 хектар, а на пасиштата 154 хектари.<ref name="енциклопедија" /> Селото, во основа, има полјоделско-шумарска функција.<ref name="енциклопедија" /> Во непосредна близина на [[Црква „Св. Никола“ - Куратица|црквата „Св. Никола“]] се наоѓа килимарницата изградена во текот на 1982 година, шго работела во состав на 33 „Рашанец" од [[Охрид]]. Некогаш во нејзе работеле 30 жени од селото.<ref name=":1" /> === Туризам === Во поново време, во селото активни се напорите за развивање на туризмот. Оттаму, во селото работи ресторанот „Дедо Димо“, се организираат возења со џип по [[Плакенска Планина]] и Мазатар, пешачење, планинарење, тури со магариња, а имало идеја и за создавање скијачка патека.<ref name=":1" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|939 |1953|1013 |1961|979 |1971|895 |1981|740 |1991|497 |1994|417 |2002|326 |2021|219 }} Во книгата „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“ се вели дека во 1873 г. селото имало 25 домаќинства и 78 жители.<ref>„Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, с. 100-101.</ref> Според податоците на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“) од [[1900]] година, во Куратица живееле 395 жители, сите [[Македонци]].<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 252.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]] („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“), во 1905 година во Куратица имало 464 жители, под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref>D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, рр. 162-163.</ref> На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Куратица е претставено како чисто македонско село во Охридската каза на Битолскиот санџак со 45 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|29}}</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 700 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Куратица било големо село, кое што во 1961 година броело 979 жители, а во 1994 година преминало во средно село по големина, со 417 жители, македонско население.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото Куратица живееле 326 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=30 ноември 2019}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 219 жители, од кои 208 [[Македонци]] и 11 лица без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> {{Пописи|395|464|939|1.013|979|895|740|497|417|326|219}} === Родови === Куратица е чисто македонско православно село. Сите родови во селото се староседелски, кои живееле во Стара Куратица. Во селото има 8 родови.<ref name=":0" /> Родови во Куратица се: ''Крушаровци'' (10 к.), ''Чолевци'' (10 к.), ''Гиновци'' (10 к.), ''Трпевци'' (10 к.) и други. Просечно секој род има по 10 куќи. Според истражувањата на Бранислав Русиќ од крајот на 1940-тите, родови во селото биле:<ref name=":3" /> * Староседелци: ''Котовци'' (12 к.); ''Петковци'' (има предание и дека потекнуваат од [[Мраморец]]) со Тасевци, Митревци и Јоновци (25 к.); ''Петревци'' со Аврамовци, Анѓелевци и Наумовци (18 к.) и ''Неделковци'' (6 к.), се од еден предок; ''Толомановци'' со Трајчевци, Ристовци и Ѓоревци (24 к.); ''Колевци'' (5 к.); ''Жожоловци'' или ''Стојчевци'' и ''Јосифовци'' (14 к.) и ''Секуловци'' (6 к.). * Со непознато потекло: ''Димовци'' (6 к.); ''Лушковци'' (3 к.), кај нив има некој домазет од селото [[Велмеј]]. * Доселеници: ''Андревци'' (4 к.), доселени се во почетокот на {{римски|19}} век од селото [[Слатино (Охридско)|Слатино]] во [[Дебрца]]; ''Дервушовци'' (10 к.), доселени се од селото [[Речица (Охридско)|Речица]], таму припаѓале на истоимениот род и ''Јанкуловци'' (1 к.), доселени се од селото [[Слатино (Охридско)|Слатино]] во [[Дебрца]], најмлади доселеници. == Општествени установи == [[Податотека:Амбуланта во Куратица.jpg|мини|300п|десно|Селската амбуланта]] * [[ПУ „Ванчо Николески“ - Куратица|Подрачно основно училиште „Ванчо Николески“]], подрачно училиште до петто одделение * Амбуланта * Месна заедница == Самоуправа и политика == Селото влегува во рамките на [[Општина Охрид]], која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996 до 2004 година, селото било дел од некогашната рурална [[Општина Косел]]. Во периодот од 1965 до 1996 година, селото било сместено во големата општина Охрид. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од тогашната општина Косел. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Косел, во која покрај селото Куратица, се наоѓале и селата Вапила, Горно Лакочереј, Долно Лакочереј, Завој, Косел, Ливоишта, Опеница, Орман, Плаќе, Расино, Речица, Свиништа Сирула. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Опеница, во која влегувале селата Завој, Куратица и Опеница. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 1341 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во месната заедница.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=2 декември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 330 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1617|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20201125204448/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1617|archive-date=2020-11-25|dead-url=|accessdate=2 декември 2019|url-status=dead}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Црква „Св. Никола“ - Куратица.jpg|мини|300п|десно|Поглед на главната селска црква „Св. Никола“]] ;Археолошки наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|249}}</ref> * [[Горно Село (Куратица)|Горно Село]] — средновековна црква и некропола * [[Кулишта (Куратица)|Кулишта]] — утврдена населба од доцноантичко време * [[Манастириште (Куратица)|Манастириште]] — средновековна црква * [[Трно Селиште (Куратица)|Трно Селиште - Аноите]] — средновековна населба * [[Ќуле (Куратица)|Ќуле - Градиште]] — средновековна кула ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7}}</ref> * [[Црква „Св. Никола“ - Куратица|Црква „Св. Никола“]] — главна селска црква, сместена во Долно Маало, пред чиј влез се наоѓа заедничката гробница на загинатите борци во [[Македонија во Втората светска војна|НОБ]]; * [[Црква „Успение на Пресвета Богородица“ - Куратица|Црква „Успение на Пресвета Богородица“]] — манастирска црква; * [[Црква „Св. Димитриј“ - Куратица|Црква „Св. Димитриј“]] — понова црква, изградена пред селото; * [[Црква „Св. Симеон Столпник“ - Куратица|Црква „Св. Симеон Столпник“]] — најнова црква, во самото село; ;Параклиси * [[Параклис „Св. Никола“ - Куратица (пат за Злести)|Параклис „Св. Никола“]] (кон Злести) — параклис * [[Параклис „Св. Никола“ - Куратица (Рид)|Параклис „Св. Никола“]] (на Рид) — параклис * [[Параклис „Св. Богородица“ - Куратица|Параклис „Св. Богородица“]] — параклис ;Манастири * [[Куратички манастир]] — понов манастир ;Споменици * Спомен-чешма на паднатите борци во [[Македонија во Втората светска војна|НОБ]] == Редовни настани == * Курајчки карневал (13/14 јануари) — карневал низ селото * Курајчки средби — средби на иселениците од селото во последниот викенд од јули * [[Голема Богородица]] (28 август) — селска слава * [[Свети Симеон Столпник]] (14 септември) — селска слава * [[Митровден]] — зимска селска слава == Личности == ;Родени во Куратица * [[Сандре Димов Котески]] — македонски револуционер од ВМОРО<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том II, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> * [[Вељан Иванов Георгиевски]] — македонски револуционер од ВМОРО<ref>{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том I, дел II|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> * [[Најде Јанев Аврамоски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]<ref name=":2">{{Наведена книга|title=Илинденски сведоштва. том I, дел I|last=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски|first=|publisher=Државен архив на Република Македонија|year=2016|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref> * [[Цветко Петрев Аврамоски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]<ref name=":2" /> * [[Војдин Стевановски Аврамоски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]<ref name=":2" /> * [[Ефтим Танев Аврамоски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]<ref name=":2" /> * [[Ристо Цветков Аврамоски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]<ref name=":2" /> * [[Ристо Степанов Андрески]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]]<ref name=":2" /> *[[Крсте Секулоски]] — македонски партизан, учесник во НОБ. *[[Љубе Пауноски]] — македонски партизан, учесник во НОБ. *[[Петре Аврамоски]] — македонски партизан, учесник во НОБ. *[[Сандре Дервушоски]] — македонски партизан, учесник во НОБ. *[[Ѓорги Петкоски]] — македонски партизан, учесник во НОБ. == Култура и спорт == * [[ФК Рудар]] == Иселеништво == Постари иселеници од селото има во околните охридски села: [[Завој (село)|Завој]] (''Шутевци'', 2 к.), [[Свиништа]] (''Тановци'', 10 к. и ''Огненовци'', 7 к.) и [[Ливоишта]] (''Анѓелоски'', 5 к.).<ref name=":0" /> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Параклис „Св. Богородица“ - Куратица.jpg|Параклис „Св. Богородица“ Податотека:Параклис „Св. Никола“ - Куратица 2.jpg|Параклис „Св. Никола“ (на патот за [[Злести]]) Податотека:Параклис „Св. Никола“ - Куратица.jpg|Параклис „Св. Никола“ (месност Рид) Податотека:Kuratica-Rećica.JPG|Патоказ за селото Податотека:Споменик во Куратица.jpg|Спомен-чешмата за борците во НОБ Податотека:Куратички мансатир.jpg|Новиот манастир над селото </gallery> == Наводи == {{наводи|2}} == Поврзано == * [[Општина Охрид]] * [[Охрид]] == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Kuratica}} * [https://kuratica.ucoz.com/ Мрежно место за Куратица] * [https://kuratica.eu/ Посетителски портал за Куратица] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20211028094112/https://kuratica.eu/ |date=2021-10-28 }} * {{наведена книга|url=https://dokumen.tips/reader/f/kuratica|title=Куратица|last=Смилески|authorlink=Димитар Смилески|first=Димитар|publisher=Месна заедница Куратица|year=1986|location=Охрид|access-date=2021-10-28|archive-date=2021-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20211028112056/https://dokumen.tips/reader/f/kuratica|url-status=dead}} — книга посветена на селото {{Општина Охрид}} [[Категорија:Куратица| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Охридски села]] [[Категорија:Села во Општина Охрид]] fwjaveo9q5yv7j6unhsz5o4v35rwsxg 0 16147 5379230 5074879 2025-06-12T11:22:04Z Orce Wiki 121850 Додаден текст за женската носија и додадени наводи 5379230 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Празнични носии од пределот Радовишки Шоплук.png|мини|285px|Празнични носии од пределот Радовишки Шоплук]] '''Носиите од [[Радовишки Шоплук]]''', биле носени од населението во селата на југозападниот дел на планината Плачковица: [[Козбунар]], [[Ново Село (Радовишко)|Ново Село]], [[Шипковица (Радовишко)|Шипковица]], [[Шаинташ]], [[Штурово]] и [[Вртешка]] се издвојува со поинакви облеки и поинаков начин на украсување.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=6ImhqgzuoEE&list=PLndGDQLX6XDHhnLFBZb8VnyWgZvNlMzov&index=2&ab_channel=ArhivaMakedonija%2F%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Етнолошко Поднебје на Македонија – Народни носии од Средна и Источна Македонија (минути 21:49 - 24:26)}}</ref> == Женска носија == Како резултат на географската издвоеност, женската носија во Радовишки Шоплук се оформила како посебна варијанта, различна од носијата во матичната шопска област.<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Крстева|first=Ангелина|date=1998|title=За некои развојни фази на Шопските носии во Македонија|journal=Balcanoslavica|volume=25|pages=93-111}}</ref> Кошулата на женската носија е украсена со везбени мотиви, под влијание на везовите од соседниот предел [[Носии од Радовишко Поле|Радовишко Поле]], така што и ова украсување во народот е означено како полско везмо.<ref name=":0" /> Нејзините ракави завршувале со манжетни, познати како рокли, а декорацијата полско везено, била преземена од носијата на соседните пољци од [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле|Радовишко Поле]].<ref name=":1" /> Врз кошулата се облекувало кусо допојасно кошулче.<ref name=":2">{{Наведена книга|title=Македонски народни носии|last=Јаневски|first=Владимир|publisher=Здружение на етнокореолози на Македонија|year=2024|isbn=978-608-65803-2-2|location=Скопје|pages=194-197}}</ref> Горна облека е фустанот (ф'стан) од пругасто - шарена [[Волна|волнена]] ткаенина, составен од горен тесен, безракавен дел, и широк, со многу набори, долен дел.<ref name=":0" /> Фустанот бил наречен [[антерија]] или интерија. Во селото [[Вртешка]], самата облека се нарекувала антерија. Овој фустан најмногу личи на пијанечкиот тип, поради неговите составни делови - тесниот горен дел, наречен надавок и широкото здолниште со набори, познати како бркуљки.<ref name=":1" /> На градниот дел се носела манта, накитена со позамантериски материјали.<ref name=":2" /> На половината се опашува ткаен волнен појас кемер и ткаена волнена декоративно орнаментирана [[скутина]] скутач.<ref name=":0" /> Скутината била наречена уште и како скутач кркулиците.Таа се украсувала со крпа, врз која се носел коланче сос [[пафти]], додека поимотното население носело кован поес.<ref name=":2" /> Во празничниот состав на носијата жените носат по два - три фустана еден врз друг, со што посебно се зголемува широчината на долниот дел, како и џубе од црна дебела волнена ткаенина, со украси од волнени и срмени гајтани, коешто во исто време е облека и за невести.<ref name=":0" /> Еден од учесниците во обредната игра Џамала, во улогата на баба, носел износено џубе наопаку.<ref name=":1" /> Бројни украси од монистра ја дополнуваат празничната носија на жените од овој предел.<ref name=":0" /> Како накит се носеле мали пафти, копче и герданче. Косата се заплетувала во плетенки. Омажените жени и младите невести на предниот дел од косата крателе шишки, познати и како кркми, со што јасно бил видлив нивниот статус на омажена жена. На главата носеле свилена индустриска [[шамија]] со големи реси, која локално била позната како штипски каврак. На нозете невестите носеле чорапи и [[Опинок|опинци]].<ref name=":2" /> == Машка носија == Мажите во оваа шопска оаза носеле бела платнена кошула, долга до под-појасот и вовлечена во потурите. Припиени за телото се носеле бели платнени гаќи кои биле долги до глуждовите. Над кошулата се носело безракавно елече од пругаста ткаенина „интерија“, а половината се опашувала со црвен [[Волна|волнен]] појас везан со хоризонрални шарки. Сточарите над се носеле [[долама]] од волнено-козинена ткаенина (кафеава „сура“ боја), долга до под колена и со куси ракави до лактите. На нозете носеле потури од црн или кафеав шајак, носени над гаќите, со сличен крој како истите. Исто така носеле црвени чорапи, долги до под колена и навезени со „кола“, а младите мажи носеле вид клашнени подколеници „калчиња“. Над чорапите носеле [[Опинок|пинци]] од свинска или говедска кожа, а на главата носеле „каскета“, која била китена за младоженците со „китка“ од 6 метални монети.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mega.nz/file/EHIyEYgZ#oDrUUmkf3KQE7l_xFyjJZwYIZcGJ_I4r55hJGPiZ8FU|title=Македонски Народни Носии I - Ѓорѓи Здравев (стр. 166 и 167)}}</ref> == Наводи == <references /> {{Македонски народни носии}} [[Категорија:Шопски регион]] 2ek8s0zmur3t1tqyrdl0drsomp7oqyk 0 16908 5379191 5350293 2025-06-12T09:14:42Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379191 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Организација | name = Македонска академија на науките и уметностите<br>[[Податотека:МАНУ-Лого.svg|100п|Лого на МАНУ]] | image = Macedonian Academy of Sciences and Arts (2).JPG | size = 220px | caption = Зградата на академијата во [[Скопје]] | abbreviation = МАНУ | formation = 23 февруари 1967 | purpose = Да го следи и поттикнува развојот на науките и уметностите<ref>[http://www.akademik.mk/document/manu МАНУ]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} - „Академик“</ref> | headquarters = [[Скопје]], {{МКД}} | coords = {{coord|41|59|47|N|21|26|30|E|type:edu_region:MK|display=inline,title}} | language = [[македонски]] | fondateur = [[Собрание на РМ|Собрание]] на [[СР Македонија]] | affiliations = ALLEA, UAI, IAP, ICSU | leader_title = Претседател | leader_name = [[Живко Попов]] | leader_title2 = Секретар | leader_name2 = [[Блажо Боев]] | membership = 37 академици, придружни, почесни и дописни членови | website = [http://www.manu.edu.mk/ manu.edu.mk] |leader_title3=Потпретседател|leader_name3=[[Алајдин Абази]]}} '''Македонската академија на науките и уметностите''' ('''МАНУ''') — национална научно-творечка установа основана на [[23 февруари]] [[1967]] г. За нејзин прв претседател бил избран [[Блаже Конески]], а тековен претседател е [[Живко Попов]].<ref>{{наведени вести|url=http://www.manu.edu.mk/mk/about/leadership|title=претседател на МАНУ|last=|first=|date=1 декември 2011|work=|accessdate=1 јануари 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323174813/http://www.manu.edu.mk/mk/about/leadership|archive-date=2016-03-23|dead-url=|publisher=МАНУ|url-status=dead}}</ref> ==Членство== Членовите на МАНУ се избираат на секои три години на централното собрание на Академијата и од формирањето досега МАНУ имала 154 членови од кои сега 35 се со статус на членови од работниот состав, а 60 се со статус на членови надвор од работниот состав. == Научни одделенија == Во рамките на МАНУ функционираат шест одделенија: * [[Одделение за лингвистика и литературна наука]] * [[Одделение за општествени науки]] * [[Одделение за медицински науки]] * [[Одделение за технички]] * [[Одделение за природно-математички и биотехнички науки]] * [[Одделение за уметност]] == Истражувачки центри == Македонската Академија има и осум истражувачки центри: * [[Центар за енергетика и одржлив развој]] * [[Центар за генетско инженерство и биотехнологија „Георги Д. Ефремов“]] * [[Лексикографски центар]] * [[Центар за стратегиски истражувања]] * [[Истражувачки центар за ареална лингвистика „Божидар Видоески“]] * [[Истражувачки центар за културно наследство]] * [[Истражувачки центар за компјутерски науки и информатички технологии]] * [[Истражувачки центар за животна средина и материјали]] == Претседатели на МАНУ == * [[Блаже Конески]] ([[1967]] - [[1975]]) * [[Михајло Апостолски]] ([[1976]] - [[1983]]) * [[Јордан Поп Јорданов (академик)|Јордан Поп Јорданов]] ([[1984]] - [[1991]]) * [[Ксенте Богоев]] ([[1992]] - [[1999]]) * [[Ѓорѓи Евремов]] ([[2000]] - јуни [[2001]]) * [[Матеја Матевски]] (јули [[2001]] - [[2004]]) * [[Цветан Грозданов]] (јануари [[2004]] - [[2008]]) * [[Георги Старделов]] ([[2008]] - ноември [[2011]]) * [[Владо Камбовски]] ([[1 декември]] [[2011]] - [[2015]]) * [[Таки Фити]] ([[1 јануари]] [[2016]] - [[31 декември]] [[2019]]) * [[Љупчо Коцарев]] ([[1 јануари]] [[2020]] - [[27 ноември]] [[2023]]) * [[Живко Попов]] ([[27 ноември]] [[2023]] - ) == Меѓународна соработка == Македонската академија на науките и уметностите има воспоставено соработка со поголем број академии во светот: Австриската академија на науките, Академијата за општествени науки на Австралија, Академијата на науките и уметностите на Босна и Херцеговина, Академијата на науките и уметностите на Република Српска, Албанската академија на науките, Британската академија, Бугарската академија на науките, Друштвото на науките од Берлин „Лајбниц”, Естонската академија на науките, Европската академија на науките и уметностите, Италијанскиот национален научноистражувачки совет, Кинеската академија за општествени науки, Косовската академија на науките и уметностите, Кралската шведска академија за литература, историја и старини, Кралската фламанска академија на науките и уметностите, Кралското научно друштво од Лондон, Националната академијата на науките на Белорусија, Националната академија на науките на Украина, Унгарската академија на науките, Полската академија на науките, Полската академија на науките и уметностите, Романската академија, Руската академија на науките, Словачката академија на науките, Словенечката академија на науките и уметностите, Српската академија на науките и уметностите, Турската академија на науките, Унгарската академија на науките, Хрватската академија на науките и уметностите, Црногорската академија на науките и уметностите и Чешката академијата на науките. Склучените договори за меѓуакадемиска научна соработка содржат соработка на заеднички истражувачки проекти, учество на научни собири и уметнички приредби, студиски престои, размена на научни искуства, публикации и други информации. Македонската академија на науките и уметностите е редовен член на Асоцијацијата на европските академии (ALLEA), Меѓународната унија на академии (UAI), Средоземната академија, Меѓуакадемиско партнерство (IAP), Меѓуакадемискиот совет за наука (ICSU), Меѓуакадемискиот совет за Југоисточна Европа и Конференцијата на академии од дунавскиот регион. Освен со академиите со кои е воспоставена договорна научна соработка, Македонската академија на науките и уметностите комуницира и разменува мислења и искуства по разни прашања од заеднички интерес и со други странски академии и меѓународни научни организации.<ref name="Летопис на МАНУ">{{наведена книга|title=Летопис на Македонската академија на науките и уметностите 2014|year=2015|publisher=МАНУ|location=Скопје|language=македонски|pages=243–250}}</ref> == Контроверзи == Покрај големиот број публикации, манифестации и соработки со странство, од МАНУ произлегоа неколку контроверзни проекти, како што се: „МАНУ за платформата за решавање на албанското национално прашање“, „За конструкцијата ‚Размена на територии‘“ и „Македонската енциклопедија“ во два тома.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://manu.edu.mk/%d1%81%d0%b2%d0%b5%d1%82%d0%bb%d0%b8%d0%bd%d0%b8-%d0%b8-%d1%81%d0%b5%d0%bd%d0%ba%d0%b8/|title=Светлини и сенки – МАНУ|language=en-US|accessdate=2019-01-08|archive-date=2020-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20200922134811/http://manu.edu.mk/%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8-%D0%B8-%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%B8/|url-status=dead}}</ref> Исто така, за работата на МАНУ се реагираше дека „МАНУ да се ослободи од политички канџи“,<ref name="slobodnaevropa.mk">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/24734773.html|title=МАНУ да се ослободи од политички канџи|work=Радио Слободна Европа|language=mk|accessdate=2019-01-08}}</ref> немањето став за повеќе прашања од општествен, културен и политички карактер,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.libertas.mk/svedoshtvo-za-molkot-na-ukim-i-manu/|title=Сведоштво за молкот на УКИМ и МАНУ|date=2016-05-06|work=Либертас|language=en-US|accessdate=2019-01-08|archive-date=2016-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20160710201728/http://www.libertas.mk/svedoshtvo-za-molkot-na-ukim-i-manu/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mkd.mk/makedonija/politika/gospodine-kambovski-kako-da-ste-od-druga-planeta|title=Господине Камбовски, како да сте од друга планета!|work=МКД.мк|language=mk|accessdate=2019-01-08|archive-date=2020-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20200621231511/https://www.mkd.mk/makedonija/politika/gospodine-kambovski-kako-da-ste-od-druga-planeta|url-status=dead}}</ref> непримањето на помлади членови<ref name="slobodnaevropa.mk"/> и менувањето на ставот на претседателот на Академијата во однос на македонското име и идентитет, со изјавата дека договорот со Грција не е добар но дека е нужно зло“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://vecer.mk/makedonija/bunt-vo-manu-akademici-baraat-sostanok-za-imeto-taki-fiti-i-kambovski-gi-ignoriraat|title=Бунт во МАНУ, академици бараат состанок за името, Таки Фити и Камбовски ги игнорираат|work=Вечер|language=mk|accessdate=2019-01-08|archive-date=2018-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20180705113509/https://vecer.mk/makedonija/bunt-vo-manu-akademici-baraat-sostanok-za-imeto-taki-fiti-i-kambovski-gi-ignoriraat|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://vesnik.com/makedonija/bunt-vo-manu-akademici-baraat-sostanok-za-imeto-taki-fiti-i-kambovski-gi-ignoriraat|title=Бунт во МАНУ, академици бараат состанок за името, Таки Фити и Камбовски ги игнорираат|work=Vesnik.com|language=mk|accessdate=2019-01-08}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Публикации и изданија == МАНУ досега има издадено околу 1.690 научни трудови од сите сфери на науката и уметностите. Изданијата опфаќаат поголем број на стручни монографии, зборници на трудови, научно-истражувачки проекти и студии, збирки, каталози и уметничка книжевност на [[Македонски јазик|македонски]] и [[Англиски јазик|англиски]] јазик. Каталагот на изданијата на МАНУ ги опфаќа следниве позначајни наслови: * Макропроект „''Историја на културата во Македонија''“ (1995 - 2012), 25 книги: ''Цивилизациите, Религиите и религиските аспекти во материјалната и духовната култура, Народното творештво, Музиката, Архитектурата, Историја на идеите, Археолошки откритија, Театарот, Фотографијата, Ликовната уметност, Јазиците, Градителството'' на почвата на Македонија. * Проект „Економска стратегија на Р Македонија“: ''Национална стратегија за економскиот развој на Република Македонија'': развој и модернизација (1997); ''Стратегија за извоз на Република Македонија'': истражувачки проект (1999); ''Стратегија за развој на земјоделството во Република Македонија'' до 2005 година (2001) * [[Ѓорѓија Пулевски]], ''[[Славјанско-маќедонска општа историја]]'' (2003). Издание на оригиналниот текст во ракопис на Ѓорѓија Пулевски од 1892 година на 1061 страница, во подготовка на акад. [[Блаже Ристовски]] и Билјана Ристовска - Јосифовска * ''100 години Илинден (1903-2003)''. II тома. (2005) * [[Димче Коцо]]. ''Археолошка карта на Република Македонија''. III томови. (1994-2002) * Ѓорѓи Филиповски, ''Почвите на Република Македонија''. VI томови. (1995-2004) * Кирил Мицевски, Владо Матевски. ''Флора на Република Македонија''. II тома. (1985 - 2010) * ''Монетите и монетоковниците во Македонија'' (2001) * ''Интересите на Република Македонија за членство во НАТО'' (2007) * [[Цветан Грозданов]], ''Живописот на Охридската архиепископија'', студии (2007) * Цветан Грозданов, ''Живописот во Македонија: XVIII-XIX'', студии (2011) * [[Славко Јаневски]], ''И петто годишно време'' (2001) * Славко Јаневски, ''Измислена тврдина'' (2002) * Славко Јаневски, ''Книжевно наследство, Том 1: Галерија Универзум'' (2005) * Славко Јаневски, ''Книжевно наследство, Том 2: Разговори со Јаневски'' (2007)<ref>„Библиографија на делата на Славко Јаневски“, во: Славко Јаневски, ''Коренот на стеблото ја надминува мерата на нивните разуми'', Скопје: Темплум, 2014, стр. 133-136.</ref> == Галерија == <center> <gallery mode="packed" heights="120px"> File:Голема сала МАНУ.JPG|Големата конференциска сала во МАНУ File:Парк на скулптурите во МАНУ.JPG|Вајарска градина, со подарени дела од акад. [[Томе Серафимоски]] File:Центар за генетско инженерство и биотехнологија во МАНУ (2).JPG|Лабораторијата на Истражувачкиот центар за генетско инженерство и биотехнологија во МАНУ File:Читална во МАНУ.JPG|Читалната во библиотеката на МАНУ File:Магацин на библиотеката на МАНУ.JPG|Магацинскиот оддел на библиотеката на МАНУ File:Центар за генетско инженерство и биотехнологија во МАНУ (1).JPG|Лабораторијата на Истражувачкиот центар за генетско инженерство и биотехнологија во МАНУ File:Збирка на рудите од Македонија во МАНУ.JPG|Збирка на рудите од Македонија во МАНУ File:Library in MANU 09.JPG|Магацинскиот оддел на библиотеката на МАНУ File:Library at MANU 08.JPG|Службениот дел на библиотеката на МАНУ File:Мала сала во МАНУ.JPG|Малата конференциска сала во МАНУ </gallery> </center> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://manu.edu.mk/ Матична страница на МАНУ] {{МАНУ |state=expanded}} {{Орден на Република Македонија}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:МАНУ| ]] [[Категорија:Науката и технологијата во Македонија]] [[Категорија:Национални академии на науките]] [[Категорија:Истражувачки институти во Македонија]] [[Категорија:Национални академии на уметностите]] [[Категорија:Носители на Орденот на Република Македонија]] [[Категорија:Национални академии]] [[Категорија:Појавено во 1967 година во Македонија]] nhn7xpgg4g1adfdg5ut0lus76f3ivzt 4 20515 5379117 5378871 2025-06-11T22:02:53Z Marco Mitrovich 114460 /* Македонија */ 5379117 wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Критериуми за значајност == Здраво на сите, сакам да составам работна група, за да разработиме страница во која ќе ги наведеме критериумите за значајност, и ќе ја поставиме за гласање кога ќе е готов текстот. Вакви страници со дефинирани критериуми има на 54 јазици досега, а на англиската е најразработено, средено [[:en:Category:Wikipedia notability guidelines|по категории]]. Доколку има некој заинтересиран, нека ме контактира по мејл, со порака, било како. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:05, 16 ноември 2024 (CET) == Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC == Hello everyone, The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone <https://zonestamp.toolforge.org/1732896000>). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: <https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024>. This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation. Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 20:54, 21 ноември 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Macedonian Wikipedia == {{Int:Hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Macedonian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 10th December 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 04:46, 28 ноември 2024 (CET) == Привремени сметки: потребна техничка помош == Во рамките на [[diffblog:2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection/|воведувањето на привремени сметки]], работиме на тоа да обезбедиме алатките, ботовите, корисничките скрипти, филтрите за злоупотреби и сиот останат код во сопственост на заедницата да продолжат да работат без проблем. '''Што се привремени сметки?''' Привремените сметки се нов вид сметки за незачленети уредници. Наместо јавно да се покажуваат IP-адреси, овие сметки на ненајавените корисници им доделуваат привремени назнаки. Може да има потреба од надградби за правилно да работат алатките на кои им се неопходни IP-адреси или работни текови за ненајавени корисници. Привремените сметки веќе се пуштени на некои пилотни викија. Во февруари следат уште пилоти, а во мај привремените сметки ќе се воведат на сите викија. '''Како можете да помогнете''' * Проверете дали кодот (било на Toolforge или на вики, т.е.: алатки, помагала, ботови или кориснички скрипти) што сте го создале или често го користите работи на викијата што веќе имаат привремени сметки. Еве [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_are_temporary_accounts_deployed?_When_will_these_changes_reach_my_wiki?|список на содржински викија]], а ова е [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_can_I_test_it?|список на викија во бета и пробни викија]] со привремени сметки. * Ако забележите алатка засегната од ова, ви препорачуваме да ја подновите во согласност со нашиот [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers|водич за разработувачка документација]]. * [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers/Impacted_tools|Додајте ги засегнатите алатки на оваа страница]]. Сакаме да имаме увид над нив за да се осигураме дека сè работи според очекуваното. * Поледајте ги Филтрите на злоупотреби што се користат на вашето вики. Сите филтри што користат IP-адреси преку user_name повеќе нема да можат да го прават тоа. Тие филтри треба да се подноват, оспособувајќи ги да користат user_unnamed_ip наместо претходното. Коментар од нашите инженери: „Главен случај на употреба ќе биде ако пробате нешто како  ip_in_range(s). Работите што се однесуваат на кориснички имиња треба начелно да се во ред, и ќе продолжат да се однесуваат на имињата на привремените сметки“. Ако имате уште прашања за Филтерот за залоупотреби, оставете коментар на задачата [[phab:T369611|T369611]] на Фабрикатор. * Ако наидете на проблеми, или имате коментари или прашања, пишете на [[mediawikiwiki:Talk:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts|проектната разговорна страница]]. Можете и да се придружите на [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|наменската нишка на Discord]] ако ви треба поддршка или ако сакате на екипата да ѝ дадете ваше мислење. Вашето испробвување и пријавување на потенцијални проблеми ни помага да се осигураме дека важние алатки ќе продолжат да работат како што треба по воведувањето на привремените сметки. Ви благодариме на поддршката! [[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] <small>([[User talk:Udehb-WMF|разговор]])</small> 08:35, 9 декември 2024 (CET) == Преместување на статија == Кој може да ми помогне, сакам статијата „Меѓународни фотографски асоцијации“ да ја преместам во „Фотографски организации“. Целта е да се смени насловот, мислам дека „Фотографски организации“ е посоодветен. [[User:Zoran.Zdravev|Zoran.Zdravev]] <small>([[User talk:Zoran.Zdravev|разговор]])</small> 19:45, 23 декември 2024 (CET) == Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! == Dear All, We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch. This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture. * Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]] * When: Jan 19, 2025 * Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025). * Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1 * Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]] To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025. Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language. Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all. Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate. Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success! For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 јануари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:ZI Jony@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 --> <div class="boilerplate metadata rfa" style="background-color: #F3F9FF; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;"> == Предлози за правилно користење извори од отоманскиот период со именување на етничката припадност == Здраво на сите, Ја отворам оваа нишка со собирање на предлози, кои подоцна би се ставиле на гласање од страна на заедницата со цел воедначено користење на изворите од отоманскиот период при именувањето на етничката припадност на жителите. Бидејќи во нашата историографија истите извори се оспорени, а на нашата Википедија се користат различни варијанти од изворите, како: # користење на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] # употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот, но ''во наводници'', за да се знае дека само се цитира, избегнувајќи поддршка за ставот на авторот # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот (без никакви знаци и прибелешки) Се работи за книгите („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“, „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, „[[Материјали по изучувањето на Македонија]]“ (оригиналот), Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г., и други). До крајот на месецов може да трае прибирањето на предлозите. Поздрав, --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 18:18, 20 јануари 2025 (CET) === Изјаснувања === {{коментар}} Третото. Изворот за жал не вели Македонци. После споменувањето дека живеат x Бугари во некое x населено место, треба да виде спомнато дека Македонците биле сметани за Бугари поради великобугарската државна политика и поради личните погледи на авторот. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:49, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Доколку повеќе не може да се користи само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, туку мора наводната етничка припадност да биде наведена точно како во изворот уште во самиот текст, тогаш би одел со комбинација од ''предлогот '''бр. 3''' заедно со <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>'' веднаш по него. Значи „Бугари“ (исклучиво во наводници), и веднаш по него напомената која ја дава предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. Нема ништо толку контроверзно ако се рече дека некој великобугарски извор во екот на асимилаторската политика ги нарекувал Македонците така. Тоа сите го знаат. Наводниците се доволно оградувачки за нас. Доколку ги избришеме сите места кајшто се спомнува етничка припадност, тогаш статиите за Егејска Македонија стануваат речиси бесмислени. Голема дел од нивната смисла е да се прикаже колку наш народ имало каде и кога во тие краишта. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:46, 21 јануари 2025 (CET) ::'''Дополнување''': Јас сум можеби повеќе и за варијантата да остане сето како што е, но да биде формулирано '''''...живееле X Македонци (кај него „Бугари“)'''''. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:45, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас се согласувам со Никола и со Бојан, па затоа гласам за предлогот бр. 3 заедно со предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. На сличен начин постапуваме и со етничката припадност на населението во селата според поновите пописи, каде што се прибележува дека голем дел од Турците и Албанците се всушност Македонци-муслимани коишто поради верски причини се попишани поинаку.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:58, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Можеби најарно воопшто да не се користи тој извор низ статиите? - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:06, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас сум да си остане опцијата под бр. 1 само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> како што е и сега или пак воопшто да не се користат тие извори низ статиите. Друга идеја е да се подели населението според црквата, Егзархисти, Патријарши, Муслимани, по што всушност и се идентификувале најголем број од луѓето, може и да се даде забелешка под чива контрола била секоја црква. - [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 12:48, 23 јануари 2025 (CET) :За жал, понудената алтернатива не е решение, особено не за егејските села (но и за сите, ако се подразмислам). Патријаршисти имало и наши и Грци и Власи (речиси сите Власи). Муслимани имало и наши и Турци и Албанци и Грци и Роми. Ова е проблем и за моноетничките и за мешаните села. Покрај тоа, не станува збор за еден извор, туку барем три, и тие чинат многу битен дел од секоја статија. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 21:32, 23 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Ние имаме статија за книгата на Кнчов, каде си е објаснето дека се вршела бугарска пропаганда. Ако ги пишеме Македонци, сега ние обратна пропагнада ќе направиме. Нас ни се важни бројките за да ги поставуваме во статии за села и градови историски да покажеме колкав бил бројот на жители, затоа треба да стои или само број на жители, без национална припадност, или воопшто да ги исфрлиме тие извори од употреба, сепак, поарно да нема некоја информација отколку да биде спорна или погрешна. -[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:54, 24 јануари 2025 (CET) {{Коментар}} Васил Канчов, кој е лидер на бугарската пропаганда во Македонија кажува и пишува во својата книга: „Месните бугари и куцовласи, кои живет во пределите на Македонија '''се нарекуваат самите Македонци и околните народи ги нарекуваат така'''. Турците и арнаутите не се кажуваат Македонци, но запрашани од каде се, одговараат: од Македонија.”<nowiki><ref> Цитат од книгата “Орохидрография на Македония” - Васил Кънчов, Пловдив, Печатница Хр. Г. Данов, 1911 г.</ref></nowiki> Така што секое демографско толкување на бугарски извори (а сите бугарски издавачи се повикуваат на него) паѓа во вода. Доволно е само бројка да се наведе, а ако е потребно толкување, еве цитатот на самио Канчов нека се употребува. Поззз--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 10:09, 24 јануари 2025 (CET) :Токму таа улога веќе ја исполнува постоечкиот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]]. А за важноста за истакнување на етничката припадност веќе објаснив погоре на два наврата. Дури и може да оди формулата што ја дадов во дополнувањето горе. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:24, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Не можеме да се ограничиме на одредување ентитет од турски извори кога истите не запишувале етничка припадност. Не се слагам со [[User:Виолетова|Виолетова]] дека доколку се цитира К'нчов треба да стои како напишал (Бугари). [[Орохидрографија на Македонија#/media/Податотека:OrohidrografijaNaMakedonijaStrana6.jpg|Бидејќи самиот кажува дека сите не нарекувале Македонци, па дури и самиот народ се нарекувал Македонски]]. Значи свесно лажел и манипулирал, така да ние не вршиме пропаганда тука ја кажуваме вистината кој овој фалсификатор ја направил за нашиот народ. Можеби треба и да се забрани К'нчов да се користи како извор за идентитетот на населението, а да се користат неговите бројки (освен и таму ако не манипулирал по нарачка). Да не заборавиме дека Крсте Мисирков во првиот број на списанието „Вардар“ изработил етнографско-демографско-статистичкиот труд [https://xn--80axd.xn--d1alf/en/01%d0%b0-%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%be%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d1%82/%d0%b0i-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b8/%d0%b001-%d0%bc%d0%b0%d0%ba%d0%b5%d0%b4%d0%be%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b0%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0/%d0%b01-1-%d1%81%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%bf%d0%be%d1%81%d0%be%d0%ba%d0%b0/1905_%d1%81%d0%bf%d0%b8%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d1%81%d1%82%d0%b0%d1%82%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%b8%d1%87%d0%ba%d0%b0-%d1%82%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0/ „Список села од iужна Мак`едониiа (Пазарцко, Гевг`елиiцко и Кукушко)“] во која јасно ги обележал Македонците како Македонци. Се сложувам со <big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big>. Поздрав [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 19:18, 29 јануари 2025 (CET) :Грешно си разбрал ~~[[Корисник:Forbidden History|Forbidden History]], јас не сум за тоа да ги пишеме Бугари, како што Кнчов ги ставил, туку само жители, без определба. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:56, 30 јануари 2025 (CET) ::Се извинувам, тогаш. Моја грешка. [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 11:20, 31 јануари 2025 (CET) ______________________ Во текот на утрешниот ден ќе ги запишам како предлози сите изјаснувања погоре со начинот на изјаснувања (налик тоа што беше за Пописот 2021), па од понеделник ќе може да гласаме. Фала за сите што земавте учество во ова. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:06, 31 јануари 2025 (CET) === Можни решенија === <span style="border: 1px solid #aaa; background: #f9fcf9; margin-right: .5em; padding: 6px;">Предлогот е направен во 22:30 ч. на 5 февруари 2025 (CET) и гласањето трае точно 7 дена.</span> * '''Предлог 1:''' продолжување на користењето на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] во истиот облик; * '''Предлог 2:''' употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот во наводници во загради, за да се знае дека само се цитира, а претходно се користи дообјаснување (пр. '''''...живееле X Македонци (во книгата наведени како „Бугари“)'''''.); * '''Предлог 3:''' употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година имало 100 жители'''); и * '''Предлог 4:''' употреба на бројот на жители и нивната религија, без употреба на нивната оспорена етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година живееле 100 жители, христијани'''). Ве повикувам да се изјасните за некој од горенаведените предлози и да образложите зошто сметате дека е најсоодветен. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 22:34, 5 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 2.[[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:13, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 4 : Мое мислење е дека ако ние ги македонизираме жителите кои Кнчев ги бугаризирал не е соодветно решение, и затоа сметам дека треба да се впишат жители, христијани - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:59, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Сметам дека предлошката одлично објаснува како се определувало населението, а го објаснува и фалсификатот кој го правел овој бугарски пропагандист.[[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 20:47, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1.[[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 16:41, 7 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Ако се употребува доследно, сметам дека напомената во <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> е доволна за да се задоволи стандардот на наведување на извор каков што е. Ова ќе важи не само за К’нчов („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“), туку и за „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“, која е правена од Бугарин и бугаромански владика и за „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, која е правена од Мишев — главен агент на Егзархијата. Поради тоа што изворите велат „Бугари“, би било сепак неисправно ако воопшто не се користи <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, но ако ја користиме доследно, сè треба да биде во ред. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 22:49, 11 февруари 2025 (CET) {{За}} Предлог 1 --<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:29, 12 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1 — [[User:SpectralWiz|SpectralWiz]] <small>([[Разговор со корисник:SpectralWiz|разговор]])</small> 20:03, 12 февруари 2025 (CET) === Одлука === Се усвојува '''Предлог 1''' со продолжување на користењето на <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. {{ping|Bjankuloski06}} Можеш во предлошката да додадеш и други дела кои се настанати по 1900 година, како би можело да бидат опфатени и другите дела на овие пропагандисти. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 10:30, 13 февруари 2025 (CET) </div class> == Кореница == колку е старо селото, кога е изградено училиштето, колну воденици ижало, кои се познати личности, легенди за селото.Колевци кога се доселиле, Во Нов учествувал Здраве Божин Колески за него кои информации имате, задруга кога се формирала кој ја формирал. [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] <small>([[User talk:146.255.75.213|разговор]])</small> 00:28, 22 јануари 2025 (CET) :Во [[Кореница|статијата за селото]] се наведени сите информации со коишто располагаме.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 09:38, 22 јануари 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 февруари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 --> == Прашање == Дали може да се консултирам зошто при изработка на нова страница не се појавува опцијата „зачувај“. Вели, откако ќе се стават податоци, „одете на опцијата ,преглед‘ и потоа стиснете на ,зачувај‘. Ама никаде нема ,зачувај‘. Се работи за експериментирање. Што треба да се направи? Благодарам однапред на добронамерните одговори. [[User:Willusha|Willusha]] <small>([[User talk:Willusha|разговор]])</small> 14:14, 13 февруари 2025 (CET) :Се извинувам за многу задоцнетиот одговор. Некако не го добив известувањето дека некој пишал. Тоа напатствие е застарено — од поодамна копчето гласи „Објави ја сраницата“. Веќе ја најдов грешката и јас исправив. Поздрав. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 13:19, 23 мај 2025 (CEST) == Нова страна за личност со исто име == Веќе постои страна за Димче Тошев (македонски партизан, револуционер, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ). Би сакал да додадам одредница за [https://ih.pmf.ukim.edu.mk/teachers/view/97 Димче Тошев], професор на Институтот за хемија, ПМФ. Не знам како да започнам затоа што одма ме води кон постојната страна за Димче Тошев. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 18:25, 13 февруари 2025 (CET) :{{одговор|Zoranzdr}}Можеш како [[Димче Тошев (професор)]]--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] <small>([[User talk:Тиверополник|разговор]])</small> 18:50, 13 февруари 2025 (CET) ::Благодарам! [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:34, 19 февруари 2025 (CET) :::Во меѓувреме, ќе создадам појаснителна страница за да може страницата Димче Тошев да дава објаснување за партизанот и за професорот. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 17:56, 19 февруари 2025 (CET) ::::Создадов страна за проф. Димче Тошев. Со фотографиите не сум сигурен како да постапам, затоа што јас немам авторски права. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:05, 20 февруари 2025 (CET) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 --> == CEE Hub Microgrant Programme - 2025 round == '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|CEE Hub Microgrant programme]]''' is open for submissions from the communities across Central and Eastern Europe (as well as Central Asia, and Farsi contributors that live in these regions). The CEE Hub Microgrant programme will fund projects ranging from 50 to 700 EUR. Please read the criteria and other details with the programme. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdscTZ9EPNjHhU0r7hUHNwntX34Wrk8ieiHemk_clB9VI3PfQ/viewform Application form]''' is accessible on the Meta page where you will need to answer a few simple questions. You can find a list of the applications for the programme from 2024 [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants/Applications 2024|on this page]], so you will get a sense of what other communities asked for funds. If you have any questions, please let us know ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Communication|contact us]]). We are waiting for your submissions! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 14:35, 24 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28306207 --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == {{Int:hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumbnail|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity. ]] [[file:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumbnail|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections. ]] We will implement this improvement on your wiki '''on Monday, March 10th, 2025''' and subsequently for other Wikipedias. We plan to roll it out on all wikis and remove the current dashboard '''by May 2025'''. We look forward to your feedback after using the new dashboard. Please reach out with any questions regarding your experience with the enhanced dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 06:38, 5 март 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 март 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 --> == <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:15, 15 март 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Quiddity (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 --> == Ми Срби смо уз вас Македонијо == Саучешће народу Републике Македоније и целој вашој заједници Википедије на македонском језику због велике трагедије у Кочанима. Ми смо уз пријатељски македонски народ у овим тешким тренуцима.--[[User:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] <small>([[User talk:Soundwaweserb|разговор]])</small> 08:19, 17 март 2025 (CET) == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends == Hi everyone, We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23^rd of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]). Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them. You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026. '''<u>''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''</u>''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 19:19, 14 април 2025 (CEST) (on behalf of the CEE Catch Up team) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28546550 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 18:11, 16 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Hide on Rosé@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Johannes Richter (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 --> == Гласање по предложените измени на Напатствијата за спроведување на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на Координативниот комитет (U4C) == <section begin="announcement-content" /> Преиодот на гласање за измените на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на U4C завршува на 1 мај 2025 г. во 23:59 г. UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 во вашиот часовен појас]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Погледајте како да учествувате и прочитајте го предлогот]] на страницата за УПнО (UCoC) на Мета. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Координативниот комитет за Универзалниот правилник на однесување (U4C)]] е глобална група посветена на праведно и доследно спроведување на УПнО. Овој годишен осврт беше осмислен и спроведен од U4C. Повеќе информации за надлежнсотите на U4C ќе најдете во [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Повелбата на U4C]]. Споделете ја поракава со членовите на вашата заедница на вашиот јазик, за да можат и тие да учествуваат во ова. Во соработка со U4C -- <section end="announcement-content" /> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 април 2025 (CEST)</div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! == ''(Apologies for posting in English)'' Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them. As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]]. After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki. The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org. If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:08, 6 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 --> == Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open == Dear all, The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference. Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here]. Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]]. Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available. If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr]. Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process. Best regards, On behalf of '''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team''' --[[User:MARKELLOS|MARKELLOS]] <small>([[User talk:MARKELLOS|разговор]])</small> 19:23, 12 мај 2025 (CEST) == Demographic evolution in table form for populated areas of Slovakia == I would like to add: Demographic evolution in table form by places in Slovakia. Anyone against? This is part of a multi-"project" ([[:wikidata:Q132395970|Modul:SK]] & [[:wikidata:Q132395973|Template:SK]]). Example of table: [[:hr:Fintice#Stanovništvo]]. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 22:08, 12 мај 2025 (CEST) :Not a problem. Things like this are done all the time. I've already created local versions. Here they are: [[Модул:SK]] & [[Предлошка:SK]]. I've edited the translatable parts, but do check if something is wrong, or if they need to be modified somehow for our wiki. Thanks a lot for the useful coding! [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 00:17, 13 мај 2025 (CEST) ::@[[Корисник:Bjankuloski06|Bjankuloski06]]: I added the table to Slovak pages (only 20 pages). All is okey. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 08:33, 13 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|разговор]])</bdi> 00:07, 16 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 мај 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions here] and [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development here]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[User:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] <small>([[User talk:NikosLikomitros|разговор]])</small> 00:55, 28 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 05:07, 28 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|разговор]]) 18:47, 29 мај 2025 (CEST)</bdi> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Udehb-WMF@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Македонија == Има ли некој литературата поврзана со македонско население во Пчињско, Прешевско и Бујановачко. Според Србите автотохно македонско население никогаш не постојало во Србија, само колонисти во Банат. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 17:36, 10 јуни 2025 (CEST) :Проблемот е во тоа што нашите дејци секогаш се занимаваа со другите краишта од Македонија, дури и пред кралска Југославија, а во време на СФРЈ темата не се обработуваше заради запазување на „братство и единство“. Има поединечни мемоари на војводи, но систематски можам да ти го понудам само [https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm пописот на села во Прешевската Каза на К’нчов] од 1900 г. („Бугарите“ замени ги со Македонци, секако). [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 12:34, 11 јуни 2025 (CEST) Има доста семејства во Јужна Србија со македонско потекло, нажалост многу нив немав си свест за тоа, мислував дека су Срби со „специфичен говор, така се учиме во српските училишта. Уште Цвијиќ признаваше дека постои "моравско-вардарско" население врз Јужна Србија. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 13:49, 11 јуни 2025 (CEST) == Правопис == по правопис што је поправилно Српски Роми или Роми во Србија? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 00:02, 12 јуни 2025 (CEST) oy6vyylscvi6uho0v5uoab2gk4yjcvf 5379167 5379117 2025-06-12T05:32:44Z Marco Mitrovich 114460 /* Правопис */ 5379167 wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Критериуми за значајност == Здраво на сите, сакам да составам работна група, за да разработиме страница во која ќе ги наведеме критериумите за значајност, и ќе ја поставиме за гласање кога ќе е готов текстот. Вакви страници со дефинирани критериуми има на 54 јазици досега, а на англиската е најразработено, средено [[:en:Category:Wikipedia notability guidelines|по категории]]. Доколку има некој заинтересиран, нека ме контактира по мејл, со порака, било како. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:05, 16 ноември 2024 (CET) == Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC == Hello everyone, The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone <https://zonestamp.toolforge.org/1732896000>). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: <https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024>. This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation. Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 20:54, 21 ноември 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Macedonian Wikipedia == {{Int:Hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Macedonian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 10th December 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 04:46, 28 ноември 2024 (CET) == Привремени сметки: потребна техничка помош == Во рамките на [[diffblog:2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection/|воведувањето на привремени сметки]], работиме на тоа да обезбедиме алатките, ботовите, корисничките скрипти, филтрите за злоупотреби и сиот останат код во сопственост на заедницата да продолжат да работат без проблем. '''Што се привремени сметки?''' Привремените сметки се нов вид сметки за незачленети уредници. Наместо јавно да се покажуваат IP-адреси, овие сметки на ненајавените корисници им доделуваат привремени назнаки. Може да има потреба од надградби за правилно да работат алатките на кои им се неопходни IP-адреси или работни текови за ненајавени корисници. Привремените сметки веќе се пуштени на некои пилотни викија. Во февруари следат уште пилоти, а во мај привремените сметки ќе се воведат на сите викија. '''Како можете да помогнете''' * Проверете дали кодот (било на Toolforge или на вики, т.е.: алатки, помагала, ботови или кориснички скрипти) што сте го создале или често го користите работи на викијата што веќе имаат привремени сметки. Еве [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_are_temporary_accounts_deployed?_When_will_these_changes_reach_my_wiki?|список на содржински викија]], а ова е [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_can_I_test_it?|список на викија во бета и пробни викија]] со привремени сметки. * Ако забележите алатка засегната од ова, ви препорачуваме да ја подновите во согласност со нашиот [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers|водич за разработувачка документација]]. * [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers/Impacted_tools|Додајте ги засегнатите алатки на оваа страница]]. Сакаме да имаме увид над нив за да се осигураме дека сè работи според очекуваното. * Поледајте ги Филтрите на злоупотреби што се користат на вашето вики. Сите филтри што користат IP-адреси преку user_name повеќе нема да можат да го прават тоа. Тие филтри треба да се подноват, оспособувајќи ги да користат user_unnamed_ip наместо претходното. Коментар од нашите инженери: „Главен случај на употреба ќе биде ако пробате нешто како  ip_in_range(s). Работите што се однесуваат на кориснички имиња треба начелно да се во ред, и ќе продолжат да се однесуваат на имињата на привремените сметки“. Ако имате уште прашања за Филтерот за залоупотреби, оставете коментар на задачата [[phab:T369611|T369611]] на Фабрикатор. * Ако наидете на проблеми, или имате коментари или прашања, пишете на [[mediawikiwiki:Talk:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts|проектната разговорна страница]]. Можете и да се придружите на [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|наменската нишка на Discord]] ако ви треба поддршка или ако сакате на екипата да ѝ дадете ваше мислење. Вашето испробвување и пријавување на потенцијални проблеми ни помага да се осигураме дека важние алатки ќе продолжат да работат како што треба по воведувањето на привремените сметки. Ви благодариме на поддршката! [[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] <small>([[User talk:Udehb-WMF|разговор]])</small> 08:35, 9 декември 2024 (CET) == Преместување на статија == Кој може да ми помогне, сакам статијата „Меѓународни фотографски асоцијации“ да ја преместам во „Фотографски организации“. Целта е да се смени насловот, мислам дека „Фотографски организации“ е посоодветен. [[User:Zoran.Zdravev|Zoran.Zdravev]] <small>([[User talk:Zoran.Zdravev|разговор]])</small> 19:45, 23 декември 2024 (CET) == Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! == Dear All, We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch. This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture. * Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]] * When: Jan 19, 2025 * Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025). * Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1 * Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]] To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025. Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language. Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all. Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate. Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success! For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 јануари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:ZI Jony@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 --> <div class="boilerplate metadata rfa" style="background-color: #F3F9FF; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;"> == Предлози за правилно користење извори од отоманскиот период со именување на етничката припадност == Здраво на сите, Ја отворам оваа нишка со собирање на предлози, кои подоцна би се ставиле на гласање од страна на заедницата со цел воедначено користење на изворите од отоманскиот период при именувањето на етничката припадност на жителите. Бидејќи во нашата историографија истите извори се оспорени, а на нашата Википедија се користат различни варијанти од изворите, како: # користење на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] # употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот, но ''во наводници'', за да се знае дека само се цитира, избегнувајќи поддршка за ставот на авторот # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот (без никакви знаци и прибелешки) Се работи за книгите („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“, „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, „[[Материјали по изучувањето на Македонија]]“ (оригиналот), Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г., и други). До крајот на месецов може да трае прибирањето на предлозите. Поздрав, --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 18:18, 20 јануари 2025 (CET) === Изјаснувања === {{коментар}} Третото. Изворот за жал не вели Македонци. После споменувањето дека живеат x Бугари во некое x населено место, треба да виде спомнато дека Македонците биле сметани за Бугари поради великобугарската државна политика и поради личните погледи на авторот. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:49, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Доколку повеќе не може да се користи само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, туку мора наводната етничка припадност да биде наведена точно како во изворот уште во самиот текст, тогаш би одел со комбинација од ''предлогот '''бр. 3''' заедно со <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>'' веднаш по него. Значи „Бугари“ (исклучиво во наводници), и веднаш по него напомената која ја дава предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. Нема ништо толку контроверзно ако се рече дека некој великобугарски извор во екот на асимилаторската политика ги нарекувал Македонците така. Тоа сите го знаат. Наводниците се доволно оградувачки за нас. Доколку ги избришеме сите места кајшто се спомнува етничка припадност, тогаш статиите за Егејска Македонија стануваат речиси бесмислени. Голема дел од нивната смисла е да се прикаже колку наш народ имало каде и кога во тие краишта. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:46, 21 јануари 2025 (CET) ::'''Дополнување''': Јас сум можеби повеќе и за варијантата да остане сето како што е, но да биде формулирано '''''...живееле X Македонци (кај него „Бугари“)'''''. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:45, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас се согласувам со Никола и со Бојан, па затоа гласам за предлогот бр. 3 заедно со предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. На сличен начин постапуваме и со етничката припадност на населението во селата според поновите пописи, каде што се прибележува дека голем дел од Турците и Албанците се всушност Македонци-муслимани коишто поради верски причини се попишани поинаку.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:58, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Можеби најарно воопшто да не се користи тој извор низ статиите? - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:06, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас сум да си остане опцијата под бр. 1 само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> како што е и сега или пак воопшто да не се користат тие извори низ статиите. Друга идеја е да се подели населението според црквата, Егзархисти, Патријарши, Муслимани, по што всушност и се идентификувале најголем број од луѓето, може и да се даде забелешка под чива контрола била секоја црква. - [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 12:48, 23 јануари 2025 (CET) :За жал, понудената алтернатива не е решение, особено не за егејските села (но и за сите, ако се подразмислам). Патријаршисти имало и наши и Грци и Власи (речиси сите Власи). Муслимани имало и наши и Турци и Албанци и Грци и Роми. Ова е проблем и за моноетничките и за мешаните села. Покрај тоа, не станува збор за еден извор, туку барем три, и тие чинат многу битен дел од секоја статија. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 21:32, 23 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Ние имаме статија за книгата на Кнчов, каде си е објаснето дека се вршела бугарска пропаганда. Ако ги пишеме Македонци, сега ние обратна пропагнада ќе направиме. Нас ни се важни бројките за да ги поставуваме во статии за села и градови историски да покажеме колкав бил бројот на жители, затоа треба да стои или само број на жители, без национална припадност, или воопшто да ги исфрлиме тие извори од употреба, сепак, поарно да нема некоја информација отколку да биде спорна или погрешна. -[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:54, 24 јануари 2025 (CET) {{Коментар}} Васил Канчов, кој е лидер на бугарската пропаганда во Македонија кажува и пишува во својата книга: „Месните бугари и куцовласи, кои живет во пределите на Македонија '''се нарекуваат самите Македонци и околните народи ги нарекуваат така'''. Турците и арнаутите не се кажуваат Македонци, но запрашани од каде се, одговараат: од Македонија.”<nowiki><ref> Цитат од книгата “Орохидрография на Македония” - Васил Кънчов, Пловдив, Печатница Хр. Г. Данов, 1911 г.</ref></nowiki> Така што секое демографско толкување на бугарски извори (а сите бугарски издавачи се повикуваат на него) паѓа во вода. Доволно е само бројка да се наведе, а ако е потребно толкување, еве цитатот на самио Канчов нека се употребува. Поззз--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 10:09, 24 јануари 2025 (CET) :Токму таа улога веќе ја исполнува постоечкиот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]]. А за важноста за истакнување на етничката припадност веќе објаснив погоре на два наврата. Дури и може да оди формулата што ја дадов во дополнувањето горе. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:24, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Не можеме да се ограничиме на одредување ентитет од турски извори кога истите не запишувале етничка припадност. Не се слагам со [[User:Виолетова|Виолетова]] дека доколку се цитира К'нчов треба да стои како напишал (Бугари). [[Орохидрографија на Македонија#/media/Податотека:OrohidrografijaNaMakedonijaStrana6.jpg|Бидејќи самиот кажува дека сите не нарекувале Македонци, па дури и самиот народ се нарекувал Македонски]]. Значи свесно лажел и манипулирал, така да ние не вршиме пропаганда тука ја кажуваме вистината кој овој фалсификатор ја направил за нашиот народ. Можеби треба и да се забрани К'нчов да се користи како извор за идентитетот на населението, а да се користат неговите бројки (освен и таму ако не манипулирал по нарачка). Да не заборавиме дека Крсте Мисирков во првиот број на списанието „Вардар“ изработил етнографско-демографско-статистичкиот труд [https://xn--80axd.xn--d1alf/en/01%d0%b0-%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%be%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d1%82/%d0%b0i-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b8/%d0%b001-%d0%bc%d0%b0%d0%ba%d0%b5%d0%b4%d0%be%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b0%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0/%d0%b01-1-%d1%81%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%bf%d0%be%d1%81%d0%be%d0%ba%d0%b0/1905_%d1%81%d0%bf%d0%b8%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d1%81%d1%82%d0%b0%d1%82%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%b8%d1%87%d0%ba%d0%b0-%d1%82%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0/ „Список села од iужна Мак`едониiа (Пазарцко, Гевг`елиiцко и Кукушко)“] во која јасно ги обележал Македонците како Македонци. Се сложувам со <big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big>. Поздрав [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 19:18, 29 јануари 2025 (CET) :Грешно си разбрал ~~[[Корисник:Forbidden History|Forbidden History]], јас не сум за тоа да ги пишеме Бугари, како што Кнчов ги ставил, туку само жители, без определба. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:56, 30 јануари 2025 (CET) ::Се извинувам, тогаш. Моја грешка. [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 11:20, 31 јануари 2025 (CET) ______________________ Во текот на утрешниот ден ќе ги запишам како предлози сите изјаснувања погоре со начинот на изјаснувања (налик тоа што беше за Пописот 2021), па од понеделник ќе може да гласаме. Фала за сите што земавте учество во ова. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:06, 31 јануари 2025 (CET) === Можни решенија === <span style="border: 1px solid #aaa; background: #f9fcf9; margin-right: .5em; padding: 6px;">Предлогот е направен во 22:30 ч. на 5 февруари 2025 (CET) и гласањето трае точно 7 дена.</span> * '''Предлог 1:''' продолжување на користењето на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] во истиот облик; * '''Предлог 2:''' употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот во наводници во загради, за да се знае дека само се цитира, а претходно се користи дообјаснување (пр. '''''...живееле X Македонци (во книгата наведени како „Бугари“)'''''.); * '''Предлог 3:''' употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година имало 100 жители'''); и * '''Предлог 4:''' употреба на бројот на жители и нивната религија, без употреба на нивната оспорена етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година живееле 100 жители, христијани'''). Ве повикувам да се изјасните за некој од горенаведените предлози и да образложите зошто сметате дека е најсоодветен. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 22:34, 5 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 2.[[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:13, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 4 : Мое мислење е дека ако ние ги македонизираме жителите кои Кнчев ги бугаризирал не е соодветно решение, и затоа сметам дека треба да се впишат жители, христијани - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:59, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Сметам дека предлошката одлично објаснува како се определувало населението, а го објаснува и фалсификатот кој го правел овој бугарски пропагандист.[[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 20:47, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1.[[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 16:41, 7 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Ако се употребува доследно, сметам дека напомената во <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> е доволна за да се задоволи стандардот на наведување на извор каков што е. Ова ќе важи не само за К’нчов („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“), туку и за „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“, која е правена од Бугарин и бугаромански владика и за „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, која е правена од Мишев — главен агент на Егзархијата. Поради тоа што изворите велат „Бугари“, би било сепак неисправно ако воопшто не се користи <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, но ако ја користиме доследно, сè треба да биде во ред. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 22:49, 11 февруари 2025 (CET) {{За}} Предлог 1 --<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:29, 12 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1 — [[User:SpectralWiz|SpectralWiz]] <small>([[Разговор со корисник:SpectralWiz|разговор]])</small> 20:03, 12 февруари 2025 (CET) === Одлука === Се усвојува '''Предлог 1''' со продолжување на користењето на <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. {{ping|Bjankuloski06}} Можеш во предлошката да додадеш и други дела кои се настанати по 1900 година, како би можело да бидат опфатени и другите дела на овие пропагандисти. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 10:30, 13 февруари 2025 (CET) </div class> == Кореница == колку е старо селото, кога е изградено училиштето, колну воденици ижало, кои се познати личности, легенди за селото.Колевци кога се доселиле, Во Нов учествувал Здраве Божин Колески за него кои информации имате, задруга кога се формирала кој ја формирал. [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] <small>([[User talk:146.255.75.213|разговор]])</small> 00:28, 22 јануари 2025 (CET) :Во [[Кореница|статијата за селото]] се наведени сите информации со коишто располагаме.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 09:38, 22 јануари 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 февруари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 --> == Прашање == Дали може да се консултирам зошто при изработка на нова страница не се појавува опцијата „зачувај“. Вели, откако ќе се стават податоци, „одете на опцијата ,преглед‘ и потоа стиснете на ,зачувај‘. Ама никаде нема ,зачувај‘. Се работи за експериментирање. Што треба да се направи? Благодарам однапред на добронамерните одговори. [[User:Willusha|Willusha]] <small>([[User talk:Willusha|разговор]])</small> 14:14, 13 февруари 2025 (CET) :Се извинувам за многу задоцнетиот одговор. Некако не го добив известувањето дека некој пишал. Тоа напатствие е застарено — од поодамна копчето гласи „Објави ја сраницата“. Веќе ја најдов грешката и јас исправив. Поздрав. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 13:19, 23 мај 2025 (CEST) == Нова страна за личност со исто име == Веќе постои страна за Димче Тошев (македонски партизан, револуционер, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ). Би сакал да додадам одредница за [https://ih.pmf.ukim.edu.mk/teachers/view/97 Димче Тошев], професор на Институтот за хемија, ПМФ. Не знам како да започнам затоа што одма ме води кон постојната страна за Димче Тошев. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 18:25, 13 февруари 2025 (CET) :{{одговор|Zoranzdr}}Можеш како [[Димче Тошев (професор)]]--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] <small>([[User talk:Тиверополник|разговор]])</small> 18:50, 13 февруари 2025 (CET) ::Благодарам! [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:34, 19 февруари 2025 (CET) :::Во меѓувреме, ќе создадам појаснителна страница за да може страницата Димче Тошев да дава објаснување за партизанот и за професорот. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 17:56, 19 февруари 2025 (CET) ::::Создадов страна за проф. Димче Тошев. Со фотографиите не сум сигурен како да постапам, затоа што јас немам авторски права. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:05, 20 февруари 2025 (CET) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 --> == CEE Hub Microgrant Programme - 2025 round == '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|CEE Hub Microgrant programme]]''' is open for submissions from the communities across Central and Eastern Europe (as well as Central Asia, and Farsi contributors that live in these regions). The CEE Hub Microgrant programme will fund projects ranging from 50 to 700 EUR. Please read the criteria and other details with the programme. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdscTZ9EPNjHhU0r7hUHNwntX34Wrk8ieiHemk_clB9VI3PfQ/viewform Application form]''' is accessible on the Meta page where you will need to answer a few simple questions. You can find a list of the applications for the programme from 2024 [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants/Applications 2024|on this page]], so you will get a sense of what other communities asked for funds. If you have any questions, please let us know ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Communication|contact us]]). We are waiting for your submissions! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 14:35, 24 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28306207 --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == {{Int:hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumbnail|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity. ]] [[file:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumbnail|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections. ]] We will implement this improvement on your wiki '''on Monday, March 10th, 2025''' and subsequently for other Wikipedias. We plan to roll it out on all wikis and remove the current dashboard '''by May 2025'''. We look forward to your feedback after using the new dashboard. Please reach out with any questions regarding your experience with the enhanced dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 06:38, 5 март 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 март 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 --> == <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:15, 15 март 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Quiddity (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 --> == Ми Срби смо уз вас Македонијо == Саучешће народу Републике Македоније и целој вашој заједници Википедије на македонском језику због велике трагедије у Кочанима. Ми смо уз пријатељски македонски народ у овим тешким тренуцима.--[[User:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] <small>([[User talk:Soundwaweserb|разговор]])</small> 08:19, 17 март 2025 (CET) == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends == Hi everyone, We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23^rd of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]). Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them. You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026. '''<u>''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''</u>''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 19:19, 14 април 2025 (CEST) (on behalf of the CEE Catch Up team) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28546550 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 18:11, 16 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Hide on Rosé@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Johannes Richter (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 --> == Гласање по предложените измени на Напатствијата за спроведување на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на Координативниот комитет (U4C) == <section begin="announcement-content" /> Преиодот на гласање за измените на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на U4C завршува на 1 мај 2025 г. во 23:59 г. UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 во вашиот часовен појас]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Погледајте како да учествувате и прочитајте го предлогот]] на страницата за УПнО (UCoC) на Мета. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Координативниот комитет за Универзалниот правилник на однесување (U4C)]] е глобална група посветена на праведно и доследно спроведување на УПнО. Овој годишен осврт беше осмислен и спроведен од U4C. Повеќе информации за надлежнсотите на U4C ќе најдете во [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Повелбата на U4C]]. Споделете ја поракава со членовите на вашата заедница на вашиот јазик, за да можат и тие да учествуваат во ова. Во соработка со U4C -- <section end="announcement-content" /> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 април 2025 (CEST)</div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! == ''(Apologies for posting in English)'' Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them. As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]]. After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki. The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org. If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:08, 6 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 --> == Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open == Dear all, The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference. Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here]. Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]]. Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available. If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr]. Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process. Best regards, On behalf of '''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team''' --[[User:MARKELLOS|MARKELLOS]] <small>([[User talk:MARKELLOS|разговор]])</small> 19:23, 12 мај 2025 (CEST) == Demographic evolution in table form for populated areas of Slovakia == I would like to add: Demographic evolution in table form by places in Slovakia. Anyone against? This is part of a multi-"project" ([[:wikidata:Q132395970|Modul:SK]] & [[:wikidata:Q132395973|Template:SK]]). Example of table: [[:hr:Fintice#Stanovništvo]]. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 22:08, 12 мај 2025 (CEST) :Not a problem. Things like this are done all the time. I've already created local versions. Here they are: [[Модул:SK]] & [[Предлошка:SK]]. I've edited the translatable parts, but do check if something is wrong, or if they need to be modified somehow for our wiki. Thanks a lot for the useful coding! [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 00:17, 13 мај 2025 (CEST) ::@[[Корисник:Bjankuloski06|Bjankuloski06]]: I added the table to Slovak pages (only 20 pages). All is okey. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 08:33, 13 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|разговор]])</bdi> 00:07, 16 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 мај 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions here] and [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development here]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[User:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] <small>([[User talk:NikosLikomitros|разговор]])</small> 00:55, 28 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 05:07, 28 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|разговор]]) 18:47, 29 мај 2025 (CEST)</bdi> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Udehb-WMF@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Македонија == Има ли некој литературата поврзана со македонско население во Пчињско, Прешевско и Бујановачко. Според Србите автотохно македонско население никогаш не постојало во Србија, само колонисти во Банат. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 17:36, 10 јуни 2025 (CEST) :Проблемот е во тоа што нашите дејци секогаш се занимаваа со другите краишта од Македонија, дури и пред кралска Југославија, а во време на СФРЈ темата не се обработуваше заради запазување на „братство и единство“. Има поединечни мемоари на војводи, но систематски можам да ти го понудам само [https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm пописот на села во Прешевската Каза на К’нчов] од 1900 г. („Бугарите“ замени ги со Македонци, секако). [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 12:34, 11 јуни 2025 (CEST) Има доста семејства во Јужна Србија со македонско потекло, нажалост многу нив немав си свест за тоа, мислував дека су Срби со „специфичен говор, така се учиме во српските училишта. Уште Цвијиќ признаваше дека постои "моравско-вардарско" население врз Јужна Србија. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 13:49, 11 јуни 2025 (CEST) == Правопис == по правопис што је поправилно Српски Роми или Роми во Србија? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 00:02, 12 јуни 2025 (CEST) Исто така што је поправилно кои или кој? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 07:32, 12 јуни 2025 (CEST) 3m39wanv8ypj6tgbe8ptugaesaqt885 5379179 5379167 2025-06-12T07:34:40Z Bjankuloski06 332 /* Правопис */ Одговор 5379179 wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Критериуми за значајност == Здраво на сите, сакам да составам работна група, за да разработиме страница во која ќе ги наведеме критериумите за значајност, и ќе ја поставиме за гласање кога ќе е готов текстот. Вакви страници со дефинирани критериуми има на 54 јазици досега, а на англиската е најразработено, средено [[:en:Category:Wikipedia notability guidelines|по категории]]. Доколку има некој заинтересиран, нека ме контактира по мејл, со порака, било како. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:05, 16 ноември 2024 (CET) == Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC == Hello everyone, The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone <https://zonestamp.toolforge.org/1732896000>). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: <https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024>. This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation. Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 20:54, 21 ноември 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Macedonian Wikipedia == {{Int:Hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Macedonian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 10th December 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 04:46, 28 ноември 2024 (CET) == Привремени сметки: потребна техничка помош == Во рамките на [[diffblog:2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection/|воведувањето на привремени сметки]], работиме на тоа да обезбедиме алатките, ботовите, корисничките скрипти, филтрите за злоупотреби и сиот останат код во сопственост на заедницата да продолжат да работат без проблем. '''Што се привремени сметки?''' Привремените сметки се нов вид сметки за незачленети уредници. Наместо јавно да се покажуваат IP-адреси, овие сметки на ненајавените корисници им доделуваат привремени назнаки. Може да има потреба од надградби за правилно да работат алатките на кои им се неопходни IP-адреси или работни текови за ненајавени корисници. Привремените сметки веќе се пуштени на некои пилотни викија. Во февруари следат уште пилоти, а во мај привремените сметки ќе се воведат на сите викија. '''Како можете да помогнете''' * Проверете дали кодот (било на Toolforge или на вики, т.е.: алатки, помагала, ботови или кориснички скрипти) што сте го создале или често го користите работи на викијата што веќе имаат привремени сметки. Еве [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_are_temporary_accounts_deployed?_When_will_these_changes_reach_my_wiki?|список на содржински викија]], а ова е [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_can_I_test_it?|список на викија во бета и пробни викија]] со привремени сметки. * Ако забележите алатка засегната од ова, ви препорачуваме да ја подновите во согласност со нашиот [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers|водич за разработувачка документација]]. * [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers/Impacted_tools|Додајте ги засегнатите алатки на оваа страница]]. Сакаме да имаме увид над нив за да се осигураме дека сè работи според очекуваното. * Поледајте ги Филтрите на злоупотреби што се користат на вашето вики. Сите филтри што користат IP-адреси преку user_name повеќе нема да можат да го прават тоа. Тие филтри треба да се подноват, оспособувајќи ги да користат user_unnamed_ip наместо претходното. Коментар од нашите инженери: „Главен случај на употреба ќе биде ако пробате нешто како  ip_in_range(s). Работите што се однесуваат на кориснички имиња треба начелно да се во ред, и ќе продолжат да се однесуваат на имињата на привремените сметки“. Ако имате уште прашања за Филтерот за залоупотреби, оставете коментар на задачата [[phab:T369611|T369611]] на Фабрикатор. * Ако наидете на проблеми, или имате коментари или прашања, пишете на [[mediawikiwiki:Talk:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts|проектната разговорна страница]]. Можете и да се придружите на [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|наменската нишка на Discord]] ако ви треба поддршка или ако сакате на екипата да ѝ дадете ваше мислење. Вашето испробвување и пријавување на потенцијални проблеми ни помага да се осигураме дека важние алатки ќе продолжат да работат како што треба по воведувањето на привремените сметки. Ви благодариме на поддршката! [[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] <small>([[User talk:Udehb-WMF|разговор]])</small> 08:35, 9 декември 2024 (CET) == Преместување на статија == Кој може да ми помогне, сакам статијата „Меѓународни фотографски асоцијации“ да ја преместам во „Фотографски организации“. Целта е да се смени насловот, мислам дека „Фотографски организации“ е посоодветен. [[User:Zoran.Zdravev|Zoran.Zdravev]] <small>([[User talk:Zoran.Zdravev|разговор]])</small> 19:45, 23 декември 2024 (CET) == Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! == Dear All, We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch. This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture. * Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]] * When: Jan 19, 2025 * Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025). * Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1 * Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]] To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025. Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language. Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all. Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate. Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success! For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 јануари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:ZI Jony@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 --> <div class="boilerplate metadata rfa" style="background-color: #F3F9FF; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;"> == Предлози за правилно користење извори од отоманскиот период со именување на етничката припадност == Здраво на сите, Ја отворам оваа нишка со собирање на предлози, кои подоцна би се ставиле на гласање од страна на заедницата со цел воедначено користење на изворите од отоманскиот период при именувањето на етничката припадност на жителите. Бидејќи во нашата историографија истите извори се оспорени, а на нашата Википедија се користат различни варијанти од изворите, како: # користење на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] # употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот, но ''во наводници'', за да се знае дека само се цитира, избегнувајќи поддршка за ставот на авторот # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот (без никакви знаци и прибелешки) Се работи за книгите („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“, „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, „[[Материјали по изучувањето на Македонија]]“ (оригиналот), Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г., и други). До крајот на месецов може да трае прибирањето на предлозите. Поздрав, --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 18:18, 20 јануари 2025 (CET) === Изјаснувања === {{коментар}} Третото. Изворот за жал не вели Македонци. После споменувањето дека живеат x Бугари во некое x населено место, треба да виде спомнато дека Македонците биле сметани за Бугари поради великобугарската државна политика и поради личните погледи на авторот. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:49, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Доколку повеќе не може да се користи само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, туку мора наводната етничка припадност да биде наведена точно како во изворот уште во самиот текст, тогаш би одел со комбинација од ''предлогот '''бр. 3''' заедно со <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>'' веднаш по него. Значи „Бугари“ (исклучиво во наводници), и веднаш по него напомената која ја дава предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. Нема ништо толку контроверзно ако се рече дека некој великобугарски извор во екот на асимилаторската политика ги нарекувал Македонците така. Тоа сите го знаат. Наводниците се доволно оградувачки за нас. Доколку ги избришеме сите места кајшто се спомнува етничка припадност, тогаш статиите за Егејска Македонија стануваат речиси бесмислени. Голема дел од нивната смисла е да се прикаже колку наш народ имало каде и кога во тие краишта. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:46, 21 јануари 2025 (CET) ::'''Дополнување''': Јас сум можеби повеќе и за варијантата да остане сето како што е, но да биде формулирано '''''...живееле X Македонци (кај него „Бугари“)'''''. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:45, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас се согласувам со Никола и со Бојан, па затоа гласам за предлогот бр. 3 заедно со предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. На сличен начин постапуваме и со етничката припадност на населението во селата според поновите пописи, каде што се прибележува дека голем дел од Турците и Албанците се всушност Македонци-муслимани коишто поради верски причини се попишани поинаку.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:58, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Можеби најарно воопшто да не се користи тој извор низ статиите? - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:06, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас сум да си остане опцијата под бр. 1 само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> како што е и сега или пак воопшто да не се користат тие извори низ статиите. Друга идеја е да се подели населението според црквата, Егзархисти, Патријарши, Муслимани, по што всушност и се идентификувале најголем број од луѓето, може и да се даде забелешка под чива контрола била секоја црква. - [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 12:48, 23 јануари 2025 (CET) :За жал, понудената алтернатива не е решение, особено не за егејските села (но и за сите, ако се подразмислам). Патријаршисти имало и наши и Грци и Власи (речиси сите Власи). Муслимани имало и наши и Турци и Албанци и Грци и Роми. Ова е проблем и за моноетничките и за мешаните села. Покрај тоа, не станува збор за еден извор, туку барем три, и тие чинат многу битен дел од секоја статија. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 21:32, 23 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Ние имаме статија за книгата на Кнчов, каде си е објаснето дека се вршела бугарска пропаганда. Ако ги пишеме Македонци, сега ние обратна пропагнада ќе направиме. Нас ни се важни бројките за да ги поставуваме во статии за села и градови историски да покажеме колкав бил бројот на жители, затоа треба да стои или само број на жители, без национална припадност, или воопшто да ги исфрлиме тие извори од употреба, сепак, поарно да нема некоја информација отколку да биде спорна или погрешна. -[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:54, 24 јануари 2025 (CET) {{Коментар}} Васил Канчов, кој е лидер на бугарската пропаганда во Македонија кажува и пишува во својата книга: „Месните бугари и куцовласи, кои живет во пределите на Македонија '''се нарекуваат самите Македонци и околните народи ги нарекуваат така'''. Турците и арнаутите не се кажуваат Македонци, но запрашани од каде се, одговараат: од Македонија.”<nowiki><ref> Цитат од книгата “Орохидрография на Македония” - Васил Кънчов, Пловдив, Печатница Хр. Г. Данов, 1911 г.</ref></nowiki> Така што секое демографско толкување на бугарски извори (а сите бугарски издавачи се повикуваат на него) паѓа во вода. Доволно е само бројка да се наведе, а ако е потребно толкување, еве цитатот на самио Канчов нека се употребува. Поззз--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 10:09, 24 јануари 2025 (CET) :Токму таа улога веќе ја исполнува постоечкиот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]]. А за важноста за истакнување на етничката припадност веќе објаснив погоре на два наврата. Дури и може да оди формулата што ја дадов во дополнувањето горе. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:24, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Не можеме да се ограничиме на одредување ентитет од турски извори кога истите не запишувале етничка припадност. Не се слагам со [[User:Виолетова|Виолетова]] дека доколку се цитира К'нчов треба да стои како напишал (Бугари). [[Орохидрографија на Македонија#/media/Податотека:OrohidrografijaNaMakedonijaStrana6.jpg|Бидејќи самиот кажува дека сите не нарекувале Македонци, па дури и самиот народ се нарекувал Македонски]]. Значи свесно лажел и манипулирал, така да ние не вршиме пропаганда тука ја кажуваме вистината кој овој фалсификатор ја направил за нашиот народ. Можеби треба и да се забрани К'нчов да се користи како извор за идентитетот на населението, а да се користат неговите бројки (освен и таму ако не манипулирал по нарачка). Да не заборавиме дека Крсте Мисирков во првиот број на списанието „Вардар“ изработил етнографско-демографско-статистичкиот труд [https://xn--80axd.xn--d1alf/en/01%d0%b0-%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%be%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d1%82/%d0%b0i-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b8/%d0%b001-%d0%bc%d0%b0%d0%ba%d0%b5%d0%b4%d0%be%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b0%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0/%d0%b01-1-%d1%81%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%bf%d0%be%d1%81%d0%be%d0%ba%d0%b0/1905_%d1%81%d0%bf%d0%b8%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d1%81%d1%82%d0%b0%d1%82%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%b8%d1%87%d0%ba%d0%b0-%d1%82%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0/ „Список села од iужна Мак`едониiа (Пазарцко, Гевг`елиiцко и Кукушко)“] во која јасно ги обележал Македонците како Македонци. Се сложувам со <big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big>. Поздрав [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 19:18, 29 јануари 2025 (CET) :Грешно си разбрал ~~[[Корисник:Forbidden History|Forbidden History]], јас не сум за тоа да ги пишеме Бугари, како што Кнчов ги ставил, туку само жители, без определба. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:56, 30 јануари 2025 (CET) ::Се извинувам, тогаш. Моја грешка. [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 11:20, 31 јануари 2025 (CET) ______________________ Во текот на утрешниот ден ќе ги запишам како предлози сите изјаснувања погоре со начинот на изјаснувања (налик тоа што беше за Пописот 2021), па од понеделник ќе може да гласаме. Фала за сите што земавте учество во ова. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:06, 31 јануари 2025 (CET) === Можни решенија === <span style="border: 1px solid #aaa; background: #f9fcf9; margin-right: .5em; padding: 6px;">Предлогот е направен во 22:30 ч. на 5 февруари 2025 (CET) и гласањето трае точно 7 дена.</span> * '''Предлог 1:''' продолжување на користењето на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] во истиот облик; * '''Предлог 2:''' употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот во наводници во загради, за да се знае дека само се цитира, а претходно се користи дообјаснување (пр. '''''...живееле X Македонци (во книгата наведени како „Бугари“)'''''.); * '''Предлог 3:''' употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година имало 100 жители'''); и * '''Предлог 4:''' употреба на бројот на жители и нивната религија, без употреба на нивната оспорена етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година живееле 100 жители, христијани'''). Ве повикувам да се изјасните за некој од горенаведените предлози и да образложите зошто сметате дека е најсоодветен. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 22:34, 5 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 2.[[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:13, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 4 : Мое мислење е дека ако ние ги македонизираме жителите кои Кнчев ги бугаризирал не е соодветно решение, и затоа сметам дека треба да се впишат жители, христијани - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:59, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Сметам дека предлошката одлично објаснува како се определувало населението, а го објаснува и фалсификатот кој го правел овој бугарски пропагандист.[[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 20:47, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1.[[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 16:41, 7 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Ако се употребува доследно, сметам дека напомената во <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> е доволна за да се задоволи стандардот на наведување на извор каков што е. Ова ќе важи не само за К’нчов („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“), туку и за „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“, која е правена од Бугарин и бугаромански владика и за „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, која е правена од Мишев — главен агент на Егзархијата. Поради тоа што изворите велат „Бугари“, би било сепак неисправно ако воопшто не се користи <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, но ако ја користиме доследно, сè треба да биде во ред. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 22:49, 11 февруари 2025 (CET) {{За}} Предлог 1 --<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:29, 12 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1 — [[User:SpectralWiz|SpectralWiz]] <small>([[Разговор со корисник:SpectralWiz|разговор]])</small> 20:03, 12 февруари 2025 (CET) === Одлука === Се усвојува '''Предлог 1''' со продолжување на користењето на <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. {{ping|Bjankuloski06}} Можеш во предлошката да додадеш и други дела кои се настанати по 1900 година, како би можело да бидат опфатени и другите дела на овие пропагандисти. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 10:30, 13 февруари 2025 (CET) </div class> == Кореница == колку е старо селото, кога е изградено училиштето, колну воденици ижало, кои се познати личности, легенди за селото.Колевци кога се доселиле, Во Нов учествувал Здраве Божин Колески за него кои информации имате, задруга кога се формирала кој ја формирал. [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] <small>([[User talk:146.255.75.213|разговор]])</small> 00:28, 22 јануари 2025 (CET) :Во [[Кореница|статијата за селото]] се наведени сите информации со коишто располагаме.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 09:38, 22 јануари 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 февруари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 --> == Прашање == Дали може да се консултирам зошто при изработка на нова страница не се појавува опцијата „зачувај“. Вели, откако ќе се стават податоци, „одете на опцијата ,преглед‘ и потоа стиснете на ,зачувај‘. Ама никаде нема ,зачувај‘. Се работи за експериментирање. Што треба да се направи? Благодарам однапред на добронамерните одговори. [[User:Willusha|Willusha]] <small>([[User talk:Willusha|разговор]])</small> 14:14, 13 февруари 2025 (CET) :Се извинувам за многу задоцнетиот одговор. Некако не го добив известувањето дека некој пишал. Тоа напатствие е застарено — од поодамна копчето гласи „Објави ја сраницата“. Веќе ја најдов грешката и јас исправив. Поздрав. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 13:19, 23 мај 2025 (CEST) == Нова страна за личност со исто име == Веќе постои страна за Димче Тошев (македонски партизан, револуционер, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ). Би сакал да додадам одредница за [https://ih.pmf.ukim.edu.mk/teachers/view/97 Димче Тошев], професор на Институтот за хемија, ПМФ. Не знам како да започнам затоа што одма ме води кон постојната страна за Димче Тошев. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 18:25, 13 февруари 2025 (CET) :{{одговор|Zoranzdr}}Можеш како [[Димче Тошев (професор)]]--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] <small>([[User talk:Тиверополник|разговор]])</small> 18:50, 13 февруари 2025 (CET) ::Благодарам! [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:34, 19 февруари 2025 (CET) :::Во меѓувреме, ќе создадам појаснителна страница за да може страницата Димче Тошев да дава објаснување за партизанот и за професорот. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 17:56, 19 февруари 2025 (CET) ::::Создадов страна за проф. Димче Тошев. Со фотографиите не сум сигурен како да постапам, затоа што јас немам авторски права. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:05, 20 февруари 2025 (CET) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 --> == CEE Hub Microgrant Programme - 2025 round == '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|CEE Hub Microgrant programme]]''' is open for submissions from the communities across Central and Eastern Europe (as well as Central Asia, and Farsi contributors that live in these regions). The CEE Hub Microgrant programme will fund projects ranging from 50 to 700 EUR. Please read the criteria and other details with the programme. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdscTZ9EPNjHhU0r7hUHNwntX34Wrk8ieiHemk_clB9VI3PfQ/viewform Application form]''' is accessible on the Meta page where you will need to answer a few simple questions. You can find a list of the applications for the programme from 2024 [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants/Applications 2024|on this page]], so you will get a sense of what other communities asked for funds. If you have any questions, please let us know ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Communication|contact us]]). We are waiting for your submissions! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 14:35, 24 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28306207 --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == {{Int:hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumbnail|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity. ]] [[file:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumbnail|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections. ]] We will implement this improvement on your wiki '''on Monday, March 10th, 2025''' and subsequently for other Wikipedias. We plan to roll it out on all wikis and remove the current dashboard '''by May 2025'''. We look forward to your feedback after using the new dashboard. Please reach out with any questions regarding your experience with the enhanced dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 06:38, 5 март 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 март 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 --> == <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:15, 15 март 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Quiddity (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 --> == Ми Срби смо уз вас Македонијо == Саучешће народу Републике Македоније и целој вашој заједници Википедије на македонском језику због велике трагедије у Кочанима. Ми смо уз пријатељски македонски народ у овим тешким тренуцима.--[[User:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] <small>([[User talk:Soundwaweserb|разговор]])</small> 08:19, 17 март 2025 (CET) == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends == Hi everyone, We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23^rd of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]). Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them. You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026. '''<u>''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''</u>''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 19:19, 14 април 2025 (CEST) (on behalf of the CEE Catch Up team) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28546550 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 18:11, 16 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Hide on Rosé@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Johannes Richter (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 --> == Гласање по предложените измени на Напатствијата за спроведување на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на Координативниот комитет (U4C) == <section begin="announcement-content" /> Преиодот на гласање за измените на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на U4C завршува на 1 мај 2025 г. во 23:59 г. UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 во вашиот часовен појас]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Погледајте како да учествувате и прочитајте го предлогот]] на страницата за УПнО (UCoC) на Мета. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Координативниот комитет за Универзалниот правилник на однесување (U4C)]] е глобална група посветена на праведно и доследно спроведување на УПнО. Овој годишен осврт беше осмислен и спроведен од U4C. Повеќе информации за надлежнсотите на U4C ќе најдете во [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Повелбата на U4C]]. Споделете ја поракава со членовите на вашата заедница на вашиот јазик, за да можат и тие да учествуваат во ова. Во соработка со U4C -- <section end="announcement-content" /> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 април 2025 (CEST)</div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! == ''(Apologies for posting in English)'' Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them. As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]]. After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki. The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org. If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:08, 6 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 --> == Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open == Dear all, The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference. Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here]. Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]]. Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available. If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr]. Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process. Best regards, On behalf of '''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team''' --[[User:MARKELLOS|MARKELLOS]] <small>([[User talk:MARKELLOS|разговор]])</small> 19:23, 12 мај 2025 (CEST) == Demographic evolution in table form for populated areas of Slovakia == I would like to add: Demographic evolution in table form by places in Slovakia. Anyone against? This is part of a multi-"project" ([[:wikidata:Q132395970|Modul:SK]] & [[:wikidata:Q132395973|Template:SK]]). Example of table: [[:hr:Fintice#Stanovništvo]]. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 22:08, 12 мај 2025 (CEST) :Not a problem. Things like this are done all the time. I've already created local versions. Here they are: [[Модул:SK]] & [[Предлошка:SK]]. I've edited the translatable parts, but do check if something is wrong, or if they need to be modified somehow for our wiki. Thanks a lot for the useful coding! [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 00:17, 13 мај 2025 (CEST) ::@[[Корисник:Bjankuloski06|Bjankuloski06]]: I added the table to Slovak pages (only 20 pages). All is okey. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 08:33, 13 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|разговор]])</bdi> 00:07, 16 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 мај 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions here] and [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development here]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[User:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] <small>([[User talk:NikosLikomitros|разговор]])</small> 00:55, 28 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 05:07, 28 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|разговор]]) 18:47, 29 мај 2025 (CEST)</bdi> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Udehb-WMF@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Македонија == Има ли некој литературата поврзана со македонско население во Пчињско, Прешевско и Бујановачко. Според Србите автотохно македонско население никогаш не постојало во Србија, само колонисти во Банат. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 17:36, 10 јуни 2025 (CEST) :Проблемот е во тоа што нашите дејци секогаш се занимаваа со другите краишта од Македонија, дури и пред кралска Југославија, а во време на СФРЈ темата не се обработуваше заради запазување на „братство и единство“. Има поединечни мемоари на војводи, но систематски можам да ти го понудам само [https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm пописот на села во Прешевската Каза на К’нчов] од 1900 г. („Бугарите“ замени ги со Македонци, секако). [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 12:34, 11 јуни 2025 (CEST) Има доста семејства во Јужна Србија со македонско потекло, нажалост многу нив немав си свест за тоа, мислував дека су Срби со „специфичен говор, така се учиме во српските училишта. Уште Цвијиќ признаваше дека постои "моравско-вардарско" население врз Јужна Србија. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 13:49, 11 јуни 2025 (CEST) == Правопис == по правопис што је поправилно Српски Роми или Роми во Србија? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 00:02, 12 јуни 2025 (CEST) Исто така што је поправилно кои или кој? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 07:32, 12 јуни 2025 (CEST) :Различно е. „Кој“ е еднина, а „кои“ е множина. На пример, ''Кој е тој човек?'' и ''Кои се тие луѓе?''. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) qvdhba3hr7xoh513e7vnwdt32u6uziq 5379180 5379179 2025-06-12T07:34:59Z Виолетова 1975 /* Правопис */ Одговор 5379180 wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Критериуми за значајност == Здраво на сите, сакам да составам работна група, за да разработиме страница во која ќе ги наведеме критериумите за значајност, и ќе ја поставиме за гласање кога ќе е готов текстот. Вакви страници со дефинирани критериуми има на 54 јазици досега, а на англиската е најразработено, средено [[:en:Category:Wikipedia notability guidelines|по категории]]. Доколку има некој заинтересиран, нека ме контактира по мејл, со порака, било како. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:05, 16 ноември 2024 (CET) == Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC == Hello everyone, The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone <https://zonestamp.toolforge.org/1732896000>). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: <https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024>. This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation. Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 20:54, 21 ноември 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Macedonian Wikipedia == {{Int:Hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Macedonian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 10th December 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 04:46, 28 ноември 2024 (CET) == Привремени сметки: потребна техничка помош == Во рамките на [[diffblog:2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection/|воведувањето на привремени сметки]], работиме на тоа да обезбедиме алатките, ботовите, корисничките скрипти, филтрите за злоупотреби и сиот останат код во сопственост на заедницата да продолжат да работат без проблем. '''Што се привремени сметки?''' Привремените сметки се нов вид сметки за незачленети уредници. Наместо јавно да се покажуваат IP-адреси, овие сметки на ненајавените корисници им доделуваат привремени назнаки. Може да има потреба од надградби за правилно да работат алатките на кои им се неопходни IP-адреси или работни текови за ненајавени корисници. Привремените сметки веќе се пуштени на некои пилотни викија. Во февруари следат уште пилоти, а во мај привремените сметки ќе се воведат на сите викија. '''Како можете да помогнете''' * Проверете дали кодот (било на Toolforge или на вики, т.е.: алатки, помагала, ботови или кориснички скрипти) што сте го создале или често го користите работи на викијата што веќе имаат привремени сметки. Еве [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_are_temporary_accounts_deployed?_When_will_these_changes_reach_my_wiki?|список на содржински викија]], а ова е [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_can_I_test_it?|список на викија во бета и пробни викија]] со привремени сметки. * Ако забележите алатка засегната од ова, ви препорачуваме да ја подновите во согласност со нашиот [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers|водич за разработувачка документација]]. * [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers/Impacted_tools|Додајте ги засегнатите алатки на оваа страница]]. Сакаме да имаме увид над нив за да се осигураме дека сè работи според очекуваното. * Поледајте ги Филтрите на злоупотреби што се користат на вашето вики. Сите филтри што користат IP-адреси преку user_name повеќе нема да можат да го прават тоа. Тие филтри треба да се подноват, оспособувајќи ги да користат user_unnamed_ip наместо претходното. Коментар од нашите инженери: „Главен случај на употреба ќе биде ако пробате нешто како  ip_in_range(s). Работите што се однесуваат на кориснички имиња треба начелно да се во ред, и ќе продолжат да се однесуваат на имињата на привремените сметки“. Ако имате уште прашања за Филтерот за залоупотреби, оставете коментар на задачата [[phab:T369611|T369611]] на Фабрикатор. * Ако наидете на проблеми, или имате коментари или прашања, пишете на [[mediawikiwiki:Talk:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts|проектната разговорна страница]]. Можете и да се придружите на [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|наменската нишка на Discord]] ако ви треба поддршка или ако сакате на екипата да ѝ дадете ваше мислење. Вашето испробвување и пријавување на потенцијални проблеми ни помага да се осигураме дека важние алатки ќе продолжат да работат како што треба по воведувањето на привремените сметки. Ви благодариме на поддршката! [[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] <small>([[User talk:Udehb-WMF|разговор]])</small> 08:35, 9 декември 2024 (CET) == Преместување на статија == Кој може да ми помогне, сакам статијата „Меѓународни фотографски асоцијации“ да ја преместам во „Фотографски организации“. Целта е да се смени насловот, мислам дека „Фотографски организации“ е посоодветен. [[User:Zoran.Zdravev|Zoran.Zdravev]] <small>([[User talk:Zoran.Zdravev|разговор]])</small> 19:45, 23 декември 2024 (CET) == Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! == Dear All, We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch. This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture. * Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]] * When: Jan 19, 2025 * Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025). * Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1 * Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]] To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025. Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language. Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all. Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate. Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success! For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 јануари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:ZI Jony@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 --> <div class="boilerplate metadata rfa" style="background-color: #F3F9FF; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;"> == Предлози за правилно користење извори од отоманскиот период со именување на етничката припадност == Здраво на сите, Ја отворам оваа нишка со собирање на предлози, кои подоцна би се ставиле на гласање од страна на заедницата со цел воедначено користење на изворите од отоманскиот период при именувањето на етничката припадност на жителите. Бидејќи во нашата историографија истите извори се оспорени, а на нашата Википедија се користат различни варијанти од изворите, како: # користење на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] # употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот, но ''во наводници'', за да се знае дека само се цитира, избегнувајќи поддршка за ставот на авторот # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот (без никакви знаци и прибелешки) Се работи за книгите („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“, „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, „[[Материјали по изучувањето на Македонија]]“ (оригиналот), Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г., и други). До крајот на месецов може да трае прибирањето на предлозите. Поздрав, --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 18:18, 20 јануари 2025 (CET) === Изјаснувања === {{коментар}} Третото. Изворот за жал не вели Македонци. После споменувањето дека живеат x Бугари во некое x населено место, треба да виде спомнато дека Македонците биле сметани за Бугари поради великобугарската државна политика и поради личните погледи на авторот. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:49, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Доколку повеќе не може да се користи само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, туку мора наводната етничка припадност да биде наведена точно како во изворот уште во самиот текст, тогаш би одел со комбинација од ''предлогот '''бр. 3''' заедно со <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>'' веднаш по него. Значи „Бугари“ (исклучиво во наводници), и веднаш по него напомената која ја дава предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. Нема ништо толку контроверзно ако се рече дека некој великобугарски извор во екот на асимилаторската политика ги нарекувал Македонците така. Тоа сите го знаат. Наводниците се доволно оградувачки за нас. Доколку ги избришеме сите места кајшто се спомнува етничка припадност, тогаш статиите за Егејска Македонија стануваат речиси бесмислени. Голема дел од нивната смисла е да се прикаже колку наш народ имало каде и кога во тие краишта. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:46, 21 јануари 2025 (CET) ::'''Дополнување''': Јас сум можеби повеќе и за варијантата да остане сето како што е, но да биде формулирано '''''...живееле X Македонци (кај него „Бугари“)'''''. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:45, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас се согласувам со Никола и со Бојан, па затоа гласам за предлогот бр. 3 заедно со предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. На сличен начин постапуваме и со етничката припадност на населението во селата според поновите пописи, каде што се прибележува дека голем дел од Турците и Албанците се всушност Македонци-муслимани коишто поради верски причини се попишани поинаку.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:58, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Можеби најарно воопшто да не се користи тој извор низ статиите? - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:06, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас сум да си остане опцијата под бр. 1 само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> како што е и сега или пак воопшто да не се користат тие извори низ статиите. Друга идеја е да се подели населението според црквата, Егзархисти, Патријарши, Муслимани, по што всушност и се идентификувале најголем број од луѓето, може и да се даде забелешка под чива контрола била секоја црква. - [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 12:48, 23 јануари 2025 (CET) :За жал, понудената алтернатива не е решение, особено не за егејските села (но и за сите, ако се подразмислам). Патријаршисти имало и наши и Грци и Власи (речиси сите Власи). Муслимани имало и наши и Турци и Албанци и Грци и Роми. Ова е проблем и за моноетничките и за мешаните села. Покрај тоа, не станува збор за еден извор, туку барем три, и тие чинат многу битен дел од секоја статија. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 21:32, 23 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Ние имаме статија за книгата на Кнчов, каде си е објаснето дека се вршела бугарска пропаганда. Ако ги пишеме Македонци, сега ние обратна пропагнада ќе направиме. Нас ни се важни бројките за да ги поставуваме во статии за села и градови историски да покажеме колкав бил бројот на жители, затоа треба да стои или само број на жители, без национална припадност, или воопшто да ги исфрлиме тие извори од употреба, сепак, поарно да нема некоја информација отколку да биде спорна или погрешна. -[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:54, 24 јануари 2025 (CET) {{Коментар}} Васил Канчов, кој е лидер на бугарската пропаганда во Македонија кажува и пишува во својата книга: „Месните бугари и куцовласи, кои живет во пределите на Македонија '''се нарекуваат самите Македонци и околните народи ги нарекуваат така'''. Турците и арнаутите не се кажуваат Македонци, но запрашани од каде се, одговараат: од Македонија.”<nowiki><ref> Цитат од книгата “Орохидрография на Македония” - Васил Кънчов, Пловдив, Печатница Хр. Г. Данов, 1911 г.</ref></nowiki> Така што секое демографско толкување на бугарски извори (а сите бугарски издавачи се повикуваат на него) паѓа во вода. Доволно е само бројка да се наведе, а ако е потребно толкување, еве цитатот на самио Канчов нека се употребува. Поззз--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 10:09, 24 јануари 2025 (CET) :Токму таа улога веќе ја исполнува постоечкиот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]]. А за важноста за истакнување на етничката припадност веќе објаснив погоре на два наврата. Дури и може да оди формулата што ја дадов во дополнувањето горе. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:24, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Не можеме да се ограничиме на одредување ентитет од турски извори кога истите не запишувале етничка припадност. Не се слагам со [[User:Виолетова|Виолетова]] дека доколку се цитира К'нчов треба да стои како напишал (Бугари). [[Орохидрографија на Македонија#/media/Податотека:OrohidrografijaNaMakedonijaStrana6.jpg|Бидејќи самиот кажува дека сите не нарекувале Македонци, па дури и самиот народ се нарекувал Македонски]]. Значи свесно лажел и манипулирал, така да ние не вршиме пропаганда тука ја кажуваме вистината кој овој фалсификатор ја направил за нашиот народ. Можеби треба и да се забрани К'нчов да се користи како извор за идентитетот на населението, а да се користат неговите бројки (освен и таму ако не манипулирал по нарачка). Да не заборавиме дека Крсте Мисирков во првиот број на списанието „Вардар“ изработил етнографско-демографско-статистичкиот труд [https://xn--80axd.xn--d1alf/en/01%d0%b0-%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%be%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d1%82/%d0%b0i-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b8/%d0%b001-%d0%bc%d0%b0%d0%ba%d0%b5%d0%b4%d0%be%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b0%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0/%d0%b01-1-%d1%81%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%bf%d0%be%d1%81%d0%be%d0%ba%d0%b0/1905_%d1%81%d0%bf%d0%b8%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d1%81%d1%82%d0%b0%d1%82%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%b8%d1%87%d0%ba%d0%b0-%d1%82%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0/ „Список села од iужна Мак`едониiа (Пазарцко, Гевг`елиiцко и Кукушко)“] во која јасно ги обележал Македонците како Македонци. Се сложувам со <big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big>. Поздрав [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 19:18, 29 јануари 2025 (CET) :Грешно си разбрал ~~[[Корисник:Forbidden History|Forbidden History]], јас не сум за тоа да ги пишеме Бугари, како што Кнчов ги ставил, туку само жители, без определба. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:56, 30 јануари 2025 (CET) ::Се извинувам, тогаш. Моја грешка. [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 11:20, 31 јануари 2025 (CET) ______________________ Во текот на утрешниот ден ќе ги запишам како предлози сите изјаснувања погоре со начинот на изјаснувања (налик тоа што беше за Пописот 2021), па од понеделник ќе може да гласаме. Фала за сите што земавте учество во ова. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:06, 31 јануари 2025 (CET) === Можни решенија === <span style="border: 1px solid #aaa; background: #f9fcf9; margin-right: .5em; padding: 6px;">Предлогот е направен во 22:30 ч. на 5 февруари 2025 (CET) и гласањето трае точно 7 дена.</span> * '''Предлог 1:''' продолжување на користењето на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] во истиот облик; * '''Предлог 2:''' употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот во наводници во загради, за да се знае дека само се цитира, а претходно се користи дообјаснување (пр. '''''...живееле X Македонци (во книгата наведени како „Бугари“)'''''.); * '''Предлог 3:''' употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година имало 100 жители'''); и * '''Предлог 4:''' употреба на бројот на жители и нивната религија, без употреба на нивната оспорена етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година живееле 100 жители, христијани'''). Ве повикувам да се изјасните за некој од горенаведените предлози и да образложите зошто сметате дека е најсоодветен. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 22:34, 5 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 2.[[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:13, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 4 : Мое мислење е дека ако ние ги македонизираме жителите кои Кнчев ги бугаризирал не е соодветно решение, и затоа сметам дека треба да се впишат жители, христијани - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:59, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Сметам дека предлошката одлично објаснува како се определувало населението, а го објаснува и фалсификатот кој го правел овој бугарски пропагандист.[[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 20:47, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1.[[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 16:41, 7 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Ако се употребува доследно, сметам дека напомената во <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> е доволна за да се задоволи стандардот на наведување на извор каков што е. Ова ќе важи не само за К’нчов („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“), туку и за „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“, која е правена од Бугарин и бугаромански владика и за „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, која е правена од Мишев — главен агент на Егзархијата. Поради тоа што изворите велат „Бугари“, би било сепак неисправно ако воопшто не се користи <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, но ако ја користиме доследно, сè треба да биде во ред. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 22:49, 11 февруари 2025 (CET) {{За}} Предлог 1 --<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:29, 12 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1 — [[User:SpectralWiz|SpectralWiz]] <small>([[Разговор со корисник:SpectralWiz|разговор]])</small> 20:03, 12 февруари 2025 (CET) === Одлука === Се усвојува '''Предлог 1''' со продолжување на користењето на <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. {{ping|Bjankuloski06}} Можеш во предлошката да додадеш и други дела кои се настанати по 1900 година, како би можело да бидат опфатени и другите дела на овие пропагандисти. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 10:30, 13 февруари 2025 (CET) </div class> == Кореница == колку е старо селото, кога е изградено училиштето, колну воденици ижало, кои се познати личности, легенди за селото.Колевци кога се доселиле, Во Нов учествувал Здраве Божин Колески за него кои информации имате, задруга кога се формирала кој ја формирал. [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] <small>([[User talk:146.255.75.213|разговор]])</small> 00:28, 22 јануари 2025 (CET) :Во [[Кореница|статијата за селото]] се наведени сите информации со коишто располагаме.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 09:38, 22 јануари 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 февруари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 --> == Прашање == Дали може да се консултирам зошто при изработка на нова страница не се појавува опцијата „зачувај“. Вели, откако ќе се стават податоци, „одете на опцијата ,преглед‘ и потоа стиснете на ,зачувај‘. Ама никаде нема ,зачувај‘. Се работи за експериментирање. Што треба да се направи? Благодарам однапред на добронамерните одговори. [[User:Willusha|Willusha]] <small>([[User talk:Willusha|разговор]])</small> 14:14, 13 февруари 2025 (CET) :Се извинувам за многу задоцнетиот одговор. Некако не го добив известувањето дека некој пишал. Тоа напатствие е застарено — од поодамна копчето гласи „Објави ја сраницата“. Веќе ја најдов грешката и јас исправив. Поздрав. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 13:19, 23 мај 2025 (CEST) == Нова страна за личност со исто име == Веќе постои страна за Димче Тошев (македонски партизан, револуционер, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ). Би сакал да додадам одредница за [https://ih.pmf.ukim.edu.mk/teachers/view/97 Димче Тошев], професор на Институтот за хемија, ПМФ. Не знам како да започнам затоа што одма ме води кон постојната страна за Димче Тошев. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 18:25, 13 февруари 2025 (CET) :{{одговор|Zoranzdr}}Можеш како [[Димче Тошев (професор)]]--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] <small>([[User talk:Тиверополник|разговор]])</small> 18:50, 13 февруари 2025 (CET) ::Благодарам! [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:34, 19 февруари 2025 (CET) :::Во меѓувреме, ќе создадам појаснителна страница за да може страницата Димче Тошев да дава објаснување за партизанот и за професорот. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 17:56, 19 февруари 2025 (CET) ::::Создадов страна за проф. Димче Тошев. Со фотографиите не сум сигурен како да постапам, затоа што јас немам авторски права. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:05, 20 февруари 2025 (CET) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 --> == CEE Hub Microgrant Programme - 2025 round == '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|CEE Hub Microgrant programme]]''' is open for submissions from the communities across Central and Eastern Europe (as well as Central Asia, and Farsi contributors that live in these regions). The CEE Hub Microgrant programme will fund projects ranging from 50 to 700 EUR. Please read the criteria and other details with the programme. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdscTZ9EPNjHhU0r7hUHNwntX34Wrk8ieiHemk_clB9VI3PfQ/viewform Application form]''' is accessible on the Meta page where you will need to answer a few simple questions. You can find a list of the applications for the programme from 2024 [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants/Applications 2024|on this page]], so you will get a sense of what other communities asked for funds. If you have any questions, please let us know ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Communication|contact us]]). We are waiting for your submissions! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 14:35, 24 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28306207 --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == {{Int:hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumbnail|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity. ]] [[file:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumbnail|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections. ]] We will implement this improvement on your wiki '''on Monday, March 10th, 2025''' and subsequently for other Wikipedias. We plan to roll it out on all wikis and remove the current dashboard '''by May 2025'''. We look forward to your feedback after using the new dashboard. Please reach out with any questions regarding your experience with the enhanced dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 06:38, 5 март 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 март 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 --> == <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:15, 15 март 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Quiddity (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 --> == Ми Срби смо уз вас Македонијо == Саучешће народу Републике Македоније и целој вашој заједници Википедије на македонском језику због велике трагедије у Кочанима. Ми смо уз пријатељски македонски народ у овим тешким тренуцима.--[[User:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] <small>([[User talk:Soundwaweserb|разговор]])</small> 08:19, 17 март 2025 (CET) == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends == Hi everyone, We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23^rd of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]). Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them. You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026. '''<u>''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''</u>''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 19:19, 14 април 2025 (CEST) (on behalf of the CEE Catch Up team) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28546550 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 18:11, 16 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Hide on Rosé@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Johannes Richter (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 --> == Гласање по предложените измени на Напатствијата за спроведување на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на Координативниот комитет (U4C) == <section begin="announcement-content" /> Преиодот на гласање за измените на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на U4C завршува на 1 мај 2025 г. во 23:59 г. UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 во вашиот часовен појас]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Погледајте како да учествувате и прочитајте го предлогот]] на страницата за УПнО (UCoC) на Мета. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Координативниот комитет за Универзалниот правилник на однесување (U4C)]] е глобална група посветена на праведно и доследно спроведување на УПнО. Овој годишен осврт беше осмислен и спроведен од U4C. Повеќе информации за надлежнсотите на U4C ќе најдете во [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Повелбата на U4C]]. Споделете ја поракава со членовите на вашата заедница на вашиот јазик, за да можат и тие да учествуваат во ова. Во соработка со U4C -- <section end="announcement-content" /> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 април 2025 (CEST)</div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! == ''(Apologies for posting in English)'' Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them. As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]]. After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki. The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org. If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:08, 6 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 --> == Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open == Dear all, The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference. Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here]. Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]]. Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available. If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr]. Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process. Best regards, On behalf of '''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team''' --[[User:MARKELLOS|MARKELLOS]] <small>([[User talk:MARKELLOS|разговор]])</small> 19:23, 12 мај 2025 (CEST) == Demographic evolution in table form for populated areas of Slovakia == I would like to add: Demographic evolution in table form by places in Slovakia. Anyone against? This is part of a multi-"project" ([[:wikidata:Q132395970|Modul:SK]] & [[:wikidata:Q132395973|Template:SK]]). Example of table: [[:hr:Fintice#Stanovništvo]]. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 22:08, 12 мај 2025 (CEST) :Not a problem. Things like this are done all the time. I've already created local versions. Here they are: [[Модул:SK]] & [[Предлошка:SK]]. I've edited the translatable parts, but do check if something is wrong, or if they need to be modified somehow for our wiki. Thanks a lot for the useful coding! [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 00:17, 13 мај 2025 (CEST) ::@[[Корисник:Bjankuloski06|Bjankuloski06]]: I added the table to Slovak pages (only 20 pages). All is okey. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 08:33, 13 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|разговор]])</bdi> 00:07, 16 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 мај 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions here] and [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development here]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[User:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] <small>([[User talk:NikosLikomitros|разговор]])</small> 00:55, 28 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 05:07, 28 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|разговор]]) 18:47, 29 мај 2025 (CEST)</bdi> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Udehb-WMF@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Македонија == Има ли некој литературата поврзана со македонско население во Пчињско, Прешевско и Бујановачко. Според Србите автотохно македонско население никогаш не постојало во Србија, само колонисти во Банат. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 17:36, 10 јуни 2025 (CEST) :Проблемот е во тоа што нашите дејци секогаш се занимаваа со другите краишта од Македонија, дури и пред кралска Југославија, а во време на СФРЈ темата не се обработуваше заради запазување на „братство и единство“. Има поединечни мемоари на војводи, но систематски можам да ти го понудам само [https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm пописот на села во Прешевската Каза на К’нчов] од 1900 г. („Бугарите“ замени ги со Македонци, секако). [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 12:34, 11 јуни 2025 (CEST) Има доста семејства во Јужна Србија со македонско потекло, нажалост многу нив немав си свест за тоа, мислував дека су Срби со „специфичен говор, така се учиме во српските училишта. Уште Цвијиќ признаваше дека постои "моравско-вардарско" население врз Јужна Србија. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 13:49, 11 јуни 2025 (CEST) == Правопис == по правопис што је поправилно Српски Роми или Роми во Србија? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 00:02, 12 јуни 2025 (CEST) :Имаме Категорија:Српски Роми [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) Исто така што је поправилно кои или кој? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 07:32, 12 јуни 2025 (CEST) :Различно е. „Кој“ е еднина, а „кои“ е множина. На пример, ''Кој е тој човек?'' и ''Кои се тие луѓе?''. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) 11tokksein9lhn1jssaflsi17yug3d6 5379181 5379180 2025-06-12T07:37:19Z Bjankuloski06 332 /* Правопис */ Одговор 5379181 wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Критериуми за значајност == Здраво на сите, сакам да составам работна група, за да разработиме страница во која ќе ги наведеме критериумите за значајност, и ќе ја поставиме за гласање кога ќе е готов текстот. Вакви страници со дефинирани критериуми има на 54 јазици досега, а на англиската е најразработено, средено [[:en:Category:Wikipedia notability guidelines|по категории]]. Доколку има некој заинтересиран, нека ме контактира по мејл, со порака, било како. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:05, 16 ноември 2024 (CET) == Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC == Hello everyone, The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone <https://zonestamp.toolforge.org/1732896000>). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: <https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024>. This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation. Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 20:54, 21 ноември 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Macedonian Wikipedia == {{Int:Hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Macedonian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 10th December 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 04:46, 28 ноември 2024 (CET) == Привремени сметки: потребна техничка помош == Во рамките на [[diffblog:2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection/|воведувањето на привремени сметки]], работиме на тоа да обезбедиме алатките, ботовите, корисничките скрипти, филтрите за злоупотреби и сиот останат код во сопственост на заедницата да продолжат да работат без проблем. '''Што се привремени сметки?''' Привремените сметки се нов вид сметки за незачленети уредници. Наместо јавно да се покажуваат IP-адреси, овие сметки на ненајавените корисници им доделуваат привремени назнаки. Може да има потреба од надградби за правилно да работат алатките на кои им се неопходни IP-адреси или работни текови за ненајавени корисници. Привремените сметки веќе се пуштени на некои пилотни викија. Во февруари следат уште пилоти, а во мај привремените сметки ќе се воведат на сите викија. '''Како можете да помогнете''' * Проверете дали кодот (било на Toolforge или на вики, т.е.: алатки, помагала, ботови или кориснички скрипти) што сте го создале или често го користите работи на викијата што веќе имаат привремени сметки. Еве [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_are_temporary_accounts_deployed?_When_will_these_changes_reach_my_wiki?|список на содржински викија]], а ова е [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_can_I_test_it?|список на викија во бета и пробни викија]] со привремени сметки. * Ако забележите алатка засегната од ова, ви препорачуваме да ја подновите во согласност со нашиот [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers|водич за разработувачка документација]]. * [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers/Impacted_tools|Додајте ги засегнатите алатки на оваа страница]]. Сакаме да имаме увид над нив за да се осигураме дека сè работи според очекуваното. * Поледајте ги Филтрите на злоупотреби што се користат на вашето вики. Сите филтри што користат IP-адреси преку user_name повеќе нема да можат да го прават тоа. Тие филтри треба да се подноват, оспособувајќи ги да користат user_unnamed_ip наместо претходното. Коментар од нашите инженери: „Главен случај на употреба ќе биде ако пробате нешто како  ip_in_range(s). Работите што се однесуваат на кориснички имиња треба начелно да се во ред, и ќе продолжат да се однесуваат на имињата на привремените сметки“. Ако имате уште прашања за Филтерот за залоупотреби, оставете коментар на задачата [[phab:T369611|T369611]] на Фабрикатор. * Ако наидете на проблеми, или имате коментари или прашања, пишете на [[mediawikiwiki:Talk:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts|проектната разговорна страница]]. Можете и да се придружите на [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|наменската нишка на Discord]] ако ви треба поддршка или ако сакате на екипата да ѝ дадете ваше мислење. Вашето испробвување и пријавување на потенцијални проблеми ни помага да се осигураме дека важние алатки ќе продолжат да работат како што треба по воведувањето на привремените сметки. Ви благодариме на поддршката! [[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] <small>([[User talk:Udehb-WMF|разговор]])</small> 08:35, 9 декември 2024 (CET) == Преместување на статија == Кој може да ми помогне, сакам статијата „Меѓународни фотографски асоцијации“ да ја преместам во „Фотографски организации“. Целта е да се смени насловот, мислам дека „Фотографски организации“ е посоодветен. [[User:Zoran.Zdravev|Zoran.Zdravev]] <small>([[User talk:Zoran.Zdravev|разговор]])</small> 19:45, 23 декември 2024 (CET) == Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! == Dear All, We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch. This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture. * Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]] * When: Jan 19, 2025 * Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025). * Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1 * Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]] To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025. Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language. Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all. Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate. Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success! For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 јануари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:ZI Jony@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 --> <div class="boilerplate metadata rfa" style="background-color: #F3F9FF; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;"> == Предлози за правилно користење извори од отоманскиот период со именување на етничката припадност == Здраво на сите, Ја отворам оваа нишка со собирање на предлози, кои подоцна би се ставиле на гласање од страна на заедницата со цел воедначено користење на изворите од отоманскиот период при именувањето на етничката припадност на жителите. Бидејќи во нашата историографија истите извори се оспорени, а на нашата Википедија се користат различни варијанти од изворите, како: # користење на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] # употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот, но ''во наводници'', за да се знае дека само се цитира, избегнувајќи поддршка за ставот на авторот # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот (без никакви знаци и прибелешки) Се работи за книгите („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“, „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, „[[Материјали по изучувањето на Македонија]]“ (оригиналот), Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г., и други). До крајот на месецов може да трае прибирањето на предлозите. Поздрав, --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 18:18, 20 јануари 2025 (CET) === Изјаснувања === {{коментар}} Третото. Изворот за жал не вели Македонци. После споменувањето дека живеат x Бугари во некое x населено место, треба да виде спомнато дека Македонците биле сметани за Бугари поради великобугарската државна политика и поради личните погледи на авторот. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:49, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Доколку повеќе не може да се користи само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, туку мора наводната етничка припадност да биде наведена точно како во изворот уште во самиот текст, тогаш би одел со комбинација од ''предлогот '''бр. 3''' заедно со <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>'' веднаш по него. Значи „Бугари“ (исклучиво во наводници), и веднаш по него напомената која ја дава предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. Нема ништо толку контроверзно ако се рече дека некој великобугарски извор во екот на асимилаторската политика ги нарекувал Македонците така. Тоа сите го знаат. Наводниците се доволно оградувачки за нас. Доколку ги избришеме сите места кајшто се спомнува етничка припадност, тогаш статиите за Егејска Македонија стануваат речиси бесмислени. Голема дел од нивната смисла е да се прикаже колку наш народ имало каде и кога во тие краишта. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:46, 21 јануари 2025 (CET) ::'''Дополнување''': Јас сум можеби повеќе и за варијантата да остане сето како што е, но да биде формулирано '''''...живееле X Македонци (кај него „Бугари“)'''''. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:45, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас се согласувам со Никола и со Бојан, па затоа гласам за предлогот бр. 3 заедно со предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. На сличен начин постапуваме и со етничката припадност на населението во селата според поновите пописи, каде што се прибележува дека голем дел од Турците и Албанците се всушност Македонци-муслимани коишто поради верски причини се попишани поинаку.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:58, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Можеби најарно воопшто да не се користи тој извор низ статиите? - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:06, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас сум да си остане опцијата под бр. 1 само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> како што е и сега или пак воопшто да не се користат тие извори низ статиите. Друга идеја е да се подели населението според црквата, Егзархисти, Патријарши, Муслимани, по што всушност и се идентификувале најголем број од луѓето, може и да се даде забелешка под чива контрола била секоја црква. - [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 12:48, 23 јануари 2025 (CET) :За жал, понудената алтернатива не е решение, особено не за егејските села (но и за сите, ако се подразмислам). Патријаршисти имало и наши и Грци и Власи (речиси сите Власи). Муслимани имало и наши и Турци и Албанци и Грци и Роми. Ова е проблем и за моноетничките и за мешаните села. Покрај тоа, не станува збор за еден извор, туку барем три, и тие чинат многу битен дел од секоја статија. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 21:32, 23 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Ние имаме статија за книгата на Кнчов, каде си е објаснето дека се вршела бугарска пропаганда. Ако ги пишеме Македонци, сега ние обратна пропагнада ќе направиме. Нас ни се важни бројките за да ги поставуваме во статии за села и градови историски да покажеме колкав бил бројот на жители, затоа треба да стои или само број на жители, без национална припадност, или воопшто да ги исфрлиме тие извори од употреба, сепак, поарно да нема некоја информација отколку да биде спорна или погрешна. -[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:54, 24 јануари 2025 (CET) {{Коментар}} Васил Канчов, кој е лидер на бугарската пропаганда во Македонија кажува и пишува во својата книга: „Месните бугари и куцовласи, кои живет во пределите на Македонија '''се нарекуваат самите Македонци и околните народи ги нарекуваат така'''. Турците и арнаутите не се кажуваат Македонци, но запрашани од каде се, одговараат: од Македонија.”<nowiki><ref> Цитат од книгата “Орохидрография на Македония” - Васил Кънчов, Пловдив, Печатница Хр. Г. Данов, 1911 г.</ref></nowiki> Така што секое демографско толкување на бугарски извори (а сите бугарски издавачи се повикуваат на него) паѓа во вода. Доволно е само бројка да се наведе, а ако е потребно толкување, еве цитатот на самио Канчов нека се употребува. Поззз--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 10:09, 24 јануари 2025 (CET) :Токму таа улога веќе ја исполнува постоечкиот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]]. А за важноста за истакнување на етничката припадност веќе објаснив погоре на два наврата. Дури и може да оди формулата што ја дадов во дополнувањето горе. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:24, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Не можеме да се ограничиме на одредување ентитет од турски извори кога истите не запишувале етничка припадност. Не се слагам со [[User:Виолетова|Виолетова]] дека доколку се цитира К'нчов треба да стои како напишал (Бугари). [[Орохидрографија на Македонија#/media/Податотека:OrohidrografijaNaMakedonijaStrana6.jpg|Бидејќи самиот кажува дека сите не нарекувале Македонци, па дури и самиот народ се нарекувал Македонски]]. Значи свесно лажел и манипулирал, така да ние не вршиме пропаганда тука ја кажуваме вистината кој овој фалсификатор ја направил за нашиот народ. Можеби треба и да се забрани К'нчов да се користи како извор за идентитетот на населението, а да се користат неговите бројки (освен и таму ако не манипулирал по нарачка). Да не заборавиме дека Крсте Мисирков во првиот број на списанието „Вардар“ изработил етнографско-демографско-статистичкиот труд [https://xn--80axd.xn--d1alf/en/01%d0%b0-%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%be%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d1%82/%d0%b0i-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b8/%d0%b001-%d0%bc%d0%b0%d0%ba%d0%b5%d0%b4%d0%be%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b0%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0/%d0%b01-1-%d1%81%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%bf%d0%be%d1%81%d0%be%d0%ba%d0%b0/1905_%d1%81%d0%bf%d0%b8%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d1%81%d1%82%d0%b0%d1%82%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%b8%d1%87%d0%ba%d0%b0-%d1%82%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0/ „Список села од iужна Мак`едониiа (Пазарцко, Гевг`елиiцко и Кукушко)“] во која јасно ги обележал Македонците како Македонци. Се сложувам со <big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big>. Поздрав [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 19:18, 29 јануари 2025 (CET) :Грешно си разбрал ~~[[Корисник:Forbidden History|Forbidden History]], јас не сум за тоа да ги пишеме Бугари, како што Кнчов ги ставил, туку само жители, без определба. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:56, 30 јануари 2025 (CET) ::Се извинувам, тогаш. Моја грешка. [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 11:20, 31 јануари 2025 (CET) ______________________ Во текот на утрешниот ден ќе ги запишам како предлози сите изјаснувања погоре со начинот на изјаснувања (налик тоа што беше за Пописот 2021), па од понеделник ќе може да гласаме. Фала за сите што земавте учество во ова. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:06, 31 јануари 2025 (CET) === Можни решенија === <span style="border: 1px solid #aaa; background: #f9fcf9; margin-right: .5em; padding: 6px;">Предлогот е направен во 22:30 ч. на 5 февруари 2025 (CET) и гласањето трае точно 7 дена.</span> * '''Предлог 1:''' продолжување на користењето на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] во истиот облик; * '''Предлог 2:''' употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот во наводници во загради, за да се знае дека само се цитира, а претходно се користи дообјаснување (пр. '''''...живееле X Македонци (во книгата наведени како „Бугари“)'''''.); * '''Предлог 3:''' употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година имало 100 жители'''); и * '''Предлог 4:''' употреба на бројот на жители и нивната религија, без употреба на нивната оспорена етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година живееле 100 жители, христијани'''). Ве повикувам да се изјасните за некој од горенаведените предлози и да образложите зошто сметате дека е најсоодветен. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 22:34, 5 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 2.[[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:13, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 4 : Мое мислење е дека ако ние ги македонизираме жителите кои Кнчев ги бугаризирал не е соодветно решение, и затоа сметам дека треба да се впишат жители, христијани - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:59, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Сметам дека предлошката одлично објаснува како се определувало населението, а го објаснува и фалсификатот кој го правел овој бугарски пропагандист.[[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 20:47, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1.[[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 16:41, 7 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Ако се употребува доследно, сметам дека напомената во <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> е доволна за да се задоволи стандардот на наведување на извор каков што е. Ова ќе важи не само за К’нчов („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“), туку и за „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“, која е правена од Бугарин и бугаромански владика и за „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, која е правена од Мишев — главен агент на Егзархијата. Поради тоа што изворите велат „Бугари“, би било сепак неисправно ако воопшто не се користи <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, но ако ја користиме доследно, сè треба да биде во ред. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 22:49, 11 февруари 2025 (CET) {{За}} Предлог 1 --<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:29, 12 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1 — [[User:SpectralWiz|SpectralWiz]] <small>([[Разговор со корисник:SpectralWiz|разговор]])</small> 20:03, 12 февруари 2025 (CET) === Одлука === Се усвојува '''Предлог 1''' со продолжување на користењето на <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. {{ping|Bjankuloski06}} Можеш во предлошката да додадеш и други дела кои се настанати по 1900 година, како би можело да бидат опфатени и другите дела на овие пропагандисти. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 10:30, 13 февруари 2025 (CET) </div class> == Кореница == колку е старо селото, кога е изградено училиштето, колну воденици ижало, кои се познати личности, легенди за селото.Колевци кога се доселиле, Во Нов учествувал Здраве Божин Колески за него кои информации имате, задруга кога се формирала кој ја формирал. [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] <small>([[User talk:146.255.75.213|разговор]])</small> 00:28, 22 јануари 2025 (CET) :Во [[Кореница|статијата за селото]] се наведени сите информации со коишто располагаме.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 09:38, 22 јануари 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 февруари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 --> == Прашање == Дали може да се консултирам зошто при изработка на нова страница не се појавува опцијата „зачувај“. Вели, откако ќе се стават податоци, „одете на опцијата ,преглед‘ и потоа стиснете на ,зачувај‘. Ама никаде нема ,зачувај‘. Се работи за експериментирање. Што треба да се направи? Благодарам однапред на добронамерните одговори. [[User:Willusha|Willusha]] <small>([[User talk:Willusha|разговор]])</small> 14:14, 13 февруари 2025 (CET) :Се извинувам за многу задоцнетиот одговор. Некако не го добив известувањето дека некој пишал. Тоа напатствие е застарено — од поодамна копчето гласи „Објави ја сраницата“. Веќе ја најдов грешката и јас исправив. Поздрав. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 13:19, 23 мај 2025 (CEST) == Нова страна за личност со исто име == Веќе постои страна за Димче Тошев (македонски партизан, револуционер, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ). Би сакал да додадам одредница за [https://ih.pmf.ukim.edu.mk/teachers/view/97 Димче Тошев], професор на Институтот за хемија, ПМФ. Не знам како да започнам затоа што одма ме води кон постојната страна за Димче Тошев. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 18:25, 13 февруари 2025 (CET) :{{одговор|Zoranzdr}}Можеш како [[Димче Тошев (професор)]]--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] <small>([[User talk:Тиверополник|разговор]])</small> 18:50, 13 февруари 2025 (CET) ::Благодарам! [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:34, 19 февруари 2025 (CET) :::Во меѓувреме, ќе создадам појаснителна страница за да може страницата Димче Тошев да дава објаснување за партизанот и за професорот. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 17:56, 19 февруари 2025 (CET) ::::Создадов страна за проф. Димче Тошев. Со фотографиите не сум сигурен како да постапам, затоа што јас немам авторски права. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:05, 20 февруари 2025 (CET) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 --> == CEE Hub Microgrant Programme - 2025 round == '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|CEE Hub Microgrant programme]]''' is open for submissions from the communities across Central and Eastern Europe (as well as Central Asia, and Farsi contributors that live in these regions). The CEE Hub Microgrant programme will fund projects ranging from 50 to 700 EUR. Please read the criteria and other details with the programme. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdscTZ9EPNjHhU0r7hUHNwntX34Wrk8ieiHemk_clB9VI3PfQ/viewform Application form]''' is accessible on the Meta page where you will need to answer a few simple questions. You can find a list of the applications for the programme from 2024 [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants/Applications 2024|on this page]], so you will get a sense of what other communities asked for funds. If you have any questions, please let us know ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Communication|contact us]]). We are waiting for your submissions! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 14:35, 24 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28306207 --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == {{Int:hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumbnail|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity. ]] [[file:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumbnail|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections. ]] We will implement this improvement on your wiki '''on Monday, March 10th, 2025''' and subsequently for other Wikipedias. We plan to roll it out on all wikis and remove the current dashboard '''by May 2025'''. We look forward to your feedback after using the new dashboard. Please reach out with any questions regarding your experience with the enhanced dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 06:38, 5 март 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 март 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 --> == <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:15, 15 март 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Quiddity (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 --> == Ми Срби смо уз вас Македонијо == Саучешће народу Републике Македоније и целој вашој заједници Википедије на македонском језику због велике трагедије у Кочанима. Ми смо уз пријатељски македонски народ у овим тешким тренуцима.--[[User:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] <small>([[User talk:Soundwaweserb|разговор]])</small> 08:19, 17 март 2025 (CET) == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends == Hi everyone, We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23^rd of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]). Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them. You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026. '''<u>''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''</u>''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 19:19, 14 април 2025 (CEST) (on behalf of the CEE Catch Up team) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28546550 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 18:11, 16 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Hide on Rosé@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Johannes Richter (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 --> == Гласање по предложените измени на Напатствијата за спроведување на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на Координативниот комитет (U4C) == <section begin="announcement-content" /> Преиодот на гласање за измените на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на U4C завршува на 1 мај 2025 г. во 23:59 г. UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 во вашиот часовен појас]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Погледајте како да учествувате и прочитајте го предлогот]] на страницата за УПнО (UCoC) на Мета. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Координативниот комитет за Универзалниот правилник на однесување (U4C)]] е глобална група посветена на праведно и доследно спроведување на УПнО. Овој годишен осврт беше осмислен и спроведен од U4C. Повеќе информации за надлежнсотите на U4C ќе најдете во [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Повелбата на U4C]]. Споделете ја поракава со членовите на вашата заедница на вашиот јазик, за да можат и тие да учествуваат во ова. Во соработка со U4C -- <section end="announcement-content" /> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 април 2025 (CEST)</div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! == ''(Apologies for posting in English)'' Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them. As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]]. After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki. The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org. If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:08, 6 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 --> == Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open == Dear all, The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference. Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here]. Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]]. Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available. If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr]. Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process. Best regards, On behalf of '''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team''' --[[User:MARKELLOS|MARKELLOS]] <small>([[User talk:MARKELLOS|разговор]])</small> 19:23, 12 мај 2025 (CEST) == Demographic evolution in table form for populated areas of Slovakia == I would like to add: Demographic evolution in table form by places in Slovakia. Anyone against? This is part of a multi-"project" ([[:wikidata:Q132395970|Modul:SK]] & [[:wikidata:Q132395973|Template:SK]]). Example of table: [[:hr:Fintice#Stanovništvo]]. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 22:08, 12 мај 2025 (CEST) :Not a problem. Things like this are done all the time. I've already created local versions. Here they are: [[Модул:SK]] & [[Предлошка:SK]]. I've edited the translatable parts, but do check if something is wrong, or if they need to be modified somehow for our wiki. Thanks a lot for the useful coding! [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 00:17, 13 мај 2025 (CEST) ::@[[Корисник:Bjankuloski06|Bjankuloski06]]: I added the table to Slovak pages (only 20 pages). All is okey. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 08:33, 13 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|разговор]])</bdi> 00:07, 16 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 мај 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions here] and [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development here]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[User:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] <small>([[User talk:NikosLikomitros|разговор]])</small> 00:55, 28 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 05:07, 28 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|разговор]]) 18:47, 29 мај 2025 (CEST)</bdi> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Udehb-WMF@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Македонија == Има ли некој литературата поврзана со македонско население во Пчињско, Прешевско и Бујановачко. Според Србите автотохно македонско население никогаш не постојало во Србија, само колонисти во Банат. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 17:36, 10 јуни 2025 (CEST) :Проблемот е во тоа што нашите дејци секогаш се занимаваа со другите краишта од Македонија, дури и пред кралска Југославија, а во време на СФРЈ темата не се обработуваше заради запазување на „братство и единство“. Има поединечни мемоари на војводи, но систематски можам да ти го понудам само [https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm пописот на села во Прешевската Каза на К’нчов] од 1900 г. („Бугарите“ замени ги со Македонци, секако). [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 12:34, 11 јуни 2025 (CEST) Има доста семејства во Јужна Србија со македонско потекло, нажалост многу нив немав си свест за тоа, мислував дека су Срби со „специфичен говор, така се учиме во српските училишта. Уште Цвијиќ признаваше дека постои "моравско-вардарско" население врз Јужна Србија. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 13:49, 11 јуни 2025 (CEST) == Правопис == по правопис што је поправилно Српски Роми или Роми во Србија? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 00:02, 12 јуни 2025 (CEST) :Имаме Категорија:Српски Роми [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) :Во правописот вакво нешто не се спомнува. На нашето вики користиме „Српски Роми“, „Македонски Власи“ и слично. Тоа е така по наша норма на овдешната заедница. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:37, 12 јуни 2025 (CEST) Исто така што је поправилно кои или кој? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 07:32, 12 јуни 2025 (CEST) :Различно е. „Кој“ е еднина, а „кои“ е множина. На пример, ''Кој е тој човек?'' и ''Кои се тие луѓе?''. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) f25cy1t7cpln3pemq2gpjuwh3b26z86 5379182 5379181 2025-06-12T07:37:47Z Bjankuloski06 332 /* Правопис */ 5379182 wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Критериуми за значајност == Здраво на сите, сакам да составам работна група, за да разработиме страница во која ќе ги наведеме критериумите за значајност, и ќе ја поставиме за гласање кога ќе е готов текстот. Вакви страници со дефинирани критериуми има на 54 јазици досега, а на англиската е најразработено, средено [[:en:Category:Wikipedia notability guidelines|по категории]]. Доколку има некој заинтересиран, нека ме контактира по мејл, со порака, било како. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:05, 16 ноември 2024 (CET) == Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC == Hello everyone, The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone <https://zonestamp.toolforge.org/1732896000>). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: <https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024>. This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation. Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 20:54, 21 ноември 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Macedonian Wikipedia == {{Int:Hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Macedonian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 10th December 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 04:46, 28 ноември 2024 (CET) == Привремени сметки: потребна техничка помош == Во рамките на [[diffblog:2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection/|воведувањето на привремени сметки]], работиме на тоа да обезбедиме алатките, ботовите, корисничките скрипти, филтрите за злоупотреби и сиот останат код во сопственост на заедницата да продолжат да работат без проблем. '''Што се привремени сметки?''' Привремените сметки се нов вид сметки за незачленети уредници. Наместо јавно да се покажуваат IP-адреси, овие сметки на ненајавените корисници им доделуваат привремени назнаки. Може да има потреба од надградби за правилно да работат алатките на кои им се неопходни IP-адреси или работни текови за ненајавени корисници. Привремените сметки веќе се пуштени на некои пилотни викија. Во февруари следат уште пилоти, а во мај привремените сметки ќе се воведат на сите викија. '''Како можете да помогнете''' * Проверете дали кодот (било на Toolforge или на вики, т.е.: алатки, помагала, ботови или кориснички скрипти) што сте го создале или често го користите работи на викијата што веќе имаат привремени сметки. Еве [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_are_temporary_accounts_deployed?_When_will_these_changes_reach_my_wiki?|список на содржински викија]], а ова е [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_can_I_test_it?|список на викија во бета и пробни викија]] со привремени сметки. * Ако забележите алатка засегната од ова, ви препорачуваме да ја подновите во согласност со нашиот [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers|водич за разработувачка документација]]. * [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers/Impacted_tools|Додајте ги засегнатите алатки на оваа страница]]. Сакаме да имаме увид над нив за да се осигураме дека сè работи според очекуваното. * Поледајте ги Филтрите на злоупотреби што се користат на вашето вики. Сите филтри што користат IP-адреси преку user_name повеќе нема да можат да го прават тоа. Тие филтри треба да се подноват, оспособувајќи ги да користат user_unnamed_ip наместо претходното. Коментар од нашите инженери: „Главен случај на употреба ќе биде ако пробате нешто како  ip_in_range(s). Работите што се однесуваат на кориснички имиња треба начелно да се во ред, и ќе продолжат да се однесуваат на имињата на привремените сметки“. Ако имате уште прашања за Филтерот за залоупотреби, оставете коментар на задачата [[phab:T369611|T369611]] на Фабрикатор. * Ако наидете на проблеми, или имате коментари или прашања, пишете на [[mediawikiwiki:Talk:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts|проектната разговорна страница]]. Можете и да се придружите на [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|наменската нишка на Discord]] ако ви треба поддршка или ако сакате на екипата да ѝ дадете ваше мислење. Вашето испробвување и пријавување на потенцијални проблеми ни помага да се осигураме дека важние алатки ќе продолжат да работат како што треба по воведувањето на привремените сметки. Ви благодариме на поддршката! [[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] <small>([[User talk:Udehb-WMF|разговор]])</small> 08:35, 9 декември 2024 (CET) == Преместување на статија == Кој може да ми помогне, сакам статијата „Меѓународни фотографски асоцијации“ да ја преместам во „Фотографски организации“. Целта е да се смени насловот, мислам дека „Фотографски организации“ е посоодветен. [[User:Zoran.Zdravev|Zoran.Zdravev]] <small>([[User talk:Zoran.Zdravev|разговор]])</small> 19:45, 23 декември 2024 (CET) == Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! == Dear All, We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch. This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture. * Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]] * When: Jan 19, 2025 * Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025). * Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1 * Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]] To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025. Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language. Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all. Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate. Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success! For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 јануари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:ZI Jony@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 --> <div class="boilerplate metadata rfa" style="background-color: #F3F9FF; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;"> == Предлози за правилно користење извори од отоманскиот период со именување на етничката припадност == Здраво на сите, Ја отворам оваа нишка со собирање на предлози, кои подоцна би се ставиле на гласање од страна на заедницата со цел воедначено користење на изворите од отоманскиот период при именувањето на етничката припадност на жителите. Бидејќи во нашата историографија истите извори се оспорени, а на нашата Википедија се користат различни варијанти од изворите, како: # користење на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] # употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот, но ''во наводници'', за да се знае дека само се цитира, избегнувајќи поддршка за ставот на авторот # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот (без никакви знаци и прибелешки) Се работи за книгите („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“, „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, „[[Материјали по изучувањето на Македонија]]“ (оригиналот), Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г., и други). До крајот на месецов може да трае прибирањето на предлозите. Поздрав, --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 18:18, 20 јануари 2025 (CET) === Изјаснувања === {{коментар}} Третото. Изворот за жал не вели Македонци. После споменувањето дека живеат x Бугари во некое x населено место, треба да виде спомнато дека Македонците биле сметани за Бугари поради великобугарската државна политика и поради личните погледи на авторот. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:49, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Доколку повеќе не може да се користи само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, туку мора наводната етничка припадност да биде наведена точно како во изворот уште во самиот текст, тогаш би одел со комбинација од ''предлогот '''бр. 3''' заедно со <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>'' веднаш по него. Значи „Бугари“ (исклучиво во наводници), и веднаш по него напомената која ја дава предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. Нема ништо толку контроверзно ако се рече дека некој великобугарски извор во екот на асимилаторската политика ги нарекувал Македонците така. Тоа сите го знаат. Наводниците се доволно оградувачки за нас. Доколку ги избришеме сите места кајшто се спомнува етничка припадност, тогаш статиите за Егејска Македонија стануваат речиси бесмислени. Голема дел од нивната смисла е да се прикаже колку наш народ имало каде и кога во тие краишта. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:46, 21 јануари 2025 (CET) ::'''Дополнување''': Јас сум можеби повеќе и за варијантата да остане сето како што е, но да биде формулирано '''''...живееле X Македонци (кај него „Бугари“)'''''. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:45, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас се согласувам со Никола и со Бојан, па затоа гласам за предлогот бр. 3 заедно со предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. На сличен начин постапуваме и со етничката припадност на населението во селата според поновите пописи, каде што се прибележува дека голем дел од Турците и Албанците се всушност Македонци-муслимани коишто поради верски причини се попишани поинаку.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:58, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Можеби најарно воопшто да не се користи тој извор низ статиите? - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:06, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас сум да си остане опцијата под бр. 1 само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> како што е и сега или пак воопшто да не се користат тие извори низ статиите. Друга идеја е да се подели населението според црквата, Егзархисти, Патријарши, Муслимани, по што всушност и се идентификувале најголем број од луѓето, може и да се даде забелешка под чива контрола била секоја црква. - [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 12:48, 23 јануари 2025 (CET) :За жал, понудената алтернатива не е решение, особено не за егејските села (но и за сите, ако се подразмислам). Патријаршисти имало и наши и Грци и Власи (речиси сите Власи). Муслимани имало и наши и Турци и Албанци и Грци и Роми. Ова е проблем и за моноетничките и за мешаните села. Покрај тоа, не станува збор за еден извор, туку барем три, и тие чинат многу битен дел од секоја статија. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 21:32, 23 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Ние имаме статија за книгата на Кнчов, каде си е објаснето дека се вршела бугарска пропаганда. Ако ги пишеме Македонци, сега ние обратна пропагнада ќе направиме. Нас ни се важни бројките за да ги поставуваме во статии за села и градови историски да покажеме колкав бил бројот на жители, затоа треба да стои или само број на жители, без национална припадност, или воопшто да ги исфрлиме тие извори од употреба, сепак, поарно да нема некоја информација отколку да биде спорна или погрешна. -[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:54, 24 јануари 2025 (CET) {{Коментар}} Васил Канчов, кој е лидер на бугарската пропаганда во Македонија кажува и пишува во својата книга: „Месните бугари и куцовласи, кои живет во пределите на Македонија '''се нарекуваат самите Македонци и околните народи ги нарекуваат така'''. Турците и арнаутите не се кажуваат Македонци, но запрашани од каде се, одговараат: од Македонија.”<nowiki><ref> Цитат од книгата “Орохидрография на Македония” - Васил Кънчов, Пловдив, Печатница Хр. Г. Данов, 1911 г.</ref></nowiki> Така што секое демографско толкување на бугарски извори (а сите бугарски издавачи се повикуваат на него) паѓа во вода. Доволно е само бројка да се наведе, а ако е потребно толкување, еве цитатот на самио Канчов нека се употребува. Поззз--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 10:09, 24 јануари 2025 (CET) :Токму таа улога веќе ја исполнува постоечкиот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]]. А за важноста за истакнување на етничката припадност веќе објаснив погоре на два наврата. Дури и може да оди формулата што ја дадов во дополнувањето горе. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:24, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Не можеме да се ограничиме на одредување ентитет од турски извори кога истите не запишувале етничка припадност. Не се слагам со [[User:Виолетова|Виолетова]] дека доколку се цитира К'нчов треба да стои како напишал (Бугари). [[Орохидрографија на Македонија#/media/Податотека:OrohidrografijaNaMakedonijaStrana6.jpg|Бидејќи самиот кажува дека сите не нарекувале Македонци, па дури и самиот народ се нарекувал Македонски]]. Значи свесно лажел и манипулирал, така да ние не вршиме пропаганда тука ја кажуваме вистината кој овој фалсификатор ја направил за нашиот народ. Можеби треба и да се забрани К'нчов да се користи како извор за идентитетот на населението, а да се користат неговите бројки (освен и таму ако не манипулирал по нарачка). Да не заборавиме дека Крсте Мисирков во првиот број на списанието „Вардар“ изработил етнографско-демографско-статистичкиот труд [https://xn--80axd.xn--d1alf/en/01%d0%b0-%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%be%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d1%82/%d0%b0i-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b8/%d0%b001-%d0%bc%d0%b0%d0%ba%d0%b5%d0%b4%d0%be%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b0%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0/%d0%b01-1-%d1%81%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%bf%d0%be%d1%81%d0%be%d0%ba%d0%b0/1905_%d1%81%d0%bf%d0%b8%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d1%81%d1%82%d0%b0%d1%82%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%b8%d1%87%d0%ba%d0%b0-%d1%82%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0/ „Список села од iужна Мак`едониiа (Пазарцко, Гевг`елиiцко и Кукушко)“] во која јасно ги обележал Македонците како Македонци. Се сложувам со <big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big>. Поздрав [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 19:18, 29 јануари 2025 (CET) :Грешно си разбрал ~~[[Корисник:Forbidden History|Forbidden History]], јас не сум за тоа да ги пишеме Бугари, како што Кнчов ги ставил, туку само жители, без определба. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:56, 30 јануари 2025 (CET) ::Се извинувам, тогаш. Моја грешка. [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 11:20, 31 јануари 2025 (CET) ______________________ Во текот на утрешниот ден ќе ги запишам како предлози сите изјаснувања погоре со начинот на изјаснувања (налик тоа што беше за Пописот 2021), па од понеделник ќе може да гласаме. Фала за сите што земавте учество во ова. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:06, 31 јануари 2025 (CET) === Можни решенија === <span style="border: 1px solid #aaa; background: #f9fcf9; margin-right: .5em; padding: 6px;">Предлогот е направен во 22:30 ч. на 5 февруари 2025 (CET) и гласањето трае точно 7 дена.</span> * '''Предлог 1:''' продолжување на користењето на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] во истиот облик; * '''Предлог 2:''' употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот во наводници во загради, за да се знае дека само се цитира, а претходно се користи дообјаснување (пр. '''''...живееле X Македонци (во книгата наведени како „Бугари“)'''''.); * '''Предлог 3:''' употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година имало 100 жители'''); и * '''Предлог 4:''' употреба на бројот на жители и нивната религија, без употреба на нивната оспорена етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година живееле 100 жители, христијани'''). Ве повикувам да се изјасните за некој од горенаведените предлози и да образложите зошто сметате дека е најсоодветен. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 22:34, 5 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 2.[[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:13, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 4 : Мое мислење е дека ако ние ги македонизираме жителите кои Кнчев ги бугаризирал не е соодветно решение, и затоа сметам дека треба да се впишат жители, христијани - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:59, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Сметам дека предлошката одлично објаснува како се определувало населението, а го објаснува и фалсификатот кој го правел овој бугарски пропагандист.[[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 20:47, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1.[[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 16:41, 7 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Ако се употребува доследно, сметам дека напомената во <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> е доволна за да се задоволи стандардот на наведување на извор каков што е. Ова ќе важи не само за К’нчов („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“), туку и за „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“, која е правена од Бугарин и бугаромански владика и за „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, која е правена од Мишев — главен агент на Егзархијата. Поради тоа што изворите велат „Бугари“, би било сепак неисправно ако воопшто не се користи <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, но ако ја користиме доследно, сè треба да биде во ред. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 22:49, 11 февруари 2025 (CET) {{За}} Предлог 1 --<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:29, 12 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1 — [[User:SpectralWiz|SpectralWiz]] <small>([[Разговор со корисник:SpectralWiz|разговор]])</small> 20:03, 12 февруари 2025 (CET) === Одлука === Се усвојува '''Предлог 1''' со продолжување на користењето на <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. {{ping|Bjankuloski06}} Можеш во предлошката да додадеш и други дела кои се настанати по 1900 година, како би можело да бидат опфатени и другите дела на овие пропагандисти. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 10:30, 13 февруари 2025 (CET) </div class> == Кореница == колку е старо селото, кога е изградено училиштето, колну воденици ижало, кои се познати личности, легенди за селото.Колевци кога се доселиле, Во Нов учествувал Здраве Божин Колески за него кои информации имате, задруга кога се формирала кој ја формирал. [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] <small>([[User talk:146.255.75.213|разговор]])</small> 00:28, 22 јануари 2025 (CET) :Во [[Кореница|статијата за селото]] се наведени сите информации со коишто располагаме.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 09:38, 22 јануари 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 февруари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 --> == Прашање == Дали може да се консултирам зошто при изработка на нова страница не се појавува опцијата „зачувај“. Вели, откако ќе се стават податоци, „одете на опцијата ,преглед‘ и потоа стиснете на ,зачувај‘. Ама никаде нема ,зачувај‘. Се работи за експериментирање. Што треба да се направи? Благодарам однапред на добронамерните одговори. [[User:Willusha|Willusha]] <small>([[User talk:Willusha|разговор]])</small> 14:14, 13 февруари 2025 (CET) :Се извинувам за многу задоцнетиот одговор. Некако не го добив известувањето дека некој пишал. Тоа напатствие е застарено — од поодамна копчето гласи „Објави ја сраницата“. Веќе ја најдов грешката и јас исправив. Поздрав. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 13:19, 23 мај 2025 (CEST) == Нова страна за личност со исто име == Веќе постои страна за Димче Тошев (македонски партизан, револуционер, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ). Би сакал да додадам одредница за [https://ih.pmf.ukim.edu.mk/teachers/view/97 Димче Тошев], професор на Институтот за хемија, ПМФ. Не знам како да започнам затоа што одма ме води кон постојната страна за Димче Тошев. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 18:25, 13 февруари 2025 (CET) :{{одговор|Zoranzdr}}Можеш како [[Димче Тошев (професор)]]--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] <small>([[User talk:Тиверополник|разговор]])</small> 18:50, 13 февруари 2025 (CET) ::Благодарам! [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:34, 19 февруари 2025 (CET) :::Во меѓувреме, ќе создадам појаснителна страница за да може страницата Димче Тошев да дава објаснување за партизанот и за професорот. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 17:56, 19 февруари 2025 (CET) ::::Создадов страна за проф. Димче Тошев. Со фотографиите не сум сигурен како да постапам, затоа што јас немам авторски права. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:05, 20 февруари 2025 (CET) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 --> == CEE Hub Microgrant Programme - 2025 round == '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|CEE Hub Microgrant programme]]''' is open for submissions from the communities across Central and Eastern Europe (as well as Central Asia, and Farsi contributors that live in these regions). The CEE Hub Microgrant programme will fund projects ranging from 50 to 700 EUR. Please read the criteria and other details with the programme. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdscTZ9EPNjHhU0r7hUHNwntX34Wrk8ieiHemk_clB9VI3PfQ/viewform Application form]''' is accessible on the Meta page where you will need to answer a few simple questions. You can find a list of the applications for the programme from 2024 [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants/Applications 2024|on this page]], so you will get a sense of what other communities asked for funds. If you have any questions, please let us know ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Communication|contact us]]). We are waiting for your submissions! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 14:35, 24 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28306207 --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == {{Int:hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumbnail|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity. ]] [[file:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumbnail|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections. ]] We will implement this improvement on your wiki '''on Monday, March 10th, 2025''' and subsequently for other Wikipedias. We plan to roll it out on all wikis and remove the current dashboard '''by May 2025'''. We look forward to your feedback after using the new dashboard. Please reach out with any questions regarding your experience with the enhanced dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 06:38, 5 март 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 март 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 --> == <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:15, 15 март 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Quiddity (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 --> == Ми Срби смо уз вас Македонијо == Саучешће народу Републике Македоније и целој вашој заједници Википедије на македонском језику због велике трагедије у Кочанима. Ми смо уз пријатељски македонски народ у овим тешким тренуцима.--[[User:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] <small>([[User talk:Soundwaweserb|разговор]])</small> 08:19, 17 март 2025 (CET) == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends == Hi everyone, We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23^rd of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]). Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them. You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026. '''<u>''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''</u>''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 19:19, 14 април 2025 (CEST) (on behalf of the CEE Catch Up team) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28546550 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 18:11, 16 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Hide on Rosé@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Johannes Richter (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 --> == Гласање по предложените измени на Напатствијата за спроведување на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на Координативниот комитет (U4C) == <section begin="announcement-content" /> Преиодот на гласање за измените на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на U4C завршува на 1 мај 2025 г. во 23:59 г. UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 во вашиот часовен појас]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Погледајте како да учествувате и прочитајте го предлогот]] на страницата за УПнО (UCoC) на Мета. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Координативниот комитет за Универзалниот правилник на однесување (U4C)]] е глобална група посветена на праведно и доследно спроведување на УПнО. Овој годишен осврт беше осмислен и спроведен од U4C. Повеќе информации за надлежнсотите на U4C ќе најдете во [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Повелбата на U4C]]. Споделете ја поракава со членовите на вашата заедница на вашиот јазик, за да можат и тие да учествуваат во ова. Во соработка со U4C -- <section end="announcement-content" /> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 април 2025 (CEST)</div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! == ''(Apologies for posting in English)'' Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them. As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]]. After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki. The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org. If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:08, 6 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 --> == Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open == Dear all, The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference. Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here]. Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]]. Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available. If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr]. Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process. Best regards, On behalf of '''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team''' --[[User:MARKELLOS|MARKELLOS]] <small>([[User talk:MARKELLOS|разговор]])</small> 19:23, 12 мај 2025 (CEST) == Demographic evolution in table form for populated areas of Slovakia == I would like to add: Demographic evolution in table form by places in Slovakia. Anyone against? This is part of a multi-"project" ([[:wikidata:Q132395970|Modul:SK]] & [[:wikidata:Q132395973|Template:SK]]). Example of table: [[:hr:Fintice#Stanovništvo]]. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 22:08, 12 мај 2025 (CEST) :Not a problem. Things like this are done all the time. I've already created local versions. Here they are: [[Модул:SK]] & [[Предлошка:SK]]. I've edited the translatable parts, but do check if something is wrong, or if they need to be modified somehow for our wiki. Thanks a lot for the useful coding! [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 00:17, 13 мај 2025 (CEST) ::@[[Корисник:Bjankuloski06|Bjankuloski06]]: I added the table to Slovak pages (only 20 pages). All is okey. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 08:33, 13 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|разговор]])</bdi> 00:07, 16 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 мај 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions here] and [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development here]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[User:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] <small>([[User talk:NikosLikomitros|разговор]])</small> 00:55, 28 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 05:07, 28 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|разговор]]) 18:47, 29 мај 2025 (CEST)</bdi> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Udehb-WMF@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Македонија == Има ли некој литературата поврзана со македонско население во Пчињско, Прешевско и Бујановачко. Според Србите автотохно македонско население никогаш не постојало во Србија, само колонисти во Банат. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 17:36, 10 јуни 2025 (CEST) :Проблемот е во тоа што нашите дејци секогаш се занимаваа со другите краишта од Македонија, дури и пред кралска Југославија, а во време на СФРЈ темата не се обработуваше заради запазување на „братство и единство“. Има поединечни мемоари на војводи, но систематски можам да ти го понудам само [https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm пописот на села во Прешевската Каза на К’нчов] од 1900 г. („Бугарите“ замени ги со Македонци, секако). [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 12:34, 11 јуни 2025 (CEST) Има доста семејства во Јужна Србија со македонско потекло, нажалост многу нив немав си свест за тоа, мислував дека су Срби со „специфичен говор, така се учиме во српските училишта. Уште Цвијиќ признаваше дека постои "моравско-вардарско" население врз Јужна Србија. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 13:49, 11 јуни 2025 (CEST) == Правопис == по правопис што је поправилно Српски Роми или Роми во Србија? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 00:02, 12 јуни 2025 (CEST) :Имаме Категорија:Српски Роми [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) :Во правописот вакво нешто не се спомнува. На нашето вики овде користиме „Српски Роми“, „Македонски Власи“ и слично. Тоа е така по наша норма на овдешната заедница. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:37, 12 јуни 2025 (CEST) Исто така што је поправилно кои или кој? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 07:32, 12 јуни 2025 (CEST) :Различно е. „Кој“ е еднина, а „кои“ е множина. На пример, ''Кој е тој човек?'' и ''Кои се тие луѓе?''. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) 9pbc63naqbm6rz8qjyg9u30weptiksq 5379204 5379182 2025-06-12T10:34:17Z Marco Mitrovich 114460 /* Правопис */ 5379204 wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Критериуми за значајност == Здраво на сите, сакам да составам работна група, за да разработиме страница во која ќе ги наведеме критериумите за значајност, и ќе ја поставиме за гласање кога ќе е готов текстот. Вакви страници со дефинирани критериуми има на 54 јазици досега, а на англиската е најразработено, средено [[:en:Category:Wikipedia notability guidelines|по категории]]. Доколку има некој заинтересиран, нека ме контактира по мејл, со порака, било како. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 21:05, 16 ноември 2024 (CET) == Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC == Hello everyone, The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone <https://zonestamp.toolforge.org/1732896000>). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: <https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024>. This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation. Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 20:54, 21 ноември 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Macedonian Wikipedia == {{Int:Hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Macedonian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 10th December 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 04:46, 28 ноември 2024 (CET) == Привремени сметки: потребна техничка помош == Во рамките на [[diffblog:2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection/|воведувањето на привремени сметки]], работиме на тоа да обезбедиме алатките, ботовите, корисничките скрипти, филтрите за злоупотреби и сиот останат код во сопственост на заедницата да продолжат да работат без проблем. '''Што се привремени сметки?''' Привремените сметки се нов вид сметки за незачленети уредници. Наместо јавно да се покажуваат IP-адреси, овие сметки на ненајавените корисници им доделуваат привремени назнаки. Може да има потреба од надградби за правилно да работат алатките на кои им се неопходни IP-адреси или работни текови за ненајавени корисници. Привремените сметки веќе се пуштени на некои пилотни викија. Во февруари следат уште пилоти, а во мај привремените сметки ќе се воведат на сите викија. '''Како можете да помогнете''' * Проверете дали кодот (било на Toolforge или на вики, т.е.: алатки, помагала, ботови или кориснички скрипти) што сте го создале или често го користите работи на викијата што веќе имаат привремени сметки. Еве [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_are_temporary_accounts_deployed?_When_will_these_changes_reach_my_wiki?|список на содржински викија]], а ова е [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/FAQ#Where_can_I_test_it?|список на викија во бета и пробни викија]] со привремени сметки. * Ако забележите алатка засегната од ова, ви препорачуваме да ја подновите во согласност со нашиот [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers|водич за разработувачка документација]]. * [[mediawikiwiki:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts/For_developers/Impacted_tools|Додајте ги засегнатите алатки на оваа страница]]. Сакаме да имаме увид над нив за да се осигураме дека сè работи според очекуваното. * Поледајте ги Филтрите на злоупотреби што се користат на вашето вики. Сите филтри што користат IP-адреси преку user_name повеќе нема да можат да го прават тоа. Тие филтри треба да се подноват, оспособувајќи ги да користат user_unnamed_ip наместо претходното. Коментар од нашите инженери: „Главен случај на употреба ќе биде ако пробате нешто како  ip_in_range(s). Работите што се однесуваат на кориснички имиња треба начелно да се во ред, и ќе продолжат да се однесуваат на имињата на привремените сметки“. Ако имате уште прашања за Филтерот за залоупотреби, оставете коментар на задачата [[phab:T369611|T369611]] на Фабрикатор. * Ако наидете на проблеми, или имате коментари или прашања, пишете на [[mediawikiwiki:Talk:Trust_and_Safety_Product/Temporary_Accounts|проектната разговорна страница]]. Можете и да се придружите на [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|наменската нишка на Discord]] ако ви треба поддршка или ако сакате на екипата да ѝ дадете ваше мислење. Вашето испробвување и пријавување на потенцијални проблеми ни помага да се осигураме дека важние алатки ќе продолжат да работат како што треба по воведувањето на привремените сметки. Ви благодариме на поддршката! [[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] <small>([[User talk:Udehb-WMF|разговор]])</small> 08:35, 9 декември 2024 (CET) == Преместување на статија == Кој може да ми помогне, сакам статијата „Меѓународни фотографски асоцијации“ да ја преместам во „Фотографски организации“. Целта е да се смени насловот, мислам дека „Фотографски организации“ е посоодветен. [[User:Zoran.Zdravev|Zoran.Zdravev]] <small>([[User talk:Zoran.Zdravev|разговор]])</small> 19:45, 23 декември 2024 (CET) == Launching! Join Us for Wiki Loves Ramadan 2025! == Dear All, We’re happy to announce the launch of [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]], an annual international campaign dedicated to celebrating and preserving Islamic cultures and history through the power of Wikipedia. As an active contributor to the Local Wikipedia, you are specially invited to participate in the launch. This year’s campaign will be launched for you to join us write, edit, and improve articles that showcase the richness and diversity of Islamic traditions, history, and culture. * Topic: [[m:Event:Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch|Wiki Loves Ramadan 2025 Campaign Launch]] * When: Jan 19, 2025 * Time: 16:00 Universal Time UTC and runs throughout Ramadan (starting February 25, 2025). * Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88420056597?pwd=NdrpqIhrwAVPeWB8FNb258n7qngqqo.1 * Zoom meeting hosted by [[m:Wikimedia Bangladesh|Wikimedia Bangladesh]] To get started, visit the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|campaign page]] for details, resources, and guidelines: Wiki Loves Ramadan 2025. Add [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participant|your community here]], and organized Wiki Loves Ramadan 2025 in your local language. Whether you’re a first-time editor or an experienced Wikipedian, your contributions matter. Together, we can ensure Islamic cultures and traditions are well-represented and accessible to all. Feel free to invite your community and friends too. Kindly reach out if you have any questions or need support as you prepare to participate. Let’s make Wiki Loves Ramadan 2025 a success! For the [[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Team|International Team]] 13:08, 16 јануари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:ZI Jony@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27568454 --> <div class="boilerplate metadata rfa" style="background-color: #F3F9FF; margin: 2em 0 0 0; padding: 0 10px 0 10px; border: 1px solid #AAAAAA;"> == Предлози за правилно користење извори од отоманскиот период со именување на етничката припадност == Здраво на сите, Ја отворам оваа нишка со собирање на предлози, кои подоцна би се ставиле на гласање од страна на заедницата со цел воедначено користење на изворите од отоманскиот период при именувањето на етничката припадност на жителите. Бидејќи во нашата историографија истите извори се оспорени, а на нашата Википедија се користат различни варијанти од изворите, како: # користење на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] # употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот, но ''во наводници'', за да се знае дека само се цитира, избегнувајќи поддршка за ставот на авторот # употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот (без никакви знаци и прибелешки) Се работи за книгите („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“, „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, „[[Материјали по изучувањето на Македонија]]“ (оригиналот), Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г., и други). До крајот на месецов може да трае прибирањето на предлозите. Поздрав, --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 18:18, 20 јануари 2025 (CET) === Изјаснувања === {{коментар}} Третото. Изворот за жал не вели Македонци. После споменувањето дека живеат x Бугари во некое x населено место, треба да виде спомнато дека Македонците биле сметани за Бугари поради великобугарската државна политика и поради личните погледи на авторот. [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:49, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Доколку повеќе не може да се користи само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, туку мора наводната етничка припадност да биде наведена точно како во изворот уште во самиот текст, тогаш би одел со комбинација од ''предлогот '''бр. 3''' заедно со <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>'' веднаш по него. Значи „Бугари“ (исклучиво во наводници), и веднаш по него напомената која ја дава предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. Нема ништо толку контроверзно ако се рече дека некој великобугарски извор во екот на асимилаторската политика ги нарекувал Македонците така. Тоа сите го знаат. Наводниците се доволно оградувачки за нас. Доколку ги избришеме сите места кајшто се спомнува етничка припадност, тогаш статиите за Егејска Македонија стануваат речиси бесмислени. Голема дел од нивната смисла е да се прикаже колку наш народ имало каде и кога во тие краишта. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:46, 21 јануари 2025 (CET) ::'''Дополнување''': Јас сум можеби повеќе и за варијантата да остане сето како што е, но да биде формулирано '''''...живееле X Македонци (кај него „Бугари“)'''''. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:45, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас се согласувам со Никола и со Бојан, па затоа гласам за предлогот бр. 3 заедно со предлошката <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. На сличен начин постапуваме и со етничката припадност на населението во селата според поновите пописи, каде што се прибележува дека голем дел од Турците и Албанците се всушност Македонци-муслимани коишто поради верски причини се попишани поинаку.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 10:58, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Можеби најарно воопшто да не се користи тој извор низ статиите? - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:06, 21 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Јас сум да си остане опцијата под бр. 1 само <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> како што е и сега или пак воопшто да не се користат тие извори низ статиите. Друга идеја е да се подели населението според црквата, Егзархисти, Патријарши, Муслимани, по што всушност и се идентификувале најголем број од луѓето, може и да се даде забелешка под чива контрола била секоја црква. - [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 12:48, 23 јануари 2025 (CET) :За жал, понудената алтернатива не е решение, особено не за егејските села (но и за сите, ако се подразмислам). Патријаршисти имало и наши и Грци и Власи (речиси сите Власи). Муслимани имало и наши и Турци и Албанци и Грци и Роми. Ова е проблем и за моноетничките и за мешаните села. Покрај тоа, не станува збор за еден извор, туку барем три, и тие чинат многу битен дел од секоја статија. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 21:32, 23 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Ние имаме статија за книгата на Кнчов, каде си е објаснето дека се вршела бугарска пропаганда. Ако ги пишеме Македонци, сега ние обратна пропагнада ќе направиме. Нас ни се важни бројките за да ги поставуваме во статии за села и градови историски да покажеме колкав бил бројот на жители, затоа треба да стои или само број на жители, без национална припадност, или воопшто да ги исфрлиме тие извори од употреба, сепак, поарно да нема некоја информација отколку да биде спорна или погрешна. -[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:54, 24 јануари 2025 (CET) {{Коментар}} Васил Канчов, кој е лидер на бугарската пропаганда во Македонија кажува и пишува во својата книга: „Месните бугари и куцовласи, кои живет во пределите на Македонија '''се нарекуваат самите Македонци и околните народи ги нарекуваат така'''. Турците и арнаутите не се кажуваат Македонци, но запрашани од каде се, одговараат: од Македонија.”<nowiki><ref> Цитат од книгата “Орохидрография на Македония” - Васил Кънчов, Пловдив, Печатница Хр. Г. Данов, 1911 г.</ref></nowiki> Така што секое демографско толкување на бугарски извори (а сите бугарски издавачи се повикуваат на него) паѓа во вода. Доволно е само бројка да се наведе, а ако е потребно толкување, еве цитатот на самио Канчов нека се употребува. Поззз--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 10:09, 24 јануари 2025 (CET) :Токму таа улога веќе ја исполнува постоечкиот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]]. А за важноста за истакнување на етничката припадност веќе објаснив погоре на два наврата. Дури и може да оди формулата што ја дадов во дополнувањето горе. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 10:24, 24 јануари 2025 (CET) {{коментар}} Не можеме да се ограничиме на одредување ентитет од турски извори кога истите не запишувале етничка припадност. Не се слагам со [[User:Виолетова|Виолетова]] дека доколку се цитира К'нчов треба да стои како напишал (Бугари). [[Орохидрографија на Македонија#/media/Податотека:OrohidrografijaNaMakedonijaStrana6.jpg|Бидејќи самиот кажува дека сите не нарекувале Македонци, па дури и самиот народ се нарекувал Македонски]]. Значи свесно лажел и манипулирал, така да ние не вршиме пропаганда тука ја кажуваме вистината кој овој фалсификатор ја направил за нашиот народ. Можеби треба и да се забрани К'нчов да се користи како извор за идентитетот на населението, а да се користат неговите бројки (освен и таму ако не манипулирал по нарачка). Да не заборавиме дека Крсте Мисирков во првиот број на списанието „Вардар“ изработил етнографско-демографско-статистичкиот труд [https://xn--80axd.xn--d1alf/en/01%d0%b0-%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%be%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d1%82/%d0%b0i-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b8/%d0%b001-%d0%bc%d0%b0%d0%ba%d0%b5%d0%b4%d0%be%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%ba%d1%83%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d1%82%d0%b0%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0/%d0%b01-1-%d1%81%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%b0-%d0%b8-%d0%bf%d0%be%d1%81%d0%be%d0%ba%d0%b0/1905_%d1%81%d0%bf%d0%b8%d1%81%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%b2%d0%b0%d1%80%d0%b4%d0%b0%d1%80-%d1%81%d1%82%d0%b0%d1%82%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%b8%d1%87%d0%ba%d0%b0-%d1%82%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0/ „Список села од iужна Мак`едониiа (Пазарцко, Гевг`елиiцко и Кукушко)“] во која јасно ги обележал Македонците како Македонци. Се сложувам со <big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big>. Поздрав [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 19:18, 29 јануари 2025 (CET) :Грешно си разбрал ~~[[Корисник:Forbidden History|Forbidden History]], јас не сум за тоа да ги пишеме Бугари, како што Кнчов ги ставил, туку само жители, без определба. Поздрав - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:56, 30 јануари 2025 (CET) ::Се извинувам, тогаш. Моја грешка. [[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 11:20, 31 јануари 2025 (CET) ______________________ Во текот на утрешниот ден ќе ги запишам како предлози сите изјаснувања погоре со начинот на изјаснувања (налик тоа што беше за Пописот 2021), па од понеделник ќе може да гласаме. Фала за сите што земавте учество во ова. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:06, 31 јануари 2025 (CET) === Можни решенија === <span style="border: 1px solid #aaa; background: #f9fcf9; margin-right: .5em; padding: 6px;">Предлогот е направен во 22:30 ч. на 5 февруари 2025 (CET) и гласањето трае точно 7 дена.</span> * '''Предлог 1:''' продолжување на користењето на шаблонот [[Предлошка:БИМ|<nowiki>{{БИМ}}</nowiki>]] во истиот облик; * '''Предлог 2:''' употреба на етничката припадност како што е наведена во изворот во наводници во загради, за да се знае дека само се цитира, а претходно се користи дообјаснување (пр. '''''...живееле X Македонци (во книгата наведени како „Бугари“)'''''.); * '''Предлог 3:''' употреба само на бројноста на населението, без да се спомнува етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година имало 100 жители'''); и * '''Предлог 4:''' употреба на бројот на жители и нивната религија, без употреба на нивната оспорена етничка припадност (пр. '''во селото во 1900 година живееле 100 жители, христијани'''). Ве повикувам да се изјасните за некој од горенаведените предлози и да образложите зошто сметате дека е најсоодветен. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 22:34, 5 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 2.[[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:13, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 4 : Мое мислење е дека ако ние ги македонизираме жителите кои Кнчев ги бугаризирал не е соодветно решение, и затоа сметам дека треба да се впишат жители, христијани - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:59, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Сметам дека предлошката одлично објаснува како се определувало населението, а го објаснува и фалсификатот кој го правел овој бугарски пропагандист.[[User:Forbidden History|Forbidden History]] <small>([[User talk:Forbidden History|разговор]])</small> 20:47, 6 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1.[[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 16:41, 7 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1. Ако се употребува доследно, сметам дека напомената во <nowiki>{{БИМ}}</nowiki> е доволна за да се задоволи стандардот на наведување на извор каков што е. Ова ќе важи не само за К’нчов („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“), туку и за „[[Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника]]“, која е правена од Бугарин и бугаромански владика и за „[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“, која е правена од Мишев — главен агент на Егзархијата. Поради тоа што изворите велат „Бугари“, би било сепак неисправно ако воопшто не се користи <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>, но ако ја користиме доследно, сè треба да биде во ред. --[[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 22:49, 11 февруари 2025 (CET) {{За}} Предлог 1 --<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:29, 12 февруари 2025 (CET) {{за}} Предлог 1 — [[User:SpectralWiz|SpectralWiz]] <small>([[Разговор со корисник:SpectralWiz|разговор]])</small> 20:03, 12 февруари 2025 (CET) === Одлука === Се усвојува '''Предлог 1''' со продолжување на користењето на <nowiki>{{БИМ}}</nowiki>. {{ping|Bjankuloski06}} Можеш во предлошката да додадеш и други дела кои се настанати по 1900 година, како би можело да бидат опфатени и другите дела на овие пропагандисти. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 10:30, 13 февруари 2025 (CET) </div class> == Кореница == колку е старо селото, кога е изградено училиштето, колну воденици ижало, кои се познати личности, легенди за селото.Колевци кога се доселиле, Во Нов учествувал Здраве Божин Колески за него кои информации имате, задруга кога се формирала кој ја формирал. [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] <small>([[User talk:146.255.75.213|разговор]])</small> 00:28, 22 јануари 2025 (CET) :Во [[Кореница|статијата за селото]] се наведени сите информации со коишто располагаме.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 09:38, 22 јануари 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:11, 24 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 --> == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 03:36, 29 јануари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:48, 3 февруари 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 --> == Прашање == Дали може да се консултирам зошто при изработка на нова страница не се појавува опцијата „зачувај“. Вели, откако ќе се стават податоци, „одете на опцијата ,преглед‘ и потоа стиснете на ,зачувај‘. Ама никаде нема ,зачувај‘. Се работи за експериментирање. Што треба да се направи? Благодарам однапред на добронамерните одговори. [[User:Willusha|Willusha]] <small>([[User talk:Willusha|разговор]])</small> 14:14, 13 февруари 2025 (CET) :Се извинувам за многу задоцнетиот одговор. Некако не го добив известувањето дека некој пишал. Тоа напатствие е застарено — од поодамна копчето гласи „Објави ја сраницата“. Веќе ја најдов грешката и јас исправив. Поздрав. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 13:19, 23 мај 2025 (CEST) == Нова страна за личност со исто име == Веќе постои страна за Димче Тошев (македонски партизан, револуционер, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ). Би сакал да додадам одредница за [https://ih.pmf.ukim.edu.mk/teachers/view/97 Димче Тошев], професор на Институтот за хемија, ПМФ. Не знам како да започнам затоа што одма ме води кон постојната страна за Димче Тошев. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 18:25, 13 февруари 2025 (CET) :{{одговор|Zoranzdr}}Можеш како [[Димче Тошев (професор)]]--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] <small>([[User talk:Тиверополник|разговор]])</small> 18:50, 13 февруари 2025 (CET) ::Благодарам! [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:34, 19 февруари 2025 (CET) :::Во меѓувреме, ќе создадам појаснителна страница за да може страницата Димче Тошев да дава објаснување за партизанот и за професорот. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 17:56, 19 февруари 2025 (CET) ::::Создадов страна за проф. Димче Тошев. Со фотографиите не сум сигурен како да постапам, затоа што јас немам авторски права. [[User:Zoranzdr|Zoranzdr]] <small>([[User talk:Zoranzdr|разговор]])</small> 10:05, 20 февруари 2025 (CET) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 09:29, 22 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:SSethi (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 --> == CEE Hub Microgrant Programme - 2025 round == '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|CEE Hub Microgrant programme]]''' is open for submissions from the communities across Central and Eastern Europe (as well as Central Asia, and Farsi contributors that live in these regions). The CEE Hub Microgrant programme will fund projects ranging from 50 to 700 EUR. Please read the criteria and other details with the programme. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdscTZ9EPNjHhU0r7hUHNwntX34Wrk8ieiHemk_clB9VI3PfQ/viewform Application form]''' is accessible on the Meta page where you will need to answer a few simple questions. You can find a list of the applications for the programme from 2024 [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants/Applications 2024|on this page]], so you will get a sense of what other communities asked for funds. If you have any questions, please let us know ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Communication|contact us]]). We are waiting for your submissions! --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 14:35, 24 февруари 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28306207 --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == {{Int:hello}} Macedonian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumbnail|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity. ]] [[file:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumbnail|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections. ]] We will implement this improvement on your wiki '''on Monday, March 10th, 2025''' and subsequently for other Wikipedias. We plan to roll it out on all wikis and remove the current dashboard '''by May 2025'''. We look forward to your feedback after using the new dashboard. Please reach out with any questions regarding your experience with the enhanced dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] <small>([[User talk:UOzurumba (WMF)|разговор]])</small> 06:38, 5 март 2025 (CET) == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 19:51, 7 март 2025 (CET) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 --> == <span lang="en" dir="ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2025-03-19|en}}'''. The switch will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2025-03-19T14:00|en}} {{#time:H:i e|2025-03-19T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. This banner will remain visible until the end of the operation. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2025-03-19|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:15, 15 март 2025 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Quiddity (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=28307742 --> == Ми Срби смо уз вас Македонијо == Саучешће народу Републике Македоније и целој вашој заједници Википедије на македонском језику због велике трагедије у Кочанима. Ми смо уз пријатељски македонски народ у овим тешким тренуцима.--[[User:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] <small>([[User talk:Soundwaweserb|разговор]])</small> 08:19, 17 март 2025 (CET) == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 04:04, 4 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends == Hi everyone, We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23^rd of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]). Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them. You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026. '''<u>''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''</u>''' --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 19:19, 14 април 2025 (CEST) (on behalf of the CEE Catch Up team) <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=28546550 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 18:11, 16 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Hide on Rosé@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:34, 17 април 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 17:03, 28 април 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Johannes Richter (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 --> == Гласање по предложените измени на Напатствијата за спроведување на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на Координативниот комитет (U4C) == <section begin="announcement-content" /> Преиодот на гласање за измените на Универзалниот правилник на однесување и Повелбата на U4C завршува на 1 мај 2025 г. во 23:59 г. UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 во вашиот часовен појас]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Погледајте како да учествувате и прочитајте го предлогот]] на страницата за УПнО (UCoC) на Мета. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Координативниот комитет за Универзалниот правилник на однесување (U4C)]] е глобална група посветена на праведно и доследно спроведување на УПнО. Овој годишен осврт беше осмислен и спроведен од U4C. Повеќе информации за надлежнсотите на U4C ќе најдете во [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Повелбата на U4C]]. Споделете ја поракава со членовите на вашата заедница на вашиот јазик, за да можат и тие да учествуваат во ова. Во соработка со U4C -- <section end="announcement-content" /> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:41, 29 април 2025 (CEST)</div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == We will be enabling the new Charts extension on your wiki soon! == ''(Apologies for posting in English)'' Hi all! We have good news to share regarding the ongoing problem with graphs and charts affecting all wikis that use them. As you probably know, the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|old Graph extension]] was disabled in 2023 [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/EWL4AGBEZEDMNNFTM4FRD4MHOU3CVESO/|due to security reasons]]. We’ve worked in these two years to find a solution that could replace the old extension, and provide a safer and better solution to users who wanted to showcase graphs and charts in their articles. We therefore developed the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Charts extension]], which will be replacing the old Graph extension and potentially also the [[:mw:Extension:EasyTimeline|EasyTimeline extension]]. After successfully deploying the extension on Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedia, as well as on MediaWiki.org, as part of a pilot phase, we are now happy to announce that we are moving forward with the next phase of deployment, which will also include your wiki. The deployment will happen in batches, and will start from '''May 6'''. Please, consult [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|our page on MediaWiki.org]] to discover when the new Charts extension will be deployed on your wiki. You can also [[:mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|consult the documentation]] about the extension on MediaWiki.org. If you have questions, need clarifications, or just want to express your opinion about it, please refer to the [[:mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:Chart/Project|project’s talk page on Mediawiki.org]], or ping me directly under this thread. If you encounter issues using Charts once it gets enabled on your wiki, please report it on the [[:mw:Extension_talk:Chart/Project|talk page]] or at [[phab:tag/charts|Phabricator]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|User:Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|talk]]) 17:08, 6 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28663781 --> == Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open == Dear all, The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference. Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here]. Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]]. Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available. If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr]. Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process. Best regards, On behalf of '''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team''' --[[User:MARKELLOS|MARKELLOS]] <small>([[User talk:MARKELLOS|разговор]])</small> 19:23, 12 мај 2025 (CEST) == Demographic evolution in table form for populated areas of Slovakia == I would like to add: Demographic evolution in table form by places in Slovakia. Anyone against? This is part of a multi-"project" ([[:wikidata:Q132395970|Modul:SK]] & [[:wikidata:Q132395973|Template:SK]]). Example of table: [[:hr:Fintice#Stanovništvo]]. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 22:08, 12 мај 2025 (CEST) :Not a problem. Things like this are done all the time. I've already created local versions. Here they are: [[Модул:SK]] & [[Предлошка:SK]]. I've edited the translatable parts, but do check if something is wrong, or if they need to be modified somehow for our wiki. Thanks a lot for the useful coding! [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 00:17, 13 мај 2025 (CEST) ::@[[Корисник:Bjankuloski06|Bjankuloski06]]: I added the table to Slovak pages (only 20 pages). All is okey. [[User:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] <small>([[User talk:Dušan Kreheľ|разговор]])</small> 08:33, 13 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|разговор]])</bdi> 00:07, 16 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Keegan (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 17:27, 22 мај 2025 (CEST) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Sannita (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions here] and [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development here]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[User:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] <small>([[User talk:NikosLikomitros|разговор]])</small> 00:55, 28 мај 2025 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 05:07, 28 мај 2025 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|разговор]]) 18:47, 29 мај 2025 (CEST)</bdi> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Udehb-WMF@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Македонија == Има ли некој литературата поврзана со македонско население во Пчињско, Прешевско и Бујановачко. Според Србите автотохно македонско население никогаш не постојало во Србија, само колонисти во Банат. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 17:36, 10 јуни 2025 (CEST) :Проблемот е во тоа што нашите дејци секогаш се занимаваа со другите краишта од Македонија, дури и пред кралска Југославија, а во време на СФРЈ темата не се обработуваше заради запазување на „братство и единство“. Има поединечни мемоари на војводи, но систематски можам да ти го понудам само [https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm пописот на села во Прешевската Каза на К’нчов] од 1900 г. („Бугарите“ замени ги со Македонци, секако). [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 12:34, 11 јуни 2025 (CEST) Има доста семејства во Јужна Србија со македонско потекло, нажалост многу нив немав си свест за тоа, мислував дека су Срби со „специфичен говор, така се учиме во српските училишта. Уште Цвијиќ признаваше дека постои "моравско-вардарско" население врз Јужна Србија. [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 13:49, 11 јуни 2025 (CEST) == Правопис == по правопис што је поправилно Српски Роми или Роми во Србија? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 00:02, 12 јуни 2025 (CEST) :Имаме Категорија:Српски Роми [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) :Во правописот вакво нешто не се спомнува. На нашето вики овде користиме „Српски Роми“, „Македонски Власи“ и слично. Тоа е така по наша норма на овдешната заедница. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:37, 12 јуни 2025 (CEST) Исто така што је поправилно кои или кој? [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 07:32, 12 јуни 2025 (CEST) :Различно е. „Кој“ е еднина, а „кои“ е множина. На пример, ''Кој е тој човек?'' и ''Кои се тие луѓе?''. [[Корисник:Bjankuloski06|Б. Јанкулоски]] <small>([[Разговор со корисник:Bjankuloski06|разговор]])</small> 09:34, 12 јуни 2025 (CEST) Благодарам :) [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 12:34, 12 јуни 2025 (CEST) 7g8bdag8b580f8ahri5l44yekob7wwu 0 21504 5379193 5358178 2025-06-12T09:53:31Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379193 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=Македонски јазик |pronunciation= |states=главно во [[Македонија]], [[Грција]], [[Бугарија]], [[Србија]], [[Албанија]] и [[Македонска дијаспора|македонската дијаспора]]. |region=[[Регион Македонија|Македонија]], [[Балкански Полуостров]] |ethnicity=[[Македонци]] |speakers=непознато. Проценките се движат од 2 милиони (најмала проценка<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?menu=004&LangID=42 |title=Македонскиот јазик на UCLA |accessdate=2013-02-01 |archive-date=2009-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090311172655/http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=42&menu=004 |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd Запис на Етнолог за македонскиот јазик]</ref> па до 5 милиони (најголема проценка<ref>Плевнеш, Јордан, „Македонскиот јазик во глобалниот свет“, стр. 7, Скопје, 2008.</ref>)<!--Ако имате други податоци за поконкретен број на говорници на македонскиот, наведете ги.--> |iso1=mk |iso2b = mac|iso2t=mkd|iso3=mkd |familycolor=Indo-European |fam1=[[Индоевропски јазици|индоевропски]] |fam2=[[Словенски јазици|словенски]] |fam3=[[Јужнословенски јазици|јужнословенски]] |fam4=[[Источни јужнословенски јазици|источни јужнословенски]] |script=[[кирилица]] ([[македонска азбука]]) |rang=180 (мајчин) |nation={{знаме|Македонија}}<br />признат како малцински јазик во делови од:<br />{{АЛБ}}<ref>Hill, P. (1999) "Macedonians in Greece and Albania: A comparative study of recent developments". ''Nationalities Papers''. 27(1)</ref><br />{{КОС}}<ref>Focus News (4 јули 2003) ''Kosovo Government Acquires Macedonian language and grammar books for Gorani Minority Schools''</ref><br />{{СРБ}}<ref>[http://a1.com.mk/vesti/default.aspx?VestID=114939 Macedonian language, official in [[Dužine]] and [[Jabuka]]]</ref><br /> {{РОМ}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ListeDeclarations.asp?NT=148&CM=8&DF=23/01/05&CL=ENG&VL=1 |title=European Charter for Regional or Minority Languages |accessdate=2009-09-06 |archive-date=2018-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226070540/https://www.coe.int/en/web/conventions/search-on-treaties/-/conventions/treaty/148/declarations |url-status=dead }}</ref> |агенција=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]] |dialects=[[Северномакедонско наречје|северни]], [[западномакедонско наречје|западни]], [[Југоисточно македонско наречје|југоисточни]] |map=Idioma macedonio.PNG|center|315п |mapcaption=Распространетост на македонскиот јазик. }} '''Македонски јазик''' — [[јужнословенски јазици|јужнословенски јазик]], дел од групата [[словенски јазици]] од јазичното семејство на [[индоевропски јазици]]. Македонскиот е службен и национален јазик во [[Македонија]], а воедно е и официјално признат како регионален службен јазик во [[Корча|Горица]] и [[Пустец]] во [[Албанија]] каде што живее бројно [[Македонци|македонско]] население, но и во [[Србија]] како официјален во општините Јабука и Пландиште, [[Романија]] и [[Косово]]. Македонски се зборува и во [[Австралија]], [[Бугарија]], [[Грција]], [[Канада]], [[САД]], [[Црна Гора]], [[Турција]], во некои земји−членки на [[Европска Унија|Европската Унија]] и останатата македонска дијаспора. Вкупниот број на македонски говорници е тешко да се утврди поради несоодветни пописи, но бројката се движи од околу 2,5 до 3 милиони луѓе. Иако спаѓа во групата на словенски јазици, македонскиот во текот на својот историски развој, како резултат на повеќевековни допири и влијанија со соседните јазици, како што се [[грчки]]от, [[албански]]от и [[аромански]]от, развил некои заеднички граматички, синтаксички и фонолошки карактеристики со овие несродни јазици. Овие јазици го сочинуваат [[Балкански јазичен сојуз|Балканскиот јазичен сојуз]]. Според ценетиот јазичарички извор [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=BG Etnologue], македонски се зборува и во југозападниот дел на [[Бугарија]]<ref>[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=BG Јазици во Бугарија:Ethnologue]</ref><ref>[http://www.ihf-hr.org/viewbinary/viewdocument.php?doc_id=1935 Minority Rights in Bulgaria, The Bulgarian Helsinki Committee, September 1999]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> и [[Егејска Македонија|Северна Грција]], но нема податоци за бројот на луѓето. Сличен став имаат и [http://www.bbc.co.uk/languages/european_languages/languages/macedonian.shtml BBC], [http://www.britannica.com/eb/article-9049700?query=macedonian%20language&ct= Британика] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071224125121/http://www.britannica.com/eb/article-9049700?query=macedonian%20language&ct= |date=2007-12-24 }} и [http://www.helsinki.fi/~tasalmin/europe_index.html#Bulgaria УНЕСКО]. == Историја == {{главна|Историја на македонскиот јазик}} [[File:MapMacedonians.png|мини|лево|250п|Области во регионот Македонија каде македонскиот е застапен на повисоко ниво.]] Јазикот според јазичаричката категорија спаѓа во групата на [[јужнословенски јазици]] на [[словенските јазици]]. На територијата што денеска ја зазема, а што во блиско минато била поширока, македонскиот јазик се формирал од говорите на македонските племиња ја населувале територијата на [[етничка Македонија]], па се длабоко во териториите на денешните Грција и Албанија, но со самиот развој на државите тој регион се стеснал и македонските говори во тие краишта полека почнал да се заменува со други јазици. Денес во Албанија, македонски јазик се зборува најмногу во [[Мала Преспа]], [[Голо Брдо]] и скоро сите погранични места со Република Македонија. Во [[Приморска Македонија]], македонскиот јазик се зборува најмногу во префектурите Воден и Лерин но и во другите градови и села во Приморска Македонија. Во Бугарија, македонскиот јазик се зборува во [[Пиринска Македонија]] (од помалку од 1 % од населението во современите политичко-општествени околности)<ref>[http://www.nsi.bg/Census/MotherTongue.htm Попис 2001]</ref> а во [[Србија]] се зборува во пограничниот регион со Македонија и во областа Гора во [[Косово]].<ref name="конески">{{наведена книга|last=Конески|first=Блаже|title=Историја на македонскиот јазик|publisher=Култура|location=Скопје|date=1967}}</ref> === Канонски период (IX — XI в.) === {{Main|Старословенски јазик}} [[Податотека:Vocalisation of the yers in strong position in the Macedonian recension of OCS.svg|лево|мини|Вокализацијата на [[Хавликов закон|еровите во силна позиција]] е една од најраните карактеристики (уште во 10 век) што го означува почетокот на издвојувањето на македонските од соседните јужнословенски говори]] Овој период е поврзан со почетниот период на развитокот на словенската писменост воопшто. Временски него го сместуваме меѓу втората половина на 9 в. и, најдоцна, првата половина на 10 в. Тоа е времето кога се создадени текстовите на првите преводи од [[грчки]] на [[старословенски]] односно на црковнословенскиот јазик, како и времето кога овие текстови се умножуваат со препишување. Се работи за преписи на старословенски (канонски) текстови што доследно го следат јазикот и стилот на првите преводи.<ref>Spasov, L. (2019). Периодизација на историјата на македонскиот писмен јазик и неговата стандардизација во дваесеттиот век. Philological Studies, 5(1), 229-235. Retrieved from https://journals.ukim.mk/index.php/philologicalstudies/article/view/765</ref> Во поглед на фонологијата, македонските говори рано почнале да развиваат извесни црти што ги изделуваат како целост во однос на говорите на соседните јужнословенски јазици. Една таква црта e замената на [[Хавликов закон|силните ерови]], и тоа: [[ъ]] > o, [[ь]] > e (сон, темно), настаната во 10 век и застапена во старословенските текстови од македонско потекло.{{sfn|Конески|2021|p=18}} За разлика од македонскиот, во [[српски јазик|српскиот]] и [[хрватски јазик|хрватскиот јазик]] овие ерови се слеале во еден глас — а (сан, дан), а додека во бугарскиот се слеале во Ъ со таа разлика што пред Ь се чувал мекиот изговор на согласката (сън, дън). <gallery mode="packed-overlay" heights="200px"> ZographensisColour.jpg|[[Зографско евангелие]] CodexVaticanusSlavicus3Gagoliticus.jpg|[[Асеманово евангелие]] Факсимиле на страница от Мариинското евангелие.jpg|[[Мариинско евангелие]] Клоцов зборник.jpg|[[Клоцов зборник]] </gallery> === Македонска редакција на црковнословенскиот јазик (XII — XIII в.) === [[Податотека:Denasalization of yuses in the Macedonian recension of OCS.svg|лево|мини|[[Деназализација во македонскиот јазик|Деназализација на носовките]] во македонската редакција на црковнословенскиот јазик]] Македонските говори околу [[Солун]] биле основата за формирање на [[старословенскиот јазик]] и писменост. Тоа што ја карактеризира историјата на македонскиот јазик е неговата коренита промена што настанала од [[X век]] па навака. Слични промени ги зафатиле и [[бугарскиот јазик]] и источните дијалекти на [[српскиот јазик]]. Тие темелни промени довеле до мала споделба на граматички црти помеѓу старословенскиот и македонскиот јазик<ref name="конески"/>, па како резултат на тоа се создала [[Македонска рецензија на старословенскиот јазик|Македонската рецензија на старословенскиот јазик]]. Познати центри на Македонската рецензија се [[Охридска книжевна школа|Охридската книжевна школа]], [[Кратовска книжевна школа|Кратовската книжевна школа]] и [[Лесновска книжевна школа|Лесновската книжевна школа]]. Во јазичен поглед, ракописите од македонската варијанта се надоврзуваат на старословенските ракописи настанати во Македонија. Основна карактеристика на македонската варијанта е традиционалноста. Таа доаѓа до израз, пред сè, во писмото. Иако се случила промена во употребата на азбуката, и наместо [[глаголица]]та се наложила [[кирилица]]та, во македонските ракописи дури и во XIII век се среќаваат цели редови со глаголица.{{sfn|Бојковска|Минова-Ѓуркова|Пандев|Цветковски|2008|p=55}} Пример за тоа е [[Битолски триод|Битолскиот триод]]. Основна правописна карактеристика на македонската варијанта е позната под името мешање на [[јус|носовките]]. Имено во македонските ракописи се наложува посебно регулирање на носовките зад меките согласки. Така, зад ш, ж, ч, ц, ѕ, како и зад ј се пишувала голема носовка (ѫ) наместо мала (ѧ), а зад н', р', л', с' се пишувала мала носовка наместо голема. <gallery mode="packed-overlay" heights="200px"> DobromirGospelTetraevangelionFol121.jpg|[[Добромирово евангелие]] Bitola Triodion.jpg|[[Битолски триод]] Ohridski Apostol.jpg|[[Охридски апостол]] Радомирово евангелие.jpg|[[Радомирово евангелие]] </gallery> === Навлегување на српската редакција === [[Податотека:Loss of the wide pronounciation of yat in the Macedonian language.svg|мини|лево|Губење на широкиот изговор на [[јат]] во македонскиот јазик]] Третиот период на развојот на писмениот јазик во Македонија се поврзува со крајот на 13. и почетокот на 14 в., кога во Македонија (и тоа тргнувајќи од нејзиниот северен дел, па одејќи кон југ), навлегува српската редакција на црковнословенски јазик која во Македонија, во однос на јазикот и стилот, многу поретко се јавува во својот чист вид, бидејќи се меша со јазикот на традиционалната македонски писменост. Од процесите заеднички за македонскиот и српскохрватскиот јазик од особено значење е депалатализацијата на консонантите, во што македонскиот отишол најдалеку од сите јужнословенски јазици. Замената ѣ >е претставува исто така црта што ги сврзува македонските со српските екавски говори (таа проникнала и во западнобугарскиот). === Нов период === Четвртиот период од развојот на македонски писмен јазик е поврзан со почетокот на современиот македонски писмен јазик или, македонскиот книжевен јазик, врз народна современа (дијалектна) основа, во 16 в., кога се јавуваат текстови со црковнословенски и лаичка содржина подоцна именувани со заедничкиот наслов – [[дамаскини]]. Почнувајќи од 18 в. кога во Македонија, преку ширењето на печатени книги од Русија, навлегува рускоцрковнословенската редакција, а со тоа и делумно и јазикот и стилот на оваа редакција во писмениот јазик. Во првата половина на 19 в. во писмената практика се издвојуваат два стила на писмениот јазик: писмен јазик врз црковнословенска основа од мешан тип на руската, српската и македонската редакција во улога на висок стил и писмен јазик врз современа (разнодијалектна) основа и тој врши улога на низок стил. Освен ракописи пишувани на народен јазик со кирилско писмо, зачувани се и текстови пишувани на народен јазик, но со грчко писмо. Грчкото влијание во некои делови на [[Македонија]], особено некои јужни градови, до средината на [[19 век]], било толку силно што место [[кирилица]]та била распространета грчката азбука. Таа се употребувала за секојдневна преписка, но и за книжевни текстови. <gallery mode="packed-overlay" heights="200px"> Огледало - Кирил Пејчиновиќ.pdf|page=6|Огледало, 1816 Различна поучителна наставленија - Ј.Крчовски0001.tif|Различна поучителна наставленија, 1819 Pejchinovich2.jpg|Утешение грешним, 1840 Konikovo Gospel 2.JPG|Кониковско евангелие, 1852 </gallery> ;Јазичен развој Македонскиот јазик покажал и посебен развиток и во однос на назалните согласки. Тука се појавила вокализација на еровите и промената на назалните согласки се хронолошки и по резултат одделни појави. Притоа, единствено во македонскиот јазик дошло до изедначување на {{Уникод|Ѧ}} со {{Уникод|Ѣ}}, по губењето на назалниот призвук, така што во текстовите од XII век и XIII век се наоѓале пример како: п{{Уникод|Ѧ}}тель за п{{Уникод|Ѣ}}тель, с{{Уникод|Ѣ}}м{{Уникод|Ѣ}} за с{{Уникод|Ѣ}}м{{Уникод|Ѧ}} и сл. Со други зборови овој развиток одел вака: {{Уникод|Ѧ}} > {{Уникод|Ѣ}} (ä)> е. Во некои западномакедонски говори, особено во [[Поградец]] и [[Горица (Албанија)|Горица]] во Албанија, сѐ уште е зачуван изговорот со ä, па така имаме: рʲäка за река.<ref name="конески"/> ;Македонскиот јазик во пописната регулатива на САД Во инструкциите за попишувачите во [[САД]] се наведува македонскиот јазик во различен контекст. Така на пример: * Во пописните инструкции од [[1910]] година, во секцијата „ABILITY TO SPEAK ENGLISH“ став 137. стоело „''Do not write 'Macedonian,' but write Bulgarian, Turkish, Greek, Serbian, or Romanian, as the case May be.''“ — „Не пишувајте македонски, пишувајте бугарски, турски, грчки, српски или романски, според случајот.“<ref name="1910 Census:Instructions to Enumerators">{{Наведена мрежна страница |url=http://usa.ipums.org/usa/voliii/inst1910.shtml |title=1910 Census: Instructions to Enumerators |author=IPUMS USA |accessdate = 2007-06-07 |}}</ref><ref>[http://www2.census.gov/prod2/decennial/documents/1910InstructionstoEnumerators.pdf Инструкции за попишувачите 1910]</ref> * Во пописните инструкции од [[1920]] година, македонскиот јазик е додаден на листата со странски јазици како посебен јазик.<ref name="1920 Census:Instructions to Enumerators">{{Наведена мрежна страница |url=http://usa.ipums.org/usa/voliii/inst1920.shtml |title=1920 Census: Instructions to Enumerators |author=IPUMS USA |accessdate = 2007-06-07 |}}</ref><ref>[http://www2.census.gov/prod2/decennial/documents/1920InstructionstoEnumerators.pdf Инструкции за попишувачите 1920]</ref> * Во пописните инструкции од [[1930]] година македонскиот јазик повторно е на листата со странски јазици како посебен јазик.<ref name="1930 Census:Instructions to Enumerators">{{Наведена мрежна страница |url=http://usa.ipums.org/usa/voliii/inst1930.shtml |title=1930 Census: Enumerator Instructions |author=IPUMS USA |accessdate = 2007-06-07 |}}</ref><ref>[http://www2.census.gov/prod2/decennial/documents/1930InstructionstoEnumerators.pdf Инструкции за попишувачите 1930]</ref> Со анализа на овие пописни инструкции може да се заклучи дека до 1910 година постоело едно гледиште во американското општество во врска со македонскиот јазик, а од 1920 година администрацијата го поддржува гледиштето дека македонскиот јазик е засебен јазик кој го говорат некои од емигрантите од [[Европа]]. Подоцна во листата "C2SS Language Codes" на македонскиот јазик му е придружен кодот 2630. === Стандардизација === Идејата за стандардизација на македонскиот јазик има свои корени во 19 век, но прв посериозен обид на научен пристап претставува објавувањето на книгата „[[За македонцките работи]]“ од [[Крсте Петков Мисирков]] во 1903 г., на чија основа во 1945 г. и се извршила стандардизацијата на современиот македонски јазик. Оваа книга била остро дочекана од бугарската јавност, па била веднаш запленета и уништена. Останале само неколку примероци, од кои еден пронашол К. Неделковски во софиската библиотека.<ref name=gruevska>{{cite book |last1=Груевска-Маџоска |first1=Симона |title=Македонскиот јазик - континуитет во простор и време |date=2020 |publisher=Македонска академија на науките и уметностите |location=Скопје |pages=241–242 |chapter=За стандардизацијата на македонскиот јазик во XX век од социолингвистички аспект}}</ref> {{Викиизвор|1=За македонцките работи/Неколку зборои за македонцкиiот литературен iазик|2=Неколку зборои за македонцкиiот литературен iазик}} Врз основа на идеите за посебноста на македонскиот јазик и потребата од негова кодификација објавени од [[Ѓорѓија Пулевски]], како и од дејноста на „лозарите“ (дочекани исто така со остри напади од бугарската јавност) и др. македонисти („сепаратисти“) во 19 век, Мисирков ги поставува темелите на современиот македонски јазик, а тоа се: * дијалектна основа е централното наречје (Велес‒Прилеп‒Битола‒Охрид); * фонетски правопис; * лексички фонд од сите македонски говори.<ref name=gruevska/> === Кодификација === {{Главна|Кодификација на македонскиот стандарден јазик}} [[Податотека:Reseniie na asnom za jazik.jpg|мини|десно|Решение на АСНОМ за употребата на македонскиот јазик, донесено на [[2 август]] [[1944]] година]] [[Податотека:Решение за македонската азбука, мај 1945.jpg|мини|десно|Решение за македонската азбука, донесено на [[5 мај]] [[1945]] година]] [[Кодификација]]та на македонскиот јазик е поврзана со следниве историски настани: * со решението на првото заседание на [[АСНОМ]] ([[2 август]] [[1944]]) за воведување на македонскиот како службен јазик во македонската држава * со официјалното усвојување на [[Македонска азбука|македонската азбука]] * со официјалното усвојување на [[Македонски правопис|македонскиот правопис]] Македонската државност се зацврстува со [[Историја|историските]] решенија на [[Прво заседание на АСНОМ|Првото заседание на АСНОМ]]. Меѓу тие решенија од особено значење е Решението за воведување на македонски литературен јазик како службен во македонската држава. Исто така, [[Президиум на АСНОМ|Президиумот на АСНОМ]], како највисоко тело на македонската држава, во [[ноември]] [[1944]] година назначил комисија составена од македонски [[Филологија|филолози]] и од општествени дејци кои требало да поднесат предлог за азбука и за [[правопис]] на македонскиот јазик. Прашањето за азбуката и правописот се решило во [[мај]] [[1945]] година. Заедно со ова прашање, членовите на комисијата разгледале повеќе прашања од особено значење за оформувањето на македонскиот литературен јазик. Кодификацијата на македонскиот литературен јазик ја одразува македонската јазична практика. [[Блаже Конески]] има значаен придонес за кодификацијата на македонскиот литературен јазик и за [[стандардизација]]та на литературно-јазичната норма. Македонскиот јазик има сличности со другите словенски јазици, а најмногу со [[Бугарски јазик|бугарскиот]] и [[Српски јазик|српскиот јазик]]. Македонскиот и бугарскиот јазик се единствените од групата на словенски јазици кои со текот на развојот ги изгубиле [[падеж|падежните форми]], а од нив останат е само вокативот (Македонијо; мајко; професоре итн.), како и во некои зборчиња (него; нему; скришум итн.). За македонскиот јазик, [[Реџиналд де Бреј|Р. Г. А де Бреј]] вели: {{Цитатник|Како иронија на историјата, народот чии предци им го дале на Словените првиот литературен јазик, беа последни на кои им се призна јазикот како посебен словенски јазик, различен од соседните бугарски и српски.<ref>Р.Г.А. де Бреј, “Водич за источнословенските јазици“, p.137.</ref>}} ==Географска распространетост== {{Further|Географска распространетост на македонскиот јазик}} [[Податотека:MapOfMacedonianSpeakers-new.png|мини|лево|320п|Распространетост на луѓе коишто го зборуваат македонскиот јазик низ светот: {{легенда|#000250|[[службен јазик]], ≈2 милиони говорители во [[Македонија]];}} {{легенда|#00038c|≈70.000 говорители во Австралија;}} {{легенда|#0006fc|>50.000 говорители во Германија, Италија и Швајцарија;}} {{легенда|#8184ff|>20.000 говорители во Албанија, Грција, САД;}} {{легенда|#dddeff|≈10.000 говорители во Австрија, Белгија, Данска, Канада, Холандија, Србија, Франција, Шведска}} {{легенда|#b9b9b9|<10.000. говорители — други држави}}]] Иако точниот број на говорители на македонскиот јазик како мајчин и како втор јазик не е точно познат, особено поради политиките на соседните држави и поради [[Преселба на населението|емиграцијата]] на населението, се претпоставува дека има помеѓу 1,4 милиони и 3,5 милиони луѓе кои го говорат македонскиот јазик како мајчин.<ref name="ethnologue">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd |title=Ethnologue report for Macedonian |work=[[Ethnologue]] |date=19 February 1999 |accessdate=7 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120901171251/http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd |archive-date=1 September 2012 |url-status=live }}</ref><ref name="periods435">{{Harvnb|Friedman|Garry|2001|page=435}}</ref> Според пописот во 2002 година, населението на Македонија изнесувало 2 022 547 жители, од кои 1 344 815 жители го пријавиле македонскиот како мајчин јазик.<ref name="census">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002|work=Book X|publisher=Статистичко биро на Република Македонија|year=мај 2005|location=Скопје|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190501180540/http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf|archive-date=1 мај 2019|url-status=live}}</ref> Македонскиот јазик се изучува и се зборува на различни степени како втор јазик од сите етнички малцинства во државата.<ref name="periods435" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ffzg.unizg.hr/fisol/zbornik.pdf|title=Македонскиот јазик како втор и странски: терминолошки прашања|trans-title=Macedonian as a foreign and second language: terminological questions|language=mk|first1=Емилија|last1=Црвенковска|first2=Елена|last2=Петроска|publisher=Свети Кирил и Методиј|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20120616214059/http://www.ffzg.unizg.hr/fisol/zbornik.pdf|archive-date=16 јуни 2012|url-status=live}}</ref> Тој е втор јазик за околу 677 733 граѓани на Македонија, односно припадниците на малцинствата во државата (иако меѓу овие има голем број луѓе каде јазикот им е мајчин, особено меѓу Македонците-муслимани). Надвор од Македонија, има мали етнички македонски малцинства во соседните држави кои го говорат македонскиот јазик како мајчин, вклучувајќи и 4 697 во [[Албанција|Албанија]] (попис од 1989),<ref>{{Harvnb|Artan|Gurraj|2001|p=219}}</ref> 1 609 во [[Бугарија]] (попис од 2011)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/2/2/R9.aspx|title=Население по етническа група и майчин език|trans-title=Population per ethnic group and mother tongue|language=bg|year=2011|publisher=Бугарско биро за попис|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20151219105400/http://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/2/2/R9.aspx|archive-date=19 December 2015|url-status=live}}</ref> и 12 706 во [[Србија]] (попис во 2011).<ref name="census_rs">{{Наведена мрежна страница|url=http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/Public/ReportResultView.aspx?rptId=3690|title=2011 Census – Mother tongue|last=|first=|date=|work=|publisher=Статистичко биро на Република Србија|archive-url=https://archive.today/20141023154939/http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/Public/ReportResultView.aspx?rptId=3690|archive-date=23 October 2014|dead-url=|accessdate=20 јануари 2015|url-status=dead}}</ref> Тешко е да се определи точниот број на говорители на македонскиот јазик во Грција поради политиката во државата, но бројот на словенски говорители се претпоставува дека бил помеѓу 50 000 и 300 000 во последната деценија на [[20 век|XX век]].<ref name="hill">{{Harvnb|Hill|1999|page=19}}</ref><ref name="Poulton167">{{Harvnb|Poulton|2000|page=167}}</ref> Според проценките од 1964 година, околу 580 000 Македонци живеат надвор од државата, а најголем број мигранти има во [[Австралија]], во [[Канада]] и во [[САД]]. Бројот на говорители на македонски јазик во овие држави изнесува 66 020 во Австралија (според пописот во 2016),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://profile.id.com.au/australia/language|title=Language spoken at home - Ranked by size|publisher=Profile ID|accessdate=18 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226071838/https://profile.id.com.au/australia/language|archive-date=26 December 2018|url-status=live}}</ref> 15 605 во Канада (според пописот во 2016)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&A=R&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=01&GL=-1&GID=1235625&GK=1&GRP=1&O=D&PID=110212&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2016&THEME=118&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0|2=|title=Data tables, 2016 Census|publisher=Statcan.gc.ca|accessdate=18 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200220044913/https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&A=R&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=01&GL=-1&GID=1235625&GK=1&GRP=1&O=D&PID=110212&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2016&THEME=118&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0|archive-date=20 февруари 2020|url-status=live}}</ref> и 22 885 во САД (според пописот во 2010).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.census.gov/data/tables/2013/demo/2009-2013-lang-tables.html|title=Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over: 2009-2013|publisher=[[United States Census]]|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200412195838/https://www.census.gov/data/tables/2013/demo/2009-2013-lang-tables.html|archive-date=12 April 2020|url-status=live}}</ref> Има повеќе од 50 000 говорители на македонски како мајчин во државите од [[Западна Европа]], главно во [[Германија]], во [[Швајцарија]] и во [[Италија]].<ref name="Министерство За Надворешни Работи">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.mfa.gov.mk//Upload/ContentManagement/Files/Broj%20na%20makedonski%20iselenici%20vo%20svetot.doc |title=Број на македонски иселеници во светот |publisher=[[Министерство за надворешни работи]]|accessdate=30 април 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080530070621/http://www.mfa.gov.mk//Upload/ContentManagement/Files/Broj%20na%20makedonski%20iselenici%20vo%20svetot.doc |archivedate=30 мај 2008|url-status=dead|language=mk}}</ref> Македонскиот јазик има официјален статус само во Македонија, но е признаен како малцински и службен јазик во делови од [[Албанија]] ([[Пустец]]),<ref name="Naumovski">{{наведени вести|url=http://balkans.courriers.info/article24081.html|title=Minorités en Albanie : les Macédoniens craignent la réorganisation territoriale du pays|last=Наумовски|first=Жаклина|language=fr|date=25 јануари 2014|publisher=Balkan Courriers|accessdate=16 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140517121607/http://balkans.courriers.info/article24081.html|archive-date=17 мај 2014|url-status=live}}</ref><ref name="see">{{Наведена мрежна страница|url=http://miris.eurac.edu/mugs2/do/blob.pdf?type=pdf&serial=1003744282130|title=On the Status of the Minorities in the Republic of Albania|publisher=Албански хелсиншки комитет|location=[[Софија]]|year=2000|accessdate=27 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303224002/http://miris.eurac.edu/mugs2/do/blob.pdf?type=pdf&serial=1003744282130|archive-date=3 March 2016|url-status=live}}</ref> [[Романија]], Србија ([[Јабука]] и [[Пландиште]])<ref name="serbia">{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/makedoncite-vo-srbija-gi-uzhivaat-site-malcinski-prava-kako-i-srbite-vo-makedonija|title=Македонците во Србија ги уживаат сите малцински права, како и Србите во Македонија|language=mk|publisher=[[Сител]]|first=Валентин|last=Николовски|date=30 октомври 2016|accessdate=26 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326215220/https://sitel.com.mk/makedoncite-vo-srbija-gi-uzhivaat-site-malcinski-prava-kako-i-srbite-vo-makedonija|archive-date=26 March 2020|url-status=live}}</ref> и [[Босна и Херцеговина]].<ref name="bih">{{Наведена мрежна страница|title=Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages|url=http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=63PpH3zN|publisher=Совет на Европа|accessdate=25 април 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208122308/http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=63PpH3zN|archive-date=8 декември 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Има предлози македонскиот јазик да се изучува во некои училишта во [[Романија]] поради тоа што Македонците се официјално призната малцинска група.<ref name="rou">{{Наведена мрежна страница |url=https://www.coe.int/en/web/conventions/search-on-treaties/-/conventions/treaty/148/declarations |title=European Charter for Regional or Minority Languages |publisher=Council of Europe |date= |accessdate=8 јули 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151018085208/http://www.coe.int/en/web/conventions/search-on-treaties/-/conventions/treaty/148/declarations |archive-date=18 октомври 2015 |url-status=live }}</ref> Во Косово се зборува [[горански дијалект|горанскиот дијалект]] кој некои јазичари го сметаат за македонски. Македонскиот јазик се изучува и предава на повеќе универзитети шурум светот, како: [[Франција]], [[Германија]], [[Австрија]], [[Италија]], [[Русија]], Австралија, Канада и САД ([[Чикаго]] и [[Северна Каролина]]).<ref name="usikova105">{{Harvnb|Usikova|2005|page=105–106}}</ref> == Македонистика == {{Главна|Македонистика|Список на македонисти}} [[Податотека:Leonhard Masing, 1900s.jpg|мини|десно|150п|[[Леонард Мазинг]] (1845 — 1936) ја одбранил докторската дисертација на ''За јазиковната оценка на Македонските Словени'' (1890).]] Македонистиката е наука што ги проучува [[Историја на македонскиот јазик|развојот]], [[Правопис на македонскиот јазик|правописот]] и другите одлики на македонскиот јазик. Почетоците на македонистиката се поврзани со политичките состојби на Балканскиот Полуостров во времето на османлиското владеење. Поради територијалните претензии на новосоздадените словенски држави [[Србија]] и [[Бугарија]] кон [[Македонија]], кај нив се јавила потребата за докажување на културната поврзаност на населението на Македонија со она во нивните држави. Притоа македонистиката во најголем дел се развива како дел од политичките спорови околу припадноста на Македонците, а со тоа и припадноста на териториите коишто тие ги населуваат. Својот вистински расцут македонистиката го доживува по обновувањето на македонската државност во 1944 година. Со кодификацијата на современиот македонски литературен јазик и основањето на низа образовни и научни установи чиј основен предмет на изучување е македонскиот јазик, се создаваат сите услови за непречено и објективно развивање на македонистиката како дел од светската јазичаричка наука. == Книжевност == [[Податотека:Mugri.jpg|мини|десно|150п|„[[Бели мугри]]“ — една од најдобрите поетски збирки на македонски.]] {{Главна|Македонска книжевност}} Македонската книжевност или литература е поим кој ги опфаќа пишаните дела на македонски јазик. Првите книги напишани на македонски јазик или на некој од неговите дијалекти датираат од времето на Македонската рецензија на старословенскиот јазик, поточно од периодот на Охридската и Лесновската книжевна школа, која воглавно била религиска книжевност.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/354306/Macedonian-literature Macedonian literature] - Britannica</ref> Македонската книжевност е поделена на три големи периоди, кои понатака се делат на уште неколку. Периодите на македонската книжевност се:<ref name="manu">{{Наведена книга|last=Ristovski|first=Blaže|title=Periodizacija na makedonskiot literaturno-kulturen razvoj|publisher=Macedonian Academy of Sciences and Arts|location=Skopje}}</ref> * Стара македонска книжевност — IX до XVIII в. **од христијанизацијата на Македонија до турската инвазија — IX до XIV в. **од турската инвазија до XVIII век *Нова македонска книжевност — 1802 до 1944 ** преродбенички период ** револуционерен период ** меѓувоен период *Модерна македонска книжевност — 1944— == Дијалекти и дијалектологија == {{Главна|Дијалекти на македонскиот јазик|Македонска дијалектологија}} [[Податотека:Македонски дијалекти.svg|мини|400x400px|Дијалекти на македонскиот јазик]] Македонската дијалектологија е посебна развиена гранка на [[македонистика]]та која се занимава со проучување, истражување, документирање и зачувување на [[Македонски дијалекти|македонските дијалекти]]. Како стабилна научна дисциплина во македонистиката, дијалектологијата се развила после [[Кодификација на македонскиот јазик|кодификацијата на македонскиот јазик]], но нејзиното присуство се забележува и пред [[1940]]-те години. Дијалектологијата на македонскиот јазик е постара дисциплина и датира уште од првите научни трудови кои се занимавале со македонскиот јазик или од втората половина на XIX век. Како позначајни македонски дијалектолози се забележуваат [[Ватрослав Јагиќ]], [[Ватрослав Облак]], [[Виктор Григорович]], [[Мјечислав Малецки]], [[Зузана Тополињска]], [[Божидар Видоески]] и други.<ref name="македонска граматика">{{наведена книга|author2=Стојка Бојковска, Димитар Пандев, Лилјана Минова - Ѓуркова, Живко Цветковски|title=Македонски јазик за средно образование|publisher=Просветно Дело АД|location=Скопје|date=2001|pages=413 - 454}}</ref> Дијалектите на македонскиот јазик се варијации на стандардниот литературен јазик. Македонскиот јазик брои околу 27 дијалекти поделени во три главни групи. Главната граница помеѓу двата блока источните и западните дијалекти е планината [[Скопска Црна Гора]], продолжува со реката [[Вардар]] па сè до [[Егејско Море|Егејското Море]] ([[Бело Море]]). Главна особина за западните дијалекти е побавниот тоналитет на дијалектите, користење на тројниот член и акцентот паѓа на третиот слог од крајот на зборот. Заедничка особина за источните дијалекти е побрзиот тоналитет на зборување, кратење на зборови и променлива позиција на акцентот. Дијалектите се зборуваат на цела територија на [[Република Македонија]], [[Пиринска Македонија]], [[Егејска Македонија]] ([[Беломорска Македонија]]), [[Мала Преспа]] и [[Голо Брдо]] и југозападно [[Република Косово|Косово]]. Македонскиот јазик, со сите негови дијалекти има над 3 милиони говорници. {| style="text-align: center; margin-left: auto; margin-right: auto;" | {{listen|filename=Prilep-Bitola dialect speech - Bitola.ogg|title=Битолски дијалект|description=Зборуван македонски, со битолски дијалект.|help=no|image=none}} | {{listen|filename=Prilep-Bitola dialect speech - Topolčani.ogg|title=Прилепски дијалект|description=Зборуван македонски, со прилепски дијалект.|help=no|image=none}} | {{listen|filename=Štip – Kočani dialect speech - Štip.ogg|title=Штипски дијалект|description=Зборуван македонски, со штипски дијалект.|help=no|image=none}} |} == Карактеристични особини == [[Податотека:DFJ marka ASNOM.jpg|мини|десно|190п|Поштенска марка на ДФЈ издадена во 1944 во чест на годишнината од АСНОМ на која пишува '''„Антифашистичко Собрание на Народното Ослободуенје на Македониа“''']] Карактеристични особини на македонскиот јазик се: * немањето [[падеж]]и т.е. аналитичката деклинација преку користењето на [[предлог|предлозите]] при искажувањето на различни граматички поврзаности помеѓу различни делови на реченицата (на книгата; за книгата; во книгата; под книгата; со книгата) * третосложниот [[акцент]] (`планина; пла`нината; плани`нарите) * двоен предмет (него го видов; неа ја сакам) * минато време со помошниот глагол ИМА (имам видено; немам јадено) * минато време со помошниот глагол СУМ + [[глаголска придавка]] (не сум сменет; не сум јаден) * [[минато-идно време]] (Те отепав, кога ќе те фатам!) == Правописен и правоговорен систем == {{Главна|Правопис на македонскиот јазик}} [[Податотека:Pravopis 1991.jpg|мини|десно|180п|Правопис на македонскиот литературен јазик од 1991 година]] Залагањето за создавање на македонски литературен јазик датира уште од почетокот на [[XIX век]], со појавата на [[просветителство во Македонија|просветителите]]. Тие се застапувале за употреба на македонски народен јазик, на кој и ги пишувале своите книги и текстови, а првите книги се со религиска содржина за да ја приближат верата до народот. Од големо значење се залагањата на [[Јоаким Крчовски]], [[Кирил Пејчиновиќ]] и [[Теодосиј Синаитски]], а посебно се истакнуваат [[Ѓорѓија Пулевски]] и [[Крсте Петков Мисирков]], кој во својата книга „[[За македонцките работи]]“ одвојува статија во која ги изјавува своите ставови за начинот на формирање на македонски литературен јазик. На [[Првото заседание на АСНОМ]], [[2 август]] [[1944]], е донесен решение за воведување на македонскиот јазик како службен јазик во македонската држава. [[Комисијата за азбука]] и правопис своите ставови ги формулирала во Резолуција, донесена на [[3 мај]], а усвоена на [[5 мај]] [[1945]] година. Заслугата на [[Блаже Конески]] за кодификацијата на македонскиот литературен јазик е во тоа што создал „[[Граматика на македонскиот литературен јазик]]“, „[[Речник на македонскиот јазик со српскохрватски толкувања|Речник на македонскиот литературен јазик]]“, како и „Правопис на македонскиот литературен јазик“, подготвен заедно со [[Крум Тошев]], кој е озаконет на [[7 јуни]] [[1945]] година. Низ историјата и низ својот развој, македонскиот јазик користел неколку [[Системи на пишување|писма за пишување]]. Така, македонскиот јазик користел повеќе писма меѓу кои: [[старомакедонската азбука]], [[глаголица]]та, [[црковнословенската кирилица]], [[илинденската азбука]] и [[преродбеничката азбука]]. Денес македонскиот јазик користи [[македонска азбука]], односно кирилска азбука приспособена на македонскиот фонетички и фонолошки систем. Македонската азбука е заснована на реформите и [[азбука]]та на [[Крсте Петков Мисирков]]. == Фонетски и фонолошки систем == {{Македонски јазик}} ;Фонетика и фонологија {{Главна|Фонетика и фонологија на македонскиот јазик}} [[Фонетика]]та и [[фонологија]]та се делови од науката за јазикот кои го проучуваат гласовното рамниште на јазикот. Тие се сродни науки, тесно поврзани една со друга и се дополнуваат меѓу себе. Во принцип, фонетиката го проучува создавањето на гласовите со говорните органи, познато како артикулација, и нивните звучни својства или гласови, познати како акустика. Од другата страна пак, фонологијата го проучува гласот како елемент кој има функција во јазикот да прави разлика меѓу две јазични единици. Со други зборови, фонологијата може да се нарече функционална фонетика. Двете науки во својот центар на внимание го имаат гласот и неговото формирање. Во тесна врска со овие две науки се правописот и правоговорот. Фонетиката и фонологијата ги изучуваат следните дисциплини: гласот и фонемата, говорните органи, поделбата на гласовите, гласовните промени, акцентот, акцентот на сложенките, отстапување од акцентското правило, акцентот на туѓите зборови и акцентските целости<ref name="општа граматика"/>. ;Гласовен систем Во македонскиот јазик [[Самогласка|самогласките]] се: ''а'', ''е'', ''и'', ''о'', ''у'', додека согласките се останатите 26 гласови од македонскиот фонетски систем. Одлики на гласовите во македонскиот јазик се [[едначење по звучност|едначењето по звучност]], [[обезвучување на крајот на зборот|обезвучувањето на крајот од зборот]], [[удвојување на согласки|удвојувањето на согласки]] и [[елизија]]та. '''Самогласки''' {| class="wikitable" |- ! ![[Предна самогласка|Предни]] ![[Самогласка од среден ред|Средни]] ![[Задна самогласка|Задни]] |-align=center ![[Затворена самогласка|Затворени]] |{{МФА|i}} <и> | |{{МФА|u}} <у> |-align=center ![[Средна самогласка|Средни]] |{{МФА|ɛ}} <е> | ({{МФА|ə}}) |{{МФА|ɔ}} <о> |-align=center ![[Отворена самогласка|Отворени]] | |{{МФА|a}} <а> | |} '''Согласки'''<ref>{{Harvcoltxt|Friedman|2001|p=11}}</ref><ref>{{Harvcoltxt|Lunt|1952|pp=11–12}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center" |- ! ! colspan="2" | [[Двоуснена согласка|Двоуснени]] ! colspan="2" | [[Усненозабна согласка|Уснено-<br>забни]] ! colspan="2" | [[Забна согласка|Забни]] ! colspan="2" | [[Венечна согласка|Венечни]] ! colspan="2" | [[Венечно-преднонепчена согласка|Венеч.-<br/>преднеп.]] ! colspan="2" | [[Преднонепчена согласка|Предно-<br>непчени]] ! colspan="2" | [[Заднонепчена согласка|Задно-<br>непчени]] |- ! [[Носна согласка|Носни]] | colspan="2" | {{IPA link|m}} | colspan="2" | | colspan="2" | {{IPA link|n̪|n}} {{ref|3a|3}} | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | {{IPA link|ɲ}} | colspan="2" | |- ! [[Избувна согласка|Избувни]] | {{IPA link|p}} | {{IPA link|b}} | colspan="2" | | {{IPA link|t̪|t}} | {{IPA link|d̪|d}} | colspan="2" | | colspan="2" | | {{IPA link|c}} {{ref|1a|1}} | {{IPA link|ɟ}} {{ref|1a|1}} | {{IPA link|k}} | {{IPA link|ɡ}} |- ! [[Слеана согласка|Слеани]] | colspan="2" | | colspan="2" | | {{IPA link|t͡s}} | {{IPA link|d͡z}} | colspan="2" | | {{IPA link|t͡ʃ}} | {{IPA link|d͡ʒ}} | colspan="2" | | colspan="2" | |- ! [[Струјна согласка|Струјни]] | colspan="2" | | {{IPA link|f}} | {{IPA link|v}} | {{IPA link|s̪|s}} | {{IPA link|z}} | colspan="2" | | {{IPA link|ʃ}} | {{IPA link|ʒ}} | colspan="2" | | colspan="2" | {{IPA link|x}} |- ! [[Приближна согласка|Приближни]] | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" |{{IPA link|ɫ}} {{ref|2a|2}}<sup>,</sup> {{ref|3a|3}} | colspan="2" |{{IPA link|l}} {{ref|2a|2}} | colspan="2" | | colspan="2" |{{IPA link|j}} | colspan="2" | |- ! [[Трепетна согласка|Трепетни]] | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | {{IPA link|r}} {{ref|3a|3}} | colspan="2" | | colspan="2" | | colspan="2" | |} ;Писмо {{главна|Македонска азбука}} [[Македонската азбука]] е официјалната азбука во [[Република Македонија]] и единствено писмо за пишување на јазикот. Азбуката е заснована на [[кирилица]]та со мали прилагодувања согласно на фонетскиот и фонолошкиот систем на јазикот. Азбуката има 31 буква и е заснована на [[преродбеничката азбука]] на [[Крсте Петков Мисирков]]. <center> {|class="wikitable" style="border-collapse:collapse;" |- |bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="31" | '''Големи букви''' |- |width=3% align="center"|А ||width=3% align="center"|Б ||width=3% align="center"|В ||width=3% align="center"|Г ||width=3% align="center"|Д ||width=3% align="center"|Ѓ ||width=3% align="center"|Е ||width=3% align="center"|Ж||width=3% align="center"|З ||width=3% align="center"|Ѕ ||width=3% align="center"|И ||width=3% align="center"|Ј ||width=3% align="center"|К ||width=3% align="center"|Л ||width=3% align="center"|Љ ||width=3% align="center"|М||width=3% align="center"|Н ||width=3% align="center"|Њ ||width=3% align="center"|О ||width=3% align="center"|П ||width=3% align="center"|Р ||width=3% align="center"|С ||width=3% align="center"|Т ||width=3% align="center"|Ќ||width=3% align="center"|У ||width=3% align="center"|Ф||width=3% align="center"|Х ||width=3% align="center"|Ц ||width=3% align="center"|Ч ||width=3% align="center"|Џ ||width=3% align="center"|Ш |- |align="center" colspan="31" | '''Мали букви''' |- |align="center"|а||align="center"|б||align="center"|в||align="center"|г||align="center"|д||align="center"|ѓ||align="center"|е||align="center"|ж||align="center"|з||align="center"|ѕ||align="center"|и||align="center"|ј||align="center"|к||align="center"|л||align="center"|љ||align="center"|м||align="center"|н||align="center"|њ||align="center"|о||align="center"|п||align="center"|р||align="center"|с||align="center"|т||align="center"|ќ||align="center"|у||align="center"|ф ||align="center"|х||align="center"|ц||align="center"|ч||align="center"|џ||align="center"|ш |} </center> ;Акцент {{Главна|Акцент во македонскиот јазик}} Македонскиот акцент е динамичен или ''експираторен'' и определен. Македонскиот акцент секогаш паѓа на третиот слог од крајот на зборот за третосложни или повеќесложни зборови (пр. ''тáт-ко-то'', ''тáт-ков-ци'', ''тат-кóв-ци-те'', ''Ма-кé-до-нец''), на вториот слог на двосложни зборови (пр. ''дé-те, мáj-ка, тáт-ко'') и на единствениот слог кај едносложните зборови (пр. ''рóг, с'рп, к'рв''). При зголемување на бројот на слоговите кај еден ист збор, акцентот го менува слогот, при што пак се води сметка тој да биде на третиот слог од крајот на зборот. Така имаме: '''учител — уч'ителот — учит'елите'' и сл. Во македонскиот јазик има отстапувања од третосложното акцентирање во следниве случаи<ref name="општа граматика"/>: # кај [[глаголски прилог|глаголските прилози]]: ''викáјќи'', ''одéјќи'' итн. # кај [[Прилог за време|прилозите за време]]: ''годин'ава, лет'ово'' итн. # кај туѓите зборови: ''клишé'', ''генéза'', ''литератýра'' итн. == Морфолошки систем == {{Главна|Морфологија на македонскиот јазик}} [[Податотека:Zborovni grupi.svg|мини|десно|300п|Зборовните групи. Во сино се менливите, во зелено се неменливите зборовни групи.]] Морфологијата во македонскиот јазик] и во останатите јазици е дел од [[лингвистика]]та која се занимава со проучување на формите на [[Зборовни групи во македонскиот јазик|зборовите]], нивното градење и граматички значења. Самиот збор е од [[Старогрчки јазик|старогрчко]] потекло и во превод значи ''наука за формите''. Главната цел на морфологијата е да ја проучува структурата на зборовите и правилата и принципите според кои самите зборови се обединуваат во групи. Многу сродна наука на морфологијата е '''морфосинтаксата на македонскиот јазик''' која се занимава со употребата на зборовите во реченица.<ref name="општа граматика">{{наведена книга|last=Бојковска|first=Стојка|author2=Лилјана Минова - Ѓуркова, Димитар Пандев, Живко Цветковски|title=Општа граматика на македонскиот јазик|editor=Саветка Димитрова|publisher=АД Просветно Дело|location=Скопје|date=декември 2008|pages=155 - 160|isbn=978-9989-0-0662-7}}</ref> Зборот во секој јазик, така и во македонскиот е изграден од неколку различни елементи. Некои од нив имаат значење односно се лексички, а некои немаат значење и се граматички или функционални. Како пример за ова може да се разгледа зборот ''„млекар“'' поделен на неколку начини<ref name="општа граматика"/>: * м + л + е + к + а + р — ''низа на гласови или познати како фонеми'' * мле + кар — ''низа на слогови'' * млек + ар — ''низа на значенски делови наречени морфеми'' Зборовите во секој јазик претставуваат одделни единки, но според некои одлики тие се поврзани меѓу себе, формирајќи помали или поголеми групи. Така, тие можат да бидат поврзани според значење, според форма, според службата во реченицата итн. Така поврзаните зборови создаваат зборовни групи или класи. Во науката за јазикот има различен број класификации, но најчести се значенската или ''семантичка'', формалната или ''морфолошка'' и функционална или ''синтаксичка'' класификација.<ref name="општа граматика"/> Според морфолошката класификација, единаесетте зборовни групи се класифицираат во две групи и тоа на менливи и неменливи зборовни групи. Менливите зборовни групи ја менуваат својата форма заради морфолошките потреби, а неменливите не. Менливите зборови ги опфаќаат: ''именките, придавките, броевите, заменките и глаголите'', додека неменливите ги опфаќаат ''прилозите, предлозите, сврзниците, честичките, извиците и модалните зборови''.<ref name="општа граматика"/> Според синтаксичката класификација зборовите се делат на полнозначни или отворени зборовни групи и службени или лексички и службени или функционални зборови. Во полнозначните се вметнуваат ''именките, придавките, броевите, заменките, глаголите, прилозите и модалните зборови'', додека во службените се вметнуваат ''предлозите, сврзниците, честичките и извиците''. Во вистинска самостојност се изделуваат именките, глаголите и дел од заменките (именските), а другите самостојни зборови имаат ограничена синтаксичка независност.<ref name="општа граматика"/> == Синтаксичен систем == {{Главна|Синтакса на македонскиот јазик}} Основна единица на синтаксата е реченицата. Врз реченицата е осврнато вниманието на синтаксата. Понатака реченицата може да е подели на две големи групи, односно [[Проста реченица во македонскиот јазик|проста]] и [[Сложена реченица во македонскиот јазик|сложена реченица]]. Простите и сложените реченици во [[македонскиот јазик]] се составени од именски групи или наречени синтагми, но и од останати елементи како глаголи или прилози. Сите овие наведени елементи функционираат во најсложената јазична форма наречена врзан текст<ref name="општа граматика"/>. Следниот пример сликовито го презентира составувањето на врзаниот текст почнувајќи од најмалите единици: :''бран → голем бран → На крајбрежјето на Охридското Езеро се забележуваат големи бранови. → Гледајќи и фотографирајќи од Самоиловата тврдина, забележав дека големи бранови се приближуваа кон охридското крајбрежје. → Едно утро решив да се искачам на Самоиловата тврдина и да сликам фотографии по не знам кој пат. Иако одењето по старите и делумно стрми улици е тешко јас успеав и се искачив. Гледајќи и фотографирајќи од Самоиловата тврдина забележав дека големи бранови се приближуваа кон охридското крајбрежје''. Според ова, опширно основните синтаксички единици се<ref name="општа граматика"/>: :'''Реченицата''', било да е проста или проширена, е синтаксичка единица што содржи глагол со лична форма, како и останати елементи од кои најчести се именските делови. :'''Именската група''' или '''синтагмата''' се среќава во рамките на сите членови на реченицата, освен во прирокот. Основен белег е тоа што мора да има именка во самата структура по која и го носи името оваа синтаксичка категорија. :'''Сложената реченица''' е еден вид резултат на поврзување на најмалку две одделни реченици, што како резултат на тоа мора да содржи најмалку две самостојни личноглаголски форми. :'''Врзаниот текст''' е надреченична целина кој содржи повеќе реченици и ги опфаќа сите претходно наведени елементи. == Фразеолошки систем == {{Главна|Фразеологија на македонскиот јазик}} Зборовните групи што во јазикот се користат како една целина се нарекуваат [[Фразеологизам|фразеологизми]], кои имаат посебни јазичарички одлики и вредности. Во реченицата зборовите можат да се поврзуваат, да се здружуваат во целости од различен вид. Така на пример, зборот ''[[орев]]'' може да оди со повеќе [[Придавка|придавки]] како на пример ''„голем орев“'' или ''„мал орев“'', со [[глагол]]и како на пример ''„јаде орев, купува ореви“'' и слично. Ова доведува до општите принципи на [[фразеологија]]та каде зборовите во реченицата можат слободно да се здружуваат односно да се наоѓаат во слободна врска. При ваква врска секој од зборовите си го задржува своето посебно значење, така што значењето на составот е еднакво на збирот на значењата на зборовите што влегуваат во тој состав<ref name="општа граматика"/>. Во македонскиот јазик зборовните состави можат да се наоѓаат и во неслободна врска, односно постојана врска. Така на пример, зборот орев во реченицата ''„Ова е тврд орев, не се крши со заби“'' и зборот орев во реченицата ''„Ќе бидеме тврд орев за нашиот утрешен противник“'' нема исто значење. Во составите на овој вид ослабува одделното значење на зборовите и се формира едно ново значење кое не е збир на значењата на составните елементи<ref name="општа граматика"/>. == Ономастички систем == {{Главна|Ономастика на македонскиот јазик}} Ономастика по дефиниција е наука што ги проучува сопствените имиња. Самиот збор ономастика потекнува од [[Старогрчки јазик|грчкиот]] глагол ''„onomadzo“'' што во превод значи ''„именувам“''. Ономастиката е релативно нова јазичаричка дисциплина. Во [[Македонија]] и [[македонистика]]та почнала да се развива и да бележи конкретни резултати во [[XIX век]]. Самата научна дисциплина долго време се сметала за дел од останати науки како на пример географија, историја, етнографија и слично. == Наводи == {{Reflist}} === Литература === {{Refbegin}} * {{cite book |last=Конески |first=Блаже |author-link=Блаже Конески |date=2021 |title=Историја на македонскиот јазик: Историска фонологија на македонскиот јазик |url=http://koneski.manu.edu.mk/wp-content/uploads/2021/10/9-tom-KONESKI.pdf |location=Скопје |publisher=Македонска академија на науките и уметностите |isbn=978-608-203-327-3}} * {{cite book |last1=Бојковска |first1=Стојка |last2=Минова-Ѓуркова |first2=Лилјана |last3=Пандев |first3=Димитар |last4=Цветковски |first4=Живко |date=2008 |title=Општа граматика на македонскиот јазик |location=Скопје |publisher=Просветно дело |isbn=978-998-900-622-7}} {{Refend}} == Поврзано == {{Портал|Македонија}} * [[Граматика на македонскиот јазик]] * [[Правопис на македонскиот јазик]] * [[Дијалекти на македонскиот јазик]] * [[Македонска азбука]] * [[Историја на македонскиот јазик]] * [[Развојот на македонската азбука]] == Надворешни врски == {{братскиврски|Македонски јазик}} ;Документи{{External media|float=right|video1=[https://www.youtube.com/watch?v=3XajEDdCCpo Вардар филм — Низ Пиринска Македонија 1948] [[YouTube]]}} * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0001Pulevski%20Trijazichnik.pdf Речник на три јазика, Ѓорѓија Пулевски] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305185905/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0001Pulevski%20Trijazichnik.pdf |date=2012-03-05 }} — 1875 * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0002Macedonischen%20Slaven.pdf Zur Sprachlichen Beurtellung der Macedonischen slaven,Leonhard Masing] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110418234557/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0002Macedonischen%20Slaven.pdf |date=2011-04-18 }} — 1890, на германски јазик * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0003Macedoslavischen%20Dialekte.pdf Zur Laut- und Akzentlehre der Macedonischen dialekte,Leonhard Masing] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305165051/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0003Macedoslavischen%20Dialekte.pdf |date=2012-03-05 }} — 1891, на германски јазик * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0004Vatroslav%20Oblak.pdf MACEDONISCHEN STUDIEN, Vatroslav Oblak] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305164554/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0004Vatroslav%20Oblak.pdf |date=2012-03-05 }} — 1896, на германски јазик * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0005%20Za%20makedonckite%20raboti.pdf За македонцките работи, Крсте Петков Мисирков] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091122133148/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0005%20Za%20makedonckite%20raboti.pdf |date=2009-11-22 }} — 1903 * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0006ABECEDAR%201925.pdf Абецедарот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305162808/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0006ABECEDAR%201925.pdf |date=2012-03-05 }} — 1925, Атина * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0007Dwie%20Gwary%20Macedonskie%201.pdf Dwie gwary macedońskie(Suhe i Wysoka w Soluńskiem) – Teksty , Mieczysław Małecki] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305161728/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0007Dwie%20Gwary%20Macedonskie%201.pdf |date=2012-03-05 }} — 1934, на полски јазик * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0008Dwie%20Gwary%20Macedonskie%202.pdf Dwie gwary macedońskie(Suhe i Wysoka w Soluńskiem) – Teksty, Mieczysław Małecki] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081218225526/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0008Dwie%20Gwary%20Macedonskie%202.pdf |date=2008-12-18 }} — 1936, на полски јазик * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0009%20Andre%20Mazon.pdf Documents, Contes et Chansons Slaves de l'Albanie du Sud, Andre Mazon] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110814080647/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0009%20Andre%20Mazon.pdf |date=2011-08-14 }} — 1936, на француски јазик * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0010%20Kulakia.pdf L'Evangeliaire de Kulakia Un parler Slave du Bas-Vardar, Andre Mazon et Andre Vaillant] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081218225526/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0008Dwie%20Gwary%20Macedonskie%202.pdf |date=2008-12-18 }} — 1938, на француски јазик * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0011%20Makedonska%20gramatika-krume.pdf Македонска граматика, Круме Кепески] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110924091130/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0011%20Makedonska%20gramatika-krume.pdf |date=2011-09-24 }} — 1946 * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0012%20Makedonski%20pravopis.pdf Македонски правопис со правописен речник, Блаже Конески и Крум Тошев] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110924094843/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0012%20Makedonski%20pravopis.pdf |date=2011-09-24 }} — 1950 * [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0013%20Horace%20Lunt_Macedonian%20grammar%201952.pdf Grammar of the Macedonian Literary Language, Horace Lunt] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170630185434/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0013%20Horace%20Lunt_Macedonian%20grammar%201952.pdf |date=2017-06-30 }} — 1952, на англиски јазик * [http://www.seelrc.org:8080/grammar/mainframe.jsp?nLanguageID=3 Граматика на македонскиот јазик, Виктор Фридман] — на англиски * [http://www.mn.mk/aktuelno/1593-Makedonski-Leksikon-od-16-vek Un Lexique Macédonien du XVI siècle] {{fr}} ;За македонски јазик * [http://www.ucimakedonski.mk/ Учи македонски online] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110917110209/http://www.ucimakedonski.mk/ |date=2011-09-17 }} * [http://damj.manu.edu.mk/ Дигитален архив на македонскиот јазик] * [http://litbaza.ukim.edu.mk/ Институт за македонска книжевност (литературна база)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090915184700/http://litbaza.ukim.edu.mk/ |date=2009-09-15 }} * [http://learnmacedonian.blogspot.com/ Блог за учење Македонски јазик] (на англиски) * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd Извештај на Ethnologue за македонскиот јазик] (на англиски) * [http://www.makedonija.info/language.html The Macedonian Language] (на англиски) * [http://www.gate.net/~mango/DeBelle.htm La Macédoine et les Macédoniens] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110514143751/http://www.gate.net/~mango/DeBelle.htm |date=2011-05-14 }} Едмон Бушје де Бел, Париз, 1922 (на англиски) * [http://www.gate.net/~mango/Stihija_na_zborovi.html Македонскиот јазик во јавното општење] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070118224635/http://www.gate.net/~mango/Stihija_na_zborovi.html |date=2007-01-18 }}, Марија Коробар-Белчева * [http://www.gate.net/~mango/Macedonian_language_MANU.htm Македонскиот јазик] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070115132714/http://www.gate.net/~mango/Macedonian_language_MANU.htm |date=2007-01-15 }}, Совет за истражување на југоисточна Европа на МАНУ * [http://www.florina.org/html/abecedar/main.html Абецедарот, латиничен [[буквар]] за Македончиња, издаден од Министерството за образование на Кралството Грција, 1925 година] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071011045059/http://florina.org/html/abecedar/main.html |date=2007-10-11 }} * [http://www.makedonski.info Дигитален речник на македонскиот јазик], Толковник * [http://www.scribd.com/full/47267365?access_key=key-251di0qqt9dw1wmdzoh Македонскиот јазик во развојот на словенските литературни јазици ], Блаже Конески * [http://mling.ru/iazik/makedonski/history_makedonski/ Историја на македонскиот јазик ],(1986) , Блаже Конески * [http://macedonianlanguage.org/ Центар за изучување на македонскиот јазик] * Дијалекти на македонскиот јазик — Божидар Видоески — МАНУ Скопје 1999, ISBN 9989649634 Том [http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC1.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210620033250/http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC1.pdf |date=2021-06-20 }}, Том [http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC2.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200712232827/http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC2.pdf |date=2020-07-12 }} и Том [http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC3.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200712232042/http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC3.pdf |date=2020-07-12 }} {{словенски јазици}} {{Navboxes |title= Јазичен статус |list= {{Јазици во Македонија}} {{Јазици во Албанија}} {{Јазици во Србија}} {{Јазици во Грција}} }} {{Избрана}} {{Нормативна контрола}} __ИНДЕКС__ [[Категорија:Македонски јазик| ]] [[Категорија:Јазици во Албанија]] [[Категорија:Јазици во Бугарија]] [[Категорија:Јазици во Грција]] [[Категорија:Јазици во Србија]] [[Категорија:Јазици на Косово]] [[Категорија:Јазици во Австралија]] [[Категорија:Јазици во Канада]] [[Категорија:Јазици во САД]] [[Категорија:Јазици во Романија]] [[Категорија:Јазици во Хрватска]] [[Категорија:Јазици во Луксембург]] io5nx21r9i83qikyqri1cy4fgt6znho 0 22341 5379234 4672593 2025-06-12T11:24:23Z Ivan Stefanovski Student 2028 123182 Суботица се наоѓа блиску до националната граница со Унгарија 5379234 wikitext text/x-wiki <!-- Infobox begins --> {{Инфокутија Населено место | name = Subotica | official_name = | native_name = Суботица | other_name = Szabadka | settlement_type = Град | image_skyline = Суботица.jpg | imagesize = 300px | image_caption = Општина во Суботица | image_flag =Flag of Subotica, Serbia.png | image_seal = | image_shield = Grb subotice.jpg | nickname = | motto = | image_map = Municipalities of Serbia Subotica.png | mapsize = 300px | map_caption = Локација во Србија | latd = 46 | latm = 06| lats = 01| latNS = N | longd = 19 | longm = 39| longs =56| longEW = E | coordinates_display = inline,title | coordinates_region = RS | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = | subdivision_name1 = | subdivision_type2 = [[Окрузи во Србија|Округ]] | subdivision_name2 = [[Севернобачки округ|Севернобачки]] | subdivision_type3 = Населени места | subdivision_name3 = 19 | established_title = | established_date = | government_type = | leader_title = Градоначалник | leader_name = Јено Маглаи | leader_title1 = | leader_name1 = | total_type = Град | area_footnotes = | area_total_km2 = | area_land_km2 = 1,008 | area_water_km2 = | area_water_percent = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = 2011 | population_urban = 97,910 | population_metro = 141,554 | timezone = [[средноевропско време|CET]] | utc_offset = +1 | timezone_DST = [[средноевропско летно време|CEST]] | utc_offset_DST = +2 | postal_code_type = Поштенски број | postal_code = 24000 | area_code = (+381) 24 | registration_plate = [[Регистарски таблички во Србија|SU]] | website = [http://www.subotica.rs/ www.subotica.rs] }} <!-- Infobox ends --> [[Податотека:Subotica17.jpg|thumb|270px|Суботица - градската куќа]] '''Суботица''' ([[српски јазик|српски]]: ''Суботица'' или ''Subotica'' {{аудио|Sr-Subotica.oga|слушнете}}, [[унгарски јазик|унгарски]]: ''Szabadka'', [[хрватски јазик|хрватски]]: ''Subotica'', [[германски јазик|германски]]: ''Maria-Theresiopel'' / ''Theresiopel'' ) — град и општина во северна [[Србија]], во Автономната Покраина [[Војводина]], блиску до националната граница со [[Унгарија]]. Суботица е најсеверниот град на Србија и втор најголем град на регионот Војводина, помал само од [[Нови Сад]]. Според пописот од [[2002]] неговото население е 99.471 жител од кои 35% се [[Унгарци]], а 409 се [[Македонци]]. Општината Суботица има 147.758 жители. Градот е административен центар на [[Северно-Бачки округ|Северно-Бачкиот округ]]. [[Градоначалник]] е Саша Вучиниќ. Српскиот е најмногу вработен јазик во секојдневниот живот, но унгарскиот јазик исто така го користи и речиси една третина од населението во нивните дневни разговори. И двата јазика се широко користени во комерцијални и официјални ознаки <ref>{{наведени вести | url=https://www.academia.edu/34510261/The_Use_of_Hungarian_and_Serbian_in_the_City_of_Szabadka_Subotica_An_Empirical_Study| title=''The Use of Hungarian and Serbian in the City of Szabadka/Subotica: An Empirical Study''| access-date=2017-09-08|}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Србија-гео-никулец}} {{Градови во Србија}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Градови во Србија]] [[Категорија:Суботица| ]] 9y6fphbux7v0wa2ts4qtooy5ytbi8sn 0 23460 5379005 5378754 2025-06-11T17:47:52Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/Amherst99|Amherst99]]) и ја поврати преработката 4648691 на Bjankuloski06 5379005 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=октомври 2009}} {{Infobox medical condition | Name = Атопичен дерматит | Image = Atopy2010.JPG | Caption = Атопичен дерматит. | Field = [[Дерматологија]] | ICD10 = {{ICD10|L|20||l|20}} | ICD9 = {{ICD9|691.8}} | ICDO = |DiseasesDB=4113 | OMIM = 603165 | MedlinePlus = 000853 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 130 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|derm|38}} {{eMedicine2|ped|2567}} {{eMedicine2|oph|479}} | MeshID = D003876 }} '''Атопичен дерматит''' или '''Екзема''' е алергиско воспаление на кожата, кое често се нарекува и детско воспаление на кожата, при кое се јавува сув, црвен [[осип]] при што [[кожа]]та се лупи и кој обично многу чеша. Понекогаш од осипот може да излегува течност или да се создаваат красти. Обично се јавува кај мали деца откако ќе наполнат 2-4 месеци. Воспалението кај повеќето деца се подобрува како што детето расте. Иако причината за оваа состојба не е позната, таа обично се среќава заедно со алергиските состојби на [[астма]] и на [[сенска треска]]. Постои поголема веројатност да се јави ваква состојба ако и други членови на семејството страдале од атопичен дерматит астма или сенска треска. == Каде по телото се јавува == Атопичниот дерматит често се појавува прво на [[образ]]ите, кои стануваат воспалени и суви. Кожата може да биде зацрвенета. Потоа може да се појави и на [[чело]]то и на кожата под [[коса]]та. Како што детето расте, обично се јавува и на [[тело]]то, како и на рацете, во превојот на лактите и на нозете, во превојот на колената. Исто така може да се јави и околу зглобовите на рацете и нозете. Кај постарите деца поретко се јавува на [[лице]]то, но осипот може да се јави зад ушите и околу очите. == Што го предизвикува == Во повеќето случаи не е утврдено постоење на видлива [[алергија]] на некаква материја кое би го предизвикувало [[дерматит]]от. Поголем број фактори може да ја влошат состојбата, меѓу кои спаѓаат: * Контакт со материи што надразнуваат или ја сушат кожата, како што се [[сапун]]от, [[прашоците за перење]] и [[шампон]]ите * Студено време, кога кожата е склона кон исушување * Секундарни [[бактерија|бактериски]] инфекции * Стрес == Работи што треба да се избегнуваат == * Триење и чешање, зашто со тоа осипот станува уште полош и уште повеќе чеша * Сапуни, прашоци за перење и парфимирани производи, зашто тие ја исушуваат кожата * Претерано миење со [[вода]], зашто и тоа исто така ја исушува кожата * Долго останување во жешка вода за капење или под жежок туш, зашто тоа уште повеќе ќе ја надразни и исуши кожата * Претерано високи или претерано ниски температури * [[Пердув]]ести [[јорган]]и, зашто тие ја загреваат личноста и предизвикуваат јадеж на воспалените делови од кожата * Директен допир со волнени ќебиња, [[ќилим]]и или алишта == Работи што треба да се направат == * Редовно да се нанесува средство за влажнење на кожата, како на пр., крем на основа на вода, особено по капењето * По капењето кожата да се исуши со нежно тапкање, а не со триење * Да се држи спалната соба свежа во текот на летото * Да се носат лабави памучни алишта (или мешавина од [[памук]] и [[синтетика]]) == Лек == Општо земено, [[крем]]овите или мастите што содржат малку [[кортизон]] се користат кога воспалението е активно, а кога ќе се смири, се прекинува нивното користење. Се продолжува со употребата на средства за навлажнување на кожата, дури и кога состојбата ќе се смири. Ако дематитот се инфицира, можеби ќе биде неопходно да се користат [[антибиотици]]. [[Антихистамин]]ските [[сируп]]и може да бидат корисни против јадежот, особено ако тој се случува ноќе и не може да се спие. Се`уште не е јасно каква улога има исхраната во лекувањето на дерматит и што треба да се избегнува. == Извор == * Дерматолошки департмент, Св. Винцент болница, Памфлет - ''Алергиско воспаление на кожата (дерматитис)'', Мелбурн, Австралија, 2002. == Надворешни врски == {{Medical resources | ICD10 = {{ICD10|L|20||l|20}} | ICD9 = {{ICD9|691.8}} | ICDO = | DiseasesDB=4113 | OMIM = 603165 | MedlinePlus = 000853 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 130 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|derm|38}} {{eMedicine2|ped|2567}} {{eMedicine2|oph|479}} | MeshID = D003876 }} {{Хиперсензитивност и автоимуни болести}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Болести на кожата]] hmxbc94ldxjsaszq5v2wyz3ytw5vxv4 0 24021 5379188 5011548 2025-06-12T08:15:18Z CommonsDelinker 746 Бришење на "[[Слика:Aula_torcao.JPG|Aula_torcao.JPG]]", беше избришана од [[c:Главна страница|Заедничката ризница]] од страна на [[c:User:Túrelio|Túrelio]] поради: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: Higher res version at https://images.slideplayer.com/16/5 5379188 wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} '''Употребливост''' (анг. usability) е термин со кој се определува леснотијата со која луѓето може да користат одредена [[алатка]] или друг објект за да постигнат определена цел. Употребливоста може да се однесува и на методите за мерење на употребливоста и изучувањето на принципите кои лежат во основа на перцепираната ефикасност или елеганција на објектот. При [[интеракцијата човек-компјутер]] и во [[информатика]]та, употребливоста обично се однесува на елеганцијата и јасноста на дизајнирањето на интеракцијата со [[сметачки програм]] или [[мрежно место]]. Терминот исто така често се користи и во контекст на производи како [[електронски уреди за широка потрошувачка]], или во областите на [[комуникација|комуникации]], објекти за [[трансфер на знаење]] (како книга-[[готвач]], [[документ]] или [[е-систем за помош]]). Исто така може да се однесува на ефикасен дизајн на механички објекти како квака за врата или чекан. == Вовед == Примарното значење на употребливост е дека при дизајнирањето на даден објект се земени предвид психологијата и физиологијата на корисниците. На пример: * Поефикасен за употреба – потребно е помалку време за извршување на определена задача * Полесен за учење – работата може да се научи преку набљудување на објектот * Нуди поголемо задоволство од употребата Со ширењето на употребата на комплексните компјутерски системи во секојдневниот живот, истовремено настанува пренатрупување на пазарот со конкурентски брендови. Ова во последните неколку години доведе до зголемување на популарноста и широкото признавање на употребливоста, оти компаниите ги прифаќаат придобивките од истражувањето и развојот на нивни производи со методи ориентирани кон корисниците, наместо кон технологијата. Преку разбирањето и истражувањето на интеракцијата помеѓу производот и корисникот, '''експертот за употребливост''' може да добие сознанија кои не може да се добијат преку традиционалните истражувања на пазарот, кои се ориентирани на компаниите. На пример, по набљудување и интервјуирање на корисниците, експертот за употребливост може да осознае непредвидени, а потребни функции или недостатоци во дизајнот. Кај [[парадигма]]та на дизајн при кој корисникот е во центарот, производот се дизајнира со имање на ум на неговата целна група. Кај парадигмата на дизајн воден од корисниците, односно партиципативен дизајн, некои од корисниците стануваат вистински или де факто членови на тимот за дизајн. Терминот „пријателски за корисникот“ (user friendly) често се користи како синоним за употребливост, иако може всушност да се однесува на пристапност. Употребата на термините „пријателски за корисникот“, „погодност за корисниците“ и слично треба да се избегнува, затоа што нема широко прифатени дефиниции за нив, а и често се користат несуштински. Не постои консензус во врска со односот на [[ергономија]]та (или човечките фактори) и употребливоста. Некои автори ја сметаат употребливоста како софтверска специјализација од ергономијата како поширока тема. Другите ги сметаат за области кои се допираат, при што ергономијата се фокусира на физиолошки прашања (на пр. вртење на квака) а употребливоста на психолошки прашања (на пр. препонавање дека вратата може да се отвори со вртење на кваката). == Дефинирање на употребливоста == Употребливост често се поврзува со функционалностите на производот (главно во дефиницијата на ИСО), а дополнително може да се смета и за одлика на корисничкиот посредник (главно во рамките на прифатливоста на системи, која корисноста ја дели на полезност (utility) и употребливост). На пример, автомобил без рикверц може да се смета за неупотреблив според првата школа и безполезен според втората. При проценката на употребливост на кориснички интерфејси, може да се користи и едноставна дефиниција како „перцепција на корисникот за делотворноста (соодветноста за намената) и ефикасноста (работа или време потребно за користење) на интерфејсот“. Секоја компонента може субјективно да се измери според претходно зададени критериуми, како што се „Принципите на дизајн на кориснички интерфејс“, при што се добиваат вредности, често изразани во проценти. Важно е да се направи разлика помеѓу испробување на употребливост и употребливост при изработка. Испробувањето е мерка на леснотијата на користење на поризвод или софтвер. Наспроти тоа, употребливост при изработката (usability engineering) е процес на истражување и дизајн кој обезбедува производ со добра употребливост. === ИСО стандард === Документот „ISO 9126 (1991) Software Engineering Product Quality“, издаден од Интернационалната организација за стандардизација, ја дефинира употребливоста како: :Множество атрибути кои се однесуваат на напорот за користење, како и на поединечната проценка на тоа користење, од страна на назначените или имплицираните корисници. Документот „ISO 9241-11 (1998) Guidance on Usability“, исто така издаден од Интернационалната организација за стандардизација, ја дефинира употребливоста како: :Опсегот до кој производ може да се користи од посочените корисници да се постигнат конкретни цели на делотворен, ефикасен и задоволителен начин, во определениот контекст на употреба. == Побарувања за употребливост == Употребливоста е пример за нефункционално побарување. Тоа е побарување кое не мора експлицитно да биде специфицирано во договорот помеѓу муштеријата и оној кој го развива системот, но влијае на општата изведба на системот и со тоа на севкупниот квалитет. Затоа се нарекува и фактор на квалитет. Други примери на нефункционални побарувања се: сигурност, портабилност, одржливост, погодност за испробување, ефикасност и интегритет. Како и другите нефункционални побарувања, употребливоста не може директно да се измери, туку мора да се квантифицира преку индеректни мерења или атрибути како што се, на пример, бројот на пријавени проблеми со лесностијата на користење на системот. == Прифатливост на системи == Консултантот за употребливост Јакоб Нилсен и професорот по информатика Бен Шнидерман одвоено имаат пишувано за рамки на прифатливост на системи, при што употребливоста е дел од „полезноста“ и се состои од: * Леснотија на учење (на пр. интуитивна навигација) * Ефикасност на користење * Леснотија на запомнување * Мал број на грешки кои не се критични * Субјективно задоволување == Прашања поврзани со употребливоста == Употребливоста разгледува прашања од типот: * Кои се корисниците, што знаат, а што може да научат? * Што сакаат корисниците или што треба да направат? * Кои се општите информации за корисниците? * Во кој контекст работи корисникот? * Што треба да се препушти на машината? Што треба да се препушти на корисникот? Одговорите на овие прашања може да се обезбедат преку анализа на корисниците и задачите на почеток на проектот. === Други прашања === * Дали корисниците можат лесно да ги извршат поставените задачи? На пример, дали корисниците може да ги завршат поставените задачи со претпоставената брзина? * Колку треба да се обучуваат корисниците? * Каква документација или други придружни материјали се достапни како помош за корисниците? Дали корисниците може да ги најдат решенијата што ги бараат во овие материјали? * Какви и колку грешки прават корисниците при интеракција со производот? * Дали корисникот може да се опорави од грешките? Што треба корисниците да сторат за да се опорават од грешките? Дали производот им помага во тоа? На пример, дали софтверот испраќа разбирливи, информативни и незаканувачки пораки за грешки? * Дали постојат мерки за задоволување на специјални потреби на корисници со хендикеп? ([[пристапност]]) Примери на начини за наоѓање одговори на овие и други прашања се: анализа на побарувања со фокус на корисниците, градење кориснички профили и испробување на употребливоста. == Заклучок == Употребливоста во последно време се смета за важен атрибут на квалитетот на софтверот и го има заслужено местото помеѓу потрадиционалните атрибути како перформанси и робустност. Затоа и различни академски програми се фокусираат на неа, а се имаат појавено и консултантски куќи специјализирани за оваа област, како и нудење вакви услуги од постоечки консултантски и фирми за дизајн. == Библиографија == * {{наведена книга | author=Norman, Donald A. | title=The Design of Everyday Things | publisher=Basic Books | year=2002 | id=ISBN 0-465-06710-7}} * [[Jakob Nielsen (usability consultant)|Jakob Nielsen]] (1994), ''Usability Engineering'', Morgan Kaufmann Publishers, ISBN 0-12-518406-9 * [[Ben Shneiderman]]: ''Software Psychology'', 1980 * [[Andreas Holzinger]]: ''Usability Engineering for Software Developers, Communications of the ACM (ISSN 0001-0782), Vol. 48, Issue 1 (January 2005), 71-74'' == Хумор == * [[User Friendly]] — [[семрежен стрип]] „пријателски за користење“ <!-- Do not place advertisements here. COMMERCIAL LINKS WILL BE REMOVED. Wikipedia is not a link directory. Consider submitting your link to DMOZ instead. --> {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Употребливост| ]] [[Категорија:Семрежје]] cib2helak1vdh73wd0iogl078agscxt 0 26468 5379190 4664701 2025-06-12T08:53:15Z 185.193.240.200 5379190 wikitext text/x-wiki {{внимание}} Ова е '''список на кратенки на информатички поимиии.''' * [[AA]] - [[Anti-Aliasing]] * [[AAA]] - [[Authentication Authorization, Accounting]] * [[AABB]] - [[Axis Aligned Bounding Box]] * [[AAC]] - [[Advanced Audio Codingѓѓ (audio compression format defined by the MPEG-2 standard) * [[AAL]] - [[ATM Adaptation Layer]] * [[AALC]] - [[ATM Adaptation Layer Connection]] * [[AARP]] - [[AppleTalk Address Resolution Protocol]] * [[ABI]] - [[Application Binary Interface]] * [[ABM]] - [[Asynchronous Balanced Mode]] * [[ABR]] - [[Area Border Router]] * [[ABR]] - [[Auto Baud - Rate Detect]] * [[ABR]] - [[Available Bit Rate]] * [[AC]] - [[Alternating Current]] * [[AC]] - [[Acoustic Coupler]] * [[ACID]] - [[Atomiticy Consistency Isolation Durability]] * [[ACL]] - [[Access Control List]] * [[ACL]] - [[Active Current Loop]] * [[ACM]] - [[Association for Computing Machinery]] * [[ACPI]] - [[Advanced Configuration and Power Interface]] * [[ACD]] - [[Automatic Call Distributor]] * [[ACF]] - [[Advanced Communications Function]] * [[ACF NCP]] - [[Advanced Communications Function - Network Control Program]] * [[ACK]] - [[ACKnowledgement]] * [[ACR]] - [[Allowed Cell Rate]] * [[ACR]] - [[Attenuation to Crosstalk Ratio]] * [[AD]] - [[Active Directory]] * [[AD]] - [[Administrative Domain]] * [[ADC]] - [[Analog-To-Digital Converter]] * [[ADC]] - [[Apple Display Connector (DVI variant)]] * [[ADB]] - [[Apple Desktop Bus]] * [[ADCCP]] - [[Advanced Data Communications Control Protocol/Procedures]] * [[ADO]] - [[ActiveX Data Objects]] * [[ADSL]] - [[Asymmetric Digital Subscriber Line]] (варијанта на DSL) * [[AE]] - [[Adaptive Equalizer]] * [[AES]] - [[Advanced Encryption Standard]] * [[AF]] - [[Anisotropic Filtering]] * [[AFP]] - [[Apple Filing Protocol]] * [[AGP]] - [[Accelerated Graphics Port]] (sometimes used with a suffix indicating the port's bandwidth, like AGP4x) * [[AH]] - [[Active Hub]] * [[AI]] - [[Artificial Intelligence]] * [[AIX]] - [[Advanced Interactive Executive]] * [[Ajax]] - [[Asynchronous JavaScript and XML]] * [[AL]] - [[Active Link]] * [[AL]] - [[Access List]] * [[ALGOL]] - [[Algorithmic Language]] * [[ALSA]] - [[Advanced Linux Sound Architecture]] * [[ALU]] - [[Arithmetic and Logical Unit]] * [[AM]] - [[Active Matrix]] * [[AM]] - [[Access Method]] * [[AM]] - [[Active Monitor]] * [[AM]] - [[Amplitude Modulation]] * [[AMD]] - [[Advanced Micro Devices]] * [[AMR]] - [[Audio Modem Riser]] * [[ANN]] - [[Artificial Neural Network]] * [[ANSI]] - [[American National Standards Institute]] * [[ANT]] - [[Another Neat Tool]] * [[AoE]] - [[ATA over Ethernet]] * [[AOP]] - [[Aspect-Oriented Programming]] * [[APCI]] - [[Application-Layer Protocol Control Information]] * [[API]] - [[Application Programming Interface]] * [[APIC]] - [[Advanced Programmable Interrupt Controller]] * [[APIPA]] - [[Automatic Private IP Addressing]] * [[APL]] - [[A Programming Language]] * [[APS]] - [[Accunet Packet Service]] * [[APR]] - [[Apache Portable Runtime]] * [[ARM]] - [[Advanced RISC Machines]] * [[ARP]] - [[Address Resolution Protocol]] * [[ARPA]] - [[Address and Routing Parameter Area]] * [[ARPA]] - [[Advanced Research Projects Agency]] (види [[DARPA]]) * [[ARPANET]] - [[Advanced Research Projects Agency Network]] * [[AS]] - [[Access Server]] * [[ASCII]] - [[American Standard Code for Information Interchange]] * [[ASG]] - [[Abstract Semantic Graph]] * [[ASIC]] - [[Application Specific Integrated Circuit]] * [[ASMP (computing)]] - [[Asymmetric Multiprocessing]] * [[ASN.1]] - [[Abstract Syntax Notation 1]] * [[ASP]] - [[Application Service Provider]] * [[ASP (MS ASP)]] - [[Active Server Pages]] * [[AST]] - [[Abstract Syntax Tree]] * [[ASSP]] - [[Application Specific Standard Product]] * [[AT]] - [[Advanced Technology]] * [[AT]] - [[Access Time]] * [[AT]] - [[Active Terminator]] * [[ATA]] - [[Advanced Technology Attachment]] * [[ATAG]] - [[Authoring Tool Accessibility Guidelines]] * [[ATAPI]] - [[Advanced Technology Attachment Packet Interface]] * [[ATM]] - [[Asynchronous Transfer Mode]] * [[AVC]] - [[Advanced Video Coding]] * [[AVI]] - [[Audio Video Interleaved]] * [[AWT]] - [[Abstract Windowing Toolkit]] * [[B2B]] - [[Business-to-Business]] * [[B2C]] - [[Business-to-Consumer]] * [[Bash]] - [[Bourne-again shell]] * [[BASIC]] - [[Beginner's All-Purpose Symbolic Instruction Code]] * [[BBP]] - [[Baseband Processor]] * [[BBS]] - [[Bulletin Board System]] * [[BCD]] - [[Binary Coded Decimal]] * [[BEEP]] - [[Blocks Extensible Exchange Protocol]] * [[BER]] - [[Bit Error Rate]] * [[BFD]] - [[Binary File Descriptor]] * [[BFS]] - [[Breadth-First Search]] * [[BGP]] - [[Border Gateway Protocol]] * [[BiDi]] - [[Bi-Directional]] * [[bin]] - [[binary]] * [[BINAC]] - [[Binary Automatic Computer]] * [[BIND]] - [[Berkeley Internet Name Daemon]] * [[BIOS]] - [[Basic Input Output System]] * [[BJT]] - [[Bipolar Junction Transistor]] * [[bit]] - [[binary digit]] * [[Blog]] - [[Web Log]] * [[BMP]] - [[Basic Multilingual Plane]] * [[BNC]] - [[Bayonet Neill-Concelman]] * [[BOINC]] - [[Berkeley Open Infrastructure for Network Computing]] * [[BOOTP]] - [[Bootstrap Protocol]] * [[BPEL]] - [[Business Process Execution Language]] * [[BPL]] - [[Broadband over Power Lines]] * [[bps]] - [[bits per second]] * [[BRR]] - [[Business Readiness Rating]] * [[BSA]] - [[Business Software Alliance]] * [[BSD]] - [[Berkeley Software Distribution (Unix variant)]] * [[BSS]] - [[Block Started by Symbol]] * [[BT]] - [[BitTorrent]] * [[BTAM]] - [[Basic Telecomunications Acess Method (an IBM OS/360 API)]] * [[BTKATC]] - [[Between The Keyboard And The Chair]]; An acronym commonly used in the Technical Support Realm and in other IT instances. An error referring to the source of a linguistic or programming error. Also spelled "BCAK" (Between Chair And Keyboard). * [[BW]] - [[Bandwidth]] * [[CA]] - [[Certificate Authority]] * [[CAD]] - [[Computer-Aided Design]] * [[CAE]] - [[Computer-Aided Engineering]] * [[CAID]] - [[Computer Aided Industrial Design]] * [[CAI]] - [[Computer-Aided Instruction]] * [[CAM]] - [[Computer-Aided Manufacturing]] * [[CAPTCHA]] - [[Completely Automated Public Turing Test to tell Computers and Humans Apart]] * [[CAQ]] - [[Computer Aided Quality]] * [[CASE]] - [[Computer-Aided Software Engineering]] * [[cc]] - [[C Compiler]] * [[CD]] - [[Compact Disc]] * [[CDE]] - [[Common Desktop Environment]] * [[CDMA]] - [[Code Division Multiple Access]] * [[*CDP]] - [[Continuous Data Protection]] * [[CD-R]] - [[CD-Recordable]] * [[CD-ROM]] - [[CD Read-Only Memory]] * [[CD-RW]] - [[CD-Rewritable]] * [[CERT]] - [[Computer Emergency Response Team]] * [[CFWS]] - [[Comment and/or Folding White Space]] * [[CES]] - [[Consumer Electronics Show]] * [[CF]] - [[Compact Flash]] * [[CFD]] - [[Computational Fluid Dynamics]] * [[CFG]] - [[Context-Free Grammar]] * [[CFG]] - [[Control Flow Graph]] * [[CG]] - [[Computer Graphics]] * [[CGA]] - [[Color Graphics Array]] * [[CGI]] - [[Common Gateway Interface]] * [[CGI]] - [[Computer-Generated Imagery]] * [[CGT]] - [[Computational Graph Theory]] * [[CHAP]] - [[Challenge-Handshake Authentication Protocol]] * [[CHS]] - [[Cylinder-Head-Sector]] * [[CIFS]] - [[Common Internet Filesystem]] * [[CIM]] - [[Common Information Model]] * [[CISC]] - [[Complex Instruction Set Computer]] * [[CJK]] - [[Chinese, Japanese, and Korean]] * [[CJKV]] - [[Chinese, Japanese, Korean, and Vietnamese]] * [[CLI]] - [[Command Line Interface]] * [[CLR]] - [[Common Language Runtime]] * [[CM]] - [[Configuration Management]] * [[CM]] - [[Content Management]] * [[CMOS]] - [[Complementary Metal-Oxide Semiconductor]] * [[CMS]] - [[Content Management System]] * [[CN]] - [[Canonical Name]] * [[CN]] - [[Common Name]] * [[CNC]] - [[Computer Numerical Control]] * [[CNR]] - [[Communications and Networking Riser]] * [[COBOL]] - [[Common Business-Oriented Language]] * [[COM]] - [[Component Object Model]] * [[CORBA]] - [[Common Object Request Broker Architecture]] * [[COTS]] - [[Commercial Off-The-Shelf]] * [[CPA]] - [[Cell Processor Architecture]] * [[CPA]] - [[Control Panel Applet]] * [[CPA]] - [[Converged Packet Access]] * [[CPAN]] - [[Comprehensive Perl Archive Network]] * [[CP/M]] - [[Control Program/Monitor]] * [[cps]] - [[characters per second]] * [[CPU]] - [[Central Processing Unit]] * [[CR]] - [[Carriage Return]] * [[CRAN]] - [[Comprehensive R Archive Network]] * [[CRC]] - [[Cyclic Redundancy Check]] * [[CRLF]] - [[Carriage Return Line Feed]] * [[CRM]] - [[Customer Relationship Management]] * [[CRT]] - [[Cathode Ray Tube]] * [[CS]] - [[Cable Select]] * [[CS]] - [[Computer Science]] * [[CSE]] - [[Computer Science and Engineering]] * [[CSRF]] - [[Cross-Site Request Forgery]] * [[CSS]] - [[Cascading Style Sheets]] * [[CSS]] - [[Content-Scrambling System]] * [[CSS]] - [[Closed Source Software]] * [[CSS]] - [[Cross-Site Scripting]] * [[CSV]] - [[Comma-Separated Values]] * [[CT]] - [[Computerized Tomography]] * [[CTAN]] - [[Comprehensive TeX Archive Network]] * [[CTCP]] - [[Client-To-Client Protocol]] * [[CTI]] - [[Computer Telephony Integration]] * [[CTS]] - [[Clear To Send]] * [[CTSS]] - [[Compatible Time-Sharing System]] * [[CUA]] - [[Common User Access]] * [[CVS]] - [[Concurrent Versioning System]] * [[DAC]] - [[Digital-To-Analog Converter]] * [[DAC]] - [[Discretionary Access Control]] * [[DAO]] - [[Data Access Objects]] * [[DAO]] - [[Disk-At-Once]] * [[DAP]] - [[Directory Access Protocol]] * [[DARPA]] - [[Defense Advanced Research Projects Agency]] * [[DAT]] - [[Digital Audio Tape]] * [[DB]] - [[Database]] * [[DBA]] - [[Database Administrator]] * [[DBCS]] - [[Double Byte Character Set]] * [[DBMS]] - [[Database Management System]] * [[DCC]] - [[Direct Client-to-Client]] * [[DCCA]] - [[Debian Common Core Alliance]] * [[DCL]] - [[Data Control Language]] * [[DCMI]] - [[Dublin Core Metadata Initiative]] * [[DCOM]] - [[Distributed Component Object Model]] * [[DD]] - [[Double Density]] * [[DDE]] - [[Dynamic Data Exchange]] * [[DDL]] - [[Data Definition Language]] * [[DDoS]] - [[Distributed Denial of Service]] * [[DDR]] - [[Double Data Rate]] * [[DEC]] - [[Digital Equipment Corporation]] * [[DES]] - [[Data Encryption Standard]] * [[dev]] - [[device]] * [[DFA]] - [[Deterministic Finite Automaton]] * [[DFD]] - [[Data Flow Diagram]] * [[DFS]] - [[Depth-First Search]] * [[DHCP]] - [[Dynamic Host Configuration Protocol]] * [[DHTML]] - [[Dynamic HTML]] * [[DIMM]] - [[Dual Inline Memory Module]] * [[DIN]] - [[Deutsches Institut für Normung]] * [[DIP]] - [[Dual In-line Package]] * [[DIVX]] - [[Digital Video Express]] * [[DKIM]] - [[Domain Keys Identified Mail]] * [[DL]] - [[Download]] * [[DLL]] - [[Dynamic Link Library]] * [[DLP]] - [[Digital Light Processing]] * [[DMA]] - [[Direct Memory Access]] * [[DMCA]] - [[Digital Millennium Copyright Act]] * [[DML]] - [[Data Manipulation Language]] * [[DMR]] - [[Dennis M. Ritchie]] * [[DN]] - [[Distinguished Name]] * [[DND]] - [[Drag-and-Drop]] * [[DNS]] - [[Domain Name System]] * [[DOCSIS]] - [[Data Over Cable Service Interface Specification]] * [[DOM]] - [[Document Object Model]] * [[DoS]] - [[Denial of Service]] * [[DOS]] - [[Disk Operating System]] * [[DP]] - [[Dot Pitch]] * [[DPI]] - [[Dots Per Inch]] * [[DPMI]] - [[DOS Protected Mode Interface]] * [[DPMS]] - [[Display Power Management Signaling]] * [[DRAM]] - [[Dynamic Random Access Memory]] * [[DRI]] - [[Direct Rendering Infrastructure]] * [[DRM]] - [[Digital Rights Management]] * [[DRM]] - [[Direct Rendering Manager]] * [[DSDL]] - [[Document Schema Definition Languages]] * [[DSDM]] - [[Dynamic Systems Development Method]] * [[DSL]] - [[Digital Subscriber Line]] * [[DSL]] - [[Domain-Specific Language]] * [[DSLAM]] - [[Digital subscriber line access multiplexer]] * [[DSN]] - [[Database Source Name (ODBC)]] * [[DSN]] - [[Dataset Name? (OS/390)]] * [[DSP]] - [[Digital Signal Processor]] * [[DSSSL]] - [[Document Style Semantics and Specification Language]] * [[DTD]] - [[Document Type Definition]] * [[DTE]] - [[Data Terminal Equipment]] * [[DTP]] - [[Desktop Publishing]] * [[DTR]] - [[Data Terminal Ready]] * [[DVD]] - [[Digital Versatile Disc]] * [[DVD]] - [[Digital Video Disc]] * [[DVD-R]] - [[DVD-Recordable]] * [[DVD-ROM]] - [[DVD-Read Only Memory]] * [[DVD-RW]] - [[DVD-Rewritable]] * [[DVI]] - [[Digital Visual Interface]] * [[DVR]] - [[Digital Video Recorder (see also PVR)]] * [[EAI]] - [[Enterprise Application Integration]] * [[EAP]] - [[Extensible Authentication Protocol]] * [[EBCDIC]] - [[Extended Binary Coded Decimal Interchange Code]] * [[EBML]] - [[Extensible Binary Meta Language]] * [[ECC]] - [[Elliptic Curve Cryptography]] * [[ECMA]] - [[European Computer Manufacturers Association]] * [[EDI]] - [[Electronic Data Interchange]] * [[EDO]] - [[Extended Data Out]] * [[EDSAC]] - [[Electronic Delay Storage Automatic Computer]] * [[EDVAC]] - [[Electronic Discrete Variable Automatic Computer]] * [[EEPROM]] - [[Electronically-Eraseable Programmable Read-Only Memory]] * [[EFF]] - [[Electronic Frontier Foundation]] * [[EFI]] - [[Extensible Firmware Interface]] * [[EFM]] - [[Eight-to-Fourteen Modulation]] * [[EGA]] - [[Enhanced Graphics Array]] * [[EGP]] - [[Exterior Gateway Protocol]] * [[eID]] - [[electronic ID card]] * [[EIDE]] - [[Enhanced IDE]] * [[EIGRP]] - [[Enhanced Interior Gateway Routing Protocol]] * [[EISA]] - [[Extended Industry Standard Architecture]] * [[ELF]] - [[Extremely Low Frequency]] * [[ELF]] - [[Executable and Linkable Format]] * [[ELM]] - [[Electronic Mail]] * [[EMACS]] - [[Editor Macros]] * [[EMS]] - [[Expanded Memory Specification]] * [[ENIAC]] - [[Electronic Numerical Integrator And Computer]] * [[EOF]] - [[End of File]] * [[EOL]] - [[End of Life]] * [[EOL]] - [[End of Line]] * [[EOM]] - [[End of Message]] * [[EPROM]] - [[Eraseable Programmable Read-Only Memory]] * [[ERP]] - [[Enterprise Resource Planning]] * [[ESCON]] - [[Enterprise Systems Connection]] * [[ESD]] - [[Electrostatic Discharge]] * [[ETL]] - [[Extract, Transform, Load]] * [[ESR]] - [[Eric Steven Raymond]] * [[EUC]] - [[Extended Unix Code]] * [[EULA]] - [[End User License Agreement]] * [[FAP]] - [[FORTRAN Assembly Program]] * [[FAT]] - [[File Allocation Table]] * [[FAQ]] - [[Frequently Asked Questions]] * [[FBDIMM]] - [[Fully Buffered Dual Inline Memory Module]] * [[FCB]] - [[File Control Block]] * [[FDD]] - [[Floppy Disk Drive]] * [[FDDI]] - [[Fiber Distributed Data Interface]] * [[FDMA]] - [[Frequency-Division Multiple Access]] * [[FEC]] - [[Forward Error Correction]] * [[FEMB]] - [[Front-End Motherboard]] * [[FET]] - [[Field Effect Transistor]] * [[FICON]] - [[Fiber Connectivity]] * [[FIFO]] - [[First In First Out]] * [[FHS]] - [[Filesystem Hierarchy Standard]] * [[FLAC]] - [[Free Lossless Audio Codec]] * [[FLOPS]] - [[FLoating-Point Operations Per Second]] * [[FLOSS]] - [[Free/Libre/Open Source Software]] * [[FOLDOC]] - [[Free On-line Dictionary of Computing]] * [[FOSDEM]] - [[Free and Open source Software Developers' European Meeting]] * [[FOSI]] - [[Formatted Output Specification Instance]] * [[FOSS]] - [[Free and Open Source Software]] * [[FPGA]] - [[Field Programmable Gate Array]] * [[FPU]] - [[Floating Point Unit]] * [[FS]] - [[File System]] * [[FSB]] - [[Front Side Bus]] * [[FSF]] - [[Free Software Foundation]] * [[FSM]] - [[Finite State Machine]] * [[FTTC]] - [[Fiber To The Curb]] * [[FTTH]] - [[Fiber To The Home]] * [[FTTP]] - [[Fiber To The Premises]] * [[FTP]] - [[протокол за пренос на податотеки]] * [[FQDN]] - [[Fully Qualified Domain Name]] * [[FUD]] - [[Fear Uncertainty Doubt]] * [[FWS]] - [[Folding White Space]] * [[G11N]] - [[Globalization]] * [[Gb]] - [[Gigabit]] * [[GB]] - [[Gigabyte]] * [[GCC]] - [[GNU Compiler Collection (formerly GNU C Compiler)]] * [[GCJ]] - [[GNU Compiler for Java]] * [[GCR]] - [[Group Code Recording]] * [[GDB]] - [[GNU Debugger]] * [[GDI]] - [[Graphics Device Interface]] * [[GFDL]] - [[GNU Free Documentation License]] * [[GIF]] - [[Graphics Interchange Format]] * [[GIGO]] - [[Garbage In, Garbage Out]] * [[GIMP]] - [[GNU Image Manipulation Program]] * [[GIMPS]] - [[Great Internet Mersenne Prime Search]] * [[GIS]] - [[Geographic Information System]] * [[GLUT]] - [[OpenGL Utility Toolkit]] * [[GNOME]] - [[GNU Network Object Model Environment]] * [[GNU]] - [[GNU's Not Unix]] * [[GOMS]] - [[Goals, Operators, Methods, and Selection rules]] * [[GPG]] - [[GNU Privacy Guard]] * [[GPGPU]] - [[General-Purpose Computing on Graphics Processing Units]] * [[GPIB]] - [[General-Purpose Instrumentation Bus]] * [[GPL]] - [[General Public License]] * [[GPL]] - [[General-Purpose Language]] * [[GPRS]] - [[General Packet Radio Service]] * [[GPT]] - [[GUID Partition Table]] * [[GPU]] - [[Graphics Processing Unit]] * [[GRUB]] - [[Grand Unified Boot-Loader]] * [[GSM]] - [[Global System for Mobile Communications]] * [[GTK+]] - [[GIMP Toolkit]] * [[GUI]] - [[Graphical User Interface]] * [[GUID]] - [[Globally Unique IDentifier]] * [[GWT]] - [[Google Web Toolkit]] * [[HAL]] - [[Hardware Abstraction Layer]] * [[HBA]] - [[Host Bus Adapter]] * [[HCI]] - [[Human Computer Interaction]] * [[HD]] - [[High Density]] * [[HDD]] - [[Hard Disk Drive]] * [[HD-DVD]] - [[High Definition DVD]] * [[HDL]] - [[Hardware Description Language]] * [[HF]] - [[High Frequency]] * [[HHD]] - [[Hybrid Hard Drive]] * [[HID]] - [[Human Interface Device]] * [[HIG]] - [[Human Interface Guidelines]] * [[HIRD]] - [[Hurd of Interfaces Representing Depth]] * [[HMA]] - [[High Memory Area]] * [[HP]] - [[Hewlett-Packard]] * [[HPC]] - [[High-Performance Computing]] * [[HPFS]] - [[High Performance File System]] * [[HT]] - [[Hyper Threading]] * [[HTM]] - [[Hierarchical Temporal Memory]] * [[HTML]] - [[Hypertext Markup Language]] * [[HTTP]] - [[Hypertext Transport Protocol]] * [[HTTPd]] - [[Hypertext Transport Protocol Daemon]] * [[HTX]] - [[HyperTransport eXpansion]] * [[HURD]] - [[Hird of Unix-Replacing Daemons]] * [[HVD]] - [[Holographic Versatile Disc]] * [[Hz]] - [[Hertz]] * [[I2C]] - [[Inter-Integrated Circuit]] * [[I18N]] - [[Internationalization]] * [[IANA]] - [[Internet Assigned Numbers Authority]] * [[iBCS]] - [[Intel Binary Compatibility Standard]] * [[IBM]] - [[International Business Machines]] * [[IC]] - [[Integrated Circuit]] * [[ICANN]] - [[Internet Corporation for Assigned Names and Numbers]] * [[ICE]] - [[In-Circuit Emulator]] * [[ICE]] - [[Intrusion Countermeasure Electronics]] * [[ICMP]] - [[Internet Control Message Protocol]] * [[ICP]] - [[Internet Cache Protocol]] * [[ICT]] - [[Information and Communication Technology]] * [[IDE]] - [[Integrated Development Environment]] * [[IDE]] - [[Integrated Drive Electronics]] * [[IDL]] - [[Interface Definition Language]] * [[IE]] - [[Internet Explorer]] * [[IEC]] - [[International Electrotechnical Commission]] * [[IEEE]] - [[Institute of Electrical and Electronics Engineers]] * [[IETF]] - [[Internet Engineering Task Force]] * [[IFL]] - [[Integrated Facility for Linux]] * [[IGMP]] - [[Internet Group Management Protocol]] * [[IGRP]] - [[Interior Gateway Routing Protocol]] * [[IHV]] - [[Independent Hardware Vendor]] * [[IIOP]] - [[Internet Inter-Orb Protocol]] * [[IIS]] - [[Internet Information Services]] * [[IM]] - [[Instant Messaging]] * [[IMAP]] - [[Internet Message Access Protocol]] * [[IME]] - [[Input Method Editor]] * [[INFOSEC]] - [[Information Systems Security]] * [[I/O]] - [[Input/Output]] * [[IP]] - [[Intellectual Property]] * [[IP]] - [[Internet Protocol]] * [[IPC]] - [[Inter-Process Communication]] * [[IPL]] - [[Initial Program Load]] * [[IPP]] - [[Internet Printing Protocol]] * [[IPsec]] - [[Internet Protocol security]] * [[IPX]] - [[Internetwork Packet Exchange]] * [[IRC]] - [[Internet Relay Chat]] * [[IrDA]] - [[Infrared Data Association]] * [[IRQ]] - [[Interrupt Request]] * [[IS]] - [[Information Systems]] * [[ISA]] - [[Industry Standard Architecture]] * [[ISAM]] - [[Indexed Sequential Access Method]] * [[ISDN]] - [[Integrated Services Digital Network]] * [[ISO]] - [[International Organization for Standardization]] * [[ISP]] - [[Internet Service Provider]] * [[ISPF]] - [[Interactive System Productivity Facility]] * [[ISV]] - [[Independent Software Vendor]] * [[IT]] - [[Information Technology]] * [[ITU]] - [[International Telecommunication Union]] * [[J2CE]] - [[Java 2 Cryptographic Edition]] * [[J2EE]] - [[Java 2 Enterprise Edition]] * [[J2ME]] - [[Java 2 Micro Edition]] * [[J2SE]] - [[Java 2 Standard Edition]] * [[JAXB]] - [[Java Architecture for XML Binding]] * [[JAX-RPC]] - [[Java XML for Remote Procedure Calls]] * [[JAXP]] - [[Java API for XML Processing]] * [[JBOD]] - [[Just a Bunch of Disks]] * [[JCL]] - [[Job Control Language]] * [[JCP]] - [[Java Community Process]] * [[JDBC]] - [[Java Database Connectivity]] * [[JDK]] - [[Java Development Kit]] * [[JDS]] - [[Java Desktop System]] * [[JFC]] - [[Java Foundation Classes]] * [[JFET]] - [[Junction Field-Effect Transistor]] * [[JFS]] - [[IBM Journaling Filesystem]] * [[JINI]] - [[Jini Is Not Initials]] * [[JIT]] - [[Just-In-Time]] * [[JMX]] - [[Java Management Extentions]] * [[JMS]] - [[Java Message Service]] * [[JNDI]] - [[Java Naming and Directory Interface]] * [[JNI]] - [[Java Native Interface]] * [[JPEG]] - [[Joint Photographic Experts Group]] * [[JRE]] - [[Java Runtime Environment]] * [[JS]] - [[JavaScript]] * [[JSON]] - [[JavaScript Object Notation]] * [[JSP]] - [[Jackson Structured Programming]] * [[JSP]] - [[JavaServer Pages]] * [[JTAG]] - [[Joint Test Action Group]] * [[JUG]] - [[Java Users Group]] * [[JVM]] - [[Java Virtual Machine]] * [[jwz]] - [[Jamie Zawinski]] * [[K&R]] - [[Kernighan and Ritchie]] * [[KB]] - [[Keyboard]] * [[Kb]] - [[Kilobit]] * [[KB]] - [[Kilobyte]] * [[KB]] ([[БЗ]]) - [[Knowledge Base]] = [[база на знаења]] * [[KDE]] - [[K Desktop Environment]] * [[kHz]] - [[Kilohertz]] * [[KISS]] - [[Keep It Simple, Stupid]] * [[KVM]] - [[Keyboard, Video, Mouse]] * [[L10N]] - [[Localization]] * [[LAMP]] - [[Linux Apache MySQL (Perl, PHP, or Python)]] * [[LAN]] - [[Local Area Network]] * [[LBA]] - [[Logical Block Addressing]] * [[LCD]] - [[Liquid Crystal Display]] * [[LCOS]] - [[Liquid Crystal On Silicon]] * [[LDAP]] - [[Lightweight Directory Access Protocol]] * [[LE]] - [[Logical Extents]] * [[LED]] - [[Light-Emitting Diode]] * [[LF]] - [[Line Feed]] * [[LF]] - [[Low Frequency]] * [[LFS]] - [[Linux From Scratch]] * [[lib]] - [[library]] * [[LIF]] - [[Low Insertion Force]] * [[LIFO]] - [[Last In First Out]] * [[LILO]] - [[Linux Loader]] * [[LKML]] - [[Linux Kernel Mailing List]] * [[LM]] - [[LanManager]] * [[LGPL]] - [[[GNU] Lesser General Public License]] * [[LOC]] - [[Lines of Code]] * [[LPI]] - [[Linux Professional Institute]] * [[LSB]] - [[Least Significant Bit]] * [[LSB]] - [[Linux Standard Base]] * [[LSI]] - [[Large-Scale Integration]] * [[LTR]] - [[Left-to-Right]] * [[LUG]] - [[Linux User Group]] * [[LUN]] - [[Logical Unit Number]] * [[LV]] - [[Logical Volume]] * [[LVM]] - [[Logical Volume Management]] * [[LZW]] - [[Lempel-Ziv-Welch]] * [[MAC]] - [[Mandatory Access Control]] * [[MAC]] - [[Media Access Control]] * [[MAN]] - [[Metropolitan Area Network]] * [[MANET]] - [[Mobile Ad-Hoc Network]] * [[MAPI]] - [[Messaging Application Programming Interface]] * [[Mb]] - [[Megabit]] * [[MB]] - [[Megabyte]] * [[MBCS]] - [[Multi Byte Character Set]] * [[MBR]] - [[Master Boot Record]] * [[MCA]] - [[Micro Channel Architecture]] * [[MCSA]] - [[Microsoft Certified System Administrator]] * [[MCSD]] - [[Microsoft Certified System Developer]] * [[MCSE]] - [[Microsoft Certified System Engineer]] * [[MDA]] - [[Mail Delivery Agent]] * [[MDA]] - [[Model-Driven Architecture]] * [[MDA]] - [[Monochrome Display Adapter]] * [[MDI]] - [[Multiple Document Interface]] * [[ME]] - [[[Windows] Millennium Edition]] * [[MF]] - [[Medium Frequency]] * [[MFC]] - [[Microsoft Foundation Classes]] * [[MFM]] - [[Modified Frequency Modulation]] * [[MGPT]] - [[Machine Generated Problem Tracking]] * [[MHz]] - [[Megahertz]] * [[[[MICR-Magnetic Ink Character Reader]] * [[MIDI]] - [[Musical Instrument Digital Interface]] * [[MIMD]] - [[Multiple Instruction, Multiple Data]] * [[MIPS]] - [[Million Instructions Per Second]] * [[MIPS]] - [[Microprocessor without Interlocked Pipeline Stages]] * [[MIS]] - [[Management Information Systems]] * [[MISD]] - [[Multiple Instruction, Single Data]] * [[MIT]] - [[Massachusetts Institute of Technology]] * [[MIME]] - [[Multipurpose Internet Mail Extensions]] * [[MMI]] - [[Man Machine Interface.]] * [[MMIO]] - [[Memory-Mapped I/O]] * [[MMORPG]] - [[Massively Multiplayer Online Role-Playing Game]] * [[MMU]] - [[Memory Management Unit]] * [[MMX]] - [[Multi-Media Extensions]] * [[MNG]] - [[Multiple-image Network Graphics]] * [[MoBo]] - [[Motherboard]] * [[MOO]] - [[MUD Object Oriented]] * [[MOSFET]] - [[Metal-Oxide Semiconductor FET]] * [[MOTD]] - [[Message Of The Day]] * [[MPAA]] - [[Motion Picture Association of America]] * [[MPEG]] - [[Motion Pictures (Coding) Experts Group]] * [[MPL]] - [[Mozilla Public License]] * [[MPU]] - [[Microprocessor Unit]] * [[MS]] - [[Memory Stick]] * [[MS]] - [[Microsoft]] * [[MSB]] - [[Most Significant Bit]] * [[MS-DOS]] - [[Microsoft DOS]] * [[MT]] - [[Machine Translation]] * [[MTA]] - [[Mail Transfer Agent]] * [[MTU]] - [[Maximum Transmission Unit]] * [[MSA]] - [[Mail Submission Agent]] * [[MSDN]] - [[Microsoft Developer Network]] * [[MSI]] - [[Medium-Scale Integration]] * [[MUA]] - [[Mail User Agent]] * [[MUD]] - [[Multi-User Dungeon]] * [[MVC]] - [[Model-View-Controller]] * [[MVP]] - [[Most Valuable Professional]] * [[MVS]] - [[Multiple Virtual Storage]] * [[MX]] - [[Mail exchange]] * [[NACK]] - [[Negative ACKnowedgement]] * [[NAK]] - [[Negative AcKnowedgement Character]] * [[NAS]] - [[Network-Attached Storage]] * [[NAT]] - [[Network Address Translation]] * [[NCP]] - [[NetWare Core Protocol]] * [[NCQ]] - [[Native Command Queuing]] * [[NCSA]] - [[National Center for Supercomputing Applications]] * [[NDPS]] - [[Novell Distributed Print Services]] * [[NDS]] - [[Novell Directory Services]] * [[NEP]] - [[Network Equipment Provider]] * [[NEXT]] - [[Near-End CrossTalk]] * [[NFA]] - [[Nondeterministic Finite Automaton]] * [[GNSCB]] - [[Next-Generation Secure Computing Base]] * [[NFS]] - [[Network Filesystem]] * [[NI]] - [[National Instruments]] * [[NIC]] - [[Network Interface Card]] * [[NIM]] - [[No Internal Message]] * [[NIO]] - [[New I/O]] * [[NIST]] - [[National Institute of Standards and Technology]] * [[NLP]] - [[Natural Language Processing]] * [[NLS]] - [[National Language Support]] * [[NP]] - [[Non-Deterministic Polynomial-Time]] * [[NPL]] - [[Netscape Public License]] * [[NPU]] - [[Network Processing Unit]] * [[NS]] - [[Netscape]] * [[NSA]] - [[National Security Agency]] * [[NSPR]] - [[Netscape Portable Runtime]] * [[NMI]] - [[Non-Maskable Interrupt]] * [[NNTP]] - [[Network News Transfer Protocol]] * [[NOC]] - [[Network Operations Center]] * [[NOP]] - [[No OPeration]] * [[NOS]] - [[Network Operating System]] * [[NSS]] - [[Novell Storage Service]] * [[NSS]] - [[Network Security Services]] * [[NSS]] - [[Name Service Switch]] * [[NT (Windows)]] - [[New Technology]] * [[NTFS]] - [[NT Filesystem]] * [[NTLM]] - [[NT Lan Manager]] * [[NTP]] - [[Network Time Protocol]] * [[NUMA]] - [[Non-Uniform Memory Access]] * [[NURBS]] - [[Nonuniform Rational B-Spline]] * [[NVRAM]] - [[Non-Volatile Random Access Memory]] * [[OASIS]] - [[Organization for the Advancement of Structured Information Standards]] * [[ODBC]] - [[Open Database Connectivity]] * [[OEM]] - [[Original Equipment Manufacturer]] * [[OFTC]] - [[Open and Free Technology Community]] * [[OLAP]] - [[Online Analytical Processing]] * [[OLE]] - [[Object Linking and Embedding]] * [[OLED]] - [[Organic Light Emitting Diode]] * [[OLPC]] - [[One Laptop per Child]] * [[OLTP]] - [[Online Transaction Processing]] * [[OMG]] - [[Object Management Group]] * [[OO]] - [[Object-Oriented]] * [[OO]] - [[Open Office]] * [[OOo]] - [[OpenOffice.org]] * [[OOP]] - [[Object-Oriented Programming]] * [[OPML]] - [[Outline Processor Markup Language]] * [[ORB]] - [[Object Request Broker]] * [[OS]] - [[Open Source]] * [[OS]] - [[Operating System]] * [[OSCON]] - [[O'Reilly Open Source Convention]] * [[OSDN]] - [[Open Source Developer Network]] * [[OSI]] - [[Open Source Initiative]] * [[OSI]] - [[Open Systems Interconnection]] * [[OSPF]] - [[Open Shortest Path First]] * [[OSS]] - [[Open Sound System]] * [[OSS]] - [[Open-Source Software]] * [[OSS]] - [[Operational Support Systems]] * [[OSTG]] - [[Open Source Technology Group (formerly OSDN)]] * [[OUI]] - [[Organizationally Unique Identifier]] * [[P2P]] - [[Peer-To-Peer]] * [[PAN]] - [[Personal Area Network]] * [[PAP]] - [[Password Authentication Protocol]] * [[PARC]] - [[Palo Alto Research Center]] * [[PATA]] - [[Parallel ATA]] * [[PC]] - [[Personal Computer]] * [[PCB]] - [[Printed Circuit Board]] * [[PCB]] - [[Process Control Block]] * [[PCI]] - [[Peripheral Component Interconnect]] * [[PCIe]] - [[PCI Express]] * [[PCMCIA]] - [[Personal Computer Memory Card International Association]] * [[PCM]] - [[Pulse-Code Modulation]] * [[PCRE]] - [[Perl Compatible Regular Expressions]] * [[PD]] - [[Public Domain]] * [[PDA]] - [[Personal Digital Assistant]] * [[PDF]] - [[Portable Document Format]] * [[PDP]] - [[Programmed Data Processor]] * [[PE]] - [[Physical Extents]] * [[PEBKAC]] - [["Problem Exists Between Keyboard And Chair"]] * [[PERL]] - [[Practical Extraction and Reporting Language]] * [[PGA]] - [[Pin Grid Array]] * [[PGP]] - [[Pretty Good Privacy]] * [[PHP]] - [[PHP: Hypertext Preprocessor]] * [[PIC]] - [[Peripheral Interface Controller]] * [[PID]] - [[Proportional-Integral-Derivative]] * [[PID]] - [[Process ID]] * [[PIM]] - [[Personal Information Manager]] * [[PINE]] - [[Program for Internet News & Email]] * [[PIO]] - [[Programmed Input/Output]] * [[PKCS]] - [[Public Key Cryptography Standards]] * [[PKI]] - [[Public Key Infrastructure]] * [[PLC]] - [[Power Line Communication]] * [[PLC]] - [[Programmable Logic Controller]] * [[PLD]] - [[Programmable Logic Device]] * [[PL/I]] - [[Programming Language One]] * [[PL/M]] - [[Programming Language for Microcomputers]] * [[PL/P]] - [[Programming Language for Prime]] * [[PLT]] - [[Power Line Telecoms]] * [[PMM]] - [[Personal Memory Manager]] * [[PMM]] - [[POST Memory Manager]] * [[PNG]] - [[Portable Network Graphics]] * [[PnP]] - [[Plug-and-Play]] * [[PoE]] - [[Power over Ethernet]] * [[POP]] - [[Point of Presence]] * [[POP3]] - [[Post Office Protocol v3]] * [[POSIX]] - [[Portable Operating System Interface]] * [[POST]] - [[Power-On Self Test]] * [[PPC]] - [[PowerPC]] * [[PPI]] - [[Pixels Per Inch]] * [[PPP]] - [[Point-to-Point Protocol]] * [[PPPoA]] - [[PPP over ATM]] * [[PPPoE]] - [[PPP over Ethernet]] * [[PPTP]] - [[Point-to-Point Tunneling Protocol]] * [[PS]] - [[PostScript]] * [[PS/2]] - [[Personal System/2]] * [[PSU]] - [[Power Supply Unit]] * [[PSVI]] - [[Post-Schema-Validation Infoset]] * [[PV]] - [[Physical Volume]] * [[PVG]] - [[Physical Volume Group]] * [[PVR]] - [[Personal Video Recorder]] * [[PXE]] - [[Pre Execution Environment]] * [[PXI]] - [[PCI Extensions for Instrumentation]] * [[QDR]] - [[Quad Data Rate]] * [[QA]] - [[Quality Assurance]] * [[QFP]] - [[Quoted For Permanence.]] * [[QoS]] - [[Quality of Service]] * [[QOTD]] - [[Quote of the Day]] * [[Qt]] - [[Quasar Toolkit]] * [[QTAM]] - [[Queued Telecomunications Acess Method (an IBM OS/360 API)]] * [[RACF]] - [[Resource Access Control Facility]] * [[RAD]] - [[Rapid Application Development]] * [[RADIUS]] - [[Remote Authentication Dial In User Service]] * [[RAID]] - [[Redundant Array of Independent Disks]] * [[RAID]] - [[Redundant Array of Inexpensive Disks]] * [[RAR]] - [[Type of archive file run on WinRAR]] * [[RDM]] - [[Relations Database Management]] * [[RDS]] - [[Relations Database System]] * [[RAIT]] - [[Redundant Array of Inexpensive Tapes]] * [[RAM]] - [[Random Access Memory]] * [[RARP]] - [[Reverse Address Resolution Protocol]] * [[RC]] - [[Release Candidate]] * [[RC]] - [[Run Commands]] * [[RC]] - [[Runtime Configuration]] * [[RCS]] - [[Revision Control System]] * [[RDBMS]] - [[Relational Database Management System]] * [[RDF]] - [[Resource Description Framework]] * [[REFAL]] - [[REcursive Functions Algorithmic Language]] * [[REST]] - [[Representational State Transfer]] * [[regex]] - [[Regular Expression]] * [[RF]] - [[Radio Frequency]] * [[RFC]] - [[Request For Comments]] * [[RFE]] - [[Request For Enhancement]] * [[RFI]] - [[Radio Frequency Interference]] * [[RFID]] - [[Radio Frequency Identification]] * [[RGB]] - [[Red, Green, Blue]] * [[RGBA]] - [[Red, Green, Blue, Alpha]] * [[RHL]] - [[Red Hat Linux]] * [[RHEL]] - [[Red Hat Enterprise Linux]] * [[RIA]] - [[Rich Internet Application]] * [[RIAA]] - [[Recording Industry Association of America]] * [[RIP]] - [[Raster Image Processor]] * [[RIP]] - [[Routing Information Protocol]] * [[RISC]] - [[Reduced Instruction Set Computer]] * [[RLE]] - [[Run-Length Encoding]] * [[RLL]] - [[Run Length Limited]] * [[RMI]] - [[Remote Method Invocation]] * [[RMS]] - [[Richard Matthew Stallman]] * [[ROM]] - [[Read Only Memory]] * [[ROMB]] - [[Read-Out Motherboard]] * [[RPC]] - [[Remote Procedure Call]] * [[RPM]] - [[RPM Package Manager]] * [[RSA]] - [[Rivest Shamir Adleman]] * [[RSI]] - [[Repetitive Strain Injury]] * [[RSS]] - [[Rich Site Summary, RDF Site Summary, or Really Simple Syndication]] * [[RTC]] - [[Real-Time Clock]] * [[RTE]] - [[Real-Time Enterprise]] * [[RTFM]] - [[Read The Fucking Manual]]. (Can also be interpreted as the less offensive "Read the Friendly Manual".) Common answer to basic and often repeated questions, that could be avoided in the first place just by looking at the manual. * [[RTL]] - [[Right-to-Left]] * [[RTOS]] - [[Real Time Operating System]] * [[RTS]] - [[Ready To Send]] * [[SAN]] - [[Storage Area Network]] * [[SAR]] - [[Search And Replace[1]]] * [[SATA]] - [[Serial ATA]] * [[SAX]] - [[Simple API for XML]] * [[SBP-2]] - [[Serial Bus Protocol 2]] * [[sbin]] - [[superuser binary]] * [[SCADA]] - [[Supervisory Control And Data Acquisition]] * [[SCID]] - [[Source Code in Database]] * [[SCM]] - [[Software Configuration Management]] * [[SCP]] - [[Secure Copy]] * [[SCPI]] - [[Standard Commands for Programmable Instrumentation]] * [[SCSI]] - [[Small Computer System Interface]] * [[SD]] - [[Secure Digital]] * [[SDDL]] - [[Security Descriptor Definition Language]] * [[SDI]] - [[Single Document Interface]] * [[SDIO]] - [[Secure Digital Input Output]] * [[SDK]] - [[Software Development Kit]] * [[SDL]] - [[Simple DirectMedia Layer]] * [[SDN]] - [[Service Delivery Network]] * [[SDR]] - [[Software-Defined Radio]] * [[SDRAM]] - [[Synchronous Dynamic Random Access Memory]] * [[SDSL]] - [[Symmetric DSL]] * [[SEAL]] - [[Semantics-directed Environment Adaptation Language]] * [[SEI]] - [[Software Engineering Institute]] * [[SFTP]] - [[Secure FTP]] * [[SFTP]] - [[Simple протокол за пренос на податотеки]] * [[SFTP]] - [[SSH протокол за пренос на податотеки]] * [[SGI]] - [[Silicon Graphics, Incorporated]] * [[SGML]] - [[Standard Generalized Markup Language]] * [[SHA]] - [[Secure Hash Algorithm]] * [[SIGGRAPH]] - [[Special Interest Group on Graphics,]] * [[SIMD]] - [[Single Instruction, Multiple Data]] * [[SIMM]] - [[Single Inline Memory Module]] * [[SIP]] - [[Session Initiation Protocol]] * [[SIP]] - [[Supplementary Ideographic Plane]] * [[SISD]] - [[Single Instruction, Single Data]] * [[SLI]] - [[Scalable Link Interface]] * [[SLIP]] - [[Serial Line Internet Protocol]] * [[SLM]] - [[Service Level Management]] * [[SLOC]] - [[Source Lines of Code]] * [[SPMD]] - [[Single Program, Multiple Data]] * [[SMA]] - [[SubMiniature version A]] * [[SMB]] - [[Server Message Block]] * [[SMBIOS]] - [[System Management BIOS]] * [[SMC]] - [[SMC Networks (company)]] * [[SMIL]] - [[Synchronized Multimedia Integration Language]] * [[S/MIME]] - [[Secure/Multipurpose Internet Mail Extensions]] * [[SMP]] - [[Supplementary Multilingual Plane]] * [[SMP]] - [[Symmetric Multi-Processing]] * [[SMS]] - [[Short Message Service]] * [[SMS]] - [[Systems Management Server]] * [[SMT]] - [[Simultaneous Multithreading]] * [[SMTP]] - [[Simple Mail Transfer Protocol]] * [[SNA]] - [[Systems Network Architecture]] * [[SNMP]] - [[Simple Network Management Protocol]] * [[SOA]] - [[Service-Oriented Architecture]] * [[SOAP]] - [[Simple Object Access Protocol]] * [[SoC]] - [[System-on-a-Chip]] * [[SO-DIMM]] - [[Small Outline DIMM]] * [[SOHO]] - [[Small Office/Home Office]] * [[SOI]] - [[Silicon On Insulator]] * [[SP]] - [[Service Pack]] * [[SPA]] - [[Single Page Application]] * [[SPF]] - [[Sender Policy Framework]] * [[SPI]] - [[Serial Peripheral Interface]] * [[SPI]] - [[Stateful Packet Inspection]] * [[SPARC]] - [[Scalable Processor Architecture]] * [[SQL]] - [[Structured Query Language]] * [[SRAM]] - [[Static Random Access Memory]] * [[SSD]] - [[Software Specification Document]] * [[SSH]] - [[Secure Shell]] * [[SSI]] - [[Server Side Includes]] * [[SSI]] - [[Single-System Image]] * [[SSI]] - [[Small-Scale Integration]] * [[SSID]] - [[Service Set Identifier]] * [[SSL]] - [[Secure Socket Layer]] * [[SSP]] - [[Supplementary Special-purpose Plane]] * [[su]] - [[superuser]] * [[SUS]] - [[Single UNIX Specification]] * [[SVG]] - [[размерлива векторска графика]] (''Scalable Vector Graphics'') * [[SVGA]] - [[Super Video Graphics Array]] * [[SVD]] - [[Structured Vlsi Design Methodology]] * [[SWT]] - [[Stardard Widget Toolkit]] * [[B-TRAPP (Belinda Trapp)]] - A term meaning crappy computer, or Scott Sharps mom. * [[TAO]] - [[Track-at-Once]] * [[TB]] - [[Terabyte]] * [[Tcl]] - [[Tool Command Language]] * [[TCP]] - [[Transmission Control Protocol]] * [[TCP/IP]] - [[Transmission Control Protocol/Internet Protocol]] * [[TCU]] - [[Telecommunication Control Unit]] * [[TDMA]] - [[Time Division Multiple Access]] * [[temp]] - temporary (variable, file, directory, etc.) * [[TEOS]] - [[Trusted Email Open Standard]] * [[TFT]] - [[тенкоопнен транзистор]] * [[TI]] - [[Texas Instruments]] * [[Tk]] * [[TLA]] - [[Three-Letter Acronym]] * [[TLD]] - [[Top-Level Domain]] * [[TLS]] - [[Thread-Local Storage]] * [[TLS]] - [[Transport Layer Security]] * [[tmp]] - temporary (variable, file, directory, etc.) * [[TNC]] - [[Terminal Node Controller]] * [[TNC]] - [[Threaded Neill-Concelman]] * [[TSO]] - [[Time Sharing Option]] * [[TSP]] - [[Traveling Salesman Problem]] * [[TSR]] - [[Terminate and Stay Resident]] * [[TTA]] - [[True Tap Audio]] * [[TTL]] - [[Transistor-Transistor Logic]] * [[TTL]] - [[Time To Live]] * [[TTS]] - [[Text-to-Speech]] * [[TTY]] - [[Teletype]] * [[TUCOWS]] - [[The Ultimate Collection of Winsock Software]] * [[TUG]] - [[TeX Users Group]] * [[UAAG]] - [[User Agent Accessibility Guidelines]] * [[UART]] - [[Universal Asynchronous Receiver Transmitter]] * [[UCS]] - [[Universal Character Set]] * [[UDDI]] - [[Universal Description, Discovery, and Integration]] * [[UDMA]] - [[Ultra DMA]] * [[UDP]] - [[User Datagram Protocol]] * [[UE]] - [[User Experience]] * [[UEFI]] - [[Unified Extensible Firmware Interface]] * [[UHF]] - [[Ultra High Frequency]] * [[UI]] - [[User Interface]] * [[UL]] - [[Upload]] * [[ULA]] - [[Uncommitted Logic Array]] * [[UMA]] - [[Upper Memory Area]] * [[UMB]] - [[Upper Memory Block]] * [[UML]] - [[Unified Modeling Language]] * [[UML]] - [[User-Mode Linux]] * [[UMPC]] - [[Ultra-Mobile Personal Computer]] * [[UNC]] - [[Universal Naming Convention]] * [[UPS]] - [[Uninterruptible Power Supply]] * [[URI]] - [[Uniform Resource Identifier]] * [[[[URL]]]] - [[[[единствен ресурсен пронаоѓач]] (''Uniform Resource Locator'') * [[URN]] - [[Uniform Resource Name]] * [[[[USB]]]] - [[[[универзална сериска магистрала]] (''[[Universal Serial Bus]]'') * [[usr]] - [[user]] * [[USR]] - [[U.S. Robotics]] * [[UTC]] - [[Coordinated Universal Time]] * [[UTF]] - [[Unicode Transformation Format]] * [[UUCP]] - [[Unix to Unix Copy]] * [[UUID]] - [[Universally Unique Identifier]] * [[UVC]] - [[Universal Virtual Computer]] * [[var]] - [[variable]] * [[VAX]] - [[Virtual Address eXtension]] * [[VCPI]] - [[Virtual Control Program Interface]] * [[VR]] - [[Virtual Reality]] * [[VRML]] - [[Virtual Reality Modeling Language]] * [[VB]] - [[Visual Basic]] * [[VBA]] - [[Visual Basic for Applications]] * [[VBS]] - [[Visual Basic Script]] * [[VESA]] - [[Video Electronics Standards Association]] * [[VFAT]] - [[Virtual FAT]] * [[VFS]] - [[Virtual File System]] * [[VG]] - [[Volume Group]] * [[VGA]] - [[Video Graphics Array]] * [[VHF]] - [[Very High Frequency]] * [[VLAN]] - [[Virtual Local Area Network]] * [[VLB]] - [[Vesa Local Bus]] * [[VLF]] - [[Very Low Frequency]] * [[VLSI]] - [[Very-Large-Scale Integration]] * [[VM]] - [[Virtual Machine]] * [[VM]] - [[Virtual Memory]] * [[VOD]] - [[Video On Demand]] * [[VoIP]] - [[Voice over IP]] * [[VPN]] - [[Virtual Private Network]] * [[VPU]] - [[Visual Processing Unit]] * [[VSAM]] - [[Virtual Storage Access Method]] * [[VSAT]] - [[Very Small Aperture Terminal]] * [[VT]] - [[Video Terminal?]] * [[VTAM]] - [[Virtual Telecommunications Access Method]] * [[W3C]] - [[World Wide Web Consortium]] * [[WAFS]] - [[Wide Area File Services]] * [[WAI]] - [[Web Accessibility Initiative]] * [[WAIS]] - [[Wide Area Information Server]] * [[WAN]] - [[Wide Area Network]] * [[WAP]] - [[Wireless Access Point]] * [[WAP]] - [[Wireless Application Protocol]] * [[WAV]] - [[WAVEform audio format]] * [[WBEM]] - [[Web-Based Enterprise Management]] * [[WCAG]] - [[Web Content Accessibility Guidelines]] * [[WCF]] - [[Windows Communication Foundation]] * [[WDM]] - [[Wavelength Division Multiplexing]] * [[WebDAV]] - [[WWW Distributed Authoring and Versioning]] * [[WEP]] - [[Wired Equivalent Privacy]] * [[Wi-Fi]] - [[Wireless Fidelity]] * [[WiMAX]] - [[Worldwide Interoperability for Microwave Access]] * [[WinFS]] - [[Windows Future Storage]] * [[[[WINS- Windows Internet Naming Service]] * [[WLAN]] - [[Wireless Local Area Network]] * [[WMA]] - [[Windows Media Audio]] * [[WOL]] - [[Wake-on-LAN]] * [[WOM]] - [[Wake-on-Modem]] * [[WOR]] - [[Wake-on-Ring]] * [[WPA]] - [[Wi-Fi Protected Access]] * [[WPAN]] - [[Wireless Personal Area Network]] * [[WPF]] - [[Windows Presentation Foundation]] * [[WSDL]] - [[Web Services Description Language]] * [[WSFL]] - [[Web Services Flow Language]] * [[WUSB]] - [[Wireless Universal Serial Bus]] * [[WWAN]] - [[Wireless Wide Area Network]] * [[WWID]] - [[World Wide Identifier]] * [[WWN]] - [[World Wide Name]] * [[WWW]] - [[World Wide Web]] * [[WYSIWYG]] - [[What You See Is What You Get]] * [[WZC]] - [[Wireless Zero Configuration]] * [[XAG]] - [[XML Accessibility Guidelines]] * [[XAML]] - [[eXtensible Application Markup Language]] * [[XDM]] - [[X Window Display Manager]] * [[XDMCP]] - [[X Display Manager Control Protocol]] * [[XCBL]] - [[XML Common Business Library]] * [[XHTML]] - [[eXtensible Hypertext Markup Language]] * [[XML]] - [[eXtensible Markup Language]] * [[XMMS]] - [[X Multimedia System]] * [[XMPP]] - [[eXtensible Messaging and Presence Protocol]] * [[XMS]] - [[Extended Memory Specification]] * [[XNS]] - [[Xerox Network Services]] * [[XP]] - [[Cross-Platform]] * [[XP]] - [[Extreme Programming]] * [[XPCOM]] - [[Cross Platform Component Object Model]] * [[XPI]] - [[Cross Platform Installer]] * [[XPIDL]] - [[Cross Platform IDL]] * [[XSD]] - [[XML Schema Definition]] * [[XSL]] - [[eXtensible Stylesheet Language]] * [[XSL-FO]] - [[eXtensible Stylesheet Language Formatting Objects]] * [[XSLT]] - [[XSL Transformations]] * [[XSS]] - [[Cross Site Scripting]] * [[XTF]] - [[Extensible Tag Framework]] * [[XUL]] - [[XML-based User-interface Language]] * [[Y2K]] - [[Year Two Thousand]] * [[YACC]] - [[Yet Another Compiler Compiler]] * [[YAML]] - [[YAML Ain't Markup Language]] * [[YAST]] - [[Yet Another Setup Tool]] * [[ZCAV]] - [[Zone Constant Angular Velocity]] * [[ZCS]] - [[Zero Code Suppression]] * [[ZIF]] - [[Zero Insertion Force]] * [[ZIFS]] - [[Zero Insertion Force Socket]] * [[ZISC]] - [[Zero Instruction Set Computer]] * [[ZOPE]] - [[Z Object Publishing Environment]] * [[ZMA]] - [[Zone Multicast Address]] [[Категорија:Кратенки во компјутерската терминологија]] ml7fdcriuz5xd3j1dyq3k0qxz8s3kfu 5379195 5379190 2025-06-12T09:59:48Z Gurther 105215 Одбиена последната промена (од [[Специјална:Придонеси/185.193.240.200|185.193.240.200]]) и ја поврати преработката 4664701 на P.Nedelkovski 5379195 wikitext text/x-wiki {{внимание}} Ова е '''список на кратенки на информатички поими'''. * [[AA]] - [[Anti-Aliasing]] * [[AAA]] - [[Authentication Authorization, Accounting]] * [[AABB]] - [[Axis Aligned Bounding Box]] * [[AAC]] - [[Advanced Audio Codingѓѓ (audio compression format defined by the MPEG-2 standard) * [[AAL]] - [[ATM Adaptation Layer]] * [[AALC]] - [[ATM Adaptation Layer Connection]] * [[AARP]] - [[AppleTalk Address Resolution Protocol]] * [[ABI]] - [[Application Binary Interface]] * [[ABM]] - [[Asynchronous Balanced Mode]] * [[ABR]] - [[Area Border Router]] * [[ABR]] - [[Auto Baud - Rate Detect]] * [[ABR]] - [[Available Bit Rate]] * [[AC]] - [[Alternating Current]] * [[AC]] - [[Acoustic Coupler]] * [[ACID]] - [[Atomiticy Consistency Isolation Durability]] * [[ACL]] - [[Access Control List]] * [[ACL]] - [[Active Current Loop]] * [[ACM]] - [[Association for Computing Machinery]] * [[ACPI]] - [[Advanced Configuration and Power Interface]] * [[ACD]] - [[Automatic Call Distributor]] * [[ACF]] - [[Advanced Communications Function]] * [[ACF NCP]] - [[Advanced Communications Function - Network Control Program]] * [[ACK]] - [[ACKnowledgement]] * [[ACR]] - [[Allowed Cell Rate]] * [[ACR]] - [[Attenuation to Crosstalk Ratio]] * [[AD]] - [[Active Directory]] * [[AD]] - [[Administrative Domain]] * [[ADC]] - [[Analog-To-Digital Converter]] * [[ADC]] - [[Apple Display Connector (DVI variant)]] * [[ADB]] - [[Apple Desktop Bus]] * [[ADCCP]] - [[Advanced Data Communications Control Protocol/Procedures]] * [[ADO]] - [[ActiveX Data Objects]] * [[ADSL]] - [[Asymmetric Digital Subscriber Line]] (варијанта на DSL) * [[AE]] - [[Adaptive Equalizer]] * [[AES]] - [[Advanced Encryption Standard]] * [[AF]] - [[Anisotropic Filtering]] * [[AFP]] - [[Apple Filing Protocol]] * [[AGP]] - [[Accelerated Graphics Port]] (sometimes used with a suffix indicating the port's bandwidth, like AGP4x) * [[AH]] - [[Active Hub]] * [[AI]] - [[Artificial Intelligence]] * [[AIX]] - [[Advanced Interactive Executive]] * [[Ajax]] - [[Asynchronous JavaScript and XML]] * [[AL]] - [[Active Link]] * [[AL]] - [[Access List]] * [[ALGOL]] - [[Algorithmic Language]] * [[ALSA]] - [[Advanced Linux Sound Architecture]] * [[ALU]] - [[Arithmetic and Logical Unit]] * [[AM]] - [[Active Matrix]] * [[AM]] - [[Access Method]] * [[AM]] - [[Active Monitor]] * [[AM]] - [[Amplitude Modulation]] * [[AMD]] - [[Advanced Micro Devices]] * [[AMR]] - [[Audio Modem Riser]] * [[ANN]] - [[Artificial Neural Network]] * [[ANSI]] - [[American National Standards Institute]] * [[ANT]] - [[Another Neat Tool]] * [[AoE]] - [[ATA over Ethernet]] * [[AOP]] - [[Aspect-Oriented Programming]] * [[APCI]] - [[Application-Layer Protocol Control Information]] * [[API]] - [[Application Programming Interface]] * [[APIC]] - [[Advanced Programmable Interrupt Controller]] * [[APIPA]] - [[Automatic Private IP Addressing]] * [[APL]] - [[A Programming Language]] * [[APS]] - [[Accunet Packet Service]] * [[APR]] - [[Apache Portable Runtime]] * [[ARM]] - [[Advanced RISC Machines]] * [[ARP]] - [[Address Resolution Protocol]] * [[ARPA]] - [[Address and Routing Parameter Area]] * [[ARPA]] - [[Advanced Research Projects Agency]] (види [[DARPA]]) * [[ARPANET]] - [[Advanced Research Projects Agency Network]] * [[AS]] - [[Access Server]] * [[ASCII]] - [[American Standard Code for Information Interchange]] * [[ASG]] - [[Abstract Semantic Graph]] * [[ASIC]] - [[Application Specific Integrated Circuit]] * [[ASMP (computing)]] - [[Asymmetric Multiprocessing]] * [[ASN.1]] - [[Abstract Syntax Notation 1]] * [[ASP]] - [[Application Service Provider]] * [[ASP (MS ASP)]] - [[Active Server Pages]] * [[AST]] - [[Abstract Syntax Tree]] * [[ASSP]] - [[Application Specific Standard Product]] * [[AT]] - [[Advanced Technology]] * [[AT]] - [[Access Time]] * [[AT]] - [[Active Terminator]] * [[ATA]] - [[Advanced Technology Attachment]] * [[ATAG]] - [[Authoring Tool Accessibility Guidelines]] * [[ATAPI]] - [[Advanced Technology Attachment Packet Interface]] * [[ATM]] - [[Asynchronous Transfer Mode]] * [[AVC]] - [[Advanced Video Coding]] * [[AVI]] - [[Audio Video Interleaved]] * [[AWT]] - [[Abstract Windowing Toolkit]] * [[B2B]] - [[Business-to-Business]] * [[B2C]] - [[Business-to-Consumer]] * [[Bash]] - [[Bourne-again shell]] * [[BASIC]] - [[Beginner's All-Purpose Symbolic Instruction Code]] * [[BBP]] - [[Baseband Processor]] * [[BBS]] - [[Bulletin Board System]] * [[BCD]] - [[Binary Coded Decimal]] * [[BEEP]] - [[Blocks Extensible Exchange Protocol]] * [[BER]] - [[Bit Error Rate]] * [[BFD]] - [[Binary File Descriptor]] * [[BFS]] - [[Breadth-First Search]] * [[BGP]] - [[Border Gateway Protocol]] * [[BiDi]] - [[Bi-Directional]] * [[bin]] - [[binary]] * [[BINAC]] - [[Binary Automatic Computer]] * [[BIND]] - [[Berkeley Internet Name Daemon]] * [[BIOS]] - [[Basic Input Output System]] * [[BJT]] - [[Bipolar Junction Transistor]] * [[bit]] - [[binary digit]] * [[Blog]] - [[Web Log]] * [[BMP]] - [[Basic Multilingual Plane]] * [[BNC]] - [[Bayonet Neill-Concelman]] * [[BOINC]] - [[Berkeley Open Infrastructure for Network Computing]] * [[BOOTP]] - [[Bootstrap Protocol]] * [[BPEL]] - [[Business Process Execution Language]] * [[BPL]] - [[Broadband over Power Lines]] * [[bps]] - [[bits per second]] * [[BRR]] - [[Business Readiness Rating]] * [[BSA]] - [[Business Software Alliance]] * [[BSD]] - [[Berkeley Software Distribution (Unix variant)]] * [[BSS]] - [[Block Started by Symbol]] * [[BT]] - [[BitTorrent]] * [[BTAM]] - [[Basic Telecomunications Acess Method (an IBM OS/360 API)]] * [[BTKATC]] - [[Between The Keyboard And The Chair]]; An acronym commonly used in the Technical Support Realm and in other IT instances. An error referring to the source of a linguistic or programming error. Also spelled "BCAK" (Between Chair And Keyboard). * [[BW]] - [[Bandwidth]] * [[CA]] - [[Certificate Authority]] * [[CAD]] - [[Computer-Aided Design]] * [[CAE]] - [[Computer-Aided Engineering]] * [[CAID]] - [[Computer Aided Industrial Design]] * [[CAI]] - [[Computer-Aided Instruction]] * [[CAM]] - [[Computer-Aided Manufacturing]] * [[CAPTCHA]] - [[Completely Automated Public Turing Test to tell Computers and Humans Apart]] * [[CAQ]] - [[Computer Aided Quality]] * [[CASE]] - [[Computer-Aided Software Engineering]] * [[cc]] - [[C Compiler]] * [[CD]] - [[Compact Disc]] * [[CDE]] - [[Common Desktop Environment]] * [[CDMA]] - [[Code Division Multiple Access]] * [[*CDP]] - [[Continuous Data Protection]] * [[CD-R]] - [[CD-Recordable]] * [[CD-ROM]] - [[CD Read-Only Memory]] * [[CD-RW]] - [[CD-Rewritable]] * [[CERT]] - [[Computer Emergency Response Team]] * [[CFWS]] - [[Comment and/or Folding White Space]] * [[CES]] - [[Consumer Electronics Show]] * [[CF]] - [[Compact Flash]] * [[CFD]] - [[Computational Fluid Dynamics]] * [[CFG]] - [[Context-Free Grammar]] * [[CFG]] - [[Control Flow Graph]] * [[CG]] - [[Computer Graphics]] * [[CGA]] - [[Color Graphics Array]] * [[CGI]] - [[Common Gateway Interface]] * [[CGI]] - [[Computer-Generated Imagery]] * [[CGT]] - [[Computational Graph Theory]] * [[CHAP]] - [[Challenge-Handshake Authentication Protocol]] * [[CHS]] - [[Cylinder-Head-Sector]] * [[CIFS]] - [[Common Internet Filesystem]] * [[CIM]] - [[Common Information Model]] * [[CISC]] - [[Complex Instruction Set Computer]] * [[CJK]] - [[Chinese, Japanese, and Korean]] * [[CJKV]] - [[Chinese, Japanese, Korean, and Vietnamese]] * [[CLI]] - [[Command Line Interface]] * [[CLR]] - [[Common Language Runtime]] * [[CM]] - [[Configuration Management]] * [[CM]] - [[Content Management]] * [[CMOS]] - [[Complementary Metal-Oxide Semiconductor]] * [[CMS]] - [[Content Management System]] * [[CN]] - [[Canonical Name]] * [[CN]] - [[Common Name]] * [[CNC]] - [[Computer Numerical Control]] * [[CNR]] - [[Communications and Networking Riser]] * [[COBOL]] - [[Common Business-Oriented Language]] * [[COM]] - [[Component Object Model]] * [[CORBA]] - [[Common Object Request Broker Architecture]] * [[COTS]] - [[Commercial Off-The-Shelf]] * [[CPA]] - [[Cell Processor Architecture]] * [[CPA]] - [[Control Panel Applet]] * [[CPA]] - [[Converged Packet Access]] * [[CPAN]] - [[Comprehensive Perl Archive Network]] * [[CP/M]] - [[Control Program/Monitor]] * [[cps]] - [[characters per second]] * [[CPU]] - [[Central Processing Unit]] * [[CR]] - [[Carriage Return]] * [[CRAN]] - [[Comprehensive R Archive Network]] * [[CRC]] - [[Cyclic Redundancy Check]] * [[CRLF]] - [[Carriage Return Line Feed]] * [[CRM]] - [[Customer Relationship Management]] * [[CRT]] - [[Cathode Ray Tube]] * [[CS]] - [[Cable Select]] * [[CS]] - [[Computer Science]] * [[CSE]] - [[Computer Science and Engineering]] * [[CSRF]] - [[Cross-Site Request Forgery]] * [[CSS]] - [[Cascading Style Sheets]] * [[CSS]] - [[Content-Scrambling System]] * [[CSS]] - [[Closed Source Software]] * [[CSS]] - [[Cross-Site Scripting]] * [[CSV]] - [[Comma-Separated Values]] * [[CT]] - [[Computerized Tomography]] * [[CTAN]] - [[Comprehensive TeX Archive Network]] * [[CTCP]] - [[Client-To-Client Protocol]] * [[CTI]] - [[Computer Telephony Integration]] * [[CTS]] - [[Clear To Send]] * [[CTSS]] - [[Compatible Time-Sharing System]] * [[CUA]] - [[Common User Access]] * [[CVS]] - [[Concurrent Versioning System]] * [[DAC]] - [[Digital-To-Analog Converter]] * [[DAC]] - [[Discretionary Access Control]] * [[DAO]] - [[Data Access Objects]] * [[DAO]] - [[Disk-At-Once]] * [[DAP]] - [[Directory Access Protocol]] * [[DARPA]] - [[Defense Advanced Research Projects Agency]] * [[DAT]] - [[Digital Audio Tape]] * [[DB]] - [[Database]] * [[DBA]] - [[Database Administrator]] * [[DBCS]] - [[Double Byte Character Set]] * [[DBMS]] - [[Database Management System]] * [[DCC]] - [[Direct Client-to-Client]] * [[DCCA]] - [[Debian Common Core Alliance]] * [[DCL]] - [[Data Control Language]] * [[DCMI]] - [[Dublin Core Metadata Initiative]] * [[DCOM]] - [[Distributed Component Object Model]] * [[DD]] - [[Double Density]] * [[DDE]] - [[Dynamic Data Exchange]] * [[DDL]] - [[Data Definition Language]] * [[DDoS]] - [[Distributed Denial of Service]] * [[DDR]] - [[Double Data Rate]] * [[DEC]] - [[Digital Equipment Corporation]] * [[DES]] - [[Data Encryption Standard]] * [[dev]] - [[device]] * [[DFA]] - [[Deterministic Finite Automaton]] * [[DFD]] - [[Data Flow Diagram]] * [[DFS]] - [[Depth-First Search]] * [[DHCP]] - [[Dynamic Host Configuration Protocol]] * [[DHTML]] - [[Dynamic HTML]] * [[DIMM]] - [[Dual Inline Memory Module]] * [[DIN]] - [[Deutsches Institut für Normung]] * [[DIP]] - [[Dual In-line Package]] * [[DIVX]] - [[Digital Video Express]] * [[DKIM]] - [[Domain Keys Identified Mail]] * [[DL]] - [[Download]] * [[DLL]] - [[Dynamic Link Library]] * [[DLP]] - [[Digital Light Processing]] * [[DMA]] - [[Direct Memory Access]] * [[DMCA]] - [[Digital Millennium Copyright Act]] * [[DML]] - [[Data Manipulation Language]] * [[DMR]] - [[Dennis M. Ritchie]] * [[DN]] - [[Distinguished Name]] * [[DND]] - [[Drag-and-Drop]] * [[DNS]] - [[Domain Name System]] * [[DOCSIS]] - [[Data Over Cable Service Interface Specification]] * [[DOM]] - [[Document Object Model]] * [[DoS]] - [[Denial of Service]] * [[DOS]] - [[Disk Operating System]] * [[DP]] - [[Dot Pitch]] * [[DPI]] - [[Dots Per Inch]] * [[DPMI]] - [[DOS Protected Mode Interface]] * [[DPMS]] - [[Display Power Management Signaling]] * [[DRAM]] - [[Dynamic Random Access Memory]] * [[DRI]] - [[Direct Rendering Infrastructure]] * [[DRM]] - [[Digital Rights Management]] * [[DRM]] - [[Direct Rendering Manager]] * [[DSDL]] - [[Document Schema Definition Languages]] * [[DSDM]] - [[Dynamic Systems Development Method]] * [[DSL]] - [[Digital Subscriber Line]] * [[DSL]] - [[Domain-Specific Language]] * [[DSLAM]] - [[Digital subscriber line access multiplexer]] * [[DSN]] - [[Database Source Name (ODBC)]] * [[DSN]] - [[Dataset Name? (OS/390)]] * [[DSP]] - [[Digital Signal Processor]] * [[DSSSL]] - [[Document Style Semantics and Specification Language]] * [[DTD]] - [[Document Type Definition]] * [[DTE]] - [[Data Terminal Equipment]] * [[DTP]] - [[Desktop Publishing]] * [[DTR]] - [[Data Terminal Ready]] * [[DVD]] - [[Digital Versatile Disc]] * [[DVD]] - [[Digital Video Disc]] * [[DVD-R]] - [[DVD-Recordable]] * [[DVD-ROM]] - [[DVD-Read Only Memory]] * [[DVD-RW]] - [[DVD-Rewritable]] * [[DVI]] - [[Digital Visual Interface]] * [[DVR]] - [[Digital Video Recorder (see also PVR)]] * [[EAI]] - [[Enterprise Application Integration]] * [[EAP]] - [[Extensible Authentication Protocol]] * [[EBCDIC]] - [[Extended Binary Coded Decimal Interchange Code]] * [[EBML]] - [[Extensible Binary Meta Language]] * [[ECC]] - [[Elliptic Curve Cryptography]] * [[ECMA]] - [[European Computer Manufacturers Association]] * [[EDI]] - [[Electronic Data Interchange]] * [[EDO]] - [[Extended Data Out]] * [[EDSAC]] - [[Electronic Delay Storage Automatic Computer]] * [[EDVAC]] - [[Electronic Discrete Variable Automatic Computer]] * [[EEPROM]] - [[Electronically-Eraseable Programmable Read-Only Memory]] * [[EFF]] - [[Electronic Frontier Foundation]] * [[EFI]] - [[Extensible Firmware Interface]] * [[EFM]] - [[Eight-to-Fourteen Modulation]] * [[EGA]] - [[Enhanced Graphics Array]] * [[EGP]] - [[Exterior Gateway Protocol]] * [[eID]] - [[electronic ID card]] * [[EIDE]] - [[Enhanced IDE]] * [[EIGRP]] - [[Enhanced Interior Gateway Routing Protocol]] * [[EISA]] - [[Extended Industry Standard Architecture]] * [[ELF]] - [[Extremely Low Frequency]] * [[ELF]] - [[Executable and Linkable Format]] * [[ELM]] - [[Electronic Mail]] * [[EMACS]] - [[Editor Macros]] * [[EMS]] - [[Expanded Memory Specification]] * [[ENIAC]] - [[Electronic Numerical Integrator And Computer]] * [[EOF]] - [[End of File]] * [[EOL]] - [[End of Life]] * [[EOL]] - [[End of Line]] * [[EOM]] - [[End of Message]] * [[EPROM]] - [[Eraseable Programmable Read-Only Memory]] * [[ERP]] - [[Enterprise Resource Planning]] * [[ESCON]] - [[Enterprise Systems Connection]] * [[ESD]] - [[Electrostatic Discharge]] * [[ETL]] - [[Extract, Transform, Load]] * [[ESR]] - [[Eric Steven Raymond]] * [[EUC]] - [[Extended Unix Code]] * [[EULA]] - [[End User License Agreement]] * [[FAP]] - [[FORTRAN Assembly Program]] * [[FAT]] - [[File Allocation Table]] * [[FAQ]] - [[Frequently Asked Questions]] * [[FBDIMM]] - [[Fully Buffered Dual Inline Memory Module]] * [[FCB]] - [[File Control Block]] * [[FDD]] - [[Floppy Disk Drive]] * [[FDDI]] - [[Fiber Distributed Data Interface]] * [[FDMA]] - [[Frequency-Division Multiple Access]] * [[FEC]] - [[Forward Error Correction]] * [[FEMB]] - [[Front-End Motherboard]] * [[FET]] - [[Field Effect Transistor]] * [[FICON]] - [[Fiber Connectivity]] * [[FIFO]] - [[First In First Out]] * [[FHS]] - [[Filesystem Hierarchy Standard]] * [[FLAC]] - [[Free Lossless Audio Codec]] * [[FLOPS]] - [[FLoating-Point Operations Per Second]] * [[FLOSS]] - [[Free/Libre/Open Source Software]] * [[FOLDOC]] - [[Free On-line Dictionary of Computing]] * [[FOSDEM]] - [[Free and Open source Software Developers' European Meeting]] * [[FOSI]] - [[Formatted Output Specification Instance]] * [[FOSS]] - [[Free and Open Source Software]] * [[FPGA]] - [[Field Programmable Gate Array]] * [[FPU]] - [[Floating Point Unit]] * [[FS]] - [[File System]] * [[FSB]] - [[Front Side Bus]] * [[FSF]] - [[Free Software Foundation]] * [[FSM]] - [[Finite State Machine]] * [[FTTC]] - [[Fiber To The Curb]] * [[FTTH]] - [[Fiber To The Home]] * [[FTTP]] - [[Fiber To The Premises]] * [[FTP]] - [[протокол за пренос на податотеки]] * [[FQDN]] - [[Fully Qualified Domain Name]] * [[FUD]] - [[Fear Uncertainty Doubt]] * [[FWS]] - [[Folding White Space]] * [[G11N]] - [[Globalization]] * [[Gb]] - [[Gigabit]] * [[GB]] - [[Gigabyte]] * [[GCC]] - [[GNU Compiler Collection (formerly GNU C Compiler)]] * [[GCJ]] - [[GNU Compiler for Java]] * [[GCR]] - [[Group Code Recording]] * [[GDB]] - [[GNU Debugger]] * [[GDI]] - [[Graphics Device Interface]] * [[GFDL]] - [[GNU Free Documentation License]] * [[GIF]] - [[Graphics Interchange Format]] * [[GIGO]] - [[Garbage In, Garbage Out]] * [[GIMP]] - [[GNU Image Manipulation Program]] * [[GIMPS]] - [[Great Internet Mersenne Prime Search]] * [[GIS]] - [[Geographic Information System]] * [[GLUT]] - [[OpenGL Utility Toolkit]] * [[GNOME]] - [[GNU Network Object Model Environment]] * [[GNU]] - [[GNU's Not Unix]] * [[GOMS]] - [[Goals, Operators, Methods, and Selection rules]] * [[GPG]] - [[GNU Privacy Guard]] * [[GPGPU]] - [[General-Purpose Computing on Graphics Processing Units]] * [[GPIB]] - [[General-Purpose Instrumentation Bus]] * [[GPL]] - [[General Public License]] * [[GPL]] - [[General-Purpose Language]] * [[GPRS]] - [[General Packet Radio Service]] * [[GPT]] - [[GUID Partition Table]] * [[GPU]] - [[Graphics Processing Unit]] * [[GRUB]] - [[Grand Unified Boot-Loader]] * [[GSM]] - [[Global System for Mobile Communications]] * [[GTK+]] - [[GIMP Toolkit]] * [[GUI]] - [[Graphical User Interface]] * [[GUID]] - [[Globally Unique IDentifier]] * [[GWT]] - [[Google Web Toolkit]] * [[HAL]] - [[Hardware Abstraction Layer]] * [[HBA]] - [[Host Bus Adapter]] * [[HCI]] - [[Human Computer Interaction]] * [[HD]] - [[High Density]] * [[HDD]] - [[Hard Disk Drive]] * [[HD-DVD]] - [[High Definition DVD]] * [[HDL]] - [[Hardware Description Language]] * [[HF]] - [[High Frequency]] * [[HHD]] - [[Hybrid Hard Drive]] * [[HID]] - [[Human Interface Device]] * [[HIG]] - [[Human Interface Guidelines]] * [[HIRD]] - [[Hurd of Interfaces Representing Depth]] * [[HMA]] - [[High Memory Area]] * [[HP]] - [[Hewlett-Packard]] * [[HPC]] - [[High-Performance Computing]] * [[HPFS]] - [[High Performance File System]] * [[HT]] - [[Hyper Threading]] * [[HTM]] - [[Hierarchical Temporal Memory]] * [[HTML]] - [[Hypertext Markup Language]] * [[HTTP]] - [[Hypertext Transport Protocol]] * [[HTTPd]] - [[Hypertext Transport Protocol Daemon]] * [[HTX]] - [[HyperTransport eXpansion]] * [[HURD]] - [[Hird of Unix-Replacing Daemons]] * [[HVD]] - [[Holographic Versatile Disc]] * [[Hz]] - [[Hertz]] * [[I2C]] - [[Inter-Integrated Circuit]] * [[I18N]] - [[Internationalization]] * [[IANA]] - [[Internet Assigned Numbers Authority]] * [[iBCS]] - [[Intel Binary Compatibility Standard]] * [[IBM]] - [[International Business Machines]] * [[IC]] - [[Integrated Circuit]] * [[ICANN]] - [[Internet Corporation for Assigned Names and Numbers]] * [[ICE]] - [[In-Circuit Emulator]] * [[ICE]] - [[Intrusion Countermeasure Electronics]] * [[ICMP]] - [[Internet Control Message Protocol]] * [[ICP]] - [[Internet Cache Protocol]] * [[ICT]] - [[Information and Communication Technology]] * [[IDE]] - [[Integrated Development Environment]] * [[IDE]] - [[Integrated Drive Electronics]] * [[IDL]] - [[Interface Definition Language]] * [[IE]] - [[Internet Explorer]] * [[IEC]] - [[International Electrotechnical Commission]] * [[IEEE]] - [[Institute of Electrical and Electronics Engineers]] * [[IETF]] - [[Internet Engineering Task Force]] * [[IFL]] - [[Integrated Facility for Linux]] * [[IGMP]] - [[Internet Group Management Protocol]] * [[IGRP]] - [[Interior Gateway Routing Protocol]] * [[IHV]] - [[Independent Hardware Vendor]] * [[IIOP]] - [[Internet Inter-Orb Protocol]] * [[IIS]] - [[Internet Information Services]] * [[IM]] - [[Instant Messaging]] * [[IMAP]] - [[Internet Message Access Protocol]] * [[IME]] - [[Input Method Editor]] * [[INFOSEC]] - [[Information Systems Security]] * [[I/O]] - [[Input/Output]] * [[IP]] - [[Intellectual Property]] * [[IP]] - [[Internet Protocol]] * [[IPC]] - [[Inter-Process Communication]] * [[IPL]] - [[Initial Program Load]] * [[IPP]] - [[Internet Printing Protocol]] * [[IPsec]] - [[Internet Protocol security]] * [[IPX]] - [[Internetwork Packet Exchange]] * [[IRC]] - [[Internet Relay Chat]] * [[IrDA]] - [[Infrared Data Association]] * [[IRQ]] - [[Interrupt Request]] * [[IS]] - [[Information Systems]] * [[ISA]] - [[Industry Standard Architecture]] * [[ISAM]] - [[Indexed Sequential Access Method]] * [[ISDN]] - [[Integrated Services Digital Network]] * [[ISO]] - [[International Organization for Standardization]] * [[ISP]] - [[Internet Service Provider]] * [[ISPF]] - [[Interactive System Productivity Facility]] * [[ISV]] - [[Independent Software Vendor]] * [[IT]] - [[Information Technology]] * [[ITU]] - [[International Telecommunication Union]] * [[J2CE]] - [[Java 2 Cryptographic Edition]] * [[J2EE]] - [[Java 2 Enterprise Edition]] * [[J2ME]] - [[Java 2 Micro Edition]] * [[J2SE]] - [[Java 2 Standard Edition]] * [[JAXB]] - [[Java Architecture for XML Binding]] * [[JAX-RPC]] - [[Java XML for Remote Procedure Calls]] * [[JAXP]] - [[Java API for XML Processing]] * [[JBOD]] - [[Just a Bunch of Disks]] * [[JCL]] - [[Job Control Language]] * [[JCP]] - [[Java Community Process]] * [[JDBC]] - [[Java Database Connectivity]] * [[JDK]] - [[Java Development Kit]] * [[JDS]] - [[Java Desktop System]] * [[JFC]] - [[Java Foundation Classes]] * [[JFET]] - [[Junction Field-Effect Transistor]] * [[JFS]] - [[IBM Journaling Filesystem]] * [[JINI]] - [[Jini Is Not Initials]] * [[JIT]] - [[Just-In-Time]] * [[JMX]] - [[Java Management Extentions]] * [[JMS]] - [[Java Message Service]] * [[JNDI]] - [[Java Naming and Directory Interface]] * [[JNI]] - [[Java Native Interface]] * [[JPEG]] - [[Joint Photographic Experts Group]] * [[JRE]] - [[Java Runtime Environment]] * [[JS]] - [[JavaScript]] * [[JSON]] - [[JavaScript Object Notation]] * [[JSP]] - [[Jackson Structured Programming]] * [[JSP]] - [[JavaServer Pages]] * [[JTAG]] - [[Joint Test Action Group]] * [[JUG]] - [[Java Users Group]] * [[JVM]] - [[Java Virtual Machine]] * [[jwz]] - [[Jamie Zawinski]] * [[K&R]] - [[Kernighan and Ritchie]] * [[KB]] - [[Keyboard]] * [[Kb]] - [[Kilobit]] * [[KB]] - [[Kilobyte]] * [[KB]] ([[БЗ]]) - [[Knowledge Base]] = [[база на знаења]] * [[KDE]] - [[K Desktop Environment]] * [[kHz]] - [[Kilohertz]] * [[KISS]] - [[Keep It Simple, Stupid]] * [[KVM]] - [[Keyboard, Video, Mouse]] * [[L10N]] - [[Localization]] * [[LAMP]] - [[Linux Apache MySQL (Perl, PHP, or Python)]] * [[LAN]] - [[Local Area Network]] * [[LBA]] - [[Logical Block Addressing]] * [[LCD]] - [[Liquid Crystal Display]] * [[LCOS]] - [[Liquid Crystal On Silicon]] * [[LDAP]] - [[Lightweight Directory Access Protocol]] * [[LE]] - [[Logical Extents]] * [[LED]] - [[Light-Emitting Diode]] * [[LF]] - [[Line Feed]] * [[LF]] - [[Low Frequency]] * [[LFS]] - [[Linux From Scratch]] * [[lib]] - [[library]] * [[LIF]] - [[Low Insertion Force]] * [[LIFO]] - [[Last In First Out]] * [[LILO]] - [[Linux Loader]] * [[LKML]] - [[Linux Kernel Mailing List]] * [[LM]] - [[LanManager]] * [[LGPL]] - [[[GNU] Lesser General Public License]] * [[LOC]] - [[Lines of Code]] * [[LPI]] - [[Linux Professional Institute]] * [[LSB]] - [[Least Significant Bit]] * [[LSB]] - [[Linux Standard Base]] * [[LSI]] - [[Large-Scale Integration]] * [[LTR]] - [[Left-to-Right]] * [[LUG]] - [[Linux User Group]] * [[LUN]] - [[Logical Unit Number]] * [[LV]] - [[Logical Volume]] * [[LVM]] - [[Logical Volume Management]] * [[LZW]] - [[Lempel-Ziv-Welch]] * [[MAC]] - [[Mandatory Access Control]] * [[MAC]] - [[Media Access Control]] * [[MAN]] - [[Metropolitan Area Network]] * [[MANET]] - [[Mobile Ad-Hoc Network]] * [[MAPI]] - [[Messaging Application Programming Interface]] * [[Mb]] - [[Megabit]] * [[MB]] - [[Megabyte]] * [[MBCS]] - [[Multi Byte Character Set]] * [[MBR]] - [[Master Boot Record]] * [[MCA]] - [[Micro Channel Architecture]] * [[MCSA]] - [[Microsoft Certified System Administrator]] * [[MCSD]] - [[Microsoft Certified System Developer]] * [[MCSE]] - [[Microsoft Certified System Engineer]] * [[MDA]] - [[Mail Delivery Agent]] * [[MDA]] - [[Model-Driven Architecture]] * [[MDA]] - [[Monochrome Display Adapter]] * [[MDI]] - [[Multiple Document Interface]] * [[ME]] - [[[Windows] Millennium Edition]] * [[MF]] - [[Medium Frequency]] * [[MFC]] - [[Microsoft Foundation Classes]] * [[MFM]] - [[Modified Frequency Modulation]] * [[MGPT]] - [[Machine Generated Problem Tracking]] * [[MHz]] - [[Megahertz]] * [[[[MICR-Magnetic Ink Character Reader]] * [[MIDI]] - [[Musical Instrument Digital Interface]] * [[MIMD]] - [[Multiple Instruction, Multiple Data]] * [[MIPS]] - [[Million Instructions Per Second]] * [[MIPS]] - [[Microprocessor without Interlocked Pipeline Stages]] * [[MIS]] - [[Management Information Systems]] * [[MISD]] - [[Multiple Instruction, Single Data]] * [[MIT]] - [[Massachusetts Institute of Technology]] * [[MIME]] - [[Multipurpose Internet Mail Extensions]] * [[MMI]] - [[Man Machine Interface.]] * [[MMIO]] - [[Memory-Mapped I/O]] * [[MMORPG]] - [[Massively Multiplayer Online Role-Playing Game]] * [[MMU]] - [[Memory Management Unit]] * [[MMX]] - [[Multi-Media Extensions]] * [[MNG]] - [[Multiple-image Network Graphics]] * [[MoBo]] - [[Motherboard]] * [[MOO]] - [[MUD Object Oriented]] * [[MOSFET]] - [[Metal-Oxide Semiconductor FET]] * [[MOTD]] - [[Message Of The Day]] * [[MPAA]] - [[Motion Picture Association of America]] * [[MPEG]] - [[Motion Pictures (Coding) Experts Group]] * [[MPL]] - [[Mozilla Public License]] * [[MPU]] - [[Microprocessor Unit]] * [[MS]] - [[Memory Stick]] * [[MS]] - [[Microsoft]] * [[MSB]] - [[Most Significant Bit]] * [[MS-DOS]] - [[Microsoft DOS]] * [[MT]] - [[Machine Translation]] * [[MTA]] - [[Mail Transfer Agent]] * [[MTU]] - [[Maximum Transmission Unit]] * [[MSA]] - [[Mail Submission Agent]] * [[MSDN]] - [[Microsoft Developer Network]] * [[MSI]] - [[Medium-Scale Integration]] * [[MUA]] - [[Mail User Agent]] * [[MUD]] - [[Multi-User Dungeon]] * [[MVC]] - [[Model-View-Controller]] * [[MVP]] - [[Most Valuable Professional]] * [[MVS]] - [[Multiple Virtual Storage]] * [[MX]] - [[Mail exchange]] * [[NACK]] - [[Negative ACKnowedgement]] * [[NAK]] - [[Negative AcKnowedgement Character]] * [[NAS]] - [[Network-Attached Storage]] * [[NAT]] - [[Network Address Translation]] * [[NCP]] - [[NetWare Core Protocol]] * [[NCQ]] - [[Native Command Queuing]] * [[NCSA]] - [[National Center for Supercomputing Applications]] * [[NDPS]] - [[Novell Distributed Print Services]] * [[NDS]] - [[Novell Directory Services]] * [[NEP]] - [[Network Equipment Provider]] * [[NEXT]] - [[Near-End CrossTalk]] * [[NFA]] - [[Nondeterministic Finite Automaton]] * [[GNSCB]] - [[Next-Generation Secure Computing Base]] * [[NFS]] - [[Network Filesystem]] * [[NI]] - [[National Instruments]] * [[NIC]] - [[Network Interface Card]] * [[NIM]] - [[No Internal Message]] * [[NIO]] - [[New I/O]] * [[NIST]] - [[National Institute of Standards and Technology]] * [[NLP]] - [[Natural Language Processing]] * [[NLS]] - [[National Language Support]] * [[NP]] - [[Non-Deterministic Polynomial-Time]] * [[NPL]] - [[Netscape Public License]] * [[NPU]] - [[Network Processing Unit]] * [[NS]] - [[Netscape]] * [[NSA]] - [[National Security Agency]] * [[NSPR]] - [[Netscape Portable Runtime]] * [[NMI]] - [[Non-Maskable Interrupt]] * [[NNTP]] - [[Network News Transfer Protocol]] * [[NOC]] - [[Network Operations Center]] * [[NOP]] - [[No OPeration]] * [[NOS]] - [[Network Operating System]] * [[NSS]] - [[Novell Storage Service]] * [[NSS]] - [[Network Security Services]] * [[NSS]] - [[Name Service Switch]] * [[NT (Windows)]] - [[New Technology]] * [[NTFS]] - [[NT Filesystem]] * [[NTLM]] - [[NT Lan Manager]] * [[NTP]] - [[Network Time Protocol]] * [[NUMA]] - [[Non-Uniform Memory Access]] * [[NURBS]] - [[Nonuniform Rational B-Spline]] * [[NVRAM]] - [[Non-Volatile Random Access Memory]] * [[OASIS]] - [[Organization for the Advancement of Structured Information Standards]] * [[ODBC]] - [[Open Database Connectivity]] * [[OEM]] - [[Original Equipment Manufacturer]] * [[OFTC]] - [[Open and Free Technology Community]] * [[OLAP]] - [[Online Analytical Processing]] * [[OLE]] - [[Object Linking and Embedding]] * [[OLED]] - [[Organic Light Emitting Diode]] * [[OLPC]] - [[One Laptop per Child]] * [[OLTP]] - [[Online Transaction Processing]] * [[OMG]] - [[Object Management Group]] * [[OO]] - [[Object-Oriented]] * [[OO]] - [[Open Office]] * [[OOo]] - [[OpenOffice.org]] * [[OOP]] - [[Object-Oriented Programming]] * [[OPML]] - [[Outline Processor Markup Language]] * [[ORB]] - [[Object Request Broker]] * [[OS]] - [[Open Source]] * [[OS]] - [[Operating System]] * [[OSCON]] - [[O'Reilly Open Source Convention]] * [[OSDN]] - [[Open Source Developer Network]] * [[OSI]] - [[Open Source Initiative]] * [[OSI]] - [[Open Systems Interconnection]] * [[OSPF]] - [[Open Shortest Path First]] * [[OSS]] - [[Open Sound System]] * [[OSS]] - [[Open-Source Software]] * [[OSS]] - [[Operational Support Systems]] * [[OSTG]] - [[Open Source Technology Group (formerly OSDN)]] * [[OUI]] - [[Organizationally Unique Identifier]] * [[P2P]] - [[Peer-To-Peer]] * [[PAN]] - [[Personal Area Network]] * [[PAP]] - [[Password Authentication Protocol]] * [[PARC]] - [[Palo Alto Research Center]] * [[PATA]] - [[Parallel ATA]] * [[PC]] - [[Personal Computer]] * [[PCB]] - [[Printed Circuit Board]] * [[PCB]] - [[Process Control Block]] * [[PCI]] - [[Peripheral Component Interconnect]] * [[PCIe]] - [[PCI Express]] * [[PCMCIA]] - [[Personal Computer Memory Card International Association]] * [[PCM]] - [[Pulse-Code Modulation]] * [[PCRE]] - [[Perl Compatible Regular Expressions]] * [[PD]] - [[Public Domain]] * [[PDA]] - [[Personal Digital Assistant]] * [[PDF]] - [[Portable Document Format]] * [[PDP]] - [[Programmed Data Processor]] * [[PE]] - [[Physical Extents]] * [[PEBKAC]] - [["Problem Exists Between Keyboard And Chair"]] * [[PERL]] - [[Practical Extraction and Reporting Language]] * [[PGA]] - [[Pin Grid Array]] * [[PGP]] - [[Pretty Good Privacy]] * [[PHP]] - [[PHP: Hypertext Preprocessor]] * [[PIC]] - [[Peripheral Interface Controller]] * [[PID]] - [[Proportional-Integral-Derivative]] * [[PID]] - [[Process ID]] * [[PIM]] - [[Personal Information Manager]] * [[PINE]] - [[Program for Internet News & Email]] * [[PIO]] - [[Programmed Input/Output]] * [[PKCS]] - [[Public Key Cryptography Standards]] * [[PKI]] - [[Public Key Infrastructure]] * [[PLC]] - [[Power Line Communication]] * [[PLC]] - [[Programmable Logic Controller]] * [[PLD]] - [[Programmable Logic Device]] * [[PL/I]] - [[Programming Language One]] * [[PL/M]] - [[Programming Language for Microcomputers]] * [[PL/P]] - [[Programming Language for Prime]] * [[PLT]] - [[Power Line Telecoms]] * [[PMM]] - [[Personal Memory Manager]] * [[PMM]] - [[POST Memory Manager]] * [[PNG]] - [[Portable Network Graphics]] * [[PnP]] - [[Plug-and-Play]] * [[PoE]] - [[Power over Ethernet]] * [[POP]] - [[Point of Presence]] * [[POP3]] - [[Post Office Protocol v3]] * [[POSIX]] - [[Portable Operating System Interface]] * [[POST]] - [[Power-On Self Test]] * [[PPC]] - [[PowerPC]] * [[PPI]] - [[Pixels Per Inch]] * [[PPP]] - [[Point-to-Point Protocol]] * [[PPPoA]] - [[PPP over ATM]] * [[PPPoE]] - [[PPP over Ethernet]] * [[PPTP]] - [[Point-to-Point Tunneling Protocol]] * [[PS]] - [[PostScript]] * [[PS/2]] - [[Personal System/2]] * [[PSU]] - [[Power Supply Unit]] * [[PSVI]] - [[Post-Schema-Validation Infoset]] * [[PV]] - [[Physical Volume]] * [[PVG]] - [[Physical Volume Group]] * [[PVR]] - [[Personal Video Recorder]] * [[PXE]] - [[Pre Execution Environment]] * [[PXI]] - [[PCI Extensions for Instrumentation]] * [[QDR]] - [[Quad Data Rate]] * [[QA]] - [[Quality Assurance]] * [[QFP]] - [[Quoted For Permanence.]] * [[QoS]] - [[Quality of Service]] * [[QOTD]] - [[Quote of the Day]] * [[Qt]] - [[Quasar Toolkit]] * [[QTAM]] - [[Queued Telecomunications Acess Method (an IBM OS/360 API)]] * [[RACF]] - [[Resource Access Control Facility]] * [[RAD]] - [[Rapid Application Development]] * [[RADIUS]] - [[Remote Authentication Dial In User Service]] * [[RAID]] - [[Redundant Array of Independent Disks]] * [[RAID]] - [[Redundant Array of Inexpensive Disks]] * [[RAR]] - [[Type of archive file run on WinRAR]] * [[RDM]] - [[Relations Database Management]] * [[RDS]] - [[Relations Database System]] * [[RAIT]] - [[Redundant Array of Inexpensive Tapes]] * [[RAM]] - [[Random Access Memory]] * [[RARP]] - [[Reverse Address Resolution Protocol]] * [[RC]] - [[Release Candidate]] * [[RC]] - [[Run Commands]] * [[RC]] - [[Runtime Configuration]] * [[RCS]] - [[Revision Control System]] * [[RDBMS]] - [[Relational Database Management System]] * [[RDF]] - [[Resource Description Framework]] * [[REFAL]] - [[REcursive Functions Algorithmic Language]] * [[REST]] - [[Representational State Transfer]] * [[regex]] - [[Regular Expression]] * [[RF]] - [[Radio Frequency]] * [[RFC]] - [[Request For Comments]] * [[RFE]] - [[Request For Enhancement]] * [[RFI]] - [[Radio Frequency Interference]] * [[RFID]] - [[Radio Frequency Identification]] * [[RGB]] - [[Red, Green, Blue]] * [[RGBA]] - [[Red, Green, Blue, Alpha]] * [[RHL]] - [[Red Hat Linux]] * [[RHEL]] - [[Red Hat Enterprise Linux]] * [[RIA]] - [[Rich Internet Application]] * [[RIAA]] - [[Recording Industry Association of America]] * [[RIP]] - [[Raster Image Processor]] * [[RIP]] - [[Routing Information Protocol]] * [[RISC]] - [[Reduced Instruction Set Computer]] * [[RLE]] - [[Run-Length Encoding]] * [[RLL]] - [[Run Length Limited]] * [[RMI]] - [[Remote Method Invocation]] * [[RMS]] - [[Richard Matthew Stallman]] * [[ROM]] - [[Read Only Memory]] * [[ROMB]] - [[Read-Out Motherboard]] * [[RPC]] - [[Remote Procedure Call]] * [[RPM]] - [[RPM Package Manager]] * [[RSA]] - [[Rivest Shamir Adleman]] * [[RSI]] - [[Repetitive Strain Injury]] * [[RSS]] - [[Rich Site Summary, RDF Site Summary, or Really Simple Syndication]] * [[RTC]] - [[Real-Time Clock]] * [[RTE]] - [[Real-Time Enterprise]] * [[RTFM]] - [[Read The Fucking Manual]]. (Can also be interpreted as the less offensive "Read the Friendly Manual".) Common answer to basic and often repeated questions, that could be avoided in the first place just by looking at the manual. * [[RTL]] - [[Right-to-Left]] * [[RTOS]] - [[Real Time Operating System]] * [[RTS]] - [[Ready To Send]] * [[SAN]] - [[Storage Area Network]] * [[SAR]] - [[Search And Replace[1]]] * [[SATA]] - [[Serial ATA]] * [[SAX]] - [[Simple API for XML]] * [[SBP-2]] - [[Serial Bus Protocol 2]] * [[sbin]] - [[superuser binary]] * [[SCADA]] - [[Supervisory Control And Data Acquisition]] * [[SCID]] - [[Source Code in Database]] * [[SCM]] - [[Software Configuration Management]] * [[SCP]] - [[Secure Copy]] * [[SCPI]] - [[Standard Commands for Programmable Instrumentation]] * [[SCSI]] - [[Small Computer System Interface]] * [[SD]] - [[Secure Digital]] * [[SDDL]] - [[Security Descriptor Definition Language]] * [[SDI]] - [[Single Document Interface]] * [[SDIO]] - [[Secure Digital Input Output]] * [[SDK]] - [[Software Development Kit]] * [[SDL]] - [[Simple DirectMedia Layer]] * [[SDN]] - [[Service Delivery Network]] * [[SDR]] - [[Software-Defined Radio]] * [[SDRAM]] - [[Synchronous Dynamic Random Access Memory]] * [[SDSL]] - [[Symmetric DSL]] * [[SEAL]] - [[Semantics-directed Environment Adaptation Language]] * [[SEI]] - [[Software Engineering Institute]] * [[SFTP]] - [[Secure FTP]] * [[SFTP]] - [[Simple протокол за пренос на податотеки]] * [[SFTP]] - [[SSH протокол за пренос на податотеки]] * [[SGI]] - [[Silicon Graphics, Incorporated]] * [[SGML]] - [[Standard Generalized Markup Language]] * [[SHA]] - [[Secure Hash Algorithm]] * [[SIGGRAPH]] - [[Special Interest Group on Graphics,]] * [[SIMD]] - [[Single Instruction, Multiple Data]] * [[SIMM]] - [[Single Inline Memory Module]] * [[SIP]] - [[Session Initiation Protocol]] * [[SIP]] - [[Supplementary Ideographic Plane]] * [[SISD]] - [[Single Instruction, Single Data]] * [[SLI]] - [[Scalable Link Interface]] * [[SLIP]] - [[Serial Line Internet Protocol]] * [[SLM]] - [[Service Level Management]] * [[SLOC]] - [[Source Lines of Code]] * [[SPMD]] - [[Single Program, Multiple Data]] * [[SMA]] - [[SubMiniature version A]] * [[SMB]] - [[Server Message Block]] * [[SMBIOS]] - [[System Management BIOS]] * [[SMC]] - [[SMC Networks (company)]] * [[SMIL]] - [[Synchronized Multimedia Integration Language]] * [[S/MIME]] - [[Secure/Multipurpose Internet Mail Extensions]] * [[SMP]] - [[Supplementary Multilingual Plane]] * [[SMP]] - [[Symmetric Multi-Processing]] * [[SMS]] - [[Short Message Service]] * [[SMS]] - [[Systems Management Server]] * [[SMT]] - [[Simultaneous Multithreading]] * [[SMTP]] - [[Simple Mail Transfer Protocol]] * [[SNA]] - [[Systems Network Architecture]] * [[SNMP]] - [[Simple Network Management Protocol]] * [[SOA]] - [[Service-Oriented Architecture]] * [[SOAP]] - [[Simple Object Access Protocol]] * [[SoC]] - [[System-on-a-Chip]] * [[SO-DIMM]] - [[Small Outline DIMM]] * [[SOHO]] - [[Small Office/Home Office]] * [[SOI]] - [[Silicon On Insulator]] * [[SP]] - [[Service Pack]] * [[SPA]] - [[Single Page Application]] * [[SPF]] - [[Sender Policy Framework]] * [[SPI]] - [[Serial Peripheral Interface]] * [[SPI]] - [[Stateful Packet Inspection]] * [[SPARC]] - [[Scalable Processor Architecture]] * [[SQL]] - [[Structured Query Language]] * [[SRAM]] - [[Static Random Access Memory]] * [[SSD]] - [[Software Specification Document]] * [[SSH]] - [[Secure Shell]] * [[SSI]] - [[Server Side Includes]] * [[SSI]] - [[Single-System Image]] * [[SSI]] - [[Small-Scale Integration]] * [[SSID]] - [[Service Set Identifier]] * [[SSL]] - [[Secure Socket Layer]] * [[SSP]] - [[Supplementary Special-purpose Plane]] * [[su]] - [[superuser]] * [[SUS]] - [[Single UNIX Specification]] * [[SVG]] - [[размерлива векторска графика]] (''Scalable Vector Graphics'') * [[SVGA]] - [[Super Video Graphics Array]] * [[SVD]] - [[Structured Vlsi Design Methodology]] * [[SWT]] - [[Stardard Widget Toolkit]] * [[B-TRAPP (Belinda Trapp)]] - A term meaning crappy computer, or Scott Sharps mom. * [[TAO]] - [[Track-at-Once]] * [[TB]] - [[Terabyte]] * [[Tcl]] - [[Tool Command Language]] * [[TCP]] - [[Transmission Control Protocol]] * [[TCP/IP]] - [[Transmission Control Protocol/Internet Protocol]] * [[TCU]] - [[Telecommunication Control Unit]] * [[TDMA]] - [[Time Division Multiple Access]] * [[temp]] - temporary (variable, file, directory, etc.) * [[TEOS]] - [[Trusted Email Open Standard]] * [[TFT]] - [[тенкоопнен транзистор]] * [[TI]] - [[Texas Instruments]] * [[Tk]] * [[TLA]] - [[Three-Letter Acronym]] * [[TLD]] - [[Top-Level Domain]] * [[TLS]] - [[Thread-Local Storage]] * [[TLS]] - [[Transport Layer Security]] * [[tmp]] - temporary (variable, file, directory, etc.) * [[TNC]] - [[Terminal Node Controller]] * [[TNC]] - [[Threaded Neill-Concelman]] * [[TSO]] - [[Time Sharing Option]] * [[TSP]] - [[Traveling Salesman Problem]] * [[TSR]] - [[Terminate and Stay Resident]] * [[TTA]] - [[True Tap Audio]] * [[TTL]] - [[Transistor-Transistor Logic]] * [[TTL]] - [[Time To Live]] * [[TTS]] - [[Text-to-Speech]] * [[TTY]] - [[Teletype]] * [[TUCOWS]] - [[The Ultimate Collection of Winsock Software]] * [[TUG]] - [[TeX Users Group]] * [[UAAG]] - [[User Agent Accessibility Guidelines]] * [[UART]] - [[Universal Asynchronous Receiver Transmitter]] * [[UCS]] - [[Universal Character Set]] * [[UDDI]] - [[Universal Description, Discovery, and Integration]] * [[UDMA]] - [[Ultra DMA]] * [[UDP]] - [[User Datagram Protocol]] * [[UE]] - [[User Experience]] * [[UEFI]] - [[Unified Extensible Firmware Interface]] * [[UHF]] - [[Ultra High Frequency]] * [[UI]] - [[User Interface]] * [[UL]] - [[Upload]] * [[ULA]] - [[Uncommitted Logic Array]] * [[UMA]] - [[Upper Memory Area]] * [[UMB]] - [[Upper Memory Block]] * [[UML]] - [[Unified Modeling Language]] * [[UML]] - [[User-Mode Linux]] * [[UMPC]] - [[Ultra-Mobile Personal Computer]] * [[UNC]] - [[Universal Naming Convention]] * [[UPS]] - [[Uninterruptible Power Supply]] * [[URI]] - [[Uniform Resource Identifier]] * [[[[URL]]]] - [[[[единствен ресурсен пронаоѓач]] (''Uniform Resource Locator'') * [[URN]] - [[Uniform Resource Name]] * [[[[USB]]]] - [[[[универзална сериска магистрала]] (''[[Universal Serial Bus]]'') * [[usr]] - [[user]] * [[USR]] - [[U.S. Robotics]] * [[UTC]] - [[Coordinated Universal Time]] * [[UTF]] - [[Unicode Transformation Format]] * [[UUCP]] - [[Unix to Unix Copy]] * [[UUID]] - [[Universally Unique Identifier]] * [[UVC]] - [[Universal Virtual Computer]] * [[var]] - [[variable]] * [[VAX]] - [[Virtual Address eXtension]] * [[VCPI]] - [[Virtual Control Program Interface]] * [[VR]] - [[Virtual Reality]] * [[VRML]] - [[Virtual Reality Modeling Language]] * [[VB]] - [[Visual Basic]] * [[VBA]] - [[Visual Basic for Applications]] * [[VBS]] - [[Visual Basic Script]] * [[VESA]] - [[Video Electronics Standards Association]] * [[VFAT]] - [[Virtual FAT]] * [[VFS]] - [[Virtual File System]] * [[VG]] - [[Volume Group]] * [[VGA]] - [[Video Graphics Array]] * [[VHF]] - [[Very High Frequency]] * [[VLAN]] - [[Virtual Local Area Network]] * [[VLB]] - [[Vesa Local Bus]] * [[VLF]] - [[Very Low Frequency]] * [[VLSI]] - [[Very-Large-Scale Integration]] * [[VM]] - [[Virtual Machine]] * [[VM]] - [[Virtual Memory]] * [[VOD]] - [[Video On Demand]] * [[VoIP]] - [[Voice over IP]] * [[VPN]] - [[Virtual Private Network]] * [[VPU]] - [[Visual Processing Unit]] * [[VSAM]] - [[Virtual Storage Access Method]] * [[VSAT]] - [[Very Small Aperture Terminal]] * [[VT]] - [[Video Terminal?]] * [[VTAM]] - [[Virtual Telecommunications Access Method]] * [[W3C]] - [[World Wide Web Consortium]] * [[WAFS]] - [[Wide Area File Services]] * [[WAI]] - [[Web Accessibility Initiative]] * [[WAIS]] - [[Wide Area Information Server]] * [[WAN]] - [[Wide Area Network]] * [[WAP]] - [[Wireless Access Point]] * [[WAP]] - [[Wireless Application Protocol]] * [[WAV]] - [[WAVEform audio format]] * [[WBEM]] - [[Web-Based Enterprise Management]] * [[WCAG]] - [[Web Content Accessibility Guidelines]] * [[WCF]] - [[Windows Communication Foundation]] * [[WDM]] - [[Wavelength Division Multiplexing]] * [[WebDAV]] - [[WWW Distributed Authoring and Versioning]] * [[WEP]] - [[Wired Equivalent Privacy]] * [[Wi-Fi]] - [[Wireless Fidelity]] * [[WiMAX]] - [[Worldwide Interoperability for Microwave Access]] * [[WinFS]] - [[Windows Future Storage]] * [[[[WINS- Windows Internet Naming Service]] * [[WLAN]] - [[Wireless Local Area Network]] * [[WMA]] - [[Windows Media Audio]] * [[WOL]] - [[Wake-on-LAN]] * [[WOM]] - [[Wake-on-Modem]] * [[WOR]] - [[Wake-on-Ring]] * [[WPA]] - [[Wi-Fi Protected Access]] * [[WPAN]] - [[Wireless Personal Area Network]] * [[WPF]] - [[Windows Presentation Foundation]] * [[WSDL]] - [[Web Services Description Language]] * [[WSFL]] - [[Web Services Flow Language]] * [[WUSB]] - [[Wireless Universal Serial Bus]] * [[WWAN]] - [[Wireless Wide Area Network]] * [[WWID]] - [[World Wide Identifier]] * [[WWN]] - [[World Wide Name]] * [[WWW]] - [[World Wide Web]] * [[WYSIWYG]] - [[What You See Is What You Get]] * [[WZC]] - [[Wireless Zero Configuration]] * [[XAG]] - [[XML Accessibility Guidelines]] * [[XAML]] - [[eXtensible Application Markup Language]] * [[XDM]] - [[X Window Display Manager]] * [[XDMCP]] - [[X Display Manager Control Protocol]] * [[XCBL]] - [[XML Common Business Library]] * [[XHTML]] - [[eXtensible Hypertext Markup Language]] * [[XML]] - [[eXtensible Markup Language]] * [[XMMS]] - [[X Multimedia System]] * [[XMPP]] - [[eXtensible Messaging and Presence Protocol]] * [[XMS]] - [[Extended Memory Specification]] * [[XNS]] - [[Xerox Network Services]] * [[XP]] - [[Cross-Platform]] * [[XP]] - [[Extreme Programming]] * [[XPCOM]] - [[Cross Platform Component Object Model]] * [[XPI]] - [[Cross Platform Installer]] * [[XPIDL]] - [[Cross Platform IDL]] * [[XSD]] - [[XML Schema Definition]] * [[XSL]] - [[eXtensible Stylesheet Language]] * [[XSL-FO]] - [[eXtensible Stylesheet Language Formatting Objects]] * [[XSLT]] - [[XSL Transformations]] * [[XSS]] - [[Cross Site Scripting]] * [[XTF]] - [[Extensible Tag Framework]] * [[XUL]] - [[XML-based User-interface Language]] * [[Y2K]] - [[Year Two Thousand]] * [[YACC]] - [[Yet Another Compiler Compiler]] * [[YAML]] - [[YAML Ain't Markup Language]] * [[YAST]] - [[Yet Another Setup Tool]] * [[ZCAV]] - [[Zone Constant Angular Velocity]] * [[ZCS]] - [[Zero Code Suppression]] * [[ZIF]] - [[Zero Insertion Force]] * [[ZIFS]] - [[Zero Insertion Force Socket]] * [[ZISC]] - [[Zero Instruction Set Computer]] * [[ZOPE]] - [[Z Object Publishing Environment]] * [[ZMA]] - [[Zone Multicast Address]] [[Категорија:Кратенки во компјутерската терминологија]] 1fmmz3cn2qcsbys29d3w3dwdzlszls9 0 33068 5378948 5155544 2025-06-11T17:06:59Z P.Nedelkovski 47736 додадена/изменета предлошка 5378948 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Виктор Фридман<br />Victor Friedman | портрет =Victor Friedman '89.jpg | px = | опис = Портрет на Виктор Фридман од 1989 година. | родено-име = Victor Friedman | роден-дата = {{роден на|18|октомври |1949}} | роден-место = [[Чикаго]], [[САД]] | починал-дата = | починал-место = | починал-причина = | националност = [[САД|Американец]] | наставка = <!-- ова е наставка за полињата „Роден“ и „Починал“. ако го нема ова поле, ништо нема да се смени --> | наставка1 = <!-- ова е наставка само за полето „Роден“ --> | наставка2 = <!-- ова е наставка само за полето „Починал“ --> | познат =јазичар, [[македонист]] и славист | занимање = [[професор]], [[лингвист]], [[издавач]] | сопружник = | родители = | деца = | lbl1 = <!-- Додатно поле 1 --> | data1 = <!-- Податок за додатното поле 1 --> | lbl2 = | data2 = | lbl3 = | data3 = | lbl4 = | data4 = | lbl5 = | data5 = | lbl-style = <!-- Стил на додатните полиња --> }} '''Виктор Фридман''' ([[англиски]]: ''Victor Friedman''; р. [[18 октомври]] [[1949]], [[Чикаго]], [[САД]]) — [[САД|американски]] [[лингвист]] и еден од најпознатите [[македонисти]] во светот, редовен професор на [[Универзитет во Чикаго|Чикашкиот универзитет]]. == Животопис == Виктор Фридман дипломирал [[руски јазик]] и книжевност на колеџот „Рид“ во [[1970]] година. Тој подоцна докторирал за словенски јазици и книжевност и општа лингвистика на [[Чикашки универзитет|Чикашкиот универзитет]] во [[1975]] година. Неговата дисертација била на тема „Граматичичките категории на македонскиот индикатив“ и со тоа ја добил наградата [[Марк Пери Галер]] за најдобра дисертација на факултетот за хуманистички науки. Од [[1975]] до [[1993]] година тој предавал во одделот за [[славистика]] при [[Универзитетот во Северна Каролина]]. Во 1993 година Виктор Фридман се префрлил на Чикашкиот универзитет. Тој има објавено повеќе од 200 публикации и при тоа „Граматичките категории на македонскиот индикатив“ била првата публикација за модерниот македонски јазик во САД[1]<ref name="Biography">[http://home.uchicago.edu/~vfriedm/bio.html Biography]</ref>. Повеќе од 30 години Фридман се занимава со полето на [[Балкан]]от. Во 1991, 2003 и во 2007 година тој бил награден со златна плаката од страна на [[Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] од [[Скопје]], додека пак во [[1994]] година тој бил избран за член на [[Македонската академија на науки и уметности]]. Во [[1995]] година тој бил избран за член на [[Матица Српска]] и во [[2004]] година бил избран за член на [[Академија на науки и уметности на Косово|Академијата на науки и уметности на Косово]]<ref name="Biography"/>. За време на југословенските војни, тој работел како политички аналитичар на заштитните сили на [[ООН]] стационирани во поранешна [[СФРЈ|Југославија]] во [[1994]], бил дел од проектот Јужен Балкан при Центарот за превентивни дејства на Советот за надворешни односи во периодот од [[1995]] до [[1997]] година, бил советник на Меѓународната кризна група во [[1997]] година и работел за [[Институт за мир на САД|Институтот за мир на САД]] во [[1999]] и [[2000]] година. Беше гостин–професор или гостин научник во следниве универзитети: [[Корнел]], [[Универзитет „Св. Кирил и Методиј“]], [[Средноевропски универизтет во Будимпешта]], [[Универзитет на Кјото]], [[Национален универзитет на Малезија]], [[Универзитет во Хелсинки]], [[Универзитет во Приштина]] и во [[Латроб универзитет]]от ([[Австралија]]). Истражувањата на Фридман се базирале на граматичките категории, особено на [[глагол]]ите, контактот на јазиците и [[социолингвистика]]та на Балканот и Кавказот. Тој објавил книги за следните јазици: [[албански јазик]], [[аромански јазик]], [[азербејџански јазик]], [[српски]]/ [[хрватски]]/ [[босански јазик]], [[бугарски јазик]], [[грузиски јазик]], [[грчки јазик]], [[лачки јазик]], [[македонски јазик]], [[меглено-романски јазик]], [[ромски јазик]], [[романски јазик]], [[руски јазик]], [[таџички јазик]] и [[турски јазик]]<ref name="Biography"/>. Виктор Фридман има големо познавање од областа на македонскиот јазик и одлично зборува на [[македонски јазик]]. == Виктор Фридман и Македонија == [[Податотека:ThugThreateningVictorHelmet.jpg|thumb|200px|right|Грчки фашистички активисти на „Златна зора“ при обид за напад на Виктор Фридман за време на промоција на грчко-македонски речник во [[Атина]] на [[2 јуни]] [[2009]]. ]] Виктор Фридман за првпат ја посетува [[Македонија]] [[1971]] година. На Институтот за социолошки, политичкии правни истражувања од Универзитетот св. Кирил и Методиј во [[Скопје]], е предавач и Меѓународната летна школа "Светлата страна на Балканот" во [[1999]] година. Во [[1991]], [[2003]] и во [[2007]] година тој бил награден со златна плаката од страна на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ од Скопје, додека пак во 1994 година тој бил избран за член на [[МАНУ|Македонската академија на науки и уметности]]. Во 2007 г. тој добил степен "[[Doctor honoris causa]]" Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ од Скопје. Во [[2009]] година заедно со македонската политичка партија [[Виножито (политичка партија)|Виножито]] во [[Грција]] го промовираа македонско-грчкиот речник, каде е бурно, нецивилизирано и насилно пречекан од грчката јавност. {{среди}} == Публикации == Во својот богат научен труд, има дела поврзани со македонскиот јазик: # За некои особености на македонскиот глагол од гледна точка на генеративната семантика, Vol. 25, 1974. 205-210. # Македонскиот јазик и национализам за време на девтнаесетиот и почетокот на дваесеттиот век. Балканистика, Vol. 2, 1975. 83-98. # Некои забелешки за индиректен говор и прекажувањето во македонскиот и албанскиот јазик. Vol. 32 33, 1981-1982. 769-776. # Социолингвистика на литературниот македонски јазик (The Sociolinguistics of Literary Macedonian). International Journal of the Sociology of Language, Vol. 52, 1985. 31-57. # За сложените минати времиња во диховскиот говор во споредба со македонскиот литературен јазик. Јазичните појави во Битола и битолско денеска и во минатото. Скопје: МАНУ. 1988. 193-200. # The Grammatical Categories of the Macedonian Indicative. Columbus. Slavica. 1977. 210 pp. # Deloto na akademik Viktor Fridman [Macedonian: The work of academician Victor Friedman]. An updated Macedonian transltion of The Grammatical Categories of the Macedonian Indicative plus additional material. Skopje: Abakus. 2009. 233 pp. # Za nekoi osobenosti na makedonskiot glagol od glednata točka na generativnata semantika. Makedonski jazik, Vol. 25, 1974. 205 210. # Admirativnost vo balkanskite jazici: Kategorija protiv upotreba. Makedonski jazik, Vol. 30, 1980. 121 129. # Nekoi zabeleški za indirekten govor i prekažuvanjeto vo makedonskiot i albanskiot jazik. Makedonski jazik, Vol. 32 33, 1981-1982. 769 776. # Primeneta lingvistika i makedonskite glagolni kategorii. Language and Society at the Turn of the XXI Century: Proceedings of the First International Congress of the Macedonian Applied Linguistics Association, ed. by Ljupčo Stefanovski and Jovanka Lazarevska. Skopje: University of Skopje. 2000. 107-113 # Nepotvrditelnost i diskurs vo makedonskiot i drugite balkanski jazic. Proceedings of the Thirtieth Annual Symposium on Balkan Linguistics and Literature. Skopje: University of Skopje. 2004. 253-264 # Tipologijata na upotrebata na da vo balkanskite jazici. Prilozi: Oddelenie za lingvistika i literaturna nauka Makedonska Akademija na Naukite i Umetnostite, Vol. 12, No. 1, 1987. 109 119. # Za složenite minati vreminja vo dihovskiot govor vo sporedba so makedonskiot literaturen jazik. Jazičnite pojavi vo Bitola i bitolsko deneska i vo minatoto. Skopje: Makedonska Akademija na Naukite i Umetnostite. 1988. 193 200. # Razlikuvanjeto na makedonskite glagolni paradigmi so pomošnite glagoli sum i ima. Literaturen zbor Vol. 36, No. 1 2, 1990 . 87 90. # Glagolskite kategorii, morfološkite paradigmi i opredeluvanjeto na izoglosite na makedonskata jazična teritorija. Studia lingvistica Polono Jugoslavica, Vol. 6, 1991. 33 40. # Upotrebata na glagolskite vreminja vo makedonskite i vo drugi balkanski poslovični izrazi. Makedonski jazik, Vol. 40 41, 1989 1990. 661 670. # Dijalektna osnova, varijacija i kodifikacijata na balkanskite literaturni jazici: Albanskiot, bugarskiot, makedonskiot, romskiot. Studia Linguistica Polono Meridianoslavica (formerly Studia lingvistica Polono Jugoslavica), Vol. 8, 1996. 111 118. # Makedonistikata vo Amerika i Amerikancite vo makedonistikata. Literturen zbor, Vol. 38, No. 5 6, 1992. 19 27. # Amerikanskite slavisti i makedonistikata. (Macedonian; American Slavists and Macedonian Studies) Lik, Vol. 9, No. 340 341 (literary supplement to Nova Makedonija 13.IX.95). 11, 13. (To be reprinted in Naše pismo). # Makedonstika vo SAD. 40 godini meǵunaroden Seminar za makedonski jazik, literatura i kultura: 1967-2007, ed. by Emilija Crvenkovska. Skopje: University of Skopje. 2007. 55-58. # Za Blaže Koneski. Literturen zbor, Vol. 38, No. 5 6, 1992. 11 13. # Blaže Koneski i severnoamerikanskata lingvistika. Pridonesot na Blaže Koneski za makedonskata kultura. Skopje: University of Skopje. 1999. 29-36. # Potčinet vid vo makedonskiot i drugite balkanski jazici. Studies in Macedonian Language, Literature, and Culture, ed. by Benjamin Stolz. Ann Arbor: Michigan Slavic Publications. 1995. 37 48. # Makedonskiot jazik sprema ruskiot i bugarskiot: vid, vreme i modalnost. Makedonsko ruski jazični, literaturni i kulturni vrski. Skopje: University of Skopje. 1998. 79 93. # Diferencijacija na makedonskiot i bugarskiot jazik vo balkanskiot kontekst. Jazicite na počvata na Makedonija. Skopje: Macedonian Academy of Arts and Sciences. 1996. 75 82. # Makedonskiot jazik i makedonskiot identitet: Ponovata istorija i ponovata istoriografija. Makedonski jazik, Vol. 45 47, 1994 1996. 5 22. # Moderniot makedonski jazik i negovata vrska so moderniot makedonski identitet" in Makedonskoto prašanje, Skopje: Euro-Balkan Press. 2004. 241-288. # Pojavata na mnogujazičnosta (multilingvizmot) kaj Marko Cepenkov. Zbornik vo čest na Radmila Ugrinova Skalovska po povod sedumdestgodišninata. Skopje: University of Skopje. 1997. 329 334. # Značenjeto na makedonskiot jazik za balkanističkata lingvistika i negovata afirmacija na meǵunarodno nivo. Pedeset godini na makedonskata nauka za jazikot. Skopje: Macedonian Academy of Arts and Sciences. 1997. 75 82. # Jazičnite kontakti vo Makedonija: novi podatoci i novi. Studii za makedonskiot jazik, literatura i kultura. Skopje: University of Skopje. 1996. 55 61. # Nabluduvajḱi gi nabluduvačite. New Balkan Politics, Vol. 1, 2001/2002. 123-159. # Za dijalektološkite raboti: Misirkov, Pulevski i Teodorov-Balan. Deloto na Misirkov, Vol. 2, ed. by Blaže Ristevski. Skopje: MANU. 2005. 69-74. # Udvojuvanjeto na objektot vo balkanskite jazici vo minatoto i denes. Klasika - Balkanistika - Paleoslavistika: Festschrift in honor of the 85th birthday and 60th anniversary of scholarly activity of Acad. Petar Ilievski, ed. by Zuzana Topolińska et al., Skopje: Macedonian Academy of Arts and Sciences. 2007. 235-249. # Gramatikalizacijata na balkanizmite vo makedonskiot jazik. Makedonski jazik, Vol. 51-52, 2000-2001. 31-38. # Kulturno-Jazičnite pojavi kaj Ǵorǵi Pulevski. Thirty-Fourth Annual Symposium on Balkan Linguistics and Literature. Skopje: University of Skopje. 2008. 15-20 # Grammatical Categories and a Comparative Balkan Grammar. Ziele und Wege der Balkanlinguistik. (Balkanologische Veröffentlichungen, Vol. 8). Berlin: Osteuropa Institut an der Freien Universität Berlin. 1983. 81 98. # The Sociolinguistics of Literary Macedonian. International Journal of the Sociology of Language, Vol. 52, 1985. 31 57. # The First Philological Conference for the Establishment of the Macedonian Alphabet and the Macedonian Literary Language: Its Precedents and Consequences. The Earliest Stage of Language Planning: The "First Congress" Phenomenon, ed. by Joshua Fishman. Berlin: Mouton de Gruyter. 1993. 159 180. # About the ja in makedonskiot jazik: The Fate of Initial *ě and *ę in Macedonian. (with Laura Janda). Journal of Slavic Linguistics, Vol. 2, No. 2. 1994. 284 288. # The Implementation of Standard Macedonian: Problems and Results. International Journal of the Sociology of Language, Vol. 131, 1998. 31 57. # Morphological Innovation and Semantic Shift in Macedonian. Zeitschrift für Balkanologie, Vol. 24, No. 1, 1988. 34 41. # Macedonian: Codification and Lexicon. Language Reform, Volume IV, ed. by I. Fodor and C. Hagège. Hamburg: Helmut Buske. 1989. 299 334. # The Loss of the Imperfective Aorist in Macedonian: Structural Significance and Balkan Context. American Contributions to the Eleventh International Congress of Slavists, ed. by Robert A. Maguire and Alan Timberlake. Columbus: Slavica. 1993. 285 302. # Variation and Grammaticalization in the Development of Balkanisms. CLS 30 Papers from the 30th Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society, Volume 2: The Parasession on Variation in Linguistic Theory. Chicago: Chicago Linguistic Society. 1994. 101 115. (Reprinted in Studia Albanica, Vol. 32, 1995-99, 95-110). # The Turkish Lexical Element in the Languages of the Republic of Macedonia from the Ottoman Period to Independence. Zeitschrift für Balkanologie, Vol. 32, No. 2, 1996. 133 150. (updated version of 44 and 93). # Fable as History: The Macedonian Context of “Before the Rain." Rethinking History. Vol. 4, No. 2, 2000. 137-48. (Reprinted in Rain: The #World about Milcho Manchevski’s Film before the Rain, ed. by M. Kostova and B. Kunovski, Skopje: Museum of Modern Art. 2004. 117-120.) # Horace G. Lunt and the Beginning of Macedonian Studies in the United States. Prilozi: Oddelenie za lingvistika i literaturna nauka Makedonska Akademija na Naukite i Umetnostite, Vol. 23, No. 1-2, 1998. 115 119. # The Romani Language in the Republic of Macedonia: Status, Usage, and Sociolinguistic Perspectives. Acta Linguistica Hungarica, Vol. 46, No. 3 4, 1999. 317 339. # The Vlah Minority in Macedonia: Language, Identity, Dialectology, and Standardization. Selected Papers in Slavic, Baltic, and Balkan Studies, ed. by Juhani Nuorluoto, Martii Leiwo, Jussi Halla-aho, (Slavica Helsingiensa 21). Helsinki: University of Helsinki. 2001. 26-50. # A Contrastive View of Subordinate Aspect and the Opposition Confirmative/Non Confirmative in the Balkans with Particular Reference to Macedonian and Turkish. Balkanistica Vol. 10, 1997. 185 201. # Evidentiality in the Balkans: Macedonian, Bulgarian, and Albanian. Evidentiality: The Linguistic Coding of Epistemology, (Advances in Discourse Processes, Vol. 20), ed. by Johanna Nichols and Wallace Chafe. Norwood, NJ: Ablex. 1986. 168 187. # The Grammatical Expression of Presumption and Related Concepts in Balkan Slavic and Balkan Romance, American Contributions to the Twelfth International Congress of Slavists, ed. by Michael Flier and Alan Timberlake. 1998. Bloomington: Slavica. 390 405 # Evidentiality in the Balkan Languages. Handbuch der Südosteuropa Linguistik, ed. by Uwe Hinrichs. Wiesbaden: Harrassowitz. 1999. 519-44. # Confirmative/Nonconfirmative in Balkan Slavic, Balkan Romance, and Albanian, with Additional Observations on Turkish, Romani, Georgian, and Lak. Evidentials in Turkic, Iranian and Neighbouring Languages, ed. by Lars Johanson and Bo Utas. Berlin: Mouton de Gruyter. 2000. 329-366. # Evidentiality in the Balkans. Studies in Evidentiality ed. by Alexandra Aikhenvald and Robert Dixon, Amsterdam: Benjamins. 2003. 189-218. # Language in Macedonia as an Identity Construction Site. When Languages Collide: Sociocultural and Geopolitical Implications Of Language Conflict and Language Coexistence, ed. by Brian Joseph, Johanna DeStafano, Neil Jacobs, and Ilse Lehiste. Columbus: Ohio State University. 2003. 257-295. # ‘One’ as an Indefinite Marker in Balkan and Non-Balkan Slavic. Prilozi: Oddelenie za lingvistika i literaturna nauka Makedonska Akademija na Naukite i Umetnostite, Vol. 28, No. 1, 2003. 109-151. # Language Planning and Status in the Republic of Macedonia and in Kosovo. Language in the Former Yugoslav Lands. ed. by Ranko Bugarski and Celia Hawkesworth. Bloomington, IN: Slavica. 2004. 197-231. # Macedonian Dialectology and Eurology: Areal and Typological Perspectives. Sprachtypologie und Universalienforschung Vol. 61, No. 2, 2008. 139-146. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://home.uchicago.edu/~vfriedm/cv.html CV] на Виктор Фридман — Чикашки универзитет * [http://home.uchicago.edu/~vfriedm/photos.html Слики на Виктор Фридман] * [http://home.uchicago.edu/~vfriedm/cv.html#publications Публикации на Виктор Фридман] * [http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=320230D513BF334A85D4DF1718B10FE0 Утрински весник], ''Виктор Фридман стана „Духовен воин“ на Македонија'' {{Нормативна контрола}} {{МАНУ}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фридман, Виктор}} [[Категорија:Американски македонисти|Фридман Виктор]] [[Категорија:Американски слависти]] [[Категорија:Академици на МАНУ]] [[Категорија:Луѓе од Чикаго]] [[Категорија:Апсолвенти на Чикашкиот универзитет]] mnacbksmej1ktr46188ds1u64uny4rl 0 46541 5379063 5315798 2025-06-11T19:57:15Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379063 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Kotlina Kocanska.jpg|мини|300п|Карта на Кочанската Котлина]] [[Податотека:Kocanska_kotlina1.jpg|мини|300п|Средишниот дел од Кочанска Котлина со поглед на селата [[Прибачево]], [[Зрновци]], [[Мородвис]] и [[Видовиште]]]] [[Податотека:Kocani night.jpg|мини|300п|Дел од Кочанска Котлина со поглед на [[Кочани]] на зајдисонце]] {{Listen | filename = Štip – Kočani dialect speech - Kočani region.ogg | title = Приказна за орачот | description = Извадок од говор на жена од Кочанско, на месниот [[штипско-кочански дијалект]] }} '''Кочанска Котлина''' — [[котлина]] и [[долина]] по течението на реката [[Брегалница]] во нејзиниот средиштен тек, помеѓу планините [[Плачковица]] (1.754 м.) на југ, [[Голак]] (1.538 м.) на исток, [[Осогово]] (2.085 м.) на север и ридовите Горица, Аргулица и Селце (450 м.) на запад,<ref name="Трифуноски">Трифуноски, Ф. Јован. ''Кочанска котлина - сеоска насеља и становништво''. Скопје, 1970&nbsp;г. стр. 7</ref> во источниот дел на [[Македонија]], на географска ширина од 41° и 55' и географска должина од 22° и 25'. == Географија и природни одлики == Кочанската Котлина зафаќа површина од 1020 км² и се протега од двете страни на [[Брегалница]], од запад-југозапад кон исток-североисток, во должина од 26 километри. Дното на Котлината, односно нејзиниот рамен дел зафаќа површина од 115 км². Најниска точка е во западниот дел, кај вливот на [[Злетовска Река]] во [[Брегалница]], каде има надморска височина од 290 метри. Одејќи кон исток рамнината постепено се издигнува, така што кај вливот на реката [[Осојница]] има височина од 330 метри. Разликата од најнискиот до највисокиот дел на полето изнесува 40 метри. За одделни делови од Кочанската Котлина постојат посебни имиња. Така, средишниот дел е познат како Кочанско Поле (или само [[Кочанско]]), југоисточниот како Виничко, а западниот дел како [[Злетовска Река|Злетовица]]. Територијата пак околу поголемите села се именува како: Оризарско, Истибањско, Зрновско, Облешевско и слично. Котлината има релјефна погодност и плодна почва, која заедно со расположливата хидрографска мрежа овозможува природно движење на водата и дозволува житните култури, посебно [[ориз]]от, да егзистираат во извонредни природни услови. === Граници === Од сите четири правци, како и во однос на соседните области, Кочанската Котлина е одделена и воедно опкружена со планински венци и ридски предели. Јужната граница се наоѓа на билото на планината [[Плачковица]] и се протега во напореднички правец по врвовите [[Туртел]] (1.607 м.), Џамија (1.569 м.), Картал (1.442 м.), Козбран (1.708 м.) и Паруца (1.356 м.) и воедно претставува граница со [[Струмичко-радовишка Котлина|Струмичко-радовишката Котлина]].<ref name="Трифуноски" /> Источната граница се протега во меридијански правец по билото на планината [[Голак]] со врвовите [[Обозна]] (1.181 м.), Јастребец (1.273 м.), Чавка (1.538 м.) и Бајрамица (1.202 м.) и истовремено претставува граница со соседните области [[Пијанец]] (Делчевско) и [[Малешево]] (Беровско-Пехчевско).<ref name="Трифуноски" /> Северната граница на Кочанската Котлина, која ја одделува од Злетовско-Пробиштипскиот крај, се наоѓа на пресеката помеѓу изразитиот планински дел и низинското подножје на [[Осогово]] на надморска височина помеѓу 1000 и 700 метри, близу селата [[Пресека]], [[Безиково]], [[Јастребник]], [[Лешки]], [[Пантелеј]] и [[Рајчани]].<ref name="Трифуноски" /> Западната граница, која ја одделува Кочанската Котлина од [[Штипско]], се наоѓа во долинот дел на сливот на Злетовска Река, десна притока на [[Брегалница]], во непосредната околина на [[Штип]].<ref name="Трифуноски" /> == Историја == Според досегашните испитувања, дојдено е до научни сознанија дека Котлината настанала по тектонски пат. Пресудно значење за денешната форма и [[релјеф|релјефната структура]] одиграле тектонските движења што се случиле пред средниот [[олигоцен]]. Тогаш дошло до спуштање на земјиштето меѓу две раседни линии и тоа една од северната, [[Осогово|Осоговската]] и друга од јужната, [[Плачковица|Плачковичката]] страна. При крајот на [[миоцен]]от и почетокот на [[плиоцен]]от, котлината е поплавена од слатководно езеро кое заедно со другите соседни езера го создава познатото, во геоморфолошката литература, Средновардарско Езеро. Длабочината на ова Кочанско плиоцено езеро била над 500 метри. Со истекувањето на езерата на средновардарската потолина дошло до исушување и на Кочанското Езеро, бидејќи тоа преку истеци комуницирало со нив. Потоа започнала флувијалната фаза во развојот на релјефот и формирањето на флувијалните земјишни облици. Засекувањето на коритото на [[Брегалница]] довело до формирање речни тераси кои се најзабележливи на влезот и излезот на реката од Кочанската Котлина. Структурата на котлината со своите маркантни [[расед]]и ја прави сеизмички доста активна, со потенцијалност од 8-9° според [[Меркалиевата сеизмичка скала]].<ref>Кочани и Кочанско од праисторијата до денес, монографија, Општина Кочани, декември 2003 г.</ref> == Клима == Средната просечна годишна температура на воздухот изнесува 13°С, со што Кочанската Котлина се вбројува во редот на топлите котлини во Македонија. Таа е слична на температурата на воздухот во Струмичката и Велешката котлина. Котлината изобилува со термални извори, од кои покарактеристични се оние кај селата [[Истибања]], [[Долни Подлог]], [[Бања (Кочанско)|Бања]] и [[Крупиште]]. Кај селото [[Долни Подлог]], близу [[Кочани]] сега се користат две дупнатини длабоки 35 и 460 метри со штедрост од 300 л/сек. и температура меѓу 70-80°С.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.kocani.gov.mk/ |title=Официјално мрежно место на Општина Кочани |accessdate=2011-05-12 |archive-date=2011-03-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110314120125/http://www.kocani.gov.mk/ |url-status=dead }}</ref> Лековитите својства на топлата вода од Кочанската Котлина, според Ристо Чанев, се истоветни со водата во [[Негорски бањи]], кај [[Гевгелија]]. == Земјоделство и производно стопанство == [[Податотека:Кочанскиот ориз.pdf|мини|десно|Книга за кочанскиот ориз <small>(Стиснете на сликата за да ја отворите и читате во целост)</small>]] Поради извонредно поволните природни услови, најразвиена стопанска гранка во Кочанската Котлина е земјоделството, односно првобитно полјоделството и градинарството, а потоа и сточарството. Најпознатата земјоделска и житна култура кој се одгледува од дамнина, а по која Кочанската Котлина е надалеку позната и прочуена во [[Македонија]] и на [[Балкан]]от е [[ориз]]от. Одгледувањето на ориз е застапено во илјадници хектари најповеќе во средишниот рамничарски дел на котлинското дно, а во функција на оризопроизводството се отворени и работат посебни погони и претпријатија како лупилници за ориз и оризова арпа како што се тие во [[Чешиново]], [[Облешево]], [[Оризари (Кочанско)|Оризари]]. Останати житни култури кои се одгледуваат во голема мерка се пченицата и пченката, како и стрмните жита пред сè овес во котлинските рабови во Виничко. Во голема мера поради поволните хидрографски услови и влажност на почвата се одгледува грав, од познатата сорта за овој крај наречена „пешак“, како и спанаќ и други мешункасти растенија како грашок и боранија. Сè поголеми размери добива и градинарството, пред сè одлгедувањето на познатите „кочански“ домати (патлиџани) кои се сè повеќе застапени на пазарите во [[Скопје]]. Покрај домати, се одгледуваат и зелка, пиперки, компир, кромид, морков. Сточарството е најзастапено во северните делови на Кочанската Котлина и во подножјето на [[Осогово]], каде се одгледуваат голем број на стада на овци, а се отворени и приватни млекарници кои го произведуваат познатиот „Осоговски“ овчи и мешан кашкавал (с. [[Соколарци]]). Во рамничарскиот предел се одгледуваат и крупни говеда како крави и волови во помала мера. Од останатите стопански гранки, најразвиена е трговијата и [[лесна индустрија|лесната преработувачка индустрија]], концентрирана во главните градски центри на котлината, [[Кочани]] и [[Виница]]. Најпознати претпријатија се „Амфенол Технолоџи Македонија“, „Антура“, индустријата за автоделови „Руен Инокс Аутомобиле“, печатницата „Европа 92“, „Макпрогрес“, „Мебел-ви“. == Галерија == <gallery mode="packed" heights="120px"> Податотека:Кочанско Поле.jpg|Воздушен поглед на Кочанската Котлина Податотека:Оризови полиња во Кочанско Поле.jpg|Оризови полиња во котлината Податотека:Кочанско Поле 2.jpg|Воздушен поглед на Кочанската Котлина </gallery> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{наведено списание|last=Делипетров|first=Тодор|last2=Донева|first2=Благица|last3=Делипетрев|first3=Марјан|last4=Каракашев|first4=Дељо|date=2011|title=Геотермален потенцијал на Кочанската Котлина|url=http://eprints.ugd.edu.mk/3952/1/geotermalna%20energija%20Kocani.pdf|journal=Геотермална енергија во Македонија|publisher=[[Општина Кочани]]|place=Кочани|volume=|pages=3-29|issn=978-608-65280-0-3}} {{Кочани}} {{Котлини во Македонија}} [[Категорија:Котлини во Македонија]] [[Категорија:Географија на Кочани]] j6mbogq80y4dhzv4dse9k1g39eo07n8 0 61290 5379135 5008698 2025-06-12T02:17:00Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379135 wikitext text/x-wiki {{Infobox Language |name=Ласки јазик |nativename=''Lazuri'', ლაზური |familycolor=Caucasian |states={{TUR}}, {{GEO}}, {{DEU}} |speakers=33.250 во 1980<ref name="ethnologue">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lzz |title=Laz |work=[[Ethnologue]]}}</ref> |fam1=[[Јужнокавкаски јазици|јужнокавкаски]] |fam2=[[картозански јазици|картозански]] |fam3=[[зански јазици|зански]] |script=[[латиница]], [[грузиска азбука]] |iso3=lzz }} [[File:Kartvelian languages mk.svg|thumb|right|240px|Карта на картвелските јазици.]] '''Ласки јазик''' (ლაზური ნენა, ''lazuri nena''; {{lang-ka|ლაზური ენა}}, ''lazuri ena''; ჭანური ენა, ''č'anuri ena'', или ''chanuri ena'') — [[јужнокавкаски јазик]] кој се зборува од [[Ласи]]те во југоисточните брегови на [[Црното Море]], поточно во [[Турција]] и во делови од [[Грузија]]. Се проценува дека овој јазик го зборуваат околу 30.000 жители<ref name="ethnologue"/> во Турција и околу 2.000 во [[Грузија]].<ref name="ethnologue"/> == Класификација == Ласкиот е еден од четирите јужнокавкаски јазици. Заедно со [[мегрелски јазик|мегрелскиот јазик]] ја формира подгрупата на зански јазици. Двата јазика се слични и според некои јазичари овие два јазика се дијалекти на занскиот јазик. Сепак не е можно да се поставува еден зански јазик, бидејќи тој се распаднал на двата денешни јазика. == Дијалекти == Ласкиот јазик има пет главни дијалекти: * хопуриски дијакт, * витзуриско-аркабулиски дијалект, * чхаласки дијалект, * атинуриски дијалект, * арташенуриски диајлект. Последните два дијалека се сметаат за еден „пазарски дијалект“. Често, луѓето кога зборуваат на своите дијалекти имаат проблеми со разбирањето. ;Споредба на дијалектите {| class="wikitable" ! width="100" | македонски ! width="80" | пазарски ! width="80" | арташениски ! width="80" | аркабиски ! width="80" | хопа-батумиски |- |'''Јас сакам'''||malimben ||maoropen ||p’orom ||p’qorop |- |'''Ти сакаш'''||galimben ||gaoropen ||orom ||qorop |- |'''Тој, таа, тоа сака'''||alimben ||aropen ||oroms ||qorops |- |'''Ние сакаме'''||malimberan ||maoropenan ||p’oromt ||p’qorot |- |'''Вие сакате'''||galimberan ||gaoropenan ||oromt ||qoropt |- |'''Тие сакаат'''||alimberan ||aoropenan ||oroman ||qoropan |} == Социјален и културен статус == [[Податотека:Okitxuseni Supara.jpg|thumb|250px|Книга „Мајчин јазик“ на ласки.]] [[Податотека:Mcita murutsxi.jpg|thumb|250px|Ласки весник од 1928.]] Ласкиот јазик нема службен стгатус ниту во [[Турција]], ниту во [[Грузија]] и нема пишан стандард. Моментално, овој јазик се користи за секојдневна употреба, но и за литературата, бизнисот и останати општествени активности, За официјална употреба, [[Ласи]]те или користат турски или грузиски. Овој јазик е уникатен од сите [[јужнокавкаски јазици]] бидејќи воглавно не се зборува во Грузија, туку во Турција. Иако разликите меѓу различните ласки дијалекти се мали, сепак самите говорници сметаат дека тие се големи. Бидејќи нема стандарда форма на јазикот, за подобро разбирање луѓето користат [[турски јазик]]. Во периодот од [[1930]] и [[1938]], ласкиот и мегрелскиот јазик уживале културна автономија во Грузија, но сепак не биле официјални. Од тогаш, не се воспоставиле обиди за стандардизирање на двата јазика, иако голем број интелектуалци сепак ги користат истите како еден вид стандарди. Во Турција од 1984 година, ласкиот јазик е пишан јазик. Јазикот користи азбука заснована на [[Турска азбука|турската латиница]]. Од тогаш, таа азбука се користи за објавување на ласки јазик. Бидејќи [[Грузиска азбука|грузиската азбука]] е специјално создадена за јужнокавкаскиот фонетски систем, истата подобро функционира за ласкиот одошто латиницата, но бидејќи поголем дел живеат во Турција се користи латиницата. Првиот турско-ласки речник бил објавен во [[1999]] година. Ласите не го користат ласкиот јазик на училиште, туку ги користат турскиот и грузискиот. Скоро сите Ласи се двојазични, или зборуваат турски или грузиски, покрај мајчиниот. Турскиот јазик има значително влијание на речничкиот состав на ласкиот. == Особености == === Јазичарички одлики === Како и останатите [[кавкаски јазици]], ласкиот има богат систем на согласки, всушност овој јазик има најмногу согласки од сите [[јужнокавкаски јазици]] и има само пет самогласки. Именките се менуваат со додавање суфикци за да се искаже граматичката функција. Јазикот има од 4 до 7 падежи (во зависност од дијалектот), потоа има број но нема род. Ласките глаголи се менуваат со додавање суфукси во согласност со лицето и бројот, како и според граматичкото време, аспек, начин или евидентност. === Граматички одлики === Некои специфични граматички одлики се: * две додатни согласки, /f/ и /h/; * сите именки завршуваат на самогласка. * моголема инфлекција на глаголи, преку употреба на дирекционални претставки. * значајни позајмени зборови од турските јазици == Примери == * ho (ჰო) — да * va (ვა) — не * ma (მა) — јас * si (სი) — ти * skani (სქანი) — твое * çkimi (ჩქიმი) — мое * Gegeacginas. / Xela do k’aobate. (გეგაჯგინას. / ხელა დო კაობათე.) — здраво. * Kai serepe. (კაი სერეფე.) — добра ноќ. * Kai moxt’it. (კაი ბოხტით.) — добредојде * Didi mardi. (დიდი მარდი.) — благодарам * Muç’ore? (მუჭორე?) — Како си? * Kai vore. (კაი ვორე.) — Добро сум. * Dido xelebas vore. (დიდო ხელაბას ვორე.) —Јас сум многу среќен. * Sonuri re? (სონური რე?) — Од каде си? * T’amt’ra (ტამტრა) —Трабзон * Londoni (ლონდონი) — Лондон * Turkona / Turketi (თურკონა / თურკეთა) — Турција * Xorz'a / Oxorca (ხორძა) — жена * K'oçi (კოჩი) — маж * Bozo (ბოზო) — девојче * Biç’i (ბიჭი) — момче * Supara (სუპარა) — книга * Megabre (მეგაბრე) — пријател * Qoropa (ყოროფა) — љубов * Mu dulya ikip? (მუ დულჲა იქიფ?) — Која е твојата работа? * Lazuri gişkuni? (ლაზური გიჩქინი?) — Дали знаеш ласки? * Skani coxo muren? (სქანი ჯოხო მურენ?) — Како се викаш? * Ma si maoropen. (მა სი მაოროფენ.) — Те сакам. == Наводи == {{наводи}} == Користена литература == * Kojima, Gôichi (2003) ''Lazuri grameri'' Chiviyazıları, Kadıköy, İstanbul, ISBN 975-8663-55-0 (notes in English and Turkish) == Поврзано == * [[Мегрелски јазик]] * [[Јужнокавкаски јазици]] * [[Ласи]] == Надворешни врски == * [http://www.lazkulturdernegi.org.tr Lazkulturdernegi.org.tr] * [http://www.lazurinena.com lazurinena.com] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110202003316/http://lazurinena.com/ |date=2011-02-02 }} * [http://www.lazebura.net Ласка култура, јазик, музика и слично] * [http://www.lazuri.com Информации за Ласите, ласката култура и јазик] * [http://kolkhoba.org Податоци за Ласите, ласкиот јазик, култура и музика] * [http://www.uni-koeln.de/phil-fak/ifl/asw/forschung/projekte/Lasisch/benningwd.pdf Лазури Нена - јазикот на Ласите] од Силвија Кучер. * [http://www.karalahana.com/ Ласко-турски речник] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20001018191856/http://www.karalahana.com/ |date=2000-10-18 }} {{Картвелски јазици}} [[Категорија:Картвелски јазици]] [[Категорија:Јазици во Грузија]] [[Категорија:Јазици во Турција]] [[Категорија:Аглутинативни јазици]] [[Категорија:Загрозени јазици]] 8s4o5oftr8hpbh8g0ex5kzvcv4xzlfw 0 74996 5379118 5181931 2025-06-11T23:05:12Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379118 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Верски објект |building_name=Купола на Пророкот<br />''Qubbat an-Nabi'' |image= Dome of the Prophet (Temple Mount, 2008).jpg |caption= |location= [[Ерусалим]], [[Израел]] |geo= |religious_affiliation=[[ислам]] |district= [[Храмова Гора]] |consecration_year= |status= |leadership= |website= |architect= |architecture_type=[[купе]] |architecture_style= |facade_direction= |year_completed= |construction_cost= |capacity= |length= |width= |width_nave= |height_max= |dome_quantity= |dome_height_outer= |dome_height_inner= |dome_dia_outer= |dome_dia_inner= |minaret_quantity= |minaret_height= |spire_quantity= |spire_height= |materials= }} '''Куполата на Пророкот''' или '''Куполата на Мухамед'''<ref name=":0">{{наведена книга|last=Kaplony|first=Andreas|title=The Ḥaram of Jerusalem (324-1099): Temple, Friday Mosque, Area of Spiritual Power|publisher=Franz Steiner Verlag|year=2002|isbn=978-3515079013|location=Zurich|pages=84}}</ref> ([[арапски јазик|арапски]]: ''Qubbat an-Nabi'') е [[купе|купола]] која се наоѓа северно во [[Стар град (Ерусалим)|стариот дел]] на [[Ерусалим]]<ref>[https://www.tika.gov.tr/upload/2016/INGILIZCE%20SITE%20ESERLER/TANITIM%20BRO%C5%9E%C3%9CRLER%C4%B0/PDF/Haram-Ash-sharief-Final-En_2013.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170612224506/https://www.tika.gov.tr/upload/2016/INGILIZCE%20SITE%20ESERLER/TANITIM%20BRO%C5%9E%C3%9CRLER%C4%B0/PDF/Haram-Ash-sharief-Final-En_2013.pdf |date=2017-06-12 }}.It is a part of the terrace of the [[Dome of the Rock]] and locate the northwest of it in the Al-Haram Al-Sharif.[https://en.qudsinfo.com/pics/dome-prophet-al-nabi/]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Била изградена за време на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] во 1538 година, а во 1845 година реконструирана. == Наводи == {{наводи}} {{Исламски градби на Храмовата Гора}} [[Категорија:Исламот во Ерусалим]] [[Категорија:Храмова Гора]] [[Категорија:Светилишта во Ерусалим]] [[Категорија:Исламска архитектура]] l6qlimcbc34wq37iakpwaylq05qbstz 0 78850 5378907 5321076 2025-06-11T14:32:39Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378907 wikitext text/x-wiki {{Infobox handball biography | name = Кирил Лазаров | fullname = Кирил Лазаров | nationality = {{знамеикона|Macedonia}} Македонец | image= [[Податотека:Kiril Lazarov 20180412.jpg|noframe|225px]] | nickname = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1980|5|10}} | birth_place = [[Свети Николе]], [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] | height = 1,93 м | weight = 98 кг | currentclub = [[РК Нант]] | clubnumber = 17 | position = десен бек | youthyears = 1991–1994<br>1994–1997 | youthclubs = {{знамеикона|MKD}} [[РК Овче Поле|Овче Поле]] <br> {{знамеикона|MKD}} [[РК Борец|Борец]] | years = 1997–2000<br>2000–2002<br>2002–2007<br>2007–2010<br>2010<br>2010–2011<br>2011–2013<br>2013–2017<br>2017–2022 | clubs = {{знамеикона|MKD}} [[РК Пелистер|Пелистер]] <br> {{знамеикона|CRO}} [[РК Загреб|Загреб]] <br> {{знамеикона|HUN}} [[РК Веспрем|Веспрем]] <br> {{знамеикона|CRO}} [[РК Загреб|Загреб]] <br> {{знамеикона|QAT}} [[РК Ал Сад|Ал Сад]] <br> {{знамеикона|ESP}} [[РК Сиудад Реал|Сиудад Реал]] <br> {{знамеикона|ESP}} [[РК Нептуно|Атлетико Мадрид]] <br> {{знамеикона|ESP}} [[РК Барселона|Барселона]] <br> {{знамеикона|FRA}} [[РК Нант|Нант]] | nationalyears = 1999– | nationalteam = {{знамеикона|MKD}} [[Машка ракометна репрезентација на Македонија|Македонија]] | nationalcaps(goals) = '''237''' (1699) }} [[Податотека:Kiril Lazarov 09.jpg|мини|десно|250п|Лазаров во игра]] '''Кирил „Кире“ Лазаров''' (роден на {{роден|10|мај|1980}} во [[Свети Николе]]) — [[Македонија|македонски]] [[ракомет]]ен тренер на [[РК Алкалоид]] и поранешен [[ракомет]]ар кој последен пат настапувал за [[Франција|француската]] екипа [[РК Нант]], како и за [[Машка ракометна репрезентација на Македонија|Ракометната репрезентација на Македонија]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.eurohandball.com/player/501618 |title=EHF profile |accessdate=2019-12-03 |archive-date=2015-01-31 |archive-url=https://archive.today/20150131221238/http://www.eurohandball.com/player/501618 |url-status=dead }}</ref> Лазаров се наоѓа на првото место на списокот на најмногу постигнати голови во рамките на [[Лига на шампиони во ракомет|Лигата на шампиони во ракомет]], со постигнати 1256 погодоци во 18 сезони, правејќи го еден од најдобрите ракометари во историјата.<ref>Idrizi, Amina. "[http://www.ehfcl.com/men/2015-16/article/23760/Lazarov+brothers+battle+at+the+top+of+Group+B Lazarov brothers battle at the top of Group B]". ''[[European Handball Federation|EHF]]''. 20 November 2015.</ref><ref>"[http://www.seha-liga.com/novost/1319/wch-france-2017-day-2-macedonia-edge-tunisia-slovenia-crush-angola-as-seha-players-combine-for-29 WCh France 2017, Day 2: Macedonia edge Tunisia, Slovenia crush Angola as SEHA players combine for 29]". ''[[SEHA League]]''. 12 January 2017.</ref> Лазаров се наоѓа и на првото место во категоријата најмногу постигнати голови на едно Европско првенство, со 61 гола. Со екипата на [[РК Барселона|Барселона]] ја има освоено Лигата на шампионите. Дресот со бројот 7, односно цифрата што Лазаров ја има носено во македонската репрезентација и РК Загреб (како и варијации со бројот 17 во РК Нант), е поради [[Југославија|југословенскиот]] и [[Хрватска|хрватскиот]] кошаркар [[Тони Кукоч]] кој во Лазаровото детство оставил голем белег како успешен спортист.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://lazarovkiril7.com/index.php/mk/vesti/5428-lazarov-sedumkata-na-dresot-ja-nosam-zaradi-toni-kukoch |title=Лазаров: Седумката на дресот ја носам заради Тони Кукоч |author= |publisher=lazarovkiril7.com преку web.archive.org |date=30 март 2020 |accessdate=4 април 2020 |archive-date=2020-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403224007/https://lazarovkiril7.com/index.php/mk/vesti/5428-lazarov-sedumkata-na-dresot-ja-nosam-zaradi-toni-kukoch |url-status=bot: unknown }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.gol.mk/rakomet/lazarov-sedumkata-na-dresot-ja-nosam-zaradi-toni-kukoch |title=Лазаров: Седумката на дресот ја носам заради Тони Кукоч |author= |publisher=gol.mk преку web.archive.org |date=30 март 2020 |accessdate=4 април 2020 |archive-date=2020-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403224259/https://www.gol.mk/rakomet/lazarov-sedumkata-na-dresot-ja-nosam-zaradi-toni-kukoch |url-status=bot: unknown }}</ref> Лазаров е добитник на бројни награди и признанија, меѓу кои и [[Спортист на Македонија]] за [[2009]], [[2014]], [[2017]], [[2018]] година. Добитник е и на два национални медали за заслуги од претседателот на Македонија [[Бранко Црвенковски]] (2009 година) и од претседателот [[Ѓорѓе Иванов]] (2011 година), а е прогласен и за Спортски Амбасадор на Македонија. ==Клупска кариера== ===Домашна кариера=== Лазаров започнал да тренира ракомет уште од најмлади години. На 13 години настапувал во младинската екипа на [[РК Овче Поле]] каде тренер му бил неговиот татко и Јанев како тренерски тандем. Неговите квалитети ги демонстрирал на позицијата десно крило, на која играл во првите години од неговата кариера. Во својот матичен клуб се задржал до 1994 година, кога поминал во редовите на [[РК Борец]] од [[Велес]], во годината кога овој клуб станал [[Македонска ракометна супер лига (1994-1995)|национален првак]]. По три поминати сезони во младинскиот клуб на Борец, Лазаров потпишал со [[РК Пелистер]] од [[Битола]] во [[1997]] година, каде за првпат дебитирал во најсилната македонска лига. Со [[РК Пелистер]] станал шампион на Македонија во сезоните [[Македонска ракометна супер лига (1997-1998)|1997-1998]] и [[Македонска ракометна супер лига (1999-2000)|1999-2000]], го освоил [[Куп на Македонија во ракомет (мажи)|Купот на Македонија]] во сезоните [[Куп на Македонија во ракомет 1998 (мажи)|1998]] и [[Куп на Македонија во ракомет 1999 (мажи)|1999]]. Лазаров со екипата на Пелистер дебитирал на европските натпреварувања. ===Меѓународна кариера=== Во [[јуни]] [[2000]] година, Лазаров ја започнал својата меѓународна кариера во [[Хрватска|хрватски]] [[РК Загреб|Бадел 1862 Загреб]].<ref>{{наведени вести |title=Лазаров и официјално член на Бадел Загреб |url=http://star.dnevnik.com.mk/rssGenerator/rss.aspx?pbroj=1269 |accessdate=19 септември 2016 |publisher=dnevnik.com.mk |date=3 јуни 2000 }}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Овде се задржал до [[2002]] година, и во сезоната 2000-2001 станал шампион на Хрватска и освојувач на Националниот Куп на Хрватска. Во периодот од [[2002]] до [[2007]] година, Кире Лазаров настапувал за екипата на [[РК Веспрем]] од [[Унгарија]]. Со Веспрем станал пет пати шампион на Унгарија и пет пати освојувач на Националниот Куп на Унгарија. За првпат во редовите на Веспрем постигнал добри резултати и на европско ниво. Така, на двапати со својот тим стигнал до полуфиналето на Лигата на шампионите во ракомет, и станал најдобар стрелец. Во [[2006]] година бил избран за спортист на [[Веспрем]]. Во периодот од 2007 до 2010 година, Лазаров повторно настапувал за [[РК Загреб]], каде станал трипати шампион на Хрватска и трипати освојувач на Националниот Куп на Хрватска. Во сезоната [[Лига на шампиони во ракомет (2007-2008)|2007-2008]] станал најдобар стрелец во [[Лига на шампиони во ракомет|Лигата на шампиони во ракомет]] со 96 постигнати погодоци<ref>[http://www.mkd.mk/86923/sport/leqipue-go-proglasi-lazarov-za-najdobar-desen-bek-na-svetot/ „Л’Екип“: Кирил Лазаров е најдобар десен бек во Европа!] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190923161929/https://www.mkd.mk/86923/sport/leqipue-go-proglasi-lazarov-za-najdobar-desen-bek-na-svetot |date=2019-09-23 }}; преземено од МКД портал</ref>, а истото признание го добил и наредната [[Лига на шампиони во ракомет (2008-2009)|2008-2009]], кога постигнал 93 погодоци. Во сезоната [[Лига на шампиони во ракомет (2009-2010)|2009-2010]] од Лигата на шампионите, Лазаров постигнал 83 погодоци. Во [[2010]] година, Лазаров потпишал за екипата на [[РК Атлетико Мадрид]] од [[Шпанија]] за сума од 125.000 [[Евро|евра]].<ref>[http://www.idividi.com.mk/sport/ostanatsport/620688/index.html Лазаров во Сиудад Реал - Трансферот вреден 125.000 евра]; преземено од ИдиВиди</ref> Со овој тим станал освојувач на ИХФ Супер глоб, трипати освојувач на Националниот Куп на Шпанија, еден пат освојувач на АСОБАЛ Купот. Во сезоната [[Лига на шампиони во ракомет (2011-2012)|2011-2012]] станал втор најдобар стрелец во [[Лига на шампиони во ракомет|Лигата на шампиони во ракомет]] со 97 постигнати погодоци. Во [[2013]] година, Лазаров преминал во „[[РК Барселона|Барселона]]“, а во [[јануари]] [[2015]] година, медиумите во [[Хрватска]] објавиле дека годишната плата на Лазаров во „Барселона“ изнесува 450.000 евра, со што тој станал третиот најплатен ракометар во светот, по [[Домагој Дувњак]] и [[Никола Карабатиќ]].<ref>„Кирил Лазаров во Барса игра за 450.000 евра од сезона“, ''Дневник'', година XIX, број 5668, петок, 16 јануари 2015, стр. 20.</ref> Во [[февруари]] [[2015]] година, пред да му истече тековниот договор, Лазаров потпишал нов двегодишен договор со „Барселона“, со трајност до крајот на сезоната [[2016]]/[[2017]].<ref>„Лазаров потпиша нов двегодишен договор со Барселона“, ''Дневник'', година XIX, број 5691, петок, 13 февруари 2015, стр. 22.</ref> Во првите две сезони поминати во „Барселона“, Лазаров бил најдобар стрелец на клубот во шпанската лига и во Лигата на шампионите. Со овој тим станал двапати освојувач на ИХФ Супер глоб, четири пати национален првак на Шпанија, четири пати освојувач на АСОБАЛ Купот и АСОБАЛ Суперкупот, двапати освојувач на Каталонскиот Суперкуп, како и освојувач на Лигата на шампионите. На крајот од сезоната 2014-[[2015]], целиот тим на „Барселона“ добил место во идеалниот тим на шпанската лига „[[АСОБАЛ]]“, а Лазаров бил прогласен за најдобар десен бек во лигата.<ref>„Лазаров во идеалниот тим на АСОБАЛ за минатата сезона“, ''Дневник'', година XIX, број 5856, четврток, 3 септември 2015, стр. 22.</ref> Регионалниот ракометен портал „Балкан хендбол“ го прогласил Кире Лазаров за најдобар ракометар од овие простори во сезоната [[2014]]-[[2015]]. Притоа, Лазаров освоил 29 гласа, со што за еден глас го победил [[Момир Илиќ]], кој бил прогласен за најдобар во 2014 година.<ref>„Кирил Лазаров најдобар на екс ју-просторите “, ''Дневник'', година XIX, број 5800, 26 јуни 2015, стр. 24.</ref> Во [[2017]] година Лазаров потпишал двегодишен договор со РК Нант, а по една помината сезона, договорот го продолжил до 2021 година<ref>https://sportmanija.mk/ofitsijalno-kiril-lazarov-potpisha-nov-dogovor-so-nant/</ref>.со екипата на Нант станал својувач на „Трофејот на шампионите". [[Податотека:Kiril Lazarov 2014b.jpg|мини|десно|250п|Лазаров во дресот на Барселона]] ===Статистика=== * Податоците се однесуваат само на постигнатите голови во рамките на европските турнири, како: ЕХФ Куп, Куп на победниците на куповите, Лига на шампиони {| class="wikitable" |- ! Клуб!! Сезона!! Лига!! Натпревари!! Голови |- | rowspan="3" | [[РК Пелистер]] <br>{{Знаме|МКД}} ||[[ЕХФ Куп (1997-1998)|1997-1998]] |[[ЕХФ Куп]] |/ |/ |- |[[ЕХФ Куп (1998-1999)|1998-1999]] |[[ЕХФ Куп]] |1 |4 |- |[[Куп на победниците на куповите во ракомет (1999-2000)|1999-2000]] |[[Куп на победниците на куповите во ракомет|Куп на победниците на куповите]] |/ |/ |- | rowspan="1" | [[РК Загреб|РК Бадел 1862 - Загреб]] <br>{{Знаме|ХРВ}} ||[[Лига на шампиони во ракомет (2000-2001)|2000-2001]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |/ |/ |- | rowspan="5" | [[РК Веспрем|РК Фотекс Веспрем]] <br>{{Знаме|УНГ}} ||[[Лига на шампиони во ракомет (2002-2003)|2002-2003]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |/ |/ |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2003-2004)|2003-2004]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |6 |39 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2004-2005)|2004-2005]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |10 |76 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2005-2006)|2005-2006]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |12 |85 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2006-2007)|2006-2007]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |10 |82 |- | rowspan="3" | [[РК Загреб|РК Кроација Осигурање - Загреб]] <br>{{Знаме|ХРВ}} ||[[Лига на шампиони во ракомет (2007-2008)|2007-2008]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |12 |96 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2008-2009)|2008-2009]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |12 |93 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2009-2010)|2009-2010]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |12 |83 |- | rowspan="1" | [[РК Ал Сад]]<br> {{Знаме|Катар}} ||2010 |/ |/ |/ |- | rowspan="1" | [[РК Сиудад Реал|РК Реновалија Сиудад Реал]]<br> {{Знаме|ШПА}} ||[[Лига на шампиони во ракомет (2010-2011)|2010-2011]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |13 |74 |- | rowspan="2" | [[РК Атлетико Мадрид|БМ Атлетико Мадрид]]<br> {{Знаме|ШПА}} ||[[Лига на шампиони во ракомет (2011-2012)|2011-2012]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |15 |97 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2012-2013)|2012-2013]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |12 |69 |- | rowspan="4" | [[РК Барселона]] <br>{{Знаме|ШПА}} ||[[Лига на шампиони во ракомет (2013-2014)|2013-2014]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |16 |80 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2014-2015)|2014-2015]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |16 |106 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2015-2016)|2015-2016]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |16 |109 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2016-2017)|2016-2017]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |18 |85 |- | rowspan="3" | [[РК Нант]] <br>{{Знаме|ФРА}} ||[[Лига на шампиони во ракомет (2017-2018)|2017-2018]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |15 |53 |- ||[[Лига на шампиони во ракомет (2018-2019)|2018-2019]] |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |11 |75 |- |- ||''[[Лига на шампиони во ракомет (2019-2020)|2019-2020]]'' |[[Лига на шампиони во ракомет|Лига на шампиони]] |/ |''10'' |- |} * Податоците се однесуваат на локалните првенства {| class="wikitable" |- bgcolor="#C0C0C0" ! Сезона || Клуб|| Лига|| Натпревари|| Голови|| 7-метри|| Голови |- | align="center" | 2011-12 | align="left" | Атлетико Мадрид | align="left" | LIGA ASOBAL | align="center" | 30 | align="center" | 156 | align="center" | 34 | align="center" | 122 |- | align="center" | 2012-13 | align="left" | Атлетико Мадрид | align="left" | LIGA ASOBAL | align="center" | 29 | align="center" | 156 | align="center" | 42 | align="center" | 114 |- | align="center" | 2013-14 | align="left" | Барселона | align="left" | LIGA ASOBAL | align="center" | 30 | align="center" | 131 | align="center" | 32 | align="center" | 99 |- | align="center" | 2014/15 | align="left" | Барселона | align="left" | LIGA ASOBAL | align="center" | 27 | align="center" | 120 | align="center" | 25 | align="center" | 95 |- | align="center" | 2015/16 | align="left" | Барселона | align="left" | LIGA ASOBAL | align="center" | 25 | align="center" | 147 | align="center" | 70 | align="center" | 77 |- | align="center" | 2017/18 | align="left" | ГК Нант | align="left" | LNH division 1 | align="center" | 20 | align="center" | 87 | align="center" | 33 | align="center" | 54 |- | align="center" | 2018/19 | align="left" | ГК Нант | align="left" | LNH division 1 | align="center" | 10 | align="center" | 39 | align="center" | 3 | align="center" | 36 |- |- bgcolor="#D0D0D0" | align="center" | 2011-по н.в. | align="left" | Вкупно | align="left" | LIGA ASOBAL | align="center" | 141 | align="center" | 710 | align="center" | 203 | align="center" | 507 |} ==Репрезентативна кариера== [[Податотека:EHF EURO 2018 Germanija-Makedonija 17.01.2018-4198 (39747015711).jpg|мини|десно|250п|Лазаров на натпревар против Германија (2018)]] Лазаров е капитен на [[Ракометна машка репрезентација на Македонија|Ракометната репрезентација на Македонија]] и игра на позицијата десен бек. Тој е најдобар стрелец во историјата на светските првенства во ракомет. ===Младинска селекција=== Лазаров на свои 14 години го направил своето деби за младинската репрезентација на Македонија, учествувајќи на Европското првенство во ракомет за млади во Израел во [[1994]] година. На Светското првенство за млади во [[1997]] година, кое се одржало во [[Турција]], Македонија го освоила 12-тото место, а Лазаров бил дел од тимот. Лазаров учествувал и на Европското првенство за млади во [[2000]] година, кое се одржало во [[Грција]], каде Македонија го освоила 9-тото место. ===1999-2009=== Кирил Лазаров за првпат бил повикан во сениорскиот тим на [[Машка ракометна репрезентација на Македонија|Македонија]] за [[Светско првенство во ракомет за мажи 1999|Светското првенство]] во [[1999]] година кое се одржало во [[Египет]], каде Македонија го освоила 18-тото место<ref>„Преку Тунис се стасува на Игрите во Рио“, ''Дневник'', година XIX, број 5668, петок, 16 јануари 2015, стр. 20-21.</ref>. === Светско првенство 2009 === На [[29 јануари]] [[2009]] година, Лазаров поставил нов рекорд на [[Светско првенство во ракомет за мажи 2009|Светското првенство во ракомет]] што се одржало во [[Хрватска]], со постигнати 92 погодоци,<ref name="XXI 2017">„И Нант во трка за Кирил Лазаров“, ''Дневник'', година XXI, број 6289, вторник, 14 февруари 2017, стр. 21.</ref> со што го срушил рекордот од [[1995]] година, поставен од [[Кореанци|Кореанецот]] [[Кјунг-Шин Јуна]] на Светското првенство во ракомет во [[Исланд]], со постигнати 86 голови.<ref>[http://on.net.mk/sportal/rakomet/kire-lazarov-se-zapisha-vo-rakometnata-istorija Кире Лазаров се запиша во ракометната историја] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120719201625/http://on.net.mk/sportal/rakomet/kire-lazarov-se-zapisha-vo-rakometnata-istorija |date=2012-07-19 }}; преземено од On.net</ref> === Европско првенство 2012 === На [[27 јануари]] [[2012]] година, Лазаров поставил нов рекорд како најдобар стрелец: На [[Европско првенство во ракомет за мажи 2012|Европското првенство во ракомет за мажи 2012]] што се одржало во [[Србија]], тој постигнал 61 погодок, со што го срушил рекордот од [[2002]] година, поставен од [[Исланѓани|Исланѓанецот]] [[Ólafur Stefánsson|Олафур Стефансон]] и [[Швеѓани|Швеѓанецот]] [[Stefan Lövgren|Штефан Ловгрен]] на Европското првенство во [[Шведска]] од 57 погодоци.<ref>[http://tocka.com.mk/2/59637/lazarov-najdobar-strelec-na-evropskite-prvenstva Лазаров најдобар стрелец на Европските првенства]; преземено од tocka.com.mk</ref> === Европско првенство 2014 === На отворањето на првенството, Македонија загубила од домаќинот [[Данска]] со 21-29 при што Лазаров постигнал седум голови, а два дена подоцна, на натпреварот против [[Чешка]], кој завршил 24-24, тој повторно бил најдобар стрелец, со постигнати 12 голови, т.е. половина од вкупниот број голови за својата репрезентација. На овој натпревар, тој бил прогласен за најдобар ракометар во редовите на македонската репрезентација. На целото Европско првенство, Лазаров постигнал вкупно 38 голови во пет одиграни натпревари (на последниот меч против [[Шпанија]], во рамките на втората групна фаза, Лазаров не настапил).<ref>„Лазаров го чува приматот најдобар стрелец“, ''Дневник'', година XVIII, број 5367, петок, 17 јануари 2014, стр. 27.</ref><ref>„Сигурдсон го симна Лазаров од престолот“, ''Дневник'', година XVIII, број 5373, петок, 24 јануари 2014, стр. 26-27."</ref> === Светско првенство 2015=== На Светското првенство, одржано во [[Катар]], Лазаров бил најдобар стрелец за Македонија, со постигнати 45 голови. === Европско првенство 2016=== На Европското првенство, одржано во [[Полска]], Лазаров бил најдобар стрелец за Македонија, со постигнати 42 голови. === Светско првенство 2017 === На Светското првенство, одржано во [[Франција]], Лазаров бил најдобар стрелец, со постигнати 50 голови.<ref name="XXI 2017"/> === Европско првенство 2018 === На Европското првенство, одржано во [[Хрватска]], Лазаров се повредил на натпреварот со Шпанија. === Светско првенство 2019 === На Светското првенство, одржано во [[Данска]] и [[Германија]], Лазаров бил најдобар стрелец за Македонија, со постигнати 48 голови. === Европско првенство 2020 === На Европското првенство, одржано во [[Австрија]], [[Норвешка]] и [[Шведска]] Лазаров бил најдобар стрелец за Македонија. ==== Статистика==== * Податоците се однесуваат само на европските и светските првенства, но не и на квалификациите за пласман {| class="wikitable" |- ! Првенство!! Фаза!! Натпревар!! Голови!!Вкупно |- | rowspan="9" | [[Светско првенство во ракомет за мажи 2009|Светско првенство 2009]] <br>{{Знаме|ХРВ}} ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група C (Вараждин)|Група C]] |{{hb|MKD}} - {{hb|TUN}} 24:25 |9 | rowspan="9" | 92 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група C (Вараждин)|Група C]] |{{hb|MKD}} - {{hb|ALG}} 32:29 |9 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група C (Вараждин)|Група C]] |{{hb|MKD}} - {{hb|POL}} 30:29 |13 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група C (Вараждин)|Група C]] |{{hb|MKD}} - {{hb|GER}} 23:33 |9 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група C (Вараждин)|Група C]] |{{hb|MKD}} - {{hb|RUS}} 36:30 |13 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група II (Задар)|Група II]] |{{hb|MKD}} - {{hb|NOR}} 27:29 |9 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група II (Задар)|Група II]] |{{hb|MKD}} - {{hb|DEN}} 24:32 |8 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Група II (Задар)|Група II]] |{{hb|MKD}} - {{hb|SER}} 28:32 |7 |- ||[[Светско првенство во ракомет за мажи 2009#Натпревари за места (5–12-то место)|5-12 место]] |{{hb|MKD}} - {{hb|KOR}} 32:21 |15 |- | rowspan="7" | [[Европско првенство во ракомет за мажи 2012|Европско првенство 2012]] <br>{{Знаме|Србија}} ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|SWE}} 26:26 |7 | rowspan="7" | 61 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|GER}} 23:24 |7 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|CZE}} 27:21 |7 |- ||I група |{{hb|MKD}} - {{hb|DEN}} 32:33 |13 |- ||I група |{{hb|MKD}} - {{hb|POL}} 27:25 |9 |- ||I група |{{hb|MKD}} - {{hb|SRB}} 22:19 |10 |- ||5-6 место |{{hb|MKD}} - {{hb|SLO}} 28:27 |8 |- | rowspan="6" | [[Светско првенство во ракомет за мажи 2013|Светско првенство 2013]] <br>{{Знаме|ESP}} ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|CHI}} 30:28 |8 | rowspan="6" | 44 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|QAT}} 34:30 |9 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|ISL}} 19:23 |4 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|RUS}} 29:29 |10 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|DEN}} 30:33 |5 |- ||16-финале |{{hb|MKD}} - {{hb|GER}} 23:28 |8 |- | rowspan="6" | [[Европско првенство во ракомет за мажи 2014|Европско првенство 2014]] <br>{{Знаме|DEN}} ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|DEN}} 21:29 |7 | rowspan="6" | 38 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|CZE}} 24:24 |12 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|AUT}} 22:21 |8 |- ||Група I |{{hb|MKD}} - {{hb|HUN}} 25:31 |4 |- ||Група I |{{hb|MKD}} - {{hb|ISL}} 27:29 |7 |- ||Група I |{{hb|MKD}} - {{hb|ESP}} 22:33 |0 |- | rowspan="6" | [[Светско првенство во ракомет за мажи 2015|Светско првенство 2015]] <br>{{Знаме|Катар}} ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|TUN}} 33:25 |7 | rowspan="6" | 45 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|IRN}} 33:31 |12 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|BIH}} 25:22 |8 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|CRO}} 26:29 |4 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|AUS}} 36:31 |7 |- ||8 место |{{hb|MKD}} - {{hb|SLO}} 20:38 |0 |- | rowspan="6" | [[Европско првенство во ракомет за мажи 2016|Европско првенство 2016]] <br>{{Знаме|Полска}} ||Група А |{{hb|MKD}} - {{hb|FRA}} 23:30 |9 | rowspan="6" | 42 |- ||Група А |{{hb|MKD}} - {{hb|POL}} 23:24 |8 |- ||Група А |{{hb|MKD}} - {{hb|SER}} 27:27 |4 |- ||Група I |{{hb|MKD}} - {{hb|CRO}} 24:34 |0 |- ||Група I |{{hb|MKD}} - {{hb|NOR}} 31:31 |11 |- ||Група I |{{hb|MKD}} - {{hb|BLR}} 29:30 |10 |- | rowspan="6" | [[Светско првенство во ракомет за мажи 2017|Светско првенство 2017]] <br>{{Знаме|FRA}} ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|TUN}} 34–30 |12 | rowspan="6" | 50 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|ANG}} 31:22 |10 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|SLO}} 22:29 |9 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|ESP}} 25:29 |6 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|ISL}} 27:27 |7 |- ||16 место |{{hb|MKD}} - {{hb|NOR}} 24:34 |6 |- | rowspan="6" | [[Европско првенство во ракомет за мажи 2018|Европско првенство 2018]] <br>{{Знаме|CRO}} ||Група C |{{hb|MKD}} - {{hb|SVN}} 25:24 |7 | rowspan="6" | 16 |- ||Група C |{{hb|MKD}} - {{hb|MNE}} 29:28 |4 |- ||Група C |{{hb|MKD}} - {{hb|GER}} 25:25 |5 |- ||Група II |{{hb|MKD}} - {{hb|ESP}} 20:31 |/<ref>Лазаров се повредил на натпреварот со Шпанија, и не играл во следните натпревари</ref> |- ||Група II |{{hb|MKD}} - {{hb|CZE}} 24:25 |/ |- ||Група II |{{hb|MKD}} - {{hb|DEN}} 20:31 |/ |- | rowspan="7" | [[Светско првенство во ракомет за мажи 2019|Светско првенство 2019]] <br>{{Знаме|DEN}}<br>{{Знаме|GER}} ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|JAP}} 38–28 |8 | rowspan="7" | 48 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|BHR}} 28:23 |8 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|CRO}} 22:31 |4 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|ESP}} 21:32 |5 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|ISL}} 22:24 |5 |- ||13-16 место |{{hb|MKD}} - {{hb|RUS}} 28:30 |? |- ||15 место |{{hb|MKD}} - {{hb|CHI}} 32:30 |? |- | rowspan="3" | [[Европско првенство во ракомет за мажи 2020|Европско првенство 2020]] <br>{{Знаме|Австрија}}<br>{{Знаме|Норвешка}}<br>{{Знаме|Шведска}} ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|UKR}} 26–25 |8 | rowspan="3" | 22 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|CZE}} 25:27 |11 |- ||Група B |{{hb|MKD}} - {{hb|AUT}} 28:32 |3 |- |} == Личен живот== Кога имал 17 години, Лазаров ја запознал својата идна сопруга, Љубица (тогаш, на возраст од 19 години), родена во [[Гостивар]]. По долгогодишна врска со својата сограѓанка Лубица, Лазаров стапил во брак со неа во јуни [[2006]] година и со неа има две деца: синот Благојче и ќерката Лана.<ref>''Антена'', број 836, 4.7.2014, стр. 6-7.</ref><ref>[http://www.lazarovkiril7.com/index.php/mk/vesti/607-cela-familija-gi-bodrat-kire-i-filip ФОТО: Целото семејство Лазарови ги бодрат Кире и Филип]; преземено од lazarovkiril7.com</ref> Неговиот брат [[Филип Лазаров]] е, исто така, познат [[Македонци|македонски]] [[ракомет]]ар. Во текот на септември 2018 година, Лазаров отворил ракометна школа во Битола<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.babambitola.mk/rakometnata-shkola-na-kiril-lazarov-vo-bitola/ |title=Ракометната школа на Кирил Лазаров од Септември започнува со работа во Битола |accessdate=2019-12-06 |archive-date=2019-12-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191206104446/https://www.babambitola.mk/rakometnata-shkola-na-kiril-lazarov-vo-bitola/ |url-status=dead }}</ref>. == Награди и одликувања== * МВП на ЕХФ Лигата на шампионите 2011/12 според „Планет Хендбол„ * МВП на Супер Глобе - Доха 2010 * МВП на ЕХФ Европското првенство – Србија 2012 според „Планет Хендбол„ * Освојувач на 5 место со Македонија на Европското првенство во Србија 2012 година и најдобар стрелец на првенството со 61 гол на 7 меча * Освојувач на 11 место со Македонија на Светското првенство во Хрватска 2009 година и најдобар стрелец на првенството со 92 гола на 9 меча. Овој резултат е најдобро постигање на еден најдобар стрелец во историјата на Светските првенства. * Најдобар стрелец на Светското првенство 2017 со 50 гола * Првиот ракометар кој станал најдобар стрелец и на Европско и на Светско првенство * Најдобар стрелец во европските купови на сите времиња (над 1000 гола) * Член на идеалниот тим на францускиот весник „Lequipe„ за најдобрите во Европа за 2012 година * Најдобар стрелец на Балканско првенство во 1999 година * Спортист на Македонија за 2009 2014, 2017, 2018 годинаprofil33 * Спортист на Битола за 1999 година * Спортист на Веспрем за 2006 година * Спортски Амбасадор на Македонија * Најдобар странец во првенството на Унгарија во 2005 и 2006 година * Единствен македонски ракометар шампион во четири различни земји (Македонија, Хрватска, Унгарија , Шпанија) * Единствен македонски ракометар освојувач на националниот Куп во четири различни земји (Македонија, Хрватска, Унгарија, Шпанија) * Најмлад македонски сениорски репрезентативец во историјата - 17 години * Најмлад македонски ракометер во Европските купови - 15 години и 4 месеци * Наградата „Troefeo Powerade“ поради континуитетот во дресот на Барселона. * Најуспешен маж во сферата на спортот за 2018 годината == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Kiril Lazarov}} * [http://lazarovkiril7.com Официјална лична страница] * [http://www.eurohandball.com/ec/cl/men/2008-09/player/501618/Kiril+Lazarov Кирил Лазаров - ЕХФ профил] {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2012}} {{Македонска ракометна репрезентација на Светско првенство 2013}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2014}} {{Македонска ракометна репрезентација на Светско првенство 2015}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2016}} {{Македонска ракометна репрезентација на Светско првенство 2017}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2018}} {{Македонска ракометна репрезентација на Светско првенство 2019}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2020}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2022}} {{Македонска ракометна репрезентација на Европско првенство 2024}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Лазаров, Кирил}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Носители на Медалот за заслуги за Македонија]] [[Категорија:Ракометари од Свети Николе]] [[Категорија:Ракометни тренери од Свети Николе]] kahqu922q0mgy4ec53760ov46tq9u81 0 116607 5378897 5315189 2025-06-11T13:24:37Z Buli 2648 /* Надворешни врски */ 5378897 wikitext text/x-wiki {{Infobox medical condition (new) | name = Туберкулоза | image = Tuberculosis-x-ray-1.jpg | caption = Рендгенска снимка на човек заболен од туберколоза | field = [[Инфектологија]], [[пулмологија]] | synonyms = | symptoms = Хронична кашлица, треска, [[крвав спутум]], губење на телесна тежина<ref name=WHO2015Fact/> | onset = | duration = | causes = ''[[Mycobacterium tuberculosis]]''<ref name=WHO2015Fact/> | risks = Пушење, [[ХИВ/СИДА]]<ref name=WHO2015Fact/> | diagnosis = [[Рендген на бели дробови]], [[микробиолошка култура|култура]], [[туберкулин кожен тест]]<ref name=WHO2015Fact/> | differential = [[Некротизирачка пневмонија]], [[хистоплазмоза]], [[саркоидоза]], [[кокцидиоидомикоза]]<ref>{{Наведена книга|last1=Ferri|first1=Fred F.|title=Ferri's differential diagnosis : a practical guide to the differential diagnosis of symptoms, signs, and clinical disorders|date=2010|publisher=Elsevier/Mosby|location=Philadelphia, PA|isbn=0323076998|page=Chapter T|edition=2}}</ref> | prevention = | treatment = [[Антибиотици]]<ref name=WHO2015Fact/> | medication = | frequency = 33% од луѓето<ref name=WHO2015Fact/> | deaths = 1.3 милиони (2016)<ref name=WHO2017Report/> }} {{медицинско предупредување}} '''Туберкулоза''' ('''сушица''' или '''офтика''') — заразна болест предизвикана од [[микобактерија]]та ''[[Mycobacterium tuberculosis]]'' откриена од [[Роберт Кох]] (1882) и во негова чест уште се нарекува Кохов бацил. Ако не се лекува годишно секој заболен со активна форма на болеста може да зарази 10-15 лица. Ова е болест на сиромашните, најчесто млади во продуктивниот период на животот. Покрај овој тип откриен е и bovin tip (говедски туберкулозен бацил). Болеста може да се развие непосредно после [[зараза]] во остар облик, меѓутоа почесто се развива подоцна после заразата како субакутно, [[хронично]], долготрајно заболување. Од ТБЦ најчесто заболуваат [[белите дробови]], [[лимфните жлезди]], [[плеврата]], а поретко [[менингите]], [[коски]] и [[зглоб]]ови, [[бубрег|бубрези]], гениталиите кај жената, очи, грло, [[кожа]] или [[црева]]. Туберкулозата е заболување кое претставува предизвик. Понекогаш обидот за поставување на [[дијагнозата]] наликува разрешување на детективска приказна. Но ако успее да се открие можеме да бидеме сигурни дека ќе има среќен крај. Ако пациентот има било кој од следните знаци треба да се смета како сомнително болен од туберкулоза. Кашла подолго од три недели, кашла [[крв]], има болка во градите подолго од три недели, има [[треска]] подолго од три недели, ноќно потење, треска и покачена [[телесна температура]], губење на [[апетит]]от и [[слабеење]], [[малаксаност]]. Сите овие симптоми можат да се должат и на други болести но треба да се тестира [[спутум]]от. Испитувањето на [[спутум]]от е посигурно од [[ренгенска снимка]]. Дали [[инфекцијата]] ќе се развие во болест зависи од големината на инфективната доза, одбранбената способност на инфицираните лица (одбрана на домаќинот). Постојат докази дека гладувањето и потхранетоста ја намалуваат отпорноста кон болеста, исто така и [[пушење]]то и консумирање на [[алкохол]] во големи количини. Превенцијата е со давање на [http://www.healthbosnia.com/bolesti/tbc/bcg.htm BSG] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090221003548/http://healthbosnia.com/bolesti/tbc/bcg.htm |date=2009-02-21 }} [[вакцина]] и намалување на сиромаштијата и подобрување на исхраната. Лекувањето е долготрајно и треба голема стрпливост. Тоа трае 6-8 месеци со давање на [[туберкулостатик|туберкулостатици]] и хируршко лекување кај оние кај кои туберкулостативите не делуваат. <!-- Историја и епидемиологија --> Се смета дека една третина од светското население е заразено со TB.<ref name=WHO2015Fact/><!-- Quote = About one-third of the world's population has latent TB --> Новоинфицирани се околу 1% од населението секоја година.<ref name=WHO2002>{{Наведена мрежна страница|title=Tuberculosis|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/who104/en/print.html|work=World Health Organization|year=2002|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130617193438/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/who104/en/print.html|archivedate=17 June 2013|df=dmy-all}}</ref> Во 2016 година, имало повеќе од 10 милиони случаи на активна TB што резултирало со 1.3 милиони смртни случаи.<ref name=WHO2017Report>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.who.int/tb/publications/global_report/en/|title=Global tuberculosis report|website=World Health Organization|language=en-GB|access-date=2017-11-09}}</ref> Ова ја прави туберкулозата една од најголемата причина за смрт од инфективните болести.<ref name=WHO2017Report/> Повеќе од 95% од смртните случаи биле во [[земјите во развој]], и повеќе од 50% од случаите биле во Индија, Кина, Индонезија, Пакистан и Филипините.<ref name=WHO2017Report/> Бројот на нови случаи од 2000 година се намалува секоја година.<ref name=WHO2015Fact>{{Наведена мрежна страница|title=Tuberculosis Fact sheet N°104|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs104/en/|website=WHO|accessdate=11 February 2016|date=October 2015|url-status=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120823143802/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs104/en/|archivedate=23 August 2012|df=dmy-all}}</ref> == Биолошки особености на туберкулозната бактерија == {{Main article| Mycobacterium tuberculosis}} [[Податотека:Mycobacterium tuberculosis.jpg|мини|[[Скенирачка електронска микрографија]] на ''M. tuberculosis'']] [[Бактерија]]та на ТБЦ е изразито аеробна [[бактерија]], која не може да живее, а посебно да се размножува без доволна количина на [[кислород]]. Се размножува главно во живиот [[организам]] на човекот и животните или во вештачки средини во кои се створени услови слични како оние кај човекот. Ако во [[ткивото]] не се наоѓа кислород и хемиски состојки потребни за живот брзо угинува. [[бактерија|Бактериите]] на туберкулозата се размножуваат многу споро со пречна делба во време од 18-24 часа па и до неколку дена. == Извор на заразата == Најчест извор на зараза е исплувокот од болниот од туберкулоза. Процентот на заразени и степенот на заболени зависи од бројот и количината на [[бацил]]ите во воздухот и како последно должината на изложеност (во домот постојано или привремено, надвор од домот). Иако опишаните случаи на остварена [[зараза]] се во многу краток временски интервал во допир со болниот, сепак е потребно значајно подолго време на изложеност за заразата да се оствари. За деца кои спиеле во иста соба со болен од туберкулоза на белите дробови, во чии [[спутум]] се наоѓале BK наоди на дирекна [[микроскопија]] се наведува дека можноста за заразата била 27,5%, ако во ноќта болниот кашлал помалку од 12 пати, а 48% ако кашлал повеќепати. Покрај белите дробови како извор на заразата можат да бидат и секрет од [[жлездена фистула]] или заболени [[коска|коски]] и [[зглоб]]ови, посебно [[урина]], утеро вагинален секрет, а исто така и млекото од крави заболени од туберкулоза на вимето. == Пат на инфекција == [[Податотека:Tuberculosis symptoms.svg|мини|Симптоми на туберкулоза]] Заразата воглавно се остварува преку [[органите за дишење]], со вдишување на ситни капки заразени со туберкулозната [[бактерија]] – FLUGGEOVI капки, поретко преку прашина, преку органите за варење воглавно преку [[танко црево|танкото црево]], а многу поретко преку останатите слузници ([[нос]], [[око]], [[усна шуплина]], [[крајници]], [[средно уво]], [[вагина]]). Кога капките ќе стасаат во [[бронхиално стебло|бронхиалното стебло]], [[бактерија|бактериите]] овде доаѓаат до бројни препреки (трепкаст [[епител]], [[слуз]], и [[фагоцити]] (внатреклеточно)) одат во подлабоките делови на бронхиалниот систем. Туберкулозните [[бактерија|бактерии]], носени од [[фагоцитите]], продираат во мукоцилијарниот слој, до бронхиолите па дури и до самите [[алвеоли]], во кои всушност се остварува заразата. Меѓутоа ако особата е во постојан контакт со извор на заразата, тогаш уште во плеалергиската фаза со секое вдишување внесува бројни [[бактерија|бактерии]], па иако овие се десеткуваат со повторно вдишување во [[алвеоли]]те сепак ќе остане значаен број. Према тоа МАСИВНА ЗАРАЗА се остварува само во случаи кога изворот на заразата е стално присутен и тоа во непосреден допир што е случај со семејствата со туберкулозен болен и оскудни станбени услови. Фагоцитите како уништувачи на туберкулозната [[бактерија]], непосредно се и разнесувачи на бактеријата со посредство на [[крвотокот]] ([[лимфоток]]от), прво во регионалните лимфни жлезди и [[слезина]]та, а потоа и во поодалечените органи како горните делови на белите дробови, [[бубрезите]], [[епифизата на коските]], [[мозочната кора]]. Во текот на внатреклеточно патување на BK можат и да се множат сè до воспоставување [[алергија|алергиска реакција]], а со ова и [[имунитет]]. Со настанувањето на [[имунитет]]от доаѓа и до позитивен одговор на заразата, па створените огништа на туберкулозен процес почнуваат и спонтано да се смалуваат, повлекуваат и лечат. Но и покрај опоравувањето од заразата, скоро никогаш не се постигнува потполно излекување, сепак понекаде во некои огништа остануваат смирени (заспани) [[бактерија|бактерии]]. Засега сѐ уште не се во потполност објаснети причините на оваа состојба, како и зошто доаѓа до будење на бактериите и реактивација на процесот во период од неколку недели. == Епидемиологија == За појавата на туберкулозата во човечкото општество мора, како и кај секоја друга заразна болест, истовремено да постојат пет обавезни услови. Подолу наведените епидемиолошки услови симболички претставуваат пет кругови на еден затворен ланец. Овој ланец воедно ја изразува и суштината на првиот основен епидемиолошки закон, по кој произлегува дека со отстранување на било кој од наведените епидемиски услови ќе се постигне потполно искоренување на туберкулозата. Споменатиот закон претставува и најдобро теориско водство во праксата. Треба само да се применуваат директни и индиректни (радикални и палијативни противепидемски мерки кои имаат за цел ликвидација на епидемиските услови поединечно (прекинување на епидеммиолошкиот ланец или на сите заедно. === Извор на заразата === Извор на заразата се туберкулозните [[бактерија|бактерии]]. Порано извор на зараза биле и говедата, но денес болниот тип практично е искоренет. Кога како извор на зараза се во прашање заболени од туберкулоза, тогаш се јавуваат поголеми тешкотии за неговото отстранување, како што се : масовна раширеност, широка распространетост, разновидност (по локализација и облик на болеста), рецидивност, неизлечивост итн. === Патот на ширењето на заразата === Патот на ширењето на заразата со туберкулозни [[бактерија|бактерии]] екраток или долг, особно директен или индиректен. Најзначајните особини се однесуваат на индиректниот пат на заразата и тоа на ширење на бактериите преку воздух (капокова инфекција) како и способноста на овие бактерии во воздухот кои можат слободно да патуваат. === Влезна врата на заразата === Влезна врата на заразата на туберкулозните [[бактерија|бактерии]] најчесто претставуваат органите за дишење (белите дробови). Оваа влезна врата воопшто не може да се затвори нити успешно да се заштити. Освен тоа, инфекцијата во белите дробови многу лесно се шири во внатрешните патишта (обавезно преку [[лимфа]]та, а често може и лимфохематогено и хематогено, поретко бронхгено во примарната фаза, односно најчесто бронхогено во постпримарната фаза). === Вирулентност на ТБЦ бацилот === Вирулентност на ТБЦ [[бацил]]от, за ова карактеристичен е епидемиолошкиот услов затоа што овие бактерии се апсолутно вируелни и патогени за човекот. Значајни особини за овој услов е и што се појавува и голема резистентност (отпорност) кон [http://www.detskozdravje.org.mk/tuberkuloza.asp туберкулостатиците] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090415061302/http://www.detskozdravje.org.mk/tuberkuloza.asp |date=2009-04-15 }}. === Склоност на човечкиот организам === Склоност на човечкиот организам кон заразата со туберкулозните бактерии е важна како епидемиолоши услов бидејќи човекот по природа е апсолутно осетлив на оваа врста на инфекции и што ако еднаш дојде до ваква инфекција не може никогаш потполно да ја елиминира, одбранбената способност кон оваа инфекција е релативна и многу променлива. == Туберкулинска реакција (Mantoux проба)и BSG вакцина == За рано откривање на TBC се користи туберкулинска реакција или (Mantoux проба). Се користи раствор од пречистен туберкулин во количество од 0,1мл. Кој содржи три туберкулински единици. Се аплицира строго интра кутано (подкожно) на левата подлактица од воларант (предната страна). Реакцијата се чита после 72 часа, а најдоцна до петтиот ден од апликацијата. При читањето се гледа [[индурацијата]] (тврдината), а не црвенилото. Реакцијата се смета за позитивна ако пречникот на индурацијата е 6мм или повеќе. Позитивниот тест значи дека постои имунитет против коховиот бацил и не се дава BSG [[вакцина]]. Додека пак негативната реакција значи дека лицето не било инфицирано со BK и на овие лица им се става BSG [[вакцина]]. Новороденчињата се вакцинираат 4-7 дена, а најдоцна до вториот месец од раѓањето без претходно тестирање. Кај сите други мора да се направи Mantioux проба. BSG вакцината е суспензија на живи [[бактерија|бактерии]] од бовин тип. Се дава строго инракутано 0.1мл во левата надлактица во рамениот дел на проекцијата на делтоидниот мускул. Се вакцинираат само tuberculin негативните. Околу 3-4 недели од вакцината на местото на апликацијата се јавува инфилтрат во големина од зрно од лешник. Околу 6-тата недела од неа истекува заматена серозна течност. Околу 8-9 недела оваа улцерација преминува во круста (краста) што е доказ за BSG вакцината. Ако секрецијата е силна не треба да се ставаат масти туку само сува чиста [[газа]]. Како компликација од BSG вакцината е бесежит (кохов феномен) кој настанува ако туберкулинскиот тест не е правилно изведен или прочитан или ако е дадена преголема доза на [[вакцина]]та или ињектирана во подлабоките делови на кожата. Се манифестира со оток на [[лимфните жлезди]] во [[аксилата]] и цедење на серозна течност богата со туберкулозни бактерии.<ref>Внатрешни болести со нега – Д-р. М.Пановска</ref> == Облици на белодробна туберкулоза == === Примарна туберкулоза на белите дробови === Кога бацилот на туберкулозата ќе влезе во белите дробови предизвикува мало бронхопнеумонично жариште кое се вика (ГХОН)- Гоново примарно жариште, фокус или афект. Пред да се развие ова примарно жариште се јавуваат промени во соодветните регионални хилусни лимфни жлезди што претставува примарен комплекс (биполарна сенка). Примарната туберкулоза најчесто проаѓа незабележително или пропатена со некарактеристични симптоми: покачена температура, губење на [[апетитот]], [[нерасположение]], слаба [[кашлица]]. Понекогаш се јавуваат промени на [[кожа]]та во вид на erytchema nodosum во подколеницата. Тоа се округли црвенкасти нодули кои постепено се повлекуваат и исчезнуваат за 2-3 недели. Овие нодули не се карактеристични само за туберкулозата туку ги има и кај ревматска треска, сахарозата и др. Може да се јави кератоконјуктивитис во вид на унилатерален [[конјуктивитис]] со фотофобија. Примарното огниште, често не може да се детектира бидејќи е мало или е покриено со срцето, дијафрагмата или со зголемените лимфни жлезди. Кога примарниот комплекс е присутен во целина тогаш на рендгенографијата се гледа таканаречена биполарна сенка од примарниот афект, а другиот пол од сенката одговара на хилусната жлезда. Физичкиот наод обично е негативен. Примарните промени обично се залекуваат со калцификација. KB во овие огништа може да остане повеќе години жив и вирулентен. Во помал број случаи преку различни патишта ([[хематогено]], [[лимфохематогено]], [[бронхогено]]) може да се рашири по целото тело. Обично овие тешки облици се јавуваат кај доенчиња, мали деца и кај лица кај кои има губење на природната отпорност. Ако туберкулозната [[инфекција]] не станит активна, тоа најчесто ги вклучува белите дробови (во околу 90% од случаите). Симптомите може да вклучуваат болка во градите и продолжување со кашлица и производство на плунка. Околу 25% од луѓето не можат да имаат никакви [[симптоми]] (т.е. остануваат "асимптоматски"). Повремено, луѓето може да испуштаат со плунката крв во мали количини, а во многу ретки случаи, инфекцијата може да еродира во пулмоналната артерија, што резултира со масивно крвавење. Туберкулоза може да стане хронична болест и да предизвика големи лузни во горните лобуси на белите дробови. Горните бело дробни лобуси се почесто погодени од туберкулоза од оние кои се наоѓаат долу. Причината за оваа разлика не е целосно јасна. Тоа може да се должи или на подобар проток на воздух, или за сиромашните лимфни дренажа во рамките на горните [[бели дробови]]. === Постпримарна туберколоза на белите дробови === Кога примарниот комплекс не се излекува прво доаѓа до ширење на процесот околу примарното жариште и создавање на ран инфилтрат. Ако процесот и понатаму напредува доаѓа до распаѓање на ткивото и создавање на примарна каверна. Процесот може да се шири и на околното ткиво и настанува [[Казеозна Туберкулоза]], [[Пневмониј]]а и [[Бронхопневмонија]]. Тоа доведува до [[кахексиј]]а.Од распаднатите бронхопулмонални или други казеозни жлезди може да дојде до хематогено ширење на голем број бактерии во белите дробови и другите органи и појавана таканаречена Милијарна Туберкулоза. Милијарната туберкулоза настанува кога содржината од распаднатите жлезди ќе навлезе во некој крвен сад или кога BK преку лимфните жлезди преоѓа во лимфниот канал (Ductus Thoracicus) и стигнува во горната шуплива вена (vena cava superior0 и десното срце. Оттука во белите дробови се врши расејување кое дава ситни сивкасти огништа кои личат на зрно од просо (milium). Ако инфективниот материјал продре во една гранка во белодробната вена преку левото срце доаѓа до расејување на бактериите по целото тело и појава на општа генерализирана милијална туберкулоза. Еволуцијата и текот на постпримарната туберкулоза зависи од состојбата на организмот и од начинот и времето на започнатото лекување. Покрај распаѓање и размекнување на ткивото и стварање на каверна се ствара и лузно-фибризно ткиво. Тоа може да доведе до [[фиброза]] и [[цироза]] на белите дробови, а ако е зафатена плеврата доведува до фибротракс. При долготрајна хронична белодробна туберкулоза, покрај пореметување на респираторните функции може да дојде хипертензија на белодробната [[артериј]]а и до хронично пулмонално срце (Cor pulmonale Chronicum). == Клиничка слика на туберкулоза на бели дробови == Како ќе се манифестира клиничката слика кај заболените од туберкулоза зависи од повеќе фактори какошто се различни околности и причини, психофизичката состојба на болниот и времетраењето на инфекцијата. Во почетокот симптомите не се карактеристични, но колку болеста зема поголем замав, симптомите се поспецифични. Затоа симптомите што ни ја определуваат клиничката слика се делат на општи и функционални. === Општи симптоми на белодробна туберкулоза: === # Замор - Тоа е еден од првите некарактеристични симптоми. Се јавува и при најмал физички напор. Сонот не го одмара болниот туку тој и понатаму чустувуа малаксаност # Температура - Обично се јавува како субфебрилна од 37,1 -37,5 степени целзиусови. Обично се јавува попладне со чувство на топлина. # Ноќно потење или потење во раните утрински часови # Несоница, раздражливост, губење на апетитот, губење на телесната тежина, бледило кое е резултат на интоксикацијата и анемија поради токсичното оштетување на хематопоетскиот апарат. Околу 5-10% од оние без [[ХИВ]], заразени со туберкулоза,има развивање на активна болест во текот на нивните животи. Спротивно на тоа, 30% од оние кои се инфицирани со ХИВ развиваат активна болест.Туберкулоза може да зарази било кој дел од телото, но најчесто се случува во белите дробови (познат како белодробна туберкулоза). [[Екстрапулмонални ТБ]] се случува кога туберкулоза развива надвор од белите дробови. Екстрапулмонално ТБ може да коегзистираат со [[белодробна туберкулоза]]. Општи знаци и симптоми вклучуваат треска, ноќно потење, губење на апетит, губење на тежината, и замор. === Функционални симптоми на белодробна туберкулоза: === # Кашлица – во примарниот облик кашлицата обично е сува и непродуктивна во вид на „поткашлување“. Напади на кашлица со обилен слузаов-гнојаб исплувок обично е знак на каверозна туберкулоза или компликација со бронхектазии # Haemoptitis I Haemoptoe е нај алармантен знак кај болниот од туберкулоза. Кога има каверна со бронхиектатични промени крвавењето е често обилно и драматично. Често овие крвавења се пропратени со аспирациони бронхопнеумоночни жаришта. # Болка обично се јавува кога има pleuritis и е во вид на бодежи кои се зголемуваат при кашлање и при вдишување # Диспнеа се јавува при напор и во мирување. == Дијагноза на туберкулоза на бели дробови == За воспоставување на точна дијагноза значаен фактор е земената анамнеза од пациентот, како и од него да се извлечат што повеќе информации. Дополнителни прегледи за потврдување на сомневањата дека постои туберкулоза се: # Физички преглед (инспекција, палпација, перкусија) # Микроскопија на [[спутум]] е најсигурен и најевтин метод за испитување. По правило се испитуваат три примероци и ако тие се позитивни тогаш без сомнение се работи за туберкулоза # Микробиолошко испитување на [[спутум]] се засадува на подлога по Левенштајн Јенсен (културата се развива бавно 4-6 недели) # Туберкулозата тешко се дијагностицира со сигурност само врз основа на RTG на бели дробови. RTG преглед е скап и не е сигурен. # Туберкулински тест е помалку сигурен метод за дијагностика # Лабораториско испитување на крв каде седиментацијата е покачена, а крвната слика е намалена ([[анемија]]). == Лекување на туберкулоза на бели дробови == Со лекувањето мора да се почне што е можно порано и тоа да трае најмалку една година но најчесто две и повеќе години. Денес најважна е примената на антибиотски лекови таканаречени туберкулостатици бидејќи таа терапија е антимикробна и е непосредно ефикасна против Коховиот бацил. Најважни лекови во терапијата на туберкулозата се:<ref>Внатрешни болести – Акад. проф. Д-р. Димитар Арсов 1983</ref> # Izoniazid # Rifampicin # Pirazinamid # Ethambutol # Streptomycin (кај рецидиви). Кај средно проширената туберкулоза терапијата трае шест месеци и се одвива во две фази: # Првична фаза – која трае два месеци додека пациентот добие три последователни негативни спутуми и тогаш се дава четворна антитуберкулинска терапија. # Континуирана фаза – која трае четири месеци односно од тогаш кога пациентот станал негативен на директна микроскопија на спутум и се даваат два туберкулостатици (Rifampicin + Izoniazid). Многу битно во лекувањето на хигиенодиететскиот режим, првичната фаза пациентот да ја помине во болница изолиран и во лежење и со добра и јака исхрана. Поволно во лекувањето има и климатотерапија односно престој на свеж воздух на планина. Хируршката терапија се применува само кај оние болни кај кои туберкулостатиците не доведуваат до излекување. Најчесто тоа се случува при неправилна и непотполна примана на лекови. '''Екстрапулмонална туберкулоза''' Во 15-20% од активните случаи, инфекцијата се шири надвор од [[дишните патишта]], предизвикувајќи други видови на ТБ. Овие колективно се означуваат како "екстрапулмонална туберкулоза". Екстрапулмонални ТБ се јавува почесто во имуносупримирани лица и мали деца . Кај оние со ХИВ, тоа се случува во повеќе од 50% од случаите. Значајната [[екстрапулмонална инфекција]] вклучуват плеврата (во [[туберкулозен плеврит]]), на [[централниот нервен систем]] (во [[туберкулозниот менингитис]]), на [[лимфниот систем]] (во живеница на вратот ),[[генитоуринарниот систем]] (во урогенитален туберкулоза), и коските и зглобовите (во болести на ’рбетот), меѓу другите. Кога се шири до коските, тоа е исто така познат како "коскена туберкулоза". Форма на остеомиелитис. Понекогаш, пука на туберкулозен апсцес преку кожата резултира со туберкулозни [[чир]]. А потенцијално посериозни, широко распространета форма на ТБ се нарекува "шират" ТБ, попозната како милијарната туберкулоза. [[Милијарната ТБ]] го прави до околу 10% од [[екстрапулмонално]] случаи. == Наводи == <references /> == Надворешни врски == {{Medical condition classification and resources |DiseasesDB = 8515 |ICD10 = {{ICD10|A15-A19}} |ICD9 = {{ICD9|010}}–{{ICD9|018}} |OMIM = 607948 |MedlinePlus = 000077 |MedlinePlus_mult = {{MedlinePlus2|000624}} |eMedicineSubj = med |eMedicineTopic = 2324 |eMedicine_mult = {{eMedicine2|emerg|618}} {{eMedicine2|radio|411}} |MeshID = D014376 |Orphanet=3389 }} * [http://www.tbmacedonia.gov.mk/?SectionID=30 Опис на туберкулозата на tbmacedonia] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100317122810/http://www.tbmacedonia.gov.mk/?SectionID=30 |date=2010-03-17 }} {{Бактериски инфекции}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Туберкулоза| ]] [[Категорија:Заразни болести]] [[Категорија:Бактериски болести]] [[Категорија:Белодробни заболувања]] [[Категорија:Микобактерии]] dz8eey3tqn4pezw37ydk9aysha47y88 0 120977 5379172 5033924 2025-06-12T06:57:04Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379172 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Crazy Horse 1877.jpg|thumb|right|200px|Луд Коњ, слика од 1877]] '''Луд Коњ''' ([[Лакота јазик|лакота]]: '''''Tȟašúŋke Witkó''''' (на стандарден лакота правопис), буквално "His-Horse-is-Crazy")<ref>Bright, William (2004). ''Native American Place Names in the United States''. Norman: [[University of Oklahoma Press]], pg. 125</ref> (околу 1840 – 5 септември 1877) бил почитуван воен водач на индијанското племе [[Лакота]] или „Оглала“ кое се борело против федералната влада на [[САД]] со цел да ги зачува традиционалните верувања и обичаи на народот Лакота. Најмногу е познат по [[битката на Литл Бигхорн]] во [[јуни]] [[1876]] година. {{Биографија-никулец}} == Наводи == {{reflist|2}} == Понатамошхо читање == * Ambrose, Stephen E. ''Crazy Horse and Custer: The epic clash of two great warriors at the Little Bighorn''. 1975. * |Bray, Kingsley M. ''Crazy Horse: A Lakota Life''. 2006. ISBN 0-8061-3785-1. * Clark, Robert. ''The Killing of Chief Crazy Horse: Three Eyewitness Views by the Indian, Chief He Dog the Indian White, William Garnett the White Doctor, Valentine McGillycuddy''. 1988. ISBN 0-8032-6330-9. * Marshall, Joseph M. III ''The Journey of Crazy Horse: A Lakota History''. 2004. * Guttmacher, Peter and David W. Baird. Ed. ''Crazy Horse: Sioux War Chief''. New York Philadelphia: Chelsea House, 1994. 0-120. ISBN 0-7910-1712-5 * Larry McMurtry. ''Crazy Horse (Penguin Lives)''. Puffin Books. 1999. ISBN 0-670-88234-8. * Lionel Little Eagle Pinn ''Greengrass Pipe Dancers''. 2000. ISBN 0-87961-250-9. * Mari Sandoz ''Crazy Horse, the Strange Man of the Oglalas, a biography''. 1942. ISBN 0-8032-9211-2. * "Debating Crazy Horse: Is this the Famous Oglala". ''Whispering Wind magazine'', Vol 34 # 3, 2004. A discussion on the improbability of the Garryowen photo being that of Crazy Horse (the same photo shown here). The clothing, the studio setting all date the photo 1890-1910. * ''The Authorized Biography of Crazy Horse and His Family Part One: Creation, Spirituality, and the Family Tree''. DVD William Matson and Mark Frethem, Producers. Documentary based on over 100 hours of footage shot of family oral history detailed interviews and all Crazy Horse sites. Family had final approval on end product. Reelcontact.com, 2006. * ''The Authorized Biography of Crazy Horse and His Family Part Two: Defending the Homeland Prior to the 1868 Treaty'''. DVD William Matson and Mark Frethem, Producers. Reel Contact Productions, 2007. == Надворешни врски == * [http://www.pbs.org/weta/thewest/people/a_c/crazyhorse.htm PBS биографија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120410050335/http://www.pbs.org/weta/thewest/people/a_c/crazyhorse.htm |date=2012-04-10 }} * [http://www.indians.org/welker/crazyhor.htm Детален опис на неговиот живот] * [http://www.emayzine.com/lectures/CRAZYHOR.html Хронологија на неговиот живот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20041022074314/http://www.emayzine.com/lectures/CRAZYHOR.html |date=2004-10-22 }} * [http://www.indiancountrytoday.com/archive/28164089.html Indian Country Today: Trimble: Како изгледал Лудиот Коњ?] * [http://beinecke.library.yale.edu/dl_crosscollex/brbldl/oneITEM.asp?pid=2007524&iid=1039539&srchtype= Beinecke Rare Books and Manuscript Library of William Bordeaux's Crazy Horse sketch at Yale University] {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Индијански водачи]] [[Категорија:Племе Лакота]] [[Категорија:Починати во 1877 година]] 6ia3xt75gj5jtvqdao1v9tywp6biwjn 0 122367 5378947 5171154 2025-06-11T17:05:03Z P.Nedelkovski 47736 додадена/изменета предлошка, изменета категоризација 5378947 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Влоѓимеж Пјанка<br />Włodzimierz Pianka | портрет = | px = | опис = | родено-име = Wlodzimierz Pianka | роден-дата = [[9 август]] [[1937]] | роден-место = [[Воломин]], [[Полска]] | починал-дата = {{починат на|17|ноември|2022}} | починал-место = [[Варшава]], Полска | починал-причина = | националност = [[Полјаци|Полјак]] | наставка = <!-- ова е наставка за полињата „Роден“ и „Починал“. ако го нема ова поле, ништо нема да се смени --> | наставка1 = <!-- ова е наставка само за полето „Роден“ --> | наставка2 = <!-- ова е наставка само за полето „Починал“ --> | познат =јазичар, [[македонист]] и славист | занимање = [[професор]], [[лингвист]], [[издавач]] | сопружник = | родители = | деца = | lbl1 = <!-- Додатно поле 1 --> | data1 = <!-- Податок за додатното поле 1 --> | lbl2 = | data2 = | lbl3 = | data3 = | lbl4 = | data4 = | lbl5 = | data5 = | lbl-style = <!-- Стил на додатните полиња --> }} '''Влоѓимеж Пјанка''' или '''Влоѓимјеж Пјанка''' ([[полски јазик|полски]]: ''Włodzimierz Pianka''); ({{роден во|Воломин}}, {{роден на|9|август|1937}} - {{починат во|Варшава}}, {{починат на|17|ноември|2022}}) — [[Полска|полски]] [[лингвист]], [[македонист]] и член на [[Македонската академија на науки и уметности]]<ref name="Биографија">[http://www.polonistika.com.mk/polonistika/mk/pjanka.asp Биографија]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Животопис == Пјанка е роден на [[9 август]] [[1937]] година во [[Воломин]], [[Полска]]. Студирал словенска [[фолологија]] бохемистичка специјализација на [[Филилишки факултет во Варшава|Филолошкиот факултет во Варшава]]. Дипломирал во [[1959]] година со тема од историјата на глаголскиот систем на [[Лужички јазик|лужичкиот јазик]]. Тој е член на [[МАНУ]] од [[26 јуни]] [[1997]] година. Пјанка е автор на голем број книги поврзани со [[славистика]]та и [[македонистика]]та, меѓу кои најзначајни се „Македонско-полскиот и полско македонскиот речник“ и „Учебник по полски јазик за македонски студенти“<ref name="Биографија"/>. Пјанка на [[Варшавски универзит]]ет ([[1967]]-[[1977]]) и [[Шљонски универзит]]ет ( [[1977]]-[[1981]]) води настава по [[македонски јазик]] во рамките на [[југославистика]]та, автор е на југославистички студии во [[Полска]]. Негов ученик е проф. д-р хаб. [[Јоланта Миндак]], која долго време се занимава со [[македонистика]]. На [[Виенскиот универзит]]ет ([[1982]]-[[2002]]), прилагодувајќи се кон спецификата на тамошните славистички студии (во несловенска земја) го проширува поимот славистика со посебно нагласување на [[полонистика]]та и [[македонистика]]та. Денеска предава на Варшавскиот универзитет повеќе славистички предмети, меѓу кои и македонистика. Научниот развој на акад. В. Пјанка е – од полонист кон сестран јазичар – славист, со особен придонес за македонистичката лингвистика и наставениот процес. Долгогодишен ментор е на млади научни работници, афирматор на македонскиот јазик и култура<ref name="Биографија"/>. == Публикации == Меѓу многубројните публикации, Пјанка ги објавил и следните: # Семантичките категории и нивното изразување во македонскиот јазик # Топономастиката на Охридско-преспанскиот базен # Macedonskie imionaosobo wekotliny Azot # Gramatyka konfrontatywna jezykowslowianskich zkomentarzsmi historycznymi # чебник по полски јазик за македонски студенти. (Македонистички студии.) # Полско-македонски и македонско-полски речник == Поврзано == * [[Македонистика]] * [[Полонистика]] == Наводи == {{reflist}} == Надворешни врски == * [http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=830EEFF803923841874CE9C9F6404767 Бугарските тврдења за македонскиот јазик немаат никаква логика]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.makedonika.org/NarodnaVolja/stat_link9.html Интервју за Народна Волја] {{МАНУ}} {{DEFAULTSORT:Пјанка, Влоѓимеж}} [[Категорија:Полски македонисти]] [[Категорија:Полски слависти]] [[Категорија:Полонисти]] [[Категорија:Академици на МАНУ]] 71j9jjwmv2dfwhcyuh8r0qvbkl81as5 0 155140 5379040 5327777 2025-06-11T19:13:34Z 95.111.122.148 Смяна на годините 5379040 wikitext text/x-wiki {{Infobox Former Country | native_name = {{Nobold|{{unbulleted list|item_style=font-size:85%;|[[старословенски]]: Блъгарьско Цѣсарьствиѥ<br />[[бугарски]]: Първо Българско Царство}}}} |conventional_long_name = Прво Бугарско Царство |common_name = Бугарија |continent = Европа |region = Балкан |era = среден век |status = |government_type = Апсолутна монархија |religion =[[Тенгризам]] & [[Словенска митологија|Словенски паганство]]<br /><small>(681–864)</small> <br /> [[Православие]]<br /><small>(864–971)</small> |common_languages = [[Прабугарски јазик|Прабугарски]], [[Средновековен грчки јазик|Средновековен грчки]] <br /> [[Старословенски јазик|Старословенски]] <br /><small>(официјален од 893)</small> | |year_start = 681 |year_end = 1018 | |event_start = [[Аспарух]] |date_start = |event1 = [[Христијанизација на Бугарија|Христијанизација]] |date_event1 = 864 |event2 = [[Симеон I]] |date_event2 = 893 |event_end = Распад |date_end =1018 година | |p1 = Прабугарија |flag_p1 = Monogram of Kubrat.svg |p2 = Византија |flag_p2 = Simple Labarum.svg |s1 = Византија |flag_s1 = Simple Labarum.svg |s2 = Второ Бугарско царство |flag_s2 = Coat of Arms of the Emperor of Bulgaria (by Conrad Grünenberg).png | |image_flag = |flag = |flag_type = | |image_map = Southeastern Europe Late Ninth Century.png |image_map_caption = Бугарија во време на владеењето на [[Симеон I Велики]], крај на {{римски|9}} век | |capital = [[Плиска]]<br /><small>(681–893)</small><br />[[Преслав]]<br /><small>(893–968/972)</small><br />[[Скопје]], [[Охрид]], [[Битола]]<br /><small>(до 1018)</small> |currency = |leader1 = [[Аспарух]] (прв) |leader2 = [[Роман (бугарски цар)|Роман]] (последен) |year_leader1 = 681–700 |year_leader2 = 971 |title_leader = [[Хан]], [[Цар]] ''(Император)'' |deputy1 = |year_deputy1 = |title_deputy = | |stat_year1 = 9 век |stat_area1 = 400000 |stat_pop1 = 1 000 000 |stat_year2 = |stat_area2 = |footnotes = }} '''Првото Бугарско Царство''' или Дунавска Бугарија (нарекувано уште '''Прва Бугарска Држава''') — ханство, а од крунисувањето на [[Симеон I|Симеон I Велики]] за цар, и царство, на [[Прабугари]]те и [[Стари Словени|Словените]], кое постоело на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]] и неговите гранични делови од [[Југоисточна Европа]] од 681 до 1018 година. Нејзин основач е ханот [[Аспарух]], којшто по распаѓањето на [[Стара Велика Бугарија]] доведува дел од прабугарските [[Племе|племиња]] во денешна [[Бесарабија]] и [[Добруџа]], ги потчинува месните словенски племиња и ја принудува [[Византија]] да му плаќа данок во 681 година. Во прво време, главниот град е во [[Онг'ла]], понатака се востановува во [[Плиска]], а кон крајот на 9 век во [[Велики Преслав]]. Најголемото територијално проширување Првата Бугарска Држава го достигнува во {{римски|9}} век, кога кон првоначалните територии по Долен [[Дунав]] се присоединети области во [[Тракија]] и [[Македонија (регион)|Македонија]], делови од денешните [[Албанија]], [[Србија]] и [[Романија]], а исто така и дел од северното црноморие (до река [[Днепар]]). Во текот на истиот период настапува централизација на државното управување, таа е придружена со процес на асимилација и консолидирање на разнородните [[Етничка група|етнички групи]] од населението во средновековната [[Бугари|бугарска]] [[народност]], чијшто јазик се развива врз основата на [[Словенски јазик|словенскиот]].<ref>Л. Иванов. [[wikisource:bg:История на България в седем страници|История на България в седем страници]]. София, 2007.</ref> Во текот на 864-866 година, за време на [[Борис I]], [[христијанство]]то станува државна религија, што води до значителни промени во културниот живот на државата и таканаречениот ''Златен век на цар Симеон''. Кај истиот владетел Бугарите праваат продолжителни, но безуспешни обиди да завладеат со главниот град на Византија [[Цариград]]. [[Византиско-бугарски војни|Византиско-бугарските војни]], заедно со инвазиите на [[Кнежевство Унгарија|Унгарците]] (Маѓарите), [[Печенези]]те и [[Киевски Рус|Русите]], водат до ослабување на бугарската држава и паѓање на главниот град Преслав под византиска власт во 971 година. == Почетокот == {{See also|Прабугари|Седум словенски племиња}} === Стара Велика Бугарија === Во 632 година ханот [[Кубрат]] успева да ги обедини [[Прабугари|прабугарските]] и [[Хуни|хунските]] [[Племе|племиња]], кои се наоѓаат под власта на [[Западнотуркиски ханат|Западнотуркискиот ханат]], во сопствена држава, наречена од византиските хроничари ''[[Стара Велика Бугарија]]''.{{Sfn|Marshall Lang|1976|p=36}} Со помошта на оскудните записи на ерменски и византиски летописци, се востановени приближно границите на таа држава: долното поречие на [[Дунав]] на запад, [[Црно Море|Црно]] и [[Азовско Море|Азовското Море]] на југ, реката [[Кубањ (река)|Кубањ]] на исток и реката [[Дон (река)|Дон]] на север. [[Податотека:Giudjenov Kubrat and his sons.jpg|лево|мини|''Кубрат и неговите синови.'' Слика на Димитар Ѓуџенов од 1926 година.]] Царството на Кубрат се распадна по неговата смрт ({{Circa|650 г.}}). Според византиските хроничари [[Теофан Исповедник|Теофан]] и [[Никифор I Цариградски|Никифор]], тој оставил завет на неговите пет синови да останат заедно во единство и меѓусебна солидарност; но набргу тие се разделиле и повеле дел од својот народ со себе, со што го забрзаа распадот на ''Стара Велика Бугарија''. Најстариот, [[Бајан]] или Батбајан, останал во Стара Бугарија. Вториот, [[Котраг]], го премина [[Дон (река)|Дон]] и се насели на далечната страна. Третиот, [[Аспарух]], го поминал Днепар со своите следбеници и привремено го поставил својот логор меѓу таа река и Дунав. Четвртиот син на Кубрат ги преминал [[Карпати|Карпатите]] и стигнал до [[Панонија]], каде што се ставил под власта на [[Авари|аварскиот хан]]. Петтиот заминал најдалеку од сите, пристигнувајќи со своето племе во Италија, во близина на Равена, каде што му се покорил на византискиот император. Треба да се додаде дека распадот на ''Стара Бугарија'' беше дополнително забрзан од налетот на [[Хазари|Хазарите]], кои подоцна го прифатиле јудаизмот и станаа доминантна сила во евроазиската степа.{{Sfn|Marshall Lang|1976|p=36-37}} === Населување на Бугарите на Балканот === {{See also|Битка кај Онгала}} Откако [[Аспарух]] ги преминал реките Дњепар и Дњестар, и се населил во близина на Дунав, каде што нашол соодветно место за живеење (на [[Прабугарски јазик|нивниот јазик]] наречено ''Онгала''), кое било тешко пристапно и непробојно за непријателите, затоа што од едната страна било мочурливо и непроодно, а од другата страна оградено со непристапни карпи.<ref>{{Наведена книга|title=Nikephoros' Short History [for the years 602-769 A.D.]|first=Nikephoros I of Constantinople|publisher=Dumbarton Oaks, Research Library and Collection|year=1990|isbn=9780884021841|location=Washington|pages=88-89|translator-last=A. Mango|translator-first=Cyril}}</ref> {{Maplink|frame=yes|frame-lat=45.300|frame-long=28.132|frame-align=left|zoom=6 |type=line|id=Q182445 |title=Line|stroke-width=3|stroke-color=#008000|description=[[Прут]] |type2=line|id2=Q1653|title2=Line|stroke-width2=3|description2=[[Дунав]] |type3=line|id3=Q208302|title3=Line|stroke-width3=3|stroke-color3=#0000FF|description3=[[Сирет (река)|Сирет]] |text=Онгала се наоѓала на мало подрачје кое граничело со реките Сирет, Прут и Дунав<ref name=":1" />}} Се смета дека ''Онгала'' се наоѓала на мало подрачје помеѓу реките [[Сирет (река)|Сирет]], [[Прут]] и [[Дунав]].<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Madgearu|first=Alexandru|date=2000|title=Recent discussions about "Onglos"|journal=Istro-Pontica. Muzeul tulcean la a 50–a aniversare 1950–2000|pages=343-48}}</ref> Според друго мислење се наоѓал на островот [[Певки]], во делтата на Дунав,{{sfn|Runciman|1930|p=25-26}} што е помалку веројатно. Аспаруховите Бугари биле бројни. ''Онгала'' бил само привремен центар, но веројатно имало и претходница во [[Добруџа]] и заден одред во [[Бесарабија]]. Не може точно да се прецизира и датумот на преселбата на Аспарух во ''Онгала''. Тоа морал да биде постепен процес кој се одвивал помеѓу 650 и 670 година. Во овој период Византија била зафатена во крвава [[Византиско-арапски војни|војна со Арапите]] во Азија, а во Европа со религиозните и дипломатски интриги со [[Монотелитизам|монотелитите]]; а во 668 г. убиството на западнољубивиот император [[Констанс II Ираклиј|Констанс II]] било проследено со краток бунт.{{sfn|Runciman|1930|p=26}} Но, до 679 г. тронот бил безбеден и арапската војна завршувала. Императорот [[Константин IV]] бил свесен за опасноста да дозволи нови освојувачи на Балканот да ги вознемират, или уште полошо да ги организираат Словените. Ордите на Аспарух морало да бидат натерани да се повлечат назад или да бидат уништени. Во 680 година Прабугарите, обединети со седумте словенски племиња и Северите, водат војна со [[Византија]] кај месноста [[Битка кај Онгала|Онгала]], и по поразот, Византија потпишува мировен договор со Бугарија во 681 година, со тоа што се задолжува да и плаќа годишен данок. По војната Бугарија ги опфаќа земјите од северното црноморие и реките Днепар и [[Днестар]] на исток до река [[Морава]] на запад, и од северните склонови на [[Стара Планина]] на југ до јужните склонови на [[Карпати]]те на север. Од југ сосед и била моќната Византија, од запад - [[Аварски каганат|Аварскиот каганат]], од исток - [[Хазари]]те, кои ги заземале териториите на Кубратова Бугарија. Главен град станала словенската крепост [[Плиска]]. === Борби за престолот === [[Податотека:Madara Rider.jpg|мини|лево|[[Мадарски коњаник|Мадарскиот коњаник]]]]Хан Аспарух починал веројатно некаде околу 700 година во битка со Хазарите од исток, 58 години откако се разделил од своите браќа. Го наследил [[Тервел]], неговиот син или можеби внук. Тој востановил директни политички односи со византиската власт, со тоа што неколкупати му помогнал на паднатиот император [[Јустинијан II]] да си го врати престолот. Заради таа помош ханот ја добил богатата и важна област Загоре, на југ од Стара Планина. Најголемиот успех на хан Тервел е победата над [[Арапи]]те, кои го [[Опсада на Цариград (717–718)|опсадиле]] [[Цариград]] во 717 година, што им ставило конечен крај на нивните обиди да проникнат во [[Европа]] преку [[Балкански Полуостров|Балканот]]. Неговата победа се споредува со постигнатата, многу години подоцна, победа над Арапите на Карл Мартел при [[Поатје]]. [[Податотека:First Bulgarian Empire by Asparuh to Kardam (680- 803).png|мини|Бугарското ханство од 680-803 год.]] По смртта на ханот Тервел, Бугарија навлегла во политичка криза, хановите се менувале речиси секоја година преку преврати и интриги, а врв на сето тоа е управувањето на ханот Умор - само 46 денови. Положбата се стабилизирала кон крајот на 8 и почетокот на 9 век, кога престолот го зазел ханот [[Крум]]. Од тој силен и енергичен бугарски хан започнува династијата на најсилно изјавените владетели на Првата Бугарска Држава, кои ја управувале речиси до самиот нејзин крај. Во 756 година императорот [[Константин V Копроним|Константин V]] изградил низа тврдини долж византиско-бугарската граница. Бидејќи овие тврдини ги прекршувале условите од претходниот договор, Бугарите барале компензација. Константин одбил и Бугарите, толкувајќи ги неговите постапки како непријателски, ја нападнале византиската територија само за да бидат разбиени од царските трупи. Ова беше првата од деветте војни меѓу Константин V и Бугарите. Овој пораз довел до соборување на бугарскиот хан. Повторно следела граѓанска војна, на крајот од која, во 761 или 762 година, на тронот дошол извесен [[Телец]]. Телец веднаш собрал војска, ја зацврстил својата граница со Византија, а потоа напредувал во Тракија. Константин V излегол да го пречека и по жестока [[Битка кај Анхијал (763)|битка]] Бугарите повторно биле разбиени. Се чини дека овој пораз е причина за новите немири во Бугарија кои довеле до соборување на Телец околу 764 година. Новиот хан, [[Сабин (хан)|Сабин]], се обидел да склучи мир со Византија, но бил обвинет дека ја предал земјата на Византијците и морал да пребега со своите роднини во Константинопол. Меѓутоа, набрзо мирот го склучил еден хан по име [[Паган (хан)|Паган]], но борбата за тронот продолжила. Во неколку наврати (од кои едниот во 766 година), Византија интервенирала со војски во име на нејзините кандидати. Кога интервенирала, империјата можела да ја наметне својата волја врз Бугарите, чија земја била во анархија. [[Податотека:771_CE,_Europe.svg|алт=Colour-coded map|мини|Политичка карта на Европа во 771 год.]] Во 770 [[Телериг]] станал хан. Меѓутоа, војната продолжила во 773 година кога Константин V успешно ги нападнал Бугарите. Истата година Бугарите упаднале јужно до Тесалија каде што биле запрени од Византијците. Хронологијата на овие два настани, како и причините се непознати. Изгледа дека следната година, во 774 година, Константин V планирал нов напад. Телериг му напишал на императорот велејќи дека можеби ќе треба да побегне во Константинопол; ''кому во Бугарија може да му верува?'' Константин наивно му испратил список на византиски агенти во Бугарија. Телериг ги заробил и ги погубил сите. Од оваа приказна дознаваме дека византиските разузнавачи биле активни и интервенирале во внатрешните работи на Бугарија. Константин V потоа започнал да ја планира својата следна кампања против Бугарите; сепак, неговата смрт на почетокот на кампањата значела крај на војната. Иронично, Телериг сепак морал да побегне од земјата, во 777 година; дошол на дворот на императорот [[Лав IV Хазар]], го примил христијанството и добил невеста, роднина на царицата [[Ирина (византиска царица)|Ирина]]. [[Податотека:Battle of Marcellae.png|лево|мини|[[Битка кај Маркели (792)|Битката кај Меркели (792)]]]] За време на владеењето на [[Ирина (византиска царица)|Ирина]] и нејзиниот син [[Константин VI Слепиот|Константин VI]] во Византија, за противник во Бугарија го имале ханот [[Кардам]] (777-802). Отпрвин, Византијците успеале да ја потиснат бугарската граница на север. Во 784 година, царицата Ирина напредувала од Анхиалус, далеку во внатрешноста до Береја (денешна [[Стара Загора]]), која таа ја обновила и ја нарекла ''Иренуполис''.{{sfn|Marshall Lang|1976|p=50}} Сердика, исто така, останала цврсто во византиски раце. Меѓутоа, во 792 година, Кардам му нанел катастрофален пораз на младиот Константин VI кај пограничната тврдина [[Битка кај Маркели (792)|Меркели]]. Византија повторно морала да плаќа данок на Бугарите, кои периодично ги зголемувале нивните барања со уценувачки закани за понатамошни напади. Во 797 година, приврзаниците на Ирина го ослепиле нејзиниот син Константин, а таа продолжила да владее сама.{{sfn|Marshall Lang|1976|p=50}} Во меѓувреме, во 790-тите, франечкиот крал, [[Карло Велики]], водел кампања против [[Авари|Аварите]]. Тој извојувал голема победа во 796 година (во која му помогнал и панонскиот хрватски кнез [[Војномир]]) и Франките станале господари над Хрватите од северна Далмација, Славонија и Панонија; франечките мисионери набрзо влегле во областа. Набрзо следел втор голем удар за аварската моќ, но овој пат од исток, под водство на новиот бугарски хан Крум. Како резултат на овие две победи, Франките и Бугарите наскоро дојдоа да имаат заедничка граница долж реката [[Тиса (река)|Тиса]], а Бугарите успеале да го прошират своето владение над територијата северно од Дунав до Карпатите. Аварите не исчезнале одеднаш. Западно од Дунав бил основан каганат, кој бил вазал на Франките и под христијански хан, а Франечките извори спомнуваат аварски пратеници кои го посетиле франечкиот двор помеѓу 805 и 822 година. Во 889 година се споменува дека Маџарите ги зазеле пасиштата на некои слободни Авари во долна Панонија. После тоа, изворите престануваат да ги спомнуваат Аварите; се претпоставува дека потомците на оние кои го преживеале унгарското освојување на унгарската рамнина во 890-тите биле апсорбирани од Унгарците. == Консолидација == {{Историја на Бугарија}} === Владеењето на Крум (803 - 814) === [[Податотека:52-manasses-chronicle.jpg|мини|лево|Ханот [[Крум]] го победил византискиот император [[Никифор I]] во [[Битка кај Плиска|битката кај Врбишкиот премин (811 г.)]], ''[[Константин Манасиј|Манасиева хроника]]'']] Бидејќи претходникот на [[Крум]], ханот [[Кардам]], успеал да се оттргне од византиските шпиони во Бугарија, тој најпосле имал можност да се зафати со офанзива на југ. Но пред тоа ги разбил остатоците од [[Аварски каганат|Аварскиот каганат]], кој попаднал под ударите на Франкската Империја на [[Карло Велики]]. Во териториите на Бугарија биле вклучени богатите солници на [[Трансилванија]], што и дозволило да се вклучи во напредокот на европската економија. Во 808 година Крум започнува походи по река [[Струма]], а во 809 година ја презема важната крепост Средец (денешна [[Софија]]). Во 811 година император [[Никифор I]] започнува поход против Бугарија, стига до нејзиниот главен град, Плиска, ја презема и ја опожарува. Сметајќи дека тоа е крајот на проблемите со Бугарите, се вратил назад за Цариград. Но утрината на 26 јули 811 година, за време на ноќевањето на армијата и императорот кај Врбишкиот проход, вооружената бугарска војска изненадно ги нападнала, ги исклала повеќето, и дури самиот император ја дочекал таму смртта. За прославувањето на победата Крум употребил чаша, направена од черепот на императорот Никифор, обкован со злато и сребро. [[Податотека:Europe 814.svg|лево|мини|Европа во 814 година]] Две години подоцна, во 813 година, Крум подготвил невиден дотогаш поход кон [[Цариград]]. Меѓутоа, неговата смрт на 13 април 813 година го спречило замисленото дело. Крум влложил големи усилби за закрепување на државата. Присоединил важни територии кон државата и наложил заеднички закони за сите поданици, за да осигури внатрешна стабилност. Законите биле строги и не правеле разлика меѓу [[Прабугари]], [[Стари Словени|Словени]] и други. Тоа била првата стапка кон обединувањето во една народност на различните по бит и култура етноси. === Владеењето на Омуртаг (814-831) === [[Податотека:ThomasTheRebelAndMourtagon.jpg|мини|лево|Со цел да го задуши востанието на [[Тома Славјанинот]] императорот [[Михаил II (Византија)|Михаил II]] се обратил за помош кај бугарскиот кан Омуртаг. Двете војски се судриле во 823 г.]] Неговиот наследник, [[Омуртаг]], склучил 30-годишен мировен договор со [[Византија]], и се зафатил со внатрешната ситуација на државата. Започнал со повторно изградување на главниот град, кој бил опожарен за време на походот на Никифор, изградил и укрепил редица градови. Ја зацврстил бугарската власт на северозапад, каде што Франките се обиделе да одделат 3 словенски племиња од Бугарија. === Омуртаг и христијанството === [[Податотека:Omurtag.jpg|мини|десно|Прогонство на христијаните од Омуртаг.<br>Десно: [[Адријанополски маченици|епископ Мануил]] проповеда на Бугарите.<br>Лево: Погубување на епископ Мануил.]] Омуртаг бил непријателски настроен кон христијанството, кое се чини дека се ширело во Бугарија, иако државата и поголемиот дел од владејачката класа останале пагани до покрстувањето на Борис во 864 година.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=107}} Ширењето на новата религија беше олеснето со влијанието на византиските бегалци и заробеници кои во голем број биле населени во Бугарија. Бугарските ''болјари'' биле непријателски настроени кон христијанството бидејќи тоа го загрозувало стариот поредок врз кој се засновале нивните привилегии. Се верувало дека секој болјарски клан, кој имал свој тотем, бил божествено воспоставен и од тука потекнува правото на секое семејство на високи позиции во државата и општеството. Така, може да се очекува дека болјарите извршиле притисок врз Омуртаг да дејствува против христијанската религија.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=108}} Омуртаг се чини дека чувствувал дека христијанството (со неговата хиерархија со седиште во Византија) е закана за бугарската независност. Тој веројатно ги гледал христијаните како византиски агенти и се чини дека верувал дека ако неговата држава стане христијанска, тоа нема да биде подобро од тоа да стане византиска колонија. Така тој ги прогонувал христијаните, веројатно исто толку затоа што ги гледал како царски шпиони, колку и за интересите на неговата религија. Познати се и примери на егзекуции на христијани. И покрај прогонството, религијата продолжила да се шири.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=108}} === Маламир, Пресијан и војната со Византија во 836 === Омуртаг починал во 831 година. Оставил три сина; најстариот, [[Енравота]], не успеал да се искачи на тронот. Тој бил преобратен во христијанство од еден од неговите робови и наскоро бил погубен кога одбил да се откаже од христијанската вера. Тронот му припаднал на најмладиот син, [[Маламир]], првиот хан со словенско име. Колку долго владеел е дискутабилно; некои научници сметаат дека тој владеел до 852 год., а други веруваат дека бил заменет со одреден [[Пресијан]], кој владеел од 836 до 852 година. Речиси ништо не се знае за периодот кога овие владетели владееле - ако воопшто станува збор за различни луѓе. [[Податотека:Philippi Inscription 1.JPG|мини|Натпис на Пресијан од Филипи]] [[Податотека:Bunchuk.png|мини|лево|Коњскиот опаш бил симбол до покрстувањето и се носел при секоја битка<ref>[[Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите|''Responsa Nicolai ad consulta Bulgarorum'']]. "''Наведовте дека досега, кога одевте во битка, ја носевте коњската опашка како свој воен амблем и прашувате што треба да носите сега на негово место. Што друго, се разбира, освен знакот на крстот? Зашто тоа е знакот со кој Мојсеј го разделил морето и го убил Амалик...''"</ref>]] Постојат три извори во врска со ова прашање: [[Константин Порфирогенит]] пишува за нападот на Пресијан врз Србите, во времето на кнезот [[Властимир]]. Пресијан го споменува со титулата ''архонт'', која не мора да се однесува на владетелот, но кога ја користи Константин, обично го има тоа значење. На пример, Константин ја користи титулата ''архонт'' и за хан Борис, кого го нарекува син на Пресијан, што значи дека титулата ''архонт'' укажува, но не докажува дека владетел бил Пресијан. Постојат и два натписи. Во првиот се наведува дека Грците го прекршиле мирот. Маламир со кавхан Исбул тргнал против нив, зазел неколку тврдини во Тракија, а потоа тргнал кон Филипи од кој Византијците побегнале. Вториот натпис наведува дека хан Пресијан го испратил кавхан Исбул против [[Смолјани|Смолјаните]] (словенско племе на византиска територија кај реката [[Струма]]), извојувал победа над христијаните и ги казнил за нивните престапи. Ниту еден од овие натписи не е датиран, но бидејќи од 816 до 846 постоел триесетгодишен мир, меѓу Бугарија и Византија, нарушен само со кратките судири во 836 година, повеќето научници заклучуваат дека овие натписи се од 836/37 год, што се совпаѓа со изјавата во првиот натпис дека Грците го прекршиле мирот. Тесната поврзаност на информациите во двата натписи, може да се види и во тоа што главната улога и во двата походи ја имал кавхан Исбул. Така, белгискиот византолог, Анри Грегоар, разумно предлага дека, бидејќи се знае само за една војна во овој период на мир, натписите се однесуваат на истата кампања и бидејќи би било чудно една иста кампања да биде водена од двајца владетели, се претпоставува дека Маламир и Пресијан се две имиња (словенско и бугарско) на еден ист човек. Ваквите двојни имиња се сосема вообичаени кај средновековните балкански народи. Овој логичен предлог, значи дека еден ист човек, Маламир-Пресијан, владеел од 831 до 852 година. Меѓутоа, други тврдат дека двата натписи се однесуваат на две различни кампањи во една иста војна, и дека Маламир бил заменет со Пресијан во 836/7 во текот на војната во одредено време помеѓу двете кампањи. Натписите се значајни и за споменувањето на кавхан Исбул, што покажува дека клучната позиција на кавхан сè уште ја држел човек со бугарско име, и покрај какво било словенизирање да се случило. Исбул имал неизмерно богатство. Друг натпис кажува дека платил за изградба [[Аквадукт|aквадукт]] што му го подарил на ханот. == Владеењето на Борис I (852-889) == === Проширувањето во Македонија === [[Податотека:Bulgaria under Presian.png|мини|десно|Проширувањето на Бугарија во времето на кан Пресијан. Според други научници тоа се случило во првите години од владеењето на Борис I.]]Во 846 година истекол бугарскиот мировен договор со Византија. Бугарите нападнале во Македонија покрај реката [[Струма]]. Веројатно, како што сугерираат некои научници, тие избрале момент кога империјата била вклучена во задушувањето на некои словенски бунтови. Сепак, постојат хронолошки проблеми за овие словенски востанија и не може да се покаже дека поголемо востание се случило во 846 година. Најпознатиот бунт меѓу Словените избувнал на [[Пелопонез]] за време на владеењето на [[Теофил (византиски цар)|Теофил]] (829-42). Словените се ослободиле и ја опустошиле областа пред да бидат покорени од византиски командант испратен таму со голема војска во раните години од владеењето на [[Михаил III Пијаницата|Михаил III]]. Се тврди дека походот на Византијците се случил веднаш по доаѓањето на Михаил, уште во 842 година. Ако е така, овој бунт би бил завршен многу пред истекот на бугарскиот договор во 846 година. ''Житието на свети Григориј Декаполит'' опишува словенски бунт во околината на Солун. Иако ова востание е датирано околу 846 г. од некои научници, Дворник, уредникот на житието на тој светител, верува во тоа се случило помеѓу 831 и 838 година. Во секој случај, без разлика дали во врска со словенските востанија или не, Бугарите извршиле инвазија на византиска територија во 846 година. Набргу потоа следело ново примирје.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Многу историчари веруваат дека овој поход од 846 година го означува и почетокот на бугарската експанзија во Македонија западно од Вардар. За жал, хронологијата на оваа експанзија (и на кој кан да му се припише) е непозната. Борис очигледно ја поседувал Македонија дури и западно од Охрид до 880-тите и, бидејќи немало бугарски војни против Византија по 860 година, очигледно е дека ''де факто'' бугарското владеење претходело на 860-тите години. Така, Бугарите или ја анектирале оваа територија во кампањата 846 година - анексија непризнаена од Византија - или анексијата се случила во подоцнежна кампања - непозната за нас - од Пресијан пред 852 година или од Борис после неговото пристапување на престолот во 852 година.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Во изворите е забележана само една кампања на Борис против Византија. Во изворот без датум, Теофан Континуат вели: „Борис дознавајќи дека една [[Теодора II|жена]] владеела во империјата станал похрабар и испратил гласници да кажат дека ги осудува договорите за мир и започнал кампања против територијата на империјата“. Хроничарот не наведува кои земји ги нападнал или дали стекнал територија. Но, можно е дел или цела Македонија да е освоена од Борис во ова време. Договорот, веројатно потпишан во 853 година, се чини дека го завршил овој конфликт и Борис останал во мир со империјата до околу 860 година, кога тој стапил во франкиски сојуз, веројатно главно насочен против растечката [[Велика Моравија|Моравска држава]]. Нема докази дека Бугарија тргнала во офанзива против Византија по 860 година. Така можеме да заклучиме дека бугарската експанзија во Македонија се случила во текот на една или двете од овие две кампањи - 846 и 852 година - иако византиското признавање на загубата на оваа територија дошла дури со договорот од 904 година со борисовиот син, Симеон.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Горенаведениот аргумент претпоставува дека Византија ја вратила својата власт над западна Македонија во некој период од деветтиот век. Таков настан, иако често се претпоставува, не е документиран. Така, евентуално Западна Македонија можеби претставувала збир од ''[[Склавинии]]'' се до потпаѓањето под власт на Бугарија. Во овој случај, Бугарија едноставно би наметнала контрола над различни независни племиња - акт кој не е поврзан со војна со Византија, и кој можел да се случи во кое било време во деветтиот век.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} === Пристапувањето на Борис I на власт === {{See also|Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите}} [[Податотека:TzarBorisDidacticGospelConstantinePreslavski.jpg|мини|лево|Минијатура која го прикажува Борис I.]] Во почетокот на управувањето на кнез Борис (852-889) Бугарија води неуспешни војни против [[Византија]] и Германското кралство. Борис решава да го прифати [[христијанство]]то како официјална религија за Бугарија, и по редица спорови и политички настани го прави тоа преку византиското духовенство во периодот 863-865. Актот на покрстувањето предизвикува пагански реакции и се стигнува до бунт, во кој педесет и два аристократски рода си заминуваат од главниот град, но се разбиени и казнети, убиени се сите членови на родот. По покрстувањето, Борис ја прима титулата кнез, како и името на својот крстител византискиот цар Михаил. На 29 август 866 година, набргу по задушувањето на бунтот, во Рим пристигнала амбасада од Бугарија, барајќи одговори на низа прашања за црковните практики, како и богослужбените книги и граѓанскиот законик. Се чини дека Борис испратил и друга амбасада кај [[Лудвиг Германецот]] за да го објави покрстувањето на Бугарите и да побара мисионери. Во ноември 866 година, папската мисија предводена од епископот [[Папа Формоз|Формоз од Порто]], кој подоцна станал и римски папа, заминала за Бугарија.{{sfn|Curta|2019|p=202}} Епископот со себе го донел одговорот на папата [[Папа Никола I|Никола I]] на прашањата на Борис во форма на [[Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите|опширно писмо упатено до сите Бугари]], не само до нивниот владетел. 106-те поглавја од писмото се занимаваат со различни теми: од крштевањето и бракот до капењето, постот и разликата меѓу гревот и злосторството. Папата Никола го укорил Борис за строгата казна кон неговите ''болјари'': „постапи без сериозно да ја измериш работата.“ За прашањето пак за независната бугарска црква, неговиот одговор бил помалку директен: „Сега не можеме да ви дадеме дефинитивен одговор додека нашите легати, кои ги испраќаме во вашата земја, се вратат и ни кажат колку се бројни и обединети христијаните меѓу вас.“{{sfn|Curta|2019|p=202}} Нема многу описи на тогашните бугарски практики, што само делумно може да се реконструираат од одговорите на папата. Откупувањето на невестата, ритуалната жртва без пролевање на крв, употребата на камења со лековити својства и [[Амајлија|амајлии]], сексуалните табуа, и погребувањето на самоубијците, се само неколку погледи во претхристијанските верувања на Бугарите.{{sfn|Curta|2019|p=203}} Се чини дека папата бил изнервиран од она што тој го сметал за глупави прашања: „Она што сакаш да го научиш во врска со панталоните (''[[femoralia]]'') го сметаме за излишно. Зашто, не сакаме да се промени надворешниот стил на вашата облека, туку однесувањето на внатрешниот човек во вас.“ Еден одговор укажува дека во Бугарија постоеле специфични верувања за ритуалната чистота, бидејќи папата Никола детално се осврнува на прашањето „дали чист или нечист човек може да го носи или целива Господовиот крст и моштите.“{{sfn|Curta|2019|p=203}} [[Податотека:17-1735-H4A3D00Z.jpg|мини|Епископот [[Папа Формоз|Формоз од Порто]] одиграл значајна улога во покрстувањето на Бугарија]] Потребно било повеќе разјаснување за другите ритуални практики од поголемо политичко значење. Очигледно, во претхристијанска Бугарија, кога владетелот „седнува да јаде, обичај е никој, па ни неговата жена, да не вечера со него.“ Борис побарал сите негови поданици „да јадат на далечина, седнати на столчиња на нивото на земјата.“{{sfn|Curta|2019|p=203}} Папата Никола I забранува [[инцест]] (индикација дека сродството можеби не го спречувало бракот во паганска Бугарија) и [[полигамија]], тема за која тој дефинитивно се согласил со патријархот [[Фотиј I Цариградски|Фотиј]]. Неколку прашања во врска со теми како бракот на свештениците или положбата на рацете за време на молитвата укажуваат на тоа дека Борис веќе бил свесен за разликите во ритуалите меѓу западните и источните христијани. Меѓутоа, генерално, се чини дека Борис повеќе се интересирал за практиките, отколку за доктрината.{{sfn|Curta|2019|p=204}} Заедно со мисијата во Бугарија, папата Никола испратил уште една амбасада во [[Константинопол]] за што поагресивно да ја изрази папската осуда за изборот на Фотиј за патријарх. Пратениците никогаш не стигнале до Константинопол, бидејќи биле запрени на границата со Бугарија од страна на византиските власти, во околностите на конфликт меѓу Фотиј и Никола I. Не можејќи да преминат во Империјата, пратениците поминале извесно време во Плиска пред да се вратат во Рим. Се вели дека Борис многу го засакал најмладиот член на таа амбасада, [[подѓакон]] во базиликата [[Базилика Голема Богородица (Рим)|Санта Марија Маџоре]], кого сакал да биде поглавар на неговата црква.{{sfn|Curta|2019|p=205}} Меѓутоа, водечката улога на римската мисија во Бугарија ја имал бискупот Формоз од Порто. За само една година работа, под негово водство, мисијата успешно преобратила голем број луѓе. Охрабрен од тој успех, Формоз почнал да ракополага со свештеници и да осветува новоизградени цркви, со други зборови да се однесува како епископ на Бугарија, а не на Порто. Во овој момент, Борис побарал од папата да го назначи Формоз за поглавар на неговата црква. Но, непосредно пред или непосредно во почетокот на 868 година, Формоз бил отповикан од папата Никола. И другиот епископ на мисијата, Павле од [[Популонија]], се вратил во Рим.{{sfn|Curta|2019|p=205}} За да ги замени, новиот папа, [[Папа Адријан II|Адријан II]], испратил уште двајца епископи во Бугарија, Гримоалд од Бомарцо и Доминик од Тривенто. Друга папска амбасада ја преминала Бугарија во 869 година на пат за Константинопол, каде што требало да присуствува на соборот свикан од царот [[Василиј I Македонецот|Василиј I]] и патријархот [[Игнатиј I Цариградски|Игнатиј I]] за да се реши расколот со Рим.{{sfn|Curta|2019|p=205}} Меѓутоа, на враќање во Рим, папските пратеници не поминале низ Бугарија, бидејќи во меѓувреме самите пратеници на Борис што се појавиле пред тој синод поставиле многу вознемирувачко прашање, имено дали бугарските христијани му должат послушност на Рим или на Константинопол. Огорчен од четиригодишното папско запоставување, ако не и целосно отфрлање на неговото барање за архиепископ, Борис решил да се оддалечи од Рим и повторно да се сврти кон Константинопол. И покрај протестите на папските легати, патријархот Игнатиј I назначил архиепископ на Бугарија, на кој му била ветена значителна автономија. До 870 година, прашањето било решено во корист на Борис. Гримоалд, епископот на Бомарцо, бил протеран од Бугарија, а заедно со него и сите други членови на римската мисија кои сè уште биле во земјата. Во меѓувреме, првиот византиски архиепископ на Бугарија пристигнал во Плиска. Но, одлуките на синодот од 869/70 година не ги обесхрабриле папските напори за враќање на загубените позиции во Бугарија. Папата [[Папа Јован VIII|Јован VIII]] (872-882) напишал писма до грчките епископи и свештеници во Бугарија, до Борис и до неговиот дворјанин Петар и до друг човек кој се чини дека бил брат на Борис. Тој тврдел дека Бугарија била под Рим, а не под цариградска јурисдикција, го повикал Борис да се врати на послушност кон Рим и ги повикал неговите советници да го свртат својот владетел да се изјасни за Рим.{{sfn|Curta|2019|p=206}} [[Податотека:Old Basilica in Pliska 2.JPG|десно|мини|Големата базилика во [[Плиска]].]] [[Податотека:NHMB-Tombstone-cross-of-Anna-daughter-of-Knyaz-BorisI-10centuryAD-replica.jpg|мини|десно|Двојазичната словенско-грчка надгробна плоча на [[Ана (ќерка на Борис I)|Ана]], ќерката на кнез Борис]] По доаѓањето на учениците на [[Кирил и Методиј]] во Бугарија, кои ја донесуваат словенската писменост, Борис го прогонува византиското духовенство и започнуваат проповеди на [[старословенски јазик]], кој станува официјален во државата. Во 869-870 Четвртиот вселенски собор решава да ги исклучи бугарските епархии од Цариградската црква, и на тој начин се создава независна (автокефална) Бугарска архиепископија. По напуштањето на световната власт, Борис Михаил оди во манастир, од каде го продолжува црковното дело. === Владимир Расате и обидот за враќање во паганство === Од неговата жена, со крсно име Марија, Борис имал шест деца — Владимир, Гаврил, Симеон, Јаков, Еупраксија и Ана. Гаврил веројатно умрел млад, а веројатно и Јаков; Еупраксија и [[Ана (ќерка на Борис I)|Ана]] станале калуѓерки; [[Симеон I|Симеон]] влегол во црквата; а [[Владимир Расате|Владимир]] требало да го наследи татко му на престолот. Владимир бил престолонаследник предолго време. Сигурно се приближувал кон својата четириесетта година, бидејќи го придружувал својот татко во српската војна (853 г.) во старите пагански денови. И, како и сите нетрпеливи престолонаследници, тој бил исполнет со дух на противење на политиката на неговиот татко. За внатрешните работи за време на неговото владеење знаеме малку, освен дека тој добил амбасадори од германскиот крал [[Арнулф Корушки|Арнулф]] во 892 година.{{sfn|Runciman|1930|p=133}} Се чини дека веднаш штом Борис се повлекол од светот во неговиот манастир, новиот Кан ги разбранувал сите реформи што ги спровел неговиот татко. Старата бугарска аристократија, која Борис толку цврсто ја отсекол, повторно пораснала до ефективна висина; а Владимир потпаднал под нејзино влијание. Болјарите не го сакале христијанството што Борис го вовел, со неговите строги и автократски тенденции. Спротивно на тоа, дворскиот живот станал екстравагантен и развратен, па дури имало и официјален обид за повторно воведување на старите пагански обреди и идолопоклонство. Но, Владимир и неговите ''болјари'' сметале дека Борис повеќе го нема. И покрај тоа што бил во својот манастир, Борис, знаел што се случува надвор. Четири години ги оставил да владеат; а потоа, кога видел дека неговото животно дело е премногу сериозно загрозено, повторно се појавил. Неговиот престиж на светец бил огромен; со помош на неколку постари државници лесно ја запоседнал власта. Повторно на власт, тој ги жртвувал своите татковски чувства за доброто на својата земја. Владимир бил симнат од тронот и ослепен, и така исчезнува од историјата.{{sfn|Runciman|1930|p=134}} === Преславскиот собор === {{See also|Преславски собор}} Ова бил последен обид за враќање на паганството. Тоа беше осудено да пропадне; никој не можел да очекува од ниската и средната класа да се вратат во посурова и поугнетувачка религија по налог на полутуѓи господари, а самите господари биле водени повеќе од политички отколку од духовни мотиви. На Борис му требаше само повторно да се појави за да предизвика колапс на целата таа работа. Но, тоа било прилично деликатна ситуација за него. Со симнувањето од тронот на својот син, тој го спасил христијанството, но го загрозил неговиот план. Тој дејствувал претпазливо. Свикувајќи [[Преславски собор|народен собор]] од целото негово царство (кој бил присутен на овој собор не можеме да кажеме - веројатно од дворското благородништво, провинциските гувернери или нивните претставници, црковните власти и кој било друг истакнат граѓанин), тој го оправдал своето мешање врз основа на религијата, а потоа им заповедал да го прифатат за свој монарх неговиот помлад син, монахот Симеон.{{sfn|Runciman|1930|p=134}} [[Податотека:Preslav fortress 9.jpg|мини|десно|Преславската тврдина]] Во исто време, тој ја искористил можноста од присуството на Соборот да ја заврши својата последна голема реформа. Семето што [[Свети Климент Охридски|Климент]] го сеел во Македонија - дело непрекинато, се чини, од владеењето на Владимир - и што Наум го сееше поблиску до престолнината, доволно се вкорени; беше време да се замени грчкиот јазик со словенски низ целата бугарска црква.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Имаше неколку причини за да се направи ова сега; веројатно е дека имало празнина во бугарската архиепископија; можно е грчкото свештенство да било премногу тесно поврзано со дворската аристократија; и, секако, тоа бил добар момент за мерка што може да не ѝ се допадне на Империјата - [[Василиј I Македонецот|Василиј]] и [[Фотиј I Цариградски|Фотиј]] биле мртви, а императорот [[Лав VI Мудриот|Лав]] и неговиот брат Патријархот [[Стефан I Цариградски|Стефан]] биле премногу рамнодушни и слаби за да се спротивстават на исполнувањето на движењето што дури и нивните големи претходници го сметале како неизбежно. Освен тоа, пресметал Борис, спроведувањето на словенскиот како единствен национален јазик во Бугарија засекогаш ќе ја потопи свесната ексклузивност и супериорност на старите Бугари. „''Децата на Хуните''“ требало да го изгубат својот идентитет; Бугарски требало да значи сега подеднакво Словен и Бугарин, кој било поданик на бугарскиот монарх - кој повеќе не бил возвишениот Кан, туку Кнезот, словенски принц.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Со промената на јазикот, веројатно е дека е завршена организацијата на Бугарската црква, за да одговара на новата состојба на нештата. Веќе некое време земјата била поделена меѓу седум митрополити под јурисдикција на архиепископот на Бугарија - митрополитите на Дристра, Филипополис, Сердика, Провадија, Маргум (или Морава), Брегалница и Охрид.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Повеќето од нивните епархии претходно биле создадени, особено оние во Источна Бугарија; Брегалничката епархија била создадена во 889 година. Охридската епархија веројатно сè уште не била формирана - Македонија сè уште била премногу дива. Но, мисионерското дело на Климент веќе било доволно напреднато за да му се создаде епископија. Станал епископ на двојната столица Дебрица (Дрембица) и Белица, два мали града меѓу Охрида и Прилеп. Подоцна нивната важност била засенета од Охрид. [[Податотека:Bulgaria - Shumen Province - Veliki Preslav Municipality - Town of Veliki Preslav - Veliki Preslav Medieval Palace Complex - Panoramic.jpg|мини|десно|Палатата во Преслав]] Во врска со овие црковни реформи била направена уште една голема промена. Јосиф, новиот архиепископ бугарски, имал архиепископско седиште не во Плиска, туку во Преслав. Престолнината била преместена. Плиска, старата хунската престолнина, со сеќавањата на големите Канови - незнабошци , повеќе не била соодветна. Христијанскиот кнез требало да живее во Преслав, блиску до манастирот Пантелејмон и школата на [[Свети Наум Охридски Чудотворец|Наум]]. Кога сето тоа било направено, Борис се вратил во својот манастир. Неговата работа сега навистина била завршена. Порано, прерано се повлекол. Но, овој пат бил сигурен. Тој можел веќе засекогаш да се посвети на религијата; ниту пак би ѝ помогнал на својата земја да ја спаси со своите молитви. Тој веќе беше ѝ помогнал доволно - доволно за вечно да се почитува неговото име како најголем од сите нејзини добродетели.{{sfn|Runciman|1930|p=136}} == Симеон I и Петар I == [[Image:St. Theodor.jpg|мини|десно|Керамичка икона на [[Теодор Стратилат|Св. Теодор Стратилат]], Преслав, околу 900 г.]] [[File:RizMap09.jpg|thumb||left|240 px|Бугарија за време на цар Симеон I.]] [[Симеон I]] го продолжува црковното и просветителното дело на својот татко Борис I, со тоа што засилено го помага книжевното дело во главниот град, основа книжевни центри во целата држава и сам пишува за просветителската заедница во Преслав.<ref>Robert Fossier, Janet Sondheimer - „The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages: 350-950“, Cambridge University Press, 1997, стр. 370</ref> На надворешна сцена постигнува множество на воени успеси, со тоа што успева да ја рашири територијата на Бугарија на југ скоро до Коринт, а на запад ги достигнува земјите на денешна [[Албанија]]. На југоисток териториите достигнуваат до Одринското поле, опфаќајќи го и северниот дел на Дарданелскиот премин. Симеон си поставува за цел создавање на Бугарско-византиско Царство, која откако не успева да ја постигне преку дипломатски начини (морало да биде објавен за регент (василиопатор) на малолетниот император на [[Византија]], но царицата-мајка го спречила договорот), се обидува со војна. Води преговори со [[Арапи]]те за военоморска помош при напад против [[Цариград]], но првиот пат делегацијата била одвлечена од пирати и продадена како робови во Цариград, а вториот пат не се доаѓа до ништо суштествено. === Војната со Византија (894-97) === Бугарската трговија доживеала процут во времето на цар Симеон. Главната дејност во земјата било земјоделството, а веројатно бугарските житарки и добиток помогнале да се прехранат царските градови на брегот, па и самиот Константинопол. Рудата се ископувала, а со тоа се зголемиле кралските приходи. Згора на тоа, бугарските владенија лежеле на главни трговски патишта. Трговија што минувала меѓу степите на Русија и Константинопол се одвивала по западниот брег на Црното Море; но дел од неа поминувала по копно преку Преслав и Адрианопол, а дел преку Дристра до Солун. Имало уште еден трговски пат, речиси подеднакво важен, кој не можел да ја избегне Бугарија; тоа било рутата од Централна Европа, која на Балканскиот полуостров влегувала во Белград и, како и железницата денес, се разделувала кај Ниш, едниот крак водел низ Сердика (Софија) и Филипополис до Адрианопол и Константинопол, а другиот продолжувал на југ до Солун. Тоа значело постојан проток на стока што минувал низ Бугарија и на својот пат ги збогатувал бугарските трговци или грчките и ерменските поданици на царот.{{sfn|Runciman|1930|p=144}} [[Податотека:Bulgarians defeat Byzantines under Krenites and Kourtikios.jpg|мини|Победата на Бугарите над византиската војска предводена од Прокопиј и Куртициј во Тракија.]] Уште од времето на Тервел, трговијата меѓу Бугарија и Империјата била внимателно организирана, а сега веќе Бугарите имале дозвола да престојуваат во Константинопол (веројатно во квартот Свети Мамас, заедно со руските трговци) каде што ја носеле својата стока. Меѓутоа, една интрига во Царскиот двор во 894 година резултирала со тоа што двајца грчки трговци, Ставракиј и Козма, обезбедиле монопол над бугарската трговија. Тие не само што успеале да стават тешки давачки за стоката, туку и инсистирале на преместување на бугарскиот пазар во Солун - било полесно да се управува со корупцијата подалеку од престолнината. Сето тоа природно ги вознемирило Бугарите и тие се пожалиле на Симеон, а тој веднаш се застапил за нив пред царот [[Лав VI Мудриот|Лав VI]]. Но, нечесните грчки трговци биле под заштита на [[Стилијан Зауца]], ''василеопаторот'', семоќниот тест на императорот; затоа Лав ја игнорирал амбасадата на Симеон и скандалот продолжил. Симеон тогаш решил да прибегне кон оружје и се подготвил да ја нападне Тракија. Главните царски војски, под Никифор Фока, биле отсутни на Исток борејќи се со [[Сарацени]]те; Лав можел да испрати против напаѓачите само неискусни трупи, под водство на Прокопиј Кренит и Ерменецот Куртициј. И двајцата генерали биле убиени во битка. Бугарите потоа напредувале низ Тракија кон самата престолнина.{{sfn|Runciman|1930|p=145}} [[Податотека:Honfoglalas.gif|мини|Мапа на движење на Маџарите. Забележете дека не е потврдено каде завршувала северната граница на Бугарската империја.]] Лав следователно прибегнал кон дипломатија. Истата година тој испратил амбасада во Ратисбон кај кралот Арнулф - веројатно уште пред да избие војната, како одговор на амбасадата на Арнулф кај Владимир во 892 година - но неговиот амбасадор не бил добро примен. Но, сега тој имал далеку подобар план. Уште од деновите на Омуртаг, дивите Маџари биле воспоставени на степите до бугарската граница на реката [[Днестар]], ако не досега и до [[Прут]]. Во 895 година го испратил ''патрицијот'' Никита Склер во маџарските населби и им предложил на маџарските поглавари [[Арпад]] и [[Курсан]] да ја нападнат Бугарија; тој ветил дека ќе испрати бродови за да ги пренесат преку Дунав. Маџарите со задоволство се согласиле, особено затоа што се чувствувале донекаде притиснати на нивните источни граници од една уште подива нација, Печенезите; дале заложници и договорот бил склучен.{{sfn|Runciman|1930|p=145}} Тогаш Лав го повикал Никифор Фока од Азија и ја опремил царската флота под адмиралот Евстатиј. Сега кога Симеон требало да се справи со Маџарите, Лав повеќе би сакал да не се бори; тој не сакал да ја зголемува моќта на Маџарите на сметка на бугарската, а освен тоа, не сакал да се бори со истоверци како и неговиот народ. Затоа го испратил ''квесторот'' Константинациј да го предупреди Симеон за претстојната инвазија на Маџарите и да предложи мировен договор. Но Симеон бил сомничав; тој во Константинопол научил колку суптилна може да биде царската дипломатија и веројатно не поверувал во приказната за Маџарите. Константинациј бил ставен во притвор, а одговор не бил вратен.{{sfn|Runciman|1930|p=146}} [[Податотека:HungariansPursueBulgarians.jpg|лево|мини|Повлекување на Симеон во тврдината Дристра ([[Силистра]]).]] Симеон набрзо се уверил. Додека се подготвувал да се пресретне со Никифор Фока во Тракија, му дошла вест дека Маџарите пристигнале. Тој побрзал на север да ги пречека, но бил поразен. Во очај се повлекол во тврдината [[Дристра]]. Маџарите напредувале, ограбувајќи и уништувајќи. Пред портите на Преслав се сретнале со Никифор Фока, на кого му продале бугарски заробеници во илјадници. Бугарите биле во очај. Тие испратиле кај Борис во неговиот манастир да побараат совет; но тој можел да предложи само тридневен пост и се понудил да се моли за својата земја.{{sfn|Runciman|1930|p=146}} Ситуацијата била спасена со многу помалку угледни средства - со дипломатската измама на Симеон. Кога ја сфатил сериозноста на својата положба, испратил преку Евстатиј да побара мир од царот. Лав бил среќен што се согласил. Тој им наредил на Фока и Евстатиј да се повлечат и го испратил ''магистерот'' [[Лав Хиросфакт]] да преговара за условите. Токму тоа го посакувал Симеон. Кога пристигнал ''магистерот'' Лав, тој бил задржан под стража во тврдината Мундрага: додека Симеон, ослободен од половина од неговите непријатели, тргнал да ги нападне останатите, Маџарите. Во голема битка успеал да ги победи и да ги истера назад преку Дунав. Борбата била толку крвожедна што дури и Бугарите се вели дека изгубиле 20.000 војници. Победнички над Маџарите, Симеон го известил ''магистер'' Лав дека неговите услови сега вклучуваат ослободување на сите бугарски заробеници неодамна купени од Фока од Маџарите. Несреќниот амбасадор, кој во меѓувреме не можел да комуницира со царот, се вратил во Константинопол, за да види што може да се направи.{{sfn|Runciman|1930|p=147}} Лав посакал мир и бил подготвен да се откаже од затворениците. Симеон чекал додека не му бидат вратени сите затвореници, а потоа, под изговор дека некои се задржани, повторно се појавил со полна сила на тракиската граница. На новиот царски командант, Лав Катакалон, му недостасувала способноста на претходниот, Фока. Тој пристигнал со главната царска војска кај Булгарофигон и бил тешко поразен. Следеле натамошни преговори. Договорот бил склучен во 897 година, а Византија се согласила да плаќа годишен данок на Бугарија.{{sfn|Runciman|1930|p=148}} Симеон умира ненадејно на 27 мај 927 година<ref>Златарски, Васил, История на българската държава през средните векове, том 1, част 2, Академично издателство "Марин Дринов", София 1994, ISBN 954-430-299-9, с. 513</ref> во разгор на подготвувањата за опсада на Цариград. Пред својата смрт, тој се објавува за "Цар самодржец на сите Бугари и Ромеи", се титлува со титулата "цар", која била еднаква на императорската, и го објавува бугарскиот црковен поглавар за патријарх - највисокиот ранг во Источната православна црква.<ref>John V. Fine - "The Early Medieval Balkan", University of Michigan Press, 1991, стр. 155</ref> По неговата смрт на престолот седнува син му, [[Петар I (Бугарија)|Петар I]]. Тој склучува мир со Византија, кој официјално му ја признава царската титула и патријаршкиот ранг на [[Бугарска православна црква|Бугарската црква]].<ref>Robert Bideleux, Ian Jeffries - „A history of Eastern Europe“, Taylor & Francis, 2007, стр. 66,</ref> За време на управувањето на Петар, Бугарија навлегува во криза, најмногу заради нападите на [[Киевски Рус|Руси]] и [[Кнежевство Унгарија|Унгарци]] од север. Започнува распространувањето на ереси, најпозната од која била [[богомилство]]то, по името на својот водач - поп Богомил.<ref>Milan Loos - „Dualist heresy in the Middle Ages“, Springer, 1974, стр. 50</ref> Тоа станува основа и на албигојството, кое се појавило подоцна во јужна [[Франција]], како и на [[катарство]]то. === Појава на Богомилството === {{Main|Богомилство}} [[Податотека:Bogomilist expansion.svg|мини|десно|Развојот на богомилството и другите еретички движења во Европа]] Трите главни извори за богомилите во Бугарија се: писмо од цариградскиот патријарх [[Теофилакт Цариградски|Теофилакт]] до цар Петар, напишано околу 940 година; трактат против еретиците напишан од [[Презвитер Козма]] (веројатно напишан околу 970 година) и едиктите на црковниот синод одржан под цар Борил во 1211 година кој ги осудил богомилите.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=172}} Писмото на Теофилакт е напишано како одговор на писмо (кое денес не постои) од цар Петар кој побарал совет од патријархот, кој бил чичко на неговата жена [[Ирина Лакапина|Ирина]], како да постапи со новопојавената [[ерес]]. Забелешките за еретичките верувања веројатно се извлечени од првичното писмо на Петар. Патријархот се осврнува на на новопојавената ерес без да ја именува. Тој тврди дека еретиците веруваат во два принципи, од кои првиот ја создал светлината и невидливиот свет, а вториот темнината, материјата и човечкото тело. Еретиците го отфрлале [[Стар завет|Стариот завет]], бракот, репродукцијата, и учењето за Христовото воплотување; за нив велеле дека настанале од злобниот принцип (ѓаволот). Ереста е античка, но новопојавена, мешавина од [[манихејство]] и [[павликијанство]].{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} Павликијанството била источна ерес, генерално прикажувана како дуалистичка, но неодамна се покажало дека е [[Адопционизам|адопционистичко]] движење. Адопционистите верувале дека Христос бил едноставно човек додека не бил ''посвоен'' од Бога и по благодатта станал божествен во времето на неговото крштевање. Павликијаните живееле во големи концентрации во Ерменија и источна Анадолија. Со текот на годините голем број од нив биле преселени од страна на императорите на Балканот за да ги растурат нивните концентрации на исток и исто така да ја бранат тракиската граница бидејќи биле одлични воини. Многумина биле населени во регионот на Филипополис (денешен Пловдив) во близина на бугарската граница. На Павликијаните генерално им се припишува голема улога во создавањето на богомилството. Ако Павликијаните навистина биле дуалисти, таквата улога е можна; сепак, ако биле адопционисти, тогаш треба да се бара автохтоно потекло за богомилството.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} Најдетален извор за [[богомилство]]то е трактатот на презвитер Козма, кој од прва рака ги знаел и ја имал предноста да е несофистициран теолог, бидејќи повеќето византиски антиеретички трактати имаат тенденција да ги нарекуваат ересите со класичните имиња и потоа да му дадат на читателот мешавина од нови и релевантни, како и класични и нерелевантни верувања кога дискутираат за нивните следбеници. Козма вели дека за време на владеењето на Петар, поп по име [[Поп Богомил|Богомил]] (но за волја на вистината ''Богонемил'') проповедал ерес во бугарските земји.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} За нив презвитер Козма вели: „Однадвор, еретиците изгледаат како јагниња; тие се нежни, скромни и тивки; тие не зборуваат залудни зборови, не се смеат и не се однесуваат на таков начин што ќе се разликуваат од вистинските христијани. Но, внатре тие се грабливи волци. Кога ќе ги најдат неуките, го сеат пијанството на нивното учење и ги хулат доктрините што ги пренесува Светата Црква. Еретиците не ги почитуваат [[Икона|иконите]], туку ги нарекуваат идоли. Еретиците се потсмеваат на моштите на светиите и нè исмеваат кога ние им се поклонуваме. Тие одбиваат да им оддаваат почит на светците и ги презираат чудата Божји како што ги предизвикуваат моштите на светите преку силата на Светиот Дух; тие велат дека чудата не се случиле по Божја волја, туку од ѓаволот кој ги тера да ги заведуваат луѓето. Тие тврдат дека не Бог, туку ѓаволот бил творец на видливиот свет. Тие прашуваат како може да се обожава крстот? На него Евреите го распнаа Божјиот Син. Затоа крстот е непријател Божји. Тие ги учат своите приврзаници да го мразат, велејќи дека ако некој го убил синот на кралот со парче дрво, дали тоа дрво ќе му биде драго на кралот? Причеста не била воспоставена по Божја заповед, а [[евхаристија]]та всушност не е тело Христово, туку едноставна храна како и секоја друга. Тие не веруваат дека зборовите на свештениците се осветени од Бога. Ако свештениците се осветени, зошто тогаш не живеат како што треба?{{sfn|V. A. Fine|1991|p=174}} Тие се противат на свештениците, црквите, молитвите (освен на [[Господова молитва|Господовата молитва]]) и го отфрлаат Мојсеевиот закон и книгите на пророците. Тие не ја почитуваат [[Дева Марија]]. Тие не го прифаќаат Стариот Завет, туку само Евангелијата. Тие живеат не според Мојсеевиот закон, туку според онаа на Апостолите. Тие го прават ѓаволот творец на луѓето и на целото божествено создание; некои го нарекуваат паднат ангел. (Козма потоа прави да изгледа дека го обожаваат ѓаволот бидејќи го направиле творец.) Тие велат дека по волја на ѓаволот постои сè - небото, сонцето, ѕвездите, воздухот, земјата, луѓето, црквите, крстот и сè што се движи по земјата. Тие веруваат дека Господ има два сина, Христос постариот и ѓаволот помладиот. Тој, ѓаволот, им заповеда на луѓето да земат жени, јадат месо и пијат вино. Тие се нарекуваат жители на рајот; тие ги одбиваат сите животни радости не со апстиненција како што правиме ние [православните монаси] туку затоа што тие тврдат дека овие дела се нечисти. Тие се молат, затворајќи се во своите домови, четири пати на ден и четири пати во текот на ноќта. Тие веруваат дека луѓето, а не Бог, ги воспоставил обредите и практиките на Црквата и на христијаните; и дека нив ги нема во евангелијата. Еретиците не празнуваат црковни празници. Тие не го одбележуваат споменот на мачениците и светителите. Тие си ги исповедаат своите гревови еден на друг и практикуваат исповед меѓу себе. Ги учат своите приврзаници да не се потчинуваат на власта; ги клеветат богатите; ги мразат царевите; ги исмеваат своите претпоставени и ги навредуваат нивните господари.“{{sfn|V. A. Fine|1991|p=175}} Оваа ерес се проширила од Бугарија во Византија каде привлекла многу интелектуалци и се развила во многу посуптилно теолошко движење. Во секој случај, богомилската секта која се појавила во времето на Петар траела низ историјата на средновековна Бугарија, за последен пат да се слушне за неа во Трново - престолнината на Втората бугарска империја - во средината на XIV век.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=179}} === Падот на Бугарија === {{See also|Инвазија на Светослав I во Бугарија}} По мирот од 927 не се променило многу во односите меѓу Бугарија и Византија. Меѓутоа, кога бугарските пратеници дошле во Константинопол да го соберат годишниот данок, тие биле пречекани со луто отфрлање од императорот [[Никифор II Фока]], кој штотуку се вратил од победничкиот поход против Арапите. Византискиот цар го обвинил Петар дека дозволил Маџарите да ја преминат Бугарија на нивниот пат кон византиските територии, обвинение кое можеби се однесува на настан раскажан од Лиутпранд од Кремона, кој пристигнал во Константинопол три години подоцна. Според Лиутпранд, во одреден момент по доаѓањето на Никифор на власт во 963 г., група од 300 Маџари заробила 500 поданици од околината на Солун и ги пренела во Панонија.{{sfn|Curta|2006|p=237}} Без оглед на причината за гневот на императорот Никифор, тој ги преместил своите трупи на границата со Бугарија, каде што Византијците уништиле голем број тврдини во демонстрација на воена моќ, пред да се вратат на источниот фронт. Во обид да го смири Никифор и да понуди своја гаранција со добри намери, Петар ги испратил своите два сина, [[Борис II|Борис]] и [[Роман (цар на Бугарија)|Роман]] во Константинопол како заложници. Сепак, тој исто така испратил пратеници кај императорот [[Отон I (Свето Римско Царство)|Отон I]] во [[Магдебург]], можеби во обид да собере поддршка против Византија. Од своја страна, Никифор одлучил да го примени на Бугарија истиот вид притисок што го избрал Лав VI во неговиот конфликт со Симеон во 893 година. Во отсуство на сигурни сојузници [[Печенези]] во степата, тој го избрал кнезот [[Светослав I|Светослав]] од Киев, кого го поткупил да ја нападне Бугарија.{{sfn|Curta|2006|p=237}} Она што императорот го имал на ум, најверојатно, е дека ќе се случат голем број на упади на бугарска територија што ќе го турнат Петар на колена. Но, работите не се одвивале баш според планот. Русите пристигнале на Дунав во летото 968 година, ја разбиле бугарската војска и ги блокирале преостанатите трупи во Дристра ([[Силистра]]). Според руската [[Повест за минатите години|примарна хроника]], рускиот кнез „ја преместил својата резиденција“ во Бугарија и почнал да владее од „Перејаславец“. Локацијата на Перејаславец или Преславец („Мал Преслав“) е предмет на спор, но од описот на движењата на Светослав во Летописот и на византиските војски во византиските извори е сосема јасно дека градот се наоѓал на Долниот Дунав, најверојатно во северна [[Добруџа]]. Се чини дека Русите не влегле во внатрешноста на Бугарија и биле задоволни со контролирањето на долниот брег на Дунав и регионот на неговата делта. Ова беше доволно за да го убеди Петар да испрати пратеници во Константинопол и да побара мир. Овој пат, Никифор имал тешки услови, а не само зборови. Тој побарал депонирање на Петар од престолот и негова замена со неговиот син Борис, кој веднаш бил вратен во Бугарија за таа пригода.{{sfn|Curta|2006|p=238}} Како и неговиот дедо Борис I, Петар се повлекол во манастирот во близина на Преслав, каде што умрел набргу потоа на 30 јануари 969 година. Специјална служба му создале монасите од манастирот, кои први го употребиле епитетот „светец“ за поранешниот император. Портретот на Петар ќе се појавува на иконите од подоцнежните векови. [[Податотека:63-manasses-chronicle.jpg|мини|Инвазијата на киевскиот кнез Светослав во Бугарија]] Владеењето на Борис II започнало добро, бидејќи Русите се повлекле од Бугарија откако ја добиле веста за опсадата на [[Печенези]]те на [[Киев]]. Меѓутоа, штом Светослав ги „изгонил Печенезите во степите“, решил да се врати во Бугарија, овој пат заедно со своите сојузници Печенези и Маџари. Меѓутоа, во 969 година, Бугарите, кои во меѓувреме повторно ја зазеле тврдината Преславец, дале силен отпор против опсадата на Русите. По долга борба Преславец бил повторно заземен. Русите брзо се движеле и ги зазеле Преслав и Дристра, пред да ја преминат [[Стара Планина]] и да го нападнат Филипополис (денешен [[Пловдив]]) во Тракија. Во Преслав, Светослав го оставил Борис на власт, очигледно во обид да ја здобие бугарска поддршка за неговото сега отворено антивизантиско присуство во Бугарија.{{sfn|Curta|2006|p=239}} Новиот византиски император [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]] имал многу поагресивен пристап. Прво, тој го испратил во Тракија, [[Варда Склир]], кој извојувал голема победа против Русите во близина на Филипополис. Потоа, во пролетта 971 г., самиот император предводел војска од 40.000 преку Стара Планина, додека византиска флота од околу 300 бродови влегла во Дунав преку делтата за да ги нападне Русите од север. Искористувајќи го фактот што ниту еден планински премин не бил чуван, царот Јован брзо стигнал до Преслав, каде што ги победил Русите и го опколил градот. Византиските трупи упаднале во Внатрешниот град убивајќи повеќе Руси и заробувајќи ги Борис и неговото семејство. Преслав веднаш бил преименуван во Јоанополис по самиот император, а извесен Катакалон бил именуван за воен управител, за што сведочи неговиот печат. Во Дристра, плашејќи се од избувнување на локално востание, Светослав наредил да се погубат 300 првенци кога византиските трупи се појавиле под силните ѕидини на градот. Царот Јован ја ставил Дристра под опсада три месеци, пред да ги порази Русите во жестока битка што го принудила Светослав да бара мир. Царот се согласил да му дозволи на рускиот кнез да се повлече во Киев, но на враќање дома, Светослав бил нападнат и убиен од Печенези. Византијците ја зазеле Дристра, која ја преименувале во Теодорополис, по свети [[Теодор Стратилат]], за кој се вели дека се појавил во целосна воена опрема на својот бел коњ во текот на последната битка со Русите.{{sfn|Curta|2006|p=240}}[[Податотека:Tzimiskes returns.jpg|мини|десно|[[Борис II]] и неговиот брат [[Роман (цар на Бугарија)|Роман]] како пленици на императорот Јован Цимиски во 971 г.]]Триумфалното враќање на Јован Цимиски во Константинопол било внимателно исценирано за да го симболизира крајот на Бугарија. Според [[Лав Ѓакон]], по царот на бел коњ следела кола со икона на Пресвета Богородица и бугарските царски регалии заробени во Преслав, особено две круни, едната едноставна дијадема, другата круна со грб слична на оние кои Византиските императори ги носеле кога славеле победи. Борис го следел царот Јован на својот коњ. Кога пристигнале до [[Форум на Константин|Форумот на Константин]], симболично му биле одземени симболите на неговата царска власт.{{sfn|Curta|2006|p=240}} Царот Јован му ја посветил Борисовата круна на Бога во [[Црква Света Софија (Истанбул)|храмот на Божјата Премудрост]], а Борис, сега само обичен аристократ со бугарско потекло, во замена ја добил титулата ''магистрос''.{{sfn|Curta|2006|p=240}} Патријархот на Бугарија бил заменет со митрополит на Јоанополис, кој бил подреден на патријархот во Константинопол. Со овие настани е означен и крајот на Бугарското Царство и негово приклучување во рамките на Византија.<ref name="tsff">На капијама града y сусрет су му изашли највиши достојанственици цркве и Царства, певајући химне y славу цара, и пружили му круну и схиптар од злата и драгог камена. На позлаћеним кочијама y четворопрегу y којима ce иначе вози цар, била je икова Богородице коју je он лично донео из Бугарске, a испод ње лежале су одоре и дијадеме бугарских царева. Додека поворката влегувала во градот, зад кочиите јавал царот на бел коњ, накитен со сите царски обележја, а зад него пешки одел бугарскиот цар, Борис II, кого Цимискиј го заробил во Преслав. во црквата „Св. Софија“ византискиот цар ја положил сјајната круна на Бугарија на високиот олтар, ги дал знаците на првиот воен плен и своите благодарности. Потоа, пред насобраната толпа во главниот брод на црквата му наредил на бугарскиот цар да ги симне сите негови владетелски обележја и му доделил византиска дворска титула на магистер. Само во текот на една година (971) Јован Цимискиј постигнал воен триумф кому му нема рамен во средновековните анали на Балканот. Јаотстранил руската опасност која го загрозувала опстанокот на Византија во Европа, потворно ја утврдил северната граница на Дунав и ја повратил територијата која Аспаруховите Прабугари ја одзеле од Византија уште пред три века. За време на оваа сурова војна Бугарите беспомошно ги гледале двте најголеми воени сили на источна Европа како ce борат околу нивните земји. [http://en.wikipedia.org/wiki/Dimitri_Obolensky Димитри Оболенски ВИЗАНТИЈСКИ КОМОНВЕЛТ Превела Ксенија Тодоровић ПРОСВЕТА - БЕОГРАД 1996]</ref><ref>На запад, во ридовите и изолираните долини на Македонија, каде ни Русите ни Византијците не оделе за време на војната, царската власт била претежно номинална, па и понатаму живеела политичката традиција на соборената бугарска држава. И тому на тоа место по Цимискиевата смрт во 976 г. четирите синови на месниот македонски управник подигнале бунтовен бајрак. Најмладиот Самуил, ја искористил граѓанската војна во Византија која избила по смртта на Јован Цимискиј, и полека изградил држава чиј главен град град најпрвин бил на Преспанското Езеро, a потоа во Охрид. До крајот на векот оваа држава се проширила врз најголемиот дел на дотогашната бугарска територија меѓу Црното и Јадранскто Море, крај Србија сè до долното течение на Сава, Албанија, јужна (Егејска) Македонија, Тесалија и Епир. Димитри Оболенски ВИЗАНТИСКИ КОМОНВЕЛТ Превела Ксенија Тодоровић ПРОСВЕТА - БЕОГРАД 1996</ref><ref>Идеолошки, Самуиловото Царство било поврзано за старото Бугарско Царство, затоа и самите негови творци (Самуил и неговите наследници б.н) и Византија го нарекувале бугарско, бидејќи традициите за царство и патријаршија, освен во Византија, постоеле уште само во Бугарија (се мисли само за Балканот б.н). Самуил ги прифатил тие традиции и го презел наследството на Симеоновото и Петровото Царство (Првото Бугарско Царство б.н), кое паднало под ударите на Византијците. Всушност, неговото царство (на Самуил б.н) значајно се разликувало од Симеоновото и Петровото Царство, и по составот и по карактерот тоа било ново царство. Неговиот центар се преместил према југозапад и Македонија го сочинувало неговото јадро. Ако главната цел на Самуил би била воспоставување на стaрото Бугарско Царство, тој секако би се свртел кон бугарските земји и на прво место би се стремел да ги ослободи. Меѓутоа, интересот на Самуил кон старите бугарски земји бил впечатливо мал. Во текот на сите негови борби во областите источно од Сердика играле изненадувачки скромна улога, така што изворите скоро и не ги спомнуваат. Ексапнзијата на Самуиловото Царство било пред сè свртено кон југ, види Георгије Острогорски, Историја на Византија, Народна Књига Алфа, 1998.</ref><ref>Стјепан Антолјак: „Средновековна Македонија“ том 1, издание на Мисла, Скопје, 1985</ref><ref name="SDIV">''[http://www.scribd.com/doc/2945332/- Шарл Дил ИСТОРИЈА ВИЗАНТИЈСКОГ ЦАРСТВА] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090209032148/http://www.scribd.com/doc/2945332/- |date=2009-02-09 }}''</ref><ref name="SDIV" /><ref>''Владимир Чоровиќ, "Историја спрског народа", глава VI [http://www.rastko.org.yu/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/2_6_l.html Држава мачедонских Словена] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071214173525/http://www.rastko.org.yu/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/2_6_l.html |date=2007-12-14 }}, издание на страницата www.rastko.org.yu, Белград, 2001. {{sr}}''</ref><ref>''Бранко Панов, "Македонија низ историјата", "Менора", Скопjе, 1999, стр. 15.''</ref><ref>''"Историја на македонскиот народ", том 1 Македонија од праисториско време до паѓането под турска власт, Институт за историја, Скопjе, 2000, стр. 357.''</ref><ref>''Коста Аџиевски, Пелагонија во средниот век, скопје, 1994''</ref><ref>''Александар Атанасовски, Македонија и Македонците во делото на Никифор Григора - византиски историограф од XIV век. - Годишен зборник на Филозофски факултет - Скопје, Кн. 27 (53) Скопје 2000. Истото е објавено во: Славянскиј Сборник. Вѕпуск 6. Саратовскога университета 2003.''</ref> == Религијата на Прабугарите == [[Податотека:Rosette from Pliska.svg|мини|десно|[[Розета од Плиска]]]] Не се знае многу за традиционалните религиозни верувања и практики на Бугарите. Нашиот најдобар извор доаѓа од ''Responsa'' на папата [[Папа Никола I|Никола I]], долго пасторално писмо упатено до бугарскиот хан Борис-Михаел веднаш по неговото преобраќање во христијанството во 864 година. Некои дополнителни информации можат може да се добијат од прабугарските натписи, како и од кратките референци на византиските писци. [[Теофилакт Охридски]] во 11 век пишува дека пред 864 г. Бугарите го славеле сонцето, месечината и ѕвездите, а како жртва им принесувале кучиња. Тој исто така укажува дека тие верувале во многу богови и обожавале идоли. [[Теофан Исповедник|Теофан]] ги опишува жртвите принесени од [[Крум]] пред Златната Порта за време на [[Опсада на Цариград (813)|опсадата на Цариград во 813 г]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Byzantium and Bulgaria, 775–831|last=Sophoulis|first=Panos|publisher=Brill|year=2011|isbn=9789004206953|location=Germany|pages=79-89}}</ref> И покрај фактот што Бугарите почитувале бројни божества, прабугарските натписи, кои ја изразуваат официјалната идеологија на државата, експлицитно се однесуваат на само еден бог (''ὁ θεός''). Ова може да сугерира дека воинската аристократија стоела поблиску до хенотеизмот, термин што значи верување и можно обожавање на повеќе богови, од кои едниот е врховен. Со тоа што не го прецизирале неговото име, хановите очигледно се обиделе да го направат овој бог препознатлив и поистоветен за различни народи. Така, за населението на ханството што зборувало грчки, анонимниот бог што се повикува во титулата на бугарскиот владетел како давател на неговиот божествен мандат (''ὁ ἐκ θεοῦ ἄρχων'') веројатно е дека бил христијанскиот бог. Има добра причина да се верува дека во умот на канот и неговите благородници овој бог бил [[Тенгризам|Тангра]].<ref name=":0" /> Додека првично ова туркиско име го означувало физичкото небо, Тангра/Тенгри на крајот се појавува како небесен бог и врховно божество на многу номади од Централна и Внатрешна Азија. Во шестиот век Тангри станал тесно поврзан со Ашина, владејачкиот, „харизматичен“ клан на Туркиската империја, и заедно со него претставувал еден од основните извори на политичко единство. Ханот не бил само глава на државата, туку божествено назначен владетел, чиј небесен статус бил особено нагласен во ''Орхонските натписи''. Управувањето со земјата како одраз на управувањето со небото, авторитетот на ханот, теоретски, бил екуменски. Териториите, владетелите и народите можеби ''де факто'' биле надвор од неговата сфера на влијание, но, по волјата на Тангри, биле ''де јуре'' и потенцијално членови на неговата светска империја. == Администрација == Малку се знае за управата на раното Бугарско Царство; освен имињата на неколку бугарски титули; иако е невозможно да се извлечат многу заклучоци од нив, бидејќи е тешко да се каже кои титули претставуваат функции, а кои биле доделувани како почесни титули.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} [[File:Omurtag10 svik.jpg|thumb|right|150px|Грчки натпис со зборовите "канас&nbsp;бигиом&nbsp;оуртаг" (Канас(у)биги Омуртаг) во првите два реда. [[Плиска]], Бугарија.<ref name="inscriptions">Веселин Бешевлиев, Първобългарски надписи. 2ed. София 1992. Chapter: VI. Възспоменателни надписи, Inscription [http://macedonia.kroraina.com/vb3/vb_6.htm#66 No.66].</ref>]] Владетелот во сите негови натписи е Кан или Возвишениот Кан - ''κάνας'' или ''κάννας'', со епитетот ''ὐβιγή'' или ''ὐβηγη'' - збор кој јасно е од [[Кумански јазик|куманско потекло]] ''öweghü'' = висок, знаменит. Натписите честопати ја додаваат титулата ''ὁ ἐκ θεοῦ ἄρχων'', веројатно воведен од грчките писци, кои сметале дека тоа е неопходна квалификација за секој принц. Титулата Кан исчезнува по воведувањето на христијанството и словенската азбука, за да ја замени Кнез, а подоцна и Цезар, односно Цар.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} Главна класа на благородништвото биле ''[[болјар]]ите'' — ''βοιλάδες'' или ''βοηλάδες'' — име кое станало општо меѓу источните Словени. Во десеттиот век постоеле три класи на ''болјари'', шесте Големи Болјари, Надворешните Болјари и Внатрешните Болјари; во средината на деветтиот век имало дванаесет Големи Болјари. Големите Болјари веројатно го сочинувале доверливиот кабинет на Канот; Внатрешните Болјари веројатно биле дворски офицери, надворешните болјари провинциски офицери. Многу од поединците споменати на натписите од деветтиот век биле ''болјари''. И Кавкан Исбул и Багатур Цепа биле ''болјари''; а веројатно е дека болјарите биле цивилни службеници.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} Втората класа на благородништво, веројатно инфериорна, биле ''багаините''. Можно е тие да биле воена каста; но нивното име се среќава само во натписите, колективно (Во една прилика Омуртаг им дал подароци на своите ''болјари'' и ''багаини''), или поединечно каде што обично се поврзуваат со титулата багатур. Покрај овие чинови, скоро секој бугарски поданик што се споменува во натписите бил ''θρεπτὸς ἄνθρωπος'' на Канот. ''θρεπτοὶ ἄνθρωποι'' биле, без сомнение, витешки ред, номинално на телохранители на Канот.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} Титулата ''багатур'' — βαγατουρ или βογοτορ — се среќава неколку пати во натписите; бугарскиот генерал кој бил поразен во Хрватска во 927 година се викал Константин ''ἀλογοβοτουρ'', очигледно за ''ἀλο-βογοτουρ''. Овој збор е турскиот ''bagadur'', кој на руски се среќава како ''богатырь'' = херој. Веројатно претставувал воен чин. Префиксот ''ало'' може да значи „главен“.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} ''Колобрус'' — ''καλοβρός'' или ''κουλουβρός'' — што се наоѓа само во натписите, веројатно бил титула на чин, изведен од турскиот ''golaghuz'', водич. Болјарот Цепа бил исто така и колобрус како и багатур.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} ''Жупан'', се среќава како ''ζουπάν'' или како ''κοπάνος'' во натписите. И во двата наврати се споменува семејството на носителот на титулата. Кај јужните Словени генерално, жупан значел поглавар на племе; така што Успенски и Бури веродостојно го сфаќаат како поглавар на еден од бугарските кланови.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} Титулата ''таркан'' веројатно претставувала висока воена функција. Зборот има турско потекло; еден турски амбасадор во дворот на императорот [[Јустин II]] (околу 570 г. н.е.) бил наречен ''тагма'', ‘ ''ἀξίωμα δε αυτῷ ταρχάν ’''. Онегавон, кој се удавил во реката [[Тиса (река)|Тиса]], бил таркан; така таркан бил и жупанот Охсун. Кога [[Свети Климент Охридски|свети Климент]] пристигнал во Белград, бил пречекан од Боритакан „ ''τῷ τότε φυλάσσοντι''“, „''ὑποστράτηγος''“ на кан Борис. Боритакан мора да значи Таркан Борис; неговата позиција била јасно еквивалентна на царски стратег, т.е. тој бил воен гувернер на една провинција.{{sfn|Runciman|1930|p=286}} Најважниот воен чин на царството бил ''кавканот''. За време на владеењето на Маламир, Кавканот Исбул, ''παλαιὸς βοϊλᾶς'' (постар ''болјар?'') на Канот очигледно бил најважна личност после Канот во Бугарија. Тој изградил аквадукт на Канот на свој трошок и го придружувал Канот во битка, очигледно како негов главен генерал. Во 922 читаме дека Симеон бил придружуван од неговиот ''кавкан''.{{sfn|Runciman|1930|p=287}} == Поврзано == * [[Второ Бугарско Царство]] * [[Византиско-бугарски војни]] * [[Бугарско-унгарски војни]] == Наводи == {{наводи|2}} === Литература === * {{Citation |last1=Runciman |first1=Steven |title=A History of the First Bulgarian Empire |date=1930 |publisher=G. Bell & Sons |location=London}} * {{Citation |last1=V. A. Fine |first1=John |title=The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century |date=1991 |publisher=University of Michigan Press}} * {{Citation |last1=Curta |first1=Florin |title=Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250 |date=2006 |publisher=Cambridge University Press}} * {{Citation |last1=Marshall Lang |first1=David |title= The Bulgarians. From pagan times to the Ottoman conquest |date=1976 |publisher=Thames and Hudson}} * {{Наведена книга|title=Eastern Europe in the Middle Ages (500—1300)|last=Curta|first=Florin|publisher=Brill|year=2019|isbn=978-9-0043-4257-6|location=Leiden and Boston|pages=179-213|chapter=Conversion to Christianity: Moravia and Bulgaria}} == Надворешни врски == {{portal|Бугарска империја}} * [http://history.rodenkrai.com История на България] - факти, открития и снимки (с подкрепата на НБУ) [[Категорија:Поранешни држави на Балканот|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни царства|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни монархии во Европа|Бугарско Царство]] [[Категорија:Бугарија во 11 век|Бугарско Царство]] [[Категорија:Македонија во 11 век|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни словенски држави|Бугарско Царство]] [[Категорија:Историја на Бугарија]] [[Категорија:Поранешни царства во Европа]] [[Категорија:Прво Бугарско Царство| ]] fffbabs4du5akvqv5634ucmtgddnshf 5379044 5379040 2025-06-11T19:29:39Z Покровник 124260 5379044 wikitext text/x-wiki {{Infobox Former Country | native_name = {{Nobold|{{unbulleted list|item_style=font-size:85%;|[[старословенски]]: Блъгарьско Цѣсарьствиѥ<br />[[бугарски]]: Първо Българско Царство}}}} |conventional_long_name = Прво Бугарско Царство |common_name = Бугарија |continent = Европа |region = Балкан |era = среден век |status = |government_type = Апсолутна монархија |religion =[[Тенгризам]] & [[Словенска митологија|Словенски паганство]]<br /><small>(681–864)</small> <br /> [[Православие]]<br /><small>(864-1018)</small> |common_languages = [[Прабугарски јазик|Прабугарски]], [[Средновековен грчки јазик|Средновековен грчки]] <br /> [[Старословенски јазик|Старословенски]] <br /><small>(официјален од 893)</small> | |year_start = 681 |year_end = 1018 | |event_start = [[Аспарух]] |date_start = |event1 = [[Христијанизација на Бугарија|Христијанизација]] |date_event1 = 864 |event2 = [[Симеон I]] |date_event2 = 893 |event_end = Распад |date_end =1018 година | |p1 = Прабугарија |flag_p1 = Monogram of Kubrat.svg |p2 = Византија |flag_p2 = Simple Labarum.svg |s1 = Византија |flag_s1 = Simple Labarum.svg |s2 = Второ Бугарско царство |flag_s2 = Coat of Arms of the Emperor of Bulgaria (by Conrad Grünenberg).png | |image_flag = |flag = |flag_type = | |image_map = Southeastern Europe Late Ninth Century.png |image_map_caption = Бугарија во време на владеењето на [[Симеон I Велики]], крај на {{римски|9}} век | |capital = [[Плиска]]<br /><small>(681–893)</small><br />[[Преслав]]<br /><small>(893–968/972)</small><br />[[Скопје]], [[Охрид]], [[Битола]]<br /><small>(до 1018)</small> |currency = |leader1 = [[Аспарух]] (прв) |leader2 = [[Роман (бугарски цар)|Роман]] (последен) |year_leader1 = 681–700 |year_leader2 = 971 |title_leader = [[Хан]], [[Цар]] ''(Император)'' |deputy1 = |year_deputy1 = |title_deputy = | |stat_year1 = 9 век |stat_area1 = 400000 |stat_pop1 = 1 000 000 |stat_year2 = |stat_area2 = |footnotes = }} '''Првото Бугарско Царство''' или Дунавска Бугарија (нарекувано уште '''Прва Бугарска Држава''') — ханство, а од крунисувањето на [[Симеон I|Симеон I Велики]] за цар, и царство, на [[Прабугари]]те и [[Стари Словени|Словените]], кое постоело на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]] и неговите гранични делови од [[Југоисточна Европа]] од 681 до 1018 година. Нејзин основач е ханот [[Аспарух]], којшто по распаѓањето на [[Стара Велика Бугарија]] доведува дел од прабугарските [[Племе|племиња]] во денешна [[Бесарабија]] и [[Добруџа]], ги потчинува месните словенски племиња и ја принудува [[Византија]] да му плаќа данок во 681 година. Во прво време, главниот град е во [[Онг'ла]], понатака се востановува во [[Плиска]], а кон крајот на 9 век во [[Велики Преслав]]. Најголемото територијално проширување Првата Бугарска Држава го достигнува во {{римски|9}} век, кога кон првоначалните територии по Долен [[Дунав]] се присоединети области во [[Тракија]] и [[Македонија (регион)|Македонија]], делови од денешните [[Албанија]], [[Србија]] и [[Романија]], а исто така и дел од северното црноморие (до река [[Днепар]]). Во текот на истиот период настапува централизација на државното управување, таа е придружена со процес на асимилација и консолидирање на разнородните [[Етничка група|етнички групи]] од населението во средновековната [[Бугари|бугарска]] [[народност]], чијшто јазик се развива врз основата на [[Словенски јазик|словенскиот]].<ref>Л. Иванов. [[wikisource:bg:История на България в седем страници|История на България в седем страници]]. София, 2007.</ref> Во текот на 864-866 година, за време на [[Борис I]], [[христијанство]]то станува државна религија, што води до значителни промени во културниот живот на државата и таканаречениот ''Златен век на цар Симеон''. Кај истиот владетел Бугарите праваат продолжителни, но безуспешни обиди да завладеат со главниот град на Византија [[Цариград]]. [[Византиско-бугарски војни|Византиско-бугарските војни]], заедно со инвазиите на [[Кнежевство Унгарија|Унгарците]] (Маѓарите), [[Печенези]]те и [[Киевски Рус|Русите]], водат до ослабување на бугарската држава и паѓање на главниот град Преслав под византиска власт во 971 година. == Почетокот == {{See also|Прабугари|Седум словенски племиња}} === Стара Велика Бугарија === Во 632 година ханот [[Кубрат]] успева да ги обедини [[Прабугари|прабугарските]] и [[Хуни|хунските]] [[Племе|племиња]], кои се наоѓаат под власта на [[Западнотуркиски ханат|Западнотуркискиот ханат]], во сопствена држава, наречена од византиските хроничари ''[[Стара Велика Бугарија]]''.{{Sfn|Marshall Lang|1976|p=36}} Со помошта на оскудните записи на ерменски и византиски летописци, се востановени приближно границите на таа држава: долното поречие на [[Дунав]] на запад, [[Црно Море|Црно]] и [[Азовско Море|Азовското Море]] на југ, реката [[Кубањ (река)|Кубањ]] на исток и реката [[Дон (река)|Дон]] на север. [[Податотека:Giudjenov Kubrat and his sons.jpg|лево|мини|''Кубрат и неговите синови.'' Слика на Димитар Ѓуџенов од 1926 година.]] Царството на Кубрат се распадна по неговата смрт ({{Circa|650 г.}}). Според византиските хроничари [[Теофан Исповедник|Теофан]] и [[Никифор I Цариградски|Никифор]], тој оставил завет на неговите пет синови да останат заедно во единство и меѓусебна солидарност; но набргу тие се разделиле и повеле дел од својот народ со себе, со што го забрзаа распадот на ''Стара Велика Бугарија''. Најстариот, [[Бајан]] или Батбајан, останал во Стара Бугарија. Вториот, [[Котраг]], го премина [[Дон (река)|Дон]] и се насели на далечната страна. Третиот, [[Аспарух]], го поминал Днепар со своите следбеници и привремено го поставил својот логор меѓу таа река и Дунав. Четвртиот син на Кубрат ги преминал [[Карпати|Карпатите]] и стигнал до [[Панонија]], каде што се ставил под власта на [[Авари|аварскиот хан]]. Петтиот заминал најдалеку од сите, пристигнувајќи со своето племе во Италија, во близина на Равена, каде што му се покорил на византискиот император. Треба да се додаде дека распадот на ''Стара Бугарија'' беше дополнително забрзан од налетот на [[Хазари|Хазарите]], кои подоцна го прифатиле јудаизмот и станаа доминантна сила во евроазиската степа.{{Sfn|Marshall Lang|1976|p=36-37}} === Населување на Бугарите на Балканот === {{See also|Битка кај Онгала}} Откако [[Аспарух]] ги преминал реките Дњепар и Дњестар, и се населил во близина на Дунав, каде што нашол соодветно место за живеење (на [[Прабугарски јазик|нивниот јазик]] наречено ''Онгала''), кое било тешко пристапно и непробојно за непријателите, затоа што од едната страна било мочурливо и непроодно, а од другата страна оградено со непристапни карпи.<ref>{{Наведена книга|title=Nikephoros' Short History [for the years 602-769 A.D.]|first=Nikephoros I of Constantinople|publisher=Dumbarton Oaks, Research Library and Collection|year=1990|isbn=9780884021841|location=Washington|pages=88-89|translator-last=A. Mango|translator-first=Cyril}}</ref> {{Maplink|frame=yes|frame-lat=45.300|frame-long=28.132|frame-align=left|zoom=6 |type=line|id=Q182445 |title=Line|stroke-width=3|stroke-color=#008000|description=[[Прут]] |type2=line|id2=Q1653|title2=Line|stroke-width2=3|description2=[[Дунав]] |type3=line|id3=Q208302|title3=Line|stroke-width3=3|stroke-color3=#0000FF|description3=[[Сирет (река)|Сирет]] |text=Онгала се наоѓала на мало подрачје кое граничело со реките Сирет, Прут и Дунав<ref name=":1" />}} Се смета дека ''Онгала'' се наоѓала на мало подрачје помеѓу реките [[Сирет (река)|Сирет]], [[Прут]] и [[Дунав]].<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Madgearu|first=Alexandru|date=2000|title=Recent discussions about "Onglos"|journal=Istro-Pontica. Muzeul tulcean la a 50–a aniversare 1950–2000|pages=343-48}}</ref> Според друго мислење се наоѓал на островот [[Певки]], во делтата на Дунав,{{sfn|Runciman|1930|p=25-26}} што е помалку веројатно. Аспаруховите Бугари биле бројни. ''Онгала'' бил само привремен центар, но веројатно имало и претходница во [[Добруџа]] и заден одред во [[Бесарабија]]. Не може точно да се прецизира и датумот на преселбата на Аспарух во ''Онгала''. Тоа морал да биде постепен процес кој се одвивал помеѓу 650 и 670 година. Во овој период Византија била зафатена во крвава [[Византиско-арапски војни|војна со Арапите]] во Азија, а во Европа со религиозните и дипломатски интриги со [[Монотелитизам|монотелитите]]; а во 668 г. убиството на западнољубивиот император [[Констанс II Ираклиј|Констанс II]] било проследено со краток бунт.{{sfn|Runciman|1930|p=26}} Но, до 679 г. тронот бил безбеден и арапската војна завршувала. Императорот [[Константин IV]] бил свесен за опасноста да дозволи нови освојувачи на Балканот да ги вознемират, или уште полошо да ги организираат Словените. Ордите на Аспарух морало да бидат натерани да се повлечат назад или да бидат уништени. Во 680 година Прабугарите, обединети со седумте словенски племиња и Северите, водат војна со [[Византија]] кај месноста [[Битка кај Онгала|Онгала]], и по поразот, Византија потпишува мировен договор со Бугарија во 681 година, со тоа што се задолжува да и плаќа годишен данок. По војната Бугарија ги опфаќа земјите од северното црноморие и реките Днепар и [[Днестар]] на исток до река [[Морава]] на запад, и од северните склонови на [[Стара Планина]] на југ до јужните склонови на [[Карпати]]те на север. Од југ сосед и била моќната Византија, од запад - [[Аварски каганат|Аварскиот каганат]], од исток - [[Хазари]]те, кои ги заземале териториите на Кубратова Бугарија. Главен град станала словенската крепост [[Плиска]]. === Борби за престолот === [[Податотека:Madara Rider.jpg|мини|лево|[[Мадарски коњаник|Мадарскиот коњаник]]]]Хан Аспарух починал веројатно некаде околу 700 година во битка со Хазарите од исток, 58 години откако се разделил од своите браќа. Го наследил [[Тервел]], неговиот син или можеби внук. Тој востановил директни политички односи со византиската власт, со тоа што неколкупати му помогнал на паднатиот император [[Јустинијан II]] да си го врати престолот. Заради таа помош ханот ја добил богатата и важна област Загоре, на југ од Стара Планина. Најголемиот успех на хан Тервел е победата над [[Арапи]]те, кои го [[Опсада на Цариград (717–718)|опсадиле]] [[Цариград]] во 717 година, што им ставило конечен крај на нивните обиди да проникнат во [[Европа]] преку [[Балкански Полуостров|Балканот]]. Неговата победа се споредува со постигнатата, многу години подоцна, победа над Арапите на Карл Мартел при [[Поатје]]. [[Податотека:First Bulgarian Empire by Asparuh to Kardam (680- 803).png|мини|Бугарското ханство од 680-803 год.]] По смртта на ханот Тервел, Бугарија навлегла во политичка криза, хановите се менувале речиси секоја година преку преврати и интриги, а врв на сето тоа е управувањето на ханот Умор - само 46 денови. Положбата се стабилизирала кон крајот на 8 и почетокот на 9 век, кога престолот го зазел ханот [[Крум]]. Од тој силен и енергичен бугарски хан започнува династијата на најсилно изјавените владетели на Првата Бугарска Држава, кои ја управувале речиси до самиот нејзин крај. Во 756 година императорот [[Константин V Копроним|Константин V]] изградил низа тврдини долж византиско-бугарската граница. Бидејќи овие тврдини ги прекршувале условите од претходниот договор, Бугарите барале компензација. Константин одбил и Бугарите, толкувајќи ги неговите постапки како непријателски, ја нападнале византиската територија само за да бидат разбиени од царските трупи. Ова беше првата од деветте војни меѓу Константин V и Бугарите. Овој пораз довел до соборување на бугарскиот хан. Повторно следела граѓанска војна, на крајот од која, во 761 или 762 година, на тронот дошол извесен [[Телец]]. Телец веднаш собрал војска, ја зацврстил својата граница со Византија, а потоа напредувал во Тракија. Константин V излегол да го пречека и по жестока [[Битка кај Анхијал (763)|битка]] Бугарите повторно биле разбиени. Се чини дека овој пораз е причина за новите немири во Бугарија кои довеле до соборување на Телец околу 764 година. Новиот хан, [[Сабин (хан)|Сабин]], се обидел да склучи мир со Византија, но бил обвинет дека ја предал земјата на Византијците и морал да пребега со своите роднини во Константинопол. Меѓутоа, набрзо мирот го склучил еден хан по име [[Паган (хан)|Паган]], но борбата за тронот продолжила. Во неколку наврати (од кои едниот во 766 година), Византија интервенирала со војски во име на нејзините кандидати. Кога интервенирала, империјата можела да ја наметне својата волја врз Бугарите, чија земја била во анархија. [[Податотека:771_CE,_Europe.svg|алт=Colour-coded map|мини|Политичка карта на Европа во 771 год.]] Во 770 [[Телериг]] станал хан. Меѓутоа, војната продолжила во 773 година кога Константин V успешно ги нападнал Бугарите. Истата година Бугарите упаднале јужно до Тесалија каде што биле запрени од Византијците. Хронологијата на овие два настани, како и причините се непознати. Изгледа дека следната година, во 774 година, Константин V планирал нов напад. Телериг му напишал на императорот велејќи дека можеби ќе треба да побегне во Константинопол; ''кому во Бугарија може да му верува?'' Константин наивно му испратил список на византиски агенти во Бугарија. Телериг ги заробил и ги погубил сите. Од оваа приказна дознаваме дека византиските разузнавачи биле активни и интервенирале во внатрешните работи на Бугарија. Константин V потоа започнал да ја планира својата следна кампања против Бугарите; сепак, неговата смрт на почетокот на кампањата значела крај на војната. Иронично, Телериг сепак морал да побегне од земјата, во 777 година; дошол на дворот на императорот [[Лав IV Хазар]], го примил христијанството и добил невеста, роднина на царицата [[Ирина (византиска царица)|Ирина]]. [[Податотека:Battle of Marcellae.png|лево|мини|[[Битка кај Маркели (792)|Битката кај Меркели (792)]]]] За време на владеењето на [[Ирина (византиска царица)|Ирина]] и нејзиниот син [[Константин VI Слепиот|Константин VI]] во Византија, за противник во Бугарија го имале ханот [[Кардам]] (777-802). Отпрвин, Византијците успеале да ја потиснат бугарската граница на север. Во 784 година, царицата Ирина напредувала од Анхиалус, далеку во внатрешноста до Береја (денешна [[Стара Загора]]), која таа ја обновила и ја нарекла ''Иренуполис''.{{sfn|Marshall Lang|1976|p=50}} Сердика, исто така, останала цврсто во византиски раце. Меѓутоа, во 792 година, Кардам му нанел катастрофален пораз на младиот Константин VI кај пограничната тврдина [[Битка кај Маркели (792)|Меркели]]. Византија повторно морала да плаќа данок на Бугарите, кои периодично ги зголемувале нивните барања со уценувачки закани за понатамошни напади. Во 797 година, приврзаниците на Ирина го ослепиле нејзиниот син Константин, а таа продолжила да владее сама.{{sfn|Marshall Lang|1976|p=50}} Во меѓувреме, во 790-тите, франечкиот крал, [[Карло Велики]], водел кампања против [[Авари|Аварите]]. Тој извојувал голема победа во 796 година (во која му помогнал и панонскиот хрватски кнез [[Војномир]]) и Франките станале господари над Хрватите од северна Далмација, Славонија и Панонија; франечките мисионери набрзо влегле во областа. Набрзо следел втор голем удар за аварската моќ, но овој пат од исток, под водство на новиот бугарски хан Крум. Како резултат на овие две победи, Франките и Бугарите наскоро дојдоа да имаат заедничка граница долж реката [[Тиса (река)|Тиса]], а Бугарите успеале да го прошират своето владение над територијата северно од Дунав до Карпатите. Аварите не исчезнале одеднаш. Западно од Дунав бил основан каганат, кој бил вазал на Франките и под христијански хан, а Франечките извори спомнуваат аварски пратеници кои го посетиле франечкиот двор помеѓу 805 и 822 година. Во 889 година се споменува дека Маџарите ги зазеле пасиштата на некои слободни Авари во долна Панонија. После тоа, изворите престануваат да ги спомнуваат Аварите; се претпоставува дека потомците на оние кои го преживеале унгарското освојување на унгарската рамнина во 890-тите биле апсорбирани од Унгарците. == Консолидација == {{Историја на Бугарија}} === Владеењето на Крум (803 - 814) === [[Податотека:52-manasses-chronicle.jpg|мини|лево|Ханот [[Крум]] го победил византискиот император [[Никифор I]] во [[Битка кај Плиска|битката кај Врбишкиот премин (811 г.)]], ''[[Константин Манасиј|Манасиева хроника]]'']] Бидејќи претходникот на [[Крум]], ханот [[Кардам]], успеал да се оттргне од византиските шпиони во Бугарија, тој најпосле имал можност да се зафати со офанзива на југ. Но пред тоа ги разбил остатоците од [[Аварски каганат|Аварскиот каганат]], кој попаднал под ударите на Франкската Империја на [[Карло Велики]]. Во териториите на Бугарија биле вклучени богатите солници на [[Трансилванија]], што и дозволило да се вклучи во напредокот на европската економија. Во 808 година Крум започнува походи по река [[Струма]], а во 809 година ја презема важната крепост Средец (денешна [[Софија]]). Во 811 година император [[Никифор I]] започнува поход против Бугарија, стига до нејзиниот главен град, Плиска, ја презема и ја опожарува. Сметајќи дека тоа е крајот на проблемите со Бугарите, се вратил назад за Цариград. Но утрината на 26 јули 811 година, за време на ноќевањето на армијата и императорот кај Врбишкиот проход, вооружената бугарска војска изненадно ги нападнала, ги исклала повеќето, и дури самиот император ја дочекал таму смртта. За прославувањето на победата Крум употребил чаша, направена од черепот на императорот Никифор, обкован со злато и сребро. [[Податотека:Europe 814.svg|лево|мини|Европа во 814 година]] Две години подоцна, во 813 година, Крум подготвил невиден дотогаш поход кон [[Цариград]]. Меѓутоа, неговата смрт на 13 април 813 година го спречило замисленото дело. Крум влложил големи усилби за закрепување на државата. Присоединил важни територии кон државата и наложил заеднички закони за сите поданици, за да осигури внатрешна стабилност. Законите биле строги и не правеле разлика меѓу [[Прабугари]], [[Стари Словени|Словени]] и други. Тоа била првата стапка кон обединувањето во една народност на различните по бит и култура етноси. === Владеењето на Омуртаг (814-831) === [[Податотека:ThomasTheRebelAndMourtagon.jpg|мини|лево|Со цел да го задуши востанието на [[Тома Славјанинот]] императорот [[Михаил II (Византија)|Михаил II]] се обратил за помош кај бугарскиот кан Омуртаг. Двете војски се судриле во 823 г.]] Неговиот наследник, [[Омуртаг]], склучил 30-годишен мировен договор со [[Византија]], и се зафатил со внатрешната ситуација на државата. Започнал со повторно изградување на главниот град, кој бил опожарен за време на походот на Никифор, изградил и укрепил редица градови. Ја зацврстил бугарската власт на северозапад, каде што Франките се обиделе да одделат 3 словенски племиња од Бугарија. === Омуртаг и христијанството === [[Податотека:Omurtag.jpg|мини|десно|Прогонство на христијаните од Омуртаг.<br>Десно: [[Адријанополски маченици|епископ Мануил]] проповеда на Бугарите.<br>Лево: Погубување на епископ Мануил.]] Омуртаг бил непријателски настроен кон христијанството, кое се чини дека се ширело во Бугарија, иако државата и поголемиот дел од владејачката класа останале пагани до покрстувањето на Борис во 864 година.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=107}} Ширењето на новата религија беше олеснето со влијанието на византиските бегалци и заробеници кои во голем број биле населени во Бугарија. Бугарските ''болјари'' биле непријателски настроени кон христијанството бидејќи тоа го загрозувало стариот поредок врз кој се засновале нивните привилегии. Се верувало дека секој болјарски клан, кој имал свој тотем, бил божествено воспоставен и од тука потекнува правото на секое семејство на високи позиции во државата и општеството. Така, може да се очекува дека болјарите извршиле притисок врз Омуртаг да дејствува против христијанската религија.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=108}} Омуртаг се чини дека чувствувал дека христијанството (со неговата хиерархија со седиште во Византија) е закана за бугарската независност. Тој веројатно ги гледал христијаните како византиски агенти и се чини дека верувал дека ако неговата држава стане христијанска, тоа нема да биде подобро од тоа да стане византиска колонија. Така тој ги прогонувал христијаните, веројатно исто толку затоа што ги гледал како царски шпиони, колку и за интересите на неговата религија. Познати се и примери на егзекуции на христијани. И покрај прогонството, религијата продолжила да се шири.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=108}} === Маламир, Пресијан и војната со Византија во 836 === Омуртаг починал во 831 година. Оставил три сина; најстариот, [[Енравота]], не успеал да се искачи на тронот. Тој бил преобратен во христијанство од еден од неговите робови и наскоро бил погубен кога одбил да се откаже од христијанската вера. Тронот му припаднал на најмладиот син, [[Маламир]], првиот хан со словенско име. Колку долго владеел е дискутабилно; некои научници сметаат дека тој владеел до 852 год., а други веруваат дека бил заменет со одреден [[Пресијан]], кој владеел од 836 до 852 година. Речиси ништо не се знае за периодот кога овие владетели владееле - ако воопшто станува збор за различни луѓе. [[Податотека:Philippi Inscription 1.JPG|мини|Натпис на Пресијан од Филипи]] [[Податотека:Bunchuk.png|мини|лево|Коњскиот опаш бил симбол до покрстувањето и се носел при секоја битка<ref>[[Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите|''Responsa Nicolai ad consulta Bulgarorum'']]. "''Наведовте дека досега, кога одевте во битка, ја носевте коњската опашка како свој воен амблем и прашувате што треба да носите сега на негово место. Што друго, се разбира, освен знакот на крстот? Зашто тоа е знакот со кој Мојсеј го разделил морето и го убил Амалик...''"</ref>]] Постојат три извори во врска со ова прашање: [[Константин Порфирогенит]] пишува за нападот на Пресијан врз Србите, во времето на кнезот [[Властимир]]. Пресијан го споменува со титулата ''архонт'', која не мора да се однесува на владетелот, но кога ја користи Константин, обично го има тоа значење. На пример, Константин ја користи титулата ''архонт'' и за хан Борис, кого го нарекува син на Пресијан, што значи дека титулата ''архонт'' укажува, но не докажува дека владетел бил Пресијан. Постојат и два натписи. Во првиот се наведува дека Грците го прекршиле мирот. Маламир со кавхан Исбул тргнал против нив, зазел неколку тврдини во Тракија, а потоа тргнал кон Филипи од кој Византијците побегнале. Вториот натпис наведува дека хан Пресијан го испратил кавхан Исбул против [[Смолјани|Смолјаните]] (словенско племе на византиска територија кај реката [[Струма]]), извојувал победа над христијаните и ги казнил за нивните престапи. Ниту еден од овие натписи не е датиран, но бидејќи од 816 до 846 постоел триесетгодишен мир, меѓу Бугарија и Византија, нарушен само со кратките судири во 836 година, повеќето научници заклучуваат дека овие натписи се од 836/37 год, што се совпаѓа со изјавата во првиот натпис дека Грците го прекршиле мирот. Тесната поврзаност на информациите во двата натписи, може да се види и во тоа што главната улога и во двата походи ја имал кавхан Исбул. Така, белгискиот византолог, Анри Грегоар, разумно предлага дека, бидејќи се знае само за една војна во овој период на мир, натписите се однесуваат на истата кампања и бидејќи би било чудно една иста кампања да биде водена од двајца владетели, се претпоставува дека Маламир и Пресијан се две имиња (словенско и бугарско) на еден ист човек. Ваквите двојни имиња се сосема вообичаени кај средновековните балкански народи. Овој логичен предлог, значи дека еден ист човек, Маламир-Пресијан, владеел од 831 до 852 година. Меѓутоа, други тврдат дека двата натписи се однесуваат на две различни кампањи во една иста војна, и дека Маламир бил заменет со Пресијан во 836/7 во текот на војната во одредено време помеѓу двете кампањи. Натписите се значајни и за споменувањето на кавхан Исбул, што покажува дека клучната позиција на кавхан сè уште ја држел човек со бугарско име, и покрај какво било словенизирање да се случило. Исбул имал неизмерно богатство. Друг натпис кажува дека платил за изградба [[Аквадукт|aквадукт]] што му го подарил на ханот. == Владеењето на Борис I (852-889) == === Проширувањето во Македонија === [[Податотека:Bulgaria under Presian.png|мини|десно|Проширувањето на Бугарија во времето на кан Пресијан. Според други научници тоа се случило во првите години од владеењето на Борис I.]]Во 846 година истекол бугарскиот мировен договор со Византија. Бугарите нападнале во Македонија покрај реката [[Струма]]. Веројатно, како што сугерираат некои научници, тие избрале момент кога империјата била вклучена во задушувањето на некои словенски бунтови. Сепак, постојат хронолошки проблеми за овие словенски востанија и не може да се покаже дека поголемо востание се случило во 846 година. Најпознатиот бунт меѓу Словените избувнал на [[Пелопонез]] за време на владеењето на [[Теофил (византиски цар)|Теофил]] (829-42). Словените се ослободиле и ја опустошиле областа пред да бидат покорени од византиски командант испратен таму со голема војска во раните години од владеењето на [[Михаил III Пијаницата|Михаил III]]. Се тврди дека походот на Византијците се случил веднаш по доаѓањето на Михаил, уште во 842 година. Ако е така, овој бунт би бил завршен многу пред истекот на бугарскиот договор во 846 година. ''Житието на свети Григориј Декаполит'' опишува словенски бунт во околината на Солун. Иако ова востание е датирано околу 846 г. од некои научници, Дворник, уредникот на житието на тој светител, верува во тоа се случило помеѓу 831 и 838 година. Во секој случај, без разлика дали во врска со словенските востанија или не, Бугарите извршиле инвазија на византиска територија во 846 година. Набргу потоа следело ново примирје.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Многу историчари веруваат дека овој поход од 846 година го означува и почетокот на бугарската експанзија во Македонија западно од Вардар. За жал, хронологијата на оваа експанзија (и на кој кан да му се припише) е непозната. Борис очигледно ја поседувал Македонија дури и западно од Охрид до 880-тите и, бидејќи немало бугарски војни против Византија по 860 година, очигледно е дека ''де факто'' бугарското владеење претходело на 860-тите години. Така, Бугарите или ја анектирале оваа територија во кампањата 846 година - анексија непризнаена од Византија - или анексијата се случила во подоцнежна кампања - непозната за нас - од Пресијан пред 852 година или од Борис после неговото пристапување на престолот во 852 година.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Во изворите е забележана само една кампања на Борис против Византија. Во изворот без датум, Теофан Континуат вели: „Борис дознавајќи дека една [[Теодора II|жена]] владеела во империјата станал похрабар и испратил гласници да кажат дека ги осудува договорите за мир и започнал кампања против територијата на империјата“. Хроничарот не наведува кои земји ги нападнал или дали стекнал територија. Но, можно е дел или цела Македонија да е освоена од Борис во ова време. Договорот, веројатно потпишан во 853 година, се чини дека го завршил овој конфликт и Борис останал во мир со империјата до околу 860 година, кога тој стапил во франкиски сојуз, веројатно главно насочен против растечката [[Велика Моравија|Моравска држава]]. Нема докази дека Бугарија тргнала во офанзива против Византија по 860 година. Така можеме да заклучиме дека бугарската експанзија во Македонија се случила во текот на една или двете од овие две кампањи - 846 и 852 година - иако византиското признавање на загубата на оваа територија дошла дури со договорот од 904 година со борисовиот син, Симеон.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Горенаведениот аргумент претпоставува дека Византија ја вратила својата власт над западна Македонија во некој период од деветтиот век. Таков настан, иако често се претпоставува, не е документиран. Така, евентуално Западна Македонија можеби претставувала збир од ''[[Склавинии]]'' се до потпаѓањето под власт на Бугарија. Во овој случај, Бугарија едноставно би наметнала контрола над различни независни племиња - акт кој не е поврзан со војна со Византија, и кој можел да се случи во кое било време во деветтиот век.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} === Пристапувањето на Борис I на власт === {{See also|Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите}} [[Податотека:TzarBorisDidacticGospelConstantinePreslavski.jpg|мини|лево|Минијатура која го прикажува Борис I.]] Во почетокот на управувањето на кнез Борис (852-889) Бугарија води неуспешни војни против [[Византија]] и Германското кралство. Борис решава да го прифати [[христијанство]]то како официјална религија за Бугарија, и по редица спорови и политички настани го прави тоа преку византиското духовенство во периодот 863-865. Актот на покрстувањето предизвикува пагански реакции и се стигнува до бунт, во кој педесет и два аристократски рода си заминуваат од главниот град, но се разбиени и казнети, убиени се сите членови на родот. По покрстувањето, Борис ја прима титулата кнез, како и името на својот крстител византискиот цар Михаил. На 29 август 866 година, набргу по задушувањето на бунтот, во Рим пристигнала амбасада од Бугарија, барајќи одговори на низа прашања за црковните практики, како и богослужбените книги и граѓанскиот законик. Се чини дека Борис испратил и друга амбасада кај [[Лудвиг Германецот]] за да го објави покрстувањето на Бугарите и да побара мисионери. Во ноември 866 година, папската мисија предводена од епископот [[Папа Формоз|Формоз од Порто]], кој подоцна станал и римски папа, заминала за Бугарија.{{sfn|Curta|2019|p=202}} Епископот со себе го донел одговорот на папата [[Папа Никола I|Никола I]] на прашањата на Борис во форма на [[Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите|опширно писмо упатено до сите Бугари]], не само до нивниот владетел. 106-те поглавја од писмото се занимаваат со различни теми: од крштевањето и бракот до капењето, постот и разликата меѓу гревот и злосторството. Папата Никола го укорил Борис за строгата казна кон неговите ''болјари'': „постапи без сериозно да ја измериш работата.“ За прашањето пак за независната бугарска црква, неговиот одговор бил помалку директен: „Сега не можеме да ви дадеме дефинитивен одговор додека нашите легати, кои ги испраќаме во вашата земја, се вратат и ни кажат колку се бројни и обединети христијаните меѓу вас.“{{sfn|Curta|2019|p=202}} Нема многу описи на тогашните бугарски практики, што само делумно може да се реконструираат од одговорите на папата. Откупувањето на невестата, ритуалната жртва без пролевање на крв, употребата на камења со лековити својства и [[Амајлија|амајлии]], сексуалните табуа, и погребувањето на самоубијците, се само неколку погледи во претхристијанските верувања на Бугарите.{{sfn|Curta|2019|p=203}} Се чини дека папата бил изнервиран од она што тој го сметал за глупави прашања: „Она што сакаш да го научиш во врска со панталоните (''[[femoralia]]'') го сметаме за излишно. Зашто, не сакаме да се промени надворешниот стил на вашата облека, туку однесувањето на внатрешниот човек во вас.“ Еден одговор укажува дека во Бугарија постоеле специфични верувања за ритуалната чистота, бидејќи папата Никола детално се осврнува на прашањето „дали чист или нечист човек може да го носи или целива Господовиот крст и моштите.“{{sfn|Curta|2019|p=203}} [[Податотека:17-1735-H4A3D00Z.jpg|мини|Епископот [[Папа Формоз|Формоз од Порто]] одиграл значајна улога во покрстувањето на Бугарија]] Потребно било повеќе разјаснување за другите ритуални практики од поголемо политичко значење. Очигледно, во претхристијанска Бугарија, кога владетелот „седнува да јаде, обичај е никој, па ни неговата жена, да не вечера со него.“ Борис побарал сите негови поданици „да јадат на далечина, седнати на столчиња на нивото на земјата.“{{sfn|Curta|2019|p=203}} Папата Никола I забранува [[инцест]] (индикација дека сродството можеби не го спречувало бракот во паганска Бугарија) и [[полигамија]], тема за која тој дефинитивно се согласил со патријархот [[Фотиј I Цариградски|Фотиј]]. Неколку прашања во врска со теми како бракот на свештениците или положбата на рацете за време на молитвата укажуваат на тоа дека Борис веќе бил свесен за разликите во ритуалите меѓу западните и источните христијани. Меѓутоа, генерално, се чини дека Борис повеќе се интересирал за практиките, отколку за доктрината.{{sfn|Curta|2019|p=204}} Заедно со мисијата во Бугарија, папата Никола испратил уште една амбасада во [[Константинопол]] за што поагресивно да ја изрази папската осуда за изборот на Фотиј за патријарх. Пратениците никогаш не стигнале до Константинопол, бидејќи биле запрени на границата со Бугарија од страна на византиските власти, во околностите на конфликт меѓу Фотиј и Никола I. Не можејќи да преминат во Империјата, пратениците поминале извесно време во Плиска пред да се вратат во Рим. Се вели дека Борис многу го засакал најмладиот член на таа амбасада, [[подѓакон]] во базиликата [[Базилика Голема Богородица (Рим)|Санта Марија Маџоре]], кого сакал да биде поглавар на неговата црква.{{sfn|Curta|2019|p=205}} Меѓутоа, водечката улога на римската мисија во Бугарија ја имал бискупот Формоз од Порто. За само една година работа, под негово водство, мисијата успешно преобратила голем број луѓе. Охрабрен од тој успех, Формоз почнал да ракополага со свештеници и да осветува новоизградени цркви, со други зборови да се однесува како епископ на Бугарија, а не на Порто. Во овој момент, Борис побарал од папата да го назначи Формоз за поглавар на неговата црква. Но, непосредно пред или непосредно во почетокот на 868 година, Формоз бил отповикан од папата Никола. И другиот епископ на мисијата, Павле од [[Популонија]], се вратил во Рим.{{sfn|Curta|2019|p=205}} За да ги замени, новиот папа, [[Папа Адријан II|Адријан II]], испратил уште двајца епископи во Бугарија, Гримоалд од Бомарцо и Доминик од Тривенто. Друга папска амбасада ја преминала Бугарија во 869 година на пат за Константинопол, каде што требало да присуствува на соборот свикан од царот [[Василиј I Македонецот|Василиј I]] и патријархот [[Игнатиј I Цариградски|Игнатиј I]] за да се реши расколот со Рим.{{sfn|Curta|2019|p=205}} Меѓутоа, на враќање во Рим, папските пратеници не поминале низ Бугарија, бидејќи во меѓувреме самите пратеници на Борис што се појавиле пред тој синод поставиле многу вознемирувачко прашање, имено дали бугарските христијани му должат послушност на Рим или на Константинопол. Огорчен од четиригодишното папско запоставување, ако не и целосно отфрлање на неговото барање за архиепископ, Борис решил да се оддалечи од Рим и повторно да се сврти кон Константинопол. И покрај протестите на папските легати, патријархот Игнатиј I назначил архиепископ на Бугарија, на кој му била ветена значителна автономија. До 870 година, прашањето било решено во корист на Борис. Гримоалд, епископот на Бомарцо, бил протеран од Бугарија, а заедно со него и сите други членови на римската мисија кои сè уште биле во земјата. Во меѓувреме, првиот византиски архиепископ на Бугарија пристигнал во Плиска. Но, одлуките на синодот од 869/70 година не ги обесхрабриле папските напори за враќање на загубените позиции во Бугарија. Папата [[Папа Јован VIII|Јован VIII]] (872-882) напишал писма до грчките епископи и свештеници во Бугарија, до Борис и до неговиот дворјанин Петар и до друг човек кој се чини дека бил брат на Борис. Тој тврдел дека Бугарија била под Рим, а не под цариградска јурисдикција, го повикал Борис да се врати на послушност кон Рим и ги повикал неговите советници да го свртат својот владетел да се изјасни за Рим.{{sfn|Curta|2019|p=206}} [[Податотека:Old Basilica in Pliska 2.JPG|десно|мини|Големата базилика во [[Плиска]].]] [[Податотека:NHMB-Tombstone-cross-of-Anna-daughter-of-Knyaz-BorisI-10centuryAD-replica.jpg|мини|десно|Двојазичната словенско-грчка надгробна плоча на [[Ана (ќерка на Борис I)|Ана]], ќерката на кнез Борис]] По доаѓањето на учениците на [[Кирил и Методиј]] во Бугарија, кои ја донесуваат словенската писменост, Борис го прогонува византиското духовенство и започнуваат проповеди на [[старословенски јазик]], кој станува официјален во државата. Во 869-870 Четвртиот вселенски собор решава да ги исклучи бугарските епархии од Цариградската црква, и на тој начин се создава независна (автокефална) Бугарска архиепископија. По напуштањето на световната власт, Борис Михаил оди во манастир, од каде го продолжува црковното дело. === Владимир Расате и обидот за враќање во паганство === Од неговата жена, со крсно име Марија, Борис имал шест деца — Владимир, Гаврил, Симеон, Јаков, Еупраксија и Ана. Гаврил веројатно умрел млад, а веројатно и Јаков; Еупраксија и [[Ана (ќерка на Борис I)|Ана]] станале калуѓерки; [[Симеон I|Симеон]] влегол во црквата; а [[Владимир Расате|Владимир]] требало да го наследи татко му на престолот. Владимир бил престолонаследник предолго време. Сигурно се приближувал кон својата четириесетта година, бидејќи го придружувал својот татко во српската војна (853 г.) во старите пагански денови. И, како и сите нетрпеливи престолонаследници, тој бил исполнет со дух на противење на политиката на неговиот татко. За внатрешните работи за време на неговото владеење знаеме малку, освен дека тој добил амбасадори од германскиот крал [[Арнулф Корушки|Арнулф]] во 892 година.{{sfn|Runciman|1930|p=133}} Се чини дека веднаш штом Борис се повлекол од светот во неговиот манастир, новиот Кан ги разбранувал сите реформи што ги спровел неговиот татко. Старата бугарска аристократија, која Борис толку цврсто ја отсекол, повторно пораснала до ефективна висина; а Владимир потпаднал под нејзино влијание. Болјарите не го сакале христијанството што Борис го вовел, со неговите строги и автократски тенденции. Спротивно на тоа, дворскиот живот станал екстравагантен и развратен, па дури имало и официјален обид за повторно воведување на старите пагански обреди и идолопоклонство. Но, Владимир и неговите ''болјари'' сметале дека Борис повеќе го нема. И покрај тоа што бил во својот манастир, Борис, знаел што се случува надвор. Четири години ги оставил да владеат; а потоа, кога видел дека неговото животно дело е премногу сериозно загрозено, повторно се појавил. Неговиот престиж на светец бил огромен; со помош на неколку постари државници лесно ја запоседнал власта. Повторно на власт, тој ги жртвувал своите татковски чувства за доброто на својата земја. Владимир бил симнат од тронот и ослепен, и така исчезнува од историјата.{{sfn|Runciman|1930|p=134}} === Преславскиот собор === {{See also|Преславски собор}} Ова бил последен обид за враќање на паганството. Тоа беше осудено да пропадне; никој не можел да очекува од ниската и средната класа да се вратат во посурова и поугнетувачка религија по налог на полутуѓи господари, а самите господари биле водени повеќе од политички отколку од духовни мотиви. На Борис му требаше само повторно да се појави за да предизвика колапс на целата таа работа. Но, тоа било прилично деликатна ситуација за него. Со симнувањето од тронот на својот син, тој го спасил христијанството, но го загрозил неговиот план. Тој дејствувал претпазливо. Свикувајќи [[Преславски собор|народен собор]] од целото негово царство (кој бил присутен на овој собор не можеме да кажеме - веројатно од дворското благородништво, провинциските гувернери или нивните претставници, црковните власти и кој било друг истакнат граѓанин), тој го оправдал своето мешање врз основа на религијата, а потоа им заповедал да го прифатат за свој монарх неговиот помлад син, монахот Симеон.{{sfn|Runciman|1930|p=134}} [[Податотека:Preslav fortress 9.jpg|мини|десно|Преславската тврдина]] Во исто време, тој ја искористил можноста од присуството на Соборот да ја заврши својата последна голема реформа. Семето што [[Свети Климент Охридски|Климент]] го сеел во Македонија - дело непрекинато, се чини, од владеењето на Владимир - и што Наум го сееше поблиску до престолнината, доволно се вкорени; беше време да се замени грчкиот јазик со словенски низ целата бугарска црква.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Имаше неколку причини за да се направи ова сега; веројатно е дека имало празнина во бугарската архиепископија; можно е грчкото свештенство да било премногу тесно поврзано со дворската аристократија; и, секако, тоа бил добар момент за мерка што може да не ѝ се допадне на Империјата - [[Василиј I Македонецот|Василиј]] и [[Фотиј I Цариградски|Фотиј]] биле мртви, а императорот [[Лав VI Мудриот|Лав]] и неговиот брат Патријархот [[Стефан I Цариградски|Стефан]] биле премногу рамнодушни и слаби за да се спротивстават на исполнувањето на движењето што дури и нивните големи претходници го сметале како неизбежно. Освен тоа, пресметал Борис, спроведувањето на словенскиот како единствен национален јазик во Бугарија засекогаш ќе ја потопи свесната ексклузивност и супериорност на старите Бугари. „''Децата на Хуните''“ требало да го изгубат својот идентитет; Бугарски требало да значи сега подеднакво Словен и Бугарин, кој било поданик на бугарскиот монарх - кој повеќе не бил возвишениот Кан, туку Кнезот, словенски принц.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Со промената на јазикот, веројатно е дека е завршена организацијата на Бугарската црква, за да одговара на новата состојба на нештата. Веќе некое време земјата била поделена меѓу седум митрополити под јурисдикција на архиепископот на Бугарија - митрополитите на Дристра, Филипополис, Сердика, Провадија, Маргум (или Морава), Брегалница и Охрид.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Повеќето од нивните епархии претходно биле создадени, особено оние во Источна Бугарија; Брегалничката епархија била создадена во 889 година. Охридската епархија веројатно сè уште не била формирана - Македонија сè уште била премногу дива. Но, мисионерското дело на Климент веќе било доволно напреднато за да му се создаде епископија. Станал епископ на двојната столица Дебрица (Дрембица) и Белица, два мали града меѓу Охрида и Прилеп. Подоцна нивната важност била засенета од Охрид. [[Податотека:Bulgaria - Shumen Province - Veliki Preslav Municipality - Town of Veliki Preslav - Veliki Preslav Medieval Palace Complex - Panoramic.jpg|мини|десно|Палатата во Преслав]] Во врска со овие црковни реформи била направена уште една голема промена. Јосиф, новиот архиепископ бугарски, имал архиепископско седиште не во Плиска, туку во Преслав. Престолнината била преместена. Плиска, старата хунската престолнина, со сеќавањата на големите Канови - незнабошци , повеќе не била соодветна. Христијанскиот кнез требало да живее во Преслав, блиску до манастирот Пантелејмон и школата на [[Свети Наум Охридски Чудотворец|Наум]]. Кога сето тоа било направено, Борис се вратил во својот манастир. Неговата работа сега навистина била завршена. Порано, прерано се повлекол. Но, овој пат бил сигурен. Тој можел веќе засекогаш да се посвети на религијата; ниту пак би ѝ помогнал на својата земја да ја спаси со своите молитви. Тој веќе беше ѝ помогнал доволно - доволно за вечно да се почитува неговото име како најголем од сите нејзини добродетели.{{sfn|Runciman|1930|p=136}} == Симеон I и Петар I == [[Image:St. Theodor.jpg|мини|десно|Керамичка икона на [[Теодор Стратилат|Св. Теодор Стратилат]], Преслав, околу 900 г.]] [[File:RizMap09.jpg|thumb||left|240 px|Бугарија за време на цар Симеон I.]] [[Симеон I]] го продолжува црковното и просветителното дело на својот татко Борис I, со тоа што засилено го помага книжевното дело во главниот град, основа книжевни центри во целата држава и сам пишува за просветителската заедница во Преслав.<ref>Robert Fossier, Janet Sondheimer - „The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages: 350-950“, Cambridge University Press, 1997, стр. 370</ref> На надворешна сцена постигнува множество на воени успеси, со тоа што успева да ја рашири територијата на Бугарија на југ скоро до Коринт, а на запад ги достигнува земјите на денешна [[Албанија]]. На југоисток териториите достигнуваат до Одринското поле, опфаќајќи го и северниот дел на Дарданелскиот премин. Симеон си поставува за цел создавање на Бугарско-византиско Царство, која откако не успева да ја постигне преку дипломатски начини (морало да биде објавен за регент (василиопатор) на малолетниот император на [[Византија]], но царицата-мајка го спречила договорот), се обидува со војна. Води преговори со [[Арапи]]те за военоморска помош при напад против [[Цариград]], но првиот пат делегацијата била одвлечена од пирати и продадена како робови во Цариград, а вториот пат не се доаѓа до ништо суштествено. === Војната со Византија (894-97) === Бугарската трговија доживеала процут во времето на цар Симеон. Главната дејност во земјата било земјоделството, а веројатно бугарските житарки и добиток помогнале да се прехранат царските градови на брегот, па и самиот Константинопол. Рудата се ископувала, а со тоа се зголемиле кралските приходи. Згора на тоа, бугарските владенија лежеле на главни трговски патишта. Трговија што минувала меѓу степите на Русија и Константинопол се одвивала по западниот брег на Црното Море; но дел од неа поминувала по копно преку Преслав и Адрианопол, а дел преку Дристра до Солун. Имало уште еден трговски пат, речиси подеднакво важен, кој не можел да ја избегне Бугарија; тоа било рутата од Централна Европа, која на Балканскиот полуостров влегувала во Белград и, како и железницата денес, се разделувала кај Ниш, едниот крак водел низ Сердика (Софија) и Филипополис до Адрианопол и Константинопол, а другиот продолжувал на југ до Солун. Тоа значело постојан проток на стока што минувал низ Бугарија и на својот пат ги збогатувал бугарските трговци или грчките и ерменските поданици на царот.{{sfn|Runciman|1930|p=144}} [[Податотека:Bulgarians defeat Byzantines under Krenites and Kourtikios.jpg|мини|Победата на Бугарите над византиската војска предводена од Прокопиј и Куртициј во Тракија.]] Уште од времето на Тервел, трговијата меѓу Бугарија и Империјата била внимателно организирана, а сега веќе Бугарите имале дозвола да престојуваат во Константинопол (веројатно во квартот Свети Мамас, заедно со руските трговци) каде што ја носеле својата стока. Меѓутоа, една интрига во Царскиот двор во 894 година резултирала со тоа што двајца грчки трговци, Ставракиј и Козма, обезбедиле монопол над бугарската трговија. Тие не само што успеале да стават тешки давачки за стоката, туку и инсистирале на преместување на бугарскиот пазар во Солун - било полесно да се управува со корупцијата подалеку од престолнината. Сето тоа природно ги вознемирило Бугарите и тие се пожалиле на Симеон, а тој веднаш се застапил за нив пред царот [[Лав VI Мудриот|Лав VI]]. Но, нечесните грчки трговци биле под заштита на [[Стилијан Зауца]], ''василеопаторот'', семоќниот тест на императорот; затоа Лав ја игнорирал амбасадата на Симеон и скандалот продолжил. Симеон тогаш решил да прибегне кон оружје и се подготвил да ја нападне Тракија. Главните царски војски, под Никифор Фока, биле отсутни на Исток борејќи се со [[Сарацени]]те; Лав можел да испрати против напаѓачите само неискусни трупи, под водство на Прокопиј Кренит и Ерменецот Куртициј. И двајцата генерали биле убиени во битка. Бугарите потоа напредувале низ Тракија кон самата престолнина.{{sfn|Runciman|1930|p=145}} [[Податотека:Honfoglalas.gif|мини|Мапа на движење на Маџарите. Забележете дека не е потврдено каде завршувала северната граница на Бугарската империја.]] Лав следователно прибегнал кон дипломатија. Истата година тој испратил амбасада во Ратисбон кај кралот Арнулф - веројатно уште пред да избие војната, како одговор на амбасадата на Арнулф кај Владимир во 892 година - но неговиот амбасадор не бил добро примен. Но, сега тој имал далеку подобар план. Уште од деновите на Омуртаг, дивите Маџари биле воспоставени на степите до бугарската граница на реката [[Днестар]], ако не досега и до [[Прут]]. Во 895 година го испратил ''патрицијот'' Никита Склер во маџарските населби и им предложил на маџарските поглавари [[Арпад]] и [[Курсан]] да ја нападнат Бугарија; тој ветил дека ќе испрати бродови за да ги пренесат преку Дунав. Маџарите со задоволство се согласиле, особено затоа што се чувствувале донекаде притиснати на нивните источни граници од една уште подива нација, Печенезите; дале заложници и договорот бил склучен.{{sfn|Runciman|1930|p=145}} Тогаш Лав го повикал Никифор Фока од Азија и ја опремил царската флота под адмиралот Евстатиј. Сега кога Симеон требало да се справи со Маџарите, Лав повеќе би сакал да не се бори; тој не сакал да ја зголемува моќта на Маџарите на сметка на бугарската, а освен тоа, не сакал да се бори со истоверци како и неговиот народ. Затоа го испратил ''квесторот'' Константинациј да го предупреди Симеон за претстојната инвазија на Маџарите и да предложи мировен договор. Но Симеон бил сомничав; тој во Константинопол научил колку суптилна може да биде царската дипломатија и веројатно не поверувал во приказната за Маџарите. Константинациј бил ставен во притвор, а одговор не бил вратен.{{sfn|Runciman|1930|p=146}} [[Податотека:HungariansPursueBulgarians.jpg|лево|мини|Повлекување на Симеон во тврдината Дристра ([[Силистра]]).]] Симеон набрзо се уверил. Додека се подготвувал да се пресретне со Никифор Фока во Тракија, му дошла вест дека Маџарите пристигнале. Тој побрзал на север да ги пречека, но бил поразен. Во очај се повлекол во тврдината [[Дристра]]. Маџарите напредувале, ограбувајќи и уништувајќи. Пред портите на Преслав се сретнале со Никифор Фока, на кого му продале бугарски заробеници во илјадници. Бугарите биле во очај. Тие испратиле кај Борис во неговиот манастир да побараат совет; но тој можел да предложи само тридневен пост и се понудил да се моли за својата земја.{{sfn|Runciman|1930|p=146}} Ситуацијата била спасена со многу помалку угледни средства - со дипломатската измама на Симеон. Кога ја сфатил сериозноста на својата положба, испратил преку Евстатиј да побара мир од царот. Лав бил среќен што се согласил. Тој им наредил на Фока и Евстатиј да се повлечат и го испратил ''магистерот'' [[Лав Хиросфакт]] да преговара за условите. Токму тоа го посакувал Симеон. Кога пристигнал ''магистерот'' Лав, тој бил задржан под стража во тврдината Мундрага: додека Симеон, ослободен од половина од неговите непријатели, тргнал да ги нападне останатите, Маџарите. Во голема битка успеал да ги победи и да ги истера назад преку Дунав. Борбата била толку крвожедна што дури и Бугарите се вели дека изгубиле 20.000 војници. Победнички над Маџарите, Симеон го известил ''магистер'' Лав дека неговите услови сега вклучуваат ослободување на сите бугарски заробеници неодамна купени од Фока од Маџарите. Несреќниот амбасадор, кој во меѓувреме не можел да комуницира со царот, се вратил во Константинопол, за да види што може да се направи.{{sfn|Runciman|1930|p=147}} Лав посакал мир и бил подготвен да се откаже од затворениците. Симеон чекал додека не му бидат вратени сите затвореници, а потоа, под изговор дека некои се задржани, повторно се појавил со полна сила на тракиската граница. На новиот царски командант, Лав Катакалон, му недостасувала способноста на претходниот, Фока. Тој пристигнал со главната царска војска кај Булгарофигон и бил тешко поразен. Следеле натамошни преговори. Договорот бил склучен во 897 година, а Византија се согласила да плаќа годишен данок на Бугарија.{{sfn|Runciman|1930|p=148}} Симеон умира ненадејно на 27 мај 927 година<ref>Златарски, Васил, История на българската държава през средните векове, том 1, част 2, Академично издателство "Марин Дринов", София 1994, ISBN 954-430-299-9, с. 513</ref> во разгор на подготвувањата за опсада на Цариград. Пред својата смрт, тој се објавува за "Цар самодржец на сите Бугари и Ромеи", се титлува со титулата "цар", која била еднаква на императорската, и го објавува бугарскиот црковен поглавар за патријарх - највисокиот ранг во Источната православна црква.<ref>John V. Fine - "The Early Medieval Balkan", University of Michigan Press, 1991, стр. 155</ref> По неговата смрт на престолот седнува син му, [[Петар I (Бугарија)|Петар I]]. Тој склучува мир со Византија, кој официјално му ја признава царската титула и патријаршкиот ранг на [[Бугарска православна црква|Бугарската црква]].<ref>Robert Bideleux, Ian Jeffries - „A history of Eastern Europe“, Taylor & Francis, 2007, стр. 66,</ref> За време на управувањето на Петар, Бугарија навлегува во криза, најмногу заради нападите на [[Киевски Рус|Руси]] и [[Кнежевство Унгарија|Унгарци]] од север. Започнува распространувањето на ереси, најпозната од која била [[богомилство]]то, по името на својот водач - поп Богомил.<ref>Milan Loos - „Dualist heresy in the Middle Ages“, Springer, 1974, стр. 50</ref> Тоа станува основа и на албигојството, кое се појавило подоцна во јужна [[Франција]], како и на [[катарство]]то. === Појава на Богомилството === {{Main|Богомилство}} [[Податотека:Bogomilist expansion.svg|мини|десно|Развојот на богомилството и другите еретички движења во Европа]] Трите главни извори за богомилите во Бугарија се: писмо од цариградскиот патријарх [[Теофилакт Цариградски|Теофилакт]] до цар Петар, напишано околу 940 година; трактат против еретиците напишан од [[Презвитер Козма]] (веројатно напишан околу 970 година) и едиктите на црковниот синод одржан под цар Борил во 1211 година кој ги осудил богомилите.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=172}} Писмото на Теофилакт е напишано како одговор на писмо (кое денес не постои) од цар Петар кој побарал совет од патријархот, кој бил чичко на неговата жена [[Ирина Лакапина|Ирина]], како да постапи со новопојавената [[ерес]]. Забелешките за еретичките верувања веројатно се извлечени од првичното писмо на Петар. Патријархот се осврнува на на новопојавената ерес без да ја именува. Тој тврди дека еретиците веруваат во два принципи, од кои првиот ја создал светлината и невидливиот свет, а вториот темнината, материјата и човечкото тело. Еретиците го отфрлале [[Стар завет|Стариот завет]], бракот, репродукцијата, и учењето за Христовото воплотување; за нив велеле дека настанале од злобниот принцип (ѓаволот). Ереста е античка, но новопојавена, мешавина од [[манихејство]] и [[павликијанство]].{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} Павликијанството била источна ерес, генерално прикажувана како дуалистичка, но неодамна се покажало дека е [[Адопционизам|адопционистичко]] движење. Адопционистите верувале дека Христос бил едноставно човек додека не бил ''посвоен'' од Бога и по благодатта станал божествен во времето на неговото крштевање. Павликијаните живееле во големи концентрации во Ерменија и источна Анадолија. Со текот на годините голем број од нив биле преселени од страна на императорите на Балканот за да ги растурат нивните концентрации на исток и исто така да ја бранат тракиската граница бидејќи биле одлични воини. Многумина биле населени во регионот на Филипополис (денешен Пловдив) во близина на бугарската граница. На Павликијаните генерално им се припишува голема улога во создавањето на богомилството. Ако Павликијаните навистина биле дуалисти, таквата улога е можна; сепак, ако биле адопционисти, тогаш треба да се бара автохтоно потекло за богомилството.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} Најдетален извор за [[богомилство]]то е трактатот на презвитер Козма, кој од прва рака ги знаел и ја имал предноста да е несофистициран теолог, бидејќи повеќето византиски антиеретички трактати имаат тенденција да ги нарекуваат ересите со класичните имиња и потоа да му дадат на читателот мешавина од нови и релевантни, како и класични и нерелевантни верувања кога дискутираат за нивните следбеници. Козма вели дека за време на владеењето на Петар, поп по име [[Поп Богомил|Богомил]] (но за волја на вистината ''Богонемил'') проповедал ерес во бугарските земји.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} За нив презвитер Козма вели: „Однадвор, еретиците изгледаат како јагниња; тие се нежни, скромни и тивки; тие не зборуваат залудни зборови, не се смеат и не се однесуваат на таков начин што ќе се разликуваат од вистинските христијани. Но, внатре тие се грабливи волци. Кога ќе ги најдат неуките, го сеат пијанството на нивното учење и ги хулат доктрините што ги пренесува Светата Црква. Еретиците не ги почитуваат [[Икона|иконите]], туку ги нарекуваат идоли. Еретиците се потсмеваат на моштите на светиите и нè исмеваат кога ние им се поклонуваме. Тие одбиваат да им оддаваат почит на светците и ги презираат чудата Божји како што ги предизвикуваат моштите на светите преку силата на Светиот Дух; тие велат дека чудата не се случиле по Божја волја, туку од ѓаволот кој ги тера да ги заведуваат луѓето. Тие тврдат дека не Бог, туку ѓаволот бил творец на видливиот свет. Тие прашуваат како може да се обожава крстот? На него Евреите го распнаа Божјиот Син. Затоа крстот е непријател Божји. Тие ги учат своите приврзаници да го мразат, велејќи дека ако некој го убил синот на кралот со парче дрво, дали тоа дрво ќе му биде драго на кралот? Причеста не била воспоставена по Божја заповед, а [[евхаристија]]та всушност не е тело Христово, туку едноставна храна како и секоја друга. Тие не веруваат дека зборовите на свештениците се осветени од Бога. Ако свештениците се осветени, зошто тогаш не живеат како што треба?{{sfn|V. A. Fine|1991|p=174}} Тие се противат на свештениците, црквите, молитвите (освен на [[Господова молитва|Господовата молитва]]) и го отфрлаат Мојсеевиот закон и книгите на пророците. Тие не ја почитуваат [[Дева Марија]]. Тие не го прифаќаат Стариот Завет, туку само Евангелијата. Тие живеат не според Мојсеевиот закон, туку според онаа на Апостолите. Тие го прават ѓаволот творец на луѓето и на целото божествено создание; некои го нарекуваат паднат ангел. (Козма потоа прави да изгледа дека го обожаваат ѓаволот бидејќи го направиле творец.) Тие велат дека по волја на ѓаволот постои сè - небото, сонцето, ѕвездите, воздухот, земјата, луѓето, црквите, крстот и сè што се движи по земјата. Тие веруваат дека Господ има два сина, Христос постариот и ѓаволот помладиот. Тој, ѓаволот, им заповеда на луѓето да земат жени, јадат месо и пијат вино. Тие се нарекуваат жители на рајот; тие ги одбиваат сите животни радости не со апстиненција како што правиме ние [православните монаси] туку затоа што тие тврдат дека овие дела се нечисти. Тие се молат, затворајќи се во своите домови, четири пати на ден и четири пати во текот на ноќта. Тие веруваат дека луѓето, а не Бог, ги воспоставил обредите и практиките на Црквата и на христијаните; и дека нив ги нема во евангелијата. Еретиците не празнуваат црковни празници. Тие не го одбележуваат споменот на мачениците и светителите. Тие си ги исповедаат своите гревови еден на друг и практикуваат исповед меѓу себе. Ги учат своите приврзаници да не се потчинуваат на власта; ги клеветат богатите; ги мразат царевите; ги исмеваат своите претпоставени и ги навредуваат нивните господари.“{{sfn|V. A. Fine|1991|p=175}} Оваа ерес се проширила од Бугарија во Византија каде привлекла многу интелектуалци и се развила во многу посуптилно теолошко движење. Во секој случај, богомилската секта која се појавила во времето на Петар траела низ историјата на средновековна Бугарија, за последен пат да се слушне за неа во Трново - престолнината на Втората бугарска империја - во средината на XIV век.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=179}} === Падот на Бугарија === {{See also|Инвазија на Светослав I во Бугарија}} По мирот од 927 не се променило многу во односите меѓу Бугарија и Византија. Меѓутоа, кога бугарските пратеници дошле во Константинопол да го соберат годишниот данок, тие биле пречекани со луто отфрлање од императорот [[Никифор II Фока]], кој штотуку се вратил од победничкиот поход против Арапите. Византискиот цар го обвинил Петар дека дозволил Маџарите да ја преминат Бугарија на нивниот пат кон византиските територии, обвинение кое можеби се однесува на настан раскажан од Лиутпранд од Кремона, кој пристигнал во Константинопол три години подоцна. Според Лиутпранд, во одреден момент по доаѓањето на Никифор на власт во 963 г., група од 300 Маџари заробила 500 поданици од околината на Солун и ги пренела во Панонија.{{sfn|Curta|2006|p=237}} Без оглед на причината за гневот на императорот Никифор, тој ги преместил своите трупи на границата со Бугарија, каде што Византијците уништиле голем број тврдини во демонстрација на воена моќ, пред да се вратат на источниот фронт. Во обид да го смири Никифор и да понуди своја гаранција со добри намери, Петар ги испратил своите два сина, [[Борис II|Борис]] и [[Роман (цар на Бугарија)|Роман]] во Константинопол како заложници. Сепак, тој исто така испратил пратеници кај императорот [[Отон I (Свето Римско Царство)|Отон I]] во [[Магдебург]], можеби во обид да собере поддршка против Византија. Од своја страна, Никифор одлучил да го примени на Бугарија истиот вид притисок што го избрал Лав VI во неговиот конфликт со Симеон во 893 година. Во отсуство на сигурни сојузници [[Печенези]] во степата, тој го избрал кнезот [[Светослав I|Светослав]] од Киев, кого го поткупил да ја нападне Бугарија.{{sfn|Curta|2006|p=237}} Она што императорот го имал на ум, најверојатно, е дека ќе се случат голем број на упади на бугарска територија што ќе го турнат Петар на колена. Но, работите не се одвивале баш според планот. Русите пристигнале на Дунав во летото 968 година, ја разбиле бугарската војска и ги блокирале преостанатите трупи во Дристра ([[Силистра]]). Според руската [[Повест за минатите години|примарна хроника]], рускиот кнез „ја преместил својата резиденција“ во Бугарија и почнал да владее од „Перејаславец“. Локацијата на Перејаславец или Преславец („Мал Преслав“) е предмет на спор, но од описот на движењата на Светослав во Летописот и на византиските војски во византиските извори е сосема јасно дека градот се наоѓал на Долниот Дунав, најверојатно во северна [[Добруџа]]. Се чини дека Русите не влегле во внатрешноста на Бугарија и биле задоволни со контролирањето на долниот брег на Дунав и регионот на неговата делта. Ова беше доволно за да го убеди Петар да испрати пратеници во Константинопол и да побара мир. Овој пат, Никифор имал тешки услови, а не само зборови. Тој побарал депонирање на Петар од престолот и негова замена со неговиот син Борис, кој веднаш бил вратен во Бугарија за таа пригода.{{sfn|Curta|2006|p=238}} Како и неговиот дедо Борис I, Петар се повлекол во манастирот во близина на Преслав, каде што умрел набргу потоа на 30 јануари 969 година. Специјална служба му создале монасите од манастирот, кои први го употребиле епитетот „светец“ за поранешниот император. Портретот на Петар ќе се појавува на иконите од подоцнежните векови. [[Податотека:63-manasses-chronicle.jpg|мини|Инвазијата на киевскиот кнез Светослав во Бугарија]] Владеењето на Борис II започнало добро, бидејќи Русите се повлекле од Бугарија откако ја добиле веста за опсадата на [[Печенези]]те на [[Киев]]. Меѓутоа, штом Светослав ги „изгонил Печенезите во степите“, решил да се врати во Бугарија, овој пат заедно со своите сојузници Печенези и Маџари. Меѓутоа, во 969 година, Бугарите, кои во меѓувреме повторно ја зазеле тврдината Преславец, дале силен отпор против опсадата на Русите. По долга борба Преславец бил повторно заземен. Русите брзо се движеле и ги зазеле Преслав и Дристра, пред да ја преминат [[Стара Планина]] и да го нападнат Филипополис (денешен [[Пловдив]]) во Тракија. Во Преслав, Светослав го оставил Борис на власт, очигледно во обид да ја здобие бугарска поддршка за неговото сега отворено антивизантиско присуство во Бугарија.{{sfn|Curta|2006|p=239}} Новиот византиски император [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]] имал многу поагресивен пристап. Прво, тој го испратил во Тракија, [[Варда Склир]], кој извојувал голема победа против Русите во близина на Филипополис. Потоа, во пролетта 971 г., самиот император предводел војска од 40.000 преку Стара Планина, додека византиска флота од околу 300 бродови влегла во Дунав преку делтата за да ги нападне Русите од север. Искористувајќи го фактот што ниту еден планински премин не бил чуван, царот Јован брзо стигнал до Преслав, каде што ги победил Русите и го опколил градот. Византиските трупи упаднале во Внатрешниот град убивајќи повеќе Руси и заробувајќи ги Борис и неговото семејство. Преслав веднаш бил преименуван во Јоанополис по самиот император, а извесен Катакалон бил именуван за воен управител, за што сведочи неговиот печат. Во Дристра, плашејќи се од избувнување на локално востание, Светослав наредил да се погубат 300 првенци кога византиските трупи се појавиле под силните ѕидини на градот. Царот Јован ја ставил Дристра под опсада три месеци, пред да ги порази Русите во жестока битка што го принудила Светослав да бара мир. Царот се согласил да му дозволи на рускиот кнез да се повлече во Киев, но на враќање дома, Светослав бил нападнат и убиен од Печенези. Византијците ја зазеле Дристра, која ја преименувале во Теодорополис, по свети [[Теодор Стратилат]], за кој се вели дека се појавил во целосна воена опрема на својот бел коњ во текот на последната битка со Русите.{{sfn|Curta|2006|p=240}}[[Податотека:Tzimiskes returns.jpg|мини|десно|[[Борис II]] и неговиот брат [[Роман (цар на Бугарија)|Роман]] како пленици на императорот Јован Цимиски во 971 г.]]Триумфалното враќање на Јован Цимиски во Константинопол било внимателно исценирано за да го симболизира крајот на Бугарија. Според [[Лав Ѓакон]], по царот на бел коњ следела кола со икона на Пресвета Богородица и бугарските царски регалии заробени во Преслав, особено две круни, едната едноставна дијадема, другата круна со грб слична на оние кои Византиските императори ги носеле кога славеле победи. Борис го следел царот Јован на својот коњ. Кога пристигнале до [[Форум на Константин|Форумот на Константин]], симболично му биле одземени симболите на неговата царска власт.{{sfn|Curta|2006|p=240}} Царот Јован му ја посветил Борисовата круна на Бога во [[Црква Света Софија (Истанбул)|храмот на Божјата Премудрост]], а Борис, сега само обичен аристократ со бугарско потекло, во замена ја добил титулата ''магистрос''.{{sfn|Curta|2006|p=240}} Патријархот на Бугарија бил заменет со митрополит на Јоанополис, кој бил подреден на патријархот во Константинопол. Со овие настани е означен и крајот на Бугарското Царство и негово приклучување во рамките на Византија.<ref name="tsff">На капијама града y сусрет су му изашли највиши достојанственици цркве и Царства, певајући химне y славу цара, и пружили му круну и схиптар од злата и драгог камена. На позлаћеним кочијама y четворопрегу y којима ce иначе вози цар, била je икова Богородице коју je он лично донео из Бугарске, a испод ње лежале су одоре и дијадеме бугарских царева. Додека поворката влегувала во градот, зад кочиите јавал царот на бел коњ, накитен со сите царски обележја, а зад него пешки одел бугарскиот цар, Борис II, кого Цимискиј го заробил во Преслав. во црквата „Св. Софија“ византискиот цар ја положил сјајната круна на Бугарија на високиот олтар, ги дал знаците на првиот воен плен и своите благодарности. Потоа, пред насобраната толпа во главниот брод на црквата му наредил на бугарскиот цар да ги симне сите негови владетелски обележја и му доделил византиска дворска титула на магистер. Само во текот на една година (971) Јован Цимискиј постигнал воен триумф кому му нема рамен во средновековните анали на Балканот. Јаотстранил руската опасност која го загрозувала опстанокот на Византија во Европа, потворно ја утврдил северната граница на Дунав и ја повратил територијата која Аспаруховите Прабугари ја одзеле од Византија уште пред три века. За време на оваа сурова војна Бугарите беспомошно ги гледале двте најголеми воени сили на источна Европа како ce борат околу нивните земји. [http://en.wikipedia.org/wiki/Dimitri_Obolensky Димитри Оболенски ВИЗАНТИЈСКИ КОМОНВЕЛТ Превела Ксенија Тодоровић ПРОСВЕТА - БЕОГРАД 1996]</ref><ref>На запад, во ридовите и изолираните долини на Македонија, каде ни Русите ни Византијците не оделе за време на војната, царската власт била претежно номинална, па и понатаму живеела политичката традиција на соборената бугарска држава. И тому на тоа место по Цимискиевата смрт во 976 г. четирите синови на месниот македонски управник подигнале бунтовен бајрак. Најмладиот Самуил, ја искористил граѓанската војна во Византија која избила по смртта на Јован Цимискиј, и полека изградил држава чиј главен град град најпрвин бил на Преспанското Езеро, a потоа во Охрид. До крајот на векот оваа држава се проширила врз најголемиот дел на дотогашната бугарска територија меѓу Црното и Јадранскто Море, крај Србија сè до долното течение на Сава, Албанија, јужна (Егејска) Македонија, Тесалија и Епир. Димитри Оболенски ВИЗАНТИСКИ КОМОНВЕЛТ Превела Ксенија Тодоровић ПРОСВЕТА - БЕОГРАД 1996</ref><ref>Идеолошки, Самуиловото Царство било поврзано за старото Бугарско Царство, затоа и самите негови творци (Самуил и неговите наследници б.н) и Византија го нарекувале бугарско, бидејќи традициите за царство и патријаршија, освен во Византија, постоеле уште само во Бугарија (се мисли само за Балканот б.н). Самуил ги прифатил тие традиции и го презел наследството на Симеоновото и Петровото Царство (Првото Бугарско Царство б.н), кое паднало под ударите на Византијците. Всушност, неговото царство (на Самуил б.н) значајно се разликувало од Симеоновото и Петровото Царство, и по составот и по карактерот тоа било ново царство. Неговиот центар се преместил према југозапад и Македонија го сочинувало неговото јадро. Ако главната цел на Самуил би била воспоставување на стaрото Бугарско Царство, тој секако би се свртел кон бугарските земји и на прво место би се стремел да ги ослободи. Меѓутоа, интересот на Самуил кон старите бугарски земји бил впечатливо мал. Во текот на сите негови борби во областите источно од Сердика играле изненадувачки скромна улога, така што изворите скоро и не ги спомнуваат. Ексапнзијата на Самуиловото Царство било пред сè свртено кон југ, види Георгије Острогорски, Историја на Византија, Народна Књига Алфа, 1998.</ref><ref>Стјепан Антолјак: „Средновековна Македонија“ том 1, издание на Мисла, Скопје, 1985</ref><ref name="SDIV">''[http://www.scribd.com/doc/2945332/- Шарл Дил ИСТОРИЈА ВИЗАНТИЈСКОГ ЦАРСТВА] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090209032148/http://www.scribd.com/doc/2945332/- |date=2009-02-09 }}''</ref><ref name="SDIV" /><ref>''Владимир Чоровиќ, "Историја спрског народа", глава VI [http://www.rastko.org.yu/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/2_6_l.html Држава мачедонских Словена] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071214173525/http://www.rastko.org.yu/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/2_6_l.html |date=2007-12-14 }}, издание на страницата www.rastko.org.yu, Белград, 2001. {{sr}}''</ref><ref>''Бранко Панов, "Македонија низ историјата", "Менора", Скопjе, 1999, стр. 15.''</ref><ref>''"Историја на македонскиот народ", том 1 Македонија од праисториско време до паѓането под турска власт, Институт за историја, Скопjе, 2000, стр. 357.''</ref><ref>''Коста Аџиевски, Пелагонија во средниот век, скопје, 1994''</ref><ref>''Александар Атанасовски, Македонија и Македонците во делото на Никифор Григора - византиски историограф од XIV век. - Годишен зборник на Филозофски факултет - Скопје, Кн. 27 (53) Скопје 2000. Истото е објавено во: Славянскиј Сборник. Вѕпуск 6. Саратовскога университета 2003.''</ref> == Религијата на Прабугарите == [[Податотека:Rosette from Pliska.svg|мини|десно|[[Розета од Плиска]]]] Не се знае многу за традиционалните религиозни верувања и практики на Бугарите. Нашиот најдобар извор доаѓа од ''Responsa'' на папата [[Папа Никола I|Никола I]], долго пасторално писмо упатено до бугарскиот хан Борис-Михаел веднаш по неговото преобраќање во христијанството во 864 година. Некои дополнителни информации можат може да се добијат од прабугарските натписи, како и од кратките референци на византиските писци. [[Теофилакт Охридски]] во 11 век пишува дека пред 864 г. Бугарите го славеле сонцето, месечината и ѕвездите, а како жртва им принесувале кучиња. Тој исто така укажува дека тие верувале во многу богови и обожавале идоли. [[Теофан Исповедник|Теофан]] ги опишува жртвите принесени од [[Крум]] пред Златната Порта за време на [[Опсада на Цариград (813)|опсадата на Цариград во 813 г]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Byzantium and Bulgaria, 775–831|last=Sophoulis|first=Panos|publisher=Brill|year=2011|isbn=9789004206953|location=Germany|pages=79-89}}</ref> И покрај фактот што Бугарите почитувале бројни божества, прабугарските натписи, кои ја изразуваат официјалната идеологија на државата, експлицитно се однесуваат на само еден бог (''ὁ θεός''). Ова може да сугерира дека воинската аристократија стоела поблиску до хенотеизмот, термин што значи верување и можно обожавање на повеќе богови, од кои едниот е врховен. Со тоа што не го прецизирале неговото име, хановите очигледно се обиделе да го направат овој бог препознатлив и поистоветен за различни народи. Така, за населението на ханството што зборувало грчки, анонимниот бог што се повикува во титулата на бугарскиот владетел како давател на неговиот божествен мандат (''ὁ ἐκ θεοῦ ἄρχων'') веројатно е дека бил христијанскиот бог. Има добра причина да се верува дека во умот на канот и неговите благородници овој бог бил [[Тенгризам|Тангра]].<ref name=":0" /> Додека првично ова туркиско име го означувало физичкото небо, Тангра/Тенгри на крајот се појавува како небесен бог и врховно божество на многу номади од Централна и Внатрешна Азија. Во шестиот век Тангри станал тесно поврзан со Ашина, владејачкиот, „харизматичен“ клан на Туркиската империја, и заедно со него претставувал еден од основните извори на политичко единство. Ханот не бил само глава на државата, туку божествено назначен владетел, чиј небесен статус бил особено нагласен во ''Орхонските натписи''. Управувањето со земјата како одраз на управувањето со небото, авторитетот на ханот, теоретски, бил екуменски. Териториите, владетелите и народите можеби ''де факто'' биле надвор од неговата сфера на влијание, но, по волјата на Тангри, биле ''де јуре'' и потенцијално членови на неговата светска империја. == Администрација == Малку се знае за управата на раното Бугарско Царство; освен имињата на неколку бугарски титули; иако е невозможно да се извлечат многу заклучоци од нив, бидејќи е тешко да се каже кои титули претставуваат функции, а кои биле доделувани како почесни титули.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} [[File:Omurtag10 svik.jpg|thumb|right|150px|Грчки натпис со зборовите "канас&nbsp;бигиом&nbsp;оуртаг" (Канас(у)биги Омуртаг) во првите два реда. [[Плиска]], Бугарија.<ref name="inscriptions">Веселин Бешевлиев, Първобългарски надписи. 2ed. София 1992. Chapter: VI. Възспоменателни надписи, Inscription [http://macedonia.kroraina.com/vb3/vb_6.htm#66 No.66].</ref>]] Владетелот во сите негови натписи е Кан или Возвишениот Кан - ''κάνας'' или ''κάννας'', со епитетот ''ὐβιγή'' или ''ὐβηγη'' - збор кој јасно е од [[Кумански јазик|куманско потекло]] ''öweghü'' = висок, знаменит. Натписите честопати ја додаваат титулата ''ὁ ἐκ θεοῦ ἄρχων'', веројатно воведен од грчките писци, кои сметале дека тоа е неопходна квалификација за секој принц. Титулата Кан исчезнува по воведувањето на христијанството и словенската азбука, за да ја замени Кнез, а подоцна и Цезар, односно Цар.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} Главна класа на благородништвото биле ''[[болјар]]ите'' — ''βοιλάδες'' или ''βοηλάδες'' — име кое станало општо меѓу источните Словени. Во десеттиот век постоеле три класи на ''болјари'', шесте Големи Болјари, Надворешните Болјари и Внатрешните Болјари; во средината на деветтиот век имало дванаесет Големи Болјари. Големите Болјари веројатно го сочинувале доверливиот кабинет на Канот; Внатрешните Болјари веројатно биле дворски офицери, надворешните болјари провинциски офицери. Многу од поединците споменати на натписите од деветтиот век биле ''болјари''. И Кавкан Исбул и Багатур Цепа биле ''болјари''; а веројатно е дека болјарите биле цивилни службеници.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} Втората класа на благородништво, веројатно инфериорна, биле ''багаините''. Можно е тие да биле воена каста; но нивното име се среќава само во натписите, колективно (Во една прилика Омуртаг им дал подароци на своите ''болјари'' и ''багаини''), или поединечно каде што обично се поврзуваат со титулата багатур. Покрај овие чинови, скоро секој бугарски поданик што се споменува во натписите бил ''θρεπτὸς ἄνθρωπος'' на Канот. ''θρεπτοὶ ἄνθρωποι'' биле, без сомнение, витешки ред, номинално на телохранители на Канот.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} Титулата ''багатур'' — βαγατουρ или βογοτορ — се среќава неколку пати во натписите; бугарскиот генерал кој бил поразен во Хрватска во 927 година се викал Константин ''ἀλογοβοτουρ'', очигледно за ''ἀλο-βογοτουρ''. Овој збор е турскиот ''bagadur'', кој на руски се среќава како ''богатырь'' = херој. Веројатно претставувал воен чин. Префиксот ''ало'' може да значи „главен“.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} ''Колобрус'' — ''καλοβρός'' или ''κουλουβρός'' — што се наоѓа само во натписите, веројатно бил титула на чин, изведен од турскиот ''golaghuz'', водич. Болјарот Цепа бил исто така и колобрус како и багатур.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} ''Жупан'', се среќава како ''ζουπάν'' или како ''κοπάνος'' во натписите. И во двата наврати се споменува семејството на носителот на титулата. Кај јужните Словени генерално, жупан значел поглавар на племе; така што Успенски и Бури веродостојно го сфаќаат како поглавар на еден од бугарските кланови.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} Титулата ''таркан'' веројатно претставувала висока воена функција. Зборот има турско потекло; еден турски амбасадор во дворот на императорот [[Јустин II]] (околу 570 г. н.е.) бил наречен ''тагма'', ‘ ''ἀξίωμα δε αυτῷ ταρχάν ’''. Онегавон, кој се удавил во реката [[Тиса (река)|Тиса]], бил таркан; така таркан бил и жупанот Охсун. Кога [[Свети Климент Охридски|свети Климент]] пристигнал во Белград, бил пречекан од Боритакан „ ''τῷ τότε φυλάσσοντι''“, „''ὑποστράτηγος''“ на кан Борис. Боритакан мора да значи Таркан Борис; неговата позиција била јасно еквивалентна на царски стратег, т.е. тој бил воен гувернер на една провинција.{{sfn|Runciman|1930|p=286}} Најважниот воен чин на царството бил ''кавканот''. За време на владеењето на Маламир, Кавканот Исбул, ''παλαιὸς βοϊλᾶς'' (постар ''болјар?'') на Канот очигледно бил најважна личност после Канот во Бугарија. Тој изградил аквадукт на Канот на свој трошок и го придружувал Канот во битка, очигледно како негов главен генерал. Во 922 читаме дека Симеон бил придружуван од неговиот ''кавкан''.{{sfn|Runciman|1930|p=287}} == Поврзано == * [[Второ Бугарско Царство]] * [[Византиско-бугарски војни]] * [[Бугарско-унгарски војни]] == Наводи == {{наводи|2}} === Литература === * {{Citation |last1=Runciman |first1=Steven |title=A History of the First Bulgarian Empire |date=1930 |publisher=G. Bell & Sons |location=London}} * {{Citation |last1=V. A. Fine |first1=John |title=The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century |date=1991 |publisher=University of Michigan Press}} * {{Citation |last1=Curta |first1=Florin |title=Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250 |date=2006 |publisher=Cambridge University Press}} * {{Citation |last1=Marshall Lang |first1=David |title= The Bulgarians. From pagan times to the Ottoman conquest |date=1976 |publisher=Thames and Hudson}} * {{Наведена книга|title=Eastern Europe in the Middle Ages (500—1300)|last=Curta|first=Florin|publisher=Brill|year=2019|isbn=978-9-0043-4257-6|location=Leiden and Boston|pages=179-213|chapter=Conversion to Christianity: Moravia and Bulgaria}} == Надворешни врски == {{portal|Бугарска империја}} * [http://history.rodenkrai.com История на България] - факти, открития и снимки (с подкрепата на НБУ) [[Категорија:Поранешни држави на Балканот|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни царства|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни монархии во Европа|Бугарско Царство]] [[Категорија:Бугарија во 11 век|Бугарско Царство]] [[Категорија:Македонија во 11 век|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни словенски држави|Бугарско Царство]] [[Категорија:Историја на Бугарија]] [[Категорија:Поранешни царства во Европа]] [[Категорија:Прво Бугарско Царство| ]] q74wh2usjuoo4af0h6gzie6h5ba3gz1 5379049 5379044 2025-06-11T19:47:04Z Gurther 105215 Одбиени последните 2 промени (од [[Специјална:Придонеси/95.111.122.148|95.111.122.148]] и [[Специјална:Придонеси/Покровник|Покровник]]) и ја поврати преработката 5327777 на Buli 5379049 wikitext text/x-wiki {{Infobox Former Country | native_name = {{Nobold|{{unbulleted list|item_style=font-size:85%;|[[старословенски]]: Блъгарьско Цѣсарьствиѥ<br />[[бугарски]]: Първо Българско Царство}}}} |conventional_long_name = Прво Бугарско Царство |common_name = Бугарија |continent = Европа |region = Балкан |era = среден век |status = |government_type = Апсолутна монархија |religion =[[Тенгризам]] & [[Словенска митологија|Словенски паганство]]<br /><small>(681–864)</small> <br /> [[Православие]]<br /><small>(864–971)</small> |common_languages = [[Прабугарски јазик|Прабугарски]], [[Средновековен грчки јазик|Средновековен грчки]] <br /> [[Старословенски јазик|Старословенски]] <br /><small>(официјален од 893)</small> | |year_start = 681 |year_end = 971 | |event_start = [[Аспарух]] |date_start = |event1 = [[Христијанизација на Бугарија|Христијанизација]] |date_event1 = 864 |event2 = [[Симеон I]] |date_event2 = 893 |event_end = Распад |date_end = | |p1 = Прабугарија |flag_p1 = Monogram of Kubrat.svg |p2 = Византија |flag_p2 = Simple Labarum.svg |s1 = Византија |flag_s1 = Simple Labarum.svg |s2 = Самоилово Царство |flag_s2 = Coat of Arms of the Emperor of Bulgaria (by Conrad Grünenberg).png | |image_flag = |flag = |flag_type = | |image_map = Southeastern Europe Late Ninth Century.png |image_map_caption = Бугарија во време на владеењето на [[Симеон I Велики]], крај на {{римски|9}} век | |capital = [[Плиска]]<br /><small>(681–893)</small><br />[[Преслав]]<br /><small>(893–968/972)</small><br />[[Скопје]], [[Охрид]], [[Битола]]<br /><small>(до 971)</small> |currency = |leader1 = [[Аспарух]] (прв) |leader2 = [[Роман (бугарски цар)|Роман]] (последен) |year_leader1 = 681–700 |year_leader2 = 971 |title_leader = [[Хан]], [[Цар]] ''(Император)'' |deputy1 = |year_deputy1 = |title_deputy = | |stat_year1 = 9 век |stat_area1 = 400000 |stat_pop1 = 1 000 000 |stat_year2 = |stat_area2 = |footnotes = }} '''Првото Бугарско Царство''' или Дунавска Бугарија (нарекувано уште '''Прва Бугарска Држава''') — ханство, а од крунисувањето на [[Симеон I|Симеон I Велики]] за цар, и царство, на [[Прабугари]]те и [[Стари Словени|Словените]], кое постоело на [[Балкански Полуостров|Балканскиот Полуостров]] и неговите гранични делови од [[Југоисточна Европа]] од 681 до 971 година. Нејзин основач е ханот [[Аспарух]], којшто по распаѓањето на [[Стара Велика Бугарија]] доведува дел од прабугарските [[Племе|племиња]] во денешна [[Бесарабија]] и [[Добруџа]], ги потчинува месните словенски племиња и ја принудува [[Византија]] да му плаќа данок во 681 година. Во прво време, главниот град е во [[Онг'ла]], понатака се востановува во [[Плиска]], а кон крајот на 9 век во [[Велики Преслав]]. Најголемото територијално проширување Првата Бугарска Држава го достигнува во {{римски|9}} век, кога кон првоначалните територии по Долен [[Дунав]] се присоединети области во [[Тракија]] и [[Македонија (регион)|Македонија]], делови од денешните [[Албанија]], [[Србија]] и [[Романија]], а исто така и дел од северното црноморие (до река [[Днепар]]). Во текот на истиот период настапува централизација на државното управување, таа е придружена со процес на асимилација и консолидирање на разнородните [[Етничка група|етнички групи]] од населението во средновековната [[Бугари|бугарска]] [[народност]], чијшто јазик се развива врз основата на [[Словенски јазик|словенскиот]].<ref>Л. Иванов. [[wikisource:bg:История на България в седем страници|История на България в седем страници]]. София, 2007.</ref> Во текот на 864-866 година, за време на [[Борис I]], [[христијанство]]то станува државна религија, што води до значителни промени во културниот живот на државата и таканаречениот ''Златен век на цар Симеон''. Кај истиот владетел Бугарите праваат продолжителни, но безуспешни обиди да завладеат со главниот град на Византија [[Цариград]]. [[Византиско-бугарски војни|Византиско-бугарските војни]], заедно со инвазиите на [[Кнежевство Унгарија|Унгарците]] (Маѓарите), [[Печенези]]те и [[Киевски Рус|Русите]], водат до ослабување на бугарската држава и паѓање на главниот град Преслав под византиска власт во 971 година. == Почетокот == {{See also|Прабугари|Седум словенски племиња}} === Стара Велика Бугарија === Во 632 година ханот [[Кубрат]] успева да ги обедини [[Прабугари|прабугарските]] и [[Хуни|хунските]] [[Племе|племиња]], кои се наоѓаат под власта на [[Западнотуркиски ханат|Западнотуркискиот ханат]], во сопствена држава, наречена од византиските хроничари ''[[Стара Велика Бугарија]]''.{{Sfn|Marshall Lang|1976|p=36}} Со помошта на оскудните записи на ерменски и византиски летописци, се востановени приближно границите на таа држава: долното поречие на [[Дунав]] на запад, [[Црно Море|Црно]] и [[Азовско Море|Азовското Море]] на југ, реката [[Кубањ (река)|Кубањ]] на исток и реката [[Дон (река)|Дон]] на север. [[Податотека:Giudjenov Kubrat and his sons.jpg|лево|мини|''Кубрат и неговите синови.'' Слика на Димитар Ѓуџенов од 1926 година.]] Царството на Кубрат се распадна по неговата смрт ({{Circa|650 г.}}). Според византиските хроничари [[Теофан Исповедник|Теофан]] и [[Никифор I Цариградски|Никифор]], тој оставил завет на неговите пет синови да останат заедно во единство и меѓусебна солидарност; но набргу тие се разделиле и повеле дел од својот народ со себе, со што го забрзаа распадот на ''Стара Велика Бугарија''. Најстариот, [[Бајан]] или Батбајан, останал во Стара Бугарија. Вториот, [[Котраг]], го премина [[Дон (река)|Дон]] и се насели на далечната страна. Третиот, [[Аспарух]], го поминал Днепар со своите следбеници и привремено го поставил својот логор меѓу таа река и Дунав. Четвртиот син на Кубрат ги преминал [[Карпати|Карпатите]] и стигнал до [[Панонија]], каде што се ставил под власта на [[Авари|аварскиот хан]]. Петтиот заминал најдалеку од сите, пристигнувајќи со своето племе во Италија, во близина на Равена, каде што му се покорил на византискиот император. Треба да се додаде дека распадот на ''Стара Бугарија'' беше дополнително забрзан од налетот на [[Хазари|Хазарите]], кои подоцна го прифатиле јудаизмот и станаа доминантна сила во евроазиската степа.{{Sfn|Marshall Lang|1976|p=36-37}} === Населување на Бугарите на Балканот === {{See also|Битка кај Онгала}} Откако [[Аспарух]] ги преминал реките Дњепар и Дњестар, и се населил во близина на Дунав, каде што нашол соодветно место за живеење (на [[Прабугарски јазик|нивниот јазик]] наречено ''Онгала''), кое било тешко пристапно и непробојно за непријателите, затоа што од едната страна било мочурливо и непроодно, а од другата страна оградено со непристапни карпи.<ref>{{Наведена книга|title=Nikephoros' Short History [for the years 602-769 A.D.]|first=Nikephoros I of Constantinople|publisher=Dumbarton Oaks, Research Library and Collection|year=1990|isbn=9780884021841|location=Washington|pages=88-89|translator-last=A. Mango|translator-first=Cyril}}</ref> {{Maplink|frame=yes|frame-lat=45.300|frame-long=28.132|frame-align=left|zoom=6 |type=line|id=Q182445 |title=Line|stroke-width=3|stroke-color=#008000|description=[[Прут]] |type2=line|id2=Q1653|title2=Line|stroke-width2=3|description2=[[Дунав]] |type3=line|id3=Q208302|title3=Line|stroke-width3=3|stroke-color3=#0000FF|description3=[[Сирет (река)|Сирет]] |text=Онгала се наоѓала на мало подрачје кое граничело со реките Сирет, Прут и Дунав<ref name=":1" />}} Се смета дека ''Онгала'' се наоѓала на мало подрачје помеѓу реките [[Сирет (река)|Сирет]], [[Прут]] и [[Дунав]].<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Madgearu|first=Alexandru|date=2000|title=Recent discussions about "Onglos"|journal=Istro-Pontica. Muzeul tulcean la a 50–a aniversare 1950–2000|pages=343-48}}</ref> Според друго мислење се наоѓал на островот [[Певки]], во делтата на Дунав,{{sfn|Runciman|1930|p=25-26}} што е помалку веројатно. Аспаруховите Бугари биле бројни. ''Онгала'' бил само привремен центар, но веројатно имало и претходница во [[Добруџа]] и заден одред во [[Бесарабија]]. Не може точно да се прецизира и датумот на преселбата на Аспарух во ''Онгала''. Тоа морал да биде постепен процес кој се одвивал помеѓу 650 и 670 година. Во овој период Византија била зафатена во крвава [[Византиско-арапски војни|војна со Арапите]] во Азија, а во Европа со религиозните и дипломатски интриги со [[Монотелитизам|монотелитите]]; а во 668 г. убиството на западнољубивиот император [[Констанс II Ираклиј|Констанс II]] било проследено со краток бунт.{{sfn|Runciman|1930|p=26}} Но, до 679 г. тронот бил безбеден и арапската војна завршувала. Императорот [[Константин IV]] бил свесен за опасноста да дозволи нови освојувачи на Балканот да ги вознемират, или уште полошо да ги организираат Словените. Ордите на Аспарух морало да бидат натерани да се повлечат назад или да бидат уништени. Во 680 година Прабугарите, обединети со седумте словенски племиња и Северите, водат војна со [[Византија]] кај месноста [[Битка кај Онгала|Онгала]], и по поразот, Византија потпишува мировен договор со Бугарија во 681 година, со тоа што се задолжува да и плаќа годишен данок. По војната Бугарија ги опфаќа земјите од северното црноморие и реките Днепар и [[Днестар]] на исток до река [[Морава]] на запад, и од северните склонови на [[Стара Планина]] на југ до јужните склонови на [[Карпати]]те на север. Од југ сосед и била моќната Византија, од запад - [[Аварски каганат|Аварскиот каганат]], од исток - [[Хазари]]те, кои ги заземале териториите на Кубратова Бугарија. Главен град станала словенската крепост [[Плиска]]. === Борби за престолот === [[Податотека:Madara Rider.jpg|мини|лево|[[Мадарски коњаник|Мадарскиот коњаник]]]]Хан Аспарух починал веројатно некаде околу 700 година во битка со Хазарите од исток, 58 години откако се разделил од своите браќа. Го наследил [[Тервел]], неговиот син или можеби внук. Тој востановил директни политички односи со византиската власт, со тоа што неколкупати му помогнал на паднатиот император [[Јустинијан II]] да си го врати престолот. Заради таа помош ханот ја добил богатата и важна област Загоре, на југ од Стара Планина. Најголемиот успех на хан Тервел е победата над [[Арапи]]те, кои го [[Опсада на Цариград (717–718)|опсадиле]] [[Цариград]] во 717 година, што им ставило конечен крај на нивните обиди да проникнат во [[Европа]] преку [[Балкански Полуостров|Балканот]]. Неговата победа се споредува со постигнатата, многу години подоцна, победа над Арапите на Карл Мартел при [[Поатје]]. [[Податотека:First Bulgarian Empire by Asparuh to Kardam (680- 803).png|мини|Бугарското ханство од 680-803 год.]] По смртта на ханот Тервел, Бугарија навлегла во политичка криза, хановите се менувале речиси секоја година преку преврати и интриги, а врв на сето тоа е управувањето на ханот Умор - само 46 денови. Положбата се стабилизирала кон крајот на 8 и почетокот на 9 век, кога престолот го зазел ханот [[Крум]]. Од тој силен и енергичен бугарски хан започнува династијата на најсилно изјавените владетели на Првата Бугарска Држава, кои ја управувале речиси до самиот нејзин крај. Во 756 година императорот [[Константин V Копроним|Константин V]] изградил низа тврдини долж византиско-бугарската граница. Бидејќи овие тврдини ги прекршувале условите од претходниот договор, Бугарите барале компензација. Константин одбил и Бугарите, толкувајќи ги неговите постапки како непријателски, ја нападнале византиската територија само за да бидат разбиени од царските трупи. Ова беше првата од деветте војни меѓу Константин V и Бугарите. Овој пораз довел до соборување на бугарскиот хан. Повторно следела граѓанска војна, на крајот од која, во 761 или 762 година, на тронот дошол извесен [[Телец]]. Телец веднаш собрал војска, ја зацврстил својата граница со Византија, а потоа напредувал во Тракија. Константин V излегол да го пречека и по жестока [[Битка кај Анхијал (763)|битка]] Бугарите повторно биле разбиени. Се чини дека овој пораз е причина за новите немири во Бугарија кои довеле до соборување на Телец околу 764 година. Новиот хан, [[Сабин (хан)|Сабин]], се обидел да склучи мир со Византија, но бил обвинет дека ја предал земјата на Византијците и морал да пребега со своите роднини во Константинопол. Меѓутоа, набрзо мирот го склучил еден хан по име [[Паган (хан)|Паган]], но борбата за тронот продолжила. Во неколку наврати (од кои едниот во 766 година), Византија интервенирала со војски во име на нејзините кандидати. Кога интервенирала, империјата можела да ја наметне својата волја врз Бугарите, чија земја била во анархија. [[Податотека:771_CE,_Europe.svg|алт=Colour-coded map|мини|Политичка карта на Европа во 771 год.]] Во 770 [[Телериг]] станал хан. Меѓутоа, војната продолжила во 773 година кога Константин V успешно ги нападнал Бугарите. Истата година Бугарите упаднале јужно до Тесалија каде што биле запрени од Византијците. Хронологијата на овие два настани, како и причините се непознати. Изгледа дека следната година, во 774 година, Константин V планирал нов напад. Телериг му напишал на императорот велејќи дека можеби ќе треба да побегне во Константинопол; ''кому во Бугарија може да му верува?'' Константин наивно му испратил список на византиски агенти во Бугарија. Телериг ги заробил и ги погубил сите. Од оваа приказна дознаваме дека византиските разузнавачи биле активни и интервенирале во внатрешните работи на Бугарија. Константин V потоа започнал да ја планира својата следна кампања против Бугарите; сепак, неговата смрт на почетокот на кампањата значела крај на војната. Иронично, Телериг сепак морал да побегне од земјата, во 777 година; дошол на дворот на императорот [[Лав IV Хазар]], го примил христијанството и добил невеста, роднина на царицата [[Ирина (византиска царица)|Ирина]]. [[Податотека:Battle of Marcellae.png|лево|мини|[[Битка кај Маркели (792)|Битката кај Меркели (792)]]]] За време на владеењето на [[Ирина (византиска царица)|Ирина]] и нејзиниот син [[Константин VI Слепиот|Константин VI]] во Византија, за противник во Бугарија го имале ханот [[Кардам]] (777-802). Отпрвин, Византијците успеале да ја потиснат бугарската граница на север. Во 784 година, царицата Ирина напредувала од Анхиалус, далеку во внатрешноста до Береја (денешна [[Стара Загора]]), која таа ја обновила и ја нарекла ''Иренуполис''.{{sfn|Marshall Lang|1976|p=50}} Сердика, исто така, останала цврсто во византиски раце. Меѓутоа, во 792 година, Кардам му нанел катастрофален пораз на младиот Константин VI кај пограничната тврдина [[Битка кај Маркели (792)|Меркели]]. Византија повторно морала да плаќа данок на Бугарите, кои периодично ги зголемувале нивните барања со уценувачки закани за понатамошни напади. Во 797 година, приврзаниците на Ирина го ослепиле нејзиниот син Константин, а таа продолжила да владее сама.{{sfn|Marshall Lang|1976|p=50}} Во меѓувреме, во 790-тите, франечкиот крал, [[Карло Велики]], водел кампања против [[Авари|Аварите]]. Тој извојувал голема победа во 796 година (во која му помогнал и панонскиот хрватски кнез [[Војномир]]) и Франките станале господари над Хрватите од северна Далмација, Славонија и Панонија; франечките мисионери набрзо влегле во областа. Набрзо следел втор голем удар за аварската моќ, но овој пат од исток, под водство на новиот бугарски хан Крум. Како резултат на овие две победи, Франките и Бугарите наскоро дојдоа да имаат заедничка граница долж реката [[Тиса (река)|Тиса]], а Бугарите успеале да го прошират своето владение над територијата северно од Дунав до Карпатите. Аварите не исчезнале одеднаш. Западно од Дунав бил основан каганат, кој бил вазал на Франките и под христијански хан, а Франечките извори спомнуваат аварски пратеници кои го посетиле франечкиот двор помеѓу 805 и 822 година. Во 889 година се споменува дека Маџарите ги зазеле пасиштата на некои слободни Авари во долна Панонија. После тоа, изворите престануваат да ги спомнуваат Аварите; се претпоставува дека потомците на оние кои го преживеале унгарското освојување на унгарската рамнина во 890-тите биле апсорбирани од Унгарците. == Консолидација == {{Историја на Бугарија}} === Владеењето на Крум (803 - 814) === [[Податотека:52-manasses-chronicle.jpg|мини|лево|Ханот [[Крум]] го победил византискиот император [[Никифор I]] во [[Битка кај Плиска|битката кај Врбишкиот премин (811 г.)]], ''[[Константин Манасиј|Манасиева хроника]]'']] Бидејќи претходникот на [[Крум]], ханот [[Кардам]], успеал да се оттргне од византиските шпиони во Бугарија, тој најпосле имал можност да се зафати со офанзива на југ. Но пред тоа ги разбил остатоците од [[Аварски каганат|Аварскиот каганат]], кој попаднал под ударите на Франкската Империја на [[Карло Велики]]. Во териториите на Бугарија биле вклучени богатите солници на [[Трансилванија]], што и дозволило да се вклучи во напредокот на европската економија. Во 808 година Крум започнува походи по река [[Струма]], а во 809 година ја презема важната крепост Средец (денешна [[Софија]]). Во 811 година император [[Никифор I]] започнува поход против Бугарија, стига до нејзиниот главен град, Плиска, ја презема и ја опожарува. Сметајќи дека тоа е крајот на проблемите со Бугарите, се вратил назад за Цариград. Но утрината на 26 јули 811 година, за време на ноќевањето на армијата и императорот кај Врбишкиот проход, вооружената бугарска војска изненадно ги нападнала, ги исклала повеќето, и дури самиот император ја дочекал таму смртта. За прославувањето на победата Крум употребил чаша, направена од черепот на императорот Никифор, обкован со злато и сребро. [[Податотека:Europe 814.svg|лево|мини|Европа во 814 година]] Две години подоцна, во 813 година, Крум подготвил невиден дотогаш поход кон [[Цариград]]. Меѓутоа, неговата смрт на 13 април 813 година го спречило замисленото дело. Крум влложил големи усилби за закрепување на државата. Присоединил важни територии кон државата и наложил заеднички закони за сите поданици, за да осигури внатрешна стабилност. Законите биле строги и не правеле разлика меѓу [[Прабугари]], [[Стари Словени|Словени]] и други. Тоа била првата стапка кон обединувањето во една народност на различните по бит и култура етноси. === Владеењето на Омуртаг (814-831) === [[Податотека:ThomasTheRebelAndMourtagon.jpg|мини|лево|Со цел да го задуши востанието на [[Тома Славјанинот]] императорот [[Михаил II (Византија)|Михаил II]] се обратил за помош кај бугарскиот кан Омуртаг. Двете војски се судриле во 823 г.]] Неговиот наследник, [[Омуртаг]], склучил 30-годишен мировен договор со [[Византија]], и се зафатил со внатрешната ситуација на државата. Започнал со повторно изградување на главниот град, кој бил опожарен за време на походот на Никифор, изградил и укрепил редица градови. Ја зацврстил бугарската власт на северозапад, каде што Франките се обиделе да одделат 3 словенски племиња од Бугарија. === Омуртаг и христијанството === [[Податотека:Omurtag.jpg|мини|десно|Прогонство на христијаните од Омуртаг.<br>Десно: [[Адријанополски маченици|епископ Мануил]] проповеда на Бугарите.<br>Лево: Погубување на епископ Мануил.]] Омуртаг бил непријателски настроен кон христијанството, кое се чини дека се ширело во Бугарија, иако државата и поголемиот дел од владејачката класа останале пагани до покрстувањето на Борис во 864 година.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=107}} Ширењето на новата религија беше олеснето со влијанието на византиските бегалци и заробеници кои во голем број биле населени во Бугарија. Бугарските ''болјари'' биле непријателски настроени кон христијанството бидејќи тоа го загрозувало стариот поредок врз кој се засновале нивните привилегии. Се верувало дека секој болјарски клан, кој имал свој тотем, бил божествено воспоставен и од тука потекнува правото на секое семејство на високи позиции во државата и општеството. Така, може да се очекува дека болјарите извршиле притисок врз Омуртаг да дејствува против христијанската религија.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=108}} Омуртаг се чини дека чувствувал дека христијанството (со неговата хиерархија со седиште во Византија) е закана за бугарската независност. Тој веројатно ги гледал христијаните како византиски агенти и се чини дека верувал дека ако неговата држава стане христијанска, тоа нема да биде подобро од тоа да стане византиска колонија. Така тој ги прогонувал христијаните, веројатно исто толку затоа што ги гледал како царски шпиони, колку и за интересите на неговата религија. Познати се и примери на егзекуции на христијани. И покрај прогонството, религијата продолжила да се шири.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=108}} === Маламир, Пресијан и војната со Византија во 836 === Омуртаг починал во 831 година. Оставил три сина; најстариот, [[Енравота]], не успеал да се искачи на тронот. Тој бил преобратен во христијанство од еден од неговите робови и наскоро бил погубен кога одбил да се откаже од христијанската вера. Тронот му припаднал на најмладиот син, [[Маламир]], првиот хан со словенско име. Колку долго владеел е дискутабилно; некои научници сметаат дека тој владеел до 852 год., а други веруваат дека бил заменет со одреден [[Пресијан]], кој владеел од 836 до 852 година. Речиси ништо не се знае за периодот кога овие владетели владееле - ако воопшто станува збор за различни луѓе. [[Податотека:Philippi Inscription 1.JPG|мини|Натпис на Пресијан од Филипи]] [[Податотека:Bunchuk.png|мини|лево|Коњскиот опаш бил симбол до покрстувањето и се носел при секоја битка<ref>[[Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите|''Responsa Nicolai ad consulta Bulgarorum'']]. "''Наведовте дека досега, кога одевте во битка, ја носевте коњската опашка како свој воен амблем и прашувате што треба да носите сега на негово место. Што друго, се разбира, освен знакот на крстот? Зашто тоа е знакот со кој Мојсеј го разделил морето и го убил Амалик...''"</ref>]] Постојат три извори во врска со ова прашање: [[Константин Порфирогенит]] пишува за нападот на Пресијан врз Србите, во времето на кнезот [[Властимир]]. Пресијан го споменува со титулата ''архонт'', која не мора да се однесува на владетелот, но кога ја користи Константин, обично го има тоа значење. На пример, Константин ја користи титулата ''архонт'' и за хан Борис, кого го нарекува син на Пресијан, што значи дека титулата ''архонт'' укажува, но не докажува дека владетел бил Пресијан. Постојат и два натписи. Во првиот се наведува дека Грците го прекршиле мирот. Маламир со кавхан Исбул тргнал против нив, зазел неколку тврдини во Тракија, а потоа тргнал кон Филипи од кој Византијците побегнале. Вториот натпис наведува дека хан Пресијан го испратил кавхан Исбул против [[Смолјани|Смолјаните]] (словенско племе на византиска територија кај реката [[Струма]]), извојувал победа над христијаните и ги казнил за нивните престапи. Ниту еден од овие натписи не е датиран, но бидејќи од 816 до 846 постоел триесетгодишен мир, меѓу Бугарија и Византија, нарушен само со кратките судири во 836 година, повеќето научници заклучуваат дека овие натписи се од 836/37 год, што се совпаѓа со изјавата во првиот натпис дека Грците го прекршиле мирот. Тесната поврзаност на информациите во двата натписи, може да се види и во тоа што главната улога и во двата походи ја имал кавхан Исбул. Така, белгискиот византолог, Анри Грегоар, разумно предлага дека, бидејќи се знае само за една војна во овој период на мир, натписите се однесуваат на истата кампања и бидејќи би било чудно една иста кампања да биде водена од двајца владетели, се претпоставува дека Маламир и Пресијан се две имиња (словенско и бугарско) на еден ист човек. Ваквите двојни имиња се сосема вообичаени кај средновековните балкански народи. Овој логичен предлог, значи дека еден ист човек, Маламир-Пресијан, владеел од 831 до 852 година. Меѓутоа, други тврдат дека двата натписи се однесуваат на две различни кампањи во една иста војна, и дека Маламир бил заменет со Пресијан во 836/7 во текот на војната во одредено време помеѓу двете кампањи. Натписите се значајни и за споменувањето на кавхан Исбул, што покажува дека клучната позиција на кавхан сè уште ја држел човек со бугарско име, и покрај какво било словенизирање да се случило. Исбул имал неизмерно богатство. Друг натпис кажува дека платил за изградба [[Аквадукт|aквадукт]] што му го подарил на ханот. == Владеењето на Борис I (852-889) == === Проширувањето во Македонија === [[Податотека:Bulgaria under Presian.png|мини|десно|Проширувањето на Бугарија во времето на кан Пресијан. Според други научници тоа се случило во првите години од владеењето на Борис I.]]Во 846 година истекол бугарскиот мировен договор со Византија. Бугарите нападнале во Македонија покрај реката [[Струма]]. Веројатно, како што сугерираат некои научници, тие избрале момент кога империјата била вклучена во задушувањето на некои словенски бунтови. Сепак, постојат хронолошки проблеми за овие словенски востанија и не може да се покаже дека поголемо востание се случило во 846 година. Најпознатиот бунт меѓу Словените избувнал на [[Пелопонез]] за време на владеењето на [[Теофил (византиски цар)|Теофил]] (829-42). Словените се ослободиле и ја опустошиле областа пред да бидат покорени од византиски командант испратен таму со голема војска во раните години од владеењето на [[Михаил III Пијаницата|Михаил III]]. Се тврди дека походот на Византијците се случил веднаш по доаѓањето на Михаил, уште во 842 година. Ако е така, овој бунт би бил завршен многу пред истекот на бугарскиот договор во 846 година. ''Житието на свети Григориј Декаполит'' опишува словенски бунт во околината на Солун. Иако ова востание е датирано околу 846 г. од некои научници, Дворник, уредникот на житието на тој светител, верува во тоа се случило помеѓу 831 и 838 година. Во секој случај, без разлика дали во врска со словенските востанија или не, Бугарите извршиле инвазија на византиска територија во 846 година. Набргу потоа следело ново примирје.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Многу историчари веруваат дека овој поход од 846 година го означува и почетокот на бугарската експанзија во Македонија западно од Вардар. За жал, хронологијата на оваа експанзија (и на кој кан да му се припише) е непозната. Борис очигледно ја поседувал Македонија дури и западно од Охрид до 880-тите и, бидејќи немало бугарски војни против Византија по 860 година, очигледно е дека ''де факто'' бугарското владеење претходело на 860-тите години. Така, Бугарите или ја анектирале оваа територија во кампањата 846 година - анексија непризнаена од Византија - или анексијата се случила во подоцнежна кампања - непозната за нас - од Пресијан пред 852 година или од Борис после неговото пристапување на престолот во 852 година.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Во изворите е забележана само една кампања на Борис против Византија. Во изворот без датум, Теофан Континуат вели: „Борис дознавајќи дека една [[Теодора II|жена]] владеела во империјата станал похрабар и испратил гласници да кажат дека ги осудува договорите за мир и започнал кампања против територијата на империјата“. Хроничарот не наведува кои земји ги нападнал или дали стекнал територија. Но, можно е дел или цела Македонија да е освоена од Борис во ова време. Договорот, веројатно потпишан во 853 година, се чини дека го завршил овој конфликт и Борис останал во мир со империјата до околу 860 година, кога тој стапил во франкиски сојуз, веројатно главно насочен против растечката [[Велика Моравија|Моравска држава]]. Нема докази дека Бугарија тргнала во офанзива против Византија по 860 година. Така можеме да заклучиме дека бугарската експанзија во Македонија се случила во текот на една или двете од овие две кампањи - 846 и 852 година - иако византиското признавање на загубата на оваа територија дошла дури со договорот од 904 година со борисовиот син, Симеон.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} Горенаведениот аргумент претпоставува дека Византија ја вратила својата власт над западна Македонија во некој период од деветтиот век. Таков настан, иако често се претпоставува, не е документиран. Така, евентуално Западна Македонија можеби претставувала збир од ''[[Склавинии]]'' се до потпаѓањето под власт на Бугарија. Во овој случај, Бугарија едноставно би наметнала контрола над различни независни племиња - акт кој не е поврзан со војна со Византија, и кој можел да се случи во кое било време во деветтиот век.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=111}} === Пристапувањето на Борис I на власт === {{See also|Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите}} [[Податотека:TzarBorisDidacticGospelConstantinePreslavski.jpg|мини|лево|Минијатура која го прикажува Борис I.]] Во почетокот на управувањето на кнез Борис (852-889) Бугарија води неуспешни војни против [[Византија]] и Германското кралство. Борис решава да го прифати [[христијанство]]то како официјална религија за Бугарија, и по редица спорови и политички настани го прави тоа преку византиското духовенство во периодот 863-865. Актот на покрстувањето предизвикува пагански реакции и се стигнува до бунт, во кој педесет и два аристократски рода си заминуваат од главниот град, но се разбиени и казнети, убиени се сите членови на родот. По покрстувањето, Борис ја прима титулата кнез, како и името на својот крстител византискиот цар Михаил. На 29 август 866 година, набргу по задушувањето на бунтот, во Рим пристигнала амбасада од Бугарија, барајќи одговори на низа прашања за црковните практики, како и богослужбените книги и граѓанскиот законик. Се чини дека Борис испратил и друга амбасада кај [[Лудвиг Германецот]] за да го објави покрстувањето на Бугарите и да побара мисионери. Во ноември 866 година, папската мисија предводена од епископот [[Папа Формоз|Формоз од Порто]], кој подоцна станал и римски папа, заминала за Бугарија.{{sfn|Curta|2019|p=202}} Епископот со себе го донел одговорот на папата [[Папа Никола I|Никола I]] на прашањата на Борис во форма на [[Одговорите на папа Никола на прашањата на Бугарите|опширно писмо упатено до сите Бугари]], не само до нивниот владетел. 106-те поглавја од писмото се занимаваат со различни теми: од крштевањето и бракот до капењето, постот и разликата меѓу гревот и злосторството. Папата Никола го укорил Борис за строгата казна кон неговите ''болјари'': „постапи без сериозно да ја измериш работата.“ За прашањето пак за независната бугарска црква, неговиот одговор бил помалку директен: „Сега не можеме да ви дадеме дефинитивен одговор додека нашите легати, кои ги испраќаме во вашата земја, се вратат и ни кажат колку се бројни и обединети христијаните меѓу вас.“{{sfn|Curta|2019|p=202}} Нема многу описи на тогашните бугарски практики, што само делумно може да се реконструираат од одговорите на папата. Откупувањето на невестата, ритуалната жртва без пролевање на крв, употребата на камења со лековити својства и [[Амајлија|амајлии]], сексуалните табуа, и погребувањето на самоубијците, се само неколку погледи во претхристијанските верувања на Бугарите.{{sfn|Curta|2019|p=203}} Се чини дека папата бил изнервиран од она што тој го сметал за глупави прашања: „Она што сакаш да го научиш во врска со панталоните (''[[femoralia]]'') го сметаме за излишно. Зашто, не сакаме да се промени надворешниот стил на вашата облека, туку однесувањето на внатрешниот човек во вас.“ Еден одговор укажува дека во Бугарија постоеле специфични верувања за ритуалната чистота, бидејќи папата Никола детално се осврнува на прашањето „дали чист или нечист човек може да го носи или целива Господовиот крст и моштите.“{{sfn|Curta|2019|p=203}} [[Податотека:17-1735-H4A3D00Z.jpg|мини|Епископот [[Папа Формоз|Формоз од Порто]] одиграл значајна улога во покрстувањето на Бугарија]] Потребно било повеќе разјаснување за другите ритуални практики од поголемо политичко значење. Очигледно, во претхристијанска Бугарија, кога владетелот „седнува да јаде, обичај е никој, па ни неговата жена, да не вечера со него.“ Борис побарал сите негови поданици „да јадат на далечина, седнати на столчиња на нивото на земјата.“{{sfn|Curta|2019|p=203}} Папата Никола I забранува [[инцест]] (индикација дека сродството можеби не го спречувало бракот во паганска Бугарија) и [[полигамија]], тема за која тој дефинитивно се согласил со патријархот [[Фотиј I Цариградски|Фотиј]]. Неколку прашања во врска со теми како бракот на свештениците или положбата на рацете за време на молитвата укажуваат на тоа дека Борис веќе бил свесен за разликите во ритуалите меѓу западните и источните христијани. Меѓутоа, генерално, се чини дека Борис повеќе се интересирал за практиките, отколку за доктрината.{{sfn|Curta|2019|p=204}} Заедно со мисијата во Бугарија, папата Никола испратил уште една амбасада во [[Константинопол]] за што поагресивно да ја изрази папската осуда за изборот на Фотиј за патријарх. Пратениците никогаш не стигнале до Константинопол, бидејќи биле запрени на границата со Бугарија од страна на византиските власти, во околностите на конфликт меѓу Фотиј и Никола I. Не можејќи да преминат во Империјата, пратениците поминале извесно време во Плиска пред да се вратат во Рим. Се вели дека Борис многу го засакал најмладиот член на таа амбасада, [[подѓакон]] во базиликата [[Базилика Голема Богородица (Рим)|Санта Марија Маџоре]], кого сакал да биде поглавар на неговата црква.{{sfn|Curta|2019|p=205}} Меѓутоа, водечката улога на римската мисија во Бугарија ја имал бискупот Формоз од Порто. За само една година работа, под негово водство, мисијата успешно преобратила голем број луѓе. Охрабрен од тој успех, Формоз почнал да ракополага со свештеници и да осветува новоизградени цркви, со други зборови да се однесува како епископ на Бугарија, а не на Порто. Во овој момент, Борис побарал од папата да го назначи Формоз за поглавар на неговата црква. Но, непосредно пред или непосредно во почетокот на 868 година, Формоз бил отповикан од папата Никола. И другиот епископ на мисијата, Павле од [[Популонија]], се вратил во Рим.{{sfn|Curta|2019|p=205}} За да ги замени, новиот папа, [[Папа Адријан II|Адријан II]], испратил уште двајца епископи во Бугарија, Гримоалд од Бомарцо и Доминик од Тривенто. Друга папска амбасада ја преминала Бугарија во 869 година на пат за Константинопол, каде што требало да присуствува на соборот свикан од царот [[Василиј I Македонецот|Василиј I]] и патријархот [[Игнатиј I Цариградски|Игнатиј I]] за да се реши расколот со Рим.{{sfn|Curta|2019|p=205}} Меѓутоа, на враќање во Рим, папските пратеници не поминале низ Бугарија, бидејќи во меѓувреме самите пратеници на Борис што се појавиле пред тој синод поставиле многу вознемирувачко прашање, имено дали бугарските христијани му должат послушност на Рим или на Константинопол. Огорчен од четиригодишното папско запоставување, ако не и целосно отфрлање на неговото барање за архиепископ, Борис решил да се оддалечи од Рим и повторно да се сврти кон Константинопол. И покрај протестите на папските легати, патријархот Игнатиј I назначил архиепископ на Бугарија, на кој му била ветена значителна автономија. До 870 година, прашањето било решено во корист на Борис. Гримоалд, епископот на Бомарцо, бил протеран од Бугарија, а заедно со него и сите други членови на римската мисија кои сè уште биле во земјата. Во меѓувреме, првиот византиски архиепископ на Бугарија пристигнал во Плиска. Но, одлуките на синодот од 869/70 година не ги обесхрабриле папските напори за враќање на загубените позиции во Бугарија. Папата [[Папа Јован VIII|Јован VIII]] (872-882) напишал писма до грчките епископи и свештеници во Бугарија, до Борис и до неговиот дворјанин Петар и до друг човек кој се чини дека бил брат на Борис. Тој тврдел дека Бугарија била под Рим, а не под цариградска јурисдикција, го повикал Борис да се врати на послушност кон Рим и ги повикал неговите советници да го свртат својот владетел да се изјасни за Рим.{{sfn|Curta|2019|p=206}} [[Податотека:Old Basilica in Pliska 2.JPG|десно|мини|Големата базилика во [[Плиска]].]] [[Податотека:NHMB-Tombstone-cross-of-Anna-daughter-of-Knyaz-BorisI-10centuryAD-replica.jpg|мини|десно|Двојазичната словенско-грчка надгробна плоча на [[Ана (ќерка на Борис I)|Ана]], ќерката на кнез Борис]] По доаѓањето на учениците на [[Кирил и Методиј]] во Бугарија, кои ја донесуваат словенската писменост, Борис го прогонува византиското духовенство и започнуваат проповеди на [[старословенски јазик]], кој станува официјален во државата. Во 869-870 Четвртиот вселенски собор решава да ги исклучи бугарските епархии од Цариградската црква, и на тој начин се создава независна (автокефална) Бугарска архиепископија. По напуштањето на световната власт, Борис Михаил оди во манастир, од каде го продолжува црковното дело. === Владимир Расате и обидот за враќање во паганство === Од неговата жена, со крсно име Марија, Борис имал шест деца — Владимир, Гаврил, Симеон, Јаков, Еупраксија и Ана. Гаврил веројатно умрел млад, а веројатно и Јаков; Еупраксија и [[Ана (ќерка на Борис I)|Ана]] станале калуѓерки; [[Симеон I|Симеон]] влегол во црквата; а [[Владимир Расате|Владимир]] требало да го наследи татко му на престолот. Владимир бил престолонаследник предолго време. Сигурно се приближувал кон својата четириесетта година, бидејќи го придружувал својот татко во српската војна (853 г.) во старите пагански денови. И, како и сите нетрпеливи престолонаследници, тој бил исполнет со дух на противење на политиката на неговиот татко. За внатрешните работи за време на неговото владеење знаеме малку, освен дека тој добил амбасадори од германскиот крал [[Арнулф Корушки|Арнулф]] во 892 година.{{sfn|Runciman|1930|p=133}} Се чини дека веднаш штом Борис се повлекол од светот во неговиот манастир, новиот Кан ги разбранувал сите реформи што ги спровел неговиот татко. Старата бугарска аристократија, која Борис толку цврсто ја отсекол, повторно пораснала до ефективна висина; а Владимир потпаднал под нејзино влијание. Болјарите не го сакале христијанството што Борис го вовел, со неговите строги и автократски тенденции. Спротивно на тоа, дворскиот живот станал екстравагантен и развратен, па дури имало и официјален обид за повторно воведување на старите пагански обреди и идолопоклонство. Но, Владимир и неговите ''болјари'' сметале дека Борис повеќе го нема. И покрај тоа што бил во својот манастир, Борис, знаел што се случува надвор. Четири години ги оставил да владеат; а потоа, кога видел дека неговото животно дело е премногу сериозно загрозено, повторно се појавил. Неговиот престиж на светец бил огромен; со помош на неколку постари државници лесно ја запоседнал власта. Повторно на власт, тој ги жртвувал своите татковски чувства за доброто на својата земја. Владимир бил симнат од тронот и ослепен, и така исчезнува од историјата.{{sfn|Runciman|1930|p=134}} === Преславскиот собор === {{See also|Преславски собор}} Ова бил последен обид за враќање на паганството. Тоа беше осудено да пропадне; никој не можел да очекува од ниската и средната класа да се вратат во посурова и поугнетувачка религија по налог на полутуѓи господари, а самите господари биле водени повеќе од политички отколку од духовни мотиви. На Борис му требаше само повторно да се појави за да предизвика колапс на целата таа работа. Но, тоа било прилично деликатна ситуација за него. Со симнувањето од тронот на својот син, тој го спасил христијанството, но го загрозил неговиот план. Тој дејствувал претпазливо. Свикувајќи [[Преславски собор|народен собор]] од целото негово царство (кој бил присутен на овој собор не можеме да кажеме - веројатно од дворското благородништво, провинциските гувернери или нивните претставници, црковните власти и кој било друг истакнат граѓанин), тој го оправдал своето мешање врз основа на религијата, а потоа им заповедал да го прифатат за свој монарх неговиот помлад син, монахот Симеон.{{sfn|Runciman|1930|p=134}} [[Податотека:Preslav fortress 9.jpg|мини|десно|Преславската тврдина]] Во исто време, тој ја искористил можноста од присуството на Соборот да ја заврши својата последна голема реформа. Семето што [[Свети Климент Охридски|Климент]] го сеел во Македонија - дело непрекинато, се чини, од владеењето на Владимир - и што Наум го сееше поблиску до престолнината, доволно се вкорени; беше време да се замени грчкиот јазик со словенски низ целата бугарска црква.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Имаше неколку причини за да се направи ова сега; веројатно е дека имало празнина во бугарската архиепископија; можно е грчкото свештенство да било премногу тесно поврзано со дворската аристократија; и, секако, тоа бил добар момент за мерка што може да не ѝ се допадне на Империјата - [[Василиј I Македонецот|Василиј]] и [[Фотиј I Цариградски|Фотиј]] биле мртви, а императорот [[Лав VI Мудриот|Лав]] и неговиот брат Патријархот [[Стефан I Цариградски|Стефан]] биле премногу рамнодушни и слаби за да се спротивстават на исполнувањето на движењето што дури и нивните големи претходници го сметале како неизбежно. Освен тоа, пресметал Борис, спроведувањето на словенскиот како единствен национален јазик во Бугарија засекогаш ќе ја потопи свесната ексклузивност и супериорност на старите Бугари. „''Децата на Хуните''“ требало да го изгубат својот идентитет; Бугарски требало да значи сега подеднакво Словен и Бугарин, кој било поданик на бугарскиот монарх - кој повеќе не бил возвишениот Кан, туку Кнезот, словенски принц.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Со промената на јазикот, веројатно е дека е завршена организацијата на Бугарската црква, за да одговара на новата состојба на нештата. Веќе некое време земјата била поделена меѓу седум митрополити под јурисдикција на архиепископот на Бугарија - митрополитите на Дристра, Филипополис, Сердика, Провадија, Маргум (или Морава), Брегалница и Охрид.{{sfn|Runciman|1930|p=135}} Повеќето од нивните епархии претходно биле создадени, особено оние во Источна Бугарија; Брегалничката епархија била создадена во 889 година. Охридската епархија веројатно сè уште не била формирана - Македонија сè уште била премногу дива. Но, мисионерското дело на Климент веќе било доволно напреднато за да му се создаде епископија. Станал епископ на двојната столица Дебрица (Дрембица) и Белица, два мали града меѓу Охрида и Прилеп. Подоцна нивната важност била засенета од Охрид. [[Податотека:Bulgaria - Shumen Province - Veliki Preslav Municipality - Town of Veliki Preslav - Veliki Preslav Medieval Palace Complex - Panoramic.jpg|мини|десно|Палатата во Преслав]] Во врска со овие црковни реформи била направена уште една голема промена. Јосиф, новиот архиепископ бугарски, имал архиепископско седиште не во Плиска, туку во Преслав. Престолнината била преместена. Плиска, старата хунската престолнина, со сеќавањата на големите Канови - незнабошци , повеќе не била соодветна. Христијанскиот кнез требало да живее во Преслав, блиску до манастирот Пантелејмон и школата на [[Свети Наум Охридски Чудотворец|Наум]]. Кога сето тоа било направено, Борис се вратил во својот манастир. Неговата работа сега навистина била завршена. Порано, прерано се повлекол. Но, овој пат бил сигурен. Тој можел веќе засекогаш да се посвети на религијата; ниту пак би ѝ помогнал на својата земја да ја спаси со своите молитви. Тој веќе беше ѝ помогнал доволно - доволно за вечно да се почитува неговото име како најголем од сите нејзини добродетели.{{sfn|Runciman|1930|p=136}} == Симеон I и Петар I == [[Image:St. Theodor.jpg|мини|десно|Керамичка икона на [[Теодор Стратилат|Св. Теодор Стратилат]], Преслав, околу 900 г.]] [[File:RizMap09.jpg|thumb||left|240 px|Бугарија за време на цар Симеон I.]] [[Симеон I]] го продолжува црковното и просветителното дело на својот татко Борис I, со тоа што засилено го помага книжевното дело во главниот град, основа книжевни центри во целата држава и сам пишува за просветителската заедница во Преслав.<ref>Robert Fossier, Janet Sondheimer - „The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages: 350-950“, Cambridge University Press, 1997, стр. 370</ref> На надворешна сцена постигнува множество на воени успеси, со тоа што успева да ја рашири територијата на Бугарија на југ скоро до Коринт, а на запад ги достигнува земјите на денешна [[Албанија]]. На југоисток териториите достигнуваат до Одринското поле, опфаќајќи го и северниот дел на Дарданелскиот премин. Симеон си поставува за цел создавање на Бугарско-византиско Царство, која откако не успева да ја постигне преку дипломатски начини (морало да биде објавен за регент (василиопатор) на малолетниот император на [[Византија]], но царицата-мајка го спречила договорот), се обидува со војна. Води преговори со [[Арапи]]те за военоморска помош при напад против [[Цариград]], но првиот пат делегацијата била одвлечена од пирати и продадена како робови во Цариград, а вториот пат не се доаѓа до ништо суштествено. === Војната со Византија (894-97) === Бугарската трговија доживеала процут во времето на цар Симеон. Главната дејност во земјата било земјоделството, а веројатно бугарските житарки и добиток помогнале да се прехранат царските градови на брегот, па и самиот Константинопол. Рудата се ископувала, а со тоа се зголемиле кралските приходи. Згора на тоа, бугарските владенија лежеле на главни трговски патишта. Трговија што минувала меѓу степите на Русија и Константинопол се одвивала по западниот брег на Црното Море; но дел од неа поминувала по копно преку Преслав и Адрианопол, а дел преку Дристра до Солун. Имало уште еден трговски пат, речиси подеднакво важен, кој не можел да ја избегне Бугарија; тоа било рутата од Централна Европа, која на Балканскиот полуостров влегувала во Белград и, како и железницата денес, се разделувала кај Ниш, едниот крак водел низ Сердика (Софија) и Филипополис до Адрианопол и Константинопол, а другиот продолжувал на југ до Солун. Тоа значело постојан проток на стока што минувал низ Бугарија и на својот пат ги збогатувал бугарските трговци или грчките и ерменските поданици на царот.{{sfn|Runciman|1930|p=144}} [[Податотека:Bulgarians defeat Byzantines under Krenites and Kourtikios.jpg|мини|Победата на Бугарите над византиската војска предводена од Прокопиј и Куртициј во Тракија.]] Уште од времето на Тервел, трговијата меѓу Бугарија и Империјата била внимателно организирана, а сега веќе Бугарите имале дозвола да престојуваат во Константинопол (веројатно во квартот Свети Мамас, заедно со руските трговци) каде што ја носеле својата стока. Меѓутоа, една интрига во Царскиот двор во 894 година резултирала со тоа што двајца грчки трговци, Ставракиј и Козма, обезбедиле монопол над бугарската трговија. Тие не само што успеале да стават тешки давачки за стоката, туку и инсистирале на преместување на бугарскиот пазар во Солун - било полесно да се управува со корупцијата подалеку од престолнината. Сето тоа природно ги вознемирило Бугарите и тие се пожалиле на Симеон, а тој веднаш се застапил за нив пред царот [[Лав VI Мудриот|Лав VI]]. Но, нечесните грчки трговци биле под заштита на [[Стилијан Зауца]], ''василеопаторот'', семоќниот тест на императорот; затоа Лав ја игнорирал амбасадата на Симеон и скандалот продолжил. Симеон тогаш решил да прибегне кон оружје и се подготвил да ја нападне Тракија. Главните царски војски, под Никифор Фока, биле отсутни на Исток борејќи се со [[Сарацени]]те; Лав можел да испрати против напаѓачите само неискусни трупи, под водство на Прокопиј Кренит и Ерменецот Куртициј. И двајцата генерали биле убиени во битка. Бугарите потоа напредувале низ Тракија кон самата престолнина.{{sfn|Runciman|1930|p=145}} [[Податотека:Honfoglalas.gif|мини|Мапа на движење на Маџарите. Забележете дека не е потврдено каде завршувала северната граница на Бугарската империја.]] Лав следователно прибегнал кон дипломатија. Истата година тој испратил амбасада во Ратисбон кај кралот Арнулф - веројатно уште пред да избие војната, како одговор на амбасадата на Арнулф кај Владимир во 892 година - но неговиот амбасадор не бил добро примен. Но, сега тој имал далеку подобар план. Уште од деновите на Омуртаг, дивите Маџари биле воспоставени на степите до бугарската граница на реката [[Днестар]], ако не досега и до [[Прут]]. Во 895 година го испратил ''патрицијот'' Никита Склер во маџарските населби и им предложил на маџарските поглавари [[Арпад]] и [[Курсан]] да ја нападнат Бугарија; тој ветил дека ќе испрати бродови за да ги пренесат преку Дунав. Маџарите со задоволство се согласиле, особено затоа што се чувствувале донекаде притиснати на нивните источни граници од една уште подива нација, Печенезите; дале заложници и договорот бил склучен.{{sfn|Runciman|1930|p=145}} Тогаш Лав го повикал Никифор Фока од Азија и ја опремил царската флота под адмиралот Евстатиј. Сега кога Симеон требало да се справи со Маџарите, Лав повеќе би сакал да не се бори; тој не сакал да ја зголемува моќта на Маџарите на сметка на бугарската, а освен тоа, не сакал да се бори со истоверци како и неговиот народ. Затоа го испратил ''квесторот'' Константинациј да го предупреди Симеон за претстојната инвазија на Маџарите и да предложи мировен договор. Но Симеон бил сомничав; тој во Константинопол научил колку суптилна може да биде царската дипломатија и веројатно не поверувал во приказната за Маџарите. Константинациј бил ставен во притвор, а одговор не бил вратен.{{sfn|Runciman|1930|p=146}} [[Податотека:HungariansPursueBulgarians.jpg|лево|мини|Повлекување на Симеон во тврдината Дристра ([[Силистра]]).]] Симеон набрзо се уверил. Додека се подготвувал да се пресретне со Никифор Фока во Тракија, му дошла вест дека Маџарите пристигнале. Тој побрзал на север да ги пречека, но бил поразен. Во очај се повлекол во тврдината [[Дристра]]. Маџарите напредувале, ограбувајќи и уништувајќи. Пред портите на Преслав се сретнале со Никифор Фока, на кого му продале бугарски заробеници во илјадници. Бугарите биле во очај. Тие испратиле кај Борис во неговиот манастир да побараат совет; но тој можел да предложи само тридневен пост и се понудил да се моли за својата земја.{{sfn|Runciman|1930|p=146}} Ситуацијата била спасена со многу помалку угледни средства - со дипломатската измама на Симеон. Кога ја сфатил сериозноста на својата положба, испратил преку Евстатиј да побара мир од царот. Лав бил среќен што се согласил. Тој им наредил на Фока и Евстатиј да се повлечат и го испратил ''магистерот'' [[Лав Хиросфакт]] да преговара за условите. Токму тоа го посакувал Симеон. Кога пристигнал ''магистерот'' Лав, тој бил задржан под стража во тврдината Мундрага: додека Симеон, ослободен од половина од неговите непријатели, тргнал да ги нападне останатите, Маџарите. Во голема битка успеал да ги победи и да ги истера назад преку Дунав. Борбата била толку крвожедна што дури и Бугарите се вели дека изгубиле 20.000 војници. Победнички над Маџарите, Симеон го известил ''магистер'' Лав дека неговите услови сега вклучуваат ослободување на сите бугарски заробеници неодамна купени од Фока од Маџарите. Несреќниот амбасадор, кој во меѓувреме не можел да комуницира со царот, се вратил во Константинопол, за да види што може да се направи.{{sfn|Runciman|1930|p=147}} Лав посакал мир и бил подготвен да се откаже од затворениците. Симеон чекал додека не му бидат вратени сите затвореници, а потоа, под изговор дека некои се задржани, повторно се појавил со полна сила на тракиската граница. На новиот царски командант, Лав Катакалон, му недостасувала способноста на претходниот, Фока. Тој пристигнал со главната царска војска кај Булгарофигон и бил тешко поразен. Следеле натамошни преговори. Договорот бил склучен во 897 година, а Византија се согласила да плаќа годишен данок на Бугарија.{{sfn|Runciman|1930|p=148}} Симеон умира ненадејно на 27 мај 927 година<ref>Златарски, Васил, История на българската държава през средните векове, том 1, част 2, Академично издателство "Марин Дринов", София 1994, ISBN 954-430-299-9, с. 513</ref> во разгор на подготвувањата за опсада на Цариград. Пред својата смрт, тој се објавува за "Цар самодржец на сите Бугари и Ромеи", се титлува со титулата "цар", која била еднаква на императорската, и го објавува бугарскиот црковен поглавар за патријарх - највисокиот ранг во Источната православна црква.<ref>John V. Fine - "The Early Medieval Balkan", University of Michigan Press, 1991, стр. 155</ref> По неговата смрт на престолот седнува син му, [[Петар I (Бугарија)|Петар I]]. Тој склучува мир со Византија, кој официјално му ја признава царската титула и патријаршкиот ранг на [[Бугарска православна црква|Бугарската црква]].<ref>Robert Bideleux, Ian Jeffries - „A history of Eastern Europe“, Taylor & Francis, 2007, стр. 66,</ref> За време на управувањето на Петар, Бугарија навлегува во криза, најмногу заради нападите на [[Киевски Рус|Руси]] и [[Кнежевство Унгарија|Унгарци]] од север. Започнува распространувањето на ереси, најпозната од која била [[богомилство]]то, по името на својот водач - поп Богомил.<ref>Milan Loos - „Dualist heresy in the Middle Ages“, Springer, 1974, стр. 50</ref> Тоа станува основа и на албигојството, кое се појавило подоцна во јужна [[Франција]], како и на [[катарство]]то. === Појава на Богомилството === {{Main|Богомилство}} [[Податотека:Bogomilist expansion.svg|мини|десно|Развојот на богомилството и другите еретички движења во Европа]] Трите главни извори за богомилите во Бугарија се: писмо од цариградскиот патријарх [[Теофилакт Цариградски|Теофилакт]] до цар Петар, напишано околу 940 година; трактат против еретиците напишан од [[Презвитер Козма]] (веројатно напишан околу 970 година) и едиктите на црковниот синод одржан под цар Борил во 1211 година кој ги осудил богомилите.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=172}} Писмото на Теофилакт е напишано како одговор на писмо (кое денес не постои) од цар Петар кој побарал совет од патријархот, кој бил чичко на неговата жена [[Ирина Лакапина|Ирина]], како да постапи со новопојавената [[ерес]]. Забелешките за еретичките верувања веројатно се извлечени од првичното писмо на Петар. Патријархот се осврнува на на новопојавената ерес без да ја именува. Тој тврди дека еретиците веруваат во два принципи, од кои првиот ја создал светлината и невидливиот свет, а вториот темнината, материјата и човечкото тело. Еретиците го отфрлале [[Стар завет|Стариот завет]], бракот, репродукцијата, и учењето за Христовото воплотување; за нив велеле дека настанале од злобниот принцип (ѓаволот). Ереста е античка, но новопојавена, мешавина од [[манихејство]] и [[павликијанство]].{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} Павликијанството била источна ерес, генерално прикажувана како дуалистичка, но неодамна се покажало дека е [[Адопционизам|адопционистичко]] движење. Адопционистите верувале дека Христос бил едноставно човек додека не бил ''посвоен'' од Бога и по благодатта станал божествен во времето на неговото крштевање. Павликијаните живееле во големи концентрации во Ерменија и источна Анадолија. Со текот на годините голем број од нив биле преселени од страна на императорите на Балканот за да ги растурат нивните концентрации на исток и исто така да ја бранат тракиската граница бидејќи биле одлични воини. Многумина биле населени во регионот на Филипополис (денешен Пловдив) во близина на бугарската граница. На Павликијаните генерално им се припишува голема улога во создавањето на богомилството. Ако Павликијаните навистина биле дуалисти, таквата улога е можна; сепак, ако биле адопционисти, тогаш треба да се бара автохтоно потекло за богомилството.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} Најдетален извор за [[богомилство]]то е трактатот на презвитер Козма, кој од прва рака ги знаел и ја имал предноста да е несофистициран теолог, бидејќи повеќето византиски антиеретички трактати имаат тенденција да ги нарекуваат ересите со класичните имиња и потоа да му дадат на читателот мешавина од нови и релевантни, како и класични и нерелевантни верувања кога дискутираат за нивните следбеници. Козма вели дека за време на владеењето на Петар, поп по име [[Поп Богомил|Богомил]] (но за волја на вистината ''Богонемил'') проповедал ерес во бугарските земји.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=173}} За нив презвитер Козма вели: „Однадвор, еретиците изгледаат како јагниња; тие се нежни, скромни и тивки; тие не зборуваат залудни зборови, не се смеат и не се однесуваат на таков начин што ќе се разликуваат од вистинските христијани. Но, внатре тие се грабливи волци. Кога ќе ги најдат неуките, го сеат пијанството на нивното учење и ги хулат доктрините што ги пренесува Светата Црква. Еретиците не ги почитуваат [[Икона|иконите]], туку ги нарекуваат идоли. Еретиците се потсмеваат на моштите на светиите и нè исмеваат кога ние им се поклонуваме. Тие одбиваат да им оддаваат почит на светците и ги презираат чудата Божји како што ги предизвикуваат моштите на светите преку силата на Светиот Дух; тие велат дека чудата не се случиле по Божја волја, туку од ѓаволот кој ги тера да ги заведуваат луѓето. Тие тврдат дека не Бог, туку ѓаволот бил творец на видливиот свет. Тие прашуваат како може да се обожава крстот? На него Евреите го распнаа Божјиот Син. Затоа крстот е непријател Божји. Тие ги учат своите приврзаници да го мразат, велејќи дека ако некој го убил синот на кралот со парче дрво, дали тоа дрво ќе му биде драго на кралот? Причеста не била воспоставена по Божја заповед, а [[евхаристија]]та всушност не е тело Христово, туку едноставна храна како и секоја друга. Тие не веруваат дека зборовите на свештениците се осветени од Бога. Ако свештениците се осветени, зошто тогаш не живеат како што треба?{{sfn|V. A. Fine|1991|p=174}} Тие се противат на свештениците, црквите, молитвите (освен на [[Господова молитва|Господовата молитва]]) и го отфрлаат Мојсеевиот закон и книгите на пророците. Тие не ја почитуваат [[Дева Марија]]. Тие не го прифаќаат Стариот Завет, туку само Евангелијата. Тие живеат не според Мојсеевиот закон, туку според онаа на Апостолите. Тие го прават ѓаволот творец на луѓето и на целото божествено создание; некои го нарекуваат паднат ангел. (Козма потоа прави да изгледа дека го обожаваат ѓаволот бидејќи го направиле творец.) Тие велат дека по волја на ѓаволот постои сè - небото, сонцето, ѕвездите, воздухот, земјата, луѓето, црквите, крстот и сè што се движи по земјата. Тие веруваат дека Господ има два сина, Христос постариот и ѓаволот помладиот. Тој, ѓаволот, им заповеда на луѓето да земат жени, јадат месо и пијат вино. Тие се нарекуваат жители на рајот; тие ги одбиваат сите животни радости не со апстиненција како што правиме ние [православните монаси] туку затоа што тие тврдат дека овие дела се нечисти. Тие се молат, затворајќи се во своите домови, четири пати на ден и четири пати во текот на ноќта. Тие веруваат дека луѓето, а не Бог, ги воспоставил обредите и практиките на Црквата и на христијаните; и дека нив ги нема во евангелијата. Еретиците не празнуваат црковни празници. Тие не го одбележуваат споменот на мачениците и светителите. Тие си ги исповедаат своите гревови еден на друг и практикуваат исповед меѓу себе. Ги учат своите приврзаници да не се потчинуваат на власта; ги клеветат богатите; ги мразат царевите; ги исмеваат своите претпоставени и ги навредуваат нивните господари.“{{sfn|V. A. Fine|1991|p=175}} Оваа ерес се проширила од Бугарија во Византија каде привлекла многу интелектуалци и се развила во многу посуптилно теолошко движење. Во секој случај, богомилската секта која се појавила во времето на Петар траела низ историјата на средновековна Бугарија, за последен пат да се слушне за неа во Трново - престолнината на Втората бугарска империја - во средината на XIV век.{{sfn|V. A. Fine|1991|p=179}} === Падот на Бугарија === {{See also|Инвазија на Светослав I во Бугарија}} По мирот од 927 не се променило многу во односите меѓу Бугарија и Византија. Меѓутоа, кога бугарските пратеници дошле во Константинопол да го соберат годишниот данок, тие биле пречекани со луто отфрлање од императорот [[Никифор II Фока]], кој штотуку се вратил од победничкиот поход против Арапите. Византискиот цар го обвинил Петар дека дозволил Маџарите да ја преминат Бугарија на нивниот пат кон византиските територии, обвинение кое можеби се однесува на настан раскажан од Лиутпранд од Кремона, кој пристигнал во Константинопол три години подоцна. Според Лиутпранд, во одреден момент по доаѓањето на Никифор на власт во 963 г., група од 300 Маџари заробила 500 поданици од околината на Солун и ги пренела во Панонија.{{sfn|Curta|2006|p=237}} Без оглед на причината за гневот на императорот Никифор, тој ги преместил своите трупи на границата со Бугарија, каде што Византијците уништиле голем број тврдини во демонстрација на воена моќ, пред да се вратат на источниот фронт. Во обид да го смири Никифор и да понуди своја гаранција со добри намери, Петар ги испратил своите два сина, [[Борис II|Борис]] и [[Роман (цар на Бугарија)|Роман]] во Константинопол како заложници. Сепак, тој исто така испратил пратеници кај императорот [[Отон I (Свето Римско Царство)|Отон I]] во [[Магдебург]], можеби во обид да собере поддршка против Византија. Од своја страна, Никифор одлучил да го примени на Бугарија истиот вид притисок што го избрал Лав VI во неговиот конфликт со Симеон во 893 година. Во отсуство на сигурни сојузници [[Печенези]] во степата, тој го избрал кнезот [[Светослав I|Светослав]] од Киев, кого го поткупил да ја нападне Бугарија.{{sfn|Curta|2006|p=237}} Она што императорот го имал на ум, најверојатно, е дека ќе се случат голем број на упади на бугарска територија што ќе го турнат Петар на колена. Но, работите не се одвивале баш според планот. Русите пристигнале на Дунав во летото 968 година, ја разбиле бугарската војска и ги блокирале преостанатите трупи во Дристра ([[Силистра]]). Според руската [[Повест за минатите години|примарна хроника]], рускиот кнез „ја преместил својата резиденција“ во Бугарија и почнал да владее од „Перејаславец“. Локацијата на Перејаславец или Преславец („Мал Преслав“) е предмет на спор, но од описот на движењата на Светослав во Летописот и на византиските војски во византиските извори е сосема јасно дека градот се наоѓал на Долниот Дунав, најверојатно во северна [[Добруџа]]. Се чини дека Русите не влегле во внатрешноста на Бугарија и биле задоволни со контролирањето на долниот брег на Дунав и регионот на неговата делта. Ова беше доволно за да го убеди Петар да испрати пратеници во Константинопол и да побара мир. Овој пат, Никифор имал тешки услови, а не само зборови. Тој побарал депонирање на Петар од престолот и негова замена со неговиот син Борис, кој веднаш бил вратен во Бугарија за таа пригода.{{sfn|Curta|2006|p=238}} Како и неговиот дедо Борис I, Петар се повлекол во манастирот во близина на Преслав, каде што умрел набргу потоа на 30 јануари 969 година. Специјална служба му создале монасите од манастирот, кои први го употребиле епитетот „светец“ за поранешниот император. Портретот на Петар ќе се појавува на иконите од подоцнежните векови. [[Податотека:63-manasses-chronicle.jpg|мини|Инвазијата на киевскиот кнез Светослав во Бугарија]] Владеењето на Борис II започнало добро, бидејќи Русите се повлекле од Бугарија откако ја добиле веста за опсадата на [[Печенези]]те на [[Киев]]. Меѓутоа, штом Светослав ги „изгонил Печенезите во степите“, решил да се врати во Бугарија, овој пат заедно со своите сојузници Печенези и Маџари. Меѓутоа, во 969 година, Бугарите, кои во меѓувреме повторно ја зазеле тврдината Преславец, дале силен отпор против опсадата на Русите. По долга борба Преславец бил повторно заземен. Русите брзо се движеле и ги зазеле Преслав и Дристра, пред да ја преминат [[Стара Планина]] и да го нападнат Филипополис (денешен [[Пловдив]]) во Тракија. Во Преслав, Светослав го оставил Борис на власт, очигледно во обид да ја здобие бугарска поддршка за неговото сега отворено антивизантиско присуство во Бугарија.{{sfn|Curta|2006|p=239}} Новиот византиски император [[Јован I Цимискиј|Јован Цимискиј]] имал многу поагресивен пристап. Прво, тој го испратил во Тракија, [[Варда Склир]], кој извојувал голема победа против Русите во близина на Филипополис. Потоа, во пролетта 971 г., самиот император предводел војска од 40.000 преку Стара Планина, додека византиска флота од околу 300 бродови влегла во Дунав преку делтата за да ги нападне Русите од север. Искористувајќи го фактот што ниту еден планински премин не бил чуван, царот Јован брзо стигнал до Преслав, каде што ги победил Русите и го опколил градот. Византиските трупи упаднале во Внатрешниот град убивајќи повеќе Руси и заробувајќи ги Борис и неговото семејство. Преслав веднаш бил преименуван во Јоанополис по самиот император, а извесен Катакалон бил именуван за воен управител, за што сведочи неговиот печат. Во Дристра, плашејќи се од избувнување на локално востание, Светослав наредил да се погубат 300 првенци кога византиските трупи се појавиле под силните ѕидини на градот. Царот Јован ја ставил Дристра под опсада три месеци, пред да ги порази Русите во жестока битка што го принудила Светослав да бара мир. Царот се согласил да му дозволи на рускиот кнез да се повлече во Киев, но на враќање дома, Светослав бил нападнат и убиен од Печенези. Византијците ја зазеле Дристра, која ја преименувале во Теодорополис, по свети [[Теодор Стратилат]], за кој се вели дека се појавил во целосна воена опрема на својот бел коњ во текот на последната битка со Русите.{{sfn|Curta|2006|p=240}}[[Податотека:Tzimiskes returns.jpg|мини|десно|[[Борис II]] и неговиот брат [[Роман (цар на Бугарија)|Роман]] како пленици на императорот Јован Цимиски во 971 г.]]Триумфалното враќање на Јован Цимиски во Константинопол било внимателно исценирано за да го симболизира крајот на Бугарија. Според [[Лав Ѓакон]], по царот на бел коњ следела кола со икона на Пресвета Богородица и бугарските царски регалии заробени во Преслав, особено две круни, едната едноставна дијадема, другата круна со грб слична на оние кои Византиските императори ги носеле кога славеле победи. Борис го следел царот Јован на својот коњ. Кога пристигнале до [[Форум на Константин|Форумот на Константин]], симболично му биле одземени симболите на неговата царска власт.{{sfn|Curta|2006|p=240}} Царот Јован му ја посветил Борисовата круна на Бога во [[Црква Света Софија (Истанбул)|храмот на Божјата Премудрост]], а Борис, сега само обичен аристократ со бугарско потекло, во замена ја добил титулата ''магистрос''.{{sfn|Curta|2006|p=240}} Патријархот на Бугарија бил заменет со митрополит на Јоанополис, кој бил подреден на патријархот во Константинопол. Со овие настани е означен и крајот на Бугарското Царство и негово приклучување во рамките на Византија.<ref name="tsff">На капијама града y сусрет су му изашли највиши достојанственици цркве и Царства, певајући химне y славу цара, и пружили му круну и схиптар од злата и драгог камена. На позлаћеним кочијама y четворопрегу y којима ce иначе вози цар, била je икова Богородице коју je он лично донео из Бугарске, a испод ње лежале су одоре и дијадеме бугарских царева. Додека поворката влегувала во градот, зад кочиите јавал царот на бел коњ, накитен со сите царски обележја, а зад него пешки одел бугарскиот цар, Борис II, кого Цимискиј го заробил во Преслав. во црквата „Св. Софија“ византискиот цар ја положил сјајната круна на Бугарија на високиот олтар, ги дал знаците на првиот воен плен и своите благодарности. Потоа, пред насобраната толпа во главниот брод на црквата му наредил на бугарскиот цар да ги симне сите негови владетелски обележја и му доделил византиска дворска титула на магистер. Само во текот на една година (971) Јован Цимискиј постигнал воен триумф кому му нема рамен во средновековните анали на Балканот. Јаотстранил руската опасност која го загрозувала опстанокот на Византија во Европа, потворно ја утврдил северната граница на Дунав и ја повратил територијата која Аспаруховите Прабугари ја одзеле од Византија уште пред три века. За време на оваа сурова војна Бугарите беспомошно ги гледале двте најголеми воени сили на источна Европа како ce борат околу нивните земји. [http://en.wikipedia.org/wiki/Dimitri_Obolensky Димитри Оболенски ВИЗАНТИЈСКИ КОМОНВЕЛТ Превела Ксенија Тодоровић ПРОСВЕТА - БЕОГРАД 1996]</ref><ref>На запад, во ридовите и изолираните долини на Македонија, каде ни Русите ни Византијците не оделе за време на војната, царската власт била претежно номинална, па и понатаму живеела политичката традиција на соборената бугарска држава. И тому на тоа место по Цимискиевата смрт во 976 г. четирите синови на месниот македонски управник подигнале бунтовен бајрак. Најмладиот Самуил, ја искористил граѓанската војна во Византија која избила по смртта на Јован Цимискиј, и полека изградил држава чиј главен град град најпрвин бил на Преспанското Езеро, a потоа во Охрид. До крајот на векот оваа држава се проширила врз најголемиот дел на дотогашната бугарска територија меѓу Црното и Јадранскто Море, крај Србија сè до долното течение на Сава, Албанија, јужна (Егејска) Македонија, Тесалија и Епир. Димитри Оболенски ВИЗАНТИСКИ КОМОНВЕЛТ Превела Ксенија Тодоровић ПРОСВЕТА - БЕОГРАД 1996</ref><ref>Идеолошки, Самуиловото Царство било поврзано за старото Бугарско Царство, затоа и самите негови творци (Самуил и неговите наследници б.н) и Византија го нарекувале бугарско, бидејќи традициите за царство и патријаршија, освен во Византија, постоеле уште само во Бугарија (се мисли само за Балканот б.н). Самуил ги прифатил тие традиции и го презел наследството на Симеоновото и Петровото Царство (Првото Бугарско Царство б.н), кое паднало под ударите на Византијците. Всушност, неговото царство (на Самуил б.н) значајно се разликувало од Симеоновото и Петровото Царство, и по составот и по карактерот тоа било ново царство. Неговиот центар се преместил према југозапад и Македонија го сочинувало неговото јадро. Ако главната цел на Самуил би била воспоставување на стaрото Бугарско Царство, тој секако би се свртел кон бугарските земји и на прво место би се стремел да ги ослободи. Меѓутоа, интересот на Самуил кон старите бугарски земји бил впечатливо мал. Во текот на сите негови борби во областите источно од Сердика играле изненадувачки скромна улога, така што изворите скоро и не ги спомнуваат. Ексапнзијата на Самуиловото Царство било пред сè свртено кон југ, види Георгије Острогорски, Историја на Византија, Народна Књига Алфа, 1998.</ref><ref>Стјепан Антолјак: „Средновековна Македонија“ том 1, издание на Мисла, Скопје, 1985</ref><ref name="SDIV">''[http://www.scribd.com/doc/2945332/- Шарл Дил ИСТОРИЈА ВИЗАНТИЈСКОГ ЦАРСТВА] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090209032148/http://www.scribd.com/doc/2945332/- |date=2009-02-09 }}''</ref><ref name="SDIV" /><ref>''Владимир Чоровиќ, "Историја спрског народа", глава VI [http://www.rastko.org.yu/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/2_6_l.html Држава мачедонских Словена] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071214173525/http://www.rastko.org.yu/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/2_6_l.html |date=2007-12-14 }}, издание на страницата www.rastko.org.yu, Белград, 2001. {{sr}}''</ref><ref>''Бранко Панов, "Македонија низ историјата", "Менора", Скопjе, 1999, стр. 15.''</ref><ref>''"Историја на македонскиот народ", том 1 Македонија од праисториско време до паѓането под турска власт, Институт за историја, Скопjе, 2000, стр. 357.''</ref><ref>''Коста Аџиевски, Пелагонија во средниот век, скопје, 1994''</ref><ref>''Александар Атанасовски, Македонија и Македонците во делото на Никифор Григора - византиски историограф од XIV век. - Годишен зборник на Филозофски факултет - Скопје, Кн. 27 (53) Скопје 2000. Истото е објавено во: Славянскиј Сборник. Вѕпуск 6. Саратовскога университета 2003.''</ref> == Религијата на Прабугарите == [[Податотека:Rosette from Pliska.svg|мини|десно|[[Розета од Плиска]]]] Не се знае многу за традиционалните религиозни верувања и практики на Бугарите. Нашиот најдобар извор доаѓа од ''Responsa'' на папата [[Папа Никола I|Никола I]], долго пасторално писмо упатено до бугарскиот хан Борис-Михаел веднаш по неговото преобраќање во христијанството во 864 година. Некои дополнителни информации можат може да се добијат од прабугарските натписи, како и од кратките референци на византиските писци. [[Теофилакт Охридски]] во 11 век пишува дека пред 864 г. Бугарите го славеле сонцето, месечината и ѕвездите, а како жртва им принесувале кучиња. Тој исто така укажува дека тие верувале во многу богови и обожавале идоли. [[Теофан Исповедник|Теофан]] ги опишува жртвите принесени од [[Крум]] пред Златната Порта за време на [[Опсада на Цариград (813)|опсадата на Цариград во 813 г]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Byzantium and Bulgaria, 775–831|last=Sophoulis|first=Panos|publisher=Brill|year=2011|isbn=9789004206953|location=Germany|pages=79-89}}</ref> И покрај фактот што Бугарите почитувале бројни божества, прабугарските натписи, кои ја изразуваат официјалната идеологија на државата, експлицитно се однесуваат на само еден бог (''ὁ θεός''). Ова може да сугерира дека воинската аристократија стоела поблиску до хенотеизмот, термин што значи верување и можно обожавање на повеќе богови, од кои едниот е врховен. Со тоа што не го прецизирале неговото име, хановите очигледно се обиделе да го направат овој бог препознатлив и поистоветен за различни народи. Така, за населението на ханството што зборувало грчки, анонимниот бог што се повикува во титулата на бугарскиот владетел како давател на неговиот божествен мандат (''ὁ ἐκ θεοῦ ἄρχων'') веројатно е дека бил христијанскиот бог. Има добра причина да се верува дека во умот на канот и неговите благородници овој бог бил [[Тенгризам|Тангра]].<ref name=":0" /> Додека првично ова туркиско име го означувало физичкото небо, Тангра/Тенгри на крајот се појавува како небесен бог и врховно божество на многу номади од Централна и Внатрешна Азија. Во шестиот век Тангри станал тесно поврзан со Ашина, владејачкиот, „харизматичен“ клан на Туркиската империја, и заедно со него претставувал еден од основните извори на политичко единство. Ханот не бил само глава на државата, туку божествено назначен владетел, чиј небесен статус бил особено нагласен во ''Орхонските натписи''. Управувањето со земјата како одраз на управувањето со небото, авторитетот на ханот, теоретски, бил екуменски. Териториите, владетелите и народите можеби ''де факто'' биле надвор од неговата сфера на влијание, но, по волјата на Тангри, биле ''де јуре'' и потенцијално членови на неговата светска империја. == Администрација == Малку се знае за управата на раното Бугарско Царство; освен имињата на неколку бугарски титули; иако е невозможно да се извлечат многу заклучоци од нив, бидејќи е тешко да се каже кои титули претставуваат функции, а кои биле доделувани како почесни титули.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} [[File:Omurtag10 svik.jpg|thumb|right|150px|Грчки натпис со зборовите "канас&nbsp;бигиом&nbsp;оуртаг" (Канас(у)биги Омуртаг) во првите два реда. [[Плиска]], Бугарија.<ref name="inscriptions">Веселин Бешевлиев, Първобългарски надписи. 2ed. София 1992. Chapter: VI. Възспоменателни надписи, Inscription [http://macedonia.kroraina.com/vb3/vb_6.htm#66 No.66].</ref>]] Владетелот во сите негови натписи е Кан или Возвишениот Кан - ''κάνας'' или ''κάννας'', со епитетот ''ὐβιγή'' или ''ὐβηγη'' - збор кој јасно е од [[Кумански јазик|куманско потекло]] ''öweghü'' = висок, знаменит. Натписите честопати ја додаваат титулата ''ὁ ἐκ θεοῦ ἄρχων'', веројатно воведен од грчките писци, кои сметале дека тоа е неопходна квалификација за секој принц. Титулата Кан исчезнува по воведувањето на христијанството и словенската азбука, за да ја замени Кнез, а подоцна и Цезар, односно Цар.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} Главна класа на благородништвото биле ''[[болјар]]ите'' — ''βοιλάδες'' или ''βοηλάδες'' — име кое станало општо меѓу источните Словени. Во десеттиот век постоеле три класи на ''болјари'', шесте Големи Болјари, Надворешните Болјари и Внатрешните Болјари; во средината на деветтиот век имало дванаесет Големи Болјари. Големите Болјари веројатно го сочинувале доверливиот кабинет на Канот; Внатрешните Болјари веројатно биле дворски офицери, надворешните болјари провинциски офицери. Многу од поединците споменати на натписите од деветтиот век биле ''болјари''. И Кавкан Исбул и Багатур Цепа биле ''болјари''; а веројатно е дека болјарите биле цивилни службеници.{{sfn|Runciman|1930|p=284}} Втората класа на благородништво, веројатно инфериорна, биле ''багаините''. Можно е тие да биле воена каста; но нивното име се среќава само во натписите, колективно (Во една прилика Омуртаг им дал подароци на своите ''болјари'' и ''багаини''), или поединечно каде што обично се поврзуваат со титулата багатур. Покрај овие чинови, скоро секој бугарски поданик што се споменува во натписите бил ''θρεπτὸς ἄνθρωπος'' на Канот. ''θρεπτοὶ ἄνθρωποι'' биле, без сомнение, витешки ред, номинално на телохранители на Канот.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} Титулата ''багатур'' — βαγατουρ или βογοτορ — се среќава неколку пати во натписите; бугарскиот генерал кој бил поразен во Хрватска во 927 година се викал Константин ''ἀλογοβοτουρ'', очигледно за ''ἀλο-βογοτουρ''. Овој збор е турскиот ''bagadur'', кој на руски се среќава како ''богатырь'' = херој. Веројатно претставувал воен чин. Префиксот ''ало'' може да значи „главен“.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} ''Колобрус'' — ''καλοβρός'' или ''κουλουβρός'' — што се наоѓа само во натписите, веројатно бил титула на чин, изведен од турскиот ''golaghuz'', водич. Болјарот Цепа бил исто така и колобрус како и багатур.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} ''Жупан'', се среќава како ''ζουπάν'' или како ''κοπάνος'' во натписите. И во двата наврати се споменува семејството на носителот на титулата. Кај јужните Словени генерално, жупан значел поглавар на племе; така што Успенски и Бури веродостојно го сфаќаат како поглавар на еден од бугарските кланови.{{sfn|Runciman|1930|p=285}} Титулата ''таркан'' веројатно претставувала висока воена функција. Зборот има турско потекло; еден турски амбасадор во дворот на императорот [[Јустин II]] (околу 570 г. н.е.) бил наречен ''тагма'', ‘ ''ἀξίωμα δε αυτῷ ταρχάν ’''. Онегавон, кој се удавил во реката [[Тиса (река)|Тиса]], бил таркан; така таркан бил и жупанот Охсун. Кога [[Свети Климент Охридски|свети Климент]] пристигнал во Белград, бил пречекан од Боритакан „ ''τῷ τότε φυλάσσοντι''“, „''ὑποστράτηγος''“ на кан Борис. Боритакан мора да значи Таркан Борис; неговата позиција била јасно еквивалентна на царски стратег, т.е. тој бил воен гувернер на една провинција.{{sfn|Runciman|1930|p=286}} Најважниот воен чин на царството бил ''кавканот''. За време на владеењето на Маламир, Кавканот Исбул, ''παλαιὸς βοϊλᾶς'' (постар ''болјар?'') на Канот очигледно бил најважна личност после Канот во Бугарија. Тој изградил аквадукт на Канот на свој трошок и го придружувал Канот во битка, очигледно како негов главен генерал. Во 922 читаме дека Симеон бил придружуван од неговиот ''кавкан''.{{sfn|Runciman|1930|p=287}} == Поврзано == * [[Второ Бугарско Царство]] * [[Византиско-бугарски војни]] * [[Бугарско-унгарски војни]] == Наводи == {{наводи|2}} === Литература === * {{Citation |last1=Runciman |first1=Steven |title=A History of the First Bulgarian Empire |date=1930 |publisher=G. Bell & Sons |location=London}} * {{Citation |last1=V. A. Fine |first1=John |title=The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century |date=1991 |publisher=University of Michigan Press}} * {{Citation |last1=Curta |first1=Florin |title=Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250 |date=2006 |publisher=Cambridge University Press}} * {{Citation |last1=Marshall Lang |first1=David |title= The Bulgarians. From pagan times to the Ottoman conquest |date=1976 |publisher=Thames and Hudson}} * {{Наведена книга|title=Eastern Europe in the Middle Ages (500—1300)|last=Curta|first=Florin|publisher=Brill|year=2019|isbn=978-9-0043-4257-6|location=Leiden and Boston|pages=179-213|chapter=Conversion to Christianity: Moravia and Bulgaria}} == Надворешни врски == {{portal|Бугарска империја}} * [http://history.rodenkrai.com История на България] - факти, открития и снимки (с подкрепата на НБУ) [[Категорија:Поранешни држави на Балканот|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни царства|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни монархии во Европа|Бугарско Царство]] [[Категорија:Бугарија во 11 век|Бугарско Царство]] [[Категорија:Македонија во 11 век|Бугарско Царство]] [[Категорија:Поранешни словенски држави|Бугарско Царство]] [[Категорија:Историја на Бугарија]] [[Категорија:Поранешни царства во Европа]] [[Категорија:Прво Бугарско Царство| ]] k83dslf1gvyb7qlv4387hbo29e9896q 0 160304 5379151 5354929 2025-06-12T03:58:32Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379151 wikitext text/x-wiki {{Олимписка инфокутија | Име = XXV Летна универзијада | Лого = | Коментар = | Град домаќин = [[Белград]], [[Србија]] | Број на држави = 145 | Број на спортисти = околу 6.300 | Број на спортови = 15 | Број на натпревари = 461 | Отварање = [[1 јули]] | Затворање = [[12 јули]] | Стадион = [[Белградска арена]] }} '''XXV Летна универзијада''' — [[универзијада]] одржана од [[1 јули|1]] до [[12 јули]] [[2009]] во [[Белград]], [[Србија]]. Церемонијата на свеченото отворање се одржа во [[Белградска арена]], а настанот официјално беше отворен од страна на премиерот на [[Србија]], [[Мирко Цветковиќ]]. На Универзијадата учествуваа околу 9.000 учесници од 145 земји, од кои околу 6.300 спортисти, кои настапија во 15 спортови во 461 дисциплина. == Избор на град-домаќин == {| class="wikitable" align="left" border="1" cellpadding="3" style="border-collapse: collapse;" |- ! colspan="6" | Кандидати |- | '''Град''' | '''Земја''' |- ||[[Белград]]||{{СРБ}} |- ||[[Монтереј]]||{{МЕК}} |- ||[[Познањ]]||{{ПОЛ}} |} Процесот за избор на град-домаќин за Летната Универзијада во 2009 започна во [[2004]]. Белград, заедно со уште [[Монтереј]] во [[Мексико]] и [[Познањ]] во [[Полска]] беа кандидати за град-домаќин на настанот. Предност на Белград му даваа настаните, кои во градот беа организирани во тековните неклку години, како [[Европско првенство во кошарка - 2005|европското првенство во кошарка]] во [[2005]], [[Европско првенство во ватерполо - 2006|европското првенство во ватерполо]] во [[2006]] и [[Европски младински олимписки фестивал|европскиот малдински олимписки фестивал]] во [[2007]]. Пред оваа успешна кандидатура, градот беше и кандидат за град-домаќин на Летните олимписки игри во 1992, кога беше елиминиран во третото коло од изборот и кандидатурата за нардените Летни олимписки игри во 1996, кога отпадна уште во првото коло од изборот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.okscg.org.yu/s101e.htm|title=History of the Olympic Committee of Serbia|publisher=Olympic Committee of Serbia|accessdate=2007-05-19|archive-date=2009-01-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20090110110205/http://www.okscg.org.yu/s101e.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=1&OLGY=1996|publisher=Official Website of the Olympic Movement|title=Atlanta 1996|accessdate=2007-05-19}}</ref> == Маскота == [[Податотека:Univerzijada Terazije.jpg|мини|десно|Промотивен плакат со логот на Летната Универзијада 2009 во Белград]] Маскота на Летната Универзијада во 2009 е [[врабец]], бидејќи оваа птица е симбол на Белград. На конкурсот за име на врабецот, победи предлогот „Срба“, пред предлозите „Цврле“ и „Џивџан“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nadlanu.com/Dynamic/News,intItemID,126899,intCategoryID,225.html|publisher=Na Dlanu|title=Maskota Univerzijade - Srba|accessdate=2009-07-26|archive-date=2009-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20090406173523/http://www.nadlanu.com/Dynamic/News%2CintItemID%2C126899%2CintCategoryID%2C225.html|url-status=dead}}</ref> == Собиралишта == Летна Универзијада во 2009 се одржа на 59 собиралишта во Белград, [[Земун]], [[Панчево]], [[Обреновац]], [[Нови Сад]], [[Смедерево]] и [[Вршац]]. Церемониите на отворање и затворање се одржаа во [[Белградска арена]]. Планот беше овие церемонии да се одржат на [[Стадион Црвена ѕвезда|стадионот Црвена ѕвезда]], но ова идеја не се оствари поради големите трошоци. Во Обреновац се одржаа натпреварите во ватерполо и одбојка, а во [[Панчево]] и [[Вршац]] во кошарка. [[Нови Сад]] и [[Инѓија]], исто така беа домаќини на натпреварите во одбојка.<ref>[http://www.ub2009.org/Dokumenta/Sportski%20objekti/Lista_objekata_UB2009_sportski.pdf Список на објекти за Летната Универзијада во Белград во 2009]{{Мртва_врска|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{sr}}</ref> <gallery> Податотека:Fk Red Star stadium.jpg|[[Стадион Црвена ѕвезда]] Податотека:Enterijer 1a.jpg|[[Белградска арена]] Податотека:SRC Tasmajdan.JPG|[[СРЦ Ташмајдан]] Податотека:Pesic u Zvezdi.jpg|[[Сала Пионир]] Податотека:FK Partizan 02.jpg|[[Стадион Партизан]] Податотека:Ofk Belgrade stadion.OFK.jpg|[[Младински стадион (Белград)|Младински стадион]] Податотека:Spens.jpg|[[СПЕНС]] Податотека:Vrsac, Centar Milenjum.jpg|[[Милениумски Центар]] </gallery> == Универзитетско село == Универзитетското село, во кое беа сместени спортистите се наоѓа во [[Нов Белград]], на 15&nbsp;км од [[Аеродром Никола Тесла|аеродромот Никола Тесла]] и 6&nbsp;км од центарот на градот и е изградена специјално за овој настан. „Селото“ го сочинуваат 14 објекти со 1.858 модерни станови, деловни и административни згради на површина од 15 ha. Секоја зграда во станбен простор е наречена по еден цвет. По заврѓшувањето на Универзијадата, становите веќе се во продажба. Во рамките на подготовките за Универзијада, беше раселено и нехигиенското население, од околината на кое се наоѓа Универзитетското село, само за да им се овозможат подобри услови на спортистите. Универзитетското село беше официјално отворено на 24 јуни 2009 година. <gallery> Податотека:Universiade2009construction4.jpg|Изградба на Универзитетското село Податотека:Universiade Belgrade 2009 1.jpg|Универзитетското село </gallery> == Спортови == {| |valign="top"| |width="100%" valign="top"| * [[Податотека:Athletics pictogram.svg|20п]] [[Атлетика]] * [[Податотека:Water polo pictogram.svg|20п]] [[Ватерполо]] * [[Податотека:Basketball pictogram.svg|20п]] [[Кошарка]] * [[Податотека:Fencing pictogram.svg|20п]] [[Мечување]] * [[Податотека:Swimming pictogram.svg|20п]] [[Пливање]] * [[Податотека:Football pictogram.svg|20п]] [[Фудбал]] * [[Податотека:Diving pictogram.svg|20п]] [[Скокови во вода]] * [[Податотека:Gymnastics (artistic) pictogram.svg|20п]] [[Спортска гимнастика]] * [[Податотека:Gymnastics (rhythmic) pictogram.svg|20п]] [[Ритмичка гимнастика]] * [[Податотека:Judo pictogram.svg|20п|20п]] [[Џудо]] * [[Податотека:Tennis pictogram.svg|20п]] [[Тенис]] * [[Податотека:Table tennis pictogram.svg|20п]] [[Пинг-понг]] * [[Податотека:Volleyball (indoor) pictogram.svg|20п]] [[Одбојка]] * [[Податотека:Archery pictogram.svg|20п]] [[Стреличарство]] * [[Податотека:Taekwondo pictogram.svg|20п]] [[Теквондо]] * [[Податотека:Judo pictogram.svg|20п]] [[Џудо]] |} == Календар == Во продолжение е даден каленадрот со распоредот на натпревари на 25. Летна Универзијада. {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%;" |- |bgcolor=#00cc33| ● ||Церемонија на отворање|| bgcolor=#3399ff| ● ||Квалификациски натпревари|| bgcolor=#ffcc00| ● ||Финални натпревари||bgcolor=#ee3333| ● ||Церемонија на затворање |- {{end box}} {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; line-height:1.25em;" |- ! colspan="2" | јуни/јули !! 30 !! 01 !! 02 !! 03 !! 04 !! 05 !! 06 !! 07 !! 08 !09 !! 10 !! 11 !! 12 !!Вкупно |- | colspan="2" |Церемонии || ||bgcolor=#00cc33 align=center|●|| || || || || || || || || || ||bgcolor=#ee3333 align=center|●|| |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Стреличарство]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| <!-- 03 -->| <!-- 04 -->| <!-- 05 -->| <!-- 06 -->| <!-- 07 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 08 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 09 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 8 <!-- 12 -->| <!-- T -->| 10 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Атлетика]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| <!-- 03 -->| <!-- 04 -->| <!-- 05 -->| <!-- 06 -->| <!-- 07 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 08 -->| bgcolor=#ffcc00 | 6 <!-- 09 -->| bgcolor=#ffcc00 | 10 <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 9 <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 9 <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00 | 10 <!-- T -->| 46 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Кошарка]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 02 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 03 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 06 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 07 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 08 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 09 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 10 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 12 -->| <!-- T -->| 2 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Скокови во вода]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| <!-- 03 -->| <!-- 04 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 05 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 06 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 07 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 08 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 09 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| <!-- T -->| 12 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Мечување]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 03 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 04 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 05 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 06 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 07 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 08 -->| <!-- 09 -->| <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| <!-- T -->| 12 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Фудбал]] <!-- 30 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 02 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 02 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 06 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 07 -->| <!-- 08 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 09 -->| <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| <!-- T -->| 2 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Спортска гимнастика]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 03 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 04 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 05 -->| bgcolor=#ffcc00 | 10 <!-- 06 -->| <!-- 07 -->| <!-- 08 -->| <!-- 09 -->| <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| <!-- T -->| 14 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Ритмичка гимнастика]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| <!-- 03 -->| <!-- 04 -->| <!-- 05 -->| <!-- 06 -->| <!-- 07 -->| <!-- 08 -->| <!-- 09 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 6 <!-- 12 -->| <!-- T -->| 8 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Џудо]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| <!-- 03 -->| <!-- 04 -->| <!-- 05 -->| <!-- 06 -->| <!-- 07 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 08 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 09 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 12 -->| <!-- T -->| 18 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Пливање]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| <!-- 03 -->| <!-- 04 -->| <!-- 05 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 06 -->| bgcolor=#ffcc00 | 5 <!-- 07 -->| bgcolor=#ffcc00 | 5 <!-- 08 -->| bgcolor=#ffcc00 | 7 <!-- 09 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 7 <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 8 <!-- 12 -->| <!-- T -->| 40 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Пинг-понг]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 03 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 05 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 05 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 07 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 08 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 09 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 09 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| <!-- T -->| 7 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Теквондо]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 02 -->| bgcolor=#ffcc00 | 5 <!-- 03 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 04 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 05 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 06 -->| bgcolor=#ffcc00 | 4 <!-- 07 -->| <!-- 08 -->| <!-- 09 -->| <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| <!-- T -->| 21 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Тенис]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| <!-- 03 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 05 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 06 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 07 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 08 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 09 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 2 <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 5 <!-- 12 -->| <!-- T -->| 7 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Одбојка]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| <!-- 02 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 03 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 06 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 07 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 08 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 12 -->| <!-- T -->| 2 |- align="center" | colspan="2" align="left" | [[Ватерполо]] <!-- 30 -->| <!-- 01 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 02 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 03 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 04 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 05 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 06 -->|bgcolor="#3399ff" | <!-- 07 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 08 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 09 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 10 -->| bgcolor="#3399ff" | <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00 | 1 <!-- T -->| 2 |- ! colspan="2" | Вкупно златно медали!! !! !! 8!! 7!!10!!21!!12!!17!!19!!21!!35!!42!!11!!203 |} == Освојувачи на медали == {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable}} |- | 1 ||align=left| {{РУС}} || 27 || 22 || 27 || 76 |- | 2 ||align=left| {{КИН}} || 22 || 21 || 15 || 58 |- | 3 ||align=left| {{ЈКО}} || 21 || 11 || 15 || 47 |- | 4 ||align=left| {{ЈАП}} || 20 || 21 || 32 || 73 |- | 5 ||align=left| {{САД}} || 13 || 13 || 13 || 39 |- | 6 ||align=left| {{УКР}} || 7 || 11 || 13 || 31 |- | 7 ||align=left| {{КТАЈ}} || 7 || 5 || 5 || 17 |- | 8||align=left| {{ИТА}} || 6 || 14 || 11 || 31 |- | 9 ||align=left| {{ПОЛ}} || 6 || 10 || 8 || 24 |- |-bgcolor=ccccff | 10||align=left| {{СРБ}} (домаќин)|| 5 || 5 || 9 || 19 |- | 11||align=left| {{АВС}} || 5 || 2 || 1 || 8 |- | 11||align=left| {{ИРС}} || 5 || 2 || 1 || 8 |- | 13 ||align=left| {{ФРА}} || 4 || 8 || 9 || 21 |- | 14||align=left| {{БЛР}} || 4 || 2 || 5 || 11 |- | 15||align=left| {{ШПА}} || 4 || 0 || 6 || 10 |- | 16||align=left| {{МЕК}} || 3 || 5 || 5 || 13 |- | 17||align=left| {{ГЕР}} || 3 || 3 || 11 || 17 |- | 18||align=left| {{ВБ}} || 3 || 1 || 3 || 7 |- | 19||align=left| {{ШВА}} || 3 || 1 || 1 || 5 |- | 20||align=left| {{ХОЛ}} || 3 || 0 || 2 || 5 |- | 20||align=left| {{ПОР}} || 3 || 0 || 2 || 5 |- | 22||align=left| {{КАН}} || 2 || 7 || 6 || 15 |- | 23||align=left| {{ЈАР}} || 2 || 2 || 5 || 9 |- | 23||align=left| {{ТУР}} || 2 || 2 || 5 || 9 |- | 25||align=left| {{БРА}} || 2 || 2 || 2 || 6 |- | 26||align=left| {{CUB}} || 2 || 1 || 2 || 5 |- | 27||align=left| {{SLO}} || 2 || 0 || 2 || 4 |- | 28||align=left| {{AZE}} || 2 || 0 || 0 || 2 |- | 28||align=left| {{HKG}} || 2 || 0 || 0 || 2 |- | 30||align=left| {{PRK}} || 1 || 3 || 4 || 8 |- | 31||align=left| {{HUN}} || 1 || 2 || 5 || 8 |- | 32||align=left| {{KAZ}} || 1 || 2 || 4 || 7 |- | 33||align=left| {{NZL}} || 1 || 2 || 1 || 4 |- | 33||align=left| {{ROU}} || 1 || 2 || 1 || 4 |- | 35||align=left| {{CZE}} || 1 || 1 || 4 || 6 |- | 36||align=left| {{KEN}} || 1 || 1 || 1 || 3 |- | 36||align=left| {{LTU}} || 1 || 1 || 1 || 3 |- | 36||align=left| {{MDA}} || 1 || 1 || 1 || 3 |- | 36||align=left| {{SEN}} || 1 || 1 || 1 || 3 |- | 40||align=left| {{BUL}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- | 41||align=left| {{HON}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 41||align=left| {{LAT}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 41||align=left| {{SWE}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 44||align=left| {{EGY}} || 0 || 2 || 4 || 6 |- | 45||align=left| {{CRO}} || 0 || 2 || 1 || 3 |- | 45||align=left| {{MGL}} || 0 || 2 || 1 || 3 |- | 45||align=left| {{VIE}} || 0 || 2 || 1 || 3 |- | 48||align=left| {{THA}} || 0 || 1 || 6 || 7 |- | 49||align=left| {{SVK}} || 0 || 1 || 3 || 4 |- | 50||align=left| {{ARM}} || 0 || 1 || 2 || 3 |- | 50||align=left| {{BEL}} || 0 || 1 || 2 || 3 |- | 52||align=left| {{ISR}} || 0 || 1 || 1 || 2 |- | 53||align=left| {{ALG}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 53||align=left| {{AUT}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 53||align=left| {{ECU}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 56||align=left| {{DEN}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- class="sortbottom" !colspan=2| Вкупно || 204 || 203 || 262 || 669 |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рв|2009 Summer Universiade}} * [http://www.universiade-belgrade2009.org/Default.aspx Официјална Интернет презентација] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090226205452/http://www.universiade-belgrade2009.org/Default.aspx |date=2009-02-26 }} * [http://www.fisu.net/ Официјално мрежно место] * [http://www.mojsport.net/blog/category/univerzijada-2009 Сè за Универзијадата] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090714122113/http://www.mojsport.net/blog/category/univerzijada-2009 |date=2009-07-14 }} * [http://www.vaterpolosvet.piczo.com/ Резултати од турнирот во ватерполо] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170202192356/http://www.vaterpolosvet.piczo.com/ |date=2017-02-02 }} {{Универзијади}} [[Категорија:Летни универзијади|2009]] [[Категорија:Спортот во Белград]] [[Категорија:Спортот во 2009 година]] 4ayosoas4ioqnytd8y6zrt6a1fkucg2 0 193117 5378886 4929062 2025-06-11T12:55:47Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378886 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | official_name = Кебрерос| nickname = | image_flag = | image_seal = | image_map = | map_caption = | subdivision_type = [[Список на земји|Земја]] | subdivision_name = [[Шпанија]] | subdivision_type1 = [[Автономни заедници во Шпанија|Автономна заедница]] | subdivision_name1 = [[Кастиља и Леон]] | subdivision_type2 = [[Покраини во Шпанија|Покраина]] | subdivision_name2 = [[Авила (покраина)|Авила]] | subdivision_type3 = [[Список на општини во Авила|Општина]] | subdivision_name3 = Кебрерос| leader_title = | leader_name = | area_magnitude = | area_total_km2 = 55 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | elevation_m = | |population_as_of = 2018 |population_note = |population_total = 3,056<ref>Општински регистар на Шпанија 2018 - [[Национален статистички институт (Шпанија)|Национален статистички институт]]</ref>| population_density_km2 = | timezone = [[средноевропско време|CET]] | utc_offset = +1 | timezone_DST = [[средноевропско летно време|CEST]] | utc_offset_DST = +2 | latitude = | longitude = | website = | footnotes = | |image_skyline=Panoramica cebreros.jpg|image_caption=Панорамска слика на Кебрерос}} '''Кебрерос''' — општина во покраината [[Авила (покраина)|Авила]] на автономната заедница [[Кастиља и Леон]] во [[Шпанија]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.nuestrorincondecebreros.es/ Nuestro Rincon de Cebreros new website] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100722122223/http://www.nuestrorincondecebreros.es/ |date=2010-07-22 }} * [https://web.archive.org/web/20050424073742/http://personales.ya.com/cebreros/ Nuestro Rincon de Cebreros website] * [http://www.villadecebreros.org/ Cebreros website] {{coord|40|27|N|4|28|W|region:ES_type:city|display=title}} {{Авила-гео-никулец}} {{Општини во Авила}} [[Категорија:Општини во Авила]] fqto5x7f3yn5l2ixmw20d11srafc597 0 205681 5378905 5106186 2025-06-11T14:10:10Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378905 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | име = Ким Ил-сунг | портрет = Kim Il-sung 1984.jpg | опис = Ким Ил-сунг во посета на [[Германска Демократска Република|Источна Германија]] | родено-име = 김일성 | роден-дата = [[15 април]] [[1912]] | роден-место = [[Магјонгдае]], [[Пјонган-намдо]], [[Северна Кореја|Кореја]] | починал-дата = [[8 јули]] [[1994]] | починал-место = [[Пјонгјанг]], Северна Кореја | починал-причина = | националност = Кореец | познат = корејски комунистички водач | занимање = политичар, премиер и претседател на Северна Кореја. | сопружник = | татко = | мајка = | родители = | роднини = | деца = Ким Џонг Ил }} ''' Ким Ил-сунг''' ([[корејски јазик|корејски]]: 김일성, [[ханча]]: 金日成<ref>Rodongja Sinmum, 8 декември 2009</ref>;{{роден на|15|април|1912}}&nbsp;– {{починал на|8|јули|1994}}) бил [[Северна Кореја|севернокорејски]] комунистички политичар кој ја водел Северна Кореја од нејзиното основање во [[1948]] до неговата смрт.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.dailynk.com/korean/read.php?cataId=nk00500&num=55181 |title= 김일성, 쿠바의 ‘혁명영웅’ 체게바라를 만난 날 |language=ko |date=2008-04-15 |work=DailyNK}}</ref> Тој ги вршел функциите [[премиер на Северна Кореја]] од 1948 до [[1972]] и [[претседател на Северна Кореја]] од 1972 до неговата смрт. Исто така, Ким Ил-сунг бил претседател на [[Работничка партија на Кореја|Работничката партија на Кореја]], а посмртно бил назначен за [[Вечен претседател на Републиката]]. Кил Ил-сунг владеел во автократско општество и со автократска моќ и основал голем кул за неговата личност во државата. Од средината на [[1960]]-те години то ја развил политичката идеологија [[џуче]], варијанта на комунизам..<ref name="Herman2004">{{Наведена мрежна страница | publisher = Asian Research | url = http://www.asianresearch.org/articles/2209.html | title = North Korea: ten years later | last = Herman | first = Steve | date = 2004-07-13 | accessdate = 2008-11-02 | archive-date = 2010-11-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101120013416/http://asianresearch.org/articles/2209.html | url-status = dead }}</ref> По неговата смрт, неговиот син [[Ким Џонг Ил]] го наследил во политиката. Северна Кореја, официјално, го именува Ким Ил-сунг како „Голем водач“ и според уставот на државата тој е вечен претседател на Северна Кореја. Неговиот роденден е државен празник во Кореја. == Наводи == {{наводи}} == Поврзано == * [[Северна Кореја]] * [[Ким Џонг Ил]] * [[Џуче]] == Додатни информации == * Blair, Clay, ''The Forgotten War: America in Korea'', Naval Institute Press (2003) * Goncharov, Sergei N., Lewis, John W. and Xue Litai, ''Uncertain Partners: Stalin, Mao, and the Korean War'' (1993) * {{наведена книга|author=Kim Il-sung|year=2003|title=With the Century|url=http://www.korea-dpr.com/library/202.pdf|publisher=[[Korean Friendship Association]]|access-date=2010-06-16|archive-date=2006-02-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20060206225302/http://www.korea-dpr.com/library/202.pdf|url-status=dead}} * Lankov, Andrei N., ''Crisis in North Korea: The Failure of De-Stalinization, 1956. Honolulu:Hawaii University Press (2004) * Mansourov, Aleksandr Y., ''Stalin, Mao, Kim, and China's Decision to Enter the Korean War, September 16-15 октомври 1950: New Evidence from the Russian Archives,'' Cold War International History Project Bulletin, Issues 6-7 (Winter 1995/1996) * {{наведена книга|last=Martin|first=Bradley|date=2004|title=Under The Loving Care Of The Fatherly Leader: North Korea And The Kim Dynasty|publisher=St. Martins|id=ISBN }} * Sudoplatov, Pavel Anatoli, Schecter, Jerrold L., and Schecter, Leona P., ''Special Tasks: The Memoirs of an Unwanted Witness&nbsp;— A Soviet Spymaster'', Little Brown, Boston (1994) * Suh, Dae-Sook, ''Kim Il Sung: The North Korean Leader. New York: Columbia University Press (1988) * Weathersby, Kathryn, ''The Soviet Role in the Early Phase of the Korean War,'' The Journal of American-East Asian Relations 2, no. 4 (Winter 1993) * [[Christian Kracht]], [[Eva Munz]], [[Lukas Nikol]], "The Ministry Of Truth. Kim Jong Ils North Korea", [[Feral House]], October 2007, 132 pages, 88 color photographs, ISBN 978-932595-27-7 * [http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=230972&fuseaction=topics.publications&doc_id=474527&group_id=474507 NKIDP: Crisis and Confrontation on the Korean Peninsula: 1968-1969, A Critical Oral History] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110605122452/http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=230972&fuseaction=topics.publications&doc_id=474527&group_id=474507 |date=2011-06-05 }} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Kim Il Sung}} * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=8241723 Меморијалниот центар на Ким] * [http://bbs.keyhole.com/ubb/ubbthreads.php?ubb=showflat&Number=165472#Post165472 Северна Кореја, откриена] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120114214343/http://bbs.keyhole.com/ubb/ubbthreads.php?ubb=showflat&Number=165472#Post165472 |date=2012-01-14 }}, (Google Earth) * [http://koreanunification.net Обединување на Кореја] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071209162911/http://www.koreanunification.net/ |date=2007-12-09 }} * [http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?fuseaction=topics.home&topic_id=230972 Проект меѓународно документи на Северна Кореја] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110701103815/http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=230972&fuseaction=topics.home |date=2011-07-01 }} {{Биог-никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Водачи на Северна Кореја]] [[Категорија:Севернокорејски политичари]] [[Категорија:Носители на Орденот на Црвеното знаме]] [[Категорија:Носители на Орденот на Ленин]] 3a5luim42pjf78pvghcc13biex6iyux 0 239387 5379021 5065572 2025-06-11T18:30:21Z Иван Ж 57150 5379021 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 |name = Един Џеко |image = [[Податотека:20150331 2026 AUT BIH 2177 Edin Džeko.jpg|220px|безрамка]] |fullname = Един Џеко<ref name="Barclays Premier League Squad Numbers 2013/14">{{наведени вести | title = Barclays Premier League Squad Numbers 2013/14 | url = http://www.premierleague.com/en-gb/news/news/2013-14/aug/premier-league-squad-numbers-seasons-2013-14.html | publisher = Premier League | date = 16 August 2013 | accessdate = 17 August 2013 | archive-date = 2013-08-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20130821225359/http://www.premierleague.com/en-gb/news/news/2013-14/aug/premier-league-squad-numbers-seasons-2013-14.html | url-status = dead }}</ref> |birth_date = {{birth date and age|1986|03|17|df=y}} |birth_place = [[Сараево]], [[СФРЈ]] |death_date = |death_place = |height = {{convert|1.93|m|abbr=on}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/clubs/player=72048/index.html|title= Player Profile: Edin Džeko|publisher = UEFA|accessdate= 30 December 2012}}</ref> |position = [[Напад (фудбал)|Напаѓач]] |currentclub = {{Fb team Fenerbahce}} |clubnumber = 9 |youthyears1 = 1996–2003 |youthclubs1 = [[ФК Железничар Сараево|Железничар]] |years1 = 2003–2005 |clubs1 = [[ФК Железничар Сараево|Железничар]] |caps1 = 40 |goals1 = 5 |years2 = 2005–2007 |clubs2 = [[ФК Теплице|Теплице]] |caps2 = 43 |goals2 = 16 |years3 = 2005 |clubs3 = → [[ФК Усти над Лабем|Усти над Лабем]] |caps3 = 15 |goals3 = 6 |years4 = 2007–2011 |clubs4 = [[ВФЛ Волфсбург|Волфсбург]] |caps4 = 111 |goals4 = 66 |years5 = 2011–2015 |clubs5 = [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]] |caps5 = 130 |goals5 = 50 |years6 = 2015–2016 |clubs6 = → [[ФК Рома|Рома]] |caps6 = 31 |goals6 = 8 |years7 = 2016–2021 |clubs7 = [[ФК Рома|Рома]] |caps7 = 168 |goals7 = 77 |years8 = 2021–2023 |clubs8 = [[ФК Интер|Интер]] |caps8 = 69 |goals8 = 22 |years9 = 2023– |clubs9 = [[ФК Фенербахче|Фенербахче]] |caps9 = 71 |goals9 = 35 |nationalyears1 = 2003–2004 |nationalteam1 = [[Фудбалска репрезентација на Босна и Херцеговина до 19 години|Босна и Херцеговина 19]] |nationalcaps1 = 5 |nationalgoals1 = 0 |nationalyears2 = 2006–2007 |nationalteam2 = [[Фудбалска репрезентација на Босна и Херцеговина до 21 година|Босна и Херцеговина 21]] |nationalcaps2 = 5 |nationalgoals2 = 1 |nationalyears3 = 2007– |nationalteam3 = [[Фудбалска репрезентација на Босна и Херцеговина|Босна и Херцеговина]] |nationalcaps3 =141 |nationalgoals3 = 68 |pcupdate = 16:17, 21 јули 2023 (UTC) |ntupdate = 16:17, 21 јули 2023 (UTC) }} '''Един Џеко''' (роден 17 март 1986) — [[Босна и Херцеговина|босански]] [[фудбал]]ер кој игра на позицијата [[Напад (фудбал)|напаѓач]] за турскиот клуб [[ФК Фенербахче|Фенербахче]] и [[Фудбалска репрезентација на Босна и Херцеговина|фудбалската репрезентација на Босна и Херцеговина]]. Тој бил именуван за најдобар [[Идол на Нацијата|Босански фудбалер на годината]] три години по ред.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.goal.com/en/news/1549/rest-of-europe/2010/12/27/2279580/wolfsburg-striker-edin-dzeko-named-bosnian-player-of-the | title = Wolfsburg Striker Edin Dzeko Named Bosnian Player Of The Year | publisher=Goal.com | accessdate =14 January 2011 | date = 27 December 2010 | first = Subhankar | last = Mondal}}</ref> Во [[Босна и Херцеговина]], тој е познат како ''Босански дијамант''.<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.sarajevo-x.com/bih/drustvo/clanak/110107078 | title = Džeko u Manchester, Grigorije u Mostar | accessdate =8 January 2011 | date = 7 January 2011 | publisher=Sarajevo-x.com}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://gol.hr/clanak/svjetski_nogomet/bosanski-dijamant-u-cityju-za-vise-od-milijun-kuna-tjedno.html | title = 'Bosanski dijamant' u Cityju za više od milijun kuna tjedno! | accessdate =8 January 2011 | date = 4 January 2011 | work=Gol.hr}}</ref> Пред да се приклучи на тимот на Рома, тој пружил добри игри во германскиот тим [[ФК Волфсбург|Волфсбург]], со кој ја освоил [[Бундеслига]]та во сезоната [[Бундеслига 2008/09|2008/09]]. Тој бил втор најдобар стрелец во лигата со [[Бундеслига 2008/09#Статистика|26 постигнати голови]]. Во сезоната [[Бундеслига 2009/10|2009/10]], Џеко бил најдобар стрелец со [[Бундеслига 2009/10#Најдобри стрелци|22 постигнати голови]]. Тој исто така направил и десет асистенции во двете сезони. Исто така има играно и за екипите на Манчестер Сити, каде што во сезоната 2011-2012 година, ја освоил [[Премиер лига на Англија|премиерлигата]]. Во краиерата има настапувано и за [[ФК Железничар Сараево|Железничар]], [[ФК Теплице]] и [[ФК Усти над Лабем]]. == Наводи == {{наводи}} {{DEFAULTSORT:Џеко}} [[Категорија:Родени во 1986 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Босански фудбалери]] [[Категорија:Луѓе од Сараево]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Железничар]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Теплице]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Волфсбург]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Манчестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Рома]] lccc4ymcc1ylkp3o6xk24wkypjitqbb 0 499272 5379146 4900414 2025-06-12T03:31:03Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379146 wikitext text/x-wiki {| class="toc" border="0" cellpadding="3" cellspacing="1" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 .5em .5em;" ! colspan="2" align="center" style="color:white; background-color:red;" | <big>'''Леополдштат'''</big><br /><small>Leopoldstadt</small> |- | align="center"|<span style="border: 0px solid #bbbbbb; display: table-cell;">[[Податотека:Wien - Bezirk Leopoldstadt, Wappen.svg|80px]]</span> || <span style="border: 0px solid #bbbbbb; display: table-cell;">[[Податотека:Kartewien2.png|120px]]</span> |- ! colspan="2" style="color:white; background-color:red;" | '''Податоци''' |- class="hrow" ||'''Површина''': || 19,27 км² |- class="even" ||'''Население''': || 90 914 ''(2001)'' |- class="hrow" ||'''Густина''': || 4 717,9 д/км² |- class="even" ||'''Началник''': || Герхард Кубик ([[SPÖ]]) |- class="hrow" ||'''Уебсајт''': || [http://www.wien.gv.at/bezirke/leopoldstadt/ www.wien.gv.at/innerestadt] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081218220319/http://www.wien.gv.at/bezirke/leopoldstadt/ |date=2008-12-18 }} |} '''Леополдштат''' ([[германски]]: Leopoldstadt) е вториот [[Окрузи во Виена|округ]] во [[Виена]]. {{Окрузи во Виена}} {{Австрија-никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Окрузи во Виена]] hlw251ai8h490hyo11hp1iq3uex8qn3 0 750491 5378899 4931315 2025-06-11T13:26:01Z Buli 2648 /* Надворешни врски */ 5378899 wikitext text/x-wiki {{Infobox disease | Name = Лепра | Image = Leprosy.jpg | Alt = | Caption = 24-годишен маж од Норвешка, заболен од лепра, 1886 година. | DiseasesDB = 8478 | ICD10 = {{ICD10|A|30||a|30}} | ICD9 = {{ICD9|030}} | ICDO = | OMIM = 246300 | MedlinePlus = 001347 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 1281 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|derm|223}} {{eMedicine2|neuro|187}} | MeshID = D007918 }} {{медицинско предупредување}} '''Лепра''' (од [[Старогрчки јазик|гр.]] λέπι, рибја кожа) е хронична [[инфективна болест]] позната од античко време.<ref>{{Наведена мрежна страница | url=http://sciencenow.sciencemag.org/cgi/content/full/2009/527/1 | title=Skeleton Pushes Back Leprosy's Origins | author=Holden | year=2009 | work=ScienceNOW | accessdate=2010-01-31 | archive-date=2009-09-22 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090922212020/http://sciencenow.sciencemag.org/cgi/content/full/2009/527/1 }}</ref> Позната е и како Хансенова болест. Предизвикувач на оваа болест е [[бактерија]]та ''[[Mycobacterium leprae]]'',<ref name=Sasaki_2001>{{Наведено списание |author=Sasaki S, Takeshita F, Okuda K, Ishii N |title=Mycobacterium leprae and leprosy: a compendium |journal=Microbiol Immunol |volume=45 |issue=11 |pages=729–36 |year=2001 |url=http://www.jstage.jst.go.jp/article/mandi/45/11/729/_pdf |pmid=11791665 |access-date=2011-02-27 |archive-date=2009-01-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090113080230/http://www.jstage.jst.go.jp/article/mandi/45/11/729/_pdf |url-status=dead }}</ref><ref name = new>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.sciencedaily.com/releases/2008/11/081124141047.htm | title=New Leprosy Bacterium: Scientists Use Genetic Fingerprint To Nail 'Killing Organism'|work=ScienceDaily | date=2008-11-28 | accessdate=2010-01-31}}</ref> која денес може успешно да се лечи со [[антибиотик|антибиотици]]. Времето на инкубација на оваа болест трае од неколку месеци до 40 години. Лепрата не е лесно заразна болест. За да се пренесе од еден на друг човек потребен е долготраен контакт со заболен. == Симптоми == [[Симптом]]ите на лепрата варираат во голема мерка од пациент до пациент. Главниот симптом е умирање на нервите и промена на крвните садови поради згрутчување на крвта.<ref name=Sherris>{{Наведена книга | editor = Ryan KJ, Ray CG | title = Sherris Medical Microbiology | edition=4 | pages = 451–3 | publisher = McGraw Hill | year = 2004 | isbn = 0838585299 | author = Kenneth J. Ryan, C. George Ray, editors. | oclc = 52358530 61405904}}</ref> Заболениот губи чувство за ладно, топло и болка. Поради ова, заболените често се повредуваат и се инфицираат без да почувствуваат болка и потреба од лекарска помош. Лепрата не убива директно, туку смртноста е последица од ваквите секундарни инфекции. == Епидемиологија == [[Слика:Neufälle Lepra 2003..PNG|350п|мини|десно|Случаи на инфекција со лепра во светот, 2003 година.]] Оваа болест сè уште не е искоренета, но е ограничена и е под контрола. Најголем број случаи на заболени од лепра денес има во [[Индија]] и [[Мјанмар]]. Лепрата е проблем и во Африка ([[Мозамбик]], [[Танзанија]]) и [[Бразил]]. Годишно се регистрираат 230.000 до 270.000 нови случаи во светот (состојба од 2008 година). ==Лепрата како мотив во уметноста и во популарната култура== * „Лепрозниот“ (англиски: ''The Leper'') - песна на американската рок-група „[[Дајносор]]“ (''Dinosaur'') од 1985 година.<ref>[https://www.discogs.com/Dinosaur-Dinosaur/master/5458 DISCOGS, Dinosaur* ‎– Dinosaur (пристапено на 30.7.2020)]</ref> * „Лепрозниот месија“ ([[англиски]]: ''Leper Messiah'') - песна на американската [[Хеви метал музика|хеви-метал]] група „[[Металика]]“ (''Metallica'') од 1986 година.<ref>[https://www.discogs.com/Metallica-Master-Of-Puppets/release/371142 Discogs, Metallica ‎– Master Of Puppets (пристапено на 17.1.2021)]</ref> == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== {{рвр|Leprosy}} *[http://www.netflix.com/Movie/Triumph_at_Carville_A_Tale_of_Leprosy_in_America/70092906 Документарен филм за лепрата] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090822203532/http://www.netflix.com/Movie/Triumph_at_Carville_A_Tale_of_Leprosy_in_America/70092906 |date=2009-08-22 }} Netflix {{Бактериски инфекции}} {{Нормативна контрола}} {{Medical condition classification and resources | DiseasesDB = 8478 | ICD10 = {{ICD10|A|30||a|30}} | ICD9 = {{ICD9|030}} | ICDO = | OMIM = 246300 | MedlinePlus = 001347 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 1281 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|derm|223}} {{eMedicine2|neuro|187}} | MeshID = D007918 }} [[Категорија:Лепра| ]] [[Категорија:Бактериски болести]] [[Категорија:Тропски болести]] 9qmrv6ms0n9f57s61ffqfxgnnexs36n 0 753955 5378988 5099582 2025-06-11T17:30:02Z Ziv 110717 → File has been renamed on Commons ([[:c:GR]]) 5378988 wikitext text/x-wiki '''[[Исланд]]''' има вкупно 113 [[населено место|населени места]], од кои 32 имаат [[население]] од над 1000 жители. Во државата не се прави суштествена разлика меѓу [[град]]овите и [[село|селата]], но условно може да се смета дека сите населби под илјада жители се села. Од нив 7 се во состав на [[метрополитенска област|поширокото подрачје]] на главниот град [[Рејкјавик]], во кој живее околу 75% од вкупното население на земјата. Во табелата сите населени места се прикажани како самостојни административни единици, а не во состав на [[агломерација|агломерации]] или [[општина|општини]]. [[Податотека:Islande - Reykjavik du haut de la cathédrale.jpg|мини|десно|[[Рејкјавик]]]] [[Податотека:Suburban Reykjavik.jpg|мини|десно|[[Коупавогир]]]] [[Податотека:Hafnarfjardarkirkja.jpg|мини|десно|[[Хапнарфјердир]]]] [[Податотека:Akureyri séð frá Vaðlaheiði.jpeg|мини|десно|[[Акирејри]]]] == Градови == {|class="wikitable sortable" |- !Бр. !Град ![[Исландски јазик|Исландски]] !Население ![[Региони во Исланд|Регион]] |- !1 | [[Рејкјавик]] |''Reykjavík'' |119.108 |[[Престолнински регион (Исланд)|Престолнински]] |- !2 | [[Коупавогир]] |''Kópavogur'' |30.799 |[[Престолнински регион (Исланд)|Престолнински]] |- !3 | [[Хапнарфјердир]] |''Hafnarfjörður'' |26.099 |[[Престолнински регион (Исланд)|Престолнински]] |- !4 | [[Акирејри]] |''Akureyri'' |17.754 |[[Североисточен Регион (Исланд)|Североисточен]] |- !5 | [[Кеплавик]] |''Keflavík'' |14.000 |[[Јужен Полуостров (Исланд)|Јужен Полуостров]] |- !6 | [[Кардапајр]] |''Garðabær'' |10.909 |[[Престолнински регион (Исланд)|Престолнински]] |- !7 | [[Мосфетлспајр]] |''Mosfellsbær'' |8.886 |[[Западен регион (Исланд)|Западен]] |- !8 | [[Акранес]] |''Akranes'' |6.623 |[[Престолнински регион (Исланд)|Престолнински]] |- !9 | [[Селфос]] |''Selfoss'' |6.512 |[[Јужен регион (Исланд)|Јужен]] |- !10 | [[Њардвик]] |''Njarðvík'' |4.400 |[[Јужен Полуостров (Исланд)|Јужен Полуостров]] |- !11 | [[Селтјарнарнес]] |''Seltjarnarnes'' |4.320 |[[Престолнински регион (Исланд)|Престолнински]] |- !12 | [[Вестманаејар]] |''Vestmannaeyjar'' |4.142 |[[Јужен регион (Исланд)|Јужен]] |- !13 | [[Кринтавик]] |''Grindavík'' |2.821 |[[Јужен Полуостров (Исланд)|Јужен Полуостров]] |- !14 | [[Сејдауркроукир]] |''Sauðárkrókur'' |2.635 |[[Североисточен Регион (Исланд)|Североисточен]] |- !15 | [[Исафјердир]] |''Ísafjörður'' |2.600 |[[Западни Фјордови]] |- !16 | [[Аулфтанес]] |''Álftanes'' |2.484 |[[Престолнински регион (Исланд)|Престолнински]] |- !17 | [[Кверагерди]] |''Hveragerði'' |2.316 |[[Јужен регион (Исланд)|Јужен]] |- !18 | [[Ејилстадир]] |''Egilsstaðir'' |2.257 |[[Источен Регион (Исланд)|Источен]] |- !19 | [[Хусавик]] |''Húsavík'' |2.237 |[[Североисточен Регион (Исланд)|Североисточен]] |- !20 | [[Поргарнес]] |''Borgarnes'' |1.763 |[[Западен регион (Исланд)|Западен]] |- !21 | [[Сангерди]] |''Sandgerði'' |1.683 |[[Јужен Полуостров (Исланд)|Јужен Полуостров]] |- !22 | [[Хепн]] |''Höfn'' |1.641 |[[Источен Регион (Исланд)|Источен]] |- !23 | [[Торлауксхепн]] |''Þorlákshöfn'' |1.533 |[[Јужен регион (Исланд)|Јужен]] |- !24 | [[Талвик]] |''Dalvík'' |1.454 |[[Североисточен Регион (Исланд)|Североисточен]] |- !25 | [[Кардир]] |''Garður'' |1.452 |[[Јужен Полуостров (Исланд)|Јужен Полуостров]] |- !26 | [[Нескејпстадир]] |''Neskaupstaður'' |1.437 |[[Источен Регион (Исланд)|Источен]] |- !27 | [[Сиглифјердир]] |''Siglufjörður'' |1.206 |[[Североисточен Регион (Исланд)|Североисточен]] |- !28 | [[Рејдарфјердир]] |''Reyðarfjörður'' |1.102 |[[Источен Регион (Исланд)|Источен]] |- !29 | [[Вогар]] |''Vogar'' |1.161 |[[Јужен Полуостров (Исланд)|Јужен Полуостров]] |- !30 | [[Стикисхоулмир]] |''Stykkishólmur'' |1.100 |[[Западен регион (Исланд)|Западен]] |- !31 | [[Ескифјердир]] |''Eskifjörður'' |1.043 |[[Источен Регион (Исланд)|Источен]] |- !32 | [[Оулафсвик]] |''Ólafsvík'' |1.010 |[[Западен регион (Исланд)|Западен]] |- |} == Поврзано == * [[Географија на Исланд]] * [[Демографија на Исланд]] * [[Административна поделба на Исланд]] ==Наводи== {{наводи}} {{Европа по тема|Список на градови во}} [[Категорија:Градови во Исланд| ]] [[Категорија:Списоци на градови во Европа|Исланд]] [[Категорија:Списоци на градови по земја|Исланд]] [[Категорија:Списоци за Исланд]] m1f910hysyhxz0067lxkk3fh10dojlq 0 758891 5379073 5312226 2025-06-11T20:10:07Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379073 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name =Кралот лав | image = The Lion King logo.svg | caption = | alt = | director ={{unbulleted list|[[Роџер Алерс]]|[[Роб Мајнкоф]]}} | producer =Дон Хан | screenplay ={{unbulleted list|[[Irene Mecchi]]|[[Џонатан Робертс]]|[[Линда Вулвертон]]}} | story = {{unbulleted list|Jim Capobianco|Lorna Cook|Thom Enriquez|Andy Gaskill|[[Francis Glebas]]|Ed Gombert|Kevin Harkey|Barry Johnson|Mark Kausler|[[Jorgen Klubien]]|Larry Leker|Rick Maki|[[Burny Mattinson]]|[[Joe Ranft]]|[[Chris Sanders (director)|Chris Sanders]]|[[Tom Sito]]|[[Gary Trousdale]]}} | based on = | starring = * Џонатан Тејлор Томас * [[Метју Бродерик]] * [[Џејмс Ерл Џонс]] * [[Џереми Ајронс]] * Мојра Кели * Никета Каламе * Ерни Сабела * Нејтан Лејн * Роберт Гијом * [[Роуан Аткинсон]] * [[Вупи Голдберг]] * Чич Марин * Џим Камингс * Меџ Синклер | music =[[Ханс Цимер]] | editing =Иван Биланчо | studio =[[Walt Disney Pictures]]<br/>[[Walt Disney Pictures|Walt Disney Feature Animation]] | distributor = | released ={{Film date|1994|06|15}} | runtime =88 минути | country =САД | language =англиски | budget =$45 милиони | gross =$968.5 милиони }} {{Закосен наслов|Кралот Лав}}'''Кралот лав''' ([[англиски јазик|англиски]]: ''The Lion King'') — [[САД|американски]] долгометражен [[цртан филм]], снимен во [[1994]] година, од [[Волт Дизни]] Фичр Енимејшн. Филмот за првпат е прикажан во кино салите во [[САД]], на [[15 јуни]] 1994 година, од страна на [[Walt Disney Pictures]]. Тој се наоѓа на 32-то место на листата најдобрите цртани класици на Волт Дизни. Приказната на филмот се одвива во кралството на антропоморфираните лавови во Африка и е инспирирана од приказните за [[Јосиф и Мојсеј]] од „[[Библијата]]”, „Епот за Сундијата” и од „[[Хамлет]]” на [[Вилијам Шекспир]]. Филмот беше со најголема заработувачка до прикажувањето на филмот „[[Барајќи го Немо]]” (компјутерски-цртан филм на Дизни/Пиксар од [[2003]] година). „Кралот лав” е шестиот цртан филм со најдобра заработувачка и останува да биде најдобриот рачно нацртан филм во историјата. Филмот и припаѓа на Дизниевата ренесансна ера, која ги опфаќа филмовите снимени од периодот на доцните 1980-ти години, па сè до крајот на 1990-те години, кога се снимени најуспешните цртани филмови на Дизни. „Кралот лав” е 2D филм со најголема заработувачка во САД и има добиено голем број позитивни критики и пофалби за неговата музика и приказна. За време на неговото издавање, филмот доби заработувачка од 783 милион долари на светско ниво, што го прави филмот најуспешен таа година. Моментално е на 32-то место на цртани филмови со најголема заработувачка. Како делумно музички филм, „Кралот лав” добил две филмски награди на [[Филмска награда на академијата на САД|Академијата на САД]], за неговите музички достигнувања. Тој исто така доби награда [[Златен Глобус]] за најдобар филм од жанрот, мјузикл или комедија. Песните на филмот се напишани од композиторот и пејач [[Елтон Џон]] и од текстописецот [[Тим Рајс]]. Дизни подоцна продуцираше два поврзани филмови: продолжение, „Кралот лав II: Гордоста на Симба” (1998) и претходник на филмот, „Кралот лав 1½” (2004). == Дејствие == Филмот започнува со собирање на голем број на животни околу карпата Прајд Рок во [[Африка]], каде мудриот [[мајмун]], Рафики го претставува [[Симба]], новородениот син на кралот лав и кралицата лавица, Муфаса и Сараби. Единствениот жител на земјата Прајд, кој не е среќен за раѓањето на наследникот на кралот, е помладиот брат на Муфаса, Скар, кој самиот сака да ја добие круната. Како што расте Симба, го учат за околината на Прајд, како и за соседните далечни земји, раководени од диви [[Хиена|хиени]]. Меѓутоа, Симба е мал шегаџија, кој попрво би си играл со неговата најдобра другарка Нала, отколку да го слуша Зазу, птицата-советник на Муфаса, како му држи лекции. Откако Скар ќе му каже на љубопитниот Симба за гробницата на [[слон]]ови во далечните земји, Симба и Нала ќе го надмудрат Зазу и ќе му избегаат за да ги истражуваат далечните и опасни земји. Таму ќе ги сретнат трите хиени Шензи, Банзи и Ед, кои почнуваат да ги бркаат со цел да ги убијат. Муфаса стигнува навреме за да ги спаси малите [[лав]]чиња откако ќе биде известен од Зазу за нивното бегство. Тој му кажува на својот син, дека не е мудро да се пушта во неволји со цел да си ја докаже храброста. Потоа тој го учи сина си за ѕвездите, кои го претставуваат сите претходни кралеви, кои ги гледаат од небото. Тој му кажува на Симба дека кога и да се чувствува осамен, да се сети дека тој и ѕвезите се секогаш тука за да го водат. Во меѓувреме, Скар се здружува со хиените и кова план за да ги убијат Муфаса и Симба, за да го зазеде престолот. По наредба на Скар, хиените бркаат стадо од гнуа, кои не го забележуваат Симба во клисурата, и во паника бегаат во големо стампедо. Пакосниот Скар му кажува на Муфаса дека неговиот син е во опасност. Муфаса го спасува Симба и го фрла надвор од опасната клисура. Во меѓувреме, додека Муфаса се обидува да се извлече од лизгавите ѕидови на клисурата, бара помош од Скар, кој се наоѓа веднаш над него. Но, Скар одбива да му помогне, напротив, сурово го фрла назад во разбеснатото стампедо, каде тој умира. Откако Симба ќе го најде мртвото тело на татка си, Скар ќе го излаже Симба дека тој ја предизвикал неговата смрт со негото љубопитство и негрижа. Засрамен, Симба бега од родната земја, со намера никогаш да не се врати. Скар им наредува на хиените да го убијат Симба, но тие бркајќи го, ќе му изгубат траг. Во отсуство на Симба, Скар настапува како законски наследник на Муфаса, и станува новиот крал. Симба се онесвестува во пустелијата по неговото бегство. Таму ќе го најдат [[меркат]]от Тимон и [[Дива свиња|вепарот]] Пумба, кои ќе го спасат и ќе се грижат за него. Тие го учат за нивното мото кое гласи „''Хакуна Матата''” кое значи дека нема потреба од грижи. По неколку поминати години, Симба кој веќе е возрасен [[лав]], ја среќава Нала, која го брка Пумба. Нара е пресреќна дека го гледа жив, и му кажува дека Скар е многу неодговорен крал и со неговата негрижа ги донел жителите до гладување. Сè уште засрамен, поради тоа што ја предизвикал смртта на својот татко, Симба одбива да се врати во Прајд Рок, за да го заземе кралското место. Меѓутоа мудриот мајмун Рафики дознава дека Симба е жив. Тој за него го повикува духот на Муфаса, на небото. Муфаса му кажува на Симба дека тој мора да се врати назад во Прајд Рок за да стане крал. Симба му кажува на татка си дека тој повеќе не е храбриот Симба, но Муфаса му одговара дека тој мора да запамети дека е негов син и единствениот вистински крал по него и исчезнува од небото. Симба се враќа во Прајд Рок со Нала, Тимон и Пумба, кои претходно му ветуваат дека ќе му помогнат во борбата. Додека Тимон и Пумба им привлекуваат внимание на [[Хиена|хиените]]-чувари, Симба се соочува со Скар на Прајд Рок. Скар му кажува на Симба дека тој е виновен за смртта на неговиот татко и го приближува кон работ на Прајд Рок. Пред Скар да го фрли Симба од карпата, тивко му признава дека тој го убил Муфаса. Бесен, Симба се исправа, го совладува Скар и го тера да признае пред сите лавови за злото што го сторил. Со вистината на виделина, се започнува жестока тепачка меќу лавовите и хиените. Симба се соочува со Скар на карпата Прајд Рок. Скар бара милост од Симба, обвинувајќи ги хиените за се. Симба, добродушен по природа, се смилува над Скар и кога е подготвен да го ослободи и да го протера, Скар повторно се обидува да го убие. Жестоката тепачка завршува со тоа што Симба го фрла Скар од карпата. Скар го преживува падот, но бесните хиени, кои го слушнале неговиот разговор, веднаш го напаѓаат и го убиваат. Сега, кога конечно Скар е мртов, а хиените прогонети, Симба се појавува и е поздравен од Нала и неговата мајка. Кога тој го повикува Рафики, тој му се поклонува за да му оддаде чест. Симба се качува и прочекорува на карпата Прајд Рок, додека сите го гледаат со восхит. Кога ќе стигне на работ, Симба погледнува во небото и уште еднаш ги слуша зборовите на татко му, кои го потсетуваат кој е. Кога конечно ќе сфати дека го пронашол своето место во животот, Симба моќно за‘ржува, на што му се придружуваат останатите лавови. Со текот на времето, Прајд Рок се враќа во својата претходна состојба, на богата земја, а Симба изгледа среќен во своето кралство заедно со Нала и Тимон и Пумба како негови верни придружници. Филмот завршува со Рафики, кој го претставува новороденото лавче на Симба и Нала.<ref>{{cite web | url=http://www.lionking.org/scripts/Script.html | title=TLK Script (HTML 3.0 Version) }}</ref> == Продукција == === Развој на приказната === [[Податотека:Don Hahn on the Director's panel at the Boulder International Film Festival.jpg|мини|Продуцентот Дон Хан на Меѓународниот филмски фестивал Боулдер]] Идејата за филмот ''The Lion King'' дошла во 1988 во тек на разговорот на неколку продуценти на Дизни, додека патувале за Европа на една промоција.<ref name="memoir">Блу-реј издание: The Lion King: A Memoir, 2011</ref> Оригиналната идеја за филмот била поинаква од крајниот резултат. Дејствието во оригиналната замисла била борба на лавови и бабуни чиј водач е Скар. Рафики бил леопард,<ref name="pride">The Pride of the King (Blu-ray). The Lion King: Diamond Edition: Walt Disney Home Entertainment. 2011 </ref> а Тимон и Пумба другари од детството на Симба.<ref>Allers, Roger; Hahn, Don, and Minkoff, Rob (1995). Laserdisc/DVD audio commentary for ''The Lion King''. Walt Disney Home Entertainment</ref> Симба не требал да го напушта кралството но со тек на годините да стане мрзлив и ужасен карактер. До 1990, продуцентот Томас Шумахер одлучил самиот да се ангажира околу проектот, "бидејќи лавовите се кул".<ref name="neuwirth">{{Наведена книга|title=Makin' toons: inside the most popular animated TV shows and movies|first=Allan|last=Neuwirth|publisher=Skyhorse Publishing Inc.|year=2003|isbn=978-1-58115-269-2}}</ref> На Шумахер му се допаднало сценариото за Кралот на џунглата (''King of the Jungle)''.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/51476889|title=Makin' toons : inside the most popular animated TV shows and movies|last=Allan.|first=Neuwirth|date=2003|publisher=Allworth Press|isbn=9781581152692|location=New York|oclc=51476889}}</ref> Продукцијата на „Кралот лав”, чиј оригинален наслов бил „Кралот на Џунглата”, се одвивала во студиото [[Walt Disney Pictures|Волт Дизни Фичр Енимејшн]], во [[Калифорнија]], САД и во сателитското студио за долгометражни цртани филмови, Дизни–МГМ, во [[Флорида]], САД. ''The Lion King'' бил првиот цртан филм на Дизни според оригинално сценарио. Продуцентите тврделе дека приказната за кралот лав се инспирира од животите на Јосиф и Мојсеј, од [[Библија]]та, но и од онаа за [[Хамлет]] на Вилијам Шекспир Оригиналната приказна, која е инспирирана од „Хамлет” е напишана од Томас Диш. Меѓутоа Диш не доби никаво признание за тоа. Во летото 1992, на тимот се придружила сценаристката Ајрин Меки, со помошник сценаристот, Џонатан Робертс. Меки и Робертс, ја презеле одговорноста да ги поправат емоционалните проблеми во сценариото и да внесат комични моменти за Пумба, Тимон и хиените.<ref name="LionKingProduction">{{наведена изјава за печат|url=http://www.lionking.org/text/FilmNotes.html|title=Lion King Production Notes|accessdate=August 5, 2008|publisher=Walt Disney Pictures|date=May 25, 1994}} {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081026100715/http://www.lionking.org/text/FilmNotes.html |date=2008-10-26 }}</ref> === Цртање и анимација === [[Податотека:Andreas Deja Studio Technique Masterclass 1.jpg|мини|Андреас Дежа, аниматорот на Скар]] За да се основаат ликовите и тонот за главните ликови на филмот, одговорни биле тринаесет аниматори од [[Калифорнија]] и [[Флорида]]. Аниматорите кои ги нацртале главните ликови се: [[Марк Хен]] за младиот Симба, [[Рубен А. Акино]] за возрасниот Симба, [[Андреас Дежа]] за Скар, Ејрон Блес за младата Нала, Ентони Дероса за возрасната Нала и Тони Фјукил за Муфаса. Во просториите на студиото Дизни–МГМ, биле анимирани приближно 20 минути од филмот, вклучувајќи го и делот кога се пее песната "I Just Can't Wait to Be King".<ref>Allers, Roger; Hahn, Don, and Minkoff, Rob (1995). Laserdisc/DVD аудио коментар за <nowiki>''</nowiki>The Lion King<nowiki>''</nowiki>. Walt Disney Home Entertainment</ref> Во целост, за време на творењето на филмот „Кралот лав”, учествувале повеќе од 600 уметници и техничари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://voices.yahoo.com/producer-don-hahn-shares-his-experiences-working-on-9456197.html?cat=40|title=Producer Don Hahn Shares His Experiences Working on 'The Lion King'|first=Eric|last=Shirey|publisher=Yahoo!|date=Sep 28, 2011|accessdate=December 24, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120514142235/http://voices.yahoo.com/producer-don-hahn-shares-his-experiences-working-on-9456197.html?cat=40|archivedate=May 14, 2012}}</ref>. Аниматорите на ликовите во филмот, ги проучувале однесувањата на вистинските животни во природа, исто како што било направено за време на снимањето на цртаниот филм на Дизни, „Бамби” од [[1942]] година. Џим Флауер, реномиран експерт за диви животни, ги посетувал студијата неколкупати за да зборува за нивното однесување во дивината, со цел да им помогне на аниматорите да го доловат вистинското чувство во нивните цртежи. Аниматорите исто така ги проучувале движењата на животните во Зоолошката градина на [[Мајами]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=FilMiami's Shining Star: Ron Magill|url=http://www.filmiami.org/news_11May_Ron.asp|website=FilmMiami|publisher=Miami-Dade County|accessdate=May 24, 2015|archive-date=2015-05-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150525015758/http://www.filmiami.org/news_11May_Ron.asp|url-status=dead}}</ref> Пред да започнат со официјалната продукција, неколку членови на филмската екипа, како режисерите, продуцентот набљудувачот на приказната Бренда Чапман и продукцискиот дизајнер Крис Сандерс, отпатувале до националниот парк во [[Кенија]], за во живо да ги проучуваат животните, со цел да можат успешно да го доловат тоа во филмот. Земјата Прајд е направена по инспирација добиена во паркот.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/166379642|title=Dream worlds : production design in animation|last=P.|first=Bacher, Hans|date=2008|publisher=Focal Press|isbn=0240520939|location=Burlington, MA|oclc=166379642}}</ref> Употребата на [[Сметач|компјутери]] им помогнало на уредниците да ја претстават својата визија на нови начини. Се користела посебна компјутерска програма, која им овозможила на аниматорите да добијат слика која потсеќа на рачно нацртана, и исто така симулира вистински движења. Пет посебно обучени аниматори и техничари, вложиле повеќе од две години за да ја создадат сцената со стампедото со времетраење од две и пол минути во филмот.<ref>ДВД издание: The Lion King: Platinum Edition (Disc 2), Computer Animation, Walt Disney Home Entertainment, 15 јуни 1994</ref> Едно време, неколку луѓе од екипата сметале дека „Кралот лав” не е толку важен колку „[[Покахонтас]]”, кој истовремено бил во продукција . Голем дел од екипата, претпочитале да работат на „Покахонтас”, мислејќи дека ќе биде поуспешен и поубав филм. Меѓутоа публиката полна со ентузијазам откако ја видела неофицијалната најавна шпица на „Кралот лав”, со песната „Circle of life”, ги предомислила творците и им влеала надеж дека сепак тоа ќе биде успешен филм. Како што се очекувало, и двата филма постигнале голем комерцијален успех, но „Кралот лав”, добил повеќе позитивни критики и далеку поголема заработувачка од „Покахонтас”. == Глумечка екипа == Гласовите на ликовите од главните и споредни улоги во филмот ги синхронизирале глумците: [[Метју Бродерик]] како возрасниот Симба, [[Џонатан Тејлор Томас]] како младиот Симба, Никета Каламе како младата Нела, Џим Камингс како [[хиена]]та Ед, [[Џејмс Ерл Џонс]] како Муфаса, Нејтан Лејн како Тимон, Ерни Сабела како Пумба,[[Џереми Ајронс]] како Скар, Роберт Гијом како мајмунот Рафики, [[Роуан Аткинсон]] како птицата Зазу, Мојра Кели како возрасната Нала, [[Вупи Голдберг]] како хиената Шензи, Зое Водач како Сарафина, мајката на Нала и Чич Мартин како хиената Банзи. == Музика == [[Елтон Џон]] и Тим Рајс ги напишале оригиналните песни за филмот<ref>{{Наведено списание|last=White|first=Timothy|date=4 октомври 1997|title=Elton John: The Billboard Interview|url=https://books.google.com/books?id=1wkEAAAAMBAJ&pg=RA1-PA27|journal=Billboard|volume=|pages=95-96}}</ref>. За време на одјавната шпица, Елтон Џон ја пее песната „Can you feel the love tonight”. Филмската музика ја компонирал [[Ханс Цимер]] и ја збогатил со африканска музика и хорско пеење<ref>ДВД издание: The Lion King: Platinum Edition (Disc 1), Music: African Influence, Walt Disney Home Entertainment, 15 јуни 1994</ref>. == Оригинални песни == Ова се песните од филмот, по распоред како што се појавуваат во филмот: * „Circle of life” во изведба на [[Кармен Твили]] во придружба на африкански хор. Песната се пее за време на церемонијата кога се слави раѓањето на Симба. Песната се повторува и на самиот крај, кога се слави раѓањето на бебето на Симба. * „I just can't wait to be king”, ја изведуваат Џејсон Вивер, Лора Вилијамс и [[Роуан Аткинсон]]. Оваа песна се појавува во сцената кога Симба и Нала се обидуваат да го надитрат Зазу, со цел да му избегаат. * „Be prepared”, ја пее Скар, односно [[Џереми Ајронс]], Џим Каминс, Вупи Голдберг, Чич Мартин, кога тој кова план со своите хиени да го убие Муфаса. * „Hakuna Matata” ја изведуваат Нејтан Лејн, Ерни Сабела, Џејсон Вивер и Џозеф Вилијамс. Оваа песна се појавува во моментот кога Тимон и Пумба му посакуваат добредојде на Симба и започнуваат пријателство со него. [[Американски филмски институт|Американскиот филмски институт]] објави список на 100 најдобри песни во филмовите, и оваа песна се најде на 99-то место. * [[„Can you feel the love tonight”]] е балада која ја изведуваат Кристл Едвардс, Нејтан Лејн, Ерни Сабела, Џозеф Вилијамс и Сали Дворски. Песната може да се слушне за време на моментот кога Тимон и Пумба ќе почувствуваат дека Симба се вљубува, и кога Симба и Нала ќе ја започнат нивната романса. Оваа песна доби [[Филмска награда на академијата на САД|оскар]], за најдобра песна во филм, на 67-мото доделување на Филмските награди на академијата на САД. == Прикажување == === Киноблагајни === Во 1994, „Кралот лав” станал филм со најголема заработувачка на светско ниво<ref>{{Наведена мрежна страница|url=url=http://boxofficemojo.com/movies/?id=lionking.htm|title=The Lion King|last=Box Office Mojo|first=|date=October 4, 2011|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}</ref>, а на второ место во Соединетите Американски Држави. (по [[Форест Гамп]]) Филмот направил заработувачка од 312.855.561 американски долари. На светско ниво, филмот заработил 783.841.776$. Со тоа го заземал местото на најуспешниот цртан филм на сите времиња, сè до компјутерски анимираниот „[[Барајќи го Немо]]”. Во 2011 година, тој се најде на шестото место на филмови со најголема заработувачка. Денес е на 29тото место меѓу сите филмови на сите времиња,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/world/|accessdate=August 7, 2011|title=All Time Worldwide Box Office Grosses|work=Box Office Mojo}}</ref>, на 7мо место во светот како анимиран филм кој имал најголема заработувачка, на 3то место помеѓу сите филмови во продукција на [[Walt Disney Pictures|Дизни]], (зад Фрозен и [[Зоотопија]]).<ref>{{наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/frozen-becomes-highestgrossing-disney-animated-film-of-all-time-9058069.html|title=Frozen becomes highest-grossing Disney animated film of all time|work=The Independent|author=Hooton, Christopher|date=January 14, 2014|accessdate=April 5, 2014}}</ref> == Одзиви == „Кралот лав” се здобил со многу позитивни критики и на мрежата [[Rotten Tomatoes]], со вкупни 61 филмски рецензии, филмот има вкупно 92% позитивни критики<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rottentomatoes.com/top/bestofrt/top_100_animation_movies|title=Top 100 Animation Movies - Rotten Tomatoes|work=www.rottentomatoes.com|language=en|accessdate=2017-10-11}}</ref>. Со оценка 8/10, во блиска битка со „Аладин”, кој е на второто место на највисоко рангирани долгометражни цртани филмови од Дизни. На првото место на листата се наоѓа „Убавицата и ѕверот” со вкупно 93% позитивни критики. Филмскиот критичар Роџер Еберт, го нарекол филмот „совршено нацртан анимиран догометражен филм” и во неговата рецензија напиша „Сагата на Симба, која во својата суштина содржи делови од грчката трагедија и потсетува на „Хамлет”, е многу поучна и забавна.”<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rogerebert.com/reviews/the-lion-king-1994|title=The Lion King Movie Review & Film Summary (1994) {{!}} Roger Ebert|last=Ebert|first=Roger|work=www.rogerebert.com|language=en|accessdate=2017-10-11}}</ref> Хал Хинсон, од весникот „Д Вашингтон пост”, го нарекол „импресивно, речиси застрашувачко постигнување” и кажа дека филмот е „спектакуларен на начин на кој стана вообичаено за сите долгометражни цртани филмови на Дизни”. Но со помалку ентузијазам на крајот на својата рецензија вели: „тоа е епска приказна со Шекспиријански шмек, и е посоодветен за возрасни, отколку за деца. Искрено, тој е чуден дури и за возрасните.”<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/review96/lionkinghin.htm|title=WashingtonPost.com: 'The Lion King'|work=www.washingtonpost.com|accessdate=2017-10-11}}</ref> Филмскиот критичар од списанието „Ролинг стоун”, Петер Траверс, го пофалил филмот во својата рецензија велејќи: „многу забавна мешавина на музика, забава и забележливи убавини, филм со големо срце.”<ref name="rollingstone.com">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rollingstone.com/reviews/movie/5947315/review/5947316/the_lion_king|title=Movie Review|work=Rolling Stone|accessdate=2017-10-11|archive-date=2008-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20080429201931/http://www.rollingstone.com/reviews/movie/5947315/review/5947316/the_lion_king|url-status=dead}}</ref><ref name="rollingstone.com"/> Во јуни, 2008 година, [[Американски филмски институт|Американскиот филмски институт]], го стави филмот во еден меѓу десетте најдобри филмови на сите времиња. == Награди и номинации == Филмот доби многу номинации, вклучувајќи [[Филмска награда на академијата на САД]] за музиката на [[Ханс Цимер]] и [[Награди Златен глобус|Награда Златен глобус]] за Најдобар филм-мјузикл или комедија. Најбитно, песната „Can you feel the love tonight” на [[Елтон Џон]] и Тим Рајс, доби награда за најдобра песна во филм, на доделување на Филмските награди на академијата на САД. Останатите награди припаѓаат на: Најдобра синхронизација на гласот на Скар во изведба на [[Џереми Ајронс]]; Најдобро лично достигнување за придонес на приказната во полето на анимацијата; најдобра изведба на песна од машки глас, за песната „Can you feel the love tonight” на Елтон Џон. == Издание во 1995 година == „Кралот лав” за првпат бил издаден на видео касета, на 3 март во 1995 година. == Платинско издание во 2003 година == На 7 октомври во 2003 година, филмот беше издаден на видео касета и двд-издание за првпат, како дел од платинските изданија на Дизни. == Дијамантско издание во 2011година == Дијаматското издание на „Кралот лав” било пуштено во продажба на 4 октомври 2011 година. == Спорност == === Потеклото на приказната === „Кралот лав” е првиот долгометражен цртан филм на Дизни, кој се смета дека има оригинална приказна, и не е заснован на веќе постечка приказна. Творците на филмот веќе имаа кажано дека инспирацијата на филмот потекнува од Јосиф и Мојсеј од „Библијата” и „Хамлет” на [[Вилијам Шекспир]]. Сепак, многу делови од филмот имаат сличност со познатиот [[Аниме|јапонски цртан филм]] од 1960 година, „Белиот лав Кимба” (Jungle Emperor). Една сличност е имињата на протагонистите Кимба и Симба. Многу ликови и сцени во филмот се слични со јапонскиот оригинал.<ref>{{Наведена книга|title=Disney: The Mouse Betrayed: Greed, corruption, and children at risk, Chapter 11 The Lyin' King|last=Schweizer|first=Peter and Rochelle|publisher=Regnery|year=1998|isbn=|location=Washington, D.C.|pages=167-168}}</ref> Дури и Метју Бродерик, кој го синхронизира гласот на возрасниот Симба, изјавил дека, на почетокот мислел дека ќе се снима римејк на јапонскиот филм, бидејќи има слична содржина. Се вели дека, со цел да се избегне сличноста, Дизни вовел идеи од „Хамлет”. === Скриени пораки === Во една од сцените во оригиналното ВХС издание на филмот, може да се забележи како се појавува зборот „секс”. Тоа е сцената кога Симба клапнува на земјата, а прашината оди во небото и фактички ги прави буквите.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.snopes.com/disney/films/lionking.asp|title=Sex in The Lion King|date=2015-04-30|work=Snopes.com|access-date=2017-10-11|language=en-US}}</ref> За да се спречат понатамошни дискусии, аниматорите на филмот признале дека тоа е всушност нивен потпис како невин потпис за нивната работа. Вистинскиот збор бил „сфс”, што означува скратеница за специјални ефекти. === Песната „The lion sleeps tonight” === Песната во сцена со Тимон и Пумба, доведе до спорови меѓу Дизни и семејството на Јужноафриканскиот пејач Соломон Линда, кој всушност ја компонирал оригиналната музичка линија во 1939 година. Во јули [[2004]] година, семејството на Линда поднесе тужба, барајќи 1,6 милион долари. Во 2006 година, семејствот ги доби своите права над песната и во филмот стои под оригиналниот композитор. == Влијание врз модерната култура == Поради својата популарност, „Кралот лав” бил споменуван во многу медиуми. На пример, цртаната тв-серија „Симпсонови” го спомна филмот во една епизода. Кон крајот на епизодата, во една сцена се појавува духот на Муфаса со Дарт Вејдер и вели: „Ова е си-ен-ен. Мораш да се одмаздиш за мојата смрт Кимба...о мислам Симба” реплика за контроверзијата со јапонскиот филм. Дизни го вметнува „Кралот лав” во многу свои шоуа и филмови. На пример во филмот од 1995 година, „Приказна за играчките”, се појавува песната „Хакуна матата” додека Енди се вози во својата кола. Во цртаниот филм „Херкулес” еден лик ја носи кожата на Скар додека го црта Херкулес на вазна. == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Wikiquote|The Lion King}} * {{Official website|www.Disney.com/TheLionKing}} * {{Amg movie|131171|Кралот Лав}} * {{Mojo title|lionking|Кралот Лав}} * {{IMDb title|0110357|Кралот Лав}} * {{Bcdb title|3|Кралот Лав}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Филмови од 1994 година]] [[Категорија:Американски цртани филмови]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] [[Категорија:Филмови на Disney]] [[Категорија:Цртани филмови]] p21xfu0whdu7mchs78y4kgjrh8cudxb 0 778397 5379165 5032397 2025-06-12T05:16:11Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379165 wikitext text/x-wiki {{About|актуелен француски регион Лимузен|историска покраина Лимузен|Лимузен (покраина)}} {{coord|45.68795|N|1.620483|E|region:FR_type:adm1st|display=title}} {{Infobox French region |Name = Лимузен |Native_name = |reg_logo = |logo_size = |map = Rimex-France location Limousin.svg |flag = |flag_link = |capital = Лимож |largest_city = Лимож |area = 16942 |area_source = INSEE |population = 727000 |pop_ref = |pop_date = 2007-01-01 |pop_rank = 22nd |GDP = 17 |GDP_year = 2006 |GDP_ref = <ref name="eurostat">{{Наведена мрежна страница|title= GDP per inhabitant in 2006 ranged from 25% of the EU27 average in Nord-Est in Romania to 336% in Inner London| publisher= Eurostat| url= http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/1-19022009-AP/EN/1-19022009-AP-EN.PDF}}</ref> |GDP_per_capita = 23,400 |GDP_cap_year = 2006 |GDP_cap_ref = <ref name="eurostat" /> |GDP_percent = |Website = [http://www.cr-limousin.fr/ cr-limousin.fr] |leader_title = |leader = Жерар Ванденбрук |leader_party = [[Социјалистичка партија(Франција)|PS - Социјалистичка партија]] |ruling_party1 = [[Социјалистичка партија(Франција)|PS - Социјалистичка партија]] |ruling_party2 = |departments = 3 |dept1 = [[Корез]] |dept2 = [[Крез]] |dept3 = [[Горна Вјена]] |NUTS = FR6 |iso region = FR-L }} '''Лимузен''' ({{lang-fr|Limousin}}; {{lang-oc|Lemosin}}) — еден од 27-те [[Региони во Франција|региони]] во [[Франција]]. Составен е од три [[департман]]и: [[Корез (департман)|Корез]], [[Крез (департман)|Крез]] и [[Горна Вјена]]. Во најголем дел ситуиран во [[Централен Масив|Централниот Масив]], Лимузен брои околу 740,743 жители (2008) на близу 17 000 км², и е втор по ред најмалку населен регион на [[Франција]] после [[Корзика]]. Лимузен се граничи на север со [[Центар-Долина на Лоара]] на запад со [[Поату-Шаранта]] и [[Аквитанија]] на југ со [[Југ-Пиринеи]] а на исток со [[Оверњ]]. Лимузен воедно е и дел од [[Окситанија]]. ==Историја== [[Податотека:Armes_Vicomtes_Limoges.svg|thumb|лево|100px|Грбот на виконтите од Лимож]] [[Гај Јулиј Цезар]] во [[Галски војни]] споменува дека на ова подрачје живеело [[Гали|галското племе]] [[Лемовики]] кои одиграле голема улога во текот на отпорот против Римјаните. Цезар ја освоил територијата на Лемовиките во 52 година п.н.е. Потоа, во 3 век исто како и во цела Галија, и во регионот се населиле германските племиња. Во 5 век, Лимузен како дел од Аквитанија потпаднал под власта на [[Визиготи]]те. По 507, кога Хлодовик ги победил Визиготите кај Вује, регионот потпаднал под франска власт но задржал одреден степен на независност. Со него владеел војвода во име на кралот на Франките. Во 1152 со бракот на Еленор Аквитанска и Хенри II,идниот крал на Англија, Лимузен паѓа во рацете на Плантагенетите а со тоа и под англиска власт. Во 1607 регионот и градот Лимож се споиле со [[кралство Франција|кралството Франција]].<ref>[http://alaincaduc.chez-alice.fr/Limousin.htm Историја на Лимузен] {{fr}}</ref> ==Географија== Денешниот регион Лимузен главно е составен од две историски француски [[покраини во Франција|покраини]]: * покраината [[Лимузен (покраина)|Лимузен]]: департманот [[Корез]] во целост и централниот и југоисточниот дел на [[Горна Вјена]]. Старата покраина Лимузен целосно се содржи во денешниот регион Лимузен. * [[Марш (Франција)|Марш]]: поголемиот дел од департманот [[Крез]] и северниот дел на [[Горна Вјенаф ]]. Старата покраина Марш речиси целосно е содржана во денешниот регион Лимузен, а само мал нејзин дел се наоѓа во регионот [[Центар-Долина на Лоара]]. Освен од овие две големи покраини, Лимузен е составен и од некои помали делови на други поранешни покраини: * [[Ангумоа]]: крајниот југозапад на Горна Вјена * [[Поату]]: крајниот запад на Горна Вјена * [[Оверњ (покраина)|Оверњ]]: краен исток на Крез * [[Бери (покраина)|Бери]]: краен север на Крез [[Лимож]], историската престолнина и најголем град на покраината Лимузен денес е главен град и на административниот регион Лимузен. ===Реки=== [[Податотека:Ruisseau du Langladure au Moulin.jpg|thumb|left|Поток во [[Крез]], Лимузен]] На север, запад и исток течат некои од реките на басенот на [[Лоара]]. На југ, тече [[Дордоња (река)|Дордоња]] и нејзините притоки. Низ регионот поминуваат две поголеми реки: Дордоња и [[Шаранта (река)|Шаранта]] (која извира во [[Горна Вјена]]). Регионот е добро познат по квалитетот на водите и по тоа што нуди првокласен риболов. ===Релјеф=== Најниската надморска височина се наоѓа на северозапад од регионот изнесува околу 250 метри а истата е највисока на југоисток (приближно 1000 m). Најголемиот дел од целиот регион се наоѓа на просечна надморска височина од над 350 метри. ===Клима=== Летните температури честопати се над 32 [[Целзиусови степени|°C]] – и имаат достигнато и до 42&nbsp;°C. Зимите честопати се долги и студени, особено на повисоките места. Честопати се случуваат и снежни врнежи. Во областа околу Брив во Корез, забележани се 2000 часови сонце годишно, подеднакво како и во јужниот град [[Тулуза]]. ===Флора и фауна=== 4 % од вкупниот шумски фонд на Франција се наоѓа во Лимузен. Дрвото [[костен]] е симбол на Лимузен<ref>[http://chataignier-limousin.com/ Les châtaigniers en Limousin<!-- Titre généré automatiquement -->]</ref>, и истото се наоѓа на логото на Регионалниот совет. ==Население == [[File:-20 ans par cantons-1999-Limousin.jpg|thumb|200px|Помлади од 20 години во 1999 во рамки на населението :[[Image:-20ans1999-canton legende.jpg]]]] Со слаборастечка популација од само 750,000 жители, Лимузен е вториот најненаселен француски регион во континентална [[Франција]] веднаш зад [[Корзика]]. Регионот брои помалку население од градот [[Марсеј]]. Населението на Лимузен старее а од 1999 е во постојано опаѓање. Во департманот Крез живее најстаро население од било каде во Франција. Меѓу 1999 и 2004 популацијата на Лимузен за првпат по неколку декади забележала мал пораст.<ref>Yann Leurs, ''Recensement : rebond démographique confirmé'', INSEE, 2006, see [http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?reg_id=9&ref_id=9693 online]</ref> {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Демографски развој ! [[1901]] !! [[1906]] !! [[1911]] !! [[1921]] !! [[1926]] !! [[1931]] !! [[1936]] !! [[1946]] |- | align=center| 978 006|| align=center| 977 256 || align=center| 960 644 || align=center| 852 287|| align=center| 839 748|| align=center| 807 884|| align=center| 798 176|| align=center| 779 156 |- ! [[1954]] !! [[1962]] !! [[1968]] !! [[1975]] !! [[1982]] !! [[1990]] !! [[1999]] !! [[2004]] |- | align=center| 739 929|| align=center| 733 955|| align=center| 736 323|| align=center| 738 267|| align=center| 737 153|| align=center| 722 850|| align=center| 710 939|| align=center| 712 500 |- ! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] |- | align=center| 730 920|| align=center| 737 001|| align=center| 740 743 |- | colspan=8 align=center| <small>Бројот се задржува и е во слаб раст од [[1962]] : - ¤ Проценки INSEE</small> |} == Економија== Лимузен главно е рурално подрачје. Регионот е познат по одгледување добиток, главно говеда, и по производството на дрво како суровина. Регионалниот главен град, [[Лимож]], порано бил индустриски центар познат по производството на [[порцелан]] и сè уште бележи главно место во производство на електрична опрема (користејќи порцелан како изолатор). Сепак, големите фабрики денес се малубројни. ==Туризам== Туризмот се развива околу две главни точки: * '''[[Зелен туризам|Зелениот туризам]]''', - односно еколошкиот туризам - кој се заснова на спортови на отворено, прошетки и откривање на природните знаменитости. Развиен е особено на [[Висорамнина Милваш|висорамнината Милваш]], на југ од Горна Вјена и котлината на Брив. * '''[[Културен туризам]]''' чиј интерес е културното наследство, заснован на историските места, индустриското и занаетчиското наследство (порцелан, таписерии и сл.) и концентриран на градовите. Туризмот искористи и поради скорешното создавање на два [[национални паркови]] во регионот: '''[[Национален парк Перигор Лимузен]]''', создаден во 1998, меѓу департманите [[Дордоња]] и [[Горна Вјена]], и '''[[Национален парк Милваш во Лимузен]]''', основан во 2004, чија територија се наоѓа на 3 департмана од регионот. Во 2005, имало 18,2 милиони ноќевања во регионот, а туристичката потрошувачка достигнала и до 924 милиони евра<ref>INSEE - Direction du tourisme, 2005</ref>. === Галерија на слики === <gallery> Податотека:Paysage de fin d'hiver sur la commune de Châtelus-le-Marcheix.JPG|Пејзаж крај на зимата во Крез (23) Податотека:Limoges St-Etienne cathedral.jpg|[[Катедрала Сент-Етјен во Лимож]] (87) Податотека:Gisant en mémoire de Richard Coeur de Lion à Châlus.jpg|Гробот на [[Ричард Лавовско Срце]] во замокот Шалуз-Шаброл (87) Податотека:Paysagelimousin.JPG|Поглед од ридот [[Гарган]] (87) Податотека:Sédières 1 097.jpg|Замокот [[Седиер]] (19) Податотека:Chateau de val.jpg|[[Замок Вал]] и браната на зерото Вал (19) Податотека:Cascades-de-Gimel (3).JPG|[[Водопади Жимел]] (19) Податотека:Tours de merle - france - corrèze.JPG|[[Мерл]]овите кули (19) Податотека:Bruyères à Saint-Merd.jpg|Бријер (19) Податотека:Collonges-la-Rouge vue arrière de l'église.JPG|[[Колонж-ла-Руж]] (19) Податотека:Vache-de-race-limousine-en-correze-2.jpg|[[Лимузен (раса на говедо)]] Податотека:Verseuse porcelaine de Limoges.jpg|[[Чајник]] од лимошки [[порцелан]] </gallery> == Јазик == До седумдесеттите години на 20 век, [[Окситански јазик|окситанскиот]] јазик бил прв јазик во руралните подрачја. Останале неколку различни окситански дијалекти кои се користат во Лимузен, иако нивното користење бележи забрзано опаѓање: * [[Лимузенски дијалект]] * [[Оверњански дијалект]] на исток/североисток * [[Лангдочки дијалект]] на југ од [[Корез]] * На север – маршки дијалект. == Гастрономија== Еден од најпознатите специјалитети на Лимузен е [[пире]] од [[компир]]. Најпознат локален десерт е [[клафути]] (''clafoutis''). ==Познати личности == *[[Жак Ширак]] — поранешен претседател на Франција *[[Жан Жироду]] — писател и дипломат *[[Франсоа Оланд]] — [[претседател на Франција]] *[[Пјер Огист Реноар]] — истакнат [[импресионизам|импресионистички]] сликар ==Збратимени покраини== * {{знаменце|Flag of Middle Franconia.svg|}} [[Средна Франконија]], [[Германија]] == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== * [http://www.region-limousin.fr Регионален совет на Лимузен] {{fr}} * [http://www.art-contemporain.20fr.com Уметноста на регионот Лимузен] {{fr}} * [http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/ Историја и географија на Лимузен] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120222092641/http://pedagogie.ac-limoges.fr/hist_geo/ |date=2012-02-22 }} — Лимошки универзитет {{fr}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Лимузен| ]] [[Категорија:Поранешни региони во Франција]] [[Категорија:Историски области во Франција]] [[Категорија:Нова Аквитанија]] [[Категорија:Држави и територии настанати во 1956 година]] [[Категорија:Држави и територии распаднати во 2015 година]] ow6jp0ztlqc9bfqfr7zw1ch2ybz00u8 0 972626 5379029 5357709 2025-06-11T18:50:47Z Иван Ж 57150 5379029 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Иван Перишиќ | image = [[Податотека:Ivan Perišić (cropped).jpg|200px]] | height = {{height|m=1.87}} | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1989|2|2}} | cityofbirth = {{роден во|Сплит|}} | countryofbirth = [[Хрватска]] | nationality = {{flagsport|CRO}} [[Хрватска]] | currentclub = {{Fb team Tottenham}} | clubnumber = 14 | position = [[Среден ред (фудбал)#Крило|крило]], [[Одбрана (фудбал)|бек]] | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Hajduk Split}} | years1 = 2007-2009 | caps1 = 0 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Sochaux}} | years2 = 2009 | caps2 = 18 | goals2 = 5 | clubs2 = →{{Fb team Roeselare}} | years3 = 2009-2011 | caps3 = 70 | goals3 = 31 | clubs3 = {{Fb team Club Brugge}} | years4 = 2011-2013 | caps4 = 42 | goals4 = 9 | clubs4 = {{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2013-2015 | caps5 = 44 | goals5 = 12 | clubs5 = {{Fb team Wolfsburg}} | years6 = 2015-2022 | caps6 = 208 | goals6 = 49 | clubs6 = {{Fb team Inter}} | years7 = 2019-2020 | caps7 = 22 | goals7 = 4 | clubs7 = →{{Fb team Bayern Munchen}} | years8 = 2022-2024 | caps8 = 39 | goals8 = 1 | clubs8 = {{Fb team Tottenham}} | years9 = 2024 | caps9 = 8 | goals9 = 1 | clubs9 = {{Fb team Hajduk Split}} | years10 = 2024- | caps10 = 27 | goals10 = 9 | clubs10 = {{Fb team PSV}} | nationalyears1 = 2011- | nationalcaps1 = 127 | nationalgoals1 = 33 | nationalteam1 = {{flagsport|CRO}} [[Фудбалска репрезентација на Хрватска|Хрватска]] | pcupdate = 6 јануари 2012 | ntupdate = 6 јануари 2012 }} '''Иван Перишиќ''' (роден на 2 февруари 1989 во [[Сплит]]) — [[Хрватска|хрватски]] [[фудбалер]], играч од средниот ред на {{Fb team (N) Tottenham}} и на [[Фудбалска репрезентација на Хрватска|хрватската репрезентација]]. == Кариера == ===Рани години=== На возраст од само 17 години, Перишиќ заработил голема количина на интерес од голем број на клубови, вклучувајќи ги екипите на [[ФК Андерлехт|Андерлехт]], [[ФК ПСВ Ајндховен|ПСВ]], [[ФК Ајакс|Ајакс]], [[Трабзонспор]] и [[ФК Хамбургер|Хамбургер]], пред тој на крајот да потпише за францускиот клуб [[ФК Сошо|Сошо]]. Тој се пресели во Франција од екипата на [[Хајдук Сплит]] во која дошол на единаесет-годишна возраст во [[2000]] година. Во Сплит тој бил наречен од страна на некои новинари "новиот [[Аљоша Асановиќ|Асановиќ]]" - по познатиот хрватски играч од средниот ред кој исто така играше во Франција. Од [[2007]] до јануари [[2009]] година, Перишиќ настапуваше за резервниот тим на Сошо, но не добил можност за деби во првиот тим. === Руселаре === Во 2009 година Перишиќ бил испратен на позајмица во белгискиот прволигаш [[ФК Руселаре|Руселаре]], со цел да собере играчко искуство. Тој одиграл половина сезона во која бил многу успешен постигувајќи 5 гола на 18 лигашки настапи. === Клуб Брухе === По успешната полусезона во Белгија тој им оставил многу силен впечаток на челниците на еден од водечките клубови во лигата, [[ФК Клуб Брухе|Клуб Брухе]]. На [[26 август]] [[2009]] официјално го комплетира својот трансфер од [[ФК Сошо|Сошо]] за сума од 250.000 [[евро|€]] и потпишувајќи три годишен договор со Брухе. Своето деби за новиот тим го имал на [[13 септември]] [[2009]] против екипата на [[ФК Генк|Генк]], во натпревар што завршил нерешено 1-1, а токму тој го постигнал израмнувачкиот погодок за својот тим во 45-тата минута. Сезоната ја завршил со 9 постигнати гола во 33 првенствени настапи. Во следната сезоната Перишиќ го покажал сиот свој талент постигнувајќи 22 првенствени гола за Брухе, вклучувајќи ги и четирите против [[ФК Шарлероа|Шарлероа]] во победата со 5-0. Перишиќ воедно бил најдобар стрелец во Белгиската Јупилер лига за сезоната 2010-2011, а исто така бил избран и за играч на сезоната во Белгија. Сепак, слабото четврто место на Брухе во првенството не ги задоволува апетитите на Перишиќ и тој решил да го напушти клубот по завршувањето на сезоната. === Борусија Дортмунд === [[File:Ivan Perisic.jpg|thumb|upright|left|Перишиќ со [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] во летото 2012]] На [[23 мај]] [[2011]] Перишиќ потпишал пет-годишен договор со тогашниот шампион на Германија, екипата на [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] за сума од 5.5 милиони [[евро|€]]. Своето деби за популарните ''милионери'' Перишиќ го имал во победата на домашен терен над Хамбургер со 3-1, кога се појавил како замена на местото на [[Крис Леве]]. Својот дебитантски погодок за Дортмунд го постигнал во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]], прекрасен волеј-удар од 17-тина метри со кој го израмнил резултатот на 1-1 против [[ФК Арсенал|Арсенал]], што на крајот се испостави и како конечен резултат. Десетина дена подоцна тој го постигнал својот првенец и во Бундеслигата, одново да го израмни резултатот на 1-1, овојпат против екипата на [[ФК Мајнц|Мајнц]] во нивната победа во гости со 2-1. Тој одново се впишал меѓу стрелците во гостински натпревар кај [[ФК Вердер Бремен|Вердер]] во [[Бремен]] на [[14 октомври]], што Дортмунд го добил со 2-0. Во истиот натпревар тој бил исклучен од игра поради добивање на втор жолт картон на почетокот од второто полувреме (47 минута). Неговата серија на голови продолжи во вториот месец од новата [[2012]] година кога постигнал погодок во Купот на Германија. На [[26 февруари]] постигнал гол во последните моменти од натпреварот за ја завери победата на својот тим над [[ФК Хановер 96|Хановер]] од 3-1. За првпат по доаѓањето во Германија тој врзал голови во два натпревари едно-подруго кон крајот на март, кога ги затресол мрежите на [[ФК Келн|Келн]] и на [[ФК Штутгарт|Штутгарт]] на [[25 март|25]] и на [[30 март]]. По завршувањето на сезоната (2011-12), Борусија ги освоила титулите во Бундеслигата и Купот на Германија, па така и Перишиќ дошол до својте први тимски титули во кариерата. Во новата сезона, Перишиќ постигнал два гола во поразот со 3-2 од Хамбургер на [[22 септември]] [[2012]]. Сепак, наскоро можностите за играње во почетниот тим на Перишиќ станале ограничени, а откако одиграл мал број на натпревари како стартер, тој изјавил за хрватскиот канал [[Нова ТВ]] дека не добил поддршка од [[Јирген Клоп]] и го обвинил својот тренер за фаворизирање на други играчи.<ref>{{наведени вести|title=Borussia Dortmund hold contract extension talks with Marcel Schmelzer|url=http://www1.skysports.com/football/news/11095/8253377/|publisher=Sky Sports|date=16 November 2012|accessdate=12 February 2013}}</ref> Како одговор на тоа, Клоп ги критикувал неговите детски постапки и изјавил дека Перишиќ ќе се соочи со парична казна, поради неговиот коментар.<ref>{{наведени вести|title=Klopp: Perisic should keep his mouth shut|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3275/bundesliga/2012/11/17/3534575/klopp-perisic-should-keep-his-mouth-shut|publisher=Goal.com|date=17 November 2012|accessdate=11 February 2013}}</ref> ===Волфсбург=== [[File:Krasnodar-Wolfsburg (18).jpg|thumb|upright|Перишиќ во дресот на {{Fb team (N) Wolfsburg}} во 2014.]] На [[6 јануари]] [[2013]] година, бил објавен трансферот на Перишиќ во [[ВФЛ Волфсбург|Волфсбург]] за 8.000.000 €. Перишиќ го постигнал својот прв гол за Волфсбург во пријателски натпревар против [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиеж]] на [[10 јануари]]. Тој го направил своето деби во официјален натпревар за Волфсбург против [[ФК Штутгарт|Штутгарт]] на [[19 јануари]] [[2013]]. Во март, Перишиќ заработил повреда на левото коленото која го натерала да ги пропушти сите натпревари во текот на март и април.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Wolfsburg forward Ivan Perisic to miss 4 weeks after injuring left knee in Bundesliga match|url=http://www.winnipegfreepress.com/sports/soccer/wolfsburg-forward-ivan-perisic-to-miss-4-weeks-after-injuring-left-knee-in-bundesliga-match-197015301.html|publisher=Winnipeg Free Press|accessdate=27 April 2013}}</ref> Перишиќ се вратил во акција на почетокот на мај за натпреварот против Хамбургер, влегувајќи како замена и асистирал за израмнувачкиот гол на [[Макото Хасебе]] во 65-тата минута. На [[11 мај]] [[2013]] година, тој се соочил со неговиот поранешен клуб [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] и постигнал два гола на домашен терен во ремито 3-3. На [[3 август]] [[2013]] година, тој го постигна својот прв гол во [[Фудбалски куп на Германија|Купот на Германија]] за Волфсбург во нивната победа со 3-1 над [[ФК Карлсруе|Карлсруе]].<ref>Http://www.sofascore.com/karlsruher-sc-vfl-wolfsburg/zabsdbb</ref> На [[26 октомври]] [[2013]] година, Перишиќ ја отворил својата сметка на првенствени голови за сезоната (2013-14), откако го постигнал третиот и последен гол во победата над [[ФК Вердер Бремен|Вердер Бремен]] со 3-0, а исто така и му асистирал на сонародникот [[Ивица Олиќ]] при постигнувањето на вториот гол во истиот натпревар.<ref>http://www.whoscored.com/Matches/723826/Live/Germany-Bundesliga-2013-2014-Wolfsburg-Werder-Bremen</ref> Тој постигнал два гола во победата со 4-1 над [[ФК Нирнберг|Нирнберг]].<ref>http://www.whoscored.com/Matches/724028/Live/Germany-Bundesliga-2013-2014-Wolfsburg-Nurnberg</ref> Перишиќ ја завршил добрата сезона како втор стрелец на клубот со 10 постигнати гола 4 помалку од Олиќ. Тоа се одразило и на клубот кој завршил на 5. место во [[Бундеслига]]та, со еден бод помалку од [[ФК Баер Леверкузен|Баер Леверкузен]] кој обезбедил место во квалификациите за Лигата на шампионите. == Титули == ==== {{flagsport|GER}} Борусија Дортмунд ==== *'''{{Трофеј-Бундеслига}} [[Бундеслига]]''' : 1 : 2011–2012 *'''{{Трофеј-Фудбалски куп на Германија}} [[Фудбалски куп на Германија|Куп на Германија]]''' : 1 : 2011-2012 ==== {{flagsport|GER}} Волфсбург ==== *'''{{Трофеј-Фудбалски куп на Германија}} [[Фудбалски куп на Германија|Куп на Германија]]''' : 1 : 2014-2015 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Германија}} [[Суперкуп на Германија]]''' : 1 : 2015 ==== {{flagsport|GER}} Бајерн Минхен ==== *'''{{Трофеј-Бундеслига}} [[Бундеслига]]''' : 1 : 2019-2020 *'''{{Трофеј-Фудбалски куп на Германија}} [[Фудбалски куп на Германија|Куп на Германија]]''' : 1 : 2019-2020 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[Лига на Шампиони]]''' : 1 : 2019-2020 ==== {{flagsport|ITA}} Интер ==== *'''{{Трофеј-Скудето}} [[Серија А]]''' : 1 : [[Серија А 2020-2021|2020-2021]] *'''{{Трофеј-Куп на Италија}} [[Фудбалски куп на Италија|Куп на Италија]]''' : 1 : [[Фудбалски куп на Италија 2021-2022|2021-2022]] *'''{{Трофеј-Суперкуп на Италија}} [[Суперкуп на Италија]]''' : 1 : [[Суперкуп на Италија 2021|2021]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== * [http://int.soccerway.com/players/ivan-perisic/13756/ Иван Перишиќ на soccerway] * [http://www.transfermarkt.de/en/ivan-perisic/profil/spieler_42460.html Иван Перишиќ на transfermakt] * [http://www.whoscored.com/Players/70524/Show/Ivan-Perisic Иван Перишиќ на whoscored] * [http://www.espnfc.com/player/103485/ivan-perisic?season=2013 Иван Перишиќ на espn] * [http://www.goal.com/en/people/croatia/22979/ivan-perisic Иван Перишиќ на Goal.com] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140615171213/http://www.goal.com/en/people/croatia/22979/ivan-perisic |date=2014-06-15 }} {{Состав на Хрватска на Светското првенство 2014}} {{Состав на Хрватска на Европското првенство 2016}} {{Состав на Хрватска на Светското првенство 2018}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Перишиќ, Иван}} [[Категорија:Фудбалери од Бундеслигата]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Хајдук Сплит]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Клуб Бриж]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Волфсбург]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Интер]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Бајерн Минхен]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Тотенхем]] [[Категорија:Хрватски фудбалери]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1989 година]] qj0gr8i734twanjkh2ese38umj0q5sz 5379031 5379029 2025-06-11T18:51:45Z Иван Ж 57150 5379031 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Иван Перишиќ | image = [[Податотека:Ivan Perišić (cropped).jpg|200px]] | height = {{height|m=1.87}} | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1989|2|2}} | cityofbirth = {{роден во|Сплит|}} | countryofbirth = [[Хрватска]] | nationality = {{flagsport|CRO}} [[Хрватска]] | currentclub = {{Fb team Tottenham}} | clubnumber = 14 | position = [[Среден ред (фудбал)#Крило|крило]], [[Одбрана (фудбал)|бек]] | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Hajduk Split}} | years1 = 2007-2009 | caps1 = 0 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Sochaux}} | years2 = 2009 | caps2 = 18 | goals2 = 5 | clubs2 = →{{Fb team Roeselare}} | years3 = 2009-2011 | caps3 = 70 | goals3 = 31 | clubs3 = {{Fb team Club Brugge}} | years4 = 2011-2013 | caps4 = 42 | goals4 = 9 | clubs4 = {{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2013-2015 | caps5 = 44 | goals5 = 12 | clubs5 = {{Fb team Wolfsburg}} | years6 = 2015-2022 | caps6 = 208 | goals6 = 49 | clubs6 = {{Fb team Inter}} | years7 = 2019-2020 | caps7 = 22 | goals7 = 4 | clubs7 = →{{Fb team Bayern Munchen}} | years8 = 2022-2024 | caps8 = 39 | goals8 = 1 | clubs8 = {{Fb team Tottenham}} | years9 = 2024 | caps9 = 8 | goals9 = 1 | clubs9 = {{Fb team Hajduk Split}} | years10 = 2024- | caps10 = 27 | goals10 = 9 | clubs10 = {{Fb team PSV}} | nationalyears1 = 2011- | nationalcaps1 = 144 | nationalgoals1 = 36 | nationalteam1 = {{flagsport|CRO}} [[Фудбалска репрезентација на Хрватска|Хрватска]] | pcupdate = 6 јануари 2012 | ntupdate = 6 јануари 2012 }} '''Иван Перишиќ''' (роден на 2 февруари 1989 во [[Сплит]]) — [[Хрватска|хрватски]] [[фудбалер]], играч од средниот ред на {{Fb team (N) Tottenham}} и на [[Фудбалска репрезентација на Хрватска|хрватската репрезентација]]. == Кариера == ===Рани години=== На возраст од само 17 години, Перишиќ заработил голема количина на интерес од голем број на клубови, вклучувајќи ги екипите на [[ФК Андерлехт|Андерлехт]], [[ФК ПСВ Ајндховен|ПСВ]], [[ФК Ајакс|Ајакс]], [[Трабзонспор]] и [[ФК Хамбургер|Хамбургер]], пред тој на крајот да потпише за францускиот клуб [[ФК Сошо|Сошо]]. Тој се пресели во Франција од екипата на [[Хајдук Сплит]] во која дошол на единаесет-годишна возраст во [[2000]] година. Во Сплит тој бил наречен од страна на некои новинари "новиот [[Аљоша Асановиќ|Асановиќ]]" - по познатиот хрватски играч од средниот ред кој исто така играше во Франција. Од [[2007]] до јануари [[2009]] година, Перишиќ настапуваше за резервниот тим на Сошо, но не добил можност за деби во првиот тим. === Руселаре === Во 2009 година Перишиќ бил испратен на позајмица во белгискиот прволигаш [[ФК Руселаре|Руселаре]], со цел да собере играчко искуство. Тој одиграл половина сезона во која бил многу успешен постигувајќи 5 гола на 18 лигашки настапи. === Клуб Брухе === По успешната полусезона во Белгија тој им оставил многу силен впечаток на челниците на еден од водечките клубови во лигата, [[ФК Клуб Брухе|Клуб Брухе]]. На [[26 август]] [[2009]] официјално го комплетира својот трансфер од [[ФК Сошо|Сошо]] за сума од 250.000 [[евро|€]] и потпишувајќи три годишен договор со Брухе. Своето деби за новиот тим го имал на [[13 септември]] [[2009]] против екипата на [[ФК Генк|Генк]], во натпревар што завршил нерешено 1-1, а токму тој го постигнал израмнувачкиот погодок за својот тим во 45-тата минута. Сезоната ја завршил со 9 постигнати гола во 33 првенствени настапи. Во следната сезоната Перишиќ го покажал сиот свој талент постигнувајќи 22 првенствени гола за Брухе, вклучувајќи ги и четирите против [[ФК Шарлероа|Шарлероа]] во победата со 5-0. Перишиќ воедно бил најдобар стрелец во Белгиската Јупилер лига за сезоната 2010-2011, а исто така бил избран и за играч на сезоната во Белгија. Сепак, слабото четврто место на Брухе во првенството не ги задоволува апетитите на Перишиќ и тој решил да го напушти клубот по завршувањето на сезоната. === Борусија Дортмунд === [[File:Ivan Perisic.jpg|thumb|upright|left|Перишиќ со [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] во летото 2012]] На [[23 мај]] [[2011]] Перишиќ потпишал пет-годишен договор со тогашниот шампион на Германија, екипата на [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] за сума од 5.5 милиони [[евро|€]]. Своето деби за популарните ''милионери'' Перишиќ го имал во победата на домашен терен над Хамбургер со 3-1, кога се појавил како замена на местото на [[Крис Леве]]. Својот дебитантски погодок за Дортмунд го постигнал во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]], прекрасен волеј-удар од 17-тина метри со кој го израмнил резултатот на 1-1 против [[ФК Арсенал|Арсенал]], што на крајот се испостави и како конечен резултат. Десетина дена подоцна тој го постигнал својот првенец и во Бундеслигата, одново да го израмни резултатот на 1-1, овојпат против екипата на [[ФК Мајнц|Мајнц]] во нивната победа во гости со 2-1. Тој одново се впишал меѓу стрелците во гостински натпревар кај [[ФК Вердер Бремен|Вердер]] во [[Бремен]] на [[14 октомври]], што Дортмунд го добил со 2-0. Во истиот натпревар тој бил исклучен од игра поради добивање на втор жолт картон на почетокот од второто полувреме (47 минута). Неговата серија на голови продолжи во вториот месец од новата [[2012]] година кога постигнал погодок во Купот на Германија. На [[26 февруари]] постигнал гол во последните моменти од натпреварот за ја завери победата на својот тим над [[ФК Хановер 96|Хановер]] од 3-1. За првпат по доаѓањето во Германија тој врзал голови во два натпревари едно-подруго кон крајот на март, кога ги затресол мрежите на [[ФК Келн|Келн]] и на [[ФК Штутгарт|Штутгарт]] на [[25 март|25]] и на [[30 март]]. По завршувањето на сезоната (2011-12), Борусија ги освоила титулите во Бундеслигата и Купот на Германија, па така и Перишиќ дошол до својте први тимски титули во кариерата. Во новата сезона, Перишиќ постигнал два гола во поразот со 3-2 од Хамбургер на [[22 септември]] [[2012]]. Сепак, наскоро можностите за играње во почетниот тим на Перишиќ станале ограничени, а откако одиграл мал број на натпревари како стартер, тој изјавил за хрватскиот канал [[Нова ТВ]] дека не добил поддршка од [[Јирген Клоп]] и го обвинил својот тренер за фаворизирање на други играчи.<ref>{{наведени вести|title=Borussia Dortmund hold contract extension talks with Marcel Schmelzer|url=http://www1.skysports.com/football/news/11095/8253377/|publisher=Sky Sports|date=16 November 2012|accessdate=12 February 2013}}</ref> Како одговор на тоа, Клоп ги критикувал неговите детски постапки и изјавил дека Перишиќ ќе се соочи со парична казна, поради неговиот коментар.<ref>{{наведени вести|title=Klopp: Perisic should keep his mouth shut|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3275/bundesliga/2012/11/17/3534575/klopp-perisic-should-keep-his-mouth-shut|publisher=Goal.com|date=17 November 2012|accessdate=11 February 2013}}</ref> ===Волфсбург=== [[File:Krasnodar-Wolfsburg (18).jpg|thumb|upright|Перишиќ во дресот на {{Fb team (N) Wolfsburg}} во 2014.]] На [[6 јануари]] [[2013]] година, бил објавен трансферот на Перишиќ во [[ВФЛ Волфсбург|Волфсбург]] за 8.000.000 €. Перишиќ го постигнал својот прв гол за Волфсбург во пријателски натпревар против [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиеж]] на [[10 јануари]]. Тој го направил своето деби во официјален натпревар за Волфсбург против [[ФК Штутгарт|Штутгарт]] на [[19 јануари]] [[2013]]. Во март, Перишиќ заработил повреда на левото коленото која го натерала да ги пропушти сите натпревари во текот на март и април.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Wolfsburg forward Ivan Perisic to miss 4 weeks after injuring left knee in Bundesliga match|url=http://www.winnipegfreepress.com/sports/soccer/wolfsburg-forward-ivan-perisic-to-miss-4-weeks-after-injuring-left-knee-in-bundesliga-match-197015301.html|publisher=Winnipeg Free Press|accessdate=27 April 2013}}</ref> Перишиќ се вратил во акција на почетокот на мај за натпреварот против Хамбургер, влегувајќи како замена и асистирал за израмнувачкиот гол на [[Макото Хасебе]] во 65-тата минута. На [[11 мај]] [[2013]] година, тој се соочил со неговиот поранешен клуб [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] и постигнал два гола на домашен терен во ремито 3-3. На [[3 август]] [[2013]] година, тој го постигна својот прв гол во [[Фудбалски куп на Германија|Купот на Германија]] за Волфсбург во нивната победа со 3-1 над [[ФК Карлсруе|Карлсруе]].<ref>Http://www.sofascore.com/karlsruher-sc-vfl-wolfsburg/zabsdbb</ref> На [[26 октомври]] [[2013]] година, Перишиќ ја отворил својата сметка на првенствени голови за сезоната (2013-14), откако го постигнал третиот и последен гол во победата над [[ФК Вердер Бремен|Вердер Бремен]] со 3-0, а исто така и му асистирал на сонародникот [[Ивица Олиќ]] при постигнувањето на вториот гол во истиот натпревар.<ref>http://www.whoscored.com/Matches/723826/Live/Germany-Bundesliga-2013-2014-Wolfsburg-Werder-Bremen</ref> Тој постигнал два гола во победата со 4-1 над [[ФК Нирнберг|Нирнберг]].<ref>http://www.whoscored.com/Matches/724028/Live/Germany-Bundesliga-2013-2014-Wolfsburg-Nurnberg</ref> Перишиќ ја завршил добрата сезона како втор стрелец на клубот со 10 постигнати гола 4 помалку од Олиќ. Тоа се одразило и на клубот кој завршил на 5. место во [[Бундеслига]]та, со еден бод помалку од [[ФК Баер Леверкузен|Баер Леверкузен]] кој обезбедил место во квалификациите за Лигата на шампионите. == Титули == ==== {{flagsport|GER}} Борусија Дортмунд ==== *'''{{Трофеј-Бундеслига}} [[Бундеслига]]''' : 1 : 2011–2012 *'''{{Трофеј-Фудбалски куп на Германија}} [[Фудбалски куп на Германија|Куп на Германија]]''' : 1 : 2011-2012 ==== {{flagsport|GER}} Волфсбург ==== *'''{{Трофеј-Фудбалски куп на Германија}} [[Фудбалски куп на Германија|Куп на Германија]]''' : 1 : 2014-2015 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Германија}} [[Суперкуп на Германија]]''' : 1 : 2015 ==== {{flagsport|GER}} Бајерн Минхен ==== *'''{{Трофеј-Бундеслига}} [[Бундеслига]]''' : 1 : 2019-2020 *'''{{Трофеј-Фудбалски куп на Германија}} [[Фудбалски куп на Германија|Куп на Германија]]''' : 1 : 2019-2020 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[Лига на Шампиони]]''' : 1 : 2019-2020 ==== {{flagsport|ITA}} Интер ==== *'''{{Трофеј-Скудето}} [[Серија А]]''' : 1 : [[Серија А 2020-2021|2020-2021]] *'''{{Трофеј-Куп на Италија}} [[Фудбалски куп на Италија|Куп на Италија]]''' : 1 : [[Фудбалски куп на Италија 2021-2022|2021-2022]] *'''{{Трофеј-Суперкуп на Италија}} [[Суперкуп на Италија]]''' : 1 : [[Суперкуп на Италија 2021|2021]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== * [http://int.soccerway.com/players/ivan-perisic/13756/ Иван Перишиќ на soccerway] * [http://www.transfermarkt.de/en/ivan-perisic/profil/spieler_42460.html Иван Перишиќ на transfermakt] * [http://www.whoscored.com/Players/70524/Show/Ivan-Perisic Иван Перишиќ на whoscored] * [http://www.espnfc.com/player/103485/ivan-perisic?season=2013 Иван Перишиќ на espn] * [http://www.goal.com/en/people/croatia/22979/ivan-perisic Иван Перишиќ на Goal.com] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140615171213/http://www.goal.com/en/people/croatia/22979/ivan-perisic |date=2014-06-15 }} {{Состав на Хрватска на Светското првенство 2014}} {{Состав на Хрватска на Европското првенство 2016}} {{Состав на Хрватска на Светското првенство 2018}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Перишиќ, Иван}} [[Категорија:Фудбалери од Бундеслигата]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Хајдук Сплит]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Клуб Бриж]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Волфсбург]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Интер]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Бајерн Минхен]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Тотенхем]] [[Категорија:Хрватски фудбалери]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1989 година]] 3y630ahk7ovhh2id3bbs7uxz2zt913b 0 1050779 5379011 5181623 2025-06-11T17:56:57Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379011 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=Конгоански јазик |nativename=Kikongo |states=[[Ангола]], [[ДР Конго]], [[Република Конго]] |region = |speakers=7 милиони |speakers2=5 милиони како втор јазик |familycolor=Niger-Congo |fam2=[[атлантско-конгоански јазици|атлантско-конгоански]] |fam3=[[бенуе-конгоански јазици|бенуе-конгоански]] |fam4=[[бантоидни јазици|бантоидни]] |fam5=[[банту (јазици)|банту]] |fam6=[[конгоански јазици|конгоански]] |nation={{знаме|Angola}} <br /> {{знаме|Democratic Republic of the Congo}} <br /> {{знаме|Republic of the Congo}} |iso1=kg|iso2=kon|iso3=kon |lc1=kng|ld1=конгоански |lc2=ldi|ld2=лариски |lc3=kwy|ld3=сансалвадорски конгоански |lc4=yom|ld4=јомбеански<!--per Maho 2009--> }} '''Конгоанскиот''' (Kikongo) е [[Нигер-конгоански јазици|нигер-конгоански јазик]], од групата на [[банту-јазици]]. Јазикот го зборуваат [[Конгоанци]]те и [[Ндундуанци]]те во [[ДР Конго]], [[Република Конго]] и [[Ангола]]. Конгоанскиот е [[тонски јазик]]. Јазикот е база за [[китуба]], креолски јазик и лингва франка за најголемиот дел на централна Африка. Овој јазик бил мајчин јазик на голем број робови кои биле испратени во Америка. Јазикот го зборуваат околу 7 милиони луѓе и уште два милиони луѓе како втор мајчин јазик. == Правопис == Денес јазикот нема стандардизиран правопис, па така има неколку правописни верзии кои се користат низ весниците, памфлетите и книгите. ==Поврзано== {{Портал|Јазик}} * [[Нигер-конгоански јазици]] * [[Конгоанци]] * [[ДР Конго]] * [[Република Конго]] == Надворешни врски == {{рв|Kikongo}} * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=kng Ethnologue за конгоанскиот] * [http://www.websters-online-dictionary.org/definition/Kongo-english/ Конгоанско-англиски речник] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091118161420/http://www.websters-online-dictionary.org/definition/Kongo-english/ |date=2009-11-18 }} * [http://www.panafril10n.org/wikidoc/pmwiki.php/PanAfrLoc/Kongo Конгоанскиот на PanAfrican L10n] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070322025256/http://www.panafril10n.org/wikidoc/pmwiki.php/PanAfrLoc/Kongo |date=2007-03-22 }} {{НК-јазик-никулец}} [[Категорија:Јазици во Ангола]] [[Категорија:Јазици во Република Конго]] [[Категорија:Јазици во Демократска Република Конго]] [[Категорија:Конгоански јазици]] ai67ku4wxczfls687ozo6av717nny6f 0 1051925 5379197 5350913 2025-06-12T10:07:40Z Marco Mitrovich 114460 5379197 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=Торлачки говори |nativename= |familycolor=Indo-European |states=Србија, Бугарија, Македонија, Косово, Романија |speakers= |fam2=[[балтословенски јазици|балтословенски]] |fam3=[[словенски јазици|словенски]] |fam4=[[јужнословенски јазици|јужнословенски]] |map=Torlak dialects map en.png |mapcaption=Подрачјето на торлачките говори. |linglist=srp-tor }} '''Торлачки говори''' — јазичен поим кој се користи да се означат група [[Македонски дијалекти|македонски]], [[Српски дијалекти|српски]] и [[бугарски дијалекти]]. Торлачките говори ги зафаќаат југоисточните српски дијалекти, крајните западни бугарски дијалекти и северноисточните македонски дијалекти ([[Кумановски дијалект|кумановскиот]], [[Кратовски дијалект|кратовскиот]] и [[Кривопаланечки дијалект|кривопаланечкиот]]). Овие дијалекти ги зборуваат три народи: [[Македонци]], [[Срби]] и [[Бугари]].<ref>[http://books.google.bg/books?id=vi_VCm51kpkC&pg=PA519&lpg=PA519&dq=shopski+torlak&source=bl&ots=6SYfiFJmwq&sig=Gq2RCU2ydXTv7TAAfzWNEw7zoJA&hl=bg&sa=X&ei=XOldUOmFM4WLswb72YDYBQ&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=shopski%20torlak&f=false The languages and linguistics of Europe, Bernd Kortmann, Johan van der Auwera, Walter de Gruyter, 2011, ISBN 3110220261, стр. 515.]</ref> Во [[Романија]] овој дијалект го зборуваат [[Хрвати]]те наречени [[Крашовани]]. Според [[УНЕСКО]], торлачкиот говор е загрозен и е класифициран во групата на ранливи јазици.<ref>[http://www.unesco.org/culture/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-1026.html Список на загрозени јазици] - УНЕСКО {{en}}</ref> ==Наводи== {{наводи}} ==Поврзано== * [[Македонски јазик]] * [[Српски јазик]] * [[Бугарски јазик]] * [[Штокавско наречје]] {{Македонски јазик-никулец}} {{Србија-никулец}} {{Бугарија-никулец}} {{Словенски јазици}} [[Категорија:Македонски дијалекти]] [[Категорија:Дијалекти на бугарскиот јазик]] [[Категорија:Дијалекти на српскиот јазик]] dm3gfr4v27fdnhomsqjq23mtvsq5612 5379198 5379197 2025-06-12T10:09:04Z Marco Mitrovich 114460 Marco Mitrovich ја премести страницата [[Торлачки дијалект]] на [[Торлачки дијалекти]]: поправилно, група дијалекти 5379197 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=Торлачки говори |nativename= |familycolor=Indo-European |states=Србија, Бугарија, Македонија, Косово, Романија |speakers= |fam2=[[балтословенски јазици|балтословенски]] |fam3=[[словенски јазици|словенски]] |fam4=[[јужнословенски јазици|јужнословенски]] |map=Torlak dialects map en.png |mapcaption=Подрачјето на торлачките говори. |linglist=srp-tor }} '''Торлачки говори''' — јазичен поим кој се користи да се означат група [[Македонски дијалекти|македонски]], [[Српски дијалекти|српски]] и [[бугарски дијалекти]]. Торлачките говори ги зафаќаат југоисточните српски дијалекти, крајните западни бугарски дијалекти и северноисточните македонски дијалекти ([[Кумановски дијалект|кумановскиот]], [[Кратовски дијалект|кратовскиот]] и [[Кривопаланечки дијалект|кривопаланечкиот]]). Овие дијалекти ги зборуваат три народи: [[Македонци]], [[Срби]] и [[Бугари]].<ref>[http://books.google.bg/books?id=vi_VCm51kpkC&pg=PA519&lpg=PA519&dq=shopski+torlak&source=bl&ots=6SYfiFJmwq&sig=Gq2RCU2ydXTv7TAAfzWNEw7zoJA&hl=bg&sa=X&ei=XOldUOmFM4WLswb72YDYBQ&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=shopski%20torlak&f=false The languages and linguistics of Europe, Bernd Kortmann, Johan van der Auwera, Walter de Gruyter, 2011, ISBN 3110220261, стр. 515.]</ref> Во [[Романија]] овој дијалект го зборуваат [[Хрвати]]те наречени [[Крашовани]]. Според [[УНЕСКО]], торлачкиот говор е загрозен и е класифициран во групата на ранливи јазици.<ref>[http://www.unesco.org/culture/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-1026.html Список на загрозени јазици] - УНЕСКО {{en}}</ref> ==Наводи== {{наводи}} ==Поврзано== * [[Македонски јазик]] * [[Српски јазик]] * [[Бугарски јазик]] * [[Штокавско наречје]] {{Македонски јазик-никулец}} {{Србија-никулец}} {{Бугарија-никулец}} {{Словенски јазици}} [[Категорија:Македонски дијалекти]] [[Категорија:Дијалекти на бугарскиот јазик]] [[Категорија:Дијалекти на српскиот јазик]] dm3gfr4v27fdnhomsqjq23mtvsq5612 1 1051926 5379200 3930440 2025-06-12T10:09:04Z Marco Mitrovich 114460 Marco Mitrovich ја премести страницата [[Разговор:Торлачки дијалект]] на [[Разговор:Торлачки дијалекти]]: поправилно, група дијалекти 2754926 wikitext text/x-wiki {{Сзр}}{{ВПМ}} b0firab5on59qxufdskkknbbs899m9y 0 1066591 5379125 5351575 2025-06-12T01:40:12Z Golf5plus 108702 5379125 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Зоран Иванов | image = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1949|10|14}} | birth_place = [[Скопје]], [[НР Македонија]], [[ФНРЈ]] | death_date = | death_place = | ethnicity = [[Македонци|Македонец]] | nationality = [[Македонија|Македонец]] | othername = | occupation = [[Новинар]], [[Политички науки|политички аналитичар]] | years_active = 1974-денес | spouse = | children = [[Игор Иванов]]<br>[[Тина Иванова]] | relatives = | employer = [[Нова ТВ.мк]] | television = [[Слободен печат]] | domestic partner = | website = {{URL|www.civilmedia.mk}}<br>{{URL|www.novatv.mk}}<br>{{URL|www.frontline.mk}} }} '''Зоран Иванов''' ({{роден во|Скопје}}, {{роден на|14|октомври|1949}}) — [[Македонија|македонски]] [[новинар]]. Завршил [[Студии по новинарство|Факултет за новинарство]] во [[Скопје]], а во 1974&nbsp;г. станал соработник на [[Радио Скопје]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Алфа од денеска со нов одговорен уредник|url=http://www.plusinfo.mk/vest/42446/Alfa-od-deneska-so-nov-odgovoren-urednik|work=Плус Инфо|accessdate=9 мај 2012|archive-date=2012-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20120614081447/http://www.plusinfo.mk/vest/42446/Alfa-od-deneska-so-nov-odgovoren-urednik|url-status=dead}}</ref> Подоцна работел како новинар и уредник-коментатор за [[Македонско радио|Македонското радио]] и [[Македонската Телевизија]]. Соработувал со повеќе електронски и печатени медиуми (меѓу кои [[Сител]], [[Утрински Весник]], [[Телевизија Алфа|Алфа ТВ]], [[Слободен печат]], [[Цивил Медиа|Цивил медиа]], [[Фронтлајн]] и [[Платформа|Платформа.мк]]). Тој е главен и одговорен уредник на порталот [[Нова ТВ.мк]]. Иванов бил првиот директор на Македонската Информативна Агенција ([[МИА]]). Автор е на двотомната книга „Амбиент“, која е хронолошка збирка на неговите новинарски записи, коментари и анализи. Во 1994&nbsp;г. ја добил наградата „Новинар на годината“.<ref>Македонска енциклопедија (прв том), [[МАНУ]], [[Скопје]], 2009, стр. 608</ref> Во 2012&nbsp;г. му била врачена наградата „Крсте Петков Мисирков“ за животно дело, признание кое го доделува [[ЗНМ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=ЗНМ ги додели годишните новинарски награди |url=http://tocka.com.mk/1/60597/znm-gi-dodeli-godisnite-novinarski-nagradi|work=Tocka.com.mk|accessdate=19 февруари 2012}}</ref> Бил советник за односи со јавноста во кабинетот на [[Бранко Црвенковски]] за време на неговиот претседателски мандат.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Зоран Иванов нов главен уредник на АЛФА ТВ|url=http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?ItemID=36CEFECF838DFA4DB6AF6F8A2DACD688|work=Дневник|accessdate=10 мај 2012}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> По завршување на таа обврска, својата новинарска кариера ја продолжил во [[ТВ Алфа]]. Во телевизијата имал своја авторска емисија „Пресинг“, а во мај 2012 бил назначен за нејзин главен и одговорен уредик.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Зоран Иванов – нов главен уредник на ТВ Алфа|url=http://www.bezpardon.mk/zoran-ivanov-nov-glaven-urednik-na-tv-alfa/|work=Без Пардон|accessdate=7 мај 2012|archive-date=2012-06-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20120615052931/http://www.bezpardon.mk/zoran-ivanov-nov-glaven-urednik-na-tv-alfa/|url-status=dead}}</ref> Во февруари 2013&nbsp;г. тој добил отказ од [[ТВ Алфа]]. Изреволтиран од тој потег, како и од севкупната состојба во македонското новинарство, преку писмо соопштил дека ги враќа сите негови новинарски награди.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Новинарот Зоран Иванов добил отказ и ги враќа сите награди|url=http://republika.mk/?p=25025|work=Република|accessdate=21 февруари 2013|archive-date=2013-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20130224001427/http://republika.mk/?p=25025|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Зоран Иванов: Нема повеќе да бидам дел од поразот на македонското новинарство|url=http://www.kapital.mk/mk/makedonija/92995/zoran_ivanov__nema_povekje_da_bidam_del_od_porazot_na_makedonskoto_novinarstvo.aspx|work=Капитал|accessdate=21 февруари 2013}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во 2022 година се вработува во [[Слободен печат]]' каде е водител на емисијата "На крајот од". Од 2023 година, е уредник и водител на утринската емисија на "[[Слободен печат]]". Негово хоби е [[падобранство]]то, а тој е исто така повеќекратен првак и рекордер во неколку категории во [[Македонија]] и во светот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vfm.org.mk/priznanija.html|title=ФАИ признанија: Добитници на дипломата „Пол Тисандиер“|last=|first=|date=|work=Воздухопловна Федерација на Македонија|archive-url=https://web.archive.org/web/20130123055337/http://www.vfm.org.mk/priznanija.html|archive-date=2013-01-23|dead-url=|accessdate=1 април 2005|url-status=dead}}</ref> Носител е на највисокото меѓународно признание во спортското воздухопловство - „Златна значка со три дијаманти“ на Светската федерација ([[ФАИ]]).<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Зоран Иванов: Во што ви е проблемот, во успешноста ли, или….|url=http://a1on.mk/wordpress/archives/2703|work=А1ON.mk|accessdate=25 мај 2012|archive-date=2013-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20130304025139/http://a1on.mk/wordpress/archives/2703|url-status=dead}}</ref> Тој е татко на три деца, [[Игор Иванов-Изи|Игор]], Тина и Дуња.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Зоран Иванов е нов главен уредник на Алфа телевизија|url=http://www.sitel.com.mk/dnevnik/makedonija/zoran-ivanov-e-nov-glaven-urednik-na-alfa-televizija|work=ТВ Сител|accessdate=10 мај 2012}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://intervjua.com.mk/mk/zapis.asp?id=592 Интервју со Зоран Иванов за политичкиот живот во Македонија]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.fama.mk/intervju/303-intervju/2197-intervju-zoran-ivanov Интервју со Зоран Иванов за состојбите во македонското новинарство] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20130404015824/http://www.fama.mk/intervju/303-intervju/2197-intervju-zoran-ivanov |date=2013-04-04 }} * [http://forum.avijacija.mk/viewtopic.php?t=374 Разговор со Зоран Иванов во врска со неговата спортска кариера] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Иванов, Зоран}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Македонски новинари]] [[Категорија:Македонски водители]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] s4hkkmb1ib2yujyrtmvpbqvops0h4qb 0 1077490 5378916 5298877 2025-06-11T15:28:31Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378916 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = {{знамеикона|Франција}} Клеман Грение | image = [[Податотека:Clément Grenier.jpg|200px]] | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1991|1|7}} | cityofbirth = {{роден во|Аноне|}} | countryofbirth = [[Франција]] | height = {{height|m=1.86}} | position = [[Среден ред (фудбал)|среден ред]] | currentclub = {{Fb team Roma}} | clubnumber = 7 | youthyears1 = | youthclubs1 = Аноне | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Olympique Lyonnais}} | years1 = 2009- | caps1 = 115 | goals1 = 14 | clubs1 = {{Fb team Olympique Lyonnais}} | years2 = 2017- | caps2 = 1 | goals2 = 0 | clubs2 = →{{Fb team Roma}} | nationalyears1 = 2007 | nationalcaps1 = 6 | nationalgoals1 = 1 | nationalteam1 = {{знамеикона|Франција}} [[Фудбалска репрезентација на Франција под 16 години|Франција 16]] | nationalyears2 = 2007-2008 | nationalcaps2 = 16 | nationalgoals2 = 8 | nationalteam2 = {{знамеикона|Франција}} [[Фудбалска репрезентација на Франција под 17 години|Франција 17]] | nationalyears3 = 2008-2009 | nationalcaps3 = 7 | nationalgoals3 = 0 | nationalteam3 = {{знамеикона|Франција}} [[Фудбалска репрезентација на Франција под 18 години|Франција 18]] | nationalyears4 = 2009-2010 | nationalcaps4 = 13 | nationalgoals4 = 1 | nationalteam4 = {{знамеикона|Франција}} [[Фудбалска репрезентација на Франција под 19 години|Франција 19]] | nationalyears5 = 2010-2011 | nationalcaps5 = 11 | nationalgoals5 = 2 | nationalteam5 = {{знамеикона|Франција}} [[Фудбалска репрезентација на Франција под 20 години|Франција 20]] | nationalyears6 = 2012-2013 | nationalcaps6 = 5 | nationalgoals6 = 0 | nationalteam6 = {{знамеикона|Франција}} [[Фудбалска репрезентација на Франција под 21 година|Франција 21]] | nationalyears7 = 2013- | nationalcaps7 = 5 | nationalgoals7 = 0 | nationalteam7 = {{знамеикона|Франција}} [[Фудбалска репрезентација на Франција|Франција]] | pcupdate = 21 септември 2011 | ntupdate = 6 септември 2011 }} '''Клеман Грение''' (роден на [[7 јануари]] [[1991]]) — [[Франција|француски]] [[фудбалер]], [[Среден ред (фудбал)|играч од средниот ред]] на [[ФК Рома|Рома]]. Тој е поранешен младински репрезентативец на Франција во сите можни младински категории и активен репрезентативец на [[Фудбалска репрезентација на Франција|сениорската репрезентација]]. ==Технички одлики== Може да игра по [[Среден ред (фудбал)|десната страна во средниот ред]], како и на позицијата зад [[Напад (фудбал)|напаѓачот]]. Тој е познат по својата техничка способност, дриблинг, и одличното изведување на слободни удари. == Кариера == === Рана кариера === Грение ја започнал својата кариера во клубот од неговиот роден град ФК Аноне. Тој му помогнал на клубот да стигне до одделенското финалето на Националниот куп за играчи под-9 години<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Фудбалски клуб Аноне| date = 27 септември 2009 | language = француски}}</ref> Грение подоцна го привлекол вниманието на професионалниот клуб [[Олимпик Лион]] чии скаути му препорачале на младото момче да продолжи да се развива придружувајќи му се на клубот. Конечно, во јули 2002 година, тој обезбедил трансфер во [[Лион]] и и се приклучил на младинската школа на клубот<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Фудбалски клуб Аноне | date = 2 мај 2009 | language = француски}}</ref>. === Лион === Грение го продолжил неговиот развој, за да во Лион брзо стане еден од најдобрите таленти на клубот. Тој направил забележителни перформанси за време на сезоната 2007-08 играјќи многу добро во домашниот фудбал и на репрезентативно ниво, па така се здобил со интерес од [[Шпанија|шпанскиот]] великан [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]], [[Англија|англиските]] клубови [[Арсенал ФК|Арсенал]] и [[ФК Челзи|Челзи]] и [[италија]]нски [[ФК Интер|Интер]], чии скаути го споредувале играчот со [[Фудбалска репрезентација на Бразил|Бразилецот]] [[Кака]]<ref>{{Наведена мрежна страница | title = "El Madrid sigue los pasos de Clement Grenier"| date = април 2008 | language = шпански}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница | title = Арсенал, Челзи го следат детето на Лион, Грение | url = http://www.tribalfootball.com/node/ | work = Племенски Фудбал | date = 11 април 2008 | access-date = 27 септември 2009 | archive-date = 2011-12-29 | archive-url = https://web.archive.org/web/20111229023939/http://tribalfootball.com/node | url-status = dead }}</ref>. И покрај интересот, на [[15 мај]] [[2008]] година, Грение, заедно со колегата од младинската школа [[Јанис Тафер]], го потпишал својот прв професионален договор со Лион и се согласил на три годишна верност кон клубот до 2011 година.<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Yannis Tafer - Clément Grenier, Les Nouvelles pépites de l'OL | url = http://www.footmercato.net/Yanis-Tafer-Clement-Grenier -les_article20888.html | work = нога Mercato | date = 17 мај 2008 | access-date = септември 27, 2009 | language = француски }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Тој бил унапреден во сениорскиот тим и го добил дресот со број. 22. Иако Грение беше на сениорскиот тим и запишал неколку одлични претсезонски натпревари за клубот во пресрет на сезоната 2008-09, тој го поминал поголемиот дел од кампањата играјќи за резервниот тим на клуботво ЦФА, четвртата лига на францускиот фудбал. Грение одиграл 16 натпревари во лигата и постигнал само еден гол за тимот против Адге<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Лион против Адге извештај од натпреварот | url = http://www. foot-national.com/fiche-match-football-11355.html | date = 8 февруари 2009 | access-date = септември 27, 2009 | language = француски}}</ref> Слично на претходната сезона, Грение ја започнал сезоната 2009-10, играјќи за резервниот тим на клубот. Тој постигнал гол во своето деби против [[ФК Гап|Гап]]. На 24 септември 2009 година, Грение бил повикан за сениорскиот тим да игра во лигашкиот натпревар против [[ФК Тулуза|Тулуза]] на [[26 септември]]. Тој го направил своето деби во тој натпревар појавувајќи се како замена за [[Бафетимби Гоми]]. Лион го добил натпреварот со 2-1<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Лион против Тулуза извештај од натпреварот | date = 27 септември 2009 | language = француски}}</ref> На 17 април 2010 година, тој го направил своето враќање појавувајќи се како замена во ремито 2-2 со [[ФК Бордо|Бордо]]. Две недели подоцна, Грение направил уште едно појавување како замена во победата 1-0 над [[ФК Монпелје|Монпелје]]. ===Рома=== На 28 јануари [[2017]], Грение се преселил во италијанската [[ФК Рома|Рома]] на заем до 30 јуни 2017 година, со право на откуп.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.asroma.com/it/notizie/2017/01/l-as-roma-perfeziona-l-ingaggio-di-clement-grenier|title=L'AS Roma perfeziona l'ingaggio di Clement Grenier|website=www.asroma.com|access-date=29 јануари 2017|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202054355/http://www.asroma.com/it/notizie/2017/01/l-as-roma-perfeziona-l-ingaggio-di-clement-grenier|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.calciomercato.com/news/roma-ufficiale-grenier-i-dettagli-87408|title=Roma, UFFICIALE Grenier: i dettagli|publisher=Calciomercato.com {{!}} Tutte le news sul calcio in tempo reale|access-date=29 јануари 2017}}</ref> Своето деби за новиот клуб го направил на 7 февруари 2017 година влегвајќи како замена во последните минути од натпреварот против [[ФК Фјорентина|Фјорентина]] на домашен терен во кој Рома победила со 4-0.<ref>{{наведени вести|author=Sky|surname=Sport|url=http://sport.sky.it/calcio/serie-a/2017/02/07/commento-roma-fiorentina-23a-giornata.html|title=Dzeko trascina la Roma: 4-0 alla Fiorentina|access-date=8 февруари 2017}}</ref> ==Титули== ==={{знамеикона|Франција}} Лион=== *[[Куп на Франција]] (1) : 2011–12 == Надворешни врски == * [http://www.olweb.fr/fr/Pros/300004/Fiche-Joueur/1185/Grenier-Clement Профил на Клеман Грение] на [http://www.olweb.fr OLWeb.fr] ==Наводи== {{наводи}} {{Состав на ФК Рома}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Грение}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Француски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Олимпик Лион]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Рома]] [[Категорија:Родени во 1991 година]] 07crmuca2ed9emtjai61ljb0o65bo8c 0 1078486 5379187 5141010 2025-06-12T07:51:15Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379187 wikitext text/x-wiki '''Македонски театарски фестивал „Војдан Чернодрински“''' ('''МТФ „Војдан Чернодрински“''') — [[театарски фестивал]] основан во [[1965]] година на иницијатива на Здружението на драмските уметници од [[Република Македонија]]. Првата претстава на овој фестивал се одржала на [[4 јуни]] [[1965]] година. Фестивалот го носи името на основоположникот на македонската [[драма]] — [[Војдан Чернодрински]], драмски автор, глумец и режисер. Традиционално, фестивалот се одржува секоја година во градот [[Прилеп]] во почетокот на [[јуни]]. Фестивалот има натпреварувачки карактер и на него се доделуваат '''награди „Војдан Чернодрински“''' во повеќе категории. == 39 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2004 == === Програма === Во официјалната програма биле прикажани следниве претстави<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.mactheatre.edu.mk/main/fest_mac_pp.html/ |title=2004 |accessdate=2021-12-25 |archive-date=2014-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023075912/http://www.mactheatre.edu.mk/main/fest_mac_pp.html/ |url-status=dead }}</ref>: *[[ТРИ СЕСТРИ]] од [[Антон Павлович Чехов]], во режија на [[Александар Поповски]], продукција на [[Народен театар –Битола]]; *БЕШЕ ЕДНАШ ВО МАЈ од Жолт Пожгај, во режија на Горан Булајиќ, продукција на Народен театар – Штип; *[[ПАПОКОТ НА СВЕТОТ]] од [[Венко Андоновски]], во режија на [[Златко Славенски]], продукција на [[Македонски народен театар – Драма; *[[ДЕРВИШОТ И СМРТТА]] од [[Меша Селимовиќ]], во режија на [[Владимир Милчин]], продукција на Албански театар – Скопје; *БУДЕЊЕ од [[Трајче Кацаров]], во режија на [[Владимир Талески]], продукција на Народен театар „[[Јордан Хаџи Константинов-Џинот“ – ]]Велес]]; *[[ЛЕТНИ СИЛЈАНЕ]] од [[Благоја Ристески-Платнар]], во режија на [[Љупчо Ѓоргиевски]], продукција на [[Народен театар „Војдан Чернодрински“ - Прилеп; *ДОЛЕ ВЛАДА од Непознат автор, во режија на [[Сашо Миленковски]], продукција на Македонски народен театар – Драма; *МАРИСОЛ од [[Хосе Ривера]], во режија на [[Владимир Милчин]], продукција на Драмски театар – Скопје; *ГАЛЕБ од Антон Павлович Чехов, во режија на Дејан Пројковски, продукција на [[Народен театар – Куманово; *[[ТАТКО]] од [[Август Стриндберг]], во режија на [[Слободан Унковски]], Независна театарска продукција на Бајруш Мјаку – Скопје; *[[ГИЛГАМЕШ]] во режија на Дејан Пројковски, продукција на Турски театар – Скопје; *[[МАРА ДЕ САД]] од [[Петер Вајс]], во режија на [[Јани Бојаџи]], продукција на [[Народен театар „Антон Панов“ – Струмица]]; Освен нив, во придружната програма биле прикажани претставите: *[[ФИЛОКТЕТ]] од [[Љубиша Георгиевски]], во режија на [[Борислав Чакринов]], продукција на [[Драмски театар – Пловдив и Здружение на артистите „Адаптација“, Бугарија; *[[АНТИГОНА]] од [[Софокле]], во режија на [[Никита Миливојевиќ]], продукција на Народен театар – Битола; *АДСКА МАШИНА од [[Венко Андоновски, во режија на]] Димитар Станкоски]], продукција на Народен театар – Куманово; *EVERYMAN од [[Горан Стефановски]], во режија на [[Сенди Маберли]], продукција на Театар „Melange“,[[Англија]] *ДЕЦАТА НА ЛИЛИТ од Маја Мицевска, во режија на [[Ѓорѓи Јолевски]], Драмска продукција на [[Универзална сала – Скопје]]; *НИКАДЕ НИКОГО НЕМАМ од Едвард Бонд, во режија на Егон Савин, продукција на Црногорско народно позориште – Подгорица, Србија и Црна Гора; *СЛУЧАЈОТ М. ДЕ САД ИЛИ ЗА ГОСТУВАЊЕТО НА ТЕАТАРСКАТА ТРУПА „[[ЈУКИО МИШИМА]] “ ВО МАРИОВО од [[Блаже Миневски]], во режија на [[Владо Цветановски]] продукција на Народен театар „Војдан Чернодрински“ – Прилеп; *EVERYMAN/СЕКОЈ од Горан Стефановски, во режија на Ѓурѓа Тешиќ, продукција на „[[Атеље 212“ – Белград]], Србија и [[Црна Гора]] *ПЕТ МАЛИ ДРАМИ настап на студентите од [[Факултет за драмски уметности - Скопје|Факултетот за драмски уметности]]; === Награди === На фестивалот биле доделени следниве награди: Награди на 39.Македонски театарски фестивал „Војдан Чернодрински“ Прилеп: *Награди за животно дело: 1.Мара/[[Марија Исаја]]; 2. [[Благоја Иванов]]. 1. Награда за рекламен материјал: Филип Јовановски и Иван Јерчиќ за рекламниот материјал од претставата „Три сестри“, НТ Битола. 2. Награда за кореографија и сценски движења: [[Кренаре Невзати-Кери]] и [[Александра Хонг]] за кореографијата во претставата „Гилгамеш“, Турски театар - Скопје. 3. Награда за млад глумец „[[Трајко Чоревски]] “: Јасмина Василева за улогата на Нина Заречнаја во претставата „[[Галеб]] “, НТ Куманово. 4. Награда за епизодна улога „[[Димче Трајковски]] “:[[Михајло Петровски-Џими]] за улогата на Ферапонт во претставата „Три сестри“, НТ Битола. 5. Награда за музика: Марјан Неќак за музиката во претставите „Марисол“, Драмски театар – Скопје и „Дервишот и смртта“, Албански театар - Скопје. 6. Награда за костимографија: Марија Пупучевска за костимите во претставата „Марисол“, [[Драмски театар – Скопје]]. 7. Награда за сценографија: Благој Мицевски за сценографијата во претставата „Татко“, Независен проект на [[Бајруш Мјаку]] – Скопје. 8. Награда за режија: [[Слободан Унковски]] за режијата на претставата „Татко“, Независен проект на [[Бајруш Мјаку]] – Скопје. 9. Награда за текст: Благоја Ристески-Платнар за претставата „Летни Силјане“, НТ „Војдан Чернодрински“ - Прилеп. 10. Награда за современа сценска драматизација: Венко Андоновски за драматизацијата во претставата „Папокот на светот“, МНТ - Драма. 11. Награди за глумечки остварувања: Арта Мучај за улогата на Лаура во претставата „Татко“, Независен проект на [[Бајруш Мјаку]] – Скопје; [[Бајруш Мјаку]] за улогата на Капетанот во претставата „Татко“, Независен проект на Бајруш Мјаку – Скопје; [[Дејан Лилиќ]] за улогата на Човекот со палка и Лени во претставата „Марисол“, [[Драмски театар - Скопје]]. 12. Награда за уметничко остварување на претстава во целина: Претставата „Татко“, во режија на [[Слободан Унковски]], во изведба на Независната театарска продукција на Бајруш Мјаку – Скопје.на Народниот театар "Војдан Чернодрински" од Прилеп. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mtf.com.mk/ МТФ „Војдан Чернодрински] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230607011805/https://mtf.com.mk/ |date=2023-06-07 }} == 40 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2005 == === Програма === Во официјалната програма биле прикажани следниве претстави: *[[Блаже МИНЕВСКИ]]: СОВРШЕНСТВО ИЛИ СМРТ Режија: [[Владо Цветановски]]; [[Народен театар „Војдан Чернодрински“ - Прилеп]] (Претстава по повод отворањето на Фестивалот) *Селвиназе АБАЗИ: ФОТОГРАФИИ Режија: [[Владимир Милчин]]; Детски театарски центар – Скопје Народен театар „Војдан Чернодрински“ *[[Војдан ЧЕРНОДРИНСКИ]]; [[Горан СТЕФАНОВСКИ]]: ДУХОТ НА СЛОБОДАТА Режија: Мартин КОЧОВСКИ; Дејан ПРОЈКОВСКИ; Деан ДАМЈАНОВСКИ; [[Народен театар - Битола]] Дом на култура „Марко Цепенков“ *[[Љубиша ГЕОРГИЕВСКИ]]: [[ФИЛОКТЕТ]] Режија: Љубиша Георгиевски; Театар „Солза и смеа“ – Софија, Бугарија Народен театар „Војдан Чернодрински“ *Перформанс: OUCH-COUCH Koреографија: [[Искра Шукарова]]; Музика: Дарија Андовска; Денови на македонската музика и „Локомотива“- Скопје Фоаје на Дом на култура „Марко Цепенков“ *[[Васил ПУЈОВСКИ]]: КРАЛОТ КУСКУЛЕ ПРВИ Режија: Коле Ангеловски; [[Театар за деца и младинци – Скопје]] Народен театар „Војдан Чернодрински“ *[[Николај Васиљевич ГОГОЉ]]: ЖЕНИДБА Режија: Гаро Ашикјан; [[Народен театар „Антон Панов“ - Струмица]] Дом на култура „Марко Цепенков“ *[[Вилијам ШЕКСПИР]]: [[БУРА]] Режија: Александар Поповски; Турски театар - Скопје Народен театар - Битола *Алексеј СЛАПОВСКИ: [[ВИШНОВАТА ГРАДИНКА]] Режија: Владимир Милчин; Народен театар - Куманово Народен театар „Војдан Чернодрински“ *[[Милорад ПАВИЌ]]: ЗАСЕКОГАШ И ДЕН ПОВЕЌЕ Режија: Мартин Кочовски; Народен театар - Битола Народен театар - Битола *Азиз НЕСИН: АЗИЗНАМЕ Режија: [[Јуџел Ертен]]; Турски театар - Скопје Народен театар „Војдан Чернодрински“ *Овен МЕК КАФЕРТИ: СЦЕНИ ОД ЖИВОТОТ Режија: Филип Ле Моан; [[Македонски народен театар - Драма]] Дом за култура „Марко Цепенков“ *[[Ежен ЈОНЕСКО]]: [[КРАЛОТ УМИРА]] Режија: Дејан Пројковски; Народен театар - Куманово Народен театар „Војдан Чернодрински“ *Ресул ШАБАНИ: ФАНИ ДОАЃА САМ Режија: Адонис ФИЛИПИ; Албански театар - Скопје Народен театар „Војдан Чернодрински“ *[[Дејан ДУКОВСКИ]]: ДРУГА СТРАНА Режија: [[Слободан Унковски]]; „Футура 2/2“, „Театарфест“ и [[Драмски театар - Скопје]] Дом на култура „Марко Цепенков“ *ИСПИТНА ПРЕТСТАВА [[Факултет за драмски уметности - Скопје]] Народен театар „Војдан Чернодрински“ *[[Коле ЧАШУЛЕ:]] [[ЦРНИЛА]] Режија: Дејан ПРОЈКОВСКИ; [[Народен театар - Штип Дом на култура „Марко Цепенков“ *Хенри АДАМ: СОСЕДИТЕ Режија: [[Срѓан Јаниќијевиќ|Срѓан ЈАНИЌИЈЕВИЌ]]; [[Албански театар – Скопје]] Народен театар - Битола *[[АРИСТОФАН]] : [[ЖЕНИ ВО НАРОДНОТО СОБРАНИЕ]] Режија: Петрос Панамас; Народен театар „[[Јордан Хаџи Константинов-Џинот“ - Велес]] Народен театар „Војдан Чернодрински“ *Ненад ВУЈАДИНОВИЌ: LOOPING Режија: Драган ОСТОЈИЌ; Народен театар „Тоша Јовановиќ“ - [[Зрењанин]] и Арт клуб „Занзибар“ Народен театар „Војдан Чернодрински“ *Горан СТЕФАНОВСКИ: ЖИВ ЧОЕК (EVERYMAN) Режија: Деан ДАМЈАНОВСКИ; Драмски театар – Скопје Народен театар - Битола *[[Карло ГОЛДОНИ]] : [[РИБАРСКИ КАРАНИЦИ]] Режија: [[Коле Ангеловски]]; Народен театар „Војдан Чернодрински“ - Прилеп Народен театар „Војдан Чернодрински“ *Горан СТЕФАНОВСКИ: ЛЕТ ВО МЕСТО Режија: Љупчо Ѓоргиевски; Драмски театар - Скопје Дом на култура „[[Марко Цепенков]] “ *[[Јордан ПЛЕВНЕШ]] : ПОСЛЕДНИОТ МАЖ ПОСЛЕДНАТА ЖЕНА Режија: [[Димитар Станкоски]]; Театар „Ефемерид“-Роан, [[Франција]] и Театарска група „Планета“ - Скопје Народен театар „Војдан Чернодрински“ *[[Сашко НАСЕВ]]: [[ЧИЈА СИ]] Режија: Виолета Џолева; Универзална сала - Скопје (Претстава во чест на наградените) === Награди === На фестивалот биле доделени следниве награди: Награди на 40.Македонски театарски фестивал „Војдан Чернодрински“ Прилеп: Награди за животно дело: 1.Вера Вучкова; 2. [[Елена Дончева]] и 3. [[Душан Наумовски]]. 1. Награда за рекламен материјал: Игор и Владимир Ѓорѓијоски за рекламниот материјал од претставата „Рибарски караници“, НТ Прилеп. 2. Награда за кореографија и сценски движења: Александра Хонг за кореографијата во претставата „Црнила“, НТ Штип. 3. Награда за млад глумец „[[Трајко Чоревски]] “: Камка Тоциновски за улогата на Мала во претставата „Друга страна“, Футура 2/2, Театар-фест и Драмски театар - Скопје. 4. Награда за епизодна улога „[[Димче Трајковски]] “: [[Мустафа Јашар]] за улогата во претставата „Азизнаме“, Турски театар - Скопје. 5. Награда за музика: Тургај Ерденер за музиката во претставата „Азизнаме“, Турски театар - Скопје. 6. Награда за костимографија: Благој Мицевски за костимите во претставата „Лет во место“, Драмски театар – Скопје. 7. Награда за сценографија: Крсте С.Џидров за сценографијата во претставата „Вишновата градинка“, НТ Куманово. 8. Награда за режија: Љупчо Ѓоргиевски за режијата на претставата „Лет во место“, Драмски театар - Скопје. 9. Награда за текст: Дејан Дуковски за претставата „Друга страна“, Драмски театар - Скопје. 10. Награди за глумечки остварувања: [[Ирена Ристиќ]] за улогата на Лили во претставата „Друга страна“, Футура 2/2, Театар-фест и Драмски театар - Скопје., Рефет Абази за улогата на Азалканов во претставата „Вишновата градинка“, НТ Куманово и Габриела Петрушевска за улогата на Слободата во претставата „Духот на слободата“, НТ Битола. 11. Награда за уметничко остварување на претстава во целина: Претставата „Лет во место“, во режија на Љупчо Ѓоргиевски, во изведба на Драмски театар - Скопје. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mtf.com.mk/ МТФ „Војдан Чернодрински] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230607011805/https://mtf.com.mk/ |date=2023-06-07 }} == 41 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2006 == === Програма === Во официјалната програма биле прикажани следниве претстави<ref>[https://web.archive.org/web/20141023075912/http://www.mactheatre.edu.mk/main/fest_mac_pp.html/ 2006 ]</ref>: [[Коле ЧАШУЛЕ]]: [[ЦРНИЛA]] 005 Режија: Слободан УНКОВСКИ; Македонски народен театар - Скопје Дом на култура „Марко Цепенков“/Оn програма [[Николај Васиљевич ГОГОЉ]]: [[ЖЕНИДБА]] Режија: [[Лилија АБАЏИЕВА]]; [[Народен театар - Битола]] Дом на култура „Марко Цепенков“/Оn програма [[Август СТРИНДБЕРГ]]: [[ГОСПОЃИЦА ЈУЛИЈА]] Режија: [[Јован РИСТОВСКИ]]; испитна претстава на студентите од III година на ФДУ во класа на проф. [[Слободан Унковски во копродукција со [[Народен театар - Штип]] [[Народен театар „Војдан Чернодрински]]“ Бернар-Мари КОЛТЕС: [[РОБЕРТО ЗУКО]] Режија: [[Кирил ПЕТРЕСКИ]]; Народен театар „[[Војдан Чернодрински“ - Прилеп]] Народен театар „Војдан Чернодрински“/Оn програма [[Вилијам ШЕКСПИР]]: ХАМЛЕТ ЗА ПОЧЕТНИЦИ Режија: Деан ДАМЈАНОВСКИ; [[Народен театар - Битола]] Дом на култура „Марко Цепенков“/Оff програма Христо БОЈЧЕВ: ОРКЕСТАР ТИТАНИК Режија: Љубиша ГЕОРГИЕВСКИ; Народен театар - Куманово Народен театар „[[Војдан Чернодрински]]“/Оn програма [[Жан-Батист МОЛИЕР]]: [[ТАРТИФ]] Режија: Дејан ПРОЈКОВСКИ; Турски театар - Скопје Дом на култура „Марко Цепенков“/Оff програма [[Славомир МРОЖЕК]]: [[ЕМИГРАНТИ]] Режија: Софија РИСТЕВСКА; Продукција „ОДА“ -[[Тетово]] Диско клуб „Медуза“/Оff програма [[Русомир БОГДАНОВСКИ]]: ФАРСА ЗА ХРАБРИОТ НАУМЕ Режија: Благојче БОЖИНОВСКИ; [[Градски театар - Охрид]] Дом на култура „Марко Цепенков“ СЛУЧАЈОТ П. колоквиум на студентите од III година на ФДУ во класа на проф.[[Владо Цветановски]] и асс. [[Мими Таневска]]; [[Факултет за драмски уметности - Скопје]] Народен театар „Војдан Чернодрински“ Вилијам ШЕКСПИР: ТИМОН ОД АТИНА Режија: [[Бранко БРЕЗОВАЦ]]; Народен театар - Битола, Турски театар - Скопје, ЛАБOРАТОРИЈА НОВА, [[Фиренца]] - [[Италија]] Фоаје на дом на култура „Марко Цепенков“/Оn програма Срѓан ЈАНИЌИЈЕВИЌ: КУПИДОНА Режија: Срѓан ЈАНИЌИЈЕВИЌ; [[Драмски театар - Скопје Дом на култура „Марко Цепенков“/Оff програма Жан-Батист МОЛИЕР: ДОН ЖУАН Режија: Александар ПОПОВСКИ; Драмски театар - Скопје]] Дом на култура „Марко Цепенков“/Оn програма [[Мигел де Сервантес]] / [[Михаил Булгаков]]: ДОН КИХОТ Режија: Дејан ПРОЈКОВСКИ; Народен театар - Штип Народен театар „Војдан Чернодрински“/Оff програма [[Благоја РИСТЕСКИ - ПЛАТНАР]]: [[ЖЕЛЕЗНО ПИЛЕ]] Режија: Јордан ВИТАНОВ; Народен театар „[[Јордан Хаџи Константинов-Џинот“ - Велес]] Дом на култура „Марко Цепенков“ === Награди === На фестивалот биле доделени следниве награди: Награди на 41.Македонски театарски фестивал „Војдан Чернодрински“ Прилеп: Добитници на Наградата за животно дело за 2006 година се: [[Ленче Делова]] (1948), глумица, [[Кирил Псалтиров]] (1941), глумец и [[Бранко Ставрев]] (1939), режисер 1. НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ се доделува на ФИЛИП ЈОВАНОВСКИ за претставата ДОН ЖУАН, Драмски театар - Скопје 2. НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА се доделува на ЖЕЉКА САНЧАНИН за претставата [[ТИМОН]] ОД [[АТИНА]], копродукциски проект на Народен театар - Битола, Турски театар - Скопје и лабараторија Нова - [[Фиренца]] 1. НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ се доделува на ФИЛИП ЈОВАНОВСКИ за претставата ДОН ЖУАН, Драмски театар - Скопје 2. НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА се доделува на ЖЕЉКА САНЧАНИН за претставата ТИМОН ОД АТИНА, копродукциски проект на Народен театар - Битола, Турски театар - Скопје и лабараторија Нова - Фиренца 3. НАГРАДА ЗА МУЗИКА се доделува на МАРЈАН НЕЌАК за музиката во претставата ТИМОН ОД АТИНА, копродукциски проект на Народен театар - Битола, Турски театар - Скопје и лабараторија Нова - Фиренца 4. НАГРАДА ЗА КОСТИМОГРАФИЈА се доделува на [[ЈЕЛЕНА ПРОКОВИЌ]] за костимографијата во претставата ЦРНИЛА 005, Македонски народен театар - Скопје 5. НАГРАДА ЗА СЦЕНОГРАФИЈА се доделува на [[Владо Ѓорески]] за сценографијата во претставата РОБЕРТО ЗУКО, Народен театар „Војдан Чернодрински“ - Прилеп 6. НАГРАДА ЗА МЛАД АКТЕР „[[ТРАЈКО ЧОРЕВСКИ]]“ се доделува на ЈАСМИНА МИЦОВСКА за улогата на СЕСТРАТА и на МАРИЈА СПИРКОСКА за улогите на МАЈКАТА и ГОСПОЃАТА во претставата РОБЕРТО ЗУКО, Народен театар „Војдан Чернодрински“ - Прилеп 7. НАГРАДА ЗА ЕПИЗОДНА УЛОГА „[[ДИМЧЕ ТРАЈКОВСКИ]]“ се доделува на НИКОЛИНА КУЈАЧА за улогата НЕДА во претставата ЦРНИЛА 005, Македонски народен театар - Скопје 8. НАГРАДА ЗА АКТЕРСКО ОСТВАРУВАЊЕ се доделува на глумците: - ГАБРИЕЛА ПЕТРУШЕВСКА за улогата на АРИНА ПАНТЕЛЕЈМОНОВНА во претставата ЖЕНИДБА, Народен театар - Битола, - НИКОЛА РИСТАНОВСКИ за улогата на ДОН ЖУАН во претставата ДОН ЖУАН, Драмски театар - Скопје и -[[Адријан Азири]] за улогата на ХХ во претставата ЕМИГРАНТИ, продукција ОДА - Тетово 9. НАГРАДА ЗА РЕЖИЈА се доделува на [[ЛИЛИЈА АБАЏИЕВА]] за претставата ЖЕНИДБА, Народен театар - Битола 10. НАГРАДА ЗА УМЕТНИЧКО ОСТВАРУВАЊЕ ВО ЦЕЛИНА се доделува за претставата ЖЕНИДБА, Народен театар - Битола == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mtf.com.mk/ МТФ „Војдан Чернодрински] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230607011805/https://mtf.com.mk/ |date=2023-06-07 }} == 42 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2007 == === Програма === Во официјалната програма биле прикажани следниве претстави<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.babambitola.mk/%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%B1%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%82%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE-%D0%BD%D0%B0-%D0%BA%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D0%B4%D0%BE%D0%B3%D1%83 |title=Скриеното богатство на Коста Догу/ 2007 |accessdate=2021-12-25 |archive-date=2021-12-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211211191511/https://babambitola.mk/%d1%81%d0%ba%d1%80%d0%b8%d0%b5%d0%bd%d0%be%d1%82%d0%be-%d0%b1%d0%be%d0%b3%d0%b0%d1%82%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%be-%d0%bd%d0%b0-%d0%ba%d0%be%d1%81%d1%82%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%b3%d1%83/ |url-status=dead }}</ref>: *[[Николај Васиљевич ГОГОЉ]]: [[РЕВИЗОР]] Режија: [[Владимир МИЛЧИН]]; [[Македонски народен театар - Скопје]] Дом на култура „[[Марко Цепенков]] “ - официјална програма *Трибина: Проектирање, планирање и менаџирање на театарски проект Модератор: [[Сашо МИЛЕНКОВСКИ]] – режисер и директор на МНТ Камерна сала „Сцена 105“ - Дом на култура „[[Марко Цепенков]]“ *[[Ежен ЈОНЕСКО]]: [[МАКБЕТ]] Режија: Јон КАРАМИТРУ [[Народен театар - Битола]] Дом на култура „Марко Цепенков“ - официјална програма *[[Сем ШЕПАРД: ПРОКЛЕТСТВОТО НА ИЗГЛАДНЕТАТА КЛАСА Режија: Никола РИСТОВ; [[Народен театар - Велес]] Народен театар „Војдан Чернодрински“ - официјална програма *Промоција на книгата ДОЛНА ЗЕМЈА од [[Благоја РИСТЕСКИ - ПЛАТНАР]] Промотор: проф. Д-р [[Ферид МУХИЌ]] Камена куќа - [[Црна Река]] *Андреј РОЗМАН: [[ТАРТИФ]] Режија: [[Владо Цветановски]]; [[Народен театар - Штип]] Народен театар „Војдан Чернодрински“ - официјална програма *Ирвин ВЕЛШ: СОСТОЈБА НА СВЕСТА Режија: Софија РИСТЕВСКА; [[Народен театар – Битола]] Дом на култура „Марко Цепенков“ - придружна програма *Трибина: Домашен драмски текст, криза на институциите или на авторот Модератор: проф. Д-р [[Венко Андоновски]] – драмски писател Камерна сала „Сцена 105“ - Дом на култура „Марко Цепенков“ *Мартин КРИМПЛ: ОБИДИ Режија: Роберт СИМОНОВСКИ; [[Народен театар - Куманово]] Народен театар „Војдан Чернодрински“ - официјална програма *Мајкл ФРЕИН: ЗАД КУЛИСИ Режија: Драгана МИЛОШЕВСКА; Турски театар - Скопје Дом на култура „Марко Цепенков“ - официјална програма *Испитна претстава на студентите од IV година во класата на проф. [[Владо Цветановски]] и доц. [[Мими Таневска]] Факултет за драмски уметности - Скопје Народен театар „Војдан Чернодрински“ - придружна програма *Културен центар СКРБ И УТЕХА, едиција ЛИЦЕУМ Промоција на театарски преводи Промотори:Тихомир СТОЈАНОВСКИ и Игор СТОЈАНОВСКИ Камерна сала „Сцена 105“ - Дом на култура „Марко Цепенков“ *Авни ХАЛИМИ: ЛАВИРИНТИТЕ НА СЕЌАВАЊЕТО Режија: Куштрим БЕКТЕШИ; Албански театар - Скопје Дом на култура „Марко Цепенков“ - официјална програма *[[Јануш ГЛОВАЦКИ]]: ЧЕТВРТАТА СЕСТРА Режија: Кирил ПЕТРЕСКИ; Народен театар „Војдан Чернодрински“ - Прилеп Народен театар „Војдан Чернодрински“ - официјална програма *Трибина: Нов македонски театар Модератор: доц. [[Златко СЛАВЕНСКИ]] - режисер Камерна сала „Сцена 105“ - Дом на култура „Марко Цепенков“ *[[Љубиша Георгиевски]]: МАКЕДОНСКИ РУЛЕТ Режија: Сашо МИЛЕНКОВСКИ; Драмски театар - Скопје Дом на култура „Марко Цепенков“ - официјална програма *ЧЕХОВСКИ ФРАГМЕНТИ, испит по глумечка игра III семестар во класата на проф. [[Владимир Милчин]] и доц. Сузана КИРАНЏИСКА Факултет за драмски уметности - Скопје Народен театар „Војдан Чернодрински“ - придружна програма *ГЛУМЦИТЕ ПЕАТ, претстава по покана за свеченото затворање Дом на култура „Марко Цепенков“ - придружна програма === Награди === Добитник на Наградата за животно дело за 2007 година е: [[Димче Мешковски]] (1945), глумец Награди на 42.Македонски театарски фестивал „Војдан Чернодрински“ Прилеп: 1. НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ се доделува на [[Владо Ѓорески]] за рекламниот материјал од претставата „ТАРТИФ“ во изведба на Народниот Театар од Штип. 2. НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА се доделува на [[АЛЕКСАНДРА ПЕШЕВСКА]] за кореографија и сценски движења во претставата „ОБИДИ" на Народниот Театар од Куманово. 3. НАГРАДА ЗА МУЗИКА се доделува на [[Горан Трајкоски]] за музиката во претставата „МАКЕДОНСКИ РУЛЕТ“ на Драмски Театар од Скопје. 4. НАГРАДА ЗА КОСТИМОГРАФИЈА се доделува на [[МАРИЈА ПУПУЧЕВСКА]] за костимите во претставите „РЕВИЗОР“ на Македонски Народен Театар - Скопје и костимите во претставата „ЛАВИРИНТИТЕ НА СЕЌАВАЊЕТО“ во изведба на Албанскиот Театар од Скопје. 5. НАГРАДА ЗА СЦЕНОГРАФИЈА се доделува на [[ТИХОМИР СПИРОВСКИ]] за сценографијата во претставата „МАКЕДОНСКИ РУЛЕТ“ Драмски Театар – Скопје. 6. НАГРАДА ЗА МЛАД АКТЕР „[[ТРАЈКО ЧОРЕВСКИ]]" се доделува на ВИКТОРИЈА СТЕПАНОВСКА за улогата на Тања во претставата „ЧЕТВРТАТА СЕСТРА“ а во изведба на Народниот Театар „Војдан Чернодрински” од [[Прилеп]]. 7. НАГРАДА ЗА ЖЕНСКА ЕПИЗОДНА УЛОГА се доделува на [[Филиз Ахмет]] за улогата на Брук, Вики и Глумец во претставата „ЗАД КУЛИСИ“ во изведба на Турскиот Театар од Скопје. 8. НАГРАДА ЗА МАШКА ЕПИЗОДНА УЛОГА „[[ДИМЧЕ ТРАЈКОВСКИ]]" се доделува на [[Игор Ангелов]] за улогите на ВЕСЛИ во претставата „ПРОКЛЕТСТВОТО НА ИЗГЛАДНЕТАТА КЛАСА“ во изведба на Народниот Театар од Велес и за улогата ИВАН ПАВЛОВИЌ во претставата „ЧЕТВРТАТА СЕСТРА“ на Народниот Театар „Војдан Чернодрински” од Прилеп. 9. НАГРАДА ЗА ГЛАВНА МАШКА УЛОГА се доделува на МУЗБАЈДАН ЌАМИЛИ-МУЧИ за улогата на ЛИРАК во претставата „ЛАВИРИНТИТЕ НА СЕЌАВАЊЕТО“ а во изведба на Албанскиот Театар од Скопје. 10. НАГРАДА ЗА ГЛАВНА ЖЕНСКА УЛОГА се доделува на [[ЗОРИЦА СТОЈАНОВСКА]] за улогата на ЕЛМИРА во претставата „ТАРТИФ“ на Народниот Театар од Штип. 11. НАГРАДА ЗА ТЕКСТ се доделува на АВНИ ХАЛИМИ за текстот „ЛАВИРИНТИТЕ НА СЕЌАВАЊЕТО“ а во изведба на Албански Театар – Скопје. 12. НАГРАДА ЗА РЕЖИЈА се доделува на САШО МИЛЕНКОВСКИ за претставата „МАКЕДОНСКИ РУЛЕТ“ на Драмски Театар - Скопје. 13. НАГРАДАТА ЗА УМЕТНИЧКО ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРЕТСТАВА ВО ЦЕЛИНА и се доделува на претставата „МАКЕДОНСКИ РУЛЕТ“ во изведба на Драмски Театар - Скопје. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mtf.com.mk/ МТФ „Војдан Чернодрински] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230607011805/https://mtf.com.mk/ |date=2023-06-07 }} == 43 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2008 == === Програма === Во официјалната програма биле прикажани следниве претстави<ref>[https://web.archive.org/web/20141023075912/http://www.mactheatre.edu.mk/main/fest_mac_pp.html/ 2008]</ref>: *[[Љубиша Георгиевски]] - ДАЛАЈ МАМА Режија: Дејан ПРОЈКОВСКИ [[Народен театар - Битола]] Дом на култура "[[Марко Цепенков]]" (официјална програма) *Изложба на театарски плакати и скици на [[Крсте С. ЏИДРОВ]] (1982-2007) Фоаје - Дом на култура "Марко Цепенков" *МАКЕДОНСКИТЕ ДРЕВНИ ТЕАТРИ Модератор: Ангелина МАРКУС Камерна сала "Сцена 105" - Дом на култура "Марко Цепенков" *[[Вилијам ШЕКСПИР-КОМЕДИЈА ОД ГРЕШКИ Режија: Владлен АЛЕКСАНДРОВ Народен театар "[[Антон Панов]]" - [[Струмица]] Дом на култура "Марко Цепенков" (официјална програма) *[[Димитар ТАЛЕВ-СВЕТИЛНИКОТ Режија: Владо ЦВЕТАНОВСКИ Народен театар „[[Војдан Чернодрински]]“ - [[Прилеп]] Народен театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) *според [[Григор Прличев]] и Тихомир СТОЈАНОСКИ СЕРДАРОТ ЗАСЕКОГАШ ЉУБОВ Режија: Тихомир СТОЈАНОСКИ Културен центар "СКРБ И УТЕХА" и [[Народен театар - Велес]] Црква "Св. Никола" - [[Варош]] (придружна програма) Недела, 8 јуни *Тунџер ЏУЏЕНОГЛУ-ЖЕНИЧКИ Режија: Наташа ПОПЛАВСКА Турски театар - Скопје Дом на култура "Марко Цепенков" (официјална програма) *Григориј ГОРИН - ДА СЕ ЗАБОРАВИ ХЕРОСТРАТ Режија: [[Зоја БУЗАЛКОВА]] Народен театар - Велес Народен театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) *Родриго ГАРСИЈА-ПРИКАЗНА ЗА РОНАЛД КЛОВНОТ ОД Mc Donald’s Режија: Софија РИСТЕВСКА [[Народен театар - Куманово]] Дом на култура "Марко Цепенков" (придружна програма) *УМРЕЖУВАЊЕ НА ТЕАТРИТЕ Модератор: [[Сашо МИЛЕНКОВСКИ]], режисер и директор на МНТ-Скопје Камерна сала "Сцена 105" - Дом на култура "Марко Цепенков" *Карло ГОЛДОНИ-ИМПРЕСАРИО ОД ИЗМИР Режија: Ахмет ЈАКУПИ Тетовски театар - [[Тетово]] Народен театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) *[[Дејан Дуковски]]-ДРАКУЛА Режија: Срѓан ЈАНАЧИЕВИЌ [[Македонски народен театар - Скопје]] Дом на култура "Марко Цепенков" (официјална програма) *[[Џон ОЗБОРН]]-ОБЅРНИСЕ ВО ГНЕВОТ Режија: Јован РИСТОВСКИ Народен театар - Битола Народен театар "Војдан Чернодрински" (придружна програма) *[[Георг Бихнер]]-[[Војцек]] Режија: Куштрим БЕКТЕШИ Албански театар - Скопје Дом на култура "Марко Цепенков" (официјална програма) *[[Васил Иљоски]]-[[БЕГАЛКА]] Режија: Дејан ПРОЈКОВСКИ [[Народен театар]] - [[Штип]] Народен театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) *Промоција на драмските текстови ШМИЗЛА од Сашо ТАСЕВСКИ Промотор: проф. д-р Венко АНДОНОВСКИ Камерна сала "Сцена 105" - Дом на култура "Марко Цепенков" *[[Лори АНДЕРСЕН]]-[[СУПЕРНОВА]] Режија: [[Златко Славенски]] Драмски театар - Скопје Дом на култура "Марко Цепенков" (официјална програма) *Испитна претстава на студентите од II година во класата на проф. [[Кирил Ристоски]] и доцент Зоја Бузалковска [[Факултет за драмски уметности - Скопје]] Народен театар "Војдан Чернодрински" (придружна програма) *СВЕЧЕНО ЗАТВОРАЊЕ Доделување на наградите Нина МИТРОВИЌ КОМШИЛУК НАОПАКУ Режија: Нени ДЕЛМЕСТРЕ претстава по покана за свеченото затворање Драмски театар - Скопје Дом на култура "Марко Цепенков === Награди === * '''НАГРАДА ЗА ЖИВОТНО ДЕЛО''' за глумците: [[Кирил Андоновски]] (1942), [[Лидија Иваноска]] (1938) и [[Гоце Влахов]] (1949). 1. НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ се доделува на [[Владо Ѓорески]] - РАФИК за рекламниот материјал од претставата "БЕГАЛКА" во изведба на Народниот Театар од Штип. 2. НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА се доделува на [[Олга Панго]] за кореографија и сценски движења во претставата "ЖЕНИЧКИ" на Турскиот Театар од Скопје. 3. НАГРАДА ЗА МЛАД АКТЕР "[[ТРАЈКО ЧОРЕВСКИ]]" се доделува на [[СаЊА АРСОВА]] за улогата на ЛЕНЧЕ во претставата "БЕГАЛКА" а во изведба на Народниот Театар од Штип. 4. НАГРАДА ЗА ЖЕНСКА ЕПИЗОДНА УЛОГА се доделува на [[ВИКТОРИЈА СТЕПАНОВСКА]] за улогата на КЕТИ во претставата "ДАЛАЈ МАМА" во изведба на Народниот Театар од Битола. 5. НАГРАДА ЗА МАШКА ЕПИЗОДНА УЛОГА "[[ДИМЧЕ ТРАЈКОВСКИ]] " се доделува на АДРИАН ХАЗИРИ за улогата КАПЕТАН во претставата "ВОЈЦЕК" во изведба на Албанскиот Театар од Скопје. 6. НАГРАДА ЗА МУЗИКА се доделува на [[Горан Трајкоски]] за музиката во претставата "БЕГАЛКА" на Народниот Театар од Штип. 7. НАГРАДА ЗА КОСТИМОГРАФИЈА се доделува на [[МЕРИ ЈОВАНОВСКА]] за костимите во претставата "ЖЕНИЧКИ" на Турскиот Театар од Скопје. 8. НАГРАДА ЗА СЦЕНОГРАФИЈА се доделува на [[Владо Ѓорески]] - РАФИК за сценографијата во претставата "БЕГАЛКА" во изведба на Народниот Театар од Штип. 9. НАГРАДА ЗА РЕЖИЈА се доделува на [[ДЕЈАН ПРОЈКОВСКИ]] за претставата "БЕГАЛКА" во изведба на Народниот Театар од Штип. 10. НАГРАДА ЗА ТЕКСТ не се доделува. 11. НАГРАДА ЗА СОВРЕМЕНА СЦЕНСКА ДРАМАТИЗАЦИЈА се доделува на [[Трајче Крстески]] за драматизација на романот "Железниот светилник" од Димитар ТАЛЕВ за претставата "СВЕТИЛНИКОТ" на Народниот Театар "Војдан Чернодрински" од Прилеп. 12. НАГРАДА ЗА ГЛАВНА ЖЕНСКА УЛОГА се доделува на [[Руиш Беговска]] за улогата на МАЈКАТА во претставата "БЕГАЛКА" на Народниот Театар од Штип. 13. НАГРАДА ЗА ГЛАВНА МАШКА УЛОГА се доделува на ЏЕНАТ САМЕТ за улогата на АПО во претставата "ЖЕНИЧКИ" а во изведба на Турскиот Театар од Скопје. 14. НАГРАДАТА ЗА УМЕТНИЧКО ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРЕТСТАВА ВО ЦЕЛИНА и се доделува на претставата "[[Бегалка]]" во изведба на Народниот Театар од Штип. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mtf.com.mk/ МТФ „Војдан Чернодрински] == 44 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2009 == === Програма === Во официјалната програма биле прикажани следниве претстави<ref>[https://web.archive.org/web/20141023075912/http://www.mactheatre.edu.mk/main/fest_mac_pp.html/ 2009 ]</ref>: Изложба "ДЕ НИРО" Фоаје - Центар за култура "Марко Цепенков" СВЕЧЕНО ОТВОРАЊЕ Доделување на наградите за животно дело Љубиша ГЕОРГИЕВСКИ-СВЕТО СРЦЕ Режија: [[Љубиша Георгиевски]] Македонски народен театар - Скопје Центар за култура "Марко Цепенков" (официјална програма) Жанина МИРЧЕВСКА ТАМУ, КАДЕ ШТО НЕ СУМ БИЛ Режија: Зоја БУЗАЛКОВСКА Ц.К. „Марко Цепенков“ - Н.Т. „Војдан Чернодрински“ - Прилеп Театар "Војдан Чернодрински" (придружна програма) Венко АНДОНОВСКИ КИНЕГОНДА ВО КАРЛАЛЕНД Режија: [[Сашо Миленковски]] Драмски театар - Скопје Центар за култура "Марко Цепенков" (официјална програма) Олег и Владимир ПРЕСНЈАКОВИ ТЕРОРИЗАМ Режија: Александар ИВАНОСКИ Н.Т. "Ј.Х.К. Џинот" - Велес Театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) Дејвид ХАРОВЕР ЦРНА ПТИЦА Режија: [[Бојан ТРИФУНОВСКИ]] Буден театар - Скопје во соработка со Драмски театар - Скопје Центар за култура "Марко Цепенков" (придружна програма) Митруш КУТЕЛИ, Фаик КОНИЦА и Антон ЧЕТТА АЛБАНСКИ НОЌИ Режија: Ентон КАЦА Албански театар - Скопје Центар за култура "Марко Цепенков" (официјална програма) [[Дејвид Мемет]] ДИВИ ПАЈКИ Режија: [[Кирил ПЕТРЕСКИ]] Ц.К. „Трајко Прокопиев“ - Н.Т. Куманово Театар "Војдан Чернодрински" (придружна програма) Загорка ПОП АНТОСКА-АНДОВСКА ЛЕТ ВО ТРИ ГЛАВИ Режија: [[Никола РИСТОВ]] Македонски народен театар - Скопје Центар за култура "Марко Цепенков" (придружна програма) АВАНГАРДАТА ВО ТЕАТАРОТ ВО МАКЕДОНИЈА Модератор: Братислав ДИМИТРОВ Камерна сала "Сцена 105" - Центар за култура "Марко Цепенков" Јордан ПЛЕВНЕШ и Илхами ЕМИН СИЈАХ КАЛЕМ Режија: [[Владо Цветановски]] Н.У. Турски театар - Скопје Центар за култура "Марко Цепенков" (официјална програма) [[Горан Стефановски]] ТЕТОВИРАНИ ДУШИ Режија: [[Јани Бојаџи]] Ц.К. „Трајко Прокопиев“ - Н.Т. Куманово Театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) Тихомир СТОЈАНОСКИ ЧЕРНОДРИНСКИ ЕКСПРЕС Режија: Јордан ВИТАНОВ Копродукција: Културен центар СКРБ И УТЕХА и Н.Т. "Ј.Х.К. Џинот" - Велес Црква "Св. Никола" - [[Варош]] (придружна програма) ТЕАТАРОТ ВО СЛУЖБА НА ДРАМСКАТА УМЕТНОСТ ИЛИ НА ЕСТРАДАТА Модератор: [[Трајче Кацаров]] Камерна сала "Сцена 105" - Центар за култура "Марко Цепенков" Владимир МИЛЧИН и Марјан НЕЌАК ЦРНА СЕ ЧУМА ЗАДАДЕ Режија: Владимир Милчин]] Н.У.Н.Т. Битола Центар за култура "Марко Цепенков" (официјална програма) [[Братислав Димитров]] ГЛОГОВИОТ ЏБУН Режија: [[Стојан СТОЈАНОСКИ]] Н.У.Ц.К. „Ацо Шопов“ - Н.Т. Штип Театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) ВАКА, ВАКА И ВАКА Испитна претстава на студентите по глумечка игра на 2-ра година во класата на [[Владо Цветановски]] и [[Мими Таневска]] Факултет за драмски уметности - Скопје Центар за култура "Марко Цепенков" (придружна програма) ЛИТЕРАТУРНИОТ ЈАЗИК И ТЕАТАРОТ Модератор: [[Роберт Вељановски]] Камерна сала "Сцена 105" - Центар за култура "Марко Цепенков" [[Јордан Плевнеш]] ПОСЛЕДНИОТ ДЕН НА МИСИРКОВ Режија: Дејан ПРОЈКОВСКИ Н.У.Ц.К. "Антон Панов" - Н.Т. Струмица Центар за култура "Марко Цепенков" (официјална програма) [[Бертолт Брехт]] ТАПАНИ ВО НОЌТА Режија: Мартин КОЧОВСКИ Ц.К. „Марко Цепенков“ - Н.Т. „Војдан Чернодрински“ - Прилеп Театар "Војдан Чернодрински" (официјална програма) СВЕЧЕНО ЗАТВОРАЊЕ Доделување на наградите Анджеј САРАМОНОВИЧ ТЕСТОСТЕРОН Режија: [[Ненад ВИТАНОВ]] претстава по покана за свеченото затворање Н.У.Н.Т. Битола Центар за култура "Марко Цепенков" (придружна програма) === Награди === Добитници на Наградата за животно дело за 2009 година се: - [[Љубица ГОЈКОВИЌ-НИКОЛОВСКА]] (1945), глумица - [[Димитар Костов]] (1936), глумец 1. НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ се доделува на [[Владо Ѓорески]] - РАФИК за рекламниот материјал од претставата "ПОСЛЕДНИОТ ДЕН НА МИСИРКОВ" во изведба на Народниот Театар "Антон Панов" од Струмица. 2. НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА се доделува на АНСАМБЛОТ НА БИТОЛСКИОТ ТЕАТАР за кореографија и сценски движења во претставата "ЦРНА СЕ ЧУМА ЗАДАДЕ" во изведба на Народниот Театар од Битола. 3. НАГРАДА ЗА МЛАД АКТЕР "ТРАЈКО ЧОРЕВСКИ" се доделува на [[ФИЛИП МИРЧЕВСКИ]] за улогата во претставата "ЦРНА СЕ ЧУМА ЗАДАДЕ" а во изведба на Народниот Театар од Битола. 4. НАГРАДА ЗА ЖЕНСКА ЕПИЗОДНА УЛОГА се доделува на [[Марија Спиркоска Илијеска]] - за улогата на АМАЛИЈА БАЛИКЕ во претставата "ТАПАНИ ВО НОЌТА" во изведба на Народниот Театар "Војдан Чернодрински" од Прилеп. 5. НАГРАДА ЗА МАШКА ЕПИЗОДНА УЛОГА "[[ДИМЧЕ ТРАЈКОВСКИ]]" се доделува на [[Бранко Ѓорчев]] за улогата КАЈАФА во претставата "СВЕТО СРЦЕ" во изведба на Македонскиот Народен Театар и за улогата ГИНЕКОЛОГОТ во претставата "КИНЕГОНДА ВО КАРЛАЛЕНД" во изведба на Драмски Театар - Скопје. 6. НАГРАДА ЗА МУЗИКА се доделува на [[Марјан Неќак]]за музиката во претставата "ЦРНА СЕ ЧУМА ЗАДАДЕ" на Народниот Театар од Битола. 7. НАГРАДА ЗА КОСТИМОГРАФИЈА се доделува на ТИХОМИР СПИРОВСКИ за костимите во претставата "КИНЕГОНДА ВО КАРЛАЛЕНД" на Драмски Театар - Скопје. 8. НАГРАДА ЗА СЦЕНОГРАФИЈА се доделува на [[Тихомир Спировски]] за сценографијата во претставата "ТЕТОВИРАНИ ДУШИ" во изведба на Народниот Театар од [[Куманово]]. 9. НАГРАДА ЗА РЕЖИЈА се доделува на МАРТИН КОЧОВСКИ за претставата "ТАПАНИ ВО НОЌТА" во изведба на Народниот Театар "[[Војдан Чернодрински]]" од [[Прилеп]]. 10. НАГРАДА ЗА ТЕКСТ се доделува на [[Венко Андоновски]] за текстот "КИНЕГОНДА ВО КАРЛАЛЕНД" на [[Драмски Театар - Скопје]]. 11. НАГРАДА ЗА СОВРЕМЕНА СЦЕНСКА ДРАМАТИЗАЦИЈА се доделува на ЕНТОН КАЦА за драматизација на текстот во претставата "АЛБАНСКИ НОЌИ" на [[Албанскиот Театар од Скопје]]. 12. НАГРАДА ЗА ГЛАВНА ЖЕНСКА УЛОГА се доделува на [[Билјана Беличанец]] - АЛЕКСИЌ]] за улогата на КИНЕГОНДА во претставата "КИНЕГОНДА ВО КАРЛАЛЕНД" на Драмски Театар - Скопје. 13. НАГРАДА ЗА ГЛАВНА МАШКА УЛОГА се доделува на ЕЛЈЕСА КАСО за улогата на СИЈАХ КАЛЕМ во претставата "СИЈАХ КАЛЕМ" а во изведба на Турскиот Театар од [[Скопје]]. 14. НАГРАДАТА ЗА УМЕТНИЧКО ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРЕТСТАВА ВО ЦЕЛИНА и се доделува на претставата "ТАПАНИ ВО НОЌТА" во изведба на Народниот Театар "[[Војдан Чернодрински]]" од [[Прилеп]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mtf.com.mk/ МТФ „Војдан Чернодрински] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230607011805/https://mtf.com.mk/ |date=2023-06-07 }} == 45 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2010 == [[Податотека:Plakat 2010.jpg|мини|десно|45 МТФ „Војдан Чернодрински“]] === Програма === Во официјалната програма биле прикажани претставите: * "Тупаница полна со љубов" од [[Дејан Дуковски]], во режија на Санди Лопичиќ, а во изведба на [[Македонски народен театар]] - [[Скопје]]. * "Стриндберг досие" според текстови на [[Аугуст Стриндберг]], во режија на [[Владо Цветановски]], а во изведба на Центар за култура "[[Антон Панов]]" - [[Струмица]]. * "[[Кавкаскиот круг со креда]]" од [[Бертолт Брехт]], во режија на Мартин Кочовски, а во изведба на Центар за култура "[[Марко Цепенков]]", [[Народен театар "Војдан Чернодрински" - Прилеп|Народен театар "Војдан Чернодрински"]] - [[Прилеп]]. * "Не играј на [[Англичани]]" од Владимир Ѓурѓевиќ, во режија на Кирил Петрески, а во изведба на Центар за култура "[[Трајко Прокопиев]]" - [[Куманово]]. * "[[Генерал]] на мртвата [[војска]]" од [[Исмаил Кадаре]], во режија на [[Дино Мустафиќ]], а во изведба на [[Албански театар - Скопје]]. * "Жената како воено поле" од Матеј Висниек, во режија на Владлен Александров, а во изведба на Драмски театар - Скопје. * "Баханалии" од [[Горан Стефановски]], во режија на Наташа Поплавска, а во изведба на НУЦК "Ј.Х.К Џинот" - Велес. * "[[Гопоѓица Јулија]]" од [[Аугуст Стриндберг]], во режија на [[Александар Попоски]], а во изведба на Турски театар - Скопје. * "[[Балканот не е мртов]]" од [[Дејан Дуковски]], во режија на Стојан Стојаноски, а во изведба на НУЦК "Ацо Шопов" - Театар Штип. * "Куќа на граница" од [[Славомир Мрожек]], во режија на Арбен Тачи и Петрит Незири, а во изведба на Тетовски театар - [[Тетово]]. * "[[Браќа Карамазови]]" од [[Фјодор Михајлович Достоевски]], во режија на Дејан Пројковски, а во изведба на Народен театар - [[Битола]]. ==== Придружна програма ==== * "Граница" од Венко Андоновски, во режија на Софија Ристевска, а во изведба на Мал драмски театар - [[Битола]]. * "Гнев" од [[Стивен Кинг]], дипломска претстава на студентите по глумечка игра на Факултетот за драмски уметности - Скопје во класата на [[Кирил Ристоски]] и [[Зоја Бузалковска]]. * "Плеј [[Семјуел Бекет|Бекет]]", дипломска претстава на студентите по глумечка игра на ЕСРА - Скопје во класата на [[Ѓорѓи Јолевски]]. * "Будење на [[ангел]]ите" од [[Тихомир Стојановски]], во режија на Слободанка Чичевска, а во изведба на [[Културен центар "Скрб и утеха" - Скопје]]. * "Со вкус на овошен [[сладолед]]" од Т. Кацаров, во режија на Владлен Александров, а во изведба на Драмско-куклен театар "[[Константин Величков]]" - [[Пазарџик]], [[Бугарија]]. * "[[Крпен живот]]" од [[Стале Попов]], во режија на Владо Цветановски, а во изведба на НУЦК "Марко Цепенков" - Театар "Војдан Чернодрински" - Прилеп. * "www.norveska.denes.com.mk" од Игор Бауершима, во режија на Зоја Бузалковска, а во изведба на Албански театар - [[Скопје]]. * "[[Браќа Карамазови]]" од [[Фјодор Михајлович Достоевски]], во режија на Дејан Пројковски, а во изведба на Народен театар - [[Битола]]. === Награди === *'''НАГРАДА ЗА ЖИВОТНО ДЕЛО''' на глумците [[Ратка Чоревска]], [[Мите Грозданов]] и [[Чедо Христов]]. *'''НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ''' на [[Владо Ѓорески]] - Рафик, за рекламниот материјал за претставата "БРАЌАТА КАРАМАЗОВИ", во изведба на Народниот Театар од Битола. *'''НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА''' за претставата "КАВКАСКИОТ КРУГ СО КРЕДА", во изведба на Театарот "Војдан Чернодрински" од Прилеп. *'''НАГРАДА ЗА МЛАД АКТЕР "ТРАЈКО ЧОРЕВСКИ"''' на Осман Али, за улогата на Жан во претставата "ГОСПОЃИЦА ЈУЛИЈА", во изведба на Турскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА ЖЕНСКА ЕПИЗОДНА УЛОГА''' на Несрин Таир, за улогата на Кристина во претставата "ГОСПОЃИЦА ЈУЛИЈА", во изведба на Турскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА МАШКА ЕПИЗОДНА УЛОГА "ДИМЧЕ ТРАЈКОВСКИ"''' на [[Адријан Азири]] за улогата на Гробарот во претставата "ГЕНЕРАЛ НА МРТВАТА ВОЈСКА", во изведба на Албанскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА МУЗИКА''' на "[[Фолтин]]" за музиката во претставата "КАВКАСКИОТ КРУГ СО КРЕДА" на Театарот "Војдан Чернодрински" од Прилеп. *'''НАГРАДА ЗА КОСТИМОГРАФИЈА''' на Благој Мицевски, за костимите во претставата "ГЕНЕРАЛ НА МРТВАТА ВОЈСКА" на Албанскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА СЦЕНОГРАФИЈА''' на Јулија Војкова Најман и Филип Јпваноски, за сценографијата во претставата "КАВКАСКИОТ КРУГ СО КРЕДА", во изведба на Театарот "Војдан Чернодрински" од Прилеп. *'''НАГРАДА ЗА РЕЖИЈА''' на Мартин Кочовски, за претставата "КАВКАСКИОТ КРУГ СО КРЕДА" во изведба на Театарот "Војдан Чернодрински" од Прилеп. *'''НАГРАДА ЗА ТЕКСТ''' на Горан Стефановски, за текстот "БАХАНАЛИИ" на Театарот "Ј.Х.К Џинот" од Велес. *'''НАГРАДА ЗА СОВРЕМЕНА СЦЕНСКА ДРАМАТИЗАЦИЈА''' на Андреј Хинг, за драматизација на текстот во претставата "БРАЌАТА КАРАМАЗОВИ" на Народниот театар од Битола. *'''НАГРАДА ЗА ГЛАВНА ЖЕНСКА УЛОГА''' на Биљана Драгичевиќ Пројковска, за улогата на Кејт во претставата "ЖЕНАТА КАКО ВОЕНО ПОЛЕ" на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА ГЛАВНА МАШКА УЛОГА''' на Огнен Дранговски, за улогата на Аљоша во претставата "БРАЌАТА КАРАМАЗОВИ", во изведба на Народниот театар од Битола. *'''НАГРАДАТА ЗА УМЕТНИЧКО ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРЕТСТАВА ВО ЦЕЛИНА''' на претставата "КАВКАСКИОТ КРУГ СО КРЕДА", во изведба на Театарот "Војдан Чернодрински" од Прилеп. == 46 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2011 == [[Податотека:Plakat Muestra-filmfestival 2011.jpg|мини|десно|46 МТФ „Војдан Чернодрински“]] === Официјална програма === * "[[Хамлет]]" од [[Вилијам Шекспир]], во режија на Дејан Пројковски, а во изведба на Драмски театар - Скопје. * "Антица" од [[Ристо Крле]], во режија на [[Бранко Брезовец]], а во изведба на НУЦК "Марко Цепенков" - Театар "Војдан Чернодрински" - Прилеп. * "Обична приказна" од Марина Ладо, во режија на [[Љупчо Ѓорѓиевски]], а во изведба на Народен театар - Битола. * "[[Нора]]" од [[Хенрик Ибзен]], во режија на Никола Ристов, а во изведба на НУЦК "Ј.Х.К Џинот" - Велес. * "Арапска ноќ" од Роланд Шимелфениг, во режија на [[Слободан Унковски]], а во изведба на Турски театар - Скопје. * "Оркестар" од Жан Ануи, во режија на Наташа Поплавска, а во изведба на Албански театар - Скопје. * "Спиноза" од [[Гоце Смилевски]], во режија на Зоја Бузалковска, а во изведба на Мал драмски театар - Битола. * "Силвија" од Алберт Рамсдел Гурнеј, во режија на Драгана Милошевска, а во изведба на НУЦК "Трајко Прокопиев" - Куманово. * "[[Бесови]]" од [[Фјодор Михајлович Достоевски]], во режија на [[Златко Славенски]], а во изведба на Македонски народен театар - Скопје. * "geNOcid 21" од [[Љубиша Георгиевски]], во режија на Владлен Александров, а во изведба на Драмски театар - Скопје. * "Вистинскиот Минхаузен" од Григориј Горин, во режија на Ненад Витанов, а во изведба на НУЦК "Антон Панов" - Струмица. === Придружна програма === * "Среќни денови" од [[Семјуел Бекет]], во режија на Градимир Гоер, а во изведба на [[Дом на култура „Григор Прличев“ - Охрид|Дом на култура „Григор Прличев“]] - [[Охрид]]. * "Свекрва" од група автори, во режија на Софија Ристевска, а во изведба на [[НУЦК "Ацо Шопов" - Штип]]. * "[[Дон Жуан]] се враќа од војна" од Еден фон Хорват, дипломска претстава на студентите по глумечка игра на Факултетот за драмски уметности - Скопје, во класата на [[Владо Цветановски]] и [[Мими Таневска]]. * "Џамалари - [[Дионис]]" од Тихомир Стојановски, во режија на [[Страшо Милошевски]], а во изведба на Културен центар „Скрб и утеха - Тиха“. * "Долго патување во ноќта" од [[Јуџин О’Нил]], дипломска претстава на студентите по глумечка игра на Факултетот за драмски уметности - Скопје, во класата на [[Елјеса Касо]]. * "Оркестар [[Титаник]]" од Хрито Бојчев, дипломска претстава на студентите по глумечка игра на ЕСРА - Скопје, во класата на [[Роберт Вељановски]]. * "Мр [[Балкан]]" од Стефо Нанцу и Душан Ристевски, во режија на Стефо Нанцу, а во изведба на Австралиско-македонски театар - [[Сиднеј]], [[Австралија]]. * "[[Ромео и Јулија]]" од Вилијам Шекспир, во режија на Лилиа Абаџиева, претстава во чест на наградените, во изведба на Македонски народен театар - Скопје. === Награди === *'''НАГРАДА ЗА ЖИВОТНО ДЕЛО''' на глумците [[Благоја Спиркоски - Џумерко]], [[Трајче Иваноски]], [[Коле Ангеловски]] и [[Гоце Тодоровски]]. *'''НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ''' на [[Владо Ѓорески]] - Рафик, за рекламниот материјал од претставата "ХАМЛЕТ" во изведба на Драмски Театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА''' на Олга Панго, за претставата "ОРКЕСТАР", во изведба на Албанскиот Театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА МЛАД АКТЕР "ТРАЈКО ЧОРЕВСКИ"''' на Никола Пројчевски, за улогата на Петелот во претставата "ОБИЧНА ПРИКАЗНА", во изведба на Народниот театар од Битола. *'''НАГРАДА ЗА ЖЕНСКА ЕПИЗОДНА УЛОГА''' на [[Амернис Нокшиќи Јовановска]], за улогата на Сузана Делиција во претставата "ОРКЕСТАР", во изведба на Албанскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА МАШКА ЕПИЗОДНА УЛОГА "ДИМЧЕ ТРАЈКОВСКИ"''' на [[Владо Јовановски]], за улогата на Верховенски во претставата "БЕСОВИ", во изведба на Македонскиот народен театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА МУЗИКА''' на Марјан Неќак, за музиката во претставите "АНТИЦА" на Театарот "Војдан Чернодрински" од Прилеп и "ОБИЧНА ПРИКАЗНА " на Народниот театар од Битола. *'''НАГРАДА ЗА КОСТИМОГРАФИЈА''' на [[Александар Ношпал]], за претставата "АРАПСКА НОЌ" на Турскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА СЦЕНОГРАФИЈА''' на Валентин Светозарев, за претставата "ОБИЧНА ПРИКАЗНА", во изведба на Народниот театар од Битола. *'''НАГРАДА ЗА РЕЖИЈА''' на [[Дејан Пројковски]], за претставата "ХАМЛЕТ" во изведба на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА ТЕКСТ''' на Гоце Смилевски, за текстот "СПИНОЗА" на Мал драмски театар од Битола. *'''НАГРАДА ЗА ГЛАВНА ЖЕНСКА УЛОГА''' на [[Јелена Жугиќ]], за улогата на Хекуба во претставата "ГЕНОЦИД 21" на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА ГЛАВНА МАШКА УЛОГА''' на [[Дејан Лилиќ]], за улогата на ХАМЛЕТ во претставата "ХАМЛЕТ" во изведба на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДАТА ЗА УМЕТНИЧКО ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРЕТСТАВА ВО ЦЕЛИНА''' на претставата "ХАМЛЕТ" во изведба на Драмски театар - Скопје. == 47 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2012 == [[Податотека:Plakat 2012.jpg|мини|десно|47 МТФ „Војдан Чернодрински“]] === Официјална програма === * "Свадбата на Фигаро" од Пјер - Огистен Карон де Бомарше, во режија на Леван Цуладзе, а во изведба на Македонски народен театар - Скопје. * "Со тупаница на ножот" од Аугусто Боал, во режија на Сулејман Рушити, а во изведба на Тетовски театар - Тетово. * "[[Калигула]]" од [[Албер Ками]], во режија на Зоја Бузалковска, а во изведба на НУЦК „Марко Цепенков“, Театар „Војдан Чернодрински“ - Прилеп. * "Животот на [[Молиер]]" од [[Михаил Булгаков]], во режија на Александар Поповски, а во изведба на Македонски народен театар - Скопје. * "Полицајци" од Славомир Мрожек, во режија на Андреј Цветановски, а во изведба на НУЦК „Григор Прличев“, Народен театар – Охрид. * "[[Парите се отепувачка]]" од [[Ристо Крле]], во режија на Александар Ивановски, а во изведба на НУЦК „Ацо Шопов“ - Штип. * "[[Вишновата градина]]" од [[Антон Чехов]], во режија на Ѕвездана Ангеловска, а во изведба на Народен театар - Битола. * "Сексуалните [[невроза|неврози]] на нашите родители" од Лукас Берфус, во режија на Александра Кардалевска, а во изведба на НУЦК „Антон Панов“, Народен театар - Струмица. * "[[Змеј]]" од Евгениј Шварц, во режија на Шкипе Н. Дука, а во изведба на Албански театар - Скопје. * "Приказната за [[Шехезерада]] и Шахријар", според приказните за 1001 ноќ, во режија на Деан Дамјановски, а во изведба на Турски театар - Скопје. * "[[Евгениј Онегин]]" од [[Александар Пушкин]], во режија на Ѕвездана Ангеловска, а во изведба на НУЦК „Ј.Х.К Џинот“ - Велес. * "[[Генетика]] на [[кучиња]]та" од [[Венко Андоновски]], во режија на Дејан Пројковски, а во изведба на Драмски театар – Скопје. * "Околиска [[болница]]" од Христо Бојчев, во режија на Јане Спасиќ, а во изведба на НУЦК „Трајко Прокопиев“ - Куманово. ==== Придружна програма ==== * "[[Звук]]от на [[коски]]те што се кршат" од Сузан Лебо, во режија на Билјана Радиноска, во изведба на Театра - Скопје. * "[[Волшебникот од Оз]]" од [[Лиман Френк Баум]], во режија на [[Боњо Лунгов]], во изведба на Театар за деца и младинци - Скопје. * "4.48 [[психоза]]" од [[Сара Кејн]], во режија на [[Ѓорѓи Јолевски]], во изведба на Културен центар „Квартет“ во копродукција со МНТ - Скопје. * "Ни ваму ни таму" од Бојан Трифуновски, Симеон Дамевски и Љупчо Тодоровски, во изведба на НУЦК „Григор Прличев“ - Охрид и Продукција „Видик“ - Скопје. * "Љубовникот" од [[Харолд Пинтер]], во режија на Ирена Стеријовска, дипломска претстава на студентите по глумечка игра на ЕСРА – Скопје, во класата на Дејан Пројковски. * "Пеани" од Тихомир Стојановски и други, во режија на Страшко МИлошевски, а во изведба на Културен центар „Скрб и утеха – Тиха“. * "Ах, [[љубов]] моја" од Коле Ангеловски, во режија на Коле Ангеловски, а во изведба на Театар „Комедија“ – Скопје (Претстава во чест на наградените). === Награди === *НАГРАДА ЗА ЖИВОТНАО ДЕЛО на сликарот [[Владимир Георгиевски]] и глумците [[Кирил Ристоски]], [[Александар Шехтански]], [[Мајда Тушар]], [[Владимир Светиев]] и [[Незакет Али]]. *'''НАГРАДА ЗА РЕКЛАМЕН МАТЕРИЈАЛ''' на [[Владо Ѓорески]] - Рафик, за претставата „ПОЛИЦАЈЦИ“, во изведба на Театарот од Охрид. *'''НАГРАДА ЗА КОРЕОГРАФИЈА И СЦЕНСКИ ДВИЖЕЊА''' на Кренаре Невзати, за претставата „ПРИКАЗНАТА ЗА ШЕХЕРЕЗАДА И ШАХРИЈАР“, во изведба на Турскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА МУЗИКА''' на Марјан Неќак, за претставата „ВИШНОВАТА ГРАДИНА“ на Народниот театар од Битола. *'''НАГРАДА ЗА КОСТИМОГРАФИЈА''' на Елена Дончева, за претставата „ПРИКАЗНАТА ЗА ШЕХЕРЕЗАДА И ШАХРИЈАР“ на Турскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА СЦЕНОГРАФИЈА''' на Кирил Василев, за претставата „ПРИКАЗНАТА ЗА ШЕХЕРЕЗАДА И ШАХРИЈАР“, во изведба на Турскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА СОВРЕМЕНА СЦЕНСКА ДРАМАТИЗАЦИЈА''' на Деан Дамјановски, за драматизацијата на [[роман]]от „1001 НОЌ“ во претставата „ПРИКАЗНАТА ЗА ШЕХЕРЕЗАДА И ШАХРИЈАР“ на Турскиот театар од Скопје. *'''НАГРАДА ЗА ТЕКСТ''' не се доделува. *'''НАГРАДА ЗА МЛАД АКТЕР "ТРАЈКО ЧОРЕВСКИ"''' на Александар Степанулески, за улогата на Калигула во претставата „КАЛИГУЛА“, во изведба на Театарот „Војдан Чернодрински“ од Прилеп. *'''НАГРАДА ЗА ЖЕНСКА ЕПИЗОДНА УЛОГА''' на Јелена Жугиќ за улогата на г-ѓа Ренате во претставата „ГЕНЕТИКА НА КУЧИЊАТА“, во изведба на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА МАШКА ЕПИЗОДНА УЛОГА "ДИМЧЕ ТРАЈКОВСКИ"''' на [[Дејан Лилиќ]] за улогата на Леоне, во претставата „ГЕНЕТИКА НА КУЧИЊАТА“, во изведба на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА РЕЖИЈА''' на Дејан Пројковски за претставата „ГЕНЕТИКА НА КУЧИЊАТА“, во изведба на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА ГЛАВНА ЖЕНСКА УЛОГА''' на Билјана Беличанец-Алексиќ за улогата на Сара, во претставата „ГЕНЕТИКА НА КУЧИЊАТА“ на Драмски театар - Скопје. *'''НАГРАДА ЗА ГЛАВНА МАШКА УЛОГА''' на [[Никола Ристановски]] за улогата на Молиер во претставата „ЖИВОТОТ НА МОЛИЕР“, во изведба на Македонски народен театар - Скопје. *'''НАГРАДАТА ЗА УМЕТНИЧКО ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРЕТСТАВА ВО ЦЕЛИНА''' на претставата „ГЕНЕТИКА НА КУЧИЊАТА“, во изведба на Драмски театар - Скопје. == 49 МТФ „Војдан Чернодрински“ - 2014 == Фестивалот започнал на [[6 јуни]] [[2014]] година и траел седум дена при што биле прикажани 11 претстави. Жирито на фестивалот го сочинувале: [[Васе Манчев]], [[Братислав Димитров]] и [[Мустафа Јашар]]. На отворањето на фестивалот, на глумците [[Снежана Стамеска]], [[Мустафа Јашар]] и [[Салаетин Билал]] им биле доделени наградите за животно дело. Фестивалот започнал со претставата "Хеда Габлер" од [[Хенрик Ибзен]], во [[режија]] на [[Ѕвезда Ангеловска]]. Во рамките на фестивалот била поставена изложба, организирана по повод стогодишнината од раѓањето на основоположникот на македонската сценографија, [[Василие Поповиќ - Цицо]], на која биле изложени над 100 експонати (сценографски и костимографски скици, карикатури и лични предмети). Исто така, куриозитет на фестивалот било тоа што една од претставите ("Вечната куќа" на Јордан Плевнеш) била прикажана во новиот објект на Македонскиот народен театар во Скопје.<ref>"Единаесет претстави на "Војдан Чернодрински" во Прилеп", ''Дневник'', година XVIII, број 5483, четврток, 5 јуни 2014, стр. 21.</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mtf.com.mk/ МТФ „Војдан Чернодрински] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230607011805/https://mtf.com.mk/ |date=2023-06-07 }} [[Категорија:Театарски фестивали во Македонија|Војдан Чернодрински]] [[Категорија:Култура на Прилеп]] [[Категорија:Војдан Чернодрински]] 2a4uzy6jcnj8b5789vex1jcf356dux9 0 1079543 5378890 4997436 2025-06-11T13:21:54Z Buli 2648 /* Наводи */ 5378890 wikitext text/x-wiki {{Infobox disease | Name = Антракс | Image = Bacillus anthracis Gram.jpg | Caption = Фотомикрографија на Грамова обојување на бактеријата ''Bacillus anthracis'' која предизвикува антракс | DiseasesDB = 1203 | ICD10 = {{ICD10|A|22|minor|LinkGroup|LinkMajor}} | ICD9 = {{ICD9|022}} | ICDO = | OMIM = | OMIM_mult = {{OMIM2|606410}} {{OMIM2|608041}} | MedlinePlus = 001325 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 148 | MeshID = D000881 }} [[Податотека:Бацилус антрацис.jpeg|мини|десно|Бактерија на Bacilus anthracis]] '''Антраксот''' е сериозно заболување предизвикано од бактеријата која формира спори – Bacillus anthracis. Иако антраксот претежно ја афектира само домашната [[стока]] и дивите животни, луѓето можат да се инфицираат преку директен и индиректен контакт со заразените животни. Генерално, антраксот не се пренесува од човек на човек, но во ретки случаи, кожните лезии што ги предизвикува оваа бактерија можат да ја пренесат заразата. Најчесто, антраксната бактерија навлегува во телото преку рана на [[кожа]]та. Исто така, човекот може да се зарази преку консумирање на контаминирано месо или со вдишување на спорите од антраксот. Знаците и симптоми, во зависност од начинот на заразување, може да варираат од кожни рани, па сè до гадење, [[повраќање]] и системски [[шок]]. == Симптоми == Постојат три типови на антракс, и секој од нив има различни знаци и симптоми. Во повеќето случаи, симптомите се развиваат во рок од 7 дена по експозицијата на оваа [[бактерија]]. == Видови антракс == [[Податотека:Кожен антракс.jpeg|мини|десно|Еден од видовите на антракс (Кожен антракс)]] ===Кутан (кожен) антракс=== Оваа форма на антракс се јавува кога спорите навлегуваат во телото преку исекотина или преку други рани на [[кожа]]та. Ова е најчестата форма на антракс, но и најблагата. Со соодветен третман, кутаниот антракс ретко е фатален. Знаците и симптомите на кутаната форма вклучуваат: * подигнат јазол на кожата што чеша, кој наликува на убод од инсект, и кој набрзо се претвора во безболна рана со црн центар * оток околу раната и во околните лимгни јазли. ===Гасноинтестинален антракс=== Оваа форма се јавува при консумирање на недоволно зготвено месо, кое потекнува од заразено животно. Знаци и симптомите вклучуваат: *гадење * повраќање, кое најчесто е со примси на крв во подоцнежните стадиуми на [[болест]]а * губиток на апетит * [[треска]] * тешка, крвава дијареа во подоцнежните стадиуми на [[болест]]а * болно грло и потешкотии во голтањето * отечен врат. [[Податотека:Цревен антракс.JPG|рамка|лево|Пулмонален Антракс]] ===Инхалационен(Пулмонален)Антракс=== Оваа форма се јавува при вдишување на спорите од антракс. Од сите форми, и покрај третманот, оваа е најтешка и скоро секогаш е фатална. Знаците и симптомите вклучуваат: * грипозни симптоми, како што се болно грло, блага [[треска]], замор и мускулни болки кои може да траат со часови или денови * умерен дискомфорт во градите Ако овие симптоми прогредираат, може да се појави: * висока [[треска]] * потешкотии со дишењето * [[шок]] * менингитис. ==Етиологија== Антраксните спори се формираат кога бактеријата се наоѓа во почвата во повеќето делови од светот. Овие спори остануваат непроменети дури и до 60 години, сè додека не бидат внесени во домаќин – најчесто тоа се дивите и [[Домашни животни|домашните животни]], како што се [[овци]]те, [[говеда]]та, [[коњи]]те, [[кози]]те и [[камили]]те. ==Епидемиологија== За човекот да се зарази со антракс, потребен е директен контакт со спорите на антраксот. Ова почесто се случува кај: * војници на места со висок ризик од антракс * работници во лаборатории каде што се испитува антракс * работа во кланици, дерење на кожа, контакт со волна од заразени животни * ветеринари за крупна стока. ==Компликации== Најсериозната компликација на антраксот е фаталното воспаление на мозочните обвивки и ликоворот, кој ги покриваат мозокот и '[[’Рбетен мозок|рбетниот мозок]], кое води до масивно крварење хеморагичен менингитис. ==Дијагноза== Пред се, лекарот треба да го исклучи постоењето на заболувањата со слични симптоми, како што се [[грип]]от или [[пневмонија]]. Откако ќе се направи тоа, се вршат понатамошни тестови за дијагноза на антракс, како што се: * Кожна [[биопсија]]. Делче од кожата од суспектната лезија се отстранува за биопсија, за можно присуство на кутан антракс. * Крвни тестови * РТГ на граден кош или комјутеризирана томографија. Овие процедури се корисни за инхалациониот антракс. * [[Ендоскопија]] и примерок од столица. За дијагноза на гастроинтестиналната форма, потребно е изведување на овие процедури. * Лумбална пункција. ==Терапија== Стандардниот третман за антракс претставува 60-дневен антибиотски третман, со ципрофлоксацин или доксициклин. Дали единечната или комбинираната терапија ќе се користи, зависи од типот на антракс кој постои кај заболеното лице, како и од останатите здравствени фактори. {{Медицина-никулец}} == Надворешни врски == {{Medical condition classification and resources | DiseasesDB = 1203 | ICD10 = {{ICD10|A|22}} | ICD9 = {{ICD9|022}} | ICDO = | OMIM = | OMIM_mult = {{OMIM2|606410}} {{OMIM2|608041}} | MedlinePlus = 001325 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 148 | MeshID = D000881 }} ==Антраксот како мотив во популарната култура== * „[[Антракс (бенд)|Антракс]]“ (''Anthrax'') - американска [[Треш метал|треш-метал]] група. * „Љубов како антракс“ (''Love Like Anthrax'') - песна на британската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Генг оф фор]]“ (''Gang Of Four'') од 1979 година.<ref>[https://www.discogs.com/Gang-Of-Four-Entertainment/release/2379398 DISCOGS, Gang Of Four ‎– Entertainment! (пристапено на 9.7.2020)]</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Бактериски инфекции}} [[Категорија:Заразни болести]] [[Категорија:Биолошко оружје]] [[Категорија:Зоонози]] alc6epyam3nfy7gz2norx0l0z7y6ae1 0 1083757 5378910 5378343 2025-06-11T14:53:53Z Carshalton 30527 /* Надворешни врски */ 5378910 wikitext text/x-wiki {{Infobox football club 2 | color1 = #FFFFFF | color2 = #1188cd | clubname = Наполи | fullname = Сосиета Спортива Калчо Наполи С.п.А. | current = ФК Наполи сезона 2018-2019| | image = [[Податотека:SSC Napoli 2024 (deep blue navy).svg|190px]] | founded = [[1926]] | nickname = ''Наполитанци'' и ''Сини'' | location = [[Неапол]], [[Италија]] | ground = [[Стадион „Диего Армандо Марадона“]] | capacity = 54,726 | owner = {{знамеикона|Италија}} [[Аурелио Де Лаурентис]] | chrtitle = Претседател | | chairman = {{знамеикона|Италија}} [[Аурелио Де Лаурентис]] | manager = {{знамеикона|Италија}} [[Антонио Конте]] | mgrtitle = Тренер | league = {{Лига-Серија А}} | season = [[Серија А 2024-2025|2024–25]] | position = Серија А, 1. место | website = http://www.sscnapoli.it | pattern_la1 = _napoli2425h | pattern_b1 = _napoli2425h | pattern_ra1 = _napoli2425h | pattern_sh1 = _napoli2425h | pattern_so1 = _napoli2425hl | leftarm1 = 0686CB | body1 = 0686CB | rightarm1 = 0686CB | shorts1 = FFFFFF | socks1 = 0686CB | pattern_b2 = _napoli2425a | body2 = FFFFFF | pattern_la2 = _napoli2425a | leftarm2 = FFFFFF | pattern_ra2 = _napoli2425a | pattern_sh2 = _napoli2425A | pattern_so2 = _napoli2425al | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _napoli2425t | pattern_b3 = _napoli2425t | pattern_ra3 = _napoli2425t | pattern_sh3 = _napoli2425t | pattern_so3 = _napoli2425tl | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''Социета Спортива Калчо Наполи''', едноставно наречен и '''ФК Наполи''' или само '''Наполи''' — [[италија]]нски професионален [[фудбал]]ски клуб со седиште во [[Неапол]], [[Кампанија]] кој бил првично основан во [[1904]] година.<ref name="Историја">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.calcionapolinet.com/storia.asp |title=Историја |accessdate=2013-05-30 |archive-date=2007-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070809224523/http://www.calcionapolinet.com/storia.asp |url-status=dead }}</ref> Клубот поминал поголем дел од нивната историја во највисокото ниво на [[Италијански фудбал|италијанскиот фудбал]],<ref name="Историја"/> па и во моментов се натпреваруваат во [[Серија А 2012-13|Серија А]]. Наполи, кој традиционално настапува во [[Сина боја|сини]] дресови и [[Бела боја|бели]] шорцеви, ја освоил [[Серија А]] четири пати, првпат во сезоната 1986-1987, а потоа повторно во сезоните 1989-90, 2022-23 и 2024-25.<ref name="Историја"/> Покрај тоа, тие се шесткратен победник на [[Coppa Italia|Купот на Италија]]. На европската сцена, Наполи го освоил [[Куп на УЕФА|Купот на УЕФА]], триумф кој го постигнале во текот на сезоната 1988-89 и [[Интертото куп]]от, кој е нивниот прв трофеј по повторно влегување во [[Серија А]]. Историски гледано, Наполи е деветтиот најуспешен клуб во [[Италијански фудбал|италијанскиот фудбал]] и најуспешниот клуб во јужна [[Италија]].<ref Name="Временска- италијански табела">[http://www.rsssf.com/tablesi / italalltimeall.html Распоред на италијанските клубови]{{Мртва_врска|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Од првото појавување во 1904 година, клубот променил неколку имиња, од кои едното се случило по спојувањето со клубот [[Интернационале Наполи]]. Последната промена била во [[2004]], кога клубот доживеал банкрот, но повторно бил основан од страна на филмскиот продуцент [[Аурелио Де Лаурентис]] како ''Napoli Soccer''. Почетокот на [[2006]] година, Де Лаурентис ја откупил целата нивната историја и клубот го вратил своето старо име ''Социета Спортива Калчо Наполи''. == Историја == ===Основање и почетоци=== [[Податотека:Sir Thomas Johnstone Lipton00.jpg|мини|лево|120px|''Сер Томас Липтон'', бил основач на ''[[Липтон куп]]от''.]] Клубот бил основан како '''Неапол Фуд-Бал & Крикет Клуб''' [[1904]] година. Основан бил од страна на [[Англија|англискиот]] морнар ''Вилијам Потс'' и неговиот соработник ''М. Бејон''. Наполитанците, ''Конфорти'', ''Катерина'' и ''Салси Амадео'' исто така биле вклучени во создавањето на клубот.<ref name="Napoli Football Club">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.sscnapoli.it/client/render.aspx?content=0&root=643&lang=en-US |title=Napoli Football Club |accessdate=2013-05-30 |archive-date=2019-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190925071642/https://www.sscnapoli.it/client/render.aspx?content=0&root=643&lang=en-US |url-status=dead }}</ref> Првичната верзија на дресовите се состоела од [[Небо|небесно]] [[Сина боја|сини]] дресови со темномодри пруги, и [[Црна боја|црни]] гаќици.<ref name="Историја - Период од 1904 - 1926">[http://spazioinwind.libero.it/napolissimo/cenni%20storici%201904-1926.htm Историја - Период од 1904 - 1926]</ref>. Во [[1906]] година управата на клубот сметале дека неговото име е предолго па го скратиле во '''Неапол Фуд-Бал Клуб'''. Во раните години ''[[Серија А|италијанското фудбалско првенство]]'' било ограничено така што во него можат да учествуваат само клубови од [[север]]от, додека [[Југ|јужните]] клубови се натпреварувале против [[морнар]]ите или играле во купови како што бил ''[[Липтон куп]]от''. Во купот се натпреварувале Наполи и [[ФК Палермо|Палермо]], а Наполи освоил три финалиња. Во [[1912]] година заради надворешни непредвидени ситуации клубот се разделил на два дела еден бил '''Неапол Фуд-Бал Клуб''' , а вториот '''Интернационале Наполи''', во тоа време и двата клуба ги забележиле својте први настапи во исталијанското првенство, во сезоната 1912-13. Иако и двете страни биле одушевени со натпреварувањето во Campania section, тие не биле успешни како и надвор од неа неколку години по [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Тогаш одлучиле да се обединат под името '''Фуд-Бал Клуб Интернационале-Наполи''', уште познат и како '''ФБК Интернеапол'''.<ref name="Наполи">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.goal.com/it/Squadra.aspx?IdSquadra=165&SEOTeamName=Napoli |title=Наполи |accessdate=2013-05-30 |archive-date=2009-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090712040750/http://www.goal.com/it/Squadra.aspx?IdSquadra=165&SEOTeamName=Napoli |url-status=dead }}</ref> ===АК Наполи=== [[Податотека:Napoli1927.jpg|мини|десно|180px|Атила Салустро во средина со својте соиграчи, 1927.]] Под претседателството на [[Џорџо Аскарели]], клубот го променил името во '''АК Наполи''', на [[23 август]] [[1926]]. По лошиот почеток, Наполи започнал да се подобрува благодарение на одличниот [[Напад (фудбал)|напаѓач]] роден во [[Парагвај]] [[Атила Салустро]], кој бил првиот вистински херој на навивачите.<ref name="Првиот идол на ''Наполитанците''">{{Наведена мрежна страница |url=http://cronologia.leonardo.it/sport/napoli.htm |title=Првиот идол на ''Наполитанците'' |accessdate=2013-05-30 |archive-date=2011-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110722073231/http://cronologia.leonardo.it/sport/napoli.htm |url-status=dead }}</ref> Салустро исто така станал најдобар стрелец на Наполи на сите времиња, и опстојува таму и денес. Наполи влегол во [[Серија А]] за време на раководството на англискиот тренер [[Вилијам Гарбт]]<ref name="Почетокот на 30-тите">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.younapoli.com/storia%20del%20napoli.htm |title=Почетокот на 30-тите |accessdate=2013-05-30 |archive-date=2007-05-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070504032847/http://www.younapoli.com/storia%20del%20napoli.htm |url-status=dead }}</ref>, а во наредните шест години клубот постојано завршувал при врвот на табелата. Во сезоните 1932-33 и 1933-34, Наполи завршува меѓу трите најдобри клубови, а покрај тоа во тимот довеле уште неколку одлични играчи како што биле [[Антонио Војак]] (роден хрват), [[Арналдо Сентименти]] и [[Карло Бускаља]].<ref name="Играчи на Наполи-статистика">{{Наведена мрежна страница |url=http://clubanglonapulitano.tripod.com/players.html |title=Играчи на Наполи-статистика |accessdate=2013-05-30 |archive-date=2016-12-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161231225254/http://clubanglonapulitano.tripod.com/players.html |url-status=dead }}</ref> Кога започнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Наполи започнал да пропаѓа, но успеале да избегнат испаѓање од лигата во сезоната 1939-40, благодарение на подобрата гол разлика во однос на [[ФК Сампдорија|Лигурија]]. Наполи ја загубил тешката борба за опстанок која ја водел сите овие години, во [[1942]] кога испаднале во [[Серија Б]]. Таа иста година клубот се сели од [[Стадион Џорџо Аскарели]] на [[Стадион Артуро Колана]] и останале да играат на него целата сезона во [[Серија Б]] до крајот на војната. Како продолжило да се игра и понатаму, Наполи изборил право да игра во [[Серија А]], но испаднале веќе после две години.<ref name="Историја" /> На клубот му била потребна отскочна даска како би се вратиле во врвот на италијанскиот [[фудбал]] на почетокот на [[1950-ти]]те.<ref name="Историја на Наполи- од (1904-1960)">{{Наведена мрежна страница |url=http://it.geocities.com/magiconapoli2004/napoli_sto.htm |title=Историја на Наполи- од (1904-1960) |accessdate=2005-03-07 |archive-date=2005-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050307202148/http://it.geocities.com/magiconapoli2004/napoli_sto.htm |url-status=dead }}</ref> И покрај тоа што лутал низ лигата со високи и ниски места на табелата во тој период вклучувајќи ги и промоциите и испаѓањата, Наполи имал успех во купот кога го победиле [[Спал]] за освојување на [[Coppa Italia|Купот на Италија]] [[1962]], дсо головите на Корели и [[Пјерлујџи Ронцон|Ронцон]].<ref name="Историја на Coppa Italia">[http://www.rsssf.com/tablesi/italcuphistfull.html Историја на Coppa Italia]</ref> === Наполи во успон; средните 60-ти === Клубот го менува своето име во '''Социета Спортива Калчо Наполи''' на [[25 јуни]] [[1964]].<ref name="Историја" /> Во сезоната 1964-65 Наполи почнал да бележи добри резултати и обезбеува промоција во [[Серија А]]. Под водство на поранешниот играч ''[[Бруно Песаола]]'' го освоиле трофејот на Купот Алпа, и во својата повратничка сезона во [[Серија А]] го освоиле третото место.<ref name="Историја" /> Во сезоната 1967-68, титулата за влакно му бега на Наполи, па на крајот морале да се задоволат со второто место зад [[ФК Милан|Милан]]. Тогаш во нивниот тим играле некој најпопуларни играчи на сите времиња како: ''[[Дино Ѕоф]]'', ''[[Хосе Алфатини]]'', ''[[Омар Сивори]]'' и локалното момче ''[[Антонио Јулијано]]''.<ref name="Играчи на Наполи-статистика" /> ''Јулијано'' поставил досега несоборен рекорд по брјот на настапи за Наполи.<ref name="Играчи на Наполи-статистика" /> Добрата игра на Наполи, и во текот на 70-тите, ги донела до третото место во сезоните 1970-1971 и 1973-74 година. Под водството на уште еден поранешен играч, ''[[Луис Виничио]]'', Наполи обезбедил настап во [[Куп на УЕФА|Купот на УЕФА]]; во сезоната 1974-75, кога стигнале до третото коло каде се елиминирани од [[ФК Порто|Порто]] со резултат 2-0. Истата сезона, Наполи освојува уште едно второ место во [[Серија А]], со само два бода заостаток зад тогашниот шампион [[ФК Јувентус|Јувентус]]. Солидната игра на неколкуте локални момчиња, како ''[[Џузепе Брусколоти]]'', ''[[Антонио Јулијано]]'' и ''[[Салваторе Еспосито]]'' довела до значаен успон во тоа време, како и балгодарение на головите на [[Џузепе Саволди]].<ref name="Играчи на Наполи-статистика" /> Откако го ''прегазиле'' [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]] со 4-1, и така го освоиле ''Англо-Италијанскиот куп''<ref name="Победници на Англо-Италијанскиот куп">[http://www.rsssf.com/tablesa/angloitleagcup.html Победници на Англо-Италијанскиот куп]</ref>, Наполи се пласирал во ''[[УЕФА Куп на победниците на куповите|Купот на победниците на куповите]]'' во сезоната 1976-77, каде стигнале до полуфиналето. Исто така тогаш клубот го освоил својот втор наслов во ''[[Coppa Italia]]'' во сезоната 1975-76. На патот до финалето тие ги елиминирале [[ФК Милан|Милан]] и [[ФК Фјорентина|Фјорентина]], а во финалето со убедливи 4-0 ја добиле [[ФК Хелас Верона|Верона]].<ref name="Историја" /> Во однос на италијанската лига, Наполи секогаш би, меѓу првите шест во периодот на доцните 70-ти. Исто така во почетокот на 1980-тите, поточно во првите две сезони биле во врвот, кога во сеоната 1980-81 завршиле на трето место, меѓутоа во сезоната 1983-84 биле вклучени во борбата за опстанок. === Ерата на Марадона и најголемите успеси на клубот === [[Податотека:Napoli 1986-87.jpg|мини|десно|200px|Тимот на Наполи од сезоната 1986-87]] Наполи го шокирал фудбалскиот свет, кога во својте редови го довел [[Диего Марадона]] од [[ФК Барселона|Барселона]] за 6,9 милиони [[фунта|£]] во летото [[1984]]. Екипата постепено повторно се градела, со играчи како [[Чиро Ферара]], [[Салваторе Бањи]] и [[Фернандо Де Наполи]].<ref name="Играчи на Наполи-статистика" /> Овој тим бил подготвен да добие секого, и тоа го докажале во сезоната 1985-86 кога го освоиле третото место во [[Серија А]], но тоа не ги задоволило. Во сезоната 1986-87, Наполи освоил сè што можело да се освои и тоа била најдобра сезона на клубот во историјата; ја освоил домашната двојна круна, [[Серија А]], а потоа во финалето на [[Coppa Italia]] ја растуриле [[ФК Аталанта|Аталанта]] со 4-0.<ref name="Историја" /> Бидејќи до тогаш ниту една екипа од јужна [[Италија]] не е освоила првенство, Наполитанците се свртеле кон [[Диего Марадона]] во смисла на културна, социјална и верска граница и тој за нив станал икона на [[фудбал]]от. Меѓутоа, клубот бил неуспешен во [[УЕФА Лига на шампиони|Европскиот куп на шампиони]] во следната сезона и завршиле на второ место во [[Серија А]]. Обезбедувајќи учество во [[Куп на УЕФА|Купот на УЕФА]], во сезоната 1988-89, Наполи го освоил својот прв европски наслов.<ref name="Историја" /> [[ФК Јувентус|Јувентус]] и [[Бајерн Минхен]] биле поразен на патот кон финалето, каде Наполи го победил [[ФК Штутгарт|Штутгарт]] со вкупен резултат 5-4 во два меча, со два гола на Карече и еден на [[Диего Марадона]], [[Чиро Ферара]] и [[Алемао]].<ref name="Победници на Купот на УЕФА">[http://www.uefa.com/competitions/ecwc/history/season=1976/round=1425/index.html Победници на Купот на УЕФА]</ref> '''Наполи''' го освоил својот втор наслов во [[Серија А]] во сезоната 1989-90, откако во траката за скудетото го победиле [[ФК Милан|Милан]] со два бода предност.<ref name="Историја" /> На [[1990 ФИФА Светско Првенство|Светското првенство 1990 во Италија]], [[Фудбалска репрезентација на Аргентина|Аргентина]] во полуфиналето играла со [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]]. Откако натпреварот завршил нерешено, се шутирале пенали, а победничкиот пенал за пласман на Аргентина во финалето го постигнал токму Марадона. Веднаш потоа, Италијанскиот фудбалски сојуз наредил допинг контрола, на која Марадона паднал и добил забрана за играње од 15 месеци. Без Марадона, Наполи успеал да го освои само [[Суперкуп на Италија|италијанскиот суперкуп]], со победа против [[ФК Јувентус|Јувентус]], но тоа бил нивниот последен трофеј за долго време. ==Играчи== ===Моментален состав=== {{Fs start}} {{Fs player |no=1 |nat=ITA |pos=GK | name=[[Алекс Мерет]]}} {{Fs player |no=4 |nat=ITA |pos=DF | name=[[Алесандро Бонџорно]]}} {{Fs player |no=5 |nat=BRA |pos=DF | name=[[Жуан Жезус]]}} {{Fs player |no=6 |nat=SCO |pos=MF | name=[[Били Гилмор]]}} {{Fs player |no=7 |nat=BRA |pos=FW | name=[[Давид Нерес]]}} {{Fs player |no=8 |nat=SCO |pos=MF | name=[[Скот МекТомини]]}} {{Fs player |no=9 |nat=SUI |pos=FW | name=[[Ноа Окафор]]}} {{Fs player |no=11|nat=BEL |pos=FW | name=[[Ромелу Лукаку]]}} {{Fs player |no=13|nat=KOS |pos=DF | name=[[Амир Рахмани]]}} {{Fs player |no=14|nat=ITA |pos=GK | name=[[Никита Контини]]}} {{Fs player |no=15|nat=DEN |pos=MF | name=[[Филип Билинг]]}} {{Fs player |no=16|nat=ESP |pos=DF | name=[[Рафа Марин]]}} {{Fs mid}} {{Fs player |no=17|nat=URU |pos=DF | name=[[Матијас Оливера]]}} {{Fs player |no=18|nat=ARG |pos=FW | name=[[Џовани Симеоне]]}} {{Fs player |no=21|nat=ITA |pos=FW | name=[[Матео Политано]]}} {{Fs player |no=22|nat=ITA |pos=DF | name=[[Џовани Ди Лоренцо]]}} {{Fs player |no=26|nat=BEL |pos=FW | name=[[Сирил Нгонге]]}} {{Fs player |no=29|nat=ITA |pos=MF | name=[[Луис Хаса]]}} {{Fs player |no=30|nat=ITA |pos=DF | name=[[Пасквале Мацоки]]}} {{Fs player |no=37|nat=ITA |pos=DF | name=[[Леонардо Спинацола]]}} {{Fs player |no=68|nat=SVK |pos=MF | name=[[Станислав Лоботка]]}} {{Fs player |no=81|nat=ITA |pos=FW | name=[[Џакомо Распадори]]}} {{Fs player |no=96|nat=ITA |pos=GK | name=[[Симоне Скуфет]]}} {{Fs player |no=99|nat=CMR |pos=MF | name=[[Франк Замбо Ангиса|Франк Ангиса]]}} {{Fs end}} == Титули == ===Домашни=== *'''[[Серија А]]''' (4) : 1986-1987; 1989-1990, 2022-2023, 2024-2025 '''второпласирани''': 1967-1968; 1974-1975; 1987-1988; 1988-1989; 2012-2013. *'''[[Фудбалски куп на Италија|Куп на Италија]]''' (6) : 1961-62; 1975-76; 1986-1987; 2011-2012, 2013-2014, 2019-2020. '''финалисти''' : 1971-72; 1977-78; 1988-89; 1996-97. *'''[[Суперкуп на Италија]]''' (2) : 1990, 2014. '''финалисти''' : 2012. *'''[[Серија Б]]''' (1) : 1949-1950. '''второпласирани''' : 1961-1962; 1964-1965; 1999-2000; 2006-2007. *'''[[Серија Ц1]]''' (1) : 2005-2006. *'''[[Липтон куп]]''' (3) : 1909; 1911; 1914. '''финалисти''' : 1910; 1912; 1913. ===Европски=== *'''[[Куп на УЕФА]]''' (1) : 1988-89. *'''[[Интертото куп]]''' (1) : 2008. == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == * [http://www.sscnapoli.it Официјално мрежно место] {{it}} * [http://www.lega-calcio.it Официјална страница на Серија А] {{it}} * [http://www.napolimagazine.com Наполи магазин- спортски вести] {{it}} {{Серија А}} {{Шампиони на Италија во фудбал}} [[Категорија:Фудбалски клубови од Италија|Наполи]] [[Категорија:Неапол|Наполи]] 3kcvxr4kqv5wlxgz3dyee0shqcw56vv 0 1101911 5378883 4598259 2025-06-11T12:39:51Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378883 wikitext text/x-wiki {{Geobox|River <!-- *** Heading *** --> | name = Кањо Кристалес | native_name = | other_name = | category = <!-- *** Names **** --> | etymology = | nickname = <!-- *** Image *** --> | image = Caño Cristales 01.jpg | image_caption = Кањо Кристалес | image_size = <!-- *** Country *** --> | country = Колумбија | country1 = | country2 = | country_flag=1 | state = | state1 = | state_type = | region = | district = | municipality = <!-- *** Family *** --> | parent = | tributary_left = | tributary_left1 = | tributary_right = | city = | city1 = | landmark = <!-- *** River locations *** --> | source = [[Сиера де ла Макарена]] | source_location = | source_region = | source_country = | source_elevation = | source_lat_d = | source_lat_m = | source_lat_s = | source_lat_NS = | source_long_d = | source_long_m = | source_long_s = | source_long_EW = | source1 = | source1_location = | source1_region = | source1_country = | source1_elevation = | source1_lat_d = | source1_lat_m = | source1_lat_s = | source1_lat_NS = | source1_long_d = | source1_long_m = | source1_long_s = | source1_long_EW = | source_confluence = | source_confluence_location = | source_confluence_region = | source_confluence_country = | source_confluence_elevation = | source_confluence_lat_d = | source_confluence_lat_m = | source_confluence_lat_s = | source_confluence_lat_NS = | source_confluence_long_d = | source_confluence_long_m = | source_confluence_long_s = | source_confluence_long_EW = | mouth = [[Гвајаберо (река)|Гвајаберо]] | mouth_location = | mouth_country = | mouth_elevation = | mouth_lat_d = | mouth_lat_m = | mouth_lat_s = | mouth_lat_NS = | mouth_long_d = | mouth_long_m = | mouth_long_s = | mouth_long_EW = | mouth_coordinates_note = <!-- *** Dimensions *** --> | length = 100 | width = | depth = | volume = | watershed = | discharge = | discharge_max = | discharge_min = | discharge_location = <!-- *** Free fields *** --> | free = | free_type = <!-- *** Maps *** --> | map = | map_size= | map_caption = | map_background = | map_locator = | map_locator_x = | map_locator_y = <!-- *** Website *** --> | website = | commons = <!-- *** Footnotes *** --> | }} '''Кањо Кристалес''' ([[колумбиски јазик|кол.]]: ''Caño Cristales'') — река во [[Колумбија]] сместена во ранчот [[Сиеранија де ла Макарена]] во [[Мета (департмент)|Мета]]. Реката е често нарекувана „Реката на Петте Бои“ или „Течното виножито“, а често е спомнувана и како најубавата река во светот поради својата разнобојност. Реката се истакнува во повеќ бои, вклучувајќи ги жолта, зелена, сина, црна а особено црвена поради алгата ''Macarenia clavigera'' ([[Podostemaceae]]) која што се наоѓа на дното на реката. ==Геологија== Камењата во областа Макаренија датираат од пред 1,2 милијарди години. Камењата од регионот припаѓаат на седиментарниот покрив од штитот Гвајана. Макаренија ја сочинуваат три екосистеми со богата разновидност на флора и фауна: Андите, Источнните Љани и Амазонската дождовна шума. Овие фактори ја прават да има големо значење во глобалната биологија. ==Флора и Фауна== [[File:Clavigera Macarena.JPG|thumb|250px|''Macarenia clavigera'' од близу]] Кањо Кристалес има водни растенија и корали. Својата карактеристична црвена боја ја добива од ендемскиот вид на растение ''Macarenia clavigera''. Планината е дом на околу 420 видови птици, 10 видови водоземци, 43 влекачи и осум примати. Самата река е тотално испразнета од риби, поради големата концентрација на седиментарни материјали. Други канали од Макарена, како што е Кањо Сиете Мачос, задржуваат црвени растенија за време на зимата. Овие црвени растенија се задржуваат црвсто за камењата на места каде што реката има брз ток. ==Туризам== Најдобро време за посета на Кањо Кристалес е од доцен јули до ран декември. == Надворешни врски == *[http://www.iclickfun.com/cano-cristales-the-river-of-five-colors/ Слики од реката] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160610054728/http://www.iclickfun.com/cano-cristales-the-river-of-five-colors/ |date=2016-06-10 }} *[http://www.adncolombia.com/colombia-tourism/a-multicolor-river-in-colombia/index.html Информации за реката] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110604124629/http://www.adncolombia.com/colombia-tourism/a-multicolor-river-in-colombia/index.html |date=2011-06-04 }} *[http://www.mariocarvajal.com/360/cano-cristales/ 360 Виртуелна тура околу реката] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160116170354/http://www.mariocarvajal.com/360/cano-cristales/ |date=2016-01-16 }} {{coord|2|11|31|N|73|53|25|W|region:CO_type:river_source:kolossus-ruwiki|display=title}} {{DEFAULTSORT:Cano Cristales}} [[Категорија:Реки во Колумбија]] p9ej0zd8v83om7vbeprsmrsln62k9bl 0 1106386 5379192 4600676 2025-06-12T09:45:03Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379192 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Мим лого.png|мини|десно]] '''Македонски институт за медиуми''' ('''МИМ''') е невладина, непрофитна и непартиска организација која работи во доменот на медиумската политика, медиумската едукација и човековите права и граѓанскиот активизам. Организацијата е основана во 2001 година и е сè уште активна. МИМ работи и се развива како непрофитна и невладина организација, центар за професионализација на медиумите и континуирана доедукација на новинарите и медиумските професионалци во Македонија. == Историја == На 26 Април, 2001 невладината организација Македонски прес центар, Данската школа за новинарство и Ирекс Промедиа го иницираа основањето на Македонскиот Институт за Медиуми (МИМ) како прв центар за обука на новинарите и медиумските професионалци во Македонија, во присуство на 73 медиуми и медуимски организации на основачкото собрание.<ref name="историја">{{Наведена мрежна страница |url=http://mim.org.mk/mk/mim-mk/za-mim |title=Официјалната страница на МИМ |accessdate=2014-03-25 |archive-date=2014-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140404224232/http://www.mim.org.mk/mk/mim-mk/za-mim |url-status=dead }}</ref> == Дејност == МИМ им овозможува на медиумите и новинарите лесен и бесплатен пристап до медиумска литература, медиумски истражувања и анализи, најмодерни ресурси за професионална надградба и едукација, поддршка за нивните истражувања, како и можности за заеднички продукциски или истражувачки зафати.<ref name="дејност">{{Наведена мрежна страница |url=http://issuu.com/stefanov/docs/mim |title=Брошура „10 години МИМ“ |accessdate=2014-03-26 |archive-date=2012-01-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120103112232/http://issuu.com/stefanov/docs/mim |url-status=dead }}</ref> === Обуки === Професионалните новинарски обуки се заштитен знак на МИМ. Преку нив институтот го применува концептот на доживотно учење во меидумското образование. === Проекти === === Награда за најдобра истражувачка сторија „Никола Младенов“ === == Наводи == <references/> sgrsnx1agmmhsfk1s5drhbrhdt60yda 0 1106595 5379028 5017795 2025-06-11T18:46:21Z Иван Ж 57150 5379028 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Андреј Крамариќ | image = [[Податотека:Andrej Kramaric playing for Leicester City F.C. in 2015 (2).jpg|150px]] | height = {{height|m=1.77}} | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1991|6|19}} | cityofbirth = {{роден во|Загреб|}} | countryofbirth = [[Хрватска]] | nationality = {{CRO}} | currentclub = {{Fb team Hoffenheim}} | clubnumber = 27 | position = [[Напад (фудбал)|напаѓач]] | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Dinamo zagreb}} | years1 = 2009-2013 | caps1 = 42 | goals1 = 10 | clubs1 = {{Fb team Dinamo zagreb}} | years2 = 2012-2013 | caps2 = 45 | goals2 = 20 | clubs2 = →{{Fb team Lokomotiva Zagreb}} | years3 = 2013-2015 | caps3 = 42 | goals3 = 37 | clubs3 = {{Fb team Rijeka}} | years4 = 2015-2016 | caps4 = 15 | goals4 = 2 | clubs4 = {{Fb team Leicester City}} | years5 = 2016- | caps5 = 271 | goals5 = 121 | clubs5 = {{Fb team Hoffenheim}} | nationalyears1 = 2011 | nationalcaps1 = 2 | nationalgoals1 = 1 | nationalteam1 = {{знамеикона|Хрватска}} [[Фудбалска репрезентација на Хрватска до 20 години|Хрватска 20]] | nationalyears2 = 2009-2013 | nationalcaps2 = 8 | nationalgoals2 = 4 | nationalteam2 = {{знамеикона|Хрватска}} [[Фудбалска репрезентација на Хрватска до 21 година|Хрватска 21]] | nationalyears3 = 2014- | nationalcaps3 =106 | nationalgoals3 = 34 | nationalteam3 = {{знамеикона|Хрватска}} [[Фудбалска репрезентација на Хрватска|Хрватска]] | pcupdate = 6 јануари 2011 | ntupdate = 17 ноември 2010 }} '''Андреј Крамариќ''' (роден на [[19 јуни]] [[1991]]) — [[Хрвати|хрватски]] [[фудбалер]], [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ТСГ Хофенхајм 1899|Хофенхајм]] и на [[Фудбалска репрезентација на Хрватска|хрватската репрезентација]]. ==Кариера== На [[9 октомври]] [[2013]] постигнал 8 гола на еден натпревар во победата против нисколигашот [[ФК Змај Блато|Змај Блато]] со 11-0 во [[Фудбалски куп на Хрватска|Купот на Хрватска]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Редок подвиг со 8 гола на еден натпревар, Крамариќ од Риека ја „искина“ мрежата на Змај|url=http://grid.mk/read/news/505964699/4835189/osum-gola-na-eden-natprevar-kramarikj-od-rieka-go-torpedirashe-blato|publisher=Grid.mk|date=9 октомври 2013|accessdate=10 ноември 2014}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Надворешни врски == *[http://int.soccerway.com/players/andrej-kramari/83992/ Андреј Крамариќ на soccerway] *[http://www.transfermarkt.co.uk/en/andrej-kramaric/profil/spieler_46580.html Андреј Крамариќ на Transfermarkt] *[http://www.goal.com/en/people/costa-rica/34374/andrej-kramaric Андреј Крамариќ на Goal.com] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140729195559/http://www.goal.com/en/people/costa-rica/34374/andrej-kramaric |date=2014-07-29 }} *[http://espnfc.com/player/_/id/139520/andrej-kramaric?cc=5739 Андреј Крамариќ на espn] == Наводи == {{наводи}} {{Состав на Хрватска на Европското првенство 2016}} {{Состав на Хрватска на Светското првенство 2018}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Крамариќ}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Хрватски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Динамо Загреб]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Риека]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Лестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на Хофенхајм]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] [[Категорија:Родени во 1991 година]] 35h8kk5vt0xejlg39o4gy9jjv2nqkn0 0 1107313 5378892 5304010 2025-06-11T13:22:46Z Buli 2648 /* Надворешни врски */ 5378892 wikitext text/x-wiki {{медицинско предупредување}} {{Infobox disease | Name = Дифтерија | Image = Diphtheria bull neck.5325 lores.jpg | Caption = Дифтерија на врат | Width = 150 | DiseasesDB = 3122 | ICD10 = {{ICD10|A|36||a|36}} | ICD9 = {{ICD9|032}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 001608 }} '''Дифтерија'''<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Diphtheria|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=diphtheria|work=Online Etymology Dictionary|accessdate=29 November 2012}}</ref> претставува тешко акутно инфективно контагинозно заболување кое клинички се манифестира со локално воспаление и псевдомембранозни налепи на тонзилите и ждрелото, општа интоксикација на организмот и многубројни компликации. Предизвикувач на болеста е '''Corynebacterum diphtheriае''' која е Грам позитивна стапчеста бактерија со големина од 2-3 . Аеробна е , неподвижна, многу е отпорна во надворешната средина, се култивира на Лефлерова подлога и излачува [[егзотоксин]]. Постојат три типа на бацилот : '''gravis''' , '''intermedius''' и '''mitis''', од кои првите два се патогени за човекот. ==Епидемиологија== Извор на зараза се болни лица и клицоносители од крајот на инкубацијата, за време на болеста и два-три месеци во реконвалесценцијата. Заради тоа болните се отпуштаат од болница со два негативни бриса. Контагинозноста е мала и изнесува околу 10-20 % . Се пренесува аерокапковно, а влезна врата е орофарингеалната слузница. Ја напаѓа помладата возраст од 2-6 [[години]] се јавува спорадично или во мали епидемии и има сезонска поголема зачестеност во [[есен]] и [[зима]]. ==Патогенеза== Бактеријата по влегувањето се адаптира и размножува на слузницата на тонзилите каде што излачува егзотоксин кој делува локално и паралокално. ''Локално'' егзотоксинот предизвикува воспаление со вазодилатација и хеморагија на крвните садови во површните и длабоките слоеви на слузницата и зголемени количини на ексудат, богат со серозна течност и фибрин. Некротизираните епителни клетки, Le , Еr и дифтеричниот бацил создаваат на површината дебели компактни бели налепи во вид на псевдомембрани. ''Паралокално'' доаѓа до [[оток]] на околното ткиво и подвиличните жлезди. Со ресорпцијата на егзотоксинот во крвта настанува општа интоксикација која е особено изразена врз кардиоваскуларниот систем, CNS, надбубрежните жлезди, [[бубрези]]те и [[хепар]]от, а врзувањето на егзотоксинот е иреверзибилно. Вакви патолошко анатомски промени, освен во грлото, можат да се јават и во носот, ларингсот, на очите и половите органи. ==Видови дифтерија== Дифтеријата може да се јави на: *на тонзилите; *на [[нос]]; *на ларингс; *на очи; *надворешни полови органи; *папокот. ===Дифтерија на грло – Тонзиларна дифтерија=== [[Image:Dirty white pseudomembrane classically seen in diphtheria 2013-07-06 11-07.jpg|thumb|Дифтерија на грло]] Дифтеријата на тонзилите може да се јави како: #Обична дифтерија – ангина која има постепен почеток со температура од 37-38 степени, главоболки, омалаксаност, и болки при голтање. Тонзилите се зголемени, црвени со пајажести налепи подоцна има сивобелчасти псевдомембрани со седефаст сјај и остро ограничени кои при откинување крвараат. Ако навреме се даде антидифтеричен серум налепите изчеснуваат за три-четири дена. Некои налепи се шираат во околината и се јавуваат токсични промени и оштетувања на ЦНС и [[срце]]то. #Субзлоќудна форма во овој стадиум налепите стануваат дебели, нерамни , порцелански по [[боја]] и почнуваат да преоѓаат на мекото и тврдото непце, увулата, непчаните лакови и коренот на јазикот. Можно е рано крварење од устата, носот и под налепите. Болните се во предколапсна состојба , уплашени, свесни, но незаинтересирани за околината. Подвиличните лимфни жлезди и околното ткиво се со голем оток, а симптомите на општа интоксикација прогредираат. #Злоќудна форма на дифтерија- има потешка клиничка слика со температура повисока од 40 степен, а налепите се шираат на двата крајника, улвулата, носот, назофаринксот, ларингсот и трахеата. Налепите се со сино-жолтеникава боја, во устата има непријатен мирис. Регионалните лимфни јазли се отечени и го исполнуваат целиот врат – проконзуларен врат. Болните се бледи, по кожата имаат точкести крварења, дишењето и срцевата работа се отежнати. ====Компликации==== Настануваат два вида на компликација и тоа токсични и нервни. Тие можат да бидат рани и касни. Раните се јавуваат помеѓу 4-20 дена , а касните од 20-40 ден од болеста. ''Токсичните'' се во вид на токсичен миокардитис кој настанува во првата до четвртата недела. Се манифестира со адинамија, бледило, тахикардија, забрзан и нарушен пулс, тивки срцеви тонови, хипотензија, склоност кон кардиоваскуларен колапс и др. Ако болните ја преживеат болеста, нема појава на кардијални секвели. Во склоп на токсичните компликации се можни и дисфункција на надбубрежната жлезда и хеморагичен синдром со крварења по кожата и слузниците. ''Нервните'' се манифестираат со парези и парализи на мекото непце, акомодацијата, грлото, кранијалните нерви, екстремитетите и трупот. ===Дифтерија на ларинксот – Круп=== [[Image:A diphtheria skin lesion on the leg. PHIL 1941 lores.jpg|thumb|Дифтерија на кожата на ногата]] Крупот најчесто се јавува на возраст од 3-5 години. Поради циркуларното [[таложење]] на псевдомембранозни налепи, во клиничката слика доминираат симптоми на опструкција на ларинксот и спазап и конструикција на глотисот. Симптомите на општа интоксикација не се изразени бидејќи постои незначителна ресорпција на егзотоксинот. Може да се манифестира како примарна дифтерична инфекција на ларинксот или секундарно да се пренесе од грлото и носот. Клинички еволуира низ три стадиуми :Дисфоничен, диспноичен и асфиктичен. *'''Дисфоничен стадиум :''' Се манифестира со [[зарипнатост]] и губење на говорот и гласот кој може да биде од осолабен до афоничен. Налепите и отокот на глотисот и гласните жици се причина дететто да плаче и зборува без глас. Истовремено се јавува груба сува кашлица која личи на лаеж на ” голем пес” . *'''Диспноичен стадиум :''' Во овој стадиум покрај дисфоничните, има и симптоми<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nhs.uk/Conditions/Diphtheria/Pages/Symptoms.aspx |title=архивска копија |accessdate=2014-04-24 |archive-date=2015-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150628170154/http://www.nhs.uk/Conditions/Diphtheria/Pages/Symptoms.aspx |url-status=dead }}</ref> на стеноза на ларинксот па инспириумот стануѕва продолжен, отежнат, успорен и чуен ( стридорозно дишење ). Детето е диспноично, хипоксично и се бори за воздух, заземајќи одредена положба во креветот со глава зафрлена наназад и вовлечени интеркостални структури при [[дишење]]то. Тоа е уплашено , бледо и цијанотично. *'''Асфиктичен стадиум :''' Тој е резултат на хиперкапнијата и хипоксијата и нивното дејство врз CNS , интеркосталната мускулатура и дијафрагмата, па доаѓа до попуштање на нивната функција. Со тоа дишењето станува површно и инсуфициентно, а ао не се помогне со соодветна терапија, престанува. ====Дијагноза==== Се поставува врз основа на клиничката слика, епидемиолошката анкета и лабораториските наоди. На почетокот на болеста, додека не се образуваат псевдомембранозни налепи, заради многубројни слични заболувања на тонзилите и [[ждрело]]то, врз оснсова на кл.слика дијагнозата тешко се поставува. Изолацијата на бактеријата се врши од тонзилите и ждрелото со брис, кој се зема од границата помеѓу здраво и болно ткиво, идентификацијата е со култивирање на хранлива подлога, а резултат се добива по 48-72 часа. Хематолошки во крвната слика постои леукоцитоза со неутрофилија. ==Терапија== Дифтеријата<ref name=cormack>{{Наведено списание|last=Cormack|first=John Rose|title=Meaning of the Terms Diphtheria, Croup, and Faux Croup|journal=[[British Medical Journal]]|date=8 May 1875|volume=1|number=749|page=606|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2297755/|accessdate=16 April 2014}}</ref> бара задолжителна хоспитализација и пријава на заразна болест. Терапијата се состои во спроведување на специфична серотерапија , антибиотска и симптоматска терапија. Основна цел на серотерапијата е давање на антитоксичен антидифтеричен серум, со цел неутрализација на слободниот дифтеричен егзотоксин во крвта. Тераписките дози на серумот зависат од клиничката форма, тежината на клиничката слика, а не од возраста на болниот. Одредената доза на серум се дава само еднократно и тоа мускулно а кај задоцнетите случаии делумно интравенски. Количеството на антидифтеричен серум за обична дифтерична ангина и др. Локализации изнесува 40-60 000 и.е. Потешките форми со симптоми на интоксикација или задоцнети случаии добиваат 50-100 000 и.е. серум, додека злоќудната дифтерија <ref>{{Наведена книга|first=H. K. Mulford Company|title=Diphtheria Antitoxin|year=1903|publisher=The Company|url=http://books.google.com/?id=hV_StgAACAAJ}}</ref> се лекува со 100 000-200 000 и.е. Од антибиотиците најчесто се употребуваат : Пеницилин, полусинтетски пеницилин, Еритромицин, Тетрациклин и др. Кортикостероиди се користат кај крупот , тешките и злоќудните форми. Симптоматската терапија има големо значење во лекувањето на крупот и компликациите на болеста. Миокардитисот се лекува со коронародилататори и внимателна примена на кардиотоници. Зависно од стадиумот на болеста, лекувањето на крупот бара постојан надзор над болниот за одржување слободни дишни патишта. За попуштање на ларингоспазмот и смирување на болниот се употребуваат седативни средства. За олеснување на дишењето се поставува постојана инхалација на водена пареа или се ставаат топли облоги околу вратот. Се користи и кислородна терапија , се врши аспирација на фарингијалниот секрет и ако сето тоа не доведе до подобрување се врши интубација или трахеотомија. ==Исхрана и нега== Болните од дифтерија треба да останат во постела најмалку 15 , а кај злоќудните форми до 50 дена, без станување за да се избегне акутно попуштање на миокардот. Дифтеричните парализи се лекуваат со симптоматска терапија, витамини B-комплекс и одмор. Исхраната на болните треба да биде течна да се употребува [[млеко]], чај, компоти, сокови и др. Ако болниот не може да голта се поставува перназална сонда. ==Превенција== Најдобар начин за превенција е со активната имунизиција: Di-Te-Per и Di-Te која кај нас е задолжителна и континуирано се изведува. Со Di-Te-Per во првата година примање 3 дози, потоа следи ревакцинација во втора, со Di-Te се вакцинираат во 7-та и 14-тата годишна возраст. Со имунизацијата се создава солиден имунитет во траење од 5-7 години. Од останатите мерки значајни се брзото откривање и пријавување на болеста, болничкиот третман на заболените лица и здравственото просветување. Кај невакцинирани лица кој биле во контакт со болни се применува серопрофилакса со антидифтеричен серум во дози 5-10 000 и.е. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Medical condition classification and resources | DiseasesDB = 3122 | ICD10 = {{ICD10|A|36||a|36}} | ICD9 = {{ICD9|032}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 001608 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 138 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|med|459}} {{eMedicine2|oph|674}} {{eMedicine2|ped|596}} | MeshID = D004165 }} #Учебник по микробиологија и инфектологија со нега – Мехмеди Илми и Исјановска Розалинда #Учебник по инфектологија – Илија Трајков {{Нормативна контрола}} {{Бактериски инфекции}} [[Категорија:Заразни болести]] [[Категорија:Бактериски болести]] sibekmto1h61wyyhkge4m1cfrgpnzdl 5378893 5378892 2025-06-11T13:23:03Z Buli 2648 /* Надворешни врски */ 5378893 wikitext text/x-wiki {{медицинско предупредување}} {{Infobox disease | Name = Дифтерија | Image = Diphtheria bull neck.5325 lores.jpg | Caption = Дифтерија на врат | Width = 150 | DiseasesDB = 3122 | ICD10 = {{ICD10|A|36||a|36}} | ICD9 = {{ICD9|032}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 001608 }} '''Дифтерија'''<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Diphtheria|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=diphtheria|work=Online Etymology Dictionary|accessdate=29 November 2012}}</ref> претставува тешко акутно инфективно контагинозно заболување кое клинички се манифестира со локално воспаление и псевдомембранозни налепи на тонзилите и ждрелото, општа интоксикација на организмот и многубројни компликации. Предизвикувач на болеста е '''Corynebacterum diphtheriае''' која е Грам позитивна стапчеста бактерија со големина од 2-3 . Аеробна е , неподвижна, многу е отпорна во надворешната средина, се култивира на Лефлерова подлога и излачува [[егзотоксин]]. Постојат три типа на бацилот : '''gravis''' , '''intermedius''' и '''mitis''', од кои првите два се патогени за човекот. ==Епидемиологија== Извор на зараза се болни лица и клицоносители од крајот на инкубацијата, за време на болеста и два-три месеци во реконвалесценцијата. Заради тоа болните се отпуштаат од болница со два негативни бриса. Контагинозноста е мала и изнесува околу 10-20 % . Се пренесува аерокапковно, а влезна врата е орофарингеалната слузница. Ја напаѓа помладата возраст од 2-6 [[години]] се јавува спорадично или во мали епидемии и има сезонска поголема зачестеност во [[есен]] и [[зима]]. ==Патогенеза== Бактеријата по влегувањето се адаптира и размножува на слузницата на тонзилите каде што излачува егзотоксин кој делува локално и паралокално. ''Локално'' егзотоксинот предизвикува воспаление со вазодилатација и хеморагија на крвните садови во површните и длабоките слоеви на слузницата и зголемени количини на ексудат, богат со серозна течност и фибрин. Некротизираните епителни клетки, Le , Еr и дифтеричниот бацил создаваат на површината дебели компактни бели налепи во вид на псевдомембрани. ''Паралокално'' доаѓа до [[оток]] на околното ткиво и подвиличните жлезди. Со ресорпцијата на егзотоксинот во крвта настанува општа интоксикација која е особено изразена врз кардиоваскуларниот систем, CNS, надбубрежните жлезди, [[бубрези]]те и [[хепар]]от, а врзувањето на егзотоксинот е иреверзибилно. Вакви патолошко анатомски промени, освен во грлото, можат да се јават и во носот, ларингсот, на очите и половите органи. ==Видови дифтерија== Дифтеријата може да се јави на: *на тонзилите; *на [[нос]]; *на ларингс; *на очи; *надворешни полови органи; *папокот. ===Дифтерија на грло – Тонзиларна дифтерија=== [[Image:Dirty white pseudomembrane classically seen in diphtheria 2013-07-06 11-07.jpg|thumb|Дифтерија на грло]] Дифтеријата на тонзилите може да се јави како: #Обична дифтерија – ангина која има постепен почеток со температура од 37-38 степени, главоболки, омалаксаност, и болки при голтање. Тонзилите се зголемени, црвени со пајажести налепи подоцна има сивобелчасти псевдомембрани со седефаст сјај и остро ограничени кои при откинување крвараат. Ако навреме се даде антидифтеричен серум налепите изчеснуваат за три-четири дена. Некои налепи се шираат во околината и се јавуваат токсични промени и оштетувања на ЦНС и [[срце]]то. #Субзлоќудна форма во овој стадиум налепите стануваат дебели, нерамни , порцелански по [[боја]] и почнуваат да преоѓаат на мекото и тврдото непце, увулата, непчаните лакови и коренот на јазикот. Можно е рано крварење од устата, носот и под налепите. Болните се во предколапсна состојба , уплашени, свесни, но незаинтересирани за околината. Подвиличните лимфни жлезди и околното ткиво се со голем оток, а симптомите на општа интоксикација прогредираат. #Злоќудна форма на дифтерија- има потешка клиничка слика со температура повисока од 40 степен, а налепите се шираат на двата крајника, улвулата, носот, назофаринксот, ларингсот и трахеата. Налепите се со сино-жолтеникава боја, во устата има непријатен мирис. Регионалните лимфни јазли се отечени и го исполнуваат целиот врат – проконзуларен врат. Болните се бледи, по кожата имаат точкести крварења, дишењето и срцевата работа се отежнати. ====Компликации==== Настануваат два вида на компликација и тоа токсични и нервни. Тие можат да бидат рани и касни. Раните се јавуваат помеѓу 4-20 дена , а касните од 20-40 ден од болеста. ''Токсичните'' се во вид на токсичен миокардитис кој настанува во првата до четвртата недела. Се манифестира со адинамија, бледило, тахикардија, забрзан и нарушен пулс, тивки срцеви тонови, хипотензија, склоност кон кардиоваскуларен колапс и др. Ако болните ја преживеат болеста, нема појава на кардијални секвели. Во склоп на токсичните компликации се можни и дисфункција на надбубрежната жлезда и хеморагичен синдром со крварења по кожата и слузниците. ''Нервните'' се манифестираат со парези и парализи на мекото непце, акомодацијата, грлото, кранијалните нерви, екстремитетите и трупот. ===Дифтерија на ларинксот – Круп=== [[Image:A diphtheria skin lesion on the leg. PHIL 1941 lores.jpg|thumb|Дифтерија на кожата на ногата]] Крупот најчесто се јавува на возраст од 3-5 години. Поради циркуларното [[таложење]] на псевдомембранозни налепи, во клиничката слика доминираат симптоми на опструкција на ларинксот и спазап и конструикција на глотисот. Симптомите на општа интоксикација не се изразени бидејќи постои незначителна ресорпција на егзотоксинот. Може да се манифестира како примарна дифтерична инфекција на ларинксот или секундарно да се пренесе од грлото и носот. Клинички еволуира низ три стадиуми :Дисфоничен, диспноичен и асфиктичен. *'''Дисфоничен стадиум :''' Се манифестира со [[зарипнатост]] и губење на говорот и гласот кој може да биде од осолабен до афоничен. Налепите и отокот на глотисот и гласните жици се причина дететто да плаче и зборува без глас. Истовремено се јавува груба сува кашлица која личи на лаеж на ” голем пес” . *'''Диспноичен стадиум :''' Во овој стадиум покрај дисфоничните, има и симптоми<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nhs.uk/Conditions/Diphtheria/Pages/Symptoms.aspx |title=архивска копија |accessdate=2014-04-24 |archive-date=2015-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150628170154/http://www.nhs.uk/Conditions/Diphtheria/Pages/Symptoms.aspx |url-status=dead }}</ref> на стеноза на ларинксот па инспириумот стануѕва продолжен, отежнат, успорен и чуен ( стридорозно дишење ). Детето е диспноично, хипоксично и се бори за воздух, заземајќи одредена положба во креветот со глава зафрлена наназад и вовлечени интеркостални структури при [[дишење]]то. Тоа е уплашено , бледо и цијанотично. *'''Асфиктичен стадиум :''' Тој е резултат на хиперкапнијата и хипоксијата и нивното дејство врз CNS , интеркосталната мускулатура и дијафрагмата, па доаѓа до попуштање на нивната функција. Со тоа дишењето станува површно и инсуфициентно, а ао не се помогне со соодветна терапија, престанува. ====Дијагноза==== Се поставува врз основа на клиничката слика, епидемиолошката анкета и лабораториските наоди. На почетокот на болеста, додека не се образуваат псевдомембранозни налепи, заради многубројни слични заболувања на тонзилите и [[ждрело]]то, врз оснсова на кл.слика дијагнозата тешко се поставува. Изолацијата на бактеријата се врши од тонзилите и ждрелото со брис, кој се зема од границата помеѓу здраво и болно ткиво, идентификацијата е со култивирање на хранлива подлога, а резултат се добива по 48-72 часа. Хематолошки во крвната слика постои леукоцитоза со неутрофилија. ==Терапија== Дифтеријата<ref name=cormack>{{Наведено списание|last=Cormack|first=John Rose|title=Meaning of the Terms Diphtheria, Croup, and Faux Croup|journal=[[British Medical Journal]]|date=8 May 1875|volume=1|number=749|page=606|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2297755/|accessdate=16 April 2014}}</ref> бара задолжителна хоспитализација и пријава на заразна болест. Терапијата се состои во спроведување на специфична серотерапија , антибиотска и симптоматска терапија. Основна цел на серотерапијата е давање на антитоксичен антидифтеричен серум, со цел неутрализација на слободниот дифтеричен егзотоксин во крвта. Тераписките дози на серумот зависат од клиничката форма, тежината на клиничката слика, а не од возраста на болниот. Одредената доза на серум се дава само еднократно и тоа мускулно а кај задоцнетите случаии делумно интравенски. Количеството на антидифтеричен серум за обична дифтерична ангина и др. Локализации изнесува 40-60 000 и.е. Потешките форми со симптоми на интоксикација или задоцнети случаии добиваат 50-100 000 и.е. серум, додека злоќудната дифтерија <ref>{{Наведена книга|first=H. K. Mulford Company|title=Diphtheria Antitoxin|year=1903|publisher=The Company|url=http://books.google.com/?id=hV_StgAACAAJ}}</ref> се лекува со 100 000-200 000 и.е. Од антибиотиците најчесто се употребуваат : Пеницилин, полусинтетски пеницилин, Еритромицин, Тетрациклин и др. Кортикостероиди се користат кај крупот , тешките и злоќудните форми. Симптоматската терапија има големо значење во лекувањето на крупот и компликациите на болеста. Миокардитисот се лекува со коронародилататори и внимателна примена на кардиотоници. Зависно од стадиумот на болеста, лекувањето на крупот бара постојан надзор над болниот за одржување слободни дишни патишта. За попуштање на ларингоспазмот и смирување на болниот се употребуваат седативни средства. За олеснување на дишењето се поставува постојана инхалација на водена пареа или се ставаат топли облоги околу вратот. Се користи и кислородна терапија , се врши аспирација на фарингијалниот секрет и ако сето тоа не доведе до подобрување се врши интубација или трахеотомија. ==Исхрана и нега== Болните од дифтерија треба да останат во постела најмалку 15 , а кај злоќудните форми до 50 дена, без станување за да се избегне акутно попуштање на миокардот. Дифтеричните парализи се лекуваат со симптоматска терапија, витамини B-комплекс и одмор. Исхраната на болните треба да биде течна да се употребува [[млеко]], чај, компоти, сокови и др. Ако болниот не може да голта се поставува перназална сонда. ==Превенција== Најдобар начин за превенција е со активната имунизиција: Di-Te-Per и Di-Te која кај нас е задолжителна и континуирано се изведува. Со Di-Te-Per во првата година примање 3 дози, потоа следи ревакцинација во втора, со Di-Te се вакцинираат во 7-та и 14-тата годишна возраст. Со имунизацијата се создава солиден имунитет во траење од 5-7 години. Од останатите мерки значајни се брзото откривање и пријавување на болеста, болничкиот третман на заболените лица и здравственото просветување. Кај невакцинирани лица кој биле во контакт со болни се применува серопрофилакса со антидифтеричен серум во дози 5-10 000 и.е. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Medical condition classification and resources | DiseasesDB = 3122 | ICD10 = {{ICD10|A|36||a|36}} | ICD9 = {{ICD9|032}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 001608 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 138 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|med|459}} {{eMedicine2|oph|674}} {{eMedicine2|ped|596}} | MeshID = D004165 }} #Учебник по микробиологија и инфектологија со нега – Мехмеди Илми и Исјановска Розалинда #Учебник по инфектологија – Илија Трајков {{Бактериски инфекции}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Заразни болести]] [[Категорија:Бактериски болести]] ptg5aqr073s94p0cah7df0m53bv9hfx 0 1107522 5378896 4931320 2025-06-11T13:24:16Z Buli 2648 /* Надворешни врски */ 5378896 wikitext text/x-wiki {{Infobox disease | Name = Тетанус | Image =Opisthotonus_in_a_patient_suffering_from_tetanus_-_Painting_by_Sir_Charles_Bell_-_1809.jpg | Caption = Мускулни грчеви, кај пациент со тетанус | ICD10 = {{ICD10|A|33||a|30}}-{{ICD10|A|35||a|30}} | ICD9 = {{ICD9|037}}, {{ICD9|771.3}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 000615 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 574 | DiseasesDB = 2829 | MeshID = D013742 }} {{медицинско предупредување}} '''Тетанусот''' е акутна [[болест]] која ја предизвикува бактеријата ({{lang-la|Clostridium tetan}}) која произведува два токсини, од кои еден доведува до прекин на црвените крвни зрнца, а другиот се шири по централниот нервен систем, што предизвикува болни мускулни контракции и мускулна ригидност. До инфекција со [[бактерија]]та доаѓа преку повреди и рани на [[кожа]]та. Тетанусот е проширен низ цел свет, но се спречува со [[вакцинација]]. ==Симптоми== Болеста се манифестира со: * [[треска]]; *мускулни грчеви, постојат два вида на грчење: ** '''постојано - континуирани''', не минуваат и до неколку дена; **'''повременo - краткотрајни''' кои траат од неколку секунди до една минута. Инкубацијата трае два дена па дури и до неколку месеци. Кај пациентите прво се забележуваат мускулни грчеви при џвакање, а потоа грчењето се шири низ цело [[лице]], што доведува до карактеристичен изглед на лицето на заболениот ({{lang-la|facies tetanica}}). Потоа грчевите ги зафаќаат и мускулите во [[грб]]от, па пациентот го тера на лежење во необична положба (во лак кон наназад). Кога грчевите ќе ги зафатат и предниот дел, кај градниот кош и стомакот, кај пациентот се јавуваат тешкотии со [[дишење]]. *Покрај грчење на мускулите, присутни се и болки на целата мускулатура. Во лесните облици ова грчење трае по неколку секунди, но во потешките и до минута, но се повторуваат на неколку минути, со што се влошува состојбата на пациентот. Во случај на подолго грчење на респираторната мускулатура може да дојде и до [[цијаноза]] и смрт кај пациентот. ==Дијагноза== Дијагнозата се поставува исклучиво на темелно прегледување на клиничката слика, а посебно треба да се обрати внимание на раните на пациентот. ==Лекување== За лекување на тетанусот потребно е обработка на раните и антибиотска терапија, најчесто со [[пеницилин]]. Потребно е да се примени и хуман тетанус [[имуноглобулин]] (HTIG) и тетанус анатоксин. На пациентите им се дава и препарати од диазепам, мускулни релаксанси, бета блокатори, [[аналгетици]] и кардиотоници. Се препорачува и одење во тивки и мрачни простории, по можност во болнички услови. ==Надворешни врски== {{Medical condition classification and resources | ICD10 = {{ICD10|A|33||a|30}}-{{ICD10|A|35||a|30}} | ICD9 = {{ICD9|037}}, {{ICD9|771.3}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 000615 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 574 | DiseasesDB = 2829 | MeshID = D013742 }} [http://www.ringeraja.mk/clanek/tetanus_552.html Портал од областа на здрвјето] {{Бактериски инфекции}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Инфективни болести]] [[Категорија:Неврологија]] [[Категорија:Бактериски болести]] ko8qpz5ighvb1zs26b03h263aplu0pl 0 1107540 5378902 5376390 2025-06-11T13:40:29Z Golf5plus 108702 5378902 wikitext text/x-wiki {{Italic title}} {{Инфокутија за филм | name = До балчак | image = До балчак плакат.jpg | caption = Плакатот на филмот | producer = [[Данчо Чевревски]]<br />[[Миливое Ѓорѓевиќ]] | director = [[Столе Попов]] | writer = [[Горан Стефановски]]<br />[[Столе Попов]] | starring = [[Ити Срај]]<br />[[Сашко Коцев]]<br />[[Мартин Јорданоски]]<br />[[Тони Михајловски]]<br />[[Искра Ветерова]]<br />[[Сенко Велинов]]<br />[[Мики Манојловиќ]]<br />[[Владо Јовановски]]<br />[[Младен Крстевски]]<br />[[Никола Ристановски]]<br />[[Драган Спасов - Дац]]<br />[[Гораст Цветковски]]<br>[[Салаетин Билал]]<br>[[Петре Арсовски]]<br />[[Благоја Спиркоски-Џумерко]]<br>[[Најдо Тодески]]<br>[[Гоце Тодоровски]]<br>[[Бранко Бенинов]]<br>[[Јовица Михајловски]] | music = [[Дуке Бојаџиев]] | cinematography = [[Апостол Трпески]] | editing = [[Атанас Георгиев]]<br />[[Благоја Неделковски]] | distributor = | released = 14 септември 2014 г. (Македонија) | runtime = 165 минути | country = Македонија | budget = | language = [[Македонски јазик|македонски]] | imdb_id = 2396459 |}} '''До балчак''' ({{lang-en|To the Hilt}}) — [[македонски филм]] од [[2014]] година во [[режија]] на [[Столе Попов]]. Филмот трае 165 [[Минута|минути]]. [[Сценарио]]то за филмот го напишал [[Горан Стефановски]], директор на [[фотографија]]та е [[Апостол Трпески]], сценограф е Миленко Јеремиќ, костимограф е Емилија И. Атанасовска, а шминкер е Светлана Гутиќ. Главните улоги во филмот ги толкуваат: Инти Шрај, [[Мартин Јорданоски]], [[Сашко Коцев]], [[Сенко Велинов]], [[Тони Михајловски]], [[Мики Манојловиќ]], [[Никола Којо]], [[Никола Ристановски]], [[Јовица Михајловски]], [[Искра Ветерова]], [[Јордан Симонов]], [[Драган Спасов]], [[Ана Костовска]], [[Гораст Цветковски]], [[Владо Јовановски]] итн.<ref name="forum.kajgana.com">{{Наведена мрежна страница |url=http://forum.kajgana.com/threads/%D0%9D%D0%BE%D0%B2-%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BC-%D0%94%D0%BE-%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%87%D0%B0%D0%BA-%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0-%D0%BE%D0%B4-%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BE%D1%82-%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA.60396/ |title=Форум Кајгана - Нов македонски филм: До балчак - приказна од дивиот исток (пристапено на 4.5.2014) |accessdate=2014-05-04 |archive-date=2014-05-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140510005342/http://forum.kajgana.com/threads/%D0%9D%D0%BE%D0%B2-%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BC-%D0%94%D0%BE-%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%87%D0%B0%D0%BA-%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0-%D0%BE%D0%B4-%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BE%D1%82-%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA.60396/ |url-status=dead }}</ref> == Улоги == {| class="wikitable sortable" |- ! Глумец ! Улога |- | [[Инти Срај]] | Тереза |- | [[Сашко Коцев]] | Крсто |- | [[Тони Михајловски]] | Музафер |- | [[Мартин Јорданоски]] | Филип |- | [[Сенко Велинов]] | Боро |- | [[Владо Јовановски]] | Илјо |- | [[Никола Којо]] | Агентот |- | [[Драган Спасов - Дац]] | Шиле |- | [[Камка Тоциновски]] | Дара |- | [[Гораст Цветковски]] | Кавал |- | [[Благоја Спиркоски-Џумерко]] | Сотир |- | [[Гоце Тодоровски]] | Гостин |- | [[Јовица Михајловски]] | Непознатиот |- | [[Петар Арсовски]] | Перо |- | [[Искра Ветерова]] | Ана |- | [[Никола Ристановски]] | Цветко |- | [[Ана Костовска]] | Стамена |- | [[Снежана Стамеска]] | Селанката |- | [[Кети Дончевска Илиќ]] | Селанка |- | [[Салаетин Билал]] | Хотелџијата |- | [[Најдо Тодески]] | Митре Војвода |- | [[Васил Михаил]] | Момокот |- | [[Бранко Бенинов]] | Берберот |- | [[Димче Мешковски]] | Селанец 1 |- | [[Гоце Влахов]] | Селанец 2 |- | [[Младен Крстевски]] |Орачот |- | [[Бранко Ѓорчев]] | Втор трговец |- | [[Александар Шехтански]] | Гостинот |- | [[Митко Апостоловски]] | Прв трговец |- | [[Мите Грозданов]] | Трговец |- | [[Анастас Тановски]] | Машино возач |- | [[Соња Михајлова]] | Перачката |- | [[Наџи Шабан]] | Аусто-Унгарски генерал |- | [[Билјана Јовановска]] | Јана |- | [[Ненад Нацев]] | Пере |- | [[Ратка Радмановиќ]] | Бабата на пенџер |- | [[Бојан Велевски]] | Либе |- | [[Марија Спиркоска Илијеска]] | |- | [[Дениз Абдула]] | Ќосиот |- | [[Горан Трифуновски]] | Тоше |} == Производство == Филмот е снимен во продукција на „Триангл филм“, а во копродукција со „Сектор филм“, „Fх3х“ и [[Македонска радио-телевизија|Македонската радио-телевизија]]. Главен продуцент на филмот е [[Данчо Чеврески]] од „Триангл филм“. Постпродукцијата е дело на продуцентската куќа „Fx3x“ од [[Скопје]], а крајниот микс бил извршен во студиото „Барандов“ во [[Прага]]. Снимањето на филмот започнало во мај [[2012]] година, а филмот е сниман на локации во [[Битола]], [[Скопје]], [[Демир Хисар]], [[Охрид]], [[Штип]] и [[Прилеп]]. Финансиска и логистичка поддршка на филмот обезбедиле: [[Влада на Македонија|Владата на Македонија]], неколку министерства, [[Филмски фонд на Македонија|Филмскиот фонд на Македонија]], [[Македонска православна црква - Охридска архиепископија|Македонската православна црква]], „[[Македонски железници]]“ итн., а како официјални спонзори се јавуваат „[[Алкалоид]]“ и „Лукоил Македонија“. Инаку, овој филм важи за најскапиот филм во македонската кинематографија, чиј буџет изнесува 3,6 милиони [[Евро|евра]], од кои 2,5 милиони ги обезбедила владата, а 500 илјади евра обезбедил Филмскиот фонд.<ref name="forum.kajgana.com"/><ref>"До балчак" ќе си ја бара среќата во Кан", ''Дневник'', година XVIII, број 5454, петок, 2 мај 2014, стр. 21.</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.mkd.mk/30824/kultura/do-balcak-film-stole-popov |title=МКД - Прва клапа на филмот „До балчак“ (пристапено на 4.5.2014) |accessdate=2014-05-04 |archive-date=2014-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140924053647/http://www.mkd.mk/30824/kultura/do-balcak-film-stole-popov |url-status=dead }}</ref><ref>[http://maktel.mk/index.php?option=com_k2&view=item&id=16253:producentite-na-filmot-do-balchak-im-go-nachukale-na-hotelierite-vo-bitola-do-balchak&Itemid=660 Мактел (пристапено на 4.5.2014)]</ref><ref>Сребра Ѓорѓијевска, „„До балчак“ во завршна фаза, за публика - напролет“, ''Дневник'', среда, 16 октомври 2013, стр. 21.</ref> На почетокот, филмот бил сниман во продукција на продуцентската куќа „Триангл“, но таа западнала во големи долгови, така што, по снимањето на филмот, за промоција и дистрибуција на филмот била задолжена Агенцијата за филм.<ref>„„До балчак“ ќе си ја бара среќата во Кан“, ''Дневник'', година XVIII, број 5454, петок, 2 мај 2014, стр. 21.</ref> Подоцна, за време на снимањето на филмот се случил скандал кога умрел еден [[коњ]], кому му биле дадени премногу инјекции за заспивање. Овој настан предизвикал големи реакции од друштвата за заштита на животните.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.mkd.mk/36455/makedonija/producentot-do-balcak-besramno-laze-konjot-e-ziv-stole-popov |title=МКД - Продуцентот на „До балчак“ бесрамно излажа: коњот е жив! (пристапено на 4.5.2014) |accessdate=2014-05-04 |archive-date=2014-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023043728/http://www.mkd.mk/36455/makedonija/producentot-do-balcak-besramno-laze-konjot-e-ziv-stole-popov |url-status=dead }}</ref> Филмот започнал да се прикажува во кината на [[18 октомври]] [[2014]] година, со премиерата во киното „Милениум“ во [[Скопје]]. Филмот бил македонски кандидат за наградата „[[Оскар]]“ за најдобар странски филм.<ref>„Столе Попов: Посакувам Македонците да се идентификуваат со До балчак“, [[Дневник]], година XVIII, број 5595, сабота-недела, 18-19 октомври 2014, стр. 17.</ref> На [[13 февруари]] [[2016]] година, филмот бил прикажан во [[Шведска]], во рамките на „Balkan New Film Festival“, а во [[март]] учествувал на фестивалот „Febiofest“ во [[Прага]], а бил прикажан и во [[Минхен]], во рамките на 10. Денови на [[Балкан]]от.<ref>„Филмот „До балчак“ на фестивали во Скандинавија, Германија, Чешка...“, ''Дневник'', година XX, број 5995, понеделник, 22 февруари 2016, стр. 22.</ref> == Содржина == Дејствието на филмот се случува во [[1907]] во [[Отоманска Македонија]], неколку години по крваво задушеното [[Илинденско востание]], после кое Македонија се наоѓа во општ колапс и тотален пустош. Приказната ги следи случувањата на комплексен љубовен четириаголник помеѓу Крсто ([[Сашко Коцев]]), безкомпромисен и идеалистичен [[Комити|комита]], Музафер ([[Тони Михајловски]]), безмилосен турски офицер, Филип ([[Мартин Јорданоски]]), „татин син“ опортунист кој се враќа дома по завршени студии во [[Европа]], и Тереза ([[Инти Срај]]), луцидна и слободоумна Европејка во потрага по авантура, која ги залудува тројцата мажи и предизвикува серија на настани со далекусежни и несогледиви последици. Ликовите минуваат низ бурни судири, доживуваат катарзични искуства и стекнуваат длабоки нови самосознанија. Филмот е сурова, но романтична [[љубов]]на приказна во која вечната македонска кауза за сопствен идентитет и самостојност е видена од агол на строга поединечност, лишена од каква било [[Идеологија|идеологизација]]. Слободата, правдата, љубовта, среќата, жртвувањата и предавствата се доживеани низ катарзични емоции што допираат „до балчак”. Поточно, сè е во знакот на типичниот парадокс издигнат до ниво на проверената балканска [[Филозофија|филозофска]] максима: „Ебати животот, ако не си спремен да умреш за него”. Ова е филм за дијалектичката средба на митското со антимитското, филм во којшто се среќаваат [[Легенда|легендите]] и раскажувањата со реалната стварност на суровиот живот, низ [[Историја на македонскиот народ|македонската историја]], исполнет со историски апсурди. Антивестерн, пандан на традиционалниот „Аmerican Western“ или нешто што слободно би можеле да го наречеме „Macedonian Eastern“, ова е филм што излегува од просторот на кој од памтивек се среќаваат и судираат западната и источната цивилизација. == Спорност == === Предозирање на коњ === Една сцена од филмот прикажува мртов коњ, за која коњот требал да се успие со инјекција и да му се полее лажна крв. И покрај предупредувањата дека дозата е преголема и коњот може да умре од неа, екипата решила да ризикува и коњот пцовисал.<ref name="мкд.мк">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.mkd.mk/36349/makedonija/konj-do-balcak-film-ubien-stole-popov |title=Свесно е убиен коњ на снимањето на „До балчак“ (ВОЗНЕМИРУВАЧКИ ФОТОГРАФИИ) |accessdate=2014-11-02 |archive-date=2014-11-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141102095434/http://www.mkd.mk/36349/makedonija/konj-do-balcak-film-ubien-stole-popov |url-status=dead }}</ref> === Побуна на битолските дуќанџии === На денот на премиерата на филмот дел од дуќанџиите од старата битолска чаршија се заканиле со протести и тужби, затоа што во 2012 година нивните дуќани биле затворени една недела, но и по две години подоцна не им биле исплатен предвидениот надомест.<ref name="фактор">[http://faktor.mk/archives/122786 Дуќанџии од Битола ќе протестираат на премиерата на „До Балчак“]</ref> == Поврзано == * [[Список на македонски филмови понудени за номинација за Оскар]] == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == * [https://www.youtube.com/watch?v=ZxtE4G6f6jk YouTube - Трејлер за филмот До Балчак на Столе Попов] * [https://www.youtube.com/watch?v=7OrAJfgkKJQ YouTube - Музика од филмот До Балчак на Столе Попов] * {{IMDb title|2396459|До балчак - To the Hilt'}} {{Столе Попов}} [[Категорија:Македонски дела од 2014 година]] [[Категорија:Филмови на Столе Попов]] [[Категорија:Филмови со Младен Крстевски]] [[Категорија:Македонски филмови од 2010-тите]] [[Категорија:Филмови од 2014 година]] [[Категорија:Појавено во 2014 година во Македонија]] jvwhqtkfxfog2ukxw8zm1zb5xhkhohp 0 1124551 5379216 5183621 2025-06-12T11:00:50Z Dandarmkd 31127 5379216 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воено лице | име = '''Капетан Синиша Стоилов''' | слика =[[Податотека:Капетан Синиша Стоилов.png|200п]] | живеел = 31.08.1965 – {{font|text=[[Загинал во бој|†]]|font=times|size=120%}} 10.06.2001 (35&nbsp;г.) | опис = | прекар = | роден-место = {{роден во|Бенковац}}, [[СР Хрватска]], [[СФРЈ]] | починал-место = [[Оризари (Кумановско)|Оризари]], [[Македонија]] | држава = {{МКД}} | гранка = | служба-време = 1992&nbsp;г. — 2001&nbsp;г. | чин = Капетан на [[Податотека:MacedonianArmyLogo.svg|25п]] [[АРМ]] | единици = | командувал = | битки = [[Воен конфликт во Македонија, 2001|'''Војна во Македонија 2001''']] <br /> * [[Операција MX-1]] * [[Битка за Тетовско Кале]] * [[Операција МХ-2]] * {{font|text=[[Загинал во бој|†]]|font=times|size=120%}} [[Битка за Слупчане]] | одличја = {{Медал за храброст-мк}} [[Медал за храброст (Македонија)|'''Медал за храброст''']] | занимања = |роден-датум={{Birth date|1965|8|31}}|починал-датум={{Death date and age|2001|6|10|1965|8|31}}}} '''Синиша Стоилов''' ([[Бенковац]], [[СР Хрватска]], {{роден на|31|август|1965}} – {{починат во|Оризари (Кумановско){{!}}Оризари}}, [[Кумановско]], {{починат на|10|јуни|2001}}) ― [[Список на загинати бранители на Македонија|македонски бранител]], капетан на [[АРМ]], учесник во [[Воен конфликт во Македонија, 2001|воениот конфликт во Македонија во 2001]] година. Загинал на [[10 јуни]] [[2001]] кај [[кумановско]]то село [[Оризари (Кумановско)|Оризари]] од 120мм граната испукана од страна на терористите на [[ОНА]]. == Животопис == === Живот, војната 2001 и смрт === Синиша потекнува од семејството Стоилови, од татко Стоимен, роден во [[Мородвис]], и мајка Љубинка, родена во [[Зрновци]]. Татко му бил офицер во [[ЈНА]], и од тие причини често го менувале местото на живеење. Роден е во градот [[Бенковац]], [[СР Хрватска]], на 31 август 1965 година. Во 1970 година, татко му добил служба во [[Куманово]], каде и го започнал своето основно образование. Во 1975 година, заедно со својата мајка и сестра се преселуваат да живеат во [[Скопје]] каде го продолжил своето школување. Од мала возраст постојано го посетувал родното место на своите родители, Зрновци и Мородвис и секое слободно време го користел за дружење и играње фудбал со своите врсници. Своето образование го продолжил во средното воено училиште во [[Сараево]], со голема желба да го продолжи патот по кој одел неговиот татко. Во [[Бања Лука]], тој го добил своето прво вработување, како воено лице - офицер. Напоредно со работата, тој завршил и Виша Воена Академија во истиот град. Иако е на служба во Бања Лука, поради љубовта кон своите најблиски, во 1985 година во [[Зрновци]], тој стaпил во брак со Љубинка, од кој брак му се раѓаат два сина, Стоимен и Ненад. Редот и дисциплината претствувале семејна одлика и само дел од војничкото воспитување и домаќинското однесување кое родителите го пренесувале на децата. Поведен од родољубието и желбата за своите родни корени, во јануари 1992 година, Синиша Стоилов ја напуштил [[Бања Лука]] и [[ЈНА]], и со семејството се вратил да живее во својата татковина. Веднаш стапил на служба во [[АРМ|Армијата на Република Македонија]] како потпоручник, во касарната „Илинден“ во Скопје. Бргу напредувал во службата, верно служејќи и на својата родна земја добивајќи чин поручник, а потоа и капетан. За време на [[Воен конфликт во Македонија, 2001|конфликтот во 2001 година]], на 10 јуни кај с. [[Слупчане]], [[Кумановско]], капетан Синиша Стоилов, бранејќи ја слободата на својата татковина, беше убиен од страна на [[ОНА|албанските терористи]] на 35 годишна возраст. Последните зборови на Синиша пред да падне кобната граната беше: ''...Тргнете се, не се собирајте, ќе падне некој минобацач сите ќе нè испотепа''. Неговото име и дело засекогаш ќе останат запаметени во историјата на Македонскиот народ. Во чест на капетанот Стоилов, денес школото [[ОУ „Синиша Стоилов“ - Зрновци]] го носи неговото име.<ref>{{Наведена мрежна страница|date=22 март 2013|url=http://sitel.com.mk/ou-sinisha-stoilov-vo-zrnovci-dobi-nova-uchilishna-sportska-sala|title=ОУ „Синиша Стоилов“ во Зрновци доби нова училишна спортска сала|publisher=Сител|accessdate=2015-02-21|archive-date=2013-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20130325065309/http://www.sitel.com.mk/ou-sinisha-stoilov-vo-zrnovci-dobi-nova-uchilishna-sportska-sala|url-status=dead}}</ref> Синиша Стоилов посмртно е одликуван со [[Медал за храброст (Македонија)|медал за храброст]] од [[Претседател на Македонија|Претседателот на Р Македонија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|date=17 август 2012|url=http://www.mkd.mk/52147/makedonija/medal-za-hrabrost-za-vojnici-na-arm|title=Медал за храброст за сите загинати припадници на вооружените сили на Република Македонија|publisher=MKD.mk|accessdate=2019-03-30|archive-date=2019-03-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190329211258/https://www.mkd.mk/52147/makedonija/medal-za-hrabrost-za-vojnici-na-arm|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Македонски бранители}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Стоилов, Синиша}} [[Категорија:Македонски бранители]] [[Категорија:Луѓе со потекло од Зрновци]] [[Категорија:Луѓе со потекло од Мородвис]] [[Категорија:Југословенска народна армија]] 06moare6jqzwe5enstui76detsd2l4a 5379217 5379216 2025-06-12T11:02:45Z Dandarmkd 31127 5379217 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воено лице | име = '''Капетан Синиша Стоилов''' | слика =[[Податотека:Капетан Синиша Стоилов.png|200п]] | живеел = 31.08.1965 – {{font|text=[[Загинал во бој|†]]|font=times|size=120%}} 10.06.2001 (35&nbsp;г.) | опис = | прекар = | роден-место = {{роден во|Бенковац}}, [[СР Хрватска]], [[СФРЈ]] | починал-место = [[Оризари (Кумановско)|Оризари]], [[Македонија]] | држава = {{МКД}} | гранка = | служба-време = 1992&nbsp;г. — 2001&nbsp;г. | чин = Капетан на [[Податотека:MacedonianArmyLogo.svg|25п]] [[АРМ]] | единици = | командувал = | битки = [[Воен конфликт во Македонија, 2001|'''Војна во Македонија 2001''']] <br /> * [[Операција MX-1]] * [[Битка за Тетовско Кале]] * [[Операција МХ-2]] * {{font|text=[[Загинал во бој|†]]|font=times|size=120%}} [[Битка за Слупчане]] | одличја = {{Медал за храброст-мк}} [[Медал за храброст (Македонија)|'''Медал за храброст''']] | занимања = |роден-датум={{Birth date|df=yes|1965|8|31}} |починал-датум={{Death date and age|df=yes|2001|6|10|1965|8|31}} }} '''Синиша Стоилов''' ([[Бенковац]], [[СР Хрватска]], {{роден на|31|август|1965}} – {{починат во|Оризари (Кумановско){{!}}Оризари}}, [[Кумановско]], {{починат на|10|јуни|2001}}) ― [[Список на загинати бранители на Македонија|македонски бранител]], капетан на [[АРМ]], учесник во [[Воен конфликт во Македонија, 2001|воениот конфликт во Македонија во 2001]] година. Загинал на [[10 јуни]] [[2001]] кај [[кумановско]]то село [[Оризари (Кумановско)|Оризари]] од 120мм граната испукана од страна на терористите на [[ОНА]]. == Животопис == === Живот, војната 2001 и смрт === Синиша потекнува од семејството Стоилови, од татко Стоимен, роден во [[Мородвис]], и мајка Љубинка, родена во [[Зрновци]]. Татко му бил офицер во [[ЈНА]], и од тие причини често го менувале местото на живеење. Роден е во градот [[Бенковац]], [[СР Хрватска]], на 31 август 1965 година. Во 1970 година, татко му добил служба во [[Куманово]], каде и го започнал своето основно образование. Во 1975 година, заедно со својата мајка и сестра се преселуваат да живеат во [[Скопје]] каде го продолжил своето школување. Од мала возраст постојано го посетувал родното место на своите родители, Зрновци и Мородвис и секое слободно време го користел за дружење и играње фудбал со своите врсници. Своето образование го продолжил во средното воено училиште во [[Сараево]], со голема желба да го продолжи патот по кој одел неговиот татко. Во [[Бања Лука]], тој го добил своето прво вработување, како воено лице - офицер. Напоредно со работата, тој завршил и Виша Воена Академија во истиот град. Иако е на служба во Бања Лука, поради љубовта кон своите најблиски, во 1985 година во [[Зрновци]], тој стaпил во брак со Љубинка, од кој брак му се раѓаат два сина, Стоимен и Ненад. Редот и дисциплината претствувале семејна одлика и само дел од војничкото воспитување и домаќинското однесување кое родителите го пренесувале на децата. Поведен од родољубието и желбата за своите родни корени, во јануари 1992 година, Синиша Стоилов ја напуштил [[Бања Лука]] и [[ЈНА]], и со семејството се вратил да живее во својата татковина. Веднаш стапил на служба во [[АРМ|Армијата на Република Македонија]] како потпоручник, во касарната „Илинден“ во Скопје. Бргу напредувал во службата, верно служејќи и на својата родна земја добивајќи чин поручник, а потоа и капетан. За време на [[Воен конфликт во Македонија, 2001|конфликтот во 2001 година]], на 10 јуни кај с. [[Слупчане]], [[Кумановско]], капетан Синиша Стоилов, бранејќи ја слободата на својата татковина, беше убиен од страна на [[ОНА|албанските терористи]] на 35 годишна возраст. Последните зборови на Синиша пред да падне кобната граната беше: ''...Тргнете се, не се собирајте, ќе падне некој минобацач сите ќе нè испотепа''. Неговото име и дело засекогаш ќе останат запаметени во историјата на Македонскиот народ. Во чест на капетанот Стоилов, денес школото [[ОУ „Синиша Стоилов“ - Зрновци]] го носи неговото име.<ref>{{Наведена мрежна страница|date=22 март 2013|url=http://sitel.com.mk/ou-sinisha-stoilov-vo-zrnovci-dobi-nova-uchilishna-sportska-sala|title=ОУ „Синиша Стоилов“ во Зрновци доби нова училишна спортска сала|publisher=Сител|accessdate=2015-02-21|archive-date=2013-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20130325065309/http://www.sitel.com.mk/ou-sinisha-stoilov-vo-zrnovci-dobi-nova-uchilishna-sportska-sala|url-status=dead}}</ref> Синиша Стоилов посмртно е одликуван со [[Медал за храброст (Македонија)|медал за храброст]] од [[Претседател на Македонија|Претседателот на Р Македонија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|date=17 август 2012|url=http://www.mkd.mk/52147/makedonija/medal-za-hrabrost-za-vojnici-na-arm|title=Медал за храброст за сите загинати припадници на вооружените сили на Република Македонија|publisher=MKD.mk|accessdate=2019-03-30|archive-date=2019-03-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190329211258/https://www.mkd.mk/52147/makedonija/medal-za-hrabrost-za-vojnici-na-arm|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Македонски бранители}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Стоилов, Синиша}} [[Категорија:Македонски бранители]] [[Категорија:Луѓе со потекло од Зрновци]] [[Категорија:Луѓе со потекло од Мородвис]] [[Категорија:Југословенска народна армија]] nls80mpryowdxtibahgc3hfygcky7cg 10 1131188 5379074 4082264 2025-06-11T20:14:05Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Предлошка:Состав на Португалија на Европското првенство за играчи под 21 година 2015]] на [[Предлошка:Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2015]] 4082264 wikitext text/x-wiki {{National squad under 21 | name = Состав на Португалија на Европското првенство за играчи под 21 година 2015 | bg = #900020 | fg = gold |bordercolor= #006600 | country = Португалија | comp link = Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015 | comp = ЕП за играчи под 21 година 2015 - вицешампиони | p1 = [[Жозе Са|Са]] | p2 = [[Рикардо Есгаио|Есгаио]] | p3 = [[Тијаго Илори|Илори]] | p4 = [[Пауло Андре Родригес де Оливеира|П.&nbsp;Оливеира]] &nbsp;{{Капитен}} | p5 = [[Рафаел Гереиро|Гереиро]] | p6 = [[Вилијам Карвалјо|Карвалјо]] | p7 = [[Рафа Силва|Р.&nbsp;Силва]] | p8 = [[Сержо Оливеира|С.&nbsp;Оливеира]] | p9 = [[Гонсало Пасиенсија|Пасиенсија]] | p10 = [[Бернардо Силва|Б.&nbsp;Силва]] | p11 = [[Јури Медеирош|Медеирош]] | p12 = [[Даниел Еуер Фернандеш|Фернандеш]] | p13 = [[Жоао Кансело|Кансело]] | p14 = [[Тобијас Фигуередо|Фигуередо]] | p15 = [[Фредерико Венансио|Венансио]] | p16 = [[Рубен Невеш|Невеш]] | p17 = [[Карлос Мане|Мане]] | p18 = [[Иван Кавалеиро|Кавалеиро]] | p19 = [[Рикардо Орта|Орта]] | p20 = [[Тоже (фудбалер роден 1993)|Тоже]] | p21 = [[Рикардо Домингош Барбоса Переира|Рикардо]] | p22 = [[Бруна Варела|Варела]] | p23 = [[Жоао Марио (фудбалер, роден во јануари 1993)|Жоао Марио]] | coach = [[Руи Жорге]] }}<noinclude> [[Категорија:Предлошки за португалски фудбал|ЕП-У21 2015]] [[Категорија:Предлошки за земјите учеснички на ЕП-У21 2015|Португалија]]<noinclude> m8qzxn4xsx2aglkefv0pef5s7e3vhua 5379076 5379074 2025-06-11T20:14:32Z Carshalton 30527 5379076 wikitext text/x-wiki {{National squad under 21 | name = Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2015 | bg = #900020 | fg = gold |bordercolor= #006600 | country = Португалија | comp link = Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015 | comp = ЕП за играчи под 21 година 2015 - вицешампиони | p1 = [[Жозе Са|Са]] | p2 = [[Рикардо Есгаио|Есгаио]] | p3 = [[Тијаго Илори|Илори]] | p4 = [[Пауло Андре Родригес де Оливеира|П.&nbsp;Оливеира]] &nbsp;{{Капитен}} | p5 = [[Рафаел Гереиро|Гереиро]] | p6 = [[Вилијам Карвалјо|Карвалјо]] | p7 = [[Рафа Силва|Р.&nbsp;Силва]] | p8 = [[Сержо Оливеира|С.&nbsp;Оливеира]] | p9 = [[Гонсало Пасиенсија|Пасиенсија]] | p10 = [[Бернардо Силва|Б.&nbsp;Силва]] | p11 = [[Јури Медеирош|Медеирош]] | p12 = [[Даниел Еуер Фернандеш|Фернандеш]] | p13 = [[Жоао Кансело|Кансело]] | p14 = [[Тобијас Фигуередо|Фигуередо]] | p15 = [[Фредерико Венансио|Венансио]] | p16 = [[Рубен Невеш|Невеш]] | p17 = [[Карлос Мане|Мане]] | p18 = [[Иван Кавалеиро|Кавалеиро]] | p19 = [[Рикардо Орта|Орта]] | p20 = [[Тоже (фудбалер роден 1993)|Тоже]] | p21 = [[Рикардо Домингош Барбоса Переира|Рикардо]] | p22 = [[Бруна Варела|Варела]] | p23 = [[Жоао Марио (фудбалер, роден во јануари 1993)|Жоао Марио]] | coach = [[Руи Жорж]] }}<noinclude> [[Категорија:Предлошки за португалски фудбал|ЕП-У21 2015]] [[Категорија:Предлошки за земјите учеснички на ЕП-У21 2015|Португалија]]<noinclude> 2i03ze7f0qehv4oaapz3nmhx3de4i1b 5379081 5379076 2025-06-11T20:20:16Z Carshalton 30527 5379081 wikitext text/x-wiki {{National squad under 21 | name = Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2015 | bg = #900020 | fg = gold |bordercolor= #006600 | country = Португалија | comp link = Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015 | comp = ЕП за играчи под 21 година 2015 - вицешампиони | p1 = [[Жозе Са|Са]] | p2 = [[Рикардо Есгаио|Есгаио]] | p3 = [[Тијаго Илори|Илори]] | p4 = [[Пауло Андре Родригес де Оливеира|П.&nbsp;Оливеира]] &nbsp;{{Капитен}} | p5 = [[Рафаел Гереиро|Гереиро]] | p6 = [[Вилијам Карвалјо|Карвалјо]] | p7 = [[Рафа Силва|Р.&nbsp;Силва]] | p8 = [[Сержо Оливеира|С.&nbsp;Оливеира]] | p9 = [[Гонсало Пасиенсија|Пасиенсија]] | p10 = [[Бернардо Силва|Б.&nbsp;Силва]] | p11 = [[Јури Медеирош|Медеирош]] | p12 = [[Даниел Еуер Фернандеш|Фернандеш]] | p13 = [[Жоао Кансело|Кансело]] | p14 = [[Тобијас Фигуередо|Фигуередо]] | p15 = [[Фредерико Венансио|Венансио]] | p16 = [[Рубен Невеш|Невеш]] | p17 = [[Карлос Мане|Мане]] | p18 = [[Иван Кавалеиро|Кавалеиро]] | p19 = [[Рикардо Орта|Орта]] | p20 = [[Тоже (фудбалер роден 1993)|Тоже]] | p21 = [[Рикардо Домингош Барбоса Переира|Рикардо]] | p22 = [[Бруна Варела|Варела]] | p23 = [[Жоао Марио (фудбалер, роден во јануари 1993)|Жоао Марио]] | coach = [[Руи Жорж]] }}<noinclude> [[Категорија:Предлошки за португалската репрезентација во фудбал под 21 година|ЕП-У21 2015]] [[Категорија:Предлошки за земјите учеснички на ЕП-У21 2015|Португалија]]<noinclude> ml69nvblkkles98w4xcfmzy1xy7vqh0 0 1152878 5379131 5370639 2025-06-12T02:13:48Z Golf5plus 108702 5379131 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Драган Павловиќ Латас | image = | alt = | caption = | birth_name = Драган Павловиќ | birth_date = {{датум на раѓање и возраст|df=yes|1960|2|25}} | birth_place = [[Скопје]], [[НР Македонија]], [[ФНРЈ]] | death_date = | death_place = | ethnicity = [[Македонски Срби|Србин]] | nationality = [[Македонија|Македонец]] | othername = | occupation = [[Телевизија|телевизиски]] водител, [[новинар]] | years_active = 1980-денес | employer = [[Вечер (портал)|Вечер]] | television = [[Сител|Сител ТВ]] | spouse = | children = | relatives = | domestic partner = | website = [http://www.vecer.mk vecer.mk]<br>[http://www.vesnik.com vesnik.com]<br>[http://www.vreme.mk vreme.mk]<br>[https://www.vesti.mk vesti.mk] }} '''Драган Павловиќ Латас''' (р. {{роден на|25|февруари|1960}} во {{роден во|Скопје}}) — [[Македонија|македонски]] [[Телевизија|телевизиски]] водител и [[новинар]] од [[Македонски Срби|српска]] [[народност]]. Тој бил главен и одговорен уредник на телевизија [[Сител]] од 1997 година до 2018 година и на дневниот весник „[[Вечер (дневен весник)|Вечер]]“ во периодот 2006–2012. Латас е член на Македонската асоцијација на новинари (МАН) и бил нејзин генерален секретар во два мандати (2002–2007 и 2011–сѐ уште). Латас во 2004 година, е основач на Порталот "[[Вечер (портал)|Вечер]]".<ref>{{нмс|title=vecer.mk | url=https://www.vecer.mk | publisher = | date = | accessdate = 29 јануари 2024}}</ref> Тој е колумнист и соработник на порталот [[Платформа|Платформа.мк]] од 2025 година. == Животопис == Кариерата ја започнал во „''[[„Млад Борец“|Млад Борец]]''“ (1980–1984), а бил и соработник на белградскиот младински весник „''Младост''“. Работел во неделникот „[[Фокус (списание)|''Фокус'']]“ извесен период по неговото основање во 1995 година. Завршил економски науки на универзитетот во [[Белград]], а има дипломирано и политички науки на [[ФОН Универзитет|универзитетот ФОН]] во Скопје во 2005 година. Магистрирал и докторирал на [[Европски универзитет (Скопје)|Европскиот универзитет]] во Скопје, каде работел како професор од 2012 година.<ref>Македонска енциклопедија (втор том), [[МАНУ]], [[Скопје]], 2009, стр. 1103</ref>Добитник е на пет награди за новинар на годината во Македонија за 1995, 1998, 2000, 2001 и 2002 година. Тој е проектен менаџер на [[Вечер (портал)|Вечер.мк]], [[Време (портал)|Време.мк]], [[Весник (портал)|Весник.ком]] и Вести.мк. Латас бил осудуван од новинарската фела во Македонија поради неговиот непристоен речник и кршење на етичкиот кодекс на новинарите.<ref>[http://fokus.mk/najglasniot-megafon-na-gruevski-nikogash-nikogo-ne-naklevetil-nitu-navredil/ Најгласниот мегафон на Груевски никогаш никого не наклеветил, ниту навредил!?] [[Фокус (списание)|Фокус]] (13 август 2010)</ref> Во интервју на Сител во 2016, Латас на [[Зоран Заев]], претседател на [[СДСМ]], му рекол дека е „изрод“ и дека „лаже како Турчин“. На однесувањето на Латас реагирале турската амбасада во Македонија и [[Здружението на новинарите на Македонија]] (ЗНМ), велејќи дека ги навредил [[Македонски Турци|Турците во Македонија]] и дека создава искривена слика за новинарството.<ref>[http://www.utrinski.mk/default.asp?ItemID=236F813ABC923349804F94206A68BF4F Медиумите губитници во мечот Латас–Заев] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160925002052/http://www.utrinski.mk/default.asp?ItemID=236F813ABC923349804F94206A68BF4F |date=2016-09-25 }} [[Утрински Весник]] (11 февруари 2016)</ref> [[Специјалното јавно обвинителство]] (СЈО) во 2017 година, ја отворило истрага „Тотал“ во која го сомничела Латас за [[Данок|даночно]] затајување како сопственик и управител на фирмите „Тотал маркетинг“ и „Тотал медиа центар“. СЈО го товари дека во периодот 2008–2015 тој давал лажни податоци во завршните сметки на фирмите за да одбегне плаќање данок со што го оштетил државниот буџет за 63 илјади евра како физичко и 121 илјади евра како правно лице.<ref>[http://www.brif.mk/s%D1%98o-otvori-4-novi-istragi-edna-e-za-firmite-na-latas/ СЈО отвори 4 нови истраги, една е за фирмите на Латас] Бриф.мк (23 март 2017)</ref> Латас исто така преку фактури на фирмите набавувал персиски теписи, рачен часовник, душеци и други предмети за лична употреба.<ref>[http://sdk.mk/index.php/makedonija/latas-za-luksuzni-dushetsi-i-brajtling-zatail-164-iljadi-evra-a-ivona-za-gaki-i-shminki-44-iljadi-evra/ Латас за луксузни душеци и брајтлинг затаил 164 илјади евра] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170325202009/http://sdk.mk/index.php/makedonija/latas-za-luksuzni-dushetsi-i-brajtling-zatail-164-iljadi-evra-a-ivona-za-gaki-i-shminki-44-iljadi-evra/ |date=2017-03-25 }} СДК.мк (23 март 2017)</ref> ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://vecer.mk www.vecer.mk] * [https://vesnik.com www.vesnik.com] * [https://vreme.mk www.vreme.mk] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Павловиќ, Драган}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Македонски новинари]] [[Категорија:Македонски телевизиски водители]] [[Категорија:Македонски Срби]] [[Категорија:Македонски универзитетски професори]] tfakxcrpvmyhs634m4suwl3nw58holg 0 1157276 5379174 5081592 2025-06-12T06:59:25Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379174 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty |monarch | name=Лудвиг IV | image=Ludovico il Bavaro.jpeg | caption= | succession = [[Крал на Римјаните]]<br><small>до 1330 со [[Фридрих I (војвода на Австрија)|Фридрих I]]</small> | reign = 20 октомври 1314 – 11 октомври 1347 | predecessor = [[Хајнрих VII (Свето Римско Царство)|Хајнрих VII]] | successor = [[Карло IV (Свето Римско Царство)|Карло IV]] | coronation= 25 ноември 1314 ([[Ахен]]) | succession1 = [[Крал на Италија]] | reign1= 31 May 1327 – 11 октомври 1347 | predecessor1 = [[Хајнрих VII (Свето Римско Царство)|Хајнрих VII]] | successor1 = [[Карло IV (Свето Римско Царство)|Карло IV]] | coronation1= 31 мај 1327 ([[Милано]]) | succession2 = [[Цар на Светото Римско Царство]] | reign2= 1328 – 11 октомври 1347 | predecessor2 = [[Хајнрих VII (Свето Римско Царство)|Хајнрих VII]] | successor2 = [[Карло IV (Свето Римско Царство)|Карло IV]] | coronation2= 17 јануари 1328 ([[Рим]]) | succession3 = [[Војводство Баварија|Војвода од Баварија]]<br><small>до 1317 со [[Рудолф I (војвода од Баварија)|Рудолф I]]</small> | reign3 = 1301 – 11 октомври 1347 | predecessor3 = [[Рудолф I (војвода од Баварија)|Рудолф I]] | successor3 = [[Лудвиг V (војвода од Баварија)|Лудвиг V]], [[Стефан II (војвода од Баварија)|Стефан II]], Лудвиг IV, [[Вилхем V (војвода од Баварија)|Вилхем V]], [[Албрехт I (војвода од Баварија)|Албрехт I]] и [[Отон V (војвода од Баварија)|Отон V]] | coronation3 = | spouse= Беатрикс<br>[[Маргарита I (Холандија)|Маргарита]] | house= [[Династија Вителсбах]] | father= [[Лудвиг II (војвода од Баварија)|Лудвиг II]] | mother=Матилда | issue= [[Матилда Баварска (1313 – 1346)|Матилда]]<br>[[Лудвиг V (војвода од Баварија)|Лудвиг V]]<br>[[Стефан II (војвода од Баварија)|Стефан II]]<br>[[Лудвиг VI (Свето Римско Царство)|Лудвиг VI]]<br>[[Вилхем V (војвода од Баварија)|Вилхем V]]<br>[[Албрехт I (војвода од Баварија)|Албрехт]]<br>[[Беатриса Баварска]]<br>[[Отон V (војвода од Баварија)|Отон V]] | birth_date= 5 април 1282 | birth_place= [[Минхен]] | death_date= {{Death date|df=yes|1347|10|11}} (aged 65) | death_place= Фирстенфелдбрук | place of burial= [[Фрауенкирхе]] во [[Минхен]] | religion =[[Римокатоличка црква]] }} '''Лудвиг IV Баварски ''' ({{lang-de|Ludwig IV}}, роден во {{роден на|1|април|1282}} во {{роден во|Минхен}} - починал на {{починал на|11|октомври|1347}} во {{починал во|Фирстенфелдбрук}}) — владетел од [[династија Вителсбах]] како германски крал (1314—1347) и [[Цар на Светото Римско Царство]] (1328—1347) и [[Војводство Баварија|војвода од Баварија]]. == Рани години == Лудвиг IV бил син на [[Лудвиг II (војвода од Баварија)|Лудвиг II]] и Матилда, ќерка на германскиот крал [[Рудолф I (Германија)|Рудолф I]]. Лудвиг своето образование го добил во [[Виена]] и заедно со својот брат [[Рудолф I (војвода од Баварија)|Рудолф I]] владеел со Баварија, а имал поддршка и од својата мајка и нејзиниот брат [[Албрехт I (војвода на Австрија)|Албрехт I]]. Во 1307 година дошол во судир со [[Хабсбуршка династија|Хабсбуршката династија]] околу териториите на Баварија. [[Хабсбуршка династија|Хабсбуршката династија]] водела конфликт околу поделба на териториите против неговиот брат [[Рудолф I (војвода од Баварија)|Рудолф I]]. Конфликтот завршил во [[1313]] година во [[Минхен]]<ref>{{Наведена книга|last1=Rogers|first1=Clifford J.|title=The Oxford Encyclopedia of Medieval Warfare and Military Technology, Volume 1|date=2010|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0195334036|page=190|url=https://books.google.nl/books?id=mzwpq6bLHhMC&dq=Louis+IV+bavaria&hl=nl&source=gbs_navlinks_s}}</ref>. Истата година Лудвиг го победил својот роднина [[Фридрих Убавиот]]. На [[9 ноември]] [[1313]] година Фридрих бил поразен од Лудвиг кај Гамелсдорф и во [[1314]] година се повлечел. == Германски крал == Така, Лудвиг во октомври [[1314]] година со четири од седум гласови бил избран за крал и крунисан од страна на келнскиот епископ во [[Бон]], наместо во [[Ахен]]. Во исто време, останатите изборни кнезови го прогласиле Фридрих за крал, по кое [[Германија]] добила два крала и меѓусебен конфликт. Во текот на војната, Лудвиг во [[1316]] година ја признал независноста на [[Швајцарија]], која се ослободила од [[Хабсбуршка династија|Хабсбуршката контрола]]. [[Папа Јован XXII]] за [[папа]] бил избран во [[1316]] година. Новиот папа ги поддржувал француските интереси. Најпрвин бил неутрален во судиирот, бидејќи неаполскиот крал [[Роберт (крал на Неапол)|Роберт]] сакал германските кралеви да немаат контрола над [[Италија]]. Папата го советувал да не признава ниту еден од кандидатите. По неколку години од крвавиот конфликт, [[Фридрих Убавиот]] бил поразен во [[Битка кај Милдорф на Ин|Битката кај Милдров на реката Ин]] во септември [[1322]] година. Во таа битка биле заробени 1,300 австриски војници од [[Австрија]] и [[Салцбург]]. Лудвиг во затвор поминал три години. Неговиот брат продолжил да се бори против Лудвиг IV Баварски, но наеднаш баварските сили започнале да ги губат своите сојузници ([[Бохемија]]), а папата го екскомуницирал бидејќи го држал во затвор на Фридрих. Папата се вклучил во конфликтот бидејќи не му одговатало да победи ниту еден од двете страни. Конечно, на [[13 март]] [[1325]] година Лудвиг го пуштил на слобода на Фридрих, кој го признал за законски крал. Освен тоа, Фридрих се заколнал дека доколку не го убеди својот брат Леополд да го признае за законски крал на Лудвиг, тој повторно ќе се потчине на него. Бидејќи не успеал во тоа, Фридрих се вратил во заробеништво иако папата го ослободил од заклетвата што претходно ја дал на баварскиот крал. Лудвиг бил импресиониран од овој потег, па го обновил старото пријателство со Фридрих. Тие се сложиле да владеат заедно. Папата и изборните кнезови не се сложиле со овие договори. Така, на [[7 јануари]] [[1326]] година бил склучен договор според кој Фридрих I станал [[крал на Германија]], додека Лудвиг IV требало да биде прогласен за [[цар на Светото Римско Царство]]. По смртта на Леополд во [[1326]] година, Фридрих се повлечел од Германија и заминал да владее само со Австрија, каде починал во [[1330]] година. == Конфликт со папата== Кога Лудвиг го победил на Фридрих, [[папа Јован XXII]] одбил да го потврди неговиот избор за крал. Папата во [[1324]] година го екскомуницирал бидејќи во тоа време го држал како затвореник на Фридрих. Од друга страна, Лудвиг го прогласил на папата за еретик. Кога во [[1326]] година Лудвиг се смирил со Хабсбурзите, одлучил да се сврти кон папата. Папата тврдел дека тој го поседува авторитетот над кралевите. Во исто време во црквата се појавил Фрањевачкиот ред кој прогласил изворно сиромаштво на црквата. Тие тврдиле дека Христос и неговите апостоли биле сиромашни. Папата ја осудил оваа доктрина и побарал објаснување. Во овој судир Лудвиг видел можен сојузник во монашкиот ред во неговата борба против папата. Бидејќи папата и свештенстото биле корумпирани, овој чин претставувал силно оружје против папата, кој своето седиште претходно го пренесел во [[Авињон]]. Лудвиг заминал во [[Италија]] каде во [[1327]] година во [[Милано]] бил крунисан. Претходно во [[1323]] година ја пуштил својата армија на помош во [[Милано]], кое војводство било нападнато од Неаполското кралство и папски сојузник. == Крунисување за цар== Во [[1328]] година, Лудвиг заминал во [[Рим]] каде бил прогласен за цар на Светото Римско Царство. По три месеци го обвинил на [[папа Јован XXII]] за ерес и го соборил од неговата функција а на негово место поставил антипапа [[Папа Никола V|Никола V]]. Но по напуштањето на Рим, новиот папа бил соборен. По враќањето од [[Италија]], седиште= на царот станал графот Минхен. Во 1337 година направил сојуз со [[Едвард III]] против францускиот крал [[Филип VI Валоа]], кој бил заштитник на [[папа Бенедикт XII]] во [[Авињон]]. Но сојузот пропаднал во [[1341]] година кога францускиот крал и светоримскиот цар се договориле. Лудвиг бил заштитник на [[Тевтонски ред|Тевтонскиот ред]]. Во [[1337]] година, тевтонските витези побарале од царот одобрување за напад на три мали територии<ref>Urban, William. ''The Teutonic Knights: A Military History''. Greenhill Books. London, 2003, p. 136. ISBN 1-85367-535-0</ref>, а Лудвиг им дал благослов да ги нападнат Русија и Литванија. Подоцна Лудвиг забранил да тевтонските витези одговараат пред други судови кога станувало збор за странски територии. == Надворешна политика == Лудвиг во [[1323]] година го дал Браденбург на својот најстар син [[Лудвиг V (војвода од Баварија)|Лудвиг V]], Корушка во 1335 година ја преотстапил на хабсбуршкиот војвода [[Албрехт II (војвода на Австрија)|Албрехт II]]. Во 1340 година успеал повторно да ја обедини Баварија, во [[1342]] година го добил [[Тирол]]. По овие настани, Лудвиг создал многу непријатели преку својата надворешна политика. [[Карло IV (Свето Римско Царство)|Карло IV]] бил избран како сопернички цар во 1346 година со помош на [[папа Климент VI]]. Лудвиг поддршка добил од слободните царски градови и витезите, кои го сметале на Карло IV за обична папска марионета. Хабсбуршките војводи останале верни кон Лудвиг. Во Битката кај Креси ан Понтје меѓу француските и англиските сили бил убиен Јован Луксембуршки, татко на Карло IV. По битката, Карло побегнал од бојното поле. Лудвиг починал во [[1347]] година. Неговите синови дале поддршка на Карло IV, а по неговата смрт, синовите на Лудвиг ги поделиле териториите на [[династија Вителсбах]]. == Семејство == Во [[1308]] година царот Лудвиг се оженил за Беатриса. Тие имале шест деца: * [[Матилда Баварска (1313 – 1346)|Матилда]] * мртво родено дете (1314) * [[Лудвиг V (војвода од Баварија)|Лудвиг V]] * Ана * Агнес * [[Стефан II (војвода од Баварија)|Стефан II]] Во 1324 година се оженил по вторпат за Маргарита Холандска. Тие имале десет деца: * Маргарита * Ана * [[Лудвиг VI (Свето Римско Царство)|Лудвиг VI]] * Елизабета * [[Вилхем V (војвода од Баварија)|Вилхем V]] * [[Албрехт I (војвода од Баварија)|Албрехт]] * [[Беатриса Баварска]] * Агнес * [[Отон V (војвода од Баварија)|Отон V]] * Лудвиг == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рвр-авто}} * [http://lba.hist.uni-marburg.de/lba-cgi/kleioc/0010KlLBA/exec/showrecord/zugangsnummer/%2212761%22 Charter given by Louis to the Hospital of the Holy Spirit in Nuremberg] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160303165601/http://lba.hist.uni-marburg.de/lba-cgi/kleioc/0010KlLBA/exec/showrecord/zugangsnummer/%2212761%22 |date=2016-03-03 }} taken from the collections of the [[:de:Lichtbildarchiv älterer Originalurkunden|LBA Marburg]] {{s-start}} {{S-hou|[[Династија Вителсбах]]||1282||1347}} {{S-reg|}} {{S-bef|rows=1|before=[[Јохан I (војвода од Баварија)|Јохан I]]}} {{S-ttl|title=[[Војводство Баварија|Војвода од Баварија]]|years=1340–1347}} {{S-aft|rows=2|after=[[Лудвиг V (војвода од Баварија)|Лудвиг V]]<br>''со <br>[[Стефан II (војвода од Баварија)|Стефан II]], [[Лудвиг VI (војвода од Баварија)|Лудвиг VI]],<br>[[Вилхем V (војвода од Баварија)|Вилхем V]], [[Албрехт I (војвода од Баварија)|Албрехт I]], [[Отон V (војвода од Баварија)|Отон V]]''}} {{s-break}} {{S-bef|rows=2|before=[[Рудолф I (војвода од Баварија)|Рудолф I]]}} {{S-ttl|title=[[Војводство Баварија|Војвода од Баварија]]|years=1301–1347}} |- {{S-ttl|title=[[Изборно Кнежевство Пфалц]]|years=1319–1329}} {{S-aft|after=[[Рудолф II (војвода од Баварија)|Рудолф II]]}} {{S-bef|before=[[Хајнрих II (маркгроф од Браденбург)|Хајнрих II]]}} {{S-ttl|title=[[Изборно Кнежевство Браденбург|Маркгрофовија Браденбург]]|years=1320–1323}} {{S-aft|after=[[Лудвиг V (Браденбург)|Лудвиг I]]}} {{S-bef|before=[[Вилхем IV (гроф од Холандија)|Вилхем]]}} {{S-ttl|title=[[Грофовија Ено|Гроф од Ено]],<br>[[Грофовија Холандија|Гроф од Холандија]], и [[Грофовија Зеланд|Гроф од Зеланд]]|regent1=Маргаита II|years=1345–1347}} {{S-aft|after=[[Margaret II, Countess of Hainault|Margaret II]] &<br>[[Вилхем V (гроф од Ено)|Вилхем V]]}} {{S-bef|rows=3|before=[[Хајнрих VII (Свето Римско Царство)|Хајнрих VII]]}} {{S-ttl|title=[[Крал на Германија]]<br>(формално [[Крал на Римјаните]])|years=1314–1347<br />со<br />[[Фридрих I (Германија)|Фридрих I]]}} {{S-aft|rows=3|after=[[Карло IV (Свето Римско Царство)|Карло IV]]}} {{s-break}} {{S-ttl|title=[[Крал на Италија]]|years=1327–1347}} {{s-break}} {{S-ttl|title=[[Цар на Светото Римско Царство]]|years=1328–1347}} {{s-end}} {{Свети римски цареви}} [[Категорија:Цареви на Светото Римско Царство]] [[Категорија:Војводи од Баварија]] [[Категорија:Вителсбаховци]] [[Категорија:Грофови од Ено]] [[Категорија:Грофови од Холандија]] [[Категорија:Пфалцгрофовија од Германија]] [[Категорија:Изборни кнезови од Браденбург]] gszya288saq6r6lkayu8z4hddp56icz 0 1160438 5379136 5352140 2025-06-12T02:17:00Z Golf5plus 108702 5379136 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Јанко Илковски | image = Janko Ilkovski.jpg | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1962|10|14}} | birth_place = [[Скопје]], [[НР Македонија]], [[ФНРЈ]] | death_date = | death_place = | nationality = [[Македонија|Македонец]] | occupation = [[Телевизија|ТВ-водител]] | known_for = „''[[Јади бурек]]''“ | years_active = | television = [[Телевизија Сонце]] | website = {{URL|www.jadiburek.com}}<br>{{URL|www.makedonskosonce.com}}<br>{{URL|www.republika.mk}} }} '''Јанко Илковски''' (р. {{роден во|Скопје}}, {{роден на|14|октомври|1962}}) — [[Македонија|македонски]] [[Телевизија|телевизиски]] и [[радио]]водител. ==Животопис и кариера== Јанко Илковски е роден на [[14 октомври]] [[1962]] година во [[Скопје]], каде завршил основно и средно образование, по што се запишува на студии на Белградскиот Универзитет. По враќањето од Белград и по промена на повеќе работни места, меѓу кои е и преведувач во [[МРТВ]] и на фестивалот [[Меѓународен фестивал на филмската камера „Браќа Манаки“|„Браќа Манаки“]], Илковски влегува во медиумските води во 2001 година, најпрво како водител на ноќна програма на [[А1 телевизија]], каде подоцна работи во рамките на спортската програма. Меѓу другите негови настапи како радио или ТВ водител се: новинар на радио [[Канал 103 (радио)|Канал 103]], водител на емисијата „Пладневен гневник“ на Радио Рос, водител на емисијата „Гутенбергова галаксија“<ref name="interviewUtrinski">[http://star.utrinski.com.mk/?pBroj=1168&stID=7610&pR=20 Интервју за]{{Мртва_врска|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Утрински Весник</ref> на ТВ 4, како и водител и музички уредник во радијата: Клуб ФМ, Топ ФМ и Радио Слободна Македонија. Контактната ТВ емисија насловена како „Јади бурек“, Јанко Илковски ја работи повеќе од дваесет години.<ref name="interview">[http://tocka.com.mk/22/95454/janko-ilkovski-sakam-na-eden-den-da-bidam-pretsedatelot-gjorgje-ivanov Интервју на], tocka.com.mk, 20 мај 2013</ref> Емисијата, водителот Јанко Илковски ја работел на телевизиите: [[А1 телевизија]], ТВ Скај, [[Наша ТВ]], [[Сител|Сител 3]] и [[Телевизија Сонце|ТВ Сонце]]. Од 2017 година, емисија "Јади бурек" се емитува на [[Телевизија Сонце|ТВ Сонце]] секој работен ден во 20:00 часот. Во 2023 година, Илковски започнува емисија наречена како "Слушај ваму" каде прави видео колумни и анализа во соработка со [[Република (неделен весник)|Република]]. Од 2023 година, е автор и водител на емисијата "Quo Vadis" на ЕМ Телевизија, со неделни видео колумни и анализи. Јанко Илковски работел и во печатените медиуми, меѓу кои пишувал текстови за: Вечерен дневен весник, Премин,<ref name="collaborators">[http://preminportal.com.mk/premin-magazin Список на соработници на], preminportal.com.mk, јуни 2007</ref> [[Вечер (дневен весник)|Вечер]],<ref name="columna">[http://vecer.mk/skopska/imash-slika-gasi-ton Колумна во „Вечер“]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, vecer.mk, 7 мај 2008</ref> [[Време (дневен весник)|Време]], неделникот [[Фокус (списание)|Фокус]], [[Платформа|Платформа.мк]] и неделникот [[Република (неделен весник)|Република]]. == Надворешни врски == * [https://www.youtube.com/@jadiburek3 Јанко Илковски] на [[YouTube]] * [https://www.facebook.com/p/Janko-Ilkovski-100044702851659 Јанко Илковски] на [[Facebook]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски телевизиски водители]] [[Категорија:Македонски новинари]] [[Категорија:Македонски водители]] eebp99ewhftzljj9o5l0qsptgifsmua 0 1165087 5379164 5008598 2025-06-12T05:13:19Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379164 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |name = Лимасол |native_name = Λεμεσός / Limasol |native_name_lang = el |image_skyline = File:Limassol Montage 1.jpg |imagesize = 300px |image_flag = |image_seal = Limassol Logo.png |pushpin_map = Кипар |pushpin_mapsize = 300 |coordinates_region=CY |subdivision_type = Држава |subdivision_name = {{знаме|Кипар}} |subdivision_type1 = [[Области на Кипар|Област]] |subdivision_name1 = [[Лимасол (област)|Лимасол]] |area_total_km2 = 35.87 |leader_title = [[Градоначалник]] |leader_name = [[Андреас Христоу]] |population_as_of = 2011 |population_total = 101000<ref name="cystat.gov.cy">[http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/populationcondition_22main_en/populationcondition_22main_en?OpenForm&sub=2&sel=2 ''Population Census – Key Figures''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180612211105/http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/populationcondition_22main_en/populationcondition_22main_en?OpenForm&sub=2&sel=2 |date=2018-06-12 }} – Statistical Service of Cyprus</ref> |population_urban = 165000-176700<ref name="urban">[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf World Urban Areas] – Demographia, 2013</ref><ref name="coe.int">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/culture/cities/limassol_en.asp|title=Intercultural city: Limassol, Cyprus|publisher=Council of Europe}}</ref> |population_density_km2 = auto |latd=34|latm=40 |lats=29|latNS=N |longd=33 |longm=02 |longs=39|longEW=E |timezone = [[Источноевропско време|EET]] |utc_offset = +2 |timezone_DST = [[Источноевропско летно време|EEСТ]] |utc_offset_DST = +3 |postal_code_type = Поштенски код |postal_code = 3010–3150 |website = [http://www.limassolmunicipal.com.cy/ www.limassolmunicipal.com.cy] }} '''Лимасол''' или '''Лемесос''' ({{lang-gr|Λεμεσός}} - Lemesos; {{lang-tr|Leymosun}}) — втор по големина и најважниот град во [[Кипар]]. Истовремено и&nbsp;најголемо пристаниште во&nbsp;[[Кипар]], во последните неколку децении станал многу значаен туристички центар. Се наоѓа меѓу двата антички града Аматус и Куријон. Непосредно западно од Лимасол е подрачјето Акротири, каде се наоѓа воената база на[[Обединето Кралство|&nbsp;Обединетото Кралство]]. == Географски одлики == Лимасол се наоѓа на јужниот брег на островот&nbsp;[[Кипар]]. Од главниот град [[Никозија]], е оддалечен 75 километри на југозападно, а од Ларнака&nbsp;60 км западно. '''Лимасол'''&nbsp;се наоѓа на Акротирскиот Залив на [[Средоземно Море|Средоземното Море]], на 0-30 метри надморска височина. '''Климата''' во Лимасол е средоземна&nbsp;со елементи на сува, степска клима. Просечната годишна температура е 25 степени, а количеството на врнежи е околу 410&nbsp;мм/мм². == Население == Лимасол денес има околу 101.000 жители во границите на градот,<ref name="cystat.gov.cy"/> и околу 165-176.700 илјади жители во поширокото градско подрачје.<ref name="urban" /><ref name="coe.int"/> Мнозинско население во градот се&nbsp;[[грци]]те, додека некогаш присутното турско малцинство се иселило после турската инвазија.&nbsp;Во исто време, градот е полн со илјадници [[Грци|грчки]] бегалци од северниот дел на островот. Во последните години, во градот сè повеќе се населуваат странци или економски доселеници од истокот или некогашните туристи од западот. == Знаменитости == * Средновековниот замок бил изграден од страна на [[Византија]]&nbsp;околу 1000 година. Замокот сега е музеј, а од 1790 г. до 1940 година служел како затвор. * Националниот археолошки музеј има голема колекција на антиквитети од неолитското доба до староримскиот период.; * Ботаничка и мала зоолошка градина; * Лимасол е значаен и по лимасолскиот&nbsp;[[карневал]]от и винскиот фестивал. Карневалот трае 10 дена. == Литература == * [http://www.limassolmunicipal.com.cy/history/history_of_limassol.html Историја на Лимасол] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070927023148/http://www.limassolmunicipal.com.cy/history/history_of_limassol.html |date=2007-09-27 }} == Ннадворешни врски == * [http://www.limassolcyprus.net/ Водич низ Лимасол] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20161011225729/http://www.limassolcyprus.net/ |date=2016-10-11 }} * [http://www.limassolmunicipal.com.cy/ Официјално мрежно место] * [http://www.anexartisias.com/ Анексартизијас улица - главната улица на Лимасол] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070712043457/http://www.anexartisias.com/ |date=2007-07-12 }} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Градови во Кипар]] [[Категорија:Лимасол| ]] 7n2qxamrix5as3tstpa9yw89eqywc00 0 1179036 5379196 5356268 2025-06-12T10:04:17Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379196 wikitext text/x-wiki {{for|истоимената македонска народна песна|Македонско девојче}} {{for|претходниот албум на пејачката со ист наслов|Македонско девојче (албум)}} {{Инфокутија албум | Name = Македонско девојче 2 | Type = [[студиски албум|албум]] | Artist = [[Каролина Гочева]] | Cover = KarolinaMKDevojche2.jpeg | Released = 25 февруари 2014 | Recorded = 2012-2013 | Genre = [[Македонска народна музика|Македонски фолклор]], [[поп-музика|поп]], [[џез]] | Length = 48:25 | Label = [[Авалон продукција]] | Producer = Дејан Момировски | Last album = „[[Капка под небото]]“<br />(2010) | This album = „'''Македонско девојче 2'''“<br />(2014) | Next album = „[[Извор (албум)|Извор]]“<br />(2018) | Misc = {{Singles | Name = Македонско девојче 2 | Type = studio | single 1 = Чалгиска | single 1 date = декември 2013 | single 2 = Две лири (не ни било пишано) | single 2 date = јануари 2014 | single 3 = Кој да ми запее | single 3 date = април 2015 }} }} '''Македонско девојче 2''' — осмиот [[студиски албум]] на македонската пејачка [[Каролина Гочева]] првпат излезен во продажба на 25 февруари 2014 година. Албумот е издаден преку дискографската куќа [[Авалон продукција]] во Македонија. Хрватската куќа Далас рекордс исто така го издала албумот низ земјите на поранешна [[Југославија]] во април 2015 година. Албумот содржи осум оригинални песни напишани од страна на Валентин Соклевски и Весна Малинова, за чиј аранжман и [[музички продуцент|продукција]] се погрижиле Никола Мицевски и Дејан Момировски. Покрај горенаведените песни, на „Македонско девојче 2“ исто така можат да се најдат две преработки од кои една е на [[Македонска народна музика|македонска народна песна]], а другата е на песна оригинално снимена од страна на пејачот [[Пепи Бафтироски]]. Мотивацијата за снимањето на албумот Гочева ја добила од успехот на нејзиниот претходен проект инспириран од македонската народна музика, „Македонско девојче“ (2008). Финализацијата на проектот траела две години поради желбата на тимот кој работел зад него да го усоврши колку што може повеќе. Според Гочева и продуцентот Мицевски, доброто познавање на тимот од претходно помогнало во процесот на снимање и одредување точна насока и цел со снимањето на „Македонско девојче 2“. Музички, албумот е сличен на неговиот претходник. Песните се одликуваат со елементи од [[македонска народна музика|македонскиот народен фолклор]], но се адаптирани во посовремен стил кој е актуелен во времето на издавањето на албумот, односно содржат елементи и од [[поп-музика|поп]] и [[џез]] музика. Во текстовите, се опеани чувства на тага, среќа, љубов и копнеж на зрела жена. Сите песни биле компонирани специјално за Гочева притоа земајќи ги предвид нејзините широки вокални способности; карактеристично е отсуството на придружни вокали. Албумот бил голем критички и комерцијален успех. Во 2014 година бил прогласен за најпродаваниот албум во Македонија за таа година. Три [[сингл]]а биле издадени од албумот; песната „Чалгиска“ е објавена на 6 декември 2013 година пред албумот да биде издаден во продажба, „Две лири (не ни било пишано)“ била претставена во јануари 2014 и „Кој да ми запее“ била издадена во април 2015 година и почнала да кружи низ радио станиците во Македонија и државите од бивша Југославија. Со цел дополнително да го промовира „Македонско девојче 2“, Гочева одржала голем број на концерти во разни градови низ Македонија пред и по издавањето на албумот. Голем дел од нив биле документирани и прикажувани на различни ТВ емисии, како и на официјалните профили на пејачката на социјалните мрежи и на видео платформата [[YouTube]]. Од 2015 година, турнејата за промоција на албумот се одвивала и во [[Србија]]. ==Позадина == Во 2008 година, Гочева го издава албумот „Македонско девојче“ за кој соработува со композиторот [[Златко Ориѓански]]. Албумот се одликува со елементи од народната македонска музика што претставува промена во стилот на песни кои пејачката дотогаш ги снимала. Според Гочева, албумот служел како експеримент за неа со цел да види дали може да се снајде со снимање таков тип на музика. Албумот бил голем комерцијален и критички успех, станувајќи најпродаваниот албум за таа година во Македонија и добивајќи ја наградата за најдобар етно албум на фестивалот [[Сунчане скале]].<ref name="svet" /> Покрај тоа, влијанието на албумот врз публиката продолжило да трае неколку години по издавањето.<ref name="carpe">''Carpe Diem'' - Интервју со Каролина Гочева. 2014 година. [[Алсат М]].</ref> По добриот резултат и барањето на публиката да продолжи со такви песни, Гочева се мотивира и одлучува да сними втор дел во тој музички правец.<ref name="carpe" /><ref name="n1" /> „Македонско девојче 2“ претставува следбеник на албумот од 2008 година и се одликува со песни кои исто така содржат [[македонска народна музика|народни музички елементи од македонскиот фолклор]].<ref name="radio" /> Плановите за албумот Гочева за првпат ги споменува за време на интервју во мај 2012 со списанието „[[Наш свет]]“, откривајќи дека веќе започнала со избор на песни кои ќе бидат вклучени во второто издание на проектот „Македонско девојче“.<ref>[[Наш свет]]. КАРОЛИНА ГОЧЕВА: "Се работи на нов поп-албум, а се бираат песни за второто издание на “Македонско девојче”. 22 мај 2012.</ref> На почетокот, „Македонско девојче 2“ бил само работен наслов, а потоа станал и официјалното име за албумот со цел да се покаже дека музиката е во ист стил со првиот дел.<ref name="carpe" /><ref name="dj">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=TqwoK3ItxEw|title=Dobro Jutro - Jovana & Srdjan - Karolina Goceva - 06.11.2015.|language=sr|publisher=Dobro Jutro - Jovana & Srdjan. [[Радио Телевизија Пинк]]. YouTube|date=6 ноември 2015|accessdate=12 август 2017}}</ref> За инструментацијата и аранжманот на песните на албумот се погрижил тим од повеќе личности од кои како најистакнати се појавуваат Оливер Јосифоски од музичката група [[Љубојна]], Зоран Костадиновски од [[Кабадајас]], Бошко Мангаровски од [[Чалгија Саунд Систем]] и Гоце Узунски од [[Синтезис]]. Албумот содржи осум оригинални композиции за чие пишување и компонирање придонес имале Никола Мицевски, Валентин Соклевски и Весна Малинова имајќи предвид дека нивните песни ќе бидат испеани од Гочева и притоа усогласувајќи ги со нејзините вокални способности и музички стил на изведба. Две преработки исто така се вклучени на албумот; „Те видов и се заљубив“ која е народна македонска песна и „Ако згрешам нека изгорам“ испеана од страна на [[Пепи Бафтировски]] и напишана од Миле и Ѓорѓи Барбаровски.<ref name="radio" /> ==Снимање и развиток== {{Rquote|left|На овој албум, таа создаде нов правец на пеење, не е ниту поп, ниту фолк изведба, а сепак е нешто извонредно|Мицевски опишувајќи ги гласовните способности на Гочева на „Македонско девојче 2“<ref name="fashionel" />}} Финализирањето на целиот албум траело две години, поради тоа што тимот кој работел зад него сакал да посвети внимание на деталите и да ја сними најдобрата можна верзија на материјалот и притоа сè да се одвива постепено.<ref name="fashionel" /><ref name="idividi" /> Процесот започнал во 2012 година со тоа што откако песните биле напишани, Мицевски снимил [[демо]] верзии и ѝ ги испратил на Гочева.<ref name="n1" /><ref name="fashionel" /> Откако биле преслушани, сите десет песни биле прифатени за да се вклучат во новиот албум.<ref name="fashionel" /> „Македонско девојче 2“ бил снимен во студиото „XL“ на Дејан Момировски во Скопје.<ref name="republika" /><ref name="liri" /> Во интервју со порталот ИдиВиди, Гочева изјавила дека групата која работела на албумот се состоела од нејзини долгогодишни познаници и поради тоа ѝ било „лесно и мило да работам со неа, бидејќи имаше одлична атмосфера“.<ref name="idividi" /> Покрај тоа, долгогодишната соработка и претходните искуства им служеле како лекција за усовршување, при што Гочева стекнала поголема самодоверба и била посигурна во насоката која сакала да ја заземе со албумот. За време на интервју на емисијата ''Carpe diem'' на [[Алсат М]] во февруари 2014, Гочева изјавила дека албумот е нејзиниот најдобар музички производ издаден дотогаш.<ref name="carpe" /> Созревањето на пејачката во нејзината кариера служело како инспирација за „модернизирање на традиционално[то]“; Гочева изјавила дека македонскиот фолклор е нешто коешто [[Македонци|македонскиот народ]] го има во крвта и дека албумот не се одликува со типични народни песни туку со песни инспирирани од македонскиот етнос. Притоа, таа преку песните дозволила со нејзината музичка изведба да даде свој личен печат во интерпретацијата на македонската етно музика.<ref name="carpe" /> Исто така, пејачката кажала дека покрај тоа што музиката која што ја снимила со албумот не е светски модерна и популарна, звукот бил поавтентичен за македонското поднебје од другите светски популарни жанрови како што се [[хип-хоп]], поп и [[Ритам и блуз|Р&Б]].<ref name="carpe" /> Мицевски исто така е една од личностите кои имале долгогодишна професионална врска со пејачката и кои придонеле за снимањето и аранжманот на „Македонско девојче“ (2008); почетокот на таа врска започнал кога тој се придружил на бендот кој настапувал заедно со Гочева за време на нејзините концерти.<ref name="republika">{{Наведена мрежна страница|url=http://republika.mk/218949|title=Николче Мицевски: „Македонско девојче 2“ е скроено по мера на Каролина|last=|first=|date=17 март 2014|work=[[Република (весник)|Република]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813150556/http://republika.mk/218949|archive-date=2017-08-13|dead-url=|accessdate=9 август 2017|url-status=dead}}</ref> Тој додал дека поради меѓусебното разбирање со пејачката, процесот на одредување на насока за тоа како треба да звучи албумот се одвивал без тешкотии, но исто така бавно поради нивната главна цел да создадат квалитетен материјал.<ref name="fashionel" /> За време на интервју со неделниот весник „[[Република (весник)|Република]]“, Мицевски изјавил дека работата на „Македонско девојче 2“ како следбеник на првиот албум кој веќе достигнал успешност и пофалби за својата уметничка вредност претставувала одговорност и притисок во одредена мерка. Тој додал, „Зна­чи се ба­ра­ше да се на­пра­ви не­што што ќе ли­чи на тоа пр­во­то, но не­ма да би­де исто, и, се раз­би­ра, да го за­др­жи ква­ли­те­тот, па и да го над­ми­не. Ме­ѓу­тоа, тоа за ме­не прет­ста­ву­ва­ше еден го­лем пре­диз­вик и, мо­же­би, жи­вот­на шан­са да се изра­зам по­и­на­ку, уни­кат­но, со еден по­и­на­ков бе­лег, со це­ло­то свое зна­е­ње и ду­ша. До­пол­ни­тел­но за­до­волс­тво бе­ше и тоа што ра­бо­тев со мој бли­зок при­ја­тел и со­ра­бот­ник Де­јан Мо­ми­ров­ски... На крај, си­те за­ед­нич­ки мис­лам де­ка ус­пе­ав­ме во тоа што го на­у­мив­ме.“<ref name="republika" /> Мицевски исто така открил дека сите песни на албумот биле оригинално напишани за Гочева, приспособени на нејзините вокални способности и музичка зрелост, додавајќи: „Ка­ро­ли­на е из­ве­ду­вач од свет­ски рам­ки, глас што рас­по­ла­га со мно­гу тех­нич­ки спо­соб­но­сти, пе­јач што мо­же да пее мно­гу раз­лич­ни сти­ло­ви. Таа, ед­но­став­но, се сна­о­ѓа се­ка­де и го пра­ви тоа на мно­гу ви­со­ко ни­во. Бе­ле­гот што го да­де на ма­те­ри­ја­лот од „Ма­ке­дон­ско де­вој­че 1 и 2“ е, на­ви­сти­на, уни­ка­тен, ори­ги­на­лен на­чин на из­вед­ба, кој оста­ва дла­бо­ки тра­ги во исто­ри­ја­та на ма­ке­дон­ска­та во­кал­но-ин­стру­мен­тал­на му­зи­ка.“<ref name="republika" /> ==Композиција и текст== Според Гочева, албумот покрај народен фолклор исто така се одликува со елементи од етно-[[џез]] музика.<ref name="n1" /> Критичарите исто така забележале дека елементи од [[поп-музика|поп]] и [[џез]] музиката се застапени во песните и дека се врши интернационализација на традиционалниот македонски канон.<ref name="radio" /><ref name="beckovic" /> Текстовите во песните опеваат чувства на радост, тага, љубов и копнеж. Инструментално, во песните се претежно застапени [[кларинет]]и, [[бас гитара|бас гитари]], [[труба|труби]], [[гитара|гитари]], [[виолина|виолини]], [[канон (музички инструмент)|канони]], [[саксофон]]и и [[Список на ударни музички инструменти|удиралки]].<ref name="linernotes" /> Албумот започнува со седумминутната љубовна песна „Кој да ми запее“ која ја опева тагата и тешката емотивна состојба на зрела жена која го загубила својот љубеник кој претходно постојано ѝ пеел песни додека биле заедно. Насловот на песната и стиховите „жедна сум, жедна за пој“ и „[e]х што ми беше срцето живо, ех што си имав со него живот“ ги доловуваат нејзините чувства на недостасување, потреба од љубов и жал за изгубената младост.<ref name="beckovic" /><ref name="stone" /> Новинарот Бечковиќ ја опишал како „класика во новата македонска [[чалгија]]“.<ref name="beckovic" /> Втората песна која се надоврзува на неа е „Чалгија“ која е карактеристична со своите стихови во кои е застапена [[рима]]та.<ref name="beckovic" /> „Сакам да не те сакам“ тематски зборува за неверен љубовен партнер и ја прикажува положбата на изневерениот женски протагонист. Таа му ја посветува песната за тој да дознае „кој го сакал искрено“.<ref name="beckovic" /> „Смеј ми се, смеј“ се одликува со елементи од џез музиката и класични чалгиски елементи.<ref name="radio" /><ref name="beckovic" /> „Две лири (не ни било пишано)“ опева стара љубов и претставува песна оставена во аманет од некоја баба која не дочекала да ја види свадбата на својата внука. Девојката сепак ѝ ја исполнува желбата на својата баба и со две лири нарачува песна на свадбата на нејзиниот поранешен љубеник на која таа учествува како гостинка.<ref name="beckovic" /> „Ќе пијам љубов до крај“ се одликува со весел текст, и според Бечковиќ музички е слична на игривиот ритам на жанрот [[босанова]] поради тоа што Гочева е придружена од брза труба и [[контрабас]]. Во текстот на песната, Гочева пее за „врел бакнеж што жежи“.<ref name="beckovic" /> Песната „Сон“ се одликува со бајковита атмосфера и опишува како „убавината завршува кога ќе ги отвориме очите“ и како животот е поразличен од сонот преку стиховите „Пуста остана желба невина, сон си мина и ти си замина... Не знам кој е крив, Боже дај ми здив...“.<ref name="beckovic" /> Преработките „Те видов и се заљубив“ и „Ако згрешам нека изгорам“ се одликуваат со аранжмани поразлични од оригиналните верзии поради што ритамски се вклопуваат со целосната музичката атмосфера присутна на албумот.<ref name="beckovic" /> ==Издавање во продажба== На 24 февруари 2014, шестминутен преглед на албумот, со кратки извадоци од сите негови песни бил објавен на официјалната страница на [[YouTube]] на Гочева.<ref>{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=waIsc8W2-mU|title=Karolina - Makedonsko Devojce 2 (Album Preview)|publisher=[[YouTube]]. KarolinaGocevaONAIR|date=24 февруари 2014|accessdate=19 јули 2017}}</ref> Наредниот ден, албумот бил издаден низ сите поголеми продажни места во Македонија. Покрај тоа, сите песни од „Македонско девојче 2“ исто така биле овозможени на страницата за преслушување музика на интернет [[Spotify]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://open.spotify.com/album/67kSGPrVaC3SL6PNZAafsH|title=Makedonsko devojče 2 by Karolina Gočeva|publisher=[[Spotify]]|date=2014|accessdate=11 август 2017}}</ref> а секоја песна засебно била објавена заедно со нејзиниот текст на официјалната страница на YouTube на Гочева кон крајот на февруари и почетокот на март.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/playlist?list=PLDAjxNMJ2_DK2ckbmLxcpmFuI9h_g4e1D|title=Karolina - Makedonsko devojce 2|publisher=YouTube. KarolinaGocevaONAIR|date=2014|accessdate=11 август 2017}}</ref> На 16 април 2014 година, албумот можел да се набави дигитално низ целиот свет преку музичката платформа [[iTunes Store]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.press24.mk/celiot-svet-kje-go-slusha-albumot-makedonsko-devojche-2-na-karolina|title=Целиот свет ќе го слуша албумот „Македонско девојче 2“ на Каролина|publisher=Press24|date=16 април 2014|accessdate=26 јули 2017|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813183415/http://www.press24.mk/celiot-svet-kje-go-slusha-albumot-makedonsko-devojche-2-na-karolina|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://itunes.apple.com/us/album/makedonsko-devojce-2/id851121261?l=en|title=Makedonsko Devojče 2 by Karolina Gočeva|language=англиски|publisher=[[iTunes Store]] (САД). [[Apple|Apple Music]]|accessdate=10 август 2017}}</ref> На 26 април 2015 година, албумот бил издаден во продажба низ сите земји на поранешна [[Југославија]] ([[Србија]], [[Хрватска]], [[Црна Гора]], [[Босна и Херцеговина]] и [[Словенија]]) преку хрватската издавачка куќа Далас рекордс.<ref name="exyu">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vesti.mk/read/news/5284112/2003241/karolina-se-prodava-niz-cela-eks-jugoslavija|title=Каролина се продава низ цела екс Југославија|publisher=Vesti.mk|date=26 април 2015|accessdate=26 јули 2017}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Албумот претставувал првиот проект издаден на [[македонски јазик]] низ земјите на бивша Југославија после долг временски период.<ref name="vistina" /> ==Промоција== ===Промоција во Македонија=== Од 20 до 24 февруари, Гочева одржала пет концерти во салата на [[Македонска опера и балет]] (МОБ) на коишто ги пеела песните од албумот во живо за првпат пред македонската публика. Посетителите на тие концерти биле првите кои добиле примероци од албумот заедно со купените влезници кои излегле на продажба на 9 декември 2013 година.<ref name=kajgana>{{Наведена мрежна страница|url=https://kajgana.com/karolina-kje-go-promovira-makedonsko-devojche-2-so-pet-koncerti-vo-mob|title=Каролина ќе го промовира “Македонско Девојче 2” со пет концерти во МОБ|publisher=[[Kajgana.com]]|date=3 декември 2013|accessdate=17 јули 2017|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813191944/https://kajgana.com/karolina-kje-go-promovira-makedonsko-devojche-2-so-pet-koncerti-vo-mob|url-status=dead}}</ref> Во јануари 2014, било одржано преслушување на албумот во тогаш новоотворениот скопски клуб XO на кое исто така присуствувала Гочева; целиот настан претставувал прв од таков тип во Македонија и според Гочева инспирацијата дошла од слични настани кои се одржуваат ширум светот за време на кои артистот и персоналот позади албумот заедно со група на луѓе ја преслушуваат целата финална верзија на производот.<ref name="idividi">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.idividi.com.mk/showbiz/muzika/896283/index.htm|title=Со Каролина го преслушавме „Македонско Девојче 2“: Емоции, љубов и топлина!|publisher=ИдиВиди|date=10 јануари 2014|accessdate=8 август 2017}}</ref> Во 2014 година, биле продадени 15.000 влезници за концертите на Гочева во Скопје.<ref name="svet">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.svet.rs/vesti/estrada/makedonsko-devojce-karolina-goceva-prvi-put-uzivo-u-beogradu-video|title=“Makedonsko devojče”: Karolina Gočeva prvi put uživo u Beogradu (video)|publisher=Svet.rs|language=sr|date=7 октомври 2015|accessdate=10 август 2017|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813223006/http://www.svet.rs/vesti/estrada/makedonsko-devojce-karolina-goceva-prvi-put-uzivo-u-beogradu-video|url-status=dead}}</ref> На 17 февруари 2014 година, Гочева исто така се појавила на проектот „МРТ за Најдобрите“, кој претставувал прославување на долгогодишното постоење на македонските радио и телевизија. На настанот таа настапувала со песната „Две лири (не ни било пишано)“ и била облечена во согласност со стилот застапен на албумот според [[мрежно место|мрежното место]] Fashionel.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://fashionel.mk/moda/aktuel/mrt-za-najdobrite-potvrda-za-opshto-civilizaciski-principi-i-vrednosti|title=МРТ за Најдобрите: Потврда за општо цивилизациски принципи и вредности|publisher=Fashionel|date=17 февруари 2014|accessdate=10 август 2017}}</ref> На 21 март 2014 година, [[Македонска радио-телевизија]] (МРТ) емитувала во целост еден од концертите на Гочева на кои биле испеани голем број од песните од албумот заедно со нејзините постари песни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mrt.com.mk/node/6164|title=Каролина Гочева и „Македонско девојче 2“, во петок ексклузивно на МРТ1|publisher=[[Македонска радио-телевизија]]|date=19 март 2014|accessdate=9 август 2017}}</ref> На 12 ноември, истата година, Гочева ја испеала „Кој да ми запее“ на [[Скопје Фест]] во [[Метрополис арена]]та и официјална снимка од настапот била објавена на нејзината страница на YouTube два дена подоцна.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=iGBK2RaEvw0|title=Karolina Goceva - Koj da mi zapee (live)|publisher=KarolinaGocevaONAIR. YouTube|date=14 ноември 2014|accessdate=10 август 2017}}</ref> На 13 декември 2014 година, во салата „[[Спортски центар Борис Трајковски|Борис Трајковски]]“, Гочева одржала концерт во рамките на проектот „Македонско девојче 2“, организиран од Авалон продукција.<ref>Ѓорге Стојанов, „Се радувам на секој момент, ова го чекав цел живот“, ''[[Дневник (дневен весник)|Дневник]]'', година XVIII, број 5642, понеделник, 15 декември 2014, стр. 21.</ref> На овој концерт, заедно со влезниците посетителите добивале и [[ДВД]] кое содржи снимки од настапите за време на концертите одржани во МОБ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.karolinagoceva.net/|title=Македонско девојче со Каролина|publisher=Официјална страница на Каролина Гочева. [[Авалон продукција]]|date=ноември 2014|accessdate=17 јули 2017|archive-date=2019-03-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20190328063034/http://www.karolinagoceva.net/|url-status=dead}}</ref> Летото во 2015 година, Гочева одржала мини турнеја во која ги промовирала двата албуми од проектот „Македонско девојче“. Концертите се одвивале во [[Хераклеја]] во [[Битола]] на 23 јули, [[Антички амфитеатар, Охрид|Античкиот амфитеатар]] во [[Охрид]] на 24 јули и градскиот парк во Дојран на 2 август.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://vesti.mk/read/news/5913112/2231677/istoriskiot-proekt-makedonsko-devojche-vo-istoriskite-lokaliteti-i-gradovi-herakleja-bitola-antichki-teatar-ohrid-i-gradski-park-dojran|title=Историскиот проект „Македонско девојче“ во историските локалитети и градови Хераклеја – Битола, Антички театар – Охрид и градски парк Дојран|publisher=Vesti.mk|date=7 јули 2015|accessdate=10 август 2017}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Пејачката исто така настапувала и на фестивалот [[Пиво фест]] на 15 јули 2016 година во [[Прилеп]] каде пеела песни од албумот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.radiomk.com/karolina-glavna-dzvezda-na-pivo-fest-2016/|title=Каролина главна ѕвезда на „Пиво фест 2016“|publisher=[[Radio MK]]|date=10 јуни 2016|accessdate=10 август 2017|archive-date=2016-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20160612181044/http://www.radiomk.com/karolina-glavna-dzvezda-na-pivo-fest-2016/|url-status=dead}}</ref> Гочева изјавила дека концертите на кои ги пеела песните од „Македонско девојче 2“ претставувале предизвик за неа и барале голем вокален напор поради тоа што за време на настапите во живо немало придружни вокали во позадина. Гочева исто така открила дека бенд од десет луѓе бил посебно составен за изведување на музиката од албумот во живо; се состоел од академски музичари кои ја придружуваат на сцена.<ref name="n1" /> ===Промоција во Србија=== Во 2015 година, Гочева започнала да го промовира албумот и во Србија. На 29 мај се појавила во шестата сезона на емисијата ''Вечер со Иван Ивановиќ'' ([[српски јазик|српски]]: ''[[Вече са Иваном Ивановићем]]'') каде што била почесен гостин. На емисијата настапила со песните „Кој да ми запее“ и „Смеј ми се смеј“ од албумот како и „Бегај, бегај“ која била издадена после албумот.<ref>Епизода 239. Сезона 6. ''Вече са Иваном Ивановићем''. [[Прва српска телевизија]]. 29 мај 2015</ref><ref>{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=JPsjHUru4KE|title=Karolina - Koj da mi zapee (Ivan Ivanovic Show)|publisher=KarolinaGocevaONAIR. YouTube|date=31 мај 2015|accessdate=10 август 2017}}</ref> Според рејтинг мерењата на компанијата [[Nielsen]], епизодата на која гостувала Гочева била гледана од околу милион луѓе во Србија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tvpaket.com.mk/scena/4187-31-05-2015-15-59|title=Видео - „Македонско девојче 2“ со промоција на цел Балкан|publisher=ТВ Пакет|accessdate=10 август 2017|date=31 март 2015|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813221143/http://www.tvpaket.com.mk/scena/4187-31-05-2015-15-59|url-status=dead}}</ref> На 8 јуни, Гочева се појавила на четвртата недела од втората сезона на [[балкан]]ското талент шоу ''[[X Factor Adria|Икс Фактор Адрија]]'' настапувајќи со „Кој да ми запее“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://xfactor.prva.rs/vesti/729/sasa-kovacevic-i-karolina-specijalni-muzicki-gosti-x-faktora.html|title=Saša Kovačević i Karolina specijalni muzički gosti X Faktora!|publisher=[[X Factor Adria]]|date=8 август 2015|accessdate=10 август 2017|language=sr|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813183307/http://xfactor.prva.rs/vesti/729/sasa-kovacevic-i-karolina-specijalni-muzicki-gosti-x-faktora.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stylist.mk/barometar-karolina-goceva-na-x-factor/|title=Каролина Гочева блесна во црвен фустан на X Factor Adria|publisher=Stylist.mk|date=10 јуни 2015|accessdate=10 август 2017}}</ref> На 11 јули настапувала на [[Егзит (фестивал)|Егзит фестивалот]] во [[Нови Сад]] со песни од „Македонско девојче 1“ и „Македонско девојче 2“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.idividi.com.mk/showbiz/muzika/999561/index.html|title=Каролина со „Македонско девојче“ на EXIT фестивалот|publisher=ИдиВиди|date=21 мај 2015|accessdate=10 август 2017}}</ref> На почетокот на ноември, Гочева се појавила на вестите на N1 и на емисијата ''Добро утро - Јована и Срѓан'' (српски: ''Dobro Jutro - Jovana & Srdjan'') на [[Радио Телевизија Пинк]] каде што зборувала за албумот и за претстојниот концерт во [[Белград]].<ref name="dj" /> На 7 ноември одржала концерт во салата „Коларац“ во [[Белград]] каде што преку концерт за првпат ѝ ги претставила песните од двата албуми во живо на српската публика.<ref name="n1">{{Наведена мрежна страница|url=http://rs.n1info.com/a102543/Showbiz/Showbiz/Etno-dzez-Karoline-Goceve-u-Kolarcu-Makedonsko-devojce-2.html|title=Etno džez Karoline Gočeve u Kolarcu|publisher=N1 Beograd|date=22 октомври 2015|language=sr|accessdate=9 август 2017|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813222105/http://rs.n1info.com/a102543/Showbiz/Showbiz/Etno-dzez-Karoline-Goceve-u-Kolarcu-Makedonsko-devojce-2.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kurir.rs/stars/1961445/karolina-goceva-peva-izvorne-pesme|title=Karolina Gočeva peva izvorne pesme|publisher=[[Курир]]|date=4 октомври 2015|first=Љ.|last=Р|accessdate=9 август 2017|language=sr}}</ref> Гочева била придружена од Николче Мицевски на [[клавијатури]] и [[хармоника]], Благојче Трајковски на [[кларинет]], Благоја Антовски на [[тапан]]и, Зоран Костадиновски и Владимир Чадиковски на [[гитара]], Владимир Крстев на [[виолина]], Мартин Јосифовски на [[бас гитара]] и Џамбо Агушев како специјален гостин настапувал на [[труба]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mkd.mk/zabava/domashna/karolina-koncertno-kje-go-pretstavi-makedonsko-devojche-vo-belgrad|title=Каролина концертно ќе го претстави „Македонско девојче“ во Белград|publisher=MKD.mk|date=5 ноември 2015|accessdate=10 август 2017|archive-date=2019-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20190128030351/https://www.mkd.mk/zabava/domashna/karolina-koncertno-kje-go-pretstavi-makedonsko-devojche-vo-belgrad|url-status=dead}}</ref> На 14 февруари 2017 година, настапот на Гочева на српската емисија ''Три бои на звукот'' (српски: ''[[Три боје звука]]'') бил емитуван на [[Радиотелевизија Србија]]; Гочева настапувала со три песни од албумот, имено „Кој да ми запее“, „Смеј ми се смеј“ и „Ќе пијам љубов до крај“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rts.rs/page/tv/sr/story/21/rts-2/2625014/tri-boje-zvuka.html|title=Tri boje zvuka|publisher=[[Радиотелевизија Србија]]|language=sr|date=14 февруари 2017|accessdate=10 август 2017}}</ref><ref>Песни со кои Гочева настапила во живо на српската ТВ емисија ''[[Три боје звука]]'': *{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=M3BaAP4f46I|title=Karolina Gočeva - Koj da mi zapee / Tri boje zvuka|publisher=RTS Tri boje zvuka - Zvanični kanal. YouTube|date=14 февруари 2017|accessdate=10 август 2017}} *{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=iuS4lsGviq8|title=Karolina Gočeva - Smej mi se smej / Tri boje zvuka|publisher=RTS Tri boje zvuka - Zvanični kanal. YouTube|date=14 февруари 2017|accessdate=10 август 2017}} *{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=iuS4lsGviq8|title=Karolina Gočeva - Ke pijam ljubov do kraj / Tri boje zvuka|publisher=RTS Tri boje zvuka - Zvanični kanal. YouTube|date=14 февруари 2017|accessdate=10 август 2017}}</ref> На 26 јуни 2015 година пејачката исто така го промовирала албумот во [[Бугарија]], настапувајќи на првата вечер на „Балкан боеми фестивал“ во [[Банско]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://reporter.mk/nashi-faci/video-karolina-gocheva-na-festival-vo-b/|title=(ВИДЕО) Каролина Гочева на фестивал во Бугарија ќе ја пее „Македонско девојче“|date=15 јуни 2015|accessdate=10 август 2017|publisher=Reporter.mk}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ===Синглови=== Песната „Чалгиска“ била издадена како првиот [[сингл (музика)|сингл]] од албумот. За првпат била објавена на 6 декември 2013 на официјалната [[Facebook]] страница на пејачката како и на таа на нејзината издавачка куќа [[Авалон продукција]].<ref name=kajgana /> „Две лири (не ни било пишано)“ исто така била издадена како сингл во Македонија, а била за првпат претставена на 13 јануари 2014 година.<ref name="radio" /><ref name="liri">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vesti.mk/read/news/388342/133990/slushnete-ja-novata-pesna-na-karolina|title=Слушнете ја новата песна на Каролина|publisher=Vesti.mk|date=14 јануари 2014|accessdate=8 август 2017}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Видеото со текстот на песната важи за најгледаното од албумот, а воедно и каналот на Гочева на YouTube со преку 4 милиони прегледи во 2017 година.<ref>{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=aZrgLaf_7E4|title=Karolina Goceva - Dve Liri (Official Lyrics Video)|publisher=KarolinaGocevaONAIR. YouTube|date=13 јануари 2014|accessdate=11 август 2017}}</ref> Песната „Кој да ми запее“ исто така била издадена како сингл во април 2015 година кога била доставена низ различни радио станици во Македонија и земјите низ бивша Југославија.<ref name="exyu" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.plusinfo.com.mk/vest/24006/dalas-rekords-go-objavi-makeodnsko-devojce-2-na-karolina-goceva|title=Хрватски „Далас рекордс“ го објави „Македонско девојче 2“ на Каролина Гочева|publisher=[[Плусинфо]]|first=Б.|last=В.|date=29 април 2015|accessdate=26 јули 2017|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813181912/http://www.plusinfo.com.mk/vest/24006/dalas-rekords-go-objavi-makeodnsko-devojce-2-na-karolina-goceva|url-status=dead}}</ref> Во октомври 2016 година, англиската пејачка [[Џос Стоун]] го контактирала персоналот на Авалон продукција, барајќи од нив да ја отпее „Кој да ми запее“ заедно со Гочева во парк во Скопје. Настапот произлегол од серија видеа кои Стоун ги снимала во тој период во земји во кои имала концерт како дел од нејзината турнеја насловена Total World Tour. Пред посетувањето на државите, на YouTube, пејачката барала која музика е карактеристична и актуелна во земјата во која оди да настапува и ги контактирала артистите кои ја изведуваат, избирајќи ја притоа песната која нејзе најмногу ѝ се допаѓа. Во Скопје, Стоун пристигнала подготвена, со научен текст и мелодија од „Кој да ми запее“ и при настапот импровизирала со цел да придонесе со свој специфичен звук.<ref name="fashionel">{{Наведена мрежна страница|url=http://fashionel.mk/intervju/ne-mozhevme-da-napravime-podobar-album-od-makedonsko-devojche-2|title=Не можевме да направиме подобар албум од „Македонско девојче 2“|publisher=Fashionel|date=6 јуни 2017|accessdate=8 август 2017|first=Александра|last=Маневска}}</ref> Професионална видео снимка од настапот била објавена на официјалните профили на YouTube на Стоун и Каролина на 18 октомври 2016 година. На почетокот на видеото, Гочева ѝ објаснува на Стоун за што се зборува во песната, а потоа двете заедно ја пеат придружени од музичари кои ја свират во живо.<ref name="stone">{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=kyiclbo9wSk|title=Karolina Gocheva ft. Joss Stone - Macedonia|publisher=JossStoneOfficial. YouTube|date=18 октомври 2016|accessdate=9 август 2017}}</ref><ref>{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=4WT35-hwrbo|title=Karolina & Joss Stone - Koj da mi zapee (live)|publisher=KarolinaGocevaONAIR. YouTube|date=18 октомври 2016|accessdate=9 август 2017}}</ref> ==Прием== {{Quote box|width=25em|align=left|quote=„За крај – и по првото, и по шестото слушање на овој вонсериски добар албум, кој беше мојата спојка со Каролина за Божик, го имам истото чувство. Никој одамна подобро не ја опеал тагата, како што таа е опеана во овие 50-ина минути. Македонскиот одговор на планетарниот бестселер „[[Buena Vista Social Club]]“. На едно место љубов и тага, копнежи и страсти, ритми и болка. Повеќе солзи отколку смеа... Различни стилови, сплотени во единствената македонска чалгија. Турлитава од различни музички бои и жанрови. За свирачите – капата долу. Аферим! За гласот на Каролина да не правиме муабет. За нејзината емоција во секој збор, уште помалку...“|source=— Бечковиќ во својата рецензија на „Македонско девојче 2“.<ref name="beckovic" />}} Пред издавањето, албумот бил доставен до музичкиот критичар Иван Бечковиќ кој имал можност да го ислуша во целост и да напише официјална рецензија за мрежното место [[Македонска Музичка Мрежа]]. Според него, албумот претставувал логичен чекор по успехот на „Македонско девојче 1“ и додал дека „повторно ја имаме совршената комбинација - градска музика отпеана на волшебен начин од една градска девојка“.<ref name="beckovic"/> Тој забележал дека текстовите на песните се толку реални што оставаат впечаток како да се нечии вистински искуства во минатото, притоа забележувајќи ја желбата на Гочева со албумот да остави нешто што ќе остане подолго да трае и „ослонувајќи се на своите внатрешни инстинкти и потреби, својата сила и духовност ги крева на едно повисоко ниво“.<ref name="beckovic">Бечковиќ, Иван. Македонска Музичка Мрежа. Ексклузивно: Прва официјална рецензија на комплетниот албум „Македонско девојче 2“ од Каролина. 9 јануари 2014.</ref> Бечковиќ исто така смета дека уникатноста на албумот е во различните музички елементи коишто го карактеризираат притоа издвојувајќи го од класичната македонска чалгија. Тој ја завршил својата рецензија заклучувајќи дека на самиот почеток на 2014, македонската музика го добила албумот на годината.<ref name="beckovic"/> Во својата статија објавена во [[Радио Слободна Европа]], новинарот Љупчо Јолевски го нарекол албумот „магичен и повеќеслоен... [о]стварување кое ја има инстантната допадливост, но кое го откривате со секое идно преслушување“.<ref name="radio">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/25268259.html|title=Каролина - „Македонско девојче 2“|publisher=[[Радио Слободна Европа]]|first=Љупчо|last=Јолевски|date=18 февруари 2014|accessdate=8 август 2017}}</ref> Јолевски исто така го пофалил тимот кој стои зад аранжманот и инструментацијата за своите напори да го дадат најдоброто од себе во песните кои ги изведуваат. Го опишал звукот на албумот како составен од мешавина на македонскиот фолклор со „океанот на звуци во глобални рамки“.<ref name="radio" /> Според Јолевски, „,Македонско девојче 2' се воздига до прекрасна колекција од песни која и се противи на сета грдотија од ритми и припрости стихови која катадневно не заплиснува.“<ref name="radio" /> На крајот од неговата статија, Јолевски заклучува дека Гочева го достигнала својот музички зенит и најсветлата точка во својата кариера преку албумот кој го опишува како „битолски албум“ кој „ги донесува звуците и обичаите на [[Стара битолска чаршија|битолската чаршија]], на градот кој некако и во ововремиево им одолева на турбо-атаците од сите страни“.<ref name="radio" /> Според Авалон продукција, „Македонско девојче 2“ бил најпродаваниот албум во 2014 година во Македонија.<ref name="vistina">{{Наведена мрежна страница|url=http://vistina.mk/?p=152862|title=АВАЛОН ПРОДУКЦИЈА: За Каролина, нејзините рекорди и за по нешто друго…|publisher=Vistina.mk|date=22 декември 2014|accessdate=10 август 2017|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813221444/http://vistina.mk/?p=152862|url-status=dead}}</ref> Песните од албумот исто така биле добро прифатени од страна на посетителите на концертите на пејачката во Македонија и Србија и претставувале едни од омилените на публиката.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.telegraf.rs/jetset/1845599-dvosatno-uzivanje-uz-makedonsko-devojce-karolina-ispunila-srca-na-kolarcu-foto-video|title=DVOSATNO UŽIVANJE UZ MAKEDONSKO DEVOJČE: Karolina ispunila srca na Kolarcu! (FOTO) (VIDEO)|publisher=Telegraf|language=sr|date=9 ноември 2015|accessdate=12 август 2017|first=Милан|last=Ќунковиќ}}</ref> За време на интервју со српскиот медиум N1, Гочева изјавила дека сите песни станале евергрини во Македонија. Кога ја прашале дали за идните проекти ќе продолжи да снима поп-музика како претходно или изворна македонска музика како таа со проектот „Македонско девојче“, Гочева изјавила дека „не постои причина поради која не би направила уште еден ваков проект“.<ref name="n1" /> ==Список на песни== {{Track listing | writing_credits = yes | total_length = 48:25 | title1 = Кој да ми запее | writer1 = Весна Малинова | length1 = 7:06 | title2 = Чалгиска | writer2 = Валентин Соклевски | length2 = 4:05 | title3 = Вези, вези | writer3 = Валентин Соклевски | length3 = 4:27 | title4 = Сакам да не те сакам | writer4 = Валентин Соклевски | length4 = 4:38 | title5 = Смеј ми се смеј | writer5 = Весна Малинова | length5 = 3:59 | title6 = Две лири (не ни било пишано) | writer6 = Валентин Соклевски | length6 = 4:29 | title7 = Ќе пијам љубов до крај | writer7 = Валентин Соклевски | length7 = 4:38 | title8 = Сон | writer8 = Валентин Соклевски | length8 = 4:36 | title9 = Те видов и се заљубив | writer9 = [[Атина Апостолова]]{{ref|a|[a]}} | length9 = 5:28 | title10 = Ако згрешам нека изгорам | writer10 = [[Миле Барбаровски]], [[Георги Барбаровски]]{{ref|b|[b]}} | length10 = 5:09 }} ;Забелешки *Никола Мицевски се погрижил за музиката и аранжманот на сите песни од албумот. *Дејан Момировски служи како [[Музички продуцент|продуцент]] на сите песни од албумот. ;Фусноти *^{{{note|a|[a]}}}За песната „Те видов и се заљубив“ нема податоци за текстописци поради тоа што се работи за [[народна песна]].<ref name=linernotes /> *^{{{note|b|[b]}}}„Ако згрешам нека изгорам“ е преработка на песна оригинално испеана од починатиот музичар Пепи Бафтировски и е испеана во негова чест.<ref name=linernotes /> ==Кредити== Извори: Радио Слободна Европа<ref name="radio" /> и самиот албум.<ref name=linernotes>„Македонско девојче 2“ (кредити во албумот). [[Каролина Гочева]]. [[Авалон продукција]]. 2014.</ref> {{div col||30em}} *Никола Мицевски - [[композитор]] *Валентин Соклевски - композитор *Весна Малинова - композитор *Благоје Трајковски - [[кларинет]]ист *Оливер Јосифовски - [[Бас-гитара|басист]] *Џамбо Агушев - [[трубач]] *Зоран Костадиновски - [[гитара|гитарист]] *Влатко Крстев - [[виолина|виолинист]] *Бошко Мангаровски - [[канон (музички инструмент)|канон]] *Стефан Тасевски - [[саксофонист]] *Стефан Тасевски - [[Список на ударни музички инструменти|удиралки]] *Благоја Антовски - удиралки *Зоран Ристевски - удиралки *Гоце Узунски - удиралки {{div col end}} ==Наводи== {{наводи|3}} ==Надворешни врски== *[https://www.youtube.com/playlist?list=PLDAjxNMJ2_DK2ckbmLxcpmFuI9h_g4e1D Плејлиста на каналот на YouTube на Каролина] каде што можат да се најдат целосните песни од албумот {{Каролина Гочева}} {{избрана}} [[Категорија:Албуми од 2014 година]] [[Категорија:Албуми на Каролина Гочева]] 19cbwk41dhoenxg9nijcnrwbd7h9l18 0 1179827 5379078 5068363 2025-06-11T20:17:10Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379078 wikitext text/x-wiki '''Кралска банка на Шкотска''' ([[англиски]]: ''Royal Bank of Scotland'', ''RBS'') е британска [[банка]], членка на „Royal Bank of Scotland Group“, заедно со „NatWest“ и „Ulster Bank“. Седиштето на банката е во [[Единбург]], [[Шкотска]], но таа има мрежа од околу 700 филијали, главно во [[Шкотска]], иако постојат експозитури во многу поголеми градови низ [[Англија]] и [[Велс]]. Исто така, банката дејствува во [[Лондон]], [[Амстердам]], [[Франкфурт]], [[Сингапур]], [[Хонгконг]], [[Обединетите Арапски Емирати]] итн.<ref>[http://www.rbs.com/about/worldwide-locations.html Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016)]{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==Историја== „Royal Bank of Scotland“ е основана во [[Единбург]] во [[1727]] година, но таа настанала преку процес на спојување и преземање на стотици банки во минатото.<ref name="rbs.com">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rbs.com/about/our-history.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-08-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170816145036/http://www.rbs.com/about/our-history.html |url-status=dead }}</ref> Така, неколку од брендовите на „Royal Bank of Scotland“ се уште постари и се формирани од страна на златарите во [[Лондон]], кои биле првите банкари во [[Велика Британија]]. Меѓу нив се: „Child and Co.“, најстарото активно име во британското банкарство, со потекло од [[1640]] година; „Coutts“, најпознатата приватна банка, основана во [[1692]] година; „Drummonds“, основана во [[1712]] година.<ref name="rbs.com"/> Во 1727 година, [[крал]]от [[Џорџ I]] издал повелба за воспоставување на „Royal Bank of Scotland“. Во тоа време, Шкотска веќе имала една банка – „Bank of Scotland“, така што по создавањето на „Royal Bank of Scotland“ настапило големо соперништво меѓу нив. Во серија на финансиските престрелки, познати како „note wars“ секоја од нив се обидела да нанесе фатален удар на својот противник и да ја банкротира, но ниту една банка не успеала во тоа, така што двете банки го прифатиле присуството на конкуренцијата.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1700-1740.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-06-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170627065412/http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1700-1740.html |url-status=dead }}</ref> До [[1783]] година, „Royal Bank of Scotland“ тргувала само од [[Единбург]], но истата година ја отворила својата прва филијала во [[Глазгов]]. Во рок од две децении, филијалата во Глазгов веќе била поразвиена отколку таа со седиште во Единбург.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1780-1820.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601082455/http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1780-1820.html |url-status=dead }}</ref> Во [[1864]] година, „Royal Bank of Scotland“ го направила своето прво преземање на друга банка, купувајќи ја „Dundee Banking Co.“ Една деценија подоцна, таа го направила својот прв чекор кон Лондон, со отворање на својата прва канцеларија во [[1874]] година. До [[1890]] година, „Royal Bank of Scotland“ имала 134 филијали низ Шкотска.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1860-1890.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601071720/http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1860-1890.html |url-status=dead }}</ref> Во [[1939]] година, таа ја купила познатата лондонска трговска банка „Glyn, Mills and Co.“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1920-1950.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601093424/http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1920-1950.html |url-status=dead }}</ref> Во доцните [[1950]]-ти и [[1960]]-ти години банката вовела повеќе нови услуги: започнала да работи со личните заеми, а била воведена и раната форма на [[банкомат]]и. Исто така, банката го формирала и своето прво странско претставништво (во [[Њујорк]]), отворено во [[1960]] година. Во [[1969]] година, „Royal Bank of Scotland“ се споила со „Националната комерцијална банка на Шкотска“, а во [[1972]] година таа станала првата британска [[Клиринг|клириншка]] банка.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1950-1980.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601082838/http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1950-1980.html |url-status=dead }}</ref> Во [[1985]] година, „Williams and Glyn’s Bank“, се споила со „Royal Bank of Scotland“, а истата година „Royal Bank of Scotland“ започнала директна линија во [[осигурување]]то на моторните возила, која постигна голем успех во Велика Британија благодарение на рекламите со црвен [[телефон]] на тркала. Во почетокот на [[1990]]-тите години корпоративната структура на „Royal Bank of Scotland“ била подложена на голема ре[[организација]]. Во [[1993]] година, таа ја купила приватната банка „Adam and Company“ со седиште во [[Единбург]]; во [[1994]] година го лансирала [[телефон]]ското банкарство, а во [[1997]] година банката го лансирала британскиот прв [[интернет]] банкарски систем. Во [[2000]] година, „Royal Bank of Scotland“ го објавила купувањето на National Westminster Bank“, во зделка вредна 21 милијарда [[Фунта|фунти]] – во тоа време најголемото преземање во британската банкарска историја. Во [[2007]] година, „Royal Bank of Scotland“ била дел од конзорциумот со холандската банка „ABN AMRO“, но малку подоцна, банката била тешко погодена од [[Финансиска криза 2007-2010 година|Глобалната финансиска криза]] и како последица на тоа била [[Национализиција|национализирана]] во [[2008]] година.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1980-date.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-06-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601080148/http://heritagearchives.rbs.com/introduction-to-our-history/1980-date.html |url-status=dead }}</ref> ==Организација и менаџмент== „RBS“ е управувана од страна на одбори и комисии. Одборот е главниот орган за донесувањето одлуки на банката и тој има целосна одговорност за водење и контрола на компанијата.<ref>[http://www.rbs.com/about/board-and-governance.html Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016)]</ref> „RBS“ дала поддршка на препораките на Извештајот на лордот Дејвис (Lord Davies’ Report) во поглед на застапеноста на жените во раководните тимови и ја исполнила целта од 25% застапеност на жените во раководните органи.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rbs.com/about/board-and-governance/board-diversity-statement.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170304040417/http://www.rbs.com/about/board-and-governance/board-diversity-statement.html |url-status=dead }}</ref> Основната цел на „Royal Bank of Scotland“ е едноставна – да им служи на клиентите. Во рамките на банката, вработените работат најдобро како еден тим, а преземените ризици се сфаќаат многу сериозно. Кодексот на однесување го пропишува однесувањето кое се очекува од вработените во нивната секојдневна работа.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rbs.com/about/our-values.html |title=Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170722010418/http://www.rbs.com/about/our-values.html |url-status=dead }}</ref> За да ја обезбеди водечката положба во Велика Британија и [[Ирска]], „RBS“ значително го намалила износот на [[Нефункционален кредит|нефункционални кредити]], а поставила цел до [[2019]] година 85% од средствата да бидат наменети за комерцијално банкарство.<ref>[http://investors.rbs.com/about-us-rbs-journey.aspx Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016)]</ref> ==Финансиски извештаи и показатели == „РБС“ објавила загуба од 1.979 милиони фунти во 2015 година, што претставувало намалување во споредба со загубата од 3.470 милиони фунти во 2014 година. Притоа, [[Актива пондерирана за ризикот|активата пондерирана за ризикот]] се намалила за 32%, или 113 милијарди фунти. Оперативниот [[профит]] во 2015 година изнесувал 4.405 милиони фунти, во споредба со 6.056 милиони фунти во 2014 година. Другите позначајни финансиски показатели на банката во 2015 година изнесувале:<ref>[http://investors.rbs.com/~/media/Files/R/RBS-IR/results-center/annual-report-2015.pdf Royal Bank of Scotland, официјално мрежно место (пристапено на 25.9.2016)]</ref> * 1.979 милиони фунти загуба на обични акции * 4.405 милиони фунти оперативна добивка пред оданочување * 2.703 милиони фунти загуба пред оданочување * 15,5 % - стапка на акционерскиот [[капитал]] од нивото 1 * 89% - однос меѓу [[кредит]]ите и [[депозит]]ите * 156 милијарди фунти – [[Ликвидност|ликвидносно]] портфолио * 5,6 % - стапка на [[левериџ]] * 2,12% - [[нето-каматна маржа]] '''Биланс на успехот на „Кралска банка на Шкотска“, 2011-2015 (во милиони фунти)'''<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.hl.co.uk/shares/shares-search-results/r/royal-bank-of-scotland-group-plc-ord-gbp1/financial-statements-and-reports |title=www.hl.co.uk (пристапено на 25.9.2016) |accessdate=2017-08-17 |archive-date=2017-08-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170805072501/http://www.hl.co.uk/shares/shares-search-results/r/royal-bank-of-scotland-group-plc-ord-gbp1/financial-statements-and-reports |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |- ! Ставка !! 2011 !! 2012 !! 2013 !! 2014 !! 2015 |- | Приходи || 28.937 || 17.941 || 19.757 || 15.150 || 12.923 |- | Добивка (загуба) пред оданочување || (766) || (5.277) || (8.243) || 2.643 || (2.703) |- | Добивка (загуба) за периодот || (1.969) || (5.890) || (8.477) || (2.711) || (1.185) |} '''Консолидиран биланс на добивката на „Кралска банка на Шкотска“, 31.12.2015 (во милиони фунти)'''<ref>[http://investors.rbs.com/~/media/Files/R/RBS-IR/results-center/annual-report-2015.pdf www.investors.rbs.com (пристапено на 25.9.2016)]</ref> {| class="wikitable" |- ! Ставка !! 2015 !! 2014 |- | Средства || || |- | Парични средства кај централни банки || 79.404 || 74.872 |- | Заеми и аванси дадени на банки || 30.646 || 43.735 |- | Заеми и аванси дадени на клиенти || 333.892 || 378.238 |- | Должнички хартии од вредност за репо-трансакции || 20.224 || 23.048 |- | Други должнички хартии од вредност || 61.873 || 63.601 |- | Должнички хартии од вредност || 82.097 || 86.649 |- | Акции || 1.361 || 5.635 |- | Салда за порамнување || 4.116 || 4.667 |- | Деривати || 262.514 || 353.590 |- | Нематеријални средства || 6.537 || 7.781 |- | Земјиште, згради и опрема || 4.482 || 6.167 |- | Одложени даноци || 2.631 || 1.911 |- | Аванси и активни временски разграничувања || 4.242 || 5.763 |- | Други средства || 3.486 || 82.011 |- | Вкупни средства || 815.408 || 1.051.019 |- | Обврски || || |- | Депозити од банки || 38.296 || 60.665 |- | Сметки на клиенти || 370.298 || 391.639 |- | Издадени должнички хартии од вредност || 31.150 || 50.280 |- | Салда за порамнување || 3.390 || 4.503 |- | Куси позиции || 20.809 || 23.029 |- | Деривати || 254.705 || 349.805 |- | Резервазии и пасивни временски разграничувања || 15.115 || 13.346 |- | Обврски за пензии || 3.789 || 4.318 |- | Одложени даноци || 882 || 500 |- | Субординирани обврски || 19.847 || 22.905 |- | Други обврски || 2.980 || 71.320 |- | Вкупни обврски || 761.261 || 992.310 |- | Вкупен капитал || 54.147 || 58.709 |- | Вкупни обврски и капитал || 815.408 || 1.051.019 |} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Банки во Обединетото Кралство]] [[Категорија:Економија на Обединетото Кралство]] nv2oe4sy8t5h3kwgrkdp065s29y4667 0 1184768 5379092 5017859 2025-06-11T20:38:43Z Carshalton 30527 5379092 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Давиде Ѕапакоста | image = [[File:Davide Zappacosta 2019.jpg|200px|]] | fullname = | birth_date = {{birth date and age|1992|6|11|df=y}} | birth_place = [[Сора, Лацио|Сора]], [[Италија]] | nationality = {{flagsport|ITA}} [[Италија]] | height = {{height|m=1.82}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://torinofc.it/prima-squadra/2016-2017/Difensori/zappacosta-davide|title=Davide Zappacosta|access-date=6 September 2017|publisher=Torino F.C.|language=it}}</ref> | position = [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|одбрана]] | currentclub = {{Fb team Atalanta}} | clubnumber = 77 | youthyears1 = 1998–2008 | youthclubs1 = [[ФК Сора|Сора]] | youthyears2 = 2008–2010 | youthclubs2 = {{симбол2|Bisection vertical White HEX-FF0000.svg}} [[ФК Исола Лири|Исола Лири]] | years1 = 2010–2011 | clubs1 = {{симбол2|Bisection vertical White HEX-FF0000.svg}} [[ФК Исола Лири|Исола Лири]] | caps1 = 14 | goals1 = 1 | years2 = 2011–2012 | clubs2 = {{Fb team Atalanta}} | caps2 = 0 | goals2 = 0 | years3 = 2011–2014 | clubs3 = {{Fb team Avelino}} | caps3 = 83 | goals3 = 3 | years4 = 2014–2015 | clubs4 = {{Fb team Atalanta}} | caps4 = 29 | goals4 = 3 | years5 = 2015–2017 | clubs5 = {{Fb team Torino}} | caps5 = 56 | goals5 = 2 | years6 = 2017–2021 | clubs6 = {{Fb team Chelsea}} | caps6 = 26 | goals6 = 1 | years7 = 2019–2020 | clubs7 = →{{Fb team Roma}} | caps7 = 9 | goals7 = 0 | years8 = 2020–2021 | clubs8 = →{{Fb team Genoa}} | caps8 = 25 | goals8 = 4 | years9 = 2021– | clubs9 = {{Fb team Atalanta}} | caps9 = 21 | goals9 = 1 | nationalyears1 = 2013–2015 | nationalteam1 = {{flagsport|ITA}} [[Фудбалска репрезентација на Италија под 21 година|Италија 21]] | nationalcaps1 = 17 | nationalgoals1 = 0 | nationalyears2 = 2016– | nationalteam2 = {{flagsport|ITA}} [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]] | nationalcaps2 = 9 | nationalgoals2 = 0 | club-update = 22:23, 29 November 2017 (UTC) | nationalteam-update = 20:12, 29 November 2017 (UTC) }} '''Давиде Ѕапакоста''' (роден на 11 јуни 1992 година, во [[Сора]]) — [[италија]]нски [[фудбалер]], {{Football/DF/player}} на [[ФК Аталанта|Аталанта]] и на [[Фудбалска репрезентација на Италија|италијанската репрезентација]]. == Наводи == {{наводи}} {{Состав на Италија на ЕП фудбал под 21 година 2015}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Ѕапакоста, Давиде}} [[Категорија:Италијански фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Торино]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Рома]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Џенова]] [[Категорија:Родени во 1992 година]] j5memsqpuptrsdrwi5h8euqru4g4pps 0 1189571 5379124 5077073 2025-06-12T01:20:14Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379124 wikitext text/x-wiki '''Лавор''' ([[Латински јазик|лат.]] Laurus nobilis L.) — [[Зимзелено растение|зимзелено дрво]] или [[грмушка]] од истоименото [[Лавори|семејството Лавори]] (Lauraceae).<ref>{{ДРМЈ|Лавор}}</ref><ref name="hrvenc">{{Наведена мрежна страница|title=lovor|url=http://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=37263|work=Hrvatska enciklopedija|publisher=Leksikografski zavod Miroslav Krleža|accessdate=9 април 2016}}</ref> Латинското име на видот потекнува од зборот laurus — победа, славење и nobilis - благороден, познат.<ref name="latinski-recnik">{{Наведена мрежна страница|title=Latinsko - srpski rečnik|url=http://onlinerecnik.com/recnik/latinski/srpski/|work=OnlineRecnik.com|accessdate=9 април 2016}}</ref> Во нашата нација, лаворот е познат под имињата лобер (од германскиот збор Lorbeer), дворник, зеленика, ловорика, јаворика, лорбек. И други европски јазици за коренот на лаворот го имаат латинското име на растението: [[Англиски јазик|англиски]] — Bay laurel, [[Француски јазик|француски]] — Laurier, [[Шпански јазик|шпански]] — laurel, lauro, [[Италијански јазик|италијански]] — Alloro, [[Руски јазик|руски]] — благородный. И лисјата и плодовите на лаворот одамна се користат во народната медицина, во кулинарски зачин и во хортикултурата како дрво или како формална форма на жива ограда.<ref name="mediteranka">{{Наведена мрежна страница|title=Lovor|url=http://www.mediteranka.com/index.php/hr/component/k2/item/88-lovor|work=mediteranka.com|publisher=Mediteranka|accessdate=10 април 2016}}</ref> Во античката доба исто така било ценето и светото дрво. Лаворовите гранчиња биле знак на најголема слава и чест, така што во Стариот Рим, како симбол на триумф, овечуваните победници во војните, познати поети и други познати личности. Од зборот „лавор“, бил создаден зборот лауреат. Во [[Стара Грција]] и во [[Римско Царство|Рим]], лауреат претставувало поет со лауреален венец, а денес се користи за писател или уметник награден со најголема награда == Распространетост == Според некои мислења, татковината на лаворот е [[Мала Азија]], од каде се шири низ [[Средоземјето]].<ref name="NastavniZavod">{{Наведена мрежна страница|first=Borislav|last=Ostojić|title=LOVOR (Laurus nobilis L.)|url=http://www.zzjzpgz.hr/nzl/37/bilje.htm|work=http://www.zzjzpgz.hr|publisher=Nastavni Zavod za javno zdravstvo Primorsko-goranske županije|accessdate=9 април 2016}}</ref> Во [[Британија (остров)|Британија]], таа била одгледувана уште во 16 век, но поради поладна клима достигнала половина од висината на природните живеалишта. == Изглед == Лаворот е ниско дрво, ретка грмушка, која во природните живеалишта може да прерасне во висина од 15 метри, а стеблото може да биде до 60 см. Кај постарите примероци, гранките се насочени нагоре.<ref name="vukicevic">{{Наведена книга|last=Вукићевић|first=Емилија|authorlink=|title=Декоративна дендрологија|publisher=Привредно финансијски водич|series=|volume=781|edition=2|date=2005|location=Београд|pages=197|language=|url=|doi=|id=|isbn=|mr=|zbl=|jfm=}}</ref> Лисјата се зимзелени, голи, округли, долги и зашилени, на кратка дршка. Тие се долги 8-12 см и широки 3-5 см. Работ на листот е брановиден и малку свиткан. Лицето на листот е мазно, сјајно, зелено-кафеаво по боја, а грбот е со бледа боја без сјајна. Од задната страна се издвојува централниот нерв што се истакнува кај 6-8 силни странични нерви. Тие се мирисна кога се нанесуваат и ароматични вкусови. [[Податотека:Laurus nobilis (3).JPG|мини|Лавор во природно живеалиште на Медитеранот]] Рстенијата се двојни, а цветовите се жолтеникави, собрани во мали цутови. Цвета во пролет, од [[март]] до [[мај]]. Плодот е црно-сина коска, долга 15 мм и широка од 1-11 мм. Перикарпот е крт и лесно се крши при најмал притисок. Плодот е со карактеристичен мирис, особено кога ќе се смачка<ref name="tucakov" />. Се размножува со семиња, резенки. == Услови за живеалиште == Лаворот расте на висина до 400 метри надморска височина, во области каде просечната годишна температура е 10 до 16&nbsp;°C, а просечните врнежи во вегетацискиот период се 50 до 100&nbsp;mm.<ref name="derma">{{Наведена мрежна страница|title=Lovor (Laurus nobilis L.)|url=http://www.derma.hr/index.php/hr/korisno/enciklopedija-zacina/49-lovor-laurus-nobilis-l|work=www.derma.hr|accessdate=10 април 2016|archive-date=2016-05-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20160508094548/http://www.derma.hr/index.php/hr/korisno/enciklopedija-zacina/49-lovor-laurus-nobilis-l|url-status=dead}}</ref> Успева на секоја земја со умерена плодност. Подобро поднесува умерено влажна почва, иако работи добро на сува и плодна почва. Најдобро успева на сончеви позиции, но не му смета ни полусенка. Тој е доста отпорен на ветерот, но не толерира екстремна изложеност на приморски, како и суви и ладни ветрови. Освен [[Средоземна клима|средоземна]] поднесува и [[субсредоземна клима,]] но потоа бара заштита во текот на зимата. Отпорен е на ниски температури до -5&nbsp;°C, со повремени падови до -15&nbsp;°C Таквите ниски температури можат да предизвикаат распаѓање на лисјата, но билката обично се обновува на крајот на пролетта до летото. == Употреба == Лаворското дрво е тешко, со жолто-бело во боја со слаб сив или кафеав тон. На надолжниот дел е одлично и миризливо. Се употребува во градежништвото, во индустријата, за производство на дрвена галантерија, лозови насади, итн. Лаворовите листови содржат 1-3 % есенцијално масло, од кои главните состојки се пин и цинеол, а во прилог на есенцијално масло и горчлива материја и танин. Најчесто се користи како зачин. Вкусови се многу ароматични, малку лути и горчливи. [[Есенцијално масло|Есенцијалното масло]] од лисја се користи во индустријата за [[парфем]]и. Расте само или се одгледува, а најголеми производители денес се [[Италија]], [[Грција]] и [[Шпанија]].<ref name="derma2" /> Како зачин може да се користат и плодовите кои содржат 1 % етерично и до 30 % маслено масло, шеќер, скроб, итн. Сувото овошје содржи 0,6-10 % етерично масло, во зависност од локацијата на барање и начинот на складирање. Вкусот е сличен на лисјата, ароматични, богати и горчливи. Од плодовите, исто така се цеди лаворово масло. [[Податотека:Quick Lentils with Chorizo (7017166123).jpg|мини|Лаворов лист е зачин за јадења направени од зрнести зеленчуци ([[грав]], [[леќа]], [[боранија]] ...)]] === Лековити својства === Лековити состојки од лавор се есенцијални масла и масни масла од плодовите и листовите. Силната аналгетска и фунгицидна активност го прави есенцијалното масло од лавор речиси незаменлива состојка во терапијата на силна болка и кај тешки габични заболувања (како што се габични инфекции на ноктите). Маслото од лавор е едно од најефикасните масла за зајакнување и превентивно-чист лимфатичен систем, има експекторентно и муколитичко својство и се препорачува за проширени вени. Има силенантивирусен ефект и неговата употреба се препорачува за вирусни инфекции како што е [[грип]].<ref name="mediteranka2" /> Покрај тоа, лаворот има [[Антисептик|антисептички ефект]], го зајакнува [[апетит]]от, го подобрува варењето и помага да се исфрлат натрупаните гасови. Во народната медицина се користи во третманот на хроничен [[бронхитис]], [[Настинка|настинки]], [[грип]] и [[ревматизам]].<ref name="NastavniZavod2" /> === Лавор како зачин === Во минатото, лавориот лист повеќе се користел во кујната отколку денес. Како зачин, се користат првенствено свежи или суви лисја, кои мора да бидат цели и зелени, но плодот исто така може да се користи. Правилото се однесува на лисјата - толку позелени тие се подобри, додека исушените и кафеавите се зачинета со слаб квалитет. На пазарот, исто така, може да се најде лаворов лист како самостоен зачин или како дел од некои зачин мешавини. Се додава во печење, сосови, кисели зачини, рибини маринади, кисели зимници, друго.<ref name="grlic">{{Наведена книга|last=Grlić|first=Ljubiša|title=Enciklopedija samoniklog jestivog bilja|year=1986|publisher=August Cesarec|location=Zagreb|pages=118-119}}</ref> Мирисот на лаворовите листови добро се вклопува во целата храна и речиси не се наоѓа некој на кој лавор може да му го расипе вкусот. Лаворот не само што се додава заради аромата, туку и го подобрува варењето и апетитот. Кога додавате лаворови листови, не треба да се пртерува, така што храната нема да стане премногу горчлива. [[Податотека:Specie 010.jpg|мини|Исушен лаворов лист]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Зачини]] [[Категорија:Лековити растенија]] [[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]] [[Категорија:Растенија опишани во 1753 година]] [[Категорија:Билки]] [[Категорија:Сушоотпорни растенија]] mqp7qigeeo6kw5cqw9oub74w7g44u4p 10 1205638 5379120 3766250 2025-06-11T23:22:47Z Xqbot 10137 Бот: Исправка на двојни пренасочувања → [[Предлошка:Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2015]] 5379120 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Предлошка:Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2015]] bfb60qzvoku446evsjekmjc8wp0xmsg 0 1205720 5379148 5271878 2025-06-12T03:41:40Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379148 wikitext text/x-wiki {{другиместа3|Лере}} {{Инфокутија Место во Германија |name = Лере |image_coa = DEU Lehre COA.svg |image_photo = Lehre Rathaus.jpg |image_caption = Општинското собрание во Лере |lat_deg = 52 |lat_min = 19 |lat_sec = 00 |lon_deg = 10 |lon_min = 40 |lon_sec = 00 |image_plan = Lehre in HE.svg |state = Niedersachsen |district = Хелмштет |elevation = 80 |area = 71.57 |population = 11745 |Stand = 2006-12-31 |postal_code = 38165 |area_code = 05308, 05309 |licence = HE |Gemeindeschlüssel = 03 1 54 014 |divisions = 8 |Adresse = Marktstraße 10<br />38165 Lehre |website = [http://www.lehre.de/ www.lehre.de] |mayor = Андреас Буш |Partei = независен }} '''Лере''' ({{lang-de|Lehre}}) — општина во округот [[Хелмштет (округ)|Хелмштет]], во сојузната покраина [[Долна Саксонија]], [[Германија]]. Се наоѓа околу 13 километри југозападно од [[Волфсбург]] и околу 12 километри од [[Брауншвајг]].<ref>{{нмс|url=http://www.lsk.niedersachsen.de/download/56845|title=A I 2 Bevölkerung der Gemeinden am 30. Juni 2010|publisher=Statistische Berichte Niedersachsen |date=јуни 2010|accessdate=16 јуни 2011}}</ref> Своето име, општината го добила на 10 јуни 888 година<ref>{{нмс|url=http://www.gemeinde-lehre.de/index.php?option=com_content&view=article&id=62&Itemid=123|title=Die Ortschaft Lehre - Kurzchronik|author=Вилхелм Книге|accessdate=18 јуни 2011|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812213258/http://www.gemeinde-lehre.de/index.php?option=com_content&view=article&id=62&Itemid=123|url-status=dead}}</ref> и е составена од осум околни села: Бајенроде, Есехоф, Есенроде, Флехторф, Грос Брунсроде, Клајн Брунсроде, Лере и Вендхаузен.<ref>{{нмс|url=http://www.chain.to/?m3=19469|title=Municipality of Lehre|publisher=Chain.to|author=Герд Мелхиор|date=16 октомври 2009|accessdate=18 јуни 2011|archive-date=2012-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20120320102006/http://www.chain.to/?m3=19469|url-status=dead}}</ref> == Географија == === Соседни општини === Лере се граничи со следниве градови и општини (надесно почнувајќи од север): * [[Калберла]] * [[Волфсбург]] * [[Кенигслутер на Елм]] * [[Кремлинген]] * [[Брауншвајг]] * [[Мајне]] === Општински единици === <timeline> TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy ImageSize = width:800 height:auto barincrement:25 PlotArea = left:10 right:10 top:10 bottom:40 AlignBars = justify Colors = id:canvas value:rgb(1,1,1) BackgroundColors = canvas:canvas Period = from:0 till:5000 ScaleMajor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:drabgreen BarData= barset:Einwohnerzahl PlotData= width:14 fontsize:M textcolor:black color:skyblue shift:(20,-6) anchor:from barset:Einwohnerzahl from:start till:4255 text:Лере_(4.255) from:start till:3248 text:Флехторф_(3.248) from:start till:1605 text:Вендхаузен_(1.605) from:start till:1178 text:Есенроде_(1.178) from:start till:769 text:Грос Брунсроде_(769) from:start till:557 text:Бајенроде_(557) from:start till:404 text:Есехоф_(404) TextData= fontsize:S pos:(320,15) text:Број на жители од 1 февруари 2018 г. </timeline> == Историја == [[Податотека:Ortshinweistafel Kampstüh, 2016.jpg|мини|лево|Кампшти]] Во 1934 година започнала изградбата на воениот институт во шумата Кампшти, 2,4 километри источно од Лере. Биле изградени повеќе од 100 објекти на површина од 255 хектари и биле поврзани со железница. Институтот произведувал муниција за пешадиско оружје, антитенковски мини, оклопи за тенкови и артилериски пушки. До февруари 1945 година биле пренесени 6.000 тони хемиско оружје до институтот. Не бил бомбардиран во текот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] и до крајот на војната, повеќето од овие оружја останале на местото. Во 1945 година, во шумата имало и руски воени заробеници. На 11 април 1945 година, областа била ослободена од американската војска и воениот институт бил окупиран без отпор. Во средината на 1945 година, областа била предадена на британската војска, кои имале присуство до 1951 година. Денес, многу од првичните градби сѐ уште постојат и некои се во употреба.<ref>{{нмс|url=http://www.relikte.com/lehre/index.htm|title=Die Heeresmunitionsanstalt Lehre |publisher=Relikte in Niedersachsen und Bremen|accessdate=29 април 2015}}</ref> == Сообраќај == === Патен === Лере се наоѓа на покраинскиот пат Л295, кој обезбедува пристап со автопатот А2 и А39. === Железнички === Железничкиот сообраќај во Лере започнал во 1904 година, поврзувајќи го Брауншвајг со [[Фалерслебен]]. Оваа линија официјално била укината во 1998 година по отворањето на кругот Ведел, кој ги поврзува Волфсбург и Брауншвајг, одминувајќи го Лере. == Знаменитости == [[Податотека:Wendhausen Mühle fünf Flügel.jpg|десно|мини|upright=0.78|Ветерница Вендхаузен]] * Зоолошка градина Есехоф * Дворец Есенроде — дворец изграден во доцен барокен стил во 1738 година * Црква „Св. Крст“ — историска црква од {{римски|13}} век во Лере * Замок Вендхаузен — воден замок од {{римски|17}} век<ref>{{нмс|url=http://www.mygermancity.com/lehre|title=Lehre — Some Memories Last Longer Than A Box Of Chocolate|publisher=MyGermanCity.com |accessdate=16 јуни 2011}}</ref> * Ветерница Вендхаузен — голема ветерница во холандски стил == Познати луѓе == * [[Карл Август фон Харденберг]] (1750–1822) — поранешен премиер на [[Прусија]] * [[Ханс (гроф од Билов)]] (1774-1825) — поранешен пруски политичар * [[Еберхард Хаун]] (1949-1976) — фудбалер * [[Август Херман]] (1835–1906) — спортски едукатор == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Lehre}} * [http://www.lehre.de/ Официјална страница] {{Градови во Хелмштет (округ)}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Хелмштет (округ)]] 1mk20ioba1qepy8qnakcziqhbrj503l 0 1220263 5379043 5201054 2025-06-11T19:27:19Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379043 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност |име=Коста Догу<br/>Costa Dogu |роден-дата= {{роден на|| |1897}} |роден-место={{роден во|Битола}}, [[Битолски Вилает]], [[Османлиско Царство]] |починал-дата= {{година на смрт и возраст|1977|1897}} |починал-место= {{починат во|Битола}}, [[СР Македонија]], [[СФРЈ]] |националност = [[СР Македонија|Македонец]]-[[Југославија|Југословен]] |народност= [[Македонски Власи|Влав]] |занимање = [[Собирач]], [[Музеологија|музеолог]], [[Архивистика|архивист]] }} '''Коста Догу''' ({{lang-rup|Costa Dogu}}); ({{роден во|Битола}}, {{роден на|||1897}} — {{починат во|Битола}}, {{починат на|||1977}}) — [[СР Македонија|македонски]] [[собирач]], [[Музеологија|музеолог]], [[Архивистика|архивист]] од [[Македонски Власи|влашка]] [[народност]]. Тој бил првиот собирач, музеолог и архивист во Македонија.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.babambitola.mk/%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%B1%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%82%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE-%D0%BD%D0%B0-%D0%BA%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D0%B4%D0%BE%D0%B3%D1%83 |title=Скриеното богатство на Коста Догу/ |accessdate=2019-03-30 |archive-date=2021-12-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211211191511/https://babambitola.mk/%d1%81%d0%ba%d1%80%d0%b8%d0%b5%d0%bd%d0%be%d1%82%d0%be-%d0%b1%d0%be%d0%b3%d0%b0%d1%82%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%be-%d0%bd%d0%b0-%d0%ba%d0%be%d1%81%d1%82%d0%b0-%d0%b4%d0%be%d0%b3%d1%83/ |url-status=dead }}</ref> Во својот дом во текот на речиси целиот живот, сè до смртта, собрал многу голема збирка на движни музејски предмети од различни временски периоди, потекло, стил и употреба. Собирал речиси севкупен печатен материјал: [[поштенска марка|поштенски марки]], разновидни банкноти (по хронологија и потекло), весници, документи. Голема колекција на печати - од [[Отоманското Царство]] до седумдесеттите години на дваесеттиот век. Комплет на весници, чаршиски тефтери, тапии, разновидни документи и друго. Во својата збирка ја поседувал и една од постарите и поретки поштенски марки, отпечатена во 1858 година во [[Кралство Велика Британија|Кралството Велика Британија]]. Меѓу 62-те хронолошки и тематски колекционерски единици (засега познати) - се истакнуваат комплетната збирка на првите печатени весници во Македонија - весникот Монастир и весникот Ниерихакит, печатени за време на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], на арапско писмо, комплетна збирка на фотографии и написи од бомбардирањето на Битола за време на [[Прва светска војна|Првата светска војна]]<ref>[https://macedonia1912-1918.blogspot.com/search/label/Bitola%20%28Monastir%29?&max-results=10 MACEDONIA 1912-1918]</ref>, комплетна збирка за почетоците и развојот на [[фудбал]]от во Битола, (Битола бил првиот град во Македонија и пошироко каде што започнало да се игра фудбал, а Коста Догу бил еден од основачите на фудбалскиот клуб)<ref>[https://www.babambitola.mk/%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B8-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%B5%D1%82%D0%B5-%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D0%B0-4/ Првиот фудбал во Битола…]</ref>, етнолошки предмети, стари фотографии (бил близок пријател со [[Милтон Манаки]]), уметнички слики, книги. Севкупниот материјал го чувал во својот мал и пренатрупан дом кој се наоѓал на западниот влез од битолската чаршија на денешната адреса Македонска бр. 21. Огромното музејско, колекционерско, архивско богатство сè уште не е комплетно, целосно проучено, а за жал не се знае точно каде се е разнесено, затоа што веднаш по неговата смрт (цел живот бил сам, без семејство) неизмерното богатство за неколку денa било разнесено без да биде заштитено или институционално собрано. Се знае дека делови од неговата збирка, денес се наоѓаат во: Поштенскиот музеј во Белград, [[Хрватски народен театар (Загреб)|Хрватскиот народен театар во Загреб]], Југословенскиот институт за печатарство, [[Историски архив (Битола)|Историскиот архив во Битола]], [[Државен архив на Република Македонија|Државnиот архив на Република Македонија]], но се наоѓа и низ бројни приватни колекции, особено во [[Србија]] и [[Грција]]. Во 1970 и 1971 година, во континуитет во [[Битолски весник]], излегувала посебна рубрика насловена како „Од збирката на Коста Догу“, придружена со текст за раритетните предмети од неговата збирка и цртежи изработени од уметникот [[Панде Петровски (сликар)|Панде Петровски]]. Истакнатиот македонски писател [[Божин Павловски]], во својот роман „[[b:Подвижни гробови - Божин Павловски|Подвижни гробови]]“, пишува автентично, за Коста Догу, ослободувајќи му поголем простор, како на еден од поважните јунаци во неговата проза.<ref>Скопје, Мисла, Матица македонска, Култура,1999, ISBN 9989-42-009-2, COBIS S.MK - ID 9853505</ref>. ==Наводи== {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Догу, Коста}} [[Категорија:Македонски Власи]] [[Категорија:Македонски собирачи]] [[Категорија:Македонски музеолози]] [[Категорија:Македонски архивисти]] 2uxnlnots80tgvx5f0998qmon4n18kl 0 1222117 5379169 4233499 2025-06-12T06:11:35Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379169 wikitext text/x-wiki {{short description|Fabergé egg}} {{Infobox Fabergé egg | name = Лаворово дрво | image = The Bay tree egg.jpg | caption = | year_delivered = 1911 | made_for = цар [[Николај II]] |recipient=царица мајка [[Марија Фјодоровна]] | owner = Фонд „Врска на времињата“, [[Санкт Петербург]] | acquisition_year = 2004 | workmaster = | materials = [[злато]], зелен и бел [[емајл]], [[нефрит]], [[дијамант]]и, [[рубин]]и, [[аметист]]и, [[кварц]], [[бисер]]и и бел [[оникс]] | height = 27,3 cm затворено, 30 cm отворено | width = | surprise_in_egg = механичка птичка пејачка }} '''Лаворово дрво''' (познато и како '''Портокалово дрво''') – јувелирско [[велигденско јајце]] изработено од [[нефрит]] и [[емајл]] под надзор на рускиот [[јувелир]] [[Петар Карл Фаберже]] во 1911 година,<ref name=TreasuresofImperialRussia>[http://www.treasuresofimperialrussia.com/e_chap9_baytree.html Faberge - Treasures of Imperial Russia<!-- Bot generated title -->]</ref> за [[Николај II (Русија)|Николај II]] кој ѝ го поклонил јајцето на мајка си, царицата мајка [[Марија Фјодоровна]] за [[Велигден]] на 12 април 1911 година.<ref>[http://www.wintraecken.nl/mieks/faberge/eggs/1911-Bay-Tree-Egg.htm Mieks Fabergé Eggs<!-- Bot generated title -->]</ref> Во 1911 година, царицата го добила на поклон, [[Петнаесетгодишен јубилеј (Фабержеово јајце)|Петнаесетгодишен јубилеј]]. ==Изненадување== Изненадување е птичка пејачка, која излегува од дрвото мавта со крилата, ја врти главата, го отвора клунот и пее. Птичката се активира со мал лост скриен меѓу листовите во маскиран во овошје.<ref name=TreasuresofImperialRussia/> ==Историја== Врз основа на француското механичко [[портокал|портокалово дрво]],<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.pbs.org/treasuresoftheworld/faberge/flevel_1/f8_outrageous.html |title=Faberge Eggs - outrageous opulence<!-- Bot generated title --> |accessdate=2019-04-27 |archive-date=2012-09-09 |archive-url=https://archive.today/20120909105928/http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/faberge/flevel_1/f8_outrageous.html |url-status=dead }}</ref> извесно време погрешно се водело како портокалово дрво, но било потврдено како лаворлаворово дрво по прегледот на оригиналната фактура. Фаберже наплатил 12.800 [[рубљи]] за јајцето.<ref name=TreasuresofImperialRussia/> Во 1917 година јајцето било конфискувано од [[Привремена руска влада|Привремената руска влада]] и било преместено од [[Аничков дворец|дворецот Аничков]] во [[Кремљ]].<ref name=TreasuresofImperialRussia/> Околу 1927 година, му било продадено на [[Емануел Сноумен]] од јувелирниците [[Варцки]].<ref name=TreasuresofImperialRussia/> Во 1934 Варци му го продале на Алан Гибсон Хјуз за 950 фунти, а повторно го откупиле во 1939 година, по неговата смрт. Јајцето има кутија на која се напишани иницијалите А. Г. Х. кои веројатно се од ова време.<ref>Fabergé Eggs: A Retrospective Encyclopedia</ref> Во 1947 година Сотби го продал во Лондон за 1650 фунти и потоа јајцето променило повеќе сопственици, а краен било г-ѓа Милдред Каплан. Таа му го продала на Малколм Форбс во 1965 година за 35.000 долари, еквивалентни на 212.634 долари во 2004 година кога „Форбсовата збирка“ му била продадена на [[Виктор Векселберг]]. Векселберг купил девет царски јајца, како дел од збирка, за скоро 100 милиони долари <ref>[http://www.energytribune.com/articles.cfm?aid=681 Energy Tribune<!-- Bot generated title -->] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071114065504/http://www.energytribune.com/articles.cfm?aid=681 |date=2007-11-14 }}</ref> Јајцето денес е дел од Збирката на Виктор Векселберг, во сопственост на фондацијата „Врска на времињата“ и е сместено во [[Музеј Фаберже во Санкт Петербург|Музејот Фаберже во Санкт Петербург]]. ==Поврзано== *[[Фабержеово јајце]] ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{рвр-авто}} {{Фабержеови јајца}} [[Категорија:Фабержеови јајца]] [[Категорија:Украсна уметност]] nz4tofxpgorgclpdfi0i6tdbi1q1ffb 0 1223323 5378912 4889113 2025-06-11T15:12:27Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378912 wikitext text/x-wiki [[File:Claudia_Salman-Rath_(cropped).jpg|thumb|right|250px|Клаудија Рат.]] '''Клаудија Салман Рат''' ([[германски јазик|германски]]: ''Claudia Salman-Rath'', [[Хадамар]], [[25 април]] [[1986]] ) е [[Германија|германска]] [[Атлетика|атлетичарка]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://ard.ndr.de/barcelona2010/sportler/portraet/portrait166_athleteId-38932.html |title=Claudia Rath im Porträt |work=[[Norddeutscher Rundfunk|NDR]] |accessdate=2 August 2010 |language=de |archive-date=2010-08-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100802081017/http://www.ard.ndr.de/barcelona2010/sportler/portraet/portrait166_athleteId-38932.html |url-status=dead }}</ref> која се натпреварува во најтешката атлетска дисциплина за жени на седмобој. == Спортска биографија == За првпат таа ја претставуvala [[Германија|Германија на]] Европското првенство во Барселона, каде што завршила на 11-то место, постигнувајќи личен рекорд од 6.107 бода.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.fnp.de/fnp/sport/regional/claudia-raths-toller-auftritt-in-barcelona_rmn01.c.8019036.de.html |title=Claudia Raths toller Auftritt in Barcelona |work=Frankfurter Neue Presse |date=2 August 2010 |accessdate=2 August 2010 |language=de |archive-date=2011-10-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111005145345/http://www.fnp.de/fnp/sport/regional/claudia-raths-toller-auftritt-in-barcelona_rmn01.c.8019036.de.html |url-status=dead }}</ref> До првата победа во државното првенство во седмото, таа постигна 5.746 бода. На Светското и Европското првенство, освоилаа 4 и 5 и 7 во 2017 година. На Европското првенство во сала во Белград, таа ја освоила бронзената медалја во скок. == Поважни резултати == {| class="wikitable" ! Год. ! Конкуренција ! Град ! Пласман ! Дисциплина ! Резултат |- ! [[Германија]] |- | 2010 година | Европско првенство | [[Барселона]], [[Шпанија]] ! 11. | Седмобој | 6.107 |- | 2012 | Европско првенство | [[Хелсинки]], [[Финска]] ! 7. | Седмобој | 6.210 |- | 2013 | [[Светско првенство во атлетика 2013|Светско првенство]] | [[Москва]], Русија ! 4. | Седмобој | 6.462 |- | rowspan="2" | 2014 | Светско првенство во сала | Сопот, [[Полска]] ! 5. | Петобој | 4.681 |- | Европско првенство | [[Цирих]], [[Швајцарија]] ! 8. | Седмобој | 6.225 |- | 2015 | Светско првенство | [[Пекинг]], [[Народна Република Кина|Кина]] ! 5. | Седмобој | 6.441 |- | 2017 | Европско првенство во салата | [[Белград]], [[Србија]] ![[Датотека:Bronze medal europe.svg|17x17пкс]] | Скок во далечина | 6.94 |} == Лични рекорди == {| align="center" style="font-size:95%; width:100%;" | valign="top" width="50%" | {| class="wikitable" border="1" cellpadding="1" cellspacing="2" style="border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ '''Седмо''' ! scope="col" | Дисциплина ! scope="col" | Резултатот ! scope="col" | Град ! scope="col" | Датум |- bgcolor="#F7F6A8" |- | 100 метри | 13, 46 | Рејтинген | 15 јуни 2013 година |- | Скокови | 1.83 м | [[Москва]] | 12 август 2013 година |- | Фрлање на топка | 13,78 м | Гецис | 31 мај 2014 година |- | 200 метри | 23.49 | Гецис | 26 мај 2012 година |- | [[Скок во далечина|Скокови]] | 6.67 м | [[Москва]] | 13 август 2013 година |- | Фрлање на копје | 43,45 м | [[Цирих]] | 15 август 2014 година |- | 800 м | 2: 06.43 | [[Москва]] | 13 август 2013 година |- bgcolor="#F7F6A8" | '''Седмо''' | '''6.462''' бодови. | [[Москва]] | 13 август 2013 година |} | valign="top" width="50%" | {| class="wikitable" border="1" cellpadding="1" cellspacing="2" style="border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ '''Петбој (сала)''' ! scope="col" | Дисциплина ! scope="col" | Резултатот ! scope="col" | Град ! scope="col" | Датум |- bgcolor="#F7F6A8" |- | Широк 60 м | 8.43 | Сопот | 7 март 2014 година |- | Скокови | 1,82 м | Отерберг | 11 февруари 2006 година |- | Фрлање на топка | 13.66 м | Сопот | 7 март 2014 година |- | [[Скок во далечина|Скокови]] | 6,44 м | [[Франкфурт на Мајна]] | 5 февруари 2014 година |- | 800 м | 2: 10,29 | Сопот | 7 март 2014 година |- bgcolor="#F7F6A8" | '''[[Петобој|Петбој]]''' | '''4.681 бода''' | Сопот | 7 март 2014 година |} |} == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.iaaf.org/athletes/germany/claudia-rath-197069 Профилот на Клаудија Рат на ИААФ] [[Категорија:Германски атлетичари]] [[Категорија:Родени во 1986 година]] ddgp9p7c0nztmsl6236r2ow14tjs5wv 0 1226648 5378900 4859575 2025-06-11T13:26:43Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378900 wikitext text/x-wiki {{about|the star, Planet Hunters 2|other uses|Ph2 (disambiguation){{!}}Ph2}} {{starbox begin | name = '''Кеплер-86''' <ref name="NASA-20130925">{{Наведена мрежна страница|author=Staff |title=Congratulations! MT @planethunters: Our 2nd confirmed planet PH2 b has received the alternate Kepler designation of Kepler-86b. |url=http://inagist.com/all/382705708380073984/ |date=September 25, 2013 |work=inagist/@NASAKepler |accessdate=September 25, 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927173306/http://inagist.com/all/382705708380073984/ |archivedate=September 27, 2013 |df= }}</ref> }} {{starbox image | image = [[File:PH2 b and PH2 from an exomoon.jpg|250px]] | caption = Уметнички приказ на системот Кеплер-86 и неговата планета, Кеплер-86 b, гледани од претпоставената месечина на планетата. | credit = Јејл }} {{Starbox observe | epoch = J2000<ref name=2MASS>{{Наведена мрежна страница |url=http://irsa.ipac.caltech.edu/workspace/TMP_7aNmhU_31885/Gator/irsa/3547/tbview.html |title=Gator Cone Search Result |publisher=NASA/IPAC |work=The Two Micron All Sky Survey at IPAC |accessdate=January 12, 2013 }}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | constell = [[Лебед (соѕвездие)|Лебед]]<ref name=vizier>{{Наведена мрежна страница | url=http://vizier.cfa.harvard.edu/viz-bin/VizieR-5 | title=VizieR Detailed Page | publisher=Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics | work=VizieR | accessdate=January 12, 2013 | archive-date=2019-01-19 | archive-url=https://web.archive.org/web/20190119230911/http://vizier.cfa.harvard.edu/viz-bin/VizieR-5 | url-status=dead }}</ref> | ra = {{RA|19|19|03.2634}}<ref name="Gaia DR2"/> | dec = {{dec|51|57|45.4105}}<ref name="Gaia DR2"/> }} {{Starbox character | type = <!--Type of star (e.g., main sequence star, protostar, white dwarf, neutron star, etc.)--> | class = G<ref name=KIC>{{Наведена мрежна страница | url=http://archive.stsci.edu/kepler/data_search/search.php?action=Search&ktc_kepler_id=12735740 |title=Kepler Data Search Results | publisher=Space Telescope Science Institute | work=MAST | accessdate=January 12, 2013}}</ref><ref name=class group=note>The stellar temperature is 5629 K, roughly the same as the G2V Sun's 5778 K.</ref> | appmag_1_passband = J | appmag_1 = {{вред|11.501|0.023}}<ref name=2MASS /> | appmag_2_passband = H | appmag_2 = {{вред|11.182|0.03}}<ref name=2MASS /> | appmag_3_passband = K | appmag_3 = {{вред|11.116|0.022}}<ref name=2MASS /> | appmag_4_passband = B1 | appmag_4 = 12.34<ref name=2MASS /> | appmag_5_passband = R1 | appmag_5 = 12.62<ref name=2MASS /> | appmag_6_passband = <!-- Passband for sixth apparent magnitude (e.g., H, J, K, etc.) --> | appmag_6 = <!-- Value of sixth apparent magnitude --> | appmag_7_passband = <!-- Passband for seventh apparent magnitude (e.g., H, J, K, etc.) --> | appmag_7 = <!-- Value of seventh apparent magnitude --> | appmag_8_passband = <!-- Passband for eighth apparent magnitude (e.g., H, J, K, etc.) --> | appmag_8 = <!-- Value of eighth apparent magnitude --> | r-i = <!--R-I color--> | v-r = <!--V-R color--> | b-v = 0.072<ref name=KIC /> | u-b = <!--U-B color--> | j-h = <!--J-H color--> | j-k = <!--J-K color--> | variable = <!--Variability type--> }} {{Starbox astrometry | radial_v = <!--Radial velocity (in км/сек)--> | prop_mo_ra = {{вред|3.366|0.053}}<ref name="Gaia DR2"/> | prop_mo_dec = {{вред|16.026|0.061}}<ref name="Gaia DR2"/> | parallax = 2.8796 | p_error = 0.0302 | parallax_footnote = <ref name="Gaia DR2"/> | absmag_v = <!--Absolute magnitude ([[UBV photometric system|Johnson-Cousins V system]])--> | absmag_bol = {{вред|5.01|+0.12|-0.12}}<ref name=mamajek-2012>{{Наведена мрежна страница | url=http://www.pas.rochester.edu/~emamajek/sun.txt | title=Basic Astronomical Data for the Sun (BADS) | publisher=University of Rochester | date=December 30, 2012 | accessdate=January 12, 2013 | author=Mamajek, Eric}}</ref><ref name=absmag group=note>Calculated based on -2.5 log₁₀ of luminosity differences.</ref> }} {{Starbox detail | source = <!--[source url]--> | mass = {{вред|0.94|0.02}}<ref name=wang-2013 /> <!--Mass (in solar masses)--> | radius = {{вред|1.00|0.05}}<ref name=wang-2013 /> | luminosity = <!--Luminosity (in solar luminosities); prefer luminosity_bolometric or luminosity_visual--> | luminosity_bolometric = {{вред|0.79|+0.09|-0.08}}<ref name=wang-2013 /> | luminosity_visual = <!--Luminosity (in solar luminosities), visual (V)--> | gravity = {{вред|4.408|0.044}}<ref name=wang-2013 /> | temperature = {{вред|5629|+42|-45}}<ref name=wang-2013 /> | metal = <!--Metallicity (no units provided by template)--> | metal_fe = {{вред|-0.07|0.05}} | rotation = <!--Rotation (no units provided by template)--> | rotational_velocity = {{вред|1.43|0.08}} | age = <!--Age (in years)--> | age_myr = <!--Age (in millions of years)--> | age_gyr = <!--Age (in billions of years)--> }} {{Starbox catalog | names = [[2MASS]] 19190326+5157453 , [[KIC]] 12734750 , [[PH]]2 | component1 = <!-- Double star component 1 primary designation --> | names1 = <!-- Other catalog designations for component 1 --> | component2 = <!-- Double star component 2 primary designation --> | names2 = <!-- Other catalog designations for component 2--> }} {{starbox reference | KIC = 12735740 | Simbad = KIC+12735740 }} {{starbox end}} '''Kepler-86''' или '''PH2'''<ref name="NASA-20130925" /> или '''KIC 12735740''' ('''2MASS 19190326+5157453''') — [[жолто џуџе]]<ref name=wang-2013 /><ref group=note name=class /> на растојание од {{convert|1130|ly|pc|abbr=on}}<ref name="Gaia DR2"/> во соѕвездието [[Лебед (соѕвездие)|Лебед]].<ref name=vizier /> Со тмпература и големина<ref name=KIC /> слична на Сонцето,<ref name=sunfactsheet>{{Наведена мрежна страница |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/sunfact.html | title=Sun Fact Sheet | publisher=National Aeronautics and Space Administration |date=March 2, 2012 | accessdate=January 12, 2013 | author=Williams, David R.}}</ref> Кеплер-86 стана позната кога се обзнани дека е матична ѕвезда на една од 42 кандидати планети забележани од [[Ловци на планети|Ловците на планети]] [[граѓанска наука|граѓанско-научен]] проект од втората низа податоци.<ref name=howell-2013>{{наведени вести |url=http://www.space.com/19233-amateurs-discover-alien-planets.html | title=Amateur Astronomers Discover 42 Alien Planets | work=Space.com |date=11 January 2013 | agency=Space.com | accessdate=January 12, 2013 | author=Howell, Elizabeth}}</ref> Кандидатот планета во орбита околу Кеплер-86, е позната како '''Кеплер-86b''', за која е определено дека има можност за забележување од само 0,08%, со што е потврдено постоењето на планетата.<ref name=wang-2013>{{cite arXiv |last1=Wang |first1=Ji |authorlink= |eprint=1301.0644v1 |title=Planet Hunters. V. A Confirmed Jupiter-Size Planet in the Habitable Zone and 42 Planet Candidates from the Kepler Archive Data |class=astro-ph |date=January 3, 2013 |version= }}</ref> Планетата е со орбита во [[животопогоден појас|животопогодниот појас]], па така '''Kepler-86b'''<ref name="NASA-20130925" />) е [[гасовит џин]] со големина на Јупитер и може да поседува [[вонсончева месечина|природен сателит]] погоден да поддржува живот.<ref name=howell-2013 /> Извештајот кој го потврди постоењето на планетата бил поднесен на 3 јануари 2013 година.<ref name=wang-2013 /> Била забележана од [[полјаци|полскиот]] астроном аматер [[Рафал Хершковиц]] кој со својот лаптоп ги обработувал податоците добиени од вселенкото летало [[Кеплер (вселенско летало)|Кеплер]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://forsal.pl/artykuly/693169,polski_informatyk_rafal_herszkowicz_odkryl_nowa_planete_ph2b.html |title=Polski informatyk Rafał Herszkowicz odkrył nową planete PH2b &#124; Forsal.pl - Giełda, Waluty, Finanse |publisher=Forsal |date=2013-03-27 |accessdate=2013-07-12 |language=pl}}</ref> ==Историја и откритија== [[Image:LombergA1024.jpg|thumb|left|340px|Вселенското летало ''[[Кеплер (вселенско летало)|Кеплер]]'' и неговата мета за потрага во [[Млечен Пат|Млечниот Пат]].]] Кеплер-86b била забележана, заедно со другите 42 планетарни кандидати, од архивските податоци добиени од вселенското летало [[Кеплер (вселенско летало)|Кеплер]] разгледувани од страна на проектот Планетарни ловци, iпри кој доброволци ги разгледуваат [[светлинска крива|светлинските криви]] од ѕведите мети на ''Кеплер'', кој користејќи метод на [[начини на откривање на вонсончеви планети|планетарен премин]] можно е да има пропусти од страна на компјутерските програми.<ref name=wang-2013 /> Претходно Планетарните ловци помогнале да се потврди постоењето на [[Кеплер-64b]], планета со маса слична на [[Нептун]] во четирипланетарен систем. Сите кандидати од втората низа, вклучувајќи го тука и Кеплер-86b, биле препознаени од научници како Абе Хоекстра, Томас Ли Џејкобс, Дерил Лакруз, Ханс Мартин Швенглер, Рафал Хершковиц и Мајк Шопен меѓу другите, со помо на астрономите од [[Јејл]].<ref name=wang-2013 /> Дополнително забележани се и 20 други планетарни кандидати кои се во орбита на животопогодниот појас, но сепак, овие имаат релативно голема веројатност да се сигнали од непланетарни извори.<ref name=wang-2013 /> Иако планетата првично била забележан од страна на ''Кеплер'', имало потреба да се отстранат позадински ѕвезди како извори на планети, сите податоци биле собрани со употреба на инструментот [[HIRES]] при [[Кекова опсерваторија|Кековата опсерваторија]].<ref name=wang-2013 /> Резултатите од набљудувањата го потврдиле постоењето на Кеплер-86b со сигурност од „99,9%".<ref name=wang-2013 /><ref name=howell-2013 /> {{clear left}} ==Планетарен систем== Кеплер-86 е матична ѕвезда на една планета, Кеплер-86b, со орбитален период од 282 денови, со што планетата и нејзините постоечки месечини би биле во животопогодниот појас.<ref name=howell-2013 /> Температурата во горните слоеви на планетата би била од {{convert|185|K|C F}} до {{convert|303|K|C F}}.<ref name=wang-2013 /> Месечина околу Кеплер-86b најверојатно ќе има цврста површина и дополнително стакленички гасови со што би имал течна вода на површината и би била животопогодна.<ref name=howell-2013 /> {{OrbitboxPlanet begin | table_ref = <ref name=wang-2013 /> }} {{OrbitboxPlanet | exoplanet = b | mass = <!--Mass of the planet, in Jupiter masses (can use mass_earth instead)--> | mass_earth = <!--Mass of the planet, in Earth masses (can use mass instead)--> | radius = | radius_earth = {{вред|10.12|0.56}} | semimajor = {{вред|0.828|0.009}} <!--Semimajor axis (or distance from star) of the planet in ае--> | period = {{вред|282.5255|0.0010}} | eccentricity = {{вред|0.41|+0.08|-0.29}} | inclination = {{вред|89.83|+0.03|-0.02}} <!--Eccentricity of the planet--> }} {{orbitbox end}} ==Поврзано== * [[Начини на откривање на вонсончеви планети]] ==Белешки== ===Наводи=== {{reflist|refs= <ref name="Gaia DR2">{{cite DR2|2139300262131379584}}</ref> }} ===Белешки=== {{reflist|group=note}} ==Надворешни врски== * [https://web.archive.org/web/20131105082102/http://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/main/index.html Kepler Mission] - [[NASA]]. * [http://www.cthreepo.com/stars/viewK.php?KIC=12735740 KIC-12735740 Star on Star Finder/cthreepo]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.youtube.com/watch?v=qHvb9mewXJo Video (00:52) - Journey To Exoplanet "PH2 b"] {{Ѕвезди во Лебед}} [[Категорија:Жолти џуџиња]] [[Категорија:Лебед (соѕвездие)]] [[Категорија:Занимливи Кеплерови тела]] [[Категорија:Променливи ѕвезди поради планетарни премини]] [[Категорија:2MASS-објекти]] [[Категорија:Планетарни системи со една потврдена планета]] qyp0jghqolv0q02283xr9agf6j1lqiu 10 1235653 5378920 5309940 2025-06-11T15:35:05Z Carshalton 30527 5378920 wikitext text/x-wiki {{football squad |teamname=ФК Саутхемптон |bgcolor=Red |textcolor=White |bordercolor=black |name=Состав на ФК Саутхемптон |list=<div> {{football squad2 player|no=1|name=[[Алекс Мекарти|Мекарти]]}} {{football squad2 player|no=2|name=[[Кајл Вокер-Питерс|Вокер-Питерс]]}} {{football squad2 player|no=3|name=[[Рајан Менинг|Менинг]]}} {{football squad2 player|no=4|name=[[Флин Даунс|Даунс]]}} {{football squad2 player|no=5|name=[[Џек Стивенс (фудбалер)|Стивенс]] {{Капитен}}}} {{football squad2 player|no=7|name=[[Џо Арибо|Арибо]]}} {{football squad2 player|no=9|name=[[Адам Армстронг|А. Армстронг]]}} {{football squad2 player|no=10|name=[[Че Адамс|Адамс]]}} {{football squad2 player|no=11|name=[[Рос Стјуарт (фудбалер 1996)|Рос Стјуарт]]}} {{football squad2 player|no=12|name=[[Пол Онуачу|Онуачу]]}} {{football squad2 player|no=13|name=[[Џо Лумли|Лумли]]}} {{football squad2 player|no=14|name=[[Џејмс Бри|Бри]]}} {{football squad2 player|no=16|name=[[Вил Смолбун|Смолбун]]}} {{football squad2 player|no=17|name=[[Стјуарт Армстронг|С. Армстронг]]}} {{football squad2 player|no=18|name=[[Матеуш Фернандеш (фудбалер)|Фернандеш]]}} {{football squad2 player|no=19|name=[[Џо Ротвел|Ротвел]]}} {{football squad2 player|no=20|name=[[Камалдин Сулемана|Сулемана]]}} {{football squad2 player|no=21|name=[[Тејлор Харвуд-Белис|Харвуд-Белис]]}} {{football squad2 player|no=23|name=[[Самуел Едози|Едози]]}} {{football squad2 player|no=26|name=[[Рајан Фрејзер|Фрејзер]]}} {{football squad2 player|no=27|name=[[Сам Амо-Амејао|Амо-Амејао]]}} {{football squad2 player|no=28|name=[[Хуан Лариос|Лариос]]}} <!--{{football squad2 player|no=30|name=[[Матеуш Лис|Лис]]}}--> {{football squad2 player|no=31|name=[[Гавин Базуну|Базуну]]}} {{football squad2 player|no=35|name=[[Јан Беднарек|Беднарек]]}} {{football squad2 player|no=36|name=[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Брукс]]}} <!--{{football squad2 player|no=40|name=[[Дан Н'Лундулу|Н'Лундулу]]}}--> {{football squad manager|name=[[Расел Мартин (фудбалер)|Мартин]]}} </div>}}<noinclude> {{Squad maintenance|update source=https://southamptonfc.com/first-team}} [[Категорија:Предлошки за состави на англиски фудбалски клубови|Саутхемптон]] [[Категорија:ФК Саутхемтпон|Состав]] </noinclude> lec82brqzxkrnguwwwaeqjkw9mpcue6 5379072 5378920 2025-06-11T20:09:56Z Carshalton 30527 5379072 wikitext text/x-wiki {{football squad |teamname=ФК Саутхемптон |bgcolor=Red |textcolor=White |bordercolor=black |name=Состав на ФК Саутхемптон |list=<div> {{football squad2 player|no=1|name=[[Алекс Мекарти|Мекарти]]}} {{football squad2 player|no=2|name=[[Кајл Вокер-Питерс|Вокер-Питерс]]}} {{football squad2 player|no=3|name=[[Рајан Менинг|Менинг]]}} {{football squad2 player|no=4|name=[[Флин Даунс|Даунс]]}} {{football squad2 player|no=5|name=[[Џек Стивенс (фудбалер)|Стивенс]] {{Капитен}}}} {{football squad2 player|no=7|name=[[Џо Арибо|Арибо]]}} {{football squad2 player|no=9|name=[[Адам Армстронг|А. Армстронг]]}} {{football squad2 player|no=10|name=[[Че Адамс|Адамс]]}} {{football squad2 player|no=11|name=[[Рос Стјуарт (фудбалер 1996)|Рос Стјуарт]]}} {{football squad2 player|no=12|name=[[Пол Онуачу|Онуачу]]}} {{football squad2 player|no=13|name=[[Џо Лумли|Лумли]]}} {{football squad2 player|no=14|name=[[Џејмс Бри|Бри]]}} {{football squad2 player|no=16|name=[[Вил Смолбун|Смолбун]]}} {{football squad2 player|no=17|name=[[Стјуарт Армстронг|С. Армстронг]]}} {{football squad2 player|no=18|name=[[Матеуш Фернандеш (португалски фудбалер)|Фернандеш]]}} {{football squad2 player|no=19|name=[[Џо Ротвел|Ротвел]]}} {{football squad2 player|no=20|name=[[Камалдин Сулемана|Сулемана]]}} {{football squad2 player|no=21|name=[[Тејлор Харвуд-Белис|Харвуд-Белис]]}} {{football squad2 player|no=23|name=[[Самуел Едози|Едози]]}} {{football squad2 player|no=26|name=[[Рајан Фрејзер|Фрејзер]]}} {{football squad2 player|no=27|name=[[Сам Амо-Амејао|Амо-Амејао]]}} {{football squad2 player|no=28|name=[[Хуан Лариос|Лариос]]}} <!--{{football squad2 player|no=30|name=[[Матеуш Лис|Лис]]}}--> {{football squad2 player|no=31|name=[[Гавин Базуну|Базуну]]}} {{football squad2 player|no=35|name=[[Јан Беднарек|Беднарек]]}} {{football squad2 player|no=36|name=[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Брукс]]}} <!--{{football squad2 player|no=40|name=[[Дан Н'Лундулу|Н'Лундулу]]}}--> {{football squad manager|name=[[Расел Мартин (фудбалер)|Мартин]]}} </div>}}<noinclude> {{Squad maintenance|update source=https://southamptonfc.com/first-team}} [[Категорија:Предлошки за состави на англиски фудбалски клубови|Саутхемптон]] [[Категорија:ФК Саутхемтпон|Состав]] </noinclude> pboin1lqlarl30d6rha15aveklnla21 0 1239485 5379141 5175532 2025-06-12T02:27:46Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379141 wikitext text/x-wiki '''Латерна магика''' ({{lang-la|Laterna Magika}}) — еден е од првите мултимедијални театри во светот. Формиран е во [[Прага]], [[Чехословачка]] во 1958 година<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.pragueticketoffice.com/venue/narodni-divadlo-nova-scena/ |title=narodni-divadlo |accessdate=2020-03-28 |archive-date=2020-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200328114015/https://www.pragueticketoffice.com/venue/narodni-divadlo-nova-scena/ |url-status=dead }}</ref>. == Основните принципи и концепти на Латерна магика == Во својот концепт, театарот ги обединува : [[театарска игра]] – [[глума]], [[режија]], [[танц]], [[кореографија,]] [[балет]], [[пантомима]] па сè до таканаречениот „[[Црн театар]]“ што претставува посебно театарско визуелно осветлување кое реагира на флуоресцентно светло – создавајќи впечаток дека светлината извира од костимите, сценографијата, севкупниот штимунг во сцената. Всушност по тоа е и најпознат<ref>[https://livingprague.com/prague-entertainment/prague-laterna-magika/ image left]</ref>. Оваа светлосна иновација ќе изврши особено влијание подоцна во низа театарски и циркуски поставки, создавајќи своевиден таканаречен - [[магичен театарски израз]]<ref>[https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g274707-d318591-Reviews-Laterna_Magika_Stage-Prague_Bohemia.html/ Stage-Prague]</ref> . Кај нас оваа особена специфична поетска визуелизација ќе ја применува во своите претстави македонскиот режисер [[Владо Цветановски]], во низа антологиски претстави „[[Подземна република]]“, „[[Животот е сон]]“ и други работејќи со сценографот [[Владо Ѓорески]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://teatarce.mk/2016/12/12/%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%BE-%D1%86%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8/ |title=teatarce.mk |accessdate=2020-03-28 |archive-date=2020-10-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029185215/http://teatarce.mk/2016/12/12/%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%BE-%D1%86%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8/ |url-status=dead }}</ref>. Театарот латерна Магика во своето опстојување ќе забележи низа настапи и гостувања во светот, извршувајќи значајна улога особено во современата визуелизација на театарскиот современ израз: [[Советскиот Сојуз]], [[Сирија]], [[Египет]], [[САД]], [[Англија]], [[Франција]], [[Холандија]], [[Белгија]], [[Австрија]], [[Шпанија]] , [[Израел]]. Добитник е на повеќе од шеесет меѓународни награди.<ref>[https://www.narodni-divadlo.cz/en/ensembles/laterna-magika?t=1736225/ repertoar]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Нов театарски израз и стил == Севкупниот нивни репертоар опфаќа оригинални театарски дела кои немаат свои изведби низ други театри во светот. Во најново време применуваат и останата технологија која опфаќа: видео проекција синхронизирана со живото дејствување на глумците, компјутерски интервенции, визуелни анимации и друго. Нешто за кое прв пионер во македонскиот театар исто така беше споменатиот македонски режисер<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://monoskop.org/Laterna_magika/ |title=Laterna_magika |accessdate=2020-03-28 |archive-date=2020-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201027084148/https://monoskop.org/Laterna_magika |url-status=dead }}</ref>. Програмата, која се состоеше од најразлични проекти, беше пред сè заедничка работа на [[Алфред Радок]] и [[Јозеф Свобода]], кои уште од самиот почеток ги дефинираа принципите на односите помеѓу акцијата на сцената и филмот, кои ги развива Латерна Магика како основен театарски израз и стилдо денес: проекцијата не е само подвижна позадина, генератор на своевидна сценска реалност, клучен фактор е меѓусебната поврзаност помеѓу содржината на она што се случува на сцената. [[File:Praha, Národní, Nová scéna s tramvajovou zastávkou.jpg|thumb|290x290px|Новата зграда на Националниот театар во Прага - седиште на Латерна Магика]] == Главни проекти == {| class="wikitable" !Наслов !Премиера |- |Експо 58 |26 мај 1958 |- |Експo 58 |9 мај 1959 |- |Латерна магика II / Гостување |Ленинград, 5 декември 1960 |- |Хофманови приказни |4 септември 1962 |- |Варијации |9 јуни 1963 |- |Варијации 66 |27 мај 1966 |- |Експо 67 |Монтреал, април – октомври 1967 |- |Ревија на магичната кутија |25 март 1968 |- |Прашки карневал |30 мај 1974 |- |Љубов во карневалските бои |10 април1975 |- |Изгубената бајка |10 октомври 1975 |- |Прекрасен циркус |15 април 1977 |- |Снежната кралица |27 септември 1979 |- |Ниќна проба |5 февруари 1981 |- |Еден ден во Прага |28 октомври 1982 |- |Црниот монах |3 ноември 1983 |- |Грозната голтка |10 февруари 1984 |- |Pragensia, Vox Clamantis |20 декември 1984 |- |Orbis pictus |11 септември 1986 |- |Вивисекција |3 март 1987 |- |Одисеј |10 септември 1987 |- |Minotaur |15 февруари 1990 |- |Волшебната флејта |11 септември 1992 |- |Одисеј (нова верзија) |6 април 1993 |- |касанова |9 февруари 1995 |- |Пузли |14 декемвриr 1996 |- |Замка |17 септември 1999 |- |Графити |17 декември 2001 |- |Аргонаутите |8 август 2004 |- |Rendez-vous |2 август 2005 |- |Коктел 008 |10 октомври2008 |- |Легенда за волшебната Прага |3 March 2011 |- |Коктел 012 |1 март 2012 |- |Што се однесува |14 февруари 2013 |- |Антикоди |21 март 2013 |- |Човечка локомотивност |6 февруари 2014 |- |Вонредните патувања на Жил Верн |19 февруари 2015 |- |Малата принцеза |1 април 2016 |- |Коцка |23 март 2017 |} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.laterna.cz/ Oficiální stránky] [[Категорија:Театар]] [[Категорија:Филм]] [[Категорија:Прага]] t6y564i68j4rg38ky53bt4w4n46z5ms 10 1240546 5379090 5349600 2025-06-11T20:37:16Z Carshalton 30527 5379090 wikitext text/x-wiki {{National squad | name = Состав на Португалија на ЕП фудбал 2000 | bg = #900020 | fg = gold | bordercolor = #006600 | country = Португалија | comp link = Европско првенство во фудбал 2000 | comp = ЕП 2000 | p1 = [[Витор Баија|Баија]]&nbsp;{{Капитен}} | p2 = [[Жорже Кошта|Ж. Кошта]] | p3 = [[Руи Жорж|Р. Жорж]] | p4 = [[Жозе Луис Видигал|Видигал]] | p5 = [[Фернандо Коуто|Коуто]] | p6 = [[Пауло Соуса|Соуса]] | p7 = [[Луис Фиго|Фиго]] | p8 = [[Жоао Пинто|Ж. Пинто]] | p9 = [[Рикардо Са Пинто|Са Пинто]] | p10 = [[Руи Кошта (фудбалер)|Р. Кошта]] | p11 = [[Сержо Консеисао|Консеисао]] | p12 = [[Педро Еспиња|Еспиња]] | p13 = [[Димаш Тешеира|Димаш]] | p14 = [[Абел Шавије|Шавије]] | p15 = [[Коштиња]] | p16 = [[Роберто Северо|Бето]] | p17 = [[Пауло Бенто|Бенто]] | p18 = [[Паулета]] | p19 = [[Капушо (фудбалер)|Капушо]] | p20 = [[Карлос Секретарио|Секретарио]] | p21 = [[Нуно Гомеш]] | p22 = [[Ким (фудбалер 1975)|Ким]] | coach = [[Умберто Коељо|Коељо]] }}<noinclude> [[Категорија:Предлошки за фудбалската репрезентација на Португалија|ЕП 2000]] [[Категорија:Предлошки за земјите учеснички на ЕП 2000|Португалија]] </noinclude> j2cxk6c4l1vbvvqfqphgpuavhq7np9w 0 1266861 5379094 5370950 2025-06-11T20:46:44Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379094 wikitext text/x-wiki {{Геолошки периоди}} '''Креда''' — [[геолошки период]] кој траел од околу 145 до 66 [[Мегагодина|милиони години]] (мја). Тоа е третиот и последен период од мезозоикот, како и најдолг. Со скоро 80 милиони години, тоа е најдолгиот геолошки период од целиот [[Фанерозоик]], речиси надминувајќи ги Едијакариум & Криогениј по големина. Името потекнува од латинската [[wiktionary:creta#Latin|''крета'']], „ креда“, која е обилна во втората половина на периодот. Обично како кратенка се користи симболот '''К.''' Креда бил период со релативно топла [[клима]], што резултирало со високи [[Морско ниво|евстатски нивоа на морето]] што создавало бројни плитки внатрешни мориња. Овие океани и мориња биле населени со сега веќе изумрени морски рептили, амонити и рудисти, додека [[диносаурус]]ите продолжиле да доминираат на копно. Светот бил без мраз, а шумите се протегале до половите. За овој период се појавиле [[Цицачи|нови групи цицачи]] и [[птици]]. За време на раната креда, [[Скриеносеменици|цветните растенија]] се појавиле и започнале брзо да се диверзифицираат, станувајќи доминантна група на растенија низ Земјата до крајот на мезозоикот, што се совпаѓа со падот и истребувањето на претходно распространетите групи на [[Голосеменици|голосеменци.]] Кредата (заедно со мезозоикот) завршила со [[настан на истребување Креда-Палеоген|настанот на истребување Креда-Палеоген]], големо масовно истребување во кое изумреле многу групи, вклучително и нептичјите [[диносауруси]], [[птеросаури]] и големи морски [[влекачи]]. Крајот на креда е дефиниран со ненадејната [[К-Т Граница]], геолошки период поврзан со масовно истребување што лежи помеѓу мезозоикот и кенозоикот. == Етимологија и историја == Кредата како посебен период за прв пат била дефинирана од белгискиот геолог [[Жан де Омалиум де Халој]] во [[1822]] година како „''Terrain Crétacé''“,<ref>{{Наведено списание|last=d’Halloy, d’O., J.-J.|year=1822|title=Observations sur un essai de carte géologique de la France, des Pays-Bas, et des contrées voisines|trans-title=Observations on a trial geological map of France, the Low Countries, and neighboring countries|url=https://books.google.com/books?id=c-ocAQAAIAAJ&pg=PA353|journal=Annales des Mines|volume=7|pages=353–376}}</ref> со користење на слоеви во Парискиот слив <ref>{{Наведена книга|title=Sovetskaya Enciklopediya|title-link=Great Soviet Encyclopedia|publisher=Sovetskaya Enciklopediya|year=1974|edition=3|location=Moscow|pages=vol. 16, p. 50|nopp=true|language=ru|trans-title=Great Soviet Encyclopedia}}</ref> и именувани за обемните остатоци од креда ([[Калциум карбонат|калциум) карбонат]] депониран од школки на морски [[Безрбетници|без'рбетници]], главно коколити), пронајден во горниот дел од креда на [[Западна Европа]]. Името креда потекнува од [[Латински јазик|латински]] ''creta'', што значи ''креда''.<ref>{{Наведена книга|title=Glossary of Geology|publisher=American Geological Institute|year=1972|edition=3|location=Washington, D.C.|page=165}}</ref> Двојната поделба на креда е спроведена од Конибер и Филипс во [[1822]] година. Алсид д’Орбиниј во [[1840]] година ја поделил француската креда на 5 етапи: неокомскиот, [[апт]], [[алб]], [[турон]] и [[сантон]], подоцна додавајќи го „''ургонскиот''“ меѓу неоком и апт и [[кеноман]] меѓу алб и турон.<ref>{{Наведување|last=Ogg|first=J.G.|title=Cretaceous|date=2012|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/B9780444594259000275|journal=The Geologic Time Scale|pages=793–853|publisher=Elsevier|language=en|doi=10.1016/b978-0-444-59425-9.00027-5|isbn=978-0-444-59425-9|access-date=2021-01-08|last2=Hinnov|first2=L.A.|last3=Huang|first3=C.}}</ref> == Геологија == === Граници === [[Податотека:Impact_event.jpg|мини| Влијанието на [[метеорит]] или [[комета]] денес е широко прифатено како главна причина за настанот на исчезнување креда-палеоген.]] Сè уште не постои глобално дефинирана долна стратиграфска граница што претставува почеток на периодот.<ref name="Gradstein_et-al_2012">{{Наведена книга|title=The Geologic Timescale 2012|publisher=Elsevier|year=2012|isbn=978-0-44-459390-0|page=795|authors=Gradstein, F.M.; Ogg, J.G.; Schmitz, M.D.; Ogg, G.M. (editors)}}</ref> Сепак, горниот дел на системот е остро дефиниран, поставен во [[Иридиум|слој богат со иридиум]], пронајден ширум светот, за кој се верува дека е поврзан со ударот на [[Чикшулуб (кратер)|кратерот Чикшулуб]], со неговите граници кои се протегаат на делови од [[Јукатан|полуостровот Јукатан]] и до [[Мексикански Залив|Мексиканскиот Залив]]. Овој слој е датиран во 66.043 [[Година|Ma]].<ref>{{Наведено списание|last=Renne, Paul R.|displayauthors=etal|year=2013|title=Time scales of critical events around the Cretaceous-Paleogene boundary|journal=Science|volume=339|issue=6120|pages=684–688|bibcode=2013Sci...339..684R|doi=10.1126/science.1230492|pmid=23393261}}</ref> Возраст од 140 Ma за границата Јура-Креда наместо вообичаено прифатените 145 Ma била предложена во [[2014]] година врз основа на стратиграфска студија на формацијата Ваца Муерта во [[Неукен (покраина)|басенот Неукен]], [[Аргентина]].<ref>{{Наведено списание|last=Vennari|first=Verónica V.|last2=Lescano|first2=Marina|last3=Naipauer|first3=Maximiliano|last4=Aguirre-Urreta|first4=Beatriz|last5=Concheyro|first5=Andrea|last6=Schaltegger|first6=Urs|last7=Armstrong|first7=Richard|last8=Pimentel|first8=Marcio|last9=Ramos|first9=Victor A.|author-link9=Víctor Alberto Ramos|date=2014|title=New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data|journal=[[Gondwana Research]]|volume=26|issue=1|pages=374–385|bibcode=2014GondR..26..374V|doi=10.1016/j.gr.2013.07.005}}</ref> [[Виктор Рамос]], еден од авторите на студијата што ја предлага возраста на границата 140 Ma, смета дека студијата е „''прв чекор''“ кон формално менување на возраста во Меѓународната унија на геолошки науки.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://cienciauanl.uanl.mx/?p=1384|title=Entrevista al Dr. Víctor Alberto Ramos, Premio México Ciencia y Tecnología 2013|last=Jaramillo|first=Jessica|language=es|quote=Si logramos publicar esos nuevos resultados, sería el primer paso para cambiar formalmente la edad del Jurásico-Cretácico. A partir de ahí, la Unión Internacional de la Ciencias Geológicas y la Comisión Internacional de Estratigrafía certificaría o no, depende de los resultados, ese cambio.}}</ref> На крајот од креда, влијанието на големото [[Мало тело во Сончевиот Систем|тело]] со Земјата може да било интерпункција на крајот на прогресивниот пад на [[биоразновидност]]а за време на [[мастрихт (период)|мастрихт]]. Резултатот бил истребување на три четвртини од растителните и животинските видови на Земјата. Од ударот се појавил остриот прекин познат како [[К-Т Граница]] (K-Pg). Биоразновидноста на Земјата барал значително време да се опорави од овој настан, и покрај веројатното постоење на изобилство на празни [[Еколошка ниша|еколошки ниши]].<ref name="MacLeod">{{Наведено списание|last=MacLeod, N|last2=Rawson, PF|last3=Forey, PL|last4=Banner, FT|last5=Boudagher-Fadel, MK|last6=Bown, PR|last7=Burnett, JA|last8=Chambers, P|last9=Culver, S|displayauthors=7|year=1997|title=The Cretaceous–Tertiary biotic transition|url=https://www.researchgate.net/publication/39065961|journal=Journal of the Geological Society|volume=154|issue=2|pages=265–292|bibcode=1997JGSoc.154..265M|doi=10.1144/gsjgs.154.2.0265}}</ref> И покрај сериозноста на настанот на истребување на K-Pg, постоела значителна варијабилност во стапката на истребување помеѓу и во рамките на различните кладови. Видовите кои зависеле од [[фотосинтеза]]та се намалиле или изумреле бидејќи атмосферските честички ја блокирале [[Сончева енергија|сончевата енергија]]. Како што е случај денес, организмите за фотосинтезирање, како што се [[фитопланктон]]от и копнените [[растенија]], го формирале примарниот дел од [[Ланец на исхрана|синџирот на исхрана]] во доцната креда, и страдале и сите други што зависеле од нив. [[Растителнојадно животно|Тревојадни]] животни, кои зависеле од растенијата и планктоните како нивна храна, изумреле бидејќи нивните извори на храна станале оскудни; следствено, и најголемите грабливци, како што е ''[[Тираносаурус|Тираносаурус рекс]]'', загинале.<ref>{{Наведено списание|last=Wilf, P|last2=Johnson KR|year=2004|title=Land plant extinction at the end of the Cretaceous: a quantitative analysis of the North Dakota megafloral record|journal=Paleobiology|volume=30|issue=3|pages=347–368|doi=10.1666/0094-8373(2004)030<0347:LPEATE>2.0.CO;2}}</ref> Сепак, само три големи групи на [[Четириношци|тетраподи]] исчезнале целосно: нептичји [[диносаурус]]и, [[плесиосауруси]] и [[птеросауруси]]. Меѓу другите групи кои не преживее во периодот Кенозоик биле и ихтиосаурусите и последните преостанати темноспондили и нецицачите како донти, кои веќе биле изумрени милиони години пред да се случи настанот. Коколитофориди и [[мекотели]], вклучително и амонити, рудисти, полжави од слатководни води и школки, како и организми чиј [[Ланец на исхрана|ланец на храна ги]] вклучува овие градители на школки, исчезнале или претрпеле големи загуби. На пример, се смета дека амонитите биле главната храна на мозаурите, група огромни морски рептили кои изумреле на границата.<ref name="Kauffman">{{Наведено списание|last=Kauffman|first=E|year=2004|title=Mosasaur Predation on Upper Cretaceous Nautiloids and Ammonites from the United States Pacific Coast|journal=PALAIOS|volume=19|issue=1|pages=96–100|bibcode=2004Palai..19...96K|doi=10.1669/0883-1351(2004)019<0096:MPOUCN>2.0.CO;2}}</ref> [[Сештојад]]и, [[инсектојади]] и [[Мрша|јадечи на мрши]] го преживеле настанот на истребување, можеби заради зголемената достапност на нивните извори на храна. Се чини дека на крајот од креда немало чисто тревојади или месојадни [[цицачи]]. Цицачите и птиците кои го преживеале истребувањето се хранеле со [[инсекти]], [[Ларва|ларви]], [[црв]]и и полжави, кои пак се хранеле со мртви растителни и животински материи. Научниците теоретизираат дека овие организми го преживеале колапсот на синџирот на исхрана затоа што се хранеле со детрити.<ref name="SheehanHansen">{{Наведено списание|last=Shehan, P|last2=Hansen, TA|year=1986|title=Detritus feeding as a buffer to extinction at the end of the Cretaceous|journal=Geology|volume=14|issue=10|pages=868–870|bibcode=1986Geo....14..868S|doi=10.1130/0091-7613(1986)14<868:DFAABT>2.0.CO;2}}</ref><ref name="MacLeod"/><ref>{{Наведено списание|last=Aberhan, M|last2=Weidemeyer, S|last3=Kieesling, W|last4=Scasso, RA|last5=Medina, FA|year=2007|title=Faunal evidence for reduced productivity and uncoordinated recovery in Southern Hemisphere Cretaceous–Paleogene boundary sections|journal=Geology|volume=35|issue=3|pages=227–230|bibcode=2007Geo....35..227A|doi=10.1130/G23197A.1}}</ref> Во [[Биоценоза|заедниците]] на потоците, неколку групи животни изумреле. Тековните заедници помалку се потпираат на храната од живи растенија, а повеќе на детритусот што се мие од копно. Оваа посебна еколошка низа ги заштитила од истребување.<ref>{{Наведено списание|last=Sheehan, PM|last2=Fastovsky, DE|year=1992|title=Major extinctions of land-dwelling vertebrates at the Cretaceous–Paleogene boundary, eastern Montana|journal=Geology|volume=20|issue=6|pages=556–560|bibcode=1992Geo....20..556S|doi=10.1130/0091-7613(1992)020<0556:MEOLDV>2.3.CO;2}}</ref> Слични, но посложени обрасци се пронајдени во океаните. Истребувањето било потешко кај животните кои живеат во вода, отколку кај животните кои живеле на морското дно или во него. Животните биле скоро целосно зависни од примарното производство од жив фитопланктон, додека животните кои живееле на [[Океанско дно|дното или во дното на океанот]] се хранеле со детритус или можеле да се пренасочат во нивната исхрана.<ref name="MacLeod"/> Најголемите преживеани од настанот што дишеле воздух, [[Крокодиловидни|крокодилии]] и шампосаури, биле полуводни и имале пристап до мостри. Современите крокодили можат да живеат како чистачи и можат да преживеат со месеци без храна и да одат во хибернација кога условите се неповолни, а нивните млади се мали, растат бавно и се хранат главно со без'рбетници и мртви организми или фрагменти од организми во текот на првите неколку години. Овие одлики се поврзани со крокодилскиот опстанок на крајот на мезозоикот.<ref name="SheehanHansen"/> === Стратиграфија === Креда е поделена на рана и доцнообразна [[Епоха (геологија)|епоха]] или серија на долна и горна креда. Во постарата литература, креда понекогаш е поделена на три серии: неокомијан (долна / рана), галска (средна) и сенонска (горна / доцна). Поделба во дванаесет фази, сите потекнувајќи од европската стратиграфија, денес се користи ширум светот. Во многу делови на светот, алтернативните локални поделби сè уште се користат. Од најмлади до најстари, поделбите од периодот на креда се: {| class="wikitable" |+Поделби на креда ! Подпериод ! Сцена ! Почеток ([[Година|ма]]) ! Крај ([[Година|ма]]) ! Дефиниција ! Етимологија |- | rowspan="6" style="background-color: {{period color|late cretaceous}};" | [[Доцна Креда]] | style="background-color: {{period color|maastrichtian}};" | [[мастрихт]] | align="center" | 72,1 ± 0,2 | align="center" | 66.0 | врв: аномалија на иридиум на [[К-Т Граница|границата креда - палеоген]] основа: прва појава на Пахидискус | Формација Мастрихт, Мастрихт, Холандија |- | style="background-color: {{period color|campanian}};" | [[кампан]] | align="center" | 83,6 ± 0,2 | align="center" | 72,1 ± 0,2 | основа: последна појава на Марсупити | Шампањ, Франција |- | style="background-color: {{period color|santonian}};" | [[сантон]] | align="center" | 86,3 ± 0,5 | align="center" | 83,6 ± 0,2 | основа: прва појава на Кладоцермус | Сантес, Франција |- | style="background-color: {{period color|coniacian}};" | [[конијак]] | align="center" | 89,8 ± 0,3 | align="center" | 86,3 ± 0,5 | основа: прва појава на Кремноцерамус | Конијак, Франција |- | style="background-color: {{period color|turonian}};" | [[турон]] | align="center" | 93,9 0,8 | align="center" | 89,8 ± 0,3 | основа: прва појава на ''ватиноцери'' | Тури, Франција |- | style="background-color: {{period color|cenomanian}};" | [[кеноман]] | align="center" | 100,5 ± 0,9 | align="center" | 93,9 0,8 | база: прва појава на Роталипота | ''Ценоманум'' ; Ле Ман, Франција |- | rowspan="6" style="background-color: {{period color|early cretaceous}};" | [[Рана Креда]] | style="background-color: {{period color|albian}};" | [[Albian|алб]] | align="center" | 113,0 ± 1,0 | align="center" | 100,5 ± 0,9 | основа: прва појава на Роталипора | Об, Франција |- | style="background-color: {{period color|aptian}};" | апт | align="center" | 125,0 ± 1,0 | align="center" | 113,0 ± 1,0 | основа: магнетна аномалија M0r | Апт, Франција |- | style="background-color: {{period color|barremian}};" | [[барем]] | align="center" | 129,4 ± 1,5 | align="center" | 125,0 ± 1,0 | основа: прва појава на ''Спитидискус'' | Барем, Франција |- | style="background-color: {{period color|hauterivian}};" | [[отрив]] | align="center" | 132,9 ± 2,0 | align="center" | 129,4 ± 1,5 | основа: прва појава на ''Акантодискус'' | Хаутерив, Франција |- | style="background-color: {{period color|valanginian}};" | [[валангин]] | align="center" | 139,8 ± 3,0 | align="center" | 132,9 ± 2,0 | основа: прва појава на ''Калпионелити'' | Валангин, Франција |- | style="background-color: {{period color|berriasian}};" | [[беријас]] | align="center" | 145,0 ± 4,0 | align="center" | 139,8 ± 3,0 | основа: прва појава на Беријасела (традиционално)<br />прва појава на Калпионела (од 2016 година) | Беријас, Франција |- |} === Геолошки формации === [[Податотека:MosasaurusHoffmann.jpg|лево|мини| Цртеж на фосилни вилици на ''Mosasaurus hoffmanni'', од мастришкиот холандски Лимбург, од холандски геолог Питер Хартинг (1866)]] [[Податотека:9119_-_Milano,_Museo_storia_naturale_-_Scipionyx_samniticus_-_Foto_Giovanni_Dall'Orto_22-Apr-2007.jpg|мини| ''Scipionyx'', [[Терoподи|диносаурус на теропод]] од раната креда на Италија]] Високото ниво на морето и топла клима на креда значеле дека големи области на континентите биле покриени со топли, плитки мориња, обезбедувајќи живеалиште за многу морски организми. Кредата била именувана за обемните депозити на креда од оваа доба во Европа, но во многу делови на светот, депозитите од креда се со морски [[варовник]], карпест тип што се формира под топли, плитки морски услови. Поради високото ниво на морето, постоел огромен простор за такво таложење. Заради релативно младата возраст и големата дебелина на системот, остатоците од креда се евидентни во многу области ширум светот. [[Креда]]та е карпест тип карактеристична (но не и ограничена) за периодот креда. Се состои од коколити, микроскопски мали калцитни скелети на коколитофори, еден вид [[алги]] кои напредувале во морињата. Стагнацијата на длабоките морски струи во средниот период на кредара предизвикало аноксични услови во морската вода, оставајќи ја депонираната [[органска материја]] без распаѓање. Половина од светските резерви на нафта биле утврдени во овој момент во аноксични услови на она што ќе стане [[Персискиот Залив]] и [[Мексиканскиот Залив]]. На многу места низ светот, во овој интервал се формирале темни аноксични шкрилци {{Sfn|Stanley|1999}} како што е Манкос од западна Северна Америка.<ref>{{Наведено списание|last=Weimar|first=R.J.|date=1960|title=Upper Cretaceous Stratigraphy, Rocky Mountain Area|journal=AAPG Bulletin|volume=44|pages=1–20|doi=10.1306/0BDA5F6F-16BD-11D7-8645000102C1865D}}</ref> Овие се важна изворна карпа за [[Фосилно гориво|нафта и гас]], на пример во подземјето на [[Северното Море]]. ==== Европа ==== Во северозападна Европа, депозитите од Горна креда се карактеристични за групата креда, која ги формира белите карпи на Довер на јужниот брег на [[Англија]] и слични карпи на [[Франција|францускиот]] нормандиски брег. Групата се наоѓа во Англија, северна Франција, [[Ниски Земји|Ниските земји]], северна [[Германија]], [[Данска]] и во подземјето на јужниот дел на [[Северно Море|Северното Море]]. Кредата не се консолидира лесно и Групата креда сè уште се состои од лабави седименти на многу места. Групата има и други [[Варовник|варовници]] и аренити. Меѓу фосилите што ги содржи има [[морски ежови]], белемнити, амонити и морски влекачи како што е ''Мосасаурус''. Во јужна Европа, кредата е обично морски систем кој се состои од компетентни остатоци од варовник или неспособни мерлови. Бидејќи алпските планински синџири сè уште не постоеле во периодот на креда, овие наоѓалишта се формирале на јужниот раб на европскиот [[Континентален праг|континентална гребен]], на работ на океанот Тетида. ==== Северна Америка ==== [[Податотека:Cretaceous_seaway.png|лево|мини| Карта на Северна Америка за време на средна креда (95 мја), на која се прикажани Ларамидија (лево), Апалахија (десно), Западен ентериер море (центар и горе лево) и други блиски морски патишта]] За време на креда, сегашниот северноамерикански континент бил изолиран од другите континенти. Во [[Јура]], Северен Атлантик веќе се отворил, оставајќи праокеан помеѓу [[Европа]] и [[Северна Америка]]. Од север кон југ преку континентот, [[Западнно Внатрешно Море|Западнното Внатрешно Море]] започнало да се формира. Ова внатрешно море ги одделувало издигнатите области на [[Ларамидија]] на запад и [[Апалахија]] на исток. Три носачи на диносауруси пронајдени во Ларамидија (Тродонтиди, Теризиносауриди и Овирапторосаури) се отсутни од Апалахија.<ref name="Brownstein2018">{{Наведено списание|last=Brownstein|first=Chase D|year=2018|title=The biogeography and ecology of the Cretaceous non-avian dinosaurs of Appalachia|url=https://palaeo-electronica.org/content/2018/2123-appalachia-biogeography|journal=[[Palaeontologia Electronica]]|volume=21|pages=1–56|doi=10.26879/801|doi-access=free}}</ref> == Палеогеографија == [[Податотека:US_cretaceous_general.png|мини| Географија на [[Континентални САД|соседните Соединетите Држави]] во доцниот период на креда]] За време на креда, доцниот [[Палеозоик|палеозојски]]-рано-мезозоичен [[суперконтинент]] на [[Пангеја]] го завршил своето [[Тектоника на плочите|тектонско]] распаѓање на денешните [[континент]]и, иако нивните позиции во тоа време биле суштински различни. Како што [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]] се проширувал, планинската зграда со конвергентна маргина (орогенеза) што започнала за време на [[Јура]], продолжила во Северноамериканската Кордиљера, бидејќи орогенијата на Невада била проследена со орогенијата Севиер и Ларамид. [[Гондвана]] започнала да се распаѓа за време на периодот Јура, но неговата фрагментација се забрза за време на креда и била во голема мера завршена до крајот на периодот. [[Јужна Америка]], [[Антарктик]]от и [[Австралија]] отсечени од [[Африка]] (иако [[Индија]] и [[Мадагаскар]] останале врзани едни со други до пред околу 80 милиони години); така, Јужен Атлантски и [[Индиски Океан]] биле новоформирани океани. Ваквата состојба придонела до зголемување на [[Морско ниво|нивото на морето]] ширум светот. На север од Африка, [[Тетидако Море|Тетидакото Море]] продолжило да се стеснува. За време на поголемиот дел од [[Доцна Креда|Доцната Креда]], [[Северна Америка]] била поделена на два дела од [[Западно Внатрешно Море|Западното Внатрешно Море]], големо внатрешно море, разделувајќи ја [[Ларамидија]] на запад и [[Апалахија]] на исток, а потоа започнало да се повлекува кон крајот на периодот, оставајќи дебели морски наслаги кои се наоѓаат помеѓу остатоците од [[јаглен]]. На врвот, една третина од сегашната копнена површина на Земјата била потопена.<ref>{{Наведена книга|title=Atlas of Life on Earth|last=Dixon|first=Dougal|last2=Benton|first2=M J|last3=Kingsley|first3=Ayala|last4=Baker|first4=Julian|publisher=Barnes & Noble Books|year=2001|isbn=9780760719572|location=New York|page=215}}</ref> Периодот е праведно познат по својата креда; Кредата во овој период се формирала најмногу од било кој друг период во [[Фанерозоик]]от. {{Sfn|Stanley|1999}} Активноста на сртот во средината на океанот - или поточно, циркулацијата на морската вода низ зголемените гребени - ги збогатила океаните во [[калциум]] ; ова ги направило океаните позаситени, како и ја зголемило биорасположивоста на елементот за варовнички нанопланктон. {{Sfn|Stanley|1999}} Овие широко распространети [[карбонат]]и и други [[Седиментна карпа|седиментни наслаги]] го прават кардетскиот карпест запис особено фин. Познати формации од Северна Америка ги вклучуваат богатите морски фосили на [[Канзас]]. Други важни изложувања на креда се јавуваат во [[Европа]] (на пример, Валд) и [[Народна Република Кина|Кина]] (формација Јиксијан). На подрачјето каде денес се наоѓа Индија, масивните остатоци со лава наречени Декански стапици избувнале во доцна креда и раниот палеоцен. == Клима == Трендот на ладење на последната епоха на Јура продолжил и во првиот период на креда. Постојат докази дека врнежите од снег биле вообичаени во повисоките географски широчини, а тропските предели станале повлажни отколку за време на тријас и јура.<ref name="The Berriasian Age">{{Наведена мрежна страница|url=http://palaeos.com/mesozoic/cretaceous/berriasian.html|title=Palaeos Mesozoic: Cretaceous: The Berriasian Age|last=Kazlev|first=M.Alan|work=Palaeos.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20101220223930/http://palaeos.com/Mesozoic/Cretaceous/Berriasian.html|archive-date=20 December 2010|accessdate=18 October 2017}}</ref> [[Глацијација]]та сепак била ограничена на [[Географска ширина|планини со голема географска ширина]], иако сезонскиот снег можеби постоел подалеку од половите. Раседнување со лед од камења во морските средини се случил за време на голем дел од креда, но доказите за таложење директно од ледниците се ограничени во јужна [[Австралија]].<ref>{{Наведено списание|last=Alley|first=N. F.|last2=Frakes|first2=L. A.|year=2003|title=First known Cretaceous glaciation: Livingston Tillite Member of the Cadna‐owie Formation, South Australia|journal=Australian Journal of Earth Sciences|volume=50|issue=2|pages=139–144|bibcode=2003AuJES..50..139A|doi=10.1046/j.1440-0952.2003.00984.x}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Frakes|first=L. A.|last2=Francis|first2=J. E.|year=1988|title=A guide to Phanerozoic cold polar climates from high-latitude ice-rafting in the Cretaceous|journal=Nature|volume=333|issue=6173|pages=547–549|bibcode=1988Natur.333..547F|doi=10.1038/333547a0}}</ref> [[Податотека:Cretacico-isotermas-y-mapamundi.svg|лево|мини| Компјутерски симулиран модел на површински состојби во средна креда, 100 mya, прикажувајќи ја приближната крајбрежна линија и пресметаните изотерми]] По крајот на првото доба, температурите повторно се зголемиле и овие услови биле скоро постојани до крајот на периодот.<ref name="The Berriasian Age"/> Затоплувањето можеби се должело на интензивната [[Вулкан|вулканска активност]] што произвела големи количини [[јаглерод диоксид]]. Помеѓу 70 и 69 Ma и 66-65 Ma, изотопските односи покажуваат покачен атмосферски [[Јаглерод диоксид|притисок на CO₂]] со нивоа од 1000-1400 ppmV и средни годишни температури во западен [[Тексас]] помеѓу {{Convert|21|and|23|C|F}}. Атмосферските CO₂ и температурните односи укажуваат на удвојување на pCO₂ придружено со ~ 0,6&nbsp;°C зголемување на температурата. Производството на големи количини на магма, различно се припишува на екстензивна тектоника,<ref name="Foulger">{{Наведена книга|url=http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-1405161485.html|title=Plates vs. Plumes: A Geological Controversy|last=Foulger, G.R.|publisher=Wiley-Blackwell|year=2010|isbn=978-1-4051-6148-0|access-date=2021-04-22|archive-date=2017-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20171125195240/http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-1405161485.html|url-status=dead}}</ref> која дополнително го туркала нивото на морето, така што големи области на [[континентална кора|континенталната кора]] биле покриени со плитки мориња. Морето Тетида што ги поврзувало тропските океани од исток кон запад, исто така, помогнало да се загрее глобалната клима. Топли адаптирани растителни фосили се познати од наоѓалиштата на север, од [[Алјаска]] и [[Гренланд]], додека [[Диносаурус|фосили на диносауруси]] се пронајдени на 15 степени од [[Јужен Пол|јужниот пол на Крит]]. {{Sfn|Stanley|1999}} Било сугерирано дека имало морска глацијација на [[Антарктик]]от во времето на Турон, засновано на изотопски докази.<ref>{{Наведено списание|last=Bornemann|first=Norris RD|last2=Friedrich|first2=O|last3=Beckmann|first3=B|last4=Schouten|first4=S|last5=Damsté|first5=JS|last6=Vogel|first6=J|last7=Hofmann|first7=P|last8=Wagner|first8=T|date=Jan 2008|title=Isotopic evidence for glaciation during the Cretaceous supergreenhouse|journal=Science|volume=319|issue=5860|pages=189–92|bibcode=2008Sci...319..189B|doi=10.1126/science.1148777|pmid=18187651}}</ref> Сепак, последователно се претпоставува дека ова е резултат на неконзистентни изотопски полномошници,<ref>{{Наведено списание|last=Huber|first=Brian T.|last2=MacLeod|first2=Kenneth G.|last3=Watkins|first3=David K.|last4=Coffin|first4=Millard F.|date=2018-08-01|title=The rise and fall of the Cretaceous Hot Greenhouse climate|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0921818117306483|journal=Global and Planetary Change|language=en|volume=167|pages=1–23|doi=10.1016/j.gloplacha.2018.04.004|issn=0921-8181|hdl-access=free}}</ref> со докази за поларни дождовни шуми за време на овој временски интервал на 82 ° С.<ref>{{Наведено списание|last=the Science Team of Expedition PS104|last2=Klages|first2=Johann P.|last3=Salzmann|first3=Ulrich|last4=Bickert|first4=Torsten|last5=Hillenbrand|first5=Claus-Dieter|last6=Gohl|first6=Karsten|last7=Kuhn|first7=Gerhard|last8=Bohaty|first8=Steven M.|last9=Titschack|first9=Jürgen|date=April 2020|title=Temperate rainforests near the South Pole during peak Cretaceous warmth|url=http://www.nature.com/articles/s41586-020-2148-5|journal=Nature|language=en|volume=580|issue=7801|pages=81–86|doi=10.1038/s41586-020-2148-5|issn=0028-0836}}</ref> Многу нежен температурен градиент од [[екватор]]от до половите значел послаби глобални ветрови, кои ги водат океанските струи, резултирале со помалку вознемирени и позастојани [[океан]]и отколку денес. Ова е потврдено со широко распространето таложење на црни шкрилци и чести аноксични настани. {{Sfn|Stanley|1999}} Јадрата на седименти покажуваат дека [[Температура на морската површина|температурите на тропските површини на морето]] можеби биле накратко топла како {{Convert|42|C}}, {{Convert|17|C-change}} потопло отколку во моментов, и дека во просек имале околу {{Convert|37|C}}. Во меѓувреме, длабоките океански температури беа дури {{Convert|15|to|20|C-change}} потопло од денешното.<ref>[http://www.physorg.com/news10978.html "Warmer than a Hot Tub: Atlantic Ocean Temperatures Much Higher in the Past"] [[PhysOrg.com]].</ref> {{Sfn|Skinner|Porter|1995}} == Флора == [[Податотека:Archaefructus_liaoningensis.jpg|мини|Факсимил на фосил на ''Архаефруктус'' од формацијата Јиксијан, Кина]] [[Скриеносеменици|Цветните растенија]] (ангиосперми) сочинувале околу 90% од живите растителни видови денес. Пред порастот на ангиоспермите, за време на [[Јура]] и [[Рана Креда]], во повисоката флора доминирале [[Голосеменици]] групи, вклучувајќи цикади, [[четинари]], [[Гинковидни]], гнетофити и блиски роднини, како и изумрените [[Бенетитали]]. Другите групи на растенија вклучувале „''папрати од семе''“, колективен термин за означување на различни групи растенија слични на папрат кои произведуваат семиња. Точното потекло на ангиоспермите е неизвесно, иако молекуларните докази сугерираат дека тие не се тесно поврзани со ниту една жива група на голосеменици.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Coiro|first=Mario|last2=Doyle|first2=James A.|last3=Hilton|first3=Jason|date=July 2019|title=How deep is the conflict between molecular and fossil evidence on the age of angiosperms?|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/nph.15708|journal=New Phytologist|language=en|volume=223|issue=1|pages=83–99|doi=10.1111/nph.15708|issn=0028-646X|doi-access=free}}</ref> Најраните широко прифатени докази за цветни растенија се моносулатните [[Полен|зрна од полен]] од крајот на валангин (пред 134 милиони фунти) пронајдени во [[Израел]],<ref>{{Наведена книга|title=Flowering plant origin, evolution & phylogeny|last=Brenner|first=G.J.|date=1996|publisher=Chapman & Hall|isbn=978-0-585-23095-5|editor-last=Taylor|editor-first=D.W.|location=New York|pages=91–115|chapter=Evidence for the earliest stage of angiosperm pollen evolution: a paleoequatorial section from Israel|doi=10.1007/978-0-585-23095-5_5|editor-last2=Hickey|editor-first2=L.J.}}</ref> и Италија,<ref>Trevisan L. 1988.</ref> првично со мало изобилство. Молекуларниот часовник проценува дека е во конфликт со проценките на [[фосил]]ите, што укажува на диверзификација на ангиоспермите во групата круни за време на горниот тријас или јура, но ваквите проценки е тешко да се усогласат со примерокот на полен и карактеристичниот триколпат до триколпороидиран (тројно жлебен) полен на [[Евдикоти|еудикотирани]] ангиосеменици.<ref name=":0"/> Меѓу најстарите записи на скриеносеменици макрофосили се ''Montsechia'' од беријашка возраст во [[Шпанија]] и ''Archaefructus'' од берем-апт во [[Кина]]. Триколфатниот полен, карактеристичен за еудикоти, првпат се појавил во доцниот барем, додека најраните остатоци од [[монокотиледони]] се познати од аптискиот период. Цветните растенија претрпеле брзо зрачење започнувајќи во текот на средниот креда, станувајќи доминантна група на копнени растенија до крајот на периодот, истовремено со падот на претходно доминантните групи како [[четинари]].<ref>{{Наведено списание|last=Condamine|first=Fabien L.|last2=Silvestro|first2=Daniele|last3=Koppelhus|first3=Eva B.|last4=Antonelli|first4=Alexandre|date=2020-11-17|title=The rise of angiosperms pushed conifers to decline during global cooling|url=http://www.pnas.org/lookup/doi/10.1073/pnas.2005571117|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=117|issue=46|pages=28867–28875|doi=10.1073/pnas.2005571117|issn=0027-8424|pmc=7682372|pmid=33139543}}</ref> Најстарите познати фосили од [[Треви|трева]] се од албијанскиот период <ref>{{Наведено списание|last=Wu|first=Yan|last2=You|first2=Hai-Lu|last3=Li|first3=Xiao-Qiang|date=2018-09-01|title=Dinosaur-associated Poaceae epidermis and phytoliths from the Early Cretaceous of China|url=https://academic.oup.com/nsr/article/5/5/721/4769666|journal=National Science Review|language=en|volume=5|issue=5|pages=721–727|doi=10.1093/nsr/nwx145|issn=2095-5138|doi-access=free}}</ref> со семејството диверзифицирано во модерни групи до крајот на [[мезозоик]]от.<ref>{{Наведено списание|last=Prasad|first=V.|last2=Strömberg|first2=C. a. E.|last3=Leaché|first3=A. D.|last4=Samant|first4=B.|last5=Patnaik|first5=R.|last6=Tang|first6=L.|last7=Mohabey|first7=D. M.|last8=Ge|first8=S.|last9=Sahni|first9=A.|date=2011-09-20|title=Late Cretaceous origin of the rice tribe provides evidence for early diversification in Poaceae|url=https://www.nature.com/articles/ncomms1482|journal=Nature Communications|language=en|volume=2|issue=1|pages=480|doi=10.1038/ncomms1482|issn=2041-1723|doi-access=free}}</ref> Во текот на креда, слаткопапаровидните [[папрат]]и, кои сочинувале 80% од овие видови, исто така, започнале да се прошируваат.<ref>{{Наведено списание|last=Regalado|first=Ledis|last2=Schmidt|first2=Alexander R.|last3=Müller|first3=Patrick|last4=Niedermeier|first4=Lisa|last5=Krings|first5=Michael|last6=Schneider|first6=Harald|date=July 2019|title=Heinrichsia cheilanthoides gen. et sp. nov., a fossil fern in the family Pteridaceae (Polypodiales) from the Cretaceous amber forests of Myanmar|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/jse.12514|journal=Journal of Systematics and Evolution|language=en|volume=57|issue=4|pages=329–338|doi=10.1111/jse.12514|issn=1674-4918|doi-access=free}}</ref> == Теренијална фауна == На копно, [[цицачи]]те биле генерално мали, но многу релевантна компонента на [[фауна]]та, со мултитуберкулати на цимолодонт, кои во некои места биле побројни од [[диносаурус]]ите.<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/mammalsfromagedi00kiel_769|title=Mammals from the Age of Dinosaurs: Origins, Evolution, and Structure|last=Kielan-Jaworowska|first=Zofia|last2=Cifelli|first2=Richard L.|last3=Luo|first3=Zhe-Xi|publisher=Columbia University Press|year=2005|isbn=9780231119184|page=[https://archive.org/details/mammalsfromagedi00kiel_769/page/n317 299]|url-access=limited}}</ref> [[торбари]]те ниту [[Вистински цицачи|placentals]] постоеле до самиот крај,<ref>{{Наведено списание|last=Halliday|first=Thomas John Dixon|last2=Upchurch|first2=Paul|last3=Goswami|first3=Anjali|date=29 June 2016|title=Eutherians experienced elevated evolutionary rates in the immediate aftermath of the Cretaceous–Palaeogene mass extinction|journal=Proc. R. Soc. B|volume=283|issue=1833|pages=20153026|doi=10.1098/rspb.2015.3026|pmc=4936024|pmid=27358361}}</ref>,Различни „''архаични''“ групи како еутриконодонти биле вообичаени во раниот период на креда, но од фауните на северните цицачи од доцна креда доминирале живородни цицачи и теријанци во [[Јужна Америка]]. Грабливците на врвот биле архосауриски [[влекачи]], особено [[диносаурус]]и, кои биле во нивната најразновидна фаза. [[Птеросаурус]]ите биле вообичаени во раната и средната креда, но како што се течел периодот, тие опаѓале од слабо разбрани причини (порано се сметало дека се должи на конкуренција со рани [[птици]], но сега е разбрано [[Адаптивна радијација|прилагодливото зрачење на]] птиците не е во согласност со падот на птеросаурусот <ref>{{Наведена книга|title=Pterosaurs: Natural History, Evolution, Anatomy|last=Wilton, Mark P.|publisher=Princeton University Press|year=2013|isbn=978-0691150611}}</ref>), и до крајот на периодот останале [[Семејство (биологија)|само две високо специјализирани семејства.]] Лагероштате од Љаонинг (формација Јисијан) во Кина е ризница на зачувани остатоци од бројни видови мали диносауруси, птици и цицачи, што дава поглед на животот во раната кретека. На coelurosaur диносауруси пронајдени таму претставуваат типови на групата Maniraptora, која вклучува современите птици и нивните најблиски не-птичји роднини, како што дромоесауруси, oviraptorosaurs, therizinosaurs, troodontids заедно со други avialans. Фосилите на овие диносауруси од лагерштатата Љаонинг се познати по присуството на [[пердув]]и слични на косата. [[Инсекти]]те се диверзифицирале за време на креда, а се појавиле [[Мравка|најстарите познати мравки]], [[термити]] и некои [[Пеперуги|лепидопери]], слични на пеперутки и [[Молец|молци.]] Се појавиле[[лисна вошка]], скакулци и жолчни оси.<ref name="UCMP">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ucmp.berkeley.edu/mesozoic/cretaceous/cretlife.html|title=Life of the Cretaceous|work=www.ucmp.Berkeley.edu|accessdate=18 October 2017}}</ref><gallery class="center"> Податотека:Tyrannosaurus-rex-Profile-steveoc86.png|''[[Тираносаурус |Тираносаурус рекс]]'', еден од најголемите грабливци на копно на сите времиња, живеел за време на доцната креда Податотека: Velociraptor Restoration.png|Долг до 2 м и висок 0,5 м кај колкот, ''[[Велоцираптор]]''ор живеел во периодот на доцната креда Податотека: Triceratops by Tom Patker.png|''[[Трицератопс]]'', еден од најпрепознатливите родови Податотека:Quetzalcoatlus07.jpg|[[Аждархидот]] ''[[Квецалкоатлус]]'', едно од најголемите животни што некогаш летале, живеел за време на доцниот период Податотека:Confuciusornis sanctus mmartyniuk.png|''[[Confuciusornis]]'', род на птици со големина на врана од раниот мезозоик Податотека:Ichthyornis restoration.jpeg|''[[Ихтиорнис]]'' бил [[Ornithuran]], сличен на [[морска птица]], живеел за време на доцниот период </gallery> === Морска фауна === Во морињата, [[раи]]те, современи [[Ајкула|ајкули]] и [[Целокоскени риби|телеостацит,]] станале вообичаени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.talkorigins.org/origins/geo_timeline.html|title=EVOLUTIONARY/GEOLOGICAL TIMELINE v1.0|work=www.TalkOrigins.org|accessdate=18 October 2017}}</ref> Морските рептили вклучиле ихтиосаури во рана и средна креда (исчезнале за време на доцна креда во кеноманско-туронскиот настан), плесиосауруси во текот на целиот период и мозаури кои се појавувилево доцната креда. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} {{Wiktionary}} *[http://www.ucmp.berkeley.edu/mesozoic/cretaceous/cretaceous.html UCMP Berkeley Cretaceous page] *[http://www.foraminifera.eu/querydb.php?period=Cretaceous&aktion=suche Cretaceous Microfossils: 180+ images of Foraminifera] *[https://ghkclass.com/ghkC.html?cretaceous Cretaceous (chronostratigraphy scale)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20220818063228/https://ghkclass.com/ghkC.html?cretaceous |date=2022-08-18 }} {{Геолошка историја на Земјата}} [[Категорија:Геолошки периоди]] [[Категорија:Креда]] [[Категорија:Зборови што ги нема во ТРМЈ]] 015zmvzsuu9ms3qp2ntimxfnzglbd72 0 1267658 5378923 5339881 2025-06-11T15:54:27Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378923 wikitext text/x-wiki [[File:Mount Ararat from Armash (3).jpg|thumb|Ледникот на планината [[Арарат]] наскоро ќе го снема поради климатските промени.<ref>{{Cite web|date=2019-07-30|title=Glaciers melting faster in southeast Turkey, sparking concerns|url=https://www.dailysabah.com/environment/2019/07/30/glaciers-melting-faster-in-southeast-turkey-sparking-concerns|access-date=2021-02-18|website=[[Daily Sabah]]}}</ref><ref name=":7">{{Cite journal|last1=Azzoni|first1=Roberto Sergio|last2=Sarıkaya|first2=Mehmet Akif|last3=Fugazza|first3=Davide|date=2020-04-01|title=Turkish glacier inventory and classification from high-resolution satellite data|url=https://doi.org/10.1007/s42990-020-00029-2|journal=Mediterranean Geoscience Reviews|volume=2|issue=1|pages=153–162|doi=10.1007/s42990-020-00029-2|issn=2661-8648|hdl=2434/745029|hdl-access=free}}</ref>|alt=not very sharp snow capped mountain peak in the distance, under a blue sky with a few small clouds]] '''Климатските промени во Турција''' вклучуваат промени во [[клима]]та во [[Турција]], нивните ефекти и како земјата се прилагодува на тие промени. Годишните и максималните температури на Турција се зголемуваат,<ref name="Mercator">{{cite web|last1=Şen|first1=Prof. Dr. Ömer Lütfi|title=Climate Change in Turkey|url=http://climatechangeinturkey.com/|access-date=16 September 2018|publisher=Mercator-IPC Fellowship Program}}</ref><ref>{{cite journal|date=November 2017|title=Monthly and Seasonal Trend Analysis of Maximum Temperatures over Turkey|url=http://ijesc.org/upload/81f671a30b6dcf1533af902dc0296c81.Monthly%20and%20Seasonal%20Trend%20Analysis%20of%20Maximum%20Temperatures%20over%20Turkey.pdf|journal=International Journal of Engineering Science and Computing|volume=7|issue=11|access-date=16 September 2018|archive-date=2018-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180916164020/http://ijesc.org/upload/81f671a30b6dcf1533af902dc0296c81.Monthly%20and%20Seasonal%20Trend%20Analysis%20of%20Maximum%20Temperatures%20over%20Turkey.pdf|url-status=dead}}</ref> и [[2020]] година била трета најжешка година што е забележана во историјата<ref name=":9">{{Cite web|title=Climate change responsible for spring and winter within weeks|url=https://www.trtworld.com/life/climate-change-responsible-for-spring-and-winter-within-weeks-43363|access-date=2021-04-24|website=Climate change responsible for spring and winter within weeks|language=en}}</ref>. Турција ќе биде значително погодена од климатските промени,,<ref>{{cite news |title=Turkey battles climate change: Nationwide efforts give hope for the future |url=https://www.dailysabah.com/feature/2018/10/12/turkey-battles-climate-change-nationwide-efforts-give-hope-for-the-future |work=[[Daily Sabah]] |date=11 October 2018}}</ref><ref>{{cite report |work=[[Ministry of Environment and Urban Planning (Turkey)|Ministry of Environment and Urban Planning]] |title=Turkey's fourth biennial report |date=December 2019 |url=https://unfccc.int/documents/206798 }}</ref> и веќе доживува поекстремно време<ref name=":0" />, со суши и топлотни бранови како главни опасности<ref>{{Cite news|title=Turkey drought: Istanbul could run out of water in 45 days|url=http://www.theguardian.com/world/2021/jan/13/turkey-drought-istanbul-run-out-water-45-days|date=2021-01-13|newspaper=[[The Guardian]]}}</ref>.<ref>{{Cite web|title=Climate|url=http://climatechangeinturkey.com/effects-of-climate-change-population.html|access-date=2021-02-19|website=climatechangeinturkey.com}}</ref>. Тековните емисии на [[стакленички гасови]] од страна на [[Турција]] се околу 1% од вкупниот глобален износ<ref>{{cite web |title=Each Country's Share of CO2 Emissions |url=https://www.ucsusa.org/global-warming/science-and-impacts/science/each-countrys-share-of-co2.html |publisher=Union of Concerned Scientists |access-date=16 September 2018}}</ref>, и енергетската политика вклучува силно субвенционирање на [[јаглен]] во Турција<ref name="OECD">[http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=FFS_TUR "Fossil Fuel Support - TUR"], [[OECD]], accessed September 2018.</ref>. Турција е една од ретките земји што го потпишала, но не го ратификувала [[Париски договор (2015)|Парискиот договор]], па затоа не е една од страните во Парискиот договор. Министерството за животна средина ја координира адаптацијата кон климатските промени и ова е планирано за водните ресурси според речните сливови и за земјоделството. ==Емисии на стакленички гасови== [[File:Stripes MIDDLE EAST-Turkey--1901-2019-BK-withlabels.png|thumb|]] Јагленот и автомобилите испуштаат скоро петстотини милиони тони во Турција емисии на стакленички гасови, кои се претежно јаглерод диоксид (СО 2) со малку метан. Кравите се субвенционираат, но најголемиот двигател на стакленички гасови во Турција (GhG) се субвенциите за електрани со јаглен и недостатокот на цена за загадувањето на јаглеродот. Уделот на Турција во тековните глобални емисии на GhG е околу 1%, а емисиите по лице се шест тони годишно, што е околу глобалниот просек. Турција повторно апсорбира околу една петтина од својот GhG, претежно во нејзините дрвја. Владата поддржува пошумување, производство на електрични возила и национално генерирана електрична енергија со малку јаглерод. Сепак, како и соседен Иран, Турција е една од ретките земји што не го ратификувала [[Париски договор (2015)|Парискиот договор]]. ==Влијанија врз природната средина == ПИмало два значајни периоди на климатски промени во [[бронзеното време]]<ref>{{Cite web|last1=October 30|last2=2020|title=Study: Ancient people in Turkey adapted to climate change|url=https://news.cornell.edu/stories/2020/10/study-ancient-people-turkey-adapted-climate-change|access-date=2020-11-11|website=Cornell Chronicle|language=en}}</ref>. Според проф. Д-р Мурат Туркеш, член на управниот одбор на Центарот за климатски промени и студии на политиката на [[Универзитет Богазичи|Универзитетот Богазичи]], климатските промени предизвикани од човекот во Турција започнале во 1970-тите<ref>{{Cite news|date=9 October 2020|title=Turkey in the midst of climate change, says climate expert|newspaper=[[Hürriyet Daily News]]|url=https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-in-the-midst-of-climate-change-says-climate-expert-158990|access-date=2020-11-11}}</ref>. Долниот раб на [[Хедлива ќелија|Хедливата ќелија]] може да се движи кон север кон Турција, чија јужна граница е околу 36 степени северно, и ова може да ги намали врнежите на југот на земјата<ref>{{Cite web|title=Climate|url=http://climatechangeinturkey.com/climate-change-basics-how-does-the-climate-of-turkey-change.html|access-date=2021-02-19|website=climatechangeinturkey.com}}</ref>. ===Температура и временски промени=== Заклучно со 2020 година, најжешката година што е забележана е 2010 година, потоа 2018 година и 2020 година<ref name=":9" />. Сценариото за климатски промени во Националниот план за акција за климатски промени во 2011 година проценува дека зголемувањето на просечната годишна температура ќе биде од 2,5&nbsp;°C до 4° С,<ref>{{Cite journal|last=Tokuç|first=Burcu|date=May 2019|title=Which Threats to Global Health Pose a Problem for Turkey's Health?|journal=Balkan Medical Journal|volume=36|issue=3|pages=152–154|doi=10.4274/balkanmedj.galenos.2019.2019.3.001|issn=2146-3123|pmc=6528528|pmid=30821137}}</ref><ref>{{Cite web|title=Küresel İklim Değişikliği ve Türkiye {{!}} WWF|url=https://www.wwf.org.tr/ne_yapiyoruz/iklim_degisikligi_ve_enerji/iklim_degisikligi/kuresel_iklim_degisikligi_ve_turkiye/|access-date=2020-11-30|website=www.wwf.org.tr}}</ref><ref>{{cite report |title=Republic of Turkey Climate Change Action Plan 2011 - 2023 |year=2012 |publisher=Ministry of Environment and Urbanization General Directorate of Environmental Management Climate Change Department |url=http://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/file/eylem%20planlari/iklim_degisikligi_eylem_plani_EN_2014.pdf }}</ref>, и во 2021 година заменик-министерот за земјоделство и шумарство изјавил дека најверојатно ќе биде помеѓу 1 и 2 степени помеѓу тоа време и крајот на векот<ref name=":12">{{Cite web|last=|first=|date=2021-04-16|title=200-day heat wave: Top Turkish official warns of future danger|url=https://www.dailysabah.com/turkey/200-day-heat-wave-top-turkish-official-warns-of-future-danger/news|access-date=2021-04-24|website=[[Daily Sabah]]|language=}}</ref>. За Турција се предвидува дека ќе биде посериозно погодена од многу други земји<ref name="TPQ">{{cite web|title=Warming a Frozen Policy: Challenges to Turkey's Climate Politics After Paris|url=http://turkishpolicy.com/article/818/warming-a-frozen-policy-challenges-to-turkeys-climate-politics-after-paris|publisher=Turkish Policy Quarterly}}</ref><ref name="3rd BR">{{cite report |work=[[Ministry of Environment and Urban Planning (Turkey)|Ministry of Environment and Urban Planning]] |title=Seventh National Communication (version 2) of Turkey under the UNFCCC (this is also the third biennial report) |date=August 2019 |url=https://www.tr.undp.org/content/turkey/en/home/library/environment_energy/NC7-2019.html }}</ref>, но ефектите значително варираат во регионите на земјата<ref name="TemaWWF" />, со најголем пораст на температурата за јужните и западните региони во текот на летото<ref name=":12" />. Најлошо сценарио е покачување на температурата за 7 степени до 2100 година<ref>{{Cite news|url=https://www.dailysabah.com/life/2019/09/12/climate-change-triggers-extreme-weather-in-turkey|title=Climate change triggers extreme weather in Turkey|work=[[Daily Sabah]]|access-date=2019-10-01}}</ref> {{multiple image | align = left | direction = horizontal | width = 700 | image1 = Koppen-Geiger Map TUR present.svg | caption1 = [[Кепенова класификација на климата]] за Турција (1980-2016) | image2 = Koppen-Geiger Map TUR future.svg | caption2 = [[Кепенова класификација на климата]] за Турција (2071-2100) | total_width = | alt1 = map of Turkey, roughly a horizontal rectangle, showing a complex pattern of climate types, including a far amount of cold especially in the north and east | alt2 = map of Turkey, roughly a horizontal rectangle, showing a complex pattern of climate types, but much less cold than the other map }} Времето станува сè повеќе екстремно<ref name=":0">{{cite news |title=Extreme weather threatens Turkey amid climate change fears |url=https://www.dailysabah.com/turkey/2018/05/18/extreme-weather-threatens-turkey-amid-climate-change-fears |work=[[Daily Sabah]] |date=17 May 2018}}</ref>, и во мај 2020 година имало рекордно високи температури во многу делови на земјата<ref>{{Cite news|title=Environmental developments in Turkey during 2020|url=https://www.aa.com.tr/en/environment/environmental-developments-in-turkey-during-2020/2088308}}</ref>. Во текот на [[21 век]] се предвидува дека температурите ќе се зголемат во просек за 2-3&nbsp;°C и врнежите значително ќе се намалат<ref>Ministry of Environment and Urbanization (2016), p. 22</ref>. Како и да е, врнежите може да се зголемат на север<ref>{{Cite web|title=Climate|url=http://climatechangeinturkey.com/mapping-climate-change-precipitation.html|access-date=2021-02-19|website=climatechangeinturkey.com}}</ref>, и како и повеќе суши се предвидуваат повеќе поплави, како резултат на дождот што паѓа наместо снегот<ref name="HDN">{{cite news |title=Temperature to increase significantly in Turkey in 30 years due to global warming, warns climate expert |url=http://www.hurriyetdailynews.com/temperature-to-increase-significantly-in-turkey-in-30-years-due-to-global-warming-warns-climate-expert-128980 |work=[[Hürriyet Daily News]] |date=19 March 2018}}</ref>. Сезонски може да има повеќе врнежи во зима, но 50% помалку во пролет и есен<ref name=":9" />. [[Шумски пожар|Шумските пожари]] во Турција се зголемиле<ref>{{Cite web|url=https://www.fethiyetimes.com/news/44-news/31660-climate-change-and-wildfires-a-vicious-circle.html|title=Climate change and wildfires - a vicious circle|last=Ward|first=Lyn|date=2019-08-27|website=Fethiye Times|access-date=2019-09-04|archive-date=2019-09-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20190904142751/https://www.fethiyetimes.com/news/44-news/31660-climate-change-and-wildfires-a-vicious-circle.html|url-status=dead}}</ref> како резултат на [[Климатски промени|климатските промени]],<ref>{{Cite news|url=http://www.hurriyetdailynews.com/deforestation-prevention-key-to-fight-climate-change-146637|title=Deforestation prevention key to fight climate change|newspaper=[[Hürriyet Daily News]]|access-date=2019-10-01}}</ref>, а брзината на ветерот се предвидува да се зголеми во целиот регион на Мармара<ref>{{Cite web|title=Climate|url=http://climatechangeinturkey.com/mapping-climate-change-wind.html|access-date=2021-02-19|website=climatechangeinturkey.com}}</ref>. [[File:Sinop Sel.jpg|thumb|[[Поплава|Поплавите]] се предвидува дека ќе станат почести]] [[File:Hancalar Bridge BMenderesRiver Cal Denizli Turkey.JPG|thumb|Полно речно корито на [[Бујук Мендерес]], ноември 2007 година. Реката може да го преполови својот просечен проток до 2100 година, како резултат на влијанието на климатските промени.]] Друг ефект што може да се појави како резултат на климатските промени се поплавите поради ненадејните дождови. Сушите ризикуваат болести пренесени од комарци<ref>{{Cite news|date=2020-12-28|title=Mosquito takeover in possible drought prompts disease concerns for Turkey|url=https://www.dailysabah.com/turkey/mosquito-takeover-in-possible-drought-prompts-disease-concerns-for-turkey/news|access-date=2021-01-02|newspaper=[[Daily Sabah]]}}</ref>. Урбаните горештини<ref>{{cite news |title=Turkey reeling from African heat wave |url=https://www.dailysabah.com/turkey/2017/07/03/turkey-reeling-from-african-heat-wave |work=[[Daily Sabah]] |date=2 July 2017}}</ref> (особено на југ и исток<ref name=":12" />), сушите<ref>{{cite news |title=Gov't forced to take measures amid below average rainfall across Turkey |url=http://www.hurriyetdailynews.com/govt-forced-to-take-measures-amid-below-average-rainfall-across-turkey-126069 |work=[[Hürriyet Daily News]] |date=21 January 2018}}</ref>, невремето<ref>{{cite news |title=Lightning electrifies Istanbul, northwestern Turkey skies as thunderstorms take over |url=https://www.dailysabah.com/istanbul/2018/07/24/lightning-electrifies-istanbul-northwestern-turkey-skies-as-thunderstorms-take-over |work=[[Daily Sabah]] |date=24 July 2018}}</ref>, и поплавите<ref>{{cite news |title=Istanbul flood result of Turkey's climate change |url=https://www.dailysabah.com/life/2017/07/21/istanbul-flood-result-of-turkeys-climate-change |agency=Anadolu Agency |date=27 July 2017 |access-date=2021-05-01 |archive-date=2018-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180927165057/https://www.dailysabah.com/life/2017/07/21/istanbul-flood-result-of-turkeys-climate-change |url-status=dead }}</ref>, може да се зголемат<ref name="CCTur">{{cite web |last1=Şen |first1=Ömer Lütfi |title=Climate Change in Turkey |url=http://climatechangeinturkey.com/effects-of-climate-change-population.html |publisher=Mercator-IPC Fellowship Program |access-date=27 September 2018}}</ref>. ===Зголемување на нивото на морето=== Тектонското воздигнување го намали порастот на нивото на морето помеѓу Самсун и Аланија, додека неколку големи речни делти се смирија.<ref>{{Cite web|title=Coastal floods in Turkey|url=https://www.climatechangepost.com/turkey/coastal-floods/|access-date=2021-03-24|website=Climatechangepost.com|language=en}}</ref> Над 200 илјади луѓе живеат во области со ризик од пораст на нивото на морето од 1 метар.<ref name=":6">{{Cite web|title=Potential Impacts of Sea Level Rise on the Coasts of Turkey|url=https://core.ac.uk/download/pdf/327151922.pdf}}</ref> [[Истанбул]] е изложен на ризик од покачување на нивото на морето,<ref>{{Cite web|title=Coastal floods in Turkey|url=https://www.climatechangepost.com/turkey/coastal-floods/|access-date=2021-02-11|website=Climatechangepost.com|language=en}}</ref> на пример, метро-станицата Кадиќој е загрозена од поплавување.<ref name="HDN" /> ===Водни ресурси=== Турција веќе е земја „''под стрес на вода''“, бидејќи количината на вода по глава на жител е околу 1.500 м2 годишно: поради зголемувањето на населението и климатските промени, голема е веројатноста дека земјата ќе биде „'''недостижна од вода'''“ (под 1.000 м3) до 2070-тите.<ref name=":4" /> За производство на еден грам говедско месо потребни се 122 литри вода (споредено со 29 литри за иста количина на белковини од јајца и 19 литри од растенија),<ref name=":11">{{Cite web|last=Birpınar|first=Mehmet Emin|date=2021-04-05|title=Drought, drought, drought: What mobilizes awareness? {{!}} Opinion|url=https://www.dailysabah.com/opinion/op-ed/drought-drought-drought-what-mobilizes-awareness|access-date=2021-04-24|website=[[Daily Sabah]]}}</ref> но иако климатските промени предизвикуваат суши во Турција,<ref>{{Cite web|last=Dr. Nuran|first=Talu|date=2019|title=Local Climate Action Planning and Practices in Turkey|url=http://www.iklimin.org/wp-content/uploads/2020/02/modul_10_en.pdf}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Afshar|first1=Mehdi H.|last2=Şorman|first2=Ali Ünal|last3=Tosunoğlu|first3=Fatih|last4=Bulut|first4=Burak|last5=Yilmaz|first5=M. Tugrul|last6=Danandeh Mehr|first6=Ali|date=2020-08-01|title=Climate change impact assessment on mild and extreme drought events using copulas over Ankara, Turkey|journal=Theoretical and Applied Climatology|volume=141|issue=3|pages=1045–1055|doi=10.1007/s00704-020-03257-6|bibcode=2020ThApC.141.1045A|issn=1434-4483|doi-access=free}}</ref> говеда се субвенционираат.<ref>{{Cite report|url=https://www.fas.usda.gov/data/turkey-turkey-livestock-and-products-semiannual|title=Turkey Livestock and Products Semiannual|date=26 March 2021|url-status=live|website=[[United States Department of Agriculture]]}}</ref> Се предвидува мала промена за водните ресурси во северните речни сливови, но значително намалување на јужните речни сливови.<ref name=":4">{{Cite web|title=Climate|url=http://climatechangeinturkey.com/effects-of-climate-change-water.html|access-date=2021-02-19|website=climatechangeinturkey.com}}</ref> Водениот стрес се предвидува и за [[Конија]] во централна Турција.<ref name=":12" /> ===Екосистеми=== Во крајбрежните области, силно засегнатите типови на земјиште се трајни мочуришта, земјоделски површини и пасишта.<ref name=":6" /> Климатските модели предвидуваат дека екстремните временски прилики ќе се зголемат на Медитеранот.<ref name="3rd BR" />{{Rp|151}} [[List of glaciers in Turkey|Glaciers in Turkey]] are retreating:<ref>{{cite journal |last1=Baldasso |first1=V. |last2=Soncini |first2=A. |last3=Azzoni |first3=R.S.|display-authors=etal |title=Recent evolution of glaciers in Western Asia in response to global warming: the case study of Mount Ararat, Turkey |journal=Theor Appl Climatol |volume=137 |issue=1–2 |pages=45–59 |date=2018 |doi=10.1007/s00704-018-2581-7 |s2cid=125700008 }}</ref> најголеми преостанати се [[ледник|ледниците]] на [[Арарат]] и се предвидува дека овие ќе исчезнат до 2065 година,<ref>{{Cite journal|title=A GIS-Based Multi-Criteria Decision Analysis Model for Determining Glacier Vulnerability|date=2020 |doi=10.3390/ijgi9030180 |doi-access=free |url=https://www.mdpi.com/2220-9964/9/3/180/pdf|last1=Yalcin |first1=Mustafa |journal=ISPRS International Journal of Geo-Information |volume=9 |issue=3 |page=180 }}</ref> бидејќи тие се топат многу побрзо од планинските ледници во многу други делови на светот.<ref name=":7" /> Бидејќи климата на југот се предвидува да стане потопла и посува, може да биде многу тешко да се задржат сегашните јужни шуми.<ref>{{Cite web|title=Climate|url=http://climatechangeinturkey.com/effects-of-climate-change-forests.html|access-date=2021-02-19|website=climatechangeinturkey.com}}</ref> Во 2020 година имало повеќе шумски пожари од нормалното. Министерството за земјоделство и шумарство ги истражува ефектите од климатските промени и развива стратегија за адаптација.<ref>{{Cite web|title=Protecting Forests in Turkey: Climate Change Adaptation and Biodiversity Protection|url=https://www.afd.fr/en/actualites/protecting-forests-turkey-climate-change-adaptation-and-biodiversity-protection|access-date=2021-02-11|website=www.afd.fr|language=en}}</ref> [[Ерозија|Ерозијата на почвата]] се предвидува дека ќе се зголеми.<ref>{{Cite journal|last1=Berberoglu|first1=Suha|last2=Cilek|first2=Ahmet|last3=Kirkby|first3=Mike|last4=Irvine|first4=Brian|last5=Donmez|first5=Cenk|date=2020-07-07|title=Spatial and temporal evaluation of soil erosion in Turkey under climate change scenarios using the Pan-European Soil Erosion Risk Assessment (PESERA) model|url=https://doi.org/10.1007/s10661-020-08429-5|journal=Environmental Monitoring and Assessment|language=en|volume=192|issue=8|pages=491|doi=10.1007/s10661-020-08429-5|pmid=32638113 |issn=1573-2959}}</ref> Во 2020 година декември бил потопол отколку порано, а дрвјата цветале во [[Истанбул]], што не е нормално за овој период од годината.<ref>{{Cite news|title=Experts warn of climate change in Turkey as trees bloom early|url=https://www.hurriyetdailynews.com/experts-warn-of-climate-change-in-turkey-as-trees-bloom-early-161267|access-date=2021-01-02|newspaper=[[Hürriyet Daily News]]}}</ref> Зголемувањето на температурата на површината на морето се очекува да го промени морскиот живот.<ref>{{Cite journal|last1=Dabanli|first1=Ismail|last2=Şişman|first2=Eyüp|last3=Güçlü|first3=Yavuz Selim|last4=Birpınar|first4=Mehmet Emin|last5=Şen|first5=Zekai|date=2021-02-01|title=Climate change impacts on sea surface temperature (SST) trend around Turkey seashores|url=https://doi.org/10.1007/s11600-021-00544-2|journal=Acta Geophysica|language=en|volume=69|issue=1|pages=295–305|doi=10.1007/s11600-021-00544-2|issn=1895-7455}}</ref> Постои загриженост дека мечките во регионот на [[Црното Море]] не [[Хибернација|хибернираат]].<ref>{{Cite news|date=2020-12-23|title=Bears choosing not to hibernate due to climate change raises concerns in Turkey|url=https://www.dailysabah.com/turkey/bears-choosing-not-to-hibernate-due-to-climate-change-raises-concerns-in-turkey/news|access-date=2021-01-02|work=[[Daily Sabah]]}}</ref> ==Влијанија врз луѓето== ===Економски влијанија=== Поплавите во [[2020]] година предизвикале штета на милијарди лири.<ref>{{Cite web|title=Turkey: Pandemic stresses need for green transformation|url=https://www.aa.com.tr/en/latest-on-coronavirus-outbreak/turkey-pandemic-stresses-need-for-green-transformation/1975637}}</ref> Во 2020 година, експертот за климатски промени, Мурат Туркеш за весникот Хуријет изјавил: „''Имаме статистика, климатските промени и глобалното затоплување не погодија. Се соочуваме со загуба од милиони долари''“.<ref>{{Cite news|title=Turkey in the midst of climate change, says climate expert|url=https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-in-the-midst-of-climate-change-says-climate-expert-158990|access-date=2020-11-11|newspaper=[[Hürriyet Daily News]]}}</ref> Министерот за животна средина проценил во 2021 година дека загубите поради катастрофи предизвикани од климатските промени ќе достигнат до милијарди лири (стотици милиони долари).<ref>{{Cite web|title=Bakan Kurum: İklim Değişikliğiyle Mücadele Raporu'nu Meclise sunacağız|url=https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/bakan-kurum-iklim-degisikligiyle-mucadele-raporunu-meclise-sunacagiz/2148006}}</ref> Дури чекаат нови големи штети“. Загубата во [[Бруто домашниот производ]] по лице до 2100 година се предвидува да биде помала од 1% за мало глобално затоплување (RCP2.6 сценарио), но скоро 8% за сериозно глобално затоплување (RCP8.5 сценарио).<ref>{{Cite journal|last=Matthew E. Kahn Kamiar Mohaddes Ryan N.C. Ng M. Hashem Pesaran Mehdi Raissi Jui-Chung Yang|date=August 2019|title=Long-term Macroeconomic Effects of Climate Change: a Cross-country Analysis|url=https://www.nber.org/papers/w26167.pdf|journal=NBER Working Paper Series}}</ref> За компаниите кои одговорриле на Проектот за откривање јаглерод во 2020 година, главниот ризик за нивните бизниси во врска со климатските промени е цените на јаглеродот како што е механизмот за прилагодување на границата EUCarbon.<ref>{{Cite web|title=CDP Turkey Climate Change and Water Report 2020 {{!}} CDP Turkey|url=https://cdpturkey.sabanciuniv.edu/en/content/cdp-turkey-2020-report|access-date=2021-04-24|website=cdpturkey.sabanciuniv.edu}}</ref> ===Земјоделство и производство на храна=== [[Земјоделство во Турција|Земјоделството]] и [[Индустрија во Турција|производството]] на храна се предвидува да бидат под големо влијание по 20-тите години на [[20 век]], иако се предвидува дека годишната нето примарна продуктивност на земјиштето ќе се зголеми малку на нешто повеќе од 1300 g C m2.<ref>{{Cite journal|last1=Dudu|first1=Hasan|last2=Çakmak|first2=Erol H.|date=2018-04-03|title=Climate change and agriculture: an integrated approach to evaluate economy-wide effects for Turkey|journal=Climate and Development|volume=10|issue=3|pages=275–288|doi=10.1080/17565529.2017.1372259|issn=1756-5529|doi-access=free}}</ref> Наводнетото земјоделство особено ќе се намали со зголемувањето на водниот стрес. Значителен пад на земјоделското производство се пренесува низ целата економија и ја намалува националната благосостојба. [[File:Turkish_Agriculture,_Forestry_and_Fishing_Industry_.jpg|thumb|Пченицата може да биде сериозно погодена]] Лозовите насади во [[Тракија]] се засегнати <ref>{{Cite web|last=Gurbey|first=Alev Perihan|date=July 2020|title=Climate Change Problems in Agricultural Landscape Areas: Eastern Thrace Vineyards|url=https://www.researchgate.net/publication/342736330}}</ref> и тарифата на јаглерод во ЕУ може да влијае на трговијата.<ref>{{Cite web|title=The European Green Deal's Border Carbon Adjustment: Potential impacts on Turkey's exports to the European Union|url=https://www.shura.org.tr/wp-content/uploads/2020/05/SHURA_Agora_Border_Carbon_Adjustment_Turkey_EU.pdf}}</ref> Освен ако глобалните емисии не се намалат значително [[Земјоделство во Турција|земјоделството во Турција]], како што е [[пченица]]та,<ref>{{cite news |title=Reducing emissions could mitigate worst effects of climate change, study finds |url=https://airqualitynews.com/2019/03/14/reducing-emissions-could-mitigate-worst-effects-of-climate-change-study-finds/}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Rojas|first1=Maisa|last2=Lambert|first2=Fabrice|last3=Ramirez-Villegas|first3=Julian|last4=Challinor|first4=Andrew J.|date=2019-04-02|title=Emergence of robust precipitation changes across crop production areas in the 21st century|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=116|issue=14|pages=6673–6678|doi=10.1073/pnas.1811463116|doi-access=free |issn=0027-8424|pmc=6452695|pmid=30858318|bibcode=2019PNAS..116.6673R}}</ref> се очекува да биде сериозно погодена по крајот на 2030-тите, особено во областите каде за земјоделството да успее е потребно поголемо количество дожд.<ref name="Hasan Dudu & Erol H. Çakmak (2018)" /> Сушните и полусушните области се изложени на ризик од пустинизација.<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Desertification and Erosion in Turkey|url=https://www.tarimorman.gov.tr/CEM/Belgeler/collesme%20belgeleri%20arsiv/Sayfa02/CEMxBROSxINGxMAIL.pdf|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref> Наводнетото земјоделство ќе се намали како што се зголемува стресот на вода и зголемувањето на увозот на храна ќе влијае на [[Економија на Турција|трговскиот биланс на Турција]].<ref name="Hasan Dudu & Erol H. Çakmak (2018)" /> Оштетувањето на земјоделството <ref name="ipc2018">{{cite web |last1=Ağaçayak |first1=Tuğba |last2=Keyman |first2=E. Fuat |title=Water and Food Security in Turkey in a Changing Climate |url=http://ipc.sabanciuniv.edu/wp-content/uploads/2018/03/WaterAndFoodSecurity_PolicyBrief_web.pdf |publisher=Istanbul Policy Center, Sabancı University |access-date=16 September 2018 |archive-date=2018-09-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180916164315/http://ipc.sabanciuniv.edu/wp-content/uploads/2018/03/WaterAndFoodSecurity_PolicyBrief_web.pdf |url-status=dead }}</ref> се предвидува значително да се зголеми,<ref name="Hasan Dudu & Erol H. Çakmak (2018)">{{cite journal |last1=Dudu |first1=Hasan |last2=Çakmak |first2=Erol H. |title=Climate change and agriculture: an integrated approach to evaluate economy-wide effects for Turkey |journal=Climate and Development |date=2018 |volume=10 |issue=3 |pages=275–288 |doi=10.1080/17565529.2017.1372259 |doi-access=free }}</ref> на пример, заради ''лажно пролетно'' ртење или цветење кое ќе биде проследено со студ.<ref name=":9" /> Производството на борови ореви е сериозно намалено.<ref>{{cite web|title=Climate change hits Turkey's richest highland villages|date=2016-11-09 |url=https://www.dailysabah.com/turkey/2016/11/09/climate-change-hits-turkeys-richest-highland-villages|publisher=[[Daily Sabah]]}}</ref> Според професорот Бариш Карапинар, водата се губи преку испарување поради старомодните техники за наводнување што ги користи Проектот за југоисточна Анадолија, зголемувајќи го ризикот од сериозен недостиг на вода.<ref>{{Cite web|url=https://www.equaltimes.org/will-turkey-s-thirst-for-dam|title=Will Turkey's thirst for dam building add an element of combustibility to a regional water crisis?|website=Equal Times|date=2020-02-10 |language=en|access-date=2020-02-13}}</ref> ===Хидроенергија=== Намалените врнежи <ref>{{Citation|last1=Turkes|first1=Murat|title=Impacts of Climate Change on Precipitation Climatology and Variability in Turkey|date=2020|url=https://doi.org/10.1007/978-3-030-11729-0_14|work=Water Resources of Turkey|pages=467–491|editor-last=Harmancioglu|editor-first=Nilgun B.|series=World Water Resources|place=Cham|publisher=Springer International Publishing|language=en|doi=10.1007/978-3-030-11729-0_14|isbn=978-3-030-11729-0|access-date=2020-10-24|last2=Turp|first2=M. Tufan|last3=An|first3=Nazan|last4=Ozturk|first4=Tugba|last5=Kurnaz|first5=M. Levent|editor2-last=Altinbilek|editor2-first=Dogan}}</ref> и [[хидроелектрична енергија во Турција|хидроелектричната енергија во Турција]] се предвидува,<ref>{{Cite web|url=http://www.futuredirections.org.au/publication/increasing-droughts-in-turkey-are-likely-to-put-pressure-on-its-hydropower-sector/|title=Increasing Droughts in Turkey are likely to put Pressure on its Hydropower Sector|date=2019-07-03|website=Future Directions International|language=en-AU|access-date=2019-07-11|archive-date=2019-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190711191933/http://www.futuredirections.org.au/publication/increasing-droughts-in-turkey-are-likely-to-put-pressure-on-its-hydropower-sector/|url-status=dead}}</ref> на пример во сливот на реките [[Тигар (река)|Тигар]] и [[Еуфрат]], како што се случило во 2020 година, поради сушата.<ref>{{Cite web|last=|first=|date=2021-02-08|title=Drought ramps up power output from gas in Turkey in 2020|url=https://www.dailysabah.com/business/energy/drought-ramps-up-power-output-from-gas-in-turkey-in-2020|access-date=2021-02-19|website=[[Daily Sabah]]|language=}}</ref> За да се надомести намалената хидроенергија, се додава сончева енергија покрај хидроцентралата.<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Turkey expands renewables capacity in gigawatts rather than megawatts|url=https://balkangreenenergynews.com/turkey-expands-renewables-capacity-in-gigawatts-rather-than-megawatts/|access-date=2021-04-24|website=Balkan Green Energy News|language=en-US}}</ref> ===Риболов и аквакултура=== [[File:Engraulis encrasicol, Istanbul.jpg|thumb|Сардините можеби повеќе не се раѓаат правилно во турските води.<ref>{{Cite web|title=Commercial fishing of anchovy banned for 10 days - Turkey News|url=https://www.hurriyetdailynews.com/commercial-fishing-of-anchovy-banned-for-10-days-161483|access-date=2021-04-25|website=Hürriyet Daily News|date=2021-01-09 |language=en}}</ref>|alt=small silver fish in open polystyrene boxes labelled "Karadeniz hamsi kilo 7 lira"]] Затоплувањето на [[Ван (езеро)|езерото Ван]] го намалува кислородот за зракоперката ''Chalcalburnus tarichi''.<ref>{{cite news |title=Lake Van warms up, threatening ecosystem |url=https://www.dailysabah.com/life/2018/02/21/lake-van-warms-up-threatening-ecosystem |agency=Ihlas News Agency |date=21 February 2018}}</ref> Според [[Организација за храна и земјоделство на ООН|Организацијата за храна и земјоделство]] на [[Обединетите нации]], риболовот во [[Црноморски регион|Црноморскиот регион]] на [[Турција]] е чувствителен на влијанието на климатските промени,<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/1078885208|title=Impacts of climate change on fisheries and aquaculture : synthesis of current knowledge, adaptation and mitigation options|others=Barange, Manuel, Bahri, Tarûb, Beveridge, Malcolm C. M., Cochrane, K. L., Funge Smith, S. (Simon), Poulain, Florence.|year=2018|isbn=978-92-5-130607-9|location=Rome|oclc=1078885208}}</ref> и според Турската фондација за истражување на морето, сите турски мориња ќе бидат засегнати.<ref>{{Cite web|title=Climate Change and Turkish Seas {{!}} TUDAV|url=https://tudav.org/en/our-fields/climate-change/climate-change-and-turkish-seas/|access-date=2021-04-25|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=MARINE AQUACULTURE IN TURKEY: ADVANCEMENTS AND MANAGEMENT|url=http://tudav.org/wp-content/uploads/2020/12/Marine_Aquaculture_in_Turkey_2020_low.pdf}}</ref> ====Туризам==== [[Туризам во Турција|Туризмот во Турција]] може да стане претопол во текот на летото за некои луѓе, на пример, [[Анталија]] може да стане премногу жешка за некои луѓе да можат да ги посетуваат за време на училишните одмори во лето.<ref>{{Cite web|title=How hot summers and disease could impact tourism in the Mediterranean {{!}} McKinsey & Company|url=https://www.mckinsey.com/business-functions/sustainability/our-insights/sustainability-blog/hot-summers-and-disease-threaten-tourism-in-the-mediterranean|access-date=2021-02-11|website=www.mckinsey.com|language=en}}</ref> Треба да се преиспита развојот на скијачки центри во среден [[Таур]] и источните планини во регионот на [[Црното Море]].<ref>{{Cite journal|last1=Demiroglu|first1=Osman Cenk|last2=Turp|first2=Mustafa Tufan|last3=Kurnaz|first3=Mehmet Levent|last4=Abegg|first4=Bruno|date=2020-08-26|title=The Ski Climate Index (SCI): fuzzification and a regional climate modeling application for Turkey|journal=International Journal of Biometeorology|volume=65 |issue=5 |pages=763–777 |language=en|doi=10.1007/s00484-020-01991-0|issn=1432-1254|doi-access=free|pmid=32845376 |pmc=8116266 }}</ref> === Влијанија врз здравјето === 1.350 луѓе загинале поради поплавите помеѓу [[1970]] и [[2014]] година во Турција и околу 2 милиони луѓе биле погодени од тие поплави.<ref name="3rd BR" /> Климатските промени можат да влијаат на [[Здравство во Турција|здравјето]] во Турција, на пример, поради зголемените горештини,<ref>{{Cite report|url=http://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/raporlar/the-report-on-climate-change-and-public-health-in-turkey|title=The Report on Climate Change and Public Health in Turkey|last=Akademisi|first=Türkiye Bilimler|date=July 2020|publisher=[[Turkish Academy of Sciences]]|isbn=978-605-2249-50-5|access-date=2021-05-01|archive-date=2021-05-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210501150536/http://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/raporlar/the-report-on-climate-change-and-public-health-in-turkey|url-status=dead}}</ref> особено постари и хронично болни луѓе и деца.<ref>{{Citation|last1=Bayram|first1=Hasan|title=Global Climate Change, Desertification, and Its Consequences in Turkey and the Middle East|date=2021|url=https://doi.org/10.1007/978-3-030-54746-2_21|work=Climate Change and Global Public Health|pages=445–458|editor-last=Pinkerton|editor-first=Kent E.|series=Respiratory Medicine|place=Cham|publisher=Springer International Publishing|language=en|doi=10.1007/978-3-030-54746-2_21|isbn=978-3-030-54746-2|access-date=2021-03-24|last2=Öztürk|first2=Ayşe Bilge|editor2-last=Rom|editor2-first=William N.}}</ref> === Влијанија на миграцијата === Во Турција има над 3 милиони бегалци од [[Граѓанска војна во Сирија|Сириската граѓанска војна]].<ref>{{Cite web|title=Situation Syria Regional Refugee Response|url=https://data2.unhcr.org/en/situations/syria/location/113|access-date=2021-02-11|website=data2.unhcr.org}}</ref> Но, иако тешката суша од 2007 до 2008 година во североисточна Сирија била поверојатна од климатските промени,<ref>{{Cite journal|last1=Selby|first1=Jan|last2=Dahi|first2=Omar S.|last3=Fröhlich|first3=Christiane|last4=Hulme|first4=Mike|date=2017-09-01|title=Climate change and the Syrian civil war revisited|journal=Political Geography|language=en|volume=60|pages=232–244|doi=10.1016/j.polgeo.2017.05.007|issn=0962-6298|doi-access=free}}</ref> според академците, многу е малку веројатно дека ова помогнало да се започне сириската граѓанска војна.<ref>{{Cite web|date=2020-09-29|title=On Blaming Climate Change for the Syrian Civil War|url=https://merip.org/2020/09/on-blaming-climate-change-for-the-syrian-civil-war/|access-date=2021-02-11|website=MERIP|language=en-US}}</ref> Според [[УНДП|Програмата за развој на Обединетите нации]], намалувањето на врнежите ги влошува широките социјални и регионални разлики во Турција, а јазот меѓу југоисточните провинции и остатокот од земјата се зголемува.<ref>{{Cite web|title=Turkey {{!}} UNDP Climate Change Adaptation|url=https://www.adaptation-undp.org/explore/europe-and-central-asia/turkey|access-date=2021-03-24|website=www.adaptation-undp.org|language=en|archive-date=2021-04-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210415172620/https://www.adaptation-undp.org/explore/europe-and-central-asia/turkey|url-status=dead}}</ref> ===Влијанија врз домувањето=== Еколозите велат дека новите автопати и градежниот бетон ја попречуваат апсорпцијата на надојдената вода од земјата.<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=New homes, highways boost flood risk on Turkey's northern coast|url=https://arab.news/w9vhy|access-date=2021-04-25|website=Arab News|language=en}}</ref> Поради зголемувањето на температурата, на постојните згради ќе им треба повеќе енергија за ладење.<ref>{{Cite web|last1=Dino|first1=Ipek Gursel|last2=Akgul|first2=Cagla Meral|date=|title=Impact of climate change on the existing residential building stock in Turkey: An analysis on energy use, greenhouse gas emissions and occupant comfort|url=https://www.researchgate.net/publication/332213083|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref> ==Ублажување == ===Политики и законодавство=== Национална стратегија и план за акција за прилагодување кон климатските промени била објавена во 2012 година<ref name=":2" />, но Турција сè уште нема доставено Национален план за адаптација до УНФЦЦЦ<ref name="CarbonBrief">{{cite web|title=The Carbon Brief Profile: Turkey|url=https://www.carbonbrief.org/carbon-brief-profile-turkey|access-date=1 October 2018|website=Carbon Brief|date=2018-05-03 }}</ref>. Министерството за животна средина и урбанистичко планирање ги координира активностите за борба против климатските промени во Турција<ref name=":2">{{Cite web|title=Turkey — Climate-ADAPT|url=https://climate-adapt.eea.europa.eu/countries-regions/countries/turkey|access-date=2020-12-01|website=climate-adapt.eea.europa.eu|archive-date=2022-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20220812034220/https://climate-adapt.eea.europa.eu/countries-regions/countries/turkey/|url-status=dead}}</ref>. Во февруари 2021 година Министерството изјавило дека плановите за адаптација за сите седум региони се завршени и дека ќе го претстави извештајот за адаптација пред парламентот и ќе формира центар за истражување на климатските промени<ref name=":5">{{Cite web|last=|first=|date=2021-02-17|title=Turkey sets new goals in fight against climate change|url=https://www.dailysabah.com/turkey/turkey-sets-new-goals-in-fight-against-climate-change/news|access-date=|website=[[Daily Sabah]]|language=}}</ref>. Во исто време, Министерството најаило дека работата на стратешките стратегии за адаптација продолжува за: земјоделство, одгледување на добиток, туризам, обновлива енергија и индустрија<ref name=":5" />. Идентификувани се влијанијата на климатските промени врз површинските и подземните води за одделни водни сливови и утврдени се активности за адаптација. Областа за имплементација на проектот е 25 речни сливови што ја покриваат цела Турција, а периодот на проекција ги опфаќа годините 2015 до 2100 година. Многу други проекти, како што е зголемување на капацитетот за складирање на вода; Проект езеро-вода; Акциони планови за заштита на сливот; Трансформација на акционите планови за заштита на сливот во речен слив; Планови за управување; Студии за заштита на сливовите со вода за пиење; Студии за управување со суша; Заштеда на вода во наводнување; Изградена е дистрибуција на вода меѓу секторите. Новата зграда од над 2000 квадратни метри сега мора да вклучува собирање вода на покривот.<ref name=":11" />. Направени се испитувања за адаптација кон климатските промени во земјоделството со различни апликации како борба против земјоделска суша, добри земјоделски апликации и органско земјоделство. Многу проекти се ставени во пракса. Овие вклучуваат: Стратегија на Турција за борба против земјоделската суша и Акциониот план (2018-2022); Систем за следење и информирање на земјоделството (ТАРБИЛ); Институција за поддршка на земјоделството и руралниот развој (ТКДК); Закон за земјоделско осигурување; Развивање на проект за земјоделска публикација (ТАР-ГЕЛ); Студии за борба против ерозијата; Климатски промени Национален план за акција-Земјоделски сектор. Според единаесеттиот план за развој (2019-2023): „''Се гледа дека забрзувањето на климатските промени поради големите емисии на стакленички гасови предизвикува природни катастрофи и претставува сериозна закана за човештвото''“. и „''Меѓународните преговори за климатските промени ќе бидат спроведени во рамките на Наменетиот национален придонес со принципите на заеднички, но диференцирани одговорности и соодветните способности, и во рамките на националните услови, климатските промени ќе се решат во секторите што предизвикуваат емисии на стакленички гасови и отпорноста на економијата и општеството кон климатските ризици ќе се зголеми со градење на капацитети за прилагодување кон климатските промени''<ref name=":10">{{Cite report|url=http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/06/Eleventh_Development_Plan-2019-2023.pdf|title=Eleventh Development Plan (2019-2023)|date=2020|publisher=Presidency of Strategy and Budget|access-date=2021-05-01|archive-date=2020-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925131542/http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/06/Eleventh_Development_Plan-2019-2023.pdf|url-status=dead}}</ref>. Од 2021 година главен пратеник за климатски промени е Мехмет Емин Бирпинар, заменик министер за животна средина<ref>{{Cite web|last=Birpınar|first=Mehmet Emin|date=2021-01-07|title=New trend in transportation: Micromobility|url=https://www.dailysabah.com/opinion/op-ed/new-trend-in-transportation-micromobility|access-date=2021-01-28|website=[[Daily Sabah]]}}</ref>. ==Општество и култура == ==Меѓународна соработка== Турција, како и соседен [[Иран]], е една од ретките земји што го потпишале, но не го ратификувале [[Париски договор (2015)|Парискиот договор]], со други зборови, таа е потписник, но не и една од страните на договорот<ref name=":1">{{Cite web|title=United Nations Treaty Collection|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-7-d&chapter=27&clang=_en|access-date=2020-11-24|website=United Nations Treaty Collection}}</ref>. Главната опозициска [[Републиканска народна партија]] побарала ратификување на договорот<ref>{{Cite web|title=The climate issue in Turkey|url=https://www.hurriyetdailynews.com/opinion/gila-benmayor/the-climate-issue-in-turkey--108332|access-date=2020-11-24|website=Hürriyet Daily News|date=2017-01-09 |language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=English :: CHP: The Real Survival Problem is the Climate Crisis|url=https://m.bianet.org/english/print/209128-chp-the-real-survival-problem-is-the-climate-crisis|access-date=2020-11-24|website=m.bianet.org}}</ref>.Другите земји, најверојатно, ќе ја притиснат Турција на Самитот на Г-2021 и климатските промени<ref>{{Cite web|title=Turkey to face pressure over Paris climate deal|url=https://www.hurriyetdailynews.com/opinion/serkan-demirtas/turkey-to-face-pressure-over-paris-climate-deal-160816|access-date=2021-01-02|website=Hürriyet Daily News|date=2020-12-14 |language=en}}</ref>. Според Министерството за енергија и природни ресурси, климатските промени се еден од најголемите проблеми во светот<ref>{{cite web|title=Climate Change and International Negotiations|url=http://www.enerji.gov.tr/en-US/Pages/Climate-Change-and-International-Negotiations|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180928200850/http://www.enerji.gov.tr/en-US/Pages/Climate-Change-and-International-Negotiations|archive-date=28 September 2018|access-date=28 September 2018|publisher=[[Ministry of Energy and Natural Resources (Turkey)]]}}</ref>. Претседателството на самитот Г20 во 2020 година изјавило: „''Поради неправеден статус на Турција во сегашната климатска архитектура, Турција сè уште не го ратификуваше Парискиот договор''“. и „''Како земја во развој, со занемарлива историска одговорност за емисиите на стакленички гасови (помалку од 1%), Турција очекува да најде фер, разумно и целосно задоволувачко решение за ова прашање во најбрз можен рок, по можност за време на COP26''...“ <ref>{{Cite web|date=22 November 2020|title=A Statement of the Presidency on the Republic of Turkey's Position|url=https://g20.org/en/media/Documents/A%20Statement%20of%20the%20Presidency%20on%20the%20Republic%20of%20Turkeys%20Position.pdf|accessdate=2021-05-01|archive-date=2020-11-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20201123022147/https://g20.org/en/media/Documents/A%20Statement%20of%20the%20Presidency%20on%20the%20Republic%20of%20Turkeys%20Position.pdf|url-status=dead}}</ref> Како соседните Иран и [[Ирак]], Турција е една од ретките земји што не го ратификувала Парискиот договор и одбила да го ратификува сè додека не добие повеќе меѓународни заеми за намалување на емисијата и инвестиции во обновлива енергија<ref>{{Cite web|last=Bagatır|first=Bulut|date=2018-12-13|title=Chief Climate Negotiator: Turkey Does Not Have a Luxury to Be a Laggard in Terms of Climate Action|url=https://www.iklimhaber.org/chief-climate-negotiator-turkey-does-not-have-a-luxury-to-be-a-laggard-in-terms-of-climate-action/|access-date=2019-09-27|website=İklim Haber}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-08-13|title=Which countries have not ratified the Paris climate agreement?|url=https://www.climatechangenews.com/2020/08/13/countries-yet-ratify-paris-agreement/|access-date=2020-08-14|website=Climate Home News}}</ref>. [[ЕУ]] ја повикува Турција да го ратификува договорот<ref>{{Cite report |year=2020 |title=Turkey 2020 Report (see chapters: 15 Energy, 27 Environment and Climate change) |url=https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/turkey_report_2020.pdf |publisher=[[European Commission]] }}</ref>. Турција не е страна на Конвенцијата за проценка на влијанието врз животната средина во прекуграничен контекст (Конвенција Еспо)<ref>{{Cite web|title=United Nations Treaty Collection|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-4&chapter=27&lang=en|access-date=2020-10-11|website=treaties.un.org|accessdate=2021-05-01|archive-date=2021-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210301045913/https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-4&chapter=27&lang=en}}</ref>. Слично на тоа, Турција го потпишала, но не и го ратификувала Амандманот Кигали за намалување на производството и употребата на хидрофлуокарбони<ref>{{Cite web|title=United Nations Treaty Collection|url=https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=XXVII-2-f&chapter=27&clang=_en|access-date=2020-11-24|website=treaties.un.org|language=EN}}</ref>. Нема данок на јаглерод или шема за трговија со емисии, затоа не се користи зачувување и складирање на јаглерод, бидејќи не е економски исплатливо. Исто така, „''со оглед на фактот дека новата централа на јаглен има минимум 40 години економски век, напливот на јаглен во Турција може да создаде нераскинливо заклучување на јаглерод''“<ref name="TPQ" />. Проектите, програмите и студиите за климатски промени бараат многу финансирање. Турција веќе добива меѓународно финансирање и покрај тоа што не го ратификувала Парискиот договор. Турција била петти најголем примател на мултилатерални климатски фондови помеѓу 2013 и 2016 година, примајќи 231 милиони долари преку канали како што се Фондот за чиста технологија (CTF) и Глобалниот фонд за животна средина (GEF). [[Ерменија]] вели дека изградбата на брани во Турција се комбинирала со климатските промени за да се намали протокот во сливот на реката [[Аракс]]<ref>{{Cite web|title="Use every drop of water sparingly" –hydrometeorologist warns as Turkish dams and climate change cut resources|url=https://armenpress.am/eng/news/1046870.html|access-date=2021-03-24|website=armenpress.am|date=2021-03-23 |language=en}}</ref>. ===Активизам === Во 2020 година, првата дама [[Емине Ердоган]] изјавил дека „''секој погрешен чекор што го преземаме може да биде катастрофа за идните генерации''“<ref>{{Cite news|title=Turkish first lady urges action against climate change|url=https://www.aa.com.tr/en/turkey/turkish-first-lady-urges-action-against-climate-change/2091094|access-date=2021-05-01|archive-date=2021-07-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20210731025928/https://www.aa.com.tr/en/turkey/turkish-first-lady-urges-action-against-climate-change/2091094|url-status=dead}}</ref>. Во [[2021]] година, според Дејли Сабах, таа изјавила дека улогата на поединците е поважна од преминот кон обновливи извори на енергија за да се намали зависноста од фосилни горива. Предложено е искористување на зелените површини во градовите,<ref>{{cite journal|last1=Çetin|first1=Nefise|last2=Mansuroğlu|first2=Sibel|last3=Kalaycı Önaç|first3=Ayşe|year=2018|title=Xeriscaping Feasibility as an Urban Adaptation Method for Global Warming: A Case Study from Turkey|journal=Pol. J. Environ. Stud.|volume=27|issue=3|pages=1009–1018|doi=10.15244/pjoes/76678|doi-access=free}}</ref> а [[Истанбул]] има акциски план за климатски промени.<ref>{{cite web|title=İstanbul İklim Değişikliği Eylem Planı|url=https://www.iklim.istanbul/|access-date=17 April 2019|archive-date=2019-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20190417071317/https://www.iklim.istanbul/|url-status=dead}}</ref> Сепак, според студијата од 2018 година на [[Универзитет Тракија|Универзитетот Тракија]], треба итно да се подготват повеќе локални акциони планови за климатски промени.<ref>{{cite journal|last1=Yıldırım|first1=Kübra Özcan|year=2018|title=Akademik Kurumlarda Örgütsel Adalet Ve Dişlanma İlişkisi: Araştirma Görevlileri Üzerine Bir Araştirma|url=https://dergipark.org.tr/download/article-file/606184|journal=Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi|volume=20 |issue=2 |pages=177–194|doi=10.26468/trakyasobed.502209|doi-access=free}}</ref> Во 2019 година, некои турски ученици се приклучиле на штрајкот на училиштето за климата,<ref>{{Cite news|title='When adults fail, we need to take action,' says activist|website=[[Hürriyet Daily News]]|url=http://www.hurriyetdailynews.com/when-adults-fail-we-need-to-take-action-says-activist-146593|access-date=2019-10-01}}</ref> а турскиот огранок протестирал за Турција да го ратификува Парискиот договор.<ref>{{cite news|date=16 April 2019|title=Extinction Rebellion calls for people to 'rise up' against Turkish government|work=[[Morning Star (British newspaper)|Morning Star]]|url=https://morningstaronline.co.uk/article/w/extinction-rebellion-calls-for-people-to-rise-up-against-turkish-government|access-date=2021-05-01|archive-date=2023-12-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20231211202254/https://morningstaronline.co.uk/article/w/extinction-rebellion-calls-for-people-to-rise-up-against-turkish-government|url-status=dead}}</ref> Муслимански екологисти и академици го цитираат Куранот како поддршка на нивниот екологизам.<ref>{{Cite web|last=Bodetti|first=Austin|title=Why Turkish academic Ibrahim Ozdemir is pushing for an Islamic approach to environmentalism|url=https://www.alaraby.co.uk/english/indepth/2019/9/12/ibrahim-ozdemir-one-of-turkeys-most-prominent-environmentalists|access-date=2019-10-01|website=alaraby}}</ref> Во Истанбул во 2015 година, исламските лидери ги повикале 1,6 милијарди муслимани во светот да помогнат во климатските промени.<ref>[https://unfccc.int/news/islamic-declaration-on-climate-change "Islamic Declaration on Climate Change"] UNFCCC, 18 August 2015</ref><ref>{{cite web|title=Islamic Declaration on Global Climate Change|url=http://www.ifees.org.uk/wp-content/uploads/2016/10/climate_declarationmMWB.pdf|access-date=7 May 2019|publisher=The Islamic Foundation For Ecology And Environmental Sciences|archive-date=2020-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200209110721/http://www.ifees.org.uk/wp-content/uploads/2016/10/climate_declarationmMWB.pdf|url-status=dead}}</ref> ===Петиција за правата на децата и тужба=== Активистката за заштита на животната средина, [[Грета Тунберг]] и уште 15 други деца поднеле петиција во 2019 година, во знак на протест против недостаток на акција од страна на [[Аргентина]], [[Бразил]], [[Франција]], [[Германија]] и [[Турција]]<ref>{{cite web |url=https://www.unicef.org/press-releases/16-children-including-greta-thunberg-file-landmark-complaint-united-nations |title=16 children, including Greta Thunberg, file landmark complaint to the United Nations Committee on the Rights of the Child |website=www.unicef.org |access-date=25 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190925123907/https://www.unicef.org/press-releases/16-children-including-greta-thunberg-file-landmark-complaint-united-nations|archive-date=25 September 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |url=https://news.un.org/en/story/2019/09/1047292 |title=Countries violate rights over climate change, argue youth activists in landmark UN complaint |date=24 September 2019 |website=UN News|access-date=25 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190925105953/https://news.un.org/en/story/2019/09/1047292|archive-date=25 September 2019|url-status=live}}</ref> велејќи дека, покрај другите опасности, поголем смртоносен топлотен бран ќе влијаат на нив и на другите деца во иднина.<ref name=":8">{{Cite web |title=Communication to the Committee on the Rights of the Child |url=https://childrenvsclimatecrisis.org/wp-content/uploads/2019/09/2019.09.23-CRC-communication-Sacchi-et-al-v.-Argentina-et-al-2.pdf |date=23 September 2019 |website=Earthjustice }}</ref> {{Rp|29}}Петицијата ги предизвикало петте земји согласно Конвенцијата за правата на детето:<ref>{{cite web |url=https://www.childrightsconnect.org/wp-content/uploads/2018/01/CRC_OP3_info_pack_web.pdf |title=Information Pack about the Optional Protocol to the Convention on theRights of the Child on a Communications Procedure (OP3 CRC) |access-date=13 October 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191013184521/https://www.childrightsconnect.org/wp-content/uploads/2018/01/CRC_OP3_info_pack_web.pdf |archive-date=13 October 2019 |url-status=live}}</ref> „''Споредливи емисии со стапката на емисии во Турција би довеле до повеќе од 4° C затоплување''“<ref name=":8" />{{Rp|66}} Ако петицијата е успешна, од земјите ќе биде побарано да одговорат; сепак, какви било предлози не се законски обврзувачки.<ref>{{cite web |url=https://earther.gizmodo.com/its-kids-vs-the-world-in-a-landmark-new-climate-lawsui-1838343565 |title=It's Kids vs. the World in a Landmark New Climate Lawsuit |first=Brian |last=Kahn |date=23 September 2019 |access-date=23 September 2019 |work=[[Gizmodo]] | archive-url = https://web.archive.org/web/20190923170617/https://earther.gizmodo.com/its-kids-vs-the-world-in-a-landmark-new-climate-lawsui-1838343565 | archive-date = 23 September 2019 | url-status = live}}</ref><ref>{{cite news |url=https://news.bloombergenvironment.com/environment-and-energy/greta-thunberg-leads-young-people-in-climate-complaint-to-un |title=Greta Thunberg Leads Young People in Climate Complaint to UN |date=23 September 2019 |access-date=23 September 2019 |work=[[Bloomberg L.P.|Bloomberg]] | archive-url = https://web.archive.org/web/20190924041649/https://news.bloombergenvironment.com/environment-and-energy/greta-thunberg-leads-young-people-in-climate-complaint-to-un?utm_medium=ehsdesk&utm_campaign=530399D8-DE13-11E9-B270-A91350017A06&utm_source=twitter | archive-date = 24 September 2019 | url-status = live}}</ref> Во 2020 година, Турција и 32 други земји биле тужени пред Европскиот суд за човекови права од група португалски деца.<ref>{{Cite web|date=2020-09-03|title=Portuguese children sue 33 countries over climate change at European court|url=http://www.theguardian.com/law/2020/sep/03/portuguese-children-sue-33-countries-over-climate-change-at-european-court|access-date=2020-09-03|website=the Guardian}}</ref> ===Медиуми и уметност=== Во 90-тите години независниот ''Ачик Радио'' (Отворено радио) емитувало некои од првите медиумски известувања за климатските промени, а неговиот основач Омер Мадра ги нагласува „Трите Y во борбата за климатските промени: ''Yerel'' (локален) ''Yatay'' (хоризонтален) и ''Yavas'' (бавно).<ref>{{Cite web|url=http://www.hurriyetdailynews.com/local-activism-at-the-heart-of-fight-against-global-heating-151893|title=Local activism at the heart of fight against 'global heating' - Turkey News|website=[[Hürriyet Daily News]]|date=2020-02-10 |access-date=2020-02-10}}</ref> Иклим Хабер е уште еден активен извор за покривање на прашањата за климатските промени за читателите во Турција. Тие ги опишуваат своите операции како „''фокусирање на најновите достигнувања од областите на климатската наука, климатската политика и економијата на климатските промени, обидувајќи се да ги објавуваат вестите објективно и ориентирани кон податоци''." <ref>{{Cite web|title=Hakkımızda|trans-title=About Us|url=https://www.iklimhaber.org/hakkimizda/|access-date=2020-11-25|website=İklim Haber|language=tr}}</ref> Уметноста ја подигнува свеста за климатските промени, а образованието е поддржано од ЕУ.<ref>{{Cite news|date=2019-08-29|title=Turkey's stage-struck grannies act to save the planet|url=https://www.bbc.com/news/blogs-news-from-elsewhere-49496227|access-date=2019-09-04}}</ref><ref>{{cite web |title=Enhancing Required Joint Efforts on Climate Action Project |url=http://www.iklimin.org/en/proje-hakkinda/}}</ref> ===Перцепција на јавноста=== Поединечната акција за климатските промени не е правилно разбрана (во истражувањето спроведено врз наставници во основните училишта, многумина погрешно им дале приоритет користејќи помалку козметика) и ниту владините избори за ублажување на климатските промени (во истото истражување само едно малцинство правилно дало приоритет за ограничување на употребата на фосилни горива).<ref>{{cite journal |last1=Yalcin |first1=Fatma Aggul |last2=Yalcin |first2=Mehmet |title=Turkish Primary Science Teacher Candidates' Understandings of Global Warming and Ozone Layer Depletion |journal=Journal of Education and Training Studies |date=2017 |volume=5 |issue=10 |pages=218 |doi=10.11114/jets.v5i10.2225 |doi-access=free }}</ref> За идното затоплување на морската вода од [[Атомска централа „Акују“|Атомската централа Акују]], некои погрешно сметаат дека е релевантно за климатските промени,<ref name="TemaWWF">{{cite book |title=İkli̇m Deği̇şi̇kli̇ği̇ni̇n Yerel Etki̇leri̇ Raporu |date=March 2015 |publisher=TEMA Vakfı Proje Ekibi WWF-Türkiye Proje Ekibi |isbn=978-975-7169-77-2 |url=http://sertifika.tema.org.tr/_Ki/CevreKutuphanesi/Documents/Iklim-Degisiklik-Yerel-Etkileri-Rapor-Kitapcigi.pdf |access-date=2021-05-01 |archive-date=2019-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328230827/http://sertifika.tema.org.tr/_Ki/CevreKutuphanesi/Documents/Iklim-Degisiklik-Yerel-Etkileri-Rapor-Kitapcigi.pdf |url-status=dead }}</ref> а малкумина знаат дека геотермалната моќ во Турција може да испушти значителен {{CO2|link=yes}}.<ref name="WorldBank2019">{{cite web |title=Characterizing the declining CO2 emissions from Turkish geothermal power plants |url=http://pubdocs.worldbank.org/en/925341551688872726/World-Bank-Turkey-ToR-consultant-CO2-emissions.pdf |publisher=[[World Bank]] |access-date=26 March 2019}}</ref> Во 2018 година, турскиот центар за климатски вести Аклим Хабер и водечката турска компанија за анкетирање Конда тврдиле дека: „''постои широк јавен консензус за климатските промени (86%) и мнозинството (75%) од населението велат дека се загрижени за климата промената. Истражувањето посочува дека изворите на енергија на Турција во преференција се сончева и ветерна енергија со голема разлика''“. (Извештај на „''Перцепциите за климатските промени и енергетските преференции во Турција''“.<ref>{{Cite web|title=Turkey Climate Survey|url=https://www.iklimhaber.org/climatesurvey2018/|access-date=2020-11-28|website=İklim Haber}}</ref> Според последниот извештај напишан на турски јазик и подготвен од друга соработка на ''İklim Haber'' и ''Konda Research'' во 2020 година, 51,5% од јавното мислење смета дека климатската криза е поголема закана од кризата со [[коронавирус]]ите.<ref name=":3" /> Исто така, 71,4% од јавното мислење признава дека сегашната климатска криза е резултат на човековите активности.<ref name=":3">{{Cite web|date=November 2020|title=Türki̇ye'de İkli̇m Deği̇şi̇kli̇ği̇ Ve Çevre Sorunları Algısı 2020|url=https://www.iklimhaber.org/wp-content/uploads/2020/11/konda-arastirma-rapor-2020s.pdf|access-date=30 November 2020|website=İklim Haber|pages=12–18}}</ref> Главните турски медиуми имаат тенденција да ги гледаат новите централи на јаглен како зголемување на вработеноста наместо да предизвикуваат климатски промени; скоро сите сопственици на медиуми имаат финансиски интереси за [[фосилни горива]]<ref>{{Cite magazine |last1=Cengiz |first1=Pelin |last2=Zırığ |first2= Utku |last3=Şimşek |first3=Soner |date=January 2019 |title=Thematic Journalism in Turkey: Environmental-Ecological Reporting |url=https://www.hyd.org.tr/attachments/article/511/saha2en.pdf |magazine=saha |volume=Special Issue 2 |pages=16–23 |issn=2149-7885}}</ref>{{Rp|17,20}}. Медиумите ги покриваат климатските промени само за време на екстремни временски настани, со недоволно стручно мислење или перспективи на граѓанското општество<ref>{{Cite magazine |last1=Şahin |first1=Ümit |last2=Türkkan |first2=Seçil |date=January 2019 |title=Turkey's Climate Policies Have Reached a Deadlock: It Takes Courage to Resolve It |url=https://www.hyd.org.tr/attachments/article/511/saha2en.pdf |magazine=saha |volume=Special Issue 2 |pages=24–30 |issn=2149-7885 }}</ref>{{Rp|28}}. Во анкетата на Е3Г во 2019 година, спроведена во шест земји од иницијативата за појаси и патишта (вклучително и Турција), [[Сончева Енергија|сончевата енергија]] била најпопуларниот извор на енергија, а јагленот најмалку популарен<ref>{{Cite web|date=2019-04-25|title=Polling finds citizens in six belt and road countries want clean energy, not coal|url=https://e3g.wpengine.com/media-room/polling-citizens-six-belt-and-road-countries-want-clean-energy-not-coal/|access-date=2020-09-30|website=E3G}}</ref>. Дваесет и четири турски градови посветени на целите на Парискиот договор таа година<ref>{{Cite web|last=Schulz|first=Florence|date=2019-12-10|title=24 Turkish cities oppose Erdogan, support Paris Climate Agreement|url=https://www.euractiv.com/section/climate-environment/news/24-turkish-cities-oppose-erdogan-support-paris-climate-agreement/|access-date=2020-05-27|website=www.euractiv.com}}</ref> и Програмата за развој на Обединетите нации соработуваа со Турската кошаркарска федерација во 2020 година за да се подигне јавната свест за борбата против климатските промени<ref>{{Cite web|title=Bringing sustainable development into play: UNDP teams up with basketball federation to raise awareness – Turkey News|url=http://www.hurriyetdailynews.com/bringing-sustainable-development-into-play-undp-teams-up-with-basketball-federation-to-raise-awareness-152160|access-date=2020-05-27|website=Hürriyet Daily News|date=2020-02-18 }}</ref>. Студија од 2020 година покажа дека нивото на јавна поддршка за потенцијален данок на јаглерод не зависи од тоа дали приходите се користат за ублажување и прилагодување<ref>{{Cite journal|last1=Uyduranoglu|first1=Ayse|last2=Ozturk|first2=Serda Selin|date=2020-10-20|title=Public support for carbon taxation in Turkey: drivers and barriers|url=https://doi.org/10.1080/14693062.2020.1816887|journal=Climate Policy|volume=20|issue=9|pages=1175–1191|doi=10.1080/14693062.2020.1816887|issn=1469-3062|s2cid=222094247}}</ref>. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-degisikligi.aspx Turkish State Meteorological Service (in Turkish)] * [https://unfccc.int/documents?search2=&search3=&f%5B0%5D=country%3A1489 Documents submitted to the UNFCCC] * [https://iicec.sabanciuniv.edu/ Istanbul International Centre for Energy and Climate] * [http://climatechangeinturkey.com/ Climate Change in Turkey:Istanbul Policy Center: Sabanci University] * [https://www.iklimhaber.org İklim Haber (Climate News)] – Newspaper focusing on climate change * [https://climate-laws.org/geographies/turkey Climate Laws] - Laws, policies and litigation {{Европа по тема|Климатски промени во}} {{Азија по тема|Климатски промени во}} [[Категорија:Климатски промени во Турција| ]] sp81agykdp4hm0s4ud8ij7vfszvuyje 0 1278197 5379077 5203809 2025-06-11T20:16:30Z Carshalton 30527 5379077 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Кајо Жорж | image = | fullname = Кајо Жорж Пинто Рамос<ref>{{Cite web |title=FIFA U-17 World Cup Brazil - List of Players |url=https://www.fifadata.com/documents/FU17WC/2019/pdf/FU17WC_2019_Squadlists.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191227222540/https://www.fifadata.com/documents/FU17WC/2019/pdf/FU17WC_2019_Squadlists.pdf |archive-date=27 December 2019 |access-date=27 December 2019 |website=fifadata.com |publisher=FIFA |page=4}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|df=y|2002|1|24}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://hugmansfootballers.com/player/25045|title=Barry Hugman's footballers}}</ref> | cityofbirth = {{роден во|Олинда|}} | countryofbirth = [[Бразил]] | nationality = {{flagsport|BRA}} [[Бразил]] | height = {{height|m=1.82}} | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Frosinone}} | clubnumber = 9 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Santos}} | years1 = 2018–2021 | caps1 = 42 | goals1 = 5 | clubs1 = {{Fb team Santos}} | years2 = 2021–2024 | caps2 = 9 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Juventus}} | years3 = 2023–2024 | caps3 = 20 | goals3 = 3 | clubs3 = →{{Fb team Frosinone}} | years4 = 2024– | caps4 = 23 | goals4 = 7 | clubs4 = {{Fb team Cruzeiro}} | nationalyears1 = 2017 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 4 | nationalteam1 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил под 15 години|Бразил 15]] | nationalyears2 = 2019 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 7 | nationalteam2 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил под 17 година|Бразил 17]] }} '''Кајо Жорж Пинто Рамос''' (роден на [[26 декември]] [[2000]] во [[Олинда]]) или само '''Кајо Жорж''' — [[Бразилци|бразилски]] [[фудбалер]], [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на {{Fb team (N) Cruzeiro}}. ==Биографија== Тој е син на [[Жорж Рамос]], бразилски тренер и поранешен фудбалер.<ref>{{cite web|url=https://www.df.superesportes.com.br/app/noticias/futebol/mundial-sub-17/2019/11/02/noticia_futebol_internacional,64088/pai-de-kaio-jorge-camisa-9-da-selecao-jogou-no-gama-conheca-a-histo.shtml|title=Il padre di Kaio Jorge, numero 9 della Seleção, è un ex attaccante}}</ref> ==Технички карактeристики== [[Напаѓач (фудбал)|Напаѓач]] познат по своето движење, кој може да се користи по целиот офанзивен фронт. Агилен и елегантен во движењата, има многу прецизен удар и добра визија за играта. Тој е спореден со неговиот сонародник [[Нејмар]].<ref>{{Cite web|url=http://www.worldfootballscouting.com/schede-giovani-talenti/kaio-jorge-2002-brasile/|title=Kaio Jorge: 2002 – Brasile|date=17 април 2018}}</ref> ==Клупска кариера== === Сантос === Израснат во младинскиот сектор на {{Fb team (N) Santos}}, на 30 септември 2018 го направил своето професионално деби за време на поразот со 2-1 против [[Клуб Атлетико Паранаенсе|Атлетико Паранаенсе]] од бразилската [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2018|Серија А]]; тоа појавување го направило шестиот најмлад дебитант во историјата на клубот со 16 години, 8 месеци и 6 дена.<ref>{{Cite web|url=https://globoesporte.globo.com/sp/santos-e-regiao/futebol/times/santos/noticia/kaio-jorge-e-o-sexto-mais-jovem-da-historia-a-estrear-pelo-santos-futuro-promissor-diz-cuca.ghtml|title=Kaio Jorge è il più giovane debuttante nella storia del Santos|date=1 октомври 2019|language=pt}}</ref> Во 2019 година одиграл уште три натпревари, сите во [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2019|бразилското првенството]]. Следната година тој бил промовиран во постојан член на првиот тим. На 3 март 2020 година, тој го постигнал својот прв гол во кариерата против аргентинската екипа [[Дефенса и Хустисија]], во [[Копа Либертадорес 2019|Копа Либертадорес]]. Првиот негов гол во [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2020|Серија А]] дошол, на 30 октомври, против [[ФК Коритиба|Коритиба]].<ref>{{cite web|url=https://www.transfermarkt.it/kaio-jorge/leistungsdaten/spieler/620477/plus/0?saison=2019|title=Stats 2020}}</ref> На 30 јануари 2021 година, тој го одиграл, како стартер, финалето на Копа Либертадорес, загубено со 1-0 од [[ФК Палмеирас|Палмеирас]], завршувајќи ја сезоната со 9 гола во вкупно 48 настапи. Во 2021 година тој станал редовен стартер, што му помогнало за првпат во кариерата да постигне два гола во еден натпревар против Палмеирас на 7 мај во [[Кампеонато Паулиста]]. Потоа, на 16 јули, го постигнал голот што го решил првиот натпревар од првото нокаут коло на [[Копа Судамерикана 2021|Копа Судамерикана]] против аргентинскиот [[Клуб Атлетико Индепендиенте|Индепендиенте]] (1-0).<ref>{{Cite web|title=Kaio Jorge scores for Santos against Independiente|language=en|access-date=2021-07-25|url=https://www.si.com/soccer/onefootball/video/2021/07/23/kaio-jorge-scores-for-santos-against-independiente}}</ref> Тој бил прецизен и во реваншот, отворајќи го резултатот натпреварот што завршил 1-1.<ref>{{Cite web|url=https://www.vavel.com/en-us/soccer/2021/07/22/1078895-independiente-vs-santos-live-stream-how-to-watch-on-tv-and-score-updates-in-copa-sudamericana.html|title=Goals and Highlights: Independiente 1-1 Santos in Copa Sudamericana {{!}} 07/22/2021|data=2021-07-23|language=en|access-date=2021-08-04}}</ref> === Јувентус === На 2 август 2021, {{Fb team (N) Juventus}} и Сантос постигнале договор за трансфер на Кајо Жорж во Италија;<ref>{{Cite web|url=https://ge.globo.com/sp/santos-e-regiao/futebol/times/santos/noticia/santos-entra-em-acordo-com-a-juventus-e-negocia-kaio-jorge.ghtml|titolo=Santos entra em acordo com a Juventus e negocia Kaio Jorge|language=pt|access-date=4 август 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.santosfc.com.br/santos-fc-e-juventus-da-italia-entram-em-acordo-para-negociacao-de-kaio-jorge/|title=Santos FC e Juventus, da Itália, entram em acordo para negociação de Kaio Jorge|language=pt|access-date=4 август 2021|archive-date=2021-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20210803011956/https://www.santosfc.com.br/santos-fc-e-juventus-da-italia-entram-em-acordo-para-negociacao-de-kaio-jorge/|url-status=dead}}</ref> на 17 истиот месец бил официјализиран неговиот трансфер во клубот од Торино.<ref>{{Cite web|url=https://www.juventus.com/it/news/articoli/ufficiale-kaio-jorge-e-un-giocatore-della-juventus|title=Ufficiale: Kaio Jorge è un giocatore della Juventus|date=17 август 2021|access-date=17 август 2021}}</ref> Тој го имал своето деби за Јувентус на 2 октомври, во [[Дерби дела Моле|градското дерби]] против {{Fb team (N) Torino}} добиено со 0-1 во [[Серија А 2021-2022|првенството]], влегувајќи како замена во последните минути на местото на [[Федерико Кјеза]].<ref>{{cite web|url=https://tuttosport.com/news/calcio/serie-a/2021/10/02-85930902/torino-juve_0-1_locatelli_di_corto_muso_regala_il_derby_ad_allegri|title=Torino-Juve 0-1: Locatelli di corto muso regala il derby ad Allegri|date=2021-10-02}}</ref> ==Клупска статистика== {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:99%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2018 || rowspan="4" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Santos}} || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2018|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2018|А1/СП]] || 0+1 || 0 || [[Фудбалски куп на Бразил 2018|КБ]] || 0 || 0 || || - || - || || - || - || 1 || 0 |- || 2019 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2019|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2019|А1/СП]] || 4+3 || 0 || [[Фудбалски куп на Бразил 2019|КБ]] || 0 || 0 || [[Копа Либертадорес 2019|КЛ]] || 0 || 0 || || - || - || 7 || 0 |- || 2020 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2020|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2020|А1/СП]] || 7+28 || 0+4 || [[Фудбалски куп на Бразил 2020|КБ]] || 1 || 0 || [[Копа Либертадорес 2020|КЛ]] || 12 || 5 || || - || - || 48 || 9 |- || 2021 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2021|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2021|А1/СП]]|| 7+10 || 3+1 || [[Фудбалски куп на Бразил 2021|КБ]] || 2 || 1 || [[Копа Либертадорес 2021|КЛ]]+[[Копа Судамерикана 2021|КС]]|| 7+2 || 1+2 || || - || - || 28 || 8 |- ! colspan="3" |Вкупно Сантос || 60 || 8 || || 3 || 1 || || 21 || 8 || || - || - || 84 || 17 |- | [[ФК Јувентус сезона 2021-2022|2021-2022]] || {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} || [[Серија А 2021-2022|А]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 2021-2022|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|ЛШ]] || - || - || [[Суперкуп на Италија 2021|СИ]] || 0 || 0 || 1 || 0 |- ! colspan="3" |Вкупно во кариерата || 61 || 8 || || 3 || 1 || || 21 || 8 || || - || - || 85 || 17 |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Бразил |image3=Flag of Brazil.svg }} *[https://int.soccerway.com/players/kaio-jorge-pinto-ramos/573016/ Кајо Жорж на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/kaio-jorge/profil/spieler/620477 Кајо Жорж на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/280978/Kaio-Jorge Кајо Жорж на espn] *[https://www.whoscored.com/Players/363936/Show/Kaio-Jorge Кајо Жорж на whoscored] {{Состав на ФК Јувентус}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кајо Жорже}} [[Категорија:Бразилски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Сантос]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Јувентус]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 2002 година]] c4ns2svbey4hlap7sa9t2yx5iryobaz 5379079 5379077 2025-06-11T20:17:12Z Carshalton 30527 5379079 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Кајо Жорж | image = | fullname = Кајо Жорж Пинто Рамос<ref>{{Cite web |title=FIFA U-17 World Cup Brazil - List of Players |url=https://www.fifadata.com/documents/FU17WC/2019/pdf/FU17WC_2019_Squadlists.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191227222540/https://www.fifadata.com/documents/FU17WC/2019/pdf/FU17WC_2019_Squadlists.pdf |archive-date=27 December 2019 |access-date=27 December 2019 |website=fifadata.com |publisher=FIFA |page=4}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|df=y|2002|1|24}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://hugmansfootballers.com/player/25045|title=Barry Hugman's footballers}}</ref> | cityofbirth = {{роден во|Олинда|}} | countryofbirth = [[Бразил]] | nationality = {{flagsport|BRA}} [[Бразил]] | height = {{height|m=1.82}} | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Cruzeiro}} | clubnumber = 19 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Santos}} | years1 = 2018–2021 | caps1 = 42 | goals1 = 5 | clubs1 = {{Fb team Santos}} | years2 = 2021–2024 | caps2 = 9 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Juventus}} | years3 = 2023–2024 | caps3 = 20 | goals3 = 3 | clubs3 = →{{Fb team Frosinone}} | years4 = 2024– | caps4 = 23 | goals4 = 7 | clubs4 = {{Fb team Cruzeiro}} | nationalyears1 = 2017 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 4 | nationalteam1 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил под 15 години|Бразил 15]] | nationalyears2 = 2019 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 7 | nationalteam2 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил под 17 година|Бразил 17]] }} '''Кајо Жорж Пинто Рамос''' (роден на [[26 декември]] [[2000]] во [[Олинда]]) или само '''Кајо Жорж''' — [[Бразилци|бразилски]] [[фудбалер]], [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на {{Fb team (N) Cruzeiro}}. ==Биографија== Тој е син на [[Жорж Рамос]], бразилски тренер и поранешен фудбалер.<ref>{{cite web|url=https://www.df.superesportes.com.br/app/noticias/futebol/mundial-sub-17/2019/11/02/noticia_futebol_internacional,64088/pai-de-kaio-jorge-camisa-9-da-selecao-jogou-no-gama-conheca-a-histo.shtml|title=Il padre di Kaio Jorge, numero 9 della Seleção, è un ex attaccante}}</ref> ==Технички карактeристики== [[Напаѓач (фудбал)|Напаѓач]] познат по своето движење, кој може да се користи по целиот офанзивен фронт. Агилен и елегантен во движењата, има многу прецизен удар и добра визија за играта. Тој е спореден со неговиот сонародник [[Нејмар]].<ref>{{Cite web|url=http://www.worldfootballscouting.com/schede-giovani-talenti/kaio-jorge-2002-brasile/|title=Kaio Jorge: 2002 – Brasile|date=17 април 2018}}</ref> ==Клупска кариера== === Сантос === Израснат во младинскиот сектор на {{Fb team (N) Santos}}, на 30 септември 2018 го направил своето професионално деби за време на поразот со 2-1 против [[Клуб Атлетико Паранаенсе|Атлетико Паранаенсе]] од бразилската [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2018|Серија А]]; тоа појавување го направило шестиот најмлад дебитант во историјата на клубот со 16 години, 8 месеци и 6 дена.<ref>{{Cite web|url=https://globoesporte.globo.com/sp/santos-e-regiao/futebol/times/santos/noticia/kaio-jorge-e-o-sexto-mais-jovem-da-historia-a-estrear-pelo-santos-futuro-promissor-diz-cuca.ghtml|title=Kaio Jorge è il più giovane debuttante nella storia del Santos|date=1 октомври 2019|language=pt}}</ref> Во 2019 година одиграл уште три натпревари, сите во [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2019|бразилското првенството]]. Следната година тој бил промовиран во постојан член на првиот тим. На 3 март 2020 година, тој го постигнал својот прв гол во кариерата против аргентинската екипа [[Дефенса и Хустисија]], во [[Копа Либертадорес 2019|Копа Либертадорес]]. Првиот негов гол во [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2020|Серија А]] дошол, на 30 октомври, против [[ФК Коритиба|Коритиба]].<ref>{{cite web|url=https://www.transfermarkt.it/kaio-jorge/leistungsdaten/spieler/620477/plus/0?saison=2019|title=Stats 2020}}</ref> На 30 јануари 2021 година, тој го одиграл, како стартер, финалето на Копа Либертадорес, загубено со 1-0 од [[ФК Палмеирас|Палмеирас]], завршувајќи ја сезоната со 9 гола во вкупно 48 настапи. Во 2021 година тој станал редовен стартер, што му помогнало за првпат во кариерата да постигне два гола во еден натпревар против Палмеирас на 7 мај во [[Кампеонато Паулиста]]. Потоа, на 16 јули, го постигнал голот што го решил првиот натпревар од првото нокаут коло на [[Копа Судамерикана 2021|Копа Судамерикана]] против аргентинскиот [[Клуб Атлетико Индепендиенте|Индепендиенте]] (1-0).<ref>{{Cite web|title=Kaio Jorge scores for Santos against Independiente|language=en|access-date=2021-07-25|url=https://www.si.com/soccer/onefootball/video/2021/07/23/kaio-jorge-scores-for-santos-against-independiente}}</ref> Тој бил прецизен и во реваншот, отворајќи го резултатот натпреварот што завршил 1-1.<ref>{{Cite web|url=https://www.vavel.com/en-us/soccer/2021/07/22/1078895-independiente-vs-santos-live-stream-how-to-watch-on-tv-and-score-updates-in-copa-sudamericana.html|title=Goals and Highlights: Independiente 1-1 Santos in Copa Sudamericana {{!}} 07/22/2021|data=2021-07-23|language=en|access-date=2021-08-04}}</ref> === Јувентус === На 2 август 2021, {{Fb team (N) Juventus}} и Сантос постигнале договор за трансфер на Кајо Жорж во Италија;<ref>{{Cite web|url=https://ge.globo.com/sp/santos-e-regiao/futebol/times/santos/noticia/santos-entra-em-acordo-com-a-juventus-e-negocia-kaio-jorge.ghtml|titolo=Santos entra em acordo com a Juventus e negocia Kaio Jorge|language=pt|access-date=4 август 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.santosfc.com.br/santos-fc-e-juventus-da-italia-entram-em-acordo-para-negociacao-de-kaio-jorge/|title=Santos FC e Juventus, da Itália, entram em acordo para negociação de Kaio Jorge|language=pt|access-date=4 август 2021|archive-date=2021-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20210803011956/https://www.santosfc.com.br/santos-fc-e-juventus-da-italia-entram-em-acordo-para-negociacao-de-kaio-jorge/|url-status=dead}}</ref> на 17 истиот месец бил официјализиран неговиот трансфер во клубот од Торино.<ref>{{Cite web|url=https://www.juventus.com/it/news/articoli/ufficiale-kaio-jorge-e-un-giocatore-della-juventus|title=Ufficiale: Kaio Jorge è un giocatore della Juventus|date=17 август 2021|access-date=17 август 2021}}</ref> Тој го имал своето деби за Јувентус на 2 октомври, во [[Дерби дела Моле|градското дерби]] против {{Fb team (N) Torino}} добиено со 0-1 во [[Серија А 2021-2022|првенството]], влегувајќи како замена во последните минути на местото на [[Федерико Кјеза]].<ref>{{cite web|url=https://tuttosport.com/news/calcio/serie-a/2021/10/02-85930902/torino-juve_0-1_locatelli_di_corto_muso_regala_il_derby_ad_allegri|title=Torino-Juve 0-1: Locatelli di corto muso regala il derby ad Allegri|date=2021-10-02}}</ref> ==Клупска статистика== {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:99%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2018 || rowspan="4" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Santos}} || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2018|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2018|А1/СП]] || 0+1 || 0 || [[Фудбалски куп на Бразил 2018|КБ]] || 0 || 0 || || - || - || || - || - || 1 || 0 |- || 2019 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2019|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2019|А1/СП]] || 4+3 || 0 || [[Фудбалски куп на Бразил 2019|КБ]] || 0 || 0 || [[Копа Либертадорес 2019|КЛ]] || 0 || 0 || || - || - || 7 || 0 |- || 2020 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2020|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2020|А1/СП]] || 7+28 || 0+4 || [[Фудбалски куп на Бразил 2020|КБ]] || 1 || 0 || [[Копа Либертадорес 2020|КЛ]] || 12 || 5 || || - || - || 48 || 9 |- || 2021 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2021|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2021|А1/СП]]|| 7+10 || 3+1 || [[Фудбалски куп на Бразил 2021|КБ]] || 2 || 1 || [[Копа Либертадорес 2021|КЛ]]+[[Копа Судамерикана 2021|КС]]|| 7+2 || 1+2 || || - || - || 28 || 8 |- ! colspan="3" |Вкупно Сантос || 60 || 8 || || 3 || 1 || || 21 || 8 || || - || - || 84 || 17 |- | [[ФК Јувентус сезона 2021-2022|2021-2022]] || {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} || [[Серија А 2021-2022|А]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 2021-2022|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|ЛШ]] || - || - || [[Суперкуп на Италија 2021|СИ]] || 0 || 0 || 1 || 0 |- ! colspan="3" |Вкупно во кариерата || 61 || 8 || || 3 || 1 || || 21 || 8 || || - || - || 85 || 17 |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Бразил |image3=Flag of Brazil.svg }} *[https://int.soccerway.com/players/kaio-jorge-pinto-ramos/573016/ Кајо Жорж на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/kaio-jorge/profil/spieler/620477 Кајо Жорж на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/280978/Kaio-Jorge Кајо Жорж на espn] *[https://www.whoscored.com/Players/363936/Show/Kaio-Jorge Кајо Жорж на whoscored] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кајо Жорже}} [[Категорија:Бразилски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Сантос]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Јувентус]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Крузеиро]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 2002 година]] q6sgfhamhtiigl4p3izrw35v2thr4o7 5379082 5379079 2025-06-11T20:21:10Z Carshalton 30527 5379082 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Кајо Жорж | image = | fullname = Кајо Жорж Пинто Рамос<ref>{{Cite web |title=FIFA U-17 World Cup Brazil - List of Players |url=https://www.fifadata.com/documents/FU17WC/2019/pdf/FU17WC_2019_Squadlists.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191227222540/https://www.fifadata.com/documents/FU17WC/2019/pdf/FU17WC_2019_Squadlists.pdf |archive-date=27 December 2019 |access-date=27 December 2019 |website=fifadata.com |publisher=FIFA |page=4}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|df=y|2002|1|24}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://hugmansfootballers.com/player/25045|title=Barry Hugman's footballers}}</ref> | cityofbirth = {{роден во|Олинда|}} | countryofbirth = [[Бразил]] | nationality = {{flagsport|BRA}} [[Бразил]] | height = {{height|m=1.82}} | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Cruzeiro}} | clubnumber = 19 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Santos}} | years1 = 2018–2021 | caps1 = 42 | goals1 = 5 | clubs1 = {{Fb team Santos}} | years2 = 2021–2024 | caps2 = 9 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Juventus}} | years3 = 2023–2024 | caps3 = 20 | goals3 = 3 | clubs3 = →{{Fb team Frosinone}} | years4 = 2024– | caps4 = 23 | goals4 = 7 | clubs4 = {{Fb team Cruzeiro}} | nationalyears1 = 2017 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 4 | nationalteam1 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил под 15 години|Бразил 15]] | nationalyears2 = 2019 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 7 | nationalteam2 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил под 17 година|Бразил 17]] }} '''Кајо Жорж Пинто Рамос''' (роден на [[26 декември]] [[2000]] во [[Олинда]]) или само '''Кајо Жорж''' — [[Бразилци|бразилски]] [[фудбалер]], [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на {{Fb team (N) Cruzeiro}}. ==Биографија== Тој е син на [[Жорж Рамос]], бразилски тренер и поранешен фудбалер.<ref>{{cite web|url=https://www.df.superesportes.com.br/app/noticias/futebol/mundial-sub-17/2019/11/02/noticia_futebol_internacional,64088/pai-de-kaio-jorge-camisa-9-da-selecao-jogou-no-gama-conheca-a-histo.shtml|title=Il padre di Kaio Jorge, numero 9 della Seleção, è un ex attaccante}}</ref> ==Технички карактeристики== [[Напад (фудбал)|Напаѓач]] познат по своето движење, кој може да се користи по целиот офанзивен фронт. Агилен и елегантен во движењата, има многу прецизен удар и добра визија за играта. Тој е спореден со неговиот сонародник [[Нејмар]].<ref>{{Cite web|url=http://www.worldfootballscouting.com/schede-giovani-talenti/kaio-jorge-2002-brasile/|title=Kaio Jorge: 2002 – Brasile|date=17 април 2018}}</ref> ==Клупска кариера== === Сантос === Израснат во младинскиот сектор на {{Fb team (N) Santos}}, на 30 септември 2018 го направил своето професионално деби за време на поразот со 2-1 против [[Клуб Атлетико Паранаенсе|Атлетико Паранаенсе]] од бразилската [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2018|Серија А]]; тоа појавување го направило шестиот најмлад дебитант во историјата на клубот со 16 години, 8 месеци и 6 дена.<ref>{{Cite web|url=https://globoesporte.globo.com/sp/santos-e-regiao/futebol/times/santos/noticia/kaio-jorge-e-o-sexto-mais-jovem-da-historia-a-estrear-pelo-santos-futuro-promissor-diz-cuca.ghtml|title=Kaio Jorge è il più giovane debuttante nella storia del Santos|date=1 октомври 2019|language=pt}}</ref> Во 2019 година одиграл уште три натпревари, сите во [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2019|бразилското првенството]]. Следната година тој бил промовиран во постојан член на првиот тим. На 3 март 2020 година, тој го постигнал својот прв гол во кариерата против аргентинската екипа [[Дефенса и Хустисија]], во [[Копа Либертадорес 2019|Копа Либертадорес]]. Првиот негов гол во [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2020|Серија А]] дошол, на 30 октомври, против [[ФК Коритиба|Коритиба]].<ref>{{cite web|url=https://www.transfermarkt.it/kaio-jorge/leistungsdaten/spieler/620477/plus/0?saison=2019|title=Stats 2020}}</ref> На 30 јануари 2021 година, тој го одиграл, како стартер, финалето на Копа Либертадорес, загубено со 1-0 од [[ФК Палмеирас|Палмеирас]], завршувајќи ја сезоната со 9 гола во вкупно 48 настапи. Во 2021 година тој станал редовен стартер, што му помогнало за првпат во кариерата да постигне два гола во еден натпревар против Палмеирас на 7 мај во [[Кампеонато Паулиста]]. Потоа, на 16 јули, го постигнал голот што го решил првиот натпревар од првото нокаут коло на [[Копа Судамерикана 2021|Копа Судамерикана]] против аргентинскиот [[Клуб Атлетико Индепендиенте|Индепендиенте]] (1-0).<ref>{{Cite web|title=Kaio Jorge scores for Santos against Independiente|language=en|access-date=2021-07-25|url=https://www.si.com/soccer/onefootball/video/2021/07/23/kaio-jorge-scores-for-santos-against-independiente}}</ref> Тој бил прецизен и во реваншот, отворајќи го резултатот натпреварот што завршил 1-1.<ref>{{Cite web|url=https://www.vavel.com/en-us/soccer/2021/07/22/1078895-independiente-vs-santos-live-stream-how-to-watch-on-tv-and-score-updates-in-copa-sudamericana.html|title=Goals and Highlights: Independiente 1-1 Santos in Copa Sudamericana {{!}} 07/22/2021|data=2021-07-23|language=en|access-date=2021-08-04}}</ref> === Јувентус === На 2 август 2021, {{Fb team (N) Juventus}} и Сантос постигнале договор за трансфер на Кајо Жорж во Италија;<ref>{{Cite web|url=https://ge.globo.com/sp/santos-e-regiao/futebol/times/santos/noticia/santos-entra-em-acordo-com-a-juventus-e-negocia-kaio-jorge.ghtml|titolo=Santos entra em acordo com a Juventus e negocia Kaio Jorge|language=pt|access-date=4 август 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.santosfc.com.br/santos-fc-e-juventus-da-italia-entram-em-acordo-para-negociacao-de-kaio-jorge/|title=Santos FC e Juventus, da Itália, entram em acordo para negociação de Kaio Jorge|language=pt|access-date=4 август 2021|archive-date=2021-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20210803011956/https://www.santosfc.com.br/santos-fc-e-juventus-da-italia-entram-em-acordo-para-negociacao-de-kaio-jorge/|url-status=dead}}</ref> на 17 истиот месец бил официјализиран неговиот трансфер во клубот од Торино.<ref>{{Cite web|url=https://www.juventus.com/it/news/articoli/ufficiale-kaio-jorge-e-un-giocatore-della-juventus|title=Ufficiale: Kaio Jorge è un giocatore della Juventus|date=17 август 2021|access-date=17 август 2021}}</ref> Тој го имал своето деби за Јувентус на 2 октомври, во [[Дерби дела Моле|градското дерби]] против {{Fb team (N) Torino}} добиено со 0-1 во [[Серија А 2021-2022|првенството]], влегувајќи како замена во последните минути на местото на [[Федерико Кјеза]].<ref>{{cite web|url=https://tuttosport.com/news/calcio/serie-a/2021/10/02-85930902/torino-juve_0-1_locatelli_di_corto_muso_regala_il_derby_ad_allegri|title=Torino-Juve 0-1: Locatelli di corto muso regala il derby ad Allegri|date=2021-10-02}}</ref> ==Клупска статистика== {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:99%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2018 || rowspan="4" |{{flagsport|BRA}} {{Fb team (N) Santos}} || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2018|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2018|А1/СП]] || 0+1 || 0 || [[Фудбалски куп на Бразил 2018|КБ]] || 0 || 0 || || - || - || || - || - || 1 || 0 |- || 2019 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2019|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2019|А1/СП]] || 4+3 || 0 || [[Фудбалски куп на Бразил 2019|КБ]] || 0 || 0 || [[Копа Либертадорес 2019|КЛ]] || 0 || 0 || || - || - || 7 || 0 |- || 2020 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2020|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2020|А1/СП]] || 7+28 || 0+4 || [[Фудбалски куп на Бразил 2020|КБ]] || 1 || 0 || [[Копа Либертадорес 2020|КЛ]] || 12 || 5 || || - || - || 48 || 9 |- || 2021 || [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2021|А]]+[[Кампеонато Паулиста 2021|А1/СП]]|| 7+10 || 3+1 || [[Фудбалски куп на Бразил 2021|КБ]] || 2 || 1 || [[Копа Либертадорес 2021|КЛ]]+[[Копа Судамерикана 2021|КС]]|| 7+2 || 1+2 || || - || - || 28 || 8 |- ! colspan="3" |Вкупно Сантос || 60 || 8 || || 3 || 1 || || 21 || 8 || || - || - || 84 || 17 |- | [[ФК Јувентус сезона 2021-2022|2021-2022]] || {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} || [[Серија А 2021-2022|А]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 2021-2022|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|ЛШ]] || - || - || [[Суперкуп на Италија 2021|СИ]] || 0 || 0 || 1 || 0 |- ! colspan="3" |Вкупно во кариерата || 61 || 8 || || 3 || 1 || || 21 || 8 || || - || - || 85 || 17 |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Бразил |image3=Flag of Brazil.svg }} *[https://int.soccerway.com/players/kaio-jorge-pinto-ramos/573016/ Кајо Жорж на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/kaio-jorge/profil/spieler/620477 Кајо Жорж на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/280978/Kaio-Jorge Кајо Жорж на espn] *[https://www.whoscored.com/Players/363936/Show/Kaio-Jorge Кајо Жорж на whoscored] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кајо Жорже}} [[Категорија:Бразилски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Сантос]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Јувентус]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Крузеиро]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 2002 година]] 64p08eorqlonchlp0athprqstfkrzwz 0 1280174 5379175 5277641 2025-06-12T07:06:17Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379175 wikitext text/x-wiki [[Податотека:FridaysForFuture_Hamburg_2019-03-01_47_(cropped).jpg|мини| Луиза-Мари Нојбаер (лево) со [[Грета Тунберг]] (десно) во март 2019 година, за време на протестот за климата во [[Хамбург]].]] [[Податотека:Luisa_Neubauer-rp19.jpg|мини| Луиза Нојбауер на TINCON re:publica во [[Кројцберг|Берлин-Кројцберг]] на 7 мај 2019 година]] '''Луиза-Мари Нојбаер''' (родена на 21 април 1996 година) <ref name="Neubauer_2019">{{Наведена мрежна страница|url=https://bv.antrag.gruene-jugend.de/buko51/Luisa_Neubauer-46919/pdf|title=Bewerbung um einen Platz im Europawahlkampfteam der Grünen Jugend|last=Neubauer|first=Luisa|authorlink=Luisa Neubauer|date=2019|work=[[Grüne Jugend]]|language=de|archive-url=https://web.archive.org/web/20190209123959/https://bv.antrag.gruene-jugend.de/buko51/Luisa_Neubauer-46919/pdf|archive-date=2019-02-09}}</ref> е германска активистка за климата. Таа е еден од главните организатори на [[Училиштен штрајк за климатските промени|училишниот штрајк за климатското]] движење во Германија, каде што најчесто се нарекува под алтернативното име „''Петоци за иднината''“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.spiegel.de/international/germany/the-climate-activist-vs-the-economics-minister-my-generation-has-been-fooled-a-1258429.html|title=The Climate Activist vs. the Economics Minister: 'My Generation Has Been Fooled'|last=Traufetter|first=Interview Conducted By Gerald|date=2019-03-19|work=Spiegel Online|access-date=2019-09-24|last2=Amann|first2=Melanie}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/environment/2019/aug/10/greta-thunberg-climate-change-fight-germany-hambach-forest|title=Greta Thunberg takes climate fight to Germany's threatened Hambach Forest|last=Graham-Harrison|first=Emma|date=2019-08-10|work=The Observer|access-date=2019-09-24|language=en-GB|issn=0029-7712}}</ref> Таа се залага за климатска политика која е во согласност и го надминува застарениот [[Париски договор (2015)|Париски договор]] и поддржува де-раст. Нојбаер е член на [[Сојуз 90/Зелени|Алијансата 90/Зелените]] и зелената младина.<ref name="stern">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.stern.de/politik/deutschland/luisa-neubauer-die-laut-sprecherin-bei-fridays-for-future-8719770.html|title=Luisa Neubauer, die Laut-Sprecherin bei "Fridays for Future"|last=Güßgen|first=Florian|date=2019-05-22|language=de|accessdate=2020-01-14}}</ref> == Живот == Нојбаер е роденна во [[Хамбург]] како најмлада од четирите браќа и сестри. Нејзината мајка е медицинска сестра.<ref name="stern"/> Нејзината баба била во брак неколку години со Феико Ремтсма. Таа се вклучила во антинуклеарното движење во 1980-тите, ја сензибилизираше Луиза Нојбауер за климатскиот проблем и ѝ го даде својот дел од Таз кооператива.<ref>{{Наведено списание|last=Unfried|first=Peter|date=2020-02-27|title=Ein Profi des Protestes|journal=[[Rolling Stone]]|volume=305|pages=81}}</ref> Двајца од нејзините три постари браќа и сестри живеат во [[Лондон]].<ref name="sueddeutsche">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sueddeutsche.de/politik/profil-luisa-neubauer-1.4326529|title=Luisa Neubauer|last=Siebert|first=Jasmin|date=2019-02-12|language=de|accessdate=2020-01-14}}</ref> Нејзината братучетка Карла Римтсма е исто така активистка за климата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.zeit.de/2020/07/fridays-for-future-deutschland-demonstrationen-klimaschutz-jugendbewegung/komplettansicht|title=Wohin am Freitag?|last=Ceballos Betancur|first=Karin|last2=Knuth|first2=Hannah|date=2020-02-05|language=de|accessdate=2020-04-17}}</ref> Нојбаер пораснала во областа Хамбург-Изербрук и го завршила своето средно образование во {{Меѓујазична врска|Marion-Dönhoff-Gymnasium|de|Marion-Dönhoff-Gymnasium (Hamburg)}} во Хамбург-Бланкенезе во 2014 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.elbe-wochenblatt.de/2019/01/29/wir-sind-laut-weil-ihr-uns-die-zukunft-klaut-luisa-neubauer-aus-iserbrook-ist-mitorganisatorin-der-schuelerdemos-friday-for-future/|title="Wir sind laut, weil ihr uns die Zukunft klaut" – Luisa Neubauer aus Iserbrook ist Mitorganisatorin der Schülerdemos Friday for Future|last=Greulich|first=Matthias|date=2019-01-29|language=de|accessdate=2020-01-14}}</ref> Во годината по нејзиното дипломирање, таа работеше за проект за развојна помош во [[Танзанија]] и на еколошка фарма во [[Англија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abendblatt.de/hamburg/article216848057/Greta-Thunberg-Klimaschutz-Luisa-Neubauer-Fridays-for-Future.html|title=Eine Hamburgerin ist die "deutsche Greta Thunberg"|last=Jessen|first=Elisabeth|date=2019-04-06|language=de|accessdate=2020-01-14}}</ref> Во 2015 година започнала да студира [[географија]] на [[Гетингенски универзитет|Универзитетот во Гетинген]]. Таа заврши еден семестар во странство на Универзитетскиот колеџ во Лондон <ref name="Neubauer_2019"/> и доби стипендии од германската влада <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.goettinger-tageblatt.de/Nachrichten/Wirtschaft/Regional/6.-Runde-des-Deutschlandstipendiums-Vorteile-fuer-regionale-Wirtschaft-und-Studenten|title="Wer einmal dabei ist, bleibt dabei"|last=Grünewald|first=Sven|date=2016-09-15|language=de|accessdate=2020-01-14}}</ref> и Алијансата 90/Фондацијата Хајнрих Бел, [[Сојуз 90/Зелени|поврзана со Алијансата 90/Зелените]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ze.tt/klima-aktivistin-luisa-neubauer-ich-hoffe-dass-ich-nicht-noch-825-freitage-streiken-muss/|title=Klimaaktivistin Luisa Neubauer: "Ich hoffe, dass ich nicht noch 825 Freitage streiken muss"|last=Kaiser|first=Mareice|date=2019-02-12|language=de|accessdate=2020-01-14|archive-date=2021-06-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210615163622/https://ze.tt/klima-aktivistin-luisa-neubauer-ich-hoffe-dass-ich-nicht-noch-825-freitage-streiken-muss/|url-status=dead}}</ref> Во 2020 година ги завршила студиите со диплома за наука.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.welt.de/regionales/niedersachsen/article209774347/Klimaaktivistin-Neubauer-hat-Bachelorstudium-abgeschlossen.html|title=Klimaaktivistin Neubauer hat Bachelorstudium abgeschlossen|date=17 јуни 2020|work=DIE WELT|access-date=2020-11-13}}</ref> === Ран активизам === Нојбаер е младински амбасадор на невладината организација ОНЕ од 2016 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.goettinger-tageblatt.de/Campus/Goettingen/Warum-geht-mich-das-etwas-an|title=Warum geht mich das etwas an?|last=Böhm|first=Christiane|date=2016-06-16|work=Göttinger Tageblatt|language=de|accessdate=2020-11-13}}</ref> Таа исто така беше активна за Фондацијата за правата на идните генерации,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://generationengerechtigkeit.info/youthrising-und-das-beharren-auf-einen-platz-am-tisch/|title=#YouthRising und das Beharren auf einen Platz am Tisch|date=2019-06-24|work=Stiftung für die Rechte zukünftiger Generationen|language=de-DE|accessdate=2020-11-14|archive-date=2021-04-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210420065403/https://generationengerechtigkeit.info/youthrising-und-das-beharren-auf-einen-platz-am-tisch/|url-status=dead}}</ref> 350.org, фондацијата Right Livelihood Award <ref name="Neubauer_2019"/> кампањата без ''фосили'' <undefined /> и Проектот за глад.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://das-hunger-projekt.de/wp-content/uploads/2016/05/hp_bericht-2016_web.pdf|title=Fokus Wasser – Schwerpunkt Afrika – Jahresbericht 2016|date=2017-10-01|accessdate=2021-11-15|archive-date=2020-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20201115123551/https://das-hunger-projekt.de/wp-content/uploads/2016/05/hp_bericht-2016_web.pdf|url-status=dead}}</ref> Со кампањата ''Divest!'' ''Повлечете ги парите!'' таа го принуди Универзитетот во Гетинген да престане да инвестира во индустрии кои заработуваат пари со јаглен, нафта или гас.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.zeit.de/campus/2018-07/klimaschutz-uni-divestment-goettingen|title=Klimaschutz an der Uni: "Mit Divestment erreicht man auch die Nicht-Ökos"|last=Jacobs|first=Luisa|date=2018-08-01|work=Die Zeit|access-date=2020-03-08|language=de-DE|issn=0044-2070}}</ref> === Петоци за иднината === Од почетокот на 2019 година, Нојбауер стана позната како една од водечките активисти на „Петок за иднината“. Многу медиуми ја нарекуваат „германското лице на движењето“. Нојбаер ги отфрла споредбите на неа и другите организатори на штрајкот со [[Грета Тунберг]], велејќи: „Ние градиме масовно движење и допираме доста далеку во нашите методи на мобилизирање и привлекување внимание. Она што го прави Грета е неверојатно инспиративно, но всушност релативно далеку од тоа.“ <ref>[https://abi.unicum.de/aktuelles/zuendstoff/schuelerstreik-luisa-neubauer ''Schülerstreik: Organisatorin Luisa Neubauer im Interview. "Wir sind nicht mehr zu übersehen"''] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210308172402/https://abi.unicum.de/aktuelles/zuendstoff/schuelerstreik-luisa-neubauer |date=2021-03-08 }}. abi.unicum.de. Abgerufen am 31. März 2019</ref> Нојбаер не ги гледа штрајковите како средство за ''директно'' влијание врз политиката. Поважна е работата зад штрајковите: „Она што го правиме е неверојатно одржливо. Создаваме структури и ги претвораме настаните во едукативни искуства. И ние водиме дебати за принципите на заштита на климата.“ <ref>''Mit voller Wucht. Luisa Neubauer ist das deutsche Gesicht der Klimaproteste. Wie wurde sie zur Aktivistin einer globalen Bewegung? Eine Begegnung auf Demonstrationen in Paris und Berlin.'' In: [[Die Zeit]], 14. März 2019, S. 65. [https://www.zeit.de/2019/12/luisa-neubauer-klimaaktivistin-klimawandel-bewegung/komplettansicht?print Onlinefassung]; abgerufen am 16. März 2019.</ref> По протестите на „Петоци за идната Германија“ против Сименс за специфичен инфраструктурен проект во Австралија, Нојбаер се сретна со Џо Казер во јануари 2020 година. На 13 јануари 2020 година, беше објавено дека Нојбаер ја одбила понудата на Џо Казер да седне во одборот на Сименс Енерџи. Во изјавата Нојбаер рече дека „Доколку го преземам тоа, би била обврзана да ги застапувам интересите на компанијата и никогаш не би можела да бидам независен критичар на Сименс“, објасни таа. „Тоа не е компатибилно со мојата улога како активист за климата“..<ref name="guardian">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/jan/13/climate-activist-turns-down-siemens-offer-of-seat-on-energy-board|title=Climate activist turns down Siemens' offer of seat on energy board|last=Connolly|first=Kate|date=2020-01-13|work=theguardian.com|language=en|accessdate=2020-01-14}}</ref> Џо Казер изјави дека не и понудил на Нојбаер место во одборот на компаниите, но дека е отворен да го има Нојбауер во Одборот за прашања за животната средина <ref name="zeit">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.zeit.de/wirtschaft/unternehmen/2020-01/siemens-joe-kaeser-luisa-neubauer-aufsichtsrat|title=Meeting with Luisa Neubauer, according to Joe Kaeser, war is not a "PR gag"|date=2020-01-26|language=de|accessdate=2021-03-18}}</ref> Еден ден претходно Сименс објави дека ќе го задржи договорот со Адани за обезбедување на железничката инфраструктура на рудникот за јаглен Кармајкл во [[Австралија]]. Нојбаер изјави за новинската агенција ДПА : „Побаравме од Кесер да направи сè што е можно за да го запре рудникот Адани. Наместо тоа, тој сега ќе профитира од овој катастрофален проект“. Таа додаде дека оваа одлука била од минатиот век и дека Кесер прави „непростлива грешка“.<ref name="guardian"/> === Критика === Нојбауер доби негативно медиумско покривање за нејзините минати летови во земјите низ целиот свет;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://zeitung.faz.net/faz/wirtschaft/2019-02-16/6e470c6fad287dfe54d5f19dd471b2a7/|title=Grüne, Klimaschützer und Vielflieger|last=Plickert|first=Philip|date=2019-02-16|work=faz.net|language=de|accessdate=2020-01-14|archive-date=2020-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128231754/https://zeitung.faz.net/faz/wirtschaft/2019-02-16/6e470c6fad287dfe54d5f19dd471b2a7/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.spiegel.de/politik/deutschland/sind-die-gruenen-die-besseren-menschen-kolumne-a-1254423.html|title=Der grüne Übermensch|last=Fleischhauer|first=Jan|date=2019-02-21|language=de|accessdate=2020-01-14}}</ref> таа одговори дека секоја критика на нејзината лична потрошувачка го одвлекува вниманието од поголемите структурни и политички прашања.<ref name="sueddeutsche"/> Александар Штраснер, професор по политички наука на Универзитетот во Регенсбург, ја обвини дека го користи терминот „стари бели мажи“ како синоним за луѓе со различни мислења за да ги дискредитира луѓето со различно размислување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.welt.de/debatte/kommentare/article196692911/Neubauer-Thunberg-und-Co-Ein-Vorbote-extremistischen-Denkens.html|title=Ein Hilfeschrei der Jugend? Eher ein Vorbote extremistischen Denkens|last=Straßner|first=Alexander|date=2019-07-11|language=de|accessdate=2020-01-14}}</ref> == Наводи ==   * Why you should be a climate activist on YouTube published 4 October 2019 [[ТЕД (конференција)|TED (conference)]] [[Категорија:Статии со hCards]] [[Категорија:Климатски дејци]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1996 година]] [[Категорија:Политичари]] [[Категорија:Активисти]] [[Категорија:Енвиронменталисти]] [[Категорија:Апсолвенти на Гетингенскиот универзитет]] [[Категорија:Германски природозаштитници]] 2fvt0gfgf4jce9qj3fywdml6tx57bsc 0 1280462 5379001 4707572 2025-06-11T17:39:40Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379001 wikitext text/x-wiki {{Short description|Disintegrated periodic comet}} {{Infobox Comet | name=Комета Биела | image=[[File:CometBiela.jpg|250px|Кометата Биела]] | caption=Биела комета во февруари 1846 година, набргу откако се поделила на два дела | discoverer=[[Вилхелм фон Биела]] | discovery_date=27 февруари 1826 година | designations=1772; 1806 I; 1832 III;<br/> 1846 II; 1852 III;<br/>1826 D1 | epoch=September 29, 1852 | semimajor=3.5253 [[Астрономска единица|АУ]] | perihelion=0.8606 Астрономска единица | aphelion= 6.190 Астрономска единица | eccentricity=0.7559 | period= 6.619 [[Јулијанска година (астрономија)|а]] | inclination=12.550° | tjup=2.531 | last_p=24 септември 1852 година | next_p= „Распад во 1852 година“ }} ''' Комета Биела ''' или „„Комета Биела““ (официјална ознака: „3Д/Биела“) била [[Список на периодични комети|периодична]] [[Комета од семејството Јупитер]] првпат снимена во 1772 година од Монтењ и [[Шарл Месие|Месие]] и конечно е идентификуван како периодичен во 1826 година од [[Вилхелм фон Биела]]. Последователно беше забележано дека се подели на два дела и не е виден од 1852 година. Како резултат на тоа, во моментов се смета дека е уништен, иако се чинеше дека остатоците преживеале некое време како [[метеорски дожд]], [[Андромедиди]].<ref>[https://www.britannica.com/topic/Bielas-Comet/ Biela's Comet]</ref>. Откриена била во 1826 година од австрискиот [[астроном]] [[Вилхелм фон Биела]] (1782-1856), имала [[Потребно време|време на патрола]] од 6.619 [[година]], [[afel]] 6, 19 [[астрономска единица|астрономски единици]] и [[перихел]] 0,86 [[AJ]]. Се распаднала во 1846 година на два дела, кои во 1856 година беа видени демонтирани. Неговата [траекторија | траекторија] се движжела како [[Метеорски дожд|рој метеори]] [[Андромедиди|Андромедида]] (или Биелида), што било забележано во средината на [[октомври]] . Биеловата комета (означена како 3Д / Биела) била со [[Земјината орбита|орбита блиску до Земјата]]. Таа не се истакнал во ништо сè до 1846 година, кога се разделило [[Јдрото на кометата|јадро]]то. Разделувањето продолжило и во 1852 година било видено на два дела оддалечени 2 милиони [[километри]]. Тој никогаш повеќе не бил виден после тоа, но наместо тоа, почнале да се појавуваат [18] Метеорски дождови | метеорски дождови. Така е докажано дека метеорските роеви потекнуваат од [кометите] и пристигнуваат до нивните патеки, по кои се расфрлаат. Метеорите Биелиди се забележуваат и денес, но во помал број<ref>[https://www.nytimes.com/1865/09/03/archives/bielas-comet.html/ Biela's Comet.]</ref>. ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Commons category|Comet Biela}} *[http://cometography.com/pcomets/003d.html 3D at Gary W. Kronk's Cometography] *[http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=3D;orb=1 Comet 3D/Biela orbital simulation from JPL (Java)] *[http://cometbase.net/en/news/57 3D/Biela at CometBase database by Neil Norman] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160313140701/http://cometbase.net/en/news/57 |date=2016-03-13 }} *[http://www.minorplanetcenter.net/db_search/show_object?object_id=3D 3D/Biela] – [[Minor Planet Center]] *[http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=P/2001%20J1;orb=1 Comet P/2001 J1 (NEAT) orbital simulation from JPL (Java)] *[https://archive.org/stream/firstprinciples06sillgoog/firstprinciples06sillgoog_djvu.txt Importance in history of ''luminiferous aether''], search for ''Biela's Comet'' {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Биала, 003П}} [[Категорија:Уништени комети]] [[Категорија:1772 година во науката| 17720308]] [[Категорија:Астрономски тела откриени во 1772 година| 17720308]] [[Категорија:Периодични комети]] [[Категорија:Прогенитори од метеорски дожд]] d970yvnv1lq6moepta8c6dihbgrg2yt 0 1281665 5379170 4836078 2025-06-12T06:47:04Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379170 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Статии со hCards]] '''Шарлота''' „ '''Лотта''' “ '''Броме''' (родена на 18 декември 1964 година) е [[Швеѓани|шведска]] водителка и водителка во радио и телевизија. Таа била водителка на Бадник во SVT, победи во шоуто ''På spåret'' и била домаќин на различни емисии за Sveriges Radio . Лота е родена во Сковде, Шведска. Кога имала десет години, Лота Броме патувала во различни пензионерски домови и свирела на пијано. Таа не е единствената во нејзиното семејство што е јавно лице бидејќи нејзината мајка е позната ревиски уметник во Скара, додека нејзината сестра пее во џез-бенд. <ref name="expressen.se">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.expressen.se/noje/lotta-brome-en-av-de-basta-sakerna-i-mitt-liv/|title=Lotta Bromé: En av de bästa sakerna i mitt liv|work=Expressen|accessdate=3 January 2015}}</ref> == Кариера == Броме била член на поп бенд заедно со Ана Лена Брундин и тие исто така напишала текстови за пејачки како што е Ширли Клемп . <ref name="expressen.se"/> Таа исто така играла глас во филмот ''Метропија'' заедно со [[Џулиет Луис]] и Стелан Скарсгард во 2009 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?ProgramId=2151&Artikel=1863294|title=Programledare: Lotta Bromé|last=Sveriges Radio|publisher=|accessdate=3 January 2015}}</ref> Броме ја започнала својата кариера во радио како водителка во Радио [[Вестра Јеталанд (округ)|Скарабборг]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=3063&artikel=3387235|title=Lotta Bromé - 2009|last=Sveriges Radio|archive-url=https://web.archive.org/web/20150103225633/http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=3063&artikel=3387235|archive-date=3 January 2015|accessdate=3 January 2015}}</ref> Лота Броме работела многу години на Sveriges Radio како водителка за емисии како ''Sommartoppen'', ''Efter tre'', ''På gränsen'' и ''Klang & Co.'' Спортските вести ги презентирала и во емисијата ''Радиоспортен'' . Таа, исто така, претходно го презентирала локалното утринско шоу во P5 Radio Стокхолм. Од февруари 2008 година таа го претставува ''P4 Extra'' на Sveriges Radio P4. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.resume.se/taggar/l/lotta-brome/|title=Resumé: Lotta Bromé|publisher=|accessdate=3 January 2015}}</ref> Во 2003 година таа го претстави шоуто SVT ''Söndagsöppet'' ; таа била последната водителка на шоуто пред да биде откажано. Таа, исто така, била презентер на емисиите на Бадник на СВТ за време на Божиќ 2003 година, и прва што ги претстави по пензионираниот долгогодишен водител Арне Вајс . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.svt.se/julen-i-svt/svt-s-julvardar-genom-tiderna|title=SVT:s julvärdar genom tiderna|work=svt.se|accessdate=3 January 2015}}</ref> Таа, исто така, била чест натпреварувач во шоуто SVT ''På spåret'' заедно со Карл Јан Гранквист ; дуото ја освои сезоната 1998 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.svt.se/pa-sparet/mastare-tavlar-nar-pa-sparet-firar-25-ar|title=Mästarna gjorde upp när På spåret firade 25 år|work=svt.se|accessdate=3 January 2015}}</ref> Седум години по ред ја освојува Stora Radiopriset во категоријата „Најпопуларна водителка на годината“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.radioakademin.org/tidigare-vinnare/vinnare-av-stora-radiopriset-2010/|title=Vinnare 2010|work=Radioakademin|accessdate=3 January 2015|archive-date=2018-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20180730203339/https://radioakademin.org/tidigare-vinnare/vinnare-av-stora-radiopriset-2010/|url-status=dead}}</ref> <ref>[http://radiodagen.se/priser-till-radio1-aschberg-och-den-fastspanda-flickan-lotta-brome-och-anders-timell-basta-programledare/2723 Brome och Timell bästa programledarna] Retrieved 3 January 2015 {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20131112211406/http://radiodagen.se/priser-till-radio1-aschberg-och-den-fastspanda-flickan-lotta-brome-och-anders-timell-basta-programledare/2723}}</ref> Броме била именувана за амбасадор на Филипштад во 2011 година. <ref>[http://www.filipstad.se/gadirekttill/turism/filipstadsambassadorer.4.ef98d87113713263fa80006037.html Filipstads ambassadörer] Retrieved 3 January 2015</ref> Таа го коментирала [[Евровизија 2016|Изборот за песна на Евровизија 2016]] за СВТ. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.aftonbladet.se/nojesbladet/melodifestivalen/article22623736.ab|title=Eurovision: Lotta Bromé blir Sveriges kommentator|work=Aftonbladet|accessdate=13 April 2016}}</ref> Во ноември 2017 година, Броме ја напуштила работата во Sveriges Radio и како водителка на P4 Extra. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.skovdenyheter.se/article/lotta-brome-lamnar-p4-extra/|title=Lotta Bromé lämnar P4 Extra|date=22 November 2017|publisher=|accessdate=27 February 2018|archive-date=2018-02-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20180228161452/https://www.skovdenyheter.se/article/lotta-brome-lamnar-p4-extra/|url-status=dead}}</ref> Ова откако неколку жени со кои работеше ја обвинија за сексуално вознемирување. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.expressen.se/noje/lotta-brome-slutar-pa-sveriges-radio/|title=Lotta Bromé slutar på Sveriges Radio|publisher=|accessdate=27 February 2018}}</ref> == Личен живот == Лота Бром има една ќерка по име Бони, родена во 2006 година, заедно со нејзината поранешна девојка Џесика Карлсон. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.expressen.se/nyheter/lotta-brome-har-fatt-en-dotter/|title=Lotta Bromé har fått en dotter|work=Expressen|accessdate=3 January 2015}}</ref> Таткото на девојчето е телевизиски водител Хенрик Олсон . Броме го подели старателството над ќерката заедно со Олсон и Карлсон. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.aftonbladet.se/nojesbladet/klick/article10978644.ab|title=Henrik Olsson: Jag är pappan|work=Aftonbladet|accessdate=3 January 2015}}</ref> <ref name="expressen.se1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.expressen.se/noje/extra/karleks-kyssen/|title=KÄRLEKS-KYSSEN|work=Expressen|accessdate=3 January 2015}}</ref> Од 2008 година е во врска со Камила Берг. <ref name="expressen.se"/> <ref name="expressen.se1"/> == Наводи == <references /> [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1964 година]] dipzzwoey1felinyn3uxxg0y0n0g8ss 0 1285932 5379110 5368536 2025-06-11T21:39:01Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379110 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |honorific_suffix = {{post-nominals|GBR|size=100|OBE}} |image = Christian Horner at the British Embassy, Japan crop.jpg |caption = Хорнер на бина кај Британската амбасада во [[Токио]], [[Јапонија]] |birth_name = Кристијан Едвард Џонстон Хорнер |birth_date = {{birth date and age|1973|11|16|df=y}} |birth_place = [[Лимингтон Спа]], [[Ворвикшир]], [[Англија]], [[Обединетото Кралство]] |death_date = |death_place = |other_names = |known_for = |occupation = Раководител на [[Ред Бул Рејсинг]] (2005–до сега) |title = |salary = |networth = |religion = |spouse = [[Гери Халивел]] (венч. на 15 мај 2015) |children = 2 |parents = |website = }} '''Кристијан Едвард Џонстон Хорнер'''{{Post-nominals|GBR|OBE}} (роден на 16 ноември 1973 година)<ref name="espn">{{Наведена мрежна страница|url=http://en.espn.co.uk/redbull/motorsport/driver/2865.html|title=Christian Horner|publisher=[[ESPN]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20201121080839/http://en.espn.co.uk/redbull/motorsport/driver/2865.html|archive-date=21 ноември 2020|accessdate=13 декември 2021}}</ref> ― директор на [[Обединето Кралство|британскиот]] тим на Ред Бул Рејсинг од [[Формула 1]], положба што ја има од 2005 година, освојувајќи девет светски титули (четири светски првенства за конструктори и пет светски првенства за возачи).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.infiniti-redbullracing.com/cs/Satellite/en_INT/Red-Bull-Racing-Christian-Horner/001242969763138|title=Christian Horner: Team Principal|publisher=Infiniti Red Bull Racing|archive-url=https://web.archive.org/web/20130714092438/http://www.infiniti-redbullracing.com/cs/Satellite/en_INT/Red-Bull-Racing-Christian-Horner/001242969763138|archive-date=14 јули 2013|accessdate=13 декември 2021}}</ref> Неговата кариера во мотоспортот започнала како возач на [[Автомобилизам|тркачки автомобили]], пред да ги смени улогите за да стане шеф на меѓународниот тим на Формула 3000 Арден Интернационал Моторспорт во 1999 година. == Ран живот == Хорнер е роден во семејство вклучено во автомобилската индустрија: неговиот дедо работел како менаџер за набавки во Standard Motor Company во Ковентри, пред да основа агенција со таткото на Хорнер за снабдување со делови на производителите на мотори во англискиот Мидлендс.<ref name="ms">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.motorsportmagazine.com/archive/article/january-2012/66/lunch-christian-horner|title=Lunch with... Christian Horner|last=Taylor|first=Simon|authorlink=|date=јануари 2012|work=Motor Sport (списание)|accessdate=13 декември 2021}}</ref> Хорнер приватно се школувал во училиштето Арнолд Лоџ во Лемингтон Спа<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://arnoldlodge.com/information/history-of-the-school/|title=History of the School|publisher=Arnold Lodge School|archive-url=https://web.archive.org/web/20141113020918/http://arnoldlodge.com/information/history-of-the-school/|archive-date=13 ноември 2014|accessdate=13 декември 2021}}</ref> и потоа во училиштето Ворвик.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.oldwarwickians.org/news/?pid=2&nid=2&storyid=28|title=Pit Stop for Christian|work=Old Warwickians|accessdate=13 декември 2021}}</ref> Тој има двајца браќа, Џејми и Гај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.redbull.com/cs/Satellite/en_INT/Article/Heros-Hero-Christian-Horner-021242757408334|title=Hero's Hero: Christian Horner|publisher=Red Bull|archive-url=https://web.archive.org/web/20181214114649/https://www.redbull.com/cs/Satellite/en_INT/Article/Heros-Hero-Christian-Horner-021242757408334|archive-date=14 декември 2018|accessdate=13 декември 2021}}</ref> == Возачка кариера == Откако ја започнал својата тркачка кариера во картинг, кариерата на Хорнер во автомобилски трки започнала откако освоил стипендија за Формула Рено во 1991 година.<ref name="ms"/> Тој се натпреварувал во 1992 година во Британското Формула Рено првенство со Манор Моторспорт, завршувајќи ја таа сезона како победник на трка и највисоко пласиран дебитант. Потоа се преселил во Британската Формула 3 за 1993 година, завршувајќи втор во првенството Класа Б за моторспорт P1 и победил на пет трки<ref name="ms" /> пред да се пресели во тимовите Фортек и АДР во 1994 и 1995 година, а потоа и во тимот на ТОМ во 1996 година. Во 1996 година тој исто така се тркал во Британската Формула 2. Хорнер се преселил во Формула 3000 во 1997 година, основајќи го тимот на Арден.<ref name="espn"/> Според Хорнер, тој го формирал тимот со позајмени пари, вклучително и заем од неговиот татко, и го убедил основачот на P1 Motorsport, Роли Винчини да ја преземе улогата на неговиот инженер за трка. Тој купил половна приколка за тимот од Хелмут Марко, кој како шеф на младинскиот состав на Ред Бул бил еден од главните ривали на Хорнер како менаџер во Ф3000, и со кој подоцна соработувал тесно во Ред Бул. Тој останал во Ф3000 во 1998 година, а во Арден му се придружил Курт Молекенс, кој покажал добро темпо и го предводел првенството во една фаза. За време на претсезонскиот тест во Есторил, Хорнер го следел Хуан Пабло Монтоја низ првиот свиок на патеката со голема брзина и сфатил дека не е способен да го повтори нивото на посветеност што го покажал [[Колумбија|колумбискиот]] возач. Како резултат на тоа, тој одлучил да се повлече од возењето на крајот на сезоната со цел да се насочи на развојот на тимот на Арден.<ref name="BLM">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.businessleader.co.uk/driven-to-success-blm-meets-red-bull-racing-principal-christian-horner/78226/|title=Driven to success – BLM meets Red Bull Racing principal Christian Horner|publisher=Business Leader|accessdate=13 декември 2021|archive-date=2020-04-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20200424073551/https://www.businessleader.co.uk/driven-to-success-blm-meets-red-bull-racing-principal-christian-horner/78226/|url-status=dead}}</ref> == Управување на тркачка екипа == Откако се повлекол од натпреварувачкото возење на 25-годишна возраст, Хорнер потпиша со Виктор Маслов и Марк Госенс за сезоната FIA F3000 во 1999 година. Пред почетокот на таа година, организацијата Prodrive на Дејв Ричардс купила 50 отсто од акциите во Арден во име на [[Русија|руската]] [[Нафта|нафтена]] компанија [[Лукоил]], чиј шеф бил таткото на Маслов. Хорнер по една сезона го откупил уделот на Продрајв во Арден.<ref name="ms"/> Дарен Менинг бил потпишан да го замени Гусенс за сезоната 2000-2001, постигнувајќи еден пол и два пласмани на подиумот. Арден, исто така, се натпреварувал во италијанскиот F3000 во 2000 година, победувајќи на три трки и завршувајќи втор во Првенството со Ворен Хјуз . Во последната сезона на F3000, 2004 година, доминирал водечкиот возач на Арден, Витантонјо Лиуци; Поддршката на Роберт Дорнбос помогнал да се обезбедат титулите и првенството за возачи и конструктори со голема разлика. Тимот освоил осум од десетте првенствени кола таа година, при што Лиуци освои седум, а Доорнбос освои една. Лиуци во тимот го донесе неговиот раководител Хелмут Марко со спонзорство од Ред Бул.<ref name="ms"/> Во тоа време Хорнер го засновал својата екипа Арден Интернационал во просториите на Продрајв во Банбери, пред да ги премести во поранешната градба на 22 Моторспорт во близина. Во овој момент Хорнер барал можност да се пресели во Формула 1. Откако дискусиите со Еди Џордан за купување на Џордан Гран При не завршиле поради несогласувањата околу трошоците, во ноември 2004 година [[Австрија|австриското]] друштво за енергетски пијалаци, Red Bull, го купиле Јагуар Ф1 Тим, кој стана Ред Бул Рејсинг.<ref name="ms"/> Во јануари 2005 година, Хорнер бил назначен да го предводи тимот, станувајќи најмладиот директор на тимот во тоа време.<ref name="ms" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.itv.com/news/anglia/2013-06-14/obe-caps-hat-trick-of-titles-for-red-bull-boss/|title=OBE caps hat trick of titles for Red Bull boss|date=14 јуни 2013|publisher=ITV Anglia|accessdate=13 декември 2021}}</ref> И покрај тоа што бил назначен само осум недели пред отворањето на сезоната за ГН на Австралија, екипата имала добар почеток под негово раководство, со возачите Дејвид Култхард и Кристијан Клиен кои завршиле четврти и седми во Австралија, и тие продолжиле да постигнат вкупно 34 поени за тимот во споредба со деветте што ги освоил Јагуар претходната година. Тој, исто така, одиграл клучна улога во регрутирањето на Адријан Њуи, кој бил најавен како главен технички директор на тимот во ноември 2005 година.<ref name="ms" /> Екипата завршила на силното второ место во првенството за конструктори во 2009 година, при што возачите [[Себастијан Фетел]] и [[Марк Вебер]] завршиле на второто и четвртото место во трката за титулата кај возачите, и забележале шест победи меѓу нив.<ref name="ms"/> Во 2010 година, тимот го освоил своето прво првенство за конструктори со една трка до крајот, а [[Себастијан Фетел]] го освоил првенството за возачи на последната трка од сезоната, станувајќи најмладиот светски првак.<ref>{{Наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/motorsport/formula_one/9188023.stm|title=Sebastian Vettel wins Abu Dhabi GP to capture F1 title|last=Ornstein|first=David|date=14 ноември 2010|work=BBC Sport|access-date=13 декември 2021}}</ref> Со 36 години, Хорнер бил најмладиот екипен директор кој победил во Првенствoто на Формула 1 за конструктори. Во 2011 година, екипата го освоила своето второ првенство за конструктори со три трки до крајот, при што [[Себастијан Фетел]] станал најмладиот двоен првак во светот. Во 2012 година тимот го освоило своето трето првенство за конструктори со една трка до крајот. [[Себастијан Фетел]] станал најмладиот троен светски првак во светот. Во 2013 година Ред Бул Рејсинг го освоил своето четврто последователно првенство за конструктори во Ф1 додека Себастијан Фетел го освоил своето четврто првенство за возачи. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons|Category:Christian Horner}} * [https://web.archive.org/web/20110706171455/http://www.hornerfanclub.co.uk/ Обожувателскиот клуб на Кристијан Хорнер] [[Категорија:Офицери на Редот на Британската Империја]] [[Категорија:Личности од Формула 1]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1973 година]] [[Категорија:Англиски тркачки возачи]] 2ldpl3tgqy4wwtvi5uu3mdgosvy1rrf 0 1288365 5379177 5271692 2025-06-12T07:23:23Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379177 wikitext text/x-wiki '''Лука Аџиќ''' ({{lang-sr|Лука Аџић}}; роден на 17 септември 1998 година) е професионален српски [[фудбал]]ер кој игра на позицијата [[Среден ред (фудбал)|играч од средниот ред]]. Моментално настапува за холандскиот клуб ПЕЦ Цволе. == Клупска кариера == === Црвена ѕвезда Белград === Лука Аџиќ е роден во [[Белград]].<ref name="srbijafudbal">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.srbijafudbal.com/crzvezda/adzic_l.htm|title=Adzic, Luka|work=srbijafudbal.com|language=sr|archive-url=https://web.archive.org/web/20170331095941/http://srbijafudbal.com/crzvezda/adzic_l.htm|archive-date=31 March 2017|accessdate=26 November 2016}}</ref> Тој започнал да тренира во клубот на [[ФК Црвена ѕвезда|Црвена ѕвезда од Белград]] уште на 6-годишна возраст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.zurnal.rs/fudbal/zvezda/43140/luka-adzic-godinu-cu-pamtiti-po-prvencu-protiv-metalca|title=Лука Аџић: Годину ћу памтити по првенцу против Металца|date=25 December 2016|work=[[Sportski žurnal]]|language=sr|accessdate=25 December 2016}}</ref> За првиот тим на [[ФК Црвена ѕвезда|Црвена ѕвезда Белград]] започнал да настапува во сезоната 2015–16, откако ги минал сите младински категории од истиот клуб. На почетокот на 2016 година, за време на зимската пауза Лука бил оддалечен од клубот, поради повредата на предните вкрстени лигаменти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mondo.rs/a869022/Sport/Fudbal/Luka-Adzic-pokidao-ligamente.html|title=Raosavljević o Adžiću: Izgleda da su ligamenti...|date=24 January 2016|work=mondo.rs|language=sr|accessdate=26 November 2016|archive-date=2018-09-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20180904164409/http://mondo.rs/a869022/Sport/Fudbal/Luka-Adzic-pokidao-ligamente.html|url-status=dead}}</ref> Поради оваа повреда тој бил надвор од фудбалските терени сè до месец мај истата година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.b92.net/sport/fudbal/vesti.php?yyyy=2016&mm=05&dd=13&nav_id=1131164|title=Luka Adžić počeo sa treninzima|date=13 May 2016|work=[[B92]]|language=sr|accessdate=26 November 2016}}</ref> Лука го потпишал својот прв професионален договор со клубот на Црвена звезда на 3 март 2016 година и тоа во времетраење од 3 години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/sport.294.html:593859-Luka-Adzic-potpisao-ugovor-sa-Zvezdom-Jedva-cekam-ponovo-da-zaigram|title=Лука Аџић потписао уговор са Звездом: Једва чекам поново да заиграм|date=3 March 2016|work=[[Večernje novosti]]|language=sr|accessdate=26 November 2016}}</ref> Аџиќ во следната сезона се вратил назад на терените по тешката повреда, но овој пат како дел од младинската екипа и тоа сѐ до крајот на првата полусезона, по што повторно му се приклучил на првиот сениорски тим на клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.crvenazvezdafk.com/scc/vest/5415/stojanovic-i-micel-ponovo-sa-prvotimcima|title=Стојановић и Мичел поново са првотимцима|date=22 November 2016|work=Red Star Belgrade official website|language=sr|accessdate=26 November 2016}}</ref> Во меѓувреме, тој својот прв официјален настап за сениорскиот тим на [[ФК Црвена ѕвезда|Црвена ѕвезда Белград]] го имал на куп- натпреварот против екипата на БСК Борча, одигран на 26 октомври 2016 година на [[Стадион Рајко Митиќ|стадионот Рајко Митиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.crvenazvezdafk.com/scc/vest/5341/adzic-i-milosevic-debitovali-za-zvezdu|title=Аџић и Милошевић дебитовали за Звезду|date=26 October 2016|work=Red Star Belgrade official website|language=sr|accessdate=26 November 2016}}</ref> Аџиќ своето прво деби во [[Српска Суперлига|Српската Суперлига]] го имал на гостински натпревар против екипата на Металац Горњи Милановац кога влегол во игра на местото на Срѓан Плавшиќ во 83 минута од натпреварот. На истиот натпревар Лука го постигнал својот прв гол во сениорска конкуренција за победа на неговиот тим од 2-1. Ова се случило во последните минути од играта.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.superliga.rs/izvestaji-2016-17/3949-17-kolo-metalac-crvena-zvezda|title=17.Kolo: Metalac - Crvena zvezda|date=26 November 2016|work=Serbian SuperLiga official website|language=sr|accessdate=26 November 2016|archive-date=2016-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20161129110308/http://www.superliga.rs/izvestaji-2016-17/3949-17-kolo-metalac-crvena-zvezda|url-status=dead}}</ref> Аџиќ го постигнал својот втор гол за тимот во 23-от натпревар од сезоната 2016–17 во Српската Суперлига, и тоа против екипата на [[ФК Бачка Бачка Паланка|ОФК Бачка]]. И на овој натпревар тој влегол во игра како замена.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mozzartsport.com/vesti/zvezda-mezila-u-backoj-raspucani-boaci-porucio-partizanu-mislite-i-na-mene-video/160366|title=Zvezda mezila u Bačkoj, raspucani Boaći poručio Partizanu: Mislite i na mene (VIDEO)|date=25 February 2017|work=mozzartsport.com|language=sr|accessdate=25 February 2017}}</ref> Аџиќ својот прв сениорски натпревар како стратер во екипата го имал во последното коло од српската прва лига и тоа против тимот на Раднички од Ниш.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.crvenazvezdafk.com/scc/vest/5905/Crvena-zvezda-Radnicki-Nis-4-0-1-0|title=Црвена звезда - Раднички Ниш 4:0 (1:0)|date=21 May 2017|work=Red Star Belgrade official website|language=sr|accessdate=30 May 2017}}</ref> Во текот на претсезоната во летото 2017 година, Аџиќ бил еден од најдобрите 10 младински играчи на клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.alo.rs/top-10-zvezdinih-klinaca-za-buducnost/109373|title=ALO! PREDSTAVLJA Top 10 Zvezdinih klinaca za budućnost|date=31 May 2017|work=[[Alo!]]|language=sr|accessdate=26 June 2017}}</ref> Во квалификациите за УЕФА Лига Европа 2017-18, Аџиќ го носел дресот со број 11. На 29 јуни 2017 година, Лука го одиграл својот прв натпревар за тимот на европска сцена и тоа како замена за Рикардо Кавалканте Мендеш за време на натпреварот против малтешката екипа на Флоријана.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.crvenazvezdafk.com/scc/vest/6020/crvena-zvezda-florijana-3-0-1-0|title=Црвена звезда - Флоријана 3:0 (1:0)|date=29 June 2017|work=Red Star Belgrade official website|language=sr|accessdate=3 July 2017}}</ref> Тој за прв пат настапил на таканареченото вечно дерби против тимот на Партизан од Белград, заменувајќи го Славољуб Срниќ во 90 минута од натпреварот. Овој натпревар се одиграл на 27 август 2017 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mozzartsport.com/vesti/sastavi-crvena-zvezda-partizan-2/176605|title=KRAJ: Crvena zvezda – Partizan 0:0 (VIDEO)|date=27 August 2017|work=mozzartsport.com|language=sr|accessdate=27 August 2017}}</ref> Аџиќ во својата прва сезона успеал да постигне гол од директен слободен удар на натпреварот од Купот на Србија против тимот на Динамо од Врање и тоа на 11 октомври 2017 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mozzartsport.com/vesti/skloni-se-miki-ume-to-i-adzinjo-video/181084|title=Skloni se Miki, ume to i Adžinjo! (VIDEO)|date=11 October 2017|work=mozzartsport.com|language=sr|accessdate=11 October 2017}}</ref> Подоцна, за време на истиот натпревар, тој го постигнал својот прв [[хет-трик]] во професионалната кариера, со еден постигнат гол и две асистенции, асистирајќи му на соиграчот Александар Пешиќ.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mozzartsport.com/vesti/igralo-se-zvezdino-dete-video/181090|title=Igralo se Zvezdino dete! (VIDEO)|date=11 October 2017|work=mozzartsport.com|language=sr|accessdate=11 October 2017}}</ref> Во воведниот натпревар од втората полусезона во Српската Суперлига 2017–18, одигран на 17 февруари 2018 година, Аџиќ го постигнал својот втор гол и тоа против тимот на Јавор Ивањица.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.crvenazvezdafk.com/scc/vest/6798/crvena-zvezda-javor-3-0-2-0|title=Црвена звезда - Јавор 3:0 (2:0)|date=17 February 2018|work=Red Star Belgrade official website|language=sr|accessdate=3 March 2018}}</ref> Неколку дена подоцна, на 21 февруари, Лука имал настап на евролигашки натпревар против тимот на [[ПФК ЦСКА Москва|ЦСКА Москва]] во [[УЕФА Лига Европа|УЕФА Европа Лигата]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pfc-cska.com/novosti/vse-novosti/liga/pfk-cska-crvena-zvezda-10|title=ПФК ЦСКА — Црвена Звезда — 1:0|date=21 February 2018|work=PFC CSKA Moscow official website|language=ru|accessdate=3 March 2018|archive-date=2020-08-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200807130046/https://pfc-cska.com/novosti/vse-novosti/liga/pfk-cska-crvena-zvezda-10/|url-status=dead}}</ref> На 18 март 2018 година, Аџиќ постигнал гол од директен слободен удар на натпреварот од 28то коло од Суперлигата на Србија против екипата на Мачва од Шабац.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.crvenazvezdafk.com/scc/vest/6893/adzic-nagrada-za-dobar-rad|title=Аџић - Награда за добар рад|date=18 March 2018|work=Red Star Belgrade official website|language=sr|accessdate=19 March 2018}}</ref> Заменувајќи го Славољуб Срниќ во второто полувреме од натпреварот против Чукарички, одигран на 25 април 2018 година, Аџиќ постигнал гол, но и асистирал на [[Ел Фарду Бен Набуан|Ел Фарду Бен Набухане]] за победа на својот тим од 3–0.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mozzartsport.com/fudbal/vesti/adzic-i-radonjic-povukli-zvezdin-sampionski-oroz-jos-jedna-pobeda-i-titula-video/293570|title=Adžić i Radonjić povukli Zvezdin šampionski oroz: Još jedna pobeda i titula! (VIDEO)|date=25 April 2018|work=mozzartsport.com|language=sr|accessdate=25 April 2018}}</ref> Во мај 2018 година, тој се здобил со повреда на палецот и го пропуштил остатокот од сезоната.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.zurnal.rs/fudbal/zvezda/63504/maler-za-zvezdu-adzic-zavrsio-sezonu|title=Малер за Звезду, Аџић завршио сезоне|date=10 May 2018|work=[[Sportski žurnal]]|language=sr|accessdate=10 May 2018}}</ref> === Андерлехт === Во мај 2018 година се појавиле извештаи за интерес од страна на тимот на [[ФК Андерлехт|Андерлехт]], по што Аџиќ одбил да потпише нов договор со Црвена ѕвезда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.zurnal.rs/fudbal/zvezda/63742/adzic-ide-u-anderleht-zvezdi-800-000-evra|title=Аџић иде у Андерлехт, Звезди 800.000 евра|date=15 May 2018|work=[[Sportski žurnal]]|language=sr|accessdate=23 May 2018}}</ref> На 23 мај 2018 година, тој потпишал четиригодишен договор со белгискиот тим Андерлехт од Брисел, а трансферот изнесувал 800.000 [[Евро|евра]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mozzartsport.com/fudbal/vesti/potvrdeno-luka-adzic-je-anderlehtov-igrac/295999|title=POTVRĐENO: Luka Adžić je Anderlehtov igrač|date=23 May 2018|work=mozzartsport.com|language=sr|accessdate=23 May 2018}}</ref> === Емен (на заем) === Лука Аџиќ извесно време бил позајмен на тимот од холанското првенство Емен. Тој постигнал гол на својот прв натпревар за тимот на Емен и тоа на 21 февруари 2020 година во натпреварот против екипата на Вилем II.<ref>https://www.dvhn.nl/sport/article25380179.ece</ref> === ПЕЦ Цволе === На 31 август 2021 година, Лука му се приклучил на холандскиот клуб ПЕЦ Цволе како слободен играч, за времетраење од една година со можност за уште една.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://peczwolle.nl/nieuws/pec-zwolle-trekt-luka-adzic-aan-2-2-2-2-2-2-2-2|title=PEC Zwolle trekt Luka Adzic aan|date=31 August 2021|publisher=[[PEC Zwolle]]|language=nl|accessdate=30 September 2021}}</ref> == Меѓународна кариера == Лука Аџиќ бил повикан во фудбалската репрезентација на Србија до 18 години и одиграл неколку натпревари во 2015 година додека тренер бил [[Иван Томиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fss.rs/index.php?id=2021&aid=8367|title=Тoмић oбјавиo списак У-18 селекције за Јапaн|date=7 July 2015|work=[[Football Association of Serbia]]|language=sr|accessdate=30 May 2017}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fudbalpsiho.files.wordpress.com/2017/05/u1815161.pdf|title=Репрезентација Србије до 18 година|work=fudbalpsiho@wordpress.com|language=sr|accessdate=30 May 2017}}</ref> Тој исто така бил член на репрезентацијата на Србија до 19 години во периодот на 2016 и 2017 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fss.rs/index.php?id=2021&aid=11131&page=15|title=Кoсaнoвић изабрao oмлaдинце за прoвере у Грузији|date=4 October 2016|work=[[Football Association of Serbia]]|language=sr|accessdate=26 November 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fudbalpsiho.files.wordpress.com/2017/05/u191617.pdf|title=Репрезентација Србије до 19 година|work=fudbalpsiho@wordpress.com|language=sr|accessdate=30 May 2017}}</ref> Лука го постигнал својот прв гол за тимот на Србија на пријателски натпревар против екипата на Бугарија, одигран на 21 февруари 2017 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fss.rs/index.php?id=2021&aid=12029|title=Обрадовић дебитовао победом,омладинци убедљиви у првој провери против Бугарске - 3:1 (3:0)|date=21 February 2017|work=[[Football Association of Serbia]]|language=sr|accessdate=19 March 2017}}</ref> Аџиќ својот прв повик во српскиот тим до 21 година го добил од страна на тренерот Горан Ѓоровиќ во август 2017 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fss.rs/index.php?id=2021&aid=12881|title=Промоција Горана Ђоровића и списак за меч са Гибралтаром|date=22 August 2017|work=[[Football Association of Serbia]]|language=sr|accessdate=23 August 2017}}</ref> Својот прв натпревар за тимот до 21 годишна возраст го имал на 1 септември 2017 година кога влегол во игра во 80та минута од натпреварот заменувајќи го Александар Месаровиќ, против екипата на Гибралтар.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mondo.rs/a1037447/Sport/Fudbal/U21-Srbija-Gibraltar-4-0.html|title=Dobar početak novih "orlića" - 4:0!|date=1 September 2017|work=mondo.rs|language=sr|accessdate=1 September 2017|archive-date=2019-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190418075745/http://mondo.rs/a1037447/Sport/Fudbal/U21-Srbija-Gibraltar-4-0.html|url-status=dead}}</ref> == Статистика во кариерата == === Клуб === {{Updated|23 мaј 2018}}<ref name="soccerway">{{Soccerway|luka-adi/467805}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;font-size:90%" |+Настапи и голови по клуб, сезона и натпреварување ! rowspan="2" | Клуб ! rowspan="2" | Сезона ! colspan="3" | Лигашки натпревари и постигнати голови ! colspan="2" | Куп натпревари ! colspan="2" | Европски натпревари ! colspan="2" | Други натпревари ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Натпревар ! Голови ! Натпревари ! Голови ! Натпревари ! Голови ! Натпревари ! Голови ! Натпревари ! Голови |- | rowspan="4" valign="center" | [[ФК Црвена ѕвезда|Црвена ѕвезда Белград]] | 2015–16 | rowspan="3" | [[Српска Суперлига|Суперлига]] | 0 | 0 | 0 | 0 | colspan="2" | - | colspan="2" | - | 0 | 0 |- | 2016–17 | 7 | 2 | 3 | 0 | 0 | 0 | colspan="2" | - | 10 | 2 |- | 2017–18 | 26 | 4 | 1 | 3 | 2 | 0 | colspan="2" | - | 29 | 7 |- ! colspan="2" | Вкупно ! 33 ! 6 ! 4 ! 3 ! 2 ! 0 ! colspan="2" | - ! 39 ! 9 |- | [[ФК Андерлехт|Андерлехт]] | 2018–19 | Првата дивизија А | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |- ! colspan="3" | Вкупно во кариерата ! 33 ! 6 ! 4 ! 3 ! 2 ! 0 ! 0 ! 0 ! 39 ! 9 |} == Почести == === Клуб === ; Црвена ѕвезда Белград * [[Српска Суперлига]]: 2017–18 == Приватен живот == Лука е син на поранешниот фудбалер Иван Аџиќ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/sport.294.html:573440-Luka-Adzic-Tatu-sam-gledao-samo-na-kasetama-nije-bio-los|title=Лука Аџић: Тату сам гледао само на касетама, није био лош|date=25 October 2015|work=[[Večernje novosti]]|language=sr|accessdate=26 November 2016}}</ref> и внук на српскиот фолк пејач [[Шабан Шаулиќ]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.svet.rs/nas-svet/estrada/mlad-lep-i-perspektivan-ovo-je-unuk-sabana-saulica-foto|title=Mlad, lep i perspektivan: Ovo je unuk Šabana Šaulića|date=16 May 2016|work=svet.rs|language=sr|accessdate=1 December 2016|archive-date=2016-12-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20161202101027/http://www.svet.rs/nas-svet/estrada/mlad-lep-i-perspektivan-ovo-je-unuk-sabana-saulica-foto|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == * {{UEFA player|250099103}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:А}} [[Категорија:Фудбалери на ФК Зволе]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Андерлехт]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Црвена Ѕвезда]] [[Категорија:Српски фудбалери]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1998 година]] t3p8auxazu3k0kj72d5ngspd69qggcx 0 1288984 5379093 5355325 2025-06-11T20:43:48Z Marco Mitrovich 114460 5379093 wikitext text/x-wiki [[Податотека:River Vlasina Pukli kamen.jpg|мини|Реката Власина]] '''Власина''' е планински регион во [[јужна Србија]] . Тоа е погранична област со [[Бугарија]], регион на [[Родопи|Родопска]] Србија, таа е со стари карпи и планини. Нејзините најистакнати форми се истоимената река Власина и [[Власинско Езеро]] . Одговара на териториите на општините Црна Трава, Власотинце и [[Сурдулица]] . Регионот се состои од четири помали, микрорегиони: Црна Трава, Знепоље, Лужница и Власотинце . Во близина на Власотинце, сосема се видливи [[Вулкан|остатоци од античките вулкански ерупции.]] == Економија == Најголем центар во целиот регион е градот Власотинце, но општо земено, областа е една од најмалку развиените во Србија, многу сиромашна и екстремно населена. На пример, населението во општина Црна Трава се намали од околу 14.000 во 1953 година на само 2.500 во 2002 година. Според тоа, густината исто така паднала, од 43 жители на км² во 1953 година на само 8 жители на км² во 2002 година. Кружен автопат ги поврзува долините на реките Власина и Јужна Морава. Во 2005 година Hellenic Bottling Co., подружница на The Coca-Cola Company, ја купи локалната фабрика за вода („Rosa“ е заштитен знак за оваа вода) која се наоѓа блиску до изворот Власина, предизвикувајќи вознемиреност кај локалните екологисти. Активистите од „Еко база Југ“ (Еко база Југ) се плашеа дека прекумерната експлоатација ги суши изворите на реката. == Дивиот свет == Во 2018 година било објавено дека европскиот лилјак со слободна опашка, претходно неевидентиран во Србија, бил откриен како живее во регионот Власина. Станува збор за 31-виот вид лилјак кој ја населува земјата и е оној со најголем распон на крилјата.<ref>{{Наведени вести|title=Sredozemni repaš nađen i u Srbiji|last=Ana Vuković|date=3 March 2018|work=Politika|page=12|language=sr|trans-title=European free-tailed bat discovered in Serbia}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Извори == * Јован Ѓ. Марковиќ (1990): ''Енциклопедиски географски лексикон Југославија'' ; Свјетлост-Сараево;{{ISBN|86-01-02651-6}} * Велиборка Сталетовиќ, екологисти против експлоатација на вода за пиење, 23 февруари 2005 година, објавено на [https://web.archive.org/web/20070927011316/http://see.oneworld.net/article/view/103715/1/] * Валентина Златковиќ (2007-06-22) [http://www.politika.rs/detaljno_arhiva.php?nid=32187&y=2007&m=6&d=22 Бисер југа под заштитом државе]{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} . [[Политика (весник)|политика]] [[Категорија:Планини во Србија]] [[Категорија:Јужна Србија]] kgn10dlme2xaxuqyf2wtvrg5qc1bvay 0 1289927 5379142 5191831 2025-06-12T03:05:38Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379142 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | birth_name = Леонард Сајмон Нимој | name = Ленард Нимој | image = Leonard Nimoy Mission Impossible.jpg | caption = Ленард Нимој во 1973 г. | birth_date = {{Birth date|1931|3|26}} | birth_place = [[Бостон]], САД | death_date = {{Death date and age|2015|2|27|1931|3|26}} | death_place = [[Лос Анџелес]], САД | resting_place = Гробишта во меморијалниот парк Хилсјад, Цалвер Сити, Калифорнија | occupation = {{flatlist| * Глумец * автор * филмски режисер * пејач * фотограф}} | years_active = 1951–2015<ref name="NYT-20150227" /><ref>{{cite news|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=Nimoy glad to be back with 'Fringe'|url=http://www.upi.com/Entertainment_News/TV/2012/05/12/Nimoy-glad-to-be-back-with-Fringe/UPI-23651336833214|date=May 12, 2012|location=New York|publisher=[[News World Communications]]|work=[[United Press International]]|access-date=November 1, 2013}}</ref> | television = [[Ѕвездени патеки: Оригинална серија|Ѕвездени патеки]]<br />[[Невозможна мисија (ТВ серија)|Невозможна мисија]]<br /> | spouse = {{plainlist| * {{marriage|Сандра Зобер|1954|1987|end=div}} * {{marriage|Сузан Беј|1989<!--Year omitted per Template:Marriage instructions-->}} }} | children = 2 }} '''Ленард Сајмон Нимој''' ([[Англиски јазик|анг]]: Leonard Simon Nimoy; 26 март 1931 - 27 февруари 2015) бил американски глумец, филмски режисер, пејач и фотограф кој се стекна со светска слава играјќи ја улогата на [[Спок]] во франшизата ''[[Ѕвездени патеки]]'' во период од речиси 50 години; од две пилот епизоди во 1964 и 1965 година до неговата последно појавување во 2013 година <ref name="NYT-20150227">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2015/02/27/arts/television/leonard-nimoy-spock-of-star-trek-dies-at-83.html|title=Leonard Nimoy, Spock of 'Star Trek,' Dies at 83|last=Heffernan|first=Virginia|date=February 27, 2015|work=[[The New York Times]]|access-date=February 27, 2015|author-link=Virginia Heffernan}}</ref> Ја играл улогата на Спок во ''[[Ѕвездени патеки: Оригинална серија|Ѕвездени Патеки: Оригинална серија]]'' (''Star Trek: The Original Series),'' и продолжил да го игра и во ''[[Ѕвездени патеки: Анимирана серија]],'' првите шест филмови на ''Ѕвездени патеки'' и во две епизоди од ''[[Ѕвездени патеки: Идната генерација]]''. Нимој, исто така, режирал филмови, меѓу кои ''[[Ѕвездени патеки III: Потрагата по Спок]]'' (1984) и ''[[Star Trek IV: The Voyage Home|Ѕвездени патеки IV: Патот кон Дома]]'' (1986), и се појавил во неколку филмови, телевизиски емисии и го позајмил гласот во неколку видео игри.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gamespew.com/2015/03/leonard_nimoy_video_games/|title=Spock did Video Games too: A homage to Leonard Nimoy|last=Snaith|first=Kim|date=March 2, 2015|work=GameSpew|language=en-GB|accessdate=October 18, 2021}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.newsweek.com/ten-memorable-leonard-nimoy-onscreen-appearances-310373|title=Ten Memorable Leonard Nimoy Onscreen Appearances|last=Mejia|first=Paula|date=February 28, 2015|work=Newsweek|language=en|accessdate=October 18, 2021}}</ref> Својата глумечка кариера Нимој ја започнал на свои дваесеттина години, за време на часовите по глума во [[Холивуд]]. Тој добил ситни филмски и телевизиски улоги во текот на 1950-тите. Во февруари 1965 година, за прв пат се појавил во пилот серијата „''Ѕвездени патеки'' “ во улогата на Спок во епизодите „Кафез “ и „Каде што никој не поминал порано“, и продолжил да го игра ликот до крајот на серијата во 1969 година. Подоцна глумел или се појавил како гостин во осум играни филмови од ''Ѕвездените патеки''. Во периодот од 1967 до 1970 година, Нимој се впуштил во музичките води. Потпишал со [[Дот рекордс]], а во неговиот прв и втор албум тој ја користел својата популарност што ја стекнал глумејќи го ликот на Спок.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.metv.com/stories/highly-illogical-the-singing-career-of-leonard-nimoy|title=Highly Illogical? The singing career of Leonard Nimoy|work=Me-TV Network|language=en|accessdate=October 18, 2021|archive-date=2021-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20211018131029/https://www.metv.com/stories/highly-illogical-the-singing-career-of-leonard-nimoy|url-status=dead}}</ref> По оригиналната серија ''„Ѕвездени патеки'' “, Нимој глумел во две сезони од серијата „''[[Невозможна мисија (ТВ серија)|Невозможна Мисија]]“'', бил водител во документарната серија „''Во потрага по...''“ и зел учество во неколку други сценски настапи. Успешната изведба на ликот на Спок од страна на Нимој имало силно културно влијание, а му донесе и три [[Еми (награда)|номинации за Еми наградата]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tvguide.com/celebrities/leonard-nimoy/bio/161833|title=Leonard Nimoy: Biography|work=TVGuide.com|publisher=[[CBS Interactive]]|location=San Francisco, California|accessdate=February 3, 2009}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ugo.com/tv/best-tv-characters-of-all-time/?cur=spock&morepics=1|title=Spock|last=Jensen|first=K. Thor|date=November 20, 2008|work=[[UGO Networks|UGO.com]]|publisher=[[IGN]] Entertainment, Inc.|location=San Francisco, CA|archive-url=https://web.archive.org/web/20080913050255/http://www.ugo.com/tv/best-tv-characters-of-all-time/?cur=spock&morepics=1|archive-date=September 13, 2008|accessdate=February 3, 2009}}</ref> Тој станал толку популарен како Спок што и двете негови автобиографии, „''Јас не сум Спок''“ (''I Am Not Spock)'' (1975) и Јас сум Спок (''I Am Spock)'' (1995), биле напишани од гледиште на споделување на неговото постоење со ликот.<ref>Nimoy (1975), pp. 1–6</ref><ref>Nimoy (1995), pp. 2–17</ref> Во 2015 година, Нимој починал по долга битка со [[хронична опструктивна белодробна болест]] (ХОББ). Неговата смрт била дочекана со шок и чувство на тага од обожавателите, колегите од „ ''Ѕвездени патеки'' “, научниците и славните личности.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.today.com/popculture/celebrities-scientists-remember-leonard-nimoy-t5791|title=Celebrities and scientists remember Leonard Nimoy|work=TODAY.com|language=en|accessdate=October 15, 2021}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://variety.com/2015/tv/people-news/leonard-nimoy-death-hollywood-reacts-twitter-1201443225/|title='Star Trek' Co-Stars William Shatner, George Takei Remember Leonard Nimoy|last=Variety Staff|last2=Staff|first2=Variety|date=February 27, 2015|work=Variety|language=en-US|accessdate=October 15, 2021}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nbcnews.com/science/space/i-loved-spock-obama-mourns-star-treks-leonard-nimoy-n314461|title=Obama Mourns Star Trek's Leonard Nimoy: 'I Loved Spock'|work=NBC News|language=en|accessdate=October 15, 2021}}</ref> Во негова чест е именуван [[астероид]]от 4864 Нимој.<ref name="planet">[http://www.inquisitr.com/2150132/leonard-nimoy-honored-asteroid-4864-nimoy-named-after-actor-who-played-star-treks-spock/ "Leonard Nimoy, Honored: Asteroid 4864 Nimoy Named After Actor Who Played 'Star Trek's' Spock"], ''Inquisitr'', June 6, 2015</ref> По неговата смрт неговиот син и ќерка ги продуцирале документарците „''Од љубов кон Спок“ (For the Love of Spock)'' (2016) и ''Сеќавање на Леонард Нимој'' (''[[:en:Remembering Leonard Nimoy|Remembering Leonard Nimoy]])''(2017), и тие го опфаќаат неговиот живот, кариера, а подоцна и неговата болест.<ref>[https://www.usatoday.com/story/life/movies/2016/09/08/for-the-love-of-spock-documentary-leonard-nimoy/89796538/ "New documentary by Leonard Nimoy's son honors both his dad and Spock"], ''USA Today'', September 8, 2016</ref> == Филмографија == === Музички видеа === {| class="wikitable sortable" !година !Оригинален наслов ! Наслов ! Уметник ! Белешки |- | 1967 |"[[:en:The Ballad of Bilbo Baggins|The Ballad of Bilbo Baggins]]" | „ Баладата за Билбо Багинс “ | Ленард Нимој | |- | 1985 г. |"[[:en:Going Down to Liverpool|Going Down to Liverpool]]" | „ Одам во Ливерпул “ | Бенглс | |- | 2011 г. |"[[:en:The Lazy Song|The Lazy Song]]" | „ Мрзлива песна “ | [[Бруно Марс]] | Алтернативно музичко видео |} === Видео игри === {| class="wikitable sortable" !година ! Наслов ! Гласовна улога |- | 1992 година | ''Ѕвездени патеки: 25-годишнина'' | rowspan="2" | Спок |- | 1993 година | ''Ѕвездени патеки: Обреди на судење'' |- | 1999 година | ''Морнар'' | Нараторот |- | 2005 година | ''Цивилизација IV'' | Нараторот |- | 2010 година | ''Ѕвездени патеки онлајн'' | Спок |- | 2010 година | ''Кралството срца Раѓање со сон'' | rowspan="2" | Ксеханорт <ref name="rad-Monkey">{{Наведена мрежна страница|url=http://eu.square-enix.com/en/blog/voice-talent-kingdom-hearts-3d|title=The Voice Talent of Kingdom Hearts 3D|last=rad-Monkey|date=May 31, 2012|publisher=Square Enix|type=Blog|accessdate=November 1, 2013}}</ref> |- | 2012 година | ''Kingdom Hearts 3D: Оддалеченост од соништата'' |} == Награди и номинации == {| class="wikitable sortable" |- !година ! Награда ! Категорија ! Дело ! Резултат |- | 1968 година | rowspan="3" | [[Еми награди за ударен термин]] | rowspan="3" | Најдобар споредна машка улога во драмска серија | rowspan="3" | ''Ѕвездени патеки: Оригинална серија'' | Номинација |- | 1969 година | Номинација |- | 1970 година | Номинација |- | 1978 | rowspan="2" | Сатурнови награди | rowspan="2" | Најдобра споредна машка улога | ''Инвазијата на Грабнувачите на телото'' | Номинација |- | 1979 | ''Ѕвездени патеки: Игран филм'' | Номинација |- | 1982 | Еми награди за ударен термин | Споредна машка улога во ограничена серија или специјал | ''Жена по име Голда'' | Номинација |- | 1984 | Сатурнови награди | Најдобар режисер | rowspan="2" | ''Ѕвездени патеки III: Потрагата по Спок'' | Номинација |- | 1985 | Награди Хуго | Најдобра драмска презентација | Номинација |- | rowspan="2" | 1986 | rowspan="3" | Сатурнови награди | Најдобар режисер | rowspan="2" | ''Ѕвездени патеки IV: Патот кон Дома'' | Номинација |- | Најдобар глумец | Номинација |- | rowspan="2" | 1987 | colspan="2" | Награда за животна кариера | Добитник |- | rowspan="2" | Награди Хуго | rowspan="2" | Најдобра драмска презентација | ''Ѕвездени патеки IV: Патот кон Дома'' | Номинација |- | 1992 | ''Ѕвездени патеки VI: Неоткриената земја'' | Номинација |- | 2001 | Награди Ени | Позајмен глас од машки изведувач во анимирана играна продукција | ''Атлантис: Изгубената империја'' | Номинација |- | 2009 | Друштво на филмски критичари во Бостон | Најдобра глумечка екипа | rowspan="3" | ''Ѕвездени патеки'' | Добитник |- | 2009 | Филмски награди по избор на критичарите | Најдобра глумечка екипа | Номинација |- | 2009 | Скрим награди | Најдобра екипа | Номинација |- | 2009 | Сатурнови награди | Најдобра улога на гостин на телевизија | ''[[Фринџ]]'' | Добитник |- | 2014 | Национална академија за телевизиски уметности и науки (во Бостон/Нова Англија) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://newenglandemmy.org/awards/chapter-honors-list/|title=Chapter Honors List|accessdate=October 3, 2016}}</ref> | Еми награди во Нова Англија Награда на гувернерите | ''Траен придонес во телевизиската индустрија'' | Добитник |} == Библиографија == * Поезија ** ''Ти и јас'' (1973) ({{ISBN|978-0-912310-26-8}} ) ** ''Ќе помислам ли на тебе?'' (1974) ({{ISBN|978-0-912310-70-1}} ) ** ''Сите ние сме деца во потрага по љубов: збирка песни и фотографии'' (1977) ({{ISBN|978-0-88396-024-0}} ) ** ''Дојди биди со мене'' (1978) ({{ISBN|978-0-88396-033-2}} ) ** ''Овие зборови се за тебе'' (1981) ({{ISBN|978-0-88396-148-3}} ) ** ''Стоплени од љубов'' (1983) ({{ISBN|978-0-88396-200-8}} ) ** ''Цел живот со љубов: Поеми за мотото во животот'' (2002) ({{ISBN|978-0-88396-596-2}} ) * Биографија ** ''Јас не сум Спок'' (1975) ({{ISBN|9781568496917}} ) ** ''Јас сум Спок'' (1995) ({{ISBN|9780786861828}} ) * Сценарио ** ''Винсент'' (1981) (теледрама заснована на драмата „Ван Гог“ (1979) од Филип Стивенс) ({{OCLC|64819808}} ) ** ''Ѕвездени Патеки IV: Патот кон Дома'' (1986) (по негова приказна) ** ''Ѕвездени патеки VI: Неоткриена земја'' (1991) (по негова приказна) * Фотографија ** ''Шехина'' (2005) ({{ISBN|978-1-884167-16-4}} ) ** ''Проект цело тело'' (2008) ({{ISBN|9780979472725}} ) ** ''Тајните свои'' (2010) ({{ISBN|978-0976427698}} ) == Дискографија == * ''Ленард Нимој ја претставува музиката на г. Спок од вселената'' (Дот рекордс), (1967) * ''Две страни од Ленард Нимој'' (Дот рекордс), (1968) * ''Начинот на кој се чувствувам'' (Дот рекордс, Стерео DLP 25883), (1968) * ''Допирот на Ленард Нимој'' (Дот рекордс, стерео DLP 25910), (1969) * ''Новиот свет на Ленард Нимој'' (Дот рекордс, Стерео DLP 25966), (1970) == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://en.memory-alpha.org/wiki/Leonard_Nimoy Леонард Нимој] во Мемори Алфа ( [[вики]] од ''[[Ѕвездени патеки]]'' ) * {{Imdb име|559}} * {{Dmoz|Arts/People/N/Nimoy,_Leonard/}} * [http://www.aveleyman.com/ActorCredit.aspx?ActorID=12863 Леонард Нимој во Aveleyman] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20220204123458/http://www.aveleyman.com/ActorCredit.aspx?ActorID=12863 |date=2022-02-04 }} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 2015 година]] [[Категорија:Родени во 1931 година]] [[Категорија:Статии со микроформати hAudio]] [[Категорија:Режисери на научна фантастика]] [[Категорија:Американски писатели]] [[Категорија:Американски автобиографи]] [[Категорија:Американски Евреи]] [[Категорија:Американски филмски режисери]] [[Категорија:Американски филмски глумци]] [[Категорија:Американски телевизиски глумци]] [[Категорија:Американски поети]] [[Категорија:Починати од белодробни заболувања]] [[Категорија:Американски телевизиски режисери]] tpz4s1xoylo1xq5rvkji8pnb44acl5t 0 1291878 5379018 5241694 2025-06-11T18:29:04Z P.Nedelkovski 47736 P.Nedelkovski ја премести страницата [[Валавница во Бистрица]] на [[Валавица во Бистрица]]: Според ТРМЈ валавица 5241694 wikitext text/x-wiki '''Валавница во Бистрица''' (општина Петровац на Млави), има статус на споменик на културата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spomenicikulture.org.rs/sr/kulturna-dobra/valjavica-u-kraju-zvanom-lje-tar-u-ataru-sela-bistrice|title=Републички завод за заштиту споменика културе Смедерево/Ваљавица у крају званом Љештар у атару села Бистрица|archive-url=https://web.archive.org/web/20141228190515/http://spomenicikulture.org.rs/sr/kulturna-dobra/valjavica-u-kraju-zvanom-lje-tar-u-ataru-sela-bistrice|archive-date=28 декември 2014|accessdate=26 декември 2014}}</ref> Изградена е кон крајот на [[19 век]] во атарот на селото [[Бистрица (Петровац)|Бистрица]], малку надвор од населбата, во месноста наречена Љештар и припаѓала на семејството Томашевиќ, а се користела за преработка и валање на ткаенина. Таа имала правоаголна форма со димензии 7,70 x 4,30 м. Била изградена делумно од кршени речни камчиња и делумно од дрвени штици а малтарена со малтер од кал. [[Кров|Покривот]] е на две води. едниот дел е покриен со ќерамидни, а другиот дел има бибер [[Ќерамида|плочка]]. За разлика од другите валалници кои се наоѓаат во селото и имаат една просторија, оваа валавница има две соби. Едната од нив служела за живеење во времето на обработката на ткаенината, а другиот се користел за преработка на материјали. Овој втор дел е направен од дрвени штици. Содржел котел за загревање вода, сандак, столбови и чекани. Чеканите се поврзани со систем на лостови со надворешно големо дрвено тркало. Дотекот на вода од јазот била на висина од околу 3 м. во однос на тркалото, од внатре се регулирал со лост на чиј крај има сечило, кое ја отвора и затвора водата. Ваљавица била рехабилитирана во осумдесеттите години со средства на Република Србија, но денес повторно е запуштена. == Поврзано == * Список на споменици на културата во Браничевската област * Споменик на културата од големо значење == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{Портал|Србија}} * „Ваљавица во Бистрица - културни споменици во Србија“.САНУ (на српски).  * [http://www.heritage.gov.rs/latinica/nepokretna_kulturna_dobra.php Републички завод за заштита на спомениците на културата - Белград] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210206064451/http://www.heritage.gov.rs/latinica/nepokretna_kulturna_dobra.php |date=2021-02-06 }} * [http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs/list.php Список на споменици] * [https://web.archive.org/web/20120305135731/http://www.heritage-db.org/cir/nkd/lista Републички завод за заштита на спомениците на културата-Белград / База на недвижен културен имот] [[Категорија:Народно градителство]] [[Категорија:Споменици на културата во Србија]] 62t4vs3o47ksuu0tmshyjmsdlwojyj6 5379022 5379018 2025-06-11T18:31:46Z P.Nedelkovski 47736 Според ТРМЈ 5379022 wikitext text/x-wiki '''Валавица во Бистрица''' (општина Петровац на Млави), има статус на споменик на културата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spomenicikulture.org.rs/sr/kulturna-dobra/valjavica-u-kraju-zvanom-lje-tar-u-ataru-sela-bistrice|title=Републички завод за заштиту споменика културе Смедерево/Ваљавица у крају званом Љештар у атару села Бистрица|archive-url=https://web.archive.org/web/20141228190515/http://spomenicikulture.org.rs/sr/kulturna-dobra/valjavica-u-kraju-zvanom-lje-tar-u-ataru-sela-bistrice|archive-date=28 декември 2014|accessdate=26 декември 2014}}</ref> Изградена е кон крајот на [[19 век]] во атарот на селото [[Бистрица (Петровац)|Бистрица]], малку надвор од населбата, во месноста наречена Љештар и припаѓала на семејството Томашевиќ, а се користела за преработка и валање на ткаенина. Таа имала правоаголна форма со димензии 7,70 x 4,30 м. Била изградена делумно од кршени речни камчиња и делумно од дрвени штици а малтарена со малтер од кал. [[Кров|Покривот]] е на две води. едниот дел е покриен со ќерамидни, а другиот дел има бибер [[Ќерамида|плочка]]. За разлика од другите валалници кои се наоѓаат во селото и имаат една просторија, оваа валавица има две соби. Едната од нив служела за живеење во времето на обработката на ткаенината, а другиот се користел за преработка на материјали. Овој втор дел е направен од дрвени штици. Содржел котел за загревање вода, сандак, столбови и чекани. Чеканите се поврзани со систем на лостови со надворешно големо дрвено тркало. Дотекот на вода од јазот била на висина од околу 3 м. во однос на тркалото, од внатре се регулирал со лост на чиј крај има сечило, кое ја отвора и затвора водата. Ваљавица била рехабилитирана во осумдесеттите години со средства на Република Србија, но денес повторно е запуштена. == Поврзано == * Список на споменици на културата во Браничевската област * Споменик на културата од големо значење == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == {{Портал|Србија}} * „Ваљавица во Бистрица - културни споменици во Србија“.САНУ (на српски).  * [http://www.heritage.gov.rs/latinica/nepokretna_kulturna_dobra.php Републички завод за заштита на спомениците на културата - Белград] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210206064451/http://www.heritage.gov.rs/latinica/nepokretna_kulturna_dobra.php |date=2021-02-06 }} * [http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs/list.php Список на споменици] * [https://web.archive.org/web/20120305135731/http://www.heritage-db.org/cir/nkd/lista Републички завод за заштита на спомениците на културата-Белград / База на недвижен културен имот] [[Категорија:Народно градителство]] [[Категорија:Споменици на културата во Србија]] b6anw88ubn1aqovudyashlz1ivknov5 0 1295562 5379168 4965932 2025-06-12T06:03:03Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379168 wikitext text/x-wiki {{закосеннаслов}} {{Infobox Artwork | image_file=Leonardo da vinci, Head of a girl 01.jpg | title=Лице на девојка | other_language_1=италијански | other_title_1=Volto di fanciulla | artist=[[Леонардо да Винчи]] | year=ок. 1483–1485 | medium= [[Сребренка]] | height_metric=18.1 | width_metric=15.9 | metric_unit=cm | imperial_unit=in | museum=[[Кралска библиотека во Торино]] }} '''Лице на девојка''' ([[италијански]]: '''''Volto di fanciulla''''') ― цртеж со техника наречена сребрена точка која се изведува со сребрена жица или прачка на претходно приготвена хартија со бледо розе до сива боја чија кадифена површина потсетува на човечка кожа, на која со точни потези се остава траги од среброто, една од најтешките техники за цртање која не дозволува грешки при самото цртање, омилена техника на [[Фиренца|фиренцискиот]] [[сликар]] [[Леонардо да Винчи]], сместен во Кралската библиотека во Торино.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.museireali.beniculturali.it/opere/ritratto-di-fanciulla-presunto-studio-per-il-volto-dellangelo-della-vergine-delle-rocce/|title=Volto di fanciulla (studio per il volto dell'angelo della 'Vergine delle Rocce')|publisher=Musei Reali Torino|language=it|accessdate=15 март 2022|archive-date=2020-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20200227082632/https://www.museireali.beniculturali.it/opere/ritratto-di-fanciulla-presunto-studio-per-il-volto-dellangelo-della-vergine-delle-rocce/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://issuu.com/consultaditorino/docs/catalogo_leonardo_-_pdf|title=Leonardo e i tesori del re|last=De Felice|first=Antonietta|date=2014|publisher=Biblioteca Reale|others=cat. no. 6|editor-last=Griseri|editor-first=Angela|location=Turin|page=38|language=it|chapter=Leonardo da Vinci: Ritratto di fanciulla, presunto studio per il volto dell'angelo della 'Vergine delle Rocce'|access-date=15 март 2022|editor-last2=Pollone|editor-first2=Eliana A.|archive-date=2022-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20220315113107/https://issuu.com/consultaditorino/docs/catalogo_leonardo_-_pdf|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{Наводи}}{{Леонардо да Винчи}} [[Категорија:Цртежи од 15 век]] [[Категорија:Цртежи од Леонардо да Винчи]] [[Категорија:Портрети на жени]] 5ua6ejmhq6o1l960jis2vc9jbxmuqic 0 1299894 5378924 5229418 2025-06-11T15:58:16Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378924 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Top_10_clean_energy_financing_institutions_2014.png|мини|350x350пкс|Топ 10 институции за финансирање чиста енергија 2014 година]] '''Финансирањето на климата''' — „''финансирање што има за цел да ги намали емисиите и да ги зајакне падовите на [[стакленички гасови]] и да има за цел да ја намали ранливоста, одржувањето и зголемувањето на отпорноста на човечките и [[Екосистем|еколошките системи]] на негативни влијанија од климатските промени''“, како што е дефинирано во [[Рамковна конвенција на Обединетите нации за климатски промени|Рамката на Обединетите нации]], постојан комитет за финансии на [[Рамковна конвенција на Обединетите нации за климатски промени|Конвенцијата за климатски промени]] (UNFCCC).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://unfccc.int/documents|title=Documents {{!}} UNFCCC|work=unfccc.int|language=en|accessdate=2018-09-08}}</ref> Терминот се користи во потесна смисла за да се однесува на трансферите на јавни ресурси од развиените во [[Земја во развој|земјите во развој]], во светлината на нивните обврски од [[Рамковна конвенција на Обединетите нации за климатски промени|Конвенцијата на ОН за климата]] да обезбедат „''нови и дополнителни финансиски ресурси''“ и во поширока смисла да се однесува на сите финансиски текови кои се однесуваат на ублажување и [[Адаптација на климатските промени|адаптација]] на климатските промени.<ref>Oscar Reyes (2013), "[http://climatemarkets.org/glossary/1335.html A Glossary of Climate Finance Terms]", Institute for Policy Studies, Washington DC, p. 10 and 11</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.eldis.org/go/topics/resource-guides/climate-change/key-issues/climate-finance/adaptation-finance/adaptation-finance|title=Search {{pipe}} Eldis|accessdate=2022-05-04|archive-date=2017-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170621105715/http://www.eldis.org/go/topics/resource-guides/climate-change/key-issues/climate-finance/adaptation-finance/adaptation-finance|url-status=dead}}</ref> 21-та сесија на Конференцијата на страните (COP) на UNFCCC (Париз 2015) вовел нов период за финансирање, политики и пазари за климата. [[Париски договор (2015)|Парискиот договор]] усвоен таму дефинира глобален акционен план за да го стави светот на пат да избегне опасните климатски промени со ограничување на [[Глобално затоплување|глобалното затоплување]] на многу под 2&nbsp;°C над прединдустриските нивоа. Вклучува финансирање за климата канализирано од национални, регионални и меѓународни субјекти за проекти и програми за [[ублажување на климатските промени]] и адаптација. Тие вклучуваат механизми за поддршка на климата и финансиска помош за активности за ублажување и адаптација за поттикнување и овозможување на транзицијата кон раст и развој со низок јаглерод, отпорен на климата преку градење капацитети, истражување и развој и економски развој.<ref>Barbara Buchner, Angela Falconer, Morgan Hervé-Mignucci, Chiara Trabacchi and Marcel Brinkman (2011) "[http://climatepolicyinitiative.org/publication/the-landscape-of-climate-finance/ The Landscape of Climate Finance]" A CPI Report, Climate Policy Initiative, Venice (Italy), p. 1 and 2.</ref> [[Податотека:EU_firms_are_more_engaged_in_climate_action_than_their_US_peers.jpg|мини|351x351пкс|Истражување од 2021 година покажало дека фирмите од [[Европска Унија|ЕУ]] имаат поголема веројатност да инвестираат во климата отколку [[Соединети Американски Држави|американските фирми]].]] Заклучно со ноември 2020 година, развојните банки и приватните финансии не достигнале 100 милијарди американски долари годишно инвестиции предвидени во преговорите за климата на ОН за [[2020]] година <ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/global-development/2020/nov/11/banks-around-world-in-joint-pledge-on-green-recovery-after-covid|title=Banks around world in joint pledge on 'green recovery' after Covid|date=2020-11-11|work=the Guardian|language=en|accessdate=2020-11-12}}</ref> Сепак, во услови на [[Економското влијание на пандемијата COVID-19|економски пад на пандемијата СОВИД-19]], 450 развојни банки ветиле дека ќе финансираат „[[зелено закрепнување]]“ во земјите во развој.<ref name=":2" /> За време на [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата КОВИД-19]], климатските промени биле опфатени од 43% од претпријатијата во [[Европска Унија|ЕУ]]. И покрај ефектот на пандемијата врз бизнисите, процентот на фирми кои планираат инвестиции поврзани со климата се искачила на 47%. Ова бил пораст од [[2020]] година, кога процентот на инвестиции поврзани со климата бил 41%.<ref name=":8">{{Наведена книга|url=https://www.eib.org/en/publications/investment-report-2021|title=EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change|last=Bank|first=European Investment|date=2022-01-12|publisher=European Investment Bank|isbn=978-92-861-5155-2|language=EN}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eib.org/en/press/all/2021-434-latest-eib-survey-the-state-of-eu-business-investment-2021|title=Latest EIB survey: The state of EU business investment 2021|work=European Investment Bank|language=en|accessdate=2022-01-31}}</ref> == Текови на климатски финансии == [[Податотека:Financial_flows_for_climate_change_mitigation_and_adaptation_in_developing_countries.jpg|мини|Финансиски текови за ублажување и адаптација на климатските промени во земјите во развој]] Во тек се голем број иницијативи за следење на тековите на меѓународните финансиски средства за климата. Аналитичарите од [[Иницијатива за климатски политики|Иницијативата за климатска политика]] ги следат тековите на финансиските средства за климата од јавниот и приватниот сектор од различни извори на годишно ниво од 2011 година. Во [[2019]] година, тие процениле дека годишното финансирање за климата достигнало повеќе од 600 американски милијарди долари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://climatepolicyinitiative.org/publication/updated-view-on-the-global-landscape-of-climate-finance-2019/|title=Global Landscape of Climate Finance 2019|work=CPI}}</ref> Оваа работа е вклучена во Рамковната конвенција на Обединетите нации за климатски промени, двогодишна проценка и преглед на финансиските текови на климата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://unfccc.int/topics/climate-finance/resources/biennial-assessment-of-climate-finance|title=Biennial Assessment and Overview of Climate Finance Flows {{pipe}} UNFCCC|work=unfccc.int}}</ref> и во поглавјето за финансирање на климата во Петтиот извештај за проценка на IPCC. Ова и други истражувања укажуваат на потреба од поефикасно следење на финансиските текови за климата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.odi.org.uk/sites/odi.org.uk/files/odi-assets/publications-opinion-files/7665.pdf|title=Watson, C., Nakhooda, S., Caravani, A. and Schalatek, L. (2012) The practical challenges of monitoring climate finance: Insights from Climate Funds Update. Overseas Development Institute Briefing Paper|accessdate=2022-05-04|archive-date=2014-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20140101124253/http://www.odi.org.uk/sites/odi.org.uk/files/odi-assets/publications-opinion-files/7665.pdf|url-status=dead}}</ref> Особено, тие сугерираат дека фондовите можат подобро да го синхронизираат нивното известување за податоците, да бидат доследни на начинот на кој ги известуваат своите бројки и да обезбедат детални информации за спроведувањето на проектите и програмите со текот на времето. Проценките за климатскиот финансиски јаз - односно недостигот на инвестиции - варираат во зависност од географските области, секторите и вклучените активности, временската рамка и фазите, целта и основните претпоставки. Во 2010 година, Прелиминарните проценки на Извештајот за светскиот развој за потребите за финансирање за активностите за ублажување и адаптација во земјите во развој се движат од 140 до 175 милијарди американски долари годишно за ублажување во текот на следните 20 години со поврзани финансиски потреби од 265-565 милијарди американски долари&nbsp;и 30–100 милијарди американски долари&nbsp;годишно во периодот 2010–2050 година за адаптација.<ref>World Bank Group(2010), "[http://siteresources.worldbank.org/INTWDR2010/Resources/5287678-1226014527953/Chapter-6.pdf World Development Report 2010: Development and Climate Change, World Bank Groupe, Washington DC, ch. 6, p. 257]</ref> Светската енергетска перспектива (WEO) на Меѓународната агенција за енергија за 2011 година проценила дека со цел да се задоволи растечката побарувачка за енергија до 2035 година, 16,9 трилиони долари се предвидени за нови инвестиции за ново производство на [[електрична енергија]], при што [[Обновливи извори на енергија|обновливите извори на енергија]] (РЕ) сочинуваат 60% од вкупниот број.<ref>International Energy Agency (2011). [http://www.iea.org/weo/ World Energy Outlook 2011, OECD and IEA, Paris (France), Part B, ch.2]</ref> Капиталот потребен за задоволување на проектираната побарувачка на енергија до 2030 година изнесува 1,1 трилиони американски долари&nbsp;годишно во просек, распределени (речиси рамномерно) меѓу големите економии во развој ([[Кина]], [[Индија]], [[Бразил]] итн.) и вклучувајќи ги преостанатите земји во развој.<ref>International Energy Agency (2011). [http://www.iea.org/weo/ World Energy Outlook 2011}, OECD and IEA, Paris (France), Part B, ch.2]</ref> Се верува дека во следните 15 години на светот ќе му бидат потребни околу 90 трилиони долари&nbsp;во нова инфраструктура - најголемиот дел во земјите во развој и земјите со среден приход.<ref name=":0">{{Наведени вести|url=http://www.worldbank.org/en/topic/climatefinance|title=Climate Finance|work=World Bank|access-date=2018-09-08|language=en|archive-date=2021-03-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318122652/https://www.worldbank.org/en/topic/climatefinance|url-status=dead}}</ref> ИЕА проценува дека за ограничување на порастот на глобалната температура на под 2 степени до крајот на векот ќе бидат потребни просечни 3,5 трилиони долари годишно инвестиции во енергетскиот сектор до 2050 година <ref name=":0" /> [[Податотека:Green_firms_lead_investment.png|мини|351x351пкс| Истражување на [[Европска инвестициска банка|Европската инвестициска банка]] за инвестиции 2020 година за зелените фирми кои инвестираат во климата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eib.org/en/essays/european-climate-survey|title=Firms brace for climate change|work=European Investment Bank|language=en|accessdate=2021-10-12}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://www.eib.org/en/publications/investment-report-2020|title=EIB Investment Report 2020/2021: Building a smart and green Europe in the COVID-19 era|date=2021-01-21|publisher=European Investment Bank|isbn=978-92-861-4811-8|language=EN}}</ref>]] Се проценува дека само 0,12% од целото финансирање за истражувања поврзани со климата се трошат на [[Општествени науки|општествените науки]] за ублажување на климатските промени.<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Overland|first=Indra|last2=Sovacool|first2=Benjamin K.|date=2020-04-01|title=The misallocation of climate research funding|journal=Energy Research & Social Science|language=en|volume=62|pages=101349|doi=10.1016/j.erss.2019.101349|issn=2214-6296|doi-access=free}}</ref> Многу повеќе средства се трошат на природните научни студии за климатските промени, а значителни суми се трошат и на студии за влијанието и прилагодувањето кон климатските промени.<ref name=":1" /> Се тврди дека ова е погрешна распределба на ресурсите, бидејќи најитната загатка во сегашниот момент е да се разработи како да се промени човечкото однесување за да се ублажат климатските промени, додека природната наука за климатските промени е веќе добро воспоставена и ќе има децении и векови да се справи со адаптацијата.<ref name=":1" /> == Мултилатерални климатски финансии == Мултилатералните климатски фондови (т.е. управувани од повеќе национални влади) се важни за исплата на пари во финансирањето на климата. Најголемите мултилатерални климатски фондови се [[Климатски инвестициски фондови|Климатските инвестициски фондови]] (CIFs), [[Зелен климатски фонд|Зелениот климатски фонд]] (GCF), [[Фондот за адаптација]] (AF) и [[Глобалниот еколошки фонд]] (GEF).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://unfccc.int/topics/climate-finance/the-big-picture/climate-finance-in-the-negotiations|title=Climate Finance {{!}} UNFCCC|work=unfccc.int|language=en|accessdate=2018-12-03}}</ref> Во 2016 година, овие четири фондови одобриле 2,78 &nbsp;милијарди долари проектна поддршка. [[Индија]] добила најголем вкупен износ на поддршка од една земја, а потоа следеле [[Украина]] и [[Чиле]]. Најмногу средства по лице добил [[Тувалу]], а потоа [[Самоа]] и [[Доминика]]. [[САД]] се најголемиот донатор во четирите фондови, додека [[Норвешка]] дава најголем придонес во однос на големината на населението.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.carbonbrief.org/mapped-where-multilateral-climate-funds-spend-their-money|title=Mapped: Where multilateral climate funds spend their money|date=2017|work=Carbon Brief}}</ref> Повеќето мултилатерални климатски фондови користат широк опсег на финансиски инструменти, вклучувајќи грантови, капитал и опции за ублажување на ризикот. Тие се наменети да се натрупаат во други извори на финансии, без разлика дали се од домашни влади, други донатори или приватниот сектор. Програмата ''Climate-Smart Urbanization'' е иницијатива на Климатски инвестициски фондови (CIF) наменета за поддршка на [[град]]овите. Климатските инвестициски фондови се важни во финансирањето на климата од [[2008]] година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/Topics_Ext_Content/IFC_External_Corporate_Site/Climate+Business/Resources/CIOC-IFC-Analysis|title=Climate Investment Opportunities in Cities - An IFC Analysis|work=www.ifc.org|language=en|accessdate=2021-04-15}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.climateinvestmentfunds.org/documents/10-years-climate-action|title=10 Years of Climate Action|date=2019-05-31|work=Climate Investment Funds|language=en|accessdate=2021-04-15}}</ref> [[Зелен климатски фонд|Зелениот климатски фонд]] моментално е најголемиот мултилатерален климатски фонд, а практикантите за климатски промени и развој се фокусирани на тоа да го видат протокот на овие ресурси. Климатското финансирање од шесте најголеми светски мултилатерални банки за развој (MDB) се искачило на највисоко ниво во последните седум години од 35,2 милијарди долари во 2017 година. Според ИРЕНА, глобалната енергетска транзиција може да придонесе до 19 трилиони долари како економски добивки до 2050 година. Од 2012 година, [[Европска инвестициска банка|Европската инвестициска банка]] обезбедила 170 милијарди евра финансирање за климата, со што се финансирани над 600 милијарди евра во програми за ублажување на емисиите и помагање на луѓето да одговорат на климатските промени и исцрпувањето на биолошката разновидност низ [[Европа]] и светот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.climateinvestmentsummit.org/post/cis-interview-vice-president-ambroise-fayolle-the-european-investment-bank|title=CIS Interview: Vice President Ambroise Fayolle, the European Investment Bank|date=2020-10-27|work=CIS|language=en|accessdate=2021-05-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eib.org/en/stories/climate-bank-roadmap|title=A plan for the long haul to contribute finance to the European Green Deal|work=European Investment Bank|language=en|accessdate=2021-05-18}}</ref> == Приватни климатски финансии == Јавните финансии традиционално се значаен извор на инвестиции во инфраструктурата. Сепак, јавните буџети често се недоволни за поголеми и посложени инфраструктурни проекти, особено во земјите со пониски приходи. Инвестициите компатибилни со климата често имаат поголеми инвестициски потреби од конвенционалните мерки ([[фосилни горива]]),<ref>{{Наведено списание|date=2015|title=Exploring the economic case for climate action in cities|journal=Global Environmental Change|volume=35|pages=93–105|doi=10.1016/j.gloenvcha.2015.07.009|doi-access=free}}</ref> и исто така може да носат повисоки финансиски ризици бидејќи технологиите не се докажани или проектите имаат високи однапред трошоци.<ref>{{Наведено списание|last=Schmidt|first=TS|date=2014|title=Low-carbon investment risks and de-risking|journal=Nature Climate Change|volume=4|issue=4|pages=237–239|bibcode=2014NatCC...4..237S|doi=10.1038/nclimate2112}}</ref> Доколку земјите сакаат да пристапат до обемот на бараното финансирање, од клучно значење е да се земе предвид целосниот спектар на извори на финансирање и нивните барања, како и различните механизми достапни од нив, и како тие можат да се комбинираат.<ref>[https://cdkn.org/resource/understanding-bankability-unlocking-climate-finance-development/?loclang=en_ Understanding 'bankability' and unlocking climate finance for climate compatible development], Climate & Development Knowledge Network, 31 July 2017</ref> Поради тоа, се повеќе се признава дека ќе бидат потребни приватни финансии за да се покрие финансискиот недостиг. Приватните инвеститори би можеле да бидат привлечени кон одржливи урбани инфраструктурни проекти каде што се предвидува доволен поврат на инвестицијата врз основа на тековите на приходите од проектот или отплатата на државниот долг со низок ризик. Според тоа, банкарската способност и кредитната способност се предуслови за привлекување приватни финансии.<ref>{{Наведено списание|date=2018|title=Financing Low-Carbon, Climate-Resilient Cities|url=https://citiesipcc.org/wp-content/uploads/2018/03/IPCC-Background-Paper-Financing-Low-Carbon-Climate-Resilient-Cities.pdf|journal=Coalition for Urban Transitions|archive-url=https://web.archive.org/web/20180412001356/https://citiesipcc.org/wp-content/uploads/2018/03/IPCC-Background-Paper-Financing-Low-Carbon-Climate-Resilient-Cities.pdf|archive-date=2018-04-12|access-date=2018-04-11}}</ref> Потенцијалните извори на финансирање за климата вклучуваат комерцијални банки, инвестициски компании, пензиски фондови, осигурителни компании и суверени богати фондови. Овие различни типови на инвеститори ќе имаат различни очекувања за ризик-поврат и инвестициски хоризонти, а проектите ќе треба да бидат соодветно структурирани.<ref>{{Наведено списание|date=2017|title=Global Review of Finance for Sustainable Urban Infrastructure.|url=http://newclimateeconomy.net/content/cities-working-papers|journal=Coalition for Urban Transitions}}</ref> Владите имаат на располагање низа механизми за финансирање и финансирање за да обезбедат финансии од приватни инвеститори, вклучувајќи [[сопствен капитал|капитал]], [[долг]], [[Грант (пари)|грантови]] или инструменти за ублажување на ризикот, како што се гаранции. Некои од овие инструменти ќе се користат рутински како дел од владината база за финансирање; други може да бидат распоредени за да ја мобилизираат инвестицијата за одреден климатски проект. == Методи и средства == === Размена на долг за клима === Размените ''долг-за-клима'' се случуваат кога долгот акумулиран од една земја се отплаќа по нови дисконтни услови договорени меѓу должникот и доверителот, каде што средствата за отплата во локална валута се пренасочуваат кон домашни проекти кои ги поттикнуваат активностите за ублажување на климата и адаптација.<ref>{{Наведено списание|last=Picolotti|first=Romina|last2=Zaelke|first2=Durwood|last3=Silverman-Roati|first3=Korey|last4=Ferris|first4=Richard|year=2020|title=Debt-for-Climate Swaps|url=http://www.igsd.org/wp-content/uploads/2020/08/Background-Note-on-Debt-Swaps-11Aug20.pdf|publisher=Institute for Governance and Sustainable Development|pages=3}}</ref> Активностите за ублажување на климата кои можат да имаат корист од размена на долг за клима вклучува проекти кои го подобруваат секвестрацијата на јаглеродот, обновливата енергија и зачувувањето на биолошката разновидност, како и на океаните. На пример, [[Аргентина]] успеала да спроведе таква размена што ја спровела тогашната министерка за животна средина, Ромина Пиколоти. Вредноста на адресираниот долг изнесувала 38.100.000 американски долари, а замена за животната средина 3.100.000 американски долари, која била пренасочена кон зачувување на биолошката разновидност, шумите и други активности за ублажување на климата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.iisd.org/sustainable-recovery/debt-for-climate-swaps-can-help-developing-countries-make-a-green-recovery/|title=Debt-for-Climate Swaps Can Help Developing Countries Make a Green Recovery|date=November 13, 2020|work=Sustainable Recovery 2020|language=en-US|accessdate=2020-12-01|archive-date=2020-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20201126220613/https://www.iisd.org/sustainable-recovery/debt-for-climate-swaps-can-help-developing-countries-make-a-green-recovery/|url-status=dead}}</ref> [[Сејшелите]] во соработка со ''Nature Conservancy'', исто така, презеле слична размена на долг за природа, каде долгот од 27 милиони американски долари бил пренасочен за формирање морски паркови, зачувување на океаните и активности за екотуризам.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/us-global-debtrenegotiation-nature-clima-idUSKBN25Y26P|title=Debt swaps could free funds to tame climate, biodiversity and virus threats|last=Goering|first=Laurie|date=2020-09-07|work=Reuters|access-date=2020-12-01|language=en}}</ref> == Цели на климатски финансии == ''Climate Finance'' работи на обезбедување на потребната монетарна поддршка за борба против негативните влијанија на климатските промени. Ја поврзува владината интервенција со приватниот сектор за развивање иновативни решенија за климатските промени. Некои од нив вклучуваат прочистување на загадувачите, енергетска ефикасност и инфраструктура. Примарната цел на извршната наредба на Бајден е да „''охрабри доследно, транспарентно, разбирливо, споредливо и точно откривање на финансискиот ризик поврзан со климата, вклучувајќи го и физичкиот и транзицискиот ризик''“. Дејствувањето на таа опасност, тврди тој, е исто толку важно како да се осврне на тоа како таа несразмерно влијае на сиромашните популации, особено на обоените луѓе. Во март [[2021]] година, SEC побарал јавна повратна информација за активностите што треба да ги преземе за да се осигура дека јавните корпорации се искрени за нивните климатски ризици и последици.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://subscriber.politicopro.com/article/eenews/1063733197|title=POLITICO Pro|work=subscriber.politicopro.com|accessdate=2022-04-28}}</ref> == Економски трошоци за климатски промени == [[Податотека:Firms_are_waking_up_to_the_reality_of_climate_change.jpg|мини|Физичките ризици од климатските промени се на врвот на списокот на грижи за компаниите од САД и ЕУ во инвестициите.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.eib.org/en/publications/investment-report-2021|title=EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change|last=Bank|first=European Investment|date=2022-01-12|publisher=European Investment Bank|isbn=978-92-861-5155-2|language=EN}}</ref>]] Зголемување на температурата: Експертите шпекулираат дека ако глобалните температури се зголемат за 3,2&nbsp;°C, тоа би можело да го намали светскиот [[БДП]] до 18% Овој пад би можел да се ограничи на 4% доколку се исполнат целите поставени во Парискиот договор. Покачување на нивото на морето: Ова би предизвикало почести и тешки поплави во крајбрежните региони и има потенцијал да предизвика штети од трилиони долари, како и да ги загрози безброј животи на оние што живеат во крајбрежните региони. Природни непогоди: Тие вклучуваат земјотреси, шумски пожари, лизгање на кал, суши и други природни појави. Тие го чинеле светот 640,3 милијарди долари во последните 5 години. Некои банкарски регулатори веќе почнале да преземаат чекори во овој поглед. Во септември, Комисијата за тргување со фјучерси на стоки станала првиот американски регулатор кој експлицитно предупредил дека зголемувањето на температурите може да ја загрози финансиската стабилност на [[САД]]. == Тековно финансирање на обновливите извори на енергија и зелените алтернативи == Некои проценки велат дека се потребни 100 милијарди долари секоја година за финансирање на потребните климатски инвестиции. Сепак, повеќето земји немаат ресурси, што бара од побогатите развиени нации да придонесат најмногу. Исто така, важно е да се забележи дека износот на пари што би можел да се изгуби поради настаните од климатските промени веројатно го надминува износот неопходен за спроведување одржливи иницијативи == Финансиски стимулации == Данокот на јаглерод е цена поставена од владата што компаниите и потрошувачите мора да ја платат за секој тон испуштен стакленички гас. Постојат два вида даноци за јаглерод кои вклучуваат данок на емисии и данок на стоки. Друг концепт е Систем за тргување со емисии (ETS) кој поставува пазарна цена на емисиите и создава ограничување на вкупните дозволени емисии додека им дозволува на компаниите да ги купуваат/продаваат овие дозволи. Намалувањето на субвенциите за нафтените компании е исто така важен начин за ублажување на ефектите од климатските промени. Субвенциите ја намалуваат цената на фосилните горива што ја поттикнува потрошувачката на овие горива и за возврат ги зголемува емисиите. 53 земји неодамна ги реформирале субвенциите за [[фосилни горива]], но годишните субвенции сè уште изнесуваат речиси половина трилион долари. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * Climate Finance Landscape - [http://www.climatefinancelandscape.org/ Global Landscape of Climate Finance 2019 година] [[Категорија:Вложување]] [[Категорија:Клима]] 05qbif2kogem3rkb28aqsm92gf2bvyr 0 1303126 5379121 5242450 2025-06-11T23:47:16Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379121 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Trinity_Pljevlja,Kivot_of_Abbot_Stephen_XVI_century.jpg|десно|мини|333x333пкс]] [[Податотека:EPSN0660_Kujundzija.JPG|десно|мини|250x250пкс| Кујунџија во [[Тунис]]]] [[Податотека:Сцена_из_представе_Зона_Замфирова,_1924.tif|мини|250x250пкс| Сцена од претставата Зона Замфирова од 1924 година со приказ на кујунџиски дуќан.]] '''Кујунџија'''<ref>{{ДРМЈ|кујунџија}}</ref><ref>{{ОДРМЈ|кујунџија}}</ref> — стар назив за занаетчија златар, кој изработува или менува (модификува) [[накит]] и ситни украсни предмети од [[злато]], [[сребро]] и други [[благороден метал|благородни метали]]. Овој [[занает]] е всушност еден вид [[уметност]] бидејќи се прават мали украсни предмети за што е потребно: инвентивност, умешност и прецизност. Порано се користеле едноставни [[алат]]ки и работата најчесто се работела со рака. Во последно време, [[Модерна ера|модерната]] [[технологија]] се користи за обработка на материјали и изработка на украси. Кујунџиите во својата работа користат и разни видови [[Скапоцен камен|скапоцени камења.]] Најчести [[Производство|производи]] на овие занаетчии се: [[прстен]]и, [[Бурма (накит)|бурми]], [[Обетка|обетки]], [[Шнола|шноли]], [[брош]]еви, [[ѓердан]]и, [[Гривна|гривни]] и слично. == Гравирање == Покрај изработката на украсни предмети, кујунџиите се занимаваат и со [[гравура]], со гравирање на букви, зборови или цели цртежи на нивните производи (или на производот што им се носи). Во последно време, златарите се занимаваат и со украсување на рачни и џебни [[Часовник|часовници]] или метални [[Запалка|запалки]]. Покрај изработката и обработката на украси и накит, златарите од неодамна се занимаваат и со позлатување или посребрување на накит или некои други предмети. Во кујунџиската работилница или златара, освен изработка на накит, се врши и откуп на стар или искршен накит или купуваат стари сребрени или златни монети (купениот материјал подоцна се користи за преработка и изработка на нови предмети). Во минатото, кујунџиите ги продавале своите производи на панаѓури и собори или на [[пазар]] кога било [[пазарен ден]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.opanak.rs/stari-zaboravljeni-zanati-cime-su-se-bavile-abadzije-mutavdzije-rabazije-opancari-kujundzije/|title=STARI ZABORAVLJENI ZANATI|accessdate=5 февруари 2020|archive-date=2020-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205105534/https://www.opanak.rs/stari-zaboravljeni-zanati-cime-su-se-bavile-abadzije-mutavdzije-rabazije-opancari-kujundzije/|url-status=dead}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Турцизми]] [[Категорија:Стари занаети]] jx91ivmkce9qe6zg8mm2oyzmplnr5td 0 1306446 5378919 5332379 2025-06-11T15:35:01Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378919 wikitext text/x-wiki '''Климатската варијабилност''' ги вклучува сите варијации на [[клима]]та кои траат подолго од поединечните временски настани, додека терминот '''климатски промени''' се однесува само на оние варијации кои опстојуваат подолг временски период, обично со децении или повеќе. ''Климатските промени'' може да се однесуваат на кое било време во историјата на [[Земја (планета)|Земјата]], но терминот сега најчесто се користи за да се опише современата [[Глобално затоплување|климатска промена]], често популарно наречена глобално затоплување. Од [[Индустриска револуција|Индустриската револуција]], климата сè повеќе е под влијание на човечките активности.<ref>{{Наведена книга|url=http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12782|title=Advancing the Science of Climate Change|last=America's Climate Choices: Panel on Advancing the Science of Climate Change|last2=National Research Council|publisher=The National Academies Press|year=2010|isbn=978-0-309-14588-6|location=Washington, D.C.|quote=(p1) ... there is a strong, credible body of evidence, based on multiple lines of research, documenting that climate is changing and that these changes are in large part caused by human activities. While much remains to be learned, the core phenomenon, scientific questions, and hypotheses have been examined thoroughly and have stood firm in the face of serious scientific debate and careful evaluation of alternative explanations. (pp. 21–22) Some scientific conclusions or theories have been so thoroughly examined and tested, and supported by so many independent observations and results, that their likelihood of subsequently being found to be wrong is vanishingly small. Such conclusions and theories are then regarded as settled facts. This is the case for the conclusions that the Earth system is warming and that much of this warming is very likely due to human activities.|archive-url=https://web.archive.org/web/20140529161102/http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12782|archive-date=29 May 2014}}</ref> [[Климатски систем|Климатскиот систем]] ја прима речиси целата своја енергија од сонцето и зрачи енергија во [[вселената]]. Билансот на влезната и излезната енергија и поминувањето на енергијата низ климатскиот систем е енергетскиот баланс на Земјата. Кога влезната енергија е поголема од излезната енергија, енергетскиот баланс на Земјата е позитивен, а климатскиот систем се загрева. Ако снема повеќе енергија, енергетскиот баланс е негативен, и Земјата доживува ладење. Енергијата што се движи низ климатскиот систем на Земјата се изразува во временските услови, варирајќи во географски размери и време. Долгорочните просеци и променливоста на времето во еден регион ја сочинуваат [[клима]]та на регионот. Ваквите промени можат да бидат резултат на „внатрешна варијабилност“, кога природните процеси својствени за различните делови на климатскиот систем ја менуваат дистрибуцијата на енергијата. Примерите вклучуваат варијабилност во океанските басени како што се декадното осцилирање на Тихиот Океан и повеќедекадното осцилирање на Атлантикот. Променливоста на климата може да резултира и од ''надворешно принудување'', кога настаните надвор од компонентите на климатскиот систем предизвикуваат промени во системот. Примерите вклучуваат промени во сончевото производство и вулканизмот. Променливоста на климата има последици за промените на нивото на морето, растителниот свет и масовното истребување; тоа влијае и врз човечкото општество. == Терминологија == ''Климатска варијабилност'' е термин за опишување на варијациите во средната состојба и другите карактеристики на [[клима]]та (како што се шансите или можноста за екстремни временски услови итн.) „на сите просторни и временски размери надвор од оние на поединечни временски настани“. Се чини дека дел од варијабилноста не е предизвикана од познати системи и се јавува во навидум случајни времиња. Таквата варијабилност се нарекува ''случајна варијабилност'' или ''шум''. Од друга страна, периодичната варијабилност се јавува релативно редовно и во различни начини на варијабилност или климатски обрасци.{{Sfn|Rohli|Vega|2018}} Терминот ''климатски промени'' често се користи за да се однесува конкретно на антропогените климатски промени. Антропогените климатски промени се предизвикани од човековата активност, за разлика од промените во климата кои можеби резултирале како дел од природните процеси на Земјата.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=http://unfccc.int/resource/ccsites/zimbab/conven/text/art01.htm|title=The United Nations Framework Convention on Climate Change|date=21 March 1994|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920173907/https://unfccc.int/resource/ccsites/zimbab/conven/text/art01.htm|archive-date=20 September 2022|accessdate=9 October 2018|quote=''Climate change'' means a change of climate which is attributed directly or indirectly to human activity that alters the composition of the global atmosphere and which is in addition to natural climate variability observed over comparable time periods.}}</ref> ''Глобалното затоплување'' станало доминантен популарен термин во 1988 година, но во научните списанија глобалното затоплување се однесува на зголемувањето на температурата на површината, додека климатските промени го вклучуваат глобалното затоплување и сè друго што влијае врз зголемувањето на нивото на [[стакленички гасови]].<ref name=":3">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nasa.gov/topics/earth/features/climate_by_any_other_name.html|title=What's in a Name? Global Warming vs. Climate Change|date=December 5, 2008|publisher=NASA|archive-url=https://web.archive.org/web/20100809221926/http://www.nasa.gov/topics/earth/features/climate_by_any_other_name.html|archive-date=9 August 2010|accessdate=23 July 2011}}</ref> Поврзан термин, ''климатски промени'', бил предложен од [[Светска метеоролошка организација|Светската метеоролошка организација]] (СМО) во 1966 година за да ги опфати сите форми на климатска варијабилност на временски размери подолги од 10 години, без оглед на причината. Во текот на 1970-ти години, терминот климатски промени се фокусирал на антропогени причини, бидејќи станало јасно дека човечките активности имаат потенцијал драстично да ја изменат климата.<ref name=":1" /> Климатските промени биле инкорпорирани во насловот на [[Меѓувладин панел за климатски промени|Меѓувладиниот панел за климатски промени]] (IPCC) и [[Рамковна конвенција на ОН за климатски промени|Рамковната конвенција на ОН за климатски промени]] (UNFCCC). Климатските промени сега се користат и како технички опис на процесот, како и како именка што се користи за опишување на проблемот.<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Hulme|first=Mike|year=2016|title=Concept of Climate Change, in: The International Encyclopedia of Geography|url=https://www.academia.edu/10358797|journal=The International Encyclopedia of Geography|publisher=Wiley-Blackwell/Association of American Geographers (AAG)|page=1|archive-url=https://web.archive.org/web/20220929201908/https://www.academia.edu/10358797|archive-date=29 September 2022|access-date=16 May 2016}}</ref> == Причини == Во најширока скала, брзината со која енергијата стигнува од [[Сонце]]то и брзината со која таа се губи во вселената, ја одредуваат рамнотежната температура и климата на Земјата. Оваа енергија се дистрибуира низ целиот свет со ветрови, океански струи,<ref name="Hsiung 1985">{{Наведено списание|last=Hsiung|first=Jane|date=November 1985|title=Estimates of Global Oceanic Meridional Heat Transport|journal=Journal of Physical Oceanography|volume=15|issue=11|pages=1405–13|bibcode=1985JPO....15.1405H|doi=10.1175/1520-0485(1985)015<1405:EOGOMH>2.0.CO;2|doi-access=free}}</ref><ref name="Vallis 2009">{{Наведено списание|last=Vallis|first=Geoffrey K.|last2=Farneti|first2=Riccardo|date=October 2009|title=Meridional energy transport in the coupled atmosphere–ocean system: scaling and numerical experiments|journal=Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society|volume=135|issue=644|pages=1643–60|bibcode=2009QJRMS.135.1643V|doi=10.1002/qj.498}}</ref> и други механизми за влијание на климата во различни региони.<ref name="Trenberth 2009">{{Наведено списание|last=Trenberth|first=Kevin E.|last2=Fasullo|first2=John T.|last3=Kiehl|first3=Jeffrey|displayauthors=1|year=2009|title=Earth's Global Energy Budget|journal=Bulletin of the American Meteorological Society|volume=90|issue=3|pages=311–23|bibcode=2009BAMS...90..311T|doi=10.1175/2008BAMS2634.1|doi-access=free}}</ref> Факторите кои можат да ја обликуваат климата се нарекуваат климатски форсирања или „принудувачки механизми“.<ref name="Smith 2013">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=Tc1GAgAAQBAJ&pg=PA23|title=Uncertainty Quantification: Theory, Implementation, and Applications|last=Smith|first=Ralph C.|publisher=SIAM|year=2013|isbn=978-1611973228|series=Computational Science and Engineering|volume=12|page=23}}</ref> Тие вклучуваат процеси како што се варијации во [[Сончево зрачење|сончевото зрачење]], варијации во орбитата на Земјата, варијации во [[албедо]]то или рефлексивноста на континентите, атмосферата и океаните, [[Орогенеза|градењето планини]], континенталниот нанос и промените во концентрациите на [[стакленички гасови]]. Надворешното принудување може да биде или антропогено (на пр. зголемени емисии на стакленички гасови и прашина) или природно (на пр. промени во сончевото производство, орбитата на Земјата, ерупции на вулкани).<ref name="Cronin 2010">{{Harvnb|Cronin|2010}}</ref> Постојат различни повратни информации за климатските промени. Исто така, постојат клучни прагови кои кога ќе се надминат може да предизвикаат брзи или неповратни промени. Некои делови од климатскиот систем, како што се океаните и ледените капи, реагираат побавно на климатските принудувања, додека други реагираат побрзо. Пример за брза промена е атмосферското ладење по вулканска ерупција, кога [[Вулкански пепел|вулканската пепел]] ја рефлектира сончевата светлина. Топлинското ширење на океанската вода по атмосферското затоплување е бавна и може да потрае илјадници години. Можна е и комбинација, на пример, ненадејно губење на [[албедо]]то во Северноледениот Океан како што се топи морскиот мраз, проследено со постепено топлинско ширење на водата. Променливоста на климата може да се појави и поради внатрешни процеси. Внатрешните неприсилни процеси често вклучуваат промени во распределбата на енергијата во океанот и атмосферата, на пример, промени во [[Термохалинско кружење|термохалинската циркулација]] . === Внатрешна варијабилност === [[Податотека:1951+_Percent_of_global_area_at_temperature_records_-_Seasonal_comparison_-_NOAA.svg|мини|Постои сезонска варијабилност во тоа како новите рекорди за високи температури ги надминале новите рекорди на ниски температури.<ref name="NOAA_October">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ncei.noaa.gov/access/monitoring/monthly-report/global/202310/supplemental/page-3|title=Mean Monthly Temperature Records Across the Globe / Timeseries of Global Land and Ocean Areas at Record Levels for October from 1951–2023|date=November 2023|work=NCEI.NOAA.gov|publisher=National Centers for Environmental Information (NCEI) of the National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA)|archive-url=https://web.archive.org/web/20231116185412/https://www.ncei.noaa.gov/access/monitoring/monthly-report/global/202310/supplemental/page-3|archive-date=16 November 2023}} (change "202310" in URL to see years other than 2023, and months other than 10=October)</ref>]] Климатските промени поради внатрешната варијабилност понекогаш се случуваат во циклуси или осцилации. За други видови природни климатски промени, не можеме да предвидиме кога тоа ќе се случи; промената се нарекува ''случајна'' или ''стохастичка''.{{Sfn|Ruddiman|2008}} Од климатски аспект, времето може да се смета за случајно.<ref>{{Наведено списание|last=Hasselmann|first=K.|date=1976|title=Stochastic climate models Part I. Theory|journal=Tellus|volume=28|issue=6|pages=473–85|bibcode=1976Tell...28..473H|doi=10.1111/j.2153-3490.1976.tb00696.x|issn=2153-3490}}</ref> Ако има мали облаци во одредена година, постои енергетски дисбаланс и дополнителна топлина може да се апсорбира од океаните. Поради климатската инерција, овој сигнал може да се „зачува“ во океанот и да се изрази како варијабилност на подолги временски размери од оригиналните временски нарушувања.<ref>{{Наведено списание|last=Liu|first=Zhengyu|date=14 October 2011|title=Dynamics of Interdecadal Climate Variability: A Historical Perspective|journal=Journal of Climate|volume=25|issue=6|pages=1963–95|doi=10.1175/2011JCLI3980.1|issn=0894-8755|doi-access=free}}</ref> Ако временските нарушувања се сосема случајни, кои се појавуваат како [[бел шум]], инерцијата на ледниците или океаните може да го трансформира тоа во климатски промени каде што подолготрајните осцилации се исто така поголеми осцилации, феномен наречен [[црвен шум]].{{Sfn|Ruddiman|2008}} Многу климатски промени имаат случаен аспект и цикличен аспект. Ова однесување е наречено ''стохастичка резонанца''.{{Sfn|Ruddiman|2008}} Половина од [[Список на добитници на Нобеловата награда за физика|Нобеловата награда за физика за 2021 година]] била доделена за ова дело на [[Клаус Хаселман]] заедно со [[Сјукуро Манабе]] за поврзана работа на [[климатско моделирање]]. Додека [[Џорџо Паризи]] кој со соработниците го вовел<ref>{{Наведено списание|year=1982|title=Stochastic resonance in climatic change|url=https://www.openaccessrepository.it/record/123925|journal=Tellus|volume=34|issue=1|pages=10–6|bibcode=1982Tell...34...10B|doi=10.1111/j.2153-3490.1982.tb01787.x|access-date=2024-04-11|archive-date=2024-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20241201230816/https://www.openaccessrepository.it/record/123925|url-status=dead}}</ref> концептот на стохастичка резонанца, бил награден со другата половина, но главно за работа на теоретска физика. ==== Променливост на океанската атмосфера ==== Океанот и атмосферата можат да работат заедно за спонтано да генерираат внатрешна климатска варијабилност која може да трае со години до децении.<ref>{{Наведено списание|last=Brown|first=Patrick T.|last2=Li|first2=Wenhong|last3=Cordero|first3=Eugene C.|last4=Mauget|first4=Steven A.|date=21 April 2015|title=Comparing the model-simulated global warming signal to observations using empirical estimates of unforced noise|journal=Scientific Reports|volume=5|page=9957|bibcode=2015NatSR...5E9957B|doi=10.1038/srep09957|issn=2045-2322|pmc=4404682|pmid=25898351}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Hasselmann|first=K.|date=1 December 1976|title=Stochastic climate models Part I. Theory|journal=Tellus|volume=28|issue=6|pages=473–85|bibcode=1976Tell...28..473H|doi=10.1111/j.2153-3490.1976.tb00696.x|issn=2153-3490}}</ref> Овие варијации можат да влијаат врз глобалната просечна температура на површината со прераспределување на топлината помеѓу длабокиот океан и атмосферата<ref>{{Наведено списание|last=Meehl|first=Gerald A.|last2=Hu|first2=Aixue|last3=Arblaster|first3=Julie M.|last4=Fasullo|first4=John|last5=Trenberth|first5=Kevin E.|date=8 April 2013|title=Externally Forced and Internally Generated Decadal Climate Variability Associated with the Interdecadal Pacific Oscillation|url=https://zenodo.org/record/1234599|journal=Journal of Climate|volume=26|issue=18|pages=7298–310|bibcode=2013JCli...26.7298M|doi=10.1175/JCLI-D-12-00548.1|issn=0894-8755|osti=1565088|archive-url=https://web.archive.org/web/20230311124210/https://zenodo.org/record/1234599|archive-date=11 March 2023|access-date=5 June 2020|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=England|first=Matthew H.|last2=McGregor|first2=Shayne|last3=Spence|first3=Paul|last4=Meehl|first4=Gerald A.|last5=Timmermann|first5=Axel|author-link5=Axel Timmermann|last6=Cai|first6=Wenju|last7=Gupta|first7=Alex Sen|last8=McPhaden|first8=Michael J.|last9=Purich|first9=Ariaan|date=1 March 2014|title=Recent intensification of wind-driven circulation in the Pacific and the ongoing warming hiatus|journal=Nature Climate Change|volume=4|issue=3|pages=222–27|bibcode=2014NatCC...4..222E|doi=10.1038/nclimate2106|issn=1758-678X}}</ref> и/или со менување на дистрибуцијата на облак/водена пареа/морски мраз што може да влијае врз вкупниот енергетски баланс на Земјата.<ref>{{Наведено списание|last=Brown|first=Patrick T.|last2=Li|first2=Wenhong|last3=Li|first3=Laifang|last4=Ming|first4=Yi|date=28 July 2014|title=Top-of-atmosphere radiative contribution to unforced decadal global temperature variability in climate models|journal=Geophysical Research Letters|volume=41|issue=14|page=2014GL060625|bibcode=2014GeoRL..41.5175B|doi=10.1002/2014GL060625|issn=1944-8007|hdl-access=free}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Palmer|first=M. D.|last2=McNeall|first2=D. J.|date=1 January 2014|title=Internal variability of Earth's energy budget simulated by CMIP5 climate models|journal=Environmental Research Letters|volume=9|issue=3|page=034016|bibcode=2014ERL.....9c4016P|doi=10.1088/1748-9326/9/3/034016|issn=1748-9326|doi-access=free}}</ref> ==== Осцилации и циклуси ==== [[Податотека:20210827_Global_surface_temperature_bar_chart_-_bars_color-coded_by_El_Niño_and_La_Niña_intensity.svg|мини| Обоените ленти покажуваат како годините на Ел Нињо (црвено, регионално затоплување) и годините Ла Ниња (сино, регионално ладење) се поврзани со целокупното [[глобално затоплување]]. Ел Нињо - Јужна осцилација е поврзана со варијабилноста на долгорочното зголемување на просечната температура на глобално ниво.]] ''Климатска осцилација'' или ''климатски циклус'' е секоја повторлива циклична [[Колебање|осцилација]] во рамките на глобалната или регионалната [[клима]]. Тие се квазипериодични (не се совршено периодични), така што Фуриеовата анализа на податоците нема остри врвови во спектарот. Пронајдени или претпоставени се многу осцилации на различни временски размери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.whoi.edu/main/topic/el-nino-other-oscillations|title=El Niño & Other Oscillations|work=Woods Hole Oceanographic Institution|archive-url=https://web.archive.org/web/20190406082544/https://www.whoi.edu/main/topic/el-nino-other-oscillations|archive-date=6 April 2019|accessdate=6 April 2019}}</ref> ==== Менување на океанската струја ==== [[Податотека:Ocean_circulation_conveyor_belt.jpg|десно|мини| Шема на модерна [[Термохалинско кружење|термохалинска циркулација]]. Пред десетици милиони години, движењето на континенталните плочи формирало празнина без земја околу Антарктикот, овозможувајќи формирање на западни ветрови, кои ги држат топлите води подалеку од Антарктикот.]] Океанските аспекти на климатската варијабилност можат да генерираат варијабилност на стогодишни временски размери поради тоа што океанот има стотици пати поголема маса отколку во [[Земјина атмосфера|атмосферата]], а со тоа и многу висока топлинска инерција. На пример, измените на океанските процеси како што е термохалинската циркулација, играат клучна улога во прераспределбата на топлината во светските океани. Океанските струи носат многу енергија од топлите тропски региони до постудените поларни региони. Промените што се случуваат околу последното ледено доба (во техничка смисла, последното [[Ледник|глацијално]]) покажуваат дека циркулацијата може да се промени ненадејно и суштински, што ќе доведе до глобални климатски промени, иако вкупното количество на енергија што доаѓа во климатскиот систем не се менува многу. Овие големи промени можеби дошле од таканаречените [[настани на Хајнрих]] каде што внатрешната нестабилност на ледените плочи предизвикала ослободување на огромни ледени плочи во океанот. Кога ледената покривка се топи, добиената вода има многу малку сол и студ, што предизвикува промени во циркулацијата.{{Sfn|Burroughs|2001}} ==== Жив свет ==== Живиот свет влијае врз климата преку нејзината улога во циклусите на [[Јаглероден циклус|јаглеродот]] и [[Кружење на водата|водата]] и преку такви механизми како што се [[албедо]]то, [[евапотранспирација]]та, [[Облак|формирањето облаци]] и атмосферските влијанија.<ref>{{Наведено списание|last=Spracklen|first=D. V.|last2=Bonn|first2=B.|last3=Carslaw|first3=K. S.|year=2008|title=Boreal forests, aerosols and the impacts on clouds and climate|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences|volume=366|issue=1885|pages=4613–26|bibcode=2008RSPTA.366.4613S|doi=10.1098/rsta.2008.0201|pmid=18826917}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Christner|first=B. C.|last2=Morris|first2=C. E.|last3=Foreman|first3=C. M.|last4=Cai|first4=R.|last5=Sands|first5=D. C.|year=2008|title=Ubiquity of Biological Ice Nucleators in Snowfall|url=https://scholarworks.montana.edu/xmlui/bitstream/1/13209/1/08-006_Ubiquity_of_biological.pdf|journal=Science|volume=319|issue=5867|page=1214|bibcode=2008Sci...319.1214C|doi=10.1126/science.1149757|pmid=18309078|archive-url=https://web.archive.org/web/20200305072355/https://scholarworks.montana.edu/xmlui/bitstream/1/13209/1/08-006_Ubiquity_of_biological.pdf|archive-date=2020-03-05}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Schwartzman|first=David W.|last2=Volk|first2=Tyler|year=1989|title=Biotic enhancement of weathering and the habitability of Earth|journal=Nature|volume=340|issue=6233|pages=457–60|bibcode=1989Natur.340..457S|doi=10.1038/340457a0}}</ref> Примери за тоа како живиот свет можел да влијае врз климата во минатото вклучуваат: * [[глацијација]] пред 2,3 милијарди години предизвикана од еволуцијата на кислородната [[фотосинтеза]], која ја осиромашила атмосферата на стакленичкиот гас јаглерод диоксид, и вовела слободен кислород<ref>{{Наведено списание|last=Kopp|first=R.E.|last2=Kirschvink|first2=J.L.|last3=Hilburn|first3=I.A.|last4=Nash|first4=C.Z.|year=2005|title=The Paleoproterozoic snowball Earth: A climate disaster triggered by the evolution of oxygenic photosynthesis|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=102|issue=32|pages=11131–36|bibcode=2005PNAS..10211131K|doi=10.1073/pnas.0504878102|pmc=1183582|pmid=16061801|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Kasting|first=J.F.|last2=Siefert|first2=JL|year=2002|title=Life and the Evolution of Earth's Atmosphere|journal=Science|volume=296|issue=5570|pages=1066–68|bibcode=2002Sci...296.1066K|doi=10.1126/science.1071184|pmid=12004117}}</ref> * уште една глацијација пред 300 милиони години, воведена со долгорочно закопување на отпадоци од васкуларни копнени растенија отпорни на распаѓање<ref>{{Наведено списание|last=Mora|first=C.I.|last2=Driese|first2=S.G.|last3=Colarusso|first3=L. A.|year=1996|title=Middle to Late Paleozoic Atmospheric CO2 Levels from Soil Carbonate and Organic Matter|journal=Science|volume=271|issue=5252|pages=1105–07|bibcode=1996Sci...271.1105M|doi=10.1126/science.271.5252.1105}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Berner|first=R.A.|year=1999|title=Atmospheric oxygen over Phanerozoic time|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=96|issue=20|pages=10955–57|bibcode=1999PNAS...9610955B|doi=10.1073/pnas.96.20.10955|pmc=34224|pmid=10500106|doi-access=free}}</ref> * завршување на [[Палеоценско-еоценски топлински максимум|палеоценско-еоценскиот топлински максимум]] пред 55 милиони години со процутот на морскиот [[фитопланктон]]<ref>{{Наведено списание|last=Bains|first=Santo|last2=Norris|first2=Richard D.|last3=Corfield|first3=Richard M.|last4=Faul|first4=Kristina L.|year=2000|title=Termination of global warmth at the Palaeocene/Eocene boundary through productivity feedback|journal=Nature|volume=407|issue=6801|pages=171–74|bibcode=2000Natur.407..171B|doi=10.1038/35025035|pmid=11001051}}</ref><ref name="Zachos 1999">{{Наведено списание|last=Zachos|first=J.C.|last2=Dickens|first2=G.R.|year=2000|title=An assessment of the biogeochemical feedback response to the climatic and chemical perturbations of the LPTM|journal=GFF|volume=122|issue=1|pages=188–89|bibcode=2000GFF...122..188Z|doi=10.1080/11035890001221188}}</ref> * пресврт на глобалното затоплување пред 49 милиони години со 800.000 години цветање на арктичката азола<ref>{{Наведено списание|last=Speelman|first=E.N.|last2=Van Kempen|first2=M.M.L.|last3=Barke|first3=J.|last4=Brinkhuis|first4=H.|last5=Reichart|first5=G.J.|last6=Smolders|first6=A.J.P.|last7=Roelofs|first7=J.G.M.|last8=Sangiorgi|first8=F.|last9=De Leeuw|first9=J.W.|year=2009|title=The Eocene Arctic Azolla bloom: Environmental conditions, productivity and carbon drawdown|journal=Geobiology|volume=7|issue=2|pages=155–70|bibcode=2009Gbio....7..155S|doi=10.1111/j.1472-4669.2009.00195.x|pmid=19323694}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Brinkhuis|first=Henk|last2=Schouten|first2=Stefan|last3=Collinson|first3=Margaret E.|last4=Sluijs|first4=Appy|last5=Sinninghe Damsté|first5=Jaap S. Sinninghe|last6=Dickens|first6=Gerald R.|last7=Huber|first7=Matthew|last8=Cronin|first8=Thomas M.|last9=Onodera|first9=Jonaotaro|year=2006|title=Episodic fresh surface waters in the Eocene Arctic Ocean|journal=Nature|volume=441|issue=7093|pages=606–09|bibcode=2006Natur.441..606B|doi=10.1038/nature04692|pmid=16752440|hdl-access=free}}</ref> * глобалното ладење во текот на изминатите 40 милиони години поттикнато од проширувањето на [[екосистем]]ите за пасење трева.<ref>{{Наведено списание|last=Retallack|first=Gregory J.|year=2001|title=Cenozoic Expansion of Grasslands and Climatic Cooling|journal=The Journal of Geology|volume=109|issue=4|pages=407–26|bibcode=2001JG....109..407R|doi=10.1086/320791}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Dutton|first=Jan F.|last2=Barron|first2=Eric J.|year=1997|title=Miocene to present vegetation changes: A possible piece of the Cenozoic cooling puzzle|journal=Geology|volume=25|issue=1|page=39|bibcode=1997Geo....25...39D|doi=10.1130/0091-7613(1997)025<0039:MTPVCA>2.3.CO;2}}</ref> === Надворешно форсирање на климата === ==== Стакленички гасови ==== [[Податотека:Carbon Dioxide 800kyr mk.svg|десно|мини|Концентрациите CO₂ во последните 800.000 години, измерени од ледените јадра (сино/зелено) и директно (црно).]] Додека [[стакленички гасови|стакленичките гасови]] ослободени од биосферата често се гледаат како повратни информации или внатрешен климатски процес, стакленички гасови што се испуштаат од вулканите обично од климатолозите се класифицирани како надворешни.<ref name="Cronin 2010"/> Гасовите на стаклена градина, како што се CO₂, метанот и азотен оксид, го загреваат климатскиот систем со заробување на инфрацрвената светлина. Вулканите се исто така дел од продолжениот [[јаглероден циклус]]. Од [[Индустриска револуција|индустриската револуција]], човештвото додава стакленички гасови со емитување CO₂ од согорувањето на [[Фосилно гориво|фосилните горива]], менувајќи ја употребата на земјиштето преку уништување на шумите и дополнително ја менува климата со [[аеросол]]и (честички во атмосферата),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.science.org.au/learning/general-audience/science-booklets-0/science-climate-change/3-are-human-activities-causing|title=3. Are human activities causing climate change?|work=science.org.au|publisher=Australian Academy of Science|archive-url=https://web.archive.org/web/20190508094624/https://www.science.org.au/learning/general-audience/science-booklets-0/science-climate-change/3-are-human-activities-causing|archive-date=8 May 2019|accessdate=12 August 2017}}</ref> ослободување на гасови во трагови (на пр. азотни оксиди, јаглерод моноксид или метан).<ref>{{Наведена книга|url=https://www.eolss.net/ebooklib/bookinfo/climate-change-human-systems-policy.aspx|title=Climate Change, Human Systems and Policy Volume I|date=2009|publisher=Eolss Publishers|isbn=978-1-905839-02-5|editor-last=Antoaneta Yotova|chapter=Anthropogenic Climate Influences|access-date=16 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20230404081859/http://www.eolss.net/ebooklib/bookinfo/climate-change-human-systems-policy.aspx|archive-date=4 April 2023}}</ref> Други фактори, вклучувајќи го користењето на земјиштето, [[Осиромашување на озонскиот слој|осиромашувањето на озонот]], сточарството (животните [[преживари]], како што се [[Домашно говедо|говедата]] произведуваат [[метан]]<ref name="Steinfeld2006">{{Наведена книга|url=http://www.fao.org/docrep/010/a0701e/a0701e00.HTM|title=Livestock's long shadow|last=Steinfeld|first=H.|last2=P. Gerber|last3=T. Wassenaar|last4=V. Castel|last5=M. Rosales|last6=C. de Haan|year=2006|access-date=21 July 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20080726214204/http://www.fao.org/docrep/010/a0701e/a0701e00.htm|archive-date=26 July 2008}}</ref>), и [[Уништување на шумите и климатски промени|уништувањето на шумите]], исто така играат улога.<ref name="NYT-20151128">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2015/11/29/opinion/sunday/what-the-paris-climate-meeting-must-do.html|title=What the Paris Climate Meeting Must Do|last=The Editorial Board|date=28 November 2015|work=[[The New York Times]]|access-date=28 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151129034132/http://www.nytimes.com/2015/11/29/opinion/sunday/what-the-paris-climate-meeting-must-do.html|archive-date=29 November 2015}}</ref> Проценките на [[Геолошки топографски институт на САД|Геолошкиот институт на САД]] се дека вулканските емисии се на многу пониско ниво од ефектите на тековните човечки активности, кои генерираат 100-300 пати повеќе од количеството јаглерод диоксид што го испуштаат вулканите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://volcanoes.usgs.gov/Hazards/What/VolGas/volgas.html|title=Volcanic Gases and Their Effects|date=10 January 2006|publisher=U.S. Department of the Interior|archive-url=https://web.archive.org/web/20130801120440/http://volcanoes.usgs.govvolcanoes.usgs.gov/|archive-date=1 August 2013|accessdate=21 January 2008}}</ref> Годишното количество на човечки активности може да биде поголемо од износот што се ослободува од [[Супервулкан|суперерупциите]], од кои најнова била ерупцијата на Тоба во Индонезија пред 74.000 години.<ref name="www.agu.org">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.agu.org/news/press/pr_archives/2011/2011-22.shtml|title=Human Activities Emit Way More Carbon Dioxide Than Do Volcanoes|date=14 June 2011|publisher=[[American Geophysical Union]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130509191429/http://www.agu.org/news/press/pr_archives/2011/2011-22.shtml|archive-date=9 May 2013|accessdate=20 June 2011}}</ref> ==== Орбитални варијации ==== [[Податотека:MilankovitchCyclesOrbitandCores.png|лево|мини| Миланкович циклуси од пред 800.000 години во минатото до 800.000 години во иднината.]] Малите варијации во движењето на Земјата доведуваат до промени во сезонската дистрибуција на сончевата светлина што стигнува до површината на Земјата, и како таа се распределува низ земјината топка. Трите типа на [[Кинематика|кинематички]] промени се варијации во [[Орбитално занесување|ексцентричноста]] на Земјата, промени во [[Осен наклон|аголот на наклон на Земјината оска на ротација]] и [[прецесија]] на Земјината оска. Во комбинација, овие произведуваат [[циклуси на Миланкович]] кои влијаат врз климата, и се забележливи по нивната корелација со [[Глацијација|глацијалните]] и меѓуглацијалните периоди,<ref name="msu milankovitch">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.homepage.montana.edu/~geol445/hyperglac/time1/milankov.htm|title=Milankovitch Cycles and Glaciation|publisher=University of Montana|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716144130/http://www.homepage.montana.edu/~geol445/hyperglac/time1/milankov.htm|archive-date=16 July 2011|accessdate=2 April 2009}}</ref> нивната корелација со напредувањето и повлекувањето на [[Сахара]],<ref name="msu milankovitch" /> и по нивното појавување во стратиграфскиот запис.<ref>{{Наведено списание|last=Gale, Andrew S.|year=1989|title=A Milankovitch scale for Cenomanian time|journal=Terra Nova|volume=1|issue=5|pages=420–25|bibcode=1989TeNov...1..420G|doi=10.1111/j.1365-3121.1989.tb00403.x}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sdu.dk/en/Om_SDU/Fakulteterne/Naturvidenskab/Nyheder/2015_03_10_climate_cycles|title=Same forces as today caused climate changes 1.4 billion years ago|work=sdu.dk|publisher=University of Denmark.|archive-url=https://web.archive.org/web/20150312163250/http://www.sdu.dk/en/Om_SDU/Fakulteterne/Naturvidenskab/Nyheder/2015_03_10_climate_cycles|archive-date=12 March 2015}}</ref> За време на глацијалните циклуси, имало висока корелација помеѓу концентрациите CO₂ и температурата. Раните студии покажале дека концентрациите CO₂ заостануваат на температурите, но станало јасно дека тоа не е секогаш случај.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=van Nes|first=Egbert H.|last2=Scheffer|first2=Marten|last3=Brovkin|first3=Victor|last4=Lenton|first4=Timothy M.|last5=Ye|first5=Hao|last6=Deyle|first6=Ethan|last7=Sugihara|first7=George|date=2015|title=Causal feedbacks in climate change|journal=Nature Climate Change|language=en|volume=5|issue=5|pages=445–48|bibcode=2015NatCC...5..445V|doi=10.1038/nclimate2568|issn=1758-6798}}</ref> Кога температурата на океаните се зголемува, [[растворливост]]а на CO₂ се намалува, така што тој се ослободува од океанот. Размената на CO₂ помеѓу воздухот и океанот, исто така, може да биде под влијание на понатамошни аспекти на климатските промени.<ref>[http://archive.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/ch6s6-4.html Box 6.2: What Caused the Low Atmospheric Carbon Dioxide Concentrations During Glacial Times?] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230108231413/https://archive.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/ch6s6-4.html}} in {{Harvnb|IPCC AR4 WG1|2007}} .</ref> Овие и други самозајакнувачки процеси овозможуваат мали промени во движењето на Земјата да имаат големо влијание врз климата.<ref name=":0" /> ==== Сончево влијание ==== [[Податотека:Solar_Activity_Proxies.png|алт=|десно|мини| Варијации на сончевата активност во текот на последните неколку векови засновани врз набљудувања на [[Сончева дамка|сончеви дамки]] и изотопи [[Берилиум|на берилиум]]. Периодот на извонредно малку сончеви дамки кон крајот на 17 век се нарекува [[Маундеров минимум]].]] [[Сонце]]то е доминантниот извор на [[енергија]] во [[Климатски систем|климатскиот систем]] на Земјата. Други извори вклучуваат [[Геотермална енергија|геотермална]] енергија од јадрото на Земјата, енергија на плимата од Месечината и топлината од распаѓањето на радиоактивните соединенија. Познато е дека двете долгорочни варијации на сончевиот интензитет влијаат врз глобалната клима.{{Sfn|Rohli|Vega|2018}} [[Сончев циклус|Сончевото производство варира]] во пократки временски размери, вклучувајќи го 11-годишниот [[сончев циклус]]<ref>{{Наведено списание|last=Willson|first=Richard C.|last2=Hudson|first2=Hugh S.|year=1991|title=The Sun's luminosity over a complete solar cycle|journal=Nature|volume=351|issue=6321|pages=42–44|bibcode=1991Natur.351...42W|doi=10.1038/351042a0}}</ref> и долгорочните [[Модулација|модулации]].<ref>{{Наведено списание|last=Turner|first=T. Edward|last2=Swindles|first2=Graeme T.|last3=Charman|first3=Dan J.|last4=Langdon|first4=Peter G.|last5=Morris|first5=Paul J.|last6=Booth|first6=Robert K.|last7=Parry|first7=Lauren E.|last8=Nichols|first8=Jonathan E.|date=5 April 2016|title=Solar cycles or random processes? Evaluating solar variability in Holocene climate records|journal=Scientific Reports|language=en|volume=6|issue=1|pages=23961|doi=10.1038/srep23961|issn=2045-2322|pmc=4820721|pmid=27045989}}</ref> Пред три до четири милијарди години, Сонцето емитирало само 75% повеќе енергија од денес. Ако атмосферскиот состав бил ист како денес, течна вода не треба да постои на површината на Земјата. Сепак, постојат докази за присуство на вода на раната Земја, во хадејските<ref name="Marty, B. 2006 421">{{Наведено списание|last=Marty, B.|year=2006|title=Water in the Early Earth|journal=Reviews in Mineralogy and Geochemistry|volume=62|issue=1|pages=421–450|bibcode=2006RvMG...62..421M|doi=10.2138/rmg.2006.62.18}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Watson|first=E.B.|last2=Harrison|first2=TM|year=2005|title=Zircon Thermometer Reveals Minimum Melting Conditions on Earliest Earth|journal=Science|volume=308|issue=5723|pages=841–44|bibcode=2005Sci...308..841W|doi=10.1126/science.1110873|pmid=15879213}}</ref> и архејските<ref>{{Наведено списание|last=Hagemann|first=Steffen G.|last2=Gebre-Mariam|first2=Musie|last3=Groves|first3=David I.|year=1994|title=Surface-water influx in shallow-level Archean lode-gold deposits in Western, Australia|journal=Geology|volume=22|issue=12|page=1067|bibcode=1994Geo....22.1067H|doi=10.1130/0091-7613(1994)022<1067:SWIISL>2.3.CO;2}}</ref><ref name="Marty, B. 2006 421" /> еони, што доведува до она што е познато како парадокс на слабо младо Сонце.<ref name="Sagan1972">{{Наведено списание|last=Sagan|first=C.|last2=G. Mullen|year=1972|title=Earth and Mars: Evolution of Atmospheres and Surface Temperatures|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/177/4043/52?ck=nck|journal=Science|volume=177|issue=4043|pages=52–6|bibcode=1972Sci...177...52S|doi=10.1126/science.177.4043.52|pmid=17756316|archive-url=https://web.archive.org/web/20100809113551/http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/177/4043/52?ck=nck|archive-date=9 August 2010|access-date=30 January 2009}}</ref> Хипотезите за овој парадокс вклучуваат многу поинаква атмосфера, со многу повисоки концентрации на стакленички гасови од сегашните.<ref>{{Наведено списание|last=Sagan|first=C.|last2=Chyba|first2=C|year=1997|title=The Early Faint Sun Paradox: Organic Shielding of Ultraviolet-Labile Greenhouse Gases|journal=Science|volume=276|issue=5316|pages=1217–21|bibcode=1997Sci...276.1217S|doi=10.1126/science.276.5316.1217|pmid=11536805}}</ref> Во текот на следните околу 4 милијарди години, енергетското производство на Сонцето се зголемило. Во текот на следните пет милијарди години, кога Сонцето ќе стане [[црвен џин]], а потоа и [[бело џуџе]] ќе има големи ефекти врз климата, при што фазата на црвениот џин веројатно ќе стави крај на живиот свет на Земјата, што ќе преживее до тогаш.<ref name="MNRAS 386">{{Наведување|last=Schröder|first=K.-P.|last2=Connon Smith|first2=Robert|date=2008|title=Distant future of the Sun and Earth revisited|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=386|number=1|pages=155–63|doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x|bibcode=2008MNRAS.386..155S|arxiv=0801.4031}}</ref> ==== Вулканизам ==== [[Податотека:Msu_1978-2010.jpg|лево|мини| Во атмосферската температура од 1979 до 2010 година, утврдена од сателитите на [[НАСА]], се појавуваат ефекти од аеросолите ослободени од големите вулкански ерупции ([[Ел Чичон]] и [[Пинатубо]]). Ел Нињо е посебен настан, од променливоста на океаните.]] [[Вулкан|Вулканските ерупции]] кои се сметаат за доволно големи за да влијаат врз климата на Земјата на размер повеќе од 1 година, се оние кои инјектираат над 100.000 тони [[Сулфур диоксид|SO₂]] во [[стратосфера]]та.<ref name="2004miles">{{Наведено списание|last=Miles|first=M.G.|last2=Grainger|first2=R.G.|last3=Highwood|first3=E.J.|date=2004|title=The significance of volcanic eruption strength and frequency for climate|journal=Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society|volume=130|issue=602|pages=2361–76|bibcode=2004QJRMS.130.2361M|doi=10.1256/qj.03.60}}</ref> Ова се должи на оптичките својства на SO₂ и сулфатните аеросоли, кои го апсорбираат или го расфрлаат сончевото зрачење, создавајќи слој замаглување од [[сулфурна киселина]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://volcanoes.usgs.gov/hazards/gas/climate.php|title=Volcanic Gases and Climate Change Overview|work=usgs.gov|publisher=USGS|archive-url=https://web.archive.org/web/20140729142333/http://volcanoes.usgs.gov/hazards/gas/climate.php|archive-date=29 July 2014|accessdate=31 July 2014}}</ref> Во просек, ваквите ерупции се случуваат неколку пати на век, и предизвикуваат ладење (со делумно блокирање на преносот на сончевото зрачење кон површината на Земјата) во периоди од неколку години. Значајни ерупции во историските записи се ерупцијата на планината [[Пинатубо]] од 1991 година, која ги намалила глобалните температури за околу 0,5&nbsp;°C до три години,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://pubs.usgs.gov/fs/1997/fs113-97/|title=The Cataclysmic 1991 Eruption of Mount Pinatubo, Philippines|last=Diggles|first=Michael|date=28 February 2005|work=U.S. Geological Survey Fact Sheet 113-97|publisher=[[United States Geological Survey]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130825233934/http://pubs.usgs.gov/fs/1997/fs113-97/|archive-date=25 August 2013|accessdate=8 October 2009}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://pubs.usgs.gov/fs/1997/fs113-97/|title=The Cataclysmic 1991 Eruption of Mount Pinatubo, Philippines|last=Diggles|first=Michael|work=usgs.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20130825233934/http://pubs.usgs.gov/fs/1997/fs113-97/|archive-date=25 August 2013|accessdate=31 July 2014}}</ref> и ерупцијата на планината [[Тамбора]] во 1815 година, што предизвикала [[година без лето]].<ref>{{Наведено списание|last=Oppenheimer|first=Clive|year=2003|title=Climatic, environmental and human consequences of the largest known historic eruption: Tambora volcano (Indonesia) 1815|journal=Progress in Physical Geography|volume=27|issue=2|pages=230–59|bibcode=2003PrPG...27..230O|doi=10.1191/0309133303pp379ra}}</ref> Неколку пати на секои 50 милиони до 100 милиони години - ерупцијата на големи магматски вулкани носи големи количества [[Магматска карпа|магматски карпи]] од [[Плашт (геологија)|обвивката]] и [[литосфера]]та на површината на Земјата. Јаглеродниот диоксид во карпата потоа се ослободува во атмосферата.<ref>{{Наведено списание|last=Black|first=Benjamin A.|last2=Gibson|first2=Sally A.|date=2019|title=Deep Carbon and the Life Cycle of Large Igneous Provinces|journal=Elements|volume=15|issue=5|pages=319–324|bibcode=2019Eleme..15..319B|doi=10.2138/gselements.15.5.319|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Wignall|first=P|year=2001|title=Large igneous provinces and mass extinctions|journal=Earth-Science Reviews|volume=53|issue=1|pages=1–33|bibcode=2001ESRv...53....1W|doi=10.1016/S0012-8252(00)00037-4}}</ref> Мали ерупции, кои испуштаат помалку од 0,1 Mt сулфур диоксид во стратосферата, влијаат врз атмосферата само суптилно, бидејќи температурните промени се споредливи со природната варијабилност. Меѓутоа, бидејќи помалите ерупции се случуваат на многу почест, тие исто така значително влијаат врз атмосферата на Земјата.<ref name="2004miles"/><ref name="1997graf">{{Наведено списание|last=Graf|first=H.-F.|last2=Feichter|first2=J.|last3=Langmann|first3=B.|date=1997|title=Volcanic sulphur emissions: Estimates of source strength and its contribution to the global sulphate distribution|journal=Journal of Geophysical Research: Atmospheres|volume=102|issue=D9|pages=10727–38|bibcode=1997JGR...10210727G|doi=10.1029/96JD03265|hdl-access=free}}</ref> ==== Движење на плочите ==== Во текот на милиони години, движењето на тектонските плочи ги оформило глобалните копнени и океански области и создало топографија. Ова може да влијае и врз глобалните и врз локалните модели на климата, како и врз циркулацијата на атмосферата и океаните.<ref>{{Наведено списание|last=Forest|first=C.E.|last2=Wolfe|first2=J.A.|last3=Molnar|first3=P.|last4=Emanuel|first4=K.A.|year=1999|title=Paleoaltimetry incorporating atmospheric physics and botanical estimates of paleoclimate|journal=Geological Society of America Bulletin|volume=111|issue=4|pages=497–511|bibcode=1999GSAB..111..497F|doi=10.1130/0016-7606(1999)111<0497:PIAPAB>2.3.CO;2|hdl-access=free}}</ref> Позицијата на континентите ја одредува геометријата на океаните и затоа влијае врз обрасците на океанската циркулација. Локациите на морињата се важни за контролирање на преносот на топлина и влага низ земјината топка, а со тоа и за одредување на глобалната клима. Неодамнешен пример за тектонска контрола врз океанската циркулација е формирањето на [[Панамски Провлак|Панамскиот Провлак]] пред околу 5 милиони години, кој го исклучил директното мешање помеѓу [[Атлантски Океан|Атлантскиот]] и [[Тихи Океан|Тихиот Океан]]. Ова влијаело врз океанската динамика на она што сега е [[Голфска струја]] и можеби довело до ледена покривка на северната полутопка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://earthobservatory.nasa.gov/Newsroom/NewImages/images.php3?img_id=16401|title=Panama: Isthmus that Changed the World|publisher=[[NASA]] Earth Observatory|archive-url=https://web.archive.org/web/20070802015424/http://earthobservatory.nasa.gov/Newsroom/NewImages/images.php3?img_id=16401|archive-date=2 August 2007|accessdate=1 July 2008}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Haug|first=Gerald H.|last2=Keigwin|first2=Lloyd D.|date=22 March 2004|title=How the Isthmus of Panama Put Ice in the Arctic|url=http://www.whoi.edu/oceanus/viewArticle.do?id=2508|journal=Oceanus|publisher=[[Woods Hole Oceanographic Institution]]|volume=42|issue=2|archive-url=https://web.archive.org/web/20181005081528/http://www.whoi.edu/oceanus/viewArticle.do?id=2508|archive-date=5 October 2018|access-date=1 October 2013}}</ref> За време на периодот [[Карбон]], пред околу 300 до 360 милиони години, тектониката на плочите веројатно предизвикала складирање на јаглерод во големи количества и зголемена [[глацијација]].<ref>{{Наведено списание|last=Bruckschen|first=Peter|last2=Oesmanna|first2=Susanne|last3=Veizer|first3=Ján|date=30 September 1999|title=Isotope stratigraphy of the European Carboniferous: proxy signals for ocean chemistry, climate and tectonics|journal=Chemical Geology|volume=161|issue=1–3|pages=127–63|bibcode=1999ChGeo.161..127B|doi=10.1016/S0009-2541(99)00084-4}}</ref> Геолошките докази укажуваат на „мегамонсунска“ шема на циркулација за време на [[суперконтинент]]от [[Пангеја]], а климатското моделирање сугерира дека постоењето на суперконтинентот било погодно за воспоставување на монсуните.<ref>{{Наведено списание|last=Parrish|first=Judith T.|year=1993|title=Climate of the Supercontinent Pangea|journal=The Journal of Geology|publisher=The University of Chicago Press|volume=101|issue=2|pages=215–33|bibcode=1993JG....101..215P|doi=10.1086/648217|jstor=30081148}}</ref> Големината на континентите е исто така важна. Поради стабилизирачкиот ефект на океаните врз температурата, годишните температурни варијации се генерално пониски во крајбрежните области отколку во внатрешноста. Затоа, поголем суперконтинент ќе има повеќе области во кои климата е сезонска, отколку помалите континенти или [[остров]]и. ==== Други механизми ==== Се претпоставува дека [[јон]]изираните честички познати како [[Космичко зрачење|космички зраци]] можат да влијаат врз облаците, а со тоа и врз климата. Како што сонцето ја штити Земјата од овие честички, се претпоставува дека промените во сончевата активност индиректно влијаат врз климата. За да ја тестира хипотезата, [[ЦЕРН]] го дизајнирал експериментот „Облак“, кој покажал дека ефектот на космичките зраци е премногу слаб за да може значително да влијае врз климата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.carbonbrief.org/why-the-sun-is-not-responsible-for-recent-climate-change|title=Explainer: Why the sun is not responsible for recent climate change|last=Hausfather|first=Zeke|date=18 August 2017|work=Carbon Brief|archive-url=https://web.archive.org/web/20230317140828/https://www.carbonbrief.org/why-the-sun-is-not-responsible-for-recent-climate-change/|archive-date=17 March 2023|accessdate=5 September 2019}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Pierce|first=J. R.|date=2017|title=Cosmic rays, aerosols, clouds, and climate: Recent findings from the CLOUD experiment|journal=Journal of Geophysical Research: Atmospheres|volume=122|issue=15|pages=8051–55|bibcode=2017JGRD..122.8051P|doi=10.1002/2017JD027475|issn=2169-8996}}</ref> Постојат докази дека [[Чикшулуб (кратер)|ударот на астероидот Чикшулуб]] пред околу 66 милиони години извршил сериозно влијание врз климата на Земјата. Големи количества сулфатни аеросоли биле исфрлени во атмосферата, намалувајќи ги глобалните температури до 26&nbsp;°C во период од 3–16 години. Времето за опоравување за овој настан траел повеќе од 30 години.<ref name="Brugger 2017">{{Наведување|chapter=Severe environmental effects of Chicxulub impact imply key role in end-Cretaceous mass extinction|last=Brugger|first=Julia|last2=Feulner|first2=Georg|last3=Petri|first3=Stefan|title=19th EGU General Assembly, EGU2017, proceedings from the conference, 23–28 April 2017|place=Vienna, Austria|volume=19|pages=17167|date=April 2017|bibcode=2017EGUGA..1917167B|postscript=.}}</ref> Големата употреба на [[јадрено оружје]] влијае врз климата. Хипотезата е дека саѓите ослободени од големи пожари блокираат значителен дел од сончевата светлина дури една година, што доведува до нагло опаѓање на температурите за неколку години. Овој можен настан е опишан како [[јадрена зима]].{{Sfn|Burroughs|2001}} Употребата на земјиштето од страна на луѓето влијае врз тоа колку сончева светлина рефлектира површината, како и концентрацијата на прашина. Формирањето облаци не е само под влијание на количеството на вода во воздухот, туку и на количеството на [[аеросол]]и во воздухот, како што е прашината.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.chemistryworld.com/news/mineral-dust-plays-key-role-in-cloud-formation-and-chemistry/6157.article|title=Mineral dust plays key role in cloud formation and chemistry|last=Hadlington|first=Simon 9|date=May 2013|work=Chemistry World|archive-url=https://web.archive.org/web/20221024053651/https://www.chemistryworld.com/news/mineral-dust-plays-key-role-in-cloud-formation-and-chemistry/6157.article|archive-date=24 October 2022|accessdate=5 September 2019}}</ref> На глобално ниво, повеќе прашина е достапна ако има многу региони со сува почва, малку вегетација и силен ветер.<ref>{{Наведено списание|last=Mahowald|first=Natalie|author-link=Natalie Mahowald|last2=Albani|first2=Samuel|last3=Kok|first3=Jasper F.|last4=Engelstaeder|first4=Sebastian|last5=Scanza|first5=Rachel|last6=Ward|first6=Daniel S.|last7=Flanner|first7=Mark G.|date=1 December 2014|title=The size distribution of desert dust aerosols and its impact on the Earth system|journal=Aeolian Research|volume=15|pages=53–71|bibcode=2014AeoRe..15...53M|doi=10.1016/j.aeolia.2013.09.002|issn=1875-9637|doi-access=free}}</ref> == Доказ и мерење на климатските промени == [[Палеоклиматологија]]та е проучување на промените на климата низ целата историја на Земјата. Користи различни методи за да добие податоци зачувани во нештата како што се карпи, седименти, ледени плочи, прстени на дрвја, корали, школки и микрофосили. Потоа ги користи записите за да ги одреди минатите состојби на различните климатски региони на Земјата и нејзиниот атмосферски систем. Директните мерења даваат поцелосен преглед на климатската варијабилност. === Директни мерења === Климатските промени кои настанале по широко распространето распоредување на мерните уреди може директно да се набљудуваат. Записи за температурата на површината се достапни почнувајќи од средината на крајот на 19 век. Понатамошните набљудувања се изведени индиректно од историските документи. Сателитски облак и податоци за врнежите се достапни уште од 1970-ти години.<ref name="IJC_precip">{{Наведено списание|last=New|first=M.|last2=Todd|first2=M.|last3=Hulme|first3=M|last4=Jones|first4=P.|date=December 2001|title=Review: Precipitation measurements and trends in the twentieth century|journal=International Journal of Climatology|volume=21|issue=15|pages=1889–922|bibcode=2001IJCli..21.1889N|doi=10.1002/joc.680}}</ref> [[Историска климатологија|Историската климатологија]] е проучување на историските промени на климата и нивното влијание врз човечката историја и развој. Примарните извори вклучуваат пишани записи како што се [[Сага|саги]], [[хроники]], [[Географска карта|мапи]] и литература за локална историја, како и сликовити претстави како што се [[Сликарство|слики]], [[Цртање|цртежи]], па дури и [[карпеста уметност]]. Променливоста на климата во неодамнешното минато може да биде изведена од промените во населбите и земјоделските модели.<ref name="Demenocal01">{{Наведено списание|last=Demenocal|first=P.B.|year=2001|title=Cultural Responses to Climate Change During the Late Holocene|url=http://www.ldeo.columbia.edu/~peter/Resources/Publications/deMenocal.2001.pdf|journal=[[Science (journal)|Science]]|volume=292|issue=5517|pages=667–73|bibcode=2001Sci...292..667D|doi=10.1126/science.1059827|pmid=11303088|archive-url=https://web.archive.org/web/20081217162859/http://www.ldeo.columbia.edu/~peter/Resources/Publications/deMenocal.2001.pdf|archive-date=17 December 2008|access-date=28 August 2015}}</ref> [[Археологија|Археолошките]] докази, [[Усна историја|усната историја]] и историските документи можат да понудат увид во минатите промени во климата. Промените на климата се поврзани со подемот<ref name="viking01">{{Наведено списание|last=Sindbaek|first=S.M.|year=2007|title=Networks and nodal points: the emergence of towns in early Viking Age Scandinavia|journal=[[Antiquity (journal)|Antiquity]]|volume=81|issue=311|pages=119–32|doi=10.1017/s0003598x00094886|doi-access=free}}</ref> и падот на различни цивилизации.<ref name="Demenocal01" /> == Влијанија == Некои промени на климата може да резултираат со зголемени врнежи и топлина, и како резултат се подобрува растот на растенијата, со што се задржува CO₂ во воздухот. Но, за време на суша, зголемените концентрации на CO₂ не се корисни за растението.<ref>{{Наведено списание|last=Swann|first=Abigail L. S.|date=2018-06-01|title=Plants and Drought in a Changing Climate|url=https://doi.org/10.1007/s40641-018-0097-y|journal=Current Climate Change Reports|language=en|volume=4|issue=2|pages=192–201|doi=10.1007/s40641-018-0097-y|issn=2198-6061}}</ref> Така, иако климатските промени навистина ги зголемуваат емисиите на CO₂, растенијата на кои им треба CO₂ често немаат корист од ова зголемување, бидејќи другите еколошки фактори имаат поголемо влијание врз нив.<ref>{{Наведено списание|last=Ainsworth|first=E. A.|last2=Lemonnier|first2=P.|last3=Wedow|first3=J. M.|date=January 2020|editor-last=Tausz-Posch|editor-first=S.|title=The influence of rising tropospheric carbon dioxide and ozone on plant productivity|journal=Plant Biology|language=en|volume=22|issue=S1|pages=5–11|bibcode=2020PlBio..22S...5A|doi=10.1111/plb.12973|issn=1435-8603|pmc=6916594|pmid=30734441}}</ref> Еден од најважните начини на кои животните можат да се справат со климатските промени е миграцијата во потоплите или постудените региони.{{Sfn|Burroughs|2007}} Во подолг временски период, еволуцијата ги прави екосистемите вклучувајќи ги животните подобро прилагодени на новата клима.<ref>{{Наведено списание|last=Millington|first=Rebecca|last2=Cox|first2=Peter M.|last3=Moore|first3=Jonathan R.|last4=Yvon-Durocher|first4=Gabriel|date=10 May 2019|title=Modelling ecosystem adaptation and dangerous rates of global warming|journal=Emerging Topics in Life Sciences|language=en|volume=3|issue=2|pages=221–31|doi=10.1042/ETLS20180113|issn=2397-8554|pmid=33523155|hdl-access=free}}</ref> Брзите или големи климатски промени може да предизвикаат масовно истребување, бидејќи животните не можат толку брзо да се прилагодат.{{Sfn|Burroughs|2007}} Падот на минатите цивилизации како што се [[Мајанска цивилизација|Маите]] може да се поврзани со циклуси на врнежи, особено со суша, што во овој пример исто така е во корелација со топлиот базен на западната полутопка. Пред околу 70.000 години, ерупцијата на [[Тоба (езеро)|супервулканот Тоба]] создала особено студен период, што довело до можно намалување на човечката популација. === Денешни климатски промени и глобалното затоплување === Како последица на испуштањето на [[стакленички гасови]] од страна на луѓето, глобалните температури на површината почнале да растат. Глобалното затоплување е аспект на денешните климатски промени, поим кој ги вклучува и забележаните промени во врнежите, бурата и облачноста. Како последица на тоа, откриено е дека ледниците ширум светот значително се намалуваат.<ref name="Zemp2008">{{Наведен извештај|access-date=21 June 2009}}</ref><ref name="EPAGlacialBalance">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/climate-indicators/climate-change-indicators-glaciers|title=Climate Change Indicators: Glaciers|last=EPA, OA|first=US|date=July 2016|work=US EPA|archive-url=https://web.archive.org/web/20190929003522/https://www.epa.gov/climate-indicators/climate-change-indicators-glaciers|archive-date=29 September 2019|accessdate=26 January 2018}}</ref> Ледените плочи и на [[Антарктик]]от и на [[Гренланд]] губат маса од 2002 година и забележливо е забрзано губење на ледената маса од 2009 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://climate.nasa.gov/vital-signs/land-ice/|title=Land ice – NASA Global Climate Change|archive-url=https://web.archive.org/web/20170223211832/https://climate.nasa.gov/vital-signs/land-ice/|archive-date=23 February 2017|accessdate=10 December 2017}}</ref> Глобалното ниво на морето расте како последица на топлинското ширење и топењето на мразот. Падот на арктичкиот морски мраз, и во обем и во дебелина, во последните неколку децении е дополнителен доказ за брзите климатски промени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://climate.nasa.gov/evidence/|title=Climate Change: How do we know?|editor-last=Shaftel|editor-first=Holly|work=NASA Global Climate Change|publisher=Earth Science Communications Team at NASA's Jet Propulsion Laboratory|archive-url=https://web.archive.org/web/20191218104252/https://climate.nasa.gov/evidence/|archive-date=18 December 2019|accessdate=16 December 2017}}</ref> == Поврзано == * [[Антропогени влијанија врз климатските промени]] * [[Климатски промени во Македонија]] == Наводи == {{наводи|3}} == Литература == * {{Наведена книга|title=Paleoclimates: understanding climate change past and present|last=Cronin|first=Thomas N.|publisher=Columbia University Press|year=2010|isbn=978-0-231-14494-0|location=New York}} * {{Наведена книга|url=https://archive.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4_wg1_full_report.pdf|title=Climate Change 2007: The Physical Science Basis|last=IPCC|publisher=Cambridge University Press|year=2007|isbn=978-0-521-88009-1|editor-last=Solomon|editor-first=S.|series=Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change|ref={{harvid|IPCC AR4 WG1|2007}}|author-link=IPCC|editor-last2=Qin|editor-first2=D.|editor-last3=Manning|editor-first3=M.|editor-last4=Chen|editor-first4=Z.|editor-last5=Marquis|editor-first5=M.|editor-last6=Averyt|editor-first6=K.B.|editor-last7=Tignor|editor-first7=M.|editor-last8=Miller|editor-first8=H.L.|display-editors=4}} (pb: {{ISBNT|978-0-521-70596-7}}). * {{Наведена книга|url=https://archive.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/syr/|title=Climate Change 2008: Synthesis Report|last=IPCC|publisher=IPCC|year=2008|isbn=978-92-9169-122-7|editor-last=The Core Writing Team|series=Contribution of Working Groups I, II and III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change|location=Geneva, Switzerland|ref={{harvid|IPCC AR4 SYR|2008}}|author-link=IPCC|editor-last2=Pachauri|editor-first2=R.K.|editor-last3=Reisinger|editor-first3=A.R.}}{{Мртва_врска|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} . * {{Наведена книга|title=Climate Change : A multidisciplinary approach|last=Burroughs|first=William James|publisher=Cambridge university press|year=2001|isbn=0521567718|location=Cambridge}} * {{Наведена книга|title=Climate Change : A multidisciplinary approach|last=Burroughs|first=William James|publisher=Cambridge University Press|year=2007|isbn=978-0-511-37027-4|location=Cambridge}} * {{Наведена книга|title=Earth's climate : Past and Future|last=Ruddiman|first=William F.|publisher=W. H. Freeman and Company|year=2008|isbn=978-0716784906|location=New York}} * {{Наведена книга|title=Climatology|last=Rohli|first=Robert. V.|last2=Vega|first2=Anthony J.|publisher=Jones & Bartlett Learning|year=2018|isbn=978-1284126563|edition=4th}} == Надворешни врски == * [https://climate.nasa.gov/ Global Climate Change] from [[НАСА|NASA]] (US) * [http://ipcc.ch/ Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)] * [https://science.nasa.gov/earth-science/oceanography/ocean-earth-system/climate-variability Climate Variability] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230530121638/https://science.nasa.gov/earth-science/oceanography/ocean-earth-system/climate-variability |date=2023-05-30 }} Archived 30 May 2023 at the Wayback Machine – NASA Science * [https://www.ncdc.noaa.gov/climate-information/climate-change-and-variability Climate Change and Variability, National Centers for Environmental Information] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210921083150/https://www.ncdc.noaa.gov/climate-information/climate-change-and-variability |date=2021-09-21 }} Archived 21 September 2021 at the Wayback Machine [[Категорија:Климатологија]] 8mxout050okh50v3m4y2qtfrr92gqxb 0 1310710 5379109 5340271 2025-06-11T21:36:55Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379109 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Кристијан Панучи | image = [[Податотека:Panuccochristian.jpg|300п]] | caption = Кристијан Панучи со Тернана во 2016 година | fullname = Кристијан Панучи | height = 1.84 м | birth_date = {{Birth date and age|1973|4|12|df=y}} | birth_place = [[Савона]], Италија | position = [[одбрана (фудбал)|одбрана]] | currentclub = | youthyears1 = 1985–1990 | youthclubs1 = {{Fb team Genoa}} | years1 = 1990–1993 | clubs1 = {{Fb team Genoa}} | caps1 = 31 | goals1 = 3 | years2 = 1993–1996 | clubs2 = {{Fb team Milan}} | caps2 = 89 | goals2 = 9 | years3 = 1996–1999 | clubs3 = {{Fb team Real Madrid}} | caps3 = 73 | goals3 = 3 | years4 = 1999–2001 | clubs4 = {{Fb team Inter}} | caps4 = 26 | goals4 = 1 | years5 = 2000–2001 | clubs5 = → {{Fb team Chelsea}} (п) | caps5 = 8 | goals5 = 0 | years6 = 2001 | clubs6 = → {{Fb team Monaco}} (п) | caps6 = 14 | goals6 = 3 | years7 = 2001–2009 | clubs7 = {{Fb team Roma}} | caps7 = 226 | goals7 = 21 | years8 = 2009–2010 | clubs8 = {{Fb team Parma}} | caps8 = 19 | goals8 = 1 | totalcaps = 486 | totalgoals = 41 | nationalyears1 = 1992–1996 | nationalteam1 = [[Фудбалска репрезентација на Италија до 21 години|Италија 21]] | nationalcaps1 = 19 | nationalgoals1 = 4 | nationalyears2 = 1994–2008 | nationalteam2 = [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]] | nationalcaps2 = 57 | nationalgoals2 = 4 | manageryears1 = 2012–2014 | managerclubs1 = [[Фудбалска репрезентација на Русија|Русија]] (асистент) | manageryears2 = 2015 | managerclubs2 = [[ФК Ливорно|Ливорно]] | manageryears3 = 2016 | managerclubs3 = [[ФК Ливорно|Ливорно]] | manageryears4 = 2016 | managerclubs4 = [[ФК Тернана|Тернана]] | manageryears5 = 2017–2019 | managerclubs5 = [[Фудбалска репрезентација на Албанија|Албанија]] }} '''Кристијан Панучи''' (роден на {{роден на|12|април|1973}} година) — поранешен италијански [[фудбал]]ер и менаџер. Во својата играчка кариера играл како [[Одбрана (фудбал)|дефанзивец]]. Како разновиден фудбалер, тој ја започнал својата кариера како [[Одбрана (фудбал)|десен бек]], но исто така бил способен да игра и на левата страна; бидејќи го изгубил темпото во неговата подоцнежна кариера, тој обично бил распореден како [[Одбрана (фудбал)|централен бек]], поради неговата сила во воздухот. Панучи ја започнал својата играчка кариера со италијанскиот клуб [[ФК Џенова|Џенова]] во 1990 година, а се преселил во [[ФК Милан|Милан]] во 1993 година, каде освоил неколку титули, вклучувајќи две титули во [[Серија А]] и [[Лига на шампиони во фудбал|Лигата на шампионите]] на УЕФА во 1994 година, појавувајќи се во конечната победа од 4-0 над [[ФК Барселона|Барселона]] како лев бек. Иако првично служел како резервна копија на почетната одбранбена постава на [[Паоло Малдини]], [[Франко Барези]], [[Алесандро Костакурта]] и [[Мауро Тасоти]], која се смета за една од најголемите одбрани на сите времиња, неговите предвремени изведби му овозможиле да се пробие во стартниот состав и му ја донел [[Браво награда|наградата Браво]] во 1994 година. Во 1996 година, тој го следел неговиот поранешен тренер на Милан, [[Фабио Капело]] во [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]], и бил десен бек за шпанската страна, освојувајќи ја титулата во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]] во 1997 година и неговата втора УЕФА Лигата на шампионите во 1998 година. Тој се вратил во Италија за да му се приклучи на [[ФК Интер|Интер]] во 1999 година, но со помал успех, а потоа бил испратен на позајмица во премиерлигашот [[ФК Челси|Челзи]] следната сезона, пред да се приклучи на францускиот [[ФК Монако|Монако]]. Тој направил трансфер во [[ФК Рома|Рома]] во 2001 година, каде што повторно се обединил со менаџерот Капело, а во клубот останал до 2009 година. Неговото лидерство и искуство го виделе тој да игра клучна улога за клубот во неговата улога на централен бек, бидејќи освоил две последователни титули во [[Фудбалски куп на Италија|Копа Италија]] во 2007 и 2008 година, како и во [[Суперкуп на Италија|Суперкупот на Италија]]. Тој се пензионирал во 2010 година, по една сезона со [[ФК Парма|Парма]]. По успешната меѓународна кариера на [[Фудбалска репрезентација на Италија под 21 година|младинско ниво]], во која го освоил последователно [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година|Европско првенство за играчи до 21 година]], Панучи бил член на [[Фудбалска репрезентација на Италија|италијанската сениорска репрезентација]] на [[Фудбал на Летните олимписки игри 1996 (мажи)|Олимпијадата 1996 година]], [[Светско првенство во фудбал 2002|Светското првенство на ФИФА 2002 година]], [[Европско првенство во фудбал 2004|УЕФА Евро 2004]] и [[Европско првенство во фудбал 2008|УЕФА Евро 2008 година]], играјќи вкупно 57 натпревари со Италија помеѓу 1994 и 2008 година, постигнувајќи 4 гола. По неговото пензионирање, во 2012 година Панучи зазел позиција како помошник менаџер на [[Фабио Капело]] во [[Фудбалска репрезентација на Русија|фудбалската репрезентација на Русија]]. Во 2015 година, тој бил назначен за главен тренер на Ливорно, пред да се приклучи на Тернана во 2016 година. Меѓу неговите најголеми достигнувања во менаџментот досега е признанието, во 2014 година, на италијанската ''udette 'del a sorta'', што е еквивалент на Серија Б за наградата за најдобар менаџер-почетник. Во јули 2017 година бил назначен за селектор на [[Фудбалска репрезентација на Албанија|репрезентацијата на Албанија]]. == Клупска кариера == === Џенова и Милан === Откако играл за младинската екипа на Велоче Калчо ди Савона, Панучи ја започнал својата професионална кариера со [[ФК Џенова|Џенова]] во 1990 година, и го имал своето деби во Серија А со клубот за време на сезоната 1991-92 во Серија А; по неговите импресивни настапи за време на сезоната 1992-1993, во која постигнал 3 гола на 30 натпревари, тој се преселил во [[ФК Милан|Милан]] во јули 1993 година, на 20-годишна возраст. Како талентиран, тој првично бил донесен како помлада, поофанзивна алтернатива на актуелниот десен бек [[Мауро Тасоти]], кој бил на позицијата повеќе од една деценија и се очекувало да биде резервна копија. Сепак, Панучи почнал да работи на својот пат во стартната постава под раководството на менаџерот [[Фабио Капело]], настапувајќи на 19 првенствени натпревари и постигнувајќи два голови додека Милан ги освојувал домашните и европските титули. Тој, исто така, ја демонстрирал својата разноврсност со тоа што настапил на позицијата лев бек во финалето на Лигата на шампионите на УЕФА во 1994 година, додека Тасоти играл десно, а [[Паоло Малдини]] и [[Филипо Гали]] во центарот, пополнувајќи ги повредените [[Франко Барези]] и суспендираниот [[Алесандро Костакурта]] кои вообичаено биле во почетниот централен одбранбен пар на клубот; и покрај неколкуте важни отсуства, Милан ја совладал [[ФК Барселона|Барселона]] со 4-0 и ја освоил титулата.<ref name="Dream">{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/sport/blog/2012/mar/28/barcelona-milan-champions-league-1994|title=Barcelona v Milan revisited: The night in 1994 the Dream died|last=Sid Lowe|date=28 March 2012|work=The Guardian|access-date=10 April 2015}}</ref> Сепак, тоа лето Тасоти, а не Панучи, бил оној кој отпатувал во [[Соединети Американски Држави|САД]] како дел од селекцијата на [[Светско првенство во фудбал 1994|Светското првенство]] на Италија под водство на Ариго Саки. За своите настапи, Панучи ја освоил наградата [[Браво награда|Браво]], како најдобар играч до 23 години во Европа.<ref name="auguri a Christian Panucci"/><ref name="ProfiloEuro2008"/><ref name="magliarossonera"/> Во следната сезона, Панучи се етаблирал како прв избор на клубот на позицијата десен бек, стартувајќи на 28 од 34 натпревари во [[Серија А]] и целосно се пробил во сениорската репрезентација. Милан силно ја започнал сезоната, освојувајќи ги и Суперкупот на Италија и Суперкупот на УЕФА, но завршил на четвртото место во лигата, зад шампионот [[ФК Јувентус|Јувентус]], додека загубил од Велез Сарсфилд во финалето на Интерконтиненталниот куп во 1994 година и од [[ФК Ајакс|Ајакс]] во финалето на Лигата на шампионите. таа сезона. Панучи ја имал една од своите најдобри офанзивни сезони во 1995-1996 година, постигнувајќи пет гола, притоа помагајќи да се формира најтесната одбрана во лигата и една од најдобрите на сите времиња, заедно со интернационалците Барези, Малдини и Костакурта, {{Efn|See<ref>{{cite web|url=http://www.espnfc.com/club/juventus/111/blog/post/2834534/gianluigi-buffon-record-cements-his-legacy-greatest-keeper|title=Gianluigi Buffon record cements his legacy as greatest keeper of all-time|publisher=ESPN FC|author1=James Horncastle|access-date=21 March 2016|date=21 March 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2016/mar/21/gianluigi-buffon-clean-sheet-record-juventus-torino-sebastiano-rossi|title=Gianluigi Buffon humble as clean sheet record tumbles, but delight not universal|work=The Guardian|author1=Paolo Bandini|date=21 March 2016|access-date=21 March 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2009/may/08/joy-of-six-great-defences|title=The Joy of Six: Great defences|work=The Guardian|author1=Rob Smyth|date=8 May 2009|access-date=9 March 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/nazionale/2013/11/19/news/rivoluzione_filosofica_prandelli-71352856/?refresh_ce|title=Nazionale: 2013, addio al catenaccio. Balotelli-Rossi coppia mondiale|work=La Repubblica|language=it|date=19 November 2013|access-date=9 March 2016}}</ref><ref>{{cite book|last1=Foot|first1=John|title=Winning at All Costs: A Scandalous History of Italian Soccer|url=https://archive.org/details/winningatallcost0000foot|date=2006|publisher=Nation Books|location=New York|page=[https://archive.org/details/winningatallcost0000foot/page/228 228]}}</ref><ref>{{cite web|url=http://it.eurosport.com/calcio/la-storia-della-tattica-da-sacchi-a-guardiola_sto4735853/story.shtml|title=La storia della tattica: da Sacchi a Guardiola|publisher=Eurosport|language=it|author1=Mattia Fontana|date=19 August 2014|access-date=10 March 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.storiedicalcio.altervista.org/milan_sacchi_capello.html|title=MILAN 1988-1994: 6 ANNI DA CAMPIONI|publisher=Storie di Calcio|language=it|author1=Corrado Sannucci|date=28 November 2015 |access-date=10 March 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.calciomercato.it/news/162238/VIDEO---Speciale-squadre-nella-leggenda-Milan-93-94-vs-Inter-09-10.html|title=Speciale squadre nella leggenda, Milan '93-'94 vs Inter '09-'10|publisher=Calciomercato.it|language=it|author1=Jonathan Terreni|date=19 June 2012|access-date=10 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160310140544/http://www.calciomercato.it/news/162238/VIDEO---Speciale-squadre-nella-leggenda-Milan-93-94-vs-Inter-09-10.html|archive-date=10 March 2016|url-status=dead}}</ref>}} додека Милан го вратил италијанското првенство. Сепак, големите промени низ Европа како резултат на пресудата на Босман отвориле нови можности. Откако освоил 6 титули со Милан, на средината на сезоната 1996-97, Панучи го напуштил клубот и заминал во [[Реал Мадрид]], приклучувајќи му се на поранешниот тренер на Милан [[Фабио Капело]] во шпанскиот гигант.<ref name="auguri a Christian Panucci"/><ref name="ProfiloEuro2008"/> === Реал Мадрид и Интер === Во [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]], Панучи станал првиот Италијанец кој заиграл за шпанскиот клуб.<ref name="auguri a Christian Panucci">{{Наведена мрежна страница|url=http://vivoazzurro.it/news/tanti-auguri-christian-panucci/|title=Tanti auguri a Christian Panucci, che compie oggi 42 anni|date=12 April 2015|publisher=VivoAzzurro.it|language=it|accessdate=6 May 2016}}</ref><ref name="ProfiloEuro2008">{{Наведена мрежна страница|url=http://temi.repubblica.it/ilcentro-europei2008/2008/05/23/christian-panucci/?refresh_ce|title=Christian Panucci|date=23 May 2008|work=La Repubblica|language=it|accessdate=14 July 2016}}</ref> Пристигнувајќи во зима, тој набрзо го симнал претходниот десен бек, Карлос Секретарио со неговите одлични изведби и формирал многу агресивен бековски пар, почнувајќи заедно со бразилската ѕвезда [[Роберто Карлос]], кој играл лево. Ова бил силен период за Реал Мадрид на теренот, бидејќи клубот веднаш ја освоил лигата во 1997 година, но хаотичен период настрана, бидејќи менаџерите Капело, [[Јуп Хејнкес]], [[Гус Хидинк]] и [[Џон Тошак]] следеле еден по друг брзо едноподруго. Највисоката точка за Панучи во оваа фаза од неговата кариера дошла во 1998 година, кога ја освоил својата втора [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 1998 година|титула во Лигата]] на шампионите против [[ФК Јувентус|Јувентус]]. Повторно, сепак, тој не бил избран за националниот тим, пропуштајќи го [[Светско првенство во фудбал 1998|Светското првенство]] под раководство на менаџерот Чезаре Малдини. По разочарувачката сезона 1998-99 во која Реал Мадрид успеа само го освои Интерконтиненталниот куп, губејќи во Суперкупот на УЕФА и завршувајќи далеку зад ривалите [[ФК Барселона]] во Ла Лига, Панучи избрал да се врати во италијанскиот фудбал.<ref name="ProfiloEuro2008" /> Панучи подоцна преминал во [[ФК Интер|Интер]] во 1999 година и го претставувал клубот во сезоната 1999-2000. Панучи не можел да ја врати својата претходна форма за време на неговиот престој во Интер, и често имал судрири со менаџерот Марчело Липи, подоцна се борел да добие време за игра додека тимот трпел тешка сезона. Интер ја завршил сезоната со пласман на четвртото место во лигата, стигнувајќи и до финалето на Купот на Италија.<ref name="ProfiloEuro2008"/> Во август 2000 година, тој бил испратен на позајмица во [[ФК Челси|Челси]],<ref>{{Наведени вести|url=http://www.inter.it/aas/news/reader?L=it&N=277|title=PANUCCI ACCETTA IL PRESTITO AL CHELSEA|date=10 August 2000|access-date=6 November 2009|publisher=FC Internazionale Milano|language=it|archive-date=2012-10-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20121002233444/http://www.inter.it/aas/news/reader?L=it&N=277|url-status=dead}}</ref> каде што постигнал еднаш во Купот на УЕФА против [[ФК Санкт Гален|Сент Гален]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/uefa_cup/924039.stm|title=Chelsea labour to unconvincing win|date=14 September 2000|publisher=[[BBC]]|accessdate=10 November 2009}}</ref> но имал само 8 настапи во Премиер лигата.<ref name="ProfiloEuro2008" /> Последователно, тој се преселил во францускиот тим [[ФК Монако|Монако]] за втората половина од сезоната,<ref>{{Наведени вести|url=http://www.inter.it/aas/news/reader?L=en&N=257|title=ANNOUNCEMENT: PANUCCI GOES TO MONACO|date=8 January 2001|access-date=6 November 2009|publisher=FC Internazionale Milano|archive-date=2012-10-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20121002233452/http://www.inter.it/aas/news/reader?L=en&N=257|url-status=dead}}</ref> правејќи 9 натпревари во лигата и постигнувајќи 3 гола. Тој забележал 5 лигашки настапи за клубот следната сезона, пред да се врати во Италија за да потпише за [[ФК Рома|Рома]] во 2001 година.<ref name="ProfiloEuro2008" /> === Рома === [[Податотека:ChelseaRoma6.jpg|мини| Панучи (во центарот) со [[ФК Рома|Рома]] во 2008 година]] По многу патувања низ кариерата, Панучи конечно се утврдил во [[ФК Рома|Рома]]. Тој му се приклучил на [[рим]]скиот клуб во сезоната 2001-02, годината откако ''Џалороси'' ја освоиле националната титула и веднаш го освоиле Суперкупот на Италија во 2001 година. Тој станал клучен играч и еден од лидерите на клубот и бил постојан стартен десен бек на тимот. Во јули 2002 година, тој трајно потпишал за 9,81 милиони евра.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.asromacalcio.it/sito-ufficiale/news3/articolo2111.html|title=E' ufficiale: Panucci alla Roma per cinque anni|date=5 July 2002|work=AS Roma|access-date=1 April 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20020805065925/http://www.asromacalcio.it/sito-ufficiale/news3/articolo2111.html|archive-date=5 August 2002|language=it}}</ref> Панучи, сигурен лидер и на теренот и надвор од него,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2007/11/27/panucci-ora-siamo-piu-forti.html|title=Panucci: 'Ora siamo più forti'|last=Mattia Chiusano|date=27 November 2007|work=La Repubblica|language=it|accessdate=14 July 2016}}</ref> често ја преземал одговорноста да зборува за тимот во моменти на тешкотии, како што се гледа по шокантната елиминација на Рома од [[Лига на шампиони во фудбал|Лигата на шампионите]] во [[УЕФА Лига на шампиони 2006/07|2007 година]]. Тој се покажал како одлучувачки играч за клубот во текот на сезоната 2006-07, постигнувајќи неколку голови и придонел за победата на Рома во Купот на Италија со своите игри, постигнувајќи гол во победата од 6-2 во првиот натпревар од финалето против Интер.<ref name="ProfiloEuro2008"/><ref name="magliarossonera"/> Панучи силно ја започнал сезоната 2007-08, веднаш го освоил Суперкупот на Италија во 2007 година над Интер, иако подоцна го загубил местото како почетен десен бек на клубот од Сисињо и играл главно како резервен централен дефанзивец. Подоцна можел да се врати во стартниот тим за втората половина од сезоната, постигнувајќи неколку гола (пет во Серија А и еден во [[УЕФА Лига на шампиони 2007/08|Лигата на шампионите]] на УЕФА), а Рома завршила на второто место во лигата и ја одбранила титулата во Копа Италија.<ref name="magliarossonera" /> Неговите плодни офанзивни настапи продолжиле до отворањето на сезоната 2008-09, и покрај лошата форма на клубот, бидејќи постигнал 2 гола во лигата против Реџина и [[ФК Аталанта|Аталанта]], и уште 2 во [[УЕФА Лига на шампиони 2008/09|Лигата на шампионите]] на УЕФА, против [[ЧФР Клуж|Клуж]] и Челзи.<ref name="magliarossonera"/> На 25 јануари 2009 година, Панучи бил исфрлен од првиот тим на Рома откако одбил да седне на клупата за првенствен натпревар против [[ФК Наполи|Наполи]], а подоцна исто така бил исклучен од списокот на тимот во Лигата на шампионите. Поради тешките односи со менаџерот [[Лучано Спалети|Лучијано Спалети]], тој ја објавил својата намера да ја напушти Рома, но не бил пронајден сериозен понудувач во јануарскиот преоден рок и на крајот останал, враќајќи се во првиот тим на 28 февруари, откако официјално им се извинил на своите колеги и управата на клубот.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gSRVcS_pzuVz5vjWEL7aGOZa2aNQ|title=Panucci returns after spat with Roma boss Spalletti|date=28 February 2009|access-date=22 March 2009|publisher=AFP}}</ref> Тој бил исклучен во второто Дерби дела Капитале од сезоната 2008-09 по жестоката пресметка на теренот со играчот на [[СС Лацио|Лацио]] [[Стефан Лихтштајнер]] по неговиот тежок предизвик со швајцарскиот дефанзивец. Неговиот договор со Рома завршил на 30 јуни 2009 година, кој го потпишал во октомври 2005 година, со што станал слободен агент.<ref name="magliarossonera" /> Тој одиграл вкупно 311 натпревари, постигнувајќи 29 гола за Рома, со што станал дефанзивец со највисоки резултати во историјата на клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.asroma.com/it/notizie/2016/04/gli-otto-difensori-che-hanno-segnato-pi-gol-con-la-roma|title=Gli otto difensori che hanno segnato più gol con la Roma|date=14 April 2016|publisher=A.S. Roma|accessdate=15 July 2016|archive-date=2022-12-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20221202211158/https://www.asroma.com/it/notizie/2016/04/gli-otto-difensori-che-hanno-segnato-pi-gol-con-la-roma|url-status=dead}}</ref> === Парма === [[Податотека:Panucci_UDI-PAR_2-2.jpg|мини| Панучи со [[ФК Парма|Парма]] во 2009 година]] На 30 јули 2009 година, Панучи потпишал за [[ФК Парма|Парма]] на едногодишен договор;<ref>[http://www.goal.com/en-india/news/2176/serie-a/2009/07/30/1412338/christian-panucci-joins-parma-report Christian Panucci Joins Parma – Report]</ref> тој го направил своето деби со клубот на 23 август, на гости кај [[Удинезе Калчо|Удинезе]] во првиот натпревар од сезоната,<ref name="magliarossonera"/> и го постигнал својот прв гол за Парма на 13 декември против [[ФК Болоња|Болоња]]. На 23 февруари 2010 година, Панучи ја напуштил Парма со заедничка согласност седум месеци откако им се приклучил.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.fcparma.com/stagione/archivio-news/6316-parma-panucci-rescissione-consensuale-del-contratto.html|title=Parma-Panucci, rescissione consensuale del contratto|date=12 February 2010|work=Parma FC|access-date=26 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20110710234148/http://www.fcparma.com/stagione/archivio-news/6316-parma-panucci-rescissione-consensuale-del-contratto.html|archive-date=10 July 2011|language=It}}</ref> На 22 август, Панучи го објавил своето итно повлекување од фудбалот, наведувајќи: „Имав понуди, но едноставно повеќе не се чувствувам гладен за игра“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.football-italia.net/aug22v.html|title=Panucci announces retirement|date=22 August 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100826074247/http://www.football-italia.net/aug22v.html|archive-date=26 August 2010|accessdate=22 August 2010}}</ref> == Меѓународна кариера == Панучи имал успешна кариера со [[Фудбалска репрезентација на Италија под 21 година|италијанската фудбалска репрезентација до 21 година]], освојувајќи последователни титули на Европското првенство до 21 година во 1994 и 1996 година под раководството на Чезаре Малдини;<ref name="ProfiloEuro2008"/><ref name="magliarossonera">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/Gioc-Panucci.html|title=Christian Panucci|publisher=MagliaRossonera.it|language=it|accessdate=14 July 2016}}</ref> во финалето на последното издание на турнирот против Шпанија, по ремито 1-1, тој го извел и го промашил првиот пенал на Италија во евентуалната победа од 4-2.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldfootball.net/report/u-21-h-em-1996-in-spanien-finale-italien-spanien/|title=Italy - Spain 4:3 (U21 EURO 1996 Spain, Final)|publisher=worldfootball.net|accessdate=17 January 2022}}</ref> Откако го пропуштил тимот на Италија кој стигнал до финалето на [[Светско првенство во фудбал 1994|Светското првенство во ФИФА 1994 година]], Панучи го направил своето деби за сениорската репрезентација на [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]] на 7 септември 1994 година против [[Фудбалска репрезентација на Словенија|Словенија]] во квалификацискиот натпревар за [[Европско првенство во фудбал 1996|УЕФА Евро 1996 година]]. Сепак, тој го пропуштил тимот за завршниот турнир, по спорот со италијанскиот национален селектор Ариго Саки. И покрај тоа што го пропуштил составот за Европското првенство, тој бил именуван за капитен на италијанската репрезентација која учествувала на [[Фудбал на Летните олимписки игри 1996|Летните олимписки игри 1996 година]] во Атланта, под водство на неговиот поранешен младински тренер Малдини. Меѓутоа, како што ги поминал следните сезони во странство, тој повторно бил исклучен од тимот на Малдини за [[Светско првенство во фудбал 1998|Светското првенство во ФИФА 1998 година]], а исто така бил изоставен од тимот на Дино Зоф за [[Европско првенство во фудбал 2000|УЕФА Еуро 2000]] поради недостаток на играње и нередовни настапи со Интер;<ref name="auguri a Christian Panucci"/> дури на [[Светско првенство во фудбал 2002|Светското првенство]] во 2002 година, под менаџерот Џовани Трапатони, Панучи станал редовен во италијанскиот тим.<ref name="ProfiloEuro2008"/><ref name="magliarossonera"/> На Светското првенство во 2002 година, Панучи бил широко обвинуван за неуспехот при расчистување на едно додавање кое довело до израмнувачкиот гол за ко-домаќинот Јужна Кореја од Сеол Ки-Хјун во последните минути од регуларното време во осминафиналето; Ан Јунг-хван го постигнал златниот гол на натпреварот во судиското продолжение, со што италијанскиот тим бил елиминиран од турнирот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soccernet.espn.go.com/columns/story?id=365944&root=worldcup&&cc=5739|title=World Cup 2002 - Hosts Korea/Japan|last=Steve Wilson|date=25 April 2006|publisher=ESPN FC|accessdate=6 May 2016|archive-date=2012-10-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20121013203320/http://soccernet.espn.go.com/columns/story?id=365944&root=worldcup&&cc=5739|url-status=dead}}</ref> Во првата половина од регуларното време, Панучи, исто така, направил контроверзен пенал, откако судијата Бајрон Морено оценил дека го соборил Сеол Ки-Хјеон во шеснаесетникот; Пеналот го одбранил голманот на Италија, [[Џанлујџи Буфон]].<ref>{{Наведени вести|url=http://www.repubblica.it/diretta/online/coreita/|title=Corea del Sud-Italia 2–1|last=Tonelli|first=Matteo|date=18 June 2002|work=la Repubblica|access-date=29 January 2015|language=it}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/football/2002/jun/18/minutebyminute.worldcupfootball20021|title=South Korea 2 – 1 Italy|last=Sean Ingle|date=18 June 2002|work=The Guardian|accessdate=12 November 2017}}</ref><ref name="25 stunning moments">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/football/2014/jun/01/world-cup-25-stunning-moments-italy-south-korea|title=World Cup: 25 stunning moments … No21: Italy lose to South Korea in 2002|last=Paolo Bandini|date=1 June 2014|work=The Guardian|accessdate=12 November 2017}}</ref> По учеството во неуспешната кампања на Италија на [[Европско првенство во фудбал 2004|Евро 2004]] во Португалија, асистенција на голот на [[Антонио Касано]] во ремито 1-1 против [[Фудбалска репрезентација на Шведска|Шведска]] во вториот натпревар од групата на Италија на турнирот,<ref>{{Наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/euro_2004/3787519.stm|title=Italy 1-1 Sweden|date=18 June 2004|access-date=6 February 2015|publisher=BBC}}</ref> Панучи не играл за Италија повеќе од три години. И покрај неговите перформанси и недостатокот на вистински квалитетни италијански десни бекови, тој бил игнориран од менаџерот Марчело Липи, со кого се скарале во деновите во [[ФК Интер|Интер]], за време на квалификациската кампања [[Светско првенство во фудбал 2006|за Светското првенство во ФИФА 2006 година]], додека Италија победила на завршниот турнир во Германија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://football-italia.net/panucci-missed-world-cup-over-lippi-row/|title=Panucci: 'Missed World Cup over Lippi row'|last=Campanale|first=Susy|date=18 April 2020|publisher=Football Italia|accessdate=13 June 2021}}</ref> 34-годишниот Панучи, сепак, добил втора шанса од тренерот Роберто Донадони, кој го повикал за квалификациите за [[Европско првенство во фудбал 2008|ЕП 2008]] против [[Фудбалска репрезентација Грузија|Грузија]], [[Фудбалска репрезентација на Шкотска|Шкотска]] и [[Фудбалска репрезентација на Фарски Острови|Фарски Острови]].<ref name="auguri a Christian Panucci"/> Панучи го изразил своето задоволство што го направил својот 50-ти репрезентативен настап за Италија на стадионот каде што ја започнал својата кариера за „''аѕурите''“ во победата од 2-0 над Грузија во нивниот натпревар од квалификациите за ЕП 2008 во Џенова на [[Стадион Лујџи Ферарис|стадионот Лујџи Ферарис]].<blockquote>За мене беше навистина емотивно да играм во арена каде што пораснав. Можеби изгледаше малку скриптирано, но никогаш нема да ги заборавам овациите што ги добив.</blockquote>На 17 ноември 2007 година, Панучи успеал да го постигне својот прв репрезентативен гол за Италија од април 2002 година, кога со глава го постигнал клучниот победнички гол при [[Фудбал|повреда]] против Шкотска во нивниот натпревар од групата Б за квалификациите за ЕП 2008. Италија потоа успеала да се избори за пласман во финалето на [[Европско првенство во фудбал 2008|Европското првенство]].<ref name="ProfiloEuro2008"/><ref name="magliarossonera"/> На 13 јуни 2008 година, во вториот натпревар од групата на Италија на Евро 2008, Панучи го постигнал првиот гол на Италија на турнирот во ремито 1-1 против Романија и станал најстариот играч кој постигнал гол во игра на теренот во натпреварувањето, и Италија на сите времиња најстариот стрелец, на возраст од 35 години, 2 месеци и 1 ден тогаш; вториот рекорд подоцна бил соборен од [[Фабио Кваљарела]] во 2019 година <ref name="auguri a Christian Panucci"/> Подоцна добил и пенал, кој го одбранил италијанскиот голман Џанлуиџи Буфон.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.euro2008.uefa.com/tournament/matches/match=300695/index.html|title=Italy vs Romania match report|publisher=UEFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20090228190638/http://www.euro2008.uefa.com/tournament/matches/match%3D300695/index.html|archive-date=28 February 2009|accessdate=15 July 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.football-italia.net/136256/quagliarella-oldest-ever-italy-scorer|title=Quagliarella is oldest ever Italy scorer|date=26 March 2019|publisher=Football Italia}}</ref> Панучи ја завршил кариерата во Италија со вкупно 57 натпревари, постигнувајќи четири гола.<ref name="auguri a Christian Panucci" /> == Стил на игра == Панучи бил брз, силен, конкурентен и разноврсен играч, кој првенствено бил распореден како [[Одбрана (фудбал)|десен бек]], но исто така бил способен да игра на левата страна или во [[Одбрана (фудбал)|центарот]], или и како [[Одбрана (фудбал)|крилен бек]]. Иако на моменти бил критикуван дека е премногу темпераментен или поради повремени пропусти во концентрацијата, тој се прославил во текот на неговата кариера како сталожен, дефанзивно настроен бек, кој бил познат по својата работа, постојаност во одбраната и за удобно поседување; тој исто така поседувал значителна издржливост, како и забележителни физички и спортски атрибути. Тој бил првенствено познат по неговата способност во воздухот како фудбалер, често постигнувајќи гол со глава од сет финишот; неговата воздушна моќ, заедно со точната дистрибуција, прецизното нафрлување, добрите технички вештини и способноста за напади по крило, исто така му дозволиле да придонесе офанзивно во играта на неговиот тим, со голови и асистенции; со 34 гола во Серија А, тој е меѓу најплодните дефанзивци во историјата на италијанската лига. Во неговата подоцнежна кариера, бидејќи го загубил темпото, тој главно играл како [[Одбрана (фудбал)|централен дефанзивец]], каде што се истакнал по своето лидерство, истрајноста и тактичката интелигенција, добивајќи го прекарот „Ел Гринта“ од коментаторот Карло Зампа.<ref name="ProfiloEuro2008"/><ref name="magliarossonera"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.goal.com/it/news/3785/generazione-di-fenomeni/2013/04/25/3920394/generazione-di-fenomeni-aleksandar-dragovic-il-barzagli|title=Generazione di Fenomeni|date=25 April 2013|publisher=Goal.com|language=it|accessdate=12 November 2014}}</ref><ref name="Italy from Albertini to Zola">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.co.uk/sport/football-italy-from-albertini-to-zola-1234117.html|title=Football: Italy from Albertini to Zola|last=Roy Hodgson|date=4 October 1997|work=The Independent|accessdate=24 January 2017}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://m.espn.com/soccer/story?storyId=257738&lang=EN&wjb=&pg=1|title=Roma – Squad profiles|date=13 February 2003|publisher=ESPN|accessdate=22 February 2017|archive-date=2017-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20170223044746/http://m.espn.com/soccer/story?storyId=257738&lang=EN&wjb=&pg=1|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fcinternews.it/rassegna-stampa/gds-samuel-goleador-ora-testa-a-firenze-142176|title=GdS – Samuel goleador, ora testa a Firenze|last=Alessandro Cavasinni|date=11 February 2014|publisher=www.fcinternews.it|language=it|archive-url=https://web.archive.org/web/20160915101716/http://www.fcinternews.it/rassegna-stampa/gds-samuel-goleador-ora-testa-a-firenze-142176|archive-date=15 September 2016|accessdate=23 August 2018}}</ref> По неговото пензионирање, Панучи станал фудбалски експерт и коментатор за SKY Italia .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://m.repubblica.it/mobile/r/sezioni/sport/calcio/2010/08/24/foto/sky_telecamere_negli_spogliatoi-6479633|title=Telecamere negli spogliatoi e Panucci, le novità di Sky|date=24 August 2010|work=La Repubblica|language=it|archive-url=https://web.archive.org/web/20160203034235/http://m.repubblica.it/mobile/r/sezioni/sport/calcio/2010/08/24/foto/sky_telecamere_negli_spogliatoi-6479633|archive-date=3 February 2016|accessdate=15 July 2016}}</ref> Во 2011 година, тој учествувал во италијанското издание на ''Танц со ѕвездите''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tvblog.it/post/25135/ballando-con-le-stelle-2011-gedeon-burkhard-sesto-christian-panucci-quinto|title=Ballando con le Stelle 2011 - Gedeon Burkhard sesto, Christian Panucci quinto|last=Alberto Puliafito|date=30 April 2011|publisher=blogo.it|language=it|accessdate=15 July 2016}}</ref> == Менаџерска кариера == [[Податотека:Christian_Panucci_2012.jpg|мини| Панучи работел со [[Фудбалска репрезентација на Русија|Русија]] како помошник селектор на тимот во 2012 година]] Панучи ја напуштил работата како стручњак на 19 март 2012 година за да ја прифати понудата од Маурицио Зампарини како тим менаџер на [[ФК Палермо|Палермо]], работејќи заедно со директорот на фудбалот Лука Катани.<ref>{{Наведени вести|url=http://palermo.repubblica.it/sport/2012/03/20/news/palermo_panucci_si_presenta_il_mio_ruolo_nello_spogliatoio-31902809/|title=Palermo, Panucci si presenta "Il mio ruolo nello spogliatoio"|date=20 March 2012|work=La Repubblica|access-date=20 March 2012|language=it|trans-title=Palermo, Panucci introduces himself "My role in the dressroom"}}</ref> На 24 април 2012 година, тој поднел оставка од својата позиција нешто повеќе од еден месец откако ја презел работата.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.palermocalcio.it/it/1112/news/scheda.php?id=26723|title=DIMISSIONI DI PANUCCI|date=24 April 2012|access-date=24 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120427233945/http://www.palermocalcio.it/it/1112/news/scheda.php?id=26723|archive-date=27 April 2012|publisher=www.palermocalcio.it|language=it|trans-title=Panucci resigns}}</ref> На 23 јули 2012 година, тој бил поканет од [[Фабио Капело]] да работи како негов помошник во работата како главен тренер на [[Фудбалска репрезентација на Русија|фудбалската репрезентација на Русија]]. Тој ја напушти својата позиција по завршувањето на [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство]] во фудбал во 2014 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/football/2014/nov/25/christian-panucci-fabio-capello-russia-pay-dispute|title=Christian Panucci hits out at 'shameful' Fabio Capello after quitting Russia|date=25 November 2014|work=The Guardian|accessdate=15 July 2016}}</ref> Во 2013 година се квалификувал за УЕФА Про лиценца.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.settoretecnico.figc.it/news.aspx?c=3&sc=15&ssc=36&n=43253|title=GLI ABILITATI DEL CORSO MASTER UEFA PRO 2013-2014|date=3 September 2014|access-date=7 September 2014|publisher=Settore Tecnico FIGC|language=it}}</ref> На 18 март 2015 година, тој бил именуван за менаџер на тимот од [[Серија Б]], Ливорно, на местото на Ецио Гелаин.<ref name="panucci_livorno">{{Наведени вести|url=http://www.gazzetta.it/notizie-ultima-ora/Calcio/Livorno-ufficiale-arrivo-Panucci/18-03-2015/2-A_016229957.shtml|title=Livorno, ufficiale l'arrivo di Panucci|date=18 March 2015|work=La Gazzetta dello Sport|access-date=1 April 2015|language=it|archive-date=2015-09-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924165106/http://www.gazzetta.it/notizie-ultima-ora/Calcio/Livorno-ufficiale-arrivo-Panucci/18-03-2015/2-A_016229957.shtml|url-status=dead}}</ref> Во јуни 2016 година, тој беше назначен за главен тренер на Тернана потпишувајќи едногодишен договор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gazzetta.it/Calciomercato/28-06-2016/panucci-ternana-c-accordo-un-anno-160151148271.shtml|title=Panucci-Ternana: c'è l'accordo per un anno|last=Alessandro Laureti|date=28 June 2016|work=La Gazzetta dello Sport|language=it|accessdate=15 July 2016}}</ref> === Албанија === На 19 јули 2017 година, Панучи бил назначен за селектор на [[Фудбалска репрезентација на Албанија|Албанската фудбалска репрезентација]] потпишувајќи договор на 2 години и 4 месеци со [[Фудбалска асоцијација на Албанија|Албанскиот фудбалски сојуз]], заменет со колегата италијански селектор Џани Де Бјази кој поднел оставка претходниот месец.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.panorama.com.al/sport/zyrtarizohet-trajneri-i-ri-i-kombetares-shqiptare-duka-prezanton-kristian-panucin/|title=Zyrtarizohet trajneri i ri i kombëtares shqiptare, Duka prezanton Kristian Panuçin|date=19 July 2017|access-date=17 October 2017|publisher=[[Panorama Sport]]|language=sq}}</ref> Тој ја започнал својата работа веднаш патувајќи во [[Базел]], Швајцарија во јули 2017 година за да го гледа Таулант Џака како игра за [[ФК Базел]]. Меѓутоа, Џака бил неискористена замена во натпреварот и подоцна бил принуден од тренерот на Базел заедно со сите други неискористени замени на тој натпревар да тренираат на теренот по натпреварот. Откако бил на стадионот на натпреварот меѓу неговиот помошник Ервин Булку, Панучи чекал надвор да се сретне со Џака, но за жал оваа средба не се случила бидејќи Џака, незадоволен од одлуката на тренерот на Базел, веднаш заминал дома и не ја забележал СМС-от на Панучи. Панучи потоа отпатувал за [[Цирих]] за да го види колегата Албанец од средниот ред Бурим Кукели кој настапувал за [[ФК Цирих]].<ref>[http://www.panorama.com.al/sport/zbulohen-prapaskenat-si-e-refuzoi-xhaka-dy-here-takimin-me-panucin-ne-zvicer/ Zbulohen prapaskenat / Si e refuzoi Xhaka dy herë takimin me Panuçin në Zvicër] [[Panorama Sport]]</ref> Во неговиот прв собир со репрезентацијата на Албанија за натпреварите од квалификациите за Светското првенство во ФИФА 2018 против Лихтенштајн и [[Фудбалска репрезентација на Македонија|Македонија]] на 2 и 5 септември 2017 година, Панучи донел 3 нови играчи, Иван Балиу, со албанско потекло роден во Шпанија, кој претходно играл за Шпанија до 17 години. страна, Валон Ахмеди и Хисен Мемола, двајцата поранешни албански интернационалци до 21 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://fshf.org/index.php/sq/lajme/5774-trajneri-panucci-shpall-listen-e-lojtareve-per-ndeshjet-zyrtare-eleminatore-kunder-lihtenshteinit-dhe-maqedonise|title=Trajneri Panucci shpall listën e lojtarëve për ndeshjet zyrtare eleminatore kundër Lihtenshteinit dhe Maqedonisë|date=25 August 2017|publisher=[[Albanian Football Association]]|language=sq|archive-url=https://web.archive.org/web/20170827205028/http://fshf.org/index.php/sq/lajme/5774-trajneri-panucci-shpall-listen-e-lojtareve-per-ndeshjet-zyrtare-eleminatore-kunder-lihtenshteinit-dhe-maqedonise|archive-date=27 August 2017|accessdate=27 August 2017}}</ref> Во неговиот прв натпревар на чело на 2 септември против Лихтенштајн, тој ја предводел Албанија до победа од 2-0 на Елбасан Арена <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eu-football.info/_match.php?id=15259|title=Albania national football team defeated Liechtenstein 2:0, 2 September 2017|publisher=EU-Football.info|accessdate=17 October 2017}}</ref> По поразот со 2-0 на домашен терен против [[Фудбалска репрезентација на Турција|Турција]] во првиот [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2020|квалификациски натпревар за УЕФА Евро 2020]] на 22 март 2019 година. Панучи бил отпуштен следниот ден; за време на неговиот мандат како селектор на Албанија тој постигнал само четири победи и две нерешени во 15 натпревари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.football-italia.net/136110/official-albania-sack-panucci|title=Official: Albania sack Panucci|date=23 March 2019|publisher=Football Italia}}</ref> == Личен живот == Панучи е половина Италијанец, а половина Чех.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www1.skysports.com/fantasyfc/story/26811/8734189/French-fancies|title=French Fancies|date=26 May 2013|publisher=Sky Sports|archive-url=https://web.archive.org/web/20130607094523/http://www1.skysports.com/fantasyfc/story/26811/8734189/French-fancies|archive-date=7 June 2013|accessdate=26 May 2013}}</ref> Панучи за влакно ја избегнал смртта во 1996 година. Тој бил избран за капитен на италијанската репрезентација на Олимписките игри во 1996 година, но потоа се повредил. Планирајќи да се врати во Италија, тој резервирал лет на 17 јули од Њујорк до Рим — TWA лет 800. Кога неговиот багаж од неговиот лет до Њујорк бил одложен, тој повторно резервирал за подоцнежен лет за Милано. Претходниот лет на TWA експлодирал над Атлантикот веднаш по полетувањето, при што загинале сите 230 патници.<ref>{{Наведено списание|last=National Transportation Safety Board|year=2000|title=Aircraft Accident Report: In-flight Breakup Over the Atlantic Ocean Trans World Airlines Flight 800|url=https://www.ntsb.gov/investigations/AccidentReports/Reports/AAR0003.pdf|journal=NTSB/Aar-00/03|access-date=5 January 2016}}</ref> == Статистика == === Клупска === :Извори:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.worldfootball.net/player_summary/christian-panucci/2/|title=Christian Panucci » Club matches|work=worldfootball.net|accessdate=8 January 2018}}</ref><ref>[http://www.asroma.it/LaSquadraDoc.aspx?Numero=30 Christian Panucci at the A.S. Roma website] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080531153634/http://www.asroma.it/LaSquadraDoc.aspx?Numero=30}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Настапи и голови по клуб, сезона и натпреварување !rowspan="2"|Клуб !rowspan="2"|Сезона !colspan="3"|Лига ! colspan="2" |Национален куп ! colspan="2" |Лига Куп ! colspan="2" |Континентално !colspan="2"|Останато !colspan="2"|Вкупно |- !Лига !Нат !Гол !Нат !Гол !Нат !Гол !Нат !Гол !Нат !Гол !Нат !Гол |- ! colspan="2" |Италија ! colspan="3" |Лига ! colspan="2" |[[Фудбалски куп на Италија|Куп]] ! colspan="2" |Лига куп ! colspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" |Останато ! colspan="2" |Вкупно |- | rowspan="3" |[[ФК Џенова|Џенова]] |1991–92 | rowspan="2" |[[Серија А]] |1 |0 | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— |1 |0 |- |1992–93 |30 |3 |3 |1 | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— |33 |4 |- ! colspan="2" |Вкупно !31 !3 !3 !1 ! colspan="2" |— ! colspan="2" |— ! colspan="2" |— !34 !4 |- | rowspan="5" |[[ФК Милан|Милан]] |1993–94 | rowspan="4" |Серија А |19 |2 |3 |0 | colspan="2" |— |7 |1 |3 |0 |32 |3 |- |1994–95 |28 |2 |4 |0 | colspan="2" |— |10 |2 |2 |0 |44 |4 |- |1995–96 |29 |5 |2 |0 | colspan="2" |— |7 |0 | colspan="2" |— |38 |5 |- |1996–97 |13 |0 |2 |0 | colspan="2" |— |6 |0 | colspan="2" |— |21 |0 |- ! colspan="2" |Вкупно !89 !9 !11 !0 ! colspan="2" |— !30 !3 !5 !0 !135 !12 |- ! colspan="2" |Шпанија ! colspan="3" |Лига ! colspan="2" |Куп ! colspan="2" |Суперкуп ! colspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" |Останато ! colspan="2" |Вкупно |- | rowspan="4" |[[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]] |1996–97 | rowspan="3" |[[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]] |19 |2 |2 |0 | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— |21 |2 |- |1997–98 |23 |1 |1 |0 |1 |0 |8 |1 | colspan="2" |— |33 |2 |- |1998–99 |31 |0 |2 |0 | colspan="2" |— |7 |2 |2 |0 |42 |2 |- ! colspan="2" |Вкупно !73 !3 !5 !0 !1 !0 !15 !3 !2 !0 !96 !6 |- ! colspan="2" |Италија ! colspan="3" |Лига ! colspan="2" |[[Фудбалски куп на Италија|Куп]] ! colspan="2" |Лига куп ! colspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" |Останато ! colspan="2" |Вкупно |- |[[ФК Интер|Интер]] |1999–00 |Serie A |26 |1 |6 |0 | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— |32 |1 |- ! colspan="2" |Англија ! colspan="3" |Лига ! colspan="2" |[[ФА куп]] ! colspan="2" |[[Фудбалски Лига куп на Англија|Лига куп]] ! colspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" |Останато ! colspan="2" |Вкупно |- |[[ФК Челси|Челси]] |2000–01 |[[Премиер лига на Англија|Премиер лига]] |8 |0 | colspan="2" |— | colspan="2" |— |2 |1 | colspan="2" |— |10 |1 |- ! colspan="2" |Франција ! colspan="3" |Лига ! colspan="2" |Куп ! colspan="2" |Лига куп ! colspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" |Останато ! colspan="2" |Вкупно |- | rowspan="3" |[[ФК Монако|Монако]] |2000–01 | rowspan="2" |[[Лига 1 (Франција)|Лига 1]] |9 |3 |1 |0 |4 |0 | colspan="2" |— | colspan="2" |— |14 |3 |- |2001–02 |5 |0 | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— |5 |0 |- ! colspan="2" |Вкупно !14 !3 !1 !0 !4 !0 ! colspan="2" |— ! colspan="2" |— !19 !3 |- ! colspan="2" |Италија ! colspan="3" |Лига ! colspan="2" |[[Фудбалски куп на Италија|Куп]] ! colspan="2" |Лига куп ! colspan="2" |[[УЕФА|Европа]] ! colspan="2" |Останато ! colspan="2" |Вкупно |- | rowspan="9" |[[ФК Рома|Рома]] |2001–02 | rowspan="8" |Серија А |31 |1 |4 |2 | colspan="2" |— |4 |1 | colspan="2" |— |39 |4 |- |2002–03 |27 |2 |6 |0 | colspan="2" |— |11 |0 | colspan="2" |— |44 |2 |- |2003–04 |24 |2 |2 |0 | colspan="2" |— |3 |0 | colspan="2" |— |29 |2 |- |2004–05 |26 |0 |4 |0 | colspan="2" |— |3 |0 | colspan="2" |— |33 |0 |- |2005–06 |35 |3 |6 |0 | colspan="2" |— |9 |2 | colspan="2" |— |50 |5 |- |2006–07 |34 |5 |6 |2 | colspan="2" |— |9 |1 |1 |0 |50 |8 |- |2007–08 |27 |5 |5 |0 | colspan="2" |— |6 |1 |1 |0 |39 |6 |- |2008–09 |22 |3 |1 |0 | colspan="2" |— |5 |2 |0 |0 |28 |5 |- ! colspan="2" |Вкупно !226 !21 !34 !4 ! colspan="2" |— !50 !7 !2 !0 !312 !32 |- |[[ФК Парма|Парма]] |2009–10 |Серија А |19 |1 |1 |0 | colspan="2" |— | colspan="2" |— | colspan="2" |— |20 |1 |- ! rowspan="4" |Вкупно ! colspan="2" |Италија !391 !35 !55 !5 ! colspan="2" |— !80 !10 !7 !0 !533 !50 |- ! colspan="2" |Шпанија !73 !3 !5 !0 !1 !0 !15 !3 !2 !0 !96 !6 |- ! colspan="2" |Англија !8 !0 ! colspan="2" |— ! colspan="2" |— !2 !1 ! colspan="2" |— !10 !1 |- ! colspan="2" |франција !9 !3 !1 !0 !4 !0 ! colspan="2" |— ! colspan="2" |— !14 !3 |- ! colspan="3" |Вкупно !481 !41 !61 !5 !5 !0 !97 !14 !9 !0 !653 !60 |} === Меѓународна === : Извори:<ref name="EU-Football.info">{{Наведени вести|url=http://eu-football.info/_player.php?id=15965|title=Christian Panucci – national football team player|date=20 July 2017|access-date=20 July 2017|publisher=EU-Football.info}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" !Репрезентација ! Година ! Настапи ! Голови |- | rowspan="15" | [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]] | 1994 | 3 | 1 |- | 1995 | 0 | 0 |- | 1996 | 1 | 0 |- | 1997 | 3 | 0 |- | 1998 | 4 | 0 |- | 1999 | 9 | 0 |- | 2000 | 1 | 0 |- | 2001 | 0 | 0 |- | 2002 | 11 | 1 |- | 2003 | 9 | 0 |- | 2004 | 7 | 0 |- | 2005 | 0 | 0 |- | 2006 | 0 | 0 |- | 2007 | 3 | 1 |- | 2008 | 6 | 1 |- ! colspan="2" | Вкупно ! 57 ! 4 |} {| class="wikitable" !# ! Датум ! Место на одржување ! капа ! Противник ! Резултат ! Резултат ! Конкуренција |- | 1. | 8 октомври 1994 година | Кадриору Стадион, [[Талин]], [[Естонија]] | align="center" | 2 |{{Fb|EST}} | align="center" | '''1''' – 0 | align="center" | 2–0 | Квалификации за УЕФА Евро 1996 година |- | 2. | 17 април 2002 година | [[Сан Сиро]], [[Милано]], Италија | align="center" | 23 |{{Fb|URU}} | align="center" | '''1''' – 0 | align="center" | 1–1 | [[Пријателски натпревар|Пријателски]] |- | 3. | 17 ноември 2007 година | Хемпден парк, [[Глазгов]], Шкотска | align="center" | 51 |{{Fb|SCO}} | align="center" | '''2 –''' 1 | align="center" | 2–1 | Квалификации за УЕФА Еуро 2008 |- | 4. | 13 јуни 2008 година | [[Стадион Лецигрунд|Лецигрунд]], [[Цирих]], Швајцарија | align="center" | 55 |{{Fb|ROM}} | align="center" | '''1''' – 1 | align="center" | 1–1 | УЕФА Евро 2008 |} == Менаџерска статистика == {{Updated|23 март 2019}}{{WDL|27|9|9|9|decimals=1}} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Екипа ! rowspan="2" |Од ! rowspan="2" |До ! colspan="5" |Податоци |- !{{abbr|Н|Број на натпревари}} !{{abbr|П|Победи}} !{{abbr|Н|Нерешени}} !{{abbr|П|Порази}} !{{abbr|Поб %|Процент}} |- | align="left" |[[ФК Ливорно|Ливорно]] | align="left" |18 март 2015 | align="left" |25 ноември 2015 |<span data-sort-value="7000900000000000000♠">9</span> |<span data-sort-value="7000900000000000000♠">9</span> |<span data-sort-value="7000900000000000000♠">9</span> |0<span data-sort-value="7001333000000000000♠">33.3</span> |- | align="left" |[[ФК Ливорно|Ливорно]] | align="left" |27 јануари 2016 | align="left" |11 март 2016 |<span data-sort-value="7000200000000000000♠">2</span> |<span data-sort-value="7000300000000000000♠">3</span> |<span data-sort-value="7000400000000000000♠">4</span> |0<span data-sort-value="7001222000000000000♠">22.2</span> |- | align="left" |[[ФК Тернана|Тернана]] | align="left" |1 јули 2016 | align="left" |11 август 2016 |<span data-sort-value="7000100000000000000♠">1</span> |<span data-sort-value="5000000000000000000♠">0</span> |<span data-sort-value="5000000000000000000♠">0</span> |<span data-sort-value="7002100000000000000♠">100.0</span> |- | align="left" |[[Фудбалска репрезентација на Албанија|Албанија]] | align="left" |19 July 2017 | align="left" |23 March 2019 |<span data-sort-value="7000400000000000000♠">4</span> |<span data-sort-value="7000200000000000000♠">2</span> |<span data-sort-value="7000900000000000000♠">9</span> |0<span data-sort-value="7001267000000000000♠">26.7</span> |- ! colspan="3" |Вкупно |<span data-sort-value="7001160000000000000♠">16</span> |<span data-sort-value="7001140000000000000♠">14</span> |<span data-sort-value="7001220000000000000♠">22</span> |0<span data-sort-value="7001308000000000000♠">30.8</span> |} == Почести == === Клупски === '''Милан''' <ref name="SW">{{Наведена мрежна страница|url=https://int.soccerway.com/coaches/christian-panucci/4004/|title=C. Panucci|work=Soccerway|accessdate=20 December 2015}}</ref> * [[Серија А]] : 1993–94, 1995–96 * [[Лига на шампиони во фудбал|Лига на шампиони на УЕФА]] : [[УЕФА Лига на шампиони 1993/94|1993–94]] * [[Суперкуп на Италија]] : 1993, 1994 година * [[Суперкуп на УЕФА]] : 1994 година * [[Примера Дивисион (Шпанија)|Ла Лига]] : 1996–97 * Суперкуп на Шпанија : 1997 година * [[Лига на шампиони во фудбал|Лига на шампиони на УЕФА]] : [[УЕФА Лига на шампиони 1997/98|1997–98]] * Интерконтинентален куп : 1998 година * [[Фудбалски куп на Италија|Копа Италија]] : 2006–07, 2007–08 * [[Суперкуп на Италија]] : 2007 година === Меѓународни === * [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година|Европско првенство на УЕФА до 21 година]] : 1994, 1996 година === Поединечни === * [[Браво награда]] : 1994 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/bravo-awards.html|title=The "Bravo" Award|last=José Luis Pierrend|date=8 January 2015|publisher=RSSSF|accessdate=20 November 2015}}</ref> * Тим на годината на ЕСМ : 2007–08 <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/esm-xi.html|title=ESM XI|last=Karel Stokkermans|date=14 March 2007|publisher=RSSSF|archive-url=https://web.archive.org/web/20160207144925/http://www.rsssf.com/miscellaneous/esm-xi.html|archive-date=7 February 2016|accessdate=29 November 2015}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://archivio.inter.it/cgi-bin/giocatori-scheda?codice=G0473&L=en Christian Panucci] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060605210200/http://archivio.inter.it/cgi-bin/giocatori-scheda?codice=G0473&L=en |date=2006-06-05 }} Archivio Inter.it * {{Soccerbase}} * {{FootballDatabase.eu|245}} {{Состав на Италија на ЕП фудбал 2004}} {{Состав на Италија на ЕП фудбал 2008}} {{Состав на Италија на СП фудбал 2002}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Панучи, Кристијан}} [[Категорија:Италијански фудбалски тренери]] [[Категорија:Тренери на ФК Ливорно]] [[Категорија:Фудбалери од Ла Лига]] [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Парма]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Интер]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Џенова]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Рома]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Монако]] [[Категорија:Фудбалери на Милан]] [[Категорија:Фудбалери на Светско првенство 2002]] [[Категорија:Фудбалери на Летните олимписки игри 1996]] [[Категорија:Италијански фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски дефанзивци]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1973 година]] [[Категорија:Статии со извори на италијански (it)]] 6sgp3mf76g8itll6sov5evhqq2y0ded 0 1312046 5378911 5340283 2025-06-11T15:09:09Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378911 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography-retired | playername = Клаудио Џентиле | image = [[Податотека:Claudio Gentile - Juventus FC 1981-82.jpg|200px]] | height = {{height|m=1.78}} | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1953|9|27}} | cityofbirth = {{роден во|Триполи|}} | countryofbirth = [[Либија]] | nationality = {{flagsport|ITA}} [[Италија]] | currentclub = | position = {{Football/DF}} | retired = 1988 <small>(34 г.)</small> | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|600px bisection vertical HEX-B20E0D HEX-22366C.svg}} Маслијанико | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Varese}} | years1 = 1971-1972 | caps1 = 34 | goals1 = 4 | clubs1 = {{симбол2|600px Azzurro con bianco e verde centrale.png}} Арона | years2 = 1972-1973 | caps2 = 34 | goals2 = 1 | clubs2 = {{Fb team Varese}} | years3 = 1973-1984 | caps3 = 283 | goals3 = 9 | clubs3 = {{Fb team Juventus}} | years4 = 1984-1987 | caps4 = 70 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Fiorentina}} | years5 = 1987-1988 | caps5 = 20 | goals5 = 0 | clubs5 = {{Fb team Piacenza}} | nationalyears1 = 1974 | nationalcaps1 = 2 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{flagsport|ITA}} [[Олимписка фудбалска репрезентација на Италија|Италија 23]] | nationalyears2 = 1975-1984 | nationalcaps2 = 71 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam2 = {{flagsport|ITA}} [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]] | manageryears1 = 1998-2000 |managerclubs1 = {{flagsport|ITA}} [[Фудбалска репрезентација на Италија под 20 години|Италија 20]] | manageryears2 = 2000 |managerclubs2 = {{flagsport|ITA}} [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]] (асистент) | manageryears3 = 2000-2006 |managerclubs3 = {{flagsport|ITA}} [[Фудбалска репрезентација на Италија под 21 година|Италија 21]] | manageryears4 = 2004 |managerclubs4 = {{flagsport|ITA}} [[Олимписка фудбалска репрезентација на Италија|Италија 23]] | manageryears5 = 2014 |managerclubs5 = {{Fb team Sion}} | pcupdate = 6 јануари 2011 | ntupdate = 17 ноември 2010 }} '''Клаудио Џентиле''' (роден на [[27 септември]] [[1953]] година во [[Триполи]]) — поранешен [[италија]]нски [[фудбал]]ски тренер и фудбалер, [[Одбрана (фудбал)|играч од одбраната]]. Сметан за еден од најдобрите бекови во историјата на италијанскиот фудбал,<ref>{{cite news|author=Sebastiano Vernazza|url=http://archiviostorico.gazzetta.it/2010/settembre/02/Che_fine_fatto_razza_dei_ga_10_100902038.shtml|title=Che fine ha fatto la razza dei terzini?|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=2 септември 2010}}</ref><ref>{{cite web|author=Vanni Zagnoli|url=https://www.assocalciatori.it/news/il-pallone-racconta-tarcisio-burgnich|title=Il pallone racconta: Tarcisio Burgnich|date=2 мај 2019}}</ref> Џентиле го посветил најголемиот дел од својата играчка активност на {{Fb team (N) Juventus}}, клуб во кој играл единаесет сезони помеѓу 1970-тите и 1980-тите години на 20-тиот век, освојувајќи шест [[Серија А|првенства на Серија А]], два [[Фудбалски куп на Италија|национални купа]], еден [[УЕФА Куп на победниците на куповите|Куп на победниците на куповите]] и еден [[Куп на УЕФА]], а исто така играл и во едно финале на [[УЕФА Лига на шампиони|Европски куп на шампиони]]. Заедно со голманот [[Дино Ѕоф]], либерото [[Гаетано Ширеја]] и левиот бек [[Антонио Кабрини]], сите тројца клупски и репрезентативни колеги, Џентиле бил член на една од најдобрите одбранбени линии во историјата на фудбалот.<ref>{{Citation|Rizzo|p. 696}}.</ref>. За [[Фудбалска репрезентација на Италија|италијанската репрезентација]], има 71 настап, учествувајќи на два Светски ([[Светско првенство во фудбал 1978|1978]] и [[Светско првенство во фудбал 1982|1982]]) и едно [[Европско првенство во фудбал|Европско првенство]] ([[Европско првенство во фудбал 1980|1980]]), истакнувајќи се во неколку наврати како еден од столбовите на тимот.<ref name=st6>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0016/articleid,1041_01_1982_0143_0016_14980732/|title=Gentile: "Abbiamo umiliato la zona"|author=Bruno Bernardi|publisher=La Stampa|date=14 јули 1982|page=16}}</ref><ref name=uefa>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro/history/memories/newsid=1648272.html|title=Squadra del torneo 1980}}</ref> Како тренер, на чело на [[Фудбалска репрезентација на Италија под 21 година|италијанската репрезентација под 21 година]], тој го освоил [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година|Европското првенство во споменатата категорија]] во [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2004|2004]] година. ==Биографија== Роден во тогашното [[Кралство Либија]]<ref name=sole>{{cite web|author=Dario Ricci|url=http://www.ilsole24ore.com/art/notizie/2011-02-21/claudio-gentile-sogno-tornare-195853.shtml|title=Claudio Gentile "il libico": «Sogno di tornare a Tripoli come allenatore»|date=21 февруари 2011}}</ref> од родители со потекло од [[Ното (Италија)|Ното]]<ref name=autobiografia>{{citation|Gentile, Cerruti}}.</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.tag24.it/191110-claudio-gentile-italia-juventus/|title=Claudio Gentile, 64 anni con la stima di tutti, tifosi bianconeri e non. Nonostante sia senza panchina, oggi...|author=Max Cannalire|date=4 октомври 2017|accessdate=2022-12-22|archive-date=2022-12-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20221222210319/https://www.tag24.it/191110-claudio-gentile-italia-juventus/|url-status=dead}}</ref> израснал за време на годините на [[Италијанска Либија|италијанската колонизација]] на Либија. Како дете Џентиле играл фудбал по улиците на [[Триполи]] со врсниците Арапи и други синови на доселеници:<ref name=ju/><ref name=int/> тука стекнал цврстина и натпреварувачка злоба по што се издвојувал во текот на неговата професионална кариера.<ref name=ju/><ref name=int/> Со [[Односи меѓу Италија и Либија|прогоните на Италијанците]] од Либија, што започнале неколку години подоцна со [[Голема социјалистичка народна либиска арапска Џамахирија|режимот на Гадафи]], на осумгодишна возраст со своето семејство тој се вратил во Италија<ref name=sole/><ref name=ju/> каде се населиле во [[Брунате]], [[Провинцијата Комо|Комаско]].<ref name=ju/> Неговото [[Италијанци во Либија|либиско потекло]] му го донело прекарот ''[[Муамер Гадафи|Гадафи]]'',<ref name=ju>{{cite web|url=http://www.ju29ro.com/storie-di-ju29ri/1416-ritratti-claudio-gentile.html|title=Ritratti: Claudio Gentile|date=18 септември 2009}}{{Мртва_врска|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name=int>{{cite web|url=https://www.tuttojuve.com/gli-eroi-bianconeri/gli-eroi-in-bianconero-claudio-gentile-388882|title=Gli eroi in bianconero: Claudio GENTILE|author=Stefano Bedeschi|date=27 септември 2017}}</ref> но никогаш не посакуван од самиот Џентиле поради гореспоменатите настани што довеле до нагло одвојување од неговата родна земја - „не сфатија колку го мразам тој прекар [...]: не можев да издржам затоа што знаев што им направи [Гадафи, „заб. на прев.“] на Италијанците и на моите роднини“<ref>{{cite web|url=https://www.famigliacristiana.it/articolo/claudio-e-quel-soprannome-poco-gentile_201011170728.aspx|title=Gentile, mi chiamavano "Gheddafi"|date=20 октомври 2011}}</ref> - наместо тоа претпочита да биде идентификуван со едноставиот прекар изведен од неговото презиме, ''Џенто''.<ref name=int/> Во 2013 година, неговото име првично се појавило меѓу осомничените во истрагата во Фиренца за лажни гаранции за регистрација на некои клубови во [[Лега Про]];<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/19-03-2013/calcio-false-fidejussioni-lega-pro-indagato-claudio-gentile-92561076568.shtml|title=Calcio, false fidejussioni in Lega Pro: indagato Claudio Gentile|date=19 март 2013}}</ref> сепак, за него, шест месеци подоцна, Судот во Фиренца побарал архивирање на постапката како „целосно неповрзана“ со фактите.<ref>{{cite news|author=Fabio Licari|url=http://www.studiolegaleandreano.it/wp-content/uploads/2014/10/1380638357_Archiviazione-Caso-Gentile.pdf|title=Gentile e le false fideiussioni, il PM chiede l'archiviazione: è totalmente estraneo ai fatti|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=1 октомври 2013}}</ref> ==Технички одлики== [[Податотека:Maradona gentile.jpg|thumb|left|Џентиле во дуел со [[Диего Армандо Марадона|Марадона]] на [[Светско првенство во фудбал 1982|Светското првенство 1982]].]] Веќе истакнат како еклектичен и тврд одбранбен играч во редовите на [[ФК Варезе|Варезе]]<ref name=st>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0014/articleid,1116_01_1973_0155_0014_16187943/|title=Musiello e Gentile, due diciannovenni con la voglia di "sfondare" nella Juve|author=Ferruccio Cavallero|publisher=La Stampa|date=4 јули 1973|page=14}}</ref> во раните дваесетти години тој се појавил како „откровение“ на {{Fb team (N) Juventus}} во победничката кампања во [[Серија А 1974-1975|првенството 1974-1975]]<ref name=magnifici>{{cite news|author=Bruno Bernardi|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,2/articleid,1494_02_1975_0107A_0022_23069408/|title=I magnifici quindici|publisher=Stampa Sera|date=19 мај 1975}}</ref> благодарение на неговата способност да комбинира постојано учество во маневрот со контрола на „најопасниот противник“.<ref name=bluejeans>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,10/articleid,1494_02_1975_0107A_0010_23069213/|title=Hanno messo i "blue jeans" alla loro "Vecchia Signora"|publisher=Stampa Sera|date=19 мај 1975|page=10}}</ref> Се инспирирал за играта во одбрана од специјалисти за маркирање на противници како што биле [[Тарчизио Бургнич]] и [[Анџело Анквилети]].<ref name=autobiografia/> Првично распореден во улога на десен [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|бек]], по наредба на [[Џовани Трапатони]] се пресели на спротивната страна: и покрај тоа што првично не бил навикнат на користење на левата нога,<ref name="int" /> се здобил со способност да изведува прецизни нафрлувања дури и со послабата нога, врз основа на прогресивната техничка префинетост што ја посакувал тренерот<ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2011/01/29/tardelli-una-ex-grande-ne-qualita-ne.html|title=Tardelli: Una ex grande. Né qualità né carisma|author=Maurizio Crosetti|publisher=la Repubblica|date=29 јануари 2011|page=57}}</ref> потврдувајќи се како една од ѕвездите во освојувањето на следните две [[Скудето|скудета]] на ''бјанконерите'', во сезоните [[Серија А 1976-1977|1976-1977]]<ref name="int" /> и [[Серија А 1977-1978|1977-1978]].<ref name="st5">{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0015/articleid,1467_02_1978_0098B_0015_20623091/|title=Uno per uno i 16 dello scudetto|author=Bruno Bernardi|publisher=Stampa Sera|date=2 мај 1978|page=15}}</ref> Во следните години, афирмацијата на [[Антонио Кабрини]] како стартер на позицијата лев бек го вратила Џентиле на позицијата десно во одбраната,<ref>{{cite news|author=Nicola Calzaretta|publisher=Guerin Sportivo|date=декември 2013}}</ref> овојпат со повеќе одбранбени задачи поради тактички потреби:<ref name="rep2">{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1984/09/18/ritrovato-socrates-la-fiorentina-cerca-il-si.html|title=Ritrovato Socrates, la Fiorentina cerca il "sì" più lontano|author=Giuseppe Smorto|publisher=la Repubblica|date=18 септември 1984|page=40}}</ref> сепак, склоноста кон напаѓачката игра останала меѓу неговите силни страни, дозволувајќи му да формира нетипично дуо со својот соиграч од спротивната страна, со оглед на способноста на двајцата да се вклучуваат од позадина<ref>{{cite news|author=Giorgio Destefanis|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,30/articleid,1437_02_1981_0309_0030_20526973/|title=Gentile non si vede fra i migliori del mondo|publisher=La Stampa|date=14 ноември 1981|page=30}}</ref> и да бидат фундаментални за успесите на Јувентус и на [[Фудбалска репрезентација на Италија|италијанската репрезентација]] долги години.<ref name="Vernazza">{{cite news|author=Sebastiano Vernazza|url=http://archiviostorico.gazzetta.it/2012/settembre/13/Aiuto_Non_sono_piu_grandi_ga_10_120913047.shtml|title=Aiuto! Non ci sono più grandi terzini|publisher=La Gazzetta dello Sport|date=13 септември 2012}}</ref> Покрај тоа што бил бек, тој бил користен на различни позиции во средниот ред,<ref name=autobiografia/> а исто така со голема успешност по потреба ја покривал и позицијата [[Одбрана (фудбал)#Централен одбранбен играч|стопер]], која го принудила да ги минимизира својте офанзивни излети на противничката половина.<ref name=st7>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0036/articleid,1429_02_1981_0086_0036_20239327/|title=Gentile, l'anti-personaggio|authore=Nella Luciani|publisher=Stampa Sera|data=28 март 1981|page=36}}</ref> Со {{Fb team (N) Fiorentina}}, веќе на возраст над триесет, тој се вратил да игра како бек,<ref name=rep2/> за потоа да ја заврши својата кариера како [[Одбрана (фудбал)#Либеро|либеро]] во {{Fb team (N) Piacenza}}.<ref name=rep3>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1988/03/23/ultimo-svincolo-non-mi-fa-soffrire.html|title=L'ultimo svincolo non mi fa soffrire|author=Luca Argentieri|publisher=la Repubblica|date=23 март 1988|page=47}}</ref>. ==Клупска кариера== ===Почетоците: Арона и Варезе=== [[File:1972–73 Varese Calcio.jpg|thumb|left|Џентиле (стои, втор од десно), како млад со Варезе во сезоната 1972-1973.]] Својата фудбалска активност ја започнал во младинскиот сектор на Маслијанико,<ref name=ju/> од каде го зема [[ФК Варезе|Варезе]] по преговори со претседателот на Маслијанико, Р. Д'Анџело, кој заедно со него ги продал и другите надежни млади таленти како Гарганиго (подоцна станал професионалец како и Џентиле) Секи и Бјанки. Претходните преговори со [[ФК Комо|Комо]] биле откажани од економски причини.<ref name=ju/> Во Варезе Џентиле го заокружил целиот младински процес,<ref name=ju/> но сепак тој сè уште не се сметал за достоен за првиот тим<ref name=ju/>, па бил позајмен на [[Арона Калчо|Арона]]<ref name=st/> каде ја одиграл сезоната [[Серија Д 1971-1972|1971-1972]] во [[Серија Д]] првенството. Настапите на „Џенто“ го поттикнуваат Варезе да го врати во базата:<ref name=ju/> играјќи сезона како стартер во [[Серија Б]] ([[Серија Б 1972-1973|1972-1973]]), истакнувајќи се меѓу најдобрите млади играчи во лигата,<ref name=un>{{cite news|author=Giancarlo Eola|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1973/08/13/page_007.pdf|title=Anastasi-Bettega intesa antica. Altafini in tanto... non dispera|publisher=l'Unità|date=13 август 1973|page=7}}</ref> но уште еднаш тренерот [[Пјетро Маросо]] и спортскиот директор [[Алесандро Витали (1934)|Сандро Витали]] не биле убедени во неговите квалитети.<ref name=ju/><ref name=int/> ===Афирмација: Јувентус=== [[File:1974–75 Serie A - SS Lazio v Juventus - Claudio Gentile and Roberto Bettega.jpg|thumb|right|Џентиле (лево), со соиграчот [[Роберто Бетега]] во дресот на Јувентус во сезоната 1974-1975.]] Во летото 1973 година, тој бил купен од {{Fb team (N) Juventus}}, на барање на [[Џампјеро Бониперти]],<ref name=ju/> во вид на замена за [[Сандро Салвадоре]] кој веќе бил во поодминати фудбалски години.<ref>{{cite news|author=Giancarlo Eola|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1973/08/06/page_008.pdf|title=Una Juventus da «tris» nei progetti di Vycpalek|publisher=l'Unità|date=6 август 1973|page=8}}</ref> Тој првично бил користен како резерва за [[Џузепе Фурино]] на позицијата ''[[Среден ред (фудбал)|медијано]]'' во средниот ред, поради истовременото присуство на [[Џанпјетро Маркети|Маркети]], [[Лучано Спинози|Спинози]] и [[Силвио Лонгобуко|Лонгобуко]] на бековските позиции.<ref name=int/><ref name=un/> Тој го направил своето првенствено деби за Јувентус на 2 декември 1973 година, во победата од 5-1 над {{Fb team (N) Verona}}, играјќи повторно како медијано,<ref name=int/> а во следните месеци постепено добивал повеќе простор во првиот тим и покрај очигледниот пад на формата кон крајот на сезоната.<ref name=ju/><ref name=int/> Во првата сезона во ''Јуве'', тој играл и во [[Дерби дела Моле|градското дерби]] против {{Fb team (N) Torino}} во кое го чувал [[Клаудио Сала]],<ref>{{cite news|author=Bruno Panzera|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1974/04/01/page_008.pdf|title=Bianconeri in vantaggio, dominano, poi sbuca Pulici e la musica cambia|publisher=l'Unità|date=1 април 1974|page=8}}</ref> дуел за памтење кој често ќе се повторува во следните години.<ref name=int/><ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0021/articleid,1104_01_1976_0266_0021_15984915/|title=Gentile aspetta ancora Claudio|publisher=La Stampa|date=3 декември 1976|page=21}}</ref> [[File:Serie A 1974-75 - Juventus v Varese - Claudio Gentile & Giannantonio Sperotto.jpg|thumb|left|Џентиле играјќи за Јувентус, против својот поранешен клуб Варезе во 1975 година.]] Почнувајќи од сезоната [[Серија А 1974-1975|1974-1975]], тој го формирал стартното бековско дуо со [[Антонело Кукуреду]];<ref name=ju/><ref>{{cite news|author=Nello Paci|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1974/07/15/page_008.pdf|title=Il calcio chiacchierato parla di Morini riserva|publisher=l'Unità|date=15 јули 1974|page=8}}</ref> првично користен на левото крило<ref name=int/> а подоцна, по афирмацијата на [[Антонио Кабрини]], бил преместен од десната страна, со повеќе одбранбени задачи.<ref name=rep2/> Со другиот млад дефанзивец [[Гаетано Ширеја]] придонесува за освојување на неговото прво скудето,<ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0010/articleid,1107_02_1975_0107_0010_24021957/|title=Hanno messo i blue jeans alla Vecchia Signora|publisher=Stampa Sera|date=19 мај 1975|page=10}}</ref> но во првенството [[Серија А 1975-1976|1975-1976]], поради дисквалификација и несогласувања со тренерот [[Карло Парола]], привремено го загубил местото во тимот, и бил заменет со [[Марко Тардели]].<ref name=st2>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0016/articleid,1103_01_1976_0234_0016_21483614/|title=Gentile: "Trapattoni mi ha ridato slancio"|publisher=La Stampa|date=24 октомври 1976|page=16}}</ref><ref name=st3>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0013/articleid,1478_02_1977_0115A_0035_23102596/|title=Bearzot adotta la formula Juve|publisher=Stampa Sera|date=30 мај 1977|page=13}}</ref> Во [[Серија А 1976-1977|следната сезона]], со [[Џовани Трапатони]] како тренер, тој се вратил во почетната постава придонесувајќи за ново скудето за црно-белите<ref name=st2/><ref name=st3/> и за освојувањето на [[Куп на УЕФА 1976-1977|Купот на УЕФА]]. Неговото искуство во Јувентус завршило во 1984 година, по единаесет сезони на верност во кои освоил вкупно шест скудета, два [[Фудбалски куп на Италија|Купа на Италија]], еден [[Куп на УЕФА]] и еден [[УЕФА Куп на победниците на купоците|Куп на победниците на куповите]]. Собрал вкупно 283 настапи во лигата, а вкупно 415 вклучувајќи го Купот на Италија и европските купови. ===Последните години од кариерата: Фјорентина и Пјаченца=== Во летото 1984 година, на триесет и една година, тој го напуштил Јувентус за да се пресели во {{Fb team (N) Fiorentina}},<ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1984/06/22/inter-vuoto-gentile-ha-scelto-la.html|title=L'Inter a vuoto, Gentile ha scelto la Fiorentina|publisher=la Repubblica|date=22 јуни 1984|page=29}}</ref> искористувајќи ги предностите на новото правило за ослободување на играчите.<ref name=rep3/> Искуството кај ''виолетовите'', кое траело три сезони, било исполнето со тешкотии: првично бил оспоруван од навивачите, поради неговото минато со Јувентус,<ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1986/04/05/quel-gusto-ribelle-di-tifare-contro.html|title=Quel gusto ribelle di tifare contro|publisher=la Repubblica|date=5 април 1986|page=21}}</ref> а подоцна имал проблеми и со тренерот [[Алдо Агропи]]<ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1986/03/09/antognoni-gentile-tandem-senza-freni.html|title=Antognoni-Gentile, tandem senza freni|publisher=la Repubblica|date=9 март 1986|page=38}}</ref> поради политиката за подмладување што ја водел на штета на постарите играчи.<ref>{{cite news|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1985/07/26/page_019.pdf|title=La Fiorentina cambia rotta: riprende la strada dei giovani|publisher=l'Unità|date=26 јули 1985|page=19}}</ref> Ослободен од Фјорентина,<ref>{{cite news|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1987/07/19/page_027.pdf|title=Domani tutti in ritiro a Castel del Piano|publisher=l'Unità|date=19 јули 1987|page=27}}</ref> поминува неколку месеци без клуб, учествувајќи (заедно со другиот светски шампион [[Марко Тардели]]) во одморот за невработени фудбалери организиран во [[Помеција]].<ref>{{cite news|author=Paolo Caprio|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1987/08/05/page_022.pdf|title=L'avventura dei senza squadra|publisher=l'Unità|date=5 август 1987|page=22}}</ref> Во декември 1987 година, тој бил потпишан од {{Fb team (N) Piacenza}}, новопромовираниот клуб во [[Серија Б]]: тој излегол на терен во 20 наврати, придонесувајќи за клубот да избори опстанок пред дефинитивно да ја заврши својата натпреварувачка кариера.<ref name=rep3/> Во својата кариера, има вкупно 353 настапи и 9 гола во [[Серија А]]. ==Репрезентативна кариера== По неговото деби во [[Олимписка фудбалска репрезентација на Италија|репрезентацијата до 23 години]], на 29 септември 1974 година, против истата возрасна група на Југославија<ref>{{cite news|author=Gian Maria Madella|url=https://archivio.unita.news/assets/main/1974/09/30/page_007.pdf|title=Una sfilata di campioncini ma senza gioco di squadra|publisher=l'Unità|date=30 септември 1974|page=7}}</ref>, тој го направил своето деби со [[Фудбалска репрезентација на Италија|сениорската репрезентација]] на 19 април 1975 година, на дваесет и една година, во натпреварот Италија-{{NazNB|FUrep|POL}} (0-0) одигран во [[Рим]].<ref>{{cite web|url=https://www.juventus.com/it/news/articoli/black-white-stories-italia-polonia-una-sfida-juventina|title=Black & White Stories: Italia-Polonia, una sfida juventina|date=13 ноември 2020}}</ref> Во текот на 1976 година, тој привремено се нашол надвор од составот на ''аѕурите'', откако ја загубил стартната позиција во Јувентус<ref name=st2/> но исто така и поради некои несогласувања со селекторот [[Фулвио Бернардини]].<ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0009/articleid,1490_02_1976_0215_0009_20873656/|title=Gentile: "Ma cosa vuole questo dottore?"|publisher=Stampa Sera|date=5 октомври 1976|page=9}}</ref> Сепак, по враќањето во репрезентацијата тој станал редовен стартер под водството на [[Енцо Беарцот]],<ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0011/articleid,1456_02_1979_0151_0011_20586923/|title=Gentile sempre presente è il jolly di Bearzot|publisher=Stampa Sera|date=12 јуни 1979|page=11}}</ref> и го постигнал својот прв и единствен репрезентативен гол на 8 јуни 1977 година, во [[Хелсинки]], при победата од 3-0 против {{NazNB|FUrep|FIN}} во натпревар од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 1978|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 1978|Светското првенство 1978]].<ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0018/articleid,1094_01_1977_0126_0019_20342735/|title=Nazionale, tre gol e l'Argentina è più vicina|publisher=La Stampa|date=9 јуни 1977|page=18}}</ref> [[Податотека:Mondiali 1978 - Italia vs Argentina - Claudio Gentile e Mario Kempes.jpg|thumb|right|200px|Џентиле (лево) со {{NazNB|FUrep|ITA}} на [[Светско првенство во фудбал 1978|Светското првенство 1978]], борејќи се за топката со [[Марио Кемпес]] од {{NazNB|FUrep|ARG}}.]] [[Податотека:Italia82.JPG|thumb|left|Џентиле (горе, првиот од десно) со [[Фудбалска репрезентација на Италија|италијанската репрезентација]], која го освоила [[Светско првенство во фудбал 1982|Мундијалот 1982]].]] Учествувал на [[Светско првенство во фудбал 1978|Светското првенство 1978]] во [[Аргентина]], на кое важел за еден од најдобрите дефанзивци на турнирот, првично играјќи како десен бек, а по повредата на [[Мауро Белуџи]], се преселил во центарот на одбраната како стопер.<ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0021/articleid,1630_01_1978_0251_0022_18868554/|title=Torna Cabrini, Gentile al centro|author=Bruno Bernardi|publisher=La Stampa|date=29 октомври 1978|page=21}}</ref> Бил ангажиран за маркирање на напаѓачи од светска класа како што се [[Марио Кемпес]], [[Ханс Кранкл]], [[Џони Реп]] и [[Роберто Динамите]], спречувајќи ги неговите директни противници да постигнуваат голови. Подоцна, тој бил стартер и на [[Европско првенство во фудбал 1980|Европското првенство 1980]] организирано од неговата Италија и повторно бил меѓу најдобрите,<ref name=uefa/><ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0013/articleid,1063_02_1980_0156_0015_24150181/|title=Non c'è Nazionale se il campionato è mediocre|publisher=Stampa Sera|date=23 јуни 1980|page=13}}</ref> како и на победничкото [[Светско првенство во фудбал 1982|Светско првенство 1982]] во [[Шпанија]], каде што посебно се истакнал со чувањето на [[Диего Армандо Марадона|Марадона]] и [[Зико]].<ref name=st6/><ref name=uefa/> Во двата случаи тој бил санкциониран со жолт картон, ​​поради што ја пропуштил победата во полуфиналето против Полска;<ref>{{cite news|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,0019/articleid,1041_01_1982_0137_0019_17460334/|title=Gentile raggiante rinuncia ai baffi|publisher=La Stampa|date=7 јули 1982|page=19}}</ref> тој се вратил и го започнал [[Финалето на Светското првенство во фудбал 1982|финалето]] против {{NazNB|FUrep|FRG}}, во кое неговата основна задача била да го затвори [[Пјер Литбарски]].<ref name=st6/> Својот последен натпревар за националниот тим го одиграл на 26 мај 1984 година, на триесет години, во пријателскиот натпревар {{NazNB|FUrep|CAN}}-Италија (0-2) одигран во [[Торонто]], носејќи ја [[капитен]]ската лента.<ref>{{cite web|url=https://eu-football.info/_player.php?id=6669|title=Claudio Gentile}}</ref> Вкупно за ''аѕурите'' забележал 71 настап. === Хронологија на репрезентативните настапи === {{Репрезентативни настапи}} {{Cronopar|19-4-1975|Рим|ITA|0|0|POL||Квал. за ЕП|1976}} {{Cronopar|5-6-1975|Хелсинки|FIN|0|1|ITA||Квал. за ЕП|1976}} {{Cronopar|26-10-1975|Варшава|POL|0|0|ITA||Квал. за ЕП|1976}} {{Cronopar|22-11-1975|Рим|ITA|1|0|NLD||Квал. за ЕП|1976}} {{Cronopar|30-12-1975|Фиренца|ITA|3|2|GRE (1975-1978)||Пријателска}} {{Cronopar|17-11-1976|Рим|ITA|2|0|ENG||Квал. за СП|1978}} {{Cronopar|22-12-1976|Лисабон|POR|2|1|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|8-6-1977|Хелсинки|FIN|0|3|ITA|1|Квал. за СП|1978}} {{Cronopar|8-10-1977|Берлин|FRG|2|1|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|15-10-1977|Торино|ITA|6|1|FIN||Квал. за СП|1978}} {{Cronopar|16-11-1977|Лондон|ENG|2|0|ITA||Квал. за СП|1978}} {{Cronopar|3-12-1977|Рим|ITA|3|0|LUX||Квал. за СП|1978}} {{Cronopar|21-12-1977|Лиеж|BEL|0|1|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|25-1-1978|Мадрид|ESP (1977-1981)|2|1|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|8-2-1978|Наполи|ITA|2|2|FRA||Пријателска}} {{Cronopar|18-5-1978|Рим|ITA|0|0|YUG (1943-1992)||Пријателска}} {{Cronopar|2-6-1978|Мар дел Плата|ITA|2|1|FRA||Светско првенство|1978|Прва фаза}} {{Cronopar|6-6-1978|Мар дел Плата|ITA|3|1|HUN (1957-1989)||Светско првенство|1978|Прва фаза}} {{Cronopar|10-6-1978|Буенос Аирес|ITA|1|0|ARG||Светско првенство|1978|Прва фаза}} {{Cronopar|14-6-1978|Буенос Аирес|FRG|0|0|ITA||Светско првенство|1978|Втора фаза}} {{Cronopar|18-6-1978|Буенос Аирес|ITA|1|0|AUT||Светско првенство|1978|Втора фаза}} {{Cronopar|21-6-1978|Буенос Аирес|NLD|2|1|ITA||Светско првенство|1978|Втора фаза}} {{Cronopar|24-6-1978|Буенос Аирес|BRA (1968-1992)|2|1|ITA||Светско првенство|1978|натп. за 3. место|||<small>4. место</small>}} {{Cronopar|20-9-1978|Торино|ITA|1|0|BUL (1971-1990)||Пријателска}} {{Cronopar|23-9-1978|Фиренца|ITA|1|0|TUR||Пријателска}} {{Cronopar|8-11-1978|Братислава|CSK|3|0|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|21-12-1978|Рим|ITA|1|0|ESP (1977-1981)||Пријателска}} {{Cronopar|24-2-1979|Милано|ITA|3|0|NLD||Пријателска}} {{Cronopar|26-5-1979|Рим|ITA|2|2|ARG||Пријателска}} {{Cronopar|13-6-1979|Загреб|YUG (1943-1992)|4|1|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|26-9-1979|Фиренца|ITA|1|0|SWE||Пријателска|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|17-11-1979|Удине|ITA|2|0|CHE||Пријателска}} {{Cronopar|16-2-1980|Неапол|ITA|2|1|ROU (1965-1989)||Пријателска}} {{Cronopar|15-3-1980|Милано|ITA|1|0|URU||Пријателска}} {{Cronopar|19-4-1980|Торино|ITA|2|2|POL||Пријателска}} {{Cronopar|12-6-1980|Милано|ITA|0|0|ESP (1977-1981)||Евро|1980|Прва фаза}} {{Cronopar|15-6-1980|Торино|ITA|1|0|ENG||Евро|1980|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-1980|Рим|ITA|0|0|BEL||Евро|1980|Прва фаза}} {{Cronopar|21-6-1980|Неапол|CSK|1|1|ITA||Евро|1980|натп. за 3. место|dts|9 – 8|<small>4. место</small>}} {{Cronopar|24-9-1980|Џенова|ITA|3|1|POR||Пријателска}} {{Cronopar|11-10-1980|Луксембург|LUX|0|2|ITA||Квал. за СП|1982|14=Луксембург (град)}} {{Cronopar|1-11-1980|Рим|ITA|2|0|DNK||Квал. за СП|1982}} {{Cronopar|15-11-1980|Торино|ITA|2|0|YUG (1943-1992)||Квал. за СП|1982}} {{Cronopar|6-12-1980|Атина|GRE|0|2|ITA||Квал. за СП|1982}} {{Cronopar|3-1-1981|Монтевидео|URU|2|0|ITA||Мундијалито}} {{Cronopar|6-1-1981|Монтевидео|NED|1|1|ITA||Мундијалито}} {{Cronopar|25-2-1981|Рим|ITA|0|3|EUR||Пријателска|13={{suboff|42}}}} {{Cronopar|19-4-1981|Удине|ITA|0|0|GDR||Пријателска}} {{Cronopar|3-6-1981|Копенхаген|DNK|3|1|ITA||Квал. за СП|1982}} {{Cronopar|23-9-1981|Болоња|ITA|3|2|BUL (1971-1990)||Пријателска}} {{Cronopar|17-10-1981|Белград|YUG (1943-1992)|1|1|ITA||Квал. за СП|1982}} {{Cronopar|14-11-1981|Торино|ITA|1|1|GRE||Квал. за СП|1982}} {{Cronopar|5-12-1981|Неапол|ITA|1|0|LUX||Квал. за ЕП|1984}} {{Cronopar|23-2-1982|Париз|FRA|2|0|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|14-4-1982|Лајпциг|GDR|1|0|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|28-5-1982|Женева|CHE|1|1|ITA||Пријателска}} {{Cronopar|14-6-1982|Виго|ITA|0|0|POL||Светско првенство|1982|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-1982|Виго|ITA|1|1|PER||Светско првенство|1982|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-1982|Виго|ITA|1|1|CMR||Светско првенство|1982|Прва фаза}} {{Cronopar|29-6-1982|Барселона|ITA|2|1|ARG||Светско првенство|1982|Втора фаза}} {{Cronopar|5-7-1982|Барселона|ITA|3|2|BRA (1968-1992)||Светско првенство|1982|Втора фаза}} {{Cronopar|11-7-1982|Мадрид|ITA|3|1|FRG||Светско првенство|1982|Финале|||<small>3. титула</small>}} {{Cronopar|27-10-1982|Рим|ITA|0|1|CHE||Пријателска}} {{Cronopar|13-11-1982|Милано|ITA|2|2|CSK||Квал. за ЕП|1984}} {{Cronopar|4-12-1982|Фиренца|ITA|0|0|ROU (1965-1989)||Квал. за ЕП|1984}} {{Cronopar|12-2-1983|Лимасол|CYP|1|1|ITA||Квал. за ЕП|1984}} {{Cronopar|16-4-1983|Букурешт|ROU (1965-1989)|1|0|ITA||Квал. за ЕП|1984}} {{Cronopar|29-5-1983|Гетеборг|SWE|2|0|ITA||Квал. за ЕП|1984}} {{Cronopar|7-4-1984|Верона|ITA|1|1|CSK||Пријателска|13={{subon|46}}}} {{Cronopar|22-5-1984|Цирих|FRG|1|0|ITA||Пријателска|13={{subon|70}}}} {{Cronopar|26-5-1984|Торонто|CAN|0|2|ITA||Пријателска|||||13={{Капитен}} {{suboff|59}}}} {{Cronofin|71|1|20||Играчи на италијанската фудбалска репрезентација#Список на играчи по бројот на настапи за италијанската репрезентација}} ==Тренерска кариера== По завршувањето на играчката кариера, Џентиле останал во светот на фудбалот, првично осврнувајќи се на менаџерската дејност. Во сезоната 1990-1991, тој се вратил во Јувентус како соработник, особено за реструктуирање на младинскиот сектор на клубот.<ref>{{cite news|author=Bruno Bernardi|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,21/articleid,0923_01_1990_0281_0023_12656055/|title=La Juventus vuole scrivere un'altra storia|publisher=La Stampa|date=1 декември 1990|page=21}}</ref> Во периодот меѓу 1991 и 1993 година, тој бил генерален директор на {{Fb team (N) Lecco}},<ref>{{cite news|url=http://archiviostorico.corriere.it/1998/novembre/25/Lecco_Calcio_bufera_giudiziaria_co_5_9811252626.shtml|title=Lecco Calcio, bufera giudiziaria|publisher=Corriere della Sera|date=25 ноември 1998|page=49}}</ref> а исто така, ја покривал и улогата на [[спортски директор]] од март 1992 година.<ref>{{cite web|url=http://www.aclecco.it/societa.php?cap=19|title=L'era Gentile|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120922045331/http://www.aclecco.it/societa.php?cap=19|archivedate=22 септември 2012}}</ref> [[File:Claudio Gentile.jpg|thumb|Џентиле во 2006, како селектор на [[Фудбалска репрезентација на Италија под 21 година|Италија под 21 год.]].]] Потоа тој се приклучил на тренерскиот сектор на ''[[Фудбалска федерација на Италија|FIGC]]'', како тренер на [[Фудбалска репрезентација на Италија под 20 години|италијанската репрезентација под 20 години]].<ref>{{cite news|url=http://archiviostorico.corriere.it/1998/dicembre/23/Under_Gentile_vice_Tardelli_co_0_98122311668.shtml|title=Under 20: Gentile vice di Tardelli|publisher=Corriere della Sera|date=23 декември 1998|page=42}}</ref><ref name=rep4>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2000/10/13/gentile-all-under-in-stile-tardelli.html|title=Gentile all'Under in stile Tardelli|publisher=la Repubblica|date=13 октомври 2000|page=61}}</ref> Во 2000 година, тој првично бил помошник на [[Џовани Трапатони]] на клупата на [[Фудбалска репрезентација на Италија|А тимот на Италија]];<ref name=ju/><ref name=rep4/> во октомври, тој го заменил [[Марко Тардели]] (кој во меѓувреме се преселил во {{Fb team (N) Inter}}), како селектор на [[Фудбалска репрезентација на Италија под 21 година|италијанската репрезентација до 21 година]].<ref name=rep4/> Со младата репрезентација на Италија стигнал до полуфиналето на [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година|Европското првенство]] за таа возрасна категорија во [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2002|2002]] година, а две години подоцна, во [[Европско првенство за фудбалери до 21 година 2004|2004]] ја водел Италија до титулата Европски шампион.<ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2004/06/09/under-campione.070under.html|title=Under campione|publisher=la Repubblica|date=9 јуни 2004|page=49}}</ref> Со победата на првенството, Италија изборила квалификација за [[Фудбал на Летните олимписки игри 2004 (мажи)|Олимпискиот фудбалски турнир]] во [[Атина]], каде под водството на Џентиле го освоиле бронзениот медал. Својата авантура како селектор на ''аѕурините'' ја завршил со елиминацијата во четвртфиналето на [[Европското првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|Европското првенство 2006]].<ref name=ju/> Во јули истата година, тој бил заменет на селекторската позиција од [[Пјерлујџи Казираги]] со одлука на вонредниот комесар на ''[[Фудбалска федерација на Италија|FIGC]]'', [[Гвидо Роси]], и неговиот заменик [[Деметрио Албертини]], и покрај добрите резултати и уверувањата за повторното потврдување на Џентиле на функцијата во младата италијанска репрезентација.<ref name=ju/><ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2006/07/25/le-nuove-nazionali-una-generazione-azzurra-in.html|title=Le nuove nazionali, una generazione azzurra in panchina|publisher=la Repubblica|date=25 luglio 2006|page=51}}</ref><ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2009/11/17/la-rabbia-di-gentile-hanno-distrutto.html|title=La rabbia di Gentile: "Hanno distrutto l'Under"|publisher=la Repubblica|date=17 ноември 2009|page=69}}</ref> Во следните години не тренирал ниту една екипа,<ref name=ju/> и покрај тоа што бил во игра да го замени [[Чиро Ферара]] на клупата на Јувентус,<ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2010/01/28/ferrara-va-avanti-al-buio-ma-non.html|title=Ferrara va avanti al buio. "Ma non mi sento esonerato"|publisher=la Repubblica|date=28 јануари 2010|page=55}}</ref> како и за клупата на [[Фудбалска репрезентација на Либија|либиската репрезентација]], по падот на Гадафи.<ref>{{cite news|url=http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2012/01/19/il-pallone-dopo-fucili-la-nuova-libia.html|title=Il pallone dopo i fucili. La nuova Libia chiama i guerriglieri in nazionale|publisher=la Repubblica|date=19 јануари 2012|page=58}}</ref> Во интервјуто дадено за ''[[Gazzetta dello Sport]]'' во септември 2013 година, тој открил дека во летото 2006 година, пред да биде сменет на чело на тимот до 21 година, голем клуб му понудил договор на Џентиле и ја известиле Фудбалската федерација, која го замолила да почека: кога бил сменет од раководството на ''Аѕурините'', во меѓувреме исчезнала и можноста тој да биде тренер на големиот клуб, па овие настани го поттикнале да го тужи ''FIGC''; затоа ги одбил понудите од различни фудбалски клубови добиени од 2006 година наваму, бидејќи доколку ги прифател немало да може да се обрати до граѓанското судство.<ref>{{cite web|author=Fabio Licari|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/22-09-2013/calcio-gentile-chiedete-zico-maradona-se-ero-cattivo-201210350224.shtml|title=Calcio, Gentile: "Chiedete a Zico e a Maradona se ero cattivo"|date=22 септември 2013}}</ref> На 5 јуни 2014 година, бил назначен за тренер на [[ФК Сион|Сион]].<ref>{{cite web|url=http://gianlucadimarzio.com/news/sion-claudio-gentile-e-il-nuovo-allenatore-firma-un-biennale/|title=Sion, Claudio Gentile è il nuovo allenatore: firma un biennale|data=5 јуни 2014|access-date=5 јуни 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714195723/http://gianlucadimarzio.com/news/sion-claudio-gentile-e-il-nuovo-allenatore-firma-un-biennale/|archivedate=14 јули 2014}}</ref> но на 10 истиот месец не се појавил на клупскиот состанок<ref>{{cite web|url=http://www.rainews.it/dl/rainews/articoli/Che-fine-ha-fatto-Claudio-Gentile-Mistero-a-Sion-101be1cf-e15f-4f05-92d8-abf4ce7e3805.html|title=Che fine ha fatto Claudio Gentile? Mistero a Sion|date=10 јуни 2014|access-date=19 јули 2014}}</ref> а во наредните денови започнал спор за раскинување на договорот.<ref>{{cite web|url=https://www.rsi.ch/sport/calcio/Il-Sion-con-Chassot-per-ora-1454446.html|title=Il Sion con Chassot, per ora|date=15 јули 2014|access-date=19 јули 2014}}</ref> ==Клупска статистика== {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:99%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 1971-1972 || {{flagsport|ITA}} [[Арона Калчо|Арона]] || [[Серија Д 1971-1972|Д]] || 34 || 4 || - || - || - || - || - || - || - || - || - || 34 || 4 |- || [[ФК Варезе сезона 1972-1973|1972-1973]] || {{flagsport|ITA}} [[ФК Варезе|Варезе]] || [[Серија Б 1972-1973|Б]] || 34 || 1 || [[Фудбалски куп на Италија 1972-1973|КИ]] || 3 || 0 || - || - || - || - || - || - || 37 || 1 |- || [[ФК Јувентус сезона 1973-1974|1973-1974]] || rowspan=11|{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Juventus}} || [[Серија А 1973-1974|А]] || 13 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1973-1974|КИ]] || 7 || 0 || [[Куп на шампиони 1973/74|КШ]] || 0 || 0 || [[Интерконтинанетален куп 1973|ИнтК]] || 1 || 0 || 21 || 0 |- || [[ФК Јувентус сезона 1974-1975|1974-1975]] || [[Серија А 1974-1975|А]] || 29 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1974-1975|КИ]] || 6 || 0 || [[Куп на УЕФА 1974-1975|КУ]] || 9 || 1 || - || - || - || 44 || 1 |- || [[ФК Јувентус сезона 1975-1976|1975-1976]] || [[Серија А 1975-1976|А]] || 22 || 1 || [[Фудбалски куп на Италија 1975-1976|КИ]] || 4 || 0 || [[Куп на шампиони 1975/76|КШ]] || 4 || 0 || - || - || - || 30 || 1 |- || [[ФК Јувентус сезона 1976-1977|1976-1977]] || [[Серија А 1976-1977|А]] || 29 || 1 || [[Фудбалски куп на Италија 1976-1977|КИ]] || 9 || 0 || [[Куп на УЕФА 1976-1977|КУ]] || 11 || 0 || - || - || - || 49 || 1 |- || [[ФК Јувентус сезона 1977-1978|1977-1978]] || [[Серија А 1977-1978|А]] || 28 || 3 || [[Фудбалски куп на Италија 1977-1978|КИ]] || 4 || 0 || [[Куп на шампиони 1977/78|КШ]] || 7 || 0 || - || - || - || 39 || 3 |- || [[ФК Јувентус сезона 1978-1979|1978-1979]] || [[Серија А 1978-1979|А]] || 30 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1978-1979|КИ]] || 7 || 0 || [[Куп на шампиони 1978/79|КШ]] || 1 || 0 || - || - || - || 38 || 0 |- || [[ФК Јувентус сезона 1979-1980|1979-1980]] || [[Серија А 1979-1980|А]] || 26 || 2 || [[Фудбалски куп на Италија 1979-1980|КИ]] || 4 || 0 || [[Куп на шампиони 1979/80|КШ]] || 8 || 0 || - || - || - || 38 || 2 |- || [[ФК Јувентус сезона 1980-1981|1980-1981]] || [[Серија А 1980-1981|A]] || 27 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1980-1981|КИ]] || 6 || 0 || [[Куп на УЕФА 1980-1981|КУ]] || 4 || 0 || [[Торнео ди Каподано|ТК]] || 2 || 0 || 39 || 0 |- || [[ФК Јувентус сезона 1981-1982|1981-1982]] || [[Серија А 1981-1982|А]] || 27 || 2 || [[Фудбалски куп на Италија 1981-1982|КИ]] || 4 || 0 || [[Куп на шампиони 1981/82|КШ]] || 4 || 0 || - || - || - || 35 || 2 |- || [[ФК Јувентус сезона 1982-1983|1982-1983]] || [[Серија А 1982-1983|А]] || 28 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1982-1983|КИ]] || 10 || 0 || [[Куп на шампиони 1982/83|КШ]] || 9 || 0 || - || - || - || 47 || 0 |- || [[ФК Јувентус сезона 1983-1984|1983-1984]] || [[Серија А 1983-1984|А]] || 24 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1983-1984|КИ]] || 5 || 0 || [[УЕФА Куп на победниците на куповите 1983-1984|КПК]] || 8 || 0 || - || - || - || 37 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Јувентус || 283 || 9 || || 66 || 0 || || 65 || 1 || || 3 || 0 || 417 || 10 |- || [[ФК Фјорентина сезона 1984-1985|1984-1985]] || rowspan=3|{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Fiorentina}} || [[Серија А 1984-1985|А]] || 29 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1984-1985|КИ]] || 10 || 1 || [[Куп на УЕФА 1984-1985|КУ]] || 3 || 0 || - || - || - || 42 || 1 |- || [[ФК Фјорентина сезона 1985-1986|1985-1986]] || [[Серија А 1985-1986|А]] || 19 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1985-1986|КИ]] || 8 || 0 || - || - || - || - || - || - || 27 || 0 |- || [[ФК Фјорентина сезона 1986-1987|1986-1987]] || [[Серија А 1986-1987|А]] || 22 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1986-1987|КИ]] || 5 || 0 || [[Куп на УЕФА 1986-1987|КУ]] || 2 || 0 || - || - || - || 29 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Фјорентина || 70 || 0 || || 23 || 1 || || 5 || 0 || || - || - || 98 || 1 |- || [[ФК Пјаченца 1919 сезона 1987-1988|1987-1988]] || {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Piacenza}} || [[Серија Б 1987-1988|Б]] || 20 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 1987-1988|КИ]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 20 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 441 || 14 || || 92 || 1 || || 70 || 1 || || 3 || 0 || 606 || 16 |} ==Титули== {{col-begin}} {{col-2}} ===Играч=== ====Клупски==== ; {{flagsport|ITA}} Јувентус *'''{{Трофеј-Скудето}} [[Серија А]]''' : 6 : 1974-1975, 1976-1977, 1977-1978, 1980-1981, 1981-1982, 1983-1984 *'''{{Трофеј-Куп на Италија}} [[Фудбалски куп на Италија|Куп на Италија]]''' : 2 : 1978-1979, 1982-1983 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Куп на УЕФА]]''' : 1 : 1976-1977 *'''{{Трофеј-КПК}} [[УЕФА Куп на победниците на куповите|Куп на победниците на куповите]]''' : 1 : 1983-1984 ====Репрезентативни==== ; {{flagsport|ITA}} Италија *'''{{Трофеј-Светско првенство во фудбал}} [[Светско првенство во фудбал|Светско првенство]]''' : 1 : [[Светско првенство во фудбал 1982|Шпанија 1982]] ====Поединечни==== * [[Европско првенство во фудбал 1980#УЕФА Идеален тим на првенството|Идеален тим]] на [[Европско првенство во фудбал|Европско првенство]]: 1 : [[Европско првенство во фудбал 1980|1980]] {{col-2}} ===Тренер=== ; {{flagsport|ITA}} Италија под 21 година * '''{{Трофеј-Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година}} [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година|Европско првенство за играчи под 21 година]]''' : 1 : [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2004|Германија 2004]] ; {{flagsport|ITA}} Олимписка репрезентација на Италија * [[Фудбал на Летните олимписки игри|Летни олимписки игри]] : : {{симбол2|Bronze medal.svg}} Бронзен медал: [[Фудбал на Летните олимписки игри 2004 (мажи)|Атина 2004]] {{col-end}} == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== *[https://int.soccerway.com/coaches/claudio-gentile/105376/ Профил на Клаудио Џентиле] на soccerway *[https://www.transfermarkt.com/claudio-gentile/profil/spieler/128893 Профил на Клаудио Џентиле] на transfermarkt *[https://www.tuttocalciatori.net/index.php?mod=chp&par=80 Профил на Клаудио Џентиле] на tuttocalciatori *[https://www.worldfootball.net/player_summary/claudio-gentile/ Профил на Клаудио Џентиле] на worldfootball.net {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Џентиле, Клаудио}} [[Категорија:Италијански фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Јувентус]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фјорентина]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Пјаченца]] [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Родени во 1953 година]] ja3ysqgkhl01jsge5ybewr5bkbkh5pn 0 1314458 5378894 5324863 2025-06-11T13:23:31Z Buli 2648 /* Наводи */ 5378894 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Deer Tick life cycle.svg|мини|Животниот циклус на елен крлеж]] '''Лајмска болест''' ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Lyme disease'') или ''Лајмската борелиоза'' за првпат била препознаена во [[1975]] година по истражувањето направено од причина што на невообичаено голем број деца им бил дијагностициран јувенилен ревматоиден артритис во [[Лајм]], [[Конектикат]] (САД) и во два соседни града. Истражувачите откриле дека повеќето од заразените деца живееле во близина на шумски области населени со крлежи. Тие, исто така, откриле дека првите симптоми кај децата обично се појавуваат во летните месеци што се совпаѓа со сезоната на крлежи. Неколку испитани пациенти опишале дека имале осип непосредно пред развојот на артритисот и многумина се сеќавале и на каснување од крлеж на местото на осипот. Понатамошните истражувања откриле дека малите крлежи биле заразени со спирална бактерија или спирохета (подоцна наречена ''Borrelia burgdoferi'') и биле одговорни за појава на артритис во Лајм. Лајмската борелиоза се јавува со висока фреквенција во локализирани региони низ [[Европа]], [[САД]], поранешниот [[Советски Сојуз]], [[Јужна Африка]], [[Австралија]] и [[Азија]]. Приближно 8 од 100.000 луѓе се заразени на годишно ниво. <ref name="ncbi.nlm.nih.gov">[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7853543// NIH, www.ncbi.nlm.nih.gov]</ref> [[Податотека:Adult deer tick.jpg|мини|Возрасен крлеж]] Луѓето кои живеат или работат во области опкружени со шуми или обраснати грмушки и оние кои посетуваат природа за рекреативни цели се изложени на најголем ризик. Престојот во природа во топлите месеци го зголемува ризикот од добивање на болеста. Крлежите претпочитаат влажна и затемнета средина од отпадни лисја или ниска вегетација во шумски, области со грмушки или предели со високи треви.<ref>[https://web.archive.org/web/20130116063305/http://www.cdc.gov/lyme/signs_symptoms/index.html/ CDC, www.cdc.gov]</ref> ==Симптоми== ===На кожа === ''Еритема мигранс'' (ЕМ): ЕМ е црвенило на кожата на местото на каснувањето од крлеж кое бавно се шири и достигнува дијаметар обично над 5 сантиметри и е присутно долго време (и по неколку недели). Црвенилото во средината постепено исчезнува, најчесто создавајќи карактеристична форма на ЕМ. ЕМ не е алергиска реакција на кожата на каснување од крлеж. ЕМ може да биде придружена со т.н „мали симптоми“ како што се главоболка, вкочанетост, вртоглавица, болки во зглобовите и мускулите, тешкотии со концентрацијата. [[Податотека:Erythema migrans - erythematous rash in Lyme disease - PHIL 9875.jpg|мини|Проширениот осип е почетен знак за околу 80% од Лајмските инфекции. Осипот може да изгледа како „биково око“, како што е прикажано на сликата, во околу 80% од случаите во Европа и 20% од случаите во САД]] === На зглобовите === ''Воспаление на зглобовитe'' или ''артритис'': по неколку месеци, околу половина од заразените лица кои не се лекуваат, имаат болни и отечени зглобови. Ова се повторува и трае со денови или месеци. Хроничниот артритис се развива кај 10 до 20 % од нелекуваните луѓе. [[Податотека:Right knee swelling caused by Lyme arthritis in a 3-year-old girl.jpg|мини|Лајмскиот артритис предизвикал отекување на коленото на ова 3-годишно девојче. Иако безболно, тоа ја направи да куца]] === Невролошки симптоми === Лајмската болест може да влијае и на нервниот систем, предизвикувајќи симптоми како вкочанет врат и силна главоболка (поради менингитис), привремена парализа на мускулите на лицето (''Белова парализа''), нечувствителност на дразби, болка или слабост во екстремитетите или слаба координација на мускулите. [[Податотека:Borrelia burgdorferi-cropped.jpg|мини|Бактеријата Борелија, предизвикувачкиот агенс на Лајмската болест, зголемена]] === Срцеви проблеми === Мал број луѓе можат да имаат проблеми со срцето, како што се неправилни отчукувања на срцето и тоа неколку недели по инфекцијата. Поретките симптоми вклучуваат воспаление на очите и тешка слабост на организмот.<ref name="ncbi.nlm.nih.gov"/> == Дијагноза == Лајмската борелиоза најлесно се дијагностицира врз основа на карактеристична промена на кожата (ЕМ). За жал, црвенилото понекогаш може да остане незабележано. Лабораториските тестови можат да помогнат да се потврди дијагнозата, но тие обично не се позитивни во првите неколку недели по каснувањето од [[крлеж]]. Понекогаш е неопходно да се изолираат бактериите од местото на каснувањето, односно црвенилото, за да се постави дијагноза со биопсија на кожата. Кога постои сомневање за Лајмска борелиоза, обично се користи Вестерн блот тест (''Western blot test'') за да се потврди или отфрли дијагнозата. [[Податотека:Ixodes scapularis.png|мини|Ixodes scapularis, примарен вектор на Лајмска болест во источна Северна Америка]] == Третман == Лајмската борелиоза се третира со антибиотици. Важно е да се третира во првата фаза на болеста, за да се спречи развојот на потешки и хронични форми на болеста. Во третманот на ЕМ кај нас, азитромицин се препорачува еднаш дневно во текот на 5 дена и кај деца и кај возрасни. По третман со ЕМ, некои пациенти можат да имаат долготрајна болка во мускулите и зглобовите и често се онесвестуваат, и се дел од т.н постлајмов синдром кој не треба да се лекува со антибиотици. Во светот постои и вакцина која се препорачува за луѓе кои живеат во ендемски области за оваа болест и поминуваат многу време во шумски или тревни области.<ref name="ncbi.nlm.nih.gov"/> == Превенција == Очигледно, најдобра превенција претставува одбегнувањето на каснување од крлеж при движење низ терените каде што има крлежи. Не постои опасност од крлежи во карпести и суви терени. Крлежи има во влажни терени, особено во трева. Да се користи средината на пешачките патеки кога се оди во шума. Долгите панталони (со светла боја за полесно воочување на крлежите), вовлечени во чорапи, оневозможуваат пристап на крлежите до кожата. Потребно е секојдневно проверување на кожата по движење низ терените каде што има крлежи, и нивно отстранување. Прилепениот крлеж лесно се отстранува со негово свртување под врвовите на навлажнетите прсти или со повлекување на крлежот со пинцета (клешта). Постојат специјални пинцети за таква намена кои можат да се набават во аптеки. Треба да се одбегнува грубо повлекување со притисок на крлежот поради тоа што неговата глава може да остане во кожата и да предизвика локална пурулентна инфекција. Доколку се случи тоа, откинатата глава на крлежот спонтано ќе се исфрли. Методата на отстранување на крлежот не влијае врз можниот ризик за инфекција со борелиите. Прилепениот крлеж треба да се отстрани што порано, уште првиот ден, поради тоа што со тек на времето се зголемува ризикот за [[инфекција]]. Направени се експерименти за развој на [[вакцина]] против лајмската борелиоза. Таквата вакцина мора да се приспособи на локалниот спектар на борелија супспециеси. Вакцини базирани на надворешниот површинска белковина А на ''Borrelia Burgdorferi'' извесно време биле користени во САД, но веќе не се произведуваат. Спектарот на борелија супспециеси и антигенскиот состав во Европа се разликуваат од тие во САД.<ref>[https://web.archive.org/web/20130116063305/http://www.cdc.gov/lyme/signs_symptoms/index.html/ CDC, www.cdc.gov]</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Бактериски инфекции}} [[Категорија:Ретки болести]] [[Категорија:Бактериски болести]] d201xf8lf290durd2gsjhu4tr6o2h7t 0 1317547 5379123 5370981 2025-06-12T01:14:27Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379123 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Претпријатие|name=Luigi Lavazza S.p.A.|logo=Lavazza - logo (Italy, 1995).svg|logo_size=200px|image=|image_size=230px|image_caption=Седиштето во Торино, Италија|type=Приватна|foundation=1895<br />[[Торино]], Италија|founder=[[Лујџи Лаваца]]|location=Торино, Италија|key_people=Алберто Лаваца ([[Претседател]])<br />Антонио Баравале|num_employees=3,800|num_employees_year=2018<ref name=numbers>{{cite web|title=Lavazza 2019 financials|url= https://www.lavazza.com/content/dam/lavazza/azienda/corporate/gruppo/bilancio-2018/Lavazza_Annual_Report_2018.pdf}}</ref>|industry=Продажно [[кафе]]|products=[[Кафе]]<br />[[Стока]]|subsid=|revenue=[[Евра|€]]2,2 милијарди (2019)<ref name=броеви19>{{cite web|title=Lavazza 2019 financials|url=https://www.worldcoffeeportal.com/Latest/News/2020/Lavazza-posts-record-2019-results-and-pledges-%E2%82%AC10m|accessdate=2023-03-13|archive-date=2021-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20211028025226/https://www.worldcoffeeportal.com/Latest/News/2020/Lavazza-posts-record-2019-results-and-pledges-%E2%82%AC10m|url-status=dead}}</ref>|homepage={{URL|https://www.lavazza.com/}}}} '''Лаваца''' (Италијански: Lavazza) — италијански изработувач на производи од [[кафе]]. Компанијата е основана во [[Торино]] во 1895 година од страна на Лујџи Лаваца, првично била мала продавница за храна. Со бизнисот моментално управуваат третата и четвртата генерација на семејството Лаваца. Лаваца кафето го увезува од целиот свет, вклучувајќи ги Бразил, Колумбија, Гватемала, Костарика, Хондурас, Уганда, Индонезија, САД и Мексико. Загриженоста за одржливо производство ја натерало компанијата да го развие познатиот проект „Тиера“, програма за одржливо земјоделство во Хондурас, Колумбија и Перу, која има за цел да го подобри квалитетот на кафето, како и еколошките и работните средини на тие заедници.<ref name="italtrade">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.italtrade.com/spotlight/lavazza.htm|title=When coffee is Lavazza|work=Spotlight|publisher=Italian Institute for Foreign Trade|archive-url=https://web.archive.org/web/20090301181532/http://www.italtrade.com/spotlight/lavazza.htm|archive-date=1 March 2009|accessdate=23 October 2007}}</ref> Компанијата раководи со огромен број на кафулиња. Продавниците препорачуваат традиционални пијалаци за кафе, како и цело зрно и мелено кафе за домашна употреба. == Историја == [[Податотека:Lavazza_0002782_m.jpg|мини|Реклама за Лаваца: Транспорт на кафе во Индокина]] Лаваца, која била основана во Торино, Италија, во 1895 година, е во сопственост на истоименото семејство веќе четири генерации. Лаваца има пазарен удел по продажба од над 36% во Италија, 3.800 вработени и приход од 2,24 милијарди евра (2019).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldcoffeeportal.com/Latest/News/2020/Lavazza-posts-record-2019-results-and-pledges-%E2%82%AC10m|title=Lavazza posts record 2019 results and pledges €10m coronavirus relief for Italy - World Coffee Portal|work=www.worldcoffeeportal.com|accessdate=1 July 2020|archive-date=2021-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20211028025226/https://www.worldcoffeeportal.com/Latest/News/2020/Lavazza-posts-record-2019-results-and-pledges-%E2%82%AC10m|url-status=dead}}</ref> Италијанската компанијата има шест производствени локации, од кои три се наоѓаат во Италија, а другите во странство. Лаваца извезува 46% од своето производство. Во 1979 година компанијата го основала „Центарот за истражување на кафе Лујџи Лаваца“ кој е „посветен на проучување на еспресо“ и еволуирал во Тренинг центар Лаваца, мрежа од преку 50 школи за кафе во светот, каде што 30.000 луѓе добиваат обука секоја година. Во 2019 година, со компанијата Пепси, Лаваца пуштиле во продажба конзервирано капучино подготвено за пиење во Европа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thegrocer.co.uk/new-product-development/pepsico-teams-up-with-lavazza-for-iced-coffee-rtd/595062.article|title=PepsiCo teams up with Lavazza for iced coffee RTD|last=Selwood2019-07-03T11:38:00+01:00|first=Daniel|work=The Grocer|language=en|accessdate=1 July 2020}}</ref> Поднесена била тужба во 2019 година во која се тврдело дека Лаваца кренала лажни тужби за [[интелектуална сопственост]] против препродавачите во Америка на [[Amazon.com]] во обид да ги спречи да продаваат производи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.law.com/njlawjournal/2019/11/12/online-reseller-accuses-lavazza-coffee-of-bringing-phony-ip-infringement-claims/|title=Online Reseller Accuses Lavazza Coffee of Bringing Phony IP Infringement Claims|work=New Jersey Law Journal|language=en|accessdate=15 November 2021}}</ref> Во ноември 2022 година, било објавено дека Лаваца го купила [[Франција|францускиот]] снабдувач за печење на кафе, дистрибутер и услуги, Макси Кафе (MaxiCoffee).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.worldcoffeeportal.com/Latest/News/2022/November/Lavazza-to-acquire-France-s-MaxiCoffee-for-undiscl|title=Lavazza to acquire France’s MaxiCoffee for undisclosed sum|last=Portal|first=World Coffee|date=2022-11-28|work=World Coffee Portal|accessdate=2022-11-28|archive-date=2022-11-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20221128175411/https://www.worldcoffeeportal.com/Latest/News/2022/November/Lavazza-to-acquire-France-s-MaxiCoffee-for-undiscl|url-status=dead}}</ref> == Спонзорство == На англискиот тим [[ФК Ливерпул]], Лаваца им станал спонзор во 2018 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.liverpoolfc.com/news/announcements/323017-liverpool-fc-lavazza-coffee-partnership|title=Liverpool FC and Lavazza announce new partnership|work=www.liverpoolfc.com|language=en|accessdate=5 August 2020}}</ref> Исто така, станал спознор на британскиот тим на Вилијамс Рејсинг во [[Формула 1]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sportbusiness.com/news/williams-racing-adds-lavazza-to-new-look-sponsorship-portfolio/|title=Williams Racing adds Lavazza to new-look sponsorship portfolio|date=9 January 2020|work=SportBusiness|language=en-US|accessdate=1 July 2020}}</ref> Преку договорот постигнат во септември 2020 година, Лаваца станал официјален бренд за кафе што го користи италијанскиот тим [[ФК Јувентус]]. == Канцеларии и производствени погони == „Лујџи Лаваца С.п.А.“ е присутен во над 90 земји со повеќе од 20 канцеларии и производствени работилници во Италија и во остатокот од светот. Во Торино неодамна била отворена „Нувола“,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lavazza.us/en_US/about-us/nuvola.html|title=Nuvola, the new Lavazza Headquarter in Turin|work=www.lavazza.us|accessdate=28 February 2018}}</ref> новото седиште на Лаваца. Проектот „Нувола“ е дело на [[Чино Зуки]]. Групацијата на Лаваца, моментално вклучува 21 компанија и меѓународни канцеларии, вклучувајќи го и седиштето „Нувола“ во Торино и Сан Томазо 10, истата стара продавница во Виа Сан Томазо во припадност на Лујџи Лаваца кон крајот на 1800 година. Лаваца има три главни производствени работилници во Италија: во Торино, првата историска фабрика за производство; Гатинара, каде што се произведуваат капсулите за кафе; и во Поцили каде се прави кафе без кофеин за распродажба низ целиот свет. Други производствени работилници се наоѓаат во Франција, Индија и Бразил.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lavazza.ca/en_CA/about-us/company/manufacturing-plants.html|title=Manufacturing Plants|work=www.lavazza.ca|language=en|accessdate=1 July 2020}}</ref> == Календар == Лаваца го произведува познатиот „Лаваца Календар“ од 1991 година, кој содржи модни фотографии од некои од водечките светски фотографи. Календарот не е во продажба. Меѓу соработниците се: [[Ени Либовиц]] во 2009 година, Дејвид ЛаШапел во 2002 година, Хелмут Њутн во 1993 и 1994 година, Елен фон Унверт во 1995 година, Еугенио Рекуенко во 2007 година, Ервин Олаф во 2005 година и Платон во 2005 година.<ref>[http://www.vogue.com.au/people_parties/events/2007/lavazza_2008_calendar_launch Australian Vogue Online] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071218084303/http://www.vogue.com.au/people_parties/events/2007/lavazza_2008_calendar_launch|date=18 December 2007}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.forbes.com/sites/ambergibson/2017/11/30/a-calendar-to-save-the-world/|title=A Calendar To Save The World|last=Gibson|first=Amber|date=30 November 2017|work=Forbes|language=en|accessdate=4 September 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vogue.com.au/people_parties/events/2007/lavazza_2008_calendar_launch|title=Lavazza 2008 Calendar Launch / 2007 / Events / People + Parties / Vogue Australia|archive-url=https://web.archive.org/web/20071218084303/http://www.vogue.com.au/people_parties/events/2007/lavazza_2008_calendar_launch|archive-date=18 December 2007|accessdate=18 November 2008}}</ref> Календарот стана дел од концептуалната модна фотографија.<ref>[https://www.telegraph.co.uk/news/picturegalleries/howaboutthat/3197494/Lavazza-coffee-calendar-2009-shot-by-Annie-Leibovitz-featuring-Electtra-Rossellini-Wiedemann.html Telegraph.co.uk], "How About That" Column, 2008</ref> == Наводи == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * [https://www.lavazza.com/ Официјална страница] [[Категорија:Италијански марки]] nv3y9027l67u0lx1bpm2yoie1re0z4h 0 1318370 5379106 4968365 2025-06-11T21:21:14Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379106 wikitext text/x-wiki '''Кристина Бауерман''' е италијанска готвачка, која има Мишелин ѕвезда во Глас Хостарија во Рим. Првично студирала странски јазици и право, а работела+-- и како графички дизајнер. Сепак, се обучувала во Ле Кордон Блу и почнала да работи како готвач кога се вратила во Италија. == Биографија == Кристина Бауерман е родена во [[Апулија]], во јужна Италија.<ref name="vogue">{{Наведени вести|url=https://www.vogue.com/article/rome-dining-guide-cristina-bowerman|title=A Rome Dining Guide From the City's Only Female Michelin-Starred Chef|last=Itzkowitz|first=Laura|date=27 June 2017|work=Vogue|access-date=12 November 2017}}</ref> Најпрво се обучила за странски јазици и студирала право,<ref name="luxe">{{Наведена мрежна страница|url=http://luxebeatmag.com/meet-michelin-star-chef-cristina-bowerman/|title=Meet Michelin-Star Chef Cristina Bowerman|last=Weinlein|first=Jill|date=19 November 2015|work=Luxe Beat|accessdate=12 November 2017|archive-date=2017-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20171112190404/http://luxebeatmag.com/meet-michelin-star-chef-cristina-bowerman/|url-status=dead}}</ref> а потоа продолжила да работи како графички дизајнер во [[Остин (Тексас)|Остин]], [[Тексас]].<ref name="vogue" /> Потоа, Бауерман студирала кулинарски уметности две години на Универзитетот во Тексас во Остин и Ле Кордон Блу.<ref name="luxe" /> Таа подоцна изјавила дека готвачот Егил Валентин бил нејзиниот најзначаен учител и го пофалила искуството што го стекнала во ресторанот на Дејвид Бул, 5 дијаманти.<ref name="young">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.finedininglovers.it/blog/interviste/cristina-bowerman-s-pellegrino-young-chef-2018/|title=Cristina Bowerman: Intervista alla Giudice di S.Pelligrino Young Chef|date=10 July 2017|work=Fine Dining Lovers|accessdate=12 November 2017}}</ref> Кога се вратила во Италија во 2006 година, Бауерман почнала да работи во ресторанот Глас Хостарија во Рим.<ref name="luxe"/> Во првите три години, ресторанот имал потешкотии, бидејќи иако Бауерман внесувала нови јадења, локалното население не го посетувало ресторанот во текот на неделата, а потоа нарачувало само традиционални јадења кога тоа го правеле за време на викендот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.konbini.com/us/lifestyle/cristina-bowerman-pink-haired-chef/|title=Cristina Bowerman, The Pink-Haired Chef Fusing Italian and American Cooking|last=Azouaoui|first=Sirine|work=Konbini|archive-url=https://web.archive.org/web/20171113003012/http://www.konbini.com/us/lifestyle/cristina-bowerman-pink-haired-chef/|archive-date=13 November 2017|accessdate=12 November 2017}}</ref> Во 2010 година, ресторанот бил награден со Мишелин ѕвезда, а Бауерман била единствената жена што освоила таа година.<ref name="luxe" /> Откако освоила Мишелин ѕвезда, таа го отворила Ромео Готвач & Пекар во поранешен магацин во Тестачо, а потоа ја отворила пицеријата Џулиета веднаш до неа.<ref name="vogue"/> Таа продолжила да престојува и во Рим и Остин.<ref name="luxe"/> Во 2017 година, била една од 20-те готвачи што готвеле на 32-та почит на готвачот за Citymeals.<ref>{{Наведени вести|url=https://ny.eater.com/2017/6/10/15776292/boulud-forgione-chefs-tribute-to-citymeals|title=LA's Farid Zadi and Rome's Cristina Bowerman Join NYC Chefs on an All-Star Roster Monday|last=Landman|first=Beth|date=10 June 2017|work=Eater|access-date=12 November 2017}}</ref> Бауерман била еден од судиите за финалето на натпреварот за млади италијански готвачи С.Пелегрино 2018 година.<ref name="young"/> == Наводи == <references group="" responsive="0"></references> [[Категорија:Италијански готвачи]] [[Категорија:Живи луѓе]] 5gs1yaq4n3cq9rdolx21up2zswkgqw9 0 1322419 5379171 5005237 2025-06-12T06:49:58Z CommonsDelinker 746 Бришење на "[[Слика:Silas,_apostle.jpg|Silas,_apostle.jpg]]", беше избришана од [[c:Главна страница|Заедничката ризница]] од страна на [[c:User:Stifle|Stifle]] поради: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Silas, apostle.jpg|]]. 5379171 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Светец |honorific_prefix=[[свети]] |name=Сила |image= |caption= |titles=апостол, ученик, мисионер, епископ и маченик |birth_place= |death_date= 65–100 |death_place=[[Македонија]] |feast_day={{Простсписок| * 30 јули ([[јулијански календар|ст.&nbsp;ст.]]), 12 август ([[грегоријански календар|н.&nbsp;ст.]]) ([[православие]]) * 26 јануари (Евангелска лутеранска црква и Епископална црква) * 10 февруари (Лутеранска црква - Мисурски синод) * 13 јули (Римокатоличка црква) * 13 јули (сириски и индиски православен календар) }} |beatified_date= |beatified_place= |beatified_by= |canonized_date= |canonized_place= |canonized_by= |major_shrine= |attributes= мачеништво |patronage= |issues= |suppressed_date= |venerated_in={{Простсписок| * [[православие]] * [[римокатолицизам]] * [[источнокатолички цркви]] * [[древноисточни цркви]] * [[англиканство]] * [[лутеранство]] }} }} '''Сила''' или '''Силван''' ([[коине|грчки]]: {{јаз|grc|Σίλας/Σιλουανός}}) — истакнат член на [[рано христијанство|ранохристијанската]] заедница во [[I век]] и еден од [[Седумдесет апостоли|Седумдесетте апостоли]]. Според [[Нов завет|Новиот завет]] го придружувал [[Апостол Павле]] на неговото второ мисионерско патување, како што се раскажува во [[Дела на светите апостоли|Делата на светите апостоли]].<ref>{{нмс |url = http://dailyprayer.us/lesson.php?day=1004 |title = Notes on 1 Peter |access-date = 20 мај 2012 |archive-url = https://web.archive.org/web/20151003214711/http://dailyprayer.us/lesson.php?day=1004 |archive-date = 3 октомври 2015 |url-status = dead }}</ref> Познат е како негов соучесник во [[Мисија на Апостол Павле во Македонија|неговата мисија во Македонија]]. Овој светител е нарекуван по две имиња, веројатно варијанта на истото име. Павле секогаш го нарекува „Силван“, а како таков се споменува и во Првото послание на Петар. На други места се води како „Сила“. ==Житие== Сила за првпат се споменува во [https://www.bible.com/mk/bible/1272/ACT.15.22.MK2006D Дела 15,22], каде духовните старешини решаваат дека тој и [[Јуда Варсава]], треба да се врати заедно со [[Апостол Павле|Павле]] и [[Апостол Варнава|Варнава]] во Антиохија по одржувањето на [[Ерусалимски собор|Ерусалимскиот собор]]. Сила и Јуда се споменуваат како водачи меѓу браќата, пророци и делотворни говорници. Павле го бира Сила за сопатник на втората мисија по разделбата со Барнава која произлегла од Марковото учество. Во оваа втора мисија, Сила и Павле за кратко се затворени во [[Филипи]], [[Македонија]], кога се случил земјотрес кој им ги раскинал оковите и им ја отворил вратата од ќелијата ([https://www.bible.com/mk/bible/1272/ACT.16.25-37.MK2006D Дела 16,25-37]). Во живописот Сила понекогаш е претставен како носи скинати пранги.<ref>[http://www.holytrinityorthodox.com/calendar/los/July/30-01.htm The Holy Disciples from the Seventy]</ref>. Според {{проста врска|https://www.bible.com/mk/bible/1272/ACT.17.MK2006D Дела 17}}-[https://www.bible.com/mk/bible/1272/ACT.18.MK2006D 18], Сила и Тимотеј заедно со Павле прешле од Филипи во [[Солун]], и таму наишле на непријателски пречек во [[синагога|синагогите]] од некои традиционални [[Евреи]]. Гонителите ги следеле и во [[Бер]], со закани по безбедноста на Павле, поради што тој се разделил од Сила и Тимотеј. Павле отишол во [[Атина]], а Сила и Тимотеј подоцна му се приклучиле во [[Коринт]].<ref>[https://www.bible.com/mk/bible/1272/ACT.18.5.MK2006D Дела 18,5] — Стандардна македонска библија со девтероканонски книги</ref> Овие случувања се одвивале некаде околу 50 г. судејќи по [https://www.bible.com/mk/bible/1272/ACT.18.12.MK2006D Дела 18,12] каде се спомнува проконзулот [[Јуниј Анеј Галион|Галион]] кој застанал на страната на Павле во Коринт.<ref>{{наведена книга |editor1-last=Cross |editor1-first=F. L. |editor2-last=Livingstone |editor2-first=E. A. |title=The Oxford Dictionary of the Christian Church |date=2005 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |edition=3. прераб |pages=1243–5 |isbn=978-0-19-280290-3 |url=https://books.google.com/books?id=fUqcAQAAQBAJ}}</ref> Во [https://www.bible.com/mk/bible/1272/ACT.18.6-7.MK2006D Дела 18,6-7], разочаран од непријателското настроение на Евреите, Павле престанал да ја посетува синагогата во Коринт, а Сила понатаму не се спомнува во Делата. Се јавува во поздравниот дел на [[Прво послание до Солуњаните|Првото]] и [[Второ послание до Солуњаните|Второто послание до Солуњаните]], и се спомнува во [[Второ послание до Коринтјаните|Второто послание до Коринтјаните]] (1,19). Ова е очекувано со оглед на неговото учество во Павловата мисија кога ги посетувал тие градови. Се спомнува и во заклучниот дел на [[Прво послание на апостол Петар|Првото послание на апостол Петар]] (5,12), каде можеби имал улога на секретар. Петар вели дека го смета Сила за „верен брат“. ==Почитување== Во класичното [[православие]] Апостол Сила се слави на 30 јули по стар стил (12 август по нов) заедно апостолите [[Апостол Силуан|Силуан]], [[Апостол Крискент|Крискент]], [[Апостол Епенет|Епенет]], и [[Андроник Панонски|Андроник]], а на 4 јануари во рамките на [[Седумдесет апостоли|Соборот на Седумдесетте Свети Апостоли]]. Се почитува од [[Евангелска лутеранска црква во Америка|Евангелската лутеранска црква]] и [[Епископална црква|Епископалната црква]] во Америка како мала слава<ref>{{нмс|title=Holy Women, Holy Men Celebrating the Saints|url=https://diobeth.typepad.com/files/holy-women-holy-men.pdf|url-status=live}}</ref> на 26 јануари заедно со [[Тимотеј Ефески|св. Тимотеј]] и [[Апостол Тит|Тит]]. [[Римокатоличка црква|Римокатоличката црква]] го слави на 13 јули, а [[Лутеранска црква-Мисурски синод|Лутеранската црква-Мисурски синод]] го одбележува на 10 февруари. == Поврзано == * [[Апостол Павле]] * [[Агав]] * [[Апостол Варнава]] * [[Манаин]] * [[Учењата на Силван]] — [[апокриф]]ен текст од библиотеката „Наг Хамади“<ref>{{нмс|url=http://gnosis.org/naghamm/nhl.html|title=Nag Hammadi Library|website=gnosis.org|access-date=25 март 2019}}</ref> припишан на [http://gnosis.org/naghamm/silvanus.html Силван/Сила]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рвр|Saint Silas}} * [https://denovi.mk/avgust/12-080.html Светите апостоли Сила, Силуан, Крискент, Епенет и Андроник, 30 јули (по стар стил)], Денови.мк {{Дела на светите апостоли}} {{Личности од Новиот завет}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Седумдесет апостоли]] [[Категорија:Светци од Новиот завет]] [[Категорија:Личности од Павловите посланија]] [[Категорија:Англикански светци]] [[Категорија:Починати во 1 век]] [[Категорија:Родени во непозната година]] [[Категорија:Христијански светци од 1 век]] ft5zx68k9a33mmal06mv1wkp802s8ra 0 1329793 5379091 5055321 2025-06-11T20:38:03Z Carshalton 30527 5379091 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Марко Спортиело | image = [[Податотека:Marco Sportiello (cropped).JPG|center|300п]] | image_size = | caption = Марко Спортиело на тренинг со Аталанта во 2014 година | full_name = Марко Спортиело | birth_date = {{birth date and age|1992|5|10|df=y}} | birth_place = [[Десио]], Италија | height = 1.92 m<ref>{{cite web|url=https://www.atalanta.it/personaggi/marco-sportiello/|title=Marco Sportiello|publisher=Atalanta B.C.|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119020937/https://www.atalanta.it/personaggi/marco-sportiello/|archive-date=19 January 2021}}</ref> | position = [[голман (фудбал)|голман]] | currentclub = {{Fb team Milan}} | clubnumber = 57 | youthyears1 = 1998–1999 | youthclubs1 = Сибидо Сан Џакомо | youthyears2 = 1999–2010 | youthclubs2 = {{Fb team Atalanta}} | years1 = 2010–2011 | clubs1 = {{Fb team Seregno}} | caps1 = 28 | goals1 = 0 | years2 = 2011–2012 | clubs2 = {{Fb team Poggibonsi}} | caps2 = 34 | goals2 = 0 | years3 = 2012–2013 | clubs3 = {{Fb team Carpi}} | caps3 = 30 | goals3 = 0 | years4 = 2013–2023 | clubs4 = {{Fb team Atalanta}} | caps4 = 125 | goals4 = 0 | years5 = 2017–2018 | clubs5 = → {{Fb team Fiorentina}} (п) | caps5 = 39 | goals5 = 0 | years6 = 2018–2019 | clubs6 = → {{Fb team Frosinone}} (п) | caps6 = 35 | goals6 = 0 | club-update = 4 јуни 2023 | nationalteam-update = | years7 = 2023– | clubs7 ={{Fb team Milan}} | caps7 = 0 | goals7 = 0 }} '''Марко Спортиело''' (роден на {{роден на|10|мај|1992}} година) — италијански професионален фудбалер кој игра како голман за клубот од [[Серија А]], [[Милан]]. == Наводи == {{наводи}} {{Состав на ФК Милан}} {{Состав на Италија на ЕП фудбал под 21 година 2015}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Спортиело, Марко}} [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фјорентина]] [[Категорија:Фудбалери на Милан]] [[Категорија:Живи луѓе]] d85dljm8n9b2evk1kfdlwe1vpykaehv 0 1330513 5379083 5203457 2025-06-11T20:24:33Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379083 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country|largest_city=[[Тирана]]|religion=[[ислам]], [[Православие]], [[Католицизам]]|native_name={{native name|sq|Mbretëria Shqiptare}}|conventional_long_name=Кралство Албанија|status=|status_text=|era=Меѓувоен период|event_start=|year_start=1928|date_start=1 септември|event1=[[Италијанска инвазија на Албанија|Италијанска инвазија ]]|date_event1=7 април 1939|event_end=Владата заминала во егзил|year_end=1939|date_end=9 април|p1=Албанска Република (1925–1928){{!}}Албанска Република|flag_p1=Flag of the Albanian Republic (1925–1928).svg|s1=Италијански протекторат на Албанија(1939–1943){{!}}Италијански протекторат|flag_s1=Flag of Albania (1939–1943).svg|image_flag=Flag_of_Albania_(1934–1939).svg|flag=|flag_type=[[Знаме на Албанија|Знаме]]<ref>{{Cite web|url=https://www.hoelseth.com/royalty/albania/albconst19281201.html|title = Fundamental Statute of the Kingdom of Albania of 1 December 1928}}</ref>|image_coat=Coat of arms of the Albanian Kingdom (1928–1939).svg|symbol=Грб на Албанија|symbol_type=Coat of arms|image_map=Albanian Kingdom (1935).svg|image_map_caption=Албанското кралство во 1935 година|capital=[[Тирана]]|national_motto="Atdheu mbi te gjitha"<br><small>"Татковината пред се"</small>|national_anthem=''[[Himni i Flamurit]]''<br><small>Химна на знамето</small><br>{{center|[[File:Hymni i Flamurit instrumental.ogg]]}}|common_languages=[[албански]]|government_type=[[Унитарна држава|Унитарна]] [[парламентарна]] [[уставна монархија]] (де јуре)<br />[[Унитарна држава|Унитарна]] [[апсолутна монархија]] под [[воена диктатура]] (де факто)<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=X6YwDwAAQBAJ&dq=zogu+absolute+monarchy&pg=PA325 | title=Decades of Crisis: Central and Eastern Europe Before World War II | isbn=9780520229013 | last1=Berend | first1=Ivan T. | date=2 March 2001 }}</ref>|title_leader=[[Крал на Албанците|Крал]]|leader1=[[Ахмед Зогу|Зогу I]]|year_leader1=1928–1939|title_deputy=[[Премиер на Албанија|Премиер]]|deputy1=[[Костак Кота]]|year_deputy1=1928–1930|deputy2=[[Пандели Евангели]]|year_deputy2=1930–1935|deputy3=[[Мехди Фрашери]]|year_deputy3=1935–1936|deputy4=[[Костак Кота]]|year_deputy4=1936–1939|legislature=[[Парламент на Албанија|Уставно собрание]]|currency=[[Франга]]|demonym=[[Албанци]]}}'''Албанското кралство''' ([[Тоскиско наречје|тоскиски албански]]: ''Mbretëria Shqiptare'' ) — официјалното име на [[Албанија]] помеѓу 1928 и 1939 година. Албанија била прогласена за [[монархија]] од страна на Уставотворното собрание, а претседателот [[Ахмед Зогу]] бил прогласен за крал како [[Ахмед Зогу|Зогу I.]] Кралството било поддржано од фашистичкиот режим во Италија, а двете земји одржувале блиски односи до ненадејната инвазија на Италија на земјата во 1939 година. Зогу побегнал во егзил и никогаш повеќе не ја видел својата земја. Комунистичката партија на трудот на Албанија ја добила контролата врз земјата кон крајот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], воспоставила комунистичка влада и формално го симнала Зогу од власт. == Управувањето на Зогу == Во 1928 година, претседателот Зогу обезбедил согласност од парламентот за негово распуштање. Новото конститутивно собрание го изменил уставот со што Албанија станала кралство и го трансформирал Зогу во Зог I, како „крал на Албанците“. Меѓународното признание пристигнало веднаш. Новиот устав го укинал албанскиот Сенат и создал еднодомно [[Парламент на Албанија|собрание]]. Иако номинално бил уставен монарх, во пракса кралот Зог ги задржал диктаторските овластувања што ги имал како претседател. Граѓанските слободи останале повеќе или помалку непостоечки, а политичките противници често биле затворани и убивани. Така, за сите намери и цели, Албанија останала [[воена диктатура]]. <ref name="cs">{{csref|country=albania|author=Charles Sudetic|section=Interwar Albania, 1918–41}}</ref> Набргу по неговата официјална заклетва како монарх, кралот Зог ја раскинал веридбата со ќерката на Шефќет Верлаџи, а Верлаџи ја откажал поддршката за кралот и почнал да прави заговор против него. Зог со текот на годините собрал голем број непријатели, а албанската традиција на крвна одмазда барала од нив да се обидат да го убијат. Зог се опкружувал со стражари и ретко се појавувал во јавноста. Лојалистите на кралот ги разоружале сите племиња на Албанија, освен неговите племиња [[Матија (округ)|Мати]] и нивните сојузници, Дибра. Сепак, при посетата на [[Виена]] во 1931 година, Зог и неговите телохранители се бореле со огнено оружје со потенцијални атентатори на скалите [[Vienna Opera House|на Операта]]. Зог останал чувствителен на постојано растечкото разочарување од доминацијата на [[Кралство Италија]] над Албанија. Кралската албанска армија, иако секогаш броела до 15.600 луѓе, ги трошела средствата на земјата, а италијанскиот монопол за обука на вооружените сили го поткопал јавното мислење. Како противтежа, Зог ги задржал британските офицери во [[Жандармерија|кралската албанска жандармерија]] и покрај силниот италијански притисок да ги отстрани. Во 1931 година, кралот Зог отворено им се спротивставил на Италијанците, одбивајќи да го обнови Првиот договор од Тирана од 1926 година. За време на кризата од 1929-1933 година, Зог побарал од Италијанците заем од 100 милиони златни [[Франк|франци]] во 1931 година, а барањето било одобрено од страна на кралската италијанска влада. Во 1932 и 1933 година, Албанија не можеla да ги плаќа каматите на своите заеми од Друштвото за економски развој на Албанија. Како одговор на тоа, [[Рим]] го зголемил притисокот, барајќи од [[Тирана]] да ги именува Италијанците да ја насочат Жандармеријата, да и се придружат на Италија во царинската унија, да ѝ дадат контрола на Италија врз шеќерот, телеграфот и електричните монополи во земјата, да го учат [[Италијански јазик|италијанскиот јазик]] во сите Албански училишта. Зог го одбил тоа. Наместо тоа, тој наредил да се намали националниот буџет за 30 отсто, да ги отпушти италијанските воени советници и да ги национализира [[Римокатоличка црква|католичките]] училишта во северниот дел на земјата, управувани од Италија. До јуни 1934 година, Албанското Кралство потпишало трговски договори со [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] и [[Грција]], а [[Бенито Мусолини]] ги суспендирал сите плаќања кон Тирана. Италијанскиот обид да ги заплаши Албанците со испраќање флота од воени бродови ''Регија Марина'' во Албанија пропаднал бидејќи Албанците им дозволиле на силите да слетаат единствено доколку бидат невооружени..Мусолини потоа се обидел да ги откупи Албанците. Во 1935 година, тој на албанската влада и подарил 3 милиони златни франци како подарок. Успехот на Зог во поразувањето на двата месни бунтови го убедил Мусолини дека Италијанците мора да постигнат нов договор со албанскиот монарх. Односите со Италија биле подобрени во 1936 година. Владата на млади луѓе предводена од Мехди Фрашери, просветен [[Бекташи|бекташки]] администратор, ја добил обврската од Италија да ги исполни финансиските ветувања што Мусолини и ги дал на Албанија и да одобри нови заеми за подобрување на пристаништето во [[Драч]] и други проекти што ја задржале кралската албанска влада. Наскоро Италијанците почнале да заземаат позиции во државната служба на Албанија, а на италијанските доселеници им било дозволено да влезат во земјата. == Економија == {{Историја на Албанија}} Во 1928 година, бил усвоен Основниот статут, заедно со Граѓанскиот законик и била воведена [[аграрна реформа]], со што била отстранета [[Ferexhesë|фереџесa]]. [[Шеријат|Исламскиот закон]] бил заменет со Граѓанскиот законик на Швајцарија, по моделот на [[Мустафа Кемал Ататурк]] во Турција. Кралот Зог го поддржал воведувањето на современа архитектура и се обидел да ја подобри благосостојбата, трговскиот биланс и образованието на албанската младина. Во 1929 година, светот бил зафатен од [[Големата депресија|голема криза]] предизвикана од хиперпродукција. Нејзините ефекти биле многу штетни за Албанија. Во текот на оваа година, Зог ги увидел првите знаци на криза, главно во финансискиот и монетарниот систем; тие станале почувствителни во 1930 година. Врвот на кризата бил помеѓу 1934 и 1935 година. Повеќето индустрии биле парализирани или банкротирале. Кризата длабоко ги погодило сите кредитни системи. Во тоа време, поради тековниот буџетски дефицит и финансиските потешкотии евидентни во многу области и сектори во земјата, заемите биле земени од западните земји, но мнозинството биле од [[Италија]]. Во 1931 година, албанското земјоделство било погодено од голема суша што предизвикало сериозни последици во националното снабдување со храна. Во 1932 година, како резултат на оваа ситуација, биле увезени 33% повеќе пченица и пченка. [[Податотека:King_Zog_I.jpg|мини| Кралот [[Ахмед Зогу|Зог]]]] Кризата од 1930-1934 година се разликува на многу начини: процентот на населението што живело со неземјоделско вработување бил намален од 15,9% во 1930 година на 15,4% во 1938 година. Албанскиот извоз пораснал од 2 милиони златни франци на 12 милиони меѓу 1923 и 1931 година, но се намалил на нивоата од 1923 година во следните две години. Тешка ситуација се случиа помеѓу 1935 и 1936 година кога владата била принудена да пренесе итна помош на храна во сиромашните области. Местата што продавале албанска стока поставиле царини за увоз на сирење и путер. Кризата ја погодило сточарската индустрија, која учествувала со 70% од вкупниот национален извоз. Друго значајно влијание било воспоставувањето на таканаречениот „''даночен џелепит''“, кој се однесувал на грлото/добитокот. Во 1933 година државата ги намалила даноците за 50%. Селаните земјоделци го сочинувале огромното мнозинство од албанското население. Албанија практично немала индустрија, а потенцијалот на земјата за хидроелектрична енергија бил практично неискористен. Нафтата била главниот извлечен ресурс на земјата. Италијанците ги презеле концесиите за дупчење нафта на сите други странски компании во 1939 година со создавањето на компанијата „''Свеја''“. Гасоводот помеѓу нафтеното поле Кучово и пристаништето во Валона ги забрзало испораките на сурова нафта до италијанските рафинерии. Оваа компанија се занимавала со природните ресурси на Албанија. Албанија поседувала и: [[битумен]], лигнит, железо, хромит, бакар, боксит, манган и малку злато. Скадар имал фабрика за цемент; Корча, пиварница; и Драч и Скадар, фабрики за цигари кои користеле локално одгледуван тутун. Во 1934 година цената на житото достигнала најниско ниво, околу 7,5 златни франци. Силниот пад на цените, главно во земјоделската и сточарската индустрија, се одразил врз монетарната и кредитната политика на Националната комерцијална банка. Во годините на кризата банката го намалила количеството на валути во оптек, што ја влошило дефлацијата. Вештачки зголемената вредност на франкот ги намалило цените на производите. Во средината на 1935 година, Албанија влегла во фаза на закрепнување. Индустријата закрепнала, а Зогу создал даночни олеснувања, особено за фабриките за цемент, кои биле ослободени од даноци три години. Помеѓу 1933 и 1935 година, економскиот развој се појавил и во земјоделството, сточарството и индустрискиот капитал. Започнало изградбата на патишта и мостови, заедно со педесет и три телеграфски врски. Во поголемиот дел од меѓувоениот период, Италијанците ги извршувале повеќето технички работи во албанската економија. Албанија имала четири пристаништа: [[Драч]], [[Шенѓин]], [[Валона]] и [[Саранда]]. Главниот извоз на Албанија била нафтата, животински кожи, сирење, добиток и јајца. Примарен увоз бил жито и други прехранбени производи, метални производи и машини. Во 1939 година вредноста на увозот на Албанија бил четири пати поголем од нејзиниот извоз. Околу седумдесет проценти од извозот на Албанија заминувал во Италија. Италијанските фабрики обезбедувале околу четириесет проценти од увозот на Албанија, а италијанската влада го плаќала остатокот. Во 1938 година дошло до општо активирање на националниот капитал во индустријата. Во овој период бројот на претпријатија достигнал 244, додека бројот на вработени во државната администрација се искачил на 7.435. Индустриското производство пораснало, додека земјоделството опаднало. Во 1938 година, вкупната површина на земјоделско земјиште се проценува на 1,163 хектари, или околу 39,5% од окупираната државна и приватна сопственост, додека малите стопанственици поседувале 60%. Производството на [[жито]] во Албанија не ги задоволувало нејзините потреби. Производството на [[пченица]] било проценето на 38.000 тони, додека производството на пченка, 143.000 тони. По кризата, производството на индустриски култури пораснало. Тутунот изнесувал околу 1,100 хектари. Се одгледувале и житни култури. Била засадени околу 1,2 милиони корени за житни култури, 100.000 корени од цитрус, 41,5 милиони корени од лозје и 1,6 милиони корени од маслинки. Во периодот помеѓу 1936 и 1938 година економијата започнала да закрепнува. Трговијата изнесувала 32,7 милиони златни франци, со раст од 65%. Извозот пораснал за 61,5%, а увозот за 67,3%. Извозот во 1938 година претставувал 66,3% од нивото од 1928 година. Во периодот 1936-1938 година, државниот буџет се зголемил. Периодот на албанското кралство се карактеризира со зголемен број на комунални работи; во 1939 година имало триесет и шест претпријатија во градежната индустрија. Во овој единаесетгодишен период биле направени сериозни напори да се создаде национална патна мрежа со инвестиција од шеесет милиони златни франци позајмени од [[Кралство Италија]]. Во текот на десетгодишниот период помеѓу 1929 и 1939 година биле изградени 850&nbsp;км главни патишта, 456 км секундарни патишта, 4.062 мали мостови долги 10.250 милји и седумдесет и шест големи мостови во должина од 2.050 милји. Овој период бил воведен и изградба на канализациона мрежа, а за првпат биле вложени пари за изградба на сегменти од патишта во северниот дел на Албанија. Најважните патишта биле: Скадар-Пука, Мат-Епископ мост, Круја-Мат, Тирана-Елбасан, Лушње-Мбростар, Корча-Бурел, Бурел-Дибар, Тирана-Шијак-Драч, Тирана-Ндрок-Драч и Тирана- Краба-Елбасан. За завршување на овие проекти биле ангажирани инженери од Европа. Во 1938 година вредноста на инвестициите достигнала 150 милиони [[Албански лек|албански леки]] (цени на валутите од 1961 година). Во предвечерието на фашистичката инвазија, Албанија имала 300 камиони, 20 автобуси и 200 автомобили и пикапи. Во текот на 1938 година биле превезени 95.000 тони товар, што е еднакво на 1 милион тони на километар. Во истиот период, вкупниот промет на стоки во трговијата на мало изнесувал 3.900 милиони по цени од 1947 година. На 28 ноември 1938 година, радио Тирана, националната радио станица започна да емитува програма. Започнала изградбата на пристаништето Драч. Со почетокот на [[Втората светска војна]] (1939–1945) била прекината изградбата на загради, канали за наводнување итн. == Војска == [[Податотека:Albanian_Army_1939.jpg|мини| Почесна стража на Кралската албанска армија околу 1939 година.]] Кралската албанска армија била војска на албанското кралство и кралот Зогу од 1928 до 1939 година. Нејзин врховен командант бил кралот Зог; негов командант бил генерал Џемал Аранитаси; Началникот на неговиот штаб бил генерал Густав фон Мирдац. Армијата била финансирана главно од Италија во периодот помеѓу 1936 и 1939 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://pashtriku.beepworld.de/files/Histori/Histori_09/hazis_gjergji_7prill1939ahmetzogu_6.4.09.htm?id=FEkEAAAAMBAJ&pg=PA20&dq=King+Zog&hl=nl&ei=qjHuTavcEsftOaC8rZII&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CD0Q6AEwAg#v=onepage&q=King%2520Zog&f=false|title=7 prill 1939, Udhekryqet e mbreti Zog|work=pashtriku.beepworld.de|accessdate=2015-10-09}}</ref> Армијата имала 15.600 распореден персонал и 29.860 резервен персонал. == Социјални услови == Како сиромашна и оддалечена, Албанија останала со децении зад другите [[Балкански Полуостров|балкански]] земји во образовниот и социјалниот развој. Само околу 13% од населението живеело во градовите. Неписменоста го измачувала речиси целото население. Околу 90% од селаните во земјата практикувале земјоделство за егзистенција, користејќи антички методи и алатки, како што се [[Плуг|дрвени плугови]]. Голем дел од најбогатото обработливо земјиште во земјата лежело под вода во крајбрежните мочуришта заразени со [[маларија]]. На Албанија и недостасувал банкарски систем, железница, современо пристаниште, ефикасна војска, универзитет или современо печатница. Албанците имале највисока [[Смртност на доенчиња|стапка на наталитет и смртност на новороденчиња]] во Европа, а животниот век на мажите бил околу триесет и осум години. Американскиот Црвен крст отворил училишта и болници во [[Драч]] и [[Тирана]], а еден работник на Црвениот крст основал албанско поглавје на [[Извидништво|извидниците]] во кое сите момчиња меѓу дванаесет и осумнаесет години подоцна биле обврзани да се приклучат со закон. Иако стотици училишта биле отворени низ целата земја, во 1938 година само 36% од сите албански деца на училишна возраст добивале секаков вид образование. За време на владеењето на Зог, основното образование станало неопходно. И покрај скудните можности за образование, литературата процветала во Албанија меѓу двете светски војни. Бил постигнат значителен напредок во литературните и уметничките издавачки операции. Меѓу познатите писатели се: [[Фан Ноли|Фан Стилијан Ноли]], Александар Дренова, Есад Мекули, Ндре Мједа, Хаки Стермили, [[Ласгуш Порадеци]], Фаик Коница, [[Стерјо Спасе]], Ндоц Никај, Фоќион Постоли, Миѓени и други. Францисканскиот свештеник и поет, Ѓерѓ Фишта, доминирал на книжевната сцена со неговите песни за истрајноста на Албанците во нивната потрага по слобода. Во овој период биле отворени 600 ноќни училишта во обид да се искорени неписменоста, но во 1939 година 80% од возрасното население сè уште било неписмено. Во 1939 година Албанија имала 643 основни училишта и 18 средни училишта. Најважните средни училишта биле: [[Елбасански универзитет|Педагошкото училиште во Елбасан]], Лицејот во Корча, [[Shkodër Gymnasium|Гимназијата во Скадар]] и [[Trade school of Vlorë|Трговското училиште во Валона]] со запишани 5.700 ученици. Оние кои сакале да го продолжат своето образование често оделе во странство во Италија, Австрија, Франција итн. Во 1939 година околу 420 Албанци студирале во странство. Од писменото население 446 луѓе имале високо образование, а 1.773 имале средно образование. Во овој период започнале да излегуваат и дневни весници, меѓу кои: ''Demokracia'', ''Liria Kombëtare'', ''Besa'', ''Hylli i Dritës'' и ''Leka'' заедно со голем број педагошки и научни публикации. Организациите како Груја Шќиптаре се обиделе да го модернизираат албанското општество и во 1938 година се емитувала првата национална радио станица. Ова биле првите чекори кон модернизација на земјата, но Албанија останала најнеразвиената нација во Европа во многу аспекти. Недостигот на економски развој довел до започнување на неколку штрајкови. Во 1936 година, албанските работници кои работеле за странски компании во нафтеното поле [[Кучово]] одржале штрајк што го организирал Пуна. Друг штрајк бил одржан во [[Валона]], а во февруари 1936 година бил одржан штрајк на работниците и занаетчиите во [[Горица (Албанија)|Корча]], кој прераснал во демонстрации кои биле познати како „Штрајк со глад“. Делата на Миѓени ја опишуваат сиромаштијата и социјалната состојба од тој период. Во 1929 година било формирано комунистичко општество, но не било поддржано од православните, католичките или исламските верници поради неговата атеистичка идеологија. == Религија == Првично, под монархијата, верските институции биле ставени под државна контрола. Во 1923 година, албанскиот муслимански конгрес се состанал во [[Тирана]] и одлучил да прекине со Калифатот, воспоставувајќи нова форма на молитва (стоење, наместо традиционалниот ритуал на салах), укинување на [[полигамија]]<nowiki/>та и укинување на задолжителната употреба на превезот ([[хиџаб]]) од жените на јавно место, кои за време на окупацијата биле принудени на урбаното население од Османлиите. Во 1929 година [[Албанска православна црква|Албанската православна црква]] била прогласена за автокефална. Една година подоцна, во 1930 година, бил извршен првиот официјален верски попис. Повторувајќи ги конвенционалните отомански податоци од еден век порано, кои претходно покривале двојно поголема територија и население на новата држава, 50% од населението било групирано како сунитски муслимани, 20% како православни христијани, 20% како [[бекташи]] муслимани. а 10% како католички христијани. Монархијата била одлучена дека религијата повеќе не треба да биде господар ориентиран кон странство што ги дели Албанците, туку национализиран слуга што ги обединува. Токму во тоа време уредниците на весниците почнале да го омаловажуваат речиси универзалното усвојување на муслимански и христијански имиња, предлагајќи наместо тоа на децата да им се даваат неутрални албански имиња. Насекаде започнале да се појавуваат официјални слогани. „''Религијата разделува, патриотизмот обединува''. „''Ние веќе не сме муслимани, православни, католици, сите сме Албанци''. „''Нашата религија е албанизмот.'' ''Националната химна не ги карактеризира ниту Мухамед ниту Исус Христос, туку кралот Зогу како „Shpëtimtari i Atdheut“ (Спасител на татковината). Химната на знамето го почести војникот што умира за својата земја како „Светец''“. Сè повеќе од џамијата и црквата се очекувало да функционираат како државни службеници, патриотското свештенство од сите вери кои го проповедаат евангелието на албанизмот. Монархијата пропишувала дека државата треба да биде неутрална, без официјална религија и дека слободното практикување на религијата треба да се прошири на сите вери. Ниту во владата, ниту во училишниот систем не треба да се покажува наклоност кон една вера над друга. Албанизмот бил заменет со религијата, а службениците и наставниците биле нарекувани „''апостоли''“ и „''мисионери''“. Светите симболи на Албанија веќе не биле крстот и полумесечината, туку знамето и кралот. Химните што ја идеализираат нацијата, [[Скендербег]], воените херои, кралот и знамето доминирале на часовите по музика во државните училишта, со исклучување на речиси секоја друга тема. Првиот час по читање во основните училишта вовел патриотски катехизам кој започнувал со следната реченица: „''Јас сум Албанец.'' ''Мојата земја е Албанија''“. Потоа следувало во поетска форма „''Но самиот човек, што сака во животот?“'' ''„Тој ја сака својата земја. „Каде живее со надеж? Каде сака да умре?" „Во неговата земја. „Каде може да биде среќен и да живее со чест? „Во Албанија“''.  == Италијанска окупација == Како што [[Германија]] ја анектирала [[Австрија]] и се движела против [[Чехословачка]], Италија се видела себеси како членка од втор ред на Оската. Претстојното раѓање на албанско кралско дете во меѓувреме се заканувало да му даде на Зог трајна династија. Откако [[Хитлер]] ја нападнал [[Чехословачка]] (15 март 1939 година) без претходно да го извести [[Мусолини]], италијанскиот диктатор решил да продолжи со сопствената анексија на Албанија. Италијанскиот крал [[Виктор Емануел III|Виктор Емануел]] го критикувал планот Албанија да се земе како непотребен ризик. [[Рим]], сепак, на [[Тирана]] и поставил ултиматум на [[25 март]] [[1939]] година, барајќи таа да се приклучи на италијанската окупација на Албанија. Зог одбил да прифати пари во замена за потполно италијанско преземање и колонизација на Албанија, а на 7 април 1939 година, силите на Мусолини ја нападнале Албанија. И покрај некои тврдоглави отпори, особено во [[Драч]], Италијанците направиле кратка работа со Албанците. Несакајќи да стане италијанска марионета, кралот Зог, неговата сопруга, кралицата Џералдина Апоњи и нивниот син Лека побегнале во Грција и на крајот во Лондон. Албанскиот парламент на 12 април гласал за обединување на земјата со Италија. Виктор Емануел III ја зел албанската круна, а Италијанците формирале фашистичка влада под Шефќет Верлаци и набрзо ја апсорбирале воената и дипломатската служба на Албанија во Италија. Откако германската армија ги поразила Полска, Данска и Франција, се уште љубоморниот Мусолини решил да ја искористи Албанија како отскочна даска за да ја нападне Грција. Италијанците го започнале својот напад на 28 октомври 1940 година, а на состанокот на двајцата фашистички диктатори во Фиренца, Мусолини го запрепастил Хитлер со својата најава дека ќе започне инвазија. Мусолини сметал на брза победа, но грчките борци на отпорот ја запреле италијанската армија на терен и набргу започнале да напредуваат во Албанија. Грците ги зазеле градовите Корча и Ѓирокастро и се заканиле дека ќе ги избркаат Италијанците од пристанишниот град Валона. Присуството на грчките трупи кои се бореле во Албанија го оладил ентузијазмот на Албанците за борба против Италијанците и Грците, а силите на Мусолини набргу воспоставиле стабилен фронт во централна Албанија. Во април 1941 година, Германија и нејзините сојузници ги уништиле и Грција и Југославија, а еден месец подоцна Оската ѝ дала контрола на Албанија над Косово. Така албанските националисти иронично станале сведоци на остварувањето на нивните соништа за обединување на повеќето земји населени со Албанци за време на окупацијата на нивната земја од Оската. == Наследство == [[Ахмед Зогу|Зог, кралот на Албанците]] сè уште бил легитимен монарх на земјата, но тој не сакал да го врати престолот. Комунистичките партизани за време и по војната, поддржани од [[Југословенски партизани|Југославија]] и [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]], ги потиснале албанските националистички движења и воспоставиле [[Сталинизам|сталинистички режим]] кој траел околу 46 години. На кралот Зог комунистите му забраниле влез во Албанија и живеел во егзил до крајот на својот живот. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == *[http://albania.dyndns.org/ Maison royale d'Albanie, site officiel en langue française] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110101115809/http://albania.dyndns.org/ |date=2011-01-01 }} *[http://albanianroyalcourt.al Famille royale d'Albanie, site officiel en langue anglaise] [[Категорија:Држави и територии распаднати во 1939 година]] [[Категорија:Држави и територии настанати во 1928 година]] [[Категорија:Поранешни протекторати]] [[Категорија:Поранешни монархии]] [[Категорија:Поранешни кралства]] [[Категорија:Политички режими во меѓувоениот период]] [[Категорија:Кралство Албанија (1928–1939)| ]] 8egvd2luia29yogcfve5wvao10t79zj 0 1330648 5379084 5121420 2025-06-11T20:28:32Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379084 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country | conventional_long_name = Кралство Хиџаз и Неџд | native_name = {{lang|ar|مملكة الحجاز ونجد}} | common_name = Хиџаз-Неџд | status = Сојуз | status_text = [[Дуална монархија]] на [[Кралство Хиџаз|Хиџаз]] и [[Султанат Неџд|Неџд]] | image_flag = Flag of the Kingdom of Hejaz and Nejd.svg | flag_type = Знаме | flag = Flag of Saudi Arabia#History | image_coat = Coat of arms of the Kingdom of Hejaz and Nejd.svg|80px | symbol_type = Грб | image_map = Kingdom of Hejaz and Nejd 1926.svg | image_map_caption = Кралство Хиџаз и Неџд | capital = {{ubl|[[Мека]] {{small|(Хиџаз)}}|[[Ријад]] {{small|(Неџд)}}}} | common_languages = [[Арапски јазик|Арапски]] | religion = [[Сунитски ислам|Сунитски]] [[Ислам]] ([[Вахабизам]]) | government_type = [[Исламска држава|Исламска]] [[Апсолутна монархија|апсолутистичка]] [[двојна монархија]] | title_leader = Крал | leader1 = [[Ибн Сауд|Абдулазис ел Сауд]] | year_leader1 = 1926–1932 | era = | date_pre = 19 декември 1925 | event_pre = Хиџаз бил освоен од Неџд | year_start = 1926 | date_start = 8 јануари | event_start = Абдулазиз крунисан за крал на Хиџаз | event1 = Неџд станал кралство | date_event1 = 29 јануари 1927 | year_end = 1932 | date_end = 23 септември | event_end = {{nowrap|Основана е <br>[[Саудиска Арабија]] и <br> анексирање на [[Асир (емират)|Асир]]}} | today = {{ubl|[[Саудиска Арабија]]}} }} {{Историја на Саудиска Арабија}} '''Кралство Хиџаз и Неџд''' ({{ArB|مملكة الحجاز ونجد}}), прво наречено '''Кралството Хиџаз и Султанат Неџд''' (арапски: {{Јаз|ar|مملكة الحجاز وسلطنة نجد}}) ― [[Двојна монархија|дуална монархија]] на [[Арапскиот Полуостров]] основана во 1925 година по освојувањето на [[Хашимити|Хашемитското]] [[Кралство Хиџаз]] од страна на [[Саудиска династија|саудискиот]] [[Султанат Неџд]]. Во 1932 година, двете кралства се обединиле под името [[Саудиска Арабија|Кралство Саудиска Арабија]]. == Историја == На 8 јануари 1926 година, во [[Месџид ел-Харам]] во [[Мека]] Абдулазиз, султанот од Неџд, бил крунисан за крал на Хиџаз и тој на 29 јануари 1927 година Неџд го издигнал до статус на [[Монархија|кралство]].<ref>Joseph Kostiner. (1993). ''The Making of Saudi Arabia, 1916–1936: From Chieftaincy to Monarchical State''. Oxford University Press US, {{ISBN|0-19-507440-8}}, p. 104.</ref> Со [[Договорот од Џеда (1927)|Договорот од Џеда]] од 20 мај 1927 година, државата на Абдулазиз била призната од [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска]] и била наречена Кралство Хиџаз и Неџд.<ref>[https://hansard.parliament.uk/Commons/1930-04-03/debates/499b3e25-1ef1-4be4-ab48-067ebf69aad4/HejazAndNejd Hejaz And Nejd]</ref> Во следните пет години, Абдулазиз владеел со двата дела од неговото дуално кралство како посебни ентитети. На 23 септември 1932 година, Абдулазиз го прогласил сојузот на главните саудиски доминиони [[Оаза Ал-Ахса|Ел-Хаса]], [[Катиф]], Неџд и Хиџаз под името [[Саудиска Арабија|Кралство Саудиска Арабија]].<ref>[https://uca.edu/politicalscience/dadm-project/middle-eastnorth-africapersian-gulf-region/kingdom-of-nadj-hijaz-1916-1932/ Kingdom of Nadj-Hijaz (1916-1932)]</ref> == Надворешна политика == Поради блиските односи со Обединетото Кралство која го снабдувала со оружје, Кралството Хиџаз и Неџд можело да ја спроведува својата експанзионистичка политика. За време на кралот Абдулазиз, Хиџаз се повлекол од [[Друштво на народите|Лигата на народите]].<ref>[https://www.minbar.su/jour/article/view/495?locale=en_US The First Soviet Peacemaking Initiative]</ref> Во 1926 година, [[Советски Сојуз|Сојузот на Советските Социјалистички Републики]] го признале Кралството Хиџаз и Неџд. [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]] го пизнале во 1931 година. Веќе во 1932 година, [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]], [[Трета Француска Република|Франција]], [[Советски Сојуз|СССР]], [[Турција]], [[Пахлеви|Царската Држава Иран]], [[Кралство Италија|Кралството Италија]] и [[Холандија]] имале амбасади во [[Џеда]]; [[Кралството Египет]] имало неофицијално конзуларно претставништво.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.saudiembassy.net/history |title=History The Kingdom of Saudi Arabia |accessdate=2023-09-08 |archive-date=2018-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226024122/https://www.saudiembassy.net/history |url-status=dead }}</ref> == Владетели на Хиџаз и Неџд == === Кралот на Хиџаз и Неџд (1926-1932) === {{Наследна табела за монарси|name1='''[[Ибн Сауд|Абдулазис]]'''|native1={{lang|ar|عبد العزيز}}|life1={{Birth date|1876|11|26|df=y}} – {{Death date and age|1953|11|9|1876|11|26|df=y}}|reignstart1=8 јануари 1926|reignend1=22 септември 1932|notes1=Син на Абдул ел Сауд и Сара ибн Ахмед ел Судаири|family1=Саудиска|image1=Ibn Saud.png|alt1=King Abdulaziz of Saudi Arabia}} === Поткрал на Хиџаз (1926–1932) === {{Наследна табела за монарси|name1='''[[Фајсал од Саудиска Арабија|Фајсал]]'''|native1={{lang|ar|فيصل }}|life1={{Birth date|1906|4|14|df=y}} – {{Death date and age|1975|3|25|1906|4|14|df=y}}|reignstart1=8 јануари 1926|reignend1=22 септември 1932|notes1=Син на Ибн Сауд и Тарфа ибн Абдула ел Шеик|family1=Саудиска|image1=Saudi Foreign Minister Faisal bin Abdulaziz.jpg|alt1=Prince Faisal}} === Поткрал на Неџд (1926-1932) === {{Наследна табела за монарси|name1='''[[Сауд ос Саудиска Арабија|Сауд]]'''|native1={{lang|ar|سعود}}|life1={{Birth date|1902|1|15|df=y}} – {{Death date and age|1969|2|23|1902|1|15|df=y}}|reignstart1=8 јануари 1926|reignend1=22 септември 1932|notes1=Син на Ибн Сауд и Вада ибн Мухамед ал-Ораир|family1=Саудиска|image1=SAUD BIN ABDULAZIZ.jpg|alt1=Prince Saud}} == Наводи == {{Наводи}} == Извори == * [http://www.statoids.com/usa.html Статоиди - региони на Саудиска Арабија] * [http://www.worldstatesmen.org/Saudi_Arabia.htm Светски државници - Саудиска Арабија] {{Нормативна контрола}}   [[Категорија:Поранешни кралства]] [[Категорија:Политички режими во меѓувоениот период]] [[Категорија:Држави и територии распаднати во 1932 година]] [[Категорија:Држави и територии настанати во 1926 година]] [[Категорија:Поранешни монархии во Азија]] [[Категорија:Историја на Саудиска Арабија]] [[Категорија:Поранешни арапски држави]] 9qj3u4huak1ruky8q3js5iqhfomgerk 0 1332043 5378881 5368407 2025-06-11T12:29:06Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378881 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Ca_trù_performance.jpg|мини|Качу изведба]] '''Качу''' е виетнамски жанр на музичко раскажување приказни изведени од страна на женски вокал, со потекло од северен Виетнам.<ref>Norton, Barley. ''Ca Trù: A Vietnamese Chamber Music Genre''. International Association for Research in Vietnamese Music.</ref> Во поголемиот дел од својата историја, тој бил поврзан со форма на забава слична на пансори, која комбинирала забава на богатите луѓе, како и изведување религиозни песни за кралскиот двор.<ref>{{Наведено списание|last=Anisensel|first=Aliénor|date=2009|title=Chanter le Ca trù au village de L! Khê (Nord du Viêt-Nam) : une fête rituelle au temple communal et à la maison des patrons de métier du Ca trù|trans-title=Singing ca trù at Lo Khê Village (Northern Vietnam). A ritual Festival at the Communal Temple and at the House of the Patrons of ca trù|journal=Péninsule|language=fr|volume=40|issue=59|pages=143–169, 232, 234, 236|id={{INIST|22941944}}}}</ref> Качу е впишан на списокот на [[нематеријално културно наследство]] кое имал потреба од итна заштита во 2009 година. == Историја == Постојат различни митови и теории поврзани со концепцијата на качу. Постои една теорија која укажува на жена по име Џао Ти, талентирана музичарка која била сакана од царскиот двор на династијата Ли. Она што е сигурно познато е дека качу започнал како и многу виетнамски уметности како форма на забава за кралскиот двор. Официјално се броела возраста на нивната професија од подоцнежната династија Ле (1428–1789), во тоа време музичарите вршеле само на верски дворски церемонии. Дури подоцна биле разграни и се изведувале во мали гостилници. Навистина, главно научниците и другите членови на елитата уживале во жанрот. Во 15-тиот век качу се раширил низ северен Виетнам. Уметниците можеле да бидат повикани да го прослават раѓањето на синот или да го прослават потпишувањето на договор. Качу биле надвор од системот на каста, така што тие можеле да ги забавуваат најблагородните клиенти.<ref name="return">[http://vietnam.vnanet.vn/vnp/ru-ru/13/68/68/24392/default.aspx Возвращение музыкального кружка] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110829015324/http://vietnam.vnanet.vn/vnp/ru-RU/13/68/68/24392/default.aspx}}. {{In lang|ru}}</ref> Во 20 век, качу речиси изумрел. Кога [[Комунизам|комунистите]] дошле на власт по Августовската револуција во 1945 година, качу бил систематски потиснуван, поврзувајќи се со [[проституција]]та и деградацијата на жените.<ref name="Things">"[http://www.thingsasian.com/stories-photos/1027 The Exotic Sounds of Ca Tru]", ''ThingsAsian.com''.</ref> Новите набљудувачи на уметноста често коментираат за тоа колку впечатливо звучи вокалната техника, но самите вокали се суштински во дефинирањето на качу. До 2011 година имало 140 качу од 23 клубови.<ref>"[http://vietnamnews.vnagency.com.vn/Life-Style/216308/National-fest-honours-art-of-ca-tru-singing.html National fest honours art of ca tru singing]", ''VietnamNews.VNAgency.com.vn''.</ref> == Инструменти == Качу, како и многу древни и високо развиени уметности, имал многу форми. Сепак, најпознатиот и најшироко изведуваниот тип на качу вклучува само тројца изведувачи: женски вокал, лаутист и гледач (кој исто така учествува во изведбата). Понекогаш се изведувал и танц во исто време.<ref name="cult">{{Наведена мрежна страница|url=http://catruthanglong.com/en/p326-ca-tru-vietnamese-cultural-heritage.html|title=Ca tru — Vietnamese cultural heritage|year=2008|publisher=Ca tru Thang Long Club|archive-url=https://web.archive.org/web/20110820191614/http://catruthanglong.com/en/p326-ca-tru-vietnamese-cultural-heritage.html|archive-date=August 20, 2011}}</ref> Пејачката го обезбедувала вокалот, и била придружувана од маж кој свири на лејта со долг врат и 3 жици што се користел речиси исклучиво за жанрот качу.<ref>Terry E. Miller, Sean Williams (2008). ''The Garland handbook of Southeast Asian music'', p.262. {{ISBN|9780415960755}}. "This lute is the only stringed instrument used to accompany ca trù singing."</ref> Последен е гледачот (често научник или познавач на уметноста) кој удирал во вид тапан во знак на пофалба (или неодобрување) на изведбата на пејачот, обично со секој пасус од песната. Начинот на кој тој удирал во тапанот покажувало дали му се допаѓа или не му се допаѓа изведбата, но тој секогаш го правел тоа според тактот што го обезбедуваат перкусиите на вокалистите. Бројот на мелодии е 56.<ref name="cult" /> Новите набљудувачи на уметноста често коментираат за тоа колку впечатливо звучи вокалната техника, но самите вокали се суштински во дефинирањето на качу. == Качу гостилници == Качу буквално се преведува како „песни со карти за броење“. Ова се однесува на картичките од бамбус што мажите ги купиле кога ги посетиле гостилниците качу, каде што оваа музика најчесто се изведувала во минатото. Мажите ги давале картичките од бамбус што ги купиле на жената по нејзиниот настап, а таа би собирала пари врз основа на тоа колку картички и биле дадени. Научниците-бирократи и другите членови на елитата најмногу уживале во овој жанр. Тие често ги посетувале овие гостилници за да ги забавуваат талентираните млади жени, кои не само што пееја, туку со своето знаење за поезијата и уметноста можеле да започнат духовит разговор заедно со послужување храна и пијалак. Покрај овие гостилници, качу најчесто се изведувало и во заеднички куќи или приватни домови.<ref name="Things" /> == Во современите виетнамски медиуми == Заедно со напорите направени за зачувување на жанрот, качу се појавило во голем дел од неодамнешната виетнамска [[Популарна култура|поп култура]], вклучувајќи ги и филмовите . Современиот фолк звук, со звуци нагоре и надолу никогаш не е лесен за мек музичар, па изборот на оваа песна за пеење била многу храбра одлука на Mỹ Linh во раните денови од нејзината кариера. Начинот на справување со бојата на качу веројатно имал за цел да ја истакне магијата во секоја песна. Најстариот уметник има 88 години. Според режисерот, 48-годишниот Нгујан Ван Маи, кој тренирал помлади пејачи и ги запознавал со класичните песни: „Многу е тешко да се најдат млади пејачи кои сакаат да ја научат оваа уметничка форма. Исто така, тешко е да се најдат добри наставници кои можат да го пренесат и ентузијазмот и техничкото знаење. == Почит == На 23 февруари 2020 година, [[Гугл|Google]] го прослави Денот на комеморацијата на основачот на качу со Google Doodle .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.google.com/doodles/ca-trus-founder-commemoration-day-2020|title=Ca Trù's Founder Commemoration Day 2020|date=23 February 2020|work=Google}}</ref> == Галерии == <gallery class="center"> File:Ca_trù_1.jpg File:Ca_trù_2.jpg File:Ca_trù_4.jpg File:Tranh_vẽ_Cô_đầu_(kỹ_nữ)_thời_Pháp_thuộc.jpg </gallery> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [https://archive.today/20130118235024/http://www.catruthanglong.com/ Ca tru Thang Long клуб] * [https://web.archive.org/web/20070927065938/http://www.roehampton.ac.uk/catru/ Ca tru страница] од страницата на Универзитетот Роехемптон * [https://web.archive.org/web/20080418125532/http://www.hanoimoi.com.vn/vn/17/97712/ Ca вистинска традиција] * [https://web.archive.org/web/20070927215933/http://www.toquoc.gov.vn/vietnam/showPrint.asp?newsId=15628 Статија за Barley Norton и ca tru] {{In lang|vi}} * [http://www.vietnam-beauty.com/vietnamese-culture/vietnam-traditional-music-and-traditional-instruments/16-vietnam-traditional-music-and-traditional-instrume/135-ca-tru-singing.html Ка Тру Пеење] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20191221051244/http://www.vietnam-beauty.com/vietnamese-culture/vietnam-traditional-music-and-traditional-instruments/16-vietnam-traditional-music-and-traditional-instrume/135-ca-tru-singing.html |date=2019-12-21 }} === Видео === * [https://web.archive.org/web/20070927065723/http://www.roehampton.ac.uk/catru/video.asp%23 Ca tru видео примери] од страницата на Универзитетот Роехемптон * [https://www.youtube.com/catruthanglong Убавината на Ca tru], ''YouTube.com'' . [[Категорија:Виетнамска култура]] asc8099qm54drpyhjww8ozdspudvaf6 0 1332470 5378884 5275256 2025-06-11T12:50:04Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378884 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Georgian_Kvevri.jpg|мини|Квеври над земја]] [[Податотека:Chateau_Zegaani_Winery.jpg|мини|Квеври закопани во винарија]] [[Податотека:Barry_(capitaine)._F._25._Grand_vase,_pour_la_conservation_du_vin_en_Kacheti_Géorgie._Mission_scientifique_de_Mr_Ernest_Chantre._1881.jpg|мини|Фотографија на винар и квеври од 1881 година]] [[Податотека:Quevri,_Nationalmuseum_Tiflis.jpg|мини|Квеври во Грузискиот национален музеј во Тбилиси]] '''Квеври,''' исто така познат како '''Чури''' во Западна Грузија - претставуваат огромни земјени садови кои се користат за ферментација, складирање и стареење на традиционалното грузиско вино. Наликуваат на големи [[Амфора|амфори]] во облик на јајце без рачки, тие се или закопани под земја или поставени на подот од големите винарски визби. Квеври се разликуваат по големина: волумените се движат од 20 литри до околу 10.000 литри, а 800 литри е типично. Археолошките ископувања во јужниот грузиски регион [[Долен Картли]] (особено во Дангреули Гора, Гадачрили Гора и во селото Имири) открија докази за квеври - садови кои датираат дури и од 6 милениум п.н.е.<ref>T. Glonti, [http://www.oiv.int/oiv/files/5%20-%20Publications/5%20-%202%20Bulletin%20de%20lOIV/FR/5-2-7-3_vol_83_p_335-343.pdf ''Traditional technologies and history of Georgian wine'' (Abstract, PDF file)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150605034927/http://www.oiv.int/oiv/files/5%20-%20Publications/5%20-%202%20Bulletin%20de%20lOIV/FR/5-2-7-3_vol_83_p_335-343.pdf|date=2015-06-05}}, in ''Le Bulletin de l'Organisation internationale de la vigne et du vin'', July–August–September 2010</ref> Селата Ацана во [[Гурија]]; Макатубани, Шроша, Тк'емлована и Чхирула во [[Имеретија|Имерети]]; и Вардисубани во [[Кахетија|Кахети]] се традиционални области за изработка на квеври. Занаетчиските семејства знаењето за овој древен занает го пренесуваат од колено на Глината што се користи за производство на Квеври мора внимателно да се избере, бидејќи нејзиниот квалитет ќе влијае на содржината на минералите во виното.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unesco.org/culture/ich/doc/download.php?versionID=20631|title=UNESCO - Intangible Heritage Home}}</ref> Процесот на правење вино во Квеври вклучува грозје, а потоа истурање на сокот, пулпа од грозје и стебленца и во Квеври, кој потоа се затвора. Сокот потоа се остава да ферментира во вино најмалку пет до шест месеци пред да се преточи и стави во шишиња.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://chateau-fort-manavi.com/wine-cellar/history-of-winemaking-in-georgia/|title=History of winemaking in Georgia}}</ref> [[Комина|Кашата]] (каша од [[Семе|пупки]], кожи и [[Стебло|стебленца]]) што останува се нарекува чача на грузиски. Се дестилира во ракија која уште се нарекува и ''[[чача]]''. Празното Квеври потоа се мие, се стерилизира со вар и повторно се премачкува со пчелин восок, подготвен повторно да се наполни. Традиционалните грузиски вина не претставуваат единствен стил. Заедничка карактеристика е што нивната винификација се носи во Квеври целосно закопана во земјата, дури и излезниот врат од него останува под нивото на земјата. Најнеобичните и архаичните, од традиционалните грузиски вина се белото кахетско вино (познато и како портокалово или килибарно вино), мацерирани неколку месеци со лушпите, семките и стеблата на грозје во закопаното Квеври. „Кахетскиот метод“ е екстремна струја на грузиската традиција на правење вино, додека умерената фракција го претставува таканаречениот „имеретски метод“. Имеретискиот метод користи само дел од чачата, приближно една десетина, а стеблата воопшто не се користат. Остатокот од производствениот процес се одвива во основа на ист начин. Резултатот е вино многу поблиску до европските стандарди, не толку танично како традиционалното кахетско вино, иако во овој случај долгото созревање во Квеври им ја дава неоспорната грузиска стигма. Средно место помеѓу кахетскиот стил и имеретискиот стил го претставува традиционалното бело вино од провинцијата Картли (Централна Грузија), каде една третина од чача со стебла се додава во Квеври. Во минатото, Квеврите се користеле и за складирање на ракија, жито, путер, сирење и разни други расипливи прехранбени производи, иако во Грузија отсекогаш првенствено се користеле за производство на вино. Големи керамички садови за складирање како овие се направени во многу земји, но само Грузија, Шпанија и Португалија ги користат за производство на вино. Винарите кои користат Квеври тврдат дека нивното вино е стабилно по природа, богато со танини и дека не бара хемиски конзерванси за да се обезбеди долг животен век и супериорен вкус. Танините кои се наоѓаат во виното квеври ја ограничуваат содржината на белковини и ја спречуваат заматеноста. Бидејќи рускиот пазар за грузиско вино се намалил, Грузија го оживеала овој древен метод на правење вино и предизвикува возбудлив интерес ширум светот. Различни комерцијални винарии во Грузија извезуваат вина од квеври во странство, а некои винари во Европа и Америка се нафатиле да го направат своето вино во квеври. Квеври и традицијата на правење вино во Квеври беа запишани во регистарот за нематеријално културно наследство на Грузија во 2011 година. Во 2013 година, УНЕСКО го додаде традиционалниот грузиски метод за правење вино во квеври како вино Квеври на својот список на светско нематеријално културно наследство. == Наводии == <references group="" responsive="1"></references> == Дополнителна литература == * Барисашвили, Ѓорѓи (2011). ''Правење вино во Квеври: уникатна грузиска традиција'' . Тбилиси: Здружение ЕЛКАНА. ISBN 9789941037016 . [http://www.worldcat.org/oclc/1040583941 OCLC 1040583941] . == Надворешни врски == * [http://en.vinoge.com/history/history-georgian-wine Историја на грузиското производство на вино во Квеврис] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200803144235/http://en.vinoge.com/history/history-georgian-wine |date=2020-08-03 }} * [https://web.archive.org/web/20160424034712/http://www.gwa.ge/upload/file/qvevri_eng_Q.pdf Илустриран прирачник кој детално објаснува како се прават квеври и квеври вино] * [https://web.archive.org/web/20180221135227/http://therealwinefair.com/all-you-needed-to-know-about-qvevri-but-were-afraid-to-ask/ Вистински саем на вино на тема „Сè што требаше да знаеш за Ќвеври, но се плашеше да прашаш“] * [https://www.youtube.com/watch?v=VD617tvNWIA Документарен филм за продукцијата Квеврис.] [[Категорија:Винарство]] [[Категорија:Грузиска култура]] [[Категорија:Економија на Грузија]] [[Категорија:Нематеријално културно наследство на Грузија]] dji8025fnlajywrzdoobsphvnfoeju7 0 1338732 5378945 5213712 2025-06-11T16:52:48Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378945 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ковачевци | native_name = Ковачевци | native_name_lang = bg | settlement_type = село | image_skyline = Kovachevtsi-pernik-district-municipality-hall.jpg | image_caption = Зградата на општината | image_flag = | image_shield = | pushpin_map = Бугарија | pushpin_map_caption = Местоположба на Ковачевци во Бугарија | latd =42.554471 |latNS =N | longd =22.818336 |longEW =E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = Земја | subdivision_name = [[Бугарија]] | subdivision_type1 = Област | subdivision_name1 = [[Перник (област)|Перник]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Ковачевци (општина)|Ковачевци]] | leader_party = БСП | leader_title = Градоначалник | leader_name = Васил Станимиров | unit_pref = Metric | area_total_km2 = 9,81 | elevation_m = 650 | population_total = 342 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | timezone1 = [[EET]] | utc_offset1 = +2 | timezone1_DST = [[EEST]] | utc_offset1_DST = +3 | postal_code_type = поштенски код | postal_code = 2450 | area_code = +359 07727 | website = {{URL|kovachevtsi.com}} }} '''Ковачѐвци''' ({{lang-bg|Ковачевци}}) — село во Западна [[Бугарија]], административен центар на општината [[Ковачевци (општина)|Ковачевци]] во [[Перник (област)|Перничката Oбласт]]. Има население од околу 342 жители (2022).<ref>[https://www.grao.bg/tna/t41nm-15-06-2022_2.txt Таблица на адресно регистрираните по постоянен и по настоящ адрес лица] oт дата 15.06.2022 г.</ref> == Географија == Селото се наоѓа во планинско продрачје, на 25 километри од регионалниот центар [[Перник]] и на 55 километри од главниот град [[Софија]]. Во близина на селото се наоѓа акумулацијата „Пчелина“. == Историја == Името на селото било писмено потврдено во османлиските даночни регистри од [[1576]] година под образецот '''Ковачова'''. Може да се претпостави дека е поврзано со ковачкиот занает на непознато семејство од овие простори. За време на османлиското владеење, Ковачевци било запалено и уништено двапати - првиот пат во [[1806]] година од ордите на Кара Феиз, а вториот пат — во [[1850]] година од [[башибозук]], за време на востанието на Бугарите од северозападна Бугарија, кога локалното население исто така се побунило. Селото било ослободено во [[јануари]] [[1878]] година од четата на [[Дедо Иљо Малешевски|Иљо Војвода]]. Веднаш по Руско-турската војна и [[Македонско востание|Кресненско-разлошкото востание]], овде дошле бегалци од Пиринско. Меѓу нив се Димитар Тренчев и Параскева Дошева — родителите на [[Георги Димитров]], кој бил роден во Ковачевци во [[1882]] година. За време на комунистичкиот режим во Бугарија, фактот дека во Ковачевци бил роден Георги Димитров, придонесол за развојот на селото — биле реконструирани улици, била изградена спомен-куќа посветена на дикаторот, била реновирана неговата родна куќа, бил организиран спомен-парк. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == *[http://kovachevtsi.com/ Официјална веб-страница на општина Ковачевци] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170827213439/http://kovachevtsi.com/ |date=2017-08-27 }} {{Населено место-Бугарија-никулец}} [[Категорија:Села во Бугарија]] [[Категорија:Населени места во областа Перник]] s29k0nq1mehfmj5ojmtrdrbdrjkvinv 0 1340515 5379132 5328856 2025-06-12T02:14:15Z Golf5plus 108702 /* Кариера */ 5379132 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Биљана Секуловска | image = | birth_date = {{роден на|7|февруари|1971}} | birth_place = {{роден во|Скопје}}, {{МКД}} | nationality = {{знамеикона|Македонија}}, [[Македонка]] | occupation = [[Новинар]] | years_active = | website = {{URL|https://25minuti.platform.mk}}<br>{{URL|https://novatv.mk}}<br>{{URL|https://24.mk}} }} '''Биљана Секуловска''' (р. {{роден на|7|февруари|1971}}, {{роден во|Скопје}}) — [[Македонија|македонска]] новинарка и уредник на [[Нова ТВ.мк]]. == Кариера == Секуловска својата кариера ја започнува во [[А1-телевизија]] како новинар. Во 2013 година заедно со [[Борјан Јовановски]] го основаат порталот [[Нова ТВ.мк]], каде што долги години е уредник на порталот. Во 2019 година се вработува во Телевизија 24 како водител и новинар на емисијата "24 анализа". Во 2020 година ја започнува својата авторка емисија "25 минути" која до 2023 година се емитуваше на [[Телевизија 24]], па подоцна емисијата премина на [[ТВ Шења]]. Таа пишува нејзини колумни за порталот [[Платформа|Платформа.мк]] == Надворешни врски == * [https://www.youtube.com/@25minuti29 25 минути] на [[YouTube]]. [[Категорија:Македонски новинари]] [[Категорија:Македонски водители]] 4w9aiov7oy610yfu1xsjjpcka91sqoi 0 1340676 5379059 5145100 2025-06-11T19:56:33Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379059 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Река | name = Кочана | name_other = {{јаз|el|Στρυμονικό}} | map = | map_caption = | image = | image_caption = | source1_location = [[Лахненски Планини]] | source1_coordinates = {{coord|40.9603|23.1755|display=inline}} | mouth_location = [[Струма]] | mouth_coordinates = {{coord|41.0381|23.3666|display=inline,title}} | progression = | subdivision_type1 = Земја | subdivision_name1 = [[Грција]] | subdivision_type2 = Краишта | subdivision_name2 = [[Солунско]] и [[Серско]], [[Егејска Македонија]] | length = | source1_elevation = | mouth_elevation = | discharge1_avg = | basin_size = | tributaries_left = | tributaries_right = | extra = {{Location map many/old | Егејска Македонија Лагадина | width = 300 | float = | border = | caption = | alt = | relief = да | AlternativeMap = | <!--извор--> | label1 = извор | label1_size = | position1 = left | background1 = | mark1 = Blue 0080ff pog.svg | mark1size = | link1 = Лахненски Планини | lat1_deg = 40 | lat1_min = 57 | lat1_sec = 37.18 | lat1_dir = N | lon1_deg = 23 | lon1_min = 10 | lon1_sec = 31.91 | lon1_dir = E | <!--утока--> | label2 = утока | label2_size = | position2 = right | background2 = | mark2 = Blue pog.svg | mark2size = | link2 = Струма | lat2_deg = 41 | lat2_min = 2 | lat2_sec = 17.13 | lat2_dir = N | lon2_deg = 23 | lon2_min = 21 | lon2_sec = 59.87 | lon2_dir = E }} }} '''Кочана''' ({{lang-el|Στρυμονικό}}, ''Стримонико'') — [[река]] во [[Солунско]] и [[Серско]], [[Егејска Македонија]], десна притока на [[Струма]].<ref name="Ген">{{Генштаб}}</ref><ref name="Thessaloníki">{{наведена книга | title = Thessaloníki GSGS (Series); 4439. 1st ed. Lambert conical orthomorphic spheroid Bessel proj. Prime meridians: Greenwich and Athens. "Reproduced from M.D.R. 610/10395." In collections: Greece 1:100k Topographic Maps. Digital Archive McMaster University | last = | first = | authorlink = | coauthors = | editor = | editor-link = | year = 1944 | edition = | publisher = War Office | location = London | isbn = | doi = | pages = | url = https://digitalarchive.mcmaster.ca/islandora/object/macrepo%3A20500 | accessdate = | quote = | lang-hide = | lang = | archive-date = 2024-05-30 | archive-url = https://web.archive.org/web/20240530192208/http://digitalarchive.mcmaster.ca/islandora/object/macrepo:20500 | url-status = dead }}</ref> == Течение == Реката извира од [[Лахненски Планини|Лахненските Планини]] западно од селото [[Лахна]]. Тече првично во северен, а потоа во североисточен правец, раздвојувајќи ја [[Кочанска Планина]] на северозапад од Лахненските Планини на југоисток. Потоа излегува во [[Серско Поле|Серското Поле]] и свртува на исток, минувајќи низ селото [[Орљак]] и традиционално се влева во Струма како нејзина десна притока, но од XX век е зафатена во мрежата на [[Наводнување|напојни]] канали.<ref name="Ген"/> == Притоки == '''→ лева, ← десна''' :* → Корита<ref name="Ген"/> :* → Каваки<ref name="Ген"/> :* → Чезмедере<ref name="Ген"/> == Наводи == {{наводи}} {{Реки во Егејска Македонија}} [[Категорија:Реки во Егејска Македонија]] [[Категорија:Притоки на Струма]] [[Категорија:Лагадина]] [[Категорија:Долна Џумаја]] bh5m5zo81f67vvz8b3glbhshysb8xzv 0 1342359 5378891 5295863 2025-06-11T13:22:28Z Buli 2648 /* Наводи */ 5378891 wikitext text/x-wiki {{Infobox medical condition (new) | name = Голема кашлица | synonyms = пертусис, магарешка кашлица | image = Pertussis.jpg | image_size = 250 px | caption = Кашлица кај момченце со голема кашлица | field = [[Инфектологија]] | symptoms = Растечен нос, треска, кашлица<ref name=CDC2014S/> | complications = Замор, повраќање, [[Скршеница на ребро|скршеници на ребрата]]<ref name=CDC2014S/><ref name=CDC2013Com/> | onset = | duration = ~ 10 недели<ref name=CDC2015Facts/> | causes = ''[[Bordetella pertussis]]'' ([[воздушна трансмисија|која се шири во воздухот]])<ref name=CDC2014C/> | risks = | diagnosis = [[Назофарингеален брис]]<ref name=CDC2013Sam/> | differential = | prevention = [[вакцина против голема кашлица]]<ref name=Update10/> | treatment = [[антибиотици]] (ако се започнат рано)<ref name=CDC2013Tr/> | medication = | frequency = 16,3&nbsp;милиони (2015)<!-- incidence table --><ref name=GBD2015Pre/> | deaths = 58.700 (2015)<ref name=GBD2015De/> }} '''Голема кашилица''' или '''пертусис''' — високозаразно [[Патогена бактерија|бактериско заболување]], кое може да биде превенирано со вакцина.<ref name=CDC2014S/><ref>{{cite journal | vauthors = Carbonetti NH | title = Immunomodulation in the pathogenesis of Bordetella pertussis infection and disease | journal = Current Opinion in Pharmacology | volume = 7 | issue = 3 | pages = 272–8 | date = June 2007 | pmid = 17418639 | doi = 10.1016/j.coph.2006.12.004 }}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-09-07 |title=Preventing Whooping Cough (Pertussis) {{!}} CDC |url=https://www.cdc.gov/pertussis/about/prevention/index.html |access-date=2023-05-21 |website=www.cdc.gov |language=en-us}}</ref> Почетните симптоми обично се слични на оние на обичната [[настинка]] со [[ринореја|течење на носот]], треска, и блага кашлица, но тие се проследени со тешка кашлица која трае два до три месеци.<ref name=CDC2014S/> По нападот на кашлица, се јавува задишување.<ref name=CDC2014S/> Тешката кашлица може да трае до 10 и повеќе недели, па оттука доаѓа фразата „100-дневна кашлица“.<ref name=CDC2015Facts>{{cite web|title=Pertussis (Whooping Cough) Fast Facts|url=https://www.cdc.gov/pertussis/fast-facts.html|website=cdc.gov|access-date=12 February 2015|date=13 February 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207090550/http://www.cdc.gov/pertussis/fast-facts.html|archive-date=7 February 2015}}</ref> Кашлицата може да биде до толку изразена што може да предизвика замор, повраќање, [[скршеници на ребра]]та.<ref name=CDC2014S/><ref name=CDC2013Com>{{cite web|title=Pertussis (Whooping Cough) Complications|url=https://www.cdc.gov/pertussis/about/complications.html|website=cdc.gov|access-date=12 February 2015|date=28 August 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150209071149/http://www.cdc.gov/pertussis/about/complications.html|archive-date=9 February 2015}}</ref> Децата помали од една година може да кашлаат малку или воопшто да немаат кашлица, а наместо тоа да имаат [[апнеа|периоди со отежнато дишење]].<ref name=CDC2014S>{{cite web|title=Pertussis (Whooping Cough) Signs & Symptoms|url=https://www.cdc.gov/pertussis/about/signs-symptoms.html|access-date=12 February 2015|date=22 May 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207072152/http://www.cdc.gov/pertussis/about/signs-symptoms.html|archive-date=7 February 2015}}</ref> [[Инкубацискиот период]] вообичаено е седум до десет дена.<ref name=CDC2012Pink/> Болеста може да се развие и кај вакцинирани, но симптомите обично се полесни.<ref name=CDC2014S/> == Причинител и дијагноза == Големата кашлица ја предизвикува бактеријата ''[[Bordetella pertussis]]''.<ref name=CDC2014C/> Лесно се шири преку кашлање и кивање на заразено лице.<ref name=CDC2014C>{{cite web|title=Pertussis (Whooping Cough) Causes & Transmission|url=https://www.cdc.gov/pertussis/about/causes-transmission.html|website=cdc.gov|access-date=12 February 2015|date=4 September 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150214040511/http://www.cdc.gov/pertussis/about/causes-transmission.html|archive-date=14 February 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Pertussis|url=https://www.who.int/ith/diseases/pertussis/en/|website=WHO|access-date=23 March 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150605222708/http://www.who.int/ith/diseases/pertussis/en/|archive-date=5 June 2015}}</ref> Заразата се шири од почетокот на симптомите до околу три недели од нападите на кашлица.<ref name=CDC2013Tr/> Пациентите третирани со [[антибиотик]] не се заразни после пет дена.<ref name=CDC2013Tr>{{cite web|title=Pertussis (Whooping Cough) Treatment|url=https://www.cdc.gov/pertussis/clinical/treatment.html|website=cdc.gov|access-date=13 February 2015|date=28 August 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150211094551/http://www.cdc.gov/pertussis/clinical/treatment.html|archive-date=11 February 2015}}</ref> Дијагнозата се поставува со [[Назофарингеален брис|брис од нос и грло]].<ref name=CDC2013Sam/> Примерокот потоа се тестира со [[Клеточна култура|култура]] или со [[полимераза верижна реакција]].<ref name=CDC2013Sam>{{cite web|title=Pertussis (Whooping Cough) Specimen Collection|url=https://www.cdc.gov/pertussis/clinical/diagnostic-testing/specimen-collection.html|website=cdc.gov|access-date=13 February 2015|date=28 August 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150208221312/http://www.cdc.gov/pertussis/clinical/diagnostic-testing/specimen-collection.html|archive-date=8 February 2015}}</ref> == Спречување и третман == Превенцијата е со [[вакцинација]] со [[вакцина против голема кашлица]].<ref name=Update10>{{cite journal | vauthors = Heininger U | title = Update on pertussis in children | journal = Expert Review of Anti-Infective Therapy | volume = 8 | issue = 2 | pages = 163–73 | date = February 2010 | pmid = 20109046 | doi = 10.1586/eri.09.124 | s2cid = 207217558 }}</ref> Иницијална имунизација се препорачува помеѓу шестата и осмата недела од раѓањето, со четири дози кои се даваат во првите две години од животот.<ref>{{cite journal | title = Revised guidance on the choice of pertussis vaccines: July 2014 | journal = Relevé Épidémiologique Hebdomadaire | volume = 89 | issue = 30 | pages = 337–40 | date = July 2014 | pmid = 25072068 | url =https://www.who.int/wer/2013/wer8930.pdf?ua=1 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150213144751/http://www.who.int/wer/2013/wer8930.pdf?ua=1 | url-status = live | archive-date = 13 February 2015 }}</ref> Заштитата од голема кашлица се намалува со тек на времето, па дополнителни дози се препорачливи кај поголеми деца и возрасни.<ref>{{cite journal | title = Pertussis vaccines: WHO position paper | journal = Relevé Épidémiologique Hebdomadaire | volume = 85 | issue = 40 | pages = 385–400 | date = October 2010 | pmid = 20939150 }}</ref> Вакцинација за време на бременоста е високо ефикасна во заштита на новороденчето од голема кашлица за време на првите ранливи месеци од животот, и се препорачува во многу земји.<ref name="pmid32054444">{{cite journal | vauthors = Vygen-Bonnet S, Hellenbrand W, Garbe E, von Kries R, Bogdan C, Heininger U, Röbl-Mathieu M, Harder T | title = Safety and effectiveness of acellular pertussis vaccination during pregnancy: a systematic review | journal = BMC Infect Dis | volume = 20 | issue = 1 | pages = 136 | date = February 2020 | pmid = 32054444 | pmc = 7020352 | doi = 10.1186/s12879-020-4824-3 | doi-access = free }}</ref> Антибиотици може да се користат за превенција кај лица кои биле изложени и кај кои постои ризик за појава на тешка болест.<ref>{{cite web|title=Pertussis (Whooping Cough) Prevention|url=https://www.cdc.gov/pertussis/clinical/prevention.html|website=cdc.gov|access-date=13 February 2015|date=10 October 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150208221327/http://www.cdc.gov/pertussis/clinical/prevention.html|archive-date=8 February 2015}}</ref> Кај заболените, антибиотиците се корисни ако нивното земање започне во првите три недели од иницијалните симптоми, во спротивност имаат мал ефект кај повеќето пациенти.<ref name=CDC2013Tr/> Кај бремените жени и децата помали од една година, антибиотиците се препорачуваат во првите шест недели од појавата на симптомите.<ref name=CDC2013Tr/> Антибиотици кои се користат се [[еритромицин]], [[азитромицин]], [[кларитромицин]], или [[триметоприм/сулфаметоксазол]].<ref name=CDC2013Tr/> Доказите за третмани и интервенции против кашлицата, освен за антибиотиците, се слаби.<ref name=Wang2014>{{cite journal | vauthors = Wang K, Bettiol S, Thompson MJ, Roberts NW, Perera R, Heneghan CJ, Harnden A | title = Symptomatic treatment of the cough in whooping cough | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 9 | issue = 9 | pages = CD003257 | date = September 2014 | pmid = 25243777 | doi = 10.1002/14651858.CD003257.pub5 | url = https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:66161792-3b06-4f30-bdbf-3f2000828ade/datastreams/ATTACHMENT01 | pmc = 7154224 }}</ref> Околу 50% од инфицираните деца помали од една година имаат потреба од хоспитализација и околу 0.5% (1 во 200) резултираат со смртен исход.<ref name=CDC2014S/><ref name=CDC2013Com/> == Епидемиологија и историја == Се проценува дека 16.3&nbsp;милиони луѓе во светот биле инфицирани во 2015 година.<ref name=GBD2015Pre>{{cite journal | title = Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 | journal = Lancet | volume = 388 | issue = 10053 | pages = 1545–1602 | date = October 2016 | pmid = 27733282 | pmc = 5055577 | doi = 10.1016/S0140-6736(16)31678-6 | last1 = Vos | first1 = Theo | last2 = Allen | first2 = Christine | last3 = Arora | first3 = Megha | last4 = Barber | first4 = Ryan M. | last5 = Bhutta | first5 = Zulfiqar A. | last6 = Brown | first6 = Alexandria | last7 = Carter | first7 = Austin | last8 = Casey | first8 = Daniel C. | last9 = Charlson | first9 = Fiona J. | last10 = Chen | first10 = Alan Z. | last11 = Coggeshall | first11 = Megan | last12 = Cornaby | first12 = Leslie | last13 = Dandona | first13 = Lalit | last14 = Dicker | first14 = Daniel J. | last15 = Dilegge | first15 = Tina | last16 = Erskine | first16 = Holly E. | last17 = Ferrari | first17 = Alize J. | last18 = Fitzmaurice | first18 = Christina | last19 = Fleming | first19 = Tom | last20 = Forouzanfar | first20 = Mohammad H. | last21 = Fullman | first21 = Nancy | last22 = Gething | first22 = Peter W. | last23 = Goldberg | first23 = Ellen M. | last24 = Graetz | first24 = Nicholas | last25 = Haagsma | first25 = Juanita A. | last26 = Hay | first26 = Simon I. | last27 = Johnson | first27 = Catherine O. | last28 = Kassebaum | first28 = Nicholas J. | last29 = Kawashima | first29 = Toana | last30 = Kemmer | first30 = Laura | display-authors = 29 }}</ref> Повеќето случаи се јавуваат во [[Земја во развој|земјите во развој]], и луѓето од сите возрасти може да бидат зафатени.<ref name=Update10/><ref name=Wang2014/> Во 2015, големата кашлица резултирала со 58.700 смртни случаи – што е намалување од 138.000 случаи во 1990 година.<ref name=GBD2015De>{{cite journal | title = Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 | journal = Lancet | volume = 388 | issue = 10053 | pages = 1459–1544 | date = October 2016 | pmid = 27733281 | pmc = 5388903 | doi = 10.1016/s0140-6736(16)31012-1 | last1 = Wang | first1 = Haidong | last2 = Naghavi | first2 = Mohsen | last3 = Allen | first3 = Christine | last4 = Barber | first4 = Ryan M. | last5 = Bhutta | first5 = Zulfiqar A. | last6 = Carter | first6 = Austin | last7 = Casey | first7 = Daniel C. | last8 = Charlson | first8 = Fiona J. | last9 = Chen | first9 = Alan Zian | last10 = Coates | first10 = Matthew M. | last11 = Coggeshall | first11 = Megan | last12 = Dandona | first12 = Lalit | last13 = Dicker | first13 = Daniel J. | last14 = Erskine | first14 = Holly E. | last15 = Ferrari | first15 = Alize J. | last16 = Fitzmaurice | first16 = Christina | last17 = Foreman | first17 = Kyle | last18 = Forouzanfar | first18 = Mohammad H. | last19 = Fraser | first19 = Maya S. | last20 = Fullman | first20 = Nancy | last21 = Gething | first21 = Peter W. | last22 = Goldberg | first22 = Ellen M. | last23 = Graetz | first23 = Nicholas | last24 = Haagsma | first24 = Juanita A. | last25 = Hay | first25 = Simon I. | last26 = Huynh | first26 = Chantal | last27 = Johnson | first27 = Catherine O. | last28 = Kassebaum | first28 = Nicholas J. | last29 = Kinfu | first29 = Yohannes | last30 = Kulikoff | first30 = Xie Rachel | display-authors = 29 }}</ref><ref name=GBD204>{{cite journal | title = Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013 | journal = Lancet | volume = 385 | issue = 9963 | pages = 117–71 | date = January 2015 | pmid = 25530442 | pmc = 4340604 | doi = 10.1016/S0140-6736(14)61682-2 | vauthors = ((GBD 2013 Mortality Causes of Death Collaborators)) }}</ref> Епидемии на болеста за прв пат биле опишани во 16-ти век.<ref name=CDC2012Pink/> Бактеријата која ја предизвикува болеста била откриена во 1906 година.<ref name=CDC2012Pink/> Вакцината против голема кашлица станала достапна во 1940-те.<ref name=CDC2012Pink>{{cite book|last1=Atkinson|first1=William | name-list-style = vanc |title=Pertussis Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases|date=May 2012|publisher=Public Health Foundation|isbn=9780983263135|pages=215–230|edition=12th|url=https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/pert.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170729141728/https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/pert.html|archive-date=29 July 2017}}</ref> == Наводи == {{наводи}} {{Бактериски инфекции}} [[Категорија:Бактериски болести]] [[Категорија:Педијатрија]] 7axcwa7sy7gd4r5jb4cw2j9vyiz3pal 0 1343719 5379158 5245185 2025-06-12T04:45:11Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379158 wikitext text/x-wiki '''Лиз Томас''' е британски климатски научник, специјализирала за палеоклиматологија. Нејзиното истражување главно се фокусирало на историската климатска варијабилност на [[Антарктик (регион)|Антарктикот]] и таа ја надгледувала работата на [[Британско антарктичко истражување|Британското Антарктичко истражување]] за собирање и проучување на ледените јадра. == Кариера == Томас првенствено спроведувала истражување за палеоклиматологијата, со широка употреба на ледените јадра за проучување на историските [[Глобално затоплување|климатски промени]] на [[Јужна полутопка|јужната полутопка]], особено на [[Антарктик (регион)|Антарктикот]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mdpi.com/journal/geosciences/special_issues/Climate_Variability|title=Special Issue "Climate Variability in Antarctica and the Southern Hemisphere over the Last Millennia"|last=|first=|date=2019|work=Geosciences|language=en|issn=|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref><ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nationalgeographic.co.uk/family/2020/08/natgeo-explorers-live-ice-stories-with-liz-thomas-august-6th-7pm|title=NatGeo Explorers Live: Ice stories with Liz Thomas|last=Ingram|first=Simon|date=2020-08-05|work=National Geographic|language=en-gb|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://phys.org/news/2018-04-reveals-snowfall-antarctica-centuries.html|title=New study reveals increased snowfall in Antarctica over last two centuries|last=|first=|date=2018-04-09|work=Phys.org|language=en|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref> По дипломирањето на Универзитетот во Саутемптон, таа се здобила со докторат. по палеоклиматологија преку Отворениот универзитет, приклучувајќи се на [[Британско антарктичко истражување|Британското Антарктичко истражување]] како дел од нејзината докторска работа во раните 2000-ти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.apecs.is/career-resources/webinars/webinar-archive/details/10/137.html|title=Council 2009-2010|last=|first=|date=|work=Association of Polar Early Career Scientists|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bas.ac.uk/profile/lith/|title=Liz Thomas|last=|first=|date=|work=British Antarctic Survey|language=en-GB|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref> [[Податотека:Bouvet_island.jpg|алт=A view from above of Bouvet Island|мини| [[Буве|Островот Буве]], каде Лиз Томас и нејзиниот тим патувале со хеликоптер за да извлечат примерок од леденото јадро.]] Таа потоа станала директорка на групата ледени јадра на Британското Антарктичко истражување, кои спроведувале истражувања користејќи примероци од леденото јадро на [[Арктик]]от и Антарктикот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bas.ac.uk/media-post/international-day-of-women-and-girls-in-science-2020/|title=International Day of Women and Girls in Science 2020|last=|first=|date=2020-02-11|work=British Antarctic Survey|language=en-GB|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref><ref name=":2">{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-46547254|title=Climate secrets of the world's most remote island|last=Amos|first=Jonathan|date=2018-12-14|work=BBC News|access-date=2021-02-02|language=en-GB}}</ref><ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://www.ft.com/content/a57ff980-59fc-431e-9efd-685e80ebc819|title=Liz Thomas: my career drilling ice cores in Antarctica|last=Hook|first=Leslie|date=2022-03-19|work=Financial Times|access-date=2022-07-20}}</ref> Во 2016 и 2017 година, таа ја водела првата експедиција за дупчење ледени јадра од субантарктичките острови, вклучувајќи го [[Буве|островот Буве]], [[Балени|островите Балени]] и [[Петар I (остров)|островот Петар I.]]<ref name=":2"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.polar2018.org/keynote-lectures.html|title=Keynote Lectures|work=POLAR 2018|language=en|accessdate=2021-02-02|archive-date=2021-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210301152251/https://www.polar2018.org/keynote-lectures.html|url-status=dead}}</ref> Таа, исто така, спровела и теренска работа во [[Гренланд]] и [[Шпицбершки Острови|Свалбард]].<ref name=":3"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bas.ac.uk/media-post/celebrating-international-day-of-women-and-girls-in-science/|title=Celebrating International Day of Women & Girls in Science|last=|first=|date=2019-02-11|work=British Antarctic Survey|language=en-GB|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref> Имено, Томас го предводела истражувањето за да го состави првиот сеопфатен запис за снежни врнежи на Антарктикот од векови наназад,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://news.agu.org/press-release/west-antarctic-coastal-snow-accumulation-rose-30-percent-during-20th-century-new-study-finds/|title=West Antarctic coastal snow accumulation rose 30 percent during 20th century, new study finds|last=|first=|date=2015-11-04|work=AGU Newsroom|language=en-US|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-43691671|title=Big increase in Antarctic snowfall|last=Amos|first=Jonathan|date=2018-04-09|work=BBC News|access-date=2021-02-02|language=en-GB}}</ref> што покажало зголемување на снежните врнежи на континентот во тој период.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.upi.com/Science_News/2018/04/09/Antarctica-has-experienced-increased-snowfall-over-the-last-200-years/9241523277363/|title=Antarctica has experienced increased snowfall over the last 200 years|last=Hays|first=Brooks|date=2018-04-09|work=UPI|language=en|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.newscientist.com/article/2165895-antarctica-still-losing-ice-despite-big-rise-in-snowfall/|title=Antarctica still losing ice despite big rise in snowfall|last=Coghlan|first=Andy|date=2018-04-09|work=New Scientist|language=en-US|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2018/04/10/world/antarctica-snowfall-increase-wxc/index.html|title=Increasing snowfall in Antarctica could reduce sea level rise, but only a bit|last=Miller|first=Brandon|date=2018-04-10|work=CNN Digital|language=en|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-02-02}}</ref> Во 2019 година, таа бил добитник на грант на National Geographic Explorer.<ref name=":0"/><ref name=":1"/> == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Томас}} [[Категорија:Британски научнички]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Жени климатолози]] huty56xk7gun2sd9d46lko18yxhemhd 0 1348706 5378904 5247694 2025-06-11T13:54:18Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378904 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Кид Кади | image = Kid Cudi 2010 2 (crop).jpg | caption = Кид Кади во 2010 | birth_name = Скот Рамон Сиџуро Мескади | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1984|1|30}} | birth_place = [[Кливленд]], Охајо, САД | education = Универзитет во Толедо (не дипломирал) | occupation = {{flatlist| * Рапер * пејач * текстописец * музички продуцент * глумец * моден творец * режисер * филмаџија }} | partner = Лола Абекасис Сарторе<ref>{{cite web |url=https://www.instagram.com/p/C547In1rlFW |title=My fiancé Lola and me at the Knuckles premiere. This amazing woman makes me so happy, she is everything to me and im so excited to share this news w u all 🥹 Life is wild, and right when I felt my future was uncertain, it became crystal clear with Lola. Happy Cud in full effect 😉🙏🏾 |website=instagram.com}}</ref> | children = 1 | relatives = | title = | television = {{plainlist| * ''Ентергалактик'' }} | years_active = 2003–денес | works = | agent = Денис Камингс<ref>{{cite web |url=https://imfromcleveland.com/blogs/news/meet-the-individuals-from-cleveland-who-contributed-to-kid-cudis-motm-iii-album |title=Meet the Individuals from Cleveland Who Contributed to Kid Cudi's MOTM III Album |website=Imfromcleveland.com}}</ref> | awards = | module = | label = | current_member_of = | past_member_of = | website = {{Official URL}} | signature = Kid Cudi signature, Billboard Open Letter 2016.png }} '''Скот Рамон Сиџуро Мескади''' (англ. ''Scott Ramon Seguro Mescudi''; роден на 30 јануари 1984), познат и по неговото естрадно име '''Кид Кади''' (англ. Kid Cudi; порано стилизирано како KiD CuDi) ― американски рапер, пејач, текстописец, музички продуцент, глумец и моден творец. Го привлекол вниманието на публиката со песната „Day 'n' Nite“, која ја објавил на неговата страница на [[Myspace|Мајспејс]] и која веднаш станала хит на интернет. Дополнителна популарност стекнал со неговиот прв миксиран албум под наслов ''A Kid Named Cudi'' (2008). Кон крајот на 2008 година, Кади потпишал договор со издавачката куќа од раперот [[Кање Вест]], [[GOOD Music]].<ref name="auto">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2022/04/21/t-magazine/kid-cudi.html|title=Kid Cudi Aspires to Guide the Kids|last=Caramanica|first=Jon|date=2022-04-21|work=The New York Times|access-date=2023-02-25|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Во 2009 година го издал неговиот прв студиски албум, ''Man on the Moon: The End of Day.''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=default-award&se=man+on+the+moon#search_section|title=Gold & Platinum|work=RIAA|accessdate=August 2, 2018}}</ref> Кади, во 2011 година, заедно со неговиот долгогодишен соработник и продуцент Dot da Genius, ја основал рок-групата WZRD; нивниот истоимен прв албум објавен во 2012 година дебитирал на врвот на ''Билбордовата'' топ-листа за рок-албуми. Во 2018 година, Кади и Кање Вест го основале дуото Kids See Ghosts и истата година издале албум со исто име. Неговиот сингл од 2020 година, „The Scotts“ (во соработка со [[Тревис Скот]]) станала негова прва песна која се искачила на врвот на [[Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100]]. Кади, исто така, основал свои издавачки подружници: сега веќе непостоечката Dream On и неговата дискографска куќа од 2011 година, Wicked Awesome Records.<ref name="dreamon">{{Наведена мрежна страница|url=http://rapfix.mtv.com/2011/02/27/kid-cudi-splits-with-manager-launching-new-label/|title=Kid Cudi Splits With Manager, Launching New Label|date=February 27, 2011|work=MTV|archive-url=https://web.archive.org/web/20120110120006/http://rapfix.mtv.com/2011/02/27/kid-cudi-splits-with-manager-launching-new-label/|archive-date=January 10, 2012|accessdate=October 17, 2011}}</ref><ref name="wicked awesome">{{Наведена мрежна страница|url=http://datnewcudi.com/2011/04/22/kid-cudi-announces-new-label-band-name/|title=Kid Cudi Announces New Label & Band Name|date=April 22, 2011|work=Dat New 'Cudi'|archive-url=https://web.archive.org/web/20120427020801/http://datnewcudi.com/2011/04/22/kid-cudi-announces-new-label-band-name/|archive-date=April 27, 2012|accessdate=October 11, 2012}}</ref> Кади глумечката кариера ја започнал во серијата [[HBO|на HBO]] ''Како да се направи тоа во Америка'' во 2010 година и потоа имал улоги во филмовите ''Goodbye World'' (2013), ''Need for Speed'' (2014), ''Entourage'' (2015), ''Bill &amp;amp; Ted Face the Music'' (2020), ''[[Не гледај нагоре (филм од 2021)|Не гледај нагоре]]'' (2021) и ''[[Икс (филм од 2022)|Икс]]'' (2022). Во 2021 година бил објавен документарниот филм за неговата музичка кариера под наслов ''„Човек по име Скот“.'' Во модата и манекенството, Кади соработувал на кампањи за [[Џузепе Заноти]], [[Вирџил Аблох]], A Bathing Ape, Coach New York, [[Адидас]], [[Келвин Клајн]] и [[Levi Strauss & Co.]], а во 2022 година лансира сопствена линија на облека. Кади се смета за влијателна фигура во современата [[Хип-хоп музика|хип-хоп]]-музика.<ref name="hum">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vinylmeplease.com/blogs/magazine/kid-cudi-hum-man-on-the-moon-vmp|title=The Impact Of The Kid Cudi Hum|work=Vinylmeplease.com|accessdate=December 26, 2021}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gq.com/story/kid-cudi-is-alright-profile/|title=Kid Cudi Has Seen the Light|date=October 22, 2018|work=Gq.com}}</ref><ref name="Tremr2015">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.tremr.com/charlie-wooley/kid-cudi-a-forgotten-founder-of-psychadelic-introspection-in-hip-hop|title=KiD CuDi - A Forgotten Influence on Psychedelic Introspection in Hip-Hop|last=Wooley|first=Charlie|date=July 6, 2015|work=Tremr}}</ref><ref name="uproxx">{{Наведена мрежна страница|url=https://uproxx.com/hiphop/kid-cudi-depression-legacy-mental-illness-hip-hop/|title=Kid Cudi Is 'Reborn' After Defeating His Demons And Facing Depression|date=July 26, 2018|work=UPROXX|accessdate=March 30, 2019}}</ref> Неговите стихови најчесто се автобиографски и пее за неговите искуства од детството: [[Депресија (расположение)|депресија]], [[осаменост]] и [[отуѓеност]]; за неговата борба со дрогата во подоцнежните години и опфаќал теми за: [[духовност]], [[скршено срце]], дисипацијата и прославувањето. Тој е познат по експериментирањето во музиката и неговите композиции содржат елементи на [[Психоделична музика|психоделија]], [[Современ Р&Б|R&B]], [[електроника]], [[Синтисајзерски поп|синт-поп]], [[Денс-музика|денс]], [[Хаус музика|хаус]], [[Панк-рок|панк]] и [[инди-рок]]. Кади продал над 22 милиони примероци еквивалентни на албум во САД и освоил две [[Награди Греми|Греми награди]]. Соработувал со музичари од најразлични жанрови, имено: [[Џеј-Зи]], [[Дрејк]], [[Еминем]], [[Кендрик Ламар]], [[Давид Гета|Дејвид Гета]], [[Шакира]], [[Аријана Гранде]] и [[Мајкл Болтон]].<ref>{{Наведени вести|url=http://journalstar.com/entertainment/music/article_f5e55616-abe0-5b71-b2d6-61a138c22929.html|title=What You Need to Know About Kid Cudi|last=Wolgamott|first=Kent|date=July 7, 2011|work=[[Lincoln Journal Star]]|access-date=July 7, 2011}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://datnewcudi.com/2012/08/05/man-on-the-moon-ii-the-legend-of-mr-rager-certified-gold/|title=Man on the Moon II: The Legend Of Mr. Rager Certified Gold|work=Dat New 'Cudi'|archive-url=https://web.archive.org/web/20140325030433/http://datnewcudi.com/2012/08/05/man-on-the-moon-ii-the-legend-of-mr-rager-certified-gold/|archive-date=March 25, 2014|accessdate=January 9, 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=default-award&se=man+on+the+moon#search_section|title=Gold & Platinum|work=RIAA|accessdate=January 31, 2019}}</ref> == Детство и образование == Скот Рамон Сиџуро Мескади е роден на 30 јануари 1984 година во во [[Кливленд]].<ref name="allmusic">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.allmusic.com/cg/amg.dll?p=amg&sql=11:wcfqxzu5ldte~T1|title=Kid Cudi > Biography|last=Birchmeier|first=Jason|year=2009|work=[[AllMusic]]|accessdate=May 22, 2009}}</ref> Неговата мајка била наставник во средно училиште,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cleveland.com/popmusic/index.ssf/2009/06/before_he_became_the_most_buzz.html|title=Before he became the most buzzed-about rookie in the music business, Kid Cudi was a kid from Cleveland with big dreams|last=Elderkin|first=Nabil|date=June 27, 2009|work=[[Cleveland.com]]|accessdate=August 9, 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://birth-records.mooseroots.com/l/12241322/Scott-Raymon-Seguro-Mescudi|title=Scott Raymon Seguro Mescudi (b. 1984)|work=Mooseroots.com|archive-url=https://archive.today/20150410000029/http://birth-records.mooseroots.com/l/12241322/Scott-Raymon-Seguro-Mescudi|archive-date=April 10, 2015|accessdate=April 9, 2015}}</ref> а татко му бил сликар, заменски наставник и ветеран во [[Воздухопловни сили на САД|воздухопловните сили]] за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/X43H-G1D|title=Person Details for Lindbergh Mescudi in household of Charles Mescudi, "United States Census, 1930"|work=FamilySearch.org|accessdate=August 9, 2014}}</ref><ref name="MTV Newsroom">{{Наведени вести|url=http://newsroom.mtv.com/2009/03/10/kid-cudis-not-so-dark-alter-ego-revealed/|title=Kid Cudi's Not-So-Dark Alter Ego Revealed!|last=Smith|first=Angelique|date=March 10, 2009|work=MTV News|access-date=September 13, 2009|archive-url=https://archive.today/20130104050448/http://newsroom.mtv.com/2009/03/10/kid-cudis-not-so-dark-alter-ego-revealed/|archive-date=January 4, 2013}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/X43H-G1D|title=Person Details for Lindbergh Mescudi in household of Charles Mescudi, "United States Census, 1930"|work=FamilySearch.org}}</ref> Кога Мескади имал единаесет години, неговиот татко починал од рак.<ref name="Soul3">{{Cite magazine|last=Hoard|first=Christian|date=September 17, 2009|title=Kid Cudi: Hip-Hop's Sensitive Soul|url=http://datnewcudi.com/2009/09/14/rolling-stone-kid-cudi-hip-hops-sensitive-soul/|magazine=[[Rolling Stone]]|issue=1087|page=40|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110204224314/http://datnewcudi.com/2009/09/14/rolling-stone-kid-cudi-hip-hops-sensitive-soul/|archive-date=February 4, 2011}}</ref> Бил избркан од средното училиште затоа што му се заканал на директорот, но подоцна вонредно добил диплома за завршено средно образование.<ref>{{cite magazine|url=http://www.complex.com/music/2013/04/25-things-you-didnt-know-about-kid-cudi/expelled-from-high-school|title=25 Things You Didn't Know About Kid Cudi|first=Insanul|last=Ahmed|date=April 17, 2013|magazine=Complex|access-date=April 20, 2013}}</ref> Се запишал на Универзитетот во Толедо, но ги прекинал студиите по една година.<ref name="Soeder2">{{cite news|url=http://www.cleveland.com/music/index.ssf/2009/06/before_he_became_the_most_buzz.html|title=Before he became the most buzzed-about rookie in the music business, Kid Cudi was a kid from Cleveland with big dreams|last=Soeder|first=John|date=June 27, 2009|work=[[The Plain Dealer]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021014513/http://www.cleveland.com/popmusic/index.ssf/2009/06/before_he_became_the_most_buzz.html|archive-date=October 21, 2012|url-status=dead}}</ref> == Музичка кариера == === 2003–2008: Почетоци === [[Податотека:Kid_Cudi_Summerstage_Central_Park.jpg|мини| Кид Кади настапува на Самерстејџ во [[Њујорк (град)|Њујорк]] во јули 2008 година]] Кади почнал да рапува во 2003 година, а бил инспириран од алтернативните хип-хоп-групи: [[The Pharcyde|Pharcyde]] и [[A Tribe Called Quest]].<ref name="Soul3"/> Во 2005 година се преселил во [[Њујорк (град)|Њујорк]] за да ја продолжи музичката кариера.<ref name="allmusic"/> Во 2006 година, Кади во продавницата за плочи Virgin Megastore, случајно налетал на неговиот иден ментор, раперот и музички продуцент [[Кање Вест]]. Тој се претставил и му понуди на Вест дел од неговата музика.<ref>{{cite web|url=https://www.spin.com/2018/06/kanye-west-and-kid-cudis-complicated-history-a-timeline/|title=Kanye West and Kid Cudi's Complicated History: A Timeline|date=June 6, 2018}}</ref> Во 2007 година, Кид Кади на неговата страница [[Myspace|на Мајспејс]] ја поставил песната „Day 'n' Nite“, која потоа станала хит на интернет. Ова дело го привлекло вниманието на тогашниот менаџер на Вест, Plain Pat, кој подоцна истата година го натерал Вест преку неговата дискографска куќа [[GOOD Music]] да потпише договор со Кади. Во јули 2008 година, Кид Кади го издал неговиот прв микс, ''A Kid Named Cudi.''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://illroots.com/2008/07/17/kid-cuDi-a-kid-named-cuDi/|title=10. Deep Presents: Kid Cudi – "A Kid Named Cudi Mixtape"|date=July 17, 2008|work=Illroots.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120424231047/http://illroots.com/2008/07/17/kid-cuDi-a-kid-named-cuDi/|archive-date=April 24, 2012|accessdate=October 11, 2012}}</ref> === 2009–2010: Издавање на албумите ''Man on the Moon'' и ''Man on the Moon II'' === [[Податотека:Kid_Cudi_Moon2.jpg|мини| Кади настапува на [[MTV|МТV]] во август 2009 година]] Првиот албум на Кади, ''Man on the Moon: The End of Day'', бил издаден на 15 септември 2009 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://internetpopular.wordpress.com/2009/09/15/kid-cudi-man-on-the-moon-released/|title=InternetPopular.com|date=July 28, 2012|archive-url=https://archive.today/20120728173608/http://internetpopular.wordpress.com/2009/09/15/kid-cudi-man-on-the-moon-released/|archive-date=July 28, 2012}}</ref> [[Водечки сингл|Водечкиот сингл]] од албумот „Day 'n' Nite“, најголем комерцијален успех на Кид Кади дотогаш, се пласирал на топ листите во САД и во Европа. Втор објавен [[Сингл (музика)|сингл]] бил „Make Her Say“ (оригинално насловен „I Poke Her Face“ и во соработка со Кање Вест и раперот Common), кој содржел семплови од хит-синглот од [[Лејди Гага]] „Poker Face“. Албумот наишол на пофалби од музичките критичари и доста добро се продавал; албумот добил четирикратно платинест сертификат од [[Здружение на музичките сниматели на Америка|Здружението на музичките сниматели на Америка]] (RIAA). За неговите синглови „Day 'n' Nite“ и „Make Her Say“ Кид Кади бил номиниран за три [[Награди Греми|Греми награди]] во 2010 година.<ref>{{cite web|url=http://datnewcudi.com/2009/12/02/kid-cudi-recieves-three-2010-grammy-nominations/|title=Kid Cudi receives Three Grammy Nominations|archive-url=https://web.archive.org/web/20120427061846/http://datnewcudi.com/2009/12/02/kid-cudi-recieves-three-2010-grammy-nominations/|archive-date=April 27, 2012|website=Dat New 'Cudi'|access-date=October 11, 2012|url-status=dead}}</ref> [[Податотека:Kid_Cudi_2010_1.jpg|лево|мини| Кади во април 2010 г]] Во јануари 2010 година, Кади го издал синглот „Pursuit of Happiness“ (во соработка со [[MGMT]] и [[Ratatat]]), трет и последен сингл од албумот „''Man on the Moon: The End of Day“;'' синглот добил дијамантски (10× платина) сертификат од RIAA. Неговиот втор студиски албум ''Man on the Moon II: The Legend of Mr. Rager'' бил издаден на 9 ноември 2010 година и бил продолжение на неговиот прв студиски албум. Албумот добил претежно позитивни критики од критичарите поради неговата разновидна промена на звукот и континуираната тематика на албумот. Од албумот биле објавени сингловите: „"Erase Me“ (со Кање Вест) и насловната песна од албумот „Mr. Rager. === 2011–2012: Основање на групата WZRD === [[Податотека:Global_Dance_Fest_2011_@_Red_Rocks.jpg|мини| Кади настапува на Глобал денс фестивал во 2011 година во [[Колорадо]]]] Во октомври 2010 година, Куди објавил дека ќе основа рок-група со неговиот соработник Dot da Genius, привремено наречена Wizard.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ballerstatus.com/2010/10/29/kid-cudi-forms-rock-band-called-wizard/|title=Kid Cudi Forms Rock Band Called Wizard|last=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|date=October 29, 2010|work=Ballerstatus|accessdate=April 26, 2011}}{{Мртва_врска|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Името на групата било инспирирано од истоимената песна на британската хеви-метал-група [[Блек сабат|Блек Сабат]]. Кади двапати го менувал името на групата; во април 2011 година во 2 Be Continuum, и рекол: „Ми требаше нешто пооригинално, нешто поинакво...“. Втор пат тоа се случило во ноември 2011 година, кога групата го добила денешното име WZRD (се изговара: даблју-зи-ар-ди).<ref name="datnewcudi.com">{{cite web|url=http://datnewcudi.com/2011/04/22/kid-cudi-announces-new-label-band-name/|title=Kid Cudi Announces New Label & Band Name|archive-url=https://web.archive.org/web/20120427020801/http://datnewcudi.com/2011/04/22/kid-cudi-announces-new-label-band-name/|archive-date=27 April 2012|access-date=21 November 2014|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Првиот албум на групата, ''WZRD'', бил издаден во февруари 2012 година. Албумот стигнал до трето место на американската [[Билборд 200|''Билборд'' 200]] топ-листа и се искачил на врвот на ''Билбордовата'' топ-листа за рок-албуми.<ref name="ReferenceA">{{Наведен нестручен часопис|access-date=April 20, 2013}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://keepittrill.com/online/2010/10/kid-cudi-forms-rock-band-called-wizard/|title=Kid Cudi Forms New Rock Band Called 'Wizard'|last=Trill|first=Nadia|date=October 29, 2010|work=KeepitTrill.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20130921055425/http://keepittrill.com/online/2010/10/kid-cudi-forms-rock-band-called-wizard/|archive-date=September 21, 2013|accessdate=April 20, 2013}}</ref> === 2012–2013: Издавање на албумот ''Indicud'' и напуштање на GOOD Music === Неговиот самопродуциран трет албум, ''Indicud'' (2013) се искачил на второто место на ''Билборд'' 200. Водечки сингл од албумот бил платинестиот сингл „Just What I Am“ (во соработка со Кинг Чип).<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=August 13, 2012}}</ref> Било најавено дека албумот ќе биде објавен на почетокот од 2013 година, а Кади се насочил на снимање филмови. Потоа следувал третиот дел од серијата ''Man on the Moon''.<ref name="www.hiphopdx.com">{{Наведен нестручен часопис|access-date=October 29, 2012}}</ref> На 2 април 2013 година, Кид Кади објавил дека повеќе не е под договор со дискографската куќа од Кање Вест, GOOD Music. Тој навел дека тие пријателски се разделиле, дека Вест ја почитувал неговата одлука и дека дека тој секогаш ќе биде неговиот „поголем брат“. Одлуката на Кади да продолжи без Вест, било неговата потреба да се фокусира на неговата дискографска куќа, Wicked Awesome Records, која ја основал со неговиот пријател и колега, раперот Кинг Чип.<ref name="ReferenceA"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hiphopdx.com/index/news/id.23443/title.kid-cudi-announces-split-from-g-o-o-d-music|title=Kid Cudi Announces Split From G.O.O.D. Music|last=Burgess|first=Omar|date=April 2, 2013|work=HipHop DX|accessdate=April 20, 2013}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://idolator.com/7450701/kid-cudi-label-wicked-awesome-leaving-good-music|title=Kid Cudi Talks Focusing On His Label, Now That He's Left G.O.O.D. Music|last=Lee|first=Christina|date=April 6, 2013|work=Idolator.com|accessdate=April 20, 2013}}{{Мртва_врска|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === 2014–2016: Експериментални албуми === На 25 февруари 2014 година, Кади го објавил албумот ''Satellite Flight: The Journey to Mother Moon.''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.xxlmag.com/news/2013/11/kid-cudi-makes-big-announcement/|title=Kid Cudi Reveals Title Of Upcoming EP|date=November 25, 2013|work=[[XXL (magazine)|XXL]]|accessdate=January 9, 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hiphopdx.com/index/news/id.26390/title.kid-cudi-announces-satellite-flight-the-journey-to-mother-moon-ep|title=Kid Cudi Announces "Satellite Flight: The Journey to Mother Moon" EP|last=Tardio|first=Andres|date=November 25, 2013|work=[[HipHopDX]]|accessdate=January 9, 2014}}</ref> Албумот добил мешани критики. Кади изјавил дека албумот е увертира за ''Man on the Moon III: The Chosen.'' На 1 август 2015 година, Кади го издал „Confused!“, водечки сингл од неговиот петти албум ''Speedin' Bullet 2 Heaven''. Албумот бил издаден на 4 декември 2015 година и како алтернативен рок-албум жанровски целосно отстапувал од сите негови претходни изданија, со исклучок на ''WZRD'' објавен од истоимената група на која тој бил член. Албумот добил мешани критики и се искачил до 36-тото место на американската ''Билборд'' 200 топ-листа, со што станал негов албум со најнизок пласман на топ-листата дотогаш. === 2016–Денес: Подоцнежни изданија и основање на дуото Kids See Ghosts === Неговиот шести студиски албум, ''Passion, Pain & Demon Slayin''' (2016), за разлика од неговите експериментални албуми бил подобро примен од критиката. Албумот бил поддржан од водечкиот сингл „Surfin“ (со [[Фарел Вилијамс]]) и „Frequency". Во 2018 година, Кади и [[Кање Вест]] основале дуо под името Kids See Ghosts и заедно го продуцирале албумот ''Kids See Ghosts'', кој бил издаден на 8 јуни 2018 година.<ref name="spin-kayne">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.spin.com/2018/04/kanye-west-kid-cudi-album-kids-see-ghosts-release-date/|title=Kanye West Announces New Album With Kid Cudi|date=April 19, 2018|work=Spin|accessdate=April 19, 2018}}</ref> Албумот бил пофален од критичарите. На 24 април 2020 година, Кади соработувал со Тревис Скот и под името The Scotts ја објавиле истоимената песна, „The Scotts“. Песната дебитирала на врвот на [[Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100]] топ-листата и станала прв хит-сингл од Кади на прво место во САД.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=May 4, 2020}}</ref> На 11 декември 2020 година, Кади го објавил албумот ''Man on the Moon III: The Chosen,'' последен дел од неговата серија-албуми ''Man on the Moon.'' Тематски, ''Man on the Moon III'' бил [[концептен албум]] во кој Кади е во внатрешна борба против неговото злобно алтер-его, г-дин Раџер во надеж дека ќе успее да си го врати мирот и сопствената среќа. Како и претходните два дела од трилогијата, албумот бил поделен на посебни делови.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.complex.com/music/2020/12/kid-cudi-release-date-cover-art-tracklist-new-album-man-on-the-moon-iii|title=Kid Cudi Reveals Release Date, Cover Art, and Tracklist for New Album 'Man on the Moon III: The Chosen'|last=Cowen|first=Trace William|date=December 7, 2020|work=[[Complex (magazine)|Complex]]|accessdate=December 7, 2020}}</ref> ''Man on the Moon III: The Chosen'', добил претежно позитивни критики од музичките критичари, кои ги пофалиле стиховите на Кади и најчесто ги фаворизирале последните два дела од албумот. Албумот дебитирал на второ место на Билборд 200. ''Човекот со име Скот'', документарен филм во режија на Роберт Александар, бил објавен на 5 ноември 2021 година и се однесува на музичката кариера на Скот Мескади (вистинското име на Кид Кади).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.complex.com/music/kid-cudi-a-man-named-scott-documentary-trailer/|title=Watch the New Trailer for Kid Cudi's Amazon Documentary 'A Man Named Scott'|work=Complex|language=en|accessdate=2021-10-26}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pitchfork.com/news/kid-cudi-shares-trailer-for-new-documentary-a-man-named-scott-watch/|title=Kid Cudi Shares Trailer for New Documentary A Man Named Scott|date=2021-10-26|work=Pitchfork|language=en-US|accessdate=2021-10-26}}</ref> Насловот на филмот потсеќа на микстејпот со кој Кади се пробил на музичката сцена „''A Kid Named Cudi“.'' На 3 декември 2021 година, била објавена соработката помеѓу Кади и американската поп-пејачка [[Аријана Гранде]], под наслов „Just Look Up“, како промоција за филмот ''[[Не гледај нагоре (филм од 2021)|„Не гледај нагоре“]]'', во кој глумеле и двајцата. Истиот месец, ''Man on the Moon III: The Chosen'' го соборил рекордот за најголема продажба на винил за една недела за машки изведувач и за рап-албум во историјата [[Luminate (компанија)|на Нилсен]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.complex.com/music/kid-cudi-thanks-fans-charts-success-of-motm-iii-vinyl|title=Kid Cudi Thanks Fans After Massive Charts Success of 'MOTM III' Vinyl: 'This Is All Because of You'|last=Cowen|first=Trace William|date=December 29, 2021|work=[[Complex (magazine)|Complex]]|accessdate=December 30, 2021}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://hiphopdx.com/news/id.66805/title.kid-cudi-man-on-the-moon-3-vinyl-sales-record|title=Kid Cudi Makes History As 'MOTM III' Smashes Vinyl Sales Records: 'This Is HUGE'|last=Bustard|first=Andy|date=December 29, 2021|work=[[HipHopDX]]|accessdate=December 30, 2021}}</ref> По објавувањето на албумот ''Entergalactic'' на 30 септември 2022, албумот дебитирал на 13-тото место на американската [[Билборд 200|''Билборд'' 200]] топ-листа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.freshhiphoprnb.com/album-sales-week-40-2022-tory-lanez-kid-cudi-freddie-gibbs-yg-more/|title=ALBUM SALES (Week 40, 2022): Tory Lanez, Kid Cudi, Freddie Gibbs, YG & more!|date=October 7, 2022}}</ref> Истоимениот ТВ-специјал добил просечна оцена од 8,20/10 на веб-страницата за филмски критики [[Rotten Tomatoes]], при што 96% од 28 критичари позитивно го оцениле филмот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rottentomatoes.com/m/entergalactic|title=Entergalactic|work=[[Rotten Tomatoes]]}}</ref> Во 2024 година ги објавил албумите: ''Insano'' и неговото продолжение ''Insano (Nitro Mega)''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fault-magazine.com/2024/02/kid-cudi-shares-new-album-insano-nitro-mega-listen/|title=Kid Cudi Shares New Album - INSANO (NITRO MEGA) - Listen|last=Magazine|first=FAULT|date=2024-02-23|work=FAULT Magazine|language=en-US|accessdate=2024-02-26}}</ref> == Глумечка кариера == === 2010–2019: Први појавувања и помали улоги === Во 2010 година, Кид Кади се појавил како гостин во американската телевизиска драма ''[[Три Хил]]l'', во која ја испеал неговата песна „Ease Me“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.idolator.com/5704761/kid-cudi-one-tree-hill|title=Kid Cudi Plays Himself On 'One Tree Hill', Becomes The Most Convincing Actor On The Show|last=Bain|first=Becky|date=December 1, 2010|work=Idolator.com|accessdate=August 9, 2014}}{{Мртва_врска|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Од 2010 до 2011 година, Кид Кади (под името Скот Мескади) глумел во хумористичната серија [[HBO|на HBO]] ''„Како да се направи тоа во Америка“ (How to Make It in America'').<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hbo.com/how-to-make-it-in-america/cast-and-crew/domingo-brown/bio/scott-kid-cudi-mescudi.html|title=Kid Cudi in ''How to Make it in America''|last=HBO|authorlink=HBO|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822180622/http://www.hbo.com/how-to-make-it-in-america/cast-and-crew/domingo-brown/bio/scott-kid-cudi-mescudi.html|archive-date=August 22, 2017|accessdate=March 7, 2010}}</ref> На 31 октомври 2010 година, Кид Куди објавил [[Краткометражен филм|краток филм]] под името ''Манијак'', во режија на Шиа Лабоф, во кој тој и американскиот рапер Кејџ, глумат [[Сериски убиец|сериски убијци]] кои зборуваат [[Француски јазик|француски]]. Филмот бил инспириран од истоимената песна на Кади, од неговиот албум ''„Man on the Moon II“'' од 2010 година и е омаж на [[Белгија|белгиската]] крими-комедија од 1992 година, ''„Се случи близу твојот дом“'' (француски: ''C'est arrivé près de chez vous'').<ref>{{Наведени вести|url=https://www.huffingtonpost.com/2011/11/01/maniac-shia-labeouf-kid-cudi_n_1070546.html|title='Maniac' By Shia LaBeouf, Starring Kid Cudi (VIDEO) (NSFW)|last=Rao|first=Mallika|date=November 1, 2011|work=Huffington Post|access-date=January 9, 2014}}</ref><ref name="ReferenceB">{{Наведен нестручен часопис|access-date=January 9, 2014}}</ref> Во мај 2012 година, [[Кање Вест|Канје Вест]], на [[Кански филмски фестивал|Канскиот филмски фестивал]] премиерно го претставил краткиот филм во негова режија, под наслов ''Сурово лето (Cruel Summer''). Кид Кади го глуми главниот лик кој е „крадец на автомобили кој се вљубува во слепа арапска принцеза“. Во октомври 2012 година, било објавено дека Кади ќе глуми во [[Романтична комедија (филм)|романтичната комедија]] под наслов ''Девојка за две вечери'' (''Two Night Stand)'', заедно со [[Лио Типтон|Анали Типтон]] и [[Мајлс Телер]].<ref name="ReferenceB"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mtv.com/news/articles/1695641/kid-cudi-two-night-stand-movie.jhtml|title=Kid Cudi To Star In Rom-Com 'Two Night Stand'|date=October 16, 2012|work=MTV|accessdate=January 9, 2014|archive-date=2013-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20131219123816/http://www.mtv.com/news/articles/1695641/kid-cudi-two-night-stand-movie.jhtml|url-status=dead}}</ref> Исто така, во 2012 година, било откриено дека Кади ќе глуми [[трилер]]от под наслов ''Такома'', заедно со [[Патриша Кларксон]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://blogs.indiewire.com/shadowandact/kid-cudi-breaking-in-feature-film-acting-w-roles-in-2-indies-apocalyptic-comedy-thriller|title=Kid Cudi Breaking In Feature Film Acting w/ Roles In 2 Indies (Apocalyptic Comedy & Thriller)|work=Indiewire.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20131219125006/http://blogs.indiewire.com/shadowandact/kid-cudi-breaking-in-feature-film-acting-w-roles-in-2-indies-apocalyptic-comedy-thriller|archive-date=December 19, 2013|accessdate=January 9, 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://datnewcudi.com/2012/07/29/kid-cudi-cast-as-yanni-in-tacoma-thriller-film-due-out-in-2013/|title=Kid Cudi Cast as Yanni in "Tacoma" Thriller Film Due Out in 2013|work=Dat New 'Cudi'|archive-url=https://web.archive.org/web/20131219122934/http://datnewcudi.com/2012/07/29/kid-cudi-cast-as-yanni-in-tacoma-thriller-film-due-out-in-2013/|archive-date=December 19, 2013|accessdate=January 9, 2014}}</ref> Во 2013 година, Кади гостувал во анимираната ТВ-серија ''„Шоуто во Кливленд“''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rap-up.com/2013/03/04/kid-cudi-guests-on-the-cleveland-show-full-episode/|title=Kid Cudi Guests on 'The Cleveland Show'|work=Rap-Up.com|accessdate=January 9, 2014}}</ref> Во 2013 година, тој исто така гостувал во хумористичната серија на FOX ''[[Бруклин девет-девет]]'', каде што глумел криминалец по име Дастин Витман.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.xxlmag.com/rap-music/2013/11/kid-cudi-will-appear-brooklyn-nine-nine-tonight/|title=Kid Cudi Will Appear On 'Brooklyn Nine-Nine' Tonight|date=November 5, 2013|work=XXL|accessdate=January 9, 2014}}</ref> Во 2013 година, било откриено дека Куди ќе глуми во ''Збогум свету (Goodbye World)'' заедно со Адријан Грениер.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://hypetrak.com/2013/06/kid-cudi-in-goodbye-world-trailer/|title=KiD CuDi Stars in 'Goodbye World' Trailer|last=Montanez|first=Eric|date=June 13, 2013|work=Hypetrak|accessdate=August 9, 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thewrap.com/adrian-greniers-goodbye-world-acquired-samuel-goldwyn-phase-4-films/|title=Adrian Grenier's 'Goodbye World' Acquired by Samuel Goldwyn, Phase 4 Films|date=October 21, 2013|work=TheWrap|accessdate=August 9, 2014}}</ref> Во јануари 2013 година, Кади доби улога во филмската адаптација на ''Need for Speed''.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=February 19, 2013}}</ref> ''Need for Speed'', бил прв игран филм на Кади и бил објавен на 14 март 2014 година.<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=October 26, 2019}}</ref> Во февруари 2014 година, било објавено дека Кади ќе се појави во ''Entourage'' (2015), филмска адаптација на популарната ТВ серија на HBO со исто име.<ref name="ReferenceC">{{Наведен нестручен часопис|access-date=August 9, 2014}}</ref><ref name="ReferenceC"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://allhiphop.com/2014/02/24/kid-cudi-joins-the-cast-of-entourage-movie/|title=Kid Cudi Joins The Cast Of "Entourage" Movie|last=Kyles|first=Yohance|date=February 24, 2014|work=AllHipHop.com|accessdate=August 9, 2014}}</ref> На 11 април 2014 година, било објавено дека Кади ќе глуми во филмот под наслов ''Џејмс Вајт''. Покрај тоа што глумел во филмот, Кади ја напишал и [[Филмска музика|музиката за филмот]].<ref name="ReferenceC"/> Во јануари 2015 година, Куди открил дека во ''Џејмс Вајт'' глумел [[Хомосексуалност|хомосексуален]] лик: „Ова беше многу поразлично од сѐ друго што сум направил.“. Исто така, во јануари 2015 година, Кади открил дека штотуку го завршил снимањето на филмот под наслов ''Винсент и Рокси'', заедно со [[Зои Кравиц]] и [[Емил Хирш]].<ref>{{Наведен нестручен часопис|access-date=February 22, 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://allhiphop.com/2015/01/19/kid-cudi-zoe-kravitz-emile-hirsch-movie-vincent-n-roxxy/|title=Kid Cudi Set To Star In Movie With Zoe Kravitz & Emile Hirsch|date=January 19, 2015|work=AllHipHop|accessdate=February 22, 2015}}</ref> За овој филм Кади рекол: „Овој филм што ќе излезе наскоро, е моја прва улога како [[Злобник|негативец]]. Многу е насилен и многу е потресен [...] Глумам нарко-бос“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vibe.com/2015/11/kid-cudi-plays-gay-scores-james-white/|title=After Playing A Gay Man In 'James White', Kid Cudi Readies For A More "Disturbing" Role|date=November 17, 2015|work=Vibe}}</ref> Во јули 2016 година, било објавено дека Кади ќе глуми во серијата ''[[Империја (ТВ Серија)|Империја]]'' на FOX.<ref name="ReferenceD">{{Наведен нестручен часопис|access-date=December 19, 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pitchfork.com/news/66957-kid-cudi-joins-the-cast-of-empire/|title=Kid Cudi Joins the Cast of "Empire"|date=July 20, 2016|work=Pitchfork|accessdate=December 19, 2016}}</ref> Кади подоцна го напуштил проектот поради креативни разлики.<ref name="ReferenceD"/> Во 2017 година, Куди се појавил во комедијата ''Убивањето на Хаселхоф'' (''Killing Hasselhoff''). Во 2019 година, Кади имал мали улоги во ''Пијани родители'' (''Drunk Parents''), во режија на Фред Волф,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/kidcudi/posts/did-a-cameo-in-the-film-drunk-parents-last-month-worked-w-the-always-awesome-sal/10154041791113586/|title=Did a cameo in the film "Drunk Parents" last month, worked w the always awesome Salma Hayek & Alec Baldwin. Can't wait for you all to see|last=Cudi|first=Kid|date=February 20, 2016|work=Facebook|accessdate=October 11, 2019}}</ref> и во филмот ''Џекси'' (''Jexi'') во режија на [[Џон Лукас]] и [[Скот Мур (сценарист)|Скот Мур]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://collider.com/adam-devine-jexi-righteous-gemstones-interview/|title=Adam Devine on 'Jexi', 'The Righteous Gemstones', and a Potential 'Workaholics' Movie|last=Rocha|first=John|date=October 11, 2019|work=[[Collider (website)|Collider]]|accessdate=October 11, 2019}}</ref> Истата година неколкупати се појавил во [[Научна фантастика|научно-фантастичната]] [[вестерн]] и [[Дистопија|дистописка]] серија ''Westworld''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pitchfork.com/news/kid-cudi-stars-in-westworld-season-3-trailer-watch/|title=Kid Cudi Stars in "Westworld" Season 3 Trailer: Watch|last=Monroe|first=Jazz|date=May 20, 2019|work=[[Pitchfork (website)|Pitchfork]]|accessdate=January 13, 2020}}</ref> === 2020 – денес: Признание и режисерско деби === Во 2020 година, глумел во ''Бил и Тед се соочуваат со музиката'' (Bill & Ted Face the Music), во режија на [[Дин Парисот]], заедно со [[Кијану Ривс|Киану Ривс]] и [[Алекс Винтер]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://deadline.com/2019/06/kid-cudi-joins-bill-ted-face-the-music-movie-keanu-reeves-1202632169/|title='Bill & Ted Face The Music' Grooves With Grammy Winner Kid Cudi|last=D'Alessandro|first=Anthony|date=June 13, 2019|work=[[Deadline Hollywood]]|accessdate=June 13, 2019}}</ref> Во 2020 година, Кади глумел и во ''„Ние сме тоа што сме“'' (We Are Who We Are), [[Минисеријал|минисерија]] од осум епизоди на [[HBO]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/chloe-sevigny-alice-braga-star-hbo-drama-call-me-by-your-name-director-1224786|title=Exclusive:Chloe Sevigny, Alice Braga, Kid Cudi to Star in HBO Drama From 'Call Me By Your Name' Director|last=Goldberg|first=Lesley|date=July 18, 2019|work=[[The Hollywood Reporter]]|accessdate=October 11, 2019}}</ref> Во 2021 година, Кади бил извршен продуцент на наградуваниот драма-филм ''„Малколм и Мари“''.<ref name="mmep">{{Наведена мрежна страница|url=https://variety.com/2021/film/news/malcolm-and-marie-trailer-zendaya-john-david-washington-netflix-1234837478/|title=Zendaya and John David Washington's Romance Blooms in Netflix's 'Malcolm & Marie' Trailer|date=January 8, 2021}}</ref><ref name="mmep2">{{Наведена мрежна страница|url=https://deadline.com/2020/07/zendaya-john-david-washington-secret-movie-malcom-and-marie-during-coronavirus-shutdown-1202980360/|title=Reopening Hollywood: How Zendaya, John David Washington & 'Euphoria' Creator Sam Levinson Started & Finished a Secret Movie During the Pandemic|date=July 8, 2020}}</ref> На почетокот од 2021 година, Кид Кади се појавил во ''[[Криза (филм од 2021 година)|Криза]]'', во режија на [[Николас Јарецки]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://deadline.com/2019/04/sam-worthington-indira-varma-kid-cudi-gary-oldman-dreamland-1202588081/|title=Sam Worthington, 'GOTs' Indira Varma, Kid Cudi Join Gary Oldman In 'Dreamland'|last=N'Duka|first=Amanda|date=April 3, 2019|work=Deadline Hollywood|accessdate=October 11, 2019}}</ref> Кон крајот на 2021 година, Кади глумел во филмот „''[[Не гледај нагоре (филм од 2021)|Не гледај нагоре“]]'', каде што заедно со американска пејачка [[Аријана Гранде]] извел и оригинална песна за филмот. Кади глумел во [[Слешер (жанр)|слешер]]-филмот на [[Тај Вест]], [[Икс (филм од 2022)|Икс]], објавен во март 2022 година.<ref>{{Наведување|title=X (2022) - IMDb|url=https://www.imdb.com/title/tt13560574/|language=en-US|access-date=2022-04-09}}</ref> Набргу потоа, било објавено дека Кади добил улога во режисерското деби на неговата колешка од филмот ''Икс''[[Британи Сноу|, Британи Сноу]], под наслов ''17 септември.''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://variety.com/2022/film/news/kid-cudi-brittany-snow-september-17-1235203487/|title=Kid Cudi Cast in Brittany Snow's Directorial Debut 'September 17th' (EXCLUSIVE)|last=Hailu|first=Selome|date=March 13, 2022|work=Variety}}</ref> Кади исто така глумел во научно-фантастичен филм од [[Компанија Волт Дизни|Дизни]], ''[[Кратер (филм)|Кратер]]''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://deadline.com/2021/05/kid-cudi-sci-fi-pic-crater-for-disney-plus-and-21-laps-1234759815/|title=Scott Mescudi Joins Sci-Fi Pic 'Crater' For Disney Plus and 21 Laps|last=Kroll|first=Justin|date=May 19, 2021|work=[[Deadline Hollywood]]|accessdate=May 19, 2021}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hotnewhiphop.com/kid-cudi-joins-the-cast-of-the-disney-sci-fi-film-crater-news.132229.html|title=Kid Cudi Joins the Cast of the Disney+ Sci-Fi Film "Crater"|date=May 19, 2021|work=HNHH}}</ref> Во април 2022 година, Кади добил улога во акциониот трилер ''Тивка ноќ'' во режија на [[Џон Ву]], во кој глумел заедно со [[Јуел Кинаман|Џоел Кинаман]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://deadline.com/2022/04/kid-cudi-boards-john-woo-action-thriller-silent-night-1234994005/|title=Kid Cudi Boards John Woo's Action-Thriller 'Silent Night'|last=Grobar|first=Matt|date=April 4, 2022|work=[[Deadline Hollywood]]|accessdate=April 4, 2022}}</ref> Покрај тоа, како што било најавено во 2019 година, Кади глумел во неговиот сопствен [[Анимација|анимиран]] ТВ-специјал, ''Ентергалактик'', придружен дел од неговиот осми соло-албум со исто име; филмот бил објавен на 30 септември 2022 година, а во него покрај Кади глумеле: [[Тимоти Шаламе]], [[Меколи Калкин|Маколи Калкин]], [[Лора Хариер|Лаура Хариер]], [[Џесика Вилијамс (актерка)|Џесика Вилијамс]] и многу други.<ref name="entergalacticcast">{{Наведена мрежна страница|url=https://deadline.com/2022/06/entergalactic-jessica-williams-timothee-chalamet-vanessa-hudgens-macaulay-culkin-kid-cudi-voice-cast-netflix-animated-series-1235040732/|title='Entergalactic': Jessica Williams, Timothée Chalamet, Vanessa Hudgens, Macaulay Culkin & More Join Kid Cudi In Voice Cast Of Netflix Animated Series|last=Petski|first=Denise|date=June 8, 2022|work=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> == Дискографија == '''Студиски албуми''' * ''Man on the Moon: The End of Day'' (2009) * ''Man on the Moon II: The Legend of Mr. Rager'' (2010) * ''Indicud'' (2013) * ''Satellite Flight: The Journey to Mother Moon'' (2014) * ''Speedin' Bullet 2 Heaven'' (2015) * ''Passion, Pain &amp;amp; Demon Slayin''' (2016) * ''Man on the Moon III: The Chosen'' (2020) * ''Entergalactic'' (2022) * ''Insano'' (2024) ** ''Insano (Nitro Mega)'' (2024) '''Албуми во соработка со други музичари''' * ''WZRD'' {{Мали|(со Dot da Genius како WZRD)}} (2012) * ''Kids See Ghosts'' {{Мали|(со [[Кање Вест]] како Kids See Ghosts)}} (2018) == Поврзано == * [[Kids See Ghosts]] * [[WZRD]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Матична}} * {{YouTube|c=UCoNPsL8j28yfKRu6e7YUhPA}} * {{Allmusic}} * {{Discogs artist|1093094}} * {{Imdb име|3264596}} * [https://open.spotify.com/artist/0fA0VVWsXO9YnASrzqfmYu Кид Кади] на Spotify {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кади, Кид}} [[Категорија:Гранџ музичари]] [[Категорија:Американски филмски глумци]] [[Категорија:Американски хип-хоп пејачи]] [[Категорија:Американски хип-хоп продуценти]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1984 година]] [[Категорија:Статии со hCards]] [[Категорија:Статии со краток опис]] [[Категорија:Трип-хоп-музичари]] [[Категорија:Пејачи од Кливленд]] [[Категорија:Американски кантавтори]] [[Категорија:Американски музички продуценти]] [[Категорија:Американски рапери]] [[Категорија:Глумци од Кливленд]] [[Категорија:Добитници на Греми за рап-музика]] [[Категорија:Американски панк-рок-музичари]] [[Категорија:Американски гласовни глумци]] [[Категорија:Американски телевизиски глумци]] [[Категорија:Американски алтернативен рок музичари]] [[Категорија:Алетрнативни хип-хоп-музичари]] [[Категорија:Афроамерикански музички продуценти]] [[Категорија:Афроамерикански кантавтори]] [[Категорија:Афроамерикански рапери]] [[Категорија:Американски фотомодели]] [[Категорија:Американски модни творци]] p8u0xtkp0neyt5x1prh8jjm5ttccuj1 0 1349777 5378921 5332312 2025-06-11T15:46:14Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378921 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Increase_of_average_yearly_temperature_in_Europe_(1900-2017).png|мини|Зголемување на просечната годишна температура во одредени градови во Европа (1900–2017)<ref>{{cite news|url=https://www.europeandatajournalism.eu/eng/News/Data-news/Europe-is-getting-warmer-and-it-s-not-looking-like-it-s-going-to-cool-down-anytime-soon|title=Europe is getting warmer, and it's not looking like it's going to cool down anytime soon|last1=Kayser-Bril|first1=Nicolas|date=24 September 2018|work=EDJNet|access-date=25 September 2018}}</ref>]] '''Климатските промени во Европа''' резултирале со зголемување на температурата од 2,3&nbsp;°C (2022) [[Клима во Европа|Климата во Европа]] во споредба со прединдустриските нивоа. Европа е континентот кој најбрзо се загрева во светот.<ref>{{Cite web|url=https://wmo.int/news/media-centre/climate-change-impacts-scar-europe-increase-renewables-signals-hope-future|title=Climate change impacts scar Europe, but increase in renewables signals hope for future|date=2023-06-14|language=en|access-date=2023-07-09|website=public.wmo.int}}</ref> К[[Клима во Европа|лимата во Европа]] се менува и станува се потопло поради антропогената активност. Според меѓународните климатски експерти, порастот на глобалната температура не треба да надминува 2&nbsp;°C за да се спречат најопасните последици од климатските промени; без намалување на емисиите на стакленички гасови, ова би можело да се случи порано 2050.<ref name=":5">{{cite web|url=https://climate-adapt.eea.europa.eu/metadata/indicators/global-and-european-temperature|title=Global and European temperatures — Climate-ADAPT|access-date=2021-09-12|website=climate-adapt.eea.europa.eu|archive-date=2021-10-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20211025102844/https://climate-adapt.eea.europa.eu/metadata/indicators/global-and-european-temperature|url-status=dead}}</ref><ref>Carter, J.G. 2011, "Climate change adaptation in European cities", Current Opinion in Environmental Sustainability, vol. 3, no. 3, pp. 193-198</ref> [[Климатски промени]] имаат импликации за сите региони на Европа, при што обемот и природата на влијанијата се разликуваат низ континентот. '''Климатските промени во Европа''', кои моментално се во тек, предизвикале температурните нивоа во [[Европа]] да се зголемат во споредба со прединдустриските нивоа (1,9&nbsp;°C во 2019 година). [[Клима во Европа|Климата во Европа]] и досегашните консензуални климатски типологии почнуваат повеќе да не ги следат сезонските норми како што било забележано претходно. [[Глобално затоплување|Глобалното затоплување]] има импликации за сите региони на Европа, при што обемот и природата на влијанијата се разликуваат низ континентот. Глобалното затоплување особено доведува до зголемување на зачестеноста и интензитетот на екстремните временски феномени како што се [[Топлински бран|топлотни бранови]]. == Влијанија врз природната средина == === Промени во температурата и времето === [[Податотека:Map_of_increasing_heatwave_trends_over_the_midlatitudes_and_Europe.webp|мини|Карта на зголемени трендови на топлотни бранови (фреквенција и кумулативен интензитет) над средните географски широчини и Европа, (јули и август 1979-2020 година).]] Во ноември 2022 година, [[Светска метеоролошка организација|Светската метеоролошка организација]] (СМО) и [[Коперник (програма)|Коперник]], климатската служба на Европската унија, објавиле извештај кој открива дека ниту еден друг континент во светот не се загреал побрзо од Европа во последните триесет години. Во периодот од 1991 до 2021 година, температурите во Европа се загреале за приближно + 0,5&nbsp;°C по деценија, повеќе од двапати повисока од глобалниот просек <ref>[https://www.lesechos.fr/monde/enjeux-internationaux/climat-leurope-subit-un-rechauffement-deux-fois-plus-intense-que-le-reste-du-monde-1875203 Climat : l'Europe subit un réchauffement deux fois plus intense que la moyenne mondiale], [[Les Échos]], 2 novembre 2022.</ref>. Според [[Европската агенција за животна средина]], температурата е зголемена за 1,9&nbsp;°C во 2019 година во споредба со прединдустриските нивоа. Во 2010 година изнесувале 1,7&nbsp;°C . Температурите во Европа растат побрзо од глобалниот просек <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.futura-sciences.com/planete/actualites/rechauffement-climatique-changement-climatique-europe-rechauffe-4-fois-plus-vite-autres-regions-memes-latitudes-99607/|title=Changement climatique : l'Europe se réchauffe 4 fois plus vite que les autres régions aux mêmes latitudes|last=Durand|first=Karine|language=fr|accessdate=2022-09-01}}</ref>. Во Западна Европа, топлотните бранови се зголемиле „три до четири пати побрзо отколку во остатокот од северните средни географски широчини во последните 42 години“ <ref>{{Наведено списание|last=Rousi|first=Efi|last2=Kornhuber|first2=Kai|last3=Beobide-Arsuaga|first3=Goratz|last4=Luo|first4=Fei|date=4 July 2022|title=Accelerated western European heatwave trends linked to more-persistent double jets over Eurasia|journal=Nature Communications|language=en|volume=13|issue=1|page=3851|doi=10.1038/s41467-022-31432-y|issn=2041-1723}} </ref>. На глобално ниво, забележаните позитивни топлински аномалии биле во просек 0,94 повисоки °C во 2010 година (1,03&nbsp;°C во 2019 година)<ref name=":5"/>. Метеоролошките служби се должни да ги измерат „климатски норми“ кои ги користат за карактеризирање на климата на дадено место. Новата температурна норма усвоена во јуни 2022 година од Метео Франција е зголемена за 0,42&nbsp;°C во споредба со претходниот, усвоен пред десет години<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://meteofrance.com/actualites-et-dossiers/actualites/climat/de-nouvelles-normales-pour-qualifier-le-climat-en-france|title=De nouvelles normales pour qualifier le climat en France {{!}} Météo-France|date=27 juin 2022|accessdate=2022-09-01}}</ref>. Во споредба со прединдустриските нивоа, арктичкиот морски мраз се намалувал во просек за 33 000 км² годишно помеѓу 1979 и 2020 година во зима и за 79 000 км² годишно во текот на летото во истиот период. Во [[Балтичко Море|Балтичкото Море]], топењето на мразот е забележано уште од почетокот на [[Индустриска револуција|индустриската револуција]]. Во текот на зимата 2019-2020 година, површината на мразот достигнала незабележано ниво <ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/arctic-sea-ice-4/assessment|title=Arctic and Baltic sea ice — European Environment Agency|work=www.eea.europa.eu|language=en|accessdate=2021-09-12}}</ref>. Топлотните бранови ќе го зголемат бројот на [[шумски пожар]]и поради зголемените суши. Експертите предупредиле дека климатските промени би можеле да го зголемат бројот на [[Еколошките мигранти|еколошки мигранти]] во светот од 150 милиони во 2008 година на 800 милиони во иднина. Засега [[Конвенција за статусот на бегалците|меѓународниот договор за бегалци]] не ги признава бегалците од климатските промени. Летото 2003 година било на прво место во однос на затоплувањето<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.meteocontact.fr/climatologie/france/2003|title=Événement climatique : année 2003|language=en|accessdate=2022-09-01}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Невообичаено висок број на смртни случаи поврзани со горештините се пријавени во [[Франција]], [[Германија]] и [[Италија]]. Според„ Природа“, многу е веројатно топлотниот бран да бил предизвикан од човечкиот фактор од стакленички гасови<ref name="autogenerated610">{{Наведено списание|last=Stott|first=Peter A.|last2=Stone|first2=D. A.|last3=Allen|first3=M. R.|year=2004|title=Human contribution to the European heatwave of 2003|journal=Nature|volume=432|issue=7017|page=610–614|bibcode=2004Natur.432..610S|doi=10.1038/nature03089|pmid=15577907}}</ref>. [[Проект за интерспоредување на споени модели|Проектот за комбинирана споредба на моделот]] (CMIP5, на 571 европски град), ја моделирал еволуцијата на идните клими во Европа. Деновите на топлотни бранови секако се зголемуваат во сите градови, но особено на југот. Доколку емисиите на стакленички гасови продолжат, условите за суша ќе се интензивираат во јужните европски градови, додека поплавите на реките ќе се влошат во градовите во северна Европа. Сепак, песимистичкото сценарио претпоставува дека повеќето европски градови ќе забележат зголемување на ризикот од суша и поплави на реките. Повеќе од 100 градови се особено ранливи на две или повеќе климатски влијанија <ref>{{Наведено списание|last=Guerreiro|first=Selma B.|last2=Dawson|first2=Richard J.|last3=Kilsby|first3=Chris|last4=Lewis|first4=Elizabeth|date=2018|title=Future heat-waves, droughts and floods in 571 European cities|url=http://stacks.iop.org/1748-9326/13/i=3/a=034009|journal=Environmental Research Letters|language=en|volume=13|issue=3|page=034009|bibcode=2018ERL....13c4009G|doi=10.1088/1748-9326/aaaad3|issn=1748-9326}}</ref>. ==== Екстремни временски настани ==== [[Податотека:Information_is_key_for_climate_investments.jpg|мини|274x274пкс|Очекувања за влијанието на построгите климатски стандарди и регулативи врз фирмите на ЕУ.<ref name="autogenerated2">{{Cite book|url=https://www.eib.org/en/publications/investment-report-2021|title=EIB Investment Report 2021/2022: Recovery as a springboard for change|last=Bank|first=European Investment|date=2022-01-12|publisher=European Investment Bank|isbn=978-92-861-5155-2|language=EN}}</ref>]] [[Податотека:Half_of_Europeans_say_they_expect_there_will_be_a_quota_of_energy_allocated_to_each_citizen_in_20_years.jpg|мини|In the climate survey of 2021–2022, half of Europeans say they expect there will be a quota of energy allocated to each citizen in 20 years.<ref>{{Cite book|url=https://www.eib.org/en/publications/the-eib-climate-survey-2021-2022|title=The EIB Climate Survey 2021-2022 - Citizens call for green recovery|last=Bank|first=European Investment|date=2022-04-20|publisher=European Investment Bank|isbn=978-92-861-5223-8|language=EN}}</ref>]] {| class="wikitable" ! colspan="4" style="text-align:center; background:#cfb;" |Записи за временските настани во Европа <ref name="WB2012">[http://climatechange.worldbank.org/sites/default/files/Turn_Down_the_heat_Why_a_4_degree_centrigrade_warmer_world_must_be_avoided.pdf Why a 4 degree centrigrade warmer world must be avoided] November 2012 World Bank</ref> . |- ! style="background:#cfb;" | Кога ! style="background:#cfb;" | Во ! style="background:#cfb;" | Што ! style="background:#cfb;" | Човечки и финансиски трошоци |- style="text-align:left;" | 2003 година | style="text-align:left;" | [[Европа]] | style="text-align:left;" | најжешкото лето во последните 500 години | style="text-align:left;" | 70.000 мртви |- | style="text-align:left;" | 2000 година | style="text-align:left;" | [[Англија]] и [[Велс]] | style="text-align:left;" | Највлажната есен досега од 1766 година | style="text-align:left;" | 1,3 милијарди фунти |- style="text-align:left;" | 2007 година | style="text-align:left;" | [[Англија]] и [[Велс]] | style="text-align:left;" | Највлажниот јули досега од 1766 година | style="text-align:left;" | 3 милијарди фунти |- style="text-align:left;" | 2007 година | style="text-align:left;" | [[Грција]] | style="text-align:left;" | најжешкото лето од 1891 година | style="text-align:left;" | Шумски пожари |- | style="text-align:left;" | 2010 година | style="text-align:left;" | [[Русија]] | style="text-align:left;" | најжешкото лето од 1500 година | style="text-align:left;" | 15 милијарди долари. 55.000 мртви |- | style="text-align:left;" | 2011 година | style="text-align:left;" | [[Франција]] | style="text-align:left;" | најтоплата и најсувата пролет од 1880 година | style="text-align:left;" | Жетвата на житарици е намалена за 12 отсто |- style="text-align:left;" | 2012 година | style="text-align:left;" | [[Арктикот]] | style="text-align:left;" | минимум морски мраз | style="text-align:left;" | |- | colspan="4" style="text-align:left;" | <small>Трошоците се проценки</small> |} [[Податотека:Denmark_scorched_ESA397389.jpg|мини| Споредба на сателитски снимки кои го покажуваат влијанието на топлотниот бран од 2018 година на земјоделските полиња во Слагелсе, [[Данска]].]] Летото 2019 година се карактеризирало со умножување на метеоролошките рекорди во Европа. Годинава, за време на јулскиот топлотен бран, во масивот [[Монблан]] на [[Француски Алпи|француските Алпи]], во подножјето на [[Џиновски заб|Дент ду Жеант]] на надморска височина од околу 3.400 метри, се појавило досега неоткриено езеро. Имајќи голем медиумски дофат, овој настан се сметал за симбол на ефектите од [[Глобално затоплување|глобалното затоплување]] врз ледниците<ref>[https://www.nationalgeographic.fr/environnement/2019/07/climat-un-lac-sest-forme-sur-le-mont-blanc-3-000-metres-daltitude ''Climat : un lac s'est formé sur le Mont Blanc à 3 000 mètres d’altitude - Un lac a été découvert sur le Mont Blanc, à un peu plus de 3 000 mètres d'altitude, entre la Dent du Géant et le Col de Rochefort'']</ref>,<ref>[https://www.iflscience.com/environment/a-lake-popped-up-unexpectedly-in-the-alps-thanks-to-last-months-heatwave/ ''A Hiker Found This Beautiful Lake In The Alps. There's Just One Small Problem'']</ref>,<ref>[https://france3-regions.francetvinfo.fr/auvergne-rhone-alpes/haute-savoie/chamonix/formation-lac-massif-du-mont-blanc-est-elle-liee-au-rechauffement-climatique-1698868.html ''La formation d'un lac dans le massif du Mont-Blanc est-elle liée au réchauffement climatique?'']</ref>. === Влијание врз флората === По топлотниот бран од 2003 година, истражувачите забележале до кој степен биле погодени [[италија]]нските алпски екосистеми. Навистина, топлотниот бран предизвикал брзо ширење на васкуларните растителни видови на штета на [[мов]]овите во [[Тресетиште|тресетите]]<ref>{{Наведено списание|last=Chelli|first=Stefano|last2=Wellstein|first2=Camilla|last3=Campetella|first3=Giandiego|last4=Canullo|first4=Roberto|date=2017|title=Climate change response of vegetation across climatic zones in Italy|url=https://www.jstor.org/stable/24897503|journal=Climate Research|volume=71|issue=3|page=253–54|bibcode=2017ClRes..71..249C|doi=10.3354/cr01443|jstor=24897503}}</ref>. Сепак, тресетите ([[мочуришта]]та) се познати по нивното ефикасно зафаќање на јаглеродот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.unep.org/news-and-stories/story/peatlands-store-twice-much-carbon-all-worlds-forests|title=Peatlands store twice as much carbon as all the world's forests|work=United Nations Environment Programme|accessdate=12 May 2022}}</ref>. Овие последици им овозможиле на научниците да го развијат поимот за [[Повратни информации за климата|климатски повратни информации]]. '''Земјоделство''' Стакленички гасови се ослободуваат и преку земјоделството. Сточарското производство е вообичаено во Европа, одговорно за 42% од земјиштето во Европа. Оваа употреба на земјиштето за добиток навистина влијае на животната средина. Земјоделството сочинува 10% од емисиите на стакленички гасови во Европа, овој процент е уште поголем во другите делови на светот<ref>{{Наведено списание|last=Leip|first=Adrian|last2=Billen|first2=Gilles|last3=Garnier|first3=Josette|last4=Grizzetti|first4=Bruna|last5=Lassaletta|first5=Luis|last6=Reis|first6=Stefan|last7=Simpson|first7=David|last8=Sutton|first8=Mark A|last9=de Vries|first9=Wim|date=2015-11-01|title=Impacts of European livestock production: nitrogen, sulphur, phosphorus and greenhouse gas emissions, land-use, water eutrophication and biodiversity|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/10/11/115004|journal=Environmental Research Letters|volume=10|issue=11|pages=115004|doi=10.1088/1748-9326/10/11/115004|issn=1748-9326}}</ref> Заедно со овој процент, земјоделството е исто така одговорно да биде најголемиот придонесувач за емисиите на стакленички гасови без јаглерод диоксид што се емитуваат годишно во Европа. Утврдено е дека земјоделството ослободува и други гасови, освен јаглеродниот диоксид, како што се метан и азотен оксид. Една студија тврди дека 38% од стакленички гасови што се ослободуваат преку земјоделството во Европа се метан. Овие фарми ослободуваат метан преку хемикалии во употребените ѓубрива, ѓубриво и процес наречен ентерична ферментација.<ref>{{Наведено списание|last=Karali|first=Eleni|last2=Mattern|first2=Kati|date=2017-07-14|title=Communicating climate change adaptation information using web-based platforms|url=http://dx.doi.org/10.5194/asr-14-241-2017|journal=Advances in Science and Research|volume=14|pages=241–245|doi=10.5194/asr-14-241-2017|issn=1992-0636}}</ref> Се проценува дека овие гасови можеби предизвикуваат уште поголема штета од јаглерод диоксидот, студијата на Истражување на животната средина тврдела дека „CH4 има 20 пати поголем потенцијал за заробување топлина отколку CO2 и N2O има 300 пати повеќе“.<ref>{{Наведена книга|url=http://dx.doi.org/10.4324/9789279482601-13|title=The EU and international climate change policy|date=2015-10-05|publisher=Routledge|isbn=978-92-79-48260-1|pages=125–140}}</ref> тие се поврзани и со закиселување на почвата и губење на [[биоразновидност]]<nowiki/>а и во Европа. == Човечки влијанија == === Влијанија врз здравјето === ==== Топлински бранови ==== [[Податотека:Affiche_canicule_Paris_plstaugustin_27082003.JPG|мини| Известување во [[Париз]] кој дава детали за бесплатниот телефонски број што треба да се јавите во случај на смрт за време на [[Европски топлотен бран од август 2003 година|европскиот топлотен бран во 2003 година]].]] == Поврзано == === Поврзани написи === * [[Клима во Европа|Климата на Европа]] * [[EMAS (европска регулатива)|Шема за еко-менаџмент и ревизија]] * [[Енергетска политика на Европската Унија|Енергетската политика на Европската Унија]] * [[Еколошка политика на Европската унија|Еколошка политика на Европската Унија]] * [[Европската федерација за транспорт и животна средина]] * [[Систем за тргување со емисии на Европската унија]] === Надворешни врски === * [http://ec.europa.eu/environment/climat/campaign/index_en.htm Климатските промени во ЕУ] . * [http://ec.europa.eu/climateaction/index_en.htm Климатска акција] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Статии со извадоци]] [[Категорија:Климатски промени]] [[Категорија:Клима во Европа]] jxs3mgvkyscoimuqznvonxknbc35hva 0 1351130 5378925 5275264 2025-06-11T16:26:57Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378925 wikitext text/x-wiki '''КлифтонСилниСтрани (CliftonStrengths)''' (познат и како '''СилниСтраниПронаоѓач (StrengthsFinder)''') е тест за проценка развиен од [[Дон Клифтон]] додека бил претседател на [[Галуп, Inc.|Gallup, Inc.]] Компанијата го лансирала тестот во 2001 година. На испитаниците им се претставени спарени изјави и ја избираат опцијата со која се идентификуваат најмногу, а потоа добиваат извештај во кој се наведени петте области на силни страни во кои постигнале највисоки резултати, заедно со информации за тоа како да ги применат тие силни страни.<ref name="Adams092">{{Наведени вести|url=https://www.forbes.com/2009/08/28/strengthsfinder-skills-test-leadership-managing-jobs.html#1a6fe96e43d2|title=The Test That Measures A Leader's Strengths|last=Adams|first=Susan|date=August 28, 2009|work=[[Forbes]]|access-date=August 8, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20201224125245/https://www.forbes.com/2009/08/28/strengthsfinder-skills-test-leadership-managing-jobs.html#1a6fe96e43d2|archive-date=24 December 2020}}</ref> Клифтон и неговиот тим го развиле тестот користејќи ги историските анкети на Галуп, интервјуа со лидерите и работните тимови, како и консултации. Тие идентификувале четири основни домени на силни страни: извршување, влијание, градење односи и стратешко размислување. Во тие домени, тие идентификувале 34 области на силни страни:<ref name="PP2021">{{Наведена мрежна страница|url=https://positivepsychology.com/clifton-strengths-assessment/|title=Understanding the CliftonStrengths™ Assessment: A Guide|last=Sutton|first=Jeremy|date=September 23, 2021|work=Positive Psychology|accessdate=August 8, 2023}}</ref> * [[Стратегиско размислување|Стратешко размислување]]: Аналитичко, Контекстуално, Футуристичко, Идејно, Внесување, Интелекција, Ученик, Стратешко; * Градење на односи: Приспособливост, Поврзаност, Развивач, Емпатија, Хармонија, Вклучувач, Индивидуализација, Позитивност, Релатор; * Влијание: Активатор, Команда, Комуникација, Натпревар, Максимизирач, [[Самоувереност|Самоуверување]], Значење; * Извршување: [[Постигнувач]], Уредувач, Верување, Доследност, Советодавно, Дисциплина, Фокус, Одговорност, Ресторативно.<ref name="PP2021"/> Помеѓу 2001 и 2012 година, околу 600.000 луѓе го направиле тестот годишно. До 2015 година, 1,6 милиони луѓе го направиле секоја година. [[Волстрит журнал]] објавил во 2015 година дека 467 компании на листата на [[Fortune 500]] користеле КлифтонСилниСтрани.<ref name="WSJ2015">{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/everything-is-awesome-why-you-cant-tell-employees-theyre-doing-a-bad-job-1423613936|title=Everything Is Awesome! Why You Can't Tell Employees They're Doing a Bad Job|last=Feintzeig|first=Rachel|date=February 10, 2015|work=[[The Wall Street Journal]]|access-date=August 8, 2023}}</ref> Од 2022 година, повеќе од 26 милиони луѓе го направиле тестот.<ref name="Creightonian Feb2022">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.creightonian.com/news/article_71408bb2-9825-11ec-bf6b-9f368b1709d7.html|title=CliftonStrengths showcased in Skutt|last=Monte|first=Ava|date=February 27, 2022|work=Creightonian|accessdate=September 5, 2023}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Галуп го објавил СилниСтраниПронаоѓач 2.0 во 2007 година. Книгата станала една од десетте најпродавани книги на [[Amazon.com|Амазон]] и останала на таа листа до 2016 година.<ref name="Quartz2016">{{Наведени вести|url=https://qz.com/868736/strengthfinder-2-0-is-the-only-book-that-has-made-the-amazon-top-ten-every-year-for-the-last-decade|title=Only one book has made the Amazon Top 10 every year for the past decade|last=Kopf|first=Dan|date=December 21, 2016|work=[[Quartz (publication)|Quartz]]|access-date=August 8, 2023}}</ref> == Навод == {{Наводи}} <references responsive="1"></references> == Дополнителна литература == * Маркус Бакингем и Доналд Клифтон (1 јануари 2001 година) „''Сега, откријте ги вашите силни страни''“. Gallup Press.{{ISBN|978-0-7435-1814-7}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-7435-1814-7|978-0-7435-1814-7]] * [https://www.gallup.com/file/services/176321/clifton-strengthsfinder-technical-report-development-validation.aspx Техничкиот извештај Clifton StrengthsFinder 2.0] * [https://www.gallup.com/cliftonstrengths/en/270350/2018-cliftonstrengths-meta-analysis-report.aspx Извештај за мета-анализа на CliftonStrengths за 2018 година] e3vtrnqip8941sgggsv6b4ae04nis3f 0 1356826 5378914 5284207 2025-06-11T15:26:41Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378914 wikitext text/x-wiki '''Клајмет Реалити Чек'''<ref name="CRC">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theclimaterealitycheck.com/|title=The Climate Reality Check|work=www.theclimaterealitycheck.com}}</ref> е алатка која е дизајнирана со една цел да процени дали [[Глобално затоплување|климатските промени]] се претставени во [[Филм|филмовите]], [[Телевизиска програма|ТВ емисиите]] и други наративи. Развиено од Гуд Енерџи<ref name="GE">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.goodenergystories.com/|title=Good Energy: A nonprofit Story Consultancy for the Age of Climate Change|last=Sheehan|first=Ryan|work=Good Energy}}</ref> и Метју Шнајдер-Мајерсон, истражувач на колеџот Колби,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://news.colby.edu/story/does-climate-fiction-and-filmmaking-work/|title=Does Climate Fiction (and Filmmaking) Work?|last=Weber|first=Tomas|date=March 1, 2024}}</ref> овој тест бил инспириран од тестот Бехдел (исто така познат како Бехдел-Валас тест<ref name="BWT">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2015/08/call-it-the-bechdel-wallace-test/402259/|title=How the Standard for Women in Culture Became Known as the 'Bechdel Test'|last=Garber|first=Megan|date=August 25, 2015|work=[[The Atlantic]]}}</ref> ), кој ја мери родовата застапеност во медиумите.<ref name="BT">{{Наведена мрежна страница|url=https://bechdeltest.com/|title=Bechdel Test Movie List|work=bechdeltest.com}}</ref> Клајмет Реалити Чек има за цел да осигура дека климатските промени се прикажани во приказните на екранот. == Историја == Клајмет Реалити Чек бил воведен за да се реши отсуството на претставеноста на климатските промени во популарните медиуми.<ref name="Glaring">{{Наведена мрежна страница|url=https://sustainability.usc.edu/2022/10/17/a-glaring-absence-the-climate-crisis-is-virtually-nonexistent-in-scripted-entertainment/|title=A Glaring Absence: The Climate Crisis is Virtually Nonexistent in Scripted Entertainment|last=Yabut|first=Rod|date=October 17, 2022|work=Sustainability}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Алатката била развиена преку соработка помеѓу Гуд Енерџи, која е непрофитна консултантска куќа за приказни и истражувачи од Колби колеџ. Целта била да се создаде едноставна, но ефикасна мерка за поттикнување на вклучување на теми поврзани со климата во забавните медиуми. Според официјалната веб-страница за Клајмет Реалити Чек, авторот на алатката е Д-р Метју Шнајдер-Мајерсон, Кармиел Банаски, Бруно Олмедо Кирога и Ана Џејн Џојнер. <ref name="CRC"/> Клајмет Реалити Чек го имаше своето прво јавно појавување на 1 март 2024 година на [[поткаст]]<ref name="ATC">https://www.npr.org/programs/all-things-considered/2024/03/01/1235354889/all-things-considered-for-march-1-2024 All Things Considered</ref> произведен од НПР. == Критериуми == За да ја помине проверката Клајмет Реалити чек, наративот мора да ги исполнува следниве критериуми: : '''1.''' '''Постојат климатски промени:''' Приказната мора да го отслика присуството на климатските промени преку влијанија или решенија. Ова може да се покаже преку настани како топлотни бранови, зголемување на нивото на морето или користење на обновлива енергија. : '''2.''' '''Еден лик го знае тоа:''' Најмалку еден лик мора да покаже свесност за климатските промени. Оваа свест може да се покаже преку дијалог, нарација, дејствија или визуелни слики, како што се читање напис за климатските промени или дискусија за екстремни временски настани. == Апликација == Клајмет Реалити Чек се применува на филмови низ повеќе студии водени од различни организации. Истражувачки тим во Бак Лабораторијата за клима и животна средина на Колби колеџ, водени од Д-р Метју Шнајдер-Мајерсон, го користел Клајмет Реалити Чек за да спроведе систематска содржинска анализа на 250 од најпопуларните измислени филмови објавени во периодот помеѓу 2013 и 2022 година. Тие откриле дека само 9,6% од 250 филмови ја поминале проверката на Клајмет Реалити Чек.<ref name="CRC"/> исто така, откриле дека климатските промени се присутни во двојно повеќе филмови објавени во втората половина од деценијата(2018 до 2022 година) во споредба со првата половина (2013 до 2017 година),<ref name="CRC" /> Филмовите во кои има барем еден лик кој е свесен за климатските промени (кои го положиле двата дела од тестот) се истакнале за 10% подобро на кино благајните одколу оние кои не биле свесни.<ref name="CRC" /> == Наводи == [[Категорија:Климатски промени]] [[Категорија:Филмска критика]] fwgihvu6au1uv55lc992xk2bqxxd0vs 0 1356960 5378922 5371055 2025-06-11T15:49:19Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378922 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Baringhead_co2_v9.svg|мини|450x450пкс| Запис за атмосферски јаглерод диоксид од Баринг Хед, Велингтон од 1977 година до денес.]] '''Климатските промени во Нов Зеланд''' вклучуваат историски, сегашни и идни промени во климата на Нов Зеланд; и придонесот и одговорот на Нов Зеланд на глобалните климатски промени. Нов Зеланд има релативно уникатен профил на емисии. Во 2022 год. земјоделството придонело со 53 проценти од вкупните бруто емисии; енергија, 37 проценти; индустрија, 6 проценти; отпад, 4 проценти.<ref name="ghgisnapshot2021">{{Наведување|url=https://environment.govt.nz/publications/new-zealands-greenhouse-gas-inventory-19902022-snapshot/|title=New Zealand's Greenhouse Gas Inventory 1990–2022 snapshot|date=18 April 2024|publisher=Ministry for the Environment}}{{Мртва_врска|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Врз основа на најновите достапни податоци за залихите за 2022 год. бруто емисиите на Нов Зеланд по глава на жители биле над просекот за развиените земји.<ref name="ghgisnapshot2021" /> Во другите земји од Анекс1 на [[Протокол од Кјото|Протоколот од Кјото]], земјоделството обично придонесува со околу 12 проценти од вкупните емисии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://environment.govt.nz/publications/new-zealands-greenhouse-gas-inventory-1990-2019-snapshot/how-new-zealand-compares-to-other-countries/|title=How New Zealand compares to other countries|date=15 April 2021|publisher=Ministry for the Environment|accessdate=17 January 2022|archive-date=2023-10-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20231002154536/https://environment.govt.nz/publications/new-zealands-greenhouse-gas-inventory-1990-2019-snapshot/how-new-zealand-compares-to-other-countries/|url-status=dead}}</ref> Помеѓу 1990 год. и 2022 год. емисиите на [[јаглерод диоксид]] во Нов Зеланд се зголемиле за 24проценти; [[метан]] за 2 проценти; и [[азот субоксид]] за 35 проценти. Вкупниот број на сите комбинирани флуорирани гасови е зголемен за 87проценти.<ref name="ghgisnapshot2021"/> Шемата за тргување со емисии на Нов Зеланд, која стапила на сила во 2010 год. имала за цел да обезбеди механизам кој ги охрабрува различните сектори од економијата да ги намалат своите емисии на стакленички гасови. Можеби донекаде го забавиле зголемувањето. Помеѓу 2007 год и 2017 год. вкупните национални емисии се намалиле за 0,9 проценти, како одраз на растот на производството на обновлива енергија.<ref>[https://www.stuff.co.nz/environment/113806480/greenhouse-gas-emissions-have-barely-budged-in-a-decade-new-data-shows Greenhouse gas emissions have barely budged in a decade, new data shows] Stuff, 27 June 2019</ref> Сепак, помеѓу 2016год. и 2017 год. бруто емисиите на Нов Зеланд скокнале за 2,2 проценти со што вкупното зголемување на емисиите на стакленички гасови помеѓу 1990год. и 2017 год. на 23,1 проценти.<ref>[https://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=12221417 Rising NZ emissions sparks call for transport crackdown], NZ Herald 11 April 2019</ref> ==== Десет најголеми загадувачи ==== Десетте компании кои емитуваат најмногу стакленички гасови во Нов Зеланд , Зи Енерџи, Ер Њу Зеланд, Метанекс, Марсден Појнт Ојл Рафинерија, БП, Ексон Мобил, Џенесис Енерџи Лимитед,Контакт Енерџи и Флечер Билдинг. Овие компании испуштаат околу 54,5 м тони јаглерод диоксид секоја год. повеќе од две третини од вкупните емисии на Нов Зеланд.<ref>[https://www.stuff.co.nz/business/114431409/nzs-biggest-greenhouse-gas-emitters-and-their-struggle-to-pollute-less NZ's biggest greenhouse gas emitters and their struggle to pollute less], Stuff, 26 July 2019</ref>. == Галерија == <gallery> Податотека:New_Zealand_aviation_emissions_of_greenhouse_gases.svg|Нов Зеланд емисии на стакленички гасови од воздухопловството Податотека:New Zealand Greenhouse Gas Emissions from 1990.svg|Емисиите на стакленички гасови на Нов Зеланд од 1990 година Податотека:NZ_greenhouse_gases_by_sector.svg|Емисиите на стакленички гасови на Нов Зеланд проектирани и актуелни од 1990 до 2030 година. Податотека:Per_capita_greenhouse_gas_emissions.svg|Бруто емисиите на стакленички гасови на Нов Зеланд по глава на жител во споредба со Обединетото Кралство, Европа, Кина, светскиот просек, Индија и Африка Податотека:Fox_Franz_Ivory_Glaciers_NZ_fig6.gif| Измерени варијации во позицијата на завршетоците на Глечерите на Лисицата, Франц Јозеф и Слоновата Коска, 1870 до 1988 година.<ref name="usgs">{{Наведена книга|url=http://pubs.usgs.gov/prof/p1386h/nzealand/nzealand2.html|title=Glaciers of New Zealand|last=Chinn|first=Trevor.J.|publisher=U.S. Geological Survey|year=1989|isbn=978-0-607-71457-9|editor-last=Williams|editor-first=R.S.|series=U.S. Geological Survey Professional Paper 1386-H|pages=48|editor-last2=Ferrigno|editor-first2=J.G.|access-date=2024-10-12|archive-date=2008-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20080603031420/http://pubs.usgs.gov/prof/p1386h/nzealand/nzealand2.html|url-status=dead}}</ref> </gallery> == Поврзано == * [[Комисија за климатски промени]] * [[Генерација нулта]] * [[Список на земји според емисиите на стакленички гасови по глава на жител]] == Наводи == {{Наводи}} == Литература == * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.mfe.govt.nz/publications/climate-change/our-climate-your-say-consultation-zero-carbon-bill|title=Our Climate Your Say: Consultation on the Zero Carbon Bill|date=June 2018|publisher=Ministry for the Environment|accessdate=2024-10-12|archive-date=2021-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20210302123220/https://www.mfe.govt.nz/publications/climate-change/our-climate-your-say-consultation-zero-carbon-bill|url-status=dead}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.parliament.nz/NR/rdonlyres/4B2AB1B5-9D14-4E55-9C7F-037DE689A404/494/greenhouse_effect_complete1.pdf|title=The greenhouse effect and climate change: a resource document for New Zealand MPs|last=Peterson|first=Dana Rachelle|date=5 September 2001|work=Background paper no 24|publisher=NZ Parliamentary Library}} * {{Наведена книга|title=The Greenhouse Delusion: A Critique of "Climate Change 2001"|last=Gray|first=Vincent|publisher=Multi-Science Publishing Co. Ltd|year=2002|isbn=978-0-906522-14-1|author-link=Vincent R. Gray}} * {{Наведена книга|title=Hot Topic – Global Warming & The Future of New Zealand|last=Renowden|first=Gareth|publisher=AUT Media|year=2007|isbn=978-0-9582829-0-1}} * {{Наведена книга|title=Melting point: New Zealand and the climate change crisis|publisher=Penguin|year=2008|isbn=978-0-14-300868-2|editor-last=Dorfman, Eric}} * {{Наведена книга|title=Poles Apart: Beyond the shouting, who's right about climate change?|last=Morgan|first=Gareth|last2=John McCrystal|publisher=Random House|year=2009}} * {{Наведена книга|title=Air Con: The Seriously Inconvenient Truth About Global Warming|last=Wishart|first=Ian|publisher=Howling At The Moon Publishing|year=2009|isbn=978-0-9582401-4-7}} [[Категорија:Климатски промени по земја]] [[Категорија:Природа на Нов Зеланд]] [[Категорија:Статии со извадоци]] 5nf0xtwy1ey4v0zz6166zm8cc879uf4 0 1357873 5379122 5312265 2025-06-12T01:06:48Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379122 wikitext text/x-wiki {{Музичар|Name=Love Amongst Ruin <br /> Лав амонгст руин|image=[[File:Love Amongst Ruin live in London, November 2015.jpg|250px]]|caption=На концерт во [[Лондон]], 2015.|Origin=[[Лондон]], Англија|Genre=[[Алтернативен рок]], [[хард рок]]|Years_active=2009–сега|Label=Ancient B Records|website=|Current_members=}} '''Лав амонгст руин''' се англиска [[Рок-музика|рок]] супергрупа, предводена од Стив Хјуит по неговиот мандат како тапанар за [[Placebo]]. Бендот го издал својот деби албум со исто име во септември 2010 година, а вториот албум Луз јор веј (анг: ''Lose Your Way)'' бил објавен во јуни 2015 година. == Историја на бендот == === Почетоци и формирање (2007–2009) === По напуштањето на [[Placebo]] по завршувањето на нивната турнеја ''Медс'' во септември 2007 година,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ultimate-guitar.com/news/general_music_news/placebos_drummer_leaves_the_band.html|title=Placebo's Drummer Leaves The Band &#124; News|date=26 December 2007|publisher=Ultimate-guitar.com|accessdate=18 September 2011}}</ref> Стив Хјуит имал визија „да создаде нов бенд, нов албум и нов звук“. Тој веднаш ги ангажирал басистот на Лемб, Џон Торн и неговиот брат Ник Хјуит да почнат да пишуваат и демоираат нова музика во неговото домашно студио.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://community.livejournal.com/loveamongstruin/1045.html#cutid2|title=Love Amongst Ruin – Official Facebook Fan site – The Story – Part I|date=14 August 2009|publisher=Community.livejournal.com|accessdate=18 September 2011}}</ref> Во март 2008 година, соработникот на Џулијан Коуп, Доналд Рос Скинер, бил донесен за да ги надгледува и копродуцира сесиите за снимање. Помеѓу април и август 2008 година, колективот се преселил во студиото Молс во Bath на три сесии за снимање со продуцентот Пол Коркет,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://community.livejournal.com/loveamongstruin/1721.html|title=Love Amongst Ruin – The Story – Part II|date=4 September 2009|publisher=Community.livejournal.com|accessdate=18 September 2011}}</ref> кои дадоа десет песни, при што Хјуит претежно изведувал тапани и водечки вокал. Мешањето започнало во септември и продолжило шест месеци пред албумот да биде мастеринг на Брајан Гарднер на Берни Грундман Мастеринг во април 2009 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://community.livejournal.com/loveamongstruin/1883.html|title=Love Amongst Ruin – The Story – Part III|date=2 October 2009|publisher=Community.livejournal.com|accessdate=18 September 2011}}</ref> Хјуит ја поминал втората половина од 2009 година обезбедувајќи менаџмент, објавување и договори за снимање, покрај тоа што наоѓал постојани членови за бендот. Поранешниот менаџер на турнејата на [[The Cure|Cure]] и [[Depeche Mode]] Дерил Бамонте станал менаџер на бендот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.picturesofcure.com/un-nouveau-single-pour-love-amongst-ruin/|title=Un nouveau single pour Love Amongst Ruin|publisher=Picturesofcure.com|accessdate=26 June 2015|archive-date=2024-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20241130190202/http://www.picturesofcure.com/un-nouveau-single-pour-love-amongst-ruin/|url-status=dead}}</ref> Во ноември, Хјуит открил дека бендот и деби албумот ќе бидат наречени ''Лав амонгст руин'',<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://community.livejournal.com/loveamongstruin/2903.html|title=Love Amongst Ruin – The Story – Part IV|date=6 November 2009|publisher=Community.livejournal.com|accessdate=18 September 2011}}</ref> со името на бендот „многу соодветен опис на местото во кое се најдов откако ме исфрлија од Placebo. Мојот живот, како што беше, се чинеше дека е во урнатини, но добив многу љубов од фановите, пријателите и семејството“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.musicvita.com/music-freak/interviews/6541-the-music-freak-interview-with-steve-hewitt.html|title=The Music Freak interview with Steve Hewitt|publisher=MusicVita|archive-url=https://web.archive.org/web/20140222131254/http://www.musicvita.com/music-freak/interviews/6541-the-music-freak-interview-with-steve-hewitt.html|archive-date=22 February 2014|accessdate=24 April 2014}}</ref> === ''Лав амонгст руин (Лав амонгст руин)'' (2009–2011) === Поставата на бендот била откриена во декември 2009 година и најавени заедно со Стив Хјуит (вокал/гитара) биле Доналд Рос Скинер (гитара), Стив Хов (гитара), Лори Рос (клавијатури и виолончело) и Кит Јорк (тапани). Бендот го направил своето деби во живо на фестивалот Еуросоник во Гронинген, [[Холандија]] на 14 јануари 2010 година,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://eu.virtualfestivals.com/eurosonic-noorderslag-2010/lineup/|title=EuroSonic Festival – EuroSonic Noorderslag 2010 &#124; lineup|publisher=Virtual Festivals|archive-url=https://web.archive.org/web/20110815210541/http://eu.virtualfestivals.com/eurosonic-noorderslag-2010/lineup/|archive-date=15 August 2011|accessdate=18 September 2011}}</ref> со гостин басистот Џонатан Нојс.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://jethrotull.com/the-attic/past-band-members-and-guests/jonathan-noyce/|title=Jonathan Noyce|date=6 February 2011|publisher=Jethrotull.com|accessdate=26 June 2015}}</ref> Басистот Магнус Лунден бил додаден како постојан член навреме за дебито на бендот во Обединетото Кралство во живо во Барфлај во Лондон на 11 мај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.barflyclub.com/camden/whatson/event/26638.aspx|title=Love Amongst Ruin at Barfly on Tue 11th May|date=6 September 2010|publisher=Barflyclub.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20100419224306/http://www.barflyclub.com/camden/whatson/event/26638.aspx|archive-date=19 April 2010|accessdate=18 September 2011}}</ref> Бендот продолжил со поголема свирка во Скала во јуни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.skiddle.com/news/all/Review-Love-Amongst-Ruin--The-Scala/6237/|title=Review: Love Amongst Ruin @ The Scala &#124; Latest Clubbing News|date=15 June 2010|publisher=Skiddle.com|accessdate=29 February 2012}}</ref> Магнус Лунден бил заменет со Тереза Морини во јули.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.shakenstir.co.uk/index.php/features/love-amongst-ruin-so-sad/features/19863/|title=Love Amongst Ruin: So Sad!|publisher=Shakenstir|archive-url=https://web.archive.org/web/20120401221548/http://www.shakenstir.co.uk/index.php/features/love-amongst-ruin-so-sad/features/19863/|archive-date=1 April 2012|accessdate=18 September 2011}}</ref> Бендот се појавил на Ред бул бината на фестивалот Сонисфер на 11 август, ден откако претходниот бенд на Хјуит, Placebo, свирел на главната сцена. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sonisphere.co.uk/news/stage-times-is-it/|title=Stage Times|work=Sonisphere Festival UK|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117031757/http://sonisphere.co.uk/news/stage-times-is-it/|archive-date=17 November 2015|accessdate=14 November 2015}}</ref> Деби синглот на ''Лав амонгст руин,'' ''Соу сед'' (анг:So Sad) бил издаден на 30 август на Ејншнт Би Рекордс (анг: Ancient B Records),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.aaamusic.co.uk/2010/08/28/love-amongst-ruin-so-sad-fade/|title=Love Amongst Ruin – So Sad (fade)|date=28 August 2010|accessdate=18 September 2011|archive-date=2024-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240916154120/http://www.aaamusic.co.uk/2010/08/28/love-amongst-ruin-so-sad-fade/|url-status=dead}}</ref> проследен со нивниот истоимениот деби албум на 13 септември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.musicvita.com/music-freak/music-reviews/6148-love-amongst-ruin-debut-album-review-by-katy-garland.html|title=Love Amongst Ruin Debut Album Review|last=Garland|first=Katy|publisher=MusicVita|archive-url=https://web.archive.org/web/20101231112159/http://musicvita.com/music-freak/music-reviews/6148-love-amongst-ruin-debut-album-review-by-katy-garland.html|archive-date=31 December 2010|accessdate=18 September 2011}}</ref> Бендот ја започнал турнејата Хевен енд Хел (анг: Heaven & Hell) од септември до ноември и го објавил својот втор сингл Хоум (анг: Home) на 25 октомври.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://hangout.altsounds.com/news/122679-love-ruin-placebo-man-announces-single-video.html|title=Love Amongst Ruin: Placebo Man Announces New Single, Video & UK Tour|date=10 October 2010|publisher=AltSounds|archive-url=https://web.archive.org/web/20150416233116/http://hangout.altsounds.com/news/122679-love-ruin-placebo-man-announces-single-video.html|archive-date=16 April 2015|accessdate=26 June 2015}}</ref> 2010 година била завршена со свирка на Бирмингемската академија со поддршка на Фидер (анг:Feeder).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://livebrum.co.uk/2010/12/09/the-kerrang-xmas-party|title=The Kerrang! Xmas Party at O2 Academy in Birmingham 9 Dec 2010|publisher=Livebrum.co.uk|location=GB|accessdate=18 September 2011}}{{Мртва_врска|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Кит Јорк го напуштил бендот на крајот на годината, изразувајќи желба да поминува повеќе време со своето семејство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mudkiss.com/stevehewittinterview.htm|title=Steve Hewitt: (Love Amongst Ruin) Still Running, Still Strong|last=King|first=Phil|publisher=Mudkiss.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20110906102259/http://www.mudkiss.com/stevehewittinterview.htm|archive-date=6 September 2011|accessdate=18 September 2011}}</ref> Тој бил заменет со Рамон Шерингтон. Лори Рос исто така била отстранета од составот во живо, но продолжила да снима со бендот во студио. Бендот ја започнал 2011 година со квартет од свирки кои го поддржувале Фидер, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.musicrooms.net/alternative/26658-love-amongst-ruin-support-feeder-on-uk-tour.html|title=Love Amongst Ruin support Feeder on UK Tour|publisher=Musicrooms.net|archive-url=https://web.archive.org/web/20110720160459/http://www.musicrooms.net/alternative/26658-love-amongst-ruin-support-feeder-on-uk-tour.html|archive-date=20 July 2011|accessdate=18 September 2011}}</ref> пред да го поддржат нивниот трет сингл, Алоун (анг: Alone), со кратка турнеја низ Франција во март. Гиз Бат го пополнил Стив Хов на турнејата за забава за рециклирање во мај,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10150185655542372|title=Due to a previous...|date=4 May 2011|publisher=Facebook|accessdate=18 September 2011}}</ref> додека Џон Торн застанал на местото на Тереза Морини на Фестивал на Музика во Валенс, [[Франција]] во јуни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/photos/a.430392107371.204003.172567927371/10150231611317372/?type=3|title=Getting ready for Fete De La Musique... – Love Amongst Ruin|work=Facebook|accessdate=30 March 2016}}</ref> Бендот поминал два дена на фармата Фишер Лејн на почетокот на август со продуцентот Пол Коркет за да сними акустични верзии на девет песни објавени на нивниот деби албум со исто име.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/media/set/?set=a.10150278329407372.354103.172567927371&type=3|title=Recording session August 1/2 2011|work=Facebook|accessdate=30 March 2016}}</ref> Лори Рос се вратила да свири виолончело на сесиите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/photos/a.10150278329407372.354103.172567927371/10150278819062372/?type=3|title=Love Amongst Ruin added 11 new photos to... – Love Amongst Ruin|work=Facebook|accessdate=30 March 2016}}</ref> Акустична верзија на Бринг ме даун, ју донт (анг: Bring Me Down (You Don't) била дадена од бендот како бесплатно симнување пред објавувањето на акустичниот албум на 5 декември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://soundcloud.com/loveamongstruin/love-amongst-ruin-bring-me|title=Love Amongst Ruin – Bring Me Down (you don't) by Love Amongst Ruin|publisher=SoundCloud|accessdate=9 July 2012}}</ref> === ''Lose Your Way (Изгуби го патот)'' (2011–2016) === Во јануари 2011 година, Хјуит открил дека почнал да го пишува вториот албум на бендот и дека бендот ќе започнел со снимање по завршувањето на турнејата за нивниот деби албум.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.completemusicupdate.com/article/ssq-love-amongst-ruin/|title=Q&A: Love Amongst Ruin|date=7 January 2011|publisher=Thecmuwebsite.com|accessdate=18 September 2011}}{{Мртва_врска|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во јуни, Хјуит изјавил дека „Имаме околу девет песни. Се надеваме дека ќе почнеме да снимаме во септември. Ги демотирав повеќето тапани, но ќе видиме кога ќе дојде септември кој што ќе свири. Морам да го внесам моето весло и да одам, би било глупо да не го направам тоа“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.musicradar.com/rhythm/steve-hewitt-i-was-absolutely-sing-my-pants-about-fronting-new-band-457366?cpn=RSS&source=MRRHYTHM|title=Steve Hewitt: I was 'absolutely s****ing my pants' about fronting new band &#124; Rhythm|date=6 June 2011|publisher=MusicRadar.com|accessdate=18 September 2011}}</ref> Процесот на пишување на албумот бил завршен во март 2012 година и бил снимен од Хјуит и Доналд Рос Скинер, со Ден Остин како продуцент.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stpaulslifestyle.com/blog/?bid=210|title=Love Amongst Ruin|publisher=St Pauls Lifestyle|archive-url=https://web.archive.org/web/20120425232342/http://www.stpaulslifestyle.com/blog/?bid=210|archive-date=25 April 2012|accessdate=29 February 2012}}</ref> Во мај 2012 година било објавено дека Тереза Морини го напуштила бендот за да се приклучи на турнејското шоу на, Амалуна (анг: Amaluna).<ref name="loveamongstruin">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.loveamongstruin.com/|title=Love Amongst Ruin|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105160829/http://www.loveamongstruin.com/|archive-date=5 November 2012|accessdate=24 June 2017}}</ref> Нејзината замена бил поранешниот гитарист на Cure , Пери Бамонте.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10151178393932372|title=Working hard, rehearsing hard. We can... – Love Amongst Ruin|publisher=Facebook|accessdate=24 April 2014}}</ref> На 5 јули, бендот ставил достапно бесплатно преземање на нивната [[Преработка на песна|преработка]] на Рајз (анг: Rise) од Паблик Имиџ (анг: Public Image) преку нивната [[Фејсбук]] страница.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/328867733865256|title=So here it is, a...|publisher=Facebook|accessdate=9 July 2012}}</ref> На почетокот на септември, основачот на гитаристот Стив Хов го напуштил бендот, што предизвикало враќање на шоуто на 10 септември во Лондон Барфлај да биде откажано.<ref name="loveamongstruin" /> Дејв Вестон бил најавен како замена на Хов во средината на ноември и бендот започнал со пробите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://loveamongstruin.com/2012/11/13/the-band-is-complete/|title=The Band Is Complete… &#124;|date=13 November 2012|publisher=Loveamongstruin.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20140207023418/http://loveamongstruin.com/2012/11/13/the-band-is-complete/|archive-date=7 February 2014|accessdate=24 April 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/133606533456416|title=The band is complete, rehearsals have... – Love Amongst Ruin|publisher=Facebook.com|accessdate=26 June 2015}}</ref> И покрај најавите во јануари 2013 и февруари 2014 година дека имало вести, бендот останал неактивен додека Хјуит работел со Сикс бај Севен (анг: Six by Seven) Полароид Кисс (анг: Polaroid Kiss) и произведувал плочи за Лис (анг: Lys) и Спајрал 69 (анг: Spiral 69)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/387506041339149?stream_ref=10|title=Happy New Year everyone, hope you had a... – Love Amongst Ruin|publisher=Facebook|accessdate=24 April 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10151882744632927&set=a.88809067926.87939.593737926&type=1|title=Paola Rotasso – Tijdlijnfoto's|publisher=Facebook|accessdate=24 April 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10152229651602372?stream_ref=5|title=in December 2013 a certain Mr Hewitt and... – Peteur Von Funkenstein|date=9 April 2014|publisher=Facebook|accessdate=24 April 2014}}</ref> На 13 март 2015 година, бендот објавил краток видео клип, со новата песна Луз јор веј (анг: Lose Your Way)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://vimeo.com/121786219|title=Lose Your Way – Teaser on Vimeo|date=10 March 2015|publisher=Vimeo.com|accessdate=26 June 2015}}</ref> На 9 април, ''магазинот Q'' ја направиле Свон Килер (анг: Swan Killer) нивна песна на денот и бендот го објави насловот на албумот како Луз јор Веј (анг: ''Lose Your Way)'' со датум на издавање на 29 јуни 2015 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.qthemusic.com/9292/love-amongst-ruin-swan-killer/|title=Love Amongst Ruin – Swan Killer|publisher=Q Magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20150627101323/http://www.qthemusic.com/9292/love-amongst-ruin-swan-killer/|archive-date=27 June 2015|accessdate=26 June 2015}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gigslutz.co.uk/interview-steve-hewitt-love-amongst-ruin/|title=Interview: Steve Hewitt (Love Amongst Ruin)|date=5 May 2015|publisher=Gigslutz|accessdate=26 June 2015}}</ref> На албумот му претходел истоимениот ЕП-то на 11 мај,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://loveamongstruin.com/uncategorized/lose-your-way-ep-is-out-now-on-itunes/|title=Love Amongst Ruin {{!}} 'Lose Your Way' EP is out now on iTunes|archive-url=https://web.archive.org/web/20150708231533/http://loveamongstruin.com/uncategorized/lose-your-way-ep-is-out-now-on-itunes/|archive-date=8 July 2015|accessdate=24 June 2017}}</ref> со насловната нумера која се искачила на првото место на табелата за синглови на Дојче Алтернатив (анг: Deutsche Alternative).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10153390480567372|title=Love Amongst Ruin|work=www.facebook.com|language=en|accessdate=24 June 2017}}</ref> Албумот бил проследен со EП-ите Модерн Вор Сонг (анг: Modern War Song) и „Соу Клоус (анг: So Close) на 24 јули и 6 ноември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://itunes.apple.com/gb/album/modern-war-song-ep/id1015476521|title=Modern War Song – EP by Love Amongst Ruin|work=iTunes|accessdate=23 July 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://itunes.apple.com/gb/album/so-close-single/id1048956031|title=So Close – Single by Love Amongst Ruin on iTunes|date=6 November 2015|work=iTunes|accessdate=6 November 2015}}</ref> Придружната турнеја на албумот започнала на 24 ноември во Лондон Барфлај и ги вклучил Гиз Бат (гитара) и Рави Кесаварам (тапани) како музичари на турнеја заедно со постојаните членови Хјуит, Скинер и Бамонте.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.flechedor.fr/2015/12/14/Pression-Live-presente-Love-Amongst-Ruin-Trumps/|title=Love Amongst Ruin – Du 14/12/2015 19:30 au 15/12/2015 01:00|archive-url=https://web.archive.org/web/20151012055658/http://www.flechedor.fr/2015/12/14/LOVE-AMONGST-RUIN/|archive-date=12 October 2015|accessdate=26 June 2017}}</ref> До април 2021 година, албумот станал сребрен.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10160052642902372?__cft__[0]=AZWrfqu_6kau2FN4Q5zMT9nQ5LgzWEIHecjMXP9Ls6ZBx-5SaPQDDJp2yKVIYd93Q0sIud07uPKGJrajVuZs2q_Fb5OA1mc7WUAqqPImVPBvyUp5IgaT1jGRfv6m3XjGjsP-S62njhEbWhcTVIT6r6FLSBy-PhMOGg6UWnnERSn34LhTWJ4XCQzvx1gjtcum-Ho&__tn__=%2CO%2CP-R|title=We went silver!!! Thank you so, so much, to every single person who has purchased a copy of this album! Honestly cannot believe it made a silver! 🤘|work=www.facebook.com|language=en|accessdate=23 July 2022}}</ref> На 24 март 2016 година, бендот открил дека снима нов материјал. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10154092055572372|title=Hi all, we're currently in the studio... – Love Amongst Ruin|work=Facebook|accessdate=24 March 2016}}</ref> Пет месеци подоцна, било објавено дека Луз јор веј (анг:''Lose Your Way (Acoustic)'' албум со акустични верзии на песни би бил објавен на 2 септември 2016 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10154451187917372|title=Love Amongst Ruin – Timeline|work=Facebook|accessdate=5 August 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://itunes.apple.com/gb/album/lose-your-way-acoustic/id1128305584?app=itunes&ign-mpt=uo%253D4|title=Lose Your Way (Acoustic) by Love Amongst Ruin on Apple Music|work=iTunes|accessdate=5 August 2016}}</ref> На 19 август 2016 година, новата песна, Ејмис Прер (анг: Amy's Prayer), со гостински вокал од Амбер Кинги, била достапна бесплатно преку веб-продавницата на бендот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sonic-seducer.de/index.php/2927-exklusiver-download-love-amongst-ruin-verschenken-neuen-song-amy-s-prayer.html|title=Exklusiver Download: Love Amongst Ruin verschenken neuen Song "Amy's Prayer"|work=www.sonic-seducer.de|accessdate=19 August 2016}}</ref> ЕП, Веј ту јор Харт (анг: Way To Your Heart), било објавено на 9 декември 2016 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10154832867692372|title=Hey Everyone, here is a teaser for our... – Love Amongst Ruin|work=Facebook|accessdate=5 December 2016}}</ref> === Return (Враќање) (2022–) === На 5 ноември 2021 година, било објавено дека Лав амонгст руин ќе го поддржи Пол Дрејпер на неговата турнеја во Велика Британија во февруари и март 2022 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pauldraperofficial.com/uk-tour-feb-march-now-on-general-sale/|title=Feb–March 2022 UK Tour Tickets Now On General Sale!|date=5 November 2021|work=Paul Draper|language=en-US|accessdate=16 November 2021}}</ref> Намалена во должина поради семејната жалост претрпена од Пауи Дрејпер,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pauldraperofficial.com/rescheduled-tour-announcement/|title=Rescheduled Tour Announcement|date=24 February 2022|work=Paul Draper|language=en-US|accessdate=23 July 2022}}</ref> турнејата била изведена акустично од Стив Хјуит и Гиз Бат.<ref>{{Наведени вести|url=https://maximumvolumemusic.com/paul-draper-steve-hewitts-love-amongst-ruin-institute-3-birmingham-25-03-2022/|title=Paul Draper, Steve Hewitt's Love Amongst Ruin @ Institute 3, Birmingham 25/03/2022|last=Thorley|first=Andy|date=26 March 2022|work=Maximum Volume Music|access-date=23 July 2022|language=en-US}}</ref> Понатамошни акустични свирки се одржале во Довер и Махинлет во април 2022 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10160026276007372?__cft__[0]=AZV_MKODjl2wclMJqoPowKzZJ1EZQyXrIULKhrG81wMwZIW91fvr6_e-KYUghrb91xw6L6nOXdmsLJCqaqlvc4LCDIzhdufreRZ1C8gcQv1T3r7TZQaxPCw7pLs1DOme-VvgJbzuJ8qzzmb_CEacuYyjDaEPi_HADatYcxSAE1DjltcMH-I8pA3OjTAQ87jlPQiW72RZtGWPe1HPm3m1_-tF&__tn__=%2CO%2CP-R|title=See you tonight Dover!!! Who's coming?! 🤘|work=www.facebook.com|language=en|accessdate=23 July 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/loveamongstruin/posts/10160048261122372?__cft__[0]=AZX09DIgEOIzzCMZZJZzcsMi25tDa0KM_iifyxkZNUfex5NOORfSK2heQTtfW6arFtYtRs-Yo6FCb6IK53yKXifO63_Tqi-YJ7vJW6NO7Bnu8JGiHD6xdtOFJmI01Rcj_uoomqUlQaQ4ghoedG7sxFVCnTBNSCCctJLtHvArm1GZfW1l4U-SEnAgavB2ZAnPqHM3j8eH7rCJ3PtElc0EifnD&__tn__=%2CO%2CP-R|title=Come see us Saturday in The Red Lion in Machynlleth!|work=www.facebook.com|language=en|accessdate=23 July 2022}}</ref> == Музички стил и влијанија == Лав амонгст руин се опишуваат себеси како „повеќеслојна рок-група која ветува звук како[[Queens of the Stone Age]], вкрстена привлечност на [[Linkin Park|LInkin Park]] и мелодицизам на најтврдокорните [[Foo Fighters|Foo Fighters.]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.femalefirst.co.uk/music/features/Introducing+Love+Amongst+Ruin-13049.html|title=Introducing : Love Amongst Ruin|publisher=Lights Go Out – A punk fanzine from the UK|accessdate=29 February 2012}}</ref> Тие исто така наведуваат дека имаат елементи на [[New Order]], Depeche Mode, Kasabian, [[Кан (музичка група)|Кан]], The Cure и [[Металика]] на нивниот звук. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.chuffmedia.com/loveamongstruin|title=Love Amongst Ruin|date=21 September 2007|publisher=Chuff Media|archive-url=https://web.archive.org/web/20100929080309/http://www.chuffmedia.com/loveamongstruin|archive-date=29 September 2010|accessdate=9 July 2012}}</ref> == Членови на бендот ==   {| class="wikitable" | ; Сегашни членови * [[Стив Хјуит]] – вокал, главна и ритам гитара, клавијатури, пијано, програмирање (2009–сега), бас (live: 2009–2010, studio: 2009–сега), тапани, перкусии (live: 2014–сега, studio: 2009–сега) * [[Доналд Рос Скинер]] – главна и ритам гитара, клавијатури, пијано, programming (2009–сега), бас (live: 2009–2010, studio: 2009–сега) * [[Пери Бамонте]] – бас (2012–сега) ; Музичари од турнеи * Џонатан Нојс – бас <small>(2010)</small> * Гиз Бат – ритам и главна гитара <small>(2011, 2015–сега)</small> * Џон Торн – бас <small>(2011)</small> * Дејв Вестон – ритам и главна гитара <small>(2012)</small> * Рави Кесаварм – тапани, перкусии <small>(2015–сега)</small> | ; Бивши членови * Стив Хове – ритам и главна гитара <small>(2009–2012, session member: 2012–2015)</small> * Кит Јорк – тапани, перкусии <small>(2009–2011)</small> * Лори Рос – keyboards, piano, programming, cello <small>(2009–2011, session member: 2011–2015)</small> * Магнус Лунден – бас<small>(2010)</small> * Тереза Морини – бас<small>(2010–2012)</small> * Рамон Шерингтон – тапани, перкусии <small>(2011–2014, )</small> ; Музичари од снимања * Ник Хјуит – ритам и главна гитара <small>(2009–2010)</small> * Бет Портер – виолончело <small>(2012–2015)</small> |} == Дискографија == === Студиски албуми === * ''Лав амонгст руин'' (13 септември 2010) * ''Изгуби го патот'' (29 јуни 2015) === Слободни === * 2010: „ So sad (Fade) “ (30 август 2010 година) * 2010: „ Home “ (25 октомври 2010 г.) * 2011: „Alone“ (28 февруари 2011 година) === EPs === * 2010: ''Home (ремикси)'' (25 октомври 2010) * 2015: ''Lose Your Way'' (11 мај 2015) * 2015: ''Modern War Song'' (24 јули 2015 година) * 2015: ''So close'' (6 ноември 2015) * 2016: ''Way to Your Heart'' (9 декември 2016 година) === Други албуми === * 2011: ''Acoustic'' (5 декември 2011) * 2016: ''Lose Your Way (Акустична)'' (2 септември 2016) === Бесплатни преземања === * 2011 година: „ Bring me Down (You Don't) “ (акустична верзија, 8 ноември 2011 година) * 2012: „ Rise “ (насловна на Public Image Ltd, 5 јули 2012 година) * 2016: „Amy's Prayer“ (19 август 2016 година) === Музички видеа === {| class="wikitable" ! style="vertical-align:top; text-align:center; width:40px;" |година ! style="text-align:left; vertical-align:top;" | Видео ! style="text-align:left; vertical-align:top;" | директор ! style="text-align:left; vertical-align:top;" | Врска |- | rowspan="2" style="text-align:center;" | 2010 година | style="text-align:left; vertical-align:top;" | „So Sad (Fade)“ | style="text-align:left; vertical-align:top;" | (ненаведено) | style="text-align:left; vertical-align:top;" | [https://www.youtube.com/watch?v=wnzOJRNBEbc YouTube] |- style="text-align:left; vertical-align:top;" | "Home" | (ненаведено) | [https://www.youtube.com/watch?v=dTVrnhD6Z9I YouTube] |- | style="text-align:center;" | 2011 година | style="text-align:left; vertical-align:top;" | "Alone" | style="text-align:left;" | (ненаведено) | style="text-align:left; vertical-align:top;" | [https://www.youtube.com/watch?v=UuITMD_36eA YouTube] |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2015 година | style="text-align:left; vertical-align:top;" | „Lose Your Way“ | style="text-align:left;" | Ени Бренднер | style="text-align:left; vertical-align:top;" | [https://www.youtube.com/watch?v=GMeZv5vvG3s YouTube] |- style="text-align:left;" | style="vertical-align:top;" | „Modern War Song“ | Ени Бренднер | style="vertical-align:top;" | [https://www.youtube.com/watch?v=gXjTbPKZCYA YouTube] |- style="text-align:left;" | style="vertical-align:top;" | „So Close“ | Ени Бренднер | [https://www.youtube.com/watch?v=K_6dzHoJRSg YouTube] |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Матична|http://www.loveamongstruin.com/}} * {{YouTube|{{PAGENAMEBASE}}}} [[Категорија:Англиски алтернативни рок-групи]] 6pyc6sygznafwlb1ht8qhhvq35lloqq 2 1358446 5379012 5378764 2025-06-11T18:00:42Z Gurther 105215 /* Лични ставови на Мартулков во делото */ 5379012 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични карактеристики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни уникатни јазични карактеристики што ги разликува од другите дела во тоа време. Мартулков понекогаш користил зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|матичен велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен пристој во [[Бугарија]] неговиот речник подпаднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш користи бугарски зборови. Како пример тој го избегнува користот на поимот [[државен удар]] и го користи [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Бугарското влијание во неговиот говор е последица од неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]]. Во еден од неговите белешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и им препорачал на новата млада генерација на македонски [[Социјализам|социјалисти]] и револуционери да се ориентирале кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> == Впечаток врз Македонската историографија == {{Quote|text=''Напишани со жив и увлекателен јазик, мемоарите на Алексо Мартулков не се само објект за историкот, но претставуваат интересно четиво и за поширок круг читатели.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}} == Цитати == == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == <references /> poldymy2rdyynnjmju33579q2kon3rm 5379033 5379012 2025-06-11T18:55:36Z Gurther 105215 /* Јазични карактеристики */ 5379033 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Цитати == {{Quote|text=''Најпосле дојде и до голема провала во [[Софија]]. Бевме уапсени поголемиот дел од раководството на [[ВМРО (Обединета)|„Обединатата"]]. На [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судењето 1936 г.]] сите изјавивме пред судот дека по народност сме [[Македонци]]. Се разбира ова ја отежни нашата положба. Бевме осудени по на 5 години затвор и по на 8 години лишување од граѓанските права. Истовремено [[Димитар Влахов]] и [[Владимир Поп Томов]] беа осудени во отсуство по на 12 и пол години.''|sign='''[[Алексо Мартулков]]'''|source=поглавје XLVII}}{{Quote|text=''Мобилизираните [[Македонци]], без потребна припрема, беа фрлани да се борат во прва борбена линија. За кого?! Може [[Прва светска војна|војната да беше популарна]] и оправдана за [[Срби|српскиот народ]]. но за нашиот народ таа беше тежест. За туѓи интереси ние станувавме месо на [[Австроунгарија|австриските топови]].''|sign='''[[Алексо Мартулков]]'''|source=поглавје XLI}} {{Quote|text=''Нашиве другари најенергично протестирале против [[Празнување на ден на трудот во 1896 година (Софија)|ваквиот однос]] на власта, бидејќи не е во склад со тогашната конституција (уставот) на [[Бугарија]]. И затоа, рекле делегатите: „ние, [[Македонци|македонските]] [[социјалист]]и — револуционери, и покрај сето ова, ќе манифестираме така како што сметаме дека е целесообразно".''|sign='''[[Алексо Мартулков]]'''|source=поглавје II}} {{Quote|text=''Во духот на горните мисли ние истакнавме пред д-р Назим дека секако судското прогонување ќе биде во корист на факторите на таа провокација. Тој согласи со нас и изјави: „За судско прогонување не може ни збор да станува. Но јас не можам да си објаснам уште што сакате вие [[Македонци]]те. Во просветен и културен однос стоите многу повисоко од нас [[Турци]]те, нацијата — господар. Ние можеме само да ви завидуваме. Вашите училишта се на таква висина што нашите училишта никогаш не ќе можат да ги достигнат, бидејќи колку и да се напињаме да ве стасаме, толку вие побргу ќе бегате напред. Во стопански однос вие се засилувате со едно многу брзо темпо. Во цела [[Македонија]], освен во [[Солун]], трговијата и занаетите се скоро во ваши раце. Дури и во Солун, главниот трговско-стопански нерв на [[Европска Турција]], вие настапувавте. Пред 60 години одвај имавте по некој Македонец во него, а сега имате околу 16 и повеќе илјади души коишто се силно застапени во трговскиот и стопанскиот живот на градот. Експедицијата за провинцијата е скоро во македонски раце, а имате и доста големи трговски магацини. Крупните трговци од [[Евреи]]те, главната маса во Солун, се учат да го зборуваат [[македонски јазик|вашиот јазик]], бидејќи само со неговата помош можат да тргуваат со провинцијата. — Сите овие споменати услови ви даваат возможност да станете владеачки стопански елемент во Солун. Елемент во срцето на Европска Турција — во Солун.“''|sign='''[[Алексо Мартулков]]'''|source=поглавје XXXI}} == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == <references /> iu7dnsfzb42tl4rv44fn51e45tre774 5379034 5379033 2025-06-11T18:56:28Z Gurther 105215 /* Јазични одлики */ 5379034 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == <references /> 9bm86clwe15h2stwbzcebdtef9dhjmx 0 1358468 5378957 5291896 2025-06-11T17:15:24Z Vysotsky 45849 + image 5378957 wikitext text/x-wiki [[File:Portrait de Claude Adrien Helvetius, Collection des Grands Hommes, G.4189(3).jpg|thumb|Клод Адријан Хелвециј]] '''Клод Адријан Хелвециј''' (француски: ''Claude Adrien Helvétius''; 26 јануари 1715 — 26 декември 1771) — француски [[Филозоф|филозоф]] и [[Енциклопедист|енцикопедист]]. [[Карл Маркс]] имал високо мислење за него, пишувајќи: „Во Хелвециј, [[Материјализам|материјализмот]] добива вистински француски карактер. Тој веднаш го сфаќа во односот кон општествениот живот.“<ref>„Регистар имена“, во: Карл Маркс, ''Беда филозофије (Одговор на Филозофију беде г. Прудона)''. Култура, Београд, 1946, стр. 191.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Француски филозофи]] [[Категорија:Родени во 1715 година]] [[Категорија:Починати во 1771 година]]  6xz2heispowjgm3cx538plzf64grzqk 0 1359266 5379137 5370645 2025-06-12T02:18:07Z Golf5plus 108702 /* Интернет портали во Македонија */ 5379137 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Список на македонски портали1.jpg|мини|238x238пкс|Слика од повеќе македонски портали]] Оваа е список на македонски познати интернет информативни портали, за информации како што се вести од Македонија и светот, култура, спорт и други информации.<ref>{{нмс|title=Топ 10 најчитани инфо портали во Македонија | url=https://vesnik.com/makedonija/fac0a740-8223-498f-ba9a-9e230cc27da7/ | publisher = | work = [[Весник (портал)|Весник]] | date = | accessdate = 4 декември 2024}}</ref><ref>{{нмс|title=Топ 15 информативни портали, оваа се креаторите на јавното мислење во Македонија | publisher = | url=https://vecer.mk/top-vesti/1017065 | work = [[Вечер (портал)|Вечер]] | date = | accessdate = 4 декември 2024}}</ref> == Интернет портали во Македонија == {| class="wikitable sortable" !Портал !веб-страна !уредник |- | [[Вечер (портал)|Вечер]] || {{url|vecer.mk}} || [[Драган Павловиќ Латас]] |- | [[Плусинфо]] || {{url|plusinfo.mk}} || [[Бранко Героски]] |- | [[А1 ОН]] || {{url|a1on.mk}} || Предраг Петровиќ |- | Прес 24 || {{url|press24.mk}} || Славица Арсова |- | [[Нова Македонија]] || {{url|novamakedonija.com.mk}} || Милко Живковиќ |- | [[Слободен печат]] || {{url|slobodenpecat.mk}} || Жана Божиновска |- | Фактор || {{url|faktor.mk}} || Нина Нинеска |- | Курир || {{url|kurir.mk}} || Љупчо Цветановски |- | Инфомакс || {{url|infomax.mk}} || Александар Митески |- | [[Република (списание)|Република]] || {{url|republika.mk}} || Билјана Бабиќ |- | Либертас || {{url|libertas.mk}} || [[Ацо Кабранов]] |- | [[Фокус (списание)|Фокус]] || {{url|fokus.mk}} || [[Јадранка Костова]] |- | Сакам да кажам || {{url|sdk.mk}} || [[Горан Михајловски]] |- | МКД || {{url|mkd.mk}} || Александар Дамовски |- | 24инфо || {{url|24info.mk}} || Бранислав Ѓорѓевски |- | Точка || {{url|tocka.com.mk}} || Дениз Селимовски |- | [[Медиумска информативна агенција|МИА]] || {{url|mia.mk}} || [[Дарко Јаневски]] |- | 4News || {{url|4news.mk}} || Јовица Пауноски |- | [[Макфакс]] || {{url|makfax.com.mk}} || Јулија Петровска |- | Денешен весник || {{url|denesen.mk}} || Димитар Грумар |- | Експрес || {{url|expres.mk}} || Димитар Чулев |- | [[Весник (портал)|Весник]] || {{url|vesnik.com}} || Иван Милановски |- | Локално || {{url|lokalno.mk}} || Влатко Кошевалиски |- | [[Нова ТВ.мк]] || {{url|novatv.mk}} || [[Зоран Иванов]] |- | 360 степени || {{url|360stepeni.mk}} || Васко Попетревски |- | [[Време (портал)|Време.мк]] || {{url|vreme.mk}} || Јаков Павловиќ |- | Скопје1 || {{url|skopje1.mk}} || Кристијан Ландов |- | [[Цивил Медиа]] || {{url|civilmedia.mk}} || [[Џабир Дерала]] |- | Лидер || {{url|lider.mk}} || [[Љупчо Златев]] |- | Вестимак || {{url|vestimak.mk}} || |- | Охрид News || {{url|ohridnews.mk}} || Горан Момироски |- | РТК || {{url|rtk.mk}} || Марјан Димитров |- | Вести || {{url|vesti.mk}} || [[Драган Павловиќ Латас]] |- | [[Рацин.мк|Рацин]] || {{url|racin.mk}} || [[Зоран Бојаровски]] |- | [[Фронтлајн]] || {{url|frontline.mk}} || Јане Ѓорѓиоски |- | Порта || {{url|porta.mk}} || |- | Мактел || {{url|maktel.mk}} || [[Саше Ивановски]] |- | Независен весник || {{url|nezavisen.mk}} || [[Ерол Ризаов]] |- | Глас || {{url|glas.mk}} || |- | Вистина || {{url|vistina.mk}} || Антонио Димитриевски |- | [[Платформа]] || [https://www.facebook.com/share/1B7168UgRY/?mibextid=qi2Omg Platforma.mk] || |- | [[Глобус (магазин)|Глобус]] || {{url|globusmagazin.mk}} || Љубомир Костовски |- | Национал || {{url|nacionalno.mk}} || [[Викторија Петровска]] |} Порталите се по редослед по читаност и прегледи месечно. Напомена: [[Вечер (портал)|Вечер.мк]] е најчитаниот портал во [[Македонија]] со над 1 милион прегледи. == Наводи == [[Категорија:Македонски медиуми]] t5nger6jbs36slkfs7trqn6xpl9c1k6 4 1360728 5379209 5378746 2025-06-12T10:42:55Z 19user99 72391 /* Список на учесници */ 5379209 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2025 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2025|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Планини во Црна Гора === [[Податотека:Emoji u1f3d4.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Планини во Црна Гора“]] На 2 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Планини во Црна Гора“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за планините во Црна Гора можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mountains of Montenegro]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Тројан (планина)]] (Н)|[[Виситор (планина)]] (Н)|[[Јабука (планина)]] (Н)|[[Биоч]] (Н)|[[Хум (планина)]] (Н)|[[Камена Гора (планина)]] (Н)|[[Каменик (планина)]] (Н)|[[Белег (планина)]] (Н)|[[Стожина]] (Н)|[[Жилиндар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Градина (планина)]] (Н)|[[Бјеласица]] (Н)|[[Гарач]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Његош]] (Н)|[[Врмац]] (Н)|[[Орлов Крш]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Русија === [[Податотека:Ансамбль Успенского собора.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Русија“]] На 7 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Русија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Russia]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Церкви России]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Јужен зеленчукски храм]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Меѓународни денови на Обединетите нации === [[Податотека:UN emblem blue.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Меѓународни денови на Обединетите нации“]] На 9 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Меѓународни денови на Обединетите нации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Меѓународните денови на Обединетите нации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:United Nations days]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на семејството]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на џезот]] (Н) |[[Меѓународен ден на толеранцијата]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Светски ден на книгата и авторското право]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Светска акција „Исчисти го светот”]] (Н)|[[Меѓународен ден на девојчето]] (Н)|[[Меѓународен ден на танцот]] (Н)|[[Светски ден на лебот]] (Н)|[[Светски ден на млекото]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кубански стилови на музика === [[Податотека:Negro Curro Juan Cocuyo, grabado cubano del Siglo XIX.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Кубански стилови на музика“]] На 14 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Кубански стилови на музика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со кубанските стилови на музика можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cuban styles of music]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Мамбо (музика)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кубански рок]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Алберто Сокарас]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Два крста]] (Н)|[[Мој (песна на Армандо Манзанеро)]] (Н)|[[Обожавам (песна)]] (Н)|[[Се и ништо]] (Н)|[[Црни цвеќиња]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Болеро]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Древна технологија === [[Податотека:Antikythera mechanism.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Древна технологија“]] На 16 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Древна технологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со древната технологија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient technology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Katerina1010|Katerina1010]] | {{подреден список|[[Шенус]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Мамантео]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Фрикторија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Џерван]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Архимедова канџа]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Рударење на сол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Советски пронајдоци === [[Податотека:Fialka,_Russian_rotary_cypher_machine,_detail.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Советски пронајдоци“]] На 21 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Советски пронајдоци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со советските пронајдоци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Soviet inventions]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Изобретения СССР]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Вселенски костум]] (Н)|[[Победит]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кислороден коктел]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аеросанка]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Викиншка уметност === [[Податотека:Viking - Whale-Bone Plaque - Walters 711169.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Викиншка уметност“]] На 23 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Викиншка уметност“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со викиншката уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Viking art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Шиенско животно]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Один од Лејре]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Средновековна скандинавска архитектура]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Литванија === [[Податотека:Flag_of_Lithuania.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Литванија“]] На 28 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Литванија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Литванија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Lithuania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за здравство (Литванија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за култура на Литванија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за енергетика (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за животна средина (Литванија)]] (Н)|[[Предлошка:Влада на Литванија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за земјоделство (Литванија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Веганство === [[Податотека:Vegan friendly icon.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Веганство“]] На 30 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Веганство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со веганството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Veganism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Natasa Stardelova|Natasa Stardelova]] | {{подреден список|[[Пост со сок]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Веганманија]] (Н)|[[Вегански дизајн]] (Н)|[[Вегански сапун]] (Н)|[[Abillion]] (Н)|[[Post Punk Kitchen]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Марш за да се затворат сите кланици]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Змејови === [[Податотека:Vietnamese Dragon green.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Змејови“]] На 4 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Змејови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со змејовите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dragons]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лотан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ушумгалу]] (Н)|[[Башму]] (Н)|[[Мушмаху]] (Н)|[[Тели (змеј)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ладон (митологија)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Чума (слика)]] (Н)|[[Големиот црвен змеј (слики)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Швајцарија === [[Податотека:Église orthodoxe russe, Genève 2.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Швајцарија“]] На 6 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Швајцарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Швајцарија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Switzerland]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Исусовска црква, Луцерн]] (Н)|[[Џовани Антонио Пелегрини]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Опатија Филе-Дие]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Црква на Светиот дух (Берн)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Свети Никола“ (Ереманс)]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Капела Свети Гал (Санкт Гален)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Капиталистички системи === [[Податотека:Anti-capitalism_color—_Restored.png|десно|240п|Уредувачки ден „Капиталистички системи“]] На 11 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Капиталистички системи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со капиталистичките системи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Capitalist systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Грофот (филм)]] (Н)|[[Општа идеја за револуцијата во деветнаесеттиот век]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Надзорен капитализам]] (Н)|[[Корпоративен капитализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Технокапитализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дакијци === [[Податотека:Dacian symbols.png|десно|240п|Уредувачки ден „Дакијци“]] На 13 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дакијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Дакијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dacians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce WIki]] | {{подреден список|[[Гебелеизис]] (Н)|[[Дерзелас]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Слободни Дакијци]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Буребиста]] (Н)| [[Москон]] (Н)| [[Ремакс]] (Н)| [[Скорило]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меда од Одесос]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шлем од Перету]] (Н)|[[Шлем од Аџигиол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злосторнички организации === [[Податотека:Handcuffs_icon.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Злосторнички организации“]] На 18 февруари 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злосторнички организации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со злосторничките организации може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Criminal groups and organizations]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Криминално семејство Ал-Зеин]] (Н)|[[Франкфуртска мафија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Хакерска група]] (Н)|[[Акира (уценувачки софтвер)]] (Н)|[[Зоран Манасков]] (Н)|[[Бајруш Сејдиу]] (Н)|[[Ромео Живиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фалсификување]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Револуционерни движења === [[Податотека:Sloboda ili smrt logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Револуционерни движења“]] На 20 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Револуционерни движења“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со револуционерните движења можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Revolutionary movements]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Хозе Дејвид Кабело]] (Н)|[[Глена Кабело]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Револуционерно движење]] (Н)|[[Револуционерен фронт (Шведска)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Народноослободителен фонд]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[КелКел]] (Н)|[[Движење на револуционерите од 25 јануари]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дијаманти === [[Податотека:Diamond-dimd15a.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Дијаманти“]] На 25 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дијаманти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со дијамантите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Diamond]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меморијален дијамант]] (Н)|[[Груб дијамант]] (Н)|[[Дијамантски нож]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Дијамантски фонд]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Борт]] (Н)|[[Опенхајмер (дијамант)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Старогрчки женски филозофи === [[Податотека:Aspasie Pio-Clementino Inv272.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Старогрчки женски филозофи“]] На 27 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Старогрчки женски филозофи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за старогрчките женски филозофи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient Greek women philosophers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Клеопатра (алхемичарка)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Аригнота]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Темистоклеја]] (Н)|[[Темиста од Лампсак]] (Н)|[[Леонтион]] (Н)|[[Аксиотеја Флиуска]] (Н)|[[Ластенеја Мантинејска]] (Н)|[[Миро Родоска]] (Н)|[[Арета Киренска]] (Н)|[[Птолемаида Киренска]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Ерменија === [[Податотека:Flag of Armenia.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Ерменија“]] На 4 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Ерменија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Ерменија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Armenia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина (Ерменија)]] (Н)|[[Министерство за транспорт и врски (Ерменија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за здравство (Ерменија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пештерски слики === [[Податотека:SantaCruz-CuevaManos-P2210651b.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Пештерски слики“]] На 6 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пештерски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за пештерските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cave paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Тамбунска карпеста уметност]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шабо (пештера)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Австралија === [[Податотека:GoulburnStSaviour'sCathedral.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Австралија“]] На 11 март 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Австралија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Австралија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Australia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Јован Крстител“ - Џилонг]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Никола“ - Престон]] (Н)|[[Македонска православна црква „Св. Петка“ - Мил Парк]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Пресвета Богородица на Светото срце, Рендвик]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Димитрија Солунски“, Спрингвејл]] (Н)|[[Македонска православна катедрала „Успение на Пресвета Богородица“, Сиденхам]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква Св. Пророк Илија, Футскреј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Волфова награда === [[Податотека:Wolf Foundation Logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Волфова награда“]] На 13 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Волфова награда“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Волфовата награда можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Wolf Prizes]] <b>Забелешка:</b> Препорачано било изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Волфова награда]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Vesnasocijal|Vesnasocijal]] | {{подреден список|[[Рикардо Волф]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Волфова награда за хемија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Андре Веј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Културно наследство на Србија === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Serbia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Културно наследство на Србија“]] На 18 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Културно наследство на Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со културното наследство на Србија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cultural heritage of Serbia]] * од Википедија на српски јазик: ** [[:sr:Категорија:Непокретна културна добра у Србији]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Спомен-куќа на Вук Стефановиќ Караџиќ во Тршиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Рудна Глава]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Праисториска уметност === [[Податотека:Ankara_Muzeum_B19-36.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Праисториска уметност“]] На 20 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Праисториска уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со праисториската уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Prehistoric art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Видовданка]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Рендгенски стил на уметност]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Петроглиф]] (Н)|[[Пештерско сликарство]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урбани легенди === [[Податотека:Shadowman-3.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Урбани легенди“]] На 25 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Урбани легенди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урбаните легенди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Urban legends]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ѓаволско дрво]] (Н)|[[Слонови гробишта]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Проклетство на Тамерлан]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сепак се врти]] (Н)|[[Мит за нецелосно користење на мозокот]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Светолуцијци === [[Податотека:Flag_of_Saint_Lucia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Светолуцијци“]] На 27 март 2025 година ќе е одржан уредувачки ден на тема „Светолуцијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Светолуцијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Saint Lucian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џозеф Соломон (убиец)]] (Н)|[[Предлошка:Селектори на светолуциската фудбалска репрезентација]] (Н)|[[Кингсли Армстронг]] (Н)|[[Касим Луис]] (Н)|[[Карсон Милар]] (Н)|[[Теренс Каро]] (Н)|[[Ален Провиденс]] (Н)|[[Френсис Мекдоналд (фудбалер)]] (Н)|}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Родерик Волкот]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Џон Одлум]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Британска мода === [[Податотека:Queen_Elizabeth_II_on_her_Coronation_Day_(cropped).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Британска мода“]] На 1 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Британска мода“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со британската мода можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:British fashion]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Џими Чу]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Амброу]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Фустан од остриги]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Фантомска нишка]] (Н)|[[Синоќа во Сохо]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Саат-кули === [[Податотека:Clock_Tower_of_Bitola.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Саат-кули“]] На 3 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Саат-кули“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со саат-кулите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Clock towers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Талбургтор]] (Н)|[[Дубровничка камбанарија]] (Н)|[[Саат-кула (Приштина)]] (Н)|[[Сараевска саат-кула]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[Саат-кула Манара]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Царинарница (Шангај)]] (Н)|[[Железничка станица Сержи-Сен-Кристоф]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Саат-кула (Хонгконг)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === [[Податотека:Flag_of_the_Romani_people.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Роми“]] На 8 април 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот е дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2025 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите е препорачано да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2025/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2025“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Сара Хименес Хименес]] (Н)|[[Сретен Мирковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Гина Рањичиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Калеи (велшки Роми)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Velkovski.b |Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Марио Маја]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Stojnaa|Stojnaa]] | {{подреден список|[[Рoм барo]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Гаѓо (термин)]] (Н)}} |- | 7 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Ромска книжевност]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Емил Абаз]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Оѓила]] (Н)}} |- | 10 | [[Корисник:Gorandonevski|Gorandonevski]] | {{подреден список|[[Лекша Мануш]] (Н)}} |- | 11 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Анжелика Биелова]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Огледала во уметноста === [[Податотека:C_W_Eckersberg_1841_-_Kvinde_foran_et_spejl.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Огледала во уметноста“]] На 10 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Огледала во уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за oгледалата во уметноста можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mirrors in art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Венера пред огледало]] (Н)|[[Жена пред огледало]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вештини за опстанок === [[Податотека:Campfire_Pinecone.png|десно|210п|Уредувачки ден „Вештини за опстанок“]] На 15 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Вештини за опстанок“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вештините за опстанок можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Survival skills]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Маскирање]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Болка === [[Податотека:Wrist_pain.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Болка“]] На 17 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Болка“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со болката можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Pain]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грлобол]] (Н)|[[Грбобол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Неоромантизам === [[Податотека:Pena-medio-cut.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Неоромантизам“]] На 22 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Неоромантизам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со неоромантизмот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Neo-romanticism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џорџ Ворнер Ален]] (Н)|[[Млада Естонија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Александар Ѓокиќ (архитект)]] (Н)|[[Неоромантизам (музика)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Молња === [[Податотека:Lightning--.svg|десно|190п|Уредувачки ден „Молња“]] На 24 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Молња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со молњата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Lightning]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвен виленик]] (Н)|[[Грмежлива бура]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Астрафобија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Канибализам === [[Податотека:Theodore_de_Bry_-_America_tertia_pars_4.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Канибализам“]] На 29 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Канибализам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со канибализамот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cannibalism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Куру (болест)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Егзоканибализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Автоканибализам]] (Н)|[[Ендоканибализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Тајни здруженија === [[Податотека:Secret_Society_Buildings_New_Haven.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Тајни здруженија“]] На 1 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Тајни здруженија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со тајните здруженија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Secret societies]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Алумбрадоси]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Секта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Барокно вајарство === [[Податотека:Rom,_Santa_Maria_della_Vittoria,_Die_Verzückung_der_Heiligen_Theresa_(Bernini).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Барокно вајарство“]] На 6 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Барокно вајарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со барокното вајарство можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Baroque sculpture]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Давид (Бернини)]] (Н)|[[Џулијано Финели]] (Н)|[[Доменико Гвиди]] (Н)|[[Аполон и Дафне (Бернини)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Chnitke| Chnitke]] | {{подреден список|[[Иноченцо Спинаци]] (Н)|[[Франц Ксавер Месершмит]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Педро Ернандес (вајар)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Момче со змеј]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Столб на чумата (Марибор)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Каросериски делови на автомобили === [[Податотека:Car.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Каросериски делови на автомобили“]] На 8 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Каросериски делови на автомобили“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со каросериските делови на автомобилите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Automotive body parts]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Наслон за раце]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Одбојник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Грбови со рози === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Montreal.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Грбови со рози“]] На 13 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Грбови со рози“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со грбовите со рози можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coats of arms with roses]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грб на Урсинов]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Грб на Монтреал]] (Н)|[[Грб на Шефилдски универзитет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Грб на Виган]] (Н)|[[Грб на Брадфорд]] (Н)|[[Грб на Универзитетот Ланкастер]] (Н)|[[Грб на Западен Јоркшир]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Грб на Алберта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пчеларство === [[Податотека:Abelhas em favo de mel.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Пчеларство“]] На 15 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пчеларство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите од областа на пчеларството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Beekeeping]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Пчелар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Руска медоносна пчела]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Медарка]] (Н)|[[Apinae]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки книги === [[Податотека:J. Howe & Co. books, 1830.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Митолошки книги“]] На 20 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Митолошки книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошките книги можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythology books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Митос]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Теогонија]] (Н)|[[Митологија (книга)]] (Н)|[[Митологии (книга)]] (Н)|[[Човекот и неговите симболи]] (Н)|[[Херојот со илјада лица]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сказни од браќата Грим]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Од Атлантида до сфингата]] (Н)|[[Рагнарок: Добата на оган и чакал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Антикорупциски мерки === [[Податотека:9_-_euro_bank_notes_hidden_in_sleeve_-_white_background_-_royalty_free,_without_copyright,_public_domain_photo_image.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Антикорупциски мерки“]] На 22 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Антикорупциски мерки“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со антикорупциските мерки можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Anti-corruption measures]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Антикорупција]] (Н)|[[Економска транспарентност]] (Н)|[[Пакт за интегритет]] (Н)|[[Условеност]] (Н)|[[Врзана меѓународна помош]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Буџетска одговорност во Европската Унија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Руската Империја === [[Податотека:Flag_of_Russia.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Министерства на Руската Империја“]] На 27 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Руската Империја“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Руската Империја можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Russian Empire]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руското Царство]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за верски работи и јавно образование (Руска Империја)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Биолошки рекорди === [[Податотека:Robert_Wadlow_postcard.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Биолошки рекорди“]] На 29 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Биолошки рекорди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со биолошките рекорди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Biological records]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ајана Вилијамс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Биг Џејк (коњ)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Самсон (коњ)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Маријам Набатанзи]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Игри со карти === [[Податотека:Cards-J-Diamond.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Игри со карти“]] На 3 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Игри со карти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со игрите со карти можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Card games]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Реми]] (Н)|[[Адут (карташки игри)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Африкански фудбалски репрезентации === [[Податотека:Soccer_ball.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Африкански фудбалски репрезентации“]] На 5 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Африкански фудбалски репрезентации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Африканските фудбалски репрезентации може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. <b>Забелешка</b>: Препорачано e изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Африкански фудбалски репрезентации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фудбалска репрезентација на Либија]] (Н)}} |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Месечеви мориња === [[Податотека:Astronomy_for_the_use_of_schools_and_academies_(1882)_(14577550018).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Месечеви мориња“]] На 10 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Месечеви мориња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со месечевите мориња може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maria on the Moon]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Mесечево море]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Море на Дождовите]] (Н)}} |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Картагинци === [[Податотека:CarthageMap.png|десно|230п|Уредувачки ден „Картагинци“]] На 12 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Картагинци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Картагинците може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Carthaginians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Дидона]] (Н)}} |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Статистика]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Известувања]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Уредувачки денови]] p3sdk2608ftf4h98uivkilygiqut4hj 5379222 5379209 2025-06-12T11:12:12Z 19user99 72391 /* Список на учесници */ 5379222 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2025 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2025|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Планини во Црна Гора === [[Податотека:Emoji u1f3d4.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Планини во Црна Гора“]] На 2 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Планини во Црна Гора“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за планините во Црна Гора можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mountains of Montenegro]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Тројан (планина)]] (Н)|[[Виситор (планина)]] (Н)|[[Јабука (планина)]] (Н)|[[Биоч]] (Н)|[[Хум (планина)]] (Н)|[[Камена Гора (планина)]] (Н)|[[Каменик (планина)]] (Н)|[[Белег (планина)]] (Н)|[[Стожина]] (Н)|[[Жилиндар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Градина (планина)]] (Н)|[[Бјеласица]] (Н)|[[Гарач]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Његош]] (Н)|[[Врмац]] (Н)|[[Орлов Крш]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Русија === [[Податотека:Ансамбль Успенского собора.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Русија“]] На 7 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Русија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Russia]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Церкви России]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Јужен зеленчукски храм]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Меѓународни денови на Обединетите нации === [[Податотека:UN emblem blue.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Меѓународни денови на Обединетите нации“]] На 9 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Меѓународни денови на Обединетите нации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Меѓународните денови на Обединетите нации можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:United Nations days]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на семејството]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Меѓународен ден на џезот]] (Н) |[[Меѓународен ден на толеранцијата]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Светски ден на книгата и авторското право]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Светска акција „Исчисти го светот”]] (Н)|[[Меѓународен ден на девојчето]] (Н)|[[Меѓународен ден на танцот]] (Н)|[[Светски ден на лебот]] (Н)|[[Светски ден на млекото]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кубански стилови на музика === [[Податотека:Negro Curro Juan Cocuyo, grabado cubano del Siglo XIX.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Кубански стилови на музика“]] На 14 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Кубански стилови на музика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со кубанските стилови на музика можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cuban styles of music]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Мамбо (музика)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кубански рок]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Алберто Сокарас]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Два крста]] (Н)|[[Мој (песна на Армандо Манзанеро)]] (Н)|[[Обожавам (песна)]] (Н)|[[Се и ништо]] (Н)|[[Црни цвеќиња]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Болеро]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Древна технологија === [[Податотека:Antikythera mechanism.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Древна технологија“]] На 16 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Древна технологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со древната технологија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient technology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Katerina1010|Katerina1010]] | {{подреден список|[[Шенус]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jashko002|Jashko002]] | {{подреден список|[[Мамантео]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Фрикторија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Џерван]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Архимедова канџа]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Рударење на сол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Советски пронајдоци === [[Податотека:Fialka,_Russian_rotary_cypher_machine,_detail.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Советски пронајдоци“]] На 21 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Советски пронајдоци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со советските пронајдоци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Soviet inventions]] * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Изобретения СССР]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Вселенски костум]] (Н)|[[Победит]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Кислороден коктел]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аеросанка]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Викиншка уметност === [[Податотека:Viking - Whale-Bone Plaque - Walters 711169.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Викиншка уметност“]] На 23 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Викиншка уметност“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со викиншката уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Viking art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Шиенско животно]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Один од Лејре]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Средновековна скандинавска архитектура]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Литванија === [[Податотека:Flag_of_Lithuania.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Литванија“]] На 28 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Литванија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Литванија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Lithuania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за здравство (Литванија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за култура на Литванија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за енергетика (Литванија)]] (Н)|[[Министерство за животна средина (Литванија)]] (Н)|[[Предлошка:Влада на Литванија]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за земјоделство (Литванија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Веганство === [[Податотека:Vegan friendly icon.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Веганство“]] На 30 јануари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Веганство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со веганството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Veganism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Natasa Stardelova|Natasa Stardelova]] | {{подреден список|[[Пост со сок]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Веганманија]] (Н)|[[Вегански дизајн]] (Н)|[[Вегански сапун]] (Н)|[[Abillion]] (Н)|[[Post Punk Kitchen]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Марш за да се затворат сите кланици]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Змејови === [[Податотека:Vietnamese Dragon green.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Змејови“]] На 4 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Змејови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со змејовите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dragons]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лотан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Ушумгалу]] (Н)|[[Башму]] (Н)|[[Мушмаху]] (Н)|[[Тели (змеј)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ладон (митологија)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Чума (слика)]] (Н)|[[Големиот црвен змеј (слики)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Швајцарија === [[Податотека:Église orthodoxe russe, Genève 2.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Швајцарија“]] На 6 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Швајцарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Швајцарија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Switzerland]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Исусовска црква, Луцерн]] (Н)|[[Џовани Антонио Пелегрини]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Опатија Филе-Дие]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Црква на Светиот дух (Берн)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Свети Никола“ (Ереманс)]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Капела Свети Гал (Санкт Гален)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Капиталистички системи === [[Податотека:Anti-capitalism_color—_Restored.png|десно|240п|Уредувачки ден „Капиталистички системи“]] На 11 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Капиталистички системи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со капиталистичките системи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Capitalist systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce Wiki]] | {{подреден список|[[Грофот (филм)]] (Н)|[[Општа идеја за револуцијата во деветнаесеттиот век]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Надзорен капитализам]] (Н)|[[Корпоративен капитализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Технокапитализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дакијци === [[Податотека:Dacian symbols.png|десно|240п|Уредувачки ден „Дакијци“]] На 13 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дакијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Дакијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dacians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Orce Wiki|Orce WIki]] | {{подреден список|[[Гебелеизис]] (Н)|[[Дерзелас]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Слободни Дакијци]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Буребиста]] (Н)| [[Москон]] (Н)| [[Ремакс]] (Н)| [[Скорило]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меда од Одесос]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шлем од Перету]] (Н)|[[Шлем од Аџигиол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злосторнички организации === [[Податотека:Handcuffs_icon.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Злосторнички организации“]] На 18 февруари 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злосторнички организации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со злосторничките организации може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Criminal groups and organizations]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Криминално семејство Ал-Зеин]] (Н)|[[Франкфуртска мафија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Хакерска група]] (Н)|[[Акира (уценувачки софтвер)]] (Н)|[[Зоран Манасков]] (Н)|[[Бајруш Сејдиу]] (Н)|[[Ромео Живиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фалсификување]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Револуционерни движења === [[Податотека:Sloboda ili smrt logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Револуционерни движења“]] На 20 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Револуционерни движења“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со револуционерните движења можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Revolutionary movements]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Хозе Дејвид Кабело]] (Н)|[[Глена Кабело]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Револуционерно движење]] (Н)|[[Револуционерен фронт (Шведска)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Народноослободителен фонд]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[КелКел]] (Н)|[[Движење на револуционерите од 25 јануари]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Дијаманти === [[Податотека:Diamond-dimd15a.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Дијаманти“]] На 25 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Дијаманти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со дијамантите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Diamond]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Меморијален дијамант]] (Н)|[[Груб дијамант]] (Н)|[[Дијамантски нож]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Дијамантски фонд]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Борт]] (Н)|[[Опенхајмер (дијамант)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Старогрчки женски филозофи === [[Податотека:Aspasie Pio-Clementino Inv272.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Старогрчки женски филозофи“]] На 27 февруари 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Старогрчки женски филозофи“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за старогрчките женски филозофи можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Ancient Greek women philosophers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Клеопатра (алхемичарка)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Аригнота]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Темистоклеја]] (Н)|[[Темиста од Лампсак]] (Н)|[[Леонтион]] (Н)|[[Аксиотеја Флиуска]] (Н)|[[Ластенеја Мантинејска]] (Н)|[[Миро Родоска]] (Н)|[[Арета Киренска]] (Н)|[[Птолемаида Киренска]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Ерменија === [[Податотека:Flag of Armenia.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Ерменија“]] На 4 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Ерменија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Ерменија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Armenia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина (Ерменија)]] (Н)|[[Министерство за транспорт и врски (Ерменија)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за здравство (Ерменија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пештерски слики === [[Податотека:SantaCruz-CuevaManos-P2210651b.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Пештерски слики“]] На 6 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пештерски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за пештерските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cave paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Тамбунска карпеста уметност]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Шабо (пештера)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Австралија === [[Податотека:GoulburnStSaviour'sCathedral.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Австралија“]] На 11 март 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Австралија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Австралија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Australia]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Јован Крстител“ - Џилонг]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Никола“ - Престон]] (Н)|[[Македонска православна црква „Св. Петка“ - Мил Парк]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Пресвета Богородица на Светото срце, Рендвик]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква „Св. Димитрија Солунски“, Спрингвејл]] (Н)|[[Македонска православна катедрала „Успение на Пресвета Богородица“, Сиденхам]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Македонска православна црква Св. Пророк Илија, Футскреј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Волфова награда === [[Податотека:Wolf Foundation Logo.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Волфова награда“]] На 13 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Волфова награда“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Волфовата награда можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Wolf Prizes]] <b>Забелешка:</b> Препорачано било изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Волфова награда]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Vesnasocijal|Vesnasocijal]] | {{подреден список|[[Рикардо Волф]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Волфова награда за хемија]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Андре Веј]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Културно наследство на Србија === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Serbia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Културно наследство на Србија“]] На 18 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Културно наследство на Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со културното наследство на Србија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cultural heritage of Serbia]] * од Википедија на српски јазик: ** [[:sr:Категорија:Непокретна културна добра у Србији]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Спомен-куќа на Вук Стефановиќ Караџиќ во Тршиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Рудна Глава]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Праисториска уметност === [[Податотека:Ankara_Muzeum_B19-36.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Праисториска уметност“]] На 20 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Праисториска уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со праисториската уметност можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Prehistoric art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Видовданка]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Рендгенски стил на уметност]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Петроглиф]] (Н)|[[Пештерско сликарство]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урбани легенди === [[Податотека:Shadowman-3.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Урбани легенди“]] На 25 март 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Урбани легенди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урбаните легенди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Urban legends]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ѓаволско дрво]] (Н)|[[Слонови гробишта]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Проклетство на Тамерлан]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сепак се врти]] (Н)|[[Мит за нецелосно користење на мозокот]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Светолуцијци === [[Податотека:Flag_of_Saint_Lucia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Светолуцијци“]] На 27 март 2025 година ќе е одржан уредувачки ден на тема „Светолуцијци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Светолуцијците можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Saint Lucian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џозеф Соломон (убиец)]] (Н)|[[Предлошка:Селектори на светолуциската фудбалска репрезентација]] (Н)|[[Кингсли Армстронг]] (Н)|[[Касим Луис]] (Н)|[[Карсон Милар]] (Н)|[[Теренс Каро]] (Н)|[[Ален Провиденс]] (Н)|[[Френсис Мекдоналд (фудбалер)]] (Н)|}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Родерик Волкот]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Џон Одлум]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Британска мода === [[Податотека:Queen_Elizabeth_II_on_her_Coronation_Day_(cropped).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Британска мода“]] На 1 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Британска мода“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со британската мода можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:British fashion]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Џими Чу]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Амброу]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Фустан од остриги]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Фантомска нишка]] (Н)|[[Синоќа во Сохо]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Саат-кули === [[Податотека:Clock_Tower_of_Bitola.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Саат-кули“]] На 3 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Саат-кули“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со саат-кулите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Clock towers]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Талбургтор]] (Н)|[[Дубровничка камбанарија]] (Н)|[[Саат-кула (Приштина)]] (Н)|[[Сараевска саат-кула]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[Саат-кула Манара]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Царинарница (Шангај)]] (Н)|[[Железничка станица Сержи-Сен-Кристоф]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Саат-кула (Хонгконг)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === [[Податотека:Flag_of_the_Romani_people.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Роми“]] На 8 април 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот е дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2025 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите е препорачано да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2025/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2025“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Сара Хименес Хименес]] (Н)|[[Сретен Мирковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Гина Рањичиќ]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Калеи (велшки Роми)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Velkovski.b |Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Марио Маја]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Stojnaa|Stojnaa]] | {{подреден список|[[Рoм барo]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Гаѓо (термин)]] (Н)}} |- | 7 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Ромска книжевност]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Емил Абаз]] (Н)}} |- | 9 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Оѓила]] (Н)}} |- | 10 | [[Корисник:Gorandonevski|Gorandonevski]] | {{подреден список|[[Лекша Мануш]] (Н)}} |- | 11 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Анжелика Биелова]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Огледала во уметноста === [[Податотека:C_W_Eckersberg_1841_-_Kvinde_foran_et_spejl.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Огледала во уметноста“]] На 10 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Огледала во уметноста“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за oгледалата во уметноста можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mirrors in art]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Венера пред огледало]] (Н)|[[Жена пред огледало]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вештини за опстанок === [[Податотека:Campfire_Pinecone.png|десно|210п|Уредувачки ден „Вештини за опстанок“]] На 15 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Вештини за опстанок“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со вештините за опстанок можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Survival skills]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Маскирање]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Болка === [[Податотека:Wrist_pain.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Болка“]] На 17 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Болка“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со болката можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Pain]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грлобол]] (Н)|[[Грбобол]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Неоромантизам === [[Податотека:Pena-medio-cut.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Неоромантизам“]] На 22 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Неоромантизам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со неоромантизмот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Neo-romanticism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џорџ Ворнер Ален]] (Н)|[[Млада Естонија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Александар Ѓокиќ (архитект)]] (Н)|[[Неоромантизам (музика)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Молња === [[Податотека:Lightning--.svg|десно|190п|Уредувачки ден „Молња“]] На 24 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Молња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со молњата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Lightning]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвен виленик]] (Н)|[[Грмежлива бура]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Астрафобија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Канибализам === [[Податотека:Theodore_de_Bry_-_America_tertia_pars_4.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Канибализам“]] На 29 април 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Канибализам“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со канибализамот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Cannibalism]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Куру (болест)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Егзоканибализам]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Автоканибализам]] (Н)|[[Ендоканибализам]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Тајни здруженија === [[Податотека:Secret_Society_Buildings_New_Haven.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Тајни здруженија“]] На 1 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Тајни здруженија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со тајните здруженија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Secret societies]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Алумбрадоси]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Секта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Барокно вајарство === [[Податотека:Rom,_Santa_Maria_della_Vittoria,_Die_Verzückung_der_Heiligen_Theresa_(Bernini).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Барокно вајарство“]] На 6 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Барокно вајарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со барокното вајарство можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Baroque sculpture]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Давид (Бернини)]] (Н)|[[Џулијано Финели]] (Н)|[[Доменико Гвиди]] (Н)|[[Аполон и Дафне (Бернини)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник: Chnitke| Chnitke]] | {{подреден список|[[Иноченцо Спинаци]] (Н)|[[Франц Ксавер Месершмит]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Педро Ернандес (вајар)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Момче со змеј]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Столб на чумата (Марибор)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Каросериски делови на автомобили === [[Податотека:Car.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Каросериски делови на автомобили“]] На 8 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Каросериски делови на автомобили“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со каросериските делови на автомобилите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Automotive body parts]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Наслон за раце]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Одбојник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Грбови со рози === [[Податотека:Coat_of_arms_of_Montreal.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Грбови со рози“]] На 13 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Грбови со рози“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со грбовите со рози можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coats of arms with roses]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Грб на Урсинов]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Грб на Монтреал]] (Н)|[[Грб на Шефилдски универзитет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Грб на Виган]] (Н)|[[Грб на Брадфорд]] (Н)|[[Грб на Универзитетот Ланкастер]] (Н)|[[Грб на Западен Јоркшир]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Грб на Алберта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пчеларство === [[Податотека:Abelhas em favo de mel.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Пчеларство“]] На 15 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Пчеларство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите од областа на пчеларството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Beekeeping]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Пчелар]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Руска медоносна пчела]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Медарка]] (Н)|[[Apinae]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки книги === [[Податотека:J. Howe & Co. books, 1830.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Митолошки книги“]] На 20 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Митолошки книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошките книги можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythology books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Митос]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Теогонија]] (Н)|[[Митологија (книга)]] (Н)|[[Митологии (книга)]] (Н)|[[Човекот и неговите симболи]] (Н)|[[Херојот со илјада лица]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Сказни од браќата Грим]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SirGoldenBlade|SirGoldenBlade]] | {{подреден список|[[Од Атлантида до сфингата]] (Н)|[[Рагнарок: Добата на оган и чакал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Антикорупциски мерки === [[Податотека:9_-_euro_bank_notes_hidden_in_sleeve_-_white_background_-_royalty_free,_without_copyright,_public_domain_photo_image.JPG|десно|210п|Уредувачки ден „Антикорупциски мерки“]] На 22 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Антикорупциски мерки“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со антикорупциските мерки можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Anti-corruption measures]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Антикорупција]] (Н)|[[Економска транспарентност]] (Н)|[[Пакт за интегритет]] (Н)|[[Условеност]] (Н)|[[Врзана меѓународна помош]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Буџетска одговорност во Европската Унија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Руската Империја === [[Податотека:Flag_of_Russia.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Министерства на Руската Империја“]] На 27 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Руската Империја“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Руската Империја можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Russian Empire]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руското Царство]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Министерство за верски работи и јавно образование (Руска Империја)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Биолошки рекорди === [[Податотека:Robert_Wadlow_postcard.jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Биолошки рекорди“]] На 29 мај 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Биолошки рекорди“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со биолошките рекорди можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Biological records]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ајана Вилијамс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:BosaFi|BosaFi]] | {{подреден список|[[Биг Џејк (коњ)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Самсон (коњ)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Маријам Набатанзи]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Игри со карти === [[Податотека:Cards-J-Diamond.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Игри со карти“]] На 3 јуни 2025 година е одржан уредувачки ден на тема „Игри со карти“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со игрите со карти можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Card games]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Реми]] (Н)|[[Адут (карташки игри)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Африкански фудбалски репрезентации === [[Податотека:Soccer_ball.svg|десно|210п|Уредувачки ден „Африкански фудбалски репрезентации“]] На 5 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Африкански фудбалски репрезентации“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Африканските фудбалски репрезентации може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. <b>Забелешка</b>: Препорачано e изборот на статии да се врши од следната предлошка на Википедија на македонски јазик: * [[Предлошка:Африкански фудбалски репрезентации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фудбалска репрезентација на Либија]] (Н)}} |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Месечеви мориња === [[Податотека:Astronomy_for_the_use_of_schools_and_academies_(1882)_(14577550018).jpg|десно|210п|Уредувачки ден „Месечеви мориња“]] На 10 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Месечеви мориња“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со месечевите мориња може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maria on the Moon]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] | {{подреден список|[[Mесечево море]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Море на Дождовите]] (Н)}} |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Картагинци === [[Податотека:CarthageMap.png|десно|230п|Уредувачки ден „Картагинци“]] На 12 јуни 2025 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Картагинци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Картагинците може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Carthaginians]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Дидона]] (Н)|[[Список на монарси на Картагина]] (Н)}} |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Статистика]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2025/Известувања]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2025| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година|Уредувачки денови]] m7ya2xfy1ql4rx5h70fv598gm460y39 0 1361895 5378901 5316886 2025-06-11T13:37:36Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378901 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Kwakoe_statue,_Paramaribo.JPG|мини| ''Статуа на Квакое'' во [[Парамарибо]], која претставува поранешен роб чии синџири се исечени]] '''{{Јаз|srn|Кетикоти}}''', понекогаш напишано како ''Кети Коти'' или „синџирот е пресечен“ или „ланецот е скршен“),<ref>{{Наведена книга|title=Caribbean Transnationalism: Migration, Pluralization, and Social Cohesion|last=van Stipriaan|first=Alex|date=2006|publisher=Lexington Books|isbn=9780739113974|editor-last=Gowricharn|editor-first=Ruben S.|language=en|chapter=Between Diaspora TransNationalism and American Globalization A History of AfroSurinamese Emancipation Day|chapter-url=https://books.google.com/books?id=NR1upOe8KKMC&dq=keti+koti+suriname&pg=PA155}}</ref> е годишна прослава на 1 јули што го одбележува Денот на еманципацијата во [[Суринам]]. Денот е познат и како „Еманципација“ или „Фестивал на еманципација“.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=c73PGD1AcxIC&dq=keti+koti+suriname&pg=PA240|title=Chinese New Migrants in Suriname: The Inevitability of Ethnic Performing|last=Fat|first=Paul B. Tjon Sie|date=2009|publisher=Amsterdam University Press|isbn=9789056295981|language=en}}</ref> == Историја == ''Кетикоти'' го означува датумот кога [[Ропство|ропството]] било укинато во Суринам во 1863 година. Сепак, поробените луѓе во Суринам нема да бидат целосно слободни до 1873 година, по задолжителниот 10-годишен преоден период во кој период од нив се барало да работат на плантажите за минимална плата и со сила санкционирана од државата: ако биле откриени надвор без пропусница, тие би можеле да бидат затворени.<ref name="correspondent">{{Наведена мрежна страница|url=https://decorrespondent.nl/7530/afschaffing-van-de-slavernij-in-suriname-ging-het-nog-tien-jaar-voort/2939316396390-e0e5cdf0|title=''Afschaffing van de slavernij? In Suriname ging het nog tien jaar voort''|date=30 October 2017|work=De Correspondent|language=nl|accessdate=30 June 2020}}</ref> На 1 јули 1955 година, ''Кетикоти'' официјално станал државен празник во Суринам. На 30 јуни 1963 година, статуата на Квако била откриена во Парамарибо, главниот град на Суринам за да го одбележи укинувањето на ропството. По 1873 година, многу робови ги напуштиле плантажите каде што работеле неколку генерации, во корист на градот [[Парамарибо]]. Поранешните робовладетели биле обештетени. За 32.911 ослободени луѓе кои биле чувани како робови во Суринам, на чуварите на робови им била исплатена сума од 9.867.780,00 британски фунти (во 2020 година околу 250 милиони евра).<ref name="bedrog">{{Наведени вести|url=https://www.starnieuws.com/index.php/welcome/index/nieuwsitem/59368|title=1 juli 1863: De dag van het grote bedrog|work=Star Nieuws|access-date=30 June 2020|language=nl}}</ref> == Прослава == Од 2009 година, неколку градови во Холандија биле домаќини на различни активности, со што овој ден станал ден на национална прослава и сеќавање низ целата земја.<ref name="bedrog"/> Од 2002 година постои официјален споменик за сеќавање на ропството во Кралството Холандија. Овој споменик „Историја на ропството на националниот споменик“ се наоѓа во Остерпаркот во [[Амстердам]]. Фестивалот ''Кети Коти''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.techhelper.tech/2020/06/keti-koti-2020.html|title=Keti Koti 2020|work=Tech Enayet|accessdate=2020-06-29|archive-date=2020-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200630023640/https://www.techhelper.tech/2020/06/keti-koti-2020.html|url-status=dead}}</ref> го означува датумот кога ропството било укинато во Суринам и [[Холандски Антили|Холандските Антили]] во 1863 година. Организацијата на фестивалот, исто така, има за цел да изврши притисок врз холандската влада за репарации и истражување. Од 2020 година, сè уште не е јасно кога пристигнале првите робови.<ref name="bedrog" /> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.ninsee.nl/?pagina=64&parentID=0&level=1 Веб-страница за холандско ропство] (на холандски) * [https://www.rijksmuseum.nl/en/rijksstudio/timeline-dutch-history/1863-abolition-of-slavery 1863 Укинување на ропството] од страна на [[Државен музеј (Амстердам)|Ријксмузејот]] [[Категорија:Историја на Суринам]] h8ywx2tlmfe61p8nbnbpyu0yimevih3 0 1361924 5379133 5328860 2025-06-12T02:14:48Z Golf5plus 108702 /* Кариера */ 5379133 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Бранко Тричковски | image = | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1952|1|13}} | birth_place = {{роден во|Крива Паланка}}, {{МКД}} | origin = [[Република Македонија]] | years_active = [[1975]] - сè уште | occupation = [[новинар]] | website = [https://frontline.mk www.frontline.mk]<br>[http://www.globusmagazin.mk www.globus.mk] }} '''Бранко Тричковски''' (р. {{роден на|13|јануари|1952}} во [[Крива Паланка]]) – [[македонски]] [[новинар]]. == Кариера == Завршил Факултет за политички науки во Загреб. Со новинарство почнал во „[[Нова Македонија]]“ (1975), каде што ги минал сите професионални скалила – од помлад соработник до постојан дописник во Софија (1992/96), уредник-коментатор и помошник на главниот и одговорен уредник во период од 1997 1999 година. Во меѓувреме на работа во [[Македонската телевизија]] во период од 1985 до 1986 година. Еден од основачите на „[[Утрински весник]]“ (1999), негов прв главен и одговорен уредник. Од 2003 г. уредниккоментатор во „Утрински весник“. Прв главен и одговорен уредник на неделникот „[[Глобус (магазин)|Глобус]]“. Од 2019 година, тој пишува негови колумни за порталот [[Фронтлајн]]. Тој пишува и за [[Нова ТВ.мк]] и [[Платформа|Платформа.мк]]. == Надворешни врски == * {{URL|www.frontline.mk}} * {{URL|www.globusmagazin.mk}} [[Категорија:Македонски новинари]] qwu2g7gr06ze3mp1ngc83qteccwmvf7 5379134 5379133 2025-06-12T02:15:41Z Golf5plus 108702 5379134 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Бранко Тричковски | image = | birth_date = {{роден на и возраст|df=yes|1952|1|13}} | birth_place = {{роден во|Крива Паланка}}, {{МКД}} | origin = [[Република Македонија]] | years_active = [[1975]] - сè уште | occupation = [[новинар]] | website = [https://frontline.mk www.frontline.mk]<br>[http://www.globusmagazin.mk www.globus.mk] }} '''Бранко Тричковски''' (р. {{роден на|13|јануари|1952}} во [[Крива Паланка]]) – [[македонски]] [[новинар]]. Од 2019 година, е колумнист и соработник на порталот [[Фронтлајн]]. == Кариера == Завршил Факултет за политички науки во Загреб. Со новинарство почнал во „[[Нова Македонија]]“ (1975), каде што ги минал сите професионални скалила – од помлад соработник до постојан дописник во Софија (1992/96), уредник-коментатор и помошник на главниот и одговорен уредник во период од 1997 1999 година. Во меѓувреме на работа во [[Македонската телевизија]] во период од 1985 до 1986 година. Еден од основачите на „[[Утрински весник]]“ (1999), негов прв главен и одговорен уредник. Од 2003 г. уредниккоментатор во „Утрински весник“. Прв главен и одговорен уредник на неделникот „[[Глобус (магазин)|Глобус]]“. Од 2019 година, тој пишува негови колумни за порталот [[Фронтлајн]]. Тој пишува и за [[Нова ТВ.мк]] и [[Платформа|Платформа.мк]]. == Надворешни врски == * {{URL|www.frontline.mk}} * {{URL|www.globusmagazin.mk}} [[Категорија:Македонски новинари]] 8nha1m5dtohafi3s0kjwfntjq00826b 4 1366495 5378909 5378687 2025-06-11T14:45:15Z Orce Wiki 121850 /* Јуни 2025 */ 5378909 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:GLAM logo transparent.png|180п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Координатор за соработка со културни институции 2025</center>'''</span> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">[[Корисник:Orce Wiki|'''Orce Wiki''']]</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> Ова е дневник на активности за 2025 година, спроведени од лицето што е Координатор за соработка со културни институции, поделени по месеци. Подигнатите фотографии и други документи може да ги најдете на оваа категорија: [[:c:Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025|Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025]] == Јуни 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Носии од Дебарско Поле]] (П) # [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река]] (П) # [[Носии од шопскиот регион]] (П) # [[Носии од Мала и Долна Река]] (П) # [[Носии од Славиште]] (П) # [[Носии од Дурачка Река]] (П) # [[Скутина]] (Н) == Мај 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Горновардарска носија]] (П) # [[Носии од Кумановско]] (П) # [[Носии од Скопска Котлина]] (П) # [[Носии од Полог]] (П) # [[Носии од Разлошко]] (Н) # [[Средновардарска носија]] (П) # [[Носии од Овче Поле]] (П) # [[Народни носии од Тиквеш]] (П) # [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле]] (П) # [[Носија од Бабуна]] (П) # [[Брсјачка носија]] (П) # [[Народни носии од Струшки Дримкол]] (П) # [[Народни носии од Мариово]] (П) # [[Народни носии од Преспа]] (П) # [[Народни носии од Горни Села]] (П) # [[Носија од Прилепско-Битолско Поле]] (П) # [[Народни носии од Кичевија, Порече и Железник]] (П) # [[Народни носии од Охридско Поле и Дебрца]] (П) # [[Јужномакедонска носија]] (П) # [[Носија од Леринско Поле]] (П) # [[Носии од Леринска Река]] (П) # [[Народни носии од Воденско и Мегленско]] (П) # [[Носии од Бојмија]] (П) # [[Мијачко-дебарска носија]] (П) # [[Носии од Голо Брдо]] (П) == Април 2025 == * Потпишан меморандум за соработка со НУ Музеј на СР Македонија * Соработка со стручните лица за македонските народни носии од НУ Музеј на СР Македонија, која вклучува правење анализи и планови за понатамошно користење на ресурсите од збирката и депото на музејот. * Прибирање и скенирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите, накитот и народните носии од библиотеката и стручните лица во НУ Музеј на СР Македонија. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Старата скопска чаршија и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Велес и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Подигнати фотографии: 20 *фотографирање на две уметнички слики со претстави на занаетите: Терзија (1946) од Лазар Личеноски и Каменоресци (1936) од Вангел Коџоман, во соработка со Стопанска комора на Македонија, во чија сопственост се истите. *Нови и проширени статии: # [[Носии од Петричко, Светиврачко и Мелничко Поле]] (Н) # [[Детски ткаеници]] (Н) # [[Струмско-местанска носија]] (П) # [[Народни носии од Серско]] (П) # [[Носии од Банско]] (П) # [[Носии од Драма]] (П) # [[Народна носија на Мрваците]] (П) == Март 2025 == * Отворена нова категорија на ризницата: [[:c:Category:Crafts of North Macedonia|Category:Crafts of North Macedonia]] * Прибирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите и народните носии. Некои од списанијата се добиени по пат на соработка со библиотеки и институции, додека некои онлајн. *Скенирање, фотокопирање и целосна обработка на статиите од книгите и списанијата во одделни ПДФ фајлови, спремени за непречена понатамошна употреба. *Фотографирање на преостанатите занаетчиски работилници и продавници во Старата скопска чаршија. * Подигнати фотографии вкупно овој месец: 17 == Февруари 2025 == *Месец февруари е поминат во најголем дел во средби со официјални лица од Музеј на Македонија заради договарање на соработка, прибавување на материјали за матичните Википедијанци и други обрвски. == Поврзано == * [[Википедија:Програма „ГЛАМ“]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] mno110x8wrqaefcl5g05rl7p3tkw2v1 5379233 5378909 2025-06-12T11:22:57Z Orce Wiki 121850 /* Јуни 2025 */ 5379233 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:GLAM logo transparent.png|180п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Координатор за соработка со културни институции 2025</center>'''</span> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">[[Корисник:Orce Wiki|'''Orce Wiki''']]</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> Ова е дневник на активности за 2025 година, спроведени од лицето што е Координатор за соработка со културни институции, поделени по месеци. Подигнатите фотографии и други документи може да ги најдете на оваа категорија: [[:c:Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025|Category:GLAM program of Wikimedia MKD 2025]] == Јуни 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Носии од Дебарско Поле]] (П) # [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река]] (П) # [[Носии од шопскиот регион]] (П) # [[Носии од Мала и Долна Река]] (П) # [[Носии од Славиште]] (П) # [[Носии од Дурачка Река]] (П) # [[Скутина]] (Н) # [[Носии од Радовишки Шоплук]] (П) == Мај 2025 == *Нови и проширени статии: # [[Горновардарска носија]] (П) # [[Носии од Кумановско]] (П) # [[Носии од Скопска Котлина]] (П) # [[Носии од Полог]] (П) # [[Носии од Разлошко]] (Н) # [[Средновардарска носија]] (П) # [[Носии од Овче Поле]] (П) # [[Народни носии од Тиквеш]] (П) # [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле]] (П) # [[Носија од Бабуна]] (П) # [[Брсјачка носија]] (П) # [[Народни носии од Струшки Дримкол]] (П) # [[Народни носии од Мариово]] (П) # [[Народни носии од Преспа]] (П) # [[Народни носии од Горни Села]] (П) # [[Носија од Прилепско-Битолско Поле]] (П) # [[Народни носии од Кичевија, Порече и Железник]] (П) # [[Народни носии од Охридско Поле и Дебрца]] (П) # [[Јужномакедонска носија]] (П) # [[Носија од Леринско Поле]] (П) # [[Носии од Леринска Река]] (П) # [[Народни носии од Воденско и Мегленско]] (П) # [[Носии од Бојмија]] (П) # [[Мијачко-дебарска носија]] (П) # [[Носии од Голо Брдо]] (П) == Април 2025 == * Потпишан меморандум за соработка со НУ Музеј на СР Македонија * Соработка со стручните лица за македонските народни носии од НУ Музеј на СР Македонија, која вклучува правење анализи и планови за понатамошно користење на ресурсите од збирката и депото на музејот. * Прибирање и скенирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите, накитот и народните носии од библиотеката и стручните лица во НУ Музеј на СР Македонија. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Старата скопска чаршија и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Фотографирање на занаетчиските работилници и продавници во Велес и прикачување на фотографиите на Wikimedia Commons. *Подигнати фотографии: 20 *фотографирање на две уметнички слики со претстави на занаетите: Терзија (1946) од Лазар Личеноски и Каменоресци (1936) од Вангел Коџоман, во соработка со Стопанска комора на Македонија, во чија сопственост се истите. *Нови и проширени статии: # [[Носии од Петричко, Светиврачко и Мелничко Поле]] (Н) # [[Детски ткаеници]] (Н) # [[Струмско-местанска носија]] (П) # [[Народни носии од Серско]] (П) # [[Носии од Банско]] (П) # [[Носии од Драма]] (П) # [[Народна носија на Мрваците]] (П) == Март 2025 == * Отворена нова категорија на ризницата: [[:c:Category:Crafts of North Macedonia|Category:Crafts of North Macedonia]] * Прибирање книги, научни списанија и каталози поврзани со занаетите и народните носии. Некои од списанијата се добиени по пат на соработка со библиотеки и институции, додека некои онлајн. *Скенирање, фотокопирање и целосна обработка на статиите од книгите и списанијата во одделни ПДФ фајлови, спремени за непречена понатамошна употреба. *Фотографирање на преостанатите занаетчиски работилници и продавници во Старата скопска чаршија. * Подигнати фотографии вкупно овој месец: 17 == Февруари 2025 == *Месец февруари е поминат во најголем дел во средби со официјални лица од Музеј на Македонија заради договарање на соработка, прибавување на материјали за матичните Википедијанци и други обрвски. == Поврзано == * [[Википедија:Програма „ГЛАМ“]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] j4tmxnqgav8wuvwn4bejxj6f0nmnd5n 0 1369107 5379095 5357325 2025-06-11T20:47:49Z Marco Mitrovich 114460 5379095 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Миланово | native_name = Миланово | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Milanovo.JPG | image_alt = | image_caption = Миланово | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 0 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 236 | population_footnotes = | population_total = 431 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Миланово''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 431 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото создадале во крајот на XIX век [[Срби|српски]] колонисти од [[Војводина]], [[Босна]] и [[Лика]] ([[Хрватска]]) и [[Романци|романски]] од [[Банат]]. Поради неманието на водата за пиење, првите доселеници се раселувале и на нивното место се населували Шопови ([[Врање|Врањанци]], [[Власина|Власинсци]] и [[Црна Трава|Црнотравци]]).<ref>{{cite web |title=Порекло презимена, село Миланово (Лесковац) |url=https://www.poreklo.rs/2017/05/28/poreklo-prezimena-selo-milanovo-leskovac/ |website=poreklo.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 7q41un62c8onow5n4islvilu1x9f571 5379096 5379095 2025-06-11T20:48:39Z Marco Mitrovich 114460 5379096 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Миланово | native_name = Миланово | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Milanovo.JPG | image_alt = | image_caption = Миланово | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 0 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 236 | population_footnotes = | population_total = 431 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Миланово''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 431 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото создавале во крајот на XIX век [[Срби|српски]] колонисти од [[Војводина]], [[Босна]] и [[Лика]] ([[Хрватска]]) и [[Романци|романски]] од [[Банат]]. Поради неманието на водата за пиење, првите доселеници се раселувале и на нивното место се населували Шопови ([[Врање|Врањанци]], [[Власина|Власинсци]] и [[Црна Трава|Црнотравци]]).<ref>{{cite web |title=Порекло презимена, село Миланово (Лесковац) |url=https://www.poreklo.rs/2017/05/28/poreklo-prezimena-selo-milanovo-leskovac/ |website=poreklo.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 186y1ljlxl3e3zsl5hm30x4tfd2in8m 5379100 5379096 2025-06-11T20:59:24Z Marco Mitrovich 114460 5379100 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Миланово | native_name = Миланово | settlement_type = Населба | image_skyline = Selo Milanovo.JPG | image_alt = | image_caption = Миланово | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 0 |latNS = N | longd = 21 |longm = 52 |longs = 6 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 236 | population_footnotes = | population_total = 431 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Миланово''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 431 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото го создавале во крајот на XIX век [[Срби|српски]] колонисти од [[Војводина]], [[Босна]] и [[Лика]] ([[Хрватска]]) и [[Романци|романски]] од [[Банат]]. Поради неманието на водата за пиење, првите доселеници се раселувале и на нивното место се населували Шопови ([[Врање|Врањанци]], [[Власина|Власинсци]] и [[Црна Трава|Црнотравци]]).<ref>{{cite web |title=Порекло презимена, село Миланово (Лесковац) |url=https://www.poreklo.rs/2017/05/28/poreklo-prezimena-selo-milanovo-leskovac/ |website=poreklo.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 1r0r56phzy2ugx7ikfvynruhlrwmsjz 0 1369151 5378906 5363440 2025-06-11T14:28:47Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378906 wikitext text/x-wiki '''Кираџиски занает''' или ''транспорт на стока '' се среќавало многу одамна и самиот тој претставувал воедно и еден особен вид на [[трговија]]. <ref>д-р Киро Дојчиноски, Занаетите и еснафите во Скопје, Матица Македонска, 1996 Скопје, стр.83/84</ref> [[Податотека:Bullock team.jpg|мини|алт=Стадо волови- превозници на волна|Стадо волови- превозници на волна]] ==Историја на занаетот== Првите човечки начини на транспорт биле пешачењето и пливањето. Припитомувањето на животните вовело нов начин на ставање на товарот за транспортот на помоќните суштества- животните, овозможувајќи влечење на потешки товари. Пронајдоците, како што се тркалото и санките помогнале да се направи транспортот со помош на животните поефикасен преку воведувањето на возилата. Исто така, транспортот на вода, вклучувајќи веслачки и едрени бродови, датирал од памтивек и бил единствениот ефикасен начин за транспорт на големи количини на стока на долги растојанија пред Индустриската револуција. Првите облици на патен транспорт биле коњите (припитомени во 4 или 3 милениум п.н.е.), воловите (од околу 8000 г. п.н.е.) или луѓето кои носеле стока преку земјени патеки кои често ги следеле патеките на дивечот. Поплочените патишта биле изградени од многу рани цивилизации, вклучувајќи ги [[Месопотамија]] и цивилизацијата на долината на реката [[Инд]]. Персиската и Римската империја изградиле патишта од камени плочи за да им овозможат на војските да патуваат многу брзо. Средновековниот калифат подоцна изградил патишта со [[катран]]. Првите водни транспортери биле кануа направени од трупци. Раниот транспорт на вода бил постигнат со помош на бродови кои биле или придвижувани со весла или користеле ветер за погон, или комбинација од двата пристапи. Важноста на водата значело дека повеќето градови кои пораснале како трговски центри биле лоцирани на реки или во близина на море, често на раскрсниците на водните патишта. До индустриската револуција транспортот останал бавен и скап, па производството и потрошувачката биле лоцирани што е можно поблиску едно до друго. Индустриската револуција во 19 век произвела голем број на пронајдоци кои суштински го промениле транспортот. Со телеграфијата, комуникацијата станала независна од транспортот. Пронајдокот на парната машина, проследен со неговата примена во железничкиот транспорт, го направил транспортот независен од човечката или животинската моќ. И брзината и капацитетот се зголемиле брзо. Со развојот на моторот со внатрешно согорување и автомобилот на крајот на 20 век, патниот транспорт станал значително поодржлив. Првите автопати биле изградени во текот на 19 век од [[макадам]]. Подоцна, асфалтот и бетонот станале доминантни материјали за поплочување на патиштата. Во 1903 година, бил претставен првиот авион со екипаж, а по Првата светска војна, тој станал брз начин за транспорт на луѓе и стоки на долги растојанија. По Втората светска војна, автомобилите и авиокомпаниите зазеле поголем удел во транспортот, намалувајќи го железничкиот и воден транспорт на товар. <ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B7/ |title=Превоз, Историја |accessdate=2025-04-09 |archive-date=2025-04-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250410021001/https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B7 |url-status=dead }}</ref> [[Податотека:Sherpa carrying woods.JPG|мини|алт=Превоз на стока со човечка сила (снага)|Превоз на стока со човечка сила (снага)]] ==Историја на занаетот во Македонија== Кираџиството во Македонија се среќавало ушрте од многу одамна, такашто во пописниот дефтер на Скопје од 1568/1569 година стојат имиња и презимиња на тогачните кираџии. Во текот на 19 век, транспортот на стоки од едно до друго место бил вршен исклучиво од '''кираџиите''' и '''абаџиите'''. Во почетокот на 19 век, занаетчиството се развивало брзо и за одделни производи локалните пазари станале тесни, па почнале занаетчиските производи да се извезуваат. Појавата на кираџиите и абаџиите не е поврзан само со извозот, туку и со увозот на стока. Тие се задолжувале за одредена надница да ја пренесат стоката од едно до друго место. Висината на киријата зависела од количината, далечината и годишното време. цената на транспортот обично била највисока за време на одржување на панаѓурите. <ref>д-р Киро Дојчиноски, Занаетите и еснафите во Скопје, Матица Македонска, 1996 Скопје, стр.83</ref> Транспортот на намирници ([[жито]], [[пченка]], [[бостан]], [[дрва]], [[сено]], [[слама]], [[риби]] и друга стока) претставувало значаен сегмент од стопанската активност на луѓето. Во Македонија во XIX и првата половина на XX век преносот на намирници и друга стока се обавувал со традиционални транспортни средства кои се користеле во копнениот и водниот сообраќај. Во копнениот сообраќај, преносот на стока се обавувал со човечка снага, со домашни животни и со запрежни средства. ===Организација на кираџиите=== На подалечните растојанија стоката најповеќе се пренесувала со коњи, кои биле најбрзото сувоземно транспортно средство во 19 век. Сите кираџии обично биле вооружани, а со караванот секогаш одела придружба од 20 до 80 луѓе. пред караванот секогаш одел старешина капеџи- баша или бајрактар. <ref>д-р Киро Дојчиноски, Занаетите и еснафите во Скопје, Матица Македонска, 1996 Скопје, стр.84</ref> Кираџиите биле организирани во каравани кои обично броеле до 30 товарни коњи. Секој караван имал старешина- крамар, кој ја примал и предавал стоката. ===Пренос на стока со човечка снага=== Ова е најстар, наједноставен и воедно најбавен пренос на стока. Човекот пренесувал стока со раце, на рамо, преку појас, на грб и на глава. Средствата и приборот за ваквиот пренос биле разновидни по форма и материјал: торба- магрџик (направена од јагнешка или јарешка кожа), торба јанџик (направена од овча кожа), торба- бисаѓи (волнена торба), за пренос на течности- брдаци (направени од глина),чутури (направени од дрво, метал или тиква). ===Пренос на стока со домашни животни=== За товарниот сообраќај и за јавање најповеќе се користела снагата на коњот, а помалку за запрежен сообраќај. Маската и Магарето се користеле во товарниот сообраќај, а биволот во запрежниот сообраќај. Во XIX век, кираџиите од Малешево до Солун, со коњи пренесувале [[катран]], [[штици]] и друга граѓа, [[лој]], [[восок]] и [[волна]], а од [[Солун]] донесувале потребни намирници за населението. <ref>Боре Неделковски, Зборник, Етнологија 4, Музеј на Македонија, Скопје,2011 год., стр.107 </ref> ===Пренос на стока со запрежни средства=== Во минатото во Македонија, транспортот се одвивал со традиционални транспортни средства - запрежни дрвени коли кои ги влечеле товарни коњи, маски и магариња. Едновремено постоеле и дрвени коли со воловска, биволска и коњска запрега. Во планинските предели, стоката се пренесувала главно со запрежни, дрвени коли, со една осовина и две тркала- двоколки. Во рамничарските, низинските предели, стоката се пренесувала со запрежни дрвени коли со две осовини и четири тркала- четириколки. Колите најчесто ги влечеле ѕевгар волови впрегнати во дрвен јарем. <ref>Боре Неделковски, Зборник, Етнологија 4, Музеј на Македонија, Скопје,2011 год., стр.108 </ref> == Поврзано == * [[Превоз]] == Наводи == {{наводи}} {{Занаети}} [[Категорија:Занаети]] [[Категорија:Сообраќај]] 4s4k1iyg8ha39px80l3ahcxe7mkoj6m 0 1369253 5379105 5357873 2025-06-11T21:10:32Z Marco Mitrovich 114460 5379105 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Петровац | native_name = Петровац | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 1 |lats = 18 |latNS = N | longd = 21 |longm = 49 |longs = 4.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Град | subdivision_name2 = [[Лесковац]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 291 | population_footnotes = | population_total = 120 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16000 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Петровац''' е населено место во градот [[Лесковац]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 120 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото е создадено со населување од [[Црногорци|црногорски]] колонисти во почеток на {{римски|20}} век. Покасно се населувало население од [[Врање|Врањско]].<ref>[https://www.poreklo.rs/2017/05/28/poreklo-prezimena-selo-petrovac-leskovac/ Порекло презимена, село Петровац (Лесковац)] poreklo.rs</ref> Од Петровац потекнуваат српскиот пејач [[Аца Лукас]] и српскиот публицист [[Мирољуб Петровиќ]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KxOx7EfxjxQ Kako je Miroljubu Aca Lukas rodjak ? - Miroljub Petrović] youtube.com</ref> == Поврзано == * [[Лесковац]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Населени места во Лесковац]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 4f1jcqeh4mky2argx9gzrb8vj07ef78 0 1369278 5379003 5357111 2025-06-11T17:42:23Z Marco Mitrovich 114460 5379003 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бојник | native_name = Бојник | settlement_type = Гратче и Општина | image_skyline = Wiki.Južnije III Bojnik 771.jpg | image_alt = | image_caption = Бојник | image_shield = Grb Bojnika.png | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 0 |lats = 33 |latNS = N | longd = 21 |longm = 43 |longs = 22.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = Бојник | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 242 | population_footnotes = | population_as_of = 2022 | population_blank1_title = Гратче | population_blank1 = 3.087 | population_blank2_title = Општина | population_blank2 = 9.315 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE | website = {{url|https://bojnik.rs/}} }} '''Бојник''' е гратче и седиштето на истоимената општина во [[Јабланички Управен Округ|Јабланичкиот Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 3.087 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Во општината живеат 9.315 луѓе. == Населени места == Населби во општината: '''Бојник''', [[Боринце]], [[Брестовац (Бојник)|Брестовац]], [[Вујаново]], [[Горно Бријање]], [[Горно Коњувце]], [[Граница (Србија)|Граница]], [[Добра Вода (Бојник)|Добра Вода]], [[Долно Коњувце]], [[Драговац (Бојник)|Драговац]], [[Дубрава (Бојник)|Дубрава]], [[Ѓинѓуша]], [[Зелетово]], [[Зоровац]], [[Ивање (Бојник)|Ивање]], [[Каменица (Бојник)|Каменица]], [[Кацабаќ]],, [[Косанчић (Бојник)|Косанчић]], [[Лапотинце]], [[Лозане]], [[Магаш (Србија)|Магаш]], [[Мајковац]], [[Мијајлица]], [[Мрвеш]], [[Обилиќ (Србија)|Обилиќ]], [[Ображда]],[[Оране]], [[Плавце]], [[Придворица (Бојник)|Придворица]], [[Речица (Бојник)|Речица]], [[Савинац (Бојник)|Савинац]], [[Славник]], [[Стубла (Бојник)|Стубла]], [[Турјане]], [[Ћуковац (Бојник)|Ћуковац]], [[Црквица]]. [[Податотека:Municipalities of Serbia Bojnik.png|мини|центар|200п|Општина Бојник во карта на Србија]] == Познати личности == * [[Фејат Сејдиќ]], српски музичар и трубач, признат како најдобар трубач од Балканот == Поврзано == * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://tobojnik.rs/ Туристичка организација "Бојник"] {{sr}} [[Категорија:Бојник| ]] [[Категорија:Градови во Србија]] [[Категорија:Општини во Србија]] [[Категорија:Јабланички Управен Округ]] 9ecu1zb0txaaqqbz24s3x9cunws07c2 5379004 5379003 2025-06-11T17:44:19Z Marco Mitrovich 114460 5379004 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бојник | native_name = Бојник | settlement_type = Гратче и Општина | image_skyline = Wiki.Južnije III Bojnik 771.jpg | image_alt = | image_caption = Бојник | image_shield = Grb Bojnika.png | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 0 |lats = 33 |latNS = N | longd = 21 |longm = 43 |longs = 22.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = Бојник | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 242 | population_footnotes = | population_as_of = 2022 | population_blank1_title = Гратче | population_blank1 = 3.087 | population_blank2_title = Општина | population_blank2 = 9.315 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE | website = {{url|https://bojnik.rs/}} }} '''Бојник''' е гратче и седиштето на истоимената општина во [[Јабланички Управен Округ|Јабланичкиот Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 3.087 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Во општината живеат 9.315 луѓе. == Населени места == Населби во општината: '''Бојник''', [[Боринце]], [[Брестовац (Бојник)|Брестовац]], [[Вујаново]], [[Горно Бријање]], [[Горно Коњувце]], [[Граница (Србија)|Граница]], [[Добра Вода (Бојник)|Добра Вода]], [[Долно Коњувце]], [[Драговац (Бојник)|Драговац]], [[Дубрава (Бојник)|Дубрава]], [[Ѓинѓуша]], [[Зелетово]], [[Зоровац]], [[Ивање (Бојник)|Ивање]], [[Каменица (Бојник)|Каменица]], [[Кацабаќ]],, [[КосанчиЌ (Бојник)|КосанчиЌ]], [[Лапотинце]], [[Лозане]], [[Магаш (Србија)|Магаш]], [[Мајковац]], [[Мијајлица]], [[Мрвеш]], [[Обилиќ (Србија)|Обилиќ]], [[Ображда]],[[Оране]], [[Плавце]], [[Придворица (Бојник)|Придворица]], [[Речица (Бојник)|Речица]], [[Савинац (Бојник)|Савинац]], [[Славник]], [[Стубла (Бојник)|Стубла]], [[Турјане]], [[Ќуковац (Бојник)|Ќуковац]], [[Црквица]]. [[Податотека:Municipalities of Serbia Bojnik.png|мини|центар|200п|Општина Бојник во карта на Србија]] == Познати личности == * [[Фејат Сејдиќ]], српски музичар и трубач, признат како најдобар трубач од Балканот == Поврзано == * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://tobojnik.rs/ Туристичка организација "Бојник"] {{sr}} [[Категорија:Бојник| ]] [[Категорија:Градови во Србија]] [[Категорија:Општини во Србија]] [[Категорија:Јабланички Управен Округ]] kgyktwx85yoskmx3g6kc1u2xichb0hl 5379039 5379004 2025-06-11T19:13:30Z Marco Mitrovich 114460 /* Населени места */ 5379039 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бојник | native_name = Бојник | settlement_type = Гратче и Општина | image_skyline = Wiki.Južnije III Bojnik 771.jpg | image_alt = | image_caption = Бојник | image_shield = Grb Bojnika.png | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 0 |lats = 33 |latNS = N | longd = 21 |longm = 43 |longs = 22.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = Бојник | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 242 | population_footnotes = | population_as_of = 2022 | population_blank1_title = Гратче | population_blank1 = 3.087 | population_blank2_title = Општина | population_blank2 = 9.315 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE | website = {{url|https://bojnik.rs/}} }} '''Бојник''' е гратче и седиштето на истоимената општина во [[Јабланички Управен Округ|Јабланичкиот Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 3.087 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Во општината живеат 9.315 луѓе. == Населени места == Населби во општината: '''Бојник''', [[Боринце]], [[Брестовац (Бојник)|Брестовац]], [[Вујаново]], [[Горно Бријање]], [[Горно Коњувце]], [[Граница (Србија)|Граница]], [[Добра Вода (Бојник)|Добра Вода]], [[Долно Коњувце]], [[Драговац (Бојник)|Драговац]], [[Дубрава (Бојник)|Дубрава]], [[Ѓинѓуша]], [[Зелетово]], [[Зоровац]], [[Ивање (Бојник)|Ивање]], [[Каменица (Бојник)|Каменица]], [[Кацабаќ]],, [[КосанчиЌ (Бојник)|КосанчиЌ]], [[Лапотинце]], [[Лозане]], [[Магаш (Србија)|Магаш]], [[Мајковац]], [[Мијајлица]], [[Мрвеш]], [[Обилиќ (Србија)|Обилиќ]], [[Ображда]], [[Оране]], [[Плавце]], [[Придворица (Бојник)|Придворица]], [[Речица (Бојник)|Речица]], [[Савинац (Бојник)|Савинац]], [[Славник]], [[Стубла (Бојник)|Стубла]], [[Турјане]], [[Ќуковац (Бојник)|Ќуковац]], [[Црквица]]. [[Податотека:Municipalities of Serbia Bojnik.png|мини|центар|200п|Општина Бојник во карта на Србија]] == Познати личности == * [[Фејат Сејдиќ]], српски музичар и трубач, признат како најдобар трубач од Балканот == Поврзано == * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://tobojnik.rs/ Туристичка организација "Бојник"] {{sr}} [[Категорија:Бојник| ]] [[Категорија:Градови во Србија]] [[Категорија:Општини во Србија]] [[Категорија:Јабланички Управен Округ]] cxylomp6hpb3qemqt3yb3wj4fbd8vsz 5379041 5379039 2025-06-11T19:14:23Z Marco Mitrovich 114460 /* Населени места */ 5379041 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Бојник | native_name = Бојник | settlement_type = Гратче и Општина | image_skyline = Wiki.Južnije III Bojnik 771.jpg | image_alt = | image_caption = Бојник | image_shield = Grb Bojnika.png | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 0 |lats = 33 |latNS = N | longd = 21 |longm = 43 |longs = 22.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = Бојник | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 242 | population_footnotes = | population_as_of = 2022 | population_blank1_title = Гратче | population_blank1 = 3.087 | population_blank2_title = Општина | population_blank2 = 9.315 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE | website = {{url|https://bojnik.rs/}} }} '''Бојник''' е гратче и седиштето на истоимената општина во [[Јабланички Управен Округ|Јабланичкиот Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 3.087 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Во општината живеат 9.315 луѓе. == Населени места == Населби во општината: '''Бојник''', [[Боринце]], [[Брестовац (Бојник)|Брестовац]], [[Вујаново]], [[Горно Бријање]], [[Горно Коњувце]], [[Граница (Србија)|Граница]], [[Добра Вода (Бојник)|Добра Вода]], [[Долно Коњувце]], [[Драговац (Бојник)|Драговац]], [[Дубрава (Бојник)|Дубрава]], [[Ѓинѓуша]], [[Зелетово]], [[Зоровац]], [[Ивање (Бојник)|Ивање]], [[Каменица (Бојник)|Каменица]], [[Кацабаќ]], [[КосанчиЌ (Бојник)|КосанчиЌ]], [[Лапотинце]], [[Лозане]], [[Магаш (Србија)|Магаш]], [[Мајковац]], [[Мијајлица]], [[Мрвеш]], [[Обилиќ (Србија)|Обилиќ]], [[Ображда]], [[Оране]], [[Плавце]], [[Придворица (Бојник)|Придворица]], [[Речица (Бојник)|Речица]], [[Савинац (Бојник)|Савинац]], [[Славник]], [[Стубла (Бојник)|Стубла]], [[Турјане]], [[Ќуковац (Бојник)|Ќуковац]], [[Црквица]]. [[Податотека:Municipalities of Serbia Bojnik.png|мини|центар|200п|Општина Бојник во карта на Србија]] == Познати личности == * [[Фејат Сејдиќ]], српски музичар и трубач, признат како најдобар трубач од Балканот == Поврзано == * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://tobojnik.rs/ Туристичка организација "Бојник"] {{sr}} [[Категорија:Бојник| ]] [[Категорија:Градови во Србија]] [[Категорија:Општини во Србија]] [[Категорија:Јабланички Управен Округ]] ho42uk5y1opapsnqjoz7y9fmkua0q88 0 1369591 5379166 5378091 2025-06-12T05:28:46Z Marco Mitrovich 114460 5379166 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Рељан | native_name = Рељан | settlement_type = Населба | image_skyline = Fshati Leran.jpg | image_alt = | image_caption = Рељан | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 18 |lats = 21 |latNS = N | longd = 21 |longm = 44 |longs = 4.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Прешево]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 490 | population_footnotes = | population_total = 542 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17523 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Рељан''' ({{lang-sq|Lerani}}) е населено место во општината [[Прешево]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 542 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Во почетот на XX век во Рељан живееле 200 [[Албанци]] муслимани и 90 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref> {{bar box |float=center |title=Етнички групи во 2022 |titlebar=#ddd |barwidth=300px |bars= {{Столбен постоток|[[Албанци]]|black|85.4}} {{Столбен постоток|[[Срби]]|red|14.2}} }} == Поврзано == * [[Прешево]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] * [[Српски Албанци]] == Наводи == {{наводи}} {{Општина Прешево}} [[Категорија:Прешево]] [[Категорија:Населени места во Србија]] [[Категорија:Албански населби во Србија]] 5p1ydktsccfy46b2dg57sjwbkpyqoz5 5379202 5379166 2025-06-12T10:27:33Z Marco Mitrovich 114460 5379202 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Рељан | native_name = Рељан | settlement_type = Населба | image_skyline = Fshati Leran.jpg | image_alt = | image_caption = Рељан | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 18 |lats = 21 |latNS = N | longd = 21 |longm = 44 |longs = 4.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Прешево]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 490 | population_footnotes = | population_total = 542 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17523 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Рељан''' ({{lang-sq|Lerani}}) е населено место во општината [[Прешево]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 542 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> [[Васил Канчов]] бележува дека во почетот на XX век во Рељан живееле 200 [[Албанци]] муслимани и 90 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов сите Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] бележува како Бугари.}}{{efn|Српските научници сите Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} {{bar box |float=center |title=Етнички групи во 2022 |titlebar=#ddd |barwidth=300px |bars= {{Столбен постоток|[[Албанци]]|black|85.4}} {{Столбен постоток|[[Срби]]|red|14.2}} }} == Поврзано == * [[Прешево]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] * [[Српски Албанци]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Прешево}} [[Категорија:Прешево]] [[Категорија:Населени места во Србија]] [[Категорија:Албански населби во Србија]] 9mxr14gwwipv18zfsbqb2v4xrov67d4 5379206 5379202 2025-06-12T10:37:19Z Marco Mitrovich 114460 5379206 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Рељан | native_name = Рељан | settlement_type = Населба | image_skyline = Fshati Leran.jpg | image_alt = | image_caption = Рељан | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 18 |lats = 21 |latNS = N | longd = 21 |longm = 44 |longs = 4.8 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Прешево]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 490 | population_footnotes = | population_total = 542 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17523 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = VR }} '''Рељан''' ({{lang-sq|Lerani}}) е населено место во општината [[Прешево]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 542 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> [[Васил Канчов]] бележува дека во почетот на XX век во Рељан живееле 200 [[Албанци]] муслимани и 90 [[Македонци]] христијани.<ref>{{cite web |last1=Кѫнчовъ |first1=Васил |title=Македония. Етнография и Статистика |url=https://macedonia.kroraina.com/vk/vk_2_29.htm |location=София |page=220 |date=1900}}</ref>{{efn|Канчов Словени во [[Македонија (регион)|Македонија]] бележува како Бугари.}}{{efn|Српските научници Словени во Јужна Србија смеатат за Србите, иако се они шопско-македонско потекло (освен [[Куршумлија|Куршумлијско]]) и зборуваат [[Торлачки дијалекти|торлачки]].}} {{bar box |float=center |title=Етнички групи во 2022 |titlebar=#ddd |barwidth=300px |bars= {{Столбен постоток|[[Албанци]]|black|85.4}} {{Столбен постоток|[[Срби]]|red|14.2}} }} == Поврзано == * [[Прешево]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] * [[Српски Албанци]] == Белешки == {{белешки}} == Наводи == {{наводи}} {{Општина Прешево}} [[Категорија:Прешево]] [[Категорија:Населени места во Србија]] [[Категорија:Албански населби во Србија]] cb1mavw88awkjbjcrbvy6l2bp6576tu 0 1369624 5379235 5358748 2025-06-12T11:25:49Z Marco Mitrovich 114460 5379235 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Биновце | native_name = Биновце | settlement_type = Населба | image_skyline = Биновце - Binovce.jpg | image_alt = | image_caption = Биновце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 41 |lats = 21.6 |latNS = N | longd = 22 |longm = 6 |longs = 22.2 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Пчињски Управен Округ|Пчињски]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Сурдулица]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 435 | population_footnotes = | population_total = 424 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 17530 | area_code_type = | area_code = 017 | registration_plate = SC }} '''Биновце''' е населено место во општината [[Сурдулица]], [[Пчињски Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 424 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Главното население е [[Роми|ромско]] и [[Срби|српско]]. {{bar box |float=center |title=Етнички групи во 2022 |titlebar=#ddd |barwidth=300px |bars= {{Столбен постоток|[[Роми]]|brown|62.3}} {{Столбен постоток|[[Срби]]|red|35.4}} }} == Поврзано == * [[Сурдулица]] * [[Пчињски Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Сурдулица]] [[Категорија:Населени места во Србија]] [[Категорија:Ромски населби во Србија]] 1z96nibevnlnnoszjbjgy49j61wn5fw 0 1370696 5379194 5363679 2025-06-12T09:56:06Z CommonsDelinker 746 Бришење на "[[Слика:Dsc_0165_1-2.jpg|Dsc_0165_1-2.jpg]]", беше избришана од [[c:Главна страница|Заедничката ризница]] од страна на [[c:User:Yann|Yann]] поради: Copyright violation, see [[:c:Commons:Licensing|]]. 5379194 wikitext text/x-wiki '''Криминалот во Молдавија''', како и насекаде во постсоветските држави, се зголемил во текот на 1990-тите години по падот на [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]], иако во последните години има подобрување. Корупцијата во Молдавија, економските и криминалните дела поврзани со дрога се највидливите и најпредвидливите резултати од влошената економска состојба. Рекетирањето и мафијата, исто така, се појавиле во текот на 1990-тите и 2000-тите години. Ситните злосторства, како џепни кражби и улични кражби, се исто така чести.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.osac.gov/Content/Browse/Report|title=Reports|work=www.osac.gov|language=en|accessdate=2019-06-28}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/moldova/safety-and-security|title=Safety and security - Moldova travel advice|work=GOV.UK|language=en|accessdate=2019-06-28}}</ref> == Криминал по вид == [[Податотека:Carabinieri_of_Moldova_01.jpg|мини|250x250пкс| [[Жандармерија|Жандармериски]] автомобил на молдавските карабинери]] === Корупција === [[Корупција во Молдавија|Корупцијата во Молдавија]] е еден од најсериозните проблеми во земјата. Во 2014 година, 1 милијарда долари исчезнале од три од водечките банки во Молдавија.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/magazine-33166383|title=The great Moldovan bank robbery|last=Whewell|first=Tim|date=2015-06-18|access-date=2019-06-28|language=en-GB}} </ref> === Убиство === Во 2023 година, во Молдавија стапката на убиства била 2,27 на 100.000 жители.<ref>https://dataunodc.un.org/dp-intentional-homicide-victims {{Bare URL inline|date=August 2024}}</ref> Во Молдавија во 2023 година имало вкупно 78 убиства.<ref>https://dataunodc.un.org/dp-intentional-homicide-victims {{Bare URL inline|date=August 2024}}</ref> Слично како и другите постсоветски држави, Молдавија доживеала висока стапка на криминал во текот на 1990-тите години по нејзината независност, при што стапката на убиства достигнала максимум од 11,4 на 100.000 жители во 1992 година, а 10,18 на 100.000 жители во 2000 година, што било типично во опсег од 8-9 на 100.000 жители во текот на првата деценија по независноста.<ref>https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/MDA/moldova/murder-homicide-rate {{Bare URL inline|date=August 2024}}</ref> === Трговија со дрога === Во Молдавија нелегално се одгледува [[Опиум|опиумски]] афион и [[Марихуана|канабис]], главно за консумирање во земјите од [[Заедница на независни држави|ЗНД]]. Според [[НАТО]], трговијата со дрога во Молдавија се проценува дека добива помеѓу 200 и 250 милиони долари годишно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.havocscope.com/drug-trafficking-market-in-moldova/|title=Drug Trafficking in Moldova|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730095407/http://www.havocscope.com/drug-trafficking-market-in-moldova/|archive-date=2023-07-30|accessdate=2010-04-26}}</ref> Молдавија е точка за претовар на нелегални дроги наменети за [[Западна Европа]]. === Трговија со луѓе === [[Централна разузнавачка агенција|Централната разузнавачка агенција на САД]] ги наведува трговијата со луѓе, распространетоста на криминалот и подземната економска активност меѓу главните проблеми со криминалот во Молдавија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/moldova/|title=Europe :: Moldova — The World Factbook - Central Intelligence Agency|work=www.cia.gov|accessdate=2019-06-28}}</ref> Молдавија е извор и транзитна земја во [[Трговија со луѓе|трговијата со луѓе]], особено жени и девојчиња за принудна [[проституција]]. Годишниот извештај за човекови права на [[Стејт департмент|САД]] посочува одредена вмешаност на владини претставници и молдавските органи за спроведување на законот во трговијата со луѓе. Според Извештајот на [[Стејт департмент|Стејт департментот на САД]] за трговија со луѓе од 2018 година:<ref>[https://web.archive.org/web/20190109140938/https://www.state.gov/documents/organization/282802.pdf United States Department of State] </ref> <blockquote>„Владата на Молдавија не ги исполнува целосно минималните стандарди за елиминирање на трговијата со луѓе; сепак, вложува значителни напори за да го стори тоа. Владата покажала зголемени напори во споредба со претходниот период на известување; затоа Молдавија била надградена со Ниво 2. Владата покажала зголемени напори при истрага и гонење на повеќе осомничени трговци со луѓе, вклучително и соучесници, и зголемување на буџетите за заштита на жртвите. Сепак, владата не ги исполнила минималните стандарди во неколку клучни области. Идентификувањето на жртвите и доделувањето на официјален статус на жртва продолжува да биде предизвик. Корупцијата, особено во спроведувањето на законот и судството, ги попречувало гонењата и влијаело врз исходите на случаите, вклучително и случаите против соучесници. Жртвите продолжуваат да страдаат од заплашување од трговците со луѓе, а властите обезбедиле нееднакви нивоа на заштита за време на судските постапки.“</blockquote>Е. Бенџамин Скинер во својата книга „Злосторство толку монструозно“, на страница 156, шпекулира дека помеѓу 1991 и 2008 година, до 400.000 жени биле жртви на трговија со луѓе од Молдавија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.havocscope.com/400000-women-sold-into-human-trafficking-from-moldova/|title=400000 women sold into human trafficking from Moldova|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730095407/http://www.havocscope.com/400000-women-sold-into-human-trafficking-from-moldova/|archive-date=2023-07-30|accessdate=2010-04-26}}</ref> === Кршење на човековите права === Според [[Амнести интернешенал]], најчестите злоупотреби на човековите права во Молдавија се ограничувањата на слободата на здружување, неправедните судења, тортурата и другото лошо постапување во местата на притвор, како и дискриминацијата против ЛГБТ лицата и [[Роми|ромското]] малцинство.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.amnesty.org/en/countries/europe-and-central-asia/moldova/report-moldova/|title=Moldova 2017/2018|work=www.amnesty.org|language=en|accessdate=2019-06-28}}</ref> == Поврзано == * [[Човекови права во Молдавија]] * [[Корупција во Молдавија]] * [[Криминал во Транснистрија]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/4397497.stm „Балканот е повикан да ја ограничи трговијата со луѓе“], од [[Би-би-си|Би-Би-Си]] * [http://www.rferl.org/featuresarticle/2004/10/c28fad55-44c3-4fcc-b3dc-73e93e4d8119.html „Молдавија: Млади жени од рурални средини ранливи на трговија со луѓе“], од [[Радио Слободна Европа|РСЕ/РЛ]] * [http://www.gvnet.com/humantrafficking/Moldova.htm „Трговија со луѓе и модерно ропство - Република Молдавија“] * [http://www.havocscope.com/regions-main/europe/moldova/ Црни пазари во Молдавија - црни пазари на Хавоскоп] * [https://web.archive.org/web/20120705191627/http://www.crime.md/ Криминолошки вести од Молдавија] {{Europe topic|Криминал во}} [[Категорија:Злосторство по земја]] [[Категорија:Молдавско општество]] 2ty8f6fj6i2odxal95d4nfe201n91yz 0 1370729 5379143 5365953 2025-06-12T03:20:12Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379143 wikitext text/x-wiki {{Музичар|Name=Леонард Федер|image=Leonard Feather.jpg|caption=Федер во 1946|image_size=|Background=non_vocal_instrumentalist|Birth_name=Леонард Џефри Федер|birth_date={{Birth date|df=yes|1914|9|13}}|birth_place=[[Лондон]], ОК|death_date={{death date and age|df=yes|1994|9|22|1914|9|13}}|death_place=[[Лос Анџелес]], САД|Instrument=пијано|Genre=[[џез]]|Occupation=новинар, композитор|Years_active=|Label=|spouse=Џејн Федер|Associated_acts=}} '''Леонард Џефри Федер''' (13 септември 1914 — 22 септември 1994) — британски [[џез]]-пијанист, композитор и продуцент, најпознат по своето музичко новинарство и други дела.<ref name="Larkin50"/> == Животопис == Федер е роден во [[Лондон]], Англија, во еврејско семејство од висока средна класа. Научил да свири пијано и кларинет без класично образование и почнал да пишува за џез и филм кон крајот на тинејџерските години. На дваесет и една година, Федер за првпат ги посетил Соединетите Американски Држави, а откако работел во Велика Британија и САД како музички продуцент, конечно се населил во Њујорк во 1939 година, каде што живеел сè до преселбата во Лос Анџелес во 1960 година. Федер бил соуредник на списанието ''Метроном''<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/milesautobiograp0000davi|title=Miles: The Autobiography|last=Davis|first=Miles|publisher=[[Simon & Schuster]]|year=1989|isbn=978-0671725822|page=[https://archive.org/details/milesautobiograp0000davi/page/67 67]|author-link=Miles Davis|url-access=registration}}</ref> и бил главен [[џез]]-критичар за ''Лос Анџелес тајмс'' сè до својата смрт.<ref name="Larkin50"/> Федер дал значаен придонес во развојот на џез-прикажувањето во Британија, прво осмислувајќи три програми ''на Евергринс оф џез'' прикажувани во август и септември 1936 година, користејќи ги „Џорџ Скот-Вуд и неговите шест свингери“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/search/0/20?order=asc&q=Evergreens+of+Jazz#search|title=Search Results - BBC Genome|work=Genome.ch.bbc.co.uk}}</ref> ''Свинг тајм'' на Леонард Федер, која првпат била прикажана на Националната служба во јануари 1937 година, веројатно го добила насловот на програмата од американскиот музички филм ''RKO'' од 1936 година, чии песни биле изведени на грамофонски рецитали на Би-би-си неколкупати во декември 1936 година. Првично било објавено во ''Радио тајмс'' како програма на „Грамофонски плочи на денс-музика (Свинг тајм)“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/page/2046156f6cc64f9aa64b6ec5e80e8c2f|title=Issue 692|work=Genome.ch.bbc.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20190721203724/https://genome.ch.bbc.co.uk/page/2046156f6cc64f9aa64b6ec5e80e8c2f|archive-date=21 July 2019|accessdate=21 July 2019}}</ref> Тој исто така пишувал и своја редовната колумна „Темпо ди џез“ во ''Радио тајмс'' во средината на 1930-тите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/page/5c2abf89787c444ca2b9290ae371a516?page=13|title=Issue 675|work=Genome.ch.bbc.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20201001173627/https://genome.ch.bbc.co.uk/page/5c2abf89787c444ca2b9290ae371a516?page=13|archive-date=1 October 2020|accessdate=21 July 2019}}</ref> Композициите на Федер се многу познати, како на пример ''Evil Gal Blues'' и ''Blowtop Blues'' од [[Дајна Вашингтон]], и можеби неговиот најголем хит, ''How Blue Can You Get'', напишана заедно со неговата [[сопруга]] Џејн,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://societyofrock.com/b-b-king-nails-how-blue-can-you-get-live/|title=B.B. King NAILS "How Blue Can You Get" LIVE|last=Lopez|first=Vincent|date=23 March 2015|work=Society Of Rock|language=en-US|accessdate=2023-01-10|archive-date=2023-01-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20230110115645/https://societyofrock.com/b-b-king-nails-how-blue-can-you-get-live/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.wnyc.org/story/remembering-blues-legend-bb-king/|title=Remembering B.B. King With Bluesman Guy Davis|date=May 15, 2015|work=WNYC|language=en|accessdate=2023-01-10}}</ref> снимена од блуз-уметниците Луис Џордан и [[Би Би Кинг|Б.Б. Кинг]].<ref name="Larkin50">{{Наведена книга|title=[[Encyclopedia of Popular Music|The Virgin Encyclopedia of Fifties Music]]|date=2002|publisher=[[Virgin Books]]|isbn=1-85227-937-0|editor-last=Larkin|editor-first=Colin|editor-link=Colin Larkin (writer)|edition=Third|pages=131/2}}</ref> Но токму како писател за џезот (како новинар, критичар, историчар и активист), тој оставил најголем белег: „Федер бил најчитаниот и највлијателниот писател за џезот.“<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/roughguidetojazz00carr/page/258|title=The Rough Guide to Jazz|last=Carr|first=Ian|last2=Fairweather|first2=Digby|last3=Priestley|first3=Brian|publisher=[[Rough Guides]]|year=2004|isbn=978-1843532569|pages=[https://archive.org/details/roughguidetojazz00carr/page/258 258–259]|author-link=Ian Carr|author-link2=Digby Fairweather|author-link3=Brian Priestley}}</ref> Дури и џез-љубителите што не ги читале неговите книги и статии го познавале од белешките што ги напишал за стотици џез-албуми. Тој не бил секогаш неутрален коментатор на џез-сцената: „Вештината на Федер да пишува блескави статии во печатот однапред за уметниците со кои што требаше да сними, вклучувајќи ги и своите композиции на сесијата, а потоа да ги разгледува своите продукции како да е непристрасен критичар, било речиси самата по себе уметничка форма.“<ref>{{Наведена книга|title=Groovin' High|last=Shipton|first=Alyn|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2001|page=98|author-link=Alyn Shipton}}</ref> Тој, исто така, водел радиоемисии, како на пример ''Џез-клуб'' во раните 1950-ти и ''Платербрејнс'' што се прикажувала од 1953 г. до 1958 г. Федер ги организирал првите џез-концерти во Карнеги Хол, единствените два џез-концерти во оригиналната Метрополитен опера.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.imdb.com/name/nm1011082/bio|title=Leonard Feather|work=IMDb.com|accessdate=2017-11-07}}</ref> Тој ги напишал текстовите за џез-песната „Виспер Нот (Whisper Not)“, која ја снимила [[Ела Фицџералд]] на нејзиното издание на Верв од 1966 година.<ref name="Larkin50"/> Во 1984 година, на Федер му бил доделен почесен докторат по музика од [[Беркли (музички колеџ)|Музичкиот колеџ Беркли]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1994-09-23-mn-41941-story.html|title=Leonard Feather; Jazz Critic, Composer|last=Heckman|first=Don|date=23 September 1994|work=[[Los Angeles Times]]}}</ref> Архивите на Федер предствуват дел од Меѓународните џез колекции во библиотеката на Универзитетот во Ајдахо.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://digital.lib.uidaho.edu/cdm/landingpage/collection/lfc|title=Leonard Feather Jazz Collection|publisher=[[University of Idaho]]|accessdate=2 October 2017|archive-date=2018-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20181109095756/http://digital.lib.uidaho.edu/cdm/landingpage/collection/lfc|url-status=dead}}</ref> Федер починал од усложнувања од пневмонија во Енсино, Лос Анџелес, Калифорнија, на 80-годишна возраст. Бил татко на текстописецот Лорејн Федер.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/1994/09/24/obituaries/leonard-feather-80-composer-and-the-dean-of-jazz-critics.html|title=Leonard Feather, 80, Composer And the Dean of Jazz Critics|last=Watrous|first=Peter|date=24 September 1994|work=[[The New York Times]]}}</ref> == Библиографија == * 1955: ''Енциклопедија на џезот'', со предговор од [[Дјук Елингтон]] ( Хорајзон Прес ) * 1956: ''Енциклопедиски годишник на џезот'' (Хоризонт) ** ''Препечатување од 1993 година'' ( Да Капо Прес ),{{ISBN|0-306-80529-4}} * 1963: ''Смеа од колкот'', напишана заедно со Џек Трејси (Да Капо),{{ISBN|978-0-306-80092-4}} * 1966: ''Енциклопедија на џезот во шеесеттите години'' * 1972: ''Од Сачмо до Мајлс'' (Штајн и Деј) ** ''Препечаток од 1987 година'' (Да Капо),{{ISBN|1-4176-1892-2}} * 1977: ''Внатре во џезот'' (Да Капо),{{ISBN|0-306-80076-4}} * 1977: ''Задоволствата на џезот'' (Делакорт),{{ISBN|0-385-28786-0}} * 1987: Препечатување на ''Енциклопедискиот годишник на џезот'' (Da Capo),{{ISBN|0-306-76289-7}} * 1987: ''Годините на џезот – Сведок на една ера'' (Da Capo) * 1988: ''Книга на џезот'' (Хоризонт),{{ISBN|0-8180-1202-1}} * 1999: ''Биографската енциклопедија на џезот'', напишана во соработка со Ира Гитлер, второ (ревидирано) издание ( Oxford University Press ),{{ISBN|0-19-507418-1}} * 2000: ''Оксфордски речник на национални биографии'' == Дискографија == * 1937–1945: ''Леонард Федер 1937–1945'' (класици) * 1951: ''Свингинг Свидс'' (''Swingin' Swedes) на Леонард Федер'' (Престиж) * 1954: ''Диксиленд против Бирдленд'' (МГМ) * 1954: ''Мачки наспроти пилиња'' (МГМ) * 1954: ''Зимска секвенца'' (МГМ) * 1956: ''Западен брег наспроти Источен брег'' (МГМ) * 1956: ''Свингинг на Виборис'' (МГМ) * 1957: Хај-Фај Суит (''Hi-Fi Suite)'' (МГМ) * 1957: ''52-ра улица'' (VSOP) * 1958: ''Свингинг Сизонс'' (МГМ) * 1959: ''Џез од две страни'' (Концепт) * 1971: ''Најт блуминг Џезмен'' со Кити Досвел (Мејнстрим) * 1971: ''Фридом Џез Денс (Freedom Jazz Dance)'' (мејнстрим) * 1971–1972: ''Ноќно цветање'' (мејнстрим) * 1972: ''Ол-старс'' (мејнстрим) * 1997: ''Претставуваme Боп'' (Тофрек) '''Со Лангстон Хјуз''' * ''Вери Блуз (Weary Blues)'' (МГМ, 1959) == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.soundfountain.org/rem/conlist.html Leonard Feather recordings] at Sound Fountain {{Нормативна контрола}}{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Федер, Леонард}} [[Категорија:Добитници на Греми]] [[Категорија:Апсолвенти на Универзитетскиот колеџ во Лондон]] [[Категорија:Починати во 1994 година]] [[Категорија:Родени во 1914 година]] [[Категорија:Џез музичари]] [[Категорија:Музички новинари]] nf8uuqwsrr1rt5k5th4043g2n33vi4q 0 1371320 5379064 5369553 2025-06-11T19:59:07Z Andrew012p 85224 5379064 wikitext text/x-wiki [[File:Tralalero_Tralala.webp|мини|Тралалеро Тралала, ајкула со нозе и сини патики]] '''Италијански брејнрот''' ({{lang-en|Italian brainrot}}) — серија [[Надреализам|надреалистички]] [[Мем (семрежје)|интернет-мемиња]] што се појавиле на почетокот на 2025 година, карактеризирани со апсурдни фотографии од суштества создадени од [[вештачка интелигенција]] со псевдоиталијански имиња.<ref name="Афиша">{{Cite web|url=https://daily.afisha.ru/infoporn/29087-apogey-breynrota-bombardino-krokodilo-i-drugie-boevye-ii-zhivotnye-zahvatili-socseti/|title=Апогей брейнрота: Бомбардиро Крокодило и другие боевые ИИ-животные захватили соцсети|date=2025-03-27|trans-title=Brainrot's Apogee: Bombardiro the Crocodile and Other AI-Battle Animals Take Over Social Media|access-date=2025-04-20|website=Afisha|lang=ru}}</ref><ref name="Вечерняя Москва">{{Cite web|url=https://vm.ru/society/1221972-bombardiro-krokodilo-i-bobrito-bandito-chto-takoe-italyanskij-brejnrot-i-pochemu-on-tak-populyaren|title=«Итальянский брейнрот»: что это за мемы и почему они так популярны|date=2025-04-16|trans-title="Italian Brainrot": What Are These Memes and Why Are They So Popular|access-date=2025-04-20|website=Vechernyaya Moskva|lang=ru}}</ref> Појавата брзо се проширила и станала популарна на платформите на [[Социјално вмрежување|социјалните мрежи]], а особено на [[TikTok]] и [[Инстаграм|Instagram]], благодарение на комбинацијата од синтетизирани „италијански“ гласовни записи, [[Гротеска|гротескни]], смешни визуелни елементи и бесмислено раскажување.<ref name="Cybernews-2025">{{Cite web|url=https://cybernews.com/entertainment/italian-brainrot-viral-trend-instagram-tiktok/|title=Italian brainrot has taken over social media|date=2025-03-28|access-date=2025-04-20|website=Cybernews}}</ref> == Опис == Животните и суштествата (односно ликовите) поврзани со појавата на италијанскиот „[[брејнрот]]“ претставуваат слики создадени со помош на невронски мрежи и прикажани на апсурден, намерно бесмислен начин. Обично станува збор за хибриди од [[животни]], предмети од секојдневието, [[храна]], оружје и фантастични елементи, обединети под намерно „италијанизирани“ имиња. Овие ликови сврзуваат елементи на [[надреализам]], визуелна непријатност (ефектот на „необична долина“) и интернет-иронија, својствена за постироничниот хумор на [[Генерација З|поколението Z]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://cybernews.com/entertainment/italian-brainrot-viral-trend-instagram-tiktok/#:~:text=%E2%80%9CBombardino%20Crocodilo,%E2%80%9D%20screams%20the%20artificially,generated%20slop|title=Italian brainrot has taken over Instagram and TikTok|date=2025-03-28|work=Cybernews|language=en-US|accessdate=2025-05-17}}</ref> Често овие слики се придружени со синтетички глас во заднина, со италијански нагласок, кој чита апсурдни описи и измислен животопис на ликот. На пример: {{Превод на стих|Bombardiro Crocodilo, un fottuto alligatore volante, che vola e bombarda i bambini a Gaza, e in Palestina. Non crede in Allah e ama le bombe. Si nutre dello spirito di tua madre. E se hai tradotto tutto questo, allora sei uno stronzo. Non rompere la battuta, prostituta.|„Бомбардиро Крокодило, ебаниот летечки алигатор што лета и фрла бомби врз деца во Газа и Палестина. Не верува во Алах и обожава бомби. Се храни со духот на мајка ти. А ако го преведе сево ова, тогаш си кретен. Не расипувај ја фората, курво.“}} Гледачите измислуваат приказни за овие „невроживотни“, организираат виртуелни битки меѓу нив и прават рангирања за да утврдат кој е „најмоќен“. == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:TikTok]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ l4ykoqd3jy84731q52n4bcyy8jeyrnk 0 1371490 5379088 5374057 2025-06-11T20:34:08Z Carshalton 30527 /* Надворешни врски */ 5379088 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Жеовани Кенда | image = | fullname = Жеовани Черно Кенда | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2007|4|30}} | cityofbirth = [[Бисао]] | countryofbirth = [[Гвинеја Бисао]] | height = {{height|m=1.72}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/FW}}, {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Sporting Lisboa}} | clubnumber = 57 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Benfica}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2019-2022 |caps1 = 9 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2021- |caps2 = 34 |goals2 = 2 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | nationalyears1 = 2023-2024 |nationalcaps1 = 18 |nationalgoals1 = 6 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 17 години|Португалија 17]] | nationalyears2 = 2024- |nationalcaps2 = 2 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Жеовани Кенда''' (роден на [[30 април]] [[2007]] година, во [[Бисао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/FW/player}} на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Биографија== Роден во [[Гвинеја-Бисао]], тој се преселил во [[Португалија]] со своето семејство како дете.<ref>{{Cite web|language=en|url=https://www.transfermarkt.com/who-is-geovany-quenda-chelsea-seal-euro-50m-deal-to-leave-man-united-shocked/view/news/445618|title=Who is Geovany Quenda? Chelsea 'seal' €50m deal to leave Man United shocked|access-date=2025-03-15}}</ref> ==Технички карактеристики== Како [[Среден ред (фудбал)#Крило|крило]]-[[Амбидекстрија|амбидекстер]], тој подеднакво добро може да игра на двете страни од теренот. Најсилните страни му се дриблингот и брзината, поради што е многу добар во ситуации еден на еден.<ref>{{Cite web|language=pt|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/sporting-geovany-quenda-foi-desviado-do-benfica-e-ja-esta-na-mira-de-roberto-martinez-2024013001250552357|title=Sporting: Geovany Quenda foi desviado do Benfica e já está na mira de Roberto Martínez|data=2024-01-30|access-date=2025-03-15}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ultimouomo.com/50-giovani-da-seguire-2025-ciammaglichella-pizarro-chi-sono|title=50 giovani da seguire nel 2025 - Seconda parte|access-date=2025-03-15}}</ref> ==Клупска кариера== ===Почетоци=== Жеовани Квенда е роден во [[Гвинеја-Бисао]] на 30 април 2007 година.<ref>{{Cite web |date=26 August 2021 |title=Geovany Tcherno Quenda |url=https://www.sporting.pt/pt/futebol/sub-23/plantel/geovany-tcherno-quenda |access-date=6 March 2024 |website=www.sporting.pt |language=pt-pt}}</ref> Откако како дете се преселил во [[Амадора]], [[Португалија]], тој ја започнал својата фудбалска кариера во локалната екипа Дамаиенсе во 2016 година. Таму, тој го привлекол вниманието на [[ФК Бенфика|Бенфика]], кои го одвеле во нивниот камп во [[Сеишал]], а потоа и се приклучил на академијата на клубот. По две години во Бенфика,<ref>{{Cite web |title=Geovany Quenda :: Sporting :: Perfil do Jogador :: zerozero.pt |url=https://www.zerozero.pt/jogador/geovany-quenda/643109 |access-date=6 March 2024 |website=www.zerozero.pt |language=pt}}</ref> тогаш 13-годишниот Кенда, решил да го напушти клубот и да премине во редовите на градскиот ривал [[ФК Спортинг Лисабон|Спортинг Лисабон]], откако Бенфика не му обезбедила соба во кампот како што му ветиле.<ref>{{Cite news |title=Geovany Quenda e o quarto que o colocou no rival: "O Benfica voltou com a palavra atrás" |url=https://onefootball.com/pt-br/noticias/geovany-quenda-e-o-quarto-que-o-colocou-no-rival-o-benfica-voltou-com-a-palavra-atras-38395490 |access-date=6 March 2024 |work=OneFootball |language=pt-br}}</ref> ===Спортинг Лисабон=== Во 2019 година, Кенда се приклучил на академијата на [[ФК Спортинг Лисабон|Спортинг Лисабон]]. Откако ги поминал сите младински категории во клубот, наметнувајќи се како еден од најдобрите во секоја од нив, во август 2023 година, тој го потпишал првиот професионален договор со Спортинг.<ref>{{Cite web |title=Geovany Quenda assina contrato profissional e aponta à equipa principal |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-betclic/sporting/detalhe/geovany-quenda-assina-contrato-profissional-e-aponta-a-equipa-principal |access-date=6 March 2024 |website=www.record.pt |language=pt-PT}}</ref> Во сезоната 2023-2024, на возраст од само 16 години, Кенда бил вклучен во тимот под 23 години во Лига Ревелесао.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last=Abola.pt |date=1 November 2023 |title=Geovany Quenda: o 'Maradona' de Alcochete que já é opção de Rúben Amorim {{!}} Abola.pt |url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/geovany-quenda-o-maradona-de-alcochete-que-ja-e-opcao-de-ruben-amorim-2023111614304427006 |access-date=6 March 2024 |website=Abola.pt |language=pt}}</ref><ref>{{Cite web |title=Geovany Quenda assina contrato de formação com o Sporting |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-betclic/sporting/detalhe/geovany-quenda-assina-contrato-de-formacao-com-o-sporting |access-date=6 March 2024 |website=www.record.pt |language=pt-PT}}</ref> Во вториот дел од истата сезона, тој бил приклучен на [[ФК Спортинг Лисабон Б|вториот тим]] на Спортинг во [[Трета фудбалска лига на Португалија|третата лига]], правејќи го своето деби на 17 февруари 2024 во натпреварот против [[ФК Амора|Амора]], со што станал најмладиот дебитант.<ref>{{Cite web |title=Geovany Quenda é o mais jovem de sempre a jogar no Sporting B |url=https://www.ojogo.pt/7932856588/geovany-quenda-e-o-mais-jovem-de-sempre-a-jogar-no-sporting-b/ |access-date=6 March 2024 |website=O Jogo |date=19 February 2024 |language=pt}}</ref><ref>{{Cite web |last=Nóbrega |first=Diogo |date=20 February 2024 |title=HISTÓRICO! GEOVANY QUENDA ATINGE FEITO INACREDITÁVEL EM PLENO SEIXAL; PRODÍGIO DO SPORTING EM GRANDE |url=https://leonino.pt/historico-geovany-quenda-atinge-feito-inacreditavel-em-pleno-seixal-prodigio-do-sporting-em-grande/ |access-date=6 March 2024 |website=Leonino – Onde o Sporting é notícia |language=pt-PT}}</ref> Еден месец подоцна, тој го постигнал својот прв гол со Спортинг Б во победата од 2-0 над [[ФК Оливеира Хоспитал|Оливеира Хоспитал]]. Сезоната ја завршил со 9 настапи и 2 гола за Спортинг Б во третата португалска лига. По импресивните настапи за вториот тим, во следната сезона, Кенда бил вклучен во првиот тим од страна на тренерот [[Рубен Аморим]], кој за него рекол дека „е многу талентиран, многу зрел и ја разбира играта како возрасен“.<ref name=Career>{{Cite web |date=8 September 2024|title=Geovany Quenda: quem é a revelação de Portugal que já está na mira do Manchester City|url=https://www.goal.com/br/listas/geovany-quenda-quem-revelacao-portugal-esta-mira-manchester-city/bltbfc2d57649448550#cs303f1fbbde2fcc3f|access-date=18 November 2024 |website=Total Football Analysis|language=en}}</ref> Тој го имал своето деби за првиот тим на 3 август 2025, станувајќи притоа најмладиот играч (на возраст од 17 години и 95 дена) кој постигнал гол за клубот, реализирајќи го третиот гол за ''„лавовите“'' во поразот од 4–3 од [[ФК Порто|Порто]] во [[Суперкуп на Португалија 2024|Суперкупот на Португалија]].<ref>{{cite news|url=https://portugoal.net/club-news/4011-porto-star-in-seven-goal-super-taca-thriller|title=Porto pull off stunning comeback to beat Sporting in seven-goal Super Taça thriller|date=4 August 2024|access-date=4 August 2024|website=PortuGOAL}}</ref> Откако го импресионирал Аморим и офанзивно и дефанзивно, тој заработил место во почетната постава за првиот првенствен натпревар во сезоната, со што го направил своето првенствено деби за клубот во победата од 3–1 на домашен терен над [[ФК Рио Аве|Рио Аве]] на 9 август.<ref>{{cite news|url=https://www.rtp.pt/noticias/sporting/ruben-amorim-assume-que-objetivo-do-sporting-e-chegar-a-fase-seguinte_d1596516|title=Rúben Amorim assume que objetivo do Sporting é "chegar à fase seguinte"|date=30 August 2024|access-date=30 August 2024|website=[[Rádio e Televisão de Portugal]]}}</ref> На 12 септември, тој се согласил на продолжување на договорот до 2027 година, со што била зголемена неговата клаузула за откуп од 45 милиони евра на 100 милиони евра.<ref>{{cite news |title=Sporting blinda Quenda com cláusula de 100 milhões de euros|trans-title=Sporting secures Quenda with a release clause of 100 million euros |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-betclic/sporting/detalhe/oficial-sporting-blinda-quenda-com-clausula-de-100-milhoes-de-euros?ref=HP_DestaquesPrincipais |access-date=12 September 2024 |work=Record |date=12 September 2024 |language=Portuguese}}</ref> Пет дена подоцна, тој го имал своето деби во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]], започнувајќи како стартер во победата од 2–0 над [[ФК Лил|Лил]] во првенствената фаза.<ref>{{cite web |date=17 September 2024 |title=Gyökeres mostrou-se à Europa e Debast fez as pazes com as bancadas |url=https://www.dn.pt/4597849901/gyokeres-mostrou-se-a-europa-e-debast-fez-as-pazes-com-as-bancadas/ |access-date=18 September 2024 |website=[[Diário de Notícias]]|language=pt}}</ref> На 26 октомври, тој го постигнал својот прв првенствен гол за Спортинг во победата од 3–0 над [[ФК Фамаликао|Фамаликао]]; со 17 години, пет месеци и 27 дена, тој станал најмладиот играч кој постигнал првенствен гол за клубот, надминувајќи ги [[Симао Саброса]] (17 години, шест месеци и 16 дена, во 1997 година) и [[Кристијано Роналдо]] (17 години, осум месеци и 3 дена, во 2002 година).<ref>{{cite web |date=26 September 2024 |title=Quenda fez o segundo em Famalicão e tornou-se o mais jovem de sempre a marcar pelo Sporting na Liga |url=https://www.record.pt/multimedia/videos/detalhe/quenda-fez-o-segundo-em-famalicao-e-tornou-se-o-mais-jovem-de-sempre-a-marcar-pelo-sporting-na-liga?ref=HP_1BucketDestaquesPrincipais |access-date=27 September 2024 |website=Record|language=pt}}</ref><ref>{{Cite web |title=Quenda é o leão mais jovem de sempre a marcar na Liga Portuguesa |url=https://www.zerozero.pt/noticias/quenda-e-o-i-leao-i-mais-jovem-de-sempre-a-marcar-na-liga-portuguesa/697067 |access-date=27 October 2024 |website=zerozero.pt |language=pt}}</ref> ==Репрезентативна кариера== Кенда настапил со [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 17 години|португалската репрезентација под 17 години]] на [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2024|Европското првенство 2024]] во [[Кипар]], стигајќи до финалето во кое загубиле со 3-0 од [[Фудбалска репрезентација на Италија под 17 години|Италија]]. На 11 октомври 2024, дебитирал за [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], во победата со 3-1 над [[Фудбалска репрезентација на Фарски Острови под 21 година|Фарските Острови]] во квалификациите за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство 2025]].<ref>{{Cite web |last= |date=11 October 2024 |title=Apuramento para o Europeu 2025 garantido! |url=https://www.fpf.pt/pt/News/Todas-as-not%C3%ADcias/Not%C3%ADcia/news/46590 |access-date=27 October 2024 |publisher=[[Portuguese Football Federation]] |language=pt-pt}}</ref> ==Статистика== ===Клупска статистика=== ''Статистиката е ажурирана на 30 мај 2025.'' {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:99%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || [[ФК Спортинг Лисабон Б сезона 2023-2024|2023-2024]] || rowspan=1|{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa B}} || [[Трета фудбалска лига на Португалија 2024-2025|3Л]] || 9 || 2 || - || - || - || - || - || - || - || - || - || 9 || 2 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2024-2025|2024-2025]] || rowspan=1|{{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} || [[Примериа лига 2024-2025|ПЛ]] || 34 || 2 || [[Фудбалски куп на Португалија 2024-2025|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2024-2025|ЛК]] || 6+3 || 0+0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2024-2025|ЛШ]] || 10 || 0 || [[Суперкуп на Португалија 2024|СП]] || 1 || 1 || 54 || 3 |- ! colspan="3" |Вкупно во кариерата || 43 || 4 || || 9 || 0 || || 10 || 0 || || 1 || 1 || 63 || 5 |} ==Титули== ===Клупски=== ===={{flagsport|POR}} Спортинг Лисабон==== *'''{{Трофеј-Португалија (Примеира лига)}} [[Примеира лига]]''' : 1 : 2024-2025 *'''[[Податотека:Icon Trophy Taça de Portugal (Cup of Portugal).svg|10px]] [[Фудбалски куп на Португалија|Куп на Португалија]]''' : 1 : 2024-2025 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Жеовани Кенда на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Жеовани Кенда на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Жеовани Кенда на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Жеовани Кенда на whoscored] {{Состав на ФК Спортинг Лисабон}} {{Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2025}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кенда, Жеовани}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Родени во 2007 година]] t05bwt8yrzy4xakp2zw9u9um2r792eh 0 1371516 5379231 5369981 2025-06-12T11:22:27Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379231 wikitext text/x-wiki '''''Малтешкиот Бестијар: Илустриран водич за митската флора и фауна на Малтешките Острови''''' е збирка на легендарни ѕверови од малтешкиот фолклор. Книгата била издадена о 2014 г. Во неа се прикажани „натприродни суштества, застрашувачки суштества, магични растенија, древни богови и мноштво други легендарни суштества“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.merlinpublishers.com/selectedisbnbook_eng.php?isbn=9789990915457|title=Merlin Publishers|work=www.merlinpublishers.com|accessdate=2018-03-08|archive-date=2018-03-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20180309054541/http://www.merlinpublishers.com/selectedisbnbook_eng.php?isbn=9789990915457|url-status=dead}}</ref> сите од островите [[Малта]] и Гозо. Стефан Д. Мифсуд е и автор и илустратор на книгата. == Позадина == Мифсуд е биолог со долгогодишен интерес за фантастични суштества. Во 2011 година, тој започнал да работи на ''Малтешкиот Бестијар'' бидејќи сметал дека на [[Малта]] ѝ недостасува концизна фолклорна енциклопедија. Тој одлучил да ја објави книгата на англиски наместо на малтешки за да допре до поширока публика, бидејќи сметал дека луѓето кои не зборуваат малтешки јазик сепак ќе имаат интерес за малтешкиот фолклор. Тој исто така се надевал дека ќе допре до поширока публика а со тоа ќе помогне малтешкиот фолклор да стане пошироко познат.<ref name="auto">{{Наведени вести|url=https://www.maltatoday.com.mt/arts/books/45964/better_the_beasts_you_know__stephan_d_mifsud|title=Better the beasts you know {{!}} Stephan D. Mifsud|work=MaltaToday.com.mt|access-date=2018-03-08|language=en}}</ref> Голем дел од неговото истражување го направил преку разговори со постари роднини и со читање на постари книги. Мифсуд го цитирал отец. Магри како главен извор за неговото истражување.<ref name="auto" /> == Награди == Книгата ја освоила Националната награда за книга на Националниот совет за книга за најдобра книжевна продукција во 2015 година.<ref>{{Наведени вести|url=http://ktieb.org.mt/winners-of-the-national-book-prize-2015/|title=Winners of the National Book Prize 2015|date=2015-12-11|work=Kunsill Nazzjonali tal Ktieb|access-date=2018-03-08|language=en-US}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.facebook.com/The-Maltese-Bestiary-692365034150812/ Официјален Фејсбук] [[Категорија:Митолошки книги]] [[Категорија:Малтешка митологија]] 06u465rtraz8dc00i3xlgw75z1ofme5 4 1371796 5379205 5378577 2025-06-12T10:35:12Z Jtasevski123 69538 /* Список на учесници */ 5379205 wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:International tidyman.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачка седмица „Управување со отпад“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''од 2 до 8 јуни 2025 година'''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Управување со отпад''' — иницијатива на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ и Википедија на македонски јазик, која има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на тема „Управување со отпад“. Потфатот е дел од меѓународната иницијатива „[[:m:WikiForHumanRights|Вики за човековите права 2025]]“. Седмицата започнува на '''2 јуни 2025 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''8 јуни 2025 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''пријавете се подолу''' (со напатствија). Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. Покрај пишувањето на нови статии, учесниците имаат прилика и значајно да дополнат постоечка статија. Во натпреварот имаат можност да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик, а за најдобрите учесници се обезбедени награди. == Методи == За време на уредувачката седмица, учесниците се очекува да: * создадат нови статии и да ги подобрат постоечките; * додадат веродостојни надворешни врски во статиите; и * додадат слики во статиите за да ги направат посликовити. == Упатство за учество == === Основни податоци === * '''Почеток:''' 2 јуни 2025 г. во 00:00 (CEST). * '''Крај:''' 8 јуни 2025 г. во 23:59 (CEST). * '''Место на одржување:''' секое место со пристап до интернет. * '''Тема:''' Управување со отпад === Пријава === * '''Чекор 1:''' Создадете корисничка сметка [https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%98%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0%D0%A1%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0 тука] или најавете се доколку веќе имате. * '''Чекор 2:''' Додадете го корисничкото име во [[#Список на учесници|списокот на учесници]] и одберете статија од [[#Материјали за уредување|списокот на статии за уредување]]. Со цел да се спречи истовремено уредување на една статија од повеќе учесници, задолжително додадете ги статиите коишто планирате да ги уредувате во списокот на учесници. === Награди === Награди се доделуваат на тројцата најплодотворни учесници во облик на вредносни купони, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 4.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 3.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 2.000 денари. '''Важно:''' За да се освои било која награда, потребно е да се создадат или подобрат најмалку 20 статии! == Социјални медиуми == Споделувањето на меѓународната иницијатива на социјалните медиуми е препорачано да се врши со тарабните ознаки #WikiForHumanRights. == Содржина за уредување статии == [[Податотека:Content Translation Screencast (English).webm|мини|300п|десно|Кратко видео-упатство за тоа како се користи алатката за превод на статии на Википедија (видеото е со македонски превод)]] Во овој дел е направен преглед на корисни материјали за уредување, наведен е список со потребни статии, а прикажана е и табела за евиденција на придонесите. Додавањето нови содржини можело да се врши преку превод на содржини од другите јазични изданија на Википедија, но особено се охрабрувало дополнување со информации од други расположливи материјали. Препорака за новите и помалку искусни корисници е да ја користат алатката за превод на статии на Википедија (видео-упатство од десната страна). === Материјали за уредување === ;Други јазични изданија на Википедија * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Waste management]] ;Печатени и електронски изданија Се охрабруваат уредниците да користат македонски печатени и електронски изданија, а притоа е потребно изворите да бидат наведени. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Тиверополник|Тиверополник]] | {{подреден список|[[Канализација]] (Н)|[[Биоразградување]] (Н)|[[Производ за еднократна употреба]] (Н)|[[Нулти отпад]] (Н)|[[Добротворна продавница]] (Н)|[[Автомобилска депонија]] (Н)|[[Отпадни води]] (Н)|[[Прочистување на земјоделски отпадни води]] (Н)|[[Биоразградлив отпад]] (Н)|[[Хемиски отпад]] (Н)|[[Медицински отпад]] (Н)|[[Кафеав отпад]] (Н)|[[Градежен отпад]] (Н)|[[Зелен отпад]] (Н)|[[Индустриски отпад]] (Н)|[[Отпад од остри предмети ]] (Н)|[[Морски отпад]] (Н)|[[Комунален цврст отпад]] (Н)|[[Радиоактивен отпад]] (Н)|[[Отпад од амбалажа]] (Н)|[[Јаловина]] (Н)|[[Постпотрошувачки отпад ]] (Н)|[[Токсичен отпад]] (Н)|[[Глобална трговија со отпад]] (Н)|[[Право на поправка]] (Н)|[[Обновување на ресурси]] (Н)|[[Рециклирање на автомобилски гуми]] (Н)|[[Рециклирање на дрвена граѓа]] (Н)|[[Управување со отпад во Турција]] (Н)|[[Управување со отпад во Казахстан]] (Н)|[[Управување со отпад во Нов Зеланд]] (Н)|[[Управување со отпад во Тајланд]] (Н)|[[Управување со отпад во Швајцарија]] (Н)|[[Управување со отпад во Русија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:XavieraMars|XavieraMars]] | {{подреден список|[[Комерцијален отпад]] (Н)|[[Инертен отпад]] (Н)|[[Размена на отпад]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:MagdalenaAvr|MagdalenaAvr]] | {{подреден список|[[Компост]] (Н)|[[Сортирање на отпад]] (Н)|[[Влажно марамче]] (Н)|[[Менструална влошка]] (Н)|[[Пластична чаша]](Н) |[[Чаша за еднократна употреба ]](Н)|[[Хартиена крпа ]](Н)|[[Фотоапарат за еднократна употреба]](Н)|[[Прибор за јадење за еднократна употреба ]] (Н)|[[Памучно стапче ]] (Н)|[[Отстранување на човечки трупови ]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] |{{подреден список|[[Железнички гробишта]] (Н)|[[Автомобилски гробишта]] (Н)|[[Даблинска постројка за претворање на отпад во енергија]] (Н)|[[Преносна станица Шах Алам или SATS]] (Н)|[[Долина на бурињата]] (Н)|[[Балефил]] (Н)|[[Еколошки центар на Долниот Ист Сајд]] (Н)|[[Чинет]] (Н)|[[Анаеробен кларигестер]] (Н)|[[Пластични торби за пазарење]] (Н)|[[Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси]] (Н)|[[Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци]] (Н)|[[СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)]] (Н)|[[Базелска акциона мрежа]] (Н)|[[Сертификација АДИСА]] (Н)|[[Биоретенција]] (Н)|[[Процес на бизмут-фосфат]] (Н)|[[Испарување на роса]] (Н)|[[Матијас Купс]] (Н)|[[Оксидација на стопена сол]] (Н)|[[Рамеш Сумант Мехта]] (Н)|[[Продолжена аерација]] (Н)|[[Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси]] (Н)|[[Колекција покрај тротоарот или собирање покрај тротоар]] (Н)|[[Електронски отпад ]] (Н)|[[Отпад со висока концентрација (HLW) ]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:19user99|19user99]] | {{подреден список|[[Хиерархија на отпад]] (Н)|[[Биокремација]] (Н)|[[Обработка на отпад]] (Н)|[[Рамковна директива за отпад]] (Н)|[[Механички биолошки третман]] (Н)|[[Биосушење]] (Н)|[[Анаеробна дигестија]] (Н)|[[Терамација]] (Н)|[[Отстранување на лекови]] (Н)|[[Биоефектор]] (Н)|[[Биофабрика]] (Н)|[[Биоразградлива ќеса]] (Н)|[[Собирање на отпад]] (Н)|[[Инсинерација]] (Н)|[[Карактеризација на отпад]] (Н)|[[Енергија од отпад]] (Н)|[[Список на технологии за обработка на цврст отпад]] (Н)|[[Видови анаеробни дигестори]] (Н)|[[Центар за рециклирање на комунален цврст отпад]] (Н)|[[Претоварна станица]] (Н)|[[Плазмична гасификација]] (Н)|[[Санација на депонии]] (Н)|[[Депонија со биореактор]] (Н)|[[Управување со отпад]] (Н)|[[Ацидогенеза]] (Н)|[[Ацетогенеза]] (Н)|[[Метаногенеза]] (Н)|[[Депониски гас]] (Н)|[[Рециклирање на хартија]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рециклирана облека од „Ендевор“]] (Н)|[[Книжарници на Оксфам]] (Н)|[[Продавница за отпадоци]] (Н)|[[Кеса за отпад]] (Н)|[[Сина ќеса ]] (Н)|[[Депонија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија За да се запишете во списокот по двете точки запишете го вашето корисничко име, како и после големата црта. (пример: Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123). За да ги запишувате вашите статии во списокот служете во секоја заграда запишувајте ја статијата која сте ја уредиле и означувајте дали се работи за нова или подобрена статија (пример: [[Винсент ван Гог]] (Н)). == Резултати == == Надворешни врски == * [[m:WikiForHumanRights/mk|Вики за човековите права 2025]] — службена страница на иницијативата на Мета. [[Категорија:Википедија:Вики за човековите права|Управување со отпад]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2025 година]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки седмици]] p2zc6ypw6nosjd549heqvt6zg4hnjyz 0 1371890 5379016 5376282 2025-06-11T18:20:24Z Carshalton 30527 5379016 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за меѓународно фудбалско натпреварување | име_на_турнирот = Majstrovstvá Európy vo futbale hráčov do 21 rokov 2025 <!-- оригинално име на турнирот (прифатено од УЕФА и(ли) ФИФА) --> | лого = 2025 UEFA European Under-21 Championship.png | големина = 200px | земја = {{flagsport|SVK}} [[Словачка]] | градови = 8 | стадиони = 8 | период = [[11 јуни]] — [[28 јуни]] [[2025]] | учесници = 16 | шампион = <!--{{fbu ENG 21}}<br><small>(3. титула)</small>--> | 2 место = <!--{{fbu ESP 21}}--> | 3 место = <!--{{fbu ISR 21}}<br>{{fbu UKR 21}}--> | 4 место = <!-- да се стави и слика од знамето на четвртото место; ако нема одиграно натпревар за трето место, двете репрезентации да се напишат како носители на бронзен медал --> | публика = | натпревари = | голови = | стрелец = | бголов = | најдобар = | претходно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|''2023'']] | следно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2027|''2027'']] }} '''Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025''' — 25-то издание на [[УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|Европските првенства во фудбал за играчи под 21 година]], [[фудбал]]ско натпреварување кое се одржува на секои две години за репрезентации составени од играчи под 21 година, организирано и под покровителство на [[УЕФА]]. Турнирот бил одржан во [[Словачка]],<ref name=hosts>{{cite news |author=<!--not stated--> |date=11 August 2023 |title=2025 Under-21 EURO in Slovakia: Tournament information |url=https://www.uefa.com/under21/news/0284-18b5e2afb871-96c58db24dfa-1000--2025-under-21-euro-in-slovakia-tournament-information/ |work=UEFA |location=Basel |access-date=23 October 2023}}</ref> која била домаќин на турнир од Европското првенство под 21 година по втор пат, откако го организирала и [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|првенството во 2000 година]]. Право на учество на првенството имале сите играчи родени на или по 1 јануари 2002 година. Вкупно 16 репрезентации, кои се квалификувале преку квалификациите, учествувале на завршниот турнир. ==Избор на домаќин== *{{CRO}} *'''{{SVK}}''' Извршниот комитет на УЕФА ја избрал Словачка за домаќин на 25 јануари 2023 година.<ref name=hosts/> == Стадиони == {|class="wikitable" style="text-align:center;margin:1em auto;" |- ! [[Братислава]] ! [[Трнава]] ! [[Дунајска Стреда]] ! [[Кошице]] |- | [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]] | [[Стадион Антон Малатински]] | [[ДАК Арена]] | [[Фудбалска Арена во Кошице]] |- | Капацитет: '''22,500''' | Капацитет: '''18,200''' | Капацитет: '''12,700''' | Капацитет: '''12,555''' |- | [[File:Tehelne pole.jpg|210px]] | [[File:The City Arena in Trnava (2018).jpg|190px]] | [[File:Molarena.png|210px]] | [[File:KFA_Kosicka_Futbalova_Arena.jpg|225px]] |- !colspan=4|{{Location map+ |Slovakia |float=center |width=500 |places= {{Location map~|Slovakia|lat=48.163558|long=17.136856|label=[[Братислава]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.373333|long=17.591667|label=[[Трнава]]|position=top}} {{Location map~|Slovakia|lat=47.998889|long=17.618333|label=[[Дунајска Стреда]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.89868|long=18.044738|label=[[Тренчин]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.229119|long=18.744789|label=[[Жилина]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.696667|long=21.245|label=[[Кошице]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.006756|long=21.234564|label=[[Прешов]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.321857|long=18.087506|label=[[Нитра]]|position=right}} }} |- ! [[Жилина]] ! [[Тренчин]] ! [[Нитра]] ! [[Прешов]] |- | [[Стадион под Дубном]] | [[Сихот (стадион)|Сихот]] | [[Стадион под Зобором]] | [[Татран (стадион)|Татран]] |- | Капацитет: '''10,897''' | Капацитет: '''10,000''' | Капацитет: '''7,480''' | Капацитет: '''6,500''' |- | [[File:MŠK Žilina - Stadium - panoramio.jpg|210px]] | [[File:Stadion Sihot.png|210px]] | [[File:FC Nitra.jpg|215px]] | [[File:Tatran Arena 01 2025.jpg|220px]] |} ==Квалификации== === Квалификувани репрезентации === Следните репрезентации се квалификувале за завршниот турнир. <small>Инфо: Сите настапи и статистики ја вклучуваат само У-21 ерата на првенството (од 1978).</small> {| class="wikitable sortable" |- ! Држава ! Квалификувана како ! Дата на квалификација ! Учество ! Прво учество ! Последно учество ! Најдобар резултат |- | {{fbu SVK 21}} || {{sort|*|Домаќин}} || 25 јануари 2023 || 3-то {{small|(9-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]] || {{sort|03|Четврто место}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]]) |- | {{fbu NED 21}} || {{sort|C|Победник во квал. група Ц}} || 9 септември 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2007|2007]]) |- | {{fbu ESP 21}} || {{sort|B|Победник во квал. група Б}} || 10 септември 2024 || 17-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2011|2011]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2013|2013]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- | {{fbu POR 21}} || {{sort|G|Победник во квал. група Г}} || 11 октомври 2024 || 11-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu GER 21}} || {{sort|D|Победник во квал. група Д}} || 11 октомври 2024 || 15-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu DEN 21}} || {{sort|I|Победник во квал. група И}} || 11 октомври 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]]) |- | {{fbu UKR 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 11 октомври 2024 || 4-то {{small|(7-мо вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]]) |- | {{fbu ENG 21}} || {{sort|F|Победник во квал. група Ф}} || 12 октомври 2024 || 18-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |- |{{fbu ROU 21}} || {{sort|E|Победник во квал. група Е}} || 15 октомври 2024 || 5-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- |{{fbu POL 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 8-мо || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]] || {{sort|04|Четвртфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]]) |- |{{fbu SLO 21}} || {{sort|H|Победник во квал. група Х}} || 15 октомври 2024 || 2-ро {{small|(6-то вклучвајќи и [[Фудбалска репрезентација на Југославија под 21 година|Југославија]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|05|Групна фаза}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- |{{fbu FRA 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 12-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]]) |- |{{fbu ITA 21}} || {{sort|A|Победник во квал. група А}} || 15 октомври 2024 || 23-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] ||'''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2004|2004]]) |- |{{fbu FIN 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || Групна фаза ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]]) |- |{{fbu CZE 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 10-то {{small|(16-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2002|2002]]) |- |{{fbu GEO 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро {{small|(5-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || Четвртфинале ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |} ==Фаза по групи== {{hidden begin|title='''Правила за одредување на позициите'''}} Позициите на табелата се одредуваат на следниов начин: # Освоени бодови (3 бода за победа, 1 за нерешено, 0 за пораз); # Меѓусебен скор помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Број на постигнати голови во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во сите одиграни натпревари од групната фаза; # Број на постигнати голови во сите натпревари од групната фаза; # [[Изведување пенали (фудбал)|Изведување пенали]] ако само два тима имаат ист број на бодови, а се сретнале во последното коло од групата и се изедначени по примена на сите горенаведени критериуми (не се користи ако повеќе од два тима имаат ист број на бодови или ако нивните рангирања не се релевантни за квалификацијата во следната фаза); # Фер плеј бодови во сите одиграни натпревари од групната фаза (само едно одземање на бодови за фер плеј листата може да се примени на еден играч на еден натпревар): {{unordered list | Жолт картон: 1 бод; | Индиректен црвен картон (втор жолт картон): −3 бода; | Директен црвен картон: −3 бода; }} # Позиција на ранглистата на УЕФА. {{hidden end}} ===Група А=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu SVK 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ESP 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu ITA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu ROU 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = 2-3 |екипа2 = {{fbu ESP 21}} |голови1 = *[[Самуел Копасек|Копасек]] {{goal|48}} *[[Томаш Суслов|Суслов]] {{goal|53|пен.}} |голови2 = *{{goal|16}} [[Марк Пубиљ|Пубиљ]] *{{goal|18}} [[Матео Џозеф|Џозеф]] *{{goal|90}} [[Сесар Тарега|Тарега]] |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|POL}} [[Дамјан Силвестржак]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043332/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ITA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043333/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043335/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043334/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ROU 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SVK 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043342/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043343/ }} ===Група Б=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu CZE 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ENG 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu GER 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu SLO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ENG 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043326/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt GER 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043327/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043337/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043336/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SLO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu CZE 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043344/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043345/ }} ===Група Ц=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu POR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu FRA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu POL 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu GEO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu FRA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043328/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POL 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043329/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043338/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043339/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt GEO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043346/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043347/ }} ===Група Д=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu FIN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu NED 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu UKR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu DEN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt UKR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043331/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu NED 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043330/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043340/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043341/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt DEN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu FIN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043348/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043349/ }} ==Нокаут фаза== Во нокаут фазата, ќе се користат [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] и [[Изведување пенали (фудбал)|изведување пенали]] ако е потребно за да се одреди победникот. ===Жреб и резултати=== <onlyinclude>{{#invoke:RoundN|N8 |3rdplace=no|bold_winner=high|widescore=yes <!--Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2--> <!--Quarter-finals--> |21 јуни – [[Стадион „Антон Малатински“|Трнава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group A||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group B| |21 јуни – [[Стадион под Дубном|Жилина]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group C||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group D| |22 јуни – [[ДАК Арена|Дунајска Стреда]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group B||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group A| |22 јуни – [[Татран (стадион)|Прешов]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group D||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group C| <!--Semi-finals--> |25 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| |25 јуни – [[Фудбалска Арена во Кошице|Кошице]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| <!--Final--> |28 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]]|<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| }}</onlyinclude> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *{{Official website|https://www.uefa.com/under21/}} {{Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година}} [[Категорија:УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|2025]] 5d7p7e21beqn07wq9ru3xw7tkwl1i6c 5379097 5379016 2025-06-11T20:56:11Z Carshalton 30527 /* Група Ц */ 5379097 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за меѓународно фудбалско натпреварување | име_на_турнирот = Majstrovstvá Európy vo futbale hráčov do 21 rokov 2025 <!-- оригинално име на турнирот (прифатено од УЕФА и(ли) ФИФА) --> | лого = 2025 UEFA European Under-21 Championship.png | големина = 200px | земја = {{flagsport|SVK}} [[Словачка]] | градови = 8 | стадиони = 8 | период = [[11 јуни]] — [[28 јуни]] [[2025]] | учесници = 16 | шампион = <!--{{fbu ENG 21}}<br><small>(3. титула)</small>--> | 2 место = <!--{{fbu ESP 21}}--> | 3 место = <!--{{fbu ISR 21}}<br>{{fbu UKR 21}}--> | 4 место = <!-- да се стави и слика од знамето на четвртото место; ако нема одиграно натпревар за трето место, двете репрезентации да се напишат како носители на бронзен медал --> | публика = | натпревари = | голови = | стрелец = | бголов = | најдобар = | претходно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|''2023'']] | следно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2027|''2027'']] }} '''Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025''' — 25-то издание на [[УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|Европските првенства во фудбал за играчи под 21 година]], [[фудбал]]ско натпреварување кое се одржува на секои две години за репрезентации составени од играчи под 21 година, организирано и под покровителство на [[УЕФА]]. Турнирот бил одржан во [[Словачка]],<ref name=hosts>{{cite news |author=<!--not stated--> |date=11 August 2023 |title=2025 Under-21 EURO in Slovakia: Tournament information |url=https://www.uefa.com/under21/news/0284-18b5e2afb871-96c58db24dfa-1000--2025-under-21-euro-in-slovakia-tournament-information/ |work=UEFA |location=Basel |access-date=23 October 2023}}</ref> која била домаќин на турнир од Европското првенство под 21 година по втор пат, откако го организирала и [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|првенството во 2000 година]]. Право на учество на првенството имале сите играчи родени на или по 1 јануари 2002 година. Вкупно 16 репрезентации, кои се квалификувале преку квалификациите, учествувале на завршниот турнир. ==Избор на домаќин== *{{CRO}} *'''{{SVK}}''' Извршниот комитет на УЕФА ја избрал Словачка за домаќин на 25 јануари 2023 година.<ref name=hosts/> == Стадиони == {|class="wikitable" style="text-align:center;margin:1em auto;" |- ! [[Братислава]] ! [[Трнава]] ! [[Дунајска Стреда]] ! [[Кошице]] |- | [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]] | [[Стадион Антон Малатински]] | [[ДАК Арена]] | [[Фудбалска Арена во Кошице]] |- | Капацитет: '''22,500''' | Капацитет: '''18,200''' | Капацитет: '''12,700''' | Капацитет: '''12,555''' |- | [[File:Tehelne pole.jpg|210px]] | [[File:The City Arena in Trnava (2018).jpg|190px]] | [[File:Molarena.png|210px]] | [[File:KFA_Kosicka_Futbalova_Arena.jpg|225px]] |- !colspan=4|{{Location map+ |Slovakia |float=center |width=500 |places= {{Location map~|Slovakia|lat=48.163558|long=17.136856|label=[[Братислава]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.373333|long=17.591667|label=[[Трнава]]|position=top}} {{Location map~|Slovakia|lat=47.998889|long=17.618333|label=[[Дунајска Стреда]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.89868|long=18.044738|label=[[Тренчин]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.229119|long=18.744789|label=[[Жилина]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.696667|long=21.245|label=[[Кошице]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.006756|long=21.234564|label=[[Прешов]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.321857|long=18.087506|label=[[Нитра]]|position=right}} }} |- ! [[Жилина]] ! [[Тренчин]] ! [[Нитра]] ! [[Прешов]] |- | [[Стадион под Дубном]] | [[Сихот (стадион)|Сихот]] | [[Стадион под Зобором]] | [[Татран (стадион)|Татран]] |- | Капацитет: '''10,897''' | Капацитет: '''10,000''' | Капацитет: '''7,480''' | Капацитет: '''6,500''' |- | [[File:MŠK Žilina - Stadium - panoramio.jpg|210px]] | [[File:Stadion Sihot.png|210px]] | [[File:FC Nitra.jpg|215px]] | [[File:Tatran Arena 01 2025.jpg|220px]] |} ==Квалификации== === Квалификувани репрезентации === Следните репрезентации се квалификувале за завршниот турнир. <small>Инфо: Сите настапи и статистики ја вклучуваат само У-21 ерата на првенството (од 1978).</small> {| class="wikitable sortable" |- ! Држава ! Квалификувана како ! Дата на квалификација ! Учество ! Прво учество ! Последно учество ! Најдобар резултат |- | {{fbu SVK 21}} || {{sort|*|Домаќин}} || 25 јануари 2023 || 3-то {{small|(9-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]] || {{sort|03|Четврто место}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]]) |- | {{fbu NED 21}} || {{sort|C|Победник во квал. група Ц}} || 9 септември 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2007|2007]]) |- | {{fbu ESP 21}} || {{sort|B|Победник во квал. група Б}} || 10 септември 2024 || 17-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2011|2011]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2013|2013]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- | {{fbu POR 21}} || {{sort|G|Победник во квал. група Г}} || 11 октомври 2024 || 11-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu GER 21}} || {{sort|D|Победник во квал. група Д}} || 11 октомври 2024 || 15-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu DEN 21}} || {{sort|I|Победник во квал. група И}} || 11 октомври 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]]) |- | {{fbu UKR 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 11 октомври 2024 || 4-то {{small|(7-мо вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]]) |- | {{fbu ENG 21}} || {{sort|F|Победник во квал. група Ф}} || 12 октомври 2024 || 18-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |- |{{fbu ROU 21}} || {{sort|E|Победник во квал. група Е}} || 15 октомври 2024 || 5-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- |{{fbu POL 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 8-мо || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]] || {{sort|04|Четвртфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]]) |- |{{fbu SLO 21}} || {{sort|H|Победник во квал. група Х}} || 15 октомври 2024 || 2-ро {{small|(6-то вклучвајќи и [[Фудбалска репрезентација на Југославија под 21 година|Југославија]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|05|Групна фаза}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- |{{fbu FRA 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 12-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]]) |- |{{fbu ITA 21}} || {{sort|A|Победник во квал. група А}} || 15 октомври 2024 || 23-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] ||'''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2004|2004]]) |- |{{fbu FIN 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || Групна фаза ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]]) |- |{{fbu CZE 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 10-то {{small|(16-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2002|2002]]) |- |{{fbu GEO 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро {{small|(5-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || Четвртфинале ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |} ==Фаза по групи== {{hidden begin|title='''Правила за одредување на позициите'''}} Позициите на табелата се одредуваат на следниов начин: # Освоени бодови (3 бода за победа, 1 за нерешено, 0 за пораз); # Меѓусебен скор помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Број на постигнати голови во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во сите одиграни натпревари од групната фаза; # Број на постигнати голови во сите натпревари од групната фаза; # [[Изведување пенали (фудбал)|Изведување пенали]] ако само два тима имаат ист број на бодови, а се сретнале во последното коло од групата и се изедначени по примена на сите горенаведени критериуми (не се користи ако повеќе од два тима имаат ист број на бодови или ако нивните рангирања не се релевантни за квалификацијата во следната фаза); # Фер плеј бодови во сите одиграни натпревари од групната фаза (само едно одземање на бодови за фер плеј листата може да се примени на еден играч на еден натпревар): {{unordered list | Жолт картон: 1 бод; | Индиректен црвен картон (втор жолт картон): −3 бода; | Директен црвен картон: −3 бода; }} # Позиција на ранглистата на УЕФА. {{hidden end}} ===Група А=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu SVK 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ESP 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu ITA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu ROU 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = 2-3 |екипа2 = {{fbu ESP 21}} |голови1 = *[[Самуел Копасек|Копасек]] {{goal|48}} *[[Томаш Суслов|Суслов]] {{goal|53|пен.}} |голови2 = *{{goal|16}} [[Марк Пубиљ|Пубиљ]] *{{goal|18}} [[Матео Џозеф|Џозеф]] *{{goal|90}} [[Сесар Тарега|Тарега]] |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|POL}} [[Дамјан Силвестржак]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043332/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ITA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043333/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043335/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043334/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ROU 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SVK 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043342/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043343/ }} ===Група Б=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu CZE 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ENG 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu GER 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu SLO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ENG 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043326/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt GER 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043327/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043337/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043336/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SLO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu CZE 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043344/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043345/ }} ===Група Ц=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu POR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu FRA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu POL 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu GEO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = 0-0 |екипа2 = {{fbu FRA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = {{flagsport|LTU}} [[Манфредас Лукјанчукас]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043328/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POL 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043329/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043338/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043339/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt GEO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043346/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043347/ }} ===Група Д=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu FIN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu NED 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu UKR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu DEN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt UKR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043331/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu NED 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043330/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043340/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043341/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt DEN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu FIN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043348/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043349/ }} ==Нокаут фаза== Во нокаут фазата, ќе се користат [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] и [[Изведување пенали (фудбал)|изведување пенали]] ако е потребно за да се одреди победникот. ===Жреб и резултати=== <onlyinclude>{{#invoke:RoundN|N8 |3rdplace=no|bold_winner=high|widescore=yes <!--Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2--> <!--Quarter-finals--> |21 јуни – [[Стадион „Антон Малатински“|Трнава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group A||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group B| |21 јуни – [[Стадион под Дубном|Жилина]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group C||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group D| |22 јуни – [[ДАК Арена|Дунајска Стреда]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group B||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group A| |22 јуни – [[Татран (стадион)|Прешов]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group D||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group C| <!--Semi-finals--> |25 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| |25 јуни – [[Фудбалска Арена во Кошице|Кошице]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| <!--Final--> |28 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]]|<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| }}</onlyinclude> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *{{Official website|https://www.uefa.com/under21/}} {{Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година}} [[Категорија:УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|2025]] iwy9t1hs3p49xd6kdmo2p9f3ouz2hqp 5379098 5379097 2025-06-11T20:57:57Z Carshalton 30527 /* Група А */ 5379098 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за меѓународно фудбалско натпреварување | име_на_турнирот = Majstrovstvá Európy vo futbale hráčov do 21 rokov 2025 <!-- оригинално име на турнирот (прифатено од УЕФА и(ли) ФИФА) --> | лого = 2025 UEFA European Under-21 Championship.png | големина = 200px | земја = {{flagsport|SVK}} [[Словачка]] | градови = 8 | стадиони = 8 | период = [[11 јуни]] — [[28 јуни]] [[2025]] | учесници = 16 | шампион = <!--{{fbu ENG 21}}<br><small>(3. титула)</small>--> | 2 место = <!--{{fbu ESP 21}}--> | 3 место = <!--{{fbu ISR 21}}<br>{{fbu UKR 21}}--> | 4 место = <!-- да се стави и слика од знамето на четвртото место; ако нема одиграно натпревар за трето место, двете репрезентации да се напишат како носители на бронзен медал --> | публика = | натпревари = | голови = | стрелец = | бголов = | најдобар = | претходно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|''2023'']] | следно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2027|''2027'']] }} '''Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025''' — 25-то издание на [[УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|Европските првенства во фудбал за играчи под 21 година]], [[фудбал]]ско натпреварување кое се одржува на секои две години за репрезентации составени од играчи под 21 година, организирано и под покровителство на [[УЕФА]]. Турнирот бил одржан во [[Словачка]],<ref name=hosts>{{cite news |author=<!--not stated--> |date=11 August 2023 |title=2025 Under-21 EURO in Slovakia: Tournament information |url=https://www.uefa.com/under21/news/0284-18b5e2afb871-96c58db24dfa-1000--2025-under-21-euro-in-slovakia-tournament-information/ |work=UEFA |location=Basel |access-date=23 October 2023}}</ref> која била домаќин на турнир од Европското првенство под 21 година по втор пат, откако го организирала и [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|првенството во 2000 година]]. Право на учество на првенството имале сите играчи родени на или по 1 јануари 2002 година. Вкупно 16 репрезентации, кои се квалификувале преку квалификациите, учествувале на завршниот турнир. ==Избор на домаќин== *{{CRO}} *'''{{SVK}}''' Извршниот комитет на УЕФА ја избрал Словачка за домаќин на 25 јануари 2023 година.<ref name=hosts/> == Стадиони == {|class="wikitable" style="text-align:center;margin:1em auto;" |- ! [[Братислава]] ! [[Трнава]] ! [[Дунајска Стреда]] ! [[Кошице]] |- | [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]] | [[Стадион Антон Малатински]] | [[ДАК Арена]] | [[Фудбалска Арена во Кошице]] |- | Капацитет: '''22,500''' | Капацитет: '''18,200''' | Капацитет: '''12,700''' | Капацитет: '''12,555''' |- | [[File:Tehelne pole.jpg|210px]] | [[File:The City Arena in Trnava (2018).jpg|190px]] | [[File:Molarena.png|210px]] | [[File:KFA_Kosicka_Futbalova_Arena.jpg|225px]] |- !colspan=4|{{Location map+ |Slovakia |float=center |width=500 |places= {{Location map~|Slovakia|lat=48.163558|long=17.136856|label=[[Братислава]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.373333|long=17.591667|label=[[Трнава]]|position=top}} {{Location map~|Slovakia|lat=47.998889|long=17.618333|label=[[Дунајска Стреда]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.89868|long=18.044738|label=[[Тренчин]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.229119|long=18.744789|label=[[Жилина]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.696667|long=21.245|label=[[Кошице]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.006756|long=21.234564|label=[[Прешов]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.321857|long=18.087506|label=[[Нитра]]|position=right}} }} |- ! [[Жилина]] ! [[Тренчин]] ! [[Нитра]] ! [[Прешов]] |- | [[Стадион под Дубном]] | [[Сихот (стадион)|Сихот]] | [[Стадион под Зобором]] | [[Татран (стадион)|Татран]] |- | Капацитет: '''10,897''' | Капацитет: '''10,000''' | Капацитет: '''7,480''' | Капацитет: '''6,500''' |- | [[File:MŠK Žilina - Stadium - panoramio.jpg|210px]] | [[File:Stadion Sihot.png|210px]] | [[File:FC Nitra.jpg|215px]] | [[File:Tatran Arena 01 2025.jpg|220px]] |} ==Квалификации== === Квалификувани репрезентации === Следните репрезентации се квалификувале за завршниот турнир. <small>Инфо: Сите настапи и статистики ја вклучуваат само У-21 ерата на првенството (од 1978).</small> {| class="wikitable sortable" |- ! Држава ! Квалификувана како ! Дата на квалификација ! Учество ! Прво учество ! Последно учество ! Најдобар резултат |- | {{fbu SVK 21}} || {{sort|*|Домаќин}} || 25 јануари 2023 || 3-то {{small|(9-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]] || {{sort|03|Четврто место}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]]) |- | {{fbu NED 21}} || {{sort|C|Победник во квал. група Ц}} || 9 септември 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2007|2007]]) |- | {{fbu ESP 21}} || {{sort|B|Победник во квал. група Б}} || 10 септември 2024 || 17-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2011|2011]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2013|2013]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- | {{fbu POR 21}} || {{sort|G|Победник во квал. група Г}} || 11 октомври 2024 || 11-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu GER 21}} || {{sort|D|Победник во квал. група Д}} || 11 октомври 2024 || 15-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu DEN 21}} || {{sort|I|Победник во квал. група И}} || 11 октомври 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]]) |- | {{fbu UKR 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 11 октомври 2024 || 4-то {{small|(7-мо вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]]) |- | {{fbu ENG 21}} || {{sort|F|Победник во квал. група Ф}} || 12 октомври 2024 || 18-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |- |{{fbu ROU 21}} || {{sort|E|Победник во квал. група Е}} || 15 октомври 2024 || 5-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- |{{fbu POL 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 8-мо || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]] || {{sort|04|Четвртфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]]) |- |{{fbu SLO 21}} || {{sort|H|Победник во квал. група Х}} || 15 октомври 2024 || 2-ро {{small|(6-то вклучвајќи и [[Фудбалска репрезентација на Југославија под 21 година|Југославија]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|05|Групна фаза}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- |{{fbu FRA 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 12-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]]) |- |{{fbu ITA 21}} || {{sort|A|Победник во квал. група А}} || 15 октомври 2024 || 23-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] ||'''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2004|2004]]) |- |{{fbu FIN 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || Групна фаза ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]]) |- |{{fbu CZE 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 10-то {{small|(16-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2002|2002]]) |- |{{fbu GEO 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро {{small|(5-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || Четвртфинале ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |} ==Фаза по групи== {{hidden begin|title='''Правила за одредување на позициите'''}} Позициите на табелата се одредуваат на следниов начин: # Освоени бодови (3 бода за победа, 1 за нерешено, 0 за пораз); # Меѓусебен скор помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Број на постигнати голови во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во сите одиграни натпревари од групната фаза; # Број на постигнати голови во сите натпревари од групната фаза; # [[Изведување пенали (фудбал)|Изведување пенали]] ако само два тима имаат ист број на бодови, а се сретнале во последното коло од групата и се изедначени по примена на сите горенаведени критериуми (не се користи ако повеќе од два тима имаат ист број на бодови или ако нивните рангирања не се релевантни за квалификацијата во следната фаза); # Фер плеј бодови во сите одиграни натпревари од групната фаза (само едно одземање на бодови за фер плеј листата може да се примени на еден играч на еден натпревар): {{unordered list | Жолт картон: 1 бод; | Индиректен црвен картон (втор жолт картон): −3 бода; | Директен црвен картон: −3 бода; }} # Позиција на ранглистата на УЕФА. {{hidden end}} ===Група А=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu SVK 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ESP 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu ITA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu ROU 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = 2-3 |екипа2 = {{fbu ESP 21}} |голови1 = *[[Самуел Копасек|Копасек]] {{goal|48}} *[[Томаш Суслов|Суслов]] {{goal|53|пен.}} |голови2 = *{{goal|16}} [[Марк Пубиљ|Пубиљ]] *{{goal|18}} [[Матео Џозеф|Џозеф]] *{{goal|90}} [[Сесар Тарега|Тарега]] |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|POL}} [[Дамјан Силвестржак]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043332/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ITA 21}} |резултат = 1-0 |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = *[[Томазо Балданци|Балданци]] {{goal|26}} |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|GRE}} [[Василис Фотијас]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043333/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043335/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043334/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ROU 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SVK 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043342/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043343/ }} ===Група Б=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu CZE 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ENG 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu GER 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu SLO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ENG 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043326/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt GER 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043327/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043337/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043336/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SLO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu CZE 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043344/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043345/ }} ===Група Ц=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu POR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu FRA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu POL 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu GEO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = 0-0 |екипа2 = {{fbu FRA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = {{flagsport|LTU}} [[Манфредас Лукјанчукас]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043328/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POL 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043329/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043338/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043339/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt GEO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043346/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043347/ }} ===Група Д=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu FIN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu NED 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu UKR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu DEN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt UKR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043331/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu NED 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043330/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043340/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043341/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt DEN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu FIN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043348/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043349/ }} ==Нокаут фаза== Во нокаут фазата, ќе се користат [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] и [[Изведување пенали (фудбал)|изведување пенали]] ако е потребно за да се одреди победникот. ===Жреб и резултати=== <onlyinclude>{{#invoke:RoundN|N8 |3rdplace=no|bold_winner=high|widescore=yes <!--Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2--> <!--Quarter-finals--> |21 јуни – [[Стадион „Антон Малатински“|Трнава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group A||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group B| |21 јуни – [[Стадион под Дубном|Жилина]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group C||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group D| |22 јуни – [[ДАК Арена|Дунајска Стреда]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group B||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group A| |22 јуни – [[Татран (стадион)|Прешов]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group D||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group C| <!--Semi-finals--> |25 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| |25 јуни – [[Фудбалска Арена во Кошице|Кошице]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| <!--Final--> |28 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]]|<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| }}</onlyinclude> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *{{Official website|https://www.uefa.com/under21/}} {{Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година}} [[Категорија:УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|2025]] l0ibvnmb92wardet3ylodz7vrpvgdz0 5379101 5379098 2025-06-11T21:00:05Z Carshalton 30527 /* Група А */ 5379101 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за меѓународно фудбалско натпреварување | име_на_турнирот = Majstrovstvá Európy vo futbale hráčov do 21 rokov 2025 <!-- оригинално име на турнирот (прифатено од УЕФА и(ли) ФИФА) --> | лого = 2025 UEFA European Under-21 Championship.png | големина = 200px | земја = {{flagsport|SVK}} [[Словачка]] | градови = 8 | стадиони = 8 | период = [[11 јуни]] — [[28 јуни]] [[2025]] | учесници = 16 | шампион = <!--{{fbu ENG 21}}<br><small>(3. титула)</small>--> | 2 место = <!--{{fbu ESP 21}}--> | 3 место = <!--{{fbu ISR 21}}<br>{{fbu UKR 21}}--> | 4 место = <!-- да се стави и слика од знамето на четвртото место; ако нема одиграно натпревар за трето место, двете репрезентации да се напишат како носители на бронзен медал --> | публика = | натпревари = | голови = | стрелец = | бголов = | најдобар = | претходно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|''2023'']] | следно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2027|''2027'']] }} '''Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025''' — 25-то издание на [[УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|Европските првенства во фудбал за играчи под 21 година]], [[фудбал]]ско натпреварување кое се одржува на секои две години за репрезентации составени од играчи под 21 година, организирано и под покровителство на [[УЕФА]]. Турнирот бил одржан во [[Словачка]],<ref name=hosts>{{cite news |author=<!--not stated--> |date=11 August 2023 |title=2025 Under-21 EURO in Slovakia: Tournament information |url=https://www.uefa.com/under21/news/0284-18b5e2afb871-96c58db24dfa-1000--2025-under-21-euro-in-slovakia-tournament-information/ |work=UEFA |location=Basel |access-date=23 October 2023}}</ref> која била домаќин на турнир од Европското првенство под 21 година по втор пат, откако го организирала и [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|првенството во 2000 година]]. Право на учество на првенството имале сите играчи родени на или по 1 јануари 2002 година. Вкупно 16 репрезентации, кои се квалификувале преку квалификациите, учествувале на завршниот турнир. ==Избор на домаќин== *{{CRO}} *'''{{SVK}}''' Извршниот комитет на УЕФА ја избрал Словачка за домаќин на 25 јануари 2023 година.<ref name=hosts/> == Стадиони == {|class="wikitable" style="text-align:center;margin:1em auto;" |- ! [[Братислава]] ! [[Трнава]] ! [[Дунајска Стреда]] ! [[Кошице]] |- | [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]] | [[Стадион Антон Малатински]] | [[ДАК Арена]] | [[Фудбалска Арена во Кошице]] |- | Капацитет: '''22,500''' | Капацитет: '''18,200''' | Капацитет: '''12,700''' | Капацитет: '''12,555''' |- | [[File:Tehelne pole.jpg|210px]] | [[File:The City Arena in Trnava (2018).jpg|190px]] | [[File:Molarena.png|210px]] | [[File:KFA_Kosicka_Futbalova_Arena.jpg|225px]] |- !colspan=4|{{Location map+ |Slovakia |float=center |width=500 |places= {{Location map~|Slovakia|lat=48.163558|long=17.136856|label=[[Братислава]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.373333|long=17.591667|label=[[Трнава]]|position=top}} {{Location map~|Slovakia|lat=47.998889|long=17.618333|label=[[Дунајска Стреда]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.89868|long=18.044738|label=[[Тренчин]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.229119|long=18.744789|label=[[Жилина]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.696667|long=21.245|label=[[Кошице]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.006756|long=21.234564|label=[[Прешов]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.321857|long=18.087506|label=[[Нитра]]|position=right}} }} |- ! [[Жилина]] ! [[Тренчин]] ! [[Нитра]] ! [[Прешов]] |- | [[Стадион под Дубном]] | [[Сихот (стадион)|Сихот]] | [[Стадион под Зобором]] | [[Татран (стадион)|Татран]] |- | Капацитет: '''10,897''' | Капацитет: '''10,000''' | Капацитет: '''7,480''' | Капацитет: '''6,500''' |- | [[File:MŠK Žilina - Stadium - panoramio.jpg|210px]] | [[File:Stadion Sihot.png|210px]] | [[File:FC Nitra.jpg|215px]] | [[File:Tatran Arena 01 2025.jpg|220px]] |} ==Квалификации== === Квалификувани репрезентации === Следните репрезентации се квалификувале за завршниот турнир. <small>Инфо: Сите настапи и статистики ја вклучуваат само У-21 ерата на првенството (од 1978).</small> {| class="wikitable sortable" |- ! Држава ! Квалификувана како ! Дата на квалификација ! Учество ! Прво учество ! Последно учество ! Најдобар резултат |- | {{fbu SVK 21}} || {{sort|*|Домаќин}} || 25 јануари 2023 || 3-то {{small|(9-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]] || {{sort|03|Четврто место}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]]) |- | {{fbu NED 21}} || {{sort|C|Победник во квал. група Ц}} || 9 септември 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2007|2007]]) |- | {{fbu ESP 21}} || {{sort|B|Победник во квал. група Б}} || 10 септември 2024 || 17-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2011|2011]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2013|2013]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- | {{fbu POR 21}} || {{sort|G|Победник во квал. група Г}} || 11 октомври 2024 || 11-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu GER 21}} || {{sort|D|Победник во квал. група Д}} || 11 октомври 2024 || 15-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu DEN 21}} || {{sort|I|Победник во квал. група И}} || 11 октомври 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]]) |- | {{fbu UKR 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 11 октомври 2024 || 4-то {{small|(7-мо вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]]) |- | {{fbu ENG 21}} || {{sort|F|Победник во квал. група Ф}} || 12 октомври 2024 || 18-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |- |{{fbu ROU 21}} || {{sort|E|Победник во квал. група Е}} || 15 октомври 2024 || 5-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- |{{fbu POL 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 8-мо || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]] || {{sort|04|Четвртфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]]) |- |{{fbu SLO 21}} || {{sort|H|Победник во квал. група Х}} || 15 октомври 2024 || 2-ро {{small|(6-то вклучвајќи и [[Фудбалска репрезентација на Југославија под 21 година|Југославија]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|05|Групна фаза}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- |{{fbu FRA 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 12-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]]) |- |{{fbu ITA 21}} || {{sort|A|Победник во квал. група А}} || 15 октомври 2024 || 23-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] ||'''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2004|2004]]) |- |{{fbu FIN 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || Групна фаза ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]]) |- |{{fbu CZE 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 10-то {{small|(16-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2002|2002]]) |- |{{fbu GEO 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро {{small|(5-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || Четвртфинале ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |} ==Фаза по групи== {{hidden begin|title='''Правила за одредување на позициите'''}} Позициите на табелата се одредуваат на следниов начин: # Освоени бодови (3 бода за победа, 1 за нерешено, 0 за пораз); # Меѓусебен скор помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Број на постигнати голови во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во сите одиграни натпревари од групната фаза; # Број на постигнати голови во сите натпревари од групната фаза; # [[Изведување пенали (фудбал)|Изведување пенали]] ако само два тима имаат ист број на бодови, а се сретнале во последното коло од групата и се изедначени по примена на сите горенаведени критериуми (не се користи ако повеќе од два тима имаат ист број на бодови или ако нивните рангирања не се релевантни за квалификацијата во следната фаза); # Фер плеј бодови во сите одиграни натпревари од групната фаза (само едно одземање на бодови за фер плеј листата може да се примени на еден играч на еден натпревар): {{unordered list | Жолт картон: 1 бод; | Индиректен црвен картон (втор жолт картон): −3 бода; | Директен црвен картон: −3 бода; }} # Позиција на ранглистата на УЕФА. {{hidden end}} ===Група А=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu SVK 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ESP 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu ITA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu ROU 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = 2&ndash;3 |екипа2 = {{fbu ESP 21}} |голови1 = *[[Самуел Копасек|Копасек]] {{goal|48}} *[[Томаш Суслов|Суслов]] {{goal|53|пен.}} |голови2 = *{{goal|16}} [[Марк Пубиљ|Пубиљ]] *{{goal|18}} [[Матео Џозеф|Џозеф]] *{{goal|90}} [[Сесар Тарега|Тарега]] |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|POL}} [[Дамјан Силвестржак]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043332/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ITA 21}} |резултат = 1&ndash;0 |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = *[[Томазо Балданци|Балданци]] {{goal|26}} |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|GRE}} [[Василис Фотијас]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043333/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043335/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043334/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ROU 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SVK 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043342/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043343/ }} ===Група Б=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu CZE 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ENG 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu GER 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu SLO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ENG 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043326/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt GER 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043327/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043337/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043336/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SLO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu CZE 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043344/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043345/ }} ===Група Ц=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu POR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu FRA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu POL 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu GEO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = 0-0 |екипа2 = {{fbu FRA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = {{flagsport|LTU}} [[Манфредас Лукјанчукас]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043328/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POL 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043329/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043338/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043339/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt GEO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043346/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043347/ }} ===Група Д=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu FIN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu NED 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu UKR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu DEN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt UKR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043331/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu NED 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043330/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043340/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043341/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt DEN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu FIN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043348/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043349/ }} ==Нокаут фаза== Во нокаут фазата, ќе се користат [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] и [[Изведување пенали (фудбал)|изведување пенали]] ако е потребно за да се одреди победникот. ===Жреб и резултати=== <onlyinclude>{{#invoke:RoundN|N8 |3rdplace=no|bold_winner=high|widescore=yes <!--Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2--> <!--Quarter-finals--> |21 јуни – [[Стадион „Антон Малатински“|Трнава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group A||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group B| |21 јуни – [[Стадион под Дубном|Жилина]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group C||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group D| |22 јуни – [[ДАК Арена|Дунајска Стреда]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group B||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group A| |22 јуни – [[Татран (стадион)|Прешов]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group D||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group C| <!--Semi-finals--> |25 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| |25 јуни – [[Фудбалска Арена во Кошице|Кошице]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| <!--Final--> |28 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]]|<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| }}</onlyinclude> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *{{Official website|https://www.uefa.com/under21/}} {{Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година}} [[Категорија:УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|2025]] 6xg5wrxmvtjg5znbcln1ojvqekmc5lg 5379103 5379101 2025-06-11T21:00:45Z Carshalton 30527 /* Група Ц */ 5379103 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за меѓународно фудбалско натпреварување | име_на_турнирот = Majstrovstvá Európy vo futbale hráčov do 21 rokov 2025 <!-- оригинално име на турнирот (прифатено од УЕФА и(ли) ФИФА) --> | лого = 2025 UEFA European Under-21 Championship.png | големина = 200px | земја = {{flagsport|SVK}} [[Словачка]] | градови = 8 | стадиони = 8 | период = [[11 јуни]] — [[28 јуни]] [[2025]] | учесници = 16 | шампион = <!--{{fbu ENG 21}}<br><small>(3. титула)</small>--> | 2 место = <!--{{fbu ESP 21}}--> | 3 место = <!--{{fbu ISR 21}}<br>{{fbu UKR 21}}--> | 4 место = <!-- да се стави и слика од знамето на четвртото место; ако нема одиграно натпревар за трето место, двете репрезентации да се напишат како носители на бронзен медал --> | публика = | натпревари = | голови = | стрелец = | бголов = | најдобар = | претходно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|''2023'']] | следно = [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2027|''2027'']] }} '''Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025''' — 25-то издание на [[УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|Европските првенства во фудбал за играчи под 21 година]], [[фудбал]]ско натпреварување кое се одржува на секои две години за репрезентации составени од играчи под 21 година, организирано и под покровителство на [[УЕФА]]. Турнирот бил одржан во [[Словачка]],<ref name=hosts>{{cite news |author=<!--not stated--> |date=11 August 2023 |title=2025 Under-21 EURO in Slovakia: Tournament information |url=https://www.uefa.com/under21/news/0284-18b5e2afb871-96c58db24dfa-1000--2025-under-21-euro-in-slovakia-tournament-information/ |work=UEFA |location=Basel |access-date=23 October 2023}}</ref> која била домаќин на турнир од Европското првенство под 21 година по втор пат, откако го организирала и [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|првенството во 2000 година]]. Право на учество на првенството имале сите играчи родени на или по 1 јануари 2002 година. Вкупно 16 репрезентации, кои се квалификувале преку квалификациите, учествувале на завршниот турнир. ==Избор на домаќин== *{{CRO}} *'''{{SVK}}''' Извршниот комитет на УЕФА ја избрал Словачка за домаќин на 25 јануари 2023 година.<ref name=hosts/> == Стадиони == {|class="wikitable" style="text-align:center;margin:1em auto;" |- ! [[Братислава]] ! [[Трнава]] ! [[Дунајска Стреда]] ! [[Кошице]] |- | [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]] | [[Стадион Антон Малатински]] | [[ДАК Арена]] | [[Фудбалска Арена во Кошице]] |- | Капацитет: '''22,500''' | Капацитет: '''18,200''' | Капацитет: '''12,700''' | Капацитет: '''12,555''' |- | [[File:Tehelne pole.jpg|210px]] | [[File:The City Arena in Trnava (2018).jpg|190px]] | [[File:Molarena.png|210px]] | [[File:KFA_Kosicka_Futbalova_Arena.jpg|225px]] |- !colspan=4|{{Location map+ |Slovakia |float=center |width=500 |places= {{Location map~|Slovakia|lat=48.163558|long=17.136856|label=[[Братислава]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.373333|long=17.591667|label=[[Трнава]]|position=top}} {{Location map~|Slovakia|lat=47.998889|long=17.618333|label=[[Дунајска Стреда]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.89868|long=18.044738|label=[[Тренчин]]|position=bottom}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.229119|long=18.744789|label=[[Жилина]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.696667|long=21.245|label=[[Кошице]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=49.006756|long=21.234564|label=[[Прешов]]|position=right}} {{Location map~|Slovakia|lat=48.321857|long=18.087506|label=[[Нитра]]|position=right}} }} |- ! [[Жилина]] ! [[Тренчин]] ! [[Нитра]] ! [[Прешов]] |- | [[Стадион под Дубном]] | [[Сихот (стадион)|Сихот]] | [[Стадион под Зобором]] | [[Татран (стадион)|Татран]] |- | Капацитет: '''10,897''' | Капацитет: '''10,000''' | Капацитет: '''7,480''' | Капацитет: '''6,500''' |- | [[File:MŠK Žilina - Stadium - panoramio.jpg|210px]] | [[File:Stadion Sihot.png|210px]] | [[File:FC Nitra.jpg|215px]] | [[File:Tatran Arena 01 2025.jpg|220px]] |} ==Квалификации== === Квалификувани репрезентации === Следните репрезентации се квалификувале за завршниот турнир. <small>Инфо: Сите настапи и статистики ја вклучуваат само У-21 ерата на првенството (од 1978).</small> {| class="wikitable sortable" |- ! Држава ! Квалификувана како ! Дата на квалификација ! Учество ! Прво учество ! Последно учество ! Најдобар резултат |- | {{fbu SVK 21}} || {{sort|*|Домаќин}} || 25 јануари 2023 || 3-то {{small|(9-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]] || {{sort|03|Четврто место}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]]) |- | {{fbu NED 21}} || {{sort|C|Победник во квал. група Ц}} || 9 септември 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2007|2007]]) |- | {{fbu ESP 21}} || {{sort|B|Победник во квал. група Б}} || 10 септември 2024 || 17-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2011|2011]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2013|2013]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- | {{fbu POR 21}} || {{sort|G|Победник во квал. група Г}} || 11 октомври 2024 || 11-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu GER 21}} || {{sort|D|Победник во квал. група Д}} || 11 октомври 2024 || 15-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2017|2017]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- | {{fbu DEN 21}} || {{sort|I|Победник во квал. група И}} || 11 октомври 2024 || 10-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2015|2015]]) |- | {{fbu UKR 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 11 октомври 2024 || 4-то {{small|(7-мо вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|02|Финалист}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2006|2006]]) |- | {{fbu ENG 21}} || {{sort|F|Победник во квал. група Ф}} || 12 октомври 2024 || 18-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |- |{{fbu ROU 21}} || {{sort|E|Победник во квал. група Е}} || 15 октомври 2024 || 5-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1998|1998]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || {{sort|03|Полуфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]]) |- |{{fbu POL 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 8-мо || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2019|2019]] || {{sort|04|Четвртфинале}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1984|1984]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1986|1986]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]]) |- |{{fbu SLO 21}} || {{sort|H|Победник во квал. група Х}} || 15 октомври 2024 || 2-ро {{small|(6-то вклучвајќи и [[Фудбалска репрезентација на Југославија под 21 година|Југославија]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]] || {{sort|05|Групна фаза}} ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2021|2021]]) |- |{{fbu FRA 21}} || {{sort|J|Една од трите најдобри второпласирани}} || 15 октомври 2024 || 12-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1982|1982]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1988|1988]]) |- |{{fbu ITA 21}} || {{sort|A|Победник во квал. група А}} || 15 октомври 2024 || 23-то || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1978|1978]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] ||'''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1992|1992]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1994|1994]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2000|2000]], [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2004|2004]]) |- |{{fbu FIN 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]] || Групна фаза ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2009|2009]]) |- |{{fbu CZE 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 10-то {{small|(16-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Чехословачка под 21 година|Чехословачка]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 1996|1996]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || '''{{sort|01|Победник}}''' ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2002|2002]]) |- |{{fbu GEO 21}} || {{sort|K|Победник во баражот}} || 19 ноември 2024 || 2-ро {{small|(5-то вклучувајќи и [[Фудбалска репрезентација на Советскиот Сојуз под 21 година|Советскиот Сојуз]])}} || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]] || Четвртфинале ([[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2023|2023]]) |} ==Фаза по групи== {{hidden begin|title='''Правила за одредување на позициите'''}} Позициите на табелата се одредуваат на следниов начин: # Освоени бодови (3 бода за победа, 1 за нерешено, 0 за пораз); # Меѓусебен скор помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Број на постигнати голови во меѓусебните натпревари помеѓу екипите кои се изедначени на табелата; # Гол разлика во сите одиграни натпревари од групната фаза; # Број на постигнати голови во сите натпревари од групната фаза; # [[Изведување пенали (фудбал)|Изведување пенали]] ако само два тима имаат ист број на бодови, а се сретнале во последното коло од групата и се изедначени по примена на сите горенаведени критериуми (не се користи ако повеќе од два тима имаат ист број на бодови или ако нивните рангирања не се релевантни за квалификацијата во следната фаза); # Фер плеј бодови во сите одиграни натпревари од групната фаза (само едно одземање на бодови за фер плеј листата може да се примени на еден играч на еден натпревар): {{unordered list | Жолт картон: 1 бод; | Индиректен црвен картон (втор жолт картон): −3 бода; | Директен црвен картон: −3 бода; }} # Позиција на ранглистата на УЕФА. {{hidden end}} ===Група А=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu SVK 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ESP 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu ITA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu ROU 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = 2&ndash;3 |екипа2 = {{fbu ESP 21}} |голови1 = *[[Самуел Копасек|Копасек]] {{goal|48}} *[[Томаш Суслов|Суслов]] {{goal|53|пен.}} |голови2 = *{{goal|16}} [[Марк Пубиљ|Пубиљ]] *{{goal|18}} [[Матео Џозеф|Џозеф]] *{{goal|90}} [[Сесар Тарега|Тарега]] |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|POL}} [[Дамјан Силвестржак]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043332/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ITA 21}} |резултат = 1&ndash;0 |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = *[[Томазо Балданци|Балданци]] {{goal|26}} |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = {{flagsport|GRE}} [[Василис Фотијас]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043333/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ROU 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043335/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SVK 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043334/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ROU 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SVK 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Национален стадион]], [[Брастилава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043342/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ESP 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ITA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион „Антон Малатински“|Антон Малатински]], [[Трнава]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043343/ }} ===Група Б=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu CZE 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu ENG 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu GER 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu SLO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu ENG 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043326/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt GER 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043327/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu SLO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043337/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt CZE 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043336/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt SLO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu CZE 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[ДАК Арена]], [[Дунајска Стреда]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043344/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt ENG 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GER 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Зобором]], [[Нитра]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043345/ }} ===Група Ц=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu POR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu FRA 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu POL 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu GEO 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = 0&ndash;0 |екипа2 = {{fbu FRA 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = {{flagsport|LTU}} [[Манфредас Лукјанчукас]] |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043328/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|11|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POL 21}} |резултат = 1&ndash;2 |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043329/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt POR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043338/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|14|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu GEO 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043339/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt GEO 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Сихот (стадион)|Сихот]], [[Тренчин]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043346/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|17|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FRA 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu POL 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Стадион под Дубном]], [[Жилина]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043347/ }} ===Група Д=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- !width=7%|{{Tooltip|Поз.|Позиции}} !width=27%|Репрезентација !width=10%|{{Tooltip|Бод|Бодови}} !width=7%|{{Tooltip|ОН|Одиграни натпревари}} !width=7%|{{Tooltip|П|Победи}} !width=7%|{{Tooltip|Н|Нерешени}} !width=7%|{{Tooltip|И|Изгубени}} !width=7%|{{Tooltip|ДГ|Постигнати голови}} !width=7%|{{Tooltip|ПГ|Примени голови}} !width=7%|{{Tooltip|ГР|Гол-разлика}} |- bgcolor=#ccffcc |1.||style="text-align:left;"|{{fbu FIN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |- bgcolor=#ccffcc |2.||style="text-align:left;"|{{fbu NED 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |3.||style="text-align:left;"|{{fbu UKR 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |- |4.||style="text-align:left;"|{{fbu DEN 21}} |'''0'''|| 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 |} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt UKR 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043331/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|12|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu NED 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043330/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt FIN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043340/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|15|df=y}} |време = 21:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu DEN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043341/ }} ---- {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt DEN 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu FIN 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Фудбалска Арена во Кошице|Арена Кошице]], [[Кошице]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043348/ }} {{Football box collapsible no.2 |nobars = 1 |дата = {{Start date|2025|6|18|df=y}} |време = 18:00 |екипа1 = {{fbu-rt NED 21}} |резултат = - |екипа2 = {{fbu UKR 21}} |голови1 = |голови2 = |стадион = [[Татран (стадион)|Татран]], [[Прешов]] |гледачи = |судија = |извештај = https://www.uefa.com/under21/match/2043349/ }} ==Нокаут фаза== Во нокаут фазата, ќе се користат [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] и [[Изведување пенали (фудбал)|изведување пенали]] ако е потребно за да се одреди победникот. ===Жреб и резултати=== <onlyinclude>{{#invoke:RoundN|N8 |3rdplace=no|bold_winner=high|widescore=yes <!--Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2--> <!--Quarter-finals--> |21 јуни – [[Стадион „Антон Малатински“|Трнава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group A||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group B| |21 јуни – [[Стадион под Дубном|Жилина]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group C||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group D| |22 јуни – [[ДАК Арена|Дунајска Стреда]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group B||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group A| |22 јуни – [[Татран (стадион)|Прешов]] |<!-- {{fbu|21|}} -->Winners Group D||<!-- {{fbu|21|}} -->Runners-up Group C| <!--Semi-finals--> |25 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| |25 јуни – [[Фудбалска Арена во Кошице|Кошице]] |<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| <!--Final--> |28 јуни – [[Национален фудбалски стадион во Братислава|Братислава]]|<!-- {{fbu|21|}} -->||<!-- {{fbu|21|}} -->| }}</onlyinclude> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *{{Official website|https://www.uefa.com/under21/}} {{Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година}} [[Категорија:УЕФА Европско првенство за играчи под 21 година|2025]] i0zsilpskynwbznjnhbqjrlrr1uig9y 0 1372085 5379232 5374893 2025-06-12T11:22:28Z BosaFi 115936 5379232 wikitext text/x-wiki '''Еколошки центар на Долниот Ист Сајд''', и исто така познат како '''LES Еколошки центар''', е организација за екологија основана во 1987 година, фокусирана на урбана одржливост, обезбедување услуги за е-отпад и компостирање, можности за управување со животната средина и образовни програми.<ref>[https://www.lesecologycenter.org/ The LES Ecology Center]</ref> == Складиште за е-отпад == Во 2003 година, Еколошкиот центар ја започнал својата програма за електронски отпад (е-отпад) фокусирана на рециклирање на е-отпад.<ref>[https://www.rreuse.org/organisations/lower-east-side-ecology-center/ The LES Ecology Center]</ref> === Резидентни уметници === Складиштето за е-отпад е домаќин на еден резидентен уметник истовремено. На уметникот-во-резиденција му е даден студиски простор во магацинот и е поканет да се вклучи и да создава уметност со дел од е-отпадот што го собира центарот. Во 2019–2020 година, уметникот [[Луис Саровски]] бил уметник во резиденција во центарот. Тој ги користел рециклираните материјали во своите скулптури и перформанси, правејќи боди покриено со [[VHS|VHS касета]].<ref>[https://nyccommunitycompostnetwork.org/lesec/ The LES Ecology Center]</ref> ===Галерија на складишта за е-отпад=== <gallery widths="170" heights="170" perrow="6"> File:E-Waste Warehouse (05404).jpg| Складиште за е-отпад File:E-Waste Warehouse (05405).jpg| Складиште за е-отпад File:E-Waste Warehouse (05422).jpg| Складиште за е-отпад File:Port-Pilot direction finder (05393).jpg| Складиште за е-отпад File:LurkerLouArt Louis Sarowsky.jpg|Изложба на Луис Саровски: „Отпад што не е потребен“ во Складиштето за е-отпад - 2020 File:EWasteGowanus.jpg| Складиште за е-отпад </gallery> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Организации за рециклирање]] [[Категорија:Еколошка правда во Њујорк]] [[Категорија:Рециклирање во Њујорк]] [[Категорија:Инфраструктура за управување со отпад во Њујорк]] [[Категорија:Еколошки организации со седиште во Њујорк]] [[Категорија:Управување со отпад]] 6quxf0bmfhx66b95n5f33bkdiilrirv 0 1372089 5379008 5378110 2025-06-11T17:49:59Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5379008 wikitext text/x-wiki '''Комуналниот цврст отпад''' (КЦО), попознат како '''ѓубре''' — вид на отпад што се состои од секојдневни предмети што јавноста ги фрла. „[[Ѓубре]]“ може да се однесува и конкретно на [[отпад од храна]], како на пример во отстранување на ѓубре; двете понекогаш се собираат одделно. Во Европската Унија, семантичката дефиниција е „''мешан комунален отпад''“, со оглед на кодот за отпад 20 03 01 во Европскиот каталог за отпад. Иако отпадот може да потекнува од голем број извори кои немаат никаква врска со општината, традиционалната улога на општините во собирањето и управувањето со овие видови отпад ја создала посебната етимологија „''општински''“. == Состав == Составот на цврстиот комунален отпад е различен го голема мера од [[општина]] до општина,<ref>{{Наведено списание|last=Kumar|first=Sunil|last2=Dhar|first2=Hiya|last3=Nair|first3=Vijay V.|last4=Bhattacharyya|first4=J. K.|last5=Vaidya|first5=A. N.|last6=Akolkar|first6=A. B.|year=2016|title=Characterization of municipal solid waste in high-altitude sub-tropical regions|journal=Environmental Technology|volume=37|issue=20|pages=2627–2637|doi=10.1080/09593330.2016.1158322|pmid=26915419}}</ref> и значително се менува со текот на времето. Во општините кои имаат добро развиен систем за рециклирање на отпад, отпадот главно се состои од непреработен отпад како што се пластична фолија и материјали за пакување што не се рециклираат. На почетокот на 20 век, поголемиот дел од домашниот отпад (53%) во Велика Британија се состоел од јагленов пепел од отворени огнови. Во развиените области без значителна активност за рециклирање, претежно вклучува [[Зелен отпад|отпад од храна, отпад од пазар, отпад од дворови]], пластични садови и материјали за пакување на производи, како и друг разновиден цврст отпад од станбени, комерцијални, институционални и индустриски извори. Повеќето дефиниции за комунален цврст отпад не вклучуваат [[индустриски отпад]], земјоделски отпад, [[медицински отпад]], радиоактивен отпад или канализациска талог. Собирањето на отпадот го врши [[Општина|општината]] во рамките на одредена област. Терминот ''резидуален отпад'' се однесува на отпадот што останува од домашни извори и содржи материјали што не се одвоени или испратени на преработка. Отпадот може да се класифицира на неколку начини, но следниот список претставува типична класификација: * [[Биоразградлив отпад]]: [[Отпад од храна|отпад од храна и кујна]], [[зелен отпад]], [[хартија]] (повеќето може да се рециклира, иако може да се исклучи и некој растителен материјал што тешко се [[Компост|компостира]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ccc.govt.nz/services/rubbish-and-recycling/sorting/organics-green-bin/|title=Organics -Green Bin|publisher=Christchurch City Council|accessdate=19 March 2016}}</ref>) * [[Рециклирање|Рециклирачки]] материјали: [[хартија]], картон, [[стакло]], [[Шише|шишиња]], [[Тегла|тегли]], лимени конзерви, алуминиумски конзерви, алуминиумска фолија, [[Метал|метали]], одредени видови [[пластика]], [[текстил]], [[облека]], гуми, [[Батерија|батерии]] итн. * Внатрешен отпад: [[Градежен отпад|градежен отпад и отпад од рушење]], [[Почва|земја]], [[Карпа|камења]], шут * Електричен и електронски отпад ( ОЕЕО) – електрични апарати, [[Електрична светилка|светилки]], [[Перална машина|машини за перење]], [[Телевизија|телевизори]], [[Сметач|компјутери]], екрани, [[Мобилен телефон|мобилни телефони]], будилници, часовници итн. * Композитен отпад: отпад од [[облека]], картонски кутии за храна и пијалоци „Тетра Пак“, отпад од пластика како што се [[Играчка|играчки]] и пластичен градинарски мебел. * [[Опасен отпад|Опасен отпад,]] вклучувајќи ги повеќето бои, [[Супстанција|хемикалии]], гуми, [[Батерија|батерии]], [[Електрична светилка|светилки]], електрични апарати, флуоресцентни ламби, аеросолни спрејови и [[Гноиво|ѓубрива]] * [[Отровен отпад]], вклучувајќи [[Пестицид|пестициди]], хербициди и фунгициди * [[Медицински отпад|Биомедицински отпад]], [[Лек|лекови]] со истечен рок на траење итн. На пример, типичниот комунален цврст отпад во Кина се состои од 55,9% остатоци од храна, 8,5% хартија, 11,2% пластика, 3,2% текстил, 2,9% дрвен отпад, 0,8% гума и 18,4% незапаливи материјали.<ref>{{Наведено списание|last=Zhou|first=Hui|last2=Meng|first2=AiHong|last3=Long|first3=YanQiu|last4=Li|first4=QingHai|last5=Zhang|first5=YanGuo|date=August 2014|title=An overview of characteristics of municipal solid waste fuel in China: Physical, chemical composition and heating value|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|language=en|volume=36|pages=107–122|doi=10.1016/j.rser.2014.04.024}}</ref> == Компоненти на управувањето == [[Податотека:Tri_des_déchets_(cropped).jpg|мини| Канти за собирање хартија, алуминиум, стакло, пластичнишишиња и отпад што може да се согорува]] Индустријата за комунален цврст отпад има четири компоненти: [[рециклирање]], [[Компост|компостирање]], отстранување и претворање на отпадот во енергија преку согорување. Не постои единствен пристап кој може да се употреби за управување со сите текови на отпад, па затоа Агенцијата за заштита на животната средина, агенција на федералната влада на САД, развила стратегија за хиерархиско рангирање на комуналниот цврст отпад.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sftool.gov/explore/green-building/section/57/solid-waste/system-overview|title=System Overview > Solid Waste - GSA Sustainable Facilities Tool|work=sftool.gov}}</ref> Хиерархијата за управување со отпад е составена од четири нивоа кои се подредени од најпосакуваните до најмалку посаканите методи врз основа на нивната еколошка исправност: намалување на изворот и повторна употреба; рециклирање или компостирање; обновување на енергија; третман и отстранување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/facts-and-figures-about-materials-waste-and-recycling/advancing-sustainable-materials-management-0|title=Advancing Sustainable Materials Management: Facts and Figures|last=US EPA|first=OSWER|date=22 September 2015|work=US EPA}}</ref> === Колекција === Функционалниот елемент на собирањето вклучува не само собирање на цврст отпад и рециклирачки материјали, туку и пренесување на овие материјали, по собирањето, до местоположба каде што се празни возилото за собирање. Оваа местоположба може да биде објект за преработка на материјали, претоварна станица или место за отстранување на отпад. === Ракување и сепарација, складирање и преработка === Ракувањето и сепарацијата на отпадот вклучува активности кои се поврзани со управувањето со отпад сè додека отпадот не се смести во контејнери за складирање за собирање. Ракувањето исто така опфаќа и движење на натоварени контејнери до местото на собирање. Одвојувањето на различните видови компоненти на отпадот е важен чекор во ракувањето и складирањето на цврстиот отпад на местото на собирање. === Сегрегација, преработка и преобразба === Видовите средства и објекти кои денес се употребуваат за обновување на отпадните материјали што се одвоени на изворот вклучуваат центри за собирање покрај тротоарот, центри за оставање и центри за откуп. Одвојувањето и преработката на отпадот што е одвоен на изворот и одвојувањето на измешаниот отпад обично се случува во постројки за рециклирање на материјали, претоварни станици, постројки за согорување и постројки за третман. === Пренос и превоз === Овој елемент вклучува два главни чекори. Најпрвин, отпадот се префрла од помало возило за собирање на поголема превозна опрема. Потоа отпадот се превезува, обично на долги растојанија, до место за преработка или отстранување. === Отстранување === Денес, отстранувањето на отпадот со депонија или преку расфрлање на земјиште е крајната судбина на целиот цврст отпад, без разлика дали станува збор за отпад од домаќинствата собран и пренесен директно на депонија, остатоци од постројки за преработка на материјали, остатоци од согорување на цврст отпад, [[компост]] или други супстанции од разни постројки за преработка на цврст отпад. Современата санитарна депонија не пртетставува депонија; тоа е инженерски дизајниран објект што се употребува за отстранување на цврст отпад на копно без да создава проблеми или опасности за јавното здравје или безбедност, како што се проблемите со инсекти и загадувањето на [[Подземни води|подземните води]]. === Повторна употреба === Во последниве години, еколошките организации, како што се [[Freegle]] или [[The Freecycle Network]], добиваат на популарност поради нивните интернет мрежи за повторна употреба. Овие мрежи обезбедуваат светско поврзување преку регистар на несакани предмети што инаку би биле фрлени, за поединци и непрофитни организации да ги употребуваат повторно или да ги рециклираат. Затоа, оваа бесплатна услуга базирана на интернет го намалува загадувањето од депониите и ја промовира економијата на подароци. ===Депонии=== [[File:Segregation of Trash.png|alt=Trash bin segregated by colour for separated waste to disposal|thumb|Сегрегација на ѓубре]] [[Депонија|Депониите]] се создаваат со фрлање отпад. Методите за фрлање отпад се разликуваат, најчесто тоа вклучува масовно фрлање отпад во одредена област, обично дупка или страничен рид. Откако ќе се фрли отпадот, тој се компактира со големи машини. Кога ќелијата за фрлање е полна, таа се „''запечатува''“ со пластична фолија и се покрива со неколку стапки земја. Ова е примарен метод на фрлање во [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]] поради ниската цена и изобилството на неискористено земјиште во [[Северна Америка]]. Депониите се регулирани во САД од страна на [[Агенција за заштита на животната средина (САД)|Агенцијата за заштита на животната средина]], која ги спроведува стандардите предвидени во Законот за зачувување на ресурсите, како што се барањата за облоги и мониторинг на подземните води. Ова е затоа што депониите претставуваат закана од загадување и можат да контаминираат подземните води. Знаците на загадување се ефикасно маскирани од компаниите за отстранување и често е тешко да се видат какви било докази. Обично, депониите се опкружени со големи ѕидови или огради што ги кријат купиштата отпад. Големи количини на хемиски агенс за елиминирање на мириси се прскаат во воздухот околу депониите за да се сокријат доказите за скапаниот отпад во фабриката.<ref>{{cite book |last1=Rogers |first1=Heather |title=Gone Tomorrow: The Hidden Life of Garbage |date=2006 |publisher=The New Press |location=New York |isbn=9781595581204 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/gonetomorrow00heat }}</ref> === Генерирање на енергија === Цврстиот комунален отпад произведува огромни количини на [[метан]], моќен [[Стакленички гасови|стакленички гас]].<ref name="science2023solidwaste">{{cite journal |last1=Webber |first1=Michael |last2=Glazer |first2=Yael |title=Solid waste, a lever for decarbonization |journal=[[Science (journal)|Science]] |date=17 November 2023 |volume=382 |issue=6672 |pages=762|language=en}}</ref><ref name="science2023curbing">{{cite journal |last1=Hoy |first1=Zheng Xuan |last2=Woon |first2=Kok Sin |last3=Chin |first3=Wen Cheong |last4=Fan |first4=Yee Van |last5=Yoo |first5=Seung Jick|title=Curbing global solid waste emissions toward net-zero warming futures|journal=[[Science (journal)|Science]] |date=17 November 2023 |volume=382 |issue=6672 |pages=797|language=en}}</ref> Сепак, речиси 90% од овие емисии на метан би можеле да се избегнат со постојните технологии.<ref name="science2023curbing"/><ref name="science2023solidwaste"/> Особено, комуналниот цврст отпад може да се употреби за производство на енергија поради содржината на липиди присутна во него. Голем број на производи од цврст отпад можат да се претворат во чиста енергија доколку содржината на липиди може да се пристапи и да се искористи.<ref>{{cite journal |last1=Caircross |first1=Richard |title=Longitudinal Study of Wastewater Greases and Their Potential for the Production of Biofuels |journal=Energy and Fuels |date=1 January 2018 |volume=32 |issue=2 |pages= 1831–1842|doi=10.1021/acs.energyfuels.7b03550 |url=https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/acs.energyfuels.7b03550 |access-date=25 February 2022|url-access=subscription }}</ref> Биле развиени неколку технологии кои ја прават обработката на цврстиот комунален отпад за производство на енергија почиста и поекономична од кога било досега, вклучувајќи собирање на депониски гас, согорување, пиролиза, гасификација и плазмова гасификација.<ref>{{cite web|url=http://www.eesi.org/files/eesi_msw_issuebrief_072109.pdf|title=Environmental and Energy Study Institute Issue Brief|accessdate=2025-06-05|archive-date=2011-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20110717133402/http://www.eesi.org/files/eesi_msw_issuebrief_072109.pdf|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite journal|date=2020-10-01|title=Economic analysis of waste-to-energy investment in the Philippines: A real options approach|journal=Applied Energy|language=en|volume=275|pages=115265|doi=10.1016/j.apenergy.2020.115265|issn=0306-2619|doi-access=free|last1=Agaton|first1=Casper Boongaling|last2=Guno|first2=Charmaine Samala|last3=Villanueva|first3=Resy Ordona|last4=Villanueva|first4=Riza Ordona}}</ref> Иако постарите постројки за согорување на отпад испуштале многу загадувачи, неодамнешните регулаторни промени и новите технологии значително ја намалиле оваа загриженост. Прописите на Агенцијата за заштита на животната средина на Соединетите Американски Држави (EPA) од 1995 и 2000 година, согласно Законот за чист воздух, успеале да ги намалат емисиите на диоксини од постројките за преработка на отпад во енергија за повеќе од 99% под нивоата од 1990 година, додека емисиите на жива биле намалени за над 90%.<ref>{{cite web|url=https://www.epa.gov/research-grants|title=Research Grants|first=ORD|last=US EPA|date=26 March 2015|website=US EPA}}</ref>Агенцијата за заштита на животната средина ги забележала овие подобрувања во 2003 година, наведувајќи го претворањето на отпадот во енергија како извор на енергија „''со помало влијание врз животната средина од речиси кој било друг извор на електрична енергија''“.<ref>[http://www.wte.org/userfiles/file/epaletter.pdf U.S. EPA Letter to Maria Zannes, President, Integrated Waste Services Association] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110928085741/http://www.wte.org/userfiles/file/epaletter.pdf |date=2011-09-28 }}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Дополнително читање == * {{Наведено списание|last=Vergara|first=S. E.|last2=Tchobanoglous|first2=G.|year=2012|title=Municipal Solid Waste and the Environment: A Global Perspective|journal=Annual Review of Environment and Resources|volume=37|pages=277–309|doi=10.1146/annurev-environ-050511-122532|doi-access=free}} * {{Наведено списание|last=Kumar|first=Sunil|last2=Dhar|first2=Hiya|last3=Nair|first3=Vijay V.|last4=Bhattacharyya|first4=J. K.|last5=Vaidya|first5=A. N.|last6=Akolkar|first6=A. B.|date=22 March 2016|title=Characterization of municipal solid waste in high-altitude sub-tropical regions|journal=Environmental Technology|volume=37|issue=20|pages=2627–2637|doi=10.1080/09593330.2016.1158322|pmid=26915419}} [[Категорија:Отпад]] 6eqb0rzqlyx32x54k6nbfuo5oj9cvbp 0 1372113 5378943 5378828 2025-06-11T16:47:58Z Jtasevski123 69538 5378943 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Alkaline_hydrolysis_vat.jpg|мини| Систем за отстранување со алкална хидролиза во Институтот за истражување на биолошката безбедност во рамките на салата „Пет Робертс“ на Државниот универзитет во Канзас]] '''Алкалната хидролиза''' (исто така наречена '''биокремација''', '''ресомација''',<ref name="mayo">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mayoclinic.org/body-donation/biocremation-resomation|title=Biocremation (Resomation) – Body Donation – Mayo Clinic|work=mayoclinic.org|accessdate=4 September 2017}}</ref><ref name="ucla">{{Наведена мрежна страница|url=http://donatedbodyprogram.ucla.edu/body.cfm?id=45|title=Bio Cremation – UCLA Donated Body Program|work=ucla.edu}}</ref> '''кремација без пламен''',<ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/factcheck-dead-fed-living-idUSL1N3621X5|title=Fact Check-Alkaline hydrolysis, or liquid cremation, does not mean human remains are 'fed to the living'|date=2023-03-30|work=Reuters|access-date=2023-04-16|language=en}}</ref> '''аквамација'''<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/world/2022/jan/02/what-is-aquamation-the-process-behind-desmond-tutus-green-cremation|title=What is aquamation? The process behind Desmond Tutu's 'green cremation'|date=2 January 2022|work=The Guardian|access-date=2 January 2022|agency=Agence France-Presse}}</ref> или '''кремација со вода''')<ref name="KQED-170724">{{Наведени вести|url=https://ww2.kqed.org/futureofyou/2017/07/24/want-to-cut-your-carbon-footprint-get-liquefied-when-youre-dead/|title=Want to Cut Your Carbon Footprint? Get Liquefied When You're Dead|last=McClurg, Lesley|date=July 24, 2017|access-date=4 September 2017|publisher=KQED}}</ref> — процес за отстранување на човечки и животински останки со употреба на луга и топлина; таа е алтернатива на [[Закоп|закопувањето]] и [[кремација]]та. == Процес == Процесот се базира на [[Хидролиза|алкална хидролиза]]: телото се става во сад под притисок, кој потоа се полни со мешавина од вода и [[калиум хидроксид]] и се загрева на температура од околу 160 °C при покачен притисок што спречува вриење. Телото ефикасно се разградува на неговите хемиски компоненти (при што настанува целосно распаѓање на неговата ДНК), процес кој трае приближно четири до шест часа. Можат да се користат и пониски температури (98 °C) и притисоци така што процесот ќе трае од 14 до 16 часа.<ref name="Wired"/> На почетокот, смесата е многу алкална, со [[Водороден показател|pH]] вредност од приближно 14; ова паѓа на приближно 11 при крајот, но точната вредност зависи од вкупното време на траење на процесот и количината на маснотии во телото.<ref name="TAMU"/> Овој процес на алкална хидролиза бил поддржан од голем број еколошки групи преку нивните кампањи, поради тоа што користи само 90 kWh електрична енергија,<ref name="ChangingJourney"/> една четвртина од енергијата која се користи при [[кремација]] базирана на пламен, и произведува помалку [[јаглерод диоксид]] и загадувачи.<ref name="mayo"/> Се претставува како алтернативна опција во некои британски крематориуми. Во август 2007 година, околу 1.000 луѓе го избрале овој метод за отстранување на нивните останки во [[Соединети Американски Држави|САД]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.physorg.com/news105641250.html|title=UK firm: Don't burn bodies, boil them|date=2007-08-06|work=Physorg News}}</ref> Оперативните трошоци за материјалите, одржувањето и работната сила поврзани со отстранувањето на 910 кг остатоци биле проценети на 116,40 долари,<ref name="TAMU">{{Наведена книга|url=http://ssl.tamu.edu/edss/handbook/04_Alkaline.pdf|title=Managing Contaminated Animal and Plant Materials: Field Guide on Best Practices|publisher=Texas A&M University|chapter=Alkaline hydrolysis|access-date=4 September 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160310022127/http://ssl.tamu.edu/edss/handbook/04_Alkaline.pdf|archive-date=2016-03-10|url-status=dead}}</ref> не вклучувајќи ги трошоците за капитални инвестиции во опрема. Алкалната хидролиза била исто така прифатена од индустријата за животни и миленичиња. Неколку компании во Северна Америка ја нудат постапката како алтернатива на кремирањето на домашните миленици.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.dailynews.com/lifestyle/20140529/new-petuary-liquifies-deceased-pets-green-alternative-to-cremation|title=New 'petuary' liquifies deceased pets, green alternative to cremation|work=Los Angeles Daily News}}</ref> Алкалната хидролиза се користи и во земјоделската индустрија за стерилизирање на животински трупови кои можат да претставуваат опасност по здравјето, бидејќи процесот ги инактивира вирусите, бактериите и [[Прион|прионите]] кои предизвикуваат пренослива сунѓереста енцефалопатија.<ref name="TAMU"/><ref>{{Наведено списание|last=Kaye, G|last2=Weber, P|last3=Evans, A|last4=Venezia, R|date=May 1998|title=Efficacy of Alkaline Hydrolysis as an Alternative Method for Treatment and Disposal of Infectious Animal Waste|journal=Contemp Top Lab Anim Sci|volume=37|issue=3|pages=43–46|pmid=12456159}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/programmes/p051f7vn|title=BBC World Service – People Fixing The World, Greener In Death|date=2 May 2017|work=BBC|language=en-GB|accessdate=2018-11-08}}</ref> === Историја === Процесот бил патентиран од Амос Херберт Хобсон во 1888 година како метод за преработка на животински трупови во растителна храна.<ref name="Wired">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.wired.com/2017/03/bath-turns-dead-bodies-coffee-colored-water/|title=The Fight to Legalize a Machine That Melts Flesh From Bone|last=Stockton, Nick|date=10 March 2017|publisher=Wired|accessdate=4 September 2017}}</ref><ref>{{Цитиран патент|title=Process of separating gelatine from bones|fdate=5 April 1888}}</ref><ref name="ChangingJourney">{{Наведена книга|title=Our Changing Journey to the End: Reshaping Death, Dying, and Grief in America|last=Rothstein, Karla Maria|date=2013|publisher=Praeger|isbn=978-1440828461|editor-last=Staudt, Christina|location=Santa Barbara, California|page=262|chapter=Reconfiguring Urban Spaces of Disposal, Sanctuary, and Remembrance|access-date=4 September 2017|editor-last2=Ellens, J. Harold|chapter-url=https://books.google.com/books?id=JakNAgAAQBAJ&pg=PA262}}</ref> Во 2005 година, „Био-Респонс Солушенс“ го дизајнирал, продал и инсталирал првиот систем за алкална хидролиза на трупови во клиниката Мајо, каде што сè уште бил во употреба во 2019 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://bioresponsesolutions.com/about/|title=About Us|work=Bio Response Solutions|language=en-US|accessdate=2019-12-04}}</ref> Во 2007 година, шкотската биохемичарка, Сенди Саливан, основала компанија за производство на машините потребни за процесот, именувајќи го процесот (и компанијата) Ресомација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/environment/2010/apr/04/lucy-siegle-innovator-sandy-sullivan-resomation|title=The innovator: Sandy Sullivan|last=Siegle|first=Lucy|date=2010-04-03|work=The Guardian|language=en|accessdate=2018-11-08}}</ref> == Религиозни погледи == Во [[Христијанство|христијанските]] земји и култури, кремацијата историски се обесхрабрувала и се сметала за сквернавење на Божјиот лик и како мешање во воскресението на мртвите што се учи во Светото писмо. Денес е прифатлива за некои деноминации.<ref name="GassmannLarson2001">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=Htz8M1Xlqi4C&pg=PA48|title=Historical Dictionary of Lutheranism|last=Gassmann|first=Günther|last2=Larson|first2=Duane H.|last3=Oldenburg|first3=Mark W.|date=2001|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0810866201|page=48|quote=Cremation was unheard of from the time Charlemagne outlawed it (784) until the 17th century. At that point, the practice was urged primarily by those opposed to the church, and for a long time cremation was forbidden by Roman Catholicism and practiced only reluctantly by Protestants. Recently, these strictures have eased, and more and more churches have established columbaria or memorial gardens within their precincts for the reception of the ashes by the faithful.|access-date=22 April 2014}}</ref> Дезмонд Туту, поранешен англикански надбискуп од Кејптаун, бил акваматиран, по негова желба.<ref name="bbcn">{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-59842728|title=Desmond Tutu: Body of South African Hero to be Aquamated|date=31 December 2021|work=BBC.com|access-date=1 January 2022|publisher=BBC News}}</ref> [[Православна црква|Православната црква]] не дозволува кремирање. [[Римокатоличка црква|Римокатоличката црква]] дозволува [[Кремација|кремирање]] на телата доколку тоа не се прави во знак на негирање на верувањата за светоста на човечкото тело или воскресението на мртвите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nyscatholic.org/2002/12/catholics-and-cremation-questions-and-answers-from-the-bishops-of-new-york-state/|title=Catholics and Cremation: Questions and Answers from the Bishops of New York State|date=December 6, 2002|publisher=New York State Catholic Conference|archive-url=https://web.archive.org/web/20150607104538/http://www.nyscatholic.org/2002/12/catholics-and-cremation-questions-and-answers-from-the-bishops-of-new-york-state/|archive-date=June 7, 2015|accessdate=April 12, 2014}}</ref> Во 2008 година, Рене Миркес ја објавил првата католичка морална анализа на алкалната хидролиза.<ref name=":0"/><ref name=":1">{{Наведено списание|last=Mirkes|first=Renée|last2=The National Catholic Bioethics Center|date=2008|title=The Mortuary Science of Alkaline Hydrolysis: Is It Ethical?|url=http://www.pdcnet.org/oom/service?url_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=&rft.imuse_id=ncbq_2008_0008_0004_0683_0695&svc_id=info:www.pdcnet.org/collection|journal=The National Catholic Bioethics Quarterly|volume=8|issue=4|pages=683–695|doi=10.5840/ncbq2008848|issn=1532-5490|url-access=subscription}}</ref> Тој изјавил дека таа е морално неутрална и може да биде алтернатива на погребувањето на слични основи како кремацијата.<ref name=":1" /> Сепак, Католичката црква во САД не ја одобрува алкалната хидролиза како метод за конечно отстранување на човечки останки. Во 2011 година, кардиналот Доналд Вурл, надбискуп на Вашингтон и тогашен претседател на Комитетот за доктрина на Конференцијата на католички бискупи на Соединетите Американски Држави (USCCB), го оценил процесот како „непотребно непочитување кон човечкото тело“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.archstl.org/Portals/0/Documents/Worship/AlkalineHydrolysisQandA.pdf|title=ALKALINE HYDROLYSIS Questions and Answers from a Catholic Perspective}}</ref> Надбискупијата Сент Луис објаснила дека така било одлучено бидејќи Црквата се загрижувала за конечното отстранување на течниот раствор, кој обично се испушта во канализацискиот систем.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.archstl.org/alkaline-hydrolysis-is-a-new-method-of-cremation-that-has-drawn-concerns-from-church-leaders-2835|title=HOPE IN THE RESURRECTION: Church teaching on cremation and burial highlights dignity of humans|work=www.archstl.org|language=en-US|accessdate=2023-06-16}}</ref> Ова се сметало за непочитување на светоста на човечкото тело.<ref name=":2" /> Дополнително, кога алкалната хидролиза била предложена во државата Њујорк во 2012 година, Католичката конференција на државата Њујорк ја осудила практиката, наведувајќи дека хидролизата не покажува доволно почитување на учењето за суштинското достоинство на човечкото тело.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.catholicnewsagency.com/news/24591/ny-catholic-conference-opposes-chemical-digestion-of-human-remains|title=NY Catholic conference opposes 'chemical digestion' of human remains|date=Mar 25, 2012}}</ref> [[Јудаизам|Јудаизмот]] забранува кремирање бидејќи се смета дека тоа не е во согласност со религиозните учења за почитување и достоинство кон луѓето, кои религијата верува дека се создадени по Божји лик. [[Ислам|Исламот]], исто така, забранува кремирање на починатиот. И двете религии веројатно ја отфрлаат алкалната хидролиза бидејќи веруваат дека телото мора да се положи на почивалиште преку погреб за да се подготви за задгробниот живот.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Robinson|first=Georgina M.|date=February 2021|title=Dying to Go Green: The Introduction of Resomation in the United Kingdom|journal=Religions|language=en|volume=12|issue=2|pages=97|doi=10.3390/rel12020097|issn=2077-1444|doi-access=free}}</ref> [[Бахаизам|Бахаизмот]], како и другите аврамски религии, не го препорачува кремирањето на починатите. Човечкото тело сметаат дека треба да се третира со почит и едноставно да се завиткува во покров пред погребот не подалеку од еден час од местото на смртта. [[Сикизам|Сикизмот]], [[Хиндуизам|хиндуизмот]] и [[Будизам|будизмот]] ставаат теолошки акцент на целосното уништување на трупот.<ref name=":0"/> Домородните Хавајци го сметаат аквамирањето за начин на приближување кон нивниот традиционален погребен ритуал, што вклучува чисто отстранување на месото од коските (иви) со помош на подземна печка покрај плажа (иму), завиткување на коските и нивно криење. Употребата на ''иму'' врз човечки тела повеќе не е дозволена, но аквамацијата може да понуди алтернатива бидејќи произведува слично чисти коски.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hawaiipublicradio.org/local-news/2021-02-24/lawmakers-to-bolster-native-hawaiian-burial-traditions-with-modern-technology|title=Lawmakers to Bolster Native Hawaiian Burial Traditions With Modern Technology|date=24 February 2021|work=Hawai'i Public Radio|language=en}}</ref> == Наводи == {{Наводи|2}} == Литература == * [https://abcnews.go.com/Technology/story?id=4828249&page=1 Ново во мртовечницата: Растворување на тела со луга] – ABC News * [https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-14114555 Нова единица за „втечнување“ на тела откриена во погребална куќа во Флорида] - BBC News [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Погребни обичаи]] n37q3ewcobl2v0te3gdkjgg02pwtf0u 0 1372115 5378941 5378833 2025-06-11T16:43:36Z Jtasevski123 69538 5378941 wikitext text/x-wiki [[Податотека:The_waste_hierarchy.jpg|мини|477x477пкс| Хиерархијата на менаџирање на отпад започнува од активности за превенција и намалување.]] [[Податотека:Waste_hierarchy_rect-en.svg|мини|354x354пкс| Подетална верзија на хиерархијата на отпад]] [[Податотека:Recycling_symbol.svg|мини| Трите стрелки што го претставуваат меѓународниот симбол за рециклирање. Понекогаш е придружен со текстот „редуцирај, реупотребувај и рециклирај“.]]'''Хиерархија на управувањето со отпад''', '''хиерархија на отпад''' или „хиерархија на опции за управување со отпад“, — [[Алат|алатка]] што се користи при евалуација на процесите што ја штитат животната средина, како и потрошувачката на ресурси и енергија, од најповолни до најмалку поволни дејства.<ref name="Hansen" /> Хиерархијата ги утврдува преферираните програмски приоритети врз основа на [[Одржливост|одржливоста]].<ref name="Hansen" /> За да биде одржливо, управувањето со отпад не може да се реши само со технички решенија на крајот од процесот и неопходен е интегриран пристап.<ref name="USEPA">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/waste/nonhaz/municipal/hierarchy.htm|title=Non-Hazardous Waste Management Hierarchy|last=Environmental Protection Agency|date=2013}}</ref> Хиерархијата означува редослед на дејствување со цел редуцирање на и управување со отпадот и обично е претставена дијаграмски во форма на пирамида.<ref name="UNEP">{{Наведена книга|url=http://www.unep.org/ietc/Portals/136/Publications/Waste%20Management/UNEP%20NWMS%20English.pdf|title=Guidelines for National Waste Management Strategies Moving from Challenges to Opportunities|last=United Nations Environmental Program|year=2013|isbn=978-92-807-3333-4}}</ref> Хиерархијата го опфаќа развојот на материјалот или производот низ последователни фази на управување со отпад и го претставува вториот дел од животниот циклус на секој производ.<ref name="UNEP" /> Целта на хиерархијата на отпад е да се извлечат максималните практични придобивки од производите и да се генерира минимална количина отпад. Правилната примена на хиерархијата на отпад може да има неколку придобивки. Може да помогне во спречувањето на емисиите на стакленички гасови, намалувањето на загадувачите, заштедата на енергија, зачувувањето на ресурсите, создавањето на работни места и стимулирањето на развојот на зелените технологии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wtert.eu/default.asp?Menue=14&ShowDok=25|title=Waste Hierarchy|last=Waste-to-Energy Research and Technology Council|date=2009}}</ref> == Европска Унија == '''Европската хиерархија на отпад''' се однесува на петте чекори вклучени во член 4 од Рамковната директива за отпад: ; Превенција : -спречување и редуцирање на создавањето на отпад. ; Повторна употреба и подготовка за повторна употреба : -давајќи им на производите втор живот пред да станат отпад. Ова може да вклучува повторна употреба на производот каков што е или повторна употреба со модификација, што вклучува пренамена, реновирање и повторно производство. ; [[Рециклирање]] : -секоја операција на обновување со која отпадните материјали се преработуваат во производи, материјали или супстанци, без разлика дали за првичната или за други цели. Вклучува [[Компост|компостирање]] и не вклучува согорување. ; Закрепнување : -вид согорување на отпад што ги надградува помалку неефикасните инсинератори. ; Отстранување : -процеси за отстранување на отпад, без разлика дали станува збор за депонирање, спалување, пиролиза, гасификација или други финални решенија. Според [[Рамковна директива за отпад|Рамковната директива за отпад]], Европската хиерархија за отпад е правно обврзувачка, освен во случаи кога е потребно специфичните текови на отпадот да отстапат од хиерархијата. Ова треба да се оправда врз основа на размислувањето за животниот циклус на отпадот. == Историја == Хиерархијата на отпад е концепт во литературата за животна средина и во законодавството за животна средина на некои земји-членки на ЕУ, но пред Рамковната директива за отпад од 2008 година не била дел од европското законодавство. Рамковната директива за отпад од 1975 година немала никаква референца за хиерархија на отпад. Во 1975 година, Рамковната директива за отпад на Европската Унија (1975/442/ЕЕЗ) за прв пат ги вовела елементите на концептот на хиерархија на отпад во европската политика за отпад.<ref name="ECWaste"/> Го нагласила значењето на минимизирањето на отпадот и заштитата на животната средина и [[Здравје|здравјето на луѓето]], како приоритет. Следејќи ја Директивата од 1975 година, политиката и законодавството на Европската Унија се прилагодиле на принципите на хиерархијата на отпадот. Фундаментално за концептот на хиерархија на отпад е „Лансинковата скала“, именувана по пратеникот во холандскиот парламент, Ад Лансинк, кој во 1979 година предложил таа да биде вклучена во холандската политика до 1993 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.adlansink.nl/voorbeeld-pagina/|title=Ladder van Lansink|date=5 June 2014|work=Ad Lansink's Website|language=nl|accessdate=2020-02-21}}</ref> Во 1989 година, била формализирана во хиерархија на опции за управување во Стратегијата на Заедницата за управување со отпад на Европската комисија, а оваа стратегија за отпад била дополнително одобрена во прегледот на Комисијата во 1996 година.<ref name="GOV.UK">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.uk/government/publications/guidance-on-applying-the-waste-hierarchy|title=Guidance on Applying the Waste Hierarchy|last=Department for Environment Food and Rural Affairs|publisher=gov.uk|accessdate=2016-05-19}}</ref> Во првите законски предлози од 2006 година, [[Европска комисија|Европската комисија]] предложила хиерархија од 3 чекори составена од 1. - превенција и повторна употреба, 2, - рециклирање и преработка (со горење) и 3. - отстранување. Ова било жестоко критикувано бидејќи го ставало рециклирањето на исто ниво со согорувањето, што било во согласност со традиционалната позиција за согорување подржувана од Европската комисија. Притисокот од невладините организации и земјите-членки успеал да ја претвори почетната необврзувачка хиерархија од 3 чекори во квази-обврзувачка хиерархија од 5 чекори. Во 2008 година, Европската Унија вовела нова ''хиерархија на отпадот од пет чекори'' во своето законодавство за отпад преку Директивата 2008/98/ЕЗ, која земјите-членки мораат да ја воведат во националните закони за управување со отпад.<ref name="ECWaste">{{Наведена мрежна страница|url=http://ec.europa.eu/environment/waste/legislation/a.htm|title=EU Waste Legislation|last=European Commission|date=2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140312223737/http://ec.europa.eu/environment/waste/legislation/a.htm|archive-date=March 12, 2014}}</ref> Член 4 од директивата утврдува петстепена хиерархија на опциите за управување со отпад што земјите-членки мора да ја применат по овој редослед на приоритети.<ref name="ECWaste" /> Спречувањето на создавањето отпад, како претпочитана опција, е проследено со реупотреба, рециклирање, обновување, вклучително и обновување на енергија, и како последна опција, безбедно отстранување. Меѓу инженерите, слична хиерархија на управување со отпад е позната како стратегија на ARRE: избегнувај, редуцирај, рециклирај, елиминирај.<ref name="lienig">{{Наведена книга|title=Fundamentals of Electronic Systems Design|last=J. Lienig|last2=H. Bruemmer|date=2017|publisher=Springer International Publishing|isbn=978-3-319-55839-4|pages=197|doi=10.1007/978-3-319-55840-0}}</ref> == Предизвици за локалните и регионалните власти == Задачата за спроведување на хиерархијата на отпадот во практиките за управување со отпад во една земја може да се делегира на различни нивоа на власт (национално, регионално, локално ниво) и на други можни дејствувачи, вклучувајќи ја индустријата, приватните компании и домаќинствата. Локалните и регионалните власти можат да бидат особено засегнати од следниве прашања при примена на пристапот на хиерархија на отпадот.<ref name="Hansen">{{Наведена мрежна страница|url=http://ecologic.eu/sites/files/download/projekte/1900-1949/1921-1922/1921-1922_background_paper_waste_en.PDF|title=EU Waste Policies and Challenges for Local and Regional Authorities|last=Hansen|first=Wenke|last2=Christopher|first2=Maria|date=December 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20160617101229/https://www.ecologic.eu/sites/files/download/projekte/1900-1949/1921-1922/1921-1922_background_paper_waste_en.PDF|archive-date=17 June 2016|last3=Verbuecheln|first3=Maic}}</ref> * Воспоставување на кохерентна стратегија за управување со отпад * Воспоставување одделни системи за собирање и [[Сортирање на отпад|сортирање]] за многу различни текови на отпад. * Воспоставување соодветни капацитети за [[Обработка на отпад|обработка]] и отстранување. * Воспоставување ефикасна хоризонтална соработка меѓу локалните власти и општините и вертикална соработка меѓу различните нивоа на власт, од локално до регионално ниво, а кога е корисно и на национално ниво. * Финансирање за воспоставување или надградба на скапа одржлива инфраструктура за управување со отпад за да се задоволат потребите за управување со отпад * Недостатокот на достапни податоци за стратегиите за управување со отпад мора да се надмине и мора да се исполнат барањата за следење за да се спроведат програмите за отпад. * Спроведувањето и контролата на деловните планови и практики треба да се воспостават и применат за да се максимизираат придобивките за животната средина и здравјето на луѓето. * Недостаток на административен капацитет на регионално и локално ниво. Недостатокот на финансии, информации и техничка експертиза мора да се надмине за ефикасно спроведување и успех на политиките за управување со отпад. == Изворно редуцирање == Изворното редуцирање вклучува напори за намалување на [[Опасен отпад|опасниот отпад]] и другите материјали преку модифицирање на индустриското производство. Методите за изворно редуцирање вклучуваат промени во технологијата на производство, влезните [[Суровина|суровини]] и формулацијата на производот. Понекогаш, терминот „спречување на загадувањето“ може да се однесува на изворно редуцирање. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [https://environment.ec.europa.eu/topics/waste-and-recycling_en Оддел за отпад во Генералниот директорат за животна средина] * [https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32008L0098 Директива 2008/98/ЕЗ за отпад (Рамковна директива за отпад)] * [https://commission.europa.eu/about-european-commission/departments-and-executive-agencies/environment_en Генерален директорат за животна средина] * [http://www.letsrecycle.com/legislation/news.jsp?story=6188 Letsrecycle], статија на Letsrecycle.com за европската дебата за хиерархијата на отпадот * [http://gettingtozerowaste.com/ До нула отпад] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Хиерархија]] [[Категорија:Концепти за управување со отпад]] [[Категорија:Управување со отпад]] e9eryz685x0fkcajz2zpus9m8miystu 0 1372116 5378952 5378827 2025-06-11T17:13:35Z Jtasevski123 69538 5378952 wikitext text/x-wiki '''Рамковната директива за отпад (РДО)''' — директива на [[Европска Унија|Европската унија]] која се однесува на „мерки за заштита на животната средина и здравјето на луѓето преку спречување или намалување на негативните влијанија од создавањето и управувањето со отпад и преку намалување на вкупните влијанија од користењето на ресурсите и подобрување на ефикасноста на таквото користење“.<ref name=wfd>[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32008L0098 Directive 2008/98/EC] of 19 November 2008 on waste and repealing certain Directives.</ref> Првата Рамковна директива за отпад датира од 1975 година.<ref>[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:31975L0442 Directive 75/442/EEC] of 15 July 1975 on waste. End of validity 16 May 2006, and repealed by 2006/12/EC.</ref> Таа претрпела значителни промени во 1991<ref>[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:31991L0156 Directive 91/156/EEC] of 18 March 1991 on waste. End of validity 16 May 2006, and repealed by 2006/12/EC.</ref> и 2006 година.<ref>[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:31991L0156 Directive 2006/12/EC] of 5 April 2006 on waste. End of validity 11 December 2006, and repealed by 2008/98/EC.</ref> Тековната директива била усвоена на 19 ноември 2008 година.<ref name="wfd" /> Целта на Рамковната директива за отпад била да се постави основата за претворање на ЕУ во „рециклирачко општество“ кое се стреми да избегне создавање отпад и да го користи отпадот како ресурс“ (Преамбула, дел 28). Една од карактеристиките на РДО е [[Хиерархија на отпад|Европската хиерархија за отпад]].<ref>{{Наведено списание|last=Zhang|first=Chunbo|last2=Hu|first2=Mingming|last3=Di Maio|first3=Francesco|last4=Sprecher|first4=Benjamin|last5=Yang|first5=Xining|last6=Tukker|first6=Arnold|date=2022-01-10|title=An overview of the waste hierarchy framework for analyzing the circularity in construction and demolition waste management in Europe|url=https://repository.tudelft.nl/islandora/object/uuid%3A9093a751-ec23-4dc1-a4c2-a566f4adac61/datastream/OBJ/download|journal=Science of the Total Environment|volume=803|pages=149892|bibcode=2022ScTEn.803n9892Z|doi=10.1016/j.scitotenv.2021.149892|issn=0048-9697|pmid=34500281|doi-access=free|hdl-access=free}}</ref> == Клучни термини == === Критериуми за укинување на статус на отпад === Критериумите за укинување на статусот на отпад наведуваат кога одреден отпаден материјал престанува да биде „отпад“ и добива статус на производ (или [[Суровина|секундарна суровина]]). Според член 6 (1) и (2), одреден специфичен отпад престанува да биде отпад кога ќе помине низ операција на преработка (вклучувајќи рециклирање) и ќе ги исполни специфичните критериуми што треба да се развијат во согласност со одредени законски услови, особено кога: * супстанцата или предметот најчесто се користи за специфични цели; * има постоечки пазар или побарувачка за супстанцата или предметот; * употребата е законска (супстанцата или предметот ги исполнува техничките барања за специфичните цели и ги исполнува постојните законски прописи и стандарди што се применуваат за производите); * употребата нема да доведе до целокупни негативни влијанија врз животната средина или здравјето на луѓето.<ref>European Commission, [https://ec.europa.eu/environment/waste/framework/end_of_waste.htm Waste Framework Directive: End-of-waste criteria], accessed 31 December 2020.</ref> === Висококвалитетно рециклирање === Член 11 бара од земјите-членки да „промовираат висококвалитетно рециклирање“. Терминот „висок квалитет“ не е дефиниран, но се состои во исполнување на „неопходните стандарди за квалитет за релевантните сектори за рециклирање“.<ref name=wfd /> === Одделно собирање === Член 10(2) од Рамковната директива за отпад утврдила општ услов за одделно собирање и ги обврзала земјите-членки да воспостават системи за одделно собирање барем за хартија, метал, пластика и стакло до 2015 година. Член 11 (1) ги утврдува барањата за земјите-членки да преземат мерки за промовирање на висококвалитетно рециклирање преку одделно собирање.<ref>European Commission - DG ENV, [https://ec.europa.eu/environment/waste/studies/pdf/Separate%20collection_Final%20Report.pdf Assessment of separate collection schemes in the 28 capitals of the EU], published 2014, accessed 28 December 2020</ref> === Технички, еколошки и економски изводливо === Според упатствата на ЕУ, „комбинацијата од термини „технички, еколошки и економски изводливо“ ги опишува предусловите за земјите-членки, во различен степен, да бидат обврзани да воспостават одделно собирање согласно членовите 10 и 11 од Директивата“.<ref>European Commission, [https://ec.europa.eu/environment/waste/framework/pdf/guidance_doc.pdf Guidance on the interpretation of key provisions of Directive 2008/98/EC on waste], para 4.4, accessed 28 December 2020</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:2008 во Европската Унија]] [[Категорија:Управување со отпад]] 9109ewaqb3ffhwx6pa81mentnuwt1sr 0 1372118 5378955 5378824 2025-06-11T17:14:57Z Jtasevski123 69538 5378955 wikitext text/x-wiki '''Биосушењето''' — процес преку кој [[Биоразградлив отпад|биоразградливиот отпад]] брзо се загрева низ почетните фази на [[Компост|компостирање]] за да се отстрани влагата од отпадот и со тоа да се намали неговата вкупна тежина.<ref>{{Наведено списание|year=2001|title=Composting high moisture materials: biodrying poultry manure in a sequentially fed reactor|url=http://www.biocycle.net/CSUContents/2001/Autumn/303.html|journal=Compost Science & Utilization|volume=9|issue=4|pages=303–11|doi=10.1080/1065657X.2001.10702049|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930122054/http://www.biocycle.net/CSUContents/2001/Autumn/303.html|archive-date=2007-09-30}}</ref> При процесите на биосушење, стапките на сушење се зголемуваат со биолошка топлина и принудна аерација. Поголемиот дел од биолошката топлина, природно достапна преку [[Аеробна декомпозиција|аеробна декомпозиција]] на органската материја, се користи за испарување на површинската и врзаната вода поврзана со мешаната тиња. Ова производство на топлина помага да се намали содржината на влага во биомасата без потреба од дополнителни фосилни горива и со минимална потрошувачка на електрична енергија.<ref>{{Наведено списание|year=2006|title=Emerging biodrying technology for the drying of pulp and paper mixed sludges|journal=Drying Technology|volume=24|issue=7|pages=863–78|doi=10.1080/07373930600734026}}</ref> Сушењето на отпадот на овој начин може да потрае и до 8 дена.<ref>{{Наведено списание|date=August 2005|title=Biostabilization-biodrying of municipal solid waste by inverting air-flow|journal=Bioresource Technology|volume=96|issue=12|pages=1331–7|doi=10.1016/j.biortech.2004.11.016|pmid=15792579}}</ref> Ова овозможува намалување на трошоците за отстранување во случај кога депонијата наплаќа по тон. Биосушењето може да се користи како дел од процесот на производство на горива добиени од отпад, како што било замислено од италијанскиот инженер Луиџи Кастели во 1987 година.<ref>US Patent 4,894,066</ref> Сепак, биосушењето не влијае многу врз [[Биоразградување|биоразградливоста]] на отпадот и затоа не се стабилизира. Биосушениот отпад сепак ќе се распаѓа на депонија при што ќе произведува депониски гас и со тоа потенцијално ќе придонесува за климатските промени. Иако биосушењето сè повеќе се применува во комерцијалните постројки за [[Механички биолошки третман|механичко биолошки третман]] (МБТ) тоа е сè уште предмет на тековни истражувања и развој.<ref>{{Наведено списание|date=June 2009|title=Biodrying for mechanical-biological treatment of wastes: a review of process science and engineering|journal=Bioresource Technology|volume=100|issue=11|pages=2747–61|doi=10.1016/j.biortech.2008.12.026|pmid=19216072|hdl-access=free}}</ref> == Наводи == {{Наводи|2}} [[Категорија:Технологија за преработка на отпад]] [[Категорија:Управување со биоразградлив отпад]] 3qkrlim7y0ypehtvo3cdeczimxqgq10 0 1372124 5378936 5375070 2025-06-11T16:35:49Z Jtasevski123 69538 Jtasevski123 ја премести страницата [[Рециклирана облека од „Ендевор“]] на [[Ендевор рециклирана облека]] 5375070 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Претпријатие|||name=Рециклирана облека од „Ендевор“|logo=|type=[[Приватна компанија|Приватна]]/[[Продавница за половна стока]]|foundation=|location=[[Квинсленд]] и [[Нов Јужен Велс]]|key_people=|industry=Малопродажба|products=[[Половни производи]]|homepage=http://www.endeavour.com.au/page/shop/recycled-clothing/}} '''Продавницата за половна облека од рециклирана облека „Ендевор“''' „Ендевор Рециклирана облека“ (тргува како ERC) е синџир на продавници за облека од втора рака во Австралија, управуван од Фондацијата „Ендевор“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://recyclingnearyou.com.au/pages/display|title=* Busness Display|work=Recycling Near You|language=en|accessdate=2025-06-05}}</ref>. Моментално има 26 продавници во [[Квинсленд]] и [[Нов Јужен Велс]]. Приходите од продажбата во продавниците одат за поддршка на работата на Фондацијата „Ендевор“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.endeavour.com.au/Get-involved/Individual-Support/Shop|title=Shop|work=www.endeavour.com.au|language=en|accessdate=2025-06-05}}</ref>. == Наводи == [[Категорија:Собирање отпад]] [[Категорија:Добротворни продавници]] nkgzmuxgubj4phg2i07pha7xkog1irr 5378938 5378936 2025-06-11T16:39:50Z Jtasevski123 69538 5378938 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Претпријатие|||name=Рециклирана облека од „Ендевор“|logo=|type=[[Приватна компанија|Приватна]]/[[Продавница за половна стока]]|foundation=|location=[[Квинсленд]] и [[Нов Јужен Велс]]|key_people=|industry=Малопродажба|products=[[Половни производи]]|homepage=http://www.endeavour.com.au/page/shop/recycled-clothing/}} '''Продавницата за половна рециклирана облека Ендевор''' (тргува како ERC) — синџир на продавници за облека од втора рака во Австралија, управувана од [[Фондација Ендевор|''Фондацијата Ендевор'']].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://recyclingnearyou.com.au/pages/display|title=* Busness Display|work=Recycling Near You|language=en|accessdate=2025-06-05}}</ref> Моментално има 26 продавници во [[Квинсленд]] и [[Нов Јужен Велс]]. Приходите од продажбата во продавниците одат за поддршка на работата на [[Фондација Ендевор|''Фондацијата Ендевор'']].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.endeavour.com.au/Get-involved/Individual-Support/Shop|title=Shop|work=www.endeavour.com.au|language=en|accessdate=2025-06-05}}</ref> == Наводи == [[Категорија:Собирање отпад]] [[Категорија:Добротворни продавници]] p3rf6trre8uj946ujj2bqpu88utp4xh 0 1372126 5378926 5378383 2025-06-11T16:29:31Z Jtasevski123 69538 5378926 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Oxfambookshop.JPG|мини| Книжарница „Оксфам“ на улицата Николсон, [[Единбург]]]] '''Оксфам''' — најголемиот продавач на книги од втора рака во Европа, продавајќи околу 12 милиони книги годишно. Повеќето од 600-те [[Добротворна продавница|добротворни продавници]] на Оксфам низ [[Велика Британија]] продаваат книги, а околу 100 се специјализирани книжарници или продавници за книги и музика. Типична книжарница на Оксфам има околу 50 волонтери, како и мал број вработени со полно работно време.<ref>{{Наведени вести|url=http://society.guardian.co.uk/volunteering/story/0,,1124951,00.html|title=Step forward - and step up|last=Pandya|first=Nick|date=17 January 2004|work=[[The Guardian]]|access-date=20 May 2010|location=London}}</ref> Добротворната организација заработува околу 1,6 милиони фунти месечно од продажба на книги.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/books/2009/aug/21/dan-brown-oxfam-most-donated-books|title=Dan Brown tops Oxfam's chart of most-donated books|last=Flood|first=Alison|date=2009-08-20|work=[[The Guardian]]|language=en|accessdate=2022-09-16}}</ref> Книгите се донираат директно на продавниците од страна на јавноста или преку „банките за книги“ на Оксфам на погодни локации низ целата земја. Профитот од продажбата на книгите ја поддржува работата на Оксфам. По оживувањето на индустријата за нови и половни книги кон крајот на 1990-тите, Оксфам почнал брзо да ги проширува своите специјализирани книжарници. До 2003 година имале 60 светли и модерни книжарници со цел да се ослободат од старата слика за „влажно и прашливо“.<ref name="indy2003">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/oxfam-finds-money-grows-with-books-93927.html|title=Oxfam finds money grows with books|last=Cahal Milmo|date=31 October 2003|work=[[The Independent]]|access-date=24 September 2014|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220524/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/oxfam-finds-money-grows-with-books-93927.html|archive-date=24 May 2022}}</ref> Современите книжарници на Оксфам обично се фалат со професионална опрема и широк спектар на залихи, вклучувајќи неодамнешни романи, специјализирани учебници и распродадени книги. Малите книжарници се пожалиле дека Оксфам добивал неправедни предности во форма на поволни даночни стапки и поевтино отстранување на отпадот, меѓу другото.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.inprint.co.uk/thebookguide/shops/oxfam.shtml|title=Oxfam Bookshops|publisher=TheBookGuide.co.uk}}</ref><ref name="salisbury">{{Наведени вести|url=https://www.salisburyjournal.co.uk/news/4520280._Oxfam_killed_my_bookshop_/|title=Oxfam killed my bookshop|last=Annie Riddle|date=30 July 2009|work=Salisbury Journal|access-date=24 September 2014}}</ref> Како одговор на овие критики, Оксфам изјавиле дека голем дел од штетата врз малите книжарници доаѓа од супермаркетите и онлајн трговците на мало, особено Теско и [[Amazon.com|Амазон]].<ref name="salisbury" /> Франција има две книжарници на „Оксфам“ во Париз, како и во Стразбур и Лил. Во Белгија има книжарници на Оксфам во Брисел (Иксел и Укл), Лиеж, Намур, Антверпен, Гент, Лувен, Кортријк и Хаселт. Во [[Австралија]], во градот [[Аделаида]], постои една книжарница на „Оксфам“, која ја водат околу 130 волонтери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.adelaidereview.com.au/arts/books/how-oxfam-bookshop-adelaide-found-its-home/|title=How a beloved Adelaide bookshop found its home|last=Wallace|first=Ilona|date=10 October 2018|work=The Adelaide Review|accessdate=5 April 2019}}</ref> Оксфам Ирска управува со книжарници низ цела [[Ирска|Република Ирска]] и [[Северна Ирска]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.oxfamireland.org/shops?q=Ireland|title=Oxfam Shops|work=Oxfam Ireland|language=en|accessdate=31 December 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.oxfam.org.uk/shops/content/books.html Веб-страница на книжарниците на Оксфам] [[Категорија:Добротворни продавници]] [[Категорија:Управување со отпад]] mtgjlb9mlen8xci1geo38506veytvh8 5378927 5378926 2025-06-11T16:30:02Z Jtasevski123 69538 5378927 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Oxfambookshop.JPG|мини| Книжарница „Оксфам“ на улицата Николсон, [[Единбург]]]] '''[[Оксфам]]''' — најголемиот продавач на книги од втора рака во Европа, продавајќи околу 12 милиони книги годишно. Повеќето од 600-те [[Добротворна продавница|добротворни продавници]] на Оксфам низ [[Велика Британија]] продаваат книги, а околу 100 се специјализирани книжарници или продавници за книги и музика. Типична книжарница на Оксфам има околу 50 волонтери, како и мал број вработени со полно работно време.<ref>{{Наведени вести|url=http://society.guardian.co.uk/volunteering/story/0,,1124951,00.html|title=Step forward - and step up|last=Pandya|first=Nick|date=17 January 2004|work=[[The Guardian]]|access-date=20 May 2010|location=London}}</ref> Добротворната организација заработува околу 1,6 милиони фунти месечно од продажба на книги.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/books/2009/aug/21/dan-brown-oxfam-most-donated-books|title=Dan Brown tops Oxfam's chart of most-donated books|last=Flood|first=Alison|date=2009-08-20|work=[[The Guardian]]|language=en|accessdate=2022-09-16}}</ref> Книгите се донираат директно на продавниците од страна на јавноста или преку „банките за книги“ на Оксфам на погодни локации низ целата земја. Профитот од продажбата на книгите ја поддржува работата на Оксфам. По оживувањето на индустријата за нови и половни книги кон крајот на 1990-тите, Оксфам почнал брзо да ги проширува своите специјализирани книжарници. До 2003 година имале 60 светли и модерни книжарници со цел да се ослободат од старата слика за „влажно и прашливо“.<ref name="indy2003">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/oxfam-finds-money-grows-with-books-93927.html|title=Oxfam finds money grows with books|last=Cahal Milmo|date=31 October 2003|work=[[The Independent]]|access-date=24 September 2014|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220524/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/oxfam-finds-money-grows-with-books-93927.html|archive-date=24 May 2022}}</ref> Современите книжарници на Оксфам обично се фалат со професионална опрема и широк спектар на залихи, вклучувајќи неодамнешни романи, специјализирани учебници и распродадени книги. Малите книжарници се пожалиле дека Оксфам добивал неправедни предности во форма на поволни даночни стапки и поевтино отстранување на отпадот, меѓу другото.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.inprint.co.uk/thebookguide/shops/oxfam.shtml|title=Oxfam Bookshops|publisher=TheBookGuide.co.uk}}</ref><ref name="salisbury">{{Наведени вести|url=https://www.salisburyjournal.co.uk/news/4520280._Oxfam_killed_my_bookshop_/|title=Oxfam killed my bookshop|last=Annie Riddle|date=30 July 2009|work=Salisbury Journal|access-date=24 September 2014}}</ref> Како одговор на овие критики, Оксфам изјавиле дека голем дел од штетата врз малите книжарници доаѓа од супермаркетите и онлајн трговците на мало, особено Теско и [[Amazon.com|Амазон]].<ref name="salisbury" /> Франција има две книжарници на „Оксфам“ во Париз, како и во Стразбур и Лил. Во Белгија има книжарници на Оксфам во Брисел (Иксел и Укл), Лиеж, Намур, Антверпен, Гент, Лувен, Кортријк и Хаселт. Во [[Австралија]], во градот [[Аделаида]], постои една книжарница на „Оксфам“, која ја водат околу 130 волонтери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.adelaidereview.com.au/arts/books/how-oxfam-bookshop-adelaide-found-its-home/|title=How a beloved Adelaide bookshop found its home|last=Wallace|first=Ilona|date=10 October 2018|work=The Adelaide Review|accessdate=5 April 2019}}</ref> Оксфам Ирска управува со книжарници низ цела [[Ирска|Република Ирска]] и [[Северна Ирска]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.oxfamireland.org/shops?q=Ireland|title=Oxfam Shops|work=Oxfam Ireland|language=en|accessdate=31 December 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.oxfam.org.uk/shops/content/books.html Веб-страница на книжарниците на Оксфам] [[Категорија:Добротворни продавници]] [[Категорија:Управување со отпад]] k89fm90x6rtiusvgc7mo6v7vsc0tks7 5378940 5378927 2025-06-11T16:43:35Z InternetArchiveBot 92312 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 5378940 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Oxfambookshop.JPG|мини| Книжарница „Оксфам“ на улицата Николсон, [[Единбург]]]] '''[[Оксфам]]''' — најголемиот продавач на книги од втора рака во Европа, продавајќи околу 12 милиони книги годишно. Повеќето од 600-те [[Добротворна продавница|добротворни продавници]] на Оксфам низ [[Велика Британија]] продаваат книги, а околу 100 се специјализирани книжарници или продавници за книги и музика. Типична книжарница на Оксфам има околу 50 волонтери, како и мал број вработени со полно работно време.<ref>{{Наведени вести|url=http://society.guardian.co.uk/volunteering/story/0,,1124951,00.html|title=Step forward - and step up|last=Pandya|first=Nick|date=17 January 2004|work=[[The Guardian]]|access-date=20 May 2010|location=London}}</ref> Добротворната организација заработува околу 1,6 милиони фунти месечно од продажба на книги.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/books/2009/aug/21/dan-brown-oxfam-most-donated-books|title=Dan Brown tops Oxfam's chart of most-donated books|last=Flood|first=Alison|date=2009-08-20|work=[[The Guardian]]|language=en|accessdate=2022-09-16}}</ref> Книгите се донираат директно на продавниците од страна на јавноста или преку „банките за книги“ на Оксфам на погодни локации низ целата земја. Профитот од продажбата на книгите ја поддржува работата на Оксфам. По оживувањето на индустријата за нови и половни книги кон крајот на 1990-тите, Оксфам почнал брзо да ги проширува своите специјализирани книжарници. До 2003 година имале 60 светли и модерни книжарници со цел да се ослободат од старата слика за „влажно и прашливо“.<ref name="indy2003">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/oxfam-finds-money-grows-with-books-93927.html|title=Oxfam finds money grows with books|last=Cahal Milmo|date=31 October 2003|work=[[The Independent]]|access-date=24 September 2014|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220524/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/oxfam-finds-money-grows-with-books-93927.html|archive-date=24 May 2022}}</ref> Современите книжарници на Оксфам обично се фалат со професионална опрема и широк спектар на залихи, вклучувајќи неодамнешни романи, специјализирани учебници и распродадени книги. Малите книжарници се пожалиле дека Оксфам добивал неправедни предности во форма на поволни даночни стапки и поевтино отстранување на отпадот, меѓу другото.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.inprint.co.uk/thebookguide/shops/oxfam.shtml|title=Oxfam Bookshops|publisher=TheBookGuide.co.uk|access-date=2025-06-05|archive-date=2006-10-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20061005122017/http://www.inprint.co.uk/thebookguide/shops/oxfam.shtml|url-status=dead}}</ref><ref name="salisbury">{{Наведени вести|url=https://www.salisburyjournal.co.uk/news/4520280._Oxfam_killed_my_bookshop_/|title=Oxfam killed my bookshop|last=Annie Riddle|date=30 July 2009|work=Salisbury Journal|access-date=24 September 2014}}</ref> Како одговор на овие критики, Оксфам изјавиле дека голем дел од штетата врз малите книжарници доаѓа од супермаркетите и онлајн трговците на мало, особено Теско и [[Amazon.com|Амазон]].<ref name="salisbury" /> Франција има две книжарници на „Оксфам“ во Париз, како и во Стразбур и Лил. Во Белгија има книжарници на Оксфам во Брисел (Иксел и Укл), Лиеж, Намур, Антверпен, Гент, Лувен, Кортријк и Хаселт. Во [[Австралија]], во градот [[Аделаида]], постои една книжарница на „Оксфам“, која ја водат околу 130 волонтери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.adelaidereview.com.au/arts/books/how-oxfam-bookshop-adelaide-found-its-home/|title=How a beloved Adelaide bookshop found its home|last=Wallace|first=Ilona|date=10 October 2018|work=The Adelaide Review|accessdate=5 April 2019}}</ref> Оксфам Ирска управува со книжарници низ цела [[Ирска|Република Ирска]] и [[Северна Ирска]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.oxfamireland.org/shops?q=Ireland|title=Oxfam Shops|work=Oxfam Ireland|language=en|accessdate=31 December 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.oxfam.org.uk/shops/content/books.html Веб-страница на книжарниците на Оксфам] [[Категорија:Добротворни продавници]] [[Категорија:Управување со отпад]] 7hqbq8df4dmas8yaq7uydvf0ke8s4wk 0 1372127 5378929 5378382 2025-06-11T16:30:49Z Jtasevski123 69538 5378929 wikitext text/x-wiki [[Податотека:2008-08-11_The_Scrap_Exchange.jpg|десно|мини| ''„Размена на отпад“'', продавница за отпадоци во Дарам, Северна Каролина .]]'''Продавница за отпадоци''' или '''размена на отпад''' — посебен вид организација центрирана врз принципот на повторна употреба и може да се работи за профит или без профит. Основниот оперативен принцип на сите продавници за отпад е ист, иако нивните бизнис модели може значително да се разликуваат. Термините „Продавница за отпадоци“ и „Креативно рециклирање“ можат да се користат наизменично, иако „Продавница за отпадоци“ е претпочитан како име во Велика Британија, а „Креативно рециклирање“ како име често се користи во САД. == Основен принцип == Продавниците за отпад работат така што земаат отпадни производи („отпад“) што можат повторно да се користат и ги прераспределуваат.<ref name="Ecologist2010">{{Наведени вести|url=https://theecologist.org/2010/feb/09/scrapstores-turning-waste-arts-and-crafts|title=Scrapstores: turning waste into arts and crafts|last=Zilli|first=Giovana|date=9 February 2010|work=The Ecologist|access-date=10 February 2019|language=en}}</ref> Обично овие материјали доаѓаат од локалните индустрии и се донирани, иако постои трошок за продавниците за отпадоци во однос на собирањето и сортирањето итн. Придобивката за бизнисите е што тие се ослободуваат од материјал за кој нормално би платиле за да го отстранат и добиваат статус дека се дел од нивната локална заедница.<ref name="Echo2017">{{Наведени вести|url=https://www.bournemouthecho.co.uk/news/15170550.The_charity_turning_trash_into_treasure_for_arts_and_craft_enthusiasts/|title=The charity turning trash into treasure for arts and craft enthusiasts|last=Joseph|first=Emma|date=26 March 2017|work=Bournemouth Echo|access-date=10 February 2019|language=en}}</ref> Бидејќи е значително различен од [[Автомобилска депонија|автомобилскиот отпад]], елементот на повторна употреба има тенденција да биде доминантен во уметнички и занаетчиски активности – честопати насочени кон оние кои работат со мали деца – но предметите може да се користат и во активности „направи сам“ или други активности.<ref name="N.Echo2013">{{Наведени вести|url=https://www.thenorthernecho.co.uk/news/10428367.Using_scrap_materials_to_create_works_of_art/|title=Using scrap materials to create works of art|last=Henderson|first=Vicki|date=5 June 2013|work=The Northern Echo|access-date=10 February 2019|language=en}}</ref> Исто така, вообичаено е продавниците за отпадоци да тргуваат со нови уметнички и занаетчиски производи како дополнување на продажбата на отпад. == Бизнис модели == Некои продавници за отпадоци работат како [[Добротворна организација|добротворни организации,]] а нивната главна цел е обезбедување предмети за повторна употреба на локалните училишта и игрални групи. Други работат како социјални претпријатија, при што намалувањето на депониите и обезбедувањето предмети за повторна употреба се дел од нивниот троен профит, а профитот се користи за поддршка на добротворни цели или за друга социјална цел. Највидливата разлика помеѓу двата бизнис модели е во пристапот и структурата на цените. Добротворниот модел како што е наведен од „Детска продавница за отпадоци“ се стреми кон затворено членство и ограничен пристап. Тие често се финансираат, конкретно за да обезбедат материјали за одредени групи во нивната заедница, а пристапот е ограничен само на овие групи. Групите обично плаќаат годишна членарина, која може да варира во зависност од големината и локацијата на групата. Потоа тие обично вршат друга исплата поврзана со волуменот секој пат кога ќе користат отпаден материјал. Пристапот може да биде ограничен на одреден број посети месечно, одреден обем на отпад или може да има ограничувања за особено посакуваните ставки со цел да им се даде можност на сите членови да имаат пристап до нив. Моделот на социјално претпријатие, како што е опишан од Уникатна продавница за отпадоци, има тенденција да биде попрепознатлив како бизнис.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.uniquescrapstore.com/|title=Unique Scrap Store Ltd - The UK's 1st Online Scrapstore -|date=1 October 2007|publisher=Wayback Machine|archive-url=https://web.archive.org/web/20071001142127/http://www.uniquescrapstore.com/|archive-date=1 October 2007|accessdate=10 February 2019}}</ref> Ваквите продавници имаат тенденција да имаат подефинирана структура на цени и пониски членарини. Сè уште има тенденција да се фокусира на клиенти кои работат со мали деца (вклучувајќи шеми за попуст или бесплатни артикли), но таквите продавници е веројатно да бидат отворени и за јавноста. (некои продавници за отпадоци нудат и услуги за нарачка преку интернет или по пошта) Продавниците за отпадоци базирани на социјално претпријатие имаат тенденција да имаат јасни, мерливи цели за повторна употреба вклучени во нивниот троен профит. == Замени на отпад == Додека продавниците за отпад во Велика Британија (приближно 90) се сите посебни организации, тие работат заедно за да користат големи количини отпад што произлегува од одредени компании или настани. Дополнително, продавниците за отпад кои собираат вишок специфични материјали од сопствената област го заменуваат својот вишок со други продавници за отпад од други области за да обезбедат разновидност за своите членови и максимален потенцијал за повторна употреба на отпадот. == Работилници == Покрај обезбедувањето предмети за повторна употреба, некои продавници на Продавници за отпадоци нудат и услуги за информирање на јавноста во форма на работилници каде што учесниците можат да демонстрираат примери за начини на кои можат да го применат „намалувањето, повторната употреба и рециклирањето“ во пракса во работната средина и подобро да ја разберат својата посветеност на подобрување на животната средина, локалната економија и општеството преку намалување на отпадот на депониите. Како дел од прославите на Град на културата во Велика Британија за 2017 година, Продавницата за отпадоци во Хал понудила серија едукативни работилници за занаети сместени во лажна фабрика, дизајнирани да ги инспирираат семејствата да направат разлика во нивната заедница преку зголемена еколошка свест.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://scrapstorehull.co.uk/hull2017/|title=Hull2017|date=19 July 2017|work=Hull Scrap Store|accessdate=10 February 2019}}</ref> == Награди == „Берза на ресурси во Вустершир“, која управува со продавница за отпадоци, е наградена со Награда на кралицата за волонтерска служба од заменик-лорд-поручник Ендру Данкан.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.worcesternews.co.uk/news/worcester/13797197.Worcestershire_Resource_Exchange_scoops_prestigious_award/|title=Worcestershire Resource Exchange scoops prestigious award|last=Forrest|first=James|date=1 October 2015|work=Worcester News|access-date=10 February 2019|language=en}}</ref> == Наводи == [[Категорија:Добротворни продавници]] [[Категорија:Управување со отпад]] b1nzzamspd2cfx7dyt6r9b5dvk72imz 0 1372129 5379006 5375081 2025-06-11T17:49:04Z Jtasevski123 69538 5379006 wikitext text/x-wiki '''Анаеробен кларигестер''' — форма на [[Анаеробна декомпозиција|анаеробен дигестер]]. Кларигестерот третира разредени биоразградливи суровини и ги одделува цврстите и хидрауличните (течни) времиња на задржување. ==Поврзано== * [[Анаеробна дигестија]] * [[Видови анаеробни дигестори]] * [[Биогас]] [[Категорија:Видови анаеробни дигестори]] [[Категорија:Управување со отпад]] 6oif94tjlmw5zj8vc670il42qrntcvz 0 1372133 5379224 5375095 2025-06-12T11:15:35Z Jtasevski123 69538 5379224 wikitext text/x-wiki '''Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси''' ('''ААРПК'''), порано позната како '''Американска прогресивна алијанса за кеси''' ('''АПАК'''), — лоби група што ја претставува индустријата за производство и рециклирање пластични кеси во САД. Основана во 2005 година, таа лобира против локалните и државните забрани за пластични кеси и даноци во САД.<ref>[https://bagalliance.org/American Recyclable Plastic Bag Alliance]</ref> ААРПК е поврзана со [[Здружение на пластичната индустрија|Здружението на пластичната индустрија]], [[трговска асоцијација]], додека АПАК била поврзана со [[Американски совет за хемија|Американскиот совет за хемија]]. Во јануари 2020 година, организацијата била преименувана во Американска алијанса за рециклирачки пластични кеси, промовирајќи пакт од страна на нејзините членови за употреба на најмалку 20% рециклирана пластика во своите производи.<ref>[https://arpba.ubpages.com/bob-the-bag/American Recyclable Plastic Bag Alliance]</ref> ==Активности== ААРПК активно лобирала против таксите и забраните за кеси во бројни држави, вклучувајќи го и [[Масачусетс]], [[Њу Џерси]], и [[Вирџинија]]. Пред донесувањето на законот во Калифорнија со кој се забранува купување на пластичните кеси, ААРПК собрала петиција со над 800.000 потписи, потрошувајќи над 3 милиони долари во неуспешен обид да ја блокира забраната.<ref>[https://arpba.ubpages.com/bob-the-bag/American Recyclable Plastic Bag Alliance]</ref> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *{{Official website|1=https://bagalliance.org/}} [[Категорија:Организации за рециклирање]] [[Категорија:Организации во индустријата за пластика]] [[Категорија:Пластика и животната средина]] [[Категорија:Управување со отпад]] kn86ddthjxdnms5cmm8esnlng0gr4ms 0 1372134 5379220 5375099 2025-06-12T11:10:16Z BosaFi 115936 5379220 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци | logo = | type = Непрофитна организација | industry = Проширена одговорност на производителот | founded = 2018 | area_served = Нигерија | key_people = Арезе-Луција Онагисе (извршен секретар) | members = 29 Member Companies | website = https://www.fbranigeria.ng }} '''Алијансата за рециклирање на храна и пијалоци''', или едноставно '''АРХП''', е нигериска непрофитна организација која промовира проширена одговорност на производителот и индустриска соработка со цел да ги обедини одговорните засегнати страни во секторот за храна и пијалоци за поддршка и развој на програмите за собирање, откуп и рециклирање на отпад. АРХП била основана како [[Организација за одговорност на производителот|Организација за одговорност на производителот]] (PRO) за прехранбената и индустријата за пијалак за подобрување на преработката на отпадот од пакување по потрошувачката во согласност со оперативните упатства на Националната агенција за спроведување на стандарди и прописи за животна средина.<ref>[https://www.fbranigeria.ng/ Food and Beverage Recycling Alliance]</ref> == Историја == Концептот започнал во 2012 година, а активностите започнале во 2013 година. АРХП била официјално основана и регистрирана како Организација за одговорност на производител корпорација во 2018 година со само четири компании основачи. ''Алијансата за рециклирање'' на храна и пијалоци моментално се состои од дваесет и девет организации посветени на подобрување на собирањето и рециклирањето на материјали за пакување по потрошувачката.<ref>[https://www.developmentaid.org/organizations/view/615749/fbra-food-and-beverage-recycling-alliance/ Food and Beverage Recycling Alliance]</ref> == Акции == Преку овие стратешки приоритетни области, АРХП има мандат да го постигне следново: * Да се ​​воспостават шеми за подобрување на операциите и овозможување на собирање и рециклирање; * Да се ​​промовираат кампањи за подигање на јавната свест, ангажмани во заедницата и програми за застапување; * Да се ​​вклучат во лидерство на мислата (индустрија/политика/регулаторен дијалог) за управување со отпад.<ref>[https://brandfetch.com/fbranigeria.ng/ Food and Beverage Recycling Alliance]</ref> == Компании членки == Компании членки на АРХП: * Нигериска компанија за флаширање * Нигериски пиварници * Севен-ап компанија за флаширање * Нестле Нигерија * ПРИМА КОРП ЛТД * Групација компании ZARD * Тетра Пак Западна Африка * ФрислендКампина * Тулип какао * Дуфил Прима Фудс Плц * Интернешнл пиварници Плц * Фригоглас/Бета стакло * Омник Лимитед * Групација CWAY * Компанијата Лаказера * Келлог Толарам Нигерија Лимитед * Енџи Пет * Дау Кемикал * Унилевер Нигерија Плц * Промасидор Нигерија * УАК Фудс Ниг * ЦХИ ЛТД * Гинис Нигерија ПЛЦ * Индорама Петрохемикал Елеме * Перфети Ван Меле * Интерконтинентални дестилерии * Бритиш Американ Тобако * Кадбери Нигерија Плц * ПолиСмарт Пакaкaлинг Лимитед ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Организации за рециклирање]] [[Категорија:Непрофитни организации со седиште во Нигерија]] [[Категорија:Управување со отпад]] hmpllg8697fbjrgowbhnaogt7wge8k3 0 1372136 5379218 5375106 2025-06-12T11:03:05Z BosaFi 115936 5379218 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization | type = Невладина организација | founded_date = 2009 | founder = Адам Кирчер, Џорџ Ванг, Киа Вилијамс | location =[[Пало Алто]], [[Соединети Американски Држави]] | area_served = Соединети Американски Држави | homepage = [http://www.sirum.org sirum.org] }} '''СИРУМ (Поддршка на иницијативи за редистрибуција на неискористени лекови)''' е непрофитно [[социјално]] претпријатие основано од тројца студенти од Универзитетот Стенфорд за да се намали количината на [[лекови]] што се фрла во САД преку прераспределба на неискористени, лекови со добар рок до клиники со безбедносна мрежа и други организации. Тие се најголемиот прераспределител на вишок лекови во Соединетите Американски Држави.<ref>[https://www.charitynavigator.org/ein/271103057/ Sirum]</ref> ==Позадина== Секоја година во [[Соединетите Американски Држави]] се трошат употребливи лекови во вредност од околу 5 милијарди долари — сепак, 1 од 4 возрасни лица пријавуваат тешкотии со добивање лекови на рецепт. Непридржувањето кон лековите во Америка резултира со околу 131.000 смртни случаи годишно, чини до 528 милијарди долари годишно. Трошењето на 11 милијарди долари употребливи лекови секоја година има последици за Американците: придонесува за загаден воздух и вода и води до двојно купување и производство на лекови за задоволување на потребите на пациентите - кои инаку би можеле да се задоволат со користење на вишокот лекови. Голем дел од вишокот неискористени лекови што се фрлаат секоја година останува кај здравствените организации, установите за долготрајна нега, фармацевтските производители и трговците на големо. Бидејќи овие вишок лекови остануваат во институционални услови во текот на целиот нивен животен циклус, нивниот интегритет внимателно го одржуваат обучени здравствени професионалци. Пациентите кои не можат да си дозволат да ги купат потребните рецепти би можеле во голема мера да имаат корист од пристапот до овие безбедни, неистечени и неотворени лекови кои инаку ќе се фрлат.<ref>[https://www.charitynavigator.org/ein/271103057/ Sirum]</ref> ==Операции== СИРУМ ја користи технологијата за да ги поврзе вишокот неискористени лекови со пациентите на кои им се потребни. Тие обезбедуваат кутии за „рециклирање“ на донаторите на лекови, како што се установи за долготрајна нега и лиценцирани аптеки, кои пакуваат неотворени, неистечени лекови и ги испраќаат директно до партнерите во заедницата, како што се даватели на безбедносни мрежи, непрофитни аптеки и програми за складирање лекови. Потоа, давателите на здравствени услуги или фармацевтите на организациите ги дистрибуираат донираните лекови до пациентите. СИРУМ обезбедува онлајн платформа за справување со водење евиденција, испорака и друга логистика, што го прави донирањето лекови лесна, привлечна опција наместо уништување на лековите. ===Влијание=== Од декември 2024 година, СИРУМ ја олесниле редистрибуцијата на лекови во вредност од 280 милиони долари, испрати над 40.000 донации преку својата платформа и им помогнало на повеќе од 300.000 неосигурени и недоволно осигурени пациенти да пристапат до лекови што спасуваат живот. ==Историја== Работата на СИРУМ започнала во Калифорнија, прво поврзувајќи дом за стари лица како донатор на лекови со установа за приматели во округот Санта Клара. СИРУМ почнал да се шири во други држави во 2014 година. Во 2015 година, СИРУМ учествувале во стартап акцелератори биле претставени во Њујорк Тајмс. Во 2019 година, СИРУМ добиле признание од Агенцијата на Соединетите Американски Држави за меѓународен развој (USAID) и Агенцијата за заштита на животната средина (EPA) како иноватор во глобалното намалување на отпадот. Во 2020 година, СИРУМ биле претставени на главната сцена на конференцијата ТЕД и избран за добитник на грант од проектот Одејшс, со нивната иницијатива за прераспределба на лекови на рецепт во вредност од 772 милиони долари на 1 милион пациенти.<ref>[https://www.netimpact.org/blog/sirum-the-matchcom-for-unused-medicine/ Sirum]</ref> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Непрофитни организации со седиште во Калифорнија]] [[Категорија:Рециклирање во Соединетите Американски Држави]] [[Категорија:Социјални претпријатија]] [[Категорија:Организации за рециклирање]] [[Категорија:Организации 501(c)(3)]] [[Категорија:Компании за комбинирање Y]] [[Категорија:Непрофитни организации за комбинирање Y]] 9tx78ygb1b9oea5tej7w6fhf2ojkyfb 0 1372141 5379185 5375122 2025-06-12T07:49:50Z BosaFi 115936 5379185 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization | name = Базелска акциона мрежа | image = Basel Action Network logo.gif | image_border = | size = 150px | type = [[Еколошка правда]], [[човекови права]] | headquarters = [[Сиетл]], [[Вашингтон (држава)|Вашингтон]], [[Соединети Американски Држави]] | leader_name = Ричард Гутиерез<br>Џим Пукет | website = {{Official website|http://ban.org/}} }} '''Базелска акциона мрежа'''('''БАН'''), [[добротворна организација|добротворна]] [[невладина организација]], работи на борба против извозот на [[токсичен отпад]] од технологија и други производи од [[развиени земји|индустријализирани општества]] до [[земјите во развој]]. БАН е со седиште во [[Сиетл]], Вашингтон, САД, со партнерска канцеларија во [[Филипините]]. БАН е именуван по [[Базелската конвенција]], договор од [[Обединетите нации]] од 1989 година, дизајниран за контрола и спречување на фрлањето токсичен отпад, особено врз земјите во развој. БАН служи како неофицијален [[Викционер:чувар|чувар]] и промотор на Базелската конвенција и нејзините одлуки.<ref>[https://www.ban.org/ Basel Action Network]</ref> ==Кампањи== БАН моментално спроведува четири кампањи фокусирани на намалување на количината на токсини што влегуваат во [[биофизичката средина|животната средина]] и заштита на [[неразвиените земји]] од тоа да служат како [[токсичен отпад|депонија]] на развиените земји во светот. ===Иницијативата е-стјуарди=== Кампањата на БАН за управување со електроника има за цел да се спречи токсична трговија со опасен електронски отпад и вклучува програма за сертификација за одговорно рециклирање на електроника како позната Иницијатива за е-Стјуардс. Достапни се рециклатори на електроника, исто така, има еколошки и општествено одговорни техники за рециклирање по ревизии спроведени од акредитирани тела за сертификација. Кога иницијативата е-Стјуардс првично започнала со Коалицијата Електроникс Тејк Бек, таа се викала „Заклетва за управување од страна на рециклаторот на електроника“. На почетокот, иницијативата го формирала учеството на рециклаторот само преку „канцелариски“ и хартиени ревизии. Сепак, сертификацијата е-Стјуардс е ажурирана и бара верификација на изгледот од страна на ревизор од трета страна.<ref>[https://www.sigrid-rausing-trust.org/grantee/basel-action-network// Basel Action Network]</ref> ===Еколошко рециклирање на бродови=== БАН се здружила со неколку други [[невладини организации]] (НВО), вклучувајќи го и [[Гринпис]] за да ја формираат Платформата на НВО за разградување на бродови. Платформата е фокусирана на одговорно отстранување на [[разградување на бродови]] на [[Крај на животниот век (производ)|крај на животниот век]] на бродови. Главната цел на платформата е да се спречи нелегалното фрлање на [[токсичен отпад]] што патува од развиените земји во неразвиените земји. Платформата е фокусирана на пронаоѓање поодржливи, еколошки и општествено одговорни техники за отстранување на таков отпад, што може да се постигне преку систем каде што загадувачот ќе биде одговорен за плаќање на сите такси поврзани со законското и безбедно отстранување на бродови и други морски пловила. Платформата на невладините организации ги поддржува принципите наведени во Базелската конвенција за контрола на прекуграничните движења на опасен отпад и неговото отстранување.<ref>[https://www.heavyequipmentguide.ca/company/1649/basel-action-network-ban/ Basel Action Network]</ref> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[http://www.ban.org Basel Action Network] *[http://www.e-stewards.org/ e-Stewards] [[Категорија:Електронски отпад во Соединетите Американски Држави]] [[Категорија:Опасен отпад]] [[Категорија:Меѓународни еколошки организации]] [[Категорија:Добротворни организации со седиште во Вашингтон (држава)]] [[Категорија:Меѓународни организации со седиште во Соединетите Американски Држави]] [[Категорија:Непрофитни организации со седиште во Сиетл]] [[Категорија:Организации за отпад]] [[Категорија:501(c)(3) организации]] oyphqdmc76xoemy1d20zdtoyp9h7285 5379186 5379185 2025-06-12T07:50:06Z BosaFi 115936 5379186 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization | name = Базелска акциона мрежа | image = Basel Action Network logo.gif | image_border = | size = 150px | type = [[Еколошка правда]], [[човекови права]] | headquarters = [[Сиетл]], [[Вашингтон (држава)|Вашингтон]], [[Соединети Американски Држави]] | leader_name = Ричард Гутиерез<br>Џим Пукет | website = {{Official website|http://ban.org/}} }} '''Базелска акциона мрежа''' ('''БАН'''), [[добротворна организација|добротворна]] [[невладина организација]], работи на борба против извозот на [[токсичен отпад]] од технологија и други производи од [[развиени земји|индустријализирани општества]] до [[земјите во развој]]. БАН е со седиште во [[Сиетл]], Вашингтон, САД, со партнерска канцеларија во [[Филипините]]. БАН е именуван по [[Базелската конвенција]], договор од [[Обединетите нации]] од 1989 година, дизајниран за контрола и спречување на фрлањето токсичен отпад, особено врз земјите во развој. БАН служи како неофицијален [[Викционер:чувар|чувар]] и промотор на Базелската конвенција и нејзините одлуки.<ref>[https://www.ban.org/ Basel Action Network]</ref> ==Кампањи== БАН моментално спроведува четири кампањи фокусирани на намалување на количината на токсини што влегуваат во [[биофизичката средина|животната средина]] и заштита на [[неразвиените земји]] од тоа да служат како [[токсичен отпад|депонија]] на развиените земји во светот. ===Иницијативата е-стјуарди=== Кампањата на БАН за управување со електроника има за цел да се спречи токсична трговија со опасен електронски отпад и вклучува програма за сертификација за одговорно рециклирање на електроника како позната Иницијатива за е-Стјуардс. Достапни се рециклатори на електроника, исто така, има еколошки и општествено одговорни техники за рециклирање по ревизии спроведени од акредитирани тела за сертификација. Кога иницијативата е-Стјуардс првично започнала со Коалицијата Електроникс Тејк Бек, таа се викала „Заклетва за управување од страна на рециклаторот на електроника“. На почетокот, иницијативата го формирала учеството на рециклаторот само преку „канцелариски“ и хартиени ревизии. Сепак, сертификацијата е-Стјуардс е ажурирана и бара верификација на изгледот од страна на ревизор од трета страна.<ref>[https://www.sigrid-rausing-trust.org/grantee/basel-action-network// Basel Action Network]</ref> ===Еколошко рециклирање на бродови=== БАН се здружила со неколку други [[невладини организации]] (НВО), вклучувајќи го и [[Гринпис]] за да ја формираат Платформата на НВО за разградување на бродови. Платформата е фокусирана на одговорно отстранување на [[разградување на бродови]] на [[Крај на животниот век (производ)|крај на животниот век]] на бродови. Главната цел на платформата е да се спречи нелегалното фрлање на [[токсичен отпад]] што патува од развиените земји во неразвиените земји. Платформата е фокусирана на пронаоѓање поодржливи, еколошки и општествено одговорни техники за отстранување на таков отпад, што може да се постигне преку систем каде што загадувачот ќе биде одговорен за плаќање на сите такси поврзани со законското и безбедно отстранување на бродови и други морски пловила. Платформата на невладините организации ги поддржува принципите наведени во Базелската конвенција за контрола на прекуграничните движења на опасен отпад и неговото отстранување.<ref>[https://www.heavyequipmentguide.ca/company/1649/basel-action-network-ban/ Basel Action Network]</ref> ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[http://www.ban.org Basel Action Network] *[http://www.e-stewards.org/ e-Stewards] [[Категорија:Електронски отпад во Соединетите Американски Држави]] [[Категорија:Опасен отпад]] [[Категорија:Меѓународни еколошки организации]] [[Категорија:Добротворни организации со седиште во Вашингтон (држава)]] [[Категорија:Меѓународни организации со седиште во Соединетите Американски Држави]] [[Категорија:Непрофитни организации со седиште во Сиетл]] [[Категорија:Организации за отпад]] [[Категорија:501(c)(3) организации]] 4s2tyew7tl4jpha49bl3pf58yovf4l1 0 1372153 5379213 5375179 2025-06-12T10:52:42Z BosaFi 115936 5379213 wikitext text/x-wiki [[File:Bioretention cell rain garden US winter.jpg|thumb|Ќелија за биоретенција, исто така наречена [[дождовна градина]], во [[Соединетите Американски Држави]]. Дизајнирана е за третирање на загадени [[атмосферски води]] [[површински истек|истекување]] од соседниот паркинг. Растенијата се во зимски мирување.]] '''Биоретенција''' е процес во кој загадувачите и [[седиментацијата]] се отстрануваат одистекот на [[атмосферските води]]. Главната цел на ќелијата за биоретенција е да го намали врвниот истек, како и да ги отстрани загадувачите од истекувањето на атмосферските води. <ref>[https://megamanual.geosyntec.com/npsmanual/bioretentionareasandraingardens.aspx/ Bioretention Areas & Rain Gardens] </ref> == Изградба на зона за биоретенциозен систем == Атмосферската вода прво се насочува кон конструираната зона за третман, која конвенционално се состои од песочен слој (кој служи како премин кон самата почва), слој од филтерски медиум (кој се состои од слоевити материјали со различен состав) и растенија на врвот од филтерскиот медиум. Со текот на годините се предложени различни измени во почвата, како што се остатоци од третман на вода (БТП), лушпа од кокос, [[биојаглен]] итн. За овие материјали било објавено дека имаат подобрени перформанси во однос на отстранувањето на загадувачите. Истекувањето прво поминува преку или низ песочен слој, што ја забавува брзината на истекот, го распределува рамномерно по должината на површината за езерцање, која се состои од површински [[органска материја|органска]] слој и/или [[земјена покривка]] и подлогата за садење. Складираната вода во почвата за садење во областа за биоретенција се ексфилтрира во текот на неколку дена во основните почви. == Механизми за третман на загадувачи == Терминот „биозадржување“ се однесува на фактот дека биомасата во медиумот за третман, како што се растенијата и бактериите, ги задржува, апсорбира, разградува и циклира загадувачите што се наоѓаат во истечните води. Токму „био“ масата ги „задржува“ и ги менува загадувачите.Овие биолошки процеси се неопходни за трансформирање на штетните загадувачи во помалку токсични форми пред да стигнат до водните тела низводно. Со текот на времето, микробните заедници во почвената матрица се прилагодуваат на локалните оптоварувања со загадувачи, подобрувајќи ја долгорочната ефикасност на третманот на системот. Филтрацијата, адсорпцијата, хемиската трансформација и биолошката деградација се главните методи за третман на загадувачи во биоретенцијата.Филтрацијата првенствено ги отстранува суспендираните цврсти материи, додека адсорпцијата ги врзува растворените загадувачи со почвата или органските честички. Хемиските и биолошките механизми работат заедно за да ги намалат концентрациите на хранливи материи и да ги разградат јаглеводородите и патогените. ==Филтрација== Секоја од компонентите на зоната за биоретенција е дизајнирана да извршува специфична функција. Тревната тампон лента ја намалува брзината на дојдовниот истек и ги филтрира [[честичките]] од истекувањето. Песочниот слој, исто така, ја намалува брзината, ги филтрира честичките и го распределува протокот по должината на зоната за биоретенција. [[Аерација]] и дренажа на почвата за садење се обезбедени од песочниот слој длабок. Зоната каде што се создава езерцето обезбедува привремена локација за складирање на истекувањето пред неговото [[испарување]] или [[инфилтрација (хидрологија)|инфилтрација]]. Некои честички што не се филтрираат од лентата за филтрирање трева или песочниот слој се таложат во зоната на езерца.<ref>[https://www.epa.gov/system/files/documents/2021-11/bmp-bioretention-rain-gardens.pdf/ Bioretention ] </ref> Слојот [[органска материја|органски]] или прекривка исто така филтрира [[загадување на водата|загадувачи]] и обезбедува средина погодна за раст на [[микроорганизми]], кои ги разградуваат производите базирани на [[нафта]] и другиот [[органски|органски]] материјал. Овој слој делува на сличен начин како органски отпад во шума и спречува [[ерозија]] и сушење на подземните почви. Засадената земјена покривка ја намалува и можноста за ерозија, малку поефикасно од прекривката. Максималната брзина на проток на листот пред ерозивните услови е 0,3 метри во секунда за засадена земјана покривка и 0,9 метри во секунда за прекривка. Складирањето на атмосферски води се обезбедува и од празнините во почвата за садење. Складираната вода и хранливи материи во водата и почвата потоа им се достапни на растенијата за апсорпција. Распоредот на зоната за биоретенција се одредува откако ќе се земат предвид ограничувањата на локацијата, како што се локацијата на комуналните услуги, подземните почви, постојната вегетација и дренажата. Локациите со глинеста песочна почва се особено соодветни за биоретенција бидејќи ископаната почва може да се наполни и да се користи како почва за садење, со што се елиминираат трошоците за увоз на почва за садење. Нестабилен околен почвен слој и почви со содржина на глина поголема од 25 проценти може да ја спречат употребата на биоретенциона, како што би било и локација со наклони поголеми од 20 проценти или локација со зрели дрвја кои би биле отстранети за време на изградбата на најдобри практики за управување. == Отстранување на хранливи материи и придобивки == Главните хранливи материи што се наоѓаат во истекувањето на атмосферските води се фосфор и азот, кои најчесто се создаваат од ѓубрива за тревници, отпадоци од лисја, трева, неѓубрени почви, детергенти, таложење од воздух и врнежи од дожд. Доколку не се третираат, овие хранливи материи придонесуваат за еутрофикација во низводните водни системи, што доведува до цветање на алги и осиромашување на кислородот. Медиумите за биоретенција дизајнирани со оптимална содржина на почва и органски материи можат значително да ги намалат и вкупните и растворените форми на азот и фосфор. Биоретенцијата е ценета поради неговата компактна големина, прифатлива цена и естетски изглед. Овие системи го подобруваат полнењето на подземните води, ги намалуваат врвните стапки на испуштање и волумените на површинскиот истек и значително го подобруваат квалитетот на дождовницата. Тие исто така нудат дополнителни предности како што се изградба на живеалишта, сенка, намалување на бучавата и ублажување на ефектите од урбаните топлински острови. Кога се интегрирани во урбани улични пејзажи или паркинзи, системите за биоретензионирање обезбедуваат зелен простор и визуелно олеснување во инаку непропустливи средини. Овие дополнителни придобивки ги прават претпочитана стратегија за развој со ниско влијание и во новите случувања и во апликациите за ретрофит. ==Ремедијација на тешки метали== Загадувачи во траги како што се [[цинк]], [[олово]] и [[бакар]] се наоѓаат во истекот на атмосферските води од непропустливи површини (на пр. патишта и тротоари). Системите за третман како што се дождовните градини и саксиите за атмосферски води користат слој за биоретенција за отстранување на тешките метали во истекот на атмосферските води. Растворените форми на тешки метали може да се врзат за честичките од седиментот на патот, кои потоа се заробуваат од системот за биоретенција. Дополнително, тешките метали може да се адсорбираат за честичките од почвата во медиумот за биоретенција додека истекот се филтрира низ. Во лабораториски експерименти, клетките за биоретенција отстраниле 94%, 88%, 95% и >95% од цинк, бакар, олово и [[кадмиум]], соодветно, од вода со концентрации на метали типични за истекување на атмосферски води. Иако ова е голема придобивка за подобрување на квалитетот на водата, системите за биоретенција имаат ограничен капацитет за отстранување на тешки метали. Ова на крајот ќе го контролира животниот век на системите за биоретенција, особено во области со високи оптоварувања со тешки метали.<ref>[https://doee.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/ddoe/publication/attachments/Section%203.6%20%20Bioretention.pdf/ Bioretention ] </ref> Отстранувањето на метали со помош на клетки за биоретенција во ладни клими е слично или малку помало од она во потоплите средини. Растенијата се помалку активни во постудените сезони, што укажува дека повеќето тешки метали остануваат во медиумот за биоретенција, наместо да бидат апсорбирани од корените на растенијата. Затоа, отстранувањето и замената на слојот за биоретенција ќе стане неопходно во областите со загадувачи на тешки метали во истечните атмосферски води за да се продолжи животниот век на системот за третман. ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Фиторемедијациски постројки|-]] [[Категорија:Биоремедијација|-]] [[Категорија:Одржлив дизајн]] [[Категорија:Еколошко инженерство]] [[Категорија:Еколошка наука за почвата]] [[Категорија:Хидрологија и урбанистичко планирање]] [[Категорија:Пејзажна архитектура]] [[Категорија:Одржливо градинарство]] [[Категорија:Управување со атмосферски води]] [[Категорија:Заштеда на вода]] [[Категорија:Управување со отпад]] dfiqpkrn9u9i4mlyc910bofb6fvqflv 0 1372155 5379178 5375186 2025-06-12T07:31:38Z BosaFi 115936 5379178 wikitext text/x-wiki [[File:U Plant at Hanford Site.jpg|thumb|Фабриката У во Ханфорд била третиот кањон за преработка на плутониум изграден на [[локацијата Ханфорд]]. Бидејќи фабриките Б и Т можеа да преработат доволно плутониум, таа стана објект за обука.]] '''Процес на бизмут-фосфат''' бил користен за екстракција на [[плутониум]] од озрачен ураниум земен од [[нуклеарен реактор]]. Развиен е за време на [[Втората светска војна]] од Стенли Г. Томпсон, хемичар кој работи за [[Проект „Менхетн“|Проектот Менхетен]] на Универзитетот во Калифорнија, Беркли. Овој процес бил користен за производство на плутониум на Локацијата Ханфорд. Плутониумот бил користен во [[Атомска бомба|атомската бомба]] што била употребена во атомското бомбардирање на [[Нагасаки]] во август 1945 година. Процесот бил заменет во 1950-тите со процесите РЕДОКС и ПУРЕКС.<ref>[https://www.pnnl.gov/main/publications/external/technical_reports/PNNL-21057.pdf/ Bismuth Phosphate Process as Signifiers of Nuclear Reprocessing History]</ref> ==Позадина== За време на [[Втората светска војна]], [[плутониумот]] бил користен за да се направи и првата [[атомска бомба]] што некогаш била детонирана (во близина на Аламогордо, Ново Мексико) и атомската бомба што била фрлена врз Нагасаки во Јапонија. Плутониумот бил изолиран и хемиски идентификуван дури во 1941 година, па затоа малку се знаело за него, но се сметало дека [[плутониум-239]], како и [[ураниум-235]], би бил погоден за употреба во атомска бомба. ==Производство на плутониум на индустриско ниво== Плутониумот може да се произведе со озрачување на [[ураниум-238]] во [[нуклеарен реактор]], но развојот и изградбата на реактор била задача за физичарите од [[Проект „Менхетн“|Проектот Менхетен]]. Задачата на хемичарите била да развијат процес за одвојување на плутониумот од другите [[производи на фисија]] произведени во реакторот, за да го сторат тоа на индустриско ниво во време кога плутониумот можел да се произведува само во микроскопски количини, и да го сторат тоа додека работат со опасно радиоактивни хемикалии како [[ураниум]] - за чија хемија малку се знаело - и [[плутониум]], за чија хемија речиси ништо не се знаело. ==Експерименти со методи на сепарација== Хемичарите истражувале различни методи за одвојување на плутониумот од другите производи што излегувале од реакторот: * [[Глен Т. Сиборг|Глен Сиборг]], еден од хемичарите кои први го изолирале и хемиски идентификувале плутониумот, користел [[лантан флуорид]] за да го изврши првото успешно одвојување на мерлива количина на плутониум во август 1942 година. Овој „процес на лантан флуорид“ станал претпочитан метод за употреба во [[Проектот Менхетен|Проектот Менхетен]] одвојување на плутониум полупроизвод во [[Клинтон Инженерски Работи]] и производствените погони во [[Локацијата Ханфорд]], но процесот на бизмут фосфат на крајот бил усвоен наместо тоа бидејќи понатамошната работа открила различни тешкотии со Процес на лантан флуорид: **Обновувањето на талогот преку [[филтрација]] или [[центрифугирање]] било тешко. ** Процесот на лантан флуорид барал големи квантили на [[водород флуорид]], што ја кородирало опремата. ** Имало проблеми со стабилизирањето на плутониумот во неговата хексавалентна состојба во растворот на флуорид (откриен од Чарлс М. Купер, кој бил одговорен за дизајнот и изградбата на објектите). * [[Исадор Перлман]] и Вилијам Џ. Нокс Џуниор го истражувале „одвојувањето на пероксид“ бидејќи повеќето елементи формираат растворливи пероксиди во неутрален или [[кисел]] раствор. Наскоро откриле дека плутониумот е исклучок. По доста експериментирање, тие откриле дека можат да таложат плутониум со додавање на [[водород пероксид]] во разреден раствор од [[уранил нитрат]]. Потоа успеале да го започнат процесот, но тој произвел тони талог, за разлика од процесот со лантан флуорид кој произвел само килограми. * Џон Е. Вилард се обидел со алтернативен пристап, врз основа на фактот дека некои силикати го апсорбирале плутониумот полесно од другите елементи. Овој метод функционирал, но со ниска ефикасност. * Теодор Т. Магел и Даниел К. Кошланд Џуниор истражувале „процеси на екстракција со растворувач“. * [[Харисон Браун]] и Орвил Ф. Хил експериментирале со сепарација користејќи реакции на испарливост, врз основа на тоа како ураниумот може лесно да се испарува од [[флуор]].<ref>[https://www.pnnl.gov/main/publications/external/technical_reports/pnnl-14120.pdf/ Bismuth Phosphate Process as Signifiers of Nuclear Reprocessing History]</ref> ==Откривање и усвојување на процесот на бизмут фосфат== Додека хемиските инженери работеле на овие проблеми, Сиборг го замолил [[Стенли Г. Томпсон]], колега од Беркли, да ја разгледа можноста за „фосфатен процес“, бидејќи било познато дека фосфатите на многу [[тешки метали]] се нерастворливи во киселински раствори. Томпсон пробал со фосфати од [[ториум]], ураниум, [[цериум]], [[ниобиум]] и [[циркониум]] без успех. Тој не очекувал [[бизмут]] фосфатот да работи подобро, но кога го пробал на 18 декември 1942 година, бил изненаден кога открил дека содржи 98 проценти од плутониумот во растворот. Кристалната структура на бизмут фосфатот е слична на онаа на плутониум фосфатот, и ова станало познато како процес на бизмут фосфат. Купер и Бурис Б. Канингем биле во можност да ги реплицираат резултатите на Томпсон, а процесот на бизмут фосфат првично бил усвоен како резервна опција во случај процесот на лантан флуорид да не може да функционира. Процесите биле слични и опремата што се користела за лантан флуорид можела да се прилагоди за употреба со процесот на бизмут фосфат на Томпсон. Во мај 1943 година, инженерите на ДуПонт одлучиле да го усвојат процесот на бизмут фосфат за употреба во Клинтон и производствената локација Ханфорд. ==Откривање на двете оксидациски состојби на плутониумот== Додека Браун, Хил и други хемичари ја истражувале хемијата на плутониумот, тие го направиле клучното откритие дека плутониумот има две оксидациски состојби, [[тетравалентна]] (+4) состојба и [[хексавалентна]] (+6) состојба, кои имаат различни хемиски својства што би можеле да се искористат. (Оваа работа била извршена во Лабораторијата за зрачење на Проектот Менхетен на Универзитетот во Калифорнија, [[Металуршката лабораторија]] на [[Универзитетот во Чикаго]] и [[Лабораторијата Ејмс]] на [[Државниот колеџ во Ајова]].) [[File:T Plant at Hanford Site.jpg|thumb|Фабриката Т бил првата фабрика за сепарација на плутониум. Го доби прекарот „Кралица Мери“ поради сличноста со прекуокеанскиот брод.]] ==Процес== Процесот на бизмут фосфат вклучувал земање на озрачените ураниумски горивни грутки и отстранување на нивната алуминиумска обвивка. Бидејќи внатре имало високо радиоактивни производи од фисија, ова морало да се направи од далечина зад дебела бетонска бариера.Овој процес бил изведен во „Кањоните“ (згради Б и Т) во Ханфорд. Густите грутки биле фрлени во растворувач, покриени со раствор од [[натриум нитрат]] и доведени до вриење, по што следело бавно додавање на [[натриум хидроксид]]. По отстранувањето на отпадот и миењето на густите грутки, три порции [[азотна киселина]] биле употребени за растворање на густите грутки. Вториот чекор бил да се одвои плутониумот од ураниумот и производите од фисија. Биле додадени [[бизмут нитрат]] и [[фосфорна киселина]], со што се произведувало бизмут фосфат, кој бил таложен носејќи го плутониумот со себе. Ова бил многу слично на процесот со лантан флуорид, во кој лантан флуорид бил користен како носач.Талогот бил отстранет од растворот со центрифуга, а течноста била исфрлена како отпад. Отстранувањето на продуктите од фисијата го намалило [[гама зрачењето]] за 90 проценти. Талогот бил торта што содржела плутониум, која била ставена во друг резервоар и растворена во азотна киселина. [[Натриум бизмут]] или [[калиум перманганат]] бил додаден за да се оксидира плутониумот. Плутониумот би бил носен од бизмут фосфатот во тетравалентна состојба, но не и во хексавалентна состојба. Бизмут фосфатот потоа би се таложил како нуспроизвод, оставајќи го плутониумот во раствор. Овој чекор потоа бил повторен во третиот чекор. Плутониумот повторно бил редуциран со додавање [[феро амониум сулфат]]. Бизмут нитрат и фосфорна киселина биле додадени и бизмут фосфат се таложел. Бил растворен во азотна киселина и бизмут фосфатот бил таложен. Овој чекор резултирал со намалување на гама зрачењето за уште четири реда на големина, така што растворот што содржи плутониум сега имал 100.000-ти дел од оригиналното гама зрачење. Растворот од плутониум бил пренесен од 221 зграда во 224 згради, преку подземни цевки. Во четвртиот чекор, била додадена фосфорна киселина и бизмут фосфатот се таложело и отстранувало; бил додаден калиум перманганат за да се оксидира плутониумот. Во чекорот на „вкрстување“, бил користен процесот на лантан флуорид. Повторно биле додадени лантан соли и водород флуорид и се таложело лантан флуорид, додека хексавалентниот плутониум бил оставен во растворот. Ова ги отстранило [[лантанидите]] како цериум, [[стронциум]] и [[лантан]], што бизмут фосфатот не можел. Плутониумот повторно бил редуциран со [[оксална киселина]] и процесот на лантан флуорид бил повторен. Овој пат [[калиум хидроксид]] бил додаден во [[реакција на метатеза на сол|метатезирање]] растворот. Течноста била отстранета со центрифуга и цврстата материја била растворена во азотна киселина за да се формира плутониум нитрат. Во овој момент, испратената серија од 1200 л би била концентрирана во 30 л. Последниот чекор бил спроведен во зградата 231-Z, каде што водород пероксид, сулфати и [[амониум нитрат]] биле додадени во растворот и шествалентниот плутониум бил таложен како [[плутониум пероксид]]. Ова било растворено во азотна киселина и ставено во контејнери за испорака, кои биле зовриени на топол воздух за да се произведе паста од плутониум нитрат. Секоја конзерва тежела околу 1 кг. и била испратена до [[Лабораторијата Лос Аламос]]. Пратките биле направени во камион што носел дваесет конзерви, а првата пристигнала во Лос Аламос на 2 февруари 1945 година. Плутониумот бил користен во дизајнот на бомбата [[Дебелиот човек]] тестирана во [[нуклеарниот тест Тринити]] на 16 јули 1945 година и во [[бомбардирањето на Нагасаки]] на 9 август 1945 година. ==Декомисионирање== Во 1947 година, во Ханфорд започнале експерименти за нов РЕДОКС процес со употреба на [[метил изобутил кетон]] (со кодно име хексон) како екстракт, кој бил поефикасен. Изградбата на нова постројка започнала во 1949 година, а работата започнала во јануари 1952 година, при што постројката Б се затворила истата година. Подобрувањата на постројката Т резултирало со зголемување на продуктивноста за 30 проценти, а биле направени и подобрувања на постројката Б. Имало планови за реактивирање на фабриката Б, но новата фабрика ПУРЕКС што се отворила во јануари 1956 година била толку ефикасна што фабриката Т била затворена во март 1956 година, а плановите за реактивирање на фабриката Б биле напуштени. До 1960 година, производството на фабриката PUREX го надминала комбинираното производство на фабриките Б и Т и фабриката РЕДОКС.<ref>[https://patents.google.com/patent/CN103111315A/en/ Bismuth Phosphate Process as Signifiers of Nuclear Reprocessing History]</ref> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Нуклеарна преработка]] [[Категорија:Плутониум]] [[Категорија:Бизмут]] [[Категорија:Проектот Менхетен]] ikjgciajoupf31ztwzxdhkj6ke6sskd 0 1372156 5379236 5375189 2025-06-12T11:45:21Z BosaFi 115936 5379236 wikitext text/x-wiki [[Image:DewVaporator.png|thumb|right|400px|Шема на „ќелија“ на процесот]] '''Испарување на роса''' е нова технологија за [[десалинизација]] развиена на [[Државниот универзитет во Аризона]] (Темпе) како [[Ефикасна употреба на енергија|енергетски ефикасна]] алатка за добивање на слатка вода и управување со солен отпад. Системот има релативно ниски трошоци за инсталација и ниски барања за работа и одржување.<ref>[https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0011916406003912/ Dewvaporation ]</ref> Процесот користи воздух како гас-носач што пренесува вода [[пареа]] од растечки испарувачки канали до соседните, опаѓачки канали за формирање на [[роса]]. Топлината што тече низ бариерата овозможува [[Енталпија на испарување|потребната енергија за испарување]] целосно да се задоволи со топлината ослободена со кондензација на страната што формира роса. Мала разлика во притисокот се задржува така што кондензирачкиот постуден воздух се одржува на ладната страна. Процесот е патентиран, развиен од д-р Џејмс Р. Бекман. Моментално, Алтела Инк. (Албукерки, Ново Мексико) ја произведува оваа технологија под трговското име АлтелаРејн.<ref>[https://www.ou.edu/class/che-design/a-design/projects-2007/Desalination-Presentation.pdf/ Dewvaporation ]</ref> == Детален процес == Според Бирото за рекултивација, филијала на Министерството за внатрешни работи на САД, овој процес користи едноставни резервоари од брановидна пластика со многу „колони за испарување на роса“ вметнати во секој резервоар. Секоја колона е направена од брановидна пластика и е поделена на два дела. Ѕидот во средината служи за примање и испарување на морската вода во млаз од топол воздух, а од другата страна за кондензација на слатка вода. Ладењето од испарувањето помага водата да се кондензира на преградниот ѕид, додека енергијата од кондензирачката пареа, сега претворена во капки, се враќа на страната испарувањето и се апсорбира во испарувачката морска вода. На овој начин, голем дел од енергијата (како топлина) останува во процесот и не се отстранува со воздухот што ја напушта колоната. Предложени се различни подобрувања, меѓу оние што ја повторна употреба на излезната течност и додаваат надворешна топлина на нареден начин, така што разликата во притисокот и влажноста помеѓу двете страни на колоната е оптимална и константна.<ref>[https://www.osti.gov/biblio/1347924/ Dewvaporation ]</ref> == Поврзано == * [[Енталпија на испарување|Топлина на испарување]] ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20080828075131/http://wrri.nmsu.edu/research/rfp/studentgrants05/reports/Vikram.pdf Solar Desalination using Dewvaporation] * [https://www.usbr.gov/lc/phoenix/programs/cass/pdf/DewRpt/DewPltFnlRpt.pdf Dewvaporation Desalination 5,000-Gallon-Per-Day Pilot Plant] * [http://www.ingentaconnect.com/content/els/00119164/2001/00000140/00000003/art00371 Brackish and seawater desalination using a 20 ftdewvaporation tower] [[Категорија:Третман на вода]] [[Категорија:Отсолување на вода]] 2hnce0ewr929yzbe2khguryvzaykx0l 0 1372157 5379176 5375191 2025-06-12T07:06:49Z BosaFi 115936 5379176 wikitext text/x-wiki [[File:Koops Historical Account.jpg|thumb|right|„Историски приказ на супстанциите што се користеле за опишување настани и за пренесување идеи, од најраниот датум до пронаоѓањето на хартијата“, од Матијас Купс, 2-ро издание, 1802 година]] [[File:Document by Mathias Koops on the invention of paper made from wood - Robert C. Williams Paper Museum - DSC00539.JPG|thumb|right|Патентна пријава на Матијас Купс во врска со неговиот изум за производство на хартија од дрво]] '''Матијас Купс''' (активен 1789–1805) бил британски производител на хартија кој ги измислил првите практични процеси за производство на хартија од дрвена пулпа, слама или рециклирана отпадна хартија, без потреба од вклучување скапи ленени или памучни крпи.<ref>[https://archive.org/details/historicalaccou00koop/ Matthias Koops ]</ref> Купс е роден во [[Померанија]], син на Матијас и Катерина Доротеа Купс. До 1789 година тој емигрирал во Англија, таа година изнајмил куќа во [[Едмонтон, Лондон]]. Во 1790 година се оженил со Елизабет Џејн Остин во парохиската црква „Света Мерилебон“. Тој бил натурализиран на 1 април 1790 година. Од 1800–1801 година, Купс ја управувал фабриката „Некингер“ во [[Лондон]], каде што експериментирал со производство на хартија од слама, сено, дрвена пулпа, рециклирана хартија и други предмети, без потреба од ткаенина. Во 1801 година, на Купс му биле доделени два патенти за овие пронајдоци, издадени на 17 февруари и 18 мај. Овие патенти му ја дале „единствената привилегија да прави хартија од слама, сено, трње, отпад и отпад од коноп и лен, како и различни видови дрво и кора“ за период од 14 години. Во февруари 1801 година, тој го пренел делумното сопствеништво на акциите во овие пронајдоци на Џејмс Стивенсон и други поединци, а истата година ја основал Компанијата за производство на хартија од слама во [[Милбанк]]. Оваа компанија била во предводник на индустриското производство на хартија, со својата парна машина од [[Џон Рени Постариот]], [[Холандер точила]] и најмалку една [[хидраулична преса]] за цедење вода од хартијата.<ref>[https://www.historyofinformation.com/detail.php?id=2520/ Matthias Koops ]</ref> Сепак, Купс прогласил банкрот една деценија претходно, на 30 јуни 1790 година, и сè уште им должел значителни суми на своите доверители. Овие доверители се спогодиле со Купс во 1801 година, но тврделе дека не ги добиле своите ветени спогодби, и на 14 октомври 1802 година, влегле во станбената куќа и фабриката на Куп и ја заплениле содржината. Понатаму, тие побарале целосни права врз неговите патенти, и со тоа ги оспориле делумните акции што ги поседувале Стивенсон и другите. (Тие ја добиле последователната тужба.) На Божиќ 1803 година, сопствениците на фабриката за сламена хартија добиле опомена за неплатена кирија, а во 1804 година фабриката била продадена на аукција. Како последна мерка, на 28 декември 1805 година, сопствениците на фабриката за сламена хартија платиле 1.000 фунти на доверителите на Купс, но на крајот Купс повторно прогласил банкрот на 25 јуни 1812 година. Се чини дека починал пред 1815 година.<ref>[https://graphicarts.princeton.edu/2017/11/11/wood-pulp-paper// Matthias Koops ]</ref> == Библиографија == * „Историски приказ на супстанциите што се користеле за опишување настани и за пренесување идеи, од најраниот датум до пронаоѓањето на хартијата“, 1801 година, отпечатено на хартија направена од дрвени струготини. == Литература == {{Commons category}} * Patent No. 2392, "Extracting Ink from Paper and Converting such Paper into Pulp", April 28, 1800 * Patent No. 2481, "Specifications of the Patent Granted to Matthias Koops - for Manufacturing Paper from Straw, Hay, Thistles, Waste and Refuse of Hemp and Flax, and Different Kinds of Wood and Bark, Fit for Printing", February 17, 1801 * ''Patents for inventions. Abridgments of specifications'', Patent Office, 1858, pages 11–12. * "Hesse v. Stevenson", in ''Reports of Cases Argued and Determined in the Court of Common Pleas, and Other Courts: From Easter Term, 36 Geo. III. 1796, to [Hilary Term 44 Geo. III. 1804] ... Both Inclusive: with Tables of the Cases and Principal Matters'', Oliver D. Cooke, 1826, Volume 3, pages 565-578. * "Matthias Koops", ''Oxford Dictionary of National Biography''. * [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100042520 Oxford Index entry] * "William Blake and the Straw Paper Manufactory at Millbank" by Keri Davies, in ''Blake in Our Time: Essays in Honour of G.E. Bentley Jr'', ed. Karen Mulhallen, University of Toronto Press, 2010, pages 235-261. == Наводи == {{DEFAULTSORT:Купс, Матијас}} [[Категорија:Англиски пронаоѓачи]] 01e8temubafriiujq8y0z38zixm7269 0 1372158 5379024 5375194 2025-06-11T18:38:01Z Jtasevski123 69538 5379024 wikitext text/x-wiki '''Оксидација на стопена сол —''' [[термички процес]] без пламен кој ги уништува сите органски материјали, а истовремено ги задржува неорганските и [[опасните материјали|опасните компоненти]] во стопената смеса. Се користи за [[Обработка на отпад|обработка на опасен отпад]] (со воздух) или собирање енергија слично на јагленот и дрвото [[гасификација]] (со пареа). Стопената сол по избор е [[натриум карбонат]] (точка на топење 851°C), но може да се користат и други соли. Сулфур, халогени, фосфор и слични испарливи загадувачи се оксидираат и се задржуваат во стопената смеса.<ref>[https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0045653511006321 / Molten salt oxidation]</ref><ref>[https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/molten-salt-corrosion / Molten salt oxidation]</ref><ref>[https://www.electrochem.org/dl/ma/201/pdfs/1406.pdf / Molten salt oxidation]</ref> ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Технологија за третман на отпад]] 5m35ooqfcpzp6k6afuti5ixcxjw763z 0 1372159 5379173 5375196 2025-06-12T06:58:14Z BosaFi 115936 5379173 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = Рамеш Сумант Мехта |image = |image_size = |caption = |birth_date = {{Birth date|df=y|1906|12|27}} |birth_place = [[Ахмедабад]], Британска Индија |death_date = {{death date and age|df=yes|1998|||1906|12|27}} |death_place = |other_names = |spouse = |children = |occupation =Еколошки-санитарен инженер и едукатор |father = |mother = |awards = |relatives = |education = Диплома по градежништво<br>Магистер по санитарен инженеринг |alma_mater = [[Универзитет во Бомбај]]<br>[[Универзитет Корнел]] }} '''Рамеш Сумант Мехта''' (27 декември 1906 – 1998) бил индиски едукатор, инженер за животна средина и [[Санитарно инженерство|санитарен инженер]]. Роден од родители социјални работници, се школувал во градежно и санитарно инженерство. Работел пионерски во областа на водоснабдување, дренажа, [[управување со отпад]] и [[Загадување|контрола на загадувањето]] во Индија. Заедно со неговите советнички улоги, работел во неколку образовни институции во различни капацитети.<ref>[https://www.imeuswe.in/famous-families/Ramesh-Mehta/ Ramesh-Mehta]</ref> ==Ран живот== Рамеш Мехта бил роден на 27 декември 1906 година во [[Ахмедабад]] од родители социјални работници: Сумант и Шарда Мехта. Го завршил своето школско образование во Ахмедабад, [[Вадодара|Барода]] (сега Вадодара) и [[Карачи]]. Дипломирал како [[градежен инженер]] на [[Универзитетот во Бомбај]] во 1931 година и магистрирал санитарен инженеринг на [[Универзитетот Корнел]], САД во 1933 година.<ref>[https://www.wikiwand.com/en/articles/Talk%3ARamesh_Sumant_Mehta/ Ramesh Sumant Mehta]</ref> Се оженил со Пушпа Бхат во 1940 година. == Кариера == Мехта се вратил во Индија во 1933 година и се приклучил на компанијата „Данкан Стретон“ како санитарен инженер. Во 1936 година, бил назначен за инженер за водовод од [[Државата Бхавнагар]] каде што имплементирал проект за собирање и прочистување на вода. Во 1945 година, бил назначен за главен санитарен инженер во [[Нагпур]] од страна на Фондот за подобрување, каде што имплементирал систем за водоснабдување и дренажа. По [[Независноста на Индија|независноста на Индија во 1947 година]], се приклучил на Одборот за вода и канализација во Њу Делхи како инженер, секретар и советник на покана на [[Валабхаи Пател|Сардар Валабхаи Пател]], министер за внатрешни работи на Индија. Тој исто така служел како советник назначен од владата за разни проекти за инженерство во јавното здравство. Во 1958 година, тој се приклучил на [[Општинската корпорација на Делхи]] како главен инженер и го имплементирал најголемиот општински систем за дренажа во Индија. Тој бил член на експертскиот комитет за контрола на загадувањето и управувањето со водите назначен од Владата на Индија и [[Светската здравствена организација|Светската здравствена организација]] (СЗО). Во 1961 година, бил назначен за прв директор на [[Националниот институт за истражување на инженерството на животната средина]] (NEERI) на [[Советот за научни и индустриски истражувања]] (CSIR). По пензионирањето од владина служба, по назначување од СЗО, тој работел како професор по инженерство на животната средина во [[Најроби]], Кенија. Подоцна работел како проректор на [[Универзитетот Сардар Пател]] во Гуџарат од 1970 до 1974 година. Мехта бил поврзан и со одделот за инженерство на животната средина на [[Бирла Вишвакарма Махавидјалаја]], [[Валабх Видјанагар]]. Тој исто така бил советник за животна средина во [[Бангладеш]]. Во 1975 година, Мехта бил назначен за прв претседател на [[Одборот за контрола на загадувањето на Гуџарат]]. Тој основал истражувачка лабораторија во Вадодара, [[Бхаруч]], [[Раџкот]] и [[Вапи]] за време на неговиот мандат, измислил техники за управување со цврст отпад и рециклирање и напишал неколку истражувачки трудови. Бил назначен за претседател на Индиското здружение за водоводни претпријатија. Мехта бил поврзан и со Сафаи Видјалаја на [[Сабармати Ашрам]], кое е активно во областа на санитарно образование. Тој исто така бил претседател на фондот кој управува со [[Шет Чиманлал Нагиндас Видјалаја|Шет Ц. Н. Видјалаја]] и други образовни институти во Ахмедабад.<ref>[https://www.myheritage.mk/names/ramesh_mehta/ Ramesh Sumant Mehta]</ref> Починал во 1998 година. ==Наводи== {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мехта, Рамеш Сумант}} [[Категорија:Индиски екологисти]] [[Категорија:Еколошки инженери]] [[Категорија:Санитарни комесари]] rg5n2ok7gt0lt8w3sns55wvr9l3yx3c 0 1372163 5378932 5375256 2025-06-11T16:31:48Z Jtasevski123 69538 5378932 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Trash_bin_in_Paris.jpg|десно|мини| Јавна ќеса за отпадоци во [[Париз]] со натпис „ ''Чистота -'' Будност“ („Будност - чистота“)]] [[Податотека:A_typical_black_bin_bag_from_the_UK_20060811.jpg|десно|мини| Типична црна вреќа за ѓубре од Обединетото Кралство]]'''Кеса за ѓубре''', '''обвивка за канта''', или '''вреќа за ѓубре''' — контејнер за еднократна употреба за цврст отпад. Овие кеси се корисни за обложување на внатрешноста на контејнерите за отпадоци за да се спречи внатрешноста на контејнерот да се обложи и наталожи со отпаден материјал. Повеќето ќеси денес се направени од [[пластика]] и обично се во црна, бела или зелена боја.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aaapolymer.com/can-liner-materials/|title=What Are Garbage Bags Made of: Can Liner Materials Guide|date=2019-07-30|work=AAA Polymer|language=en-US|accessdate=2021-11-18}}</ref> Пластичните кеси се широко користен, практичен и санитарен начин за ракување со ѓубре. Пластичните кеси за ѓубре се прилично лесни и се особено корисни за нечисто или влажно ѓубре, како што е вообичаено случај со [[Отпад од храна|отпадот од храна]], а се корисни и за завиткување на ѓубрето за да се минимизира мирисот. Пластичните кеси често се користат за обложување на контејнери или канти за отпадоци или отпадоци. Ова го одржува контејнерот хигиенски чист со избегнување на контакт на контејнерот со ѓубрето. Откако кесата во контејнерот ќе се наполни со отпадок, таа може да се извлече за рабовите, да се затвори и да се врзе така што ќе има минимален контакт со отпадната материја. Кесите за ѓубре ги измислиле Канаѓаните Хари Василик, Лари Хансен и Френк Пломп во 1950 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.collectionscanada.gc.ca/cool/002027-2005-e.html|title=ARCHIVED - Garbage Bag - Incredible Inventions - Cool Canada|publisher=Library and Archives Canada|archive-url=https://web.archive.org/web/20131002161348/http://www.collectionscanada.gc.ca/cool/002027-2005-e.html|archive-date=2013-10-02|accessdate=2013-08-17}}</ref> Во специјална емисија на телевизијата Радио-Канада ТВ, зелените кеси за ѓубре (првите кеси за ѓубре во Канада) се рангирале на 36-то место меѓу 50-те најдобри канадски пронајдоци.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cbc.ca/inventions/inventions.html?inventionID=21|title=inventions|work=CBC.ca|archive-url=https://web.archive.org/web/20070310192032/http://www.cbc.ca/inventions/inventions.html?inventionID=21|archive-date=March 10, 2007}}</ref> Црните пластични кеси биле воведени во 1950 година како кеси запечатени со ѕвездичка. Првите кеси во Соединетите Американски Држави биле зелени и црни, наместо сега вообичаените бели и проѕирни. Рамно затворените кеси првпат се појавиле во 1959 година. Во 1960-тите, биле воведени белите кеси за ѓубре. Двослојните (тешки) кеси билеа воведени во 1974 година, а потоа следеле трослојните кеси во 1980 година. Пластичните кеси може да се согоруваат заедно со нивната содржина во соодветни капацитети за претворање на отпадот во енергија. Тие се стабилни и бенигни во санитарните депонии, некои од нив се разградливи под одредени услови. == Опис == Пластичните кеси за ѓубре или [[Отпад|отпадоци]] се продаваат во значителен број големини во многу продавници во пакети или ролни од неколку десетици кеси. Понекогаш се испорачуваат и со жичени врвки за затворање на кесата откако ќе се наполни. Вообичаено се произведуваат вреќи со различна дебелина - подебелите вреќи се користат за тешки услови на работа како што е [[градежен отпад]] или за да можат да издржат набивање за време на процесите на рециклирање. Во средината на 1990-тите биле воведени кеси за ѓубре со врвки за затворање. Некои кеси имаат рачки што можат да бидат врзани или дупки низ кои може да се извлече вратот на ќесата. Најчесто, пластиката што се користи за производство на кеси за отпадоци е прилично мекиот и флексибилен (LDPE) полиетилен со мала густина или, поради цврстина, понекогаш се користат (LLDPE) линеарен полиетилен со мала густина или (HDPE) полиетилен со висока густина. === Биоразградливи пластични кеси === [[Податотека:Bio-K_Abfallbeutel_Kompostbeutel_CG.jpg|лево|мини|250x250пкс| Кеси за ѓубре направени од биопластика и друга биоразградлива пластика]] [[Податотека:Seagull_proof.jpg|мини| Вреќа за ѓубре дизајнирана да се спротивстави на штетници. Обединето Кралство]] Оксо-биоразградливите пластични кеси имаат иста цврстина како обичната пластика и чинат малку повеќе. Тие ќе се разградат, а потоа ќе се биоразградат ако се најдат во отворена средина, но можат да се рециклираат ако се соберат во текот на нивниот корисен век на траење. Тие се дизајнирани така што нема да се распаѓаат долго на депониите и затоа нема да генерираат метан. Оксо-биоразградливата пластика не се разградува брзо при компостирање во „бразди“ на ниски температури, но е погодна за компостирање „во сад“ на повисоки температури пропишани со прописите за животински нуспроизводи. Оксо-биоразградливата пластика е биоасимилирана од истите бактерии и габи, кои го трансформираат природниот материјал како што се гранчињата и лисјата во клеточна [[биомаса]], како лигноцелулозните материјали. Оксо-биоразградливата пластика е дизајнирана првично да се разгради преку процес што вклучува и фотооксидација и термооксидација, така што може да се разгради во темница. Идентификацискиот код на смола 7 се применува на биоразградлива пластика. === Врвка за влечење и флексибилност === Во 1984 година, кесите за ѓубре со врвки за влечење за прв пат се појавиле пред GLAD <ref name="glad">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.glad.com/mediaroom/view_release.php?index=10|title=GLAD ForceFlex® Trash Bags End Garbage Gripes|date=20 July 2004|work=Press Release Archive|publisher=GLAD|archive-url=https://web.archive.org/web/20091118185706/http://www.glad.com/mediaroom/view_release.php?index=10|archive-date=2009-11-18|accessdate=21 August 2010}}</ref> и Хефти да ги претстават. Во август 2001 година, „Хефти“ ги претставил кесите за ѓубре со врвка дизајнирана да се растегнува околу работ на кантата за ѓубре и да остане на место.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pactiv.com/View_NewsRoom.aspx?indexNumber=d22dbc26-40c6-42b0-ac53-aab2d3c317c9|title=Pactiv Announces New Hefty® The Gripper™ Waste Bag Patented Stretch & Grip Top™ Goes on Easy And Stays Put|date=20 August 2001|work=Archived News|publisher=[[Pactiv]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110725104407/http://www.pactiv.com/View_NewsRoom.aspx?indexNumber=d22dbc26-40c6-42b0-ac53-aab2d3c317c9|archive-date=2011-07-25|accessdate=21 August 2010}}</ref> Во јули 2004 година, GLAD <ref name="glad" /> ги претставил ForceFlex, флексибилните пластични кеси за ѓубре (по што во септември следел брендот Ultra Flex на Hefty).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.allbusiness.com/food-beverage/restaurants-food-service/5217833-1.html|title=Pactiv Announces Hefty Ultra Flex Waste Bags; Thick, strong & stretchable bags respond to consumers' needs.|date=16 September 2004|publisher=Business Wire|archive-url=https://web.archive.org/web/20080113065619/http://www.allbusiness.com:80/food-beverage/restaurants-food-service/5217833-1.html|archive-date=Jan 13, 2008|accessdate=21 August 2010}}</ref> == Наводи == {{наводи}} === Дополнителна литература === * Броди, АЛ, и Марш, К, С., ''Енциклопедија на технологијата за пакување'', Џон Вајли и синови, 1997,{{ISBN|0-471-06397-5}} * Селке, С, ''Пакување и животна средина'', 1994,{{ISBN|1-56676-104-2}} * Селке, С. ''Пластично пакување'', 2004 година,{{ISBN|1-56990-372-7}} [[Категорија:Пластика]] [[Категорија:Канадски пронајдоци]] [[Категорија:Торби]] qhd3iderref53x19u40yxtbeo7p886b 0 1372167 5378933 5378509 2025-06-11T16:32:49Z Jtasevski123 69538 5378933 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Garbage_bag_Basel_Bebbisagg.JPG|мини| „Бебисаг“, официјалната вреќа за ѓубре на [[Базел|Базел, Швајцарија]]]] [[Податотека:Blue_garbage_bag.jpg|мини| Ролна сини ќесички]]'''Сината ќеса''' — [[Сина боја|сина]], понекогаш [[Проѕирност|полупроѕирна]] ќеса за [[отпад]], која е задолжителна за употреба на некои локации за отпад<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.timesleader.com/news/688227/688227|title=Wilkes-Barre garbage bags thicker than in past|last=Lynott|first=Jerry|date=2018-01-09|work=Times Leader|language=en-US|accessdate=2022-11-28}}</ref> или за одредени специфични видови отпад. Бојата служи за препознавање на отпадниот материјал во програмите за [[рециклирање]], при што сината боја обично означува дека ќесата содржи [[стакло]], [[пластика]] или полиетилен. == Употреба низ светот == === Тајван === Во Тајпеј, жителите мора да користат официјална сина ќеса за ѓубре за да го фрлат општиот отпад, а ќесите се собираат од одредени места за собирање.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.buzzworthy.com/taiwan-garbage-disposal/|title=Taiwan Has Found a Brilliant Way to Get People to Recycle More|date=30 August 2017|work=Buzzworthy|access-date=24 August 2018}}</ref> === Обединето Кралство === [[Податотека:Blue_bag_is_blue.JPG|мини| Сина ќеса што се користи за [[рециклирање]] картон и [[хартија]], што ја користи Окружниот совет на Саут Хемс, Англија]] Сините ќеси се користат за разликување на различните видови [[Рециклирање|рециклирачки материјали]] на местото на собирање. Дозволената содржина се разликува од област до област, во зависност од одлуките на локалниот совет. === САД === === Чикаго === [[Чикаго|Градот Чикаго]] вовел систем на сини ќеси во 1995 година, и ова функционирало така што отпадот можел да биде од хартија (картонски кутии, кутии за подароци, весници итн.), пластика и стакло или отпад од растенија, трева, лисја. За секој од трите вида рециклирачки материјал морало да се користи посебна сина ќеса. Чикашкиот систем е критикуван, бидејќи сините ќеси чинеле повеќе отколку ќесите за намирници, а овој систем на рециклирање, во споредба со оние што се спроведуваат во други градови и предградија, бара дополнителен напор. Управата за санитација на Чикаго тврдела дека системот „Сина ќеса“ во Чикаго пренасочува приближно 25% од својот отпад во капацитети за рециклирање, што била и нивната првична цел. Сепак, повеќето независни студии проценуваат дека процентот е всушност поблиску до 9% од собраното ѓубре, што резултира со континуирани критики кон програмата.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.chicagoreader.com/chicago/awful-truth-about-recycling-in-chicago/Content?oid=922697|title=Awful Truth About Recycling in Chicago|last=Dumke|first=Mick|work=Chicago Reader|access-date=2018-06-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20180626030137/https://www.chicagoreader.com/chicago/awful-truth-about-recycling-in-chicago/Content?oid=922697|archive-date=2018-06-26|language=en}}</ref> На 2 мај 2008 година, „Чикаго Сан Тајмс“ објавил дека Чикаго се откажал од програмата, планирајќи да се префрли на рециклирање покрај тротоарите во сини колички до 2011 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.suntimes.com/news/metro/928751,bluebag050208.article|title=City Hall to get rid of blue bag recycling program|work=[[Chicago Sun-Times]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20080516143127/http://www.suntimes.com/news/metro/928751,bluebag050208.article|archive-date=2008-05-16|accessdate=2008-05-02}}</ref> === Други градови === Во Вилкс-Баре, Пенсилванија, користеле сини ќеси за собирање ѓубре.<ref name=":0"/> Добавувач на градските ќеси изјавил дека трошоците за купување ќеси од страната на потрошувачите го поттикнувале намалувањето на отпадот од депониите.<ref name=":0" /> При буџетот за 2018 година била разгледана промена на налепниците, но ќесите биле задржани и им била доделена повисока куповна цена.<ref name=":0" /> Кога залихите на ќеси биле ограничени во 2022 година, градот привремено продавал налепници за лепење на обични ќеси за ѓубре.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.timesleader.com/news/1538059/stickers-to-be-used-temporarily-for-wilkes-barre-garbage-bags|title=Stickers to be used temporarily for Wilkes-Barre garbage bags|last=Lynott|first=Jerry|date=2022-02-04|work=Times Leader|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20221128222257/https://www.timesleader.com/news/1538059/stickers-to-be-used-temporarily-for-wilkes-barre-garbage-bags|archive-date=2022-11-28|accessdate=2022-11-28}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Торби]] [[Категорија:Управување со отпад]] jwynbyd6hslxmqfl15dp62ypvjb023e 0 1372173 5378970 5378652 2025-06-11T17:21:22Z Jtasevski123 69538 5378970 wikitext text/x-wiki [[Податотека:District_heating_plant_spittelau_ssw_crop1.png|десно|мини| Фабрика за согорување во [[Виена]], [[Австрија]], дизајнирана од Фриденсрајх Хундертвасер.]] [[Податотека:Sopförbränningsanläggningen_på_Spillepengen,_Malmö.jpg|десно|мини| Постројка за согорување во [[Малме]], [[Шведска]], способна за преработка на 25 тони отпад од домаќинствата за еден час. Лево од главниот оџак, во изградба е нова идентична линија (март 2007 година).]] '''Инсинерацијата''' — процес на обработка на отпад што вклучува согорување на супстанции содржани во отпадните материјали.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.oneia.ca/files/EFW%20-%20Knox.pdf|title=An Overview of Incineration and EFW Technology as Applied to the Management of Municipal Solid Waste (MSW)|last=Knox|first=Andrew|date=February 2005|publisher=[[University of Western Ontario]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081205164320/http://www.oneia.ca/files/EFW%20-%20Knox.pdf|archive-date=5 December 2008}}</ref> Индустриските постројки за согорување на отпад најчесто се нарекуваат постројки за '''претворање на отпад во енергија'''. Инсинерацијата и другите системи за обработка на отпад на висока температура се карактеризираат како „термичка обработка“. Согорувањето на отпадните материјали го претвора отпадот во пепел, издувни гасови и топлина. Пепелта најчесто се формира од [[Неорганско соединение|неорганските]] состојки на отпадот и може да биде во форма на цврсти грутки или честички што ги носи издувниот гас. Димните гасови треба да се исчистат од гасовити и честички загадувачи пред да се дисперзираат во [[Атмосфера|атмосферата]]. Во некои случаи, топлината што се создава со согорување може да се користи за производство на [[Електрична моќност|електрична енергија]]. Инсинерацијата која вклучува обновување на енергија е една од неколкуте технологии за [[Енергија од отпад|претворање на отпадот во енергија,]] покрај гасификацијата, пиролизата и анаеробната декомпозиција. Иако технологиите за согорување и гасификација во принцип се слични, енергијата произведена од согорувањето претставува топлина со висока температура, додека запаливиот гас е често главниот енергетски производ од гасификацијата. Согорувањето и гасификацијата можат да се спроведат и без обновување на енергија и материјали. Инсинерацијата има особено силни придобивки за обработка на одредени видови отпад во нишни области како што се [[Медицински отпад|медицинскиот отпад]] и одредени [[Опасен отпад|опасни отпади]] каде што [[Патоген|патогените]] и токсините можат да бидат уништени со високи температури. Тоа се врши преку хемиски пвеќе производи со различни токсични или многу токсични потоци на отпадни води, кои не можат да се насочат кон конвенционална постројка за третман на отпадни води. == Историја == [[Податотека:Manlove,_Alliott_furnace.jpg|мини| „Манлав, Алиот и Ко.“ 1894 година, деструкторска печка во Музејот на технологија во Кембриџ.]] Првите инсинератори за отстранување на отпад во Велика Британија биле изградени во [[Нотингем]] од страна на „Менлов, Алиот и Ко. Лтд.“ во 1874 година според дизајн патентиран од Алфред Фрајер. Тие првично биле познати како '''деструктори'''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ciwm.co.uk/Custom/BSIDocumentSelector/Pages/DocumentViewer.aspx?id=QoR7FzWBtitMKLGdXnS8mUgJfkM0vi6KMAYwUqgqau3ztZeoed%2bsdmKIqDzPOm8yAXgBZR%2fn1fYhL%2bTNdjUq9g2xwY63C2g8GcAQQyfpf3SImIrrED%2bTfsUM91bKsogr|title=Centenary History of Waste and Waste Managers in London and South East England|last=Herbert|first=Lewis|year=2007|publisher=[[Chartered Institution of Wastes Management]]|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20181126182428/https://www.ciwm.co.uk/Custom/BSIDocumentSelector/Pages/DocumentViewer.aspx?id=QoR7FzWBtitMKLGdXnS8mUgJfkM0vi6KMAYwUqgqau3ztZeoed%252bsdmKIqDzPOm8yAXgBZR%252fn1fYhL%252bTNdjUq9g2xwY63C2g8GcAQQyfpf3SImIrrED%252bTfsUM91bKsogr|archive-date=26 November 2018|accessdate=29 November 2019}}</ref> [[Податотека:Tarastenjärven_jätteenpolttolaitos.jpg|мини| Фабриката за согорување Тарастејарви во Тараште, [[Тампере]], [[Финска]].]] [[Податотека:Containerised_waste_incinerator-Incinco.jpg|мини| Пример за контејнерски инсинератор за отпад - Incinco]] Првиот инсинератор во САД бил изграден во 1885 година на Гувернерскиот остров во Њујорк.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/osw/nonhaz/municipal/wte/basic.htm|title=Energy Recovery - Basic Information|date=15 November 2016|publisher=US EPA}}</ref> Првиот ваков објект во [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] бил изграден во 1905 година во [[Брно]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.degruyter.com/view/j/gse.2012.58.issue-4/v10205-011-0023-1/v10205-011-0023-1.xml|title=Možnosti Energetického Využití Komunálního Odpadu|last=Lapčík|date=Dec 2012|publisher=GeoScience Engineering|language=cs|display-authors=etal}}</ref> Денес сгорувањето на отпад е особено популарно во земји како Јапонија, Сингапур и Холандија, каде што земјиштето е оскуден ресурс. Данска и Шведска се лидери во користењето на енергијата генерирана од согорување повеќе од еден век, во локализирани комбинирани постројки за топлина и електрична енергија кои поддржуваат шеми за централно греење.<ref>{{Наведена книга|url=http://www.ramboll.com/services-and-sectors/energy/~/media/8CBA6EE8466246A88E51FE0BA8F9B19F.ashx|title=100 Years of Waste Incineration in Denmark|last=Kleis|first=Heron|last2=Dalager|first2=Søren|year=2004|format=PDF}}</ref> Во 2005 година, согорувањето на отпадот произвело 4,8% од потрошувачката на електрична енергија и 13,7% од вкупната потрошувачка на топлина во домаќинствата во Данска.<ref>{{Наведена книга|url=http://ens.dk/graphics/Publikationer/Statistik_UK/Energy_statistics_2005/index.htm|title=Danish Energy Statistics 2005|date=9 January 2007|publisher=Danish Energy Authority|access-date=25 November 2007|archive-url=https://archive.today/20120709105348/http://ens.dk/graphics/Publikationer/Statistik_UK/Energy_statistics_2005/index.htm|archive-date=9 July 2012|df=dmy-all}}</ref> Голем број други европски земји во голема мера се потпираат на согорувањето при управувањето со комунален отпад, особено [[Луксембург]], Холандија, Германија и Франција.<ref name="autogenerated7">{{Наведена мрежна страница|url=https://stateofgreen.com/files/download/275|title=Waste to Energy in Denmark|year=2006|publisher=[[Ramboll]]}}</ref> == Дебата == [[Податотека:Kwai_Chung_Incineration_Plant.jpg|десно|мини| Деактивирана постројка за согорување во Кваи Чунг од 1978 година. Била срушена до 2009 година.]] Употребата на инсинератори за управување со отпадот е доста контроверзна. Дебатата за инсинераторите обично вклучува деловни интереси (кои ги претставуваат и создавачите на отпад и фирмите за инсинератори), владини регулатори, еколошки активисти и локални граѓани кои ја одмеруваат економската привлечност на локалната индустриска активност со загриженостите во врска со здравствениот и еколошкиот ризик. Во неколку земји, сè уште постојат загрижености од експертите и локалните заедници за влијанието на инсинераторите врз животната средина. Поддржувачите истакнуваат дека инсинераторите ја намалуваат цврстата маса на оригиналниот отпад за 80–85%, а волуменот (веќе донекаде компресиран во камионите за ѓубре) за 95–96%, во зависност од составот и степенот на обновување на материјалите како што се металите од пепелта за рециклирање.<ref name="autogenerated7"/> Ова значи дека иако согорувањето не го заменува целосно [[Депонија|депонирањето]], значително го намалува волуменот на отпадот. Камионите за ѓубре често го намалуваат обемот на отпад во вграден компресор пред да го достават во инсинераторот. Алтернативно, на депониите, обемот на некомпресирано ѓубре може да се намали за приближно 70% со користење на стационарен челичен компресор, иако со значителни трошоци за енергија. Во многу земји, поедноставното набивање на отпадот е вообичаена практика за набивање на депониите.<ref>{{Наведена книга|title=Introduction to Instrumentation in Life Sciences|last=Bisen|first=Prakash Singh|last2=Sharma|first2=Anjana|publisher=CRC Press|year=2012|isbn=9781466512412|pages=283}}</ref> Меѓу луѓето и организациите професионално вклучени во ова прашање се и Агенцијата за заштита на животната средина на САД, како и голем број локални и национални регулаторни агенции за квалитет на воздухот ширум светот. == Поврзано == * [[Кремација]] * [[Енергија од отпад]] * [[Нулти отпад]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == [[Податотека:Hinwil_-_KEZO_-_Ringwilerstrasse_IMG_8027.JPG|мини| ''Инсенератор'' во Хинвил, Швајцарија.]] === Групи против инсинерација === * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.ukwin.org.uk/|title=UK Without Incineration Network|publisher=ukwin.org.uk}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.no-burn.org/index.php|title=Global Alliance for Incinerator Alternatives|publisher=www.no-burn.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20160131234337/http://www.no-burn.org/index.php|archive-date=31 January 2016}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.burnbarrel.org/|title=Burn Barrel Organization|publisher=burnbarrel.org}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.bsem.org.uk/uploads/IncineratorReport_v3.pdf|title=The Health Effects of Waste Incinerators|publisher=British Society for Ecological Medicine|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809141145/http://www.bsem.org.uk/uploads/IncineratorReport_v3.pdf|archive-date=9 August 2017|accessdate=28 December 2018}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.state.il.us/community-relations/fact-sheets/burn-barrels/|title=Burn barrel Fact Sheet|publisher=EPA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141030085644/http://www.epa.state.il.us/community-relations/fact-sheets/burn-barrels/|archive-date=30 October 2014|accessdate=28 December 2018}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.mindfully.org/Air/Ban-Burn-Barrels.htm|title=Emissions Information|publisher=mindfully.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304043211/http://www.mindfully.org/Air/Ban-Burn-Barrels.htm|archive-date=4 March 2016}} === Информации од Европската Унија === * {{Наведена мрежна страница|url=http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l28072.htm|title=EU Directive on waste incineration|archive-url=https://web.archive.org/web/20160517090211/http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l28072.htm|archive-date=17 May 2016}} * [https://web.archive.org/web/20080617213639/http://eippcb.jrc.es/pages/Fmembers.htm BREF Drafts & Papers], eippcb.jrc.es * {{Наведена мрежна страница|url=http://www.iswa.org/c/portal/layout?p_l_id=PUB.1.31|title=position papers|publisher=International Solid Waste Association|archive-url=https://web.archive.org/web/20091220002419/http://www.iswa.org/c/portal/layout?p_l_id=PUB.1.31|archive-date=20 December 2009}} [[Категорија:Технологија за преработка на отпад]] [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Безбедност и здравје при работа]] [[Категорија:Англиски пронајдоци]] gjuxuk2ld2n8gl54lbl7i8dbdxs3ezk 0 1372176 5378965 5378818 2025-06-11T17:19:02Z Jtasevski123 69538 5378965 wikitext text/x-wiki '''Биоефектор''' — одржлив [[микроорганизам]] или активно природно соединение кое директно или индиректно влијае на перформансите на растенијата (биоѓубриво) и на тој начин има потенцијал да ја намали употребата на [[Гноиво|ѓубрива]] и [[Пестицид|пестициди]] во производството на разни култури.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://dpg.phytomedizin.org/fileadmin/tagungen/03_PPPHE/Doku/2014/MinutesPPPHE2014.pdf |title=Minutes of the 6th International Symposium Plant Protection and Plant Health in Europe, May 2014 Braunschweig, Germany |accessdate=2025-06-06 |archive-date=2021-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210426193321/http://dpg.phytomedizin.org/fileadmin/tagungen/03_PPPHE/Doku/2014/MinutesPPPHE2014.pdf |url-status=dead }}</ref> == Видови == Биоефекторите директно или индиректно влијаат на перформансите на растенијата преку влијание врз функционалната имплементација или преку активирање на биолошките механизми, особено оние што се вклучени во интеракциите почва-растение-микроб.<ref>V. Römheld, G. Neumann (2006): ''The Rhizosphere: Contributions of the soil-root interface to sustainable soil systems''. In: N. Uphoff, N., N. A. S. Ball et al. (Hg.), ''Biological Approaches to Sustainable Soil Systems'', S. 92–107, CRC-Press, Oxford, UK.</ref> За разлика од конвенционалните ѓубрива и пестициди, ефективноста на биоефекторите не се базира на значителен директен внес на минерални хранливи материи за растенијата, ниту во неорганска ниту во органска форма. * Производите што се користат се: ** Микробни остатоци, ** производи за компостирање и ферментација, ** Екстракти од растенија и алги. * Се применуваат биоефекторски препарати (''биоагенси'') како готови формулирани производи: ** за стимулирање на растот на растенијата (биостимуланси), ** за подобрување на асимилацијата на хранливи материи од растенијата (био-ѓубрива), ** за заштита на растенијата од [[Патоген|патогени]] и штетници (биолошки средства за контрола) ** или генерално за подобрување на ефикасноста на одгледувањето; тие можат да содржат еден или повеќе биоефектори како и други супстанции“.<ref>Bakonyi N., Donath S., Weinmann M., Neumann G., [[Torsten Müller (agroscientist)|Müller T.]], [[Volker Roemheld|Römheld V.]] (2008): Assessing commercial bio-fertilisers for improved phosphorus availability. Use of rapid screening tests. Jahrestagung der Deutschen Gesellschaft für Pflanzenernährung 2008</ref> * Добро воспоставени биоефектори со документирани позитивни резултати на терен се: ** Соеви на Rhizobia за инокулација во почва или семе како предуслов за симбиотска N2-фиксација при воспоставување нови видови или сорти на мешункасти растенија. ** позитивни ефекти од инокулација со [[микориза]] за почви со (привремено) низок потенцијал за природна микоризација на коренот. ** доволната микоризација го подобрува апсорбирањето на хранливи материи (P) и вода и ја зголемува отпорноста на патогени габи. * Постулирани се и дополнителни механизми за позитивното влијание на биоефекторите врз растот на растенијата, ветувајќи висок потенцијал за зачувување на ресурсите поради намалување на употребата на ѓубрива и пестициди: ** Активна мобилизација на хранливи материи преку ексудација на киселини и карбоксилати (на пр. P-мобилизација), ** ексудација на микронутриенти кои мобилизираат сидерофори/хелати (на пр. Fe3⁺), ** редукција на елементи во трагови од помалку растворливи оксидирани до високо растворливи редуцирани форми (на пр., Fe3⁺ во Fe2⁺, Mn4⁺ во Mn2⁺ и слично), ** асоцијативна/несимбиотска N_-2 фиксација, заштитен антагонизам кон растителни патогени, ** подобрување на микоризна инфекција и раст и стимулирање на хормоналните ефекти. == Истражување и јавно ширење == Под кратенката ''Биоефектор,'' Европската Унија го поддржува истражувањето на биоефекторите под водство на Хоенхајмскиот универзитет. Координатор е Гинтер Нојман, а членови на проектот се: Јиржи Балик, [[Борбала Биро]], Карл Фриц Лауер, Уве Лудевиг, Торстен Милер, Алесандро Пиколо, Манфред Г. Рауп, Корнелија Смала, Павел Тлустош, Маркус Вајнман. Резултатите од проектот ќе бидат оценети од членовите на [[Здружение за биостимуланти во земјоделството|Здружението на биостимуланти во земјоделството]] (ABISTA) и ќе бидат обезбедени од страна на земјоделските институции за употреба и од институциите на ЕУ за законодавните процедури и за процедурите за регистрација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.biostimulants.info/|title=Webpage Biostimulants Association|archive-url=https://web.archive.org/web/20180604201202/http://biostimulants.info/|archive-date=2018-06-04|accessdate=2016-06-16}}</ref> Други организации поврзани со биостимулансите се [[Европски совет за индустрија за биостимуланси|Европскиот совет за индустрија за биостимуланси]], Меѓународното здружение на производители на биоконтрола и Годишниот состанок на индустријата за биоконтрола. == Надворешни врски == * [http://www.biofector.org Официјална веб-страница] * [http://www.biofector-database.eu/en/biofectors-homepage.html Базата на податоци Biofector] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20181030035401/https://www.biofector-database.eu/en/biofectors-homepage.html}} * [http://www.biostimulants.info/ Веб-страница на Здружението Биостимуланти во земјоделството] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180604201202/http://biostimulants.info/}} * [http://biofector.af.czu.cz Веб-страница на Biofector CULS Прага] * [http://www.raupp.biz Веб-страница на Мадора Биоефектори] * [https://www.uni-hohenheim.de/1597.html?typo3state=projects&lsfid=1672 Веб-страница на Биофекторски Универзитет во Хоенхајм] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Системска екологија]] [[Категорија:Одржливи технологии]] [[Категорија:Одржливо земјоделство]] [[Категорија:Почва]] [[Категорија:Рециклирање]] [[Категорија:Органска храна]] [[Категорија:Едафологија]] [[Категорија:Еколошка економика]] [[Категорија:Екологија]] [[Категорија:Биологија и фармакологија на хемиските елементи]] [[Категорија:Ботаника]] [[Категорија:Агрономија]] [[Категорија:Агроекологија]] lfwvfw9mpu2fm8esisjv7p1yr8adqcc 0 1372213 5378972 5378561 2025-06-11T17:22:07Z Jtasevski123 69538 5378972 wikitext text/x-wiki '''Карактеризацијата на отпадот''' — процес при кој составот на различните текови на отпад се одвојува, се врши „одделно собирање“<ref>{{Наведување|title=Directive 2008/98/EC of the European Parliament and of the Council of 19 November 2008 on waste and repealing certain Directives (Text with EEA relevance)|date=2008-11-19|volume=312|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1426242453240&uri=CELEX:32008L0098|access-date=2025-04-10|language=en}}</ref> и се анализира. Карактеризацијата на отпадот игра суштинска улога при обработката на отпад. Развивачите на нови технологии за отпад мораат да анализираат и да евалуираат од што се состојат отпадните текови за да понудат соодветен третман. [[Биоразградлив отпад|Биоразградливиот елемент]] од отпадниот тек е од витално значење во системите како што се [[Компост|компостирање]] или [[анаеробна декомпозиција]].<ref>{{Наведено списание|last=Zhang|first=Yue|last2=Banks|first2=Charles J.|last3=Heaven|first3=Sonia|date=2012-08-15|title=Anaerobic digestion of two biodegradable municipal waste streams|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301479712001624?via=ihub|journal=Journal of Environmental Management|volume=104|pages=166–174|doi=10.1016/j.jenvman.2012.03.043|issn=0301-4797|url-access=subscription}}</ref> Карактеризацијата на отпадот е рачен процес што се спроведува покрај постројките за управување со отпад. Се состои од земање на еден тон од камионот за ѓубре, делење на примерокот на четири дела, нивно мешање, повторно делење на четири дела и земање на еден од нив (250 кг) за рачно анализирање.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=8i4Ztc3jFlA|title=How is a waste characterization study?|publisher=Iowa Channel 4|archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211219/8i4Ztc3jFlA|archive-date=2021-12-19}}</ref> Овој процес трае околу 3-4 часа и обично вклучува 2-4 лица. Дури и кога овој процес би се спроведувал многу често (обично на секои 2 или 3 дена), се работи за само примерок од составот на отпадот. Отпадот од цврст материјал се класифицира во постројки за рециклирање материјали со механички алатки (магнетни за метал, воздушни пумпи за пластични филмови, рампи за тркалезни предмети итн.), а содржината на отпадот во камионот за ѓубре е непозната сè додека не се одвие процесот. Деветте главни карактеристики на отпадот вклучуваат:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://icma.org/sites/default/files/308387_Waste%20Composition%20Study%20Methodology.pdf|title=MUNICIPAL SOLID WASTE CHARACTERIZATION PROTOCOL|work=International City/County Management Association}}</ref> * Хартија и картон * [[Стакло]] * [[Метал]] * [[Пластика]] * [[Текстил]] * Органски производи * [[Градежен занает|Градежништво]] и рушење (градежништво и рушење) * Посебна грижа * Друго Општинските отпадни текови најчесто се делат на следниве категории:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/facts-and-figures-about-materials-waste-and-recycling/national-overview-facts-and-figures-materials|title=National Overview: Facts and Figures on Materials, Wastes and Recycling|last=US EPA|first=OLEM|date=2017-10-02|work=www.epa.gov|language=en|accessdate=2025-04-10}}</ref> * Филм пластика - ЛДПЕ * Густа пластика - ХДПЕ, ПЕТ * Црн метал * Обоени метали * [[Стакло]] * [[Текстил]] * „Друго“ - сите преостанати предмети '''Биоразградлива фракција''':<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gov.uk/government/statistics/uk-waste-data/uk-statistics-on-waste#:~:text=Updated,%20with%20new%20figures|title=UK statistics on waste|work=GOV.UK|language=en|accessdate=2025-04-11}}</ref> * [[Стакло]] * [[Хартија]] и картон * Градинарски отпад или [[зелен отпад]] * Ситници (предмети под одредена големина) * [[Храна]] == Европски каталог за отпад == Европскиот каталог за отпад (EWC) се однесува на (неисцрпен) список на отпад од домаќинствата и бизнисите во рамките на [[Европска Унија|Европската Унија]].<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2000D0532:20020101:EN:PDF|title=European Waste Catalogue|last=Commission|first=European|publisher=European Commission}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.hse.gov.uk/waste/processing-overview.htm#:~:text=A%20proportion%20of%20waste%20is,or%20in%20some%20cases%20export|title=Sorting/Processing of waste - HSE|work=www.hse.gov.uk|accessdate=2025-04-10}}</ref> ЕВЦ (EWC) е код (шест бројки во три сета од по два) што соодветно го опишува транспортираниот, ракуваниот или обработениот отпад. ЕВЦ е местото каде што се доставуваат Известувањата за должност за грижа или Известувањата за пренос на отпад помеѓу компаниите за управување со отпад и превозниците на отпад за да се пријават примените или обработените количини назад до управната агенција (како што се Агенцијата за животна средина во Англија и Велс, Шкотската агенција за заштита на животната средина (СЕПА) во Шкотска, Агенцијата за животна средина на Северна Ирска итн.). == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] pa22xqebqrrr2bozlzo84vi4ad1ir2l 0 1372214 5378960 5378811 2025-06-11T17:17:20Z Jtasevski123 69538 5378960 wikitext text/x-wiki '''Компостирањето на човекови останки''' (наречено '''терамација''') — процес за конечно отстранување на човековите останки при кој [[Микроорганизам|микробите]] го претвораат тело на починатиот во [[компост]]. На почетокот на 21 век, во неколку американски држави била легализирана форма на човечко компостирање што го содржела и го забрзувала процесот како вид на '''природна органска редукција'''.<ref name="BBCHow2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|title=How do you compost a human body – and why would you?|last=Prasad|first=Ritu|date=January 30, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20201108002333/https://www.bbc.com/news/world-us-canada-47031816|archive-date=November 8, 2020|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="BBCWashFirst2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Развој и имплементација == Во 21 век, неколку фактори довеле до развој на компостирањето на човечки останки како еден од неколкуте предлози за алтернативна грижа при смртни случаи.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/society/2023/feb/19/human-composting-industry-deathcare|title=From cradle to compost: the disruptors who want to make death greener|last=Paul|first=Kari|date=2023-02-19|work=The Guardian|access-date=2025-05-08|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> Во статијата од 1963 година ''„Американскиот начин на смрт“'', било опишано како индустријата за профитна грижа по смрт во Соединетите Американски Држави еволуирала по [[Американска граѓанска војна|Граѓанската војна]], промовирајќи раскошни и ресурсно-интензивни погребни обичаи, вклучувајќи [[балсамирање]] со хемикалии, скапи ковчези и високо украсени гробови.<ref name="LQ">{{Наведен нестручен часопис|access-date=2016-09-27}}</ref> По публикувањето, [[Кремација|кремацијата]] станала популарна како поедноставна алтернатива, надминувајќи го бројот на погребувања низ целата земја до 2015 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|title=Half of Americans choose cremation|last=Scutti|first=Susan|date=2017-08-09|work=CNN|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220912230206/https://www.cnn.com/2017/08/09/health/cremation-tops-burials-in-us-study|archive-date=September 12, 2022|accessdate=2025-05-08}}</ref> Сепак, самата кремација е под лупа поради употребата на фосилни горива во ретортите и емисиите што се ослободуваат при согорувањето (кои можат да вклучуваат токсична [[жива]] од забниот амалгам).<ref>{{Наведено списание|last=Tibau|first=Anita Vazquez|last2=Grube|first2=Blanche D.|date=June 2019|title=Mercury Contamination from Dental Amalgam|url=https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|journal=Journal of Health and Pollution|volume=9|issue=22|pages=190612|doi=10.5696/2156-9614-9.22.190612|pmc=6555253|pmid=31259088|archive-url=https://web.archive.org/web/20250201121714/https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.5696/2156-9614-9.22.190612|archive-date=February 1, 2025|access-date=May 8, 2025}}</ref> === Контраиндикации и мерки на претпазливост === Лицата со одредени болести (како што се [[туберкулоза]], [[Кројцфелд-Јакобова болест]] и [[ебола]]) не се подобни за компостирање поради патогени кои можат да го преживеат процесот на компостирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.britannica.com/science/human-composting|title=Human composting {{!}} Description, Process, Legality, & Facts|work=www.britannica.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20241114144342/https://www.britannica.com/science/human-composting|archive-date=November 14, 2024|accessdate=2025-03-27}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.seattletimes.com/life/recompose-the-first-human-compositing-funeral-home-in-the-u-s-is-now-open-for-business/|title=Recompose, the first human-composting funeral home in the U.S., is now open for business|date=2021-01-22|work=The Seattle Times|language=en-US|accessdate=2025-05-05}}</ref> Слично како во случај на кремација, со одредени материјали во човечкото тело мора да се ракува со внимание. Имплантите со батерии (како што се пејсмејкерите) или радиоактивни материјали (како што се семињата за брахитерапија) претставуваат ризици што бараат отстранување пред телото да се компостира. Можно е да има потреба коскените фрагменти да се пулверизираат во средината на процесот на компостирање за да се олесни понатамошното распаѓање. Металите (како оние користени при замена на колк) мора да се отстранат од компостираните остатоци.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|title=Becoming Human Compost: Natural Organic Reduction|date=2022-06-21|work=TalkDeath|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20250317150055/https://talkdeath.com/becoming-human-compost-the-process-of-natural-organic-reduction/|archive-date=March 17, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|title=Inside one of the world’s first human composting facilities|last=Cummins|first=Eleanor|date=2022-10-03|work=The Verge|archive-url=https://web.archive.org/web/20250425142229/https://www.theverge.com/c/23307867/human-composting-process-return-home|archive-date=April 25, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|title=Alternative disposition services: Green burial, alkaline hydrolysis and human composting {{!}} National Collaborating Centre for Environmental Health {{!}} NCCEH - CCSNE|work=ncceh.ca|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20240715060859/https://ncceh.ca/resources/evidence-reviews/alternative-disposition-services-green-burial-alkaline-hydrolysis-and|archive-date=July 15, 2024|accessdate=2025-05-05}}</ref> Во Вашингтон, прописите бараат тестирање на компостираните остатоци за нивоа на токсини, вклучувајќи [[арсен]], [[кадмиум]], [[олово]], [[жива]] и [[селен]], како и патогени на фекална колиформа и [[салмонела]]. Остатоците што ги надминуваат дозволените граници не смеат да се испуштат во животната средина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://app.leg.wa.gov/wac/default.aspx?cite=246-500-055|title=WAC 246-500-055:|work=app.leg.wa.gov|accessdate=2025-05-04}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|title=WSR 24-15-129 PERMANENT RULES STATE BOARD OF HEALTH|work=lawfilesext.leg.wa.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20250421125800/https://lawfilesext.leg.wa.gov/law/wsr/2024/15/24-15-129.htm|archive-date=April 21, 2025|accessdate=2025-05-04}}</ref> == Прием == Застапниците велат дека човечкото компостирање е поекономично, поеколошки и повеќе ги почитува телото и земјата отколку методите на отстранување што обично се практикуваат во технолошки напредните општества. Кремацијата користи [[Фосилно гориво|фосилни горива]] или големи количини на дрво за погребни клади (и двете создаваат загадувачки чад и ослободуваат големи количини јаглерод), а конвенционалното погребување бара многу земјиште, има висок јаглероден отпечаток и често вклучува фрлање на телесни течности и течни органи во канализацијата и инјектирање на телото со токсични хемикалии за балсамирање. Спротивно на тоа, човечкото компостирање, како и природното закопување, е природен процес и придонесува за еколошката вредност со зачувување на хранливиот материјал на телото.<ref name="SmithsonianCalifornia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|title=California Has Legalized Human Composting|last=Kuta|first=Sarah|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220921201922/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/california-has-legalized-human-composting-180980809/|archive-date=September 21, 2022|accessdate=September 9, 2022}}</ref> Авторката Кејтлин Доути, пишувајќи во прилог на легализацијата во државата Њујорк, тврди дека процесот „ја исполнува желбата на многу луѓе да ја негуваат земјата по смртта“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|title=Opinion {{!}} If You Want to Give Something Back to Nature, Give Your Body|last=Doughty|first=Caitlin|date=2022-12-05|work=The New York Times|access-date=2025-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20250504110538/https://www.nytimes.com/interactive/2022/12/05/opinion/human-composting-new-york.html|archive-date=May 4, 2025|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> Во еден уреднички текст во списанието „Андарк“ се тврди дека „природната органска редукција го почитува човечкото тело и дух, ја поддржува, а не ја валка земјата и работи со природата, а не против неа“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://undark.org/2022/08/18/for-a-more-sustainable-afterlife-try-human-composting/|title=Opinion: For a More Sustainable Afterlife, Try Human Composting|date=August 18, 2022|work=[[Undark Magazine]]|language=en-US|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Критичарите велат дека брзиот процес на распаѓање е несоодветен за човечките тела. Католичката црква во САД тврди дека процесот не им дава должно почит на телесните останки,<ref name="ReligionNews1">{{Наведена мрежна страница|url=https://religionnews.com/2021/07/12/amid-catholic-opposition-states-are-legalizing-composting-of-human-remains/|title=Amid Catholic opposition, states are legalizing composting of human remains|last=Molina|first=Alejandra|date=July 12, 2021|work=[[Religion News Service]]|language=en-US}}</ref><ref name="ReligionNews2">{{Наведени вести|url=https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|title=California legalizes human composting bill against opposition by Catholic bishops|last=Molina|first=Alejandra|date=September 20, 2022|work=[[Religion News Service]]|access-date=October 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221001043055/https://religionnews.com/2022/09/20/california-legalizes-human-composting-bill-which-catholic-bishops-oppose/|archive-date=October 1, 2022}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|title=Composting of Human Bodies: Memorandum of Opposition|date=February 28, 2020|work=New York State Catholic Conference|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20201203031645/https://www.nyscatholic.org/composting-of-human-bodies/|archive-date=December 3, 2020}}</ref> иако други католици тврдат дека човечкото компостирање „на подиректен начин ја исполнува библиската декларација дека сме прав и во прав ќе се вратиме (Битие 3:19).“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|title=The Catholic case to support NY's human composting bill|date=December 20, 2022|work=[[National Catholic Reporter]]|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20230205015508/https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/catholic-case-support-nys-human-composting-bill|archive-date=February 5, 2023|accessdate=February 5, 2023}}</ref> Ортодоксните еврејски толкувања на религиозниот закон Халакха се спротивставуваат на забрзаниот процес на компостирање, велејќи дека му недостасува соодветен почит кон мртвите, а ова прашање е предмет на дебата во други варијации на јудаизмот.<ref name="Forward"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.abc.net.au/news/2021-09-26/body-composting-a-green-alternative-to-burial-cremation/100486964|title='We're all going to turn to dust': Body composting a 'green' alternative to burial and cremation|date=September 25, 2021|work=[[Australian Broadcasting Corporation]]|language=en-AU|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Правен статус == Компостирањето на човечки останки бара експлицитно овластување од јурисдикциите со промени во лиценцирањето за животна средина и професионално работење. Вашингтон била првата американска држава што ја легализирала, регулирала и лиценцирала оваа практика.<ref name="SmithsonianCalifornia"/><ref name="APNewsNewYork6th">{{Наведена мрежна страница|url=https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|title=New York OKs human composting law; 6th state in US to do so|last=Maysoon|first=Khan|date=December 31, 2022|work=[[AP News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230516141127/https://apnews.com/article/new-york-business-washington-vermont-funerals-and-memorial-services-c4b392bc9433505808c73367b2a2ea9e|archive-date=May 16, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="BBCWashFirst">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|title=Washington becomes first US state to legalise human composting|date=May 21, 2019|work=[[BBC News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521221646/https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-48359571|archive-date=May 21, 2019|accessdate=January 2, 2023}}</ref> Имало три погребални бизниси во државата Вашингтон кои нуделе компостирање на човечки останки до 2022 година.<ref name="Forward">{{Наведена мрежна страница|url=https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|title=Jewish law forbids human composting, but for some Jews it's the way to go|last=Ain|first=Stewart|date=December 9, 2022|work=[[The Forward]]|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230102135057/https://forward.com/news/527817/jewish-human-composting-rabbis-halacha-burial-cremation/|archive-date=January 2, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref><ref name="EarthTracker">{{Наведена мрежна страница|url=https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|title=Tracker: Where Is Human Composting Legal In The US?|date=August 19, 2022|work=Earth|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230104185123/https://earthfuneral.com/resources/tracker-where-human-composting-legal/|archive-date=January 4, 2023|accessdate=January 2, 2023}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Биоразградување]] [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Почивалишта]] f7yw213vhkk03v1shahurin0sekn52p 0 1372215 5378958 5378809 2025-06-11T17:16:04Z Jtasevski123 69538 5378958 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Biogasanlage_mit_Kompostierung.jpg|алт=Anaerobic digester system|мини| Анаеробен дигестерски систем во Германија]] '''Анаеробната декомпозиција''', наречена и '''анаеробна дигестија''' или '''анаеробно варење''', — низа процеси преку кои [[Микроорганизам|микроорганизмите]] го разградуваат [[Биоразградување|биоразградливиот]] материјал во отсуство на [[кислород]]<ref name="nnfcc">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/publications/nnfcc-renewable-fuels-and-energy-factsheet-anaerobic-digestion|title=Anaerobic Digestion|series=NNFCC Renewable Fuels and Energy Factsheet|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|accessdate=2011-11-22}}</ref> Процесот се користи за индустриски или домашни цели за управување со отпад или за производство на горива. Голем дел од [[Ферментација|ферментацијата]] што се користи индустриски за производство на храна и пијалоци, како и домашната ферментација, користи анаеробно дигестирање. Анаеробната дигестија се јавува природно во некои почви и во седиментите на езерските и [[Подводна котлина|океанските басени]], каде што обично се нарекува „анаеробна активност“.<ref>{{Наведено списание|last=Koyama, Tadashiro|year=1963|title=Gaseous metabolism in lake sediments and paddy soils and the production of atmospheric methane and hydrogen|journal=Journal of Geophysical Research|volume=68|issue=13|pages=3971–3973|bibcode=1963JGR....68.3971K|doi=10.1029/JZ068i013p03971}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Pamatmat, Mario Macalalag|last2=Bhagwat, Ashok M.|year=1973|title=Anaerobic metabolism in Lake Washington sediments|url=http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|journal=Limnology and Oceanography|volume=18|issue=4|pages=611–627|bibcode=1973LimOc..18..611P|doi=10.4319/lo.1973.18.4.0611|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216221344/http://aslo.org/lo/toc/vol_18/issue_4/0611.pdf|archive-date=16 December 2013}}</ref> Ова е изворот на [[Метан|метан од мочуришниот гас]], откриен од [[Алесандро Волта]] во 1776 година.<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349|title=Water Pollution Microbiology|last=Zehnder, Alexander J. B.|publisher=Wiley|year=1978|isbn=978-0-471-01902-2|editor-last=Mitchell, Ralph|volume=2|location=New York|pages=[https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc/page/349 349–376]|chapter=Ecology of methane formation|author-link=Alexander Zehnder|chapter-url=https://archive.org/details/waterpollutionmi00mitc}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=MacGregor, A. N.|last2=Keeney, D.R.|year=1973|title=Methane formation by lake sediments during in vitro incubations|journal=Journal of the American Water Resources Association|volume=9|issue=6|pages=1153–1158|bibcode=1973JAWRA...9.1153M|doi=10.1111/j.1752-1688.1973.tb05854.x}}</ref> Анаеробната декомпозиција се состои од четири фази: * [[Хидролиза]] * [[Ацидогенеза]] * [[Ацетогенеза]] * [[Метаногенеза]] Процесот на варење започнува со [[Бактерии|бактериска]] [[хидролиза]] на влезните материјали. Нерастворливите [[Полимер|органски полимери]], како што се [[Јаглехидрат|јаглехидратите]], се разградуваат на растворливи деривати кои стануваат достапни за други бактерии. Ацидогените бактерии потоа ги претвораат [[Шеќер|шеќерите]] и [[Аминокиселина|аминокиселините]] во јаглерод диоксид, [[водород]], [[амонијак]] и [[Органска киселина|органски киселини]]. Во ацетогенезата, бактериите ги претвораат овие добиени органски киселини во [[оцетна киселина]], заедно со дополнителен амонијак, водород и јаглерод диоксид, меѓу другите соединенија. Конечно, метаногените ги претвораат овие производи во метан и јаглерод диоксид.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|title=Anaerobic digestion reference sheet|work=waste.nl|archive-url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf|archive-date=5 October 2011|accessdate=25 October 2007}}</ref> Популациите на метаногените [[археи]] играат неопходна улога во анаеробниот третман на отпадните води.<ref>{{Наведено списание|last=Tabatabaei|first=Meisam|year=2010|title=Importance of the methanogenic archaea populations in anaerobic wastewater treatments|url=http://psasir.upm.edu.my/id/eprint/15129/1/Importance%20of%20the%20methanogenic%20archaea%20populations%20in%20anaerobic%20wastewater%20treatments.pdf|journal=Process Biochemistry|volume=45|issue=8|pages=1214–1225|doi=10.1016/j.procbio.2010.05.017}}</ref> Анаеробното дигестирање се користи како дел од процесот за третирање на биоразградлив отпад и канализациска талог. Како дел од интегриран систем за управување со отпад, анаеробната дигестија ја намалува емисијата на депониски гас во атмосферата. Анаеробните дигестори можат да се хранат и со енергетски култури одгледувани за таа намена, како што е [[Пченка|пченката]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.clarke-energy.com/gas-type/biogas/agricultural-biogas/|title=Agricultural Biogas|work=clarke-energy.com|accessdate=8 November 2011}}</ref> Анаеробната дигестија е широко користена како извор на [[Обновливи извори на енергија|обновлива енергија]]. Процесот произведува [[биогас]], кој се состои од [[метан]], [[јаглерод диоксид]] и траги од други „загадувачки“ гасови.<ref name="nnfcc"/> Овој биогас може да се користи директно како гориво, во комбинирани мотори на гас за производство на топлина и енергија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.clarke-energy.com/gas-engines/|title=Jenbacher Gas Engines|work=clarke-energy.com}}</ref> или да се надгради во биометан со квалитет на природен гас. Добиениот дигестат богат со хранливи материи може да се користи и како [[Гноиво|ѓубриво]]. Со повторната употреба на отпадот како ресурс и новите технолошки пристапи што ги намалија капиталните трошоци, анаеробната дигестија во последниве години привлече зголемено внимание кај владите во голем број земји, меѓу кои Обединетото Кралство (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.defra.gov.uk/publications/files/anaerobic-digestion-strat-action-plan.pdf|title=Anaerobic Digestion Strategy and Action Plan|work=defra.gov.uk|accessdate=19 January 2012}}</ref> Германија,  Данска (2011),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://translate.google.com/translate?sl=auto&tl=en&js=n&prev=_t&hl=da&ie=UTF-8&layout=2&eotf=1&u=http%3A%2F%2Fjp.dk%2Findland%2Farticle2649820.ece|title=Jyllands-Posten|date=29 December 2011|accessdate=19 January 2012}}</ref> и Соединетите Американски Држави.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/agstar/agstar-data-and-trends|title=AgSTAR Data and Trends|date=2019-07-03|publisher=[[United States Environmental Protection Agency]]|language=en|accessdate=2019-10-18}}</ref> == Процес == Многу микроорганизми влијаат на анаеробното варење, вклучувајќи ги [[Бактерии|бактериите]] што формираат оцетна киселина (ацетогени) и [[Археи|археите]] што формираат метан (метаногени). Овие организми поттикнуваат голем број на хемиски процеси во претворањето на биомасата во [[биогас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|title=Evaluation of Opportunities for Converting Indigenous UK Wastes to Fuels and Energy|publisher=[[National Non-Food Crops Centre]]|type=Report|id=NNFCC 09-012|archive-url=https://web.archive.org/web/20110720181907/http://www.nnfcc.co.uk/tools/evaluation-of-opportunities-for-converting-indigenous-uk-wastes-to-fuels-and-energy-report-nnfcc-09-012|archive-date=20 July 2011}}</ref> Гасовитиот кислород е исклучен од реакциите со физичко ограничување. Анаеробите користат електронски акцептори од други извори кои не вклучуваат кислороден гас. Овие акцептори можат да бидат самиот органски материјал или можат да бидат обезбедени од неоргански [[Оксид|оксиди]] од влезниот материјал. Кога изворот на кислород во анаеробен систем е изведен од самиот органски материјал, „средните“ крајни производи се првенствено [[Алкохол|алкохоли]], [[Алдехид|алдехиди]] и органски киселини, плус јаглерод диоксид. Во присуство на специјализирани метаногени, меѓупроизводите се претвораат во „конечни“ крајни производи од метан, јаглерод диоксид и траги од [[Сулфурводород|водород сулфид]].<ref>''Adapted from'' {{Наведена книга|title=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|title-link=Aqueous Wastes from Petroleum and Petrochemical Plants|last=Beychok, M.|publisher=John Wiley & Sons|year=1967|edition=First|lccn=67019834}}</ref> Во анаеробен систем, поголемиот дел од хемиската енергија содржана во почетниот материјал се ослободува од метаногените археи како метан. На популациите на анаеробни микроорганизми обично им е потребен значителен временски период за да се воспостават и да бидат целосно ефикасни. Затоа, вообичаена практика е да се воведат анаеробни микроорганизми од материјали со постоечки популации, процес познат како „сеење“ на дигесторите, што обично се постигнува преку додавање на канализациска тиња или кашеста маса од добиток.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|title=The biogas plant|work=unu.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20101202051145/http://unu.edu/unupress/unupbooks/80434e/80434E0k.htm|archive-date=2 December 2010|accessdate=5 November 2007}}</ref> === Фази на процесот === [[Податотека:AD_Process_Flow.png|лево|мини| Тек на процесот на анаеробно дигестирање: Сите текови на процесот зависат од рамнотежата помеѓу протеините, јаглехидратите и мастите.]] Четирите клучни фази на анаеробна декомпозиција вклучуваат [[хидролиза]], ацидогенеза, ацетогенеза и метаногенеза.<ref name="Anaerobic digestion"/> Целокупниот процес може да се опише со хемиска реакција, каде што органскиот материјал како што е гликозата биохемиски се разградува во јаглерод диоксид (_CO2) и метан (_CH4) од страна на анаеробните микроорганизми.<div style="text-align: center; margin: 1em 10%; border: 1px solid; max-width: 450px;"> _C6H12O6 _→ _3CO2 ₊ _3CH4 </div> === Конфигурација === [[Податотека:Comparison_of_common_biogas_technologies.jpg|алт=Comparison of common biogas technologies|мини| Споредба на вообичаени технологии за биогас.]] Анаеробните дигестори можат да бидат дизајнирани и конструирани да работат со користење на голем број различни конфигурации и можат да се категоризираат според тоа дали користат сериски наспроти континуиран процесен режим, мезофилни наспроти термофилни температурни услови, висок наспроти низок удел на цврсти материи и едностепени наспроти повеќестепени процеси. Континуираниот процес бара посложен дизајн, но сепак, може да биде поекономичен од серискиот процес, бидејќи серискиот процес бара повеќе почетни трошоци за изградба и поголем волумен на дигесторите (распоредени во неколку серии) за да се справи со истата количина отпад како дигесторот со континуиран процес.<ref>{{Наведено списание|last=A|first=Igoni Hilkia|last2=Abowei|first2=M. F. N.|last3=Ayotamuno|first3=M. J.|last4=Eze|first4=C. L.|date=2009-01-16|title=Comparative Evaluation of Batch and Continuous Anaerobic Digesters in Biogas Production from Municipal Solid Waste using Mathematical Models|url=http://www.cigrjournal.org/index.php/Ejounral/article/view/1160|journal=Agricultural Engineering International: CIGR Journal|language=en|issn=1682-1130}}</ref> Во термофилниот систем е потребна поголема топлинска енергија во споредба со мезофилниот систем, но термофилниот систем бара многу помалку време и има поголем капацитет за производство на гас и поголема содржина на метан, па затоа внимателно се разгледува овој компромис.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://aloki.hu/pdf/0903_293302.pdf|title=COMPARING OF MESOPHILIC AND THERMOPHILIC ANAEROBIC FERMENTED SEWAGE SLUDGE BASED ON CHEMICAL AND BIOCHEMICAL TESTS|publisher=aloki.hu|accessdate=23 February 2016}}</ref> За содржина од цврсти материи, ниската температура ќе се справи со содржина од цврсти материи до 15%. Над ова ниво се смета за висока содржина на цврсти материи и може да се нарече и суво дигестирање.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theecoambassador.com/SolidAnaerobicDigestion.html|title=Low and High Solid Anaerobic Digestion Technology|work=www.theecoambassador.com|accessdate=2016-02-23}}</ref> Во еднофазен процес, еден реактор ги опфаќа сите четири чекори на анаеробна дигестија. Повеќестепениот процес користи два или повеќе реактори за дигестирање за да ги одвои фазите на метаногенеза и хидролиза.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wtert.eu/default.asp?Menue=13&ShowDok=17|title=Anaerobic Digestion Systems|date=2008|work=www.wtert.eu|accessdate=2016-02-02}}</ref> == Апликации == [[Податотека:Schematic_of_the_Biogas_Reactor.jpg|мини| Шема на анаеробен дигестер како дел од санитарен систем. Произведува дигестирана кашеста маса (дигестат) што може да се користи како [[Гноиво|ѓубриво]] и [[биогас]] што може да се користи за енергија.]] Користењето на технологии за анаеробна дигестија може да помогне во намалувањето на емисијата на стакленички гасови на неколку клучни начини, и тоа преку: * Замена на [[Фосилно гориво|фосилни горива]] * Намалување или елиминирање на енергетскиот отпечаток на постројките за обработка на отпад * Намалување на емисијата на метан од депониите * Заменување на индустриски произведените хемиски ѓубрива * Намалување на движењето на [[Автомобил|возилата]] * Намалување на загубите во транспортот на електричната мрежа * Намалување на употребата на ЛП гас за [[готвење]] * Важна компонента на иницијативите [[Нулти отпад|„Нулти отпад“]]. Трите главни продукти на анаеробната дигестија се биогас, дигестат и вода.<ref name="eunomia.co.uk">[http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf Feasibility study concerning anaerobic digestion in Northern Ireland], eunomia.co.uk, Retrieved 19.08.07. {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071128093059/http://eunomia.co.uk/NI%20AD%20final%20report.pdf}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|title=Operation of Municipal Wastewater Treatment Plants Manual of Practice-MOP 11 Fifth Edition (Abstract)|work=e-wef.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928121600/http://www.e-wef.org/timssnet/products/tnt_products.cfm?primary_id=MOP1131&Action=LONG&subsystem=ORD|archive-date=28 September 2007}}</ref> == Историја == [[Податотека:SGDL0001.JPG|мини| Гасна улична светилка.]] Пријавениот научен интерес за производство на гас произведен преку природното распаѓање на органска материја датира од 17 век, кога [[Роберт Бојл]] (1627-1691) и [[Стивен Хејлс]] (1677-1761) забележале дека нарушувањето на седиментот на потоците и езерата ослободува запалив гас. Во 1778 година, италијанскиот физичар [[Алесандро Волта]] (1745-1827), таткото на [[Електрохемија|електрохемијата]],<ref name="Trasatti-1999">{{Наведено списание|last=Trasatti|first=Sergio|date=1999-01-18|title=1799–1999: Alessandro Volta's 'Electric Pile': Two hundred years, but it doesn't seem like it|journal=Journal of Electroanalytical Chemistry|volume=460|pages=1–4|doi=10.1016/S0022-0728(98)00302-7|doi-access=}}</ref> научно го идентификувал тој гас како [[метан]].<ref name="Gijzen-2002">{{Наведено списание|last=Gijzen|first=H.J.|year=2002|title=Anaerobic digestion for sustainable development: a natural approach|url=http://wst.iwaponline.com/content/45/10/321|journal=Water Science and Technology|volume=45|issue=10|pages=321–328|bibcode=2002WSTec..45..321G|doi=10.2166/wst.2002.0364|pmid=12188565|url-access=subscription}}</ref> Во 1808 година, Сер Хамфри Дејви докажал присуство на метан во гасовите произведени од [[Домашно говедо|говедско]] ѓубриво.<ref name="Anaerobic digestion">[http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf Anaerobic digestion] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111005194523/http://www.waste.nl/content/download/472/3779/file/WB89-InfoSheet(Anaerobic%20Digestion).pdf}}, waste.nl. Retrieved 19.08.07.</ref> Првиот познат анаеробен дигестер бил изграден во 1859 година во колонија на лепрозни во [[Мумбај|Бомбај]], [[Индија]].<ref name="Marsh-2008">{{Наведено списание|last=Marsh|first=George|date=November–December 2008|title=Rise of the Anaerobic Digestor|journal=Renewable Energy Focus|volume=9|issue=6|pages=28–30|doi=10.1016/S1755-0084(08)70063-2}}</ref> Во 1895 година, технологијата била развиена во Ексетер, [[Англија]], каде што септичка јама се користела за производство на гас за ламбата за уништување на канализациски гас, еден вид осветлување на гас. Исто така, во Англија, во 1904 година, првиот резервоар со двојна намена за седиментација и обработка на тиња бил инсталиран во Хемптон, Лондон. [[Податотека:Emscherbrunnen.jpg|мини| Резервоарот Имхоф.]] До почетокот на 20 век, анаеробните системи за дигестирање почнале да личат на технологијата каква што е денес.<ref name="Klinkner-2014"/> Во 1906 година, Карл Имхоф го создал резервоарот Имхоф;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|title=Course ENV&nbsp;149|work=Water.me.vccs.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20200413083033/https://water.me.vccs.edu/courses/ENV149/Imhoff.htm|archive-date=13 April 2020|accessdate=22 February 2010}}</ref> рана форма на анаеробен дигестер и модел на систем за пречистување на отпадни води во текот на почетокот на 20 век.<ref name="Grando-2017">{{Наведено списание|last=Grando|displayauthors=etal|date=December 2017|title=Technology overview of biogas production in anaerobic digestion plants: A European evaluation of research and development|url=http://ddd.uab.cat/record/196228|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|volume=80|pages=44–53|bibcode=2017RSERv..80...44L|doi=10.1016/j.rser.2017.05.079}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Wagenhals|displayauthors=etal|year=1924|title=Sewage treatment in the United States: A report on the study of 15&nbsp;representative sewage treatment plants|journal=Public Health|volume=38|page=38|doi=10.1016/S0033-3506(24)80014-8}}</ref> По 1920 година, затворените резервоари почнале да ја заменуваат претходно вообичаената употреба на анаеробни лагуни - покриени земјени базени што се користеле за обработка на испарливи цврсти материи. Истражувањата за анаеробна дигестија започнале во 1930-тите години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/agstar/documents/conf04/humenik.pdf|title=Agstar Conference 2004|last=Humenik, F.|year=2007|work=epa.gov|accessdate=14 July 2014|display-authors=etal}}</ref> Околу периодот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], производството со биогорива се забавило со зголемувањето на производството на нафта и идентификувањето на нејзината употреба.<ref name="Black">{{Наведени вести|url=http://theconversation.com/how-world-war-i-ushered-in-the-century-of-oil-74585|title=How World War I ushered in the century of oil|last=Black|first=Brian C.|work=The Conversation|access-date=2018-04-10|language=en}}</ref> Иако недостигот на гориво за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] повторно ја популаризирало анаеробната дигестија, интересот за технологијата повторно се намалил по завршувањето на војната.<ref name="Klinkner-2014">{{Наведено списание|last=Klinkner|first=Blake Anthony|date=2014|title=Anaerobic Digestion as a Renewable Energy Source and Waste Management Technology: What Must be Done for This Technology to Realize Success in the United States?|url=https://scholarship.law.umassd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=umlr|journal=UMass Law Review|volume=9|page=79}}</ref><ref name="Verma-2002">{{Наведена книга|title=Anaerobic Digestion of Biodegradable Organics in Municipal Solid Wastes|last=Verma|first=Shefali|publisher=Columbia University|year=2002|location=New York|page=12}}</ref> Слично на тоа, енергетската криза од 1970-тите години предизвикало интерес за анаеробната дигестија.<ref name="Klinkner-2014" /> Покрај високите цени на енергијата, факторите што влијаат врз усвојувањето на анаеробни системи за дигестија вклучуваат приемчивост кон иновации, казни за загадување, политички стимулации и достапност на субвенции и можности за финансирање.<ref>{{Наведено списание|last=Bishop, C.|last2=Shumway, C.|last3=Wandschneider, P.|year=2010|title=Agent heterogeneity in adoption of anaerobic digestion technology: Integrating economic, diffusion, and behavioral innovation theories|url=https://muse.jhu.edu/article/467630/summary|journal=Land Economics|volume=86|issue=3|pages=585–608|doi=10.3368/le.86.3.585|url-access=subscription}}</ref><ref name="Bangalore-2016">{{Наведено списание|last=Bangalore|displayauthors=etal|date=Nov 2016|title=Policy incentives and adoption of agricultural anaerobic digestion: A survey of Europe and the United States|journal=Renewable Energy|volume=97|pages=559–571|bibcode=2016REne...97..559B|doi=10.1016/j.renene.2016.05.062|via=Elsevier Science Direct|doi-access=free}}</ref> == Наводи == {{Наводи|25em}} == Надворешни врски == {{Commons category|Anaerobic digestion}} {{Div col|colwidth=25em}} * {{cite web |url=http://www.adbioresources.org/ |title=Official Website of the Anaerobic Digestion and Bioresources Association |publisher=Anaerobic Digestion and Bioresources Association (ADBA)}} * {{cite web |url=http://www.biogas-info.co.uk/ |title=UK's Official Information Portal on Anaerobic Digestion and Biogas}} * {{cite web |url=http://www.americanbiogascouncil.org/ |title=American Biogas Council |date=9 October 2018}} * {{cite web |url=http://www.extension.org/pages/Introduction_to_Biogas_and_Anaerobic_Digestion |title=Introduction to Biogas and Anaerobic Digestion], information from eXtension's Livestock and Poultry Environmental Learning Center |access-date=18 November 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101225093646/http://www.extension.org/pages/Introduction_to_Biogas_and_Anaerobic_Digestion |archive-date=25 December 2010}} {{Div col end}} [[Категорија:Анаеробно варење]] [[Категорија:Управување со отпад]] 6rksl8a76w0miaw1st4tmy6tfrumd4p 0 1372221 5378978 5378526 2025-06-11T17:24:32Z Jtasevski123 69538 5378978 wikitext text/x-wiki [[Податотека:CivicAmenitySite.jpg|мини| Место за рециклирање цврст отпад ]] [[Податотека:Buštěhrad_(0047).jpg|мини| Штанд за контејнери за сортиран отпад во Буштеград, Централна Бохемија, Чешка. Зелените контејнери се за стакло, сините за хартија, жолтите за пластика и црвените за електротехнички отпад.]] '''Центар за рециклирање на цврст комунален отпад''' — [[Список на технологии за обработка на цврст отпад|објект]] каде што јавноста може да го отстрани [[Комунален цврст отпад|отпадот од домаќинствата]] [[Рециклирање|за рециклирање]]. Градските објекти ги управува [[Општина|локалната самоуправа]] во одредена област. Достапни се места за собирање на [[Рециклирање|рециклиран отпад]] како што се [[зелен отпад]], [[Метал|метали]], [[стакло]] и други видови отпад.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.environment-agency.gov.uk/business/topics/waste/123038.aspx|title=Civic amenity site as collection point for WVO ref 1|archive-url=https://web.archive.org/web/20130813034227/http://www.environment-agency.gov.uk/business/topics/waste/123038.aspx|archive-date=2013-08-13|accessdate=2013-09-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.regbiopower.co.uk/wco|title=Renewable Energy Generation|work=regbiopower.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20130729072624/http://regbiopower.co.uk/wco|archive-date=2013-07-29|accessdate=2013-09-17}}</ref> Предмети што не можат да се соберат од локалните шеми за собирање отпад, како што е кабастиот отпад, исто така се прифаќаат. Во Обединетото Кралство, центрите за рециклирање на комунален цврст отпад неформално се нарекуваат „депонии“. Во континентална Европа, обично постојат неколку видови места за собирање: * Поставки за контејнери за сортиран отпад: група контејнери за најчестиот вид рециклиран отпад од домаќинството, како што се пластика, хартија, стакло, метални лименки, картон за пакување течности, електротехнички отпад, рециклирана облека и слично. До ваквите штандови се пристапува слободно пеш. Тие често се наоѓаат во близина на автобуски или трамвајски станици, градски плоштади, селски заеднички места, продавници итн. Градот или земјата може да имаат која било конвенција за бои по кои се разликуваат контејнерите наменети за различен вид на отпад. * Дворови за собирање отпад: освен за споменатиот отпад од домаќинствата, тие се специјализирани за голем отпад од домаќинствата: мебел, градежен отпад, компостирачки градинарски отпад - или посебни видови отпад (хемиски или друг [[опасен отпад]] итн.). Отпадот обично се доставува со автомобили, комбиња или камиони, а станицата има надзорен персонал и работно време, но услугите се бесплатни. Помалите градови имаат едно такво место, а поголемите градовите можат да имаат повеќе вакви дворови во различни населби. * станици за откуп на отпад: наменети особено за метален отпад (железо и други метали), но исто така и за хартија, стакло итн. Ваквите станици постојат подолго од модерните станици за отстранување. Коегзистенцијата на платени и бесплатни системи за собирање може да резултира со тоа што бездомниците, асоцијалните или сиромашните луѓе собираат отпад од бесплатните контејнери за да го продаваат на откупната станица за отпад. == Поврзано == * [[Претоварна станица|Станица за пренос на отпад]] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Технологија за преработка на отпад]] [[Категорија:Собирање отпад]] 3kv9otuza0v9p736dygr0i2m6dhv27b 0 1372223 5378981 5378528 2025-06-11T17:25:46Z Jtasevski123 69538 5378981 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Mavis_Valley_Transfer_Station_-_geograph.org.uk_-_62194.jpg|мини| Претоварна „Мејвис Вали“ во Источен Данбартоншир]] '''Станица за пренос на отпад''' или центар за обновување на ресурси — зграда или место за преработка и привремено депонирање, консолидација и агрегација на отпад.<ref name=":0"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.nsw.gov.au/your-environment/waste/local-council-operations/rural-regional-waste-transfer|title=Handbook for Design and Operation of Rural and Regional Transfer Stations|last=|first=|date=|work=NSW Environment Protection Authority|language=en|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-01-05}}</ref> Преносните станици значително се разликуваат по големина и функција. На некои преносни станици жителите и бизнисите едноставно можат да остават мали товари отпад за рециклирање, и таму се врши одредено прелиминарно сортирање на материјалот. Другите преносни станици се места каде што локалните возила за собирање отпад ќе го депонираат својот отпаден товар пред негова агрегација и товарење во поголеми возила. Овие поголеми возила ќе го транспортираат отпадот до крајната точка на отстранување во [[Инсинерација|инсинератор]], [[депонија]], објект за [[опасен отпад]] или за [[рециклирање]]. На претоварната станица не се врши долгорочно складирање на отпад; отпадот брзо се консолидира и се товари во поголемо возило и се преместува од локацијата, обично за неколку часа. Преносните станици можат да бидат во јавна или приватна сопственост. Тие се разликуваат по големина, од мали регионални локации што управуваат со помалку од 1000 тони отпад годишно до големи локации што управуваат со над 200.000 тони отпад годишно.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sustainability.vic.gov.au/Government/Waste-and-resource-recovery/Better-practice-resource-recovery-centres|title=Better practice resource recovery centres|last=|first=|date=2019|work=www.sustainability.vic.gov.au|publisher=Sustainability Victoria|language=en|archive-url=|archive-date=|accessdate=2021-01-05}}</ref> Главната причина за користење на овие преносни станици е да се намалат трошоците за транспорт на отпадот до објектите за отстранување. Тие се многу корисни, но постои проблем во однос на наоѓањето на место за поставување на овие станици. Услугите за управување со отпад не секогаш се нудат правилно и подеднакво на сите жители поради несоодветни пристапи кон управување со ресурсите, големи количини урбан отпад и незнаечки навики на потрошувачка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2210670719307176|archive-date=|accessdate=07-06-2025|title=Determination of suitable waste transfer station areas for sustainable territories: Eskisehir case|last=|first=|date=|work=ScienceDirect|language=en|archive-url=}}</ref> Научниците и други граѓани се обидуваат да создадат мрежа од преносни станици дизајнирана да се справи со идните реализации и развој. Ефикасноста на транспортот на отпад била анализирана за повеќе од 6000 општини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959652619316932|archive-date=|accessdate=07-06-2025|title=Multi-objective strategic waste transfer station planning|last=|first=|date=|work=ScienceDirect|language=en|archive-url=}}</ref> Било заклучено дека отпадот расте побрзо од населението, па затоа луѓето треба да истражат алтернативни начини за пренамена на нивниот отпад за добра употреба. == Поврзано == * [[Список на технологии за обработка на цврст отпад]] * [[Постројка за собирање материјали]] * [[Механички биолошки третман]] * [[Обновување на ресурси]] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Собирање отпад]] h5mqk1e1chfuwcjm1on67ec6o1yemxq 0 1372226 5378968 5378661 2025-06-11T17:20:36Z Jtasevski123 69538 5378968 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Waste_collection_vehicle-Thai.JPG|мини|250x250пкс| Возило за собирање отпад во Сакон Накхон, Тајланд]] [[Податотека:Garbage_collecting_barge_(Venice_2015).jpg|мини|375x375пкс| Баржа за собирање отпад во [[Венеција]], Италија.]] [[Податотека:WasteCollection.JPG|мини|250x250пкс| Рачно собирање отпад во Букит Баток Вест, Сингапур]] [[Податотека:Ireland_Victor_Grigas_2011-15.jpg|десно|мини|250x250пкс| Отпад на тротоар за собирање, спакуван во ќеси и со налепница - во [[Даблин]], [[Ирска (остров)|Ирска]]]] '''Собирањето на отпад''' — дел од процесот на управување со отпад. Тоа претставува пренос на [[комунален цврст отпад]] од местото на употреба и отстранување до местото на [[Список на технологии за обработка на цврст отпад|обработка]] или [[депонија]]. Собирањето на отпад, исто така, вклучува собирање од тротоарот на [[Рециклирање|рециклирачки]] материјали кои технички не се отпад, како дел од програмата за пренасочување кон општинските депонии. == Комунален цврст == [[Комунален цврст отпад|Комуналниот цврст отпад]] во економски развиените земји генерално се остава во контејнери за отпад или канти за рециклирање пред собирачот на отпад да го собере со возило за собирање на отпад. Баржи за собирање на отпад се користат во некои градови, на пример во [[Венеција]]. Сепак, во многу земји во развој, како што се [[Мексико]]<ref name="MSNBC">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nbcnews.com/id/wbna28777897|title=Green garbage dumps? Mexico City vows to try|date=2009-01-25|work=NBC News|language=en|accessdate=2024-09-29}}</ref> и [[Египет]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://ipsnews.net/news.asp?idnews=48491|title=Inter Press Service - News and Views from the Global South|last=McGrath|first=Cam|date=2009-09-18|work=Inter Press Service|archive-url=https://web.archive.org/web/20120402032347/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=48491|archive-date=2012-04-02}}</ref> отпадот оставен во канти или вреќи покрај патот нема да се отстрани освен ако жителите не комуницираат со собирачите на отпад. Жителите на [[Мексико (град)|Мексико]] мора да го однесат своето ѓубре до возилото за собирање на отпад кое често застанува околу секоја населба. Собирачите на отпад користат карактеристично ѕвонче и евентуално викање. Жителите се редат и го предаваат својот контејнер за ѓубре на собирачот на отпад. Во некои населби може да се очекува бакшиш.<ref name="MSNBC"/> Приватно ангажираните собирачи на отпад можат да кружат во истите населби и до пет пати на ден, туркајќи количка со контејнер за отпад, ѕвонејќи на ѕвонче и викајќи за да го најават своето присуство. Овие приватни собирачи на отпад не добиваат плата и преживуваат само од бакшишот што го добиваат.<ref name="MSNBC" /> Откако ќе го соберат отпадот, тие се среќаваат со возилото за собирање на отпад за да го депонираат насобраниот отпад. Возилото за собирање на отпад честопати го носи отпадот до [[претоварна станица]] каде што ќе се натовари во поголемо возило и ќе се испрати на депонија или на алтернативен објект за обработка на отпад. == Безбедност и цена == Преполните контејнери резултираат со испаѓање на ѓубрето додека се фрла. Опасниот отпад како што се празните боци со бензин можат да предизвика пожари што ќе запалат друг отпад кога работи компакторот на камионот. Контејнерите можат да бидат заклучени или складирани на безбедни места за да се избегне фрлање ѓубре во нив од лица кои не плаќаат.<ref name="Waste Management FAQ">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.wanless.com.au/FAQ.html|title=Waste Management FAQ|year=2009|work=Wanless Waste Management}}</ref> Цената исто така претставува проблем при собирањето отпад во некои земји.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.manoramanews.com/nattuvartha/central/2017/05/05/glass-bottles-loss-demand.html|title=കുപ്പിക്കു വിലയില്ല; കെട്ടിക്കിടക്കുന്നത് എട്ടു കോടി രൂപയുടെ ചില്ലുകുപ്പികൾ|date=2017-05-05|work=Monorama News|language=ml|accessdate=2024-09-29}}</ref> Доколку собирањето на отпад не се спроведува правилно, може да доведе до загадување на животната средина. Ова вклучува размножување на животни и инсекти, а на крајот може да доведе и до ширење на разни болести. Обично отпадот се согорува, но ова води до поголем проблем кога станува збор за [[загадување на воздухот]]. Ова на крајот може да создаде здравствени проблеми кај луѓето во околните области.<ref>{{Наведена книга|title=2016 International Conference on Internet of Things and Applications (IOTA)|last=Dugdhe|first=Saurabh|last2=Shelar|first2=Pooja|last3=Jire|first3=Sajuli|last4=Apte|first4=Anuja|date=January 2016|isbn=978-1-5090-0044-9|pages=143–147|chapter=Efficient waste collection system|doi=10.1109/IOTA.2016.7562711|chapter-url=https://ieeexplore.ieee.org/document/7562711}}</ref> == Вработување како собирач на отпад == Според ЈуЕсЊуз,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://money.usnews.com/careers/best-jobs/garbage-collector|title=Garbage Collector|work=[[U.S. News & World Report]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20240929215934/https://money.usnews.com/careers/best-jobs/garbage-collector|archive-date=2024-09-29|accessdate=2024-09-29}}</ref> {{blockquote|Бирото за статистика на трудот предвидува раст на вработеноста од 3,2% за собирачите на ѓубре помеѓу 2022 и 2032 година. Во тој период, се проценува дека треба да се отворат околу 4.700 работни места.}} == Поврзано == * [[Собирач на отпад]] * [[Чистач на плажи]] * [[Работник во санитација]] * [[Корпа за отпадоци]] * [[Сортирање на отпад]] == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Собирање отпад]] hquw660zvw2jijb2jspkg61zt7xeh2r 0 1372228 5378962 5378823 2025-06-11T17:18:02Z Jtasevski123 69538 5378962 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Drug_disposal_receptacle.jpg|мини| Контејнер за отстранување лекови во лобито на болница.]] Правилото '''отстранувањето на лековите''' — од големо значење за заштита на животната средина и другите луѓе. Поединците најчесто ги фрлаат неискористените лекови што остануваат по завршувањето на медицинскиот третман.<ref name="Ginger 2017"/> Здравствените организации се ослободуваат од лекови во поголем обем од низа причини, вклучително и остатоци од лекови по лекувањето на пациентите и отстранување на лекови со истечен рок на траење. Неправилното отстранување на лековите создава можности за други (за кои лекот е ненаменет) да ги земаат несоодветно.<ref name="Ginger 2017" /> Несоодветното отстранување на лекови може да предизвика и загадување.<ref name="Ginger 2017" /><ref>{{Наведено списание|last=Alnahas|first=Faez|year=2020|title=Expired Medication: Societal, Regulatory and Ethical Aspects of a Wasted Opportunity|journal=International Journal of Environmental Research and Public Health|publisher=MDPI|volume=17|issue=3|page=787|doi=10.3390/ijerph17030787|pmc=7037917|pmid=32012703|doi-access=free}}</ref> Луѓето се ослободуваат од лековите на различни начини; дури и организациите со експертиза за лекови можат да им дадат неконзистентни информации на потрошувачите за отстранување на лековите.<ref>{{Наведено списание|last=Kuspis|first=DA|last2=Krenzelok|first2=EP|date=February 1996|title=What happens to expired medications? A survey of community medication disposal.|journal=Veterinary and Human Toxicology|volume=38|issue=1|pages=48–9|pmid=8825752}}</ref> Соодветниот систем за управување со отпад, вклучувајќи дистрибуција, контрола и отстранување, не само што им помага на здравствените центри, туку и го промовира здравјето на животната средина.<ref>{{Наведување|title=Biomedical Waste: Its Effects and Safe Disposal|date=2016-04-19|url=http://dx.doi.org/10.1201/b19243-8|journal=Environmental Waste Management|pages=95–108|publisher=CRC Press|doi=10.1201/b19243-8|isbn=978-0-429-08348-8|access-date=2020-12-31}}</ref> == Извор на лековите == Отпадот од лековите вклучува и опасен и неопасен отпад, контролирани супстанции и лекови со истечен рок на траење.<ref name=":5"/> Отпадот од лекови може да дојде од разни нивоа во животниот век на лекот. Прво, може да потекнува од производствените фабрики каде што се создадени. Ова ги вклучува несаканите фармацевтски состојки и материјали кои веќе не можат да се користат во процесот на производство на лекови.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thepharmajournal.com/archives/2017/vol6issue3/PartC/6-2-9-174.pdf|title=An Overview of Waste Management in Pharmaceutical Industry|last=Jaseem|first=Mohammed|date=2017|work=The Pharma Journal}}</ref> Второ, отпадот од лекови може да се генерира [[Медицински отпад|од здравствени установи]], вклучувајќи болници, клиники и аптеки. Отпадот од лекови од овој извор може да биде поради прекумерно препишување на лекови од даватели на здравствени услуги, од болнички лаборатории, да се лекови со истечен рок, отворени пакувања за лекови и делумно употребени лекови.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.state.nj.us/dep/enforcement/1%20RCRA%20Pharmaceutical%20Waste%20-%20Best%20Management%20Practices%20-Vona%205-17-12.pdf|title=Pharmaceutical Waste Compliance For Healthcare Facilities|date=17 May 2012|work=The Official Website for the State of New Jersey}}</ref> Понатаму, овој отпад може да вклучува материјали како што се шприцеви, ампули, интравенски кеси и цевки што содржат вишок лекови или се контаминирани во процесот на ракување со опасни фармацевтски производи, како што се лекови за хемотерапија.<ref name=":6" /> Некои држави имаат прописи што бараат од здравствените установи да ги уништат неискористените лекови.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.epa.gov/sites/production/files/2015-11/documents/unused-pharms-health-care_interim-report_2008.pdf|title=Unused Pharmaceuticals in the Health Care Industry: Interim Report|date=November 2011|work=United States Environmental Protection Agency}}</ref> Конечно, фармацевтскиот отпад може да дојде од прекумерна консумација на лекови што се издаваат без рецепт од страна на пациентите.<ref name=":3">{{Наведена мрежна страница|url=https://fip.org/files/fip/publications/2015-12-Green-Pharmacy-Practice.pdf|title=Taking Responsibility for the Environmental Impact of Medicines|date=2015|work=FIP|accessdate=1 November 2018}}</ref> Понекогаш нормалната употреба на лек може да резултира со отпад. На пример, кога некој користи дермален фластер, откако ќе се употреби фластерот, тој сè уште ќе ја задржи значителната јачина, што бара безбедно отстранување.<ref name="Commissioner April 2016"/> == Методи за отстранување == === Отстранување за поединци и заедници === Најочигледниот начин поединците да се ослободат од лековите е преку службата за управување со комунален отпад.<ref name="Ginger 2017">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.consumerreports.org/drugs/getting-rid-of-expired-medication/|title=Easy Steps for Getting Rid of Unused Medication|last=Skinner|first=Ginger|date=20 March 2017|work=[[Consumer Reports]]|accessdate=30 March 2017}}</ref> Експертите советуваат прво да се проверат другите опции, бидејќи едноставното фрлање на лекот со друг отпад создава можност некој да го употреби и да се повреди.<ref name="Ginger 2017" /> Медицинските власти препорачуваат да не се фрлаат лекови така што ќе им се дадат на други потрошувачи.<ref name="Commissioner April 2016">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.fda.gov/ForConsumers/ConsumerUpdates/ucm101653.htm|title=Consumer Updates - How to Dispose of Unused Medicines|last=Office of the Commissioner|date=25 April 2016|work=www.fda.gov|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20090603082424/http://www.fda.gov/ForConsumers/ConsumerUpdates/ucm101653.htm|archive-date=June 3, 2009|accessdate=30 March 2017}}</ref> Најдобар извор за поединците ќе биде локалната аптека.<ref name="Ginger 2017">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.consumerreports.org/drugs/getting-rid-of-expired-medication/|title=Easy Steps for Getting Rid of Unused Medication|last=Skinner|first=Ginger|date=20 March 2017|work=[[Consumer Reports]]|accessdate=30 March 2017}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSkinner2017">Skinner, Ginger (20 March 2017). [http://www.consumerreports.org/drugs/getting-rid-of-expired-medication/ "Easy Steps for Getting Rid of Unused Medication"]. ''[[Consumer Reports]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">30 March</span> 2017</span>.</cite></ref> Аптеките веќе работат со лекови и можат да препорачат каков метод на отстранување е најсоодветен.<ref name="Ginger 2017" /> Многу аптеки собираат лекови и ги отстрануваат како општествено корисна работа.<ref name="Ginger 2017" /> Некои региони имаат посебни владини служби кои нудат враќање и отстранување на лековите.<ref name="Ginger 2017" /> Понекогаш, аптеката или владината служба ќе обезбедат начин за испраќање на лекови по пошта до посебен објект за отстранување на лекови.<ref name="Ginger 2017" /> Доколку не постојат други опции и мора да се фрлат лековите во ѓубре, препорачан побезбеден начин да се направи тоа е со мешање на лекот со непривлечно ѓубре.<ref name="Ginger 2017" /> Фрлањето во тоалетат може да предизвика загадување со лекови, но ова може да се оправда како начин за брзо отстранување на опасните лекови.<ref name="Ginger 2017" /> Во САД имало повеќе обиди да се охрабрат потрошувачите да ги донесат своите остатоци од лекови во центрите за отстранување.<ref name="Egan 2016">{{Наведено списание|last=Egan|first=Kathleen L.|last2=Gregory|first2=Eric|last3=Sparks|first3=Michael|last4=Wolfson|first4=Mark|date=31 October 2016|title=From dispensed to disposed: evaluating the effectiveness of disposal programs through a comparison with prescription drug monitoring program data|journal=The American Journal of Drug and Alcohol Abuse|volume=43|issue=1|pages=69–77|doi=10.1080/00952990.2016.1240801|pmid=27797283}}</ref> Некои примери за програми за отстранување вклучуваат организирање на посебни настани во општински центар со претходни огласи за луѓето да ги донесат своите лекови на настанот, или на други начини вршење едукација на поединци и засегнати организации за правилниот начин на отстранување на лековите.<ref name="Egan 2016" /> Една студија што ја истражила ефикасноста на овие програми покажала дека нивното влијание е премногу ниско за да го има посакуваниот резултат, односно намалување на пристапот на заедницата до остатоци од лекови.<ref name="Egan 2016" /> === Отстранување за организации и индустрии === Отстранувањето на големи количини на лекови може да предизвика загадување од лековите и негативно влијание врз животната средина.<ref name="WHO 1999">{{Наведена книга|url=http://apps.who.int/medicinedocs/pdf/whozip51e/whozip51e.pdf|title=Guidelines for safe disposal of unwanted pharmaceuticals in and after emergencies|last=World Health Organization|date=1999|publisher=World Health Organization|isbn=978-0119854985|archive-url=https://web.archive.org/web/20110703181354/http://apps.who.int/medicinedocs/pdf/whozip51e/whozip51e.pdf|archive-date=July 3, 2011}}</ref> Организациите можат да изберат да се ослободат од големи количини на лекови со тоа што ќе ги вратат кај производителот, со нивно ставање на [[Депонија|депонии]], со употреба на [[инсинерација]] или со фрлање на лековите во канализација.<ref name="WHO 1999" /> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Медицински отпад]] 7pr7m2b7z3mocps49o5qq72xzt56u7t 0 1372238 5378982 5378520 2025-06-11T17:26:46Z Jtasevski123 69538 5378982 wikitext text/x-wiki '''Плазмичната гасификацијата''' — термички процес кој ја претвора [[Органска материја|органската материја]] во сингас (синтетички гас) кој првенствено е составен од [[водород]] и [[јаглерод моноксид]]. Плазма факел напојуван од електричен лак јонизира гас и ја трансформира органската материја во сингас, создавајќи згура како нуспроизвод.<ref name="kalinenko"> {{Наведено списание|last=Kalinenko|first=R. A.|last2=Kuznetsov|first2=A. P.|last3=Levitsky|first3=A. A.|last4=Messerle|first4=V. E.|last5=Mirokhin|first5=Y.|last6=Polak|first6=L. S.|last7=Sakipov|first7=Z. B.|last8=Ustimenko|first8=A. B.|displayauthors=4|date=1993|title=Pulverized coal plasma gasification|journal=[[Plasma Chemistry and Plasma Processing]]|volume=13|issue=1|pages=141–167|bibcode=1993PCPP...13..141K|doi=10.1007/BF01447176}} </ref><ref name="messerle"> {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/advancedcombusti00syre_448|title=Advanced Combustion and Aerothermal Technologies. Environmental Protection and Pollution Reductions|last=Messerle|first=V. E.|last2=Ustimenko|first2=A. B.|date=2007|publisher=Springer Netherlands|isbn=978-1-4020-6515-6|editor-last=Syred|editor-first=Nick|pages=[https://archive.org/details/advancedcombusti00syre_448/page/n142 141]–156|chapter=Solid Fuel Plasma Gasification|doi=10.1007/978-1-4020-6515-6|editor-last2=Khalatov|editor-first2=Artem|url-access=limited}} </ref> Се користи комерцијално како форма на [[обработка на отпад]]. Тестирана е за гасификација на гориво добиено од отпад, [[биомаса]], [[индустриски отпад]], [[опасен отпад]] и цврсти [[Јаглеводород|јаглеводороди]], како што се [[јаглен]], [[Битуменски песоци|битуменски песок]], петролеум и нафтен шкрилец.<ref name="kalinenko" /> == Процес == Плазма факелот пропушта силна електрична струја под висок напон помеѓу две електроди како електричен лак. Гасот под притисок се јонизира додека минува низ плазмата создадена од лакот. Температурата на факелот се движи од 2.000 до 14.000 °C.<ref name="recoveredenergy">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.recoveredenergy.com/d_plasma.html|title=The Recovered Energy System: Discussion on Plasma Gasification|archive-url=https://web.archive.org/web/20080923003407/http://www.recoveredenergy.com/d_plasma.html|archive-date=2008-09-23|accessdate=2008-10-20}}</ref> Температурата ја одредува структурата на плазмата и гасот што го формира.<ref> {{Наведено списание|last=Bratsev|first=A. N.|last2=Popov|first2=V. E.|last3=Rutberg|first3=A. F.|last4=Shtengel’|first4=S. V.|year=2006|title=A Facility for Plasma Gasification of Waste of Various Types|journal=High Temperature|volume=44|issue=6|pages=823–828|bibcode=2006HTemp..44..823B|doi=10.1007/s10740-006-0099-7}} </ref> Отпадот се загрева, се топи и на крај испарува. Под овие услови, молекуларната дисоцијација се јавува со раскинување на [[Ковалентна врска|молекуларните врски]]. [[Молекула|Комплексните молекули]] се одделени на поединечни [[атом|атоми]]. Резултантните елементарни компоненти се во гасовита фаза (сингас). Молекуларната дисоцијација со употреба на плазма се нарекува плазмична пиролиза“.<ref>{{Наведено списание|last=Huang|first=H.|last2=Lan Tang|last3=C. Z. Wu|date=2003|title=Characterization of Gaseous and Solid Product from Thermal Plasma Pyrolysis of Waste Rubber|journal=Environmental Science & Technology|volume=37|issue=19|pages=4463–4467|bibcode=2003EnST...37.4463H|doi=10.1021/es034193c|pmid=14572101}}</ref> == Материјали == Помалите факели обично користат инертен гас како што е [[Аргон|аргонот]], додека поголемите бараат [[азот]]. [[Електрода|Електродите]] варираат од [[бакар]] или [[волфрам]] до [[хафниум]] или [[циркониум]], заедно со други [[Легура|легури]]. Некои реактори за гасификација со плазма работат при [[Притисок|негативен притисок]], гасовити и/или цврсти ресурси. == Предности == Главните предности на технологиите со плазма факели за обработка на отпад се: * Спречување на опасниот отпад да стигне до депониите<ref> {{Цитиран патент|inventor-last=Springer|inventor-first=Marlin D.|inventor2=William C. Burns|inventor3=Thomas Barkley|title=Apparatus and Method for Treating Hazardous Waste|pubdate=1996-07-09}}</ref><ref> {{Цитиран патент|inventor-last=Titus|inventor-first=Charles H.|inventor2=Daniel R. Cohn|inventor3=Jeffrey E. Surma|title=Arc Plasma-Melter Electro Conversion System for Waste Treatment and Resource ...|pubdate=1997-09-16}}</ref> * Некои процеси се дизајнирани за обновување на летечката пепел, пепелта од дното и повеќе други честички, за 95% или подобро пренасочување од депониите и без штетни емисии на [[токсичен отпад]]<ref> {{Наведено списание|last=Lemmens|first=Bert|last2=Helmut Elslander|last3=Ive Vanderreydt|last4=Kurt Peys|last5=Ludo Diels|last6=Michel Oosterlinck|last7=Marc Joos|displayauthors=4|date=2007|title=Assessment of Plasma Gasification of High Caloric Waste Streams|journal=Waste Management|volume=27|issue=11|pages=1562–1569|bibcode=2007WaMan..27.1562L|doi=10.1016/j.wasman.2006.07.027|issn=0956-053X|pmid=17134888}} </ref> * Потенцијално производство на витрифицирана згура што би можела да се користи како градежен материјал<ref> {{Наведено списание|last=Mountouris|first=A.|last2=E. Voutsas|last3=D. Tassios|date=2008|title=Plasma Gasification of Sewage Sludge: Process Development and Energy Optimization|journal=Energy Conversion and Management|volume=49|issue=8|pages=2264–2271|bibcode=2008ECM....49.2264M|doi=10.1016/j.enconman.2008.01.025}} </ref> * Преработка на отпад од [[биомаса]] во запалив сингас за [[Електрична моќност|електрична енергија]] и топлина<ref> {{Наведено списание|last=Leal-Quirós|first=Edbertho|date=2004|title=Plasma Processing of Municipal Solid Waste|journal=Brazilian Journal of Physics|volume=34|issue=4B|pages=1587–1593|bibcode=2004BrJPh..34.1587L|doi=10.1590/S0103-97332004000800015|doi-access=free}} </ref> или за [[Хемиска синтеза|синтеза]] во горива или потребни хемикалии. * Производство на производи со додадена вредност (метали) од згура<ref> {{Наведено списание|last=Jimbo|first=Hajime|date=1996|title=Plasma Melting and Useful Application of Molten Slag|journal=Waste Management|volume=16|issue=5|pages=417–422|bibcode=1996WaMan..16..417J|doi=10.1016/S0956-053X(96)00087-6}} </ref> * Безбедни средства за уништување на [[Медицински отпад|медицинскиот]]<ref> {{Наведено списание|last=Huang|first=Haitao|last2=Lan Tang|date=2007|title=Treatment of Organic Waste Using Thermal Plasma Pyrolysis Technology|journal=Energy Conversion and Management|volume=48|issue=4|pages=1331–1337|bibcode=2007ECM....48.1331H|doi=10.1016/j.enconman.2006.08.013}}</ref> и многу други видови [[Опасен отпад|опасни отпадоци]]. <ref>{{Наведено списание|last=Tendler|first=Michael|last2=Philip Rutberg|last3=Guido van Oost|date=2005-05-01|title=Plasma Based Waste Treatment and Energy Production|journal=Plasma Physics and Controlled Fusion|volume=47|issue=5A|pages=A219|bibcode=2005PPCF...47A.219T|doi=10.1088/0741-3335/47/5A/016|issn=0741-3335}}</ref> * Со гасификација со гладно согорување и брзо гаснење на сингасот при покачени температури може да се избегне производство на диоксини и фурани кои се вообичаени за инсинераторите. * Емисиите во воздухот можат да бидат почисти од депониите и слични на оние од инсинераторите. == Недостатоци == Главните недостатоци на технологиите за плазма факели за обработка на отпад се: * Поголеми почетни инвестициски трошоци во однос на алтернативите, кои вклучуваат депонии<ref> {{Наведено списание|last=Pourali|first=M.|year=2010|title=Application of Plasma Gasification Technology in Waste to Energy #x2014;Challenges and Opportunities|journal=IEEE Transactions on Sustainable Energy|volume=1|issue=3|pages=125–130|bibcode=2010ITSE....1..125P|doi=10.1109/TSTE.2010.2061242|issn=1949-3029}} </ref> и [[Инсинерација|согорување]]. * Оперативните трошоци се повисоки во споредба со оние на инцинерацијата. * Влажната суровина го намалува производството на сингас и ја зголемува потрошувачката на енергија. * Мало или негативно нето производство на енергија кога се земаат предвид сите енергетски влезови. * Ограничена достапност на постројки и потреба често да се одржуваат. == Комерцијализација == Гасификацијата со плазма факел се користи комерцијално за отстранување на отпад{{Refn|<ref> {{cite web |url=http://www.peat.com/national_cheng.html |title=National Cheng Kung University - Tainan, Taiwan |publisher=PEAT International |access-date=2009-04-09}} </ref><ref> {{Cite report |last1=Williams |first1=R.B. |last2=Jenkins |first2=B.M. |last3=Nguyen |first3=D. |title=Solid Waste Conversion: A review and database of current and emerging technologies |page=23 |publisher=[[University of California, Davis]], Department of Biological and Agricultural Engineering | date=December 2003 |url=http://biomass.ucdavis.edu/pages/reports/Conversion-PhaseI_IWM-C0172.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20070415070400/http://biomass.ucdavis.edu/pages/reports/Conversion-PhaseI_IWM-C0172.pdf |archive-date=2007-04-15}} </ref><ref> {{cite web |url = http://www.zerowasteottawa.com/en/About-Project/ |title = About the Project |publisher = A Partnership for a Zero Waste Ottawa |access-date = 2009-04-10 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20090420003312/http://www.zerowasteottawa.com/en/About-Project/ |archive-date = 2009-04-20 }} </ref><ref> {{cite news |first=Laura |last=Czekaj |title=Mechanical problems plague Plasco |newspaper=[[Ottawa Sun]] |date=2008-12-07 }} </ref><ref> {{cite web |url = https://www.afsoc.af.mil/News/story/id/123253735/ |title = AFSOC makes 'green' history while investing in future |publisher = US Air Force Special Operations Command |access-date = 2011-04-28 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20110509083529/http://www.afsoc.af.mil/news/story.asp?id=123253735 |archive-date = 2011-05-09 }} </ref><ref> {{cite news |title=INEOS Bio Commercializes bioenergy technology in Florida |work=[[Biomass Program]] |date=2011-11-21 |url=http://www1.eere.energy.gov/biomass/pdfs/ibr_arraprojects_ineos.pdf }} </ref><ref> {{Cite web | title = The Plasma Arc Waste Destruction System to Reduce Waste Aboard CVN-78, pg. 13 | publisher = Seaframe - Carderock Division Publication | date = 2008 | url = http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA519815| archive-url = https://web.archive.org/web/20121201202200/http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA519815| url-status = dead| archive-date = December 1, 2012}} </ref><ref> {{cite press release |url = http://alternrg.com/press_release_94553 |archive-url = https://web.archive.org/web/20130307175931/http://www.alternrg.com/press_release_94553 |url-status = dead |archive-date = March 7, 2013 |title = Alter NRG Announces Commissioning of Biomass Gasifier at Waste To Liquids Facility in China |publisher = Alter NRG |access-date = 2013-01-29 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.waste-management-world.com/articles/2013/04/plasma-gasification-waste-to-energy-air-products-teesside-uk-government.html|title=Second Plasma Gasification Plant for Teesside Following Government Deal|last=Messenger|first=Ben|date=12 April 2013|publisher=Waste Management News|access-date=29 July 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20150928033452/http://www.waste-management-world.com/articles/2013/04/plasma-gasification-waste-to-energy-air-products-teesside-uk-government.html|archive-date=28 September 2015|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite press release|title=Air Products Will Exit Energy-from-Waste Business|date=2016-04-04|url=http://www.airproducts.com/Company/news-center/2016/04/0404-air-products-will-exit-energy-from-waste-business.aspx|access-date=2016-04-06}}</ref><ref>{{Citation|title=Air Products abandons plans for plasma-based energy from waste plants in Tees Valley|date=2016-04-05|url=http://www.newpower.info/2016/04/air-products-abandons-plans-for-plasma-based-energy-from-waste-plants-in-tees-valley/|access-date=2016-04-06}}</ref>}} на пет локации низ светот со комбиниран проектен капацитет од 200 тони отпад дневно, од што половина е отпад од биомаса. Обновувањето на енергијата од отпадните текови со употреба на плазма гасификација се користи во една или две инсталации кои третираат 25-30 тони отпад дневно. == Воена употреба == [[Воена морнарица на САД|Американската воена морнарица]] го користи Системот за уништување на отпад од плазма лак (PAWDS) на нивниот носач на авиони од класата „Џералд Р. Форд“ од најновата генерација. Компактниот систем го обработува сиот запалив цврст отпад.<ref>{{Наведување|title=The Plasma Arc Waste Destruction System to Reduce Waste Aboard CVN-78, pg. 13|publisher=Seaframe - Carderock Division Publication|date=2008|url=http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA519815|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121201202200/http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA519815|archivedate=December 1, 2012}} </ref> == Поврзано == * [[Гасификација]] * [[Енергија од отпад]] == Наводи == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20120302212301/http://www.dti.gov.uk/files/file33251.pdf Министерство за трговија и индустрија - Користење на термална плазма технологија за создавање вреден производ од опасен отпад] [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Одржливи технологии]] o2qwno9ynw2ehshxk9p18yfqvpmwanv 0 1372261 5378874 5375927 2025-06-11T12:08:42Z BosaFi 115936 5378874 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization |name = Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси |image = |size = |caption = |abbreviation = АДБА |motto = |formation = 2009 |extinction = |status = |purpose = Гласот на [[Анаеробна дигестија]] и биоресурсите во Велика Британија |location = Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси, Одржлив Бенксајд, Самнер Стрит 105, Лондон SE1 9HZ |region_served = Велика Британија |membership = |leader_title = Главен извршен директор |leader_name = Шарлот Мортон |main_organ = |parent_organization = |affiliations = |budget = |website = [http://adbioresources.org/ ADBA Homepage] |remarks = }} '''Здружение за анаеробна дигестија и биогас''' (АДБА), порано Здружение за анаеробна дигестија и биогас, е [[трговско здружение]] со седиште во Обединетото Кралство кое работи за да ги претставува бизнисите вклучени во секторите [[анаеробна дигестија]] и биогас. АДБА е основана во септември 2009 година од Лорд Редесдејл и 10 компании-основачи-членки со цел да ги претставуваат интересите на бизнисите во индустријата. АДБА се стреми да го промовира развојот на индустријата за анаеробна дигестија низ цела Велика Британија, со намера ова да се постигне во рок од една деценија од нејзиното основање. Нивната примарна цел е да ги елиминираат бариерите со кои се соочуваат организациите во оваа област. Свесни дека не постоела индустриска група која ексклузивно ја претставувала индустријата за анаеробна дигестија во Велика Британија (претходно [[Здружение за обновлива енергија]] и Здружението за рециклирање на органски материи имале групи поврзани со анаеробна дигестија), АДБА била формирана од голем број компании со седиште во Велика Британија кои се специјализирани за технологии за анаеробна дигестија, вклучувајќи ги, [[Кларк Енерџи]], Ентек, и Монсал. Во текот на своето релативно кратко време на постоење, АДБА дала голем број значајни придонеси во развојот на законодавството, вклучително и промовирање на повисоки нивоа на тарифи за зголемено инвестирање во обновливи извори на енергија за постројки за дигестија и платформа за тргување со јаглеродни кредити од биометан. Сега претставува над 370 компании-членки. На 1 октомври 2014 година, АДБА објавила дека го менува своето име со непосреден ефект во Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси, „како одговор на брзо менувачкиот политички и економски пејзаж“ го проширила својот делокруг. ==Надворешни врски== * [http://adbioresources.org/ Веб-страница на Здружението за анаеробна дигестија и биоресурси] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси}} [[Категорија:Анаеробна дигестија]] [[Категорија:Биоенергија во Обединетото Кралство]] [[Категорија:Биоенергија организации]] [[Категорија:Професионални здруженија со седиште во Обединетото Кралство]] [[Категорија:Отпад]] 37iqourgombmis3jgutc0plyh7108gf 5378875 5378874 2025-06-11T12:09:01Z BosaFi 115936 BosaFi ја премести страницата [[Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси]] на [[Здружение за анаеробна дигестија и биогас]]: Погрешно напишан наслов 5378874 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization |name = Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси |image = |size = |caption = |abbreviation = АДБА |motto = |formation = 2009 |extinction = |status = |purpose = Гласот на [[Анаеробна дигестија]] и биоресурсите во Велика Британија |location = Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси, Одржлив Бенксајд, Самнер Стрит 105, Лондон SE1 9HZ |region_served = Велика Британија |membership = |leader_title = Главен извршен директор |leader_name = Шарлот Мортон |main_organ = |parent_organization = |affiliations = |budget = |website = [http://adbioresources.org/ ADBA Homepage] |remarks = }} '''Здружение за анаеробна дигестија и биогас''' (АДБА), порано Здружение за анаеробна дигестија и биогас, е [[трговско здружение]] со седиште во Обединетото Кралство кое работи за да ги претставува бизнисите вклучени во секторите [[анаеробна дигестија]] и биогас. АДБА е основана во септември 2009 година од Лорд Редесдејл и 10 компании-основачи-членки со цел да ги претставуваат интересите на бизнисите во индустријата. АДБА се стреми да го промовира развојот на индустријата за анаеробна дигестија низ цела Велика Британија, со намера ова да се постигне во рок од една деценија од нејзиното основање. Нивната примарна цел е да ги елиминираат бариерите со кои се соочуваат организациите во оваа област. Свесни дека не постоела индустриска група која ексклузивно ја претставувала индустријата за анаеробна дигестија во Велика Британија (претходно [[Здружение за обновлива енергија]] и Здружението за рециклирање на органски материи имале групи поврзани со анаеробна дигестија), АДБА била формирана од голем број компании со седиште во Велика Британија кои се специјализирани за технологии за анаеробна дигестија, вклучувајќи ги, [[Кларк Енерџи]], Ентек, и Монсал. Во текот на своето релативно кратко време на постоење, АДБА дала голем број значајни придонеси во развојот на законодавството, вклучително и промовирање на повисоки нивоа на тарифи за зголемено инвестирање во обновливи извори на енергија за постројки за дигестија и платформа за тргување со јаглеродни кредити од биометан. Сега претставува над 370 компании-членки. На 1 октомври 2014 година, АДБА објавила дека го менува своето име со непосреден ефект во Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси, „како одговор на брзо менувачкиот политички и економски пејзаж“ го проширила својот делокруг. ==Надворешни врски== * [http://adbioresources.org/ Веб-страница на Здружението за анаеробна дигестија и биоресурси] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси}} [[Категорија:Анаеробна дигестија]] [[Категорија:Биоенергија во Обединетото Кралство]] [[Категорија:Биоенергија организации]] [[Категорија:Професионални здруженија со седиште во Обединетото Кралство]] [[Категорија:Отпад]] 37iqourgombmis3jgutc0plyh7108gf 5378877 5378875 2025-06-11T12:09:37Z BosaFi 115936 5378877 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization |name = Здружение за анаеробна дигестија и биогас |image = |size = |caption = |abbreviation = АДБА |motto = |formation = 2009 |extinction = |status = |purpose = Гласот на [[Анаеробна дигестија]] и биогас во Велика Британија |location = Здружение за анаеробна дигестија и биогас, Одржлив Бенксајд, Самнер Стрит 105, Лондон SE1 9HZ |region_served = Велика Британија |membership = |leader_title = Главен извршен директор |leader_name = Шарлот Мортон |main_organ = |parent_organization = |affiliations = |budget = |website = [http://adbioresources.org/ ADBA Homepage] |remarks = }} '''Здружение за анаеробна дигестија и биогас''' (АДБА), порано Здружение за анаеробна дигестија и биогас, е [[трговско здружение]] со седиште во Обединетото Кралство кое работи за да ги претставува бизнисите вклучени во секторите [[анаеробна дигестија]] и биогас. АДБА е основана во септември 2009 година од Лорд Редесдејл и 10 компании-основачи-членки со цел да ги претставуваат интересите на бизнисите во индустријата. АДБА се стреми да го промовира развојот на индустријата за анаеробна дигестија низ цела Велика Британија, со намера ова да се постигне во рок од една деценија од нејзиното основање. Нивната примарна цел е да ги елиминираат бариерите со кои се соочуваат организациите во оваа област. Свесни дека не постоела индустриска група која ексклузивно ја претставувала индустријата за анаеробна дигестија во Велика Британија (претходно [[Здружение за обновлива енергија]] и Здружението за рециклирање на органски материи имале групи поврзани со анаеробна дигестија), АДБА била формирана од голем број компании со седиште во Велика Британија кои се специјализирани за технологии за анаеробна дигестија, вклучувајќи ги, [[Кларк Енерџи]], Ентек, и Монсал. Во текот на своето релативно кратко време на постоење, АДБА дала голем број значајни придонеси во развојот на законодавството, вклучително и промовирање на повисоки нивоа на тарифи за зголемено инвестирање во обновливи извори на енергија за постројки за дигестија и платформа за тргување со јаглеродни кредити од биометан. Сега претставува над 370 компании-членки. На 1 октомври 2014 година, АДБА објавила дека го менува своето име со непосреден ефект во Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси, „како одговор на брзо менувачкиот политички и економски пејзаж“ го проширила својот делокруг. ==Надворешни врски== * [http://adbioresources.org/ Веб-страница на Здружението за анаеробна дигестија и биоресурси] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси}} [[Категорија:Анаеробна дигестија]] [[Категорија:Биоенергија во Обединетото Кралство]] [[Категорија:Биоенергија организации]] [[Категорија:Професионални здруженија со седиште во Обединетото Кралство]] [[Категорија:Отпад]] 7qwbs70rhy7yqtxr4fe4ec1c07z6ohl 0 1372265 5378903 5375934 2025-06-11T13:43:48Z BosaFi 115936 5378903 wikitext text/x-wiki [[File:West Torrens 1601.jpg|thumb|Камион за собирање ѓубре, Вест Торенс, Јужна Австралија]] '''Собирање''' '''на ѓубре од''' плочникот е услуга што им се нуди на домаќинствата, обично во урбаните и приградските области, за собирање и отстранување на отпад од домаќинствата и [[рециклирање|материјали за рециклирање]]. Обично се извршува од страна на персонал кој користи специјални возила за собирање на отпад од домаќинствата во контејнери што се прифатливи или пропишани од општината и се поставени на [[тротоар|плочникот]].<ref>[https://www.brisbane.qld.gov.au/bins-waste-and-recycling/ kerbside-collection/ Kerbside collection]</ref> ==Историја== Пред 20 век, количината на отпад произведена од домаќинствата била релативно мала. Отпадот од домаќинствата честопати едноставно се фрлал низ отворен прозорец, се закопувал во градината или се депонирал во надворешни простории. Во меѓувреме, отстранувањето на отпадот станал проблем секаде каде што растеле градовите. Честопати отпадот се ставал во неупотребливи области веднаш надвор од градот, како што се мочуриштата и плимните зони. Еден пример е [[Лондон]], кој од римско време го фрлал својот отпад надвор од Лондонскиот ѕид покрај реката [[Темза]]. Друг пример е [[Менхетен]] од 1830-тите, каде што на илјадници свињи им било дозволено да шетаат по улиците и да јадат ѓубре. Се развила мала индустријакаде што имало личности кои собирале кујнски отпад за да го продадат за храна за свињи, или тргувале со стока за коски (кои се користеа за лепак) и партали (неопходни за производство на хартија пред пронаоѓањето на дрвена пулпа). Подоцна, кон крајот на деветнаесеттиот век, ѓубрето им се даваше на свињите во индустриските. Како што санитарното инженерство почнало да се практикува почнувајќи од средината на 19 век и човечкиот отпад се пренесувал од домот во цевки, почнале да работат општинските [[собирач на отпад|собирачи на отпади]] бидејќи останувале растечки количини на домашен отпад, вклучувајќи пепел од јаглен, кој се горел за греење на домот. Во 1884 година, [[Ежен Пубел]] го вовел првиот интегриран систем за собирање и рециклирање покрај тротоарот, барајќи од жителите да го одделат својот отпад на лесно расипливи предмети, хартија и ткаенина, садови и школки. Тој, исто така, воспоставил правила за тоа како приватните собирачи и градските работници треба да соработуваат и развил стандардни димензии за контејнери за отпад: неговото име во [[Франција]] сега е синоним за кантата за ѓубре. Под Пубел, отпадот од храна и другите органски материи собрани во Париз биле транспортирани во блискиот [[Сен-Уен, Сена-Сен-Дени|Сен-Уен]] каде што биле компостирани. Ова продолжило и во 20 век, кога пластиката почнала да го контаминира отпадот. Од крајот на 19 век до средината на 20 век, повеќе или помалку во согласност со порастот на [[потрошните материјали]] и [[производите за еднократна употреба]], општините почнале да донесуваат закони за фрлање на отпад и да воведуваат собирање на отпад од плочниците. Од жителите се барало да користат различни контејнери за отпад за да го олеснат собирањето на отпадот од плочникот, но главниот тип бил варијација на металниот контејнер за ѓубре на Пубел. Дури кон крајот на 1960-тите години зелената [[кеса за отпад]] била воведена од [[Глед (компанија)|Глед]]. Подоцна, како што биле воведени практиките за [[управување со отпад]] со цел да се намалат влијанијата од [[депонијата]], почнале да се воведуваат различни видови контејнери, претежно направени од издржлива пластика, за да се олесни правилното пренасочување на отпадниот тек. Ваквите контејнери вклучуваат сини кутии, зелени канти и канти на тркала или контејнери за отпад. Со текот на времето, возилата за собирање отпад постепено се зголемувале во големина од рачно туркана количка за отпад па сè до големи компакторски камиони. ==Управување со отпад и обновување на ресурси == [[File:Curbside Christmas trees SFV 2016-12-30.jpg|thumb|Отфрлени [[новогодишни елки]] чекаат да се соберат во долината Сан Фернандо]]Собирањето отпад од плочниците се смета за стратегија со низок ризик за намалување на обемот на отпад и зголемување на стапките на рециклирање. Рециклирачките материјали обично се собираат во големи канти на тркала, пластични кеси или мали отворени, обоени пластични кутии, специјално наменети за содржина. Рециклирачките материјали што можат да се собираат одделно од [[општински отпад]] вклучуваат: ''[[Биоразградлив отпад]]'' *[[Зелен отпад]] *Кујнски и [[отпад од храна]] *[[Божиќни елки]] ''Рециклирачки материјали'', во зависност од локацијата *Канцелариска [[хартија]] *[[Весникарска хартија]] *[[Картон]] *[[Брановиден фиберборд]] *[[Пластика]] *[[Полистирен]] *[[Стакло]] *[[Бакар]] *[[Алуминиум]] *[[Челик]] и [[Лим]] *Мешавина од рециклирачки материјали - може да се сортира преку чист [[погон за рециклирање на материјали]] Собирањето на рециклирачки ресурси од плочникот има за цел да се обноват почисти текови на отпад со повисока пазарна вредност отколку со други методи на собирање. Доколку жителите на домаќинството погрешно ги одделат рециклирачките материјали или стават погрешни предмети во корпата за рециклирање, целиот товар од возилото за рециклирање ќе мора да се отфрли и да се испрати на [[депонија]] или [[согорување]] доколку се смета дека е контаминиран. Шемите за собирање од плочникот и рециклирање во домаќинствата исто така се користат како алатки од многу локални власти за да се зголеми свеста на јавноста за нивното производство на отпад. Новите технологии за третман на отпад, како што е [[механички биолошки третман]], можат да понудат алтернатива на собирањето отпад од плочниците преку автоматско одвојување на отпадот во фабриките за рециклирање. ===Варијанти на рециклирање=== Собирањето отпад од плочниците опфаќа многу суптилно различни системи, кои се разликуваат главно по тоа каде во процесот се сортираат и чистат рециклираните материјали. Главните категории се 1) собирање мешан отпад, 2) мешани рециклирачки материјали и 3) сепарација на изворот. Возило за собирање отпад генерално го собира отпадот. {| class="wikitable" |- ! Систем !! Опис !! Слика |- |Собирање мешан отпад ||Рециклираните материјали се собираат измешани со остатокот од отпадот, а посакуваните материјали се сортираат и чистат во централен објект за сортирање. Ова резултира со голема количина на рециклиран отпад (особено хартија) што е премногу извалкана за повторна обработка, но има и предности: Градот не мора да плаќа за одделно собирање на рециклирани материјали, не е потребно јавно образование и сите промени во рециклирањето на одредени материјали се спроведуваат таму каде што се врши сортирање. ||[[File:VTM Lešany - popelnice z roku 1944.jpg|200px|исправен]] |- | Собирање на мешан отпад кој се рециклира ||Рециклирачките материјали се мешаат, но се чуваат одделно од нерециклирачкиот отпад. Ова значително ја намалува потребата од чистење по собирањето, но бара [[јавна едукација]] за тоа кои материјали се рециклираат. || [[File:Dunedin recycling bins 2008.jpg|200px]] |- | Целосно сортирање на отпадот ||Секој материјал се чисти и сортира од страна на потрошувачот пред собирањето. Потребно е најмалку сортирање по собирањето и се произведуваат најчисти рециклирани материјали. Сепак, собирањето на секој материјал предизвикува дополнителни [[оперативни трошоци]] за собирање и бара обемна едукација на јавноста за да се избегне рециклирање [[контаминација]]. || [[File:Vítěž FWS 2015 - 07.JPG|200px]] |} Целосно сортирање на отпадот порано бил претпочитан метод поради високата цена на сортирање на мешан отпад. Сепак, напредокот во технологијата за сортирање значително го намалил овој трошок, и многу области кои имаа развиено програми за сепарација се префрлиле на она што се нарекува мешано собирање.<ref>[https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/kerbside-collection/ Kerbside collection]</ref> ==Употреба по земја== ===Австралија=== Собирањето отпад од плочникот во станбените објекти го вршат локалните самоуправи, со некои исклучоци, на пр. некои големи станбени комплекси може да имаат свои посебни договори со комерцијални добавувачи. Достапните услуги и детали варираат од совет до совет. Советите генерално им обезбедуваат на жителите канти на тркала за собирање на обичен отпад од тротоарот, кој се собира неделно или на две недели. Многу совети, исто така, имаат поретко собирање на пообемниот отпад од тротоарот, собран еднаш или двапати годишно. Општините им обезбедуваат на своите жители две или три канти на тркала, во зависност од советот, при што некои совети имаат различни опции за различни имоти. Системот со два контејнера се состои од контејнер за рециклирање (обично 240 литри) за мешани рециклирачки материјали и контејнер за општ отпад кој често е помал (на пр. 140 литри, 120 литри или 80 литри). Системот со три контејнери се состои од горенаведените два контејнера плус контејнер за зелен отпад (обично 240 литри). Не сите општини имаат услуга за собирање зелен отпад. Многу општини нудат можност за поголеми контејнери, помали контејнери или дополнителни контејнери. Широк спектар на тврда пластика, стаклени шишиња и тегли, челични конзерви, алуминиумски конзерви, хартија и картон може да се стават во контејнерот за рециклирање. Зелениот контејнер за отпад може да се користи за градинарски органски материи (на пр. мали гранки, лисја, исечена трева), а општините сè повеќе дозволуваат остатоци од храна, употребени хартиени крпи и марамчиња и други биоразградливи органски материи да се ставаат во контејнерот за зелен отпад. Советот може да го претвори зелениот отпад во прекривка (само за собирање градинарски отпад) или компост и да извлече енергија (органски прехранбени материи и градинарски органски материи). Деталите за тоа што може и што не може да се стави во секоја канта варираат во зависност од општината. Повеќето општини следат стандардна шема на бои за нивните канти на тркала, наведена во австралискиот стандард AS4123. Според стандардот, кантите за општ отпад имаат црвен капак, кантите за рециклирање имаат жолт капак, зелените канти за отпад имаат дречливо зелен капак, а сите овие канти имаат темно зелено или црно тело. Не сите општини ја следат оваа шема на бои. На пример, кантите за рециклирање во некои општини имаат сина канта и жолт капак. Контејнерите се празнат според еден од неколкуте шеми. Општо земено, кантите за општ отпад се празнат неделно, додека кантите за рециклирање и зелените канти за отпад се празнат на секои две недели наизменично. Многу општини со рециклирање на отпад од храна се префрлија на празнење на зелени канти за отпад неделно, а канти за општ отпад и канти за рециклирање на секои две недели. Некои општини ги празнат кантите за рециклирање неделно, додека други го прават тоа само во одреден период, како што се божиќните и летните празници, а во други периоди се префрлаат на секои две недели. Контејнерите за рециклирање се обезбедуваат без дополнителни трошоци, додека кантата за општ отпад е или без дополнителни трошоци или со годишна цена. Зелената канта за отпад, каде што е достапна, им се обезбедува на сите жители или е достапна како опција за жителите, или со дополнителна годишна цена, еднократна цена или без дополнителни трошоци, во зависност од советот. Некои општини ја ограничуваат достапноста на зелени канти за отпад (на пр, градот Кокбурн ги ограничува на имоти над одредена големина на земјиште). Многу општини нудат можност за поголеми канти од стандардните (дури и поголеми од 240 литри во некои случаи) или дополнителни канти со дополнителна годишна цена. Некои нудат можност за помала канта за општ отпад по намалена цена. Многу општини нудат и собирање на кабаст отпад покрај тротоарот. Може да има различни видови на собирање, на пр. * Големи филијали * Електронски отпад (на пр. телевизори, компјутери) што советот може да го рециклира * Тежок отпад (сè друго што е преголемо или претешко за кантата за отпадоци на тркала) За кабаст отпад, од жителите се бара да ги стават предметите директно на тротоарот. Може да има и други правила, на пр. што може, а што не може да се собере, ограничувања за количината на ѓубре што ќе се собере итн., кои варираат од совет до совет. Собирањето може да се случува еднаш или неколку пати годишно на одредени датуми или временски опсези, или по барање со ограничување на бројот на пати годишно, во зависност од советот. ===Австрија=== Собирањето на ѓубре од плочникот е универзално во Австрија. Услугата ја обезбедува општината. Се наплаќа надомест за нерециклиран општ отпад, додека рециклирачките материјали се собираат бесплатно, главно финансирани од компании што продаваат спакувана стока преку задолжителна такса. Различни контејнери за отпад се користат за општ отпад (црн), хартија (црвена), пластика (жолта), органски отпад (зелена или кафеава), метал (сина) и стакло (бела за проѕирно стакло, зелена за обоено стакло). Во некои рурални области, наместо канти се користат пластични кеси во соодветна боја. Во многу области, услугата за собирање на [[новогодишни елки]] се обезбедува на почетокот на јануари. ===Канада=== [[Калгари]], [[Алберта]] го усвоила рециклирањето и користи сини канти. Програмата за сини колички прифаќа сите видови рециклирачки материјали, вклучувајќи пластика 1-7. Се собира неделно по цена од 8,00 долари месечно. Оваа програма е задолжителна. Во 1981 година, Системи за интеграција на ресурси (RIS) во соработка со [[Laidlaw International, Inc.|Лејдло Интернешнл]] го тестирала првиот систем за рециклирање со сина кутија на 1500 домови во [[Киченер, Онтарио]]. Поради успехот на проектот, градот Киченер објави договор за јавен тендер во 1984 година за систем за рециклирање низ целиот град. Лејдло ја добил понудата и продолжил со популарниот систем за рециклирање со сина кутија. Денес стотици градови низ целиот свет го користат системот „сина кутија“ или слична варијација. Многу канадски општини користат „[[зелени канти]]“ за рециклирање покрај тротоарите. Други, како што е [[Монктон]], користат програми за сепарација и рециклирање на влажен/сув отпад. [[File:Dunedin City recycling bins, New Zealand, March 2011.JPG|thumb|right|Контејнери за собирање отпад покрај плочникот во [[Данедин]], [[Нов Зеланд]]. Контејнерот со жолт капак [[контејнерот со тркала]] е за рециклирачки материјали што не се од стакло, а синиот е за стакло. Двете контејнери се собираат наизменично во недели. Официјалните општински кеси се користат за општ отпад од домаќинството и се собираат неделно.]] Во Нов Зеланд, собирањето на општ отпад од плочниците и рециклирањето, а во некои области и органскиот отпад, е одговорност на локалниот градски или окружен совет или на приватни изведувачи. Практиките и методите на собирање варираат во голема мера од совет до совет и од компанија до компанија. Некои примери за собирање се: * '''Совет на Окленд''': Се испорачуваат две канти на тркала од 240 литри: една со црвен капак за општ отпад, која се собира неделно, и една со син капак за рециклирачки материјали, која се собира на секои две недели. * '''[[Крајстчерч|Градски совет на Крајстчерч]]''': Се испорачуваат три [[канти на тркала]]: една со црвен капак од 140 литри за општ отпад, една со жолт капак од 240 литри за рециклирачки материјали и една со зелен капак од 80 литри за органски отпад. Кантите за органски отпад се собираат неделно, додека кантите за рециклирање и општ отпад се собираат наизменично. * '''[[Хамилтон, Нов Зеланд|Градски совет на Хамилтон]] и [[Долен Хат|Градски совет на Хат]]''': Контејнер од 45 литри е залиха за рециклирачки материјали, собиран неделно. Општиот отпад се собира неделно со користење на официјални општински кеси платени од корисниците. * '''[[Данедин|Градски совет на Данедин]], [[Палмерстон Норт|Градски совет на Палмерстон Норт]] и [[Град Велингтон|Градски совет на Велингтон]]''': Се испорачуваат две канти: канта од 45 литри или 70 литри за стакло и канта од 80 литри или 240 литри за рециклирачки материјали кои не се од стакло. Овие две канти се собираат наизменично во недели. Општиот отпад се собира неделно со користење на официјални општински кеси платени од корисниците. * '''[[Округ Родни|Окружен совет на Родни]]''': Контејнер од 45 литри е залиха за рециклирачки материјали, собиран неделно. Нема собирање на општ отпад од страна на општината, а целото собирање на општ отпад го вршат независни компании. * '''[[Окружен совет на Таупо]]''': Контејнер од 45 литри е залиха за рециклирачки материјали, кој се собира неделно. Општиот отпад се собира неделно со користење на систем за плаќање од страна на корисникот со портокалови етикети - една портокалова етикета треба да се постави на стандардна кеса за ѓубре со капацитет до 60 литри, или половина портокалова налепница може да се постави на две кеси од супермаркет врзани заедно. * '''[[Горен Хат|Градски совет на Горен Хат]]''': Рециклирањето треба да се става во [[пластични кеси]], при што хартијата и картонот ќе се собираат во првата недела, а пластиката, металот и стаклото во втората недела. Општиот отпад се собира неделно со користење на официјални општински кеси платени од корисниците. * '''[[Град Ваитакере|Градски совет Ваитакере]]''': За рециклирачки материјали е обезбедена корпа на тркала од 140 литри, која се собира на секои две недели. Општиот отпад се собира неделно со користење на официјални општински кеси платени од корисниците. До 1996 година, новозеландските градови [[Окленд]], [[Ваитакере Сити|Ваитакере]], [[Северниот брег Сити|Северниот брег]] и [[Долен Хат]] имале достапни канти за рециклирање покрај тротоарите. Во [[Њу Плимут]], [[Вангануи]] и [[Горен Хат]] рециклирачкиот материјал се собираше доколку се ставаше во соодветни кеси. ===Шпанија=== ====Баскија==== Во провинцијата [[Гипускоа]], овој систем е вграден во многу градови како што се [[Усурбил]], [[Хернани, Шпанија|Хернани]], [[Ојартзун]], [[Анцуола]], [[Легорета, Шпанија|Легоррета]], Етасондо, Итасондо, Итасондо, каде што најчесто користеното име на баскиски е „atez-atekoa“, што значи „врата до врата“. Поради големиот успех во овие градови, со повеќе од 80% рециклиран отпад, 34 градови во Гипускоа размислуваат да го воспостават овој систем во 2013 година, како што се [[Арасате]], [[Бергара]], [[Аретксабалета]], [[Ескоријаца]], [[Легазпи, Шпанија|Легазпи]], [[Толоса, Шпанија|Толоса]] или [[Пасаја]]. Системот „атез-ате“ се состои во закачување на секој вид ѓубре на закачалка надвор од куќата одреден ден или денови во неделата. На пример, во Хернани, тие имаат три дена за да го закачат своето органско ѓубре, два дена за пластика и метал, еден за хартија и еден за друг отпад. Овој систем започнал во градот [[Усурбил]] во 2009 година, поради инсинераторот на регионот Гипузкоа кој требал да се гради во овој град, точно во соседството [[Зубиета]]. Три години подоцна, изградбата на инсинераторот била запрена од страна на владата на регионот, што укажува на тоа дека инсинераторот е извор на контаминација и високата цена на зградата. ==Критика== Овој тип на услуга за собирање е предмет на критика: * Големиот контејнер (контејнер на тркала) го поттикнува менталитетот на ѓубре „далеку од вид“ и поканува повеќе ѓубре да се отстрани. * Контејнерите и камионите за собирање не се соодветни за тесни патишта или куќи со стрмни патеки или скали. * Тие ги врзуваат локалните власти за програми за опрема што бараат капитал и мултинационални добавувачи. * Мешаните рециклирачки материјали понекогаш не се управуваат успешно од страна на автоматските станици за сортирање, а стапките на пренасочување се ниски. Во некои случаи, ова резултира со планини од несортиран рециклирачки материјал. * Особено во Велика Британија, некои општини испраќаат најмалку 4 големи канти - жителите на помалите куќи без градини имаат малку простор да ги стават; не секој живее во куќа, некои живеат во блокови станови * Многумина користат мали пластични кутии, кеси и „кутии“ за отпад од храна што се заклучуваат на отворено, кои се фрлаат наоколу и се губат, што е лошо за учеството во рециклирањето.<ref>[https://1coast.com.au/bulk-kerbside-collections/book-a-bulk-general-waste-collection// Kerbside collection]</ref> ==Поврзано== * [[Механички биолошки третман]] * [[Рециклирање]] * [[Компост|Компостирање]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== * [https://web.archive.org/web/20070524023552/http://www.recyclenow.com/start_recycling/index.html RecycleNow - Научете како да рециклирате од дома во Велика Британија] * [http://www.therecyclingcenter.info/recyclefromhome.html Центарот за рециклирање - Пронајдете давател на услуги за рециклирање покрај плочникот во САД] {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Собирање покрај тротоарот}} [[Категорија:Собирање отпад]] 9x5k4b8uix0fy329xxkwyrp8i2iyhcg 0 1372350 5378991 5376351 2025-06-11T17:30:22Z Jtasevski123 69538 5378991 wikitext text/x-wiki '''Метаногенезата''' или '''биометанацијата''' — процес на формирање на [[метан]] поврзан со процесот на зачувување на енергија од страна на [[Микроорганизам|микроби]] познати како метаногени. Тоа е четвртата и последна фаза од [[Анаеробна декомпозиција|анаеробната дигестија]]. Организми способни за производство на метан за зачувување на енергијата се идентификувани само од [[Домен (биологија)|доменот]] [[археи]], група [[Филогенија|филогенетски]] различна и од [[Еукариоти|еукариотите]] и од [[Бактерии|бактериите]], иако многумина живеат во тесна поврзаност со анаеробните бактерии. Производството на метан е важна и широко распространета форма на микробен [[метаболизам]]. Во аноксични средини, тоа е последниот чекор при распаѓањето на биомасата. Метаногенезата е причината за значителни количини на акумулации на [[Земен гас|природен гас]], а остатокот е термоген.<ref>{{Наведено списание|last=Katz B.|year=2011|title=Microbial processes and natural gas accumulations|journal=The Open Geology Journal|volume=5|issue=1|pages=75&ndash;83|bibcode=2011OGJ.....5...75J|doi=10.2174/1874262901105010075|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Kietäväinen and Purkamo|year=2015|title=The origin, source, and cycling of methane in deep crystalline rock biosphere|journal=Front. Microbiol.|volume=6|page=725|doi=10.3389/fmicb.2015.00725|pmc=4505394|pmid=26236303|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Cramer and Franke|year=2005|title=Indications for an active petroleum system in the Laptev Sea, NE Siberia/publication/227744258_Indications_for_an_active_petroleum_system_in_the_Laptev_Sea_NE_Siberia|journal=Journal of Petroleum Geology|volume=28|issue=4|pages=369–384|bibcode=2005JPetG..28..369C|doi=10.1111/j.1747-5457.2005.tb00088.x|doi-access=}}</ref> == Биохемија == [[Податотека:Methanogenesis_cycle.png|мини|320x320пкс| Циклус за метаногенеза, прикажувајќи меѓупроизводи]] Метаногенезата кај микробите е форма на анаеробно дишење.<ref name="RT">{{Наведено списание|last=Thauer, R. K.|year=1998|title=Biochemistry of Methanogenesis: a Tribute to Marjory Stephenson|journal=Microbiology|volume=144|pages=2377–2406|doi=10.1099/00221287-144-9-2377|pmid=9782487|doi-access=free}}</ref> Метаногените не користат кислород за дишење; кислородот всушност го инхибира растот на метаногените. Терминалниот електронски акцептор во метаногенезата не е кислород, туку јаглерод. Двете најдобро опишани патеки вклучуваат употреба на [[оцетна киселина]] (ацетокластична) или неоргански [[јаглерод диоксид]] (хидрогенотрофен) како терминални акцептори на електрони: : CO ₂ + 4 H ₂ → [[Метан|CH ₄]] + 2 H ₂ O : _CH3COOH → _CH4 + _CO2 == Индустрија == Метаногенезата може да се искористи и за обработка на [[Биоразградлив отпад|органски отпад]], за производство на корисни соединенија, а метанот може да се собира и користи како [[биогас]], вид гориво.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-04-07/news/60902488_1_wet-waste-waste-management-household-waste|title=After Freedom Park, waste to light up Gandhinagar in Bengaluru|last=Nair|first=Athira|date=14 July 2015|work=The Economic Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20150715015907/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-04-07/news/60902488_1_wet-waste-waste-management-household-waste|archive-date=15 July 2015}}</ref> Тоа е примарниот пат преку кој се разградува поголемиот дел од органската материја што се отстранува преку [[депонија]]. Некои биогасни постројки користат метаногенеза за да го комбинираат јаглеродниот диоксид со водород и да создадат повеќе метан.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bioenergy-news.com/news/nature-energy-and-andel-inaugurate-power-to-gas-facility-in-denmark/|title=Nature Energy and Andel inaugurate power-to-gas facility in Denmark|date=6 November 2023|work=Bioenergy Insight Magazine}}</ref> == Улога во глобалното затоплување == Метанот е важен [[Стакленички гасови|стакленички гас]] со потенцијал за глобално затоплување 25 пати поголем од јаглерод диоксидот (во просек во текот на 100 години).<ref>{{Наведена книга|url=http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/tssts-2-5.html|title=Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007|year=2007|chapter=Global Warming Potentials|access-date=2012-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20130615124842/http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/tssts-2-5.html|archive-date=15 June 2013}}</ref> Метаногенезата кај [[Добиток|добитокот]] и при распаѓањето на органскиот материјал придонесуваат за глобалното затоплување. == Поврзано == * [[Аеробно производство на метан]] * [[Анаеробна декомпозиција|Анаеробна дигестија]] == Наводи == {{Наводи|30em}} qdqjjur8w3hhdevfj057qc44r7fy86w 0 1372351 5378993 5376350 2025-06-11T17:30:40Z Jtasevski123 69538 5378993 wikitext text/x-wiki '''Ацетогенезата''' — процес преку кој [[оцетна киселина]] се произведува од [[Анаероб|анаеробни бактерии]] со [[Оксидационо-редукциона реакција|редукција]] на [[Јаглерод диоксид|јаглерод диоксид]] преку Вуд-Љунгдаловиот пат.<ref name="Energetics">{{Наведено списание|date=July 2016|title=Energetics and Application of Heterotrophy in Acetogenic Bacteria|journal=Applied and Environmental Microbiology|volume=82|issue=14|pages=4056–69|bibcode=2016ApEnM..82.4056S|doi=10.1128/AEM.00882-16|pmc=4959221|pmid=27208103}}</ref> Таа претставува трета фаза на [[Анаеробна декомпозиција|анаеробната декомпозиција]]. Други микробни процеси што произведуваат оцетна киселина (како одредени видови на [[ферментација]] или оксидативно разградување на [[Јаглехидрат|јаглехидрати]] или [[етанол]] од бактерии на оцетна киселина) не се сметаат за ацетогенеза. Разновидните [[Бактерии|бактериски]] видови способни за ацетогенеза се нарекуваат ацетогени заедно. == Биохемија == Глобалната реакција на [[Оксидационо-редукциона реакција|редукцијата]] на јаглерод диоксид со претворање во [[оцетна киселина]] преку {{Хем2|H2}} може да се прикаже како: : {{Хем2|2 CO2 + 4 H2 → CH3COOH + 2 H2O}} {{Меѓупростори|7}} Δ''G''° = −95 kJ/mol<ref name="Ragsdale2008"/> Конверзијата на еден [[мол]] [[гликоза]] во три молови оцетна киселина е исто така термодинамички поволна реакција која се прикажува како: : {{Хем2|C6H12O6 → 3 CH3COOH}} {{Меѓупростори|25}} Δ''G''° = −310.9 kJ/mol<ref name="Ragsdale2008">{{Наведено списание|date=December 2008|title=Acetogenesis and the Wood-Ljungdahl pathway of CO₂ fixation|journal=Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Proteins and Proteomics|volume=1784|issue=12|pages=1873–98|doi=10.1016/j.bbapap.2008.08.012|pmc=2646786|pmid=18801467}}</ref> == Намени == Уникатниот [[метаболизам]] на ацетогените има значење во биотехнолошката употреба. При ферментација на [[Јаглехидрат|јаглехидрати]], реакциите на декарбоксилација завршуваат со претворање на органскиот јаглерод во [[јаглерод диоксид]]. Во производството на [[Биогориво|биогорива]], потребата од намалување на емисиите на јаглерод диоксид, како и потребата од конкурентност, значи дека оваа неефикасност можеби треба да се елиминира со употреба на ацетогени. Ацетогенезата не ја заменува [[Гликолиза|гликолизата]] по различен пат, туку заробува CO од гликолизата и го користи за производство на оцетна киселина. Иако на овој начин можат да се произведат три молекули оцетна киселина, производството на три молекули [[етанол]] би барало дополнителен редукционен агенс како што е [[Водород|водородниот]] гас.<ref name="Energetics"/> == Наводи == {{Наводи|2}} [[Категорија:Анаеробно варење]] q5f180b3a1g7pwb8p0zxiohf76q57wz 0 1372352 5378995 5376354 2025-06-11T17:31:00Z Jtasevski123 69538 5378995 wikitext text/x-wiki '''Ацидогенезата''' — втората фаза од четирите фази на [[Анаеробна декомпозиција|анаеробната декомпозиција]] : * [[Хидролиза]]: Хемиска реакција каде што честичките се раствораат, а големите [[Полимер|полимери]] се претвораат во поедноставни [[Мономер|мономери]]; * Ацидогенеза: Биолошка реакција каде што едноставните мономери се претвораат во испарливи [[Масна киселина|масни киселини]]; * Ацетогенеза: Биолошка реакција каде што испарливите масни киселини се претвораат во [[оцетна киселина]], [[јаглерод диоксид]] и во [[водород]] * [[Метаногенеза]]: Биолошка реакција каде што ацетатите се претвораат во [[метан]] и јаглерод диоксид, додека се консумира водород. Анаеробното варење е сложен [[Биохемија|биохемиски]] процес на [[Биологија|биолошки]] посредувани реакции од страна на конзорциум на [[Микроорганизам|микроорганизми]] за претворање на [[Органско соединение|органските соединенија]] во метан и јаглерод диоксид. Тоа е процес на стабилизација што ги намалува мирисите, [[Патоген|патогените]] и волуменот на отпадот. Ацидогената активност била откриена на почетокот од 20-тиот век, но дури во средината на 1960-тите години се развило инженерството за остварување на одделните фази со цел да се подобри стабилноста на[[Обработка на отпад|обработката на отпадот]].<ref>Alexiou, I.E. and Panter, K. (2004). A review of two phase applications to define best practice for the treatment of various waste streams. Anaerobic Digestion 10th World Congress, September 2004. Montreal, Quebec, Canada.</ref> Во оваа фаза, сложените [[Молекула|молекули]] ([[Јаглехидрат|јаглехидрати]], [[Липид|липиди]] и [[Белковина|протеини]]) се деполимеризираат во растворливи соединенија од хидролитички ензими (целулази, хемицелулази, амилази, липази и протеази). Хидролизираните соединенија се ферментираат во испарливи масни киселини (ацетат, [[Пропионска киселина|пропионат]], бутират и [[Млечна киселина|лактат]]), неутрални соединенија (етанол, [[метанол]]), [[амонијак]], водород и јаглерод диоксид.<ref>{{In lang|es}} Cairó, J.J. and París, J.M. (1988). Microbiología de la digestión anaerobia, metanogénesis. 4o Seminario de Depuración Anaerobia de Aguas Residuales. Valladolid. F.F. Polanco, P.A. García y S. Hernándo. (Eds.) pp. 41–51.</ref><ref>{{In lang|fr}} Laroche, M. (1983). Metabolisme intermediaire des acides gras volatils en fermentation methanique. These de Docteur – Ingenieur en Sciences Alimentaires_Fermentations. Institut National de la Recherche Agronomique, France.</ref><ref>Dinopolou, G., Rudd, T. and Lester, J.N. (1987). Anaerobic acidogenesis of a complex wastewater: I. The influence of operational parameters on reactor performance. Biotech. And Bioeng. 31: 958 – 968.</ref> [[Ацетогенеза|Ацетогенезата]] е една од главните реакции во оваа фаза, во која произведените интермедијарни метаболити се метаболизираат во ацетат, водород и јаглероден гас од страна на трите главни групи бактерии: * [[Homoacetogen|хомоацетогени]]; * [[Syntrophe|синтрофи]]; и * [[Sulphoreductor|сулфоредуктори]]. За производство на [[оцетна киселина]] се користат три вида бактерии: * ''Clostridium aceticum''; * ''[[Acetobacter woodii]];'' и * ''[[Clostridium termoautotrophicum]]''. Винтер и Волф, во 1979 година, покажале дека ''A. woodii'' во синтрофична асоцијација со ''Methanosarcina'' произведува метан и јаглерод диоксид од [[фруктоза]], наместо три молекули ацетат. ''Moorella thermoacetica'' и ''[[Clostridium formiaceticum]]'' се способни да го редуцираат јаглеродниот гас до ацетат, но немаат хидрогенази кои го инхибираат користењето на водород, па затоа можат да произведат три молекули ацетат од фруктоза. Оцетната киселина е исто така ко- метаболит на ферментацијата на органските супстрати ([[Шеќер|шеќери]], [[глицерол]], [[млечна киселина]], итн.) од страна на различни групи микроорганизми кои произведуваат различни киселини: * [[Пропионска киселина|Пропионски]] бактерии ([[Пропионска киселина|пропионат]] + ацетат); * ''[[Клостридии|Клостридиум]]'' (бутират + ацетат); * [[Ентеробактерии]] (ацетат + лактат); и * Хетероферментативни бактерии (ацетат, пропионат, бутират, валерат, итн.). == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Бактериологија]] [[Категорија:Анаеробно варење]] ct4at43w9ylkwdmy79ptjgg2w9cey4h 0 1372353 5378989 5378386 2025-06-11T17:30:03Z Jtasevski123 69538 5378989 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Gas_flare_from_a_landfill_in_Ohio.jpg|мини| Гасен пламен произведен од депонија во округот Лејк, Охајо.]] '''Депонискиот гас''' — мешавина од различни гасови создадени од дејството на [[Микроорганизам|микроорганизмите]] во [[Депонија|депонијата]] додека тие го разградуваат [[Биоразградлив отпад|органскиот отпад]], вклучувајќи на пример [[отпад од храна]] и отпад од хартија. Депонискиот гас е приближно четириесет до шеесет проценти [[метан]], а остатокот е претежно [[јаглерод диоксид]]. Остатокот (<1%) го сочинуваат траги од други испарливи органски соединенија (VOC). Овие гасови во траги вклучуваат главно едноставни [[Јаглеводород|јаглеводороди]].<ref name="Ullmann"/> Депониските гасови влијаат врз [[Климатски промени|климатските промени]]. Главните компоненти се [[јаглерод диоксид]] и [[метан]], кои се [[стакленички гасови]]. Метанот во атмосферата е далеку помоќен стакленички гас, при што секоја молекула има дваесет и пет пати поголем ефект од молекула јаглерод диоксид. Сепак, самиот метан учествува во помал состав на атмосферата отколку јаглерод диоксидот. Депониите се трет најголем извор на метан во САД.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www3.epa.gov/climatechange/ghgemissions/gases/ch4.html|title=Methane Emissions|date=23 December 2015|publisher=Environmental Protection Agency|accessdate=13 June 2016}}</ref> Поради значајните негативни ефекти на овие гасови, биле воспоставени регулаторни режими за следење на депонискиот гас, намалување на количината на [[Биоразградлив отпад|биоразградлива содржина]] во [[Комунален цврст отпад|комуналниот цврст отпад]] и создавање стратегии за искористување на депонискиот гас, кои вклучуваат согорување или собирање на гас за производство на електрична енергија. == Продукција == Гасовите од депониите се резултат на три процеси:<ref name="Ullmann">Hans-Jürgen Ehrig, Hans-Joachim Schneider and Volkmar Gossow "Waste, 7. Deposition" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2011, Wiley-VCH, Weinheim. {{DOI|10.1002/14356007.o28_o07}}[[Doi (identifier)|doi]][[doi:10.1002/14356007.o28_o07|10.1002/14356007.o28_o07]]</ref> # [[испарување]] на испарливи органски соединенија (на пр. растворувачи); # [[Хемиска реакција|хемиски реакции]] помеѓу компонентите на отпадот; и # [[Микроорганизам|микробно дејство]], особено [[метаногенеза]]. == Употреба == [[Податотека:Landfill_gas_collection_system.JPG|мини| Систем за собирање на депониски гас]] [[Податотека:Leachate_evaporation_system.JPG|мини| Систем за испарување на исцедок]] Гасовите кои се произведуваат во депонијата можат да се собираат и користат на различни начини. Депонискиот гас може да се користи директно на лице место преку котел или било каков вид на систем за согорување, обезбедувајќи топлина. Електричната енергија може да се генерира исто така на лице место преку употреба на микротурбини, парни турбини или горивни ќелии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.scsengineers.com/Papers/Sullivan_Importance_of_LFG_Capture_and_Utilization_in_the_US.pdf|title=The Importance of Landfill Gas Capture and Utilization in the U.S|last=Sullivan|first=Patrick|publisher=SUR|accessdate=27 September 2013}}</ref> Гасот од депониите може да се продава и надвор од локацијата и да се испраќа во цевководи за природен гас. Овој пристап бара гасот да се преработи до квалитет соодветен за цевковод, на пр. со отстранување на разни загадувачи и компоненти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.energy.ca.gov/biomass/landfill_gas.html|title=Landfill Gas Power Plants|publisher=California Energy Commission|accessdate=27 September 2013}}</ref> Депонискиот гас може да се користи и за испарување на исцедокот, уште еден нуспроизвод од процесот на депонирање. Оваа примена го заменува другото гориво кое претходно се користело за истата намена.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.epa.gov/lmop/basic-info/index.html|title=Landfill Methane Outreach program|publisher=EPA|accessdate=27 September 2013}}</ref> Ефикасноста на собирањето гас на депониите директно влијае на количината на енергија што може да се обнови - затворените депонии (тие што повеќе не прифаќаат отпад) го собираат гасот поефикасно од отворените депонии (тие што сè уште прифаќаат отпад). Споредбата на ефикасноста на собирање на затворени и отворени депонии покажала разлика од околу 17 процентни поени помеѓу двете.<ref>{{Наведено списание|last=Powell|first=Jon T.|last2=Townsend|first2=Timothy G.|last3=Zimmerman|first3=Julie B.|date=2015-09-21|title=Estimates of solid waste disposal rates and reduction targets for landfill gas emissions|journal=Nature Climate Change|language=en|volume=advance online publication|issue=2|pages=162–165|doi=10.1038/nclimate2804|issn=1758-6798}}</ref> === Опозиција === Собирањето и користењето на депонискиот гас може да биде скапо. Некои еколошки групи тврдат дека проектите не произведуваат „обновлива енергија“ бидејќи отпадот (нивниот извор) не е обновлив. Сиера клубот се спротивставува на владините субвенции за вакви проекти.<ref name="Koch">{{Наведени вести|url=https://www.usatoday.com/money/industries/energy/2010-02-24-landfill-energy_N.htm|title=Landfill Projects on the rise|last=Koch|first=Wendy|date=2010-02-25|access-date=2010-04-25|publisher=USA Today}}</ref> Советот за одбрана на природните ресурси (NRDC) тврди дека владините стимулации треба повеќе да бидат насочени кон напорите за соларна енергија, ветер и енергетска ефикасност.<ref name="Koch" /> == Безбедност == Емисиите на гасови од депониите можат да доведат до [[Животна средина|еколошки]], [[Хигиена|хигиенски]] и безбедносни проблеми на депонијата.<ref>Brosseau, J. (1994) Trace gas compound emissions from municipal landfill sanitary sites; Atmospheric-Environment 28 (2), 285-293</ref><ref>Christensen, T. H., Cossu, R. & Stegmann, R. (1999) Landfilling of waste: Biogas</ref> Се случиле неколку несреќи, на пример во Лоско, Англија во 1986 година,<ref>Williams and Aitkenhead (1991) Lessons from Loscoe: The uncontrolled migration of landfill gas; The Quarterly Journal of Engineering Geology 24 (2), 191-207</ref> каде што мигрирачки гас од депонија се акумулирал и делумно уништил еден имот. Несреќа што предизвикала два смртни случаи се случила од експлозија во куќа веднаш до Скелингстедската депонија во Данска во 1991 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www2.mst.dk/common/Udgivramme/Frame.asp?pg=http://www2.mst.dk/Udgiv/publikationer/2001/87-7944-831-3/html/kap30.htm|title=Danish EPA|date=23 July 2006|work=mst.dk|language=da|archive-url=https://web.archive.org/web/20110722055429/https://www2.mst.dk/common/Udgivramme/Frame.asp?pg=http://www2.mst.dk/Udgiv/publikationer/2001/87-7944-831-3/html/kap30.htm|archive-date=July 22, 2011}}</ref> Поради ризикот од депонискиот гас, постои јасна потреба од следење на овој вид гас. Покрај ризикот од пожар и експлозија, миграцијата на гасовите во подземјето може да резултира со контакт на депонискиот гас со [[Подземни води|подземните води]]. Ова, пак, може да резултира со контаминација на подземните води. == Поврзано == * [[Анаеробна декомпозиција]] * [[Биоразградување|Биоразградливост]] * [[Биогас]] == Наводи == {{Наводи|30em}} == Надворешни врски == * GA Mansoori, N Enayati, LB Agyarko (2016), [http://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/9699 Energy: Sources, Utilization, Legislation, Sustainability, Illinois as Model State], World Sci. Pub. Co., {{ISBN|978-981-4704-00-7}} * {{cite web|title=Primer on Landfill Gas as "Green Energy"|publisher=Energy Justice Network|url=http://www.energyjustice.net/lfg/|access-date=2010-04-25}} * {{cite news|title=Landfill Projects on the rise|publisher=USA Today|url=https://www.usatoday.com/money/industries/energy/2010-02-24-landfill-energy_N.htm|access-date=2010-04-25 | first=Wendy | last=Koch | date=2010-02-25}} * {{cite web|title=Landfill Gas to Energy|publisher=Waste Management|url=http://www.thinkgreen.com/landfill-gas-to-energy|access-date=2010-04-26|archive-date=2013-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20130812041031/http://www.thinkgreen.com/landfill-gas-to-energy|url-status=dead}} * {{cite web|title=Landfill Gas|publisher=Gas Separation Technology LLC|url=http://www.gassep.com/lfg.htm|access-date=2010-04-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20170506142646/http://www.gassep.com/lfg.htm|archive-date=2017-05-06|url-status=dead}} * {{cite web|title=Landfill Gas Control Measures|publisher=Agency for Toxic Substances & Disease Registry|url=http://www.atsdr.cdc.gov/hac/landfill/html/ch5.html|access-date=2010-04-26}} [[Категорија:Индустриски гасови]] [[Категорија:Анаеробно варење]] dgszm0pxvmtqlmo39xidrgxpjn25wnb 0 1372356 5378987 5378581 2025-06-11T17:29:41Z Jtasevski123 69538 5378987 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Paper_recycling_in_Ponte_a_Serraglio.JPG|мини|400x400пкс| Отпадна хартија собрана за рециклирање во Италија.]] [[Податотека:Deutsche_Bahn_Mülltrennung_-_Papier.jpg|мини| Контејнер за собирање хартија за рециклирање на германска железничка станица.]] '''Рециклирањето на хартија''' — процес преку кој отпадната хартија се претвора во нови [[Хартија|хартиени]] производи. Има неколку важни придобивки: ја заштедува отпадната хартија од домовите на луѓето и производство на [[метан]] при нејзиното разградување. Бидејќи хартиените влакна содржат [[јаглерод]] (првично апсорбиран од дрвото од кое се произведени), рециклирањето го држи јаглеродот заштитен подолго време и подалеку од атмосферата. Околу две третини од сите хартиени производи во САД денес се обновуваат и рециклираат, иако не сите од нив стануваат нова хартија. По повторена обработка, влакната стануваат премногу кратки за производството на нова хартија, поради што девственото влакно (од одржливо одгледувани дрвја) често се додава во рецептот за пулпа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thebalancesmb.com/paper-recycling-facts-figures-and-information-sources-2877868|title=Paper Recycling Facts, Figures and Information Sources|work=Small Business|accessdate=28 August 2018}}</ref> Три категории хартија можат да се користат како суровини за производство на ''рециклирана хартија'': мелнички парчиња, отпад од предпотрошувачки отпад и [[постпотрошувачки отпад]].<ref name="debunking">{{Наведена мрежна страница|url=https://it-recycle.uk/debunking-the-myths-of-recycled-paper/|title=Debunking the Myths of Recycled Paper|publisher=IT Recycle|archive-url=|archive-date=|accessdate=28 December 2019}}</ref> ''Мелничките парчиња хартија'' се остатоци од хартија кои се создаваат при производството на хартија и се рециклираат во фабрика за хартија. ''Предпотрошувачкиот отпад'' е материјал кој ја напуштил фабриката за хартија, но бил отфрлен пред да биде подготвен за употреба од страна на потрошувачите. ''Постпотрошувачкиот отпад'' се фрла по употреба од страна на потрошувачите, а ова ги вклучува старите брановидни контејнери (OCC), списанијата и весниците.<ref name="debunking" /> Хартијата погодна за рециклирање се нарекува „отпадна хартија“, често се користи за производство на пакување од обликувана пулпа. Индустрискиот процес на отстранување на [[Мастило|печатарското мастило]] од хартиените влакна на рециклираната хартија за да се направи обезбоена пулпа се нарекува обезбоенување, изум на германскиот правник Јустус Клапрот.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=vnaDBgAAQBAJ|title=White Magic: The Age of Paper|last=Müller|first=Lothar|publisher=Polity Press|year=2014|isbn=978-0-7456-7253-3}}</ref> == Процес == Рециклирањето на отпадната хартија најчесто вклучува мешање на употребена и стара хартија со вода и хемикалии за да се разгради. Потоа се сечка и се загрева, што дополнително ја разградува на нишки од целулоза, еден вид органски растителен материјал; оваа добиена смеса се нарекува пулпа или кашеста маса. Се процедува низ [[Сито|сита]], со што се отстранува [[Пластика|пластиката]] (особено од хартијата обложена со пластична обвивка) што можеби сè уште е во смесата. Потоа се чисти, се отстранува мастилото, се избелува и се меша со вода. Потоа може да се направи нова рециклирана хартија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tappi.org/paperu/all_about_paper/earth_answers/earthanswers_recycle.pdf|title=How is Paper Recycled|publisher=TAPPI|archive-url=https://web.archive.org/web/20111130061422/http://www.tappi.org/paperu/all_about_paper/earth_answers/EarthAnswers_Recycle.pdf|archive-date=30 November 2011|accessdate=28 February 2012}}</ref> Уделот на мастило во отпадната хартија е до околу 2% од нејзината вкупна тежина.<ref>R. McKinney: Technology of Paper Recycling, 1995, p. 351. {{ISBN|9780751400175}}</ref> == Статистика за рециклирање == [[Податотека:Portugal,_politiek,_straatbeelden_etc._straatbeelden_in_Lissabon_Man_met_vrach,_Bestanddeelnr_927-7493.jpg|мини| Рециклирање во Лисабон, Португалија, 1975 година.]] {| class="wikitable sortable" |- |+Стапка на рециклирање на хартија ! Регион !! 2022<ref name=":0">{{Cite web|url=https://austropapier.at/wp-content/uploads/2024/08/23-00-EPRC-Recycling-Report.pdf|title=Monitoring Report 2023 - European Declaration on Paper Recycling 2021-2030|page=3|access-date=16 February 2025|website=austropapier.at}}</ref> |- |style="text-align: left" | [[Европа]] || 71,1% |- |style="text-align: left" | [[Азија]] || 56,9% |- |style="text-align: left" | [[Северна Америка]] || 67,6% |- |style="text-align: left" | [[Јужна Америка]] || 47,1% |- |style="text-align: left" | [[Африка]] || 38,4% |- |style="text-align: left" | Вкупно во [[свет]]от || 60% |} == Ограничувања и ефекти == Покрај хартијата може да содржи и различни [[Неорганско соединение|неоргански]] и органски состојки, вклучувајќи до 10.000 различни хемикалии, кои потенцијално можат да ги контаминираат новопроизведените хартиени производи.<ref>{{Наведено списание|last=Pivnenko|first=Kostyantyn|last2=Eriksson|first2=Eva|last3=Astrup|first3=Thomas F.|year=2015|title=Waste recycling paper: Overview and identification of potentially critical substances|url=https://backend.orbit.dtu.dk/ws/files/118749330/Overview_post_print_.pdf|journal=Waste Management|volume=45|pages=134–142|bibcode=2015WaMan..45..134P|doi=10.1016/j.wasman.2015.02.028|pmid=25771763}}</ref> На пример, [[Бисфенол А|бисфенолот А]] (хемикалија која најчесто се наоѓа во термичката хартија) е потврден како загадувач во различни хартиени производи добиени со рециклирање на хартија.<ref>{{Наведено списание|last=Pivnenko|first=K.|last2=Pedersen|first2=G. A.|last3=Eriksson|first3=E.|last4=Astrup|first4=T. F.|date=2015-10-01|title=Bisphenol A and its structural analogues in household waste paper|url=https://backend.orbit.dtu.dk/ws/files/118749778/PostPrint_Davidsen_JoH_1_.pdf|journal=Waste Management|volume=44|pages=39–47|bibcode=2015WaMan..44...39P|doi=10.1016/j.wasman.2015.07.017|pmid=26194879}}</ref> Групата на хемикалии како што се фталати, [[Фенол (класа)|феноли]], минерални масла, полихлорирани бифенили (PCB) и токсични метали се идентификувани во хартиениот материјал.<ref>{{Наведено списание|last=Pivnenko|first=K.|last2=Olsson|first2=M. E.|last3=Götze|first3=R.|last4=Eriksson|first4=E.|last5=Astrup|first5=T. F.|year=2016|title=Quantification of chemical contaminants in the paper and board fractions of municipal solid waste|url=https://backend.orbit.dtu.dk/ws/files/140534798/Author_s_version.pdf|journal=Waste Management|volume=51|pages=43–54|bibcode=2016WaMan..51...43P|doi=10.1016/j.wasman.2016.03.008|pmid=26969284}}</ref> Иако неколку мерки би можеле да го намалат хемиското оптоварување при рециклирање на хартијата (на пр. подобрена деконтаминација, оптимизирано собирање хартија за рециклирање), дури и целосното прекинување на употребата на одредена хемикалија (фазно укинување) сепак може да резултира со нејзино циркулирање во циклусот на хартија со децении.<ref>{{Наведено списание|last=Pivnenko|first=Kostyantyn|last2=Laner|first2=David|last3=Astrup|first3=Thomas F.|date=2016-11-15|title=Material Cycles and Chemicals: Dynamic Material Flow Analysis of Contaminants in Paper Recycling|journal=Environmental Science & Technology|volume=50|issue=22|pages=12302–12311|bibcode=2016EnST...5012302P|doi=10.1021/acs.est.6b01791|issn=0013-936X|pmid=27572286|doi-access=free}}</ref> == Наводи == {{Наводи|30em}} [[Категорија:Водозаштеда]] [[Категорија:Управување со отпад]] [[Категорија:Рециклирање по материјал|хартија ]] 1pb2stfv2az0ev7pkfyu5en4i20adly 0 1372508 5379114 5378713 2025-06-11T21:55:58Z Carshalton 30527 5379114 wikitext text/x-wiki {{Врати се|Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 - УЕФА}} Овој додаток ги содржи сите натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 (УЕФА) - група Ј|групата Ј]] на УЕФА квалификациите за Светското првенство 2026, прикажани во детали. ==Резултати и состави== ===1. коло=== ==== Лихтенштајн - Македонија ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Лихтенштајн - Македонија|Лихтенштајн - Македонија]] |id = Лихтенштајн - Македонија |дата = {{Start date|2025|3|22|df=y}} |време = 15:00 |екипа1 = {{fb-rt|LIE}} |резултат = 0&ndash;3 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044172/ |екипа2 = {{fb|MKD}} |голови1 = |голови2 = *{{goal|{{0}}7}} [[Александар Трајковски|Трајковски]] *{{goal|42}} [[Висар Муслиу|Муслиу]] *{{goal|84}} [[Бојан Миовски|Миовски]] |стадион = [[Стадион Рајнпарк|Рајнпарк]] |локација = [[Вадуц]] |гледачи = 4.094 |судија = {{flagsport|UKR}} [[Микола Балакин]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _lie24h | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitetop | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF |title = Лихтенштајн }} |{{Football kit | pattern_la = _mkd23t | pattern_b = _mkd23t | pattern_ra = _mkd23t | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 898987 | body = 000000 | rightarm = 898987 | shorts = 000000 | socks = 000000 |title = Македонија }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Бенјамин Бухел]] |- |CB ||'''4'''||[[Ларс Трабер]] || {{yel|90+2}} |- |CB ||'''10''' ||[[Сандро Визер]] || || {{suboff|73}} |- |CB ||'''4''' ||[[Максимилијан Гепел]] || || {{suboff|55}} |- |RWB ||'''20''' ||[[Сандро Волфингер]] || || {{suboff|73}} |- |LWB ||'''5'''||[[Јенс Хофер]] || {{yel|32}} |- |CM ||'''17'''||[[Симон Лухингер]] |- |CM ||'''18'''||[[Николас Хаслер]] {{Капитен}} |- |CM ||'''8''' ||[[Арон Зеле]] || {{yel|38}} |- |CF ||'''22''' ||[[Вили Пици]] || || {{suboff|63}} |- |CF ||'''11'''||[[Денис Салановиќ]] || || {{suboff|63}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''13'''||[[Кени Киндле]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''9'''||[[Ферхат Саглам]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''7''' ||[[Фабио Луке Нотаро]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''2'''||[[Никлас Бек]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''23''' ||[[Емануел Зинд]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|{{flagsport|GER}} [[Конрад Финфстик]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Столе Димитриевски]] |- |RB ||'''5'''||[[Ѓоко Зајков]] |- |CB ||'''4'''||[[Никола Серафимов]] || {{yel|24}} || {{suboff|46}} |- |CB ||'''6'''||[[Висар Муслиу]] |- |LB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] || || {{suboff|63}} |- |RM ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{suboff|80}} |- |CM ||'''16'''||[[Исник Алими]] || || {{suboff|46}} |- |CM ||'''10'''||[[Енис Барди]] {{Капитен}} |- |LM ||'''7''' ||[[Елиф Елмас]] |- |CF ||'''10'''||[[Бојан Миовски]] |- |CF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{suboff|63}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21''' ||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|46}} |- |DF ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{subon|46}} |- |FW ||'''19''' ||[[Давид Тошевски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |MF ||'''14'''||[[Кристијан Трапановски]] || || {{subon|80}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |} ==== Велс - Казахстан ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Велс - Казахстан|Велс - Казахстан]] |id = Велс - Казахстан |дата = {{Start date|2025|3|22|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|WAL}} |резултат = 3&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044167/ |екипа2 = {{fb|KAZ}} |голови1 = *[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Д. Џејмс]] {{goal|{{0}}9}} *[[Бен Дејвис (фудбалер 1993)|Б. Дејвис]] {{goal|47}} *[[Раби Матондо|Матондо]] {{goal|90}} |голови2 = *{{goal|32|пен.}} [[Асхат Тагиберген|Тагиберген]] |стадион = [[Стадион Кардиф Сити|Кардиф Сити]] |локација = [[Кардиф]] |гледачи = 32.473 |судија = {{flagsport|LTU}} [[Донатас Румшас]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _wal24h | pattern_b = _wal24h | pattern_ra = _wal24h | pattern_sh = _wal24h | pattern_so = _wls24hl | leftarm = EF0000 | body = EF0000 | rightarm = EF0000 | shorts = EF0000 | socks = EF0000 | title = Велс }} |{{Football kit | pattern_la = _kaz23a | pattern_b = _kaz23a | pattern_ra = _kaz23a | pattern_sh = _kaz23a | pattern_so = | leftarm = 0060DD | body = 0060DD | rightarm = 0060DD | shorts = 0060DD | socks = 0060DD | title = Казахстан }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Карл Дарлоу]] |- |RB ||'''14'''||[[Конор Робертс]] |- |CB ||'''6''' ||[[Џо Родон]] |- |CB ||'''4''' ||[[Бен Дејвис]] {{Капитен}} |- |LB ||'''3''' ||[[Нeко Вилијамс]] |- |CM ||'''15'''||[[Лиам Кулен]] |- |CM ||'''22'''||[[Џош Шихан]] |- |RW ||'''20'''||[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Даниел Џејмс]] || || || || {{suboff|86}} |- |AM ||'''10''' ||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || || || {{suboff|62}} |- |CF ||'''22''' ||[[Сорба Томас]] |- |CF ||'''11'''||[[Бренан Џонсон]] || || || || {{suboff|62}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''18'''||[[Марк Харис (велшки фудбалер)|Марк Харис]] || || || || {{subon|62}} |- |MF ||'''17'''||[[Џордан Џејмс (фудбалер 2004)|Џордан Џејмс]] || || || || {{subon|62}} |- |FW ||'''7''' ||[[Раби Матондо]] || || || || {{subon|86}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''15''' ||[[Александер Заруцки]] |- |RB ||'''16'''||[[Еркин Тапалов]] |- |CB ||'''3'''||[[Нурали Алип]] || |- |CB ||'''22'''||[[Александар Марочкин]] |- |CB ||'''4'''||[[Марат Бистров]] |- |LB ||'''11'''||[[Јан Вороговски]] |- |RW ||'''22'''||[[Ислам Чесноков]] || {{yel|61}} || {{suboff|86}} |- |CM ||'''8'''||[[Асхат Тагиберген]] {{Капитен}} |- |CM ||'''7''' ||[[Серикжан Мужиков]] || || {{suboff|62}} |- |LW ||'''10'''||[[Максим Самородов]] || {{yel|42}} || {{suboff|74}} |- |CF ||'''19''' ||[[Ајбар Жаксиликов]] || || {{suboff|74}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''14''' ||[[Георги Жуков]] || || {{subon|62}} |- |FW ||'''17'''||[[Абат Ајмбетов]] || || {{subon|74}} |- |FW ||'''18''' ||[[Дастан Сатпаев]] || || {{subon|74}} |- |MF ||'''9''' ||[[Галимжан Кенжебек]] || || {{subon|86}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Али Алиев (фудбалер)|Али Алиев]] |} |} ===2. коло=== ==== Лихтенштајн - Казахстан ==== ==== Македонија - Велс ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Македонија - Велс|Македонија - Велс]] |id = Македонија - Велс |дата = {{Start date|2025|3|25|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|MKD}} |резултат = 1&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044179/ |екипа2 = {{fb|WAL}} |голови1 = *[[Бојан Миовски|Миовски]] {{goal|90+1}} |голови2 = *{{goal|90+6}} [[Дејвид Брукс (фудбалер)|Брукс]] |стадион = [[Национална арена „Тоше Проески“]] |локација = [[Скопје]] |гледачи = 23.114 |судија = {{flagsport|FRA}} [[Жером Брисар]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _mkd23t | pattern_b = _mkd23t | pattern_ra = _mkd23t | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 898987 | body = 000000 | rightarm = 898987 | shorts = 000000 | socks = 000000 |title = Македонија }} |{{Football kit | pattern_la = _wal24h | pattern_b = _wal24h | pattern_ra = _wal24h | pattern_sh = _wal24h | pattern_so = _wls24hl | leftarm = EF0000 | body = EF0000 | rightarm = EF0000 | shorts = EF0000 | socks = EF0000 |title = Велс }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Столе Димитриевски]] |- |CB ||'''4'''||[[Андреј Стојчевски]] || || {{suboff|61}} |- |CB ||'''5''' ||[[Ѓоко Зајков]] || {{yel|45+2}} |- |CB ||'''6''' ||[[Висар Муслиу]] |- |RWB ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{suboff|87}} |- |LWB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] |- |CM ||'''18'''||[[Тихомир Костадинов]] |- |CM ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] |- |CF ||'''7'''||[[Елиф Елмас]] |- |CF ||'''20''' ||[[Бојан Миовски]] || {{yel|90+2}} || {{suboff|90+2}} |- |CM ||'''10''' ||[[Енис Барди]] {{Капитен}} || || {{suboff|90+2}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''15'''||[[Јован Манев]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Карл Дарлоу]] |- |RB ||'''3'''||[[Нико Вилијамс]] |- |CB ||'''6'''||[[Џо Родон]] || {{yel|80}} |- |CB ||'''2'''||[[Крис Мефам]] |- |LB ||'''4'''||[[Бен Дејвис (фудбалер 1993)|Бен Дејвис]] {{Капитен}} |- |CM ||'''22'''||[[Џош Шихан]] || || {{suboff|84}} |- |CM ||'''17'''||[[Џордан Џејмс (фудбалер 2004)|Џордан Џејмс]] || {{yel|90+4}} |- |RW ||'''20'''||[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Даниел Џејмс]] || || {{suboff|64}} |- |AM ||'''23''' ||[[Нејтн Броудхед]] || || {{suboff|75}} |- |LW ||'''10'''||[[Сорба Томас]] |- |CF ||'''11''' ||[[Бренан Џонсон]] || || {{suboff|84}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''13''' ||[[Кифер Мур]] || || {{subon|64}} |- |MF ||'''10'''||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || {{subon|75}} |- |FW ||'''9''' ||[[Раби Матондо]] || || {{subon|84}} |- |MF ||'''7''' ||[[Џо Алан]] || || {{subon|84}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |} ===3. коло=== ==== Македонија - Белгија ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Македонија - Белгија|Македонија - Белгија]] |id = Македонија - Белгија |дата = {{Start date|2025|6|6|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|MKD}} |резултат = 1&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044188/ |екипа2 = {{fb|BEL}} |голови1 = *[[Езѓан Алиоски|Алиоски]] {{goal|86}} |голови2 = *{{goal|28}} [[Максим Де Кујпер|Де Кујпер]] |стадион = [[Национална арена „Тоше Проески“]] |локација = [[Скопје]] |гледачи = 23.070<ref>{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/EURO/2026/2044188_FR.pdf |title=Full Time Report Qualifying round – North Macedonia v Belgium |publisher=[[UEFA]] |date=6 June 2025 |access-date=6 June 2025}}</ref> |судија = {{flagsport|ENG}} [[Крис Кавана]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _mkd23h | pattern_b = _mkd23h | pattern_ra = _mkd23h | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FF0000 | socks = FF0000 |title = Македонија }} |{{Football kit | pattern_la = _bel24a | pattern_b = _bel24a | pattern_ra = _bel24a | pattern_sh = _bel24a | pattern_so =_bel24al | leftarm = 87CEEB | body = 87CEEB | rightarm = 87CEEB | shorts = AF5733 | socks = FFFFFF |title = Белгија }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''23'''||[[Столе Димитриевски]] |- |CB ||'''5'''||[[Ѓоко Зајков]] || || {{suboff|61}} |- |CB ||'''4''' ||[[Никола Серафимов]] || {{yel|45+2}} |- |CB ||'''6''' ||[[Висар Муслиу]] |- |RWB ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{suboff|87}} |- |CM ||'''16'''||[[Исник Алими]] || || {{suboff|61}} |- |CM ||'''18'''||[[Тихомир Костадинов]] |- |LWB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] |- |AM ||'''10''' ||[[Енис Барди]] {{Капитен}} || || {{suboff|90+2}} |- |CF ||'''20''' ||[[Бојан Миовски]] || {{yel|90+2}} || {{suboff|90+2}} |- |CF ||'''7'''||[[Елиф Елмас]] |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''15'''||[[Јован Манев]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Мац Селс]] |- |RB ||'''15'''||[[Тома Меније]] |- |CB ||'''2'''||[[Зено Дебаст]] || {{yel|80}} |- |CB ||'''4'''||[[Ваут Фас]] |- |LB ||'''5'''||[[Максим Де Кујпер|Де Кујпер]] {{Капитен}} |- |CM ||'''22'''||[[Ханс Ванакен]] || || {{suboff|84}} |- |CM ||'''21'''||[[Никола Раскин]] || {{yel|90+4}} |- |CM ||'''7'''||[[Кевин Де Бројне]] || || {{suboff|64}} |- |RW ||'''23''' ||[[Алексис Салемакерс]] || || {{suboff|75}} |- |CF ||'''10'''||[[Ромелу Лукаку]] |- |LW ||'''22''' ||[[Жереми Доку]] || || {{suboff|84}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''13''' ||[[Кифер Мур]] || || {{subon|64}} |- |MF ||'''10'''||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || {{subon|75}} |- |FW ||'''9''' ||[[Раби Матондо]] || || {{subon|84}} |- |MF ||'''7''' ||[[Џо Алан]] || || {{subon|84}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |} == Надворешни врски == *{{Official website|https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026|Official FIFA World Cup website}} **[https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/qualifiers/uefa Квалификации за СП 2026 – УЕФА], FIFA.com *[https://www.uefa.com/european-qualifiers/ Европски квалификациии], UEFA.com [[Категорија:Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 (УЕФА)|Група Ј - резултати и состави]] 32a5hjv2nuqxvoex24sjogp1ecltz2o 5379115 5379114 2025-06-11T21:57:44Z Carshalton 30527 /* Македонија - Белгија */ 5379115 wikitext text/x-wiki {{Врати се|Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 - УЕФА}} Овој додаток ги содржи сите натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 (УЕФА) - група Ј|групата Ј]] на УЕФА квалификациите за Светското првенство 2026, прикажани во детали. ==Резултати и состави== ===1. коло=== ==== Лихтенштајн - Македонија ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Лихтенштајн - Македонија|Лихтенштајн - Македонија]] |id = Лихтенштајн - Македонија |дата = {{Start date|2025|3|22|df=y}} |време = 15:00 |екипа1 = {{fb-rt|LIE}} |резултат = 0&ndash;3 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044172/ |екипа2 = {{fb|MKD}} |голови1 = |голови2 = *{{goal|{{0}}7}} [[Александар Трајковски|Трајковски]] *{{goal|42}} [[Висар Муслиу|Муслиу]] *{{goal|84}} [[Бојан Миовски|Миовски]] |стадион = [[Стадион Рајнпарк|Рајнпарк]] |локација = [[Вадуц]] |гледачи = 4.094 |судија = {{flagsport|UKR}} [[Микола Балакин]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _lie24h | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitetop | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF |title = Лихтенштајн }} |{{Football kit | pattern_la = _mkd23t | pattern_b = _mkd23t | pattern_ra = _mkd23t | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 898987 | body = 000000 | rightarm = 898987 | shorts = 000000 | socks = 000000 |title = Македонија }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Бенјамин Бухел]] |- |CB ||'''4'''||[[Ларс Трабер]] || {{yel|90+2}} |- |CB ||'''10''' ||[[Сандро Визер]] || || {{suboff|73}} |- |CB ||'''4''' ||[[Максимилијан Гепел]] || || {{suboff|55}} |- |RWB ||'''20''' ||[[Сандро Волфингер]] || || {{suboff|73}} |- |LWB ||'''5'''||[[Јенс Хофер]] || {{yel|32}} |- |CM ||'''17'''||[[Симон Лухингер]] |- |CM ||'''18'''||[[Николас Хаслер]] {{Капитен}} |- |CM ||'''8''' ||[[Арон Зеле]] || {{yel|38}} |- |CF ||'''22''' ||[[Вили Пици]] || || {{suboff|63}} |- |CF ||'''11'''||[[Денис Салановиќ]] || || {{suboff|63}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''13'''||[[Кени Киндле]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''9'''||[[Ферхат Саглам]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''7''' ||[[Фабио Луке Нотаро]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''2'''||[[Никлас Бек]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''23''' ||[[Емануел Зинд]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|{{flagsport|GER}} [[Конрад Финфстик]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Столе Димитриевски]] |- |RB ||'''5'''||[[Ѓоко Зајков]] |- |CB ||'''4'''||[[Никола Серафимов]] || {{yel|24}} || {{suboff|46}} |- |CB ||'''6'''||[[Висар Муслиу]] |- |LB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] || || {{suboff|63}} |- |RM ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{suboff|80}} |- |CM ||'''16'''||[[Исник Алими]] || || {{suboff|46}} |- |CM ||'''10'''||[[Енис Барди]] {{Капитен}} |- |LM ||'''7''' ||[[Елиф Елмас]] |- |CF ||'''10'''||[[Бојан Миовски]] |- |CF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{suboff|63}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21''' ||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|46}} |- |DF ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{subon|46}} |- |FW ||'''19''' ||[[Давид Тошевски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |MF ||'''14'''||[[Кристијан Трапановски]] || || {{subon|80}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |} ==== Велс - Казахстан ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Велс - Казахстан|Велс - Казахстан]] |id = Велс - Казахстан |дата = {{Start date|2025|3|22|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|WAL}} |резултат = 3&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044167/ |екипа2 = {{fb|KAZ}} |голови1 = *[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Д. Џејмс]] {{goal|{{0}}9}} *[[Бен Дејвис (фудбалер 1993)|Б. Дејвис]] {{goal|47}} *[[Раби Матондо|Матондо]] {{goal|90}} |голови2 = *{{goal|32|пен.}} [[Асхат Тагиберген|Тагиберген]] |стадион = [[Стадион Кардиф Сити|Кардиф Сити]] |локација = [[Кардиф]] |гледачи = 32.473 |судија = {{flagsport|LTU}} [[Донатас Румшас]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _wal24h | pattern_b = _wal24h | pattern_ra = _wal24h | pattern_sh = _wal24h | pattern_so = _wls24hl | leftarm = EF0000 | body = EF0000 | rightarm = EF0000 | shorts = EF0000 | socks = EF0000 | title = Велс }} |{{Football kit | pattern_la = _kaz23a | pattern_b = _kaz23a | pattern_ra = _kaz23a | pattern_sh = _kaz23a | pattern_so = | leftarm = 0060DD | body = 0060DD | rightarm = 0060DD | shorts = 0060DD | socks = 0060DD | title = Казахстан }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Карл Дарлоу]] |- |RB ||'''14'''||[[Конор Робертс]] |- |CB ||'''6''' ||[[Џо Родон]] |- |CB ||'''4''' ||[[Бен Дејвис]] {{Капитен}} |- |LB ||'''3''' ||[[Нeко Вилијамс]] |- |CM ||'''15'''||[[Лиам Кулен]] |- |CM ||'''22'''||[[Џош Шихан]] |- |RW ||'''20'''||[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Даниел Џејмс]] || || || || {{suboff|86}} |- |AM ||'''10''' ||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || || || {{suboff|62}} |- |CF ||'''22''' ||[[Сорба Томас]] |- |CF ||'''11'''||[[Бренан Џонсон]] || || || || {{suboff|62}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''18'''||[[Марк Харис (велшки фудбалер)|Марк Харис]] || || || || {{subon|62}} |- |MF ||'''17'''||[[Џордан Џејмс (фудбалер 2004)|Џордан Џејмс]] || || || || {{subon|62}} |- |FW ||'''7''' ||[[Раби Матондо]] || || || || {{subon|86}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''15''' ||[[Александер Заруцки]] |- |RB ||'''16'''||[[Еркин Тапалов]] |- |CB ||'''3'''||[[Нурали Алип]] || |- |CB ||'''22'''||[[Александар Марочкин]] |- |CB ||'''4'''||[[Марат Бистров]] |- |LB ||'''11'''||[[Јан Вороговски]] |- |RW ||'''22'''||[[Ислам Чесноков]] || {{yel|61}} || {{suboff|86}} |- |CM ||'''8'''||[[Асхат Тагиберген]] {{Капитен}} |- |CM ||'''7''' ||[[Серикжан Мужиков]] || || {{suboff|62}} |- |LW ||'''10'''||[[Максим Самородов]] || {{yel|42}} || {{suboff|74}} |- |CF ||'''19''' ||[[Ајбар Жаксиликов]] || || {{suboff|74}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''14''' ||[[Георги Жуков]] || || {{subon|62}} |- |FW ||'''17'''||[[Абат Ајмбетов]] || || {{subon|74}} |- |FW ||'''18''' ||[[Дастан Сатпаев]] || || {{subon|74}} |- |MF ||'''9''' ||[[Галимжан Кенжебек]] || || {{subon|86}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Али Алиев (фудбалер)|Али Алиев]] |} |} ===2. коло=== ==== Лихтенштајн - Казахстан ==== ==== Македонија - Велс ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Македонија - Велс|Македонија - Велс]] |id = Македонија - Велс |дата = {{Start date|2025|3|25|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|MKD}} |резултат = 1&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044179/ |екипа2 = {{fb|WAL}} |голови1 = *[[Бојан Миовски|Миовски]] {{goal|90+1}} |голови2 = *{{goal|90+6}} [[Дејвид Брукс (фудбалер)|Брукс]] |стадион = [[Национална арена „Тоше Проески“]] |локација = [[Скопје]] |гледачи = 23.114 |судија = {{flagsport|FRA}} [[Жером Брисар]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _mkd23t | pattern_b = _mkd23t | pattern_ra = _mkd23t | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 898987 | body = 000000 | rightarm = 898987 | shorts = 000000 | socks = 000000 |title = Македонија }} |{{Football kit | pattern_la = _wal24h | pattern_b = _wal24h | pattern_ra = _wal24h | pattern_sh = _wal24h | pattern_so = _wls24hl | leftarm = EF0000 | body = EF0000 | rightarm = EF0000 | shorts = EF0000 | socks = EF0000 |title = Велс }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Столе Димитриевски]] |- |CB ||'''4'''||[[Андреј Стојчевски]] || || {{suboff|61}} |- |CB ||'''5''' ||[[Ѓоко Зајков]] || {{yel|45+2}} |- |CB ||'''6''' ||[[Висар Муслиу]] |- |RWB ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{suboff|87}} |- |LWB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] |- |CM ||'''18'''||[[Тихомир Костадинов]] |- |CM ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] |- |CF ||'''7'''||[[Елиф Елмас]] |- |CF ||'''20''' ||[[Бојан Миовски]] || {{yel|90+2}} || {{suboff|90+2}} |- |CM ||'''10''' ||[[Енис Барди]] {{Капитен}} || || {{suboff|90+2}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''15'''||[[Јован Манев]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Карл Дарлоу]] |- |RB ||'''3'''||[[Нико Вилијамс]] |- |CB ||'''6'''||[[Џо Родон]] || {{yel|80}} |- |CB ||'''2'''||[[Крис Мефам]] |- |LB ||'''4'''||[[Бен Дејвис (фудбалер 1993)|Бен Дејвис]] {{Капитен}} |- |CM ||'''22'''||[[Џош Шихан]] || || {{suboff|84}} |- |CM ||'''17'''||[[Џордан Џејмс (фудбалер 2004)|Џордан Џејмс]] || {{yel|90+4}} |- |RW ||'''20'''||[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Даниел Џејмс]] || || {{suboff|64}} |- |AM ||'''23''' ||[[Нејтн Броудхед]] || || {{suboff|75}} |- |LW ||'''10'''||[[Сорба Томас]] |- |CF ||'''11''' ||[[Бренан Џонсон]] || || {{suboff|84}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''13''' ||[[Кифер Мур]] || || {{subon|64}} |- |MF ||'''10'''||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || {{subon|75}} |- |FW ||'''9''' ||[[Раби Матондо]] || || {{subon|84}} |- |MF ||'''7''' ||[[Џо Алан]] || || {{subon|84}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |} ===3. коло=== ==== Македонија - Белгија ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Македонија - Белгија|Македонија - Белгија]] |id = Македонија - Белгија |дата = {{Start date|2025|6|6|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|MKD}} |резултат = 1&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044188/ |екипа2 = {{fb|BEL}} |голови1 = *[[Езѓан Алиоски|Алиоски]] {{goal|86}} |голови2 = *{{goal|28}} [[Максим Де Кујпер|Де Кујпер]] |стадион = [[Национална арена „Тоше Проески“]] |локација = [[Скопје]] |гледачи = 23.070<ref>{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/EURO/2026/2044188_FR.pdf |title=Full Time Report Qualifying round – North Macedonia v Belgium |publisher=[[UEFA]] |date=6 June 2025 |access-date=6 June 2025}}</ref> |судија = {{flagsport|ENG}} [[Крис Кавана]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _mkd23h | pattern_b = _mkd23h | pattern_ra = _mkd23h | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FF0000 | socks = FF0000 |title = Македонија }} |{{Football kit | pattern_la = _bel24a | pattern_b = _bel24a | pattern_ra = _bel24a | pattern_sh = _bel24a | pattern_so =_bel24al | leftarm = 87CEEB | body = 87CEEB | rightarm = 87CEEB | shorts = AF5733 | socks = FFFFFF |title = Белгија }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''23'''||[[Столе Димитриевски]] |- |CB ||'''5'''||[[Ѓоко Зајков]] || || {{suboff|61}} |- |CB ||'''4''' ||[[Никола Серафимов]] || {{yel|45+2}} |- |CB ||'''6''' ||[[Висар Муслиу]] |- |RWB ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{suboff|87}} |- |LWB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] |- |CM ||'''18'''||[[Тихомир Костадинов]] |- |CM ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] |- |CM ||'''7'''||[[Елиф Елмас]] |- |CF ||'''20''' ||[[Бојан Миовски]] || {{yel|90+2}} || {{suboff|90+2}} |- |CF ||'''10''' ||[[Енис Барди]] {{Капитен}} || || {{suboff|90+2}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''15'''||[[Јован Манев]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Мац Селс]] |- |RB ||'''15'''||[[Тома Меније]] |- |CB ||'''2'''||[[Зено Дебаст]] || {{yel|80}} |- |CB ||'''4'''||[[Ваут Фас]] |- |LB ||'''5'''||[[Максим Де Кујпер|Де Кујпер]] {{Капитен}} |- |CM ||'''22'''||[[Ханс Ванакен]] || || {{suboff|84}} |- |CM ||'''21'''||[[Никола Раскин]] || {{yel|90+4}} |- |CM ||'''7'''||[[Кевин Де Бројне]] || || {{suboff|64}} |- |RW ||'''23''' ||[[Алексис Салемакерс]] || || {{suboff|75}} |- |CF ||'''10'''||[[Ромелу Лукаку]] |- |LW ||'''22''' ||[[Жереми Доку]] || || {{suboff|84}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''13''' ||[[Кифер Мур]] || || {{subon|64}} |- |MF ||'''10'''||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || {{subon|75}} |- |FW ||'''9''' ||[[Раби Матондо]] || || {{subon|84}} |- |MF ||'''7''' ||[[Џо Алан]] || || {{subon|84}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |} == Надворешни врски == *{{Official website|https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026|Official FIFA World Cup website}} **[https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/qualifiers/uefa Квалификации за СП 2026 – УЕФА], FIFA.com *[https://www.uefa.com/european-qualifiers/ Европски квалификациии], UEFA.com [[Категорија:Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 (УЕФА)|Група Ј - резултати и состави]] omlsu3ef3zawp7lrlwh5ekll68p8na0 5379116 5379115 2025-06-11T22:01:32Z Carshalton 30527 5379116 wikitext text/x-wiki {{Врати се|Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 - УЕФА}} Овој додаток ги содржи сите натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 (УЕФА) - група Ј|групата Ј]] на УЕФА квалификациите за Светското првенство 2026, прикажани во детали. ==Резултати и состави== ===1. коло=== ==== Лихтенштајн - Македонија ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Лихтенштајн - Македонија|Лихтенштајн - Македонија]] |id = Лихтенштајн - Македонија |дата = {{Start date|2025|3|22|df=y}} |време = 15:00 |екипа1 = {{fb-rt|LIE}} |резултат = 0&ndash;3 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044172/ |екипа2 = {{fb|MKD}} |голови1 = |голови2 = *{{goal|{{0}}7}} [[Александар Трајковски|Трајковски]] *{{goal|42}} [[Висар Муслиу|Муслиу]] *{{goal|84}} [[Бојан Миовски|Миовски]] |стадион = [[Стадион Рајнпарк|Рајнпарк]] |локација = [[Вадуц]] |гледачи = 4.094 |судија = {{flagsport|UKR}} [[Микола Балакин]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _lie24h | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitetop | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF |title = Лихтенштајн }} |{{Football kit | pattern_la = _mkd23t | pattern_b = _mkd23t | pattern_ra = _mkd23t | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 898987 | body = 000000 | rightarm = 898987 | shorts = 000000 | socks = 000000 |title = Македонија }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Бенјамин Бухел]] |- |CB ||'''4'''||[[Ларс Трабер]] || {{yel|90+2}} |- |CB ||'''10''' ||[[Сандро Визер]] || || {{suboff|73}} |- |CB ||'''4''' ||[[Максимилијан Гепел]] || || {{suboff|55}} |- |RWB ||'''20''' ||[[Сандро Волфингер]] || || {{suboff|73}} |- |LWB ||'''5'''||[[Јенс Хофер]] || {{yel|32}} |- |CM ||'''17'''||[[Симон Лухингер]] |- |CM ||'''18'''||[[Николас Хаслер]] {{Капитен}} |- |CM ||'''8''' ||[[Арон Зеле]] || {{yel|38}} |- |CF ||'''22''' ||[[Вили Пици]] || || {{suboff|63}} |- |CF ||'''11'''||[[Денис Салановиќ]] || || {{suboff|63}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''13'''||[[Кени Киндле]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''9'''||[[Ферхат Саглам]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''7''' ||[[Фабио Луке Нотаро]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''2'''||[[Никлас Бек]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''23''' ||[[Емануел Зинд]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|{{flagsport|GER}} [[Конрад Финфстик]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Столе Димитриевски]] |- |RB ||'''5'''||[[Ѓоко Зајков]] |- |CB ||'''4'''||[[Никола Серафимов]] || {{yel|24}} || {{suboff|46}} |- |CB ||'''6'''||[[Висар Муслиу]] |- |LB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] || || {{suboff|63}} |- |RM ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{suboff|80}} |- |CM ||'''16'''||[[Исник Алими]] || || {{suboff|46}} |- |CM ||'''10'''||[[Енис Барди]] {{Капитен}} |- |LM ||'''7''' ||[[Елиф Елмас]] |- |CF ||'''10'''||[[Бојан Миовски]] |- |CF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{suboff|63}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21''' ||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|46}} |- |DF ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{subon|46}} |- |FW ||'''19''' ||[[Давид Тошевски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |MF ||'''14'''||[[Кристијан Трапановски]] || || {{subon|80}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |} ==== Велс - Казахстан ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Велс - Казахстан|Велс - Казахстан]] |id = Велс - Казахстан |дата = {{Start date|2025|3|22|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|WAL}} |резултат = 3&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044167/ |екипа2 = {{fb|KAZ}} |голови1 = *[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Д. Џејмс]] {{goal|{{0}}9}} *[[Бен Дејвис (фудбалер 1993)|Б. Дејвис]] {{goal|47}} *[[Раби Матондо|Матондо]] {{goal|90}} |голови2 = *{{goal|32|пен.}} [[Асхат Тагиберген|Тагиберген]] |стадион = [[Стадион Кардиф Сити|Кардиф Сити]] |локација = [[Кардиф]] |гледачи = 32.473 |судија = {{flagsport|LTU}} [[Донатас Румшас]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _wal24h | pattern_b = _wal24h | pattern_ra = _wal24h | pattern_sh = _wal24h | pattern_so = _wls24hl | leftarm = EF0000 | body = EF0000 | rightarm = EF0000 | shorts = EF0000 | socks = EF0000 | title = Велс }} |{{Football kit | pattern_la = _kaz23a | pattern_b = _kaz23a | pattern_ra = _kaz23a | pattern_sh = _kaz23a | pattern_so = | leftarm = 0060DD | body = 0060DD | rightarm = 0060DD | shorts = 0060DD | socks = 0060DD | title = Казахстан }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Карл Дарлоу]] |- |RB ||'''14'''||[[Конор Робертс]] |- |CB ||'''6''' ||[[Џо Родон]] |- |CB ||'''4''' ||[[Бен Дејвис]] {{Капитен}} |- |LB ||'''3''' ||[[Нeко Вилијамс]] |- |CM ||'''15'''||[[Лиам Кулен]] |- |CM ||'''22'''||[[Џош Шихан]] |- |RW ||'''20'''||[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Даниел Џејмс]] || || || || {{suboff|86}} |- |AM ||'''10''' ||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || || || {{suboff|62}} |- |CF ||'''22''' ||[[Сорба Томас]] |- |CF ||'''11'''||[[Бренан Џонсон]] || || || || {{suboff|62}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''18'''||[[Марк Харис (велшки фудбалер)|Марк Харис]] || || || || {{subon|62}} |- |MF ||'''17'''||[[Џордан Џејмс (фудбалер 2004)|Џордан Џејмс]] || || || || {{subon|62}} |- |FW ||'''7''' ||[[Раби Матондо]] || || || || {{subon|86}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''15''' ||[[Александер Заруцки]] |- |RB ||'''16'''||[[Еркин Тапалов]] |- |CB ||'''3'''||[[Нурали Алип]] || |- |CB ||'''22'''||[[Александар Марочкин]] |- |CB ||'''4'''||[[Марат Бистров]] |- |LB ||'''11'''||[[Јан Вороговски]] |- |RW ||'''22'''||[[Ислам Чесноков]] || {{yel|61}} || {{suboff|86}} |- |CM ||'''8'''||[[Асхат Тагиберген]] {{Капитен}} |- |CM ||'''7''' ||[[Серикжан Мужиков]] || || {{suboff|62}} |- |LW ||'''10'''||[[Максим Самородов]] || {{yel|42}} || {{suboff|74}} |- |CF ||'''19''' ||[[Ајбар Жаксиликов]] || || {{suboff|74}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''14''' ||[[Георги Жуков]] || || {{subon|62}} |- |FW ||'''17'''||[[Абат Ајмбетов]] || || {{subon|74}} |- |FW ||'''18''' ||[[Дастан Сатпаев]] || || {{subon|74}} |- |MF ||'''9''' ||[[Галимжан Кенжебек]] || || {{subon|86}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Али Алиев (фудбалер)|Али Алиев]] |} |} ===2. коло=== ==== Лихтенштајн - Казахстан ==== ==== Македонија - Велс ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Македонија - Велс|Македонија - Велс]] |id = Македонија - Велс |дата = {{Start date|2025|3|25|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|MKD}} |резултат = 1&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044179/ |екипа2 = {{fb|WAL}} |голови1 = *[[Бојан Миовски|Миовски]] {{goal|90+1}} |голови2 = *{{goal|90+6}} [[Дејвид Брукс (фудбалер)|Брукс]] |стадион = [[Национална арена „Тоше Проески“]] |локација = [[Скопје]] |гледачи = 23.114 |судија = {{flagsport|FRA}} [[Жером Брисар]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _mkd23t | pattern_b = _mkd23t | pattern_ra = _mkd23t | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 898987 | body = 000000 | rightarm = 898987 | shorts = 000000 | socks = 000000 |title = Македонија }} |{{Football kit | pattern_la = _wal24h | pattern_b = _wal24h | pattern_ra = _wal24h | pattern_sh = _wal24h | pattern_so = _wls24hl | leftarm = EF0000 | body = EF0000 | rightarm = EF0000 | shorts = EF0000 | socks = EF0000 |title = Велс }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1'''||[[Столе Димитриевски]] |- |CB ||'''5'''||[[Ѓоко Зајков]] || || {{suboff|61}} |- |CB ||'''4''' ||[[Никола Серафимов]] || {{yel|45+2}} |- |CB ||'''6''' ||[[Висар Муслиу]] |- |RWB ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{suboff|87}} |- |CM ||'''16'''||[[Исник Алими]] || || {{suboff|61}} |- |CM ||'''18'''||[[Тихомир Костадинов]] |- |LWB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] |- |AM ||'''10''' ||[[Енис Барди]] {{Капитен}} || || {{suboff|90+2}} |- |CF ||'''20''' ||[[Бојан Миовски]] || {{yel|90+2}} || {{suboff|90+2}} |- |CF ||'''7'''||[[Елиф Елмас]] |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''15'''||[[Јован Манев]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Карл Дарлоу]] |- |RB ||'''3'''||[[Нико Вилијамс]] |- |CB ||'''6'''||[[Џо Родон]] || {{yel|80}} |- |CB ||'''2'''||[[Крис Мефам]] |- |LB ||'''4'''||[[Бен Дејвис (фудбалер 1993)|Бен Дејвис]] {{Капитен}} |- |CM ||'''22'''||[[Џош Шихан]] || || {{suboff|84}} |- |CM ||'''17'''||[[Џордан Џејмс (фудбалер 2004)|Џордан Џејмс]] || {{yel|90+4}} |- |RW ||'''20'''||[[Даниел Џејмс (фудбалер)|Даниел Џејмс]] || || {{suboff|64}} |- |AM ||'''23''' ||[[Нејтн Броудхед]] || || {{suboff|75}} |- |LW ||'''10'''||[[Сорба Томас]] |- |CF ||'''11''' ||[[Бренан Џонсон]] || || {{suboff|84}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''13''' ||[[Кифер Мур]] || || {{subon|64}} |- |MF ||'''10'''||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || {{subon|75}} |- |FW ||'''9''' ||[[Раби Матондо]] || || {{subon|84}} |- |MF ||'''7''' ||[[Џо Алан]] || || {{subon|84}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |} ===3. коло=== ==== Македонија - Белгија ==== {{Football box no.2 |nobars = 1 |историја = [[Фудбалски натпревари Македонија - Белгија|Македонија - Белгија]] |id = Македонија - Белгија |дата = {{Start date|2025|6|6|df=y}} |време = 20:45 |екипа1 = {{fb-rt|MKD}} |резултат = 1&ndash;1 |извештај = https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2044188/ |екипа2 = {{fb|BEL}} |голови1 = *[[Езѓан Алиоски|Алиоски]] {{goal|86}} |голови2 = *{{goal|28}} [[Максим Де Кујпер|Де Кујпер]] |стадион = [[Национална арена „Тоше Проески“]] |локација = [[Скопје]] |гледачи = 23.070<ref>{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/EURO/2026/2044188_FR.pdf |title=Full Time Report Qualifying round – North Macedonia v Belgium |publisher=[[UEFA]] |date=6 June 2025 |access-date=6 June 2025}}</ref> |судија = {{flagsport|ENG}} [[Крис Кавана]] }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _mkd23h | pattern_b = _mkd23h | pattern_ra = _mkd23h | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FF0000 | socks = FF0000 |title = Македонија }} |{{Football kit | pattern_la = _bel24a | pattern_b = _bel24a | pattern_ra = _bel24a | pattern_sh = _bel24a | pattern_so =_bel24al | leftarm = 87CEEB | body = 87CEEB | rightarm = 87CEEB | shorts = AF5733 | socks = FFFFFF |title = Белгија }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''23'''||[[Столе Димитриевски]] |- |CB ||'''4'''||[[Андреј Стојчевски]] || || {{suboff|61}} |- |CB ||'''5''' ||[[Ѓоко Зајков]] || {{yel|45+2}} |- |CB ||'''6''' ||[[Висар Муслиу]] |- |RWB ||'''2'''||[[Бојан Илиевски]] || || {{suboff|87}} |- |LWB ||'''8'''||[[Езѓан Алиоски]] |- |CM ||'''18'''||[[Тихомир Костадинов]] |- |CM ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] |- |CM ||'''7'''||[[Елиф Елмас]] |- |CF ||'''20''' ||[[Бојан Миовски]] || {{yel|90+2}} || {{suboff|90+2}} |- |CF ||'''10''' ||[[Енис Барди]] {{Капитен}} || || {{suboff|90+2}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |MF ||'''21'''||[[Јани Атанасов]] || || {{subon|55}} |- |FW ||'''11'''||[[Дарко Чурлинов]] || || {{subon|63}} |- |FW ||'''13''' ||[[Бојан Димоски]] || || {{subon|63}} |- |DF ||'''15'''||[[Јован Манев]] || || {{subon|73}} |- |MF ||'''9''' ||[[Александар Трајковски]] || || {{subon|73}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Благоја Милевски]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK ||'''1''' ||[[Мац Селс]] |- |RB ||'''15'''||[[Тома Меније]] |- |CB ||'''2'''||[[Зено Дебаст]] || {{yel|80}} |- |CB ||'''4'''||[[Ваут Фас]] |- |LB ||'''5'''||[[Максим Де Кујпер]] {{Капитен}} |- |CM ||'''22'''||[[Ханс Ванакен]] || || {{suboff|84}} |- |CM ||'''21'''||[[Никола Раскин]] || {{yel|90+4}} |- |CM ||'''7'''||[[Кевин Де Бројне]] || || {{suboff|64}} |- |RW ||'''23''' ||[[Алексис Салемакерс]] || || {{suboff|75}} |- |CF ||'''10'''||[[Ромелу Лукаку]] |- |LW ||'''22''' ||[[Жереми Доку]] || || {{suboff|84}} |- |colspan=3|'''Замени:''' |- |FW ||'''13''' ||[[Кифер Мур]] || || {{subon|64}} |- |MF ||'''10'''||[[Дејвид Брукс (фудбалер)|Дејвид Брукс]] || || {{subon|75}} |- |FW ||'''9''' ||[[Раби Матондо]] || || {{subon|84}} |- |MF ||'''7''' ||[[Џо Алан]] || || {{subon|84}} |- |colspan=3|'''Селектор:''' |- |colspan=3|[[Крег Белами]] |} |} == Надворешни врски == *{{Official website|https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026|Official FIFA World Cup website}} **[https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/qualifiers/uefa Квалификации за СП 2026 – УЕФА], FIFA.com *[https://www.uefa.com/european-qualifiers/ Европски квалификациии], UEFA.com [[Категорија:Квалификации за Светско првенство во фудбал 2026 (УЕФА)|Група Ј - резултати и состави]] bhm84s2p9r8xc229b0yc9mqm8ofx4gw 4 1372524 5378879 5378861 2025-06-11T12:18:06Z BosaFi 115936 /* Гласање */ 5378879 wikitext text/x-wiki '''Концерт на Луфтанза''' - фотолов од настаните на концертот. Барателот јасно ги претставил своите планови, образложувајќи каде и што ќе фотографира, со кое превозно средство ќе патува, колку време ќе трае потфатот, колку членови ќе учествуваат во екипата (ако ги има) и колкави се проценетите трошоци. Врз основа на содржината на барањето, заедницата ќе донесе одлука во врска со предлогот. Барањето ќе биде одобрено во оној момент кога истото ќе добие три гласа „За“ или најмалку две третини од вкупниот број на гласови во случај веќе да има три гласа „Против“ или „Воздржан“. Свој придонес во дискусијата за поднесените предлози може да даде секој корисник на Википедија на македонски јазик, додека право на глас има секој корисник со најмалку 500 уредувања на Википедија на македонски јазик. Гласањето трае 24 часа од моментот на објавување на предлогот. Ова гласање ќе заврши на 12 јуни 2025 година точно во 12:45. == Основни информации == ===Место/места=== Посета на концертот на Луфтанза во Скопје. ===Траење=== Фотоловот се извел на 8 јуни, недела, 2025 година и било во времетраење од 3 часа. ===Поединец или група (тогаш и бр. на членови)=== *[[Корисник:vera1712|vera1712]] со опрема: Iphone 15 ===Проценети трошоци=== == Резултати == * Сите фотографии од овој Фотолов може да се најдат на категоријата на Ризницата: [[:c:Category:Macedonian Photohunts 2025|Category:Macedonian Photohunts 2025]] == Дискусија и гласање == Свој придонес во дискусијата за поднесените предлози може да даде секој корисник на Википедија на македонски јазик, додека право на глас има секој корисник со најмалку 500 уредувања на Википедија на македонски јазик.<br> Гласањето трае 24 часа од моментот на објавување на предлогот. Ова гласање ќе заврши на 12 јуни 2025 година точно во 12:45. === Гласање === #{{За}}[[User:Jtasevski123|Jtasevski123]] <small>([[User talk:Jtasevski123|разговор]])</small> 12:45, 11 јуни 2025 (CEST) #{{За}}[[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 12:50, 11 јуни 2025 (CEST) #{{За}}[[User:BosaFi|BosaFi]] <small>([[User talk:BosaFi|разговор]]) === Заклучок === ;Напомена: Одобрените средства ќе бидат исплатени (повратени) '''откако''' фотографиите ќе '''<span class="plainlinks">[https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=mk се подигнат на Ризницата (Wikimedia Commons)]</span>'''. При подигањето, учесникот задолжително мора да ја одбере лиценцата „Криејтив комонс 4.0“, да даде што попрецизен опис на подигнатото и долу да ги внесе категориите [[:c:Category:Lufthansa concert 2025|Lufthansa concert 2025]] и [[:c:Category:Macedonian Photohunts 2025|Macedonian Photohunts 2025]]. По подигањето, учесникот треба да задолжително да нè извести. [[Категорија:Википедија:Фотоловови 2025|Концерт на Луфтанза]] l5ubjzvynndi6nfs0dehav6ezjrpgsx 0 1372527 5378873 2025-06-11T12:03:58Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Горно Коњувце | native_name = Горње Коњувце | settlement_type = Населба | image_skyline = Горње Коњувце - Gornje Konjuvce.JPG | image_alt = | image_caption = Горно Куњувце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position =... 5378873 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горно Коњувце | native_name = Горње Коњувце | settlement_type = Населба | image_skyline = Горње Коњувце - Gornje Konjuvce.JPG | image_alt = | image_caption = Горно Куњувце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 05 |lats = 28 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 31 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 321 | population_footnotes = | population_total = 97 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горно Коњувце''' ({{lang-sr|Горње Коњувце}}) }е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 97 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 64eauab9pc9a9veps99m9ueb9oi0kmy 5378880 5378873 2025-06-11T12:18:11Z Marco Mitrovich 114460 5378880 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Горно Коњувце | native_name = Горње Коњувце | settlement_type = Населба | image_skyline = Горње Коњувце - Gornje Konjuvce.JPG | image_alt = | image_caption = Горно Куњувце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 03 |lats = 09 |latNS = N | longd = 21 |longm = 40 |longs = 32 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 321 | population_footnotes = | population_total = 97 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Горно Коњувце''' ({{lang-sr|Горње Коњувце}}) }е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 97 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] pr44y619g8aq5qk8kc7bdyntbs60o8d 0 1372528 5378876 2025-06-11T12:09:01Z BosaFi 115936 BosaFi ја премести страницата [[Здружение за анаеробна дигестија и биоресурси]] на [[Здружение за анаеробна дигестија и биогас]]: Погрешно напишан наслов 5378876 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Здружение за анаеробна дигестија и биогас]] sieln2ibcsc9oyq97dxvnv1a35wstsy 0 1372529 5378878 2025-06-11T12:15:02Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Граница | native_name = Граница | settlement_type = Населба | image_skyline = Граница (Бојник) - Granica (Bojnik).JPG | image_alt = | image_caption = Граница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt =... 5378878 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Граница | native_name = Граница | settlement_type = Населба | image_skyline = Граница (Бојник) - Granica (Bojnik).JPG | image_alt = | image_caption = Граница | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 04 |lats = 08 |latNS = N | longd = 21 |longm = 42 |longs = 25 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 334 | population_footnotes = | population_total = 67 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Граница''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 67 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] pbm5l6cfru4qwaszgkpcixb147alld3 0 1372530 5378882 2025-06-11T12:29:40Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Добра Вода | native_name = Добра Вода | settlement_type = Населба | image_skyline = Radan mountain 18.jpg | image_alt = | image_caption = Добра Вода | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_... 5378882 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Добра Вода | native_name = Добра Вода | settlement_type = Населба | image_skyline = Radan mountain 18.jpg | image_alt = | image_caption = Добра Вода | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 32 |latNS = N | longd = 21 |longm = 32 |longs = 29 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 752 | population_footnotes = | population_total = 14 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16244 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Добра Вода''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 14 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 0hjvhhux3ff91cnx53iok1fodub2o6s 0 1372531 5378885 2025-06-11T12:53:40Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Долно Коњувце | native_name = Доње Коњувце | settlement_type = Населба | image_skyline = Доње Коњувце - Donje Konjuvce.JPG | image_alt = | image_caption = Долно Куњувце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pu... 5378885 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Долно Коњувце | native_name = Доње Коњувце | settlement_type = Населба | image_skyline = Доње Коњувце - Donje Konjuvce.JPG | image_alt = | image_caption = Долно Куњувце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 02 |lats = 20 |latNS = N | longd = 21 |longm = 41 |longs = 08 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 262 | population_footnotes = | population_total = 361 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Долно Коњувце''' ({{lang-sr|Доње Коњувце}}) }е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 361 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] gzls6bveap6ww413jlbseuudqhkponf 0 1372532 5378887 2025-06-11T13:05:42Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Дубрава | native_name = Дубрава | settlement_type = Населба | image_skyline = Дубрава (Бојник) - Dubrava (Bojnik).JPG | image_alt = | image_caption = Дубрава | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt =... 5378887 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Дубрава | native_name = Дубрава | settlement_type = Населба | image_skyline = Дубрава (Бојник) - Dubrava (Bojnik).JPG | image_alt = | image_caption = Дубрава | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 03 |lats = 16 |latNS = N | longd = 21 |longm = 38 |longs = 20 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 358 | population_footnotes = | population_total = 21 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Дубрава''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 21 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 80z643h8ky7o172mkz5pusq1eivpbj7 0 1372533 5378888 2025-06-11T13:15:24Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ѓинѓуша | native_name = Ђинђуша | settlement_type = Населба | image_skyline = Đinđuša, Leskovac 02.JPG | image_alt = | image_caption = Ѓинѓуша | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption... 5378888 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ѓинѓуша | native_name = Ђинђуша | settlement_type = Населба | image_skyline = Đinđuša, Leskovac 02.JPG | image_alt = | image_caption = Ѓинѓуша | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 00 |lats = 16 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 06 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 243 | population_footnotes = | population_total = 463 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Ѓинѓуша''' ({{lang-sr|Ђинђуша}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 463 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] f3ksn0tb0l1y8sckke73psvg6p4zhzh 10 1372534 5378889 2025-06-11T13:20:49Z Buli 2648 Создадена страница со: {{Navbox | name = Бактериски инфекции | state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} | title = Бактериски инфекции | bodyclass = hlist | group1 = | list1 = * [[Антракс]] * [[Голема кашлица]] * [[Дифтерија]] * [[Лајмска болест]] * [[Сифилис]] * [[Тетанус]] * [[Туберкулоза]] }}<noinclude> {{collapsible option}} Category:... 5378889 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Бактериски инфекции | state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} | title = Бактериски инфекции | bodyclass = hlist | group1 = | list1 = * [[Антракс]] * [[Голема кашлица]] * [[Дифтерија]] * [[Лајмска болест]] * [[Сифилис]] * [[Тетанус]] * [[Туберкулоза]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Category:Infectious disease templates]] </noinclude> 58iy57we0bdu8wr6o0jbkdg90zm1u0k 5378898 5378889 2025-06-11T13:25:36Z Buli 2648 5378898 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Бактериски инфекции | state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} | title = Бактериски инфекции | bodyclass = hlist | group1 = | list1 = * [[Антракс]] * [[Голема кашлица]] * [[Дифтерија]] * [[Лајмска болест]] * [[Лепра]] * [[Сифилис]] * [[Тетанус]] * [[Туберкулоза]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Category:Infectious disease templates]] </noinclude> 6wsjl6he9cpjvx980pgicfq5v5s8ej4 0 1372535 5378908 2025-06-11T14:44:11Z Orce Wiki 121850 Создадена статија за скутина со осврт за нејзините карактеристики, орнаментика, машките скутини и ставени наводи 5378908 wikitext text/x-wiki '''Скутина''' претставува ткаенина со правоаголна форма, обликувана од една или две хоризонтално или вертикално соединети дипли, најчесто украсена со вткаена орнаментална декорација уште при самиот процес на [[Ткаење|ткаењето]]. Таа е суштински и задолжителен дел од составот на женските народни носии (и кај мал дел од машките), во сите региони на [[Македонија]]. Со својата централна позиција во однос на останатите облеки, од визуелна перпспектива, скутината одигрува клучна улога во определувањето на физиономијата на [[Македонски народни носии|народната носија]].<ref name=":0">{{Наведена книга|title=Македонски народни носии|last=Здравев|first=Ѓорѓи|publisher=Матица македонска|year=2005|isbn=9989-48-584-4|location=Скопје|pages=16-22}}</ref> Исполнувала три функции: практичност, заштита и украсување. Жените ја носеле целиот живот, почнувајќи од детството па сè до длабоката старост. Излегувањето од дома без скутина се сметало за непристојно, бидејќи било „срамота“ да се покажуваат „голи скутови“.<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Петрушева|first=Аница|date=1960|title=Скутината како составен дел од машката носија во Македонија|journal=Гласник на Етнолошкиот музеј|volume=1|pages=33-55}}</ref> Кога се опашувала уште од најрано детство се викала опашулче ([[Носии од Скопска Котлина|Скопска Блатија]]) или скутале и се ткаела од една дипла. Таа се врзувала под мишките на детето и служела за да го загрее и заштити од нечистотии.<ref name=":2">{{Наведено списание|last=Петрушева|first=Аница|date=1960|title=Прегаче из Скопске Блатије|journal=Гласник Етнографског музеја - Београд|volume=22-23|pages=21-31}}</ref> == Карактеристики == Скутината се среќава под различни називи во разни региони: вута или фута, скутина (во [[Носии од Скопска Котлина|Скопска Блатија]], [[Носии од Полог|Долни Полог]], [[Носии од Полог|села под Сува Гора]], [[Мијачко-дебарска носија|Мијаци]], [[Носии од Дебарски Дримкол|Дебарски Дримкол]] и [[Носии од Леринска Река|Леринска Река]]), скутача (во [[Носии од Кумановско|Жеглигово, Средорек]] и [[Носии од Дурачка Река|Дурачка Река]]), утајка (во [[Носии од Скопска Котлина|Скопска Црна Гора]]), завјачка (во [[Носии од Полог|Долни Полог]]), завељка ([[Носии од Полог|во села под Сува Гора]]), опрегач (во [[Носии од Полог|Горни Полог]]), пештерка (во [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река|Горна Река]]), бовча (во Мијаци и [[Носии од Дебарско Поле|Дебарско Поле]]), бокчеинца (во [[Носии од Голо Брдо|Голо Брдо]]), претцемник (во [[Народни носии од Преспа|Горна Преспа]]), прегач (во [[Народни носии од Мариово|Мариово]], [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле|Струмичко Поле]], [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле|Радовишко Поле]], [[Народни носии од Серско|Серско]], [[Носии од Драма|Драмско]], [[Народни носии од Воденско и Мегленско|Воденско]] и [[Носија од Леринско Поле|Леринско]]), опашалка (во [[Носија од Прилепско-Битолско Поле|Прилепско Поле]]), скутник (во [[Народни носии од Охридско Поле и Дебрца|Охридско Поле]], Струшко Поле, [[Народни носии од Струшки Дримкол|Струшки Дримкол]], [[Народни носии од Малесија|Малесија]], [[Народни носии од Кичевија, Порече и Железник|Кичевија]], [[Народни носии од Охридско Поле и Дебрца|Дебарца]], [[Народни носии од Кичевија, Порече и Железник|Железник и Порече]]), дипла или диљка (во [[Носии од Славиште|источниот дел на Славиште]] и [[Носии од Радовишко Поле и Струмичко Поле|Радовишко Поле]]), ихрам (во [[Носии од Драма|Драмско]]).<ref name=":3">{{Наведена книга|title=Македонски народни носии|last=Јаневски|first=Владимир|publisher=Здружение на етнокореолози на Македонија|year=2024|isbn=978-608-65803-2-2|location=Скопје|pages=12}}</ref> Во [[Носии од Скопска Котлина|Скопска Блатија]] само скутините кои се носеле во средината на 19-ти век се нарекувале скутини, додека сите други - постарите и посовремените, се нарекувале вута или фута. Најверојатно старото име скутина било заменето со турско (односно арапско) – фута.<ref name=":2" /> Материјалите за изработка на скутините биле определени од природните услови и стопанските прилики кај населението. Во планинските или потпланинските предели [[Волна|волната]] претставувала главна суровина за ткаење на скутините, додека во местата со поблага клима (Тиквеш) се користел и [[Памук|памукот]] - бубаќерно платно. Волната поминувала долг процес на обработка: перење на волната, чистење и развласување, влачење, предење, боење и [[ткаење]], при што, истиот бил целосно изведуван од жените.<ref name=":1" /> Најчесто скутините се состоеле од две дипли или струка (два дела) соединети хоризонтално или вертикално. За време на невестинството се носеле скутини со помали димензии кои биле едноделни. Невестинската скутина, наречена чултар, била масивна (поголема) и била проширена во долниот дел (во [[Носија од Прилепско-Битолско Поле|Прилепско и Битолско Поле]]). Поретко, во некои краишта на Македонија, се носеле две скутини – едната напред, а другата назад (во [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река|Мавровско Поле]], [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река|Горна Река]] и [[Носии од Полог|Горни Полог]]). Украсите на скутините најчесто се наоѓале на краевите и вклучувале волнени рески, волнени топчиња, лскавци, ширити, стакленца или монети, кои биле пришиени на текстилот.<ref name=":3" /> Еден од начините за украсување на женските скутини е примената на индустриска тантела по страничните рабови. Слично, хоризонтално се украсува и спојниот шев меѓу струките.<ref name=":4">{{Наведена книга|title=Македонски народни носии 1|last=Здравев|first=Ѓорѓи|publisher=Матица македонска|year=1996|isbn=9989-48-009-5|location=Скопје|pages=26}}</ref> == Орнаментика == Со својата практична и естетска улога, македонските народни носии биле користени од сите возрасни групи и и во сите прилики, појавувајќи се во бројни варијанти со различен декоративен и ликовен третман. Геометриските орнаменти, создадени поради ограничените ткајачки техники, се среќаваат кај сите скутини – од најмалите до најголемите, како што е рустичната чултар. Во зависност од локалните традиции, некои од овие карактеристични ракотворби, покрај вткаената орнаментика, вклучувале и други украсни елементи: гајтани, метални украси, монистра, пулејки и рески. На пример, во планинските сточарски области, каде овчарството било главна дејност, [[Волна|волната]] се користела за изработка на вешто усукани волнени рески. Овие декоративни елементи биле присутни не само на облеката, туку и на женските скутини. Меѓу нив, особено се истакнува невестинската скутина кивчена бовча, дел од носијата на [[Мијачко-дебарска носија|Мијаците]].<ref name=":0" /> Според орнаментиката постојат неколку видови скутини: Скутина единичарка или „невестинска скутина“ — изработена од две струки, ткаена со техниката „на прсти" или „с'с прсти" , карактеристична по своето орнаментално решение кое вклучува едно големо „коло“ и две вертикални половини. Колоритот се состоел од црно-црвени тонови, дополнети со бели и жолти акценти. Скутина перушанка — исто така со две струки, но со посложена орнаментика. Се јавува во две верзии: „црвена перушанка“ и „црна перушанка“. Основата обично е во црвено-црни пруги, а мотивите се изведени со техниката „прсти“. Преплетувањето на основата со украсите создава хармонични комбинации, што ја прави исклучително атрактивна. Визуелниот ефект е особено впечатлив, поради префинетите геометриски орнаменти слични на оние кај старите килими. Скутина шамијарка — понова варијанта, носена од девојки и млади жени. Се појавила меѓу двете светски војни, а името го добила по мотивите преземени од индустриските [[Шамија|шамии]] популарни во тоа време. Кај постарите „шамијарки“ доминираат геометриските орнаменти, додека кај поновите се застапени стилизирани цветни мотиви и гранки. Најчесто скутините биле ткаени на „штица“, а структурата на ткаењето создавала впечаток како да се везени.<ref name=":4" /> Покрај вткаените орнаменти и волнените рески, кај некои скутини (како во [[Носии од Мавровско Поле и Горна Река|Горна Река и Мавровско Поле]]) декоративноста била збогатена и со вез. Најоригинален пример за ова бил невестинската скутина срмена утајка од [[Носии од Скопска Котлина|Скопска Црна Гора]], целосно извезена со сребрена и златна срма, со релјефни кружни мотиви (колца). Овој уникатен везен третман покажувал посебна ликовна вредност, откривајќи ги бескрајните можности на народната уметност. Неопходно е да се спомене и уникатниот метод на создавање на орнаментални елементи познати како берени или пребир. Овие декоративни мотиви се користеле за украсување на различни текстилни производи, како и на делови од народните носии, на пример, некои женски кошули и саи од регионите на Југоисточна Македонија: Радовишко-струмичкиот крај, [[Носии од Разлошко|Разлошко]], [[Носии од Петричко, Светиврачко и Мелничко Поле|Петричко, Светиврачко (Санданско), Мелничко]], [[Носии од Драма|Драмско]], [[Народни носии од Серско|Серско]], Неврокопско (Гоцеделчевско), Њугушко и [[Народни носии од Воденско и Мегленско|Воденско]]. Вплетувани вешто уште во текот на изработката на платното, овие орнаменти создавале ефект на везена декорација со посебна визуелна и уметничка вредност. Токму поради овие причини овој метод на [[ткаење]] е бил познат и како шар на разбој или вез на разбој. Најрепрезентативен, со сложени и богати орнаментални композиции, тој бил особено застапен во украсите на долните делови на женските кошули од Воденско. Сличен начин на украсување се среќава и кај невестинските покривки за глава (убруси) во Прилепско-битолскиот регион, Мариово, како и кај невестинските марами во Охридско и Струшкиот крај.<ref name=":0" /> == Машки скутини == Во некои етнографски целини на Македонија, скутината била вклучена и во машката народна носија. Во овие краишта, мажите редовно биле опашани со скутина - без разлика дали работат на нива, одат на пазар, присуствуваат на собори или извршуваат обврски од секојдневниот живот. Таа се носела подеднакво од млади и стари, од богати и од скромни луѓе. За нив, скутината била повеќе од облека - тоа претставувала симбол на припадност што го носеле со голема гордост и од кој не се одвојувале. Машката носија, споредена со богатата женска носија, изгледала умерена, едноставна и неупадлива, што секако се рефлектирало и на овој облековен елемент - скутината. Машката скутина се носела во носиите на три етнографски целини:  [[Горновардарска носија|Горновардарската етнографска целина]] – северниот дел, [[Брсјачка носија|Брсјачката етнографска целина]] - средниот и јужниот дел, а на исток завлегувала малку и во [[Носии од шопскиот регион|Шопско-Македонската етнографска целина]], односно во нејзините премински предели. Муслиманското население бидејќи носело поинаква народна носија од локалното население, никогаш не опашувало скутина. Исто така и [[Македонски Власи|Власите]] кои живеат во [[Овче Поле]] и доселениците од планинските предели околу [[Крива Паланка]] не носеле скутина. Надвор од границите на оваа област мажите воопшто не носеле скутини. Мажите од етнографските целини каде скутината не била дел од машката народна носија, нејзиното носење од страна на мажи го сметале за необично, неприфатливо, па дури и за смешно и срамно. Тие со презир гледале на неа и често се исмевале со своите соседи, доживувајќи ја исклучиво како женски детал.<ref name=":1" /> [[Категорија:Македонски народни носии]] 7br5fpcyubko99a135skd6945fq9eqp 0 1372536 5378913 2025-06-11T15:19:43Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}}... 5378913 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] ao9kgvgtwwqjat70gp18jqlzkrw00qz 5378915 5378913 2025-06-11T15:26:57Z Carshalton 30527 5378915 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Во сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]] на Спортинг. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година во кој била вметната откупна клаузула од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] tq4t76t2k8ndroinknd2gf4kn3jeqsn 5378918 5378915 2025-06-11T15:33:36Z Carshalton 30527 5378918 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] j5cmli9ocdzkcnawnomjzal5sjvrr8u 5379023 5378918 2025-06-11T18:32:53Z Carshalton 30527 5379023 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] 2e5u0w99jd7fxrm6k6nbqrvp5xwkprh 5379026 5379023 2025-06-11T18:40:05Z Carshalton 30527 5379026 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] nqsu65mad4rqcf8dsjyalaj19hd3uy5 5379032 5379026 2025-06-11T18:52:20Z Carshalton 30527 5379032 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Репрезентативна кариера== Фернандеш бил младински репрезентативец на Португалија во категориите под 18, под 19 и под 20 години. Во август 2023 година, бил повикан од селекторот [[Руи Жорже]] во [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], за која дебитирал во победата со 3-0 над [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] во квалификациите за Европското првенство во категоријата. Во својот трет настап, тој го постигнал првиот гол за репрезентацијата под 21 година, во победата со 6-1 над [[Фудбалска репрезентација на Белорусија под 21 година|Белорусија]] во истите квалификациите. Откако Португалија се квалификувала за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство за играчи под 21 година 2025]] во [[Словачка]], Фернандеш бил повикан да учествува на истото. ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] dym2c4q60fo2shcl0jg9pr55l1lp45o 5379037 5379032 2025-06-11T19:12:15Z Carshalton 30527 5379037 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Репрезентативна кариера== Фернандеш бил младински репрезентативец на Португалија во категориите под 18, под 19 и под 20 години. Во август 2023 година, бил повикан од селекторот [[Руи Жорже]] во [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], за која дебитирал во победата со 3-0 над [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] во квалификациите за Европското првенство во категоријата. Во својот трет настап, тој го постигнал првиот гол за репрезентацијата под 21 година, во победата со 6-1 над [[Фудбалска репрезентација на Белорусија под 21 година|Белорусија]] во истите квалификациите. Откако Португалија се квалификувала за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство за играчи под 21 година 2025]] во [[Словачка]], Фернандеш бил повикан да учествува на истото. == Statistiche == === Presenze e reti nei club === ''Статистиката е ажурирана на 11 јуни 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2021-2022 ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa B}} || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2021-2022|УМЛ]]|| 8 || 2 || -|| - || - || 26 || 3 |- || 2022-2023 || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2022-2023|УМЛ]]|| 6 || 3 || -|| - || - || 22 || 4 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон Б || 36 || 2 || || - || - || || 14 || 5 || || 0 || 0 || 50 || 7 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2022-2023|2022-2023]] ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} || [[Примеира лига 2022-2023|ПЛ]] || 3 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2022-2023|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2022-2023|ЛКП]]|| 0+2 || 0+1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2022-2023|ЛЕ]] || 1+1 || 0 || -|| - || - || 7 || 1 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2023-2024|авг. 2023]] || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| - || - || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || - || - || -|| - || - || 1 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон || 4 || 0 || || 2 || 1 || || 2 || 0 || || 0 || 0 || 8 || 1 |- || сеп. 2023-2024 || {{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Estoril}} || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 28 || 1 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| 3+4 || 0 || -|| - || - || -|| - || - || 35 || 1 |- || [[ФК Саутхемптон сезона 2024-2025|2024-2025]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Southampton}} || [[Премиер лига на Англија 2024-2025|ПЛ]] || 36 || 2 || [[ФА Куп 2024-2025|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2024-2025|ЛК]]|| 2+4 || 0+1 || -|| - || - || -|| - || - || 42 || 3 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 104 || 5 || || 15 || 2 || || 16 || 5 || || 0 || 0 || 135 || 12 |} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Geovany Quenda}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] 504frxjlqga0k7owsgn05wtn7ztdhj6 5379038 5379037 2025-06-11T19:12:59Z Carshalton 30527 /* Надворешни врски */ 5379038 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Репрезентативна кариера== Фернандеш бил младински репрезентативец на Португалија во категориите под 18, под 19 и под 20 години. Во август 2023 година, бил повикан од селекторот [[Руи Жорже]] во [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], за која дебитирал во победата со 3-0 над [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] во квалификациите за Европското првенство во категоријата. Во својот трет настап, тој го постигнал првиот гол за репрезентацијата под 21 година, во победата со 6-1 над [[Фудбалска репрезентација на Белорусија под 21 година|Белорусија]] во истите квалификациите. Откако Португалија се квалификувала за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство за играчи под 21 година 2025]] во [[Словачка]], Фернандеш бил повикан да учествува на истото. == Statistiche == === Presenze e reti nei club === ''Статистиката е ажурирана на 11 јуни 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2021-2022 ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa B}} || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2021-2022|УМЛ]]|| 8 || 2 || -|| - || - || 26 || 3 |- || 2022-2023 || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2022-2023|УМЛ]]|| 6 || 3 || -|| - || - || 22 || 4 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон Б || 36 || 2 || || - || - || || 14 || 5 || || 0 || 0 || 50 || 7 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2022-2023|2022-2023]] ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} || [[Примеира лига 2022-2023|ПЛ]] || 3 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2022-2023|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2022-2023|ЛКП]]|| 0+2 || 0+1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2022-2023|ЛЕ]] || 1+1 || 0 || -|| - || - || 7 || 1 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2023-2024|авг. 2023]] || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| - || - || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || - || - || -|| - || - || 1 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон || 4 || 0 || || 2 || 1 || || 2 || 0 || || 0 || 0 || 8 || 1 |- || сеп. 2023-2024 || {{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Estoril}} || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 28 || 1 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| 3+4 || 0 || -|| - || - || -|| - || - || 35 || 1 |- || [[ФК Саутхемптон сезона 2024-2025|2024-2025]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Southampton}} || [[Премиер лига на Англија 2024-2025|ПЛ]] || 36 || 2 || [[ФА Куп 2024-2025|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2024-2025|ЛК]]|| 2+4 || 0+1 || -|| - || - || -|| - || - || 42 || 3 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 104 || 5 || || 15 || 2 || || 16 || 5 || || 0 || 0 || 135 || 12 |} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Mateus Fernandes (footballer)}} *[https://int.soccerway.com/players/geovany-tcherno-quenda/864311/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/geovany-quenda/profil/spieler/1138758 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/376274/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/509068/show/geovany-quenda Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] 77nnt7vfuobsersj9vhvwy1zi6j9jqb 5379050 5379038 2025-06-11T19:48:31Z Carshalton 30527 5379050 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Репрезентативна кариера== Фернандеш бил младински репрезентативец на Португалија во категориите под 18, под 19 и под 20 години. Во август 2023 година, бил повикан од селекторот [[Руи Жорже]] во [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], за која дебитирал во победата со 3-0 над [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] во квалификациите за Европското првенство во категоријата. Во својот трет настап, тој го постигнал првиот гол за репрезентацијата под 21 година, во победата со 6-1 над [[Фудбалска репрезентација на Белорусија под 21 година|Белорусија]] во истите квалификациите. Откако Португалија се квалификувала за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство за играчи под 21 година 2025]] во [[Словачка]], Фернандеш бил повикан да учествува на истото. == Статистика == === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 11 јуни 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2021-2022 ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa B}} || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2021-2022|УМЛ]]|| 8 || 2 || -|| - || - || 26 || 3 |- || 2022-2023 || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2022-2023|УМЛ]]|| 6 || 3 || -|| - || - || 22 || 4 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон Б || 36 || 2 || || - || - || || 14 || 5 || || 0 || 0 || 50 || 7 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2022-2023|2022-2023]] ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} || [[Примеира лига 2022-2023|ПЛ]] || 3 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2022-2023|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2022-2023|ЛКП]]|| 0+2 || 0+1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2022-2023|ЛЕ]] || 1+1 || 0 || -|| - || - || 7 || 1 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2023-2024|авг. 2023]] || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| - || - || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || - || - || -|| - || - || 1 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон || 4 || 0 || || 2 || 1 || || 2 || 0 || || 0 || 0 || 8 || 1 |- || сеп. 2023-2024 || {{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Estoril}} || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 28 || 1 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| 3+4 || 0 || -|| - || - || -|| - || - || 35 || 1 |- || [[ФК Саутхемптон сезона 2024-2025|2024-2025]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Southampton}} || [[Премиер лига на Англија 2024-2025|ПЛ]] || 36 || 2 || [[ФА Куп 2024-2025|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2024-2025|ЛК]]|| 2+4 || 0+1 || -|| - || - || -|| - || - || 42 || 3 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 104 || 5 || || 15 || 2 || || 16 || 5 || || 0 || 0 || 135 || 12 |} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Mateus Fernandes (footballer)}} *[https://int.soccerway.com/players/mateus-gon-alo-espanha-fernandes/783156/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/mateus-fernandes/profil/spieler/880245 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/346820/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/447231/show/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] q86xje8f4bgsmxlipz0sscgs0lpeple 5379070 5379050 2025-06-11T20:09:29Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Матеуш Фернандеш (фудбалер)]] на [[Матеуш Фернандеш (португалски фудбалер)]] 5379050 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Репрезентативна кариера== Фернандеш бил младински репрезентативец на Португалија во категориите под 18, под 19 и под 20 години. Во август 2023 година, бил повикан од селекторот [[Руи Жорже]] во [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], за која дебитирал во победата со 3-0 над [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] во квалификациите за Европското првенство во категоријата. Во својот трет настап, тој го постигнал првиот гол за репрезентацијата под 21 година, во победата со 6-1 над [[Фудбалска репрезентација на Белорусија под 21 година|Белорусија]] во истите квалификациите. Откако Португалија се квалификувала за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство за играчи под 21 година 2025]] во [[Словачка]], Фернандеш бил повикан да учествува на истото. == Статистика == === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 11 јуни 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2021-2022 ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa B}} || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2021-2022|УМЛ]]|| 8 || 2 || -|| - || - || 26 || 3 |- || 2022-2023 || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2022-2023|УМЛ]]|| 6 || 3 || -|| - || - || 22 || 4 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон Б || 36 || 2 || || - || - || || 14 || 5 || || 0 || 0 || 50 || 7 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2022-2023|2022-2023]] ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} || [[Примеира лига 2022-2023|ПЛ]] || 3 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2022-2023|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2022-2023|ЛКП]]|| 0+2 || 0+1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2022-2023|ЛЕ]] || 1+1 || 0 || -|| - || - || 7 || 1 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2023-2024|авг. 2023]] || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| - || - || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || - || - || -|| - || - || 1 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон || 4 || 0 || || 2 || 1 || || 2 || 0 || || 0 || 0 || 8 || 1 |- || сеп. 2023-2024 || {{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Estoril}} || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 28 || 1 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| 3+4 || 0 || -|| - || - || -|| - || - || 35 || 1 |- || [[ФК Саутхемптон сезона 2024-2025|2024-2025]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Southampton}} || [[Премиер лига на Англија 2024-2025|ПЛ]] || 36 || 2 || [[ФА Куп 2024-2025|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2024-2025|ЛК]]|| 2+4 || 0+1 || -|| - || - || -|| - || - || 42 || 3 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 104 || 5 || || 15 || 2 || || 16 || 5 || || 0 || 0 || 135 || 12 |} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Mateus Fernandes (footballer)}} *[https://int.soccerway.com/players/mateus-gon-alo-espanha-fernandes/783156/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/mateus-fernandes/profil/spieler/880245 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/346820/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/447231/show/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] q86xje8f4bgsmxlipz0sscgs0lpeple 5379087 5379070 2025-06-11T20:33:47Z Carshalton 30527 5379087 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Репрезентативна кариера== Фернандеш бил младински репрезентативец на Португалија во категориите под 18, под 19 и под 20 години. Во август 2023 година, бил повикан од селекторот [[Руи Жорже]] во [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], за која дебитирал во победата со 3-0 над [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] во квалификациите за Европското првенство во категоријата. Во својот трет настап, тој го постигнал првиот гол за репрезентацијата под 21 година, во победата со 6-1 над [[Фудбалска репрезентација на Белорусија под 21 година|Белорусија]] во истите квалификациите. Откако Португалија се квалификувала за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство за играчи под 21 година 2025]] во [[Словачка]], Фернандеш бил повикан да учествува на истото. == Статистика == === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 11 јуни 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2021-2022 ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa B}} || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2021-2022|УМЛ]]|| 8 || 2 || -|| - || - || 26 || 3 |- || 2022-2023 || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2022-2023|УМЛ]]|| 6 || 3 || -|| - || - || 22 || 4 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон Б || 36 || 2 || || - || - || || 14 || 5 || || 0 || 0 || 50 || 7 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2022-2023|2022-2023]] ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} || [[Примеира лига 2022-2023|ПЛ]] || 3 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2022-2023|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2022-2023|ЛКП]]|| 0+2 || 0+1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2022-2023|ЛЕ]] || 1+1 || 0 || -|| - || - || 7 || 1 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2023-2024|авг. 2023]] || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| - || - || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || - || - || -|| - || - || 1 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон || 4 || 0 || || 2 || 1 || || 2 || 0 || || 0 || 0 || 8 || 1 |- || сеп. 2023-2024 || {{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Estoril}} || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 28 || 1 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| 3+4 || 0 || -|| - || - || -|| - || - || 35 || 1 |- || [[ФК Саутхемптон сезона 2024-2025|2024-2025]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Southampton}} || [[Премиер лига на Англија 2024-2025|ПЛ]] || 36 || 2 || [[ФА Куп 2024-2025|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2024-2025|ЛК]]|| 2+4 || 0+1 || -|| - || - || -|| - || - || 42 || 3 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 104 || 5 || || 15 || 2 || || 16 || 5 || || 0 || 0 || 135 || 12 |} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Mateus Fernandes (footballer)}} *[https://int.soccerway.com/players/mateus-gon-alo-espanha-fernandes/783156/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/mateus-fernandes/profil/spieler/880245 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/346820/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/447231/show/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2025}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] ioubirbdzgirly65pjfe27yvvm04lzd 5379089 5379087 2025-06-11T20:35:58Z Carshalton 30527 /* Репрезентативна кариера */ 5379089 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Матеуш Фернандеш | image = | fullname = Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|2004|7|10}} | cityofbirth = [[Ољао]] | countryofbirth = [[Португалија]] | height = {{height|m=1.78}} | nationality = {{flagsport|POR}} [[Португалија]] | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Southampton}} | clubnumber = 18 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{Fb team Olhanense}} | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years1 = 2021-2023 |caps1 = 36 |goals1 = 2 |clubs1 = {{Fb team Sporting Lisboa B}} | years2 = 2022-2024 |caps2 = 5 |goals2 = 0 |clubs2 = {{Fb team Sporting Lisboa}} | years3 = 2022-2024 |caps3 = 28 |goals3 = 1 |clubs3 = →{{Fb team Estoril}} | years4 = 2024- |caps4 = 36 |goals4 = 2 |clubs4 = {{Fb team Southampton}} | nationalyears1 = 2021-2022 |nationalcaps1 = 9 |nationalgoals1 = 1 |nationalteam1 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 18 години|Португалија 18]] | nationalyears2 = 2021-2023 |nationalcaps2 = 9 |nationalgoals2 = 0 |nationalteam2 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 19 години|Португалија 19]] | nationalyears3 = 2021-2023 |nationalcaps3 = 2 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 20 години|Португалија 20]] | nationalyears4 = 2024- |nationalcaps4 = 9 |nationalgoals4 = 2 |nationalteam4 = {{flagsport|POR}} [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|Португалија 21]] }} '''Матеуш Гонсало Еспања Фернандеш''' (роден на [[10 јули]] [[2004]] година, во [[Ољао]]) — [[Португалија|португалски]] [[фудбал]]ер, {{Football/MF/player}} на {{Fb team (N) Southampton}} и на [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|португалската репрезентација под 21 година]]. ==Клупска кариера== Фернандеш започнал да игра фудбал во локалниот клуб [[ФК Ољаненсе|Ољаненсе]], од каде се преселил во младинската академија на {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} во 2016 година.<ref>{{Cite web|url=https://bolanarede.pt/nacional/sporting/mateusfernandes-mais-um-jovem-talento-da-formacao/|title=Mateus Fernandes, mais um jovem talento da formação|first=Jorge Faria|last=Sousa|date=22 July 2022}}</ref> Пред почетокот на сезоната 2021-2022, тој бил промовиран во [[ФК Спортинг Лисабон Б|Б-тимот]]. На 14 октомври 2022 година, Фернандеш потпишал професионален договор со клубот со важност до 2027 година, со вклучена откупна клаузула во вредност од 60 милиони евра.<ref>{{Cite web |title=Mateus Fernandes: a duração do novo contrato e a cláusula de rescisão (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-14/sporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-14%2fsporting-mateus-fernandes-a-duracao-do-novo-contrato-e-a-clausula-de-rescisao%2f960577 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 22 октомври 2022 година, тој го имал своето деби за првиот тим на Спортинг влегувајќи како доцна замена во победата на ''„лавовите“'' од 3–1 над {{Fb team (N) Casa Pia}} во [[Примеира лига 2022-2023|првенството]].<ref>{{Cite web |title=Fatawu desce aos B e Mateus Fernandes espreita oportunidade com Casa Pia (Sporting) |url=https://www.abola.pt/nnh/2022-10-21/sporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia/https%3a%2f%2fwww.abola.pt%2fnnh%2f2022-10-21%2fsporting-fatawu-desce-aos-b-e-mateus-fernandes-espreita-oportunidade-com-casa-pia%2f961531 |website=A Bola}}{{dead link|date=May 2024}}</ref> На 29 август 2023 година, Фернандеш заминал на едногодишна позајмица во {{Fb team (N) Estoril}}.<ref>{{Cite web |date=29 August 2023 |title=Mateus Fernandes chega por empréstimo |trans-title=Mateus Fernandes arrives on loan |url=https://estorilpraia.pt/2023/08/29/mateus-fernandes-chega-por-emprestimo/ |access-date=2023-08-29 |website=GD Estoril Praia |language=pt-PT}}</ref> Дебитирал во новиот дрес на 3 септември, влегувајќи како замена во поразот од 1-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Boavista}}. Својот прв и единствен гол со Ешторил, Фернандеш го постигнал за победата со 1-0 над {{Fb team (N) Estrela Amadora (2020)}} на 4 февруари 2024. Сезоната ја завршил со 35 настапи и еден гол. На 20 август 2024 година, Фернандеш бил купен од новопромовираниот клуб во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата на Англија]], [[ФК Саутхемптон|Саутхемптон]], потпишувајќи петгодишен договор.<ref>{{Cite web |date=20 August 2024 |title=Saints swoop for Fernandes |url=https://www.southamptonfc.com/en/news/article/saints-swoop-for-fernandes |access-date=20 August 2024 |website=Southampton FC}}</ref> Своето деби за ''„светците“'' го имал на 24 август, заменувајќи го [[Тејлор Харвуд-Белис]] во поразот со 1–0 на домашен терен од [[ФК Нотингем Форест|Нотингем Форест]]. <ref>{{Cite web |last=Coates |first=Charlotte |date=24 August 2024 |title=Southampton 0–1 Nottingham Forest |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cpdljx1vw2jt#Report |access-date=24 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> Четири дена подоцна, го постигнал својот прв гол за Саутхемптон во победата од 5–3 на гости против [[ФК Кардиф Сити|Кардиф Сити]] во [[Лига куп на Англија|Лига купот]].<ref>{{Cite web |last=Mitchelmore |first=Ian |date=28 August 2024 |title=Cardiff City 3–5 Southampton |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/live/cje2kz303k0t#Report |access-date=28 August 2024 |website=BBC Sport}}</ref> На 24 ноември 2024 година, тој го постигнал својот прв гол во [[Премиер лига на Англија 2024-2025|Премиер лигата]] во поразот со 2-3 на домашен терен од {{Fb team (N) Liverpool}}. ==Репрезентативна кариера== Фернандеш бил младински репрезентативец на Португалија во категориите под 18, под 19 и под 20 години. Во август 2023 година, бил повикан од селекторот [[Руи Жорж]] во [[Фудбалска репрезентација на Португалија под 21 година|репрезентацијата под 21 година]], за која дебитирал во победата со 3-0 над [[Фудбалска репрезентација на Андора под 21 година|Андора]] во квалификациите за Европското првенство во категоријата. Во својот трет настап, тој го постигнал првиот гол за репрезентацијата под 21 година, во победата со 6-1 над [[Фудбалска репрезентација на Белорусија под 21 година|Белорусија]] во истите квалификациите. Откако Португалија се квалификувала за [[Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025|Европското првенство за играчи под 21 година 2025]] во [[Словачка]], Фернандеш бил повикан да учествува на истото. == Статистика == === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 11 јуни 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2021-2022 ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa B}} || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2021-2022|УМЛ]]|| 8 || 2 || -|| - || - || 26 || 3 |- || 2022-2023 || [[Трета фудбалска лига на Португалија|3Л]] || 18 || 1 || -|| - || - || [[УЕФА Младинска лига 2022-2023|УМЛ]]|| 6 || 3 || -|| - || - || 22 || 4 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон Б || 36 || 2 || || - || - || || 14 || 5 || || 0 || 0 || 50 || 7 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2022-2023|2022-2023]] ||rowspan=2|{{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Sporting Lisboa}} || [[Примеира лига 2022-2023|ПЛ]] || 3 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2022-2023|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2022-2023|ЛКП]]|| 0+2 || 0+1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2022-2023|ЛЕ]] || 1+1 || 0 || -|| - || - || 7 || 1 |- || [[ФК Спортинг Лисабон сезона 2023-2024|авг. 2023]] || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 1 || 0 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| - || - || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || - || - || -|| - || - || 1 || 0 |- !colspan="3"|Вкупно Спортинг Лисабон || 4 || 0 || || 2 || 1 || || 2 || 0 || || 0 || 0 || 8 || 1 |- || сеп. 2023-2024 || {{flagsport|PRT}} {{Fb team (N) Estoril}} || [[Примеира лига 2023-2024|ПЛ]] || 28 || 1 || [[Фудбалски куп на Португалија 2023-2024|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2023-2024|ЛКП]]|| 3+4 || 0 || -|| - || - || -|| - || - || 35 || 1 |- || [[ФК Саутхемптон сезона 2024-2025|2024-2025]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Southampton}} || [[Премиер лига на Англија 2024-2025|ПЛ]] || 36 || 2 || [[ФА Куп 2024-2025|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2024-2025|ЛК]]|| 2+4 || 0+1 || -|| - || - || -|| - || - || 42 || 3 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 104 || 5 || || 15 || 2 || || 16 || 5 || || 0 || 0 || 135 || 12 |} ==Наводи== {{наводи}} == Надворешни врски == {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Португалија |image3=Flag of Portugal.svg }} {{Ризница-врска|Mateus Fernandes (footballer)}} *[https://int.soccerway.com/players/mateus-gon-alo-espanha-fernandes/783156/ Матеуш Фернандеш на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/mateus-fernandes/profil/spieler/880245 Матеуш Фернандеш на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/346820/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на espn] *[https://www.whoscored.com/players/447231/show/mateus-fernandes Матеуш Фернандеш на whoscored] {{Состав на ФК Саутхемптон}} {{Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2025}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Фернандеш, Матеуш}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Португалски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Спортинг Лисабон]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саутхемптон]] [[Категорија:Родени во 2004 година]] 6lhibi4umvmmloiw242l0hdhqocy15z 1 1372537 5378928 2025-06-11T16:30:15Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378928 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372538 5378930 2025-06-11T16:31:07Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378930 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372539 5378931 2025-06-11T16:31:24Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378931 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372540 5378934 2025-06-11T16:33:28Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378934 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372541 5378935 2025-06-11T16:34:07Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378935 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 0 1372542 5378937 2025-06-11T16:35:49Z Jtasevski123 69538 Jtasevski123 ја премести страницата [[Рециклирана облека од „Ендевор“]] на [[Ендевор рециклирана облека]] 5378937 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Ендевор рециклирана облека]] 2il16xle2yxrpol6ksqoaiomo3xuqau 1 1372543 5378939 2025-06-11T16:40:13Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378939 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372544 5378942 2025-06-11T16:43:46Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378942 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372545 5378944 2025-06-11T16:48:15Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378944 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 0 1372546 5378946 2025-06-11T17:01:51Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Зелетово | native_name = Зелетово | settlement_type = Населба | image_skyline = Зелетово - Zeletovo.JPG | image_alt = | image_caption = Зелетово | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map... 5378946 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Зелетово | native_name = Зелетово | settlement_type = Населба | image_skyline = Зелетово - Zeletovo.JPG | image_alt = | image_caption = Зелетово | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 02 |lats = 12 |latNS = N | longd = 21 |longm = 44 |longs = 59 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 249 | population_footnotes = | population_total = 63 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Зелетово''' (поранешно ''Суво Поље'') е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 63 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] tkzvgwp4ytdfaew1lf3g5xrfg8preji 0 1372547 5378949 2025-06-11T17:11:27Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Зоровац | native_name = Зоровац | settlement_type = Населба | image_skyline = Предео око Зоровца - Landscape around Zorovac.JPG | image_alt = | image_caption = Околината на Зоровац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_pos... 5378949 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Зоровац | native_name = Зоровац | settlement_type = Населба | image_skyline = Предео око Зоровца - Landscape around Zorovac.JPG | image_alt = | image_caption = Околината на Зоровац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 03 |lats = 29 |latNS = N | longd = 21 |longm = 42 |longs = 56 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 336 | population_footnotes = | population_total = 2 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Зоровац''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 2 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 1gbtzborodqizj5d1fswbhd6veje3o6 1 1372548 5378950 2025-06-11T17:12:59Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{}} 5378950 wikitext text/x-wiki {{}} 0ew0e4nobvzn4rxc6ff4utuz9lbluka 5378951 5378950 2025-06-11T17:13:10Z Jtasevski123 69538 5378951 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 1 1372549 5378953 2025-06-11T17:13:55Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сЗР}} 5378953 wikitext text/x-wiki {{сЗР}} alr9w7ufc8wk63rt21jsnlb1f4yfeen 1 1372550 5378954 2025-06-11T17:14:13Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сЗР}} 5378954 wikitext text/x-wiki {{сЗР}} alr9w7ufc8wk63rt21jsnlb1f4yfeen 1 1372551 5378956 2025-06-11T17:15:08Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сЗР}} 5378956 wikitext text/x-wiki {{сЗР}} alr9w7ufc8wk63rt21jsnlb1f4yfeen 1 1372552 5378959 2025-06-11T17:16:43Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378959 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372553 5378961 2025-06-11T17:17:30Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378961 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372554 5378963 2025-06-11T17:18:14Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378963 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372555 5378964 2025-06-11T17:18:48Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378964 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372556 5378966 2025-06-11T17:19:46Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378966 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372557 5378967 2025-06-11T17:20:05Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378967 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372558 5378969 2025-06-11T17:20:51Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378969 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372559 5378971 2025-06-11T17:21:39Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378971 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372560 5378973 2025-06-11T17:22:18Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378973 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372561 5378974 2025-06-11T17:23:02Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378974 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372562 5378975 2025-06-11T17:23:33Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378975 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372563 5378976 2025-06-11T17:24:09Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378976 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 0 1372564 5378977 2025-06-11T17:24:17Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ивање | native_name = Ивање | settlement_type = Населба | image_skyline = Ивање - Ivanje.jpg | image_alt = | image_caption = Ивање | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd =... 5378977 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ивање | native_name = Ивање | settlement_type = Населба | image_skyline = Ивање - Ivanje.jpg | image_alt = | image_caption = Ивање | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 33 |latNS = N | longd = 21 |longm = 35 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 511 | population_footnotes = | population_total = 16 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Ивање''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 16 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] qkrmi3d16ydc0rngtbm0fq1k0vbdyxq 1 1372565 5378979 2025-06-11T17:24:44Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378979 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372566 5378980 2025-06-11T17:25:27Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378980 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372567 5378983 2025-06-11T17:27:04Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378983 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372568 5378984 2025-06-11T17:27:36Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378984 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372569 5378985 2025-06-11T17:28:05Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378985 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372570 5378986 2025-06-11T17:28:56Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378986 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372571 5378990 2025-06-11T17:30:12Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5378990 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372572 5378992 2025-06-11T17:30:33Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378992 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372573 5378994 2025-06-11T17:30:49Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378994 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372574 5378996 2025-06-11T17:31:13Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{сзр}} 5378996 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 0 1372575 5378997 2025-06-11T17:33:34Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Каменица | native_name = Каменица | settlement_type = Населба | image_skyline = Каменица (Бојник)-улаз - Kamenica (Bojnik)-entrance.jpg | image_alt = | image_caption = Кменица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = |... 5378997 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Каменица | native_name = Каменица | settlement_type = Населба | image_skyline = Каменица (Бојник)-улаз - Kamenica (Bojnik)-entrance.jpg | image_alt = | image_caption = Кменица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 29 |latNS = N | longd = 21 |longm = 42 |longs = 17 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 278 | population_footnotes = | population_total = 200 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Каменица''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 200 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] n5vgpx9yvk5dzcqcv1kl6d8boiy1to0 1 1372576 5378998 2025-06-11T17:36:22Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{}} 5378998 wikitext text/x-wiki {{}} 0ew0e4nobvzn4rxc6ff4utuz9lbluka 5378999 5378998 2025-06-11T17:36:32Z Jtasevski123 69538 5378999 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 1 1372577 5379000 2025-06-11T17:39:31Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5379000 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372578 5379002 2025-06-11T17:40:11Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5379002 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 0 1372579 5379007 2025-06-11T17:49:24Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Кацабаќ | native_name = Кацабаћ | settlement_type = Населба | image_skyline = Кацабаћ - Kacabać.JPG | image_alt = | image_caption = Кацабаќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption... 5379007 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Кацабаќ | native_name = Кацабаћ | settlement_type = Населба | image_skyline = Кацабаћ - Kacabać.JPG | image_alt = | image_caption = Кацабаќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 03 |lats = 21 |latNS = N | longd = 21 |longm = 46 |longs = 25 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 219 | population_footnotes = | population_total = 421 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Кацабаќ''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 421 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 7yat5hve1b3nwu78j4kdq92w5pn1exk 5379010 5379007 2025-06-11T17:51:47Z Marco Mitrovich 114460 5379010 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Кацабаќ | native_name = Кацабаћ | settlement_type = Населба | image_skyline = Кацабаћ - Kacabać.JPG | image_alt = | image_caption = Кацабаќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 03 |lats = 21 |latNS = N | longd = 21 |longm = 46 |longs = 25 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 219 | population_footnotes = | population_total = 421 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Кацабаќ''' ({{lang-sr|Кацабаћ}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 421 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] faaov8yok12rfk5v5pb9n9jvvrliz0q 1 1372580 5379013 2025-06-11T18:03:20Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5379013 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 0 1372581 5379014 2025-06-11T18:09:28Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Косанчиќ | native_name = Косанчић | settlement_type = Населба | image_skyline = Косанчић-споменик - Kosančić - monument.jpg | image_alt = | image_caption = Косанчиќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_ma... 5379014 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Косанчиќ | native_name = Косанчић | settlement_type = Населба | image_skyline = Косанчић-споменик - Kosančić - monument.jpg | image_alt = | image_caption = Косанчиќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 05 |lats = 10 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 218 | population_footnotes = | population_total = 269 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Косанчиќ''' ({{lang-sr|Косанчић}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 269 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото го создавале во крајот на XIX век колонисти од [[Војводина]].<ref>{{cite web |title=Kosančić, selo koje su podigli doseljenici iz Austrougarske još miriše na Vojvodinu (video) |url=https://jugmedia.rs/kosancic-selo-koje-su-podigli-doseljenici-iz-austrougarske-jos-mirise-na-vojvodinu-video/ |website=jugmedia.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] nnu8ewh2omznj6qbvtcqyqlf7d64acg 5379025 5379014 2025-06-11T18:38:44Z Marco Mitrovich 114460 5379025 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Косанчиќ | native_name = Косанчић | settlement_type = Населба | image_skyline = Косанчић-споменик - Kosančić - monument.jpg | image_alt = | image_caption = Косанчиќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 05 |lats = 10 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 218 | population_footnotes = | population_total = 269 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Косанчиќ''' ({{lang-sr|Косанчић}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 269 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото го создавале во крајот на XIX век [[Срби|српски]] колонисти од [[Војводина]].<ref>{{cite web |title=Kosančić, selo koje su podigli doseljenici iz Austrougarske još miriše na Vojvodinu (video) |url=https://jugmedia.rs/kosancic-selo-koje-su-podigli-doseljenici-iz-austrougarske-jos-mirise-na-vojvodinu-video/ |website=jugmedia.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] a73n4yhr10jhnpdte0jqeaesihqxwbk 5379099 5379025 2025-06-11T20:58:08Z Marco Mitrovich 114460 5379099 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Косанчиќ | native_name = Косанчић | settlement_type = Населба | image_skyline = Косанчић-споменик - Kosančić - monument.jpg | image_alt = | image_caption = Косанчиќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 05 |lats = 10 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 218 | population_footnotes = | population_total = 269 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Косанчиќ''' ({{lang-sr|Косанчић}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 269 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото го создавале во крајот на XIX век [[Срби|српски]] колонисти од [[Војводина]]. Покасно се населували доселениците од [[Лесковац|Лесковачко]].<ref>{{cite web |title=Kosančić, selo koje su podigli doseljenici iz Austrougarske još miriše na Vojvodinu (video) |url=https://jugmedia.rs/kosancic-selo-koje-su-podigli-doseljenici-iz-austrougarske-jos-mirise-na-vojvodinu-video/ |website=jugmedia.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 417oqs6hg5kasoygi3w4cwh02q63oik 6 1372582 5379015 2025-06-11T18:13:43Z Carshalton 30527 5379015 wikitext text/x-wiki == Лиценцирање == {{Неслободно лого}} 7xb42i18vfd49vsirbigwlu59k09p3p 1 1372583 5379017 2025-06-11T18:26:36Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{Сзр}} 5379017 wikitext text/x-wiki {{Сзр}} grwuoyit2h633gvkn6btn064whmp5dc 1 1372585 5379020 2025-06-11T18:29:59Z P.Nedelkovski 47736 Создадена страница со: {{СЗР}} 5379020 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1372586 5379027 2025-06-11T18:45:25Z P.Nedelkovski 47736 нова страница 5379027 wikitext text/x-wiki [[Податотека: Valavica.jpg|мини|Валавица]] '''Валавица'''<ref>{{ДРМЈ|валавица}}</ref><ref>{{ДРМЈ|валавица}}</ref> - направа или објект за валање и перење ткаеници. ==Местоположба== Заради начинот на работа, валавиците кои се користат за валање [[јамболлија|јамболлии]], [[килим]]и, [[шајак]], како и за перење на волнени и козинави ткаеници, се граделе покрај [[река|реките]] и [[поток|потоците]].<ref name=BN>{{нмс | last=Неделковски | first=Боре | author= | title=СЕЛСКОСТОПАНСКИ ОБЈЕКТИ ВО ЕТНИЧКИОТ ПРЕДЕЛ КРИВОПАЛАНЕЧКО | url=https://ifmc.ukim.mk/wp-content/uploads/spisanie/Broj_77_78/29.%20Боре%20Неделковски%20-%20СЕЛСКОСТОПАНСКИ%20ОБЈЕКТИ%20ВО%20ЕТНИЧКИОТ%20ПРЕДЕЛ%20КРИВОПАЛАНЕЧКО.pdf | date= | work= | publisher= | accessdate=11 јуни 2025}}</ref> ==Видови== Постојат два вида валавици: *водена валавица – вир (кош) за валање јамболлии и килими, и *сува валавица за валање шајак. Водената валавица била градена на отворено, а сувата валавица била сместена во објект сличен на [[воденица]]. <ref name=BN/> ==Градба== Кошовите може да бидат со различна големина, па во описот димензиите и составот на градбата се дадени како пример. Кошот претставува голем сад во облик на пресечен [[стожец]] составен од 22 [[бука|букови]] [[штица|штици]] долги 220 см, вкопани околу 180 см во земја. Ширината на штиците на долниот крај изнесува 5 см, а на горниот крај (над земја) – 10 см. [[Пречник]] на горниот кружен отвор од кошот изнесува 150 см, а на долниот кружен отвор – 50 см. Пред да се постават штиците во дупката, ѕидовите на ископаната конусна дупка се подѕидуваат со камења, при што на средина од ѕидовите се заѕидуваат повеќе [[багрем]]ови трупчиња во круг, на кои се заковуваат штиците од кошот. Горниот и долниот дел на штиците се опфатени со [[бреза|брезови]] обрачи. Долниот крај на штиците се поставува меѓу кружна камена плоча и долниот дел од ѕидот. Штом ќе се пушти вода од јазот – вада во буковата коруба, која со долниот дел е поставена на горниот раб од штиците, бликот вода создава кружно движење на водата во кошот, при што ткаениците се вртат и се валаат. Водата излегува меѓу штиците во горниот дел. <ref name=BN/> ==Културно добро== Валавиците во [[Вирово]] и [[Дурачка Река]] се регистрирани културни добра, а [[Костојчинов вир, валавица и воденица|споменичката целина Вир, Валавица и Воденица]] во [[Вевчани]] е регистрирана како значајно културно добро по надлежност на националните установи. <ref>{{нмс | last= | first= | author= | title=Регистрирани недвижни добра по надлежност на националните установи | url=http://uzkn.gov.mk/mk/wp-content/uploads/2024/09/NeDvKN-REG.pdf | date= | work= | publisher=Управа за заштита на културносто наследство | accessdate=11 јуни 2025}}</ref> ==Поврзано== * [[Костојчинов вир, валавица и воденица]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== * [https://vevchani-info.mk/mk/валавица Валавица во Вевчани] * [https://www.kumanovonews.mk/vesti/valavica-stara-povekje-od-eden-vek-se-uste-vala-jambolii Валавица стара повеќе од еден век сè уште вала јамболлии] [[Категорија:Текстилна индустрија]] 02neqfc14g31i0wm7mssejxna4vn7b4 0 1372587 5379030 2025-06-11T18:51:40Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Лапотинце | native_name = Лапотинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |l... 5379030 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Лапотинце | native_name = Лапотинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 14 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 291 | population_footnotes = | population_total = 453 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Лапотинце''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 453 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Дел на семејството на српскиот и бугарскиот офицер и водач на Шопското востание Симо Соколов, населулвале се во Лапотинце из знеполското село [[Грознатовци]].<ref>{{cite web |title=Poreklo prezimena, selo Lapotince (Bojnik) |url=https://www.poreklo.rs/2017/07/15/poreklo-prezimena-selo-lapotince-bojnik/ |website=poreklo.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 5ss9lxfrela9e9g5fyuc38832vu7ozz 5379104 5379030 2025-06-11T21:02:22Z Marco Mitrovich 114460 5379104 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Лапотинце | native_name = Лапотинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 14 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 291 | population_footnotes = | population_total = 453 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Лапотинце''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 453 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Дел на семејството на српскиот и бугарскиот офицер и водач на Шопското востание Симо Соколов, населулвало се во Лапотинце из знеполското село [[Грознатовци]].<ref>{{cite web |title=Poreklo prezimena, selo Lapotince (Bojnik) |url=https://www.poreklo.rs/2017/07/15/poreklo-prezimena-selo-lapotince-bojnik/ |website=poreklo.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] m2xua21cl8jlm10n3wzt9g7tdce8e0g 5379113 5379104 2025-06-11T21:52:39Z Marco Mitrovich 114460 5379113 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Лапотинце | native_name = Лапотинце | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 14 |latNS = N | longd = 21 |longm = 47 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 291 | population_footnotes = | population_total = 453 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Лапотинце''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 453 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Дел на семејството на српскиот и бугарскиот офицер и водач на Шопското востание Симо Соколов, населулвало се во Лапотинце од знеполското село [[Грознатовци]].<ref>{{cite web |title=Poreklo prezimena, selo Lapotince (Bojnik) |url=https://www.poreklo.rs/2017/07/15/poreklo-prezimena-selo-lapotince-bojnik/ |website=poreklo.rs}}</ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] nr4apwceaqwdbe6mm9dh3lms1876aff 0 1372588 5379035 2025-06-11T18:59:31Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Лозане | native_name = Лозане | settlement_type = Населба | image_skyline = Лозане - Lozane.jpg | image_alt = | image_caption = Лозане | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = |... 5379035 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Лозане | native_name = Лозане | settlement_type = Населба | image_skyline = Лозане - Lozane.jpg | image_alt = | image_caption = Лозане | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 16 |latNS = N | longd = 21 |longm = 38 |longs = 17 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 421 | population_footnotes = | population_total = 17 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Лозане''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 17 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 9yo57i31ltef2dbwc4jiwsgsv18f7nx 0 1372589 5379036 2025-06-11T19:10:02Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Магаш | native_name = Магаш | settlement_type = Населба | image_skyline = Магаш - Magaš.JPG | image_alt = | image_caption = Магаш | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd =... 5379036 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Магаш | native_name = Магаш | settlement_type = Населба | image_skyline = Магаш - Magaš.JPG | image_alt = | image_caption = Магаш | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 31 |latNS = N | longd = 21 |longm = 35 |longs = 14 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 428 | population_footnotes = | population_total = 95 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16244 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Магаш''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 95 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> {{bar box |float=center |title=Етнички групи во 2022 |titlebar=#ddd |barwidth=300px |bars= {{Столбен постоток|[[Срби]]|red|49.5}} {{Столбен постоток|[[Роми]]|brown|44.2}} }} == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 63ouu6azsbecs48ww8wt8mqz08hx72i 0 1372590 5379042 2025-06-11T19:25:39Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Мајковац | native_name = Мајковац | settlement_type = Населба | image_skyline = Majkovac 04.jpg | image_alt = | image_caption = Селската махала Антанасковиќи | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt... 5379042 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мајковац | native_name = Мајковац | settlement_type = Населба | image_skyline = Majkovac 04.jpg | image_alt = | image_caption = Селската махала Антанасковиќи | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 29 |latNS = N | longd = 21 |longm = 35 |longs = 19 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 532 | population_footnotes = | population_total = 6 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Мајковац''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 6 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 309ne51y1jjq7n6ib0qqomq8dla5w4m 0 1372591 5379045 2025-06-11T19:33:00Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Мијајлица | native_name = Мијајлица | settlement_type = Населба | image_skyline = Мијајлица - Mijajlica.jpg | image_alt = | image_caption = Мијајлица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pu... 5379045 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мијајлица | native_name = Мијајлица | settlement_type = Населба | image_skyline = Мијајлица - Mijajlica.jpg | image_alt = | image_caption = Мијајлица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 04 |latNS = N | longd = 21 |longm = 39 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 380 | population_footnotes = | population_total = 85 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Мијајлица''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 85 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] nclhjmovarye6eesmgbuwefsh4kna7g 5379046 5379045 2025-06-11T19:40:08Z Marco Mitrovich 114460 5379046 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мрвеш | native_name = Мрвеш | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 14 |latNS = N | longd = 21 |longm = 43 |longs = 05 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 318 | population_footnotes = | population_total = 53 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Мрвеш''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 53 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] njn20adot55w3625kgf0mktf9kxrlb8 5379047 5379046 2025-06-11T19:41:45Z Marco Mitrovich 114460 Откажано уредувањето [[Special:Diff/5379046|5379046]] на [[Special:Contributions/Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]]) 5379047 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мијајлица | native_name = Мијајлица | settlement_type = Населба | image_skyline = Мијајлица - Mijajlica.jpg | image_alt = | image_caption = Мијајлица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 04 |latNS = N | longd = 21 |longm = 39 |longs = 07 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 380 | population_footnotes = | population_total = 85 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Мијајлица''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 85 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] nclhjmovarye6eesmgbuwefsh4kna7g 0 1372592 5379048 2025-06-11T19:42:31Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Мрвеш | native_name = Мрвеш | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 14 |latNS... 5379048 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Мрвеш | native_name = Мрвеш | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 58 |lats = 14 |latNS = N | longd = 21 |longm = 43 |longs = 05 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 318 | population_footnotes = | population_total = 53 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Мрвеш''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 53 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] njn20adot55w3625kgf0mktf9kxrlb8 0 1372593 5379051 2025-06-11T19:49:30Z Gurther 105215 Создадена страница со: {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|serie... 5379051 wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} ppewz5gs65eweykjb5zpbn49sqnjscc 5379052 5379051 2025-06-11T19:49:47Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Книги за Македонија]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5379052 wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] bbknqmfuna5js11u92vg50n7sasqlbw 5379053 5379052 2025-06-11T19:50:03Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5379053 wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] motqaq0xudx5o40vvrx1xj0hvlpb6gd 5379054 5379053 2025-06-11T19:50:18Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Алексо Мартулков]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5379054 wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] [[Категорија:Алексо Мартулков]] 3rozxp2r7weele6adtu3alyz4gmsxqb 5379055 5379054 2025-06-11T19:50:32Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Автобиографски книги]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5379055 wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Автобиографски книги]] lfjpdssmdih7kcxqc6u5ftq8grft264 5379056 5379055 2025-06-11T19:50:47Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Книги од 1954 година]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5379056 wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Автобиографски книги]] [[Категорија:Книги од 1954 година]] jwvhnjlp04klax9a7hpcggyvlkjyvjo 5379057 5379056 2025-06-11T19:51:06Z Gurther 105215 додадена [[Категорија:Книги за Првата светска војна]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] 5379057 wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Автобиографски книги]] [[Категорија:Книги од 1954 година]] [[Категорија:Книги за Првата светска војна]] 3y8ma0e1r78gunmzqk6cu4kvekq2v3m 5379066 5379057 2025-06-11T20:00:59Z Andrew012p 85224 На македонски 5379066 wikitext text/x-wiki {{Закосен наслов}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — автобиографија на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Автобиографски книги]] [[Категорија:Книги од 1954 година]] [[Категорија:Книги за Првата светска војна]] 57mvr3bzai0n2qnc4bqra03bbw81scm 5379067 5379066 2025-06-11T20:01:30Z Andrew012p 85224 5379067 wikitext text/x-wiki {{Закосен наслов}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[Македонски јазик]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country=[[СР Македонија]]|genre=Автобиографија|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — [[автобиографија]] на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Автобиографски книги]] [[Категорија:Книги од 1954 година]] [[Категорија:Книги за Првата светска војна]] 6tishj0yju06vjzu9iqu5itspnnkmw2 5379068 5379067 2025-06-11T20:02:51Z Andrew012p 85224 5379068 wikitext text/x-wiki {{Закосен наслов}} {{Инфокутија Книга|name=Моето учество во револуционерните борби на Македонија|image=File:Моето учество во револуционерните борби во Македонија.jpg|image_caption=Корицата на книгата|authors=[[Алексо Мартулков]]</br> [[Ѓорѓи Абаџиев]]|language=[[македонски]]|series=[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)]]|subjects=[[Македонското револуционерно движење]]</br>[[Бугарска пропаганда во Македонија]]</br>[[Пирински Македонци|Македонски активисти во Бугарија]]</br>[[Балканските војни]]|country={{знамеикона|СР Македонија}} [[СР Македонија]]|genre=[[автобиографија]]|publisher=[[Институт за национална историја]]|release_date=1954|pages=389|wikisource=Моето учество во револуционерните борби на Македонија}}'''Моето учество во револуционерните борби на Македонија''' (или само „''Спомени''“ во постари научни трудови) — [[автобиографија]] на [[Алексо Мартулков|Александар Мартулков]], истакнат [[Македонци|македонски]] [[револуционер]], [[политичар]] и еден од првите пропагатори на [[социјализмот]] во Македонија. Делото е издадено во [[1954|1954 година]] од [[Институт за национална историја|Институтот за национална историја]]. Книгата спаѓа во шестиот и последниот дел на серијалот „[[Материјали за македонската национал-револуционерна историја (едиција)|''Материјали за македонската национал-револуционерна историја'']]“. Првите три книги биле преведените спомени на [[Ѓорче Петров]], [[Славејко Арсов]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98/BFLRAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%B7%D0%B0+%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB-%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за историјата на Македонија|last=Institut za nacionalna istorija|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955|pages=1}}</ref> и [[Јане Сандански]]<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BC/ocYPtI6RSjQC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%88%D0%B0%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Турски документи за македонската историја|last=[[Институт за национална историја]]|publisher=Научен Институт за национална историја на македонскиот народ|pages=191}}</ref> од [[Љубомир Милетиќ]]. Четвртата книга ги истражувала [[Гоце Делчев|Гоцевите писма]] и петтата книга ги преведила спомените на [[Лука Ѓеров]] и [[Лазар Димитров (Дренок)|Лазар Димитров]] за револуционерните дејности во [[Јужна Македонија]]. Книгата на Алексо Мартулков, како другите во серијалот, е [[автобиографија|автобиографска]] и ги документира револуционерните дејства за време на петвековното [[Отоманска Македонија|турско ропство]]. Книгата е исклучителна во серијалот бидејќи таа не била претходно објавена од Милетиќ. Книгата претставува, според [[Ѓорѓи Абаџиев]], ''сосем нов, свеж материјал''.<ref>{{Мартулков|Поглавје=0|Цитат=''За разлика од претходните изданија на оваа едиција, кои се материјали од втора рака, како преводи од објавени веќе работи [[Втора светска војна|пред војната]] на [[бугарски јазик]] (Спомени на [[Ѓорче Петров]], Востаничкото движење во Југозападна Македонија по спомените на [[Славејко Арсов]], Спомени на [[Јане Сандански]], Борбите во Југозападна Македонија по спомени на [[Лука Џеров]], Лазар Димитров и др.), или се собрани документи, печатени во разни весници, списанија и книги (Писмата на [[Гоце Делчев]]), мемоариве на Мартулков се сосем нов, свеж материјал. Тие претставуваат прв чекор кон документирање на некои моменти од историјата на [[Социјализам|социјалистичкото движење]] во Македонија.''}}</ref> Делото е целосно напишано од Алексо Мартулков, со исклучок на предговорот кое напишано од Ѓорѓи Абаџиев. Абаџиев во предговорот спомнал дека покрај староста на Мартулков тој сѐ уште имал добро сеќавање што му овозможило да даде богата перспектива за револуционерното движење во [[Велес]]. Книгата е составена од 389 страници со 47 поглавја. Во книгата Мартулков дискутира за неговата младост, како под влијание на [[Васил Главинов]] тој се посветил кон социјализмот, неговото учество во [[Македонска револуционерна организација|македонската револуционерна организација]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Обединета)|нејзиниот следбеник]]. Како им помогнал на [[Илинденско востание|Илинденците за време на нивното национално востание]], неговите политички дејства во [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]] во однос со [[Пирински Македонци|Македонците во државата]], неговиот мандат како пратеник во [[Народно собрание на Бугарија|бугарското собрание]], неговото учество во [[Балкански војни|Балканските војни]] и подоцна [[Прва светска војна|Првата светска војна]], неговите дејства со весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонски знаме]]“ и за неговото учество во [[Судски процес против ВМРО (Обединета)|судскиот процес во Бугарија против ВМРО Обединета.]] == Вовед == Нема податоци за кога било напишано делото, според еден историски труд објавен во [[1950|1950 година]], историчарот [[Данчо Зографски]] спомнал како државниот архив во [[Скопје]] содржил необјавен ракопис од Мартулков без датум.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B5/B2dTAAAAYAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=За работничкото движење во Македонија до Балканската војна|last=[[Данчо Зографски|Зографски, Данчо]]|publisher=Институт за национална историја на македонскиот народ|year=1950|pages=327}}</ref> Во [[1952|1952 година]] неговите спомени биле објавени во списанието „''Материјали за македонската национал-револуциона историја''“ од [[Ѓорѓи Абаџиев]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Materijali_za_makedonskata_nacional_revo/7Eo8AAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Материјали за македонската национал-револуциона историја|last=Абаџиев|first=Ѓорѓи|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1952|pages=1-5}}</ref> Иако е издадена во [[1954|1954 година]], содржината на книгата прекинува во [[1 септември]] [[1939|1939 година]], денот кога почнала [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Некои историчари сметаат дека ракописите биле напишани околу [[1930-ти|1930-тите]] и дека Абаџиев ги преведил подоцна. Oвие ставови се противречат со триесеттото поглавје на делото каде што Мартулков дискутира за стрелањето на [[Антон Попов]], настан што се одвивало во втората половина на [[1942|1942 г.]], што тврди дека книгата најверојатно била напишана за време или брзо после војната. Првична цена на книгата била 250 [[Југословенски динар|југословенски динари]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Die_Akten_aus_dem_Haus_Hof_und_Staatsarc/DqZvNHYgTCcC?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Dokumenti od vienskata arhiva za Makedonija od 1879-1903|last=Томоски|first=Томо|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1955}}</ref> Книгата доживеала делумен успех, поради тоа има примероци во странски државни библиотеки како во [[Грција]], [[Бугарија]], [[Црна Гора]],<ref>[https://hip.eindigo.net/?pr=iiif.v.a&id=104913&tify={%22panX%22:0.527,%22panY%22:0.354,%22view%22:%22thumbnails%22,%22zoom%22:0.757} ''Моето учество во револуционерните борби на Македонија'']</ref> [[Данска]],<ref name=":0">''[https://search.worldcat.org/title/moeto-ucestvo-vo-revolucionernite-borbi-na-makedonija/oclc/27993631 Моето учество во револуционерните борби на Македонија / Moeto učestvo vo revolucionernite borbi na Makedonija]'' (WorldCat)</ref> [[Германија]],<ref name=":0" /> [[Франција]], [[Холандија]],<ref name=":0" /> [[Обединето Кралство]] и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Држави]],<ref name=":0" /> Денес книгата е пристапна во различни библиотеки низ Македонија како во [[Прилеп]], [[Охрид]], [[Тетово]], [[Куманово]], [[Скопје]], [[Велес]], [[Струмица]], [[Струга]] итн.<ref>''[https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/127750151 Моето учество во револуционерните борби на Македонија]'' (Cobiss)</ref> Освен неговите спомени Мартулков ја напишал брошурата „''[[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]]''“ издадено во Скопје. Има противречни наводи за кога било издадено, според [[Манол Пандевски]], во еден од неговите трудови во [[1987|1987 г.]], делото било објавено во [[1940|1940 година]],<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Makedonskoto_osloboditelno_delo_vo_XIX_i/oKMMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&dq=%E2%80%9E%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%E2%80%9E+%E2%80%9E%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&printsec=frontcover|title=Македоското ослободително дело во XIX и XX век: Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Мисла|year=1987|pages=347}}</ref> додека пак во [[1983|1983 г]]. тој спомнал дека брошурата била издадена во [[1946|1946 година]].<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Vnatre%C5%A1nata_makedonska_revolucionerna_o/t6QMAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&dq=%E2%80%9E%D0%92%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D1%82+%D0%B8+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2+%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D0%BE%E2%80%9C&printsec=frontcover|title=Внатрешната македонска револуционерна организација и неоврховизмот (1904-1908)|last=[[Манол Пандевски|Пандевски, Манол]]|publisher=Култура|year=1983|pages=22}}</ref> Мартулков е автор и на неколку статии, меѓу нив најпознатите се „[[Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание|''Развитокот на социјалистичката мисла пред Илинденското востание'']]“ објавено во весникот „Трудбеник' и „[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“. Пред [[Втората светска војна]] тој напишал неколку статии во весникот [[Македонско знаме (1932 - 1934)|„Македонско знаме“]]. [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков|Мартулков издадол многу други дела после втората светска војна]]. == Лични ставови на Мартулков во делото == {{Quote|text=''Во некои погледи и коментари на Мартулков има неправилности, кои во крајна линија се негови субјективни гледања, својствени за луѓето од неговата генерација, и сами по себеси го имаат своето оправдание и место во еден мемоарски изнесен материјал.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor>{{Мартулков|Поглавје=0}}</ref>}}[[Податотека:Alekso Martulkov.jpg|мини|325x325пкс|Портрет од Мартулков во книгата, носејќи ја [[Илинденска споменица|Илинденската споменица]].]] Во самиот предговор Ѓорѓи Абаџиев спомнал дека Мартулков ги вметна своите лични ставови кон различни теми поврзани со [[Историја на македонскиот народ|историјата на македонскиот народ]] низ книгата. Некои од ставовите на Мартулков, особено за [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]], се оспорени и противречни со денешните ставови на [[Македонска историографиjа|Македонската историографија]]. Во третото поглавје тој ја истакнал неговата подршка кон постоењето на посебен [[Македонци|македонски идентитет]] и [[Македонски јазик|јазик]] со геслото „''Народите имаат право на слободно самоопределување, [[Македонија на Македонците]]''“. Мартулков дополнително ја подржувал идејата за [[Независна Македонија|независна Македонска]] и [[Одринско|Одринска држава]]. Сметал дека Македонците неможеа да се ослободат преку дипломатија туку со социјалистичка револуција. Дополнително додадол како [[Македонците]] неможеа да зависат од надворешни сили како [[Кралство Југославија|Југославија]], [[Грција]] и [[Царство Бугарија|Царството Бугарија]], ниту ни од надворешни организации. Иако се бореле за иста цел тој водел агитаторски маси во Македонската револуционерна организација.<ref>{{Мартулков|Поглавје=3|Цитат=''Ние ќе водиме непомирлива борба против националните омрази, макар и од каде да доаѓаат тие. На работниците ќе им помагаме сестрано. Ние ги мразиме шовинистичките стремежи во Бугарија, Србија и Грција, од кои ништо добро не произлегува за поробените народи, туку напротив - се распалува непријателството меѓу националностите кај нас и се усложнува и онака веќе лошата положба под турскиот режим. Народите имаат право на слободно самоопределување. Македонија на Македонците. Појдувајќи од сопствените наши интереси, ние не сме против прогресивните струи во останатите балкански земји. Како социјалисти ќе работиме за социјалната револуција.''}}</ref> Еден од најоспорените гледишта на Мартулков е во однос со Македонската револуционерна организација. Со разлика од спомените на други револуционери од истата едиција, Мартулков ја критикува организацијата. Во четиринаесетото поглавје Мартулков ја обвинува МРО дека го злоупотребиле теророт во [[Македонија]] со намера да си ја прошират организацијата.<ref>{{Мартулков|Цитат=''Јас на многу места во своите спомени пишувам за теророт и не сум негов обожавател. Овде не би сум пишал за него, ако тој не беше употребуван од ВМОРО. Не би било чудно, ако тој беше употребуван во почетокот од создавањето на Револуционерната организација за водење вооружена борба за нашето национално ослободување.''|Поглавје=14}}</ref> Кога открил дека неговите соработници, [[Никола Петров Русински|Никола Русински]] и [[Веле Марков]], ја укинале социјалистичката организација во [[Битола]] како дел од нивната спогодба со [[Даме Груев]] тој им упатил писмо каде што остро ги критикувал. Смета дека ја продале социјалистичката цел за високи позиции во револуционерната организација. Мартулков верувал дека ако соработуваа со МРО нивното социјалистичко движење би ја изгубила нејзината особина.<ref>{{Мартулков|Поглавје=12|Цитат=''Но сето тоа не можеше да се трпи од меродавните кругови на ВМОРО. Беа заплашувани да престанат да постојат како социјалистичка група и да се влеат во Организацијата, каде што ќе им се даваат погодни должности во неа за работа. Инаку Организацијата ќе биде принудена да примени против нив санкции предвидени во статутите на РО. Никола Русински и Веле Марков се сретнаа со Дамета Груев во затворот (тој беше по тоа време во битолскиот затвор) да преговараат со него за условите при кои ќе работат во Организацијата. И постигнаа спогодба. Групата бидува растурена и нејзините членови заминуваат по одредените реони на работа. Пред да заминат, тие ми пишаа во Велес. Писмото ми го донесе другарот Борис Весов, исклучен ученик Од Солунската гимназија, кого бев го испратил во Битола да учи дрводелски занает при нив и да се школува при нивната социјалистичка група. Во писмото ми пишуваа дека постигнале спогодба со ВМОРО и дека им даваат војводски места. Никола Русински го назначуваат за организатор на четничкиот институт во Втората револуционерна област, а Велета Марков за крушевски околиски војвода. Исто така ми пишуваа оти било уговорено и за мене да заземам војводско место и ме викаа да појдам во Битола кај нив. Јас им одговорив оти не го споделувам нивното становиште за растурање на нашите социјалистички групи и стојам на нашето старо становиште: coрaботка со ВМОРО на база на нашите принципи во однос на нашата национално-револуционерна борба јасно определена од принципите легнати во нашата програма, зашто ние, слеани во таа огромна маса на Револуционерната организација, ќе се стопиме и нашиот социјалистички индивидуалитет ќе се загуби.''}}</ref> Покрај неговите критики за организацијата тој сѐ уште соработувал со нив во организирањето на [[Илинденско востание|Илинденското востание]]. Во [[Куманово]] соработувал со [[Никола Пушкаров]] и успеал да увези 60 [[Пушка|пушки]] и 20 [[Револвер|револвери]] заедно со 450 [[Турска лира|турски лири]], Мартулков ја преустројствувал структурата на Кумановскиот револуционерен реон и го подобрил нејзиниот воен способност.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/11/IST-2022.1.08-Sazdovski-N.-Dejnosta-na-MRO-vo-kumanovsko-1895-1903.pdf|title=ДЕЈНОСТА НА МАКЕДОНСКАТА РЕВОЛУЦИОНЕРНА ОРГАНИЗАЦИЈА ВО КУМАНОВСКО (1895-1903)|last=Саздовски|first=Ненад|publisher=ЗИРМ|year=2022|pages=144}}</ref> Иако соработувал со организацијата пред и после Илинденското востание тој никогаш не се сметал себеси како дел од организацијата, в''о'' спомените наведи: ''„Може да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси''“.<ref>{{Мартулков|Поглавје=23|Цитат=''Ние никогаш не бевме ангажирани организационо со ВМОРО и со разните струи во неа. Ние во организационен однос постоевме одделно, а соработувавме со ВМОРО како целина. Со нашите идеи и принципи, легнати во основата на нашата програма, водевме една агитациона и просветна работа сред сите членови на ВМОРО без исклучок. Можеше да се соработува со ВМОРО во извесни моменти кога се крстосуваа нашите интереси.''}}</ref> Покрај тоа Мартулков се приклучил во четата на [[Иван Наумов Аљабакот|Иван Наумов - Аљабакот]] во [[1907|1907 година]]. Тој дополнително ја критикува организацијата за нејзиното слабо учество во [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турската војна]] во [[1897|1897 година]], каде што спомна: ''„со прст не мрднаа“.''<ref>{{Мартулков|Цитат=''През 1897 година изби грчко-турската војна како последица на востанието на остров Крит. Симпатиите на нашето граѓанство беа насочени кон Грција, но јасно беше дека таа ќе ја изгуби војната. Се надевавме дека ВМОРО ќе преземе вооружена акција, поткрепена од Бугарија, и дека великите сили (боејќи се оти војната меѓу Турција и Грција не ќе може да се локализира туку ќе се усложни, и за да го спречат тоа) ќе бидат принудени да ја натераат Турција да отстапи и да биде применет чл. 23 од Берлинскиот договор. Но македонствујуштите, било внатрешните или надворешните, со прст не мрднаа. Граѓанството не само кај нас, туку и во другите градови на Македонија беше разочарано поради тој факт. Не сакам да се впуштам подлабоко во коментарите на тој случај, оставајќи им го на идните беспристрасни македонски историци да си го кажат зборот. ''|Поглавје=5}}</ref> Мартулков во спомените нуди ново гледиште кон [[македонското прашање]], според него, [[Македонско востание|Македонското]] и [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] биле организирани со цел да го воведат 23. член на [[Берлински конгрес|Берлинскиот договор]]. Мартулков сметал дека поради тогашните скромни услови на револуционерното движење 23. член на договорт им било најсоодветната спогодба. Верува дека неуспесите на востанијата биле поради недостигот на надеж меѓу организаторите.<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Многупати се воделе спорови помеѓу нашите македонски прогресивни кругови за главната цел на нашето национал-револуционерно движење. Оваа цел не била никогаш категорично еднаква и се изменувала сообразно со условите во дадените моменти, кои налагале да бидува определена така како би можела да биде реализирана. Во почетокот нашите национал-револуционерни, дури и најпрогресивните за времето, беа многу скромни и си ја поставуваа целта извојувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор, кој беше далеку од тоа да одговараше за конечното разрешување на македонскиот проблем и да е израз на интересите на македонскиот народ. Тој побргу беше во интерес на заинтересуваните големи европски сили и неговите автори на Балканот. Но за да можеше да биде восприемена споменатава цел, тогаш се гледаше по наличните револуционерни сили, кои беа многу ограничени и не веруваа дека со својата непосредна борба ќе го разрешат македонското прашање, ами предимно веруваа дека ова ќе биде разрешено од споменативе сили.''}}</ref> Мартулков истакнува во неговите спомени како бил подржувач на автономија за Македонија и Одринско но после неуспесите на Илинденското востание тој се насочил кон нова цел — независна македонска држава. Тој смета дека неуспесите со Илинденското востание се поврзани со тоа што водачите немале надеж и поради тоа го формирале [[Задгранично претставништво|Задграничното претставништве]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=26|Цитат=''Понатака, кога нарасна силата на ВМОРО и таа беше го опфатила во своите редови речиси целиот македонски народ и вербата во нејзините споствени сили беше подигната, прогресивните револуционерни водачи, што имаа предимно влијание во неа, во 1896 година на конгресот во Солун, јасно ја поставија веќе целта за полната политичка автономија на Македонија и Одринско, која цел беше восприемена уште во истава година и од нас, македонските социјалисти-револуционери, организирани во одделни групи. Но и покрај сето тоа, таа верба во сопствените сили на ВМОРО не беше стигната до својот врв, и се плаќаше данок на помошта која можеше да дојде однадвор. И затоа беше создаден и институтот Задгранично претставителство, преку кое можеше да се работи сред прогресивното општествено мнение македонската емиграција, за да ги поткрепат борбите на македонскиот народ за постигнување на поставената цел: полна политичка автономија. Но уште тогаш мнозина си го поставувавме прашањето, може ли да биде извојувана таа само со нашите непосредни сили, се разбира, сметајќи и на поткрепата на светското прогресивно општествено мнение? Со средствата што сме ги усвоиле, ќе бидат ли ефикасни за постигнувањето на целва?''}}</ref>{{Долап|[[Алексо Мартулков]], ''„[[Список на литературни дела од Алексо Мартулков#За Гоцета Делчев|За Гоцета Делчев]]“''|29em|Но во [[1901|тоа време]] дојде во [[Велес]] [[Гоце Делчев|Делчев]] и раководството му кажува за нашава „опасна“ дејност и за пресудата над нас. Тој им рече: ''„Тие луѓе вршат една вистинска револуционерна работа, растурајќи [[Социјализам|социјалистичка литература]], за да можат социјалистички идеи да проникнат во нашите редови. Тие можат да изиграат преродбенска а не штетна улога, како што тврдите вие. Затоа и едно влакно ако падне од главата на „осудените“, ќе ве сметам одговорни вас сите“''. По таков начин се осуетија намерите на раководството на [[ВМОРО]] во Велес.}} Најострите критики на Мартулков се насочени кон [[Ванчо Михајлов|Иван Михајлов]] и неговите соработници — [[михајловисти]]. Нивниот однос особено бил лош, поради тоа во [[јануари]] [[1933|1933 година]] михајловистите извршиле неуспешен обид на атентат врз Алексо Мартулков. Мартулков особено го критикувал нивниот водач во весникот „[[Македонско знаме (1932 - 1934)|Македонско знаме]]“ издаден меѓу [[1932]] и [[1934|1934 година]]. Во неговите спомени Мартулков го претстави Михајлов со зборовите: „''волк кој ги апи неговите противници“''. Тој смета дека поради внатрешното мешање на [[Кирил Прличев]], [[Георги Баждаров]] и [[Наум Томалевски]] Михајлов успеал да стане водач на [[Внатрешна македонска револуционерна организација (Автономистичка)|Внатрешната македонска револуционерна организација]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=46|Цитат=''Но и во редовите на „ВМРО“ почна нешто да крцка. Волчето што го создадоа Прличев, Баждарев и Томалевски, — Иван Михаилов почна да ги апе и нив. Се започна една фракциска борба меѓу ЦК и Задграничното претставителство, а исто така и меѓу Протогеров и Иван Михаилов. Последниот од волче стана волк, диктатор во организацијата. Тој сакаше ЦК да има полно раководство во организацијата, а членовите на Задграничното претставителство, (коишто како избрани лица имаа право на дејствителни членови на ЦК и полни права во раководењето на организацијата) да не се избираат веќе, ами да се назначуваат од ЦК. Спрема тоа, ЗП треба да биде орган на ЦК и да работи по негови директиви.''}}</ref> Покрај неговиот непочит кон Македонската револуционерна организација тој сепак го признал големото влијание на [[Петар Поп Арсов]], [[Гоце Делчев]] и [[Јане Сандански]] во револуционерното движење. Особено Гоце Делчев, поради тоа што го подржувал социјалистичкото движење. Повеќе лични сеќавања за Делчев ги споедил во неговата статија „''За Гоцета Делчев''“ каде што понудил нов поглед во [[Делчевологија|Делчевологијата]]. При неговото патување кон Бугарија околу втората половина на [[1900-ти|1900-тите]] се запознал со војводата [[Мише Развигоров]], во неговите спомени тој спомнал како Развигоров бил способен и одличен водач за МРО, дека со негово водство [[Штипско|штипскиот регион]] станал поодпорен против [[Отоманска Македонија|Отоманската власт]] и дека бил понапред отколку [[Серски округ|серскиот округ]] под влијание на [[Јане Сандански]].<ref>{{Мартулков|Поглавје=24|Цитат=''Мене Мише Развигоров ми остави впечаток на добар организатор. Навистина тој беше создал една доста солидна организација во Штипско и овој успех се должеше многу на фактот, што ѝ даваше тој големо предимство на социјалната дејност. Тој беше им ја организирал заемно-спомагателната помош на селаните за купување земјата од беговите и во овој поглед имаше големи успеси во Овчеполието. Исто така тој водеше ефикасна борба против лихварството и на многу бегови и чорбаџии успеа да им ги поништи сенетите на задолжени селани, а на селаните на кои не им беа поништени сенетите им забрануваше да ги исплатат. Во случај на збирање по егзекутивен начин на долговите од власта, им забрануваше на селаните да ги купат продадените имоти. Тогаш во Штипска околија, по силата на мирцштегските реформи, беше укинат данокот „десетарлак“ и беше заменет со поземјениот данок. Развигоров воопшто беше го организирал добро и бојкотот на населението за неплаќање на даноците. Во овој поглед беше отишол многу понапред од сите други околии во Македонија, дури и од Серско. Тој беше проникнал со своето влијание и во соседните околии на Штипско. Беше го сплотил околу себе поголемиот дел од интелигенцијата во Штипско и во самиот град Штип и навистина беше еден од најздравите столбови на неоврховистите во Скопскиот округ.''}}</ref> Во неговите спомени Алексо Мартулков редовно се восхитува кон дејствата на македонскиот социјалист [[Васил Главинов]], според Мартулков и мнозинството на историски дела, тие секогаш биле во добар однос.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB/ay4gAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&dq=%22%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%22+%E2%80%9E%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%E2%80%9E&pg=PA474&printsec=frontcover|title=Извори за ослободителната војна и револуција во Македонија 1941-1945: Документи на Комунистичката партија на Југославија и Комунистичката партија на Македонија 1941-1945|last=Апостолски|first=Михајло|publisher=[[Институт за национална историја]]|year=1970|pages=474|author-link=Михајло Апостолски}}</ref> Главинов имал големо влијание врз Мартулков особено во неговата младост. Мартулков ја споредува љубовта од Главинов со љубовта на татко спрема син. Поради неговиот престој во Велес околу [[1894|1894 година]] Главинов успеал да го убеди Мартулков да се приклучи во социјалистичкото движење. == Јазични одлики == {{Quote|text=''На некои места во текстот авторот паѓа во белетристичен тон или манир и на прв поглед прави впечаток дека се увлекол и загубил во незначи телни и ненужни подробности. Но токму на овие места авторот одразил како во калеидоскоп една историска стварност во која се огледуваат и наравите, и обичаите, и карактерите на личностите од различни слоеви на тогашното општество, и битовите особености и многу уште друго.''|sign='''[[Ѓорѓи Абаџиев]]'''|source=<ref name=predgovor></ref>}}{{Долап|Исечок од книгата, поглавје VII|29em|Тој беше го напуштил училиштето со своите другари. Тие, организирани од [[Гоце Делчев|Делчев]], работеа во железарските работилници на [[ВМОРО]] во [[Ќустендил]] и во [[Саблер|с. Саблер]] за леење бомби и поправка на оружје. Минов ме одведе во работилницата и ме запозна со [[Велко Михов]] и другите работници. Повеќето од нив станаа војводи и големи дејци во ВМОРО. Велко Михов беше [[социјалист]]. Тоа беше во [[1899|1899 година]] во месец [[август]]. Среќно пристигнав во [[Велес]] и се зафатив здраво за работата. }}Спомените содржат различни исклучителни јазични одлики што го разликува од другите историски трудови во тоа време. Мартулков понекогаш употребувал зборови од неговиот [[Скопско-велешки дијалект|мајчин велешки дијалект]]. Поради неговиот долготраен престој во [[Бугарија]] неговиот речник паднал под [[Бугаризација|бугарско влијание]]. Поради тоа понекогаш употребувал бугарски зборови. Како пример тој ја избегнува употребата на поимот [[државен удар]] во замена на [[Бугарски јазик|бугарскиот]] збор преврат. Во еден од неговите забелешки Мартулков признава дека постапил грешно кога се преселил во [[Софија]] и му препорачал на [[Антон Попов]] да се насочи кон [[Белград]].<ref>{{Мартулков|Цитат=''Во 1938 год., точно во кое време не можам да си спомнам, бев тешко болен и лежев дома. Еден ден дојде кај мене младиот наш другар Антон Попов, родум од село Егуменци, Петричко. (Тој беше активен член на нашето прогресивно национал-револуционерно движење, беше осуден на смрт од профашистичкото правосудство и егзекутиран во 1942 год, како член на ЦК на БРП(к). Попов ми рече дека одел за Белград и од мене бараше некои совети по нашата, македонска, линија. Најважната порачка што тогаш му ја предадов беше: да им каже на нашите другари од Вардарска Македонија да гледаат кон Белград. Му реков дека тие таму ќе најдат сили со кои ќе можат да работат за правилното поставување и разрешување на проблемите во врска со нашето национал-револуционерно движење. Додадов дека ако ние во минатото го гледавме центарот на нашите борби таму каде што тие навистина се водеа, а не пред се кон Софија, нашето движење ќе се развиваше во друг правец.''|Поглавје=30}}</ref> Интересен податок во спомените е тоа што кога некои зборува во српски јазик нивниот разговор воопшто не е преведен додека разговори воведени со [[турски]], [[бугарски]] или [[хебрејски јазик]] се целосно преведени во [[македонски]]. Според правописот на Мартулков во делото, јасно е дека имал тешкотии со [[Минато определено свршено време во македонскиот јазик|минато определено свршено]] и [[Минато определено несвршено време во македонскиот јазик|определено несврешно време]]. Најверојатно поради тоа што сѐ уште не бил навикнат со новиот кодифициран македонски јазик. == Поврзано == * [[Врховизмот и борбата на Внатрешната револуционерна организација против него]] * [[Алексо Мартулков]] * [[Список на литературни дела од Алексо Мартулков]] == Наводи == {{reflist|2}} [[Категорија:Книги за Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1954 година во Македонија]] [[Категорија:Алексо Мартулков]] [[Категорија:Автобиографски книги]] [[Категорија:Книги од 1954 година]] [[Категорија:Книги за Првата светска војна]] qwbup8e02xo8gp5u1djlje566mqjg3w 1 1372594 5379058 2025-06-11T19:52:02Z Gurther 105215 Создадена страница со: {{СЗР}}{{ВПМ}} 5379058 wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{ВПМ}} m6tsgukl5dkhkx06fnvahclsxq8jq4m 0 1372595 5379060 2025-06-11T19:56:45Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: [[Податотека:Brain rot words banned by school in Australia.jpg|мини|Училиштен плакат што забранува список на зборови и изрази што се сметаат за брејнрот]] '''Брејнрот''' ({{Lang-en|brain rot, brainrot}}, дословно — „гниење / гниење на мозокот“) — разговорно име за интернет-содржина со ни... 5379060 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Brain rot words banned by school in Australia.jpg|мини|Училиштен плакат што забранува список на зборови и изрази што се сметаат за брејнрот]] '''Брејнрот''' ({{Lang-en|brain rot, brainrot}}, дословно — „гниење / гниење на мозокот“) — разговорно име за интернет-содржина со низок квалитет или вредност, често вклучувајќи ја и содржината создадена од [[вештачка интелигенција]]. Овој поим се користи и за прекумерна употреба на дигитални медиуми, што може да доведе до намалување на когнитивните функции, вклучувајќи [[АДХД|намалено внимание]] и [[Душевно растројство|душевни нарушувања]].<ref>{{Cite web|url=https://www.newportinstitute.com/resources/co-occurring-disorders/brain-rot/|title=Brain Rot: The Impact on Young Adult Mental Health|last=Staff|first=Newport Institute|date=2024-01-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20240524235451/https://www.newportinstitute.com/resources/co-occurring-disorders/brain-rot/|archive-date=2024-05-24|lang=en-US|website=Newport Institute|access-date=2024-10-29|url-status=live}}</ref> == Историја == Поимот за првпат е употребен на интернет уште во 2004 г., а до 2023 г. станал популарен и се претворил во интернет-[[мем]]. Во 2024 г., австралиската политичарка Фатима Пејман дошла на насловните страници откако вклучила младински жаргон во јавен говор во Сенатот. Говорот, напишан од помладиот соработник Езра Исма, некои го нарекле пример за „расипување на мозокот“ надвор од онлајн светот.<ref>{{Cite web|url=https://www.dailydot.com/memes/fatima-payman-gen-z-slang-speech/|title=Fatima Payman Gen Z Slang Speech Declared 'Brainrot'|last=Weedston|first=Lindsey|date=2024-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20241119025348/https://www.dailydot.com/memes/fatima-payman-gen-z-slang-speech/|archive-date=2024-11-19|lang=en-US|website=The Daily Dot|access-date=2024-10-29|url-status=live}}</ref> == Употреба == Поимот „брејнрот“ (''brainrot'') често го користат критичарите на цифрените навики на младинците, тврдејќи дека адолесцентите се прекумерно потопени во интернет-културата. Обично, овој поим се поврзува со речникот на една личност што се состои исклучиво од мрежен жаргон.<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2024/06/13/style/brainrot-internet-addiction-social-media-tiktok.html|title=If You Know What ‘Brainrot’ Means, You Might Already Have It|author=Jessica Roy|date=2024-06-13|access-date=2024-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20241010004937/https://www.nytimes.com/2024/06/13/style/brainrot-internet-addiction-social-media-tiktok.html|archive-date=2024-10-10|website=The New York Times|url-status=live}}</ref> Поимов често се поврзува со жаргонот и трендовите популарни меѓу децата и младинците, како што се „скибиди“ (поврзано со ''Skibidi Toilet''), „риз“ (скратено од „харизма“), „гуфи ааа“ („смотан, несмасен“), „гјат“ (поврзано со задник) и „сигма“ (се однесува на водач или сигма-мажјак).<ref>{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/gen-alpha-kids-parents-brainrot-language-rcna162227|title=Parents and Gen Alpha kids are having unintelligible convos because of ‘brainrot’ language|date=2024-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921052931/https://www.nbcnews.com/news/gen-alpha-kids-parents-brainrot-language-rcna162227|archive-date=2024-09-21|lang=en|website=NBC News|access-date=2024-10-29|url-status=live}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Семрежни поими]] [[Категорија:Семрежни мемови]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ m0ow78k8wm33xi65bnf92bbk6oegtgp 5379111 5379060 2025-06-11T21:47:19Z Andrew012p 85224 5379111 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Brain rot words banned by school in Australia.jpg|мини|Училиштен плакат што забранува список на зборови и изрази што се сметаат за брејнрот]] '''Брејнрот''' ({{Lang-en|brain rot, brainrot}}, дословно — „гниење / гниење на мозокот“) — разговорно име за интернет-содржина со низок квалитет или вредност, често вклучувајќи ја и содржината создадена од [[вештачка интелигенција]]. Овој поим се користи и за прекумерна употреба на дигитални медиуми, што може да доведе до намалување на когнитивните функции, вклучувајќи [[АДХД|намалено внимание]] и [[Душевно растројство|душевни нарушувања]].<ref>{{Cite web|url=https://www.newportinstitute.com/resources/co-occurring-disorders/brain-rot/|title=Brain Rot: The Impact on Young Adult Mental Health|last=Staff|first=Newport Institute|date=2024-01-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20240524235451/https://www.newportinstitute.com/resources/co-occurring-disorders/brain-rot/|archive-date=2024-05-24|lang=en-US|website=Newport Institute|access-date=2024-10-29|url-status=live}}</ref> == Историја == Поимот за првпат е употребен на интернет уште во 2004 г., а до 2023 г. станал популарен и се претворил во интернет-[[мем]]. Во 2024 г., австралиската политичарка Фатима Пејман дошла на насловните страници откако вклучила младински жаргон во јавен говор во Сенатот. Говорот, напишан од помладата соработничка Езра Исма, некои го нарекле пример за „расипување на мозокот“ надвор од онлајн светот.<ref>{{Cite web|url=https://www.dailydot.com/memes/fatima-payman-gen-z-slang-speech/|title=Fatima Payman Gen Z Slang Speech Declared 'Brainrot'|last=Weedston|first=Lindsey|date=2024-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20241119025348/https://www.dailydot.com/memes/fatima-payman-gen-z-slang-speech/|archive-date=2024-11-19|lang=en-US|website=The Daily Dot|access-date=2024-10-29|url-status=live}}</ref> == Употреба == Поимот „брејнрот“ (''brainrot'') често го користат критичарите на цифрените навики на младинците, тврдејќи дека адолесцентите се прекумерно потопени во интернет-културата. Обично, овој поим се поврзува со речникот на една личност што се состои исклучиво од мрежен жаргон.<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2024/06/13/style/brainrot-internet-addiction-social-media-tiktok.html|title=If You Know What ‘Brainrot’ Means, You Might Already Have It|author=Jessica Roy|date=2024-06-13|access-date=2024-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20241010004937/https://www.nytimes.com/2024/06/13/style/brainrot-internet-addiction-social-media-tiktok.html|archive-date=2024-10-10|website=The New York Times|url-status=live}}</ref> Поимов често се поврзува со жаргонот и трендовите популарни меѓу децата и младинците, како што се „скибиди“ (поврзано со ''Skibidi Toilet''), „риз“ (скратено од „харизма“), „гуфи ааа“ („смотан, несмасен“), „гјат“ (поврзано со задник) и „сигма“ (се однесува на водач или сигма-мажјак).<ref>{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/gen-alpha-kids-parents-brainrot-language-rcna162227|title=Parents and Gen Alpha kids are having unintelligible convos because of ‘brainrot’ language|date=2024-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921052931/https://www.nbcnews.com/news/gen-alpha-kids-parents-brainrot-language-rcna162227|archive-date=2024-09-21|lang=en|website=NBC News|access-date=2024-10-29|url-status=live}}</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Семрежни поими]] [[Категорија:Семрежни мемови]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ cl08ubsjwpj8fefii8hre5x0uxe80rz 1 1372596 5379061 2025-06-11T19:56:58Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: {{СЗР}} 5379061 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 1 1372597 5379065 2025-06-11T19:59:15Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: {{СЗР}} 5379065 wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1372598 5379069 2025-06-11T20:05:34Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Обилиќ | native_name = Обилић | settlement_type = Населба | image_skyline = Обилић (Бојник)-споменик - Obilić (Bojnik)-monument.JPG | image_alt = | image_caption = Споменик во Обилиќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_... 5379069 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Обилиќ | native_name = Обилић | settlement_type = Населба | image_skyline = Обилић (Бојник)-споменик - Obilić (Bojnik)-monument.JPG | image_alt = | image_caption = Споменик во Обилиќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 04 |lats = 20 |latNS = N | longd = 21 |longm = 45 |longs = 02 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 269 | population_footnotes = | population_total = 42 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Обилиќ''' ({{lang-sr|Обилић}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 42 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото је создадено во крајот на XIX век од [[Црногорци|црногорски]] колонисти, кои биле први доселеници, покасно се доселувало население од околината. == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 2vwrjms07e8g7618dysmwi3x4t0zomj 5379102 5379069 2025-06-11T21:00:30Z Marco Mitrovich 114460 5379102 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Обилиќ | native_name = Обилић | settlement_type = Населба | image_skyline = Обилић (Бојник)-споменик - Obilić (Bojnik)-monument.JPG | image_alt = | image_caption = Споменик во Обилиќ | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 04 |lats = 20 |latNS = N | longd = 21 |longm = 45 |longs = 02 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 269 | population_footnotes = | population_total = 42 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Обилиќ''' ({{lang-sr|Обилић}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 42 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> Селото е создадено во крајот на XIX век од [[Црногорци|црногорски]] колонисти, кои биле први доселеници, покасно се доселувало население од околината. == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] eq1xejew1kxtbu6lbi50erzptjvb40z 0 1372599 5379071 2025-06-11T20:09:30Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Матеуш Фернандеш (фудбалер)]] на [[Матеуш Фернандеш (португалски фудбалер)]] 5379071 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Матеуш Фернандеш (португалски фудбалер)]] 0cj9cw77dfu4j7yn7lj04zwzkqowi5l 10 1372600 5379075 2025-06-11T20:14:05Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Предлошка:Состав на Португалија на Европското првенство за играчи под 21 година 2015]] на [[Предлошка:Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2015]] 5379075 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Предлошка:Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2015]] bfb60qzvoku446evsjekmjc8wp0xmsg 10 1372601 5379080 2025-06-11T20:18:06Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{fb team |t=Крузеиро |tan=ФК Крузеиро |tc=BRA |abb={{#if:{{{abb|}}}|CRU}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Бразил|Крузеиро]] </noinclude> 5379080 wikitext text/x-wiki {{fb team |t=Крузеиро |tan=ФК Крузеиро |tc=BRA |abb={{#if:{{{abb|}}}|CRU}} |oc={{#if:{{{oc|}}}|{{{oc}}} }} }}<!-- --><noinclude>[[Категорија:Fb_team_(N)_предлошки Бразил|Крузеиро]] </noinclude> kbzbwsduzaqry8b4k49c06vmrpsovyl 10 1372602 5379085 2025-06-11T20:32:16Z Carshalton 30527 Создадена страница со: {{National squad under 21 | name = Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2025 | bg = #900020 | fg = gold |bordercolor= #006600 | country = Португалија | comp link = Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025 | comp = ЕП за играчи под 21 година 2025 | p1 = Самуел Со... 5379085 wikitext text/x-wiki {{National squad under 21 | name = Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2025 | bg = #900020 | fg = gold |bordercolor= #006600 | country = Португалија | comp link = Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025 | comp = ЕП за играчи под 21 година 2025 | p1 = [[Самуел Соареш|Соареш]] | p2 = [[Родриго Пињеиро|Пињеиро]] | p3 = [[Жоао Муниз|Муниз]] | p4 = [[Чико Ламба|Ламба]] | p5 = [[Рафаел Родригеш|Родригеш]] | p6 = [[Диого Насименто|Насименто]] | p7 = [[Матеуш Фернандеш (португалски фудбалер)|М.&nbsp;Фернандеш]] | p8 = [[Пауло Бернардо|П.&nbsp;Бернардо]]&nbsp;{{Капитен}} | p9 = [[Енрике Араужо|Араужо]] | p10 = [[Педро Сантош (фудбалер 2003)|Сантош]] | p11 = [[Тијаго Томаш|Томаш]] | p12 = [[Жоао Карваљо (фудбалер 2004)|Карваљо]] | p13 = [[Флавио Назињо|Назињо]] | p14 = [[Кристијан Маркеш|К.&nbsp;Маркеш]] | p15 = [[Луренсо Енрикеш|Енрикеш]] | p16 = [[Матијас Де Аморим|Де Аморим]] | p17 = [[Жеовани Кенда|Кенда]] | p18 = [[Гуштаво Са|Са]] | p19 = [[Жоао Маркеш|Ж.&nbsp;Маркеш]] | p20 = [[Карлос Форбс|Форбс]] | p21 = [[Роџер Фернандеш|Р.&nbsp;Фернандеш]] | p22 = [[Диого Пинто|Пинто]] | p23 = [[Родриго Гомеш|Гомеш]] | coach = [[Руи Жорж]] }}<noinclude> [[Категорија:Предлошки за португалската репрезентација во фудбал под 21 година|ЕП-У21 2025]] [[Категорија:Предлошки за земјите учеснички на ЕП-У21 2025|Португалија]]<noinclude> 7kp4uy5hpbibx1y9n3dl6fya5neie6u 5379086 5379085 2025-06-11T20:32:45Z Carshalton 30527 5379086 wikitext text/x-wiki {{National squad under 21 | name = Состав на Португалија на ЕП фудбал под 21 година 2025 | bg = #900020 | fg = gold |bordercolor= #006600 | country = Португалија | comp link = Европско првенство во фудбал за играчи под 21 година 2025 | comp = ЕП за играчи под 21 година 2025 | p1 = [[Самуел Соареш|Соареш]] | p2 = [[Родриго Пињеиро|Пињеиро]] | p3 = [[Жоао Муниз|Муниз]] | p4 = [[Чико Ламба|Ламба]] | p5 = [[Рафаел Родригеш|Родригеш]] | p6 = [[Диого Насименто|Насименто]] | p7 = [[Матеуш Фернандеш (португалски фудбалер)|М.&nbsp;Фернандеш]] | p8 = [[Пауло Бернардо|Бернардо]]&nbsp;{{Капитен}} | p9 = [[Енрике Араужо|Араужо]] | p10 = [[Педро Сантош (фудбалер 2003)|Сантош]] | p11 = [[Тијаго Томаш|Томаш]] | p12 = [[Жоао Карваљо (фудбалер 2004)|Карваљо]] | p13 = [[Флавио Назињо|Назињо]] | p14 = [[Кристијан Маркеш|К.&nbsp;Маркеш]] | p15 = [[Луренсо Енрикеш|Енрикеш]] | p16 = [[Матијас Де Аморим|Де Аморим]] | p17 = [[Жеовани Кенда|Кенда]] | p18 = [[Гуштаво Са|Са]] | p19 = [[Жоао Маркеш|Ж.&nbsp;Маркеш]] | p20 = [[Карлос Форбс|Форбс]] | p21 = [[Роџер Фернандеш|Р.&nbsp;Фернандеш]] | p22 = [[Диого Пинто|Пинто]] | p23 = [[Родриго Гомеш|Гомеш]] | coach = [[Руи Жорж]] }}<noinclude> [[Категорија:Предлошки за португалската репрезентација во фудбал под 21 година|ЕП-У21 2025]] [[Категорија:Предлошки за земјите учеснички на ЕП-У21 2025|Португалија]]<noinclude> 779pkicvaom6fyt9yo15at397x5dtcr 3 1372603 5379112 2025-06-11T21:49:41Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{добредојде}} ~~~~ 5379112 wikitext text/x-wiki {{добредојде}} [[User:Marco Mitrovich|Марко Митровиќ]] <small>([[User talk:Marco Mitrovich|разговор]])</small> 23:49, 11 јуни 2025 (CEST) 06jhs1gqisn8ooeqerxmv8r9vh9ggzg 0 1372604 5379126 2025-06-12T01:51:37Z Golf5plus 108702 Создадена страница со: {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[12 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал фор... 5379126 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[12 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска и [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [http://vesnik.com vesnik.com] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизии во Скопје]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] nrnfomipzzyqs5ol5zgo1bo5jhe9fwt 5379128 5379126 2025-06-12T01:55:31Z Golf5plus 108702 /* Редакција */ 5379128 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[12 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска * [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [http://vesnik.com vesnik.com] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизии во Скопје]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] a27p95df8qyjphyv37uhk990dg0naj1 5379129 5379128 2025-06-12T02:04:27Z 89.205.10.113 5379129 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[12 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == Платформа е македонски портал од 12 февруари 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории, анализи и интервјуа, како и вести од светот, спортот, култура и музика. == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска * [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [http://vesnik.com vesnik.com] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизии во Скопје]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] mk3wxfh7fc6xvqewlbo6gfonvtaaeeq 5379130 5379129 2025-06-12T02:09:09Z 89.205.10.113 5379130 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[12 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == Платформа е македонски портал од 12 февруари 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории, анализи и интервјуа, како и вести од светот, спортот, култура и музика. == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска * [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [http://www.youtube.com/@platforma.mk2575 Платформа - официјален Јутјуб канал] * [http://vesnik.com vesnik.com] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизии во Скопје]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] 9epqfgqugqf2ygdgcvfus3nh7zk2jbt 5379138 5379130 2025-06-12T02:18:34Z Golf5plus 108702 /* Надворешни врски */ 5379138 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[12 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == Платформа е македонски портал од 12 февруари 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории, анализи и интервјуа, како и вести од светот, спортот, култура и музика. == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска * [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [https://www.facebook.com/share/1B7168UgRY/?mibextid=qi2Omg Platforma.mk] * [http://www.youtube.com/@platforma.mk2575 Платформа - официјален Јутјуб канал] * [http://vesnik.com vesnik.com] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизии во Скопје]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] srcjo8xvy7oy2pqbcqdpx97d7ch6mqs 5379139 5379138 2025-06-12T02:22:37Z Golf5plus 108702 5379139 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[13 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == Платформа е македонски портал од 12 февруари 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории, анализи и интервјуа, како и вести од светот, спортот, култура и музика. == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска * [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [https://www.facebook.com/share/1B7168UgRY/?mibextid=qi2Omg Platforma.mk] * [http://www.youtube.com/@platforma.mk2575 Платформа - официјален Јутјуб канал] * [http://vesnik.com vesnik.com] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизии во Скопје]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] 0398vdmczev6dhc1h54qkx3dfitcgkz 5379140 5379139 2025-06-12T02:22:48Z Golf5plus 108702 /* Историја */ 5379140 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за ТВ канал | name = Платформа | logofile = Платформа.мк.jpg | country = {{МКД}} | language = [[македонски]] | owner = | launch = [[13 февруари]] [[2024]] | headquarters = [[Скопје]] | sister names = [[Весник (портал)|Весник]] | web = {{URL|www.vesnik.com}} }} '''Платформа''' — [[Македонија|македонски]] портал формиран во 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории и интервјуа, како и вести од светот, спорт, култура и музика. == Историја == Платформа е македонски портал од 13 февруари 2024 година. Платформа е портал што секојдневно емитува вести, стории, анализи и интервјуа, како и вести од светот, спортот, култура и музика. == Редакција == '''Редакција''' * Александра Тимковска * [[Викторија Петровска]] '''Колумнисти''' * [[Драган Павловиќ Латас]] * [[Зоран Иванов]] * [[Биљана Секуловска]] * [[Бранко Тричковски]] * [[Ристо Никовски]] == Надворешни врски == * [https://www.facebook.com/share/1B7168UgRY/?mibextid=qi2Omg Platforma.mk] * [http://www.youtube.com/@platforma.mk2575 Платформа - официјален Јутјуб канал] * [http://vesnik.com vesnik.com] [[Категорија:Македонски медиуми]] [[Категорија:Телевизии во Скопје]] [[Категорија:Телевизиски канали во Македонија]] porwzgln13bdoelud5v8srl9ynbtrjg 6 1372605 5379127 2025-06-12T01:54:25Z Golf5plus 108702 Платформа.мк портал лого 5379127 wikitext text/x-wiki == Опис == Платформа.мк портал лого == Лиценцирање == {{Неслободно лого}} dv60ovltt57iljrg0vjfltqykqm3afm 0 1372606 5379144 2025-06-12T03:21:55Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ображда | native_name = Пбражда | settlement_type = Населба | image_skyline = Црква у Ображди - Obražda-church.jpg | image_alt = | image_caption = Црква во Ображда | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map... 5379144 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ображда | native_name = Пбражда | settlement_type = Населба | image_skyline = Црква у Ображди - Obražda-church.jpg | image_alt = | image_caption = Црква во Ображда | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 10 |latNS = N | longd = 21 |longm = 34 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 609 | population_footnotes = | population_total = 6 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Ображда''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 6 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] pfx7l8qfcg2ocrlx1wz634lc0e8obca 5379145 5379144 2025-06-12T03:28:02Z Marco Mitrovich 114460 5379145 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ображда | native_name = Ображда | settlement_type = Населба | image_skyline = Црква у Ображди - Obražda-church.jpg | image_alt = | image_caption = Црква во Ображда | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 10 |latNS = N | longd = 21 |longm = 34 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 609 | population_footnotes = | population_total = 6 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Ображда''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 6 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 1idp0ms7y5pun6gcczlmirbtsh8il8w 0 1372607 5379147 2025-06-12T03:33:00Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Оране | native_name = Оране | settlement_type = Населба | image_skyline = Оране - Orane.jpg | image_alt = | image_caption = Оарне | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 4... 5379147 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Оране | native_name = Оране | settlement_type = Населба | image_skyline = Оране - Orane.jpg | image_alt = | image_caption = Оарне | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 05 |latNS = N | longd = 21 |longm = 37 |longs = 25 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 427 | population_footnotes = | population_total = 49 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Оране''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 49 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] e146wxcxfxwz3yyydcq5rjuuzav7bqh 0 1372608 5379149 2025-06-12T03:44:02Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Плавце | native_name = Плавце | settlement_type = Населба | image_skyline = Плавце - МЗ и школа - Plavce - main building and school.JPG | image_alt = | image_caption = Месна заедница и училиштето во Плавце | nickname = | pushpin_map... 5379149 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Плавце | native_name = Плавце | settlement_type = Населба | image_skyline = Плавце - МЗ и школа - Plavce - main building and school.JPG | image_alt = | image_caption = Месна заедница и училиштето во Плавце | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 03 |lats = 07 |latNS = N | longd = 21 |longm = 44 |longs = 16 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 286 | population_footnotes = | population_total = 157 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Плавце''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 157 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] ntz72k67ufj9tjrbh639wycch83tmij 0 1372609 5379150 2025-06-12T03:55:21Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Придворица | native_name = Придворица | settlement_type = Населба | image_skyline = Pridvorica, Leskovac 08.JPG | image_alt = | image_caption = Придворица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pus... 5379150 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Придворица | native_name = Придворица | settlement_type = Населба | image_skyline = Pridvorica, Leskovac 08.JPG | image_alt = | image_caption = Придворица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 00 |lats = 11 |latNS = N | longd = 21 |longm = 45 |longs = 00 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 252 | population_footnotes = | population_total = 766 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Придворица''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 766 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 6bumxgs5q7lktvzuawfy4a1rh4n7q2l 0 1372610 5379152 2025-06-12T04:03:03Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Речица | native_name = Речица | settlement_type = Населба | image_skyline = Речица (Бојник) - улаз - Rečica (Bojnik)-entrance.JPG | image_alt = | image_caption = Речица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_a... 5379152 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Речица | native_name = Речица | settlement_type = Населба | image_skyline = Речица (Бојник) - улаз - Rečica (Bojnik)-entrance.JPG | image_alt = | image_caption = Речица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 15 |latNS = N | longd = 21 |longm = 39 |longs = 25 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 338 | population_footnotes = | population_total = 46 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16244 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Речица''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 46 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] g118rkbnsnhwjgx4xvizgibn5lodpwp 0 1372611 5379153 2025-06-12T04:10:03Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Савинац | native_name = Савинац | settlement_type = Населба | image_skyline = Савинац-улица - Savinac-street.jpg | image_alt = | image_caption = Савинац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pu... 5379153 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Савинац | native_name = Савинац | settlement_type = Населба | image_skyline = Савинац-улица - Savinac-street.jpg | image_alt = | image_caption = Савинац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 00 |lats = 06 |latNS = N | longd = 21 |longm = 40 |longs = 10 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 403 | population_footnotes = | population_total = 24 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Савинац''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 24 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 92p0tnbl8uud9xkcavlapa6lcgle80f 0 1372612 5379154 2025-06-12T04:24:43Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Славник | native_name = Славник | settlement_type = Населба | image_skyline = Славник - Slavnik.JPG | image_alt = | image_caption = Славник | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption... 5379154 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Славник | native_name = Славник | settlement_type = Населба | image_skyline = Славник - Slavnik.JPG | image_alt = | image_caption = Славник | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 26 |latNS = N | longd = 21 |longm = 39 |longs = 00 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 352 | population_footnotes = | population_total = 68 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16244 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Славник''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 68 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> До 2002 година Срби били мнозина во селото. {{bar box |float=center |title=Етнички групи во 2022 |titlebar=#ddd |barwidth=300px |bars= {{Столбен постоток|[[Роми]]|brown|64.7}} {{Столбен постоток|[[Срби]]|red|32.3}} }} == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] [[Категорија:Ромски населби во Србија]] f1wen02k83mmdpnpyuwgcqvvkcqmrw3 0 1372614 5379156 2025-06-12T04:31:49Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Стубла | native_name = Стубла | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 04 |lats = 03 |l... 5379156 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Стубла | native_name = Стубла | settlement_type = Населба | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 04 |lats = 03 |latNS = N | longd = 21 |longm = 48 |longs = 10 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 378 | population_footnotes = | population_total = 578 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Стубла''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 578 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] 3ic89tmd00eozbeans0qkl0movj5vht 0 1372615 5379157 2025-06-12T04:39:46Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Турјане | native_name = Турјане | settlement_type = Населба | image_skyline = Турјане - Turjane.jpg | image_alt = | image_caption = Турјане | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption... 5379157 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Турјане | native_name = Турјане | settlement_type = Населба | image_skyline = Турјане - Turjane.jpg | image_alt = | image_caption = Турјане | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 42 |latm = 59 |lats = 23 |latNS = N | longd = 21 |longm = 39 |longs = 16 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 341 | population_footnotes = | population_total = 12 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16233 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Турјане''' е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 12 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] k7412dtqpm2lcqeopkcjq9x23g39nd9 0 1372616 5379159 2025-06-12T04:48:33Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Ќуковац | native_name = Ћуковац | settlement_type = Населба | image_skyline = Ћуковац-улица - Ćukovac-street.JPG | image_alt = | image_caption = Ќуковац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | p... 5379159 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Ќуковац | native_name = Ћуковац | settlement_type = Населба | image_skyline = Ћуковац-улица - Ćukovac-street.JPG | image_alt = | image_caption = Ќуковац | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 04 |lats = 58 |latNS = N | longd = 21 |longm = 44 |longs = 11 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 1.189 | population_footnotes = | population_total = 28 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16206 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Ќуковац''' ({{lang-sr|Ћуковац}}) е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 28 жители.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] e6ck42bievjhfe9o7uz8dbg58fl7ifk 0 1372617 5379160 2025-06-12T04:57:27Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: {{Инфокутија Населено место | name = Црквица | native_name = Црквица | settlement_type = Населба | image_skyline = Црквице-улица - Crkvice-street.JPG | image_alt = | image_caption = Црквица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pu... 5379160 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Црквица | native_name = Црквица | settlement_type = Населба | image_skyline = Црквице-улица - Crkvice-street.JPG | image_alt = | image_caption = Црквица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 22 |latNS = N | longd = 21 |longm = 41 |longs = 23 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 260 | population_footnotes = | population_total = 441 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Црквица''' (поранешно ''Црквице'') е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 441 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србиј 4mvuqr6gtc3fdyzgzoqjr7rrguzvy0l 5379161 5379160 2025-06-12T05:00:39Z Marco Mitrovich 114460 5379161 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место | name = Црквица | native_name = Црквица | settlement_type = Населба | image_skyline = Црквице-улица - Crkvice-street.JPG | image_alt = | image_caption = Црквица | nickname = | pushpin_map = Serbia | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 43 |latm = 01 |lats = 22 |latNS = N | longd = 21 |longm = 41 |longs = 23 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Србија]] | subdivision_type1 = Управен Округ | subdivision_name1 = [[Јабланички Управен Округ|Јабланички]] | subdivision_type2 = Општина | subdivision_name2 = [[Бојник]] | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 260 | population_footnotes = | population_total = 441 | population_as_of = 2022 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] |utc_offset = +1 | utc_offset1 = | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset_DST = +2 | utc_offset1_DST = | postal_code_type = Пошт. бр. | postal_code = 16205 | area_code_type = | area_code = 016 | registration_plate = LE }} '''Црквица''' (поранешно ''Црквице'') е населено место во општината [[Бојник]], [[Јабланички Управен Округ]], [[Србија]]. Според пописот од 2022 година имало 441 жител.<ref>[http://pop-stat.mashke.org/serbia-census.htm All places: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011, 2022 censuses] pop-stat.mashke.org </ref> == Поврзано == * [[Бојник]] * [[Јабланички Управен Округ]] * [[Јужна Србија]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Бојник]] [[Категорија:Населени места во Србија]] g1p8ze2jn53vnj70xhr34s3w70j7uze 0 1372618 5379183 2025-06-12T07:42:59Z 89.205.63.60 Отец Христофор, е прв декан на Деканатот Свв. Кирил и Методиј, институција која непрекинато постои 100 години. 5379183 wikitext text/x-wiki '''Отец Христофор Димитар Назов е роден во Алексево''' во околината на Кукуш, во Егејска Македонија, '''на 9 септември 1881 година^[1].''' Неговите родители, Димитар (Митрe) и Петра, имале три деца: Марика, која умира кога Христофор има три години, Катерина (Ката), и Христофор, најмладиот. Татко му Митре бил богат занаетчија – изработувал и продавал се од керамика, грчарството им била семејна професија од многу поколенија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.radovo.mk/|title=Радово {{!}}|language=en-US|accessdate=2025-06-12}}</ref> Родителите на Христофор биле длабоко религиозни луѓе. Својата голема набожност ја вкорениле и во срцата  на своите деца, а нивниот единствен син подоцна ќе се одлучи да го следи Христовиот пат, посветувајќи Му се како свештеник. Митре, уште од раното детство на Христофор, останува сам да се грижи за своите деца бидејќи неговата жена Петра заминува млада во вечноста - кога Христофор имал дванаесет години. И покрај трагедијата, животот продолжува да тече. Митре не ги напушта своите деца, водејќи го успешно грнчарството со свои дуќани во Кукуш и во Солун, а Христофор го посетува народното училиште во родното Алексово и му помага на татко му во се. Отец Христофор, покрај во Алексово се школувал во Кукуш, во Солун каде завршил богословски студии и во Парис каде дипломирал фармацевтика. За свештеник е ракоположен од владиката Епифаниј Шанов на 31 мај 1909 година, во Зејтенлик. На 24 септември 1909 година о. Христофор ја презема службата парох во Ениџе-Вардар (Пазар) во парохијата светите Петар и Павле^[2]. Од есента 1910 година до 13 февруари 1912 година бил парох во Битола и Прилеп. каде што многу католици копнееле за овој душопастир. Отец Христофор, бил вратен во Ениџе-Вардар, каде парохијата имала преку 1.000 католички семејства. Од Ениџе Вардар е протеран од окупаторските грчки војски и од 1913 до 1916 година е парох во Богданци. Во времето на Првата светска војна од 1916 до 1918 е протеран вон границите на Македонија во Ниш. После враќањето од прогонство е парох во Радово се до 1959 година, кога се повлекува. На 28 јуни1924 год. со декрет на крижевачкиот епископ д-р Дионизиј Њаради е основан деканатот Св. Кирил и Методиј во Македонија. За прв декан бил именуван о. Христофор Димитар Назов^[3], на таа должност останал се до смртта 9 мај 1961 година^[4], кога Бог го повикува во вечноста. ''100 години Деканат светите. Кирил и Методиј'' Со декрет на крижевскиот ординариј Н.В.П. д-р Дионизиј Њаради од 28 јуни 1924 година е основан деканатот Св. Кирил и Методиј во Македонија. 1.За прв декан бил именуван о. Христофор Димитров Назов, кој останал на таа должност се до својата смрт 1961 год^[5]. За оваа именување известено е Министерството за вера, а тоа со свој акт одговорило дека го прима именувањето до знаење и дека сите потчинети органи (локалните административни власти) се известени за тоа, да не би му правеле потешкотии на именуваниот^[6]. 2. Негов наследник oд 22 февруари 1962 година станал отец Атанасиј Иванов и бил декан до 11 април 1973 година, него од 1979 го (во книгата документ XIII стр.159 м.з.) 3. наследил отец Димитар Ташев и бил декан до 30 октомври 1994 година. 4. Деканската служба во изминатите година уште ја извршувале отец Горѓи Трајков, протоереј ставрофор од 16 септември 1995 до 17 декември 2002; 5. Отец Тома Ангелов, протоереј ставрофор од 17 декември 2002 до 01 декември 2014; 6. 6. Актуелен декан е отец д-р Зоран И. Стојанов, протоереј ставрофор ^[7]. ----[1] Зоран И. Стојанов; Животниот пат на Отец Христофор Д. Назов 1881-1961, Радово 2009 г. Стр.6. [2] Исто. Стр.56 [3] Arhiv na o. Hristofor Dimitар Nazov (AHDN) - Radovo, br.76/1930. [4] Jubilarni Šematizam Križevačke eparhije. Zagreb 1962. Стр. 228. [5] Јубиларен шематизам, ц. д. стр. 228. [6] ABCR-ABAGAR, ф. 18. Стр.21. Абагар - Бугарски католички книжевен архив [7] КАТОЛИЧКАТА ЦРКВА ВО МАКЕДОНИЈА НИЗ СВОЈАТА ИСТОРИЈА, (Трудови од меѓународниот научен собир одржан на 10 ноември 2018г., Сараево-Скопје 2021, Зоран И. Стојанов, стр.191-192. ryuvrxerqkjq88lfi806u9343nq69zh 2 1372619 5379189 2025-06-12T08:24:02Z Зоран И. Стојанов 124267 Создадена страница со: '''Д-р Зоран И. Стојанов''' Е роден во Радово (струмичко). Декан на Деканатот светите Кирил и Методиј од 01 декември 2014 година. Ректор на светилиштето ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА УТЕШИТЕЛКА – ПАЉУРСКА во Паљурци од 26 јуни 2022 година. Директор на Хуманитарно до... 5379189 wikitext text/x-wiki '''Д-р Зоран И. Стојанов''' Е роден во Радово (струмичко). Декан на Деканатот светите Кирил и Методиј од 01 декември 2014 година. Ректор на светилиштето ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА УТЕШИТЕЛКА – ПАЉУРСКА во Паљурци од 26 јуни 2022 година. Директор на Хуманитарно добротворната организација Македонски Каритас од 05 септември 2022 година. 4shex1jxxea9y6akq2j1nksapzaq864 0 1372620 5379199 2025-06-12T10:09:04Z Marco Mitrovich 114460 Marco Mitrovich ја премести страницата [[Торлачки дијалект]] на [[Торлачки дијалекти]]: поправилно, група дијалекти 5379199 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Торлачки дијалекти]] mkq2420gvx25zowlyfg9ccclom9n4nx 1 1372621 5379201 2025-06-12T10:09:04Z Marco Mitrovich 114460 Marco Mitrovich ја премести страницата [[Разговор:Торлачки дијалект]] на [[Разговор:Торлачки дијалекти]]: поправилно, група дијалекти 5379201 wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Разговор:Торлачки дијалекти]] 2n5cy2j6f2l184ei8bwao78va0xpkkc 5379203 5379201 2025-06-12T10:31:43Z Marco Mitrovich 114460 Отстрането пренасочување кон [[Разговор:Торлачки дијалекти]] 5379203 wikitext text/x-wiki {{бб|непотребно пренасочување}} m0cu3ooafjalku6249lgxmn89361wrl 0 1372622 5379207 2025-06-12T10:40:22Z 19user99 72391 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1294894745|Dido]]“ 5379207 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Énée_et_Didon,_Guérin.jpg|десно|мини| Тројанскиот херој [[Енеја|Енеј]] ѝ раскажува на Дидона за [[Тројанска војна|Тројанската војна]] (Герен, 1815 г.). Во ''„Енеида“'', Дидона се вљубува во Енеј и останува со скршено срце кога тој си заминува.]] '''Дидона''' ( {{IPAc-en|ˈ|d|aɪ|d|oʊ}} DY -doh ; {{Langx|grc|Διδώ}} {{МФА|el|diː.dɔ̌ː}} ), исто така позната како '''Елиса''' ( {{IPAc-en|ə|ˈ|l|ɪ|s|ə}} ə-LISS -ə, {{Јаз|grc|Ἔλισσα}} ), <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.phoenician.org/elissa_dido_legend.htm|title=Elissa – Dido Legend of Carthage|work=www.phoenician.org|accessdate=2017-04-14}}</ref> била легендарната основачка и прва кралица на [[Феникија|феникискиот]] град-држава Картагина (лоцирана во [[Тунис]]), во 814 година п.н.е. Според повеќето записи, таа била кралица на феникискиот град-држава [[Тир]] (кој се наоѓал во [[Либан]]), која избегала од тиранијата за да го основа својот град во северозападна Африка. Позната само преку [[Стара Грција|старогрчки]] и [[Стар Рим|римски]] извори, од кои сите биле напишани долго по основањето на Картагина, нејзината историчност останува неизвесна. Најстарите споменувања за Дидона му се припишуваат на Тимеј, кој живеел во Таормина во [[Сицилија]], а починал околу 260 година п.н.е., што е околу пет века по датумот наведен за основањето на Картагина. Тимеј ги раскажал легендите околу основањето на Картагина од страна на Дидона во неговата „Сицилијанска ''историја“.'' Според неговото сведоштво, Дидона ја основала Картагина во 814 година п.н.е., приближно во исто време со основањето на Рим, и алудирал на растечкиот конфликт помеѓу двата града во неговото време. <ref name=":0">{{Наведено списание|last=Haegemans|first=Karen|date=2000|title=Elissa, the First Queen of Carthage, Through Timaeus' Eyes|url=https://www.jstor.org/stable/44079812|journal=Ancient Society|volume=30|pages=277–291|doi=10.2143/AS.30.0.565564|issn=0066-1619|jstor=44079812|url-access=subscription}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Odgers|first=Merle M.|date=1925|title=Some Appearances of the Dido Story|url=https://www.jstor.org/stable/4388672|journal=The Classical Weekly|volume=18|issue=19|pages=145–148|doi=10.2307/4388672|issn=1940-641X|jstor=4388672|url-access=subscription}}</ref> Деталите за ликот, животот и улогата на Дидона во основањето на Картагина се најпознати од епската поема на [[Вергилиј]], „''Енеида“ ,'' напишана околу 31 година п.н.е. и објавена по смртта на Вергилиј, околу 19 година п.н.е., која ја раскажува легендарната приказна за [[Тројанска војна|тројанскиот]] херој [[Енеја|Енеј]]. Дидона била опишана како паметна и претприемчива жена која избегала од својот безмилосен и автократски брат, Пигмалион, откако открила дека тој е одговорен за смртта на нејзиниот сопруг. Како мудра водачка, таа ја основала Картагина и ѝ помогнала да напредува. Дидона е трајна фигура во западната култура и уметност од раната [[ренесанса]] до 21 век. На почетокот на 20 век, таа станала национален симбол на Тунис, а туниските жени можат поетски да се опишат како „Ќерки на Дидона“.{{Се бара извор|date=March 2025}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2025)">потребен е цитат</span>]]'' &#x5D;</sup> == Име == [[Податотека:Dosso_Dossi_041.jpg|мини| Дидо, слика од Досо Доси.]] Многу од имињата во легендата за Дидона се од [[Пунски јазик|пунско]] потекло, што укажува дека првите грчки автори кои ја споменувале оваа приказна се повикувале на феникиски записи. Една претпоставка е дека ''Дидо'' е епитет од истиот семитски корен како ''[[Давид]]'', што значи „Возљубен“. Други наведуваат дека Дидо значи „скитник“. <ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Според Мари-Пјер Ноел, „Елишат/Елиша“ е име кое постојано се споменува на [[Пунски јазик|пунските]] завети. Составен е од * пунскиот рефлекс на [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾil-|*ʾil-]] „бог“, што може да го означува далечниот феникиски бог-творец Ел, или може да биде име за Бог во јудаизмот, и * „‐иса“, што може да биде или „ [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾiš-|ʾiš]] “ ([[wiktionary:𐤀𐤎|𐤀𐤎]]), што значи „оган“, или друг збор за „жена“. <ref>{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Во други дела се наведува дека тоа е женска форма на Ел. На грчки се појавува како ''Theiossô'', што во превод значи Élissa: ''el'' станува ''theos''. <ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> == Рани извори == [[Податотека:Meister_des_Vergilius_Vaticanus_001.jpg|десно|мини|250x250пкс| Енеида, Книга IV, Смртта на Дидона. Од Вергилиј Ватикан (Ватиканска библиотека, Код. Ват. лат. 3225)]] Личноста на Дидона може да се проследи до споменувањата на римските историчари за изгубените списи на Тимеј од Тавромениум во Сицилија (околу.&nbsp;356–260 п.н.е.). Единствениот зачуван целосен запис пред Виргилиевиот третман е оној на Виргилиевиот современик Гнеј Помпеј Трог во неговите ''Филипски истории,'' како што биле прикажани во дигест или епитом направен од Јунијан Јустин во 3 век од н.е.   == Историчност и датирање == [[Податотека:Affresco_romano_-_Enea_e_di.jpg|мини| Дидона и [[Енеја|Енеј]], од римска фреска, Помпејански трет стил (10 п.н.е. – 45 н.е.), [[Помпеја]], Италија.]] Доказите за историчноста на Дидона (што е прашање независно од тоа дали таа некогаш го запознала Енеј) се поврзани со доказите за историчноста на други членови од нејзиното семејство, како што е нејзиниот брат Пигмалион и нивниот дедо Балазерос. И двата крала се споменати, како и Дидона, во списокот на тирски кралеви составен од Менандер од Ефес, каков што бил зачуван во ''„Против Апион“'' од [[Јосиф Флавиј|Јосиф]], i.18. Јосиф го завршува својот цитат од Менандер со реченицата „Сега, во седмата година од неговото [Пигмалионово] владеење, неговата сестра избегала од него и го изградила градот Картагина во Либија“. Каменот Нора пронајден во Сардинија, според Френк Мур Крос го споменува pmy[y]tn или p'mytn, што во грчката традиција е преведено како Пигмалион, како крал на генералот кој го користел каменот за да ја забележи својата победа над локалното население. <ref>{{Наведено списание|last=Cross|first=Frank Moore|date=1972|title=An Interpretation of the Nora Stone|journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research|volume=208|issue=208|pages=13–19|doi=10.2307/1356374|jstor=1356374}}</ref> Според палеографските податоци, каменот се датира во 9 век п.н.е. Ако толкувањето на Крос е точно, ова претставува натписен доказ што го поткрепува постоењето на кралот на Тир од 9 век п.н.е. по име Пигмалион. Неколку научници го идентификувале Баали-маанцер, кралот на Тир кој му оддал данок на Шалманесар III во 841 година п.н.е., со{{Писмо|Phnx|𐤁𐤏𐤋𐤏𐤑𐤅𐤓}} ''-азор'' (феникиска форма на името) или ''Баал-Есер/Балазерос'' (старогрчка форма на името), дедото на Дидона. <ref>{{Наведено списание|last=Liver|first=J.|date=1953|title=The Chronology of Tyre at the Beginning of the First Millennium B.C.|journal=Israel Exploration Journal|volume=3|issue=2|pages=113–120|jstor=27924517}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|year=1953|title=La Inscripción Asiria IM 55644 y la Cronología de los Reyes de Tiro|trans-title=The Assyrian Inscription IM 55644 and the Chronology of the Kings of Tire|journal=Sefarad|language=es|volume=13|issue=2|pages=217–237|id={{ProQuest|1300698169}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> <ref name="Cross, Nora Stone, 17, n. 11">{{Harvnb|Cross|1972}}</ref> <ref>{{Наведена книга|title=Studies in the Chronology of the Divided Monarchy of Israel|last=Barnes|first=William Hamilton|year=1991|isbn=978-1-55540-527-4|pages=29–55|chapter=The Tyrian King List: An External Synchronism from Phoenicia|doi=10.1163/9789004369573_003}}</ref> Ова му дава веродостојност на извештајот на Јосиф/Менандер кој ги именува кралевите на Тир од Авивал и Хирам I па сè до времето на Пигмалион и Дидона. Според Ј.М. Пењуела, разликата во двата датуми за основањето на Картагина имаат објаснување ако разбереме дека Дидона избегала од Тир во 825 година п.н.е., но поминале единаесет години пред првобитните жители да ѝ дадат дозвола да изгради град на копното, години обележани со конфликт при кој Тирците прво изградиле мал град на остров во пристаништето. <ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|date=1954|title=La inscripción asiria Im 55644 y la cronología de los reyes de Tiro. Conclusión|trans-title=The Assyrian inscription Im 55644 and the chronology of the kings of Tyre. Conclusion|journal=Sefarad|language=es|volume=14|issue=1|pages=3–42|id={{ProQuest|1300698990}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> Дополнителни информации за активностите на Дидона по напуштањето на Тир се наоѓаат во статијата за Пигмалион, заедно со резиме на подоцнежните научници кои ја прифатиле тезата на Пењуела. Некои хронолошките размислувања служат за да се побие идејата дека таа можеби имала каква било врска со [[Енеја|Енеј]] . Енеј се борел во [[Тројанска војна|Тројанската војна]], која конвенционално се датира од 14-ти до 12-ти век п.н.е., што е премногу рано за Енеј да бил жив во времето на Дидона. Дури и на датумот во 864 година п.н.е. што историскиот ревизионист Дејвид Рол го смета за крај на Тројанската војна, Енеј би имал околу 77 години кога Дидона избегала од Тир во 825 п.н.е. и 88 кога таа почнала да ја гради Картагина во 814 година (по реконструкцијата на Пењуела), што тешко е во согласност со романтичните интриги меѓу Дидона и Енеј што ги замислил [[Вергилиј]] во „''Енеида“'' . Според Велеј Патеркул, [[Кадис]] и Утика (чие име приближно значи „Стар град“ наспроти Картагина што значи „Нов град“) биле основани повеќе од 80 години по Тројанската војна <ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#II|History of Rome I,II]]}}</ref> и пред Картагина, за која тој тврдел дека била основана 65 години пред Рим (753 + 65 = 818 п.н.е.). <ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#VI|History of Rome I,VI]]}}</ref> == Вергилиевата „''Енеида“'' == [[Податотека:Dido_throne_MAN_Napoli_Inv8898.jpg|мини| Дидона седи на престол, придружувана од слугинка, гледајќи ја персонификацијата на Африка облечена во слонова кожа. Бродот на Енеј се појавува во позадина. Фреска во [[Помпеја]].]] Референците на Вергилиј во „''Енеида“'' генерално се совпаѓаат со она што го запишал Јустиновиот запис за Трог. Вергилиј го именувал Бел како татко на Дидона, при што овој Бел понекогаш бил нарекуван Бел II од подоцнежните коментатори за да се разликува од Бел, син на [[Посејдон]] и Либија, во пораната [[старогрчка митологија]]. Класичарот Т.Т. Дјук сугерирал дека ова било [[Хипокористик|хипокористикон]] на историскиот татко на Пигмалион и Дидона, Матан I, познат и како {{Трансл|phn|MTN-BʿL}} ( {{Трансл|he|Matan-Baʿal}}, „Дар Господов“). <ref name="Duke 1969 pp. 135">{{Наведено списание|last=Duke|first=T. T.|year=1969|title=Review: The World of the Phoenicians|url=http://www.jstor.org/stable/3296263|journal=The Classical Journal|publisher=The Classical Association of the Middle West and South|volume=65|issue=3|page=135|issn=0009-8353|jstor=3296263|access-date=25 May 2022}}</ref> [[Податотека:Dido_Cochet_Louvre_ENT2000.10.jpg|лево|мини|444x444пкс| ''Дидона'', припишана на Кристоф Коше, порано во Марли ([[Лувр]])]] [[Податотека:Guercino_Morte_di_Didone.jpg|десно|мини|250x250пкс| ''Смртта на Дидона'', од [[Гверчино]], 1631 година.]] Вергилиј постојано ја користи формата ''Дидо'' како номинатив, но користи имиња изведени од ''Елиса'' за другите падежи. == Подоцнежна римска традиција == === Овидиј === Писмото 7 од [[Овидиј|Овидиевите]] „ ''Хероиди“'' е фиктивно писмо од Дидона до Енеј напишано непосредно пред таа да се искачи на кладата. Ситуацијата е иста како во ''„Енеида“'' од Вергилиј. Во ''„Фасти“'' (3.545f) Овидиј воведува еден вид продолжение во кое се вклучени Енеј и сестрата на Дидона, Ана Перена. === Силиј Италик === Ликот на Дидона влијаел на заплетот на поемата ''„Пуника'' “ од Силиј Италик, прераскажување на настаните од [[Втора пунска војна|Втората пунска војна]] што црпела од митолошките корени на конфликтот. Во Книга 1, Силиј раскажува за основањето на Картагина од страна на Дидона, припишувајќи го непријателството на градот кон Рим на освојувачките аспирации на нејзината божица-заштитничка Јунона. Во храмот на местото на самоубиството на Дидона, младиот [[Ханибал Барка|Ханибал]] дознава за оваа историја од својот татко Хамилкар. Потоа Ханибал ја дава својата позната заклетва дека ќе му се спротивстави на Рим во војна пред „Елиса [Дидона], во твојата сенка“. Во оваа книга, Силиј, исто така, го следи потеклото на семејството Баркид до помладиот брат на Дидона. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poetryintranslation.com/PITBR/Latin/ItalicusPunicaBKI.php|title=Italicus, Silius (c. 28–c. 103) - Punica (The Second Carthaginian War): Book I|work=www.poetryintranslation.com|accessdate=2025-04-14}}</ref> === Друго === ''Августанската историја'' („Tyranni Triginta“ 27, 30) тврди дека Зенобија, кралицата на Палмира кон крајот на третиот век, потекнувала од [[Клеопатра]], Дидона и [[Семирамида]] . == Продолжување на традицијата == [[Податотека:10_TND_-_2005_-_obverse.jpg|мини| Туниска банкнота од динар издадена во 2005 година, со портрет на Елиса]] Во „ ''[[Божествена комедија|Божествената комедија“]]'', Данте ја става сенката на Дидона во вториот круг на пеколот, каде што таа е осудена (поради нејзината осиромашувачка похота) да биде разнесувана засекогаш во жесток виор. Оваа легенда ја инспирирала ренесансната драма ''„Дидона, кралицата на Картагина“'' од [[Кристофер Марлоу]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.britannica.com/topic/Dido-Queen-of-Carthage|title=Dido, Queen of Carthage {{!}} play by Marlowe and Nashe|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-08-04}}</ref> [[Вилијам Шекспир]] ја споменува Дидона дванаесет пати во своите драми: четири пати во ''[[Бура (драма)|„Бура“]]'', иако сите во еден дијалог, двапати во ''„Тит Андроник“'', а исто така и во ''„Хенри VI Дел 2“'', ''[[Антониј и Клеопатра|„Антониј и Клеопатра“]]'', ''[[Хамлет|„Хамлет“]]'', ''[[Ромео и Јулија|„Ромео и Јулија“]]'', ''[[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]]'' и, најпознато, во ''[[Венецијанскиот трговец|„Венецијанскиот трговец“]]'', во меѓусебното додворување на Лоренцо и Џесика. [[Податотека:Sir_Nathaniel_Dance-Holland_-_The_Meeting_of_Dido_and_Aeneas_-_Google_Art_Project.jpg|мини| ''Средбата на Дидона и Енеј'' од Натаниел Денс-Холанд, 1766 г.]] Во Германија во 1794 година, Шарлот фон Штајн ја напишала својата драма наречена ''„Дидона“'', со автобиографски елемент - бидејќи фон Штајн била напуштена од нејзиниот љубовник, познатиот [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], на начин што ја потсетувал на [[Енеја|„Енеј“]] . Туниска валута со ликот на Дидона (Елиса) била издадена во 2006 година. <ref>{{Наведена книга|title=Tunisia: An Arab Anomaly|last=Masri|first=Safwan M.|date=2017|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54502-0|pages=93–107|chapter=Carthage|doi=10.7312/masr17950|jstor=10.7312/masr17950.13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=sBgwDwAAQBAJ&pg=PT145}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Избрана библиографија == * H. Akbar Khan, ''"Doctissima Dido": Etymology, Hospitality and the Construction of a Civilized Identity'', 2002. * [[Elmer Bagby Atwood]], ''Two Alterations of Virgil in Chaucer's Dido'', 1938. * S. Conte, ''Dido sine veste'', 2005. * R. S. Conway, ''The Place of Dido in History'', 1920. * F. Della Corte, ''La Iuno-Astarte virgiliana'', 1983. * G. De Sanctis, ''Storia dei Romani'', 1916. * {{Наведено списание|last=Edgeworth|first=R. J.|date=1976|title=The Death of Dido|journal=The Classical Journal|volume=72|issue=2|pages=129–133|jstor=3297083}} * M. Fantar, ''Carthage, la prestigieuse cité d'Elissa'', 1970. * L. Foucher, ''Les Phéniciens à Carthage ou la geste d'Elissa'', 1978. * Michael Grant, ''Roman Myths'', 1973. * M. Gras/P. Rouillard/J. Teixidor, ''L'univers phénicien'', 1995. * H.D. Gray, ''Did Shakespeare write a tragedy of Dido?'', 1920. * G. Herm, ''Die Phönizier'', 1974. * T. Kailuweit, ''Dido – Didon – Didone. Eine kommentierte Bibliographie zum Dido-Mythos in Literatur und Musik'', 2005. * R.C. Ketterer, ''The perils of Dido: sorcery and melodrama in Vergil's Aeneid IV and Purcell's Dido and Aeneas'', 1992. * R.H. Klausen, ''Aeneas und die Penaten'', 1839. * G. Kowalski, ''{{Јаз|la|De Didone graeca et latina}}'', 1929. * A. La Penna, Didone, in Enciclopedia Virgiliana, II, 1985, 48–57 * F.N. Lees, ''Dido Queen of Carthage and The Tempest'', 1964. * J.-Y. Maleuvre, ''Contre-Enquête sur la mort de Didon'', 2003. * J.-Y. Maleuvre, ''La mort de Virgile d’après Horace et Ovide'', 1993; * L. Mangiacapre, ''Didone non è morta'', 1990. * P.E. McLane, ''The Death of a Queen: Spencer's Dido as Elizabeth'', 1954. * O. Meltzer, ''Geschichte der Karthager'', 1879. * A. Michel, ''Virgile et la politique impériale: un courtisan ou un philosophe?'', 1971. * R.C. Monti, ''The Dido Episode and the Aeneid: Roman Social and Political Values in the Epic'', 1981. * S. Moscati, ''Chi furono i Fenici. Identità storica e culturale di un popolo protagonista dell'antico mondo mediterraneo'', 1992. * R. Neuse, ''Book VI as Conclusion to The Faerie Queene'', 1968. * {{Наведен научен собир}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2015|title='Epigr. Bob.' 45 Sp. (= Ps. Auson. 2 pp. 420 s. Peip.): la palinodia di Didone negli 'Epigrammata Bobiensia' e la sua rappresentazione iconica|journal=Sileno|language=it|volume=41|issue=1–2|pages=277–304|oclc=1121601459}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2018|title=Su alcuni aspetti del movimento elegiaco di un epigramma tardoantico : la Dido Bobiensis|trans-title=On some aspects of the 'elegiac movement' of a late antique epigram: the 'Dido Bobiensis'|journal=Vichiana|language=it|volume=55|issue=2|pages=71–90|doi=10.19272/201812802005}} * Adam Parry, ''The Two Voices of Virgil's Aeneid'', 1963. * G.K. Paster, ''Montaigne, Dido and The Tempest: "How Came That Widow In?'', 1984. * B. Schmitz, ''Ovide, In Ibin: un oiseau impérial'', 2004; * E. Stampini, ''Alcune osservazioni sulla leggenda di Enea e Didone nella letteratura romana'', 1893; * A. Ziosi, Didone regina di Cartagine di Christopher Marlowe. Metamorfosi virgiliane nel Cinquecento, 2015; * A. Ziosi, Didone. La tragedia dell'abbandono. Variazioni sul mito (Virgilio, Ovidio, Boccaccio, Marlowe, Metastasio, Ungaretti, Brodskij), 2017. == Примарни извори == * Вергилиј, ''Енеида i.338–368'' * Јустин, ''Epitome Historiarum philippicarum Pompei Trogi xviii.4.1–6, 8'' == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dido}} '''Избрани англиски текстови''' <small>(''Алтернативни врски пронајдени во записите на Википедија за соодветните автори'')</small> * Forum Romanum: Justin 18.3f[usurped] (Contains [[Junianus Justinus|Justin]] (18.3–6) relating the early story of Elissa in full.) * [https://web.archive.org/web/20040606112311/http://www.tonykline.free-online.co.uk/Virgilhome.htm Translation of Virgil's works including the ''Aeneid''] by [[A. S. Kline]] * [https://web.archive.org/web/20070406131254/http://courses.washington.edu/hum523/dido/HeroidesVII(trans).html Ovid's imagined letter from Dido to Aeneas, trans. Miceal F. Vaughan] (See also [[Овидиј|Ovid]].) * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=App.+Pun.+1.1 Appian, ''The Punic Wars'', chapter 1] (See also [[Апијан|Appian]].) * [http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html Dido, Queen of Carthage] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19990901194817/http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html|date=1 September 1999}}, original text, modernization, and discussion of [[Џефри Чосер|Chaucer]]'s ''Legend of Dido'' * [https://web.archive.org/web/20040619025007/http://www2.prestel.co.uk/rey/dido.htm ''The Tragedy of Dido, Queen of Carthage'', by Christopher Marlowe (and Thomas Nashe?)]. (See also [[Кристофер Марлоу|Christopher Marlowe]].) '''Коментар''' * [http://homepage.mac.com/cparada/GML/Dido.html Врска до старогрчката митологија: Дидона] * [http://www.queendido.org Кралица Дидона: Ослободена Дидона] (За нова четиричина драма од Салваторе Конте; содржи и преобликување на добро познатото самоубиство во субјективна визија за Енеј и неговите „комити“ – 4.664, проследено со катабазата на Дидона) * [http://iconographic.warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=8&cat_2=15&cat_3=626&cat_4=970 Иконографска база на податоци на Варбуршкиот институт (околу 900 слики поврзани со „Енеида“ - Дидона се појавува во Книги I и IV)] [[Категорија:Картагинци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] edzkztrlzhr44tnsnb3k68o0og5sqf0 5379208 5379207 2025-06-12T10:42:00Z 19user99 72391 /* Избрана библиографија */ 5379208 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Énée_et_Didon,_Guérin.jpg|десно|мини| Тројанскиот херој [[Енеја|Енеј]] ѝ раскажува на Дидона за [[Тројанска војна|Тројанската војна]] (Герен, 1815 г.). Во ''„Енеида“'', Дидона се вљубува во Енеј и останува со скршено срце кога тој си заминува.]] '''Дидона''' ( {{IPAc-en|ˈ|d|aɪ|d|oʊ}} DY -doh ; {{Langx|grc|Διδώ}} {{МФА|el|diː.dɔ̌ː}} ), исто така позната како '''Елиса''' ( {{IPAc-en|ə|ˈ|l|ɪ|s|ə}} ə-LISS -ə, {{Јаз|grc|Ἔλισσα}} ), <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.phoenician.org/elissa_dido_legend.htm|title=Elissa – Dido Legend of Carthage|work=www.phoenician.org|accessdate=2017-04-14}}</ref> била легендарната основачка и прва кралица на [[Феникија|феникискиот]] град-држава Картагина (лоцирана во [[Тунис]]), во 814 година п.н.е. Според повеќето записи, таа била кралица на феникискиот град-држава [[Тир]] (кој се наоѓал во [[Либан]]), која избегала од тиранијата за да го основа својот град во северозападна Африка. Позната само преку [[Стара Грција|старогрчки]] и [[Стар Рим|римски]] извори, од кои сите биле напишани долго по основањето на Картагина, нејзината историчност останува неизвесна. Најстарите споменувања за Дидона му се припишуваат на Тимеј, кој живеел во Таормина во [[Сицилија]], а починал околу 260 година п.н.е., што е околу пет века по датумот наведен за основањето на Картагина. Тимеј ги раскажал легендите околу основањето на Картагина од страна на Дидона во неговата „Сицилијанска ''историја“.'' Според неговото сведоштво, Дидона ја основала Картагина во 814 година п.н.е., приближно во исто време со основањето на Рим, и алудирал на растечкиот конфликт помеѓу двата града во неговото време. <ref name=":0">{{Наведено списание|last=Haegemans|first=Karen|date=2000|title=Elissa, the First Queen of Carthage, Through Timaeus' Eyes|url=https://www.jstor.org/stable/44079812|journal=Ancient Society|volume=30|pages=277–291|doi=10.2143/AS.30.0.565564|issn=0066-1619|jstor=44079812|url-access=subscription}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Odgers|first=Merle M.|date=1925|title=Some Appearances of the Dido Story|url=https://www.jstor.org/stable/4388672|journal=The Classical Weekly|volume=18|issue=19|pages=145–148|doi=10.2307/4388672|issn=1940-641X|jstor=4388672|url-access=subscription}}</ref> Деталите за ликот, животот и улогата на Дидона во основањето на Картагина се најпознати од епската поема на [[Вергилиј]], „''Енеида“ ,'' напишана околу 31 година п.н.е. и објавена по смртта на Вергилиј, околу 19 година п.н.е., која ја раскажува легендарната приказна за [[Тројанска војна|тројанскиот]] херој [[Енеја|Енеј]]. Дидона била опишана како паметна и претприемчива жена која избегала од својот безмилосен и автократски брат, Пигмалион, откако открила дека тој е одговорен за смртта на нејзиниот сопруг. Како мудра водачка, таа ја основала Картагина и ѝ помогнала да напредува. Дидона е трајна фигура во западната култура и уметност од раната [[ренесанса]] до 21 век. На почетокот на 20 век, таа станала национален симбол на Тунис, а туниските жени можат поетски да се опишат како „Ќерки на Дидона“.{{Се бара извор|date=March 2025}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2025)">потребен е цитат</span>]]'' &#x5D;</sup> == Име == [[Податотека:Dosso_Dossi_041.jpg|мини| Дидо, слика од Досо Доси.]] Многу од имињата во легендата за Дидона се од [[Пунски јазик|пунско]] потекло, што укажува дека првите грчки автори кои ја споменувале оваа приказна се повикувале на феникиски записи. Една претпоставка е дека ''Дидо'' е епитет од истиот семитски корен како ''[[Давид]]'', што значи „Возљубен“. Други наведуваат дека Дидо значи „скитник“. <ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Според Мари-Пјер Ноел, „Елишат/Елиша“ е име кое постојано се споменува на [[Пунски јазик|пунските]] завети. Составен е од * пунскиот рефлекс на [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾil-|*ʾil-]] „бог“, што може да го означува далечниот феникиски бог-творец Ел, или може да биде име за Бог во јудаизмот, и * „‐иса“, што може да биде или „ [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾiš-|ʾiš]] “ ([[wiktionary:𐤀𐤎|𐤀𐤎]]), што значи „оган“, или друг збор за „жена“. <ref>{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Во други дела се наведува дека тоа е женска форма на Ел. На грчки се појавува како ''Theiossô'', што во превод значи Élissa: ''el'' станува ''theos''. <ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> == Рани извори == [[Податотека:Meister_des_Vergilius_Vaticanus_001.jpg|десно|мини|250x250пкс| Енеида, Книга IV, Смртта на Дидона. Од Вергилиј Ватикан (Ватиканска библиотека, Код. Ват. лат. 3225)]] Личноста на Дидона може да се проследи до споменувањата на римските историчари за изгубените списи на Тимеј од Тавромениум во Сицилија (околу.&nbsp;356–260 п.н.е.). Единствениот зачуван целосен запис пред Виргилиевиот третман е оној на Виргилиевиот современик Гнеј Помпеј Трог во неговите ''Филипски истории,'' како што биле прикажани во дигест или епитом направен од Јунијан Јустин во 3 век од н.е.   == Историчност и датирање == [[Податотека:Affresco_romano_-_Enea_e_di.jpg|мини| Дидона и [[Енеја|Енеј]], од римска фреска, Помпејански трет стил (10 п.н.е. – 45 н.е.), [[Помпеја]], Италија.]] Доказите за историчноста на Дидона (што е прашање независно од тоа дали таа некогаш го запознала Енеј) се поврзани со доказите за историчноста на други членови од нејзиното семејство, како што е нејзиниот брат Пигмалион и нивниот дедо Балазерос. И двата крала се споменати, како и Дидона, во списокот на тирски кралеви составен од Менандер од Ефес, каков што бил зачуван во ''„Против Апион“'' од [[Јосиф Флавиј|Јосиф]], i.18. Јосиф го завршува својот цитат од Менандер со реченицата „Сега, во седмата година од неговото [Пигмалионово] владеење, неговата сестра избегала од него и го изградила градот Картагина во Либија“. Каменот Нора пронајден во Сардинија, според Френк Мур Крос го споменува pmy[y]tn или p'mytn, што во грчката традиција е преведено како Пигмалион, како крал на генералот кој го користел каменот за да ја забележи својата победа над локалното население. <ref>{{Наведено списание|last=Cross|first=Frank Moore|date=1972|title=An Interpretation of the Nora Stone|journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research|volume=208|issue=208|pages=13–19|doi=10.2307/1356374|jstor=1356374}}</ref> Според палеографските податоци, каменот се датира во 9 век п.н.е. Ако толкувањето на Крос е точно, ова претставува натписен доказ што го поткрепува постоењето на кралот на Тир од 9 век п.н.е. по име Пигмалион. Неколку научници го идентификувале Баали-маанцер, кралот на Тир кој му оддал данок на Шалманесар III во 841 година п.н.е., со{{Писмо|Phnx|𐤁𐤏𐤋𐤏𐤑𐤅𐤓}} ''-азор'' (феникиска форма на името) или ''Баал-Есер/Балазерос'' (старогрчка форма на името), дедото на Дидона. <ref>{{Наведено списание|last=Liver|first=J.|date=1953|title=The Chronology of Tyre at the Beginning of the First Millennium B.C.|journal=Israel Exploration Journal|volume=3|issue=2|pages=113–120|jstor=27924517}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|year=1953|title=La Inscripción Asiria IM 55644 y la Cronología de los Reyes de Tiro|trans-title=The Assyrian Inscription IM 55644 and the Chronology of the Kings of Tire|journal=Sefarad|language=es|volume=13|issue=2|pages=217–237|id={{ProQuest|1300698169}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> <ref name="Cross, Nora Stone, 17, n. 11">{{Harvnb|Cross|1972}}</ref> <ref>{{Наведена книга|title=Studies in the Chronology of the Divided Monarchy of Israel|last=Barnes|first=William Hamilton|year=1991|isbn=978-1-55540-527-4|pages=29–55|chapter=The Tyrian King List: An External Synchronism from Phoenicia|doi=10.1163/9789004369573_003}}</ref> Ова му дава веродостојност на извештајот на Јосиф/Менандер кој ги именува кралевите на Тир од Авивал и Хирам I па сè до времето на Пигмалион и Дидона. Според Ј.М. Пењуела, разликата во двата датуми за основањето на Картагина имаат објаснување ако разбереме дека Дидона избегала од Тир во 825 година п.н.е., но поминале единаесет години пред првобитните жители да ѝ дадат дозвола да изгради град на копното, години обележани со конфликт при кој Тирците прво изградиле мал град на остров во пристаништето. <ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|date=1954|title=La inscripción asiria Im 55644 y la cronología de los reyes de Tiro. Conclusión|trans-title=The Assyrian inscription Im 55644 and the chronology of the kings of Tyre. Conclusion|journal=Sefarad|language=es|volume=14|issue=1|pages=3–42|id={{ProQuest|1300698990}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> Дополнителни информации за активностите на Дидона по напуштањето на Тир се наоѓаат во статијата за Пигмалион, заедно со резиме на подоцнежните научници кои ја прифатиле тезата на Пењуела. Некои хронолошките размислувања служат за да се побие идејата дека таа можеби имала каква било врска со [[Енеја|Енеј]] . Енеј се борел во [[Тројанска војна|Тројанската војна]], која конвенционално се датира од 14-ти до 12-ти век п.н.е., што е премногу рано за Енеј да бил жив во времето на Дидона. Дури и на датумот во 864 година п.н.е. што историскиот ревизионист Дејвид Рол го смета за крај на Тројанската војна, Енеј би имал околу 77 години кога Дидона избегала од Тир во 825 п.н.е. и 88 кога таа почнала да ја гради Картагина во 814 година (по реконструкцијата на Пењуела), што тешко е во согласност со романтичните интриги меѓу Дидона и Енеј што ги замислил [[Вергилиј]] во „''Енеида“'' . Според Велеј Патеркул, [[Кадис]] и Утика (чие име приближно значи „Стар град“ наспроти Картагина што значи „Нов град“) биле основани повеќе од 80 години по Тројанската војна <ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#II|History of Rome I,II]]}}</ref> и пред Картагина, за која тој тврдел дека била основана 65 години пред Рим (753 + 65 = 818 п.н.е.). <ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#VI|History of Rome I,VI]]}}</ref> == Вергилиевата „''Енеида“'' == [[Податотека:Dido_throne_MAN_Napoli_Inv8898.jpg|мини| Дидона седи на престол, придружувана од слугинка, гледајќи ја персонификацијата на Африка облечена во слонова кожа. Бродот на Енеј се појавува во позадина. Фреска во [[Помпеја]].]] Референците на Вергилиј во „''Енеида“'' генерално се совпаѓаат со она што го запишал Јустиновиот запис за Трог. Вергилиј го именувал Бел како татко на Дидона, при што овој Бел понекогаш бил нарекуван Бел II од подоцнежните коментатори за да се разликува од Бел, син на [[Посејдон]] и Либија, во пораната [[старогрчка митологија]]. Класичарот Т.Т. Дјук сугерирал дека ова било [[Хипокористик|хипокористикон]] на историскиот татко на Пигмалион и Дидона, Матан I, познат и како {{Трансл|phn|MTN-BʿL}} ( {{Трансл|he|Matan-Baʿal}}, „Дар Господов“). <ref name="Duke 1969 pp. 135">{{Наведено списание|last=Duke|first=T. T.|year=1969|title=Review: The World of the Phoenicians|url=http://www.jstor.org/stable/3296263|journal=The Classical Journal|publisher=The Classical Association of the Middle West and South|volume=65|issue=3|page=135|issn=0009-8353|jstor=3296263|access-date=25 May 2022}}</ref> [[Податотека:Dido_Cochet_Louvre_ENT2000.10.jpg|лево|мини|444x444пкс| ''Дидона'', припишана на Кристоф Коше, порано во Марли ([[Лувр]])]] [[Податотека:Guercino_Morte_di_Didone.jpg|десно|мини|250x250пкс| ''Смртта на Дидона'', од [[Гверчино]], 1631 година.]] Вергилиј постојано ја користи формата ''Дидо'' како номинатив, но користи имиња изведени од ''Елиса'' за другите падежи. == Подоцнежна римска традиција == === Овидиј === Писмото 7 од [[Овидиј|Овидиевите]] „ ''Хероиди“'' е фиктивно писмо од Дидона до Енеј напишано непосредно пред таа да се искачи на кладата. Ситуацијата е иста како во ''„Енеида“'' од Вергилиј. Во ''„Фасти“'' (3.545f) Овидиј воведува еден вид продолжение во кое се вклучени Енеј и сестрата на Дидона, Ана Перена. === Силиј Италик === Ликот на Дидона влијаел на заплетот на поемата ''„Пуника'' “ од Силиј Италик, прераскажување на настаните од [[Втора пунска војна|Втората пунска војна]] што црпела од митолошките корени на конфликтот. Во Книга 1, Силиј раскажува за основањето на Картагина од страна на Дидона, припишувајќи го непријателството на градот кон Рим на освојувачките аспирации на нејзината божица-заштитничка Јунона. Во храмот на местото на самоубиството на Дидона, младиот [[Ханибал Барка|Ханибал]] дознава за оваа историја од својот татко Хамилкар. Потоа Ханибал ја дава својата позната заклетва дека ќе му се спротивстави на Рим во војна пред „Елиса [Дидона], во твојата сенка“. Во оваа книга, Силиј, исто така, го следи потеклото на семејството Баркид до помладиот брат на Дидона. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poetryintranslation.com/PITBR/Latin/ItalicusPunicaBKI.php|title=Italicus, Silius (c. 28–c. 103) - Punica (The Second Carthaginian War): Book I|work=www.poetryintranslation.com|accessdate=2025-04-14}}</ref> === Друго === ''Августанската историја'' („Tyranni Triginta“ 27, 30) тврди дека Зенобија, кралицата на Палмира кон крајот на третиот век, потекнувала од [[Клеопатра]], Дидона и [[Семирамида]] . == Продолжување на традицијата == [[Податотека:10_TND_-_2005_-_obverse.jpg|мини| Туниска банкнота од динар издадена во 2005 година, со портрет на Елиса]] Во „ ''[[Божествена комедија|Божествената комедија“]]'', Данте ја става сенката на Дидона во вториот круг на пеколот, каде што таа е осудена (поради нејзината осиромашувачка похота) да биде разнесувана засекогаш во жесток виор. Оваа легенда ја инспирирала ренесансната драма ''„Дидона, кралицата на Картагина“'' од [[Кристофер Марлоу]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.britannica.com/topic/Dido-Queen-of-Carthage|title=Dido, Queen of Carthage {{!}} play by Marlowe and Nashe|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-08-04}}</ref> [[Вилијам Шекспир]] ја споменува Дидона дванаесет пати во своите драми: четири пати во ''[[Бура (драма)|„Бура“]]'', иако сите во еден дијалог, двапати во ''„Тит Андроник“'', а исто така и во ''„Хенри VI Дел 2“'', ''[[Антониј и Клеопатра|„Антониј и Клеопатра“]]'', ''[[Хамлет|„Хамлет“]]'', ''[[Ромео и Јулија|„Ромео и Јулија“]]'', ''[[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]]'' и, најпознато, во ''[[Венецијанскиот трговец|„Венецијанскиот трговец“]]'', во меѓусебното додворување на Лоренцо и Џесика. [[Податотека:Sir_Nathaniel_Dance-Holland_-_The_Meeting_of_Dido_and_Aeneas_-_Google_Art_Project.jpg|мини| ''Средбата на Дидона и Енеј'' од Натаниел Денс-Холанд, 1766 г.]] Во Германија во 1794 година, Шарлот фон Штајн ја напишала својата драма наречена ''„Дидона“'', со автобиографски елемент - бидејќи фон Штајн била напуштена од нејзиниот љубовник, познатиот [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], на начин што ја потсетувал на [[Енеја|„Енеј“]] . Туниска валута со ликот на Дидона (Елиса) била издадена во 2006 година. <ref>{{Наведена книга|title=Tunisia: An Arab Anomaly|last=Masri|first=Safwan M.|date=2017|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54502-0|pages=93–107|chapter=Carthage|doi=10.7312/masr17950|jstor=10.7312/masr17950.13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=sBgwDwAAQBAJ&pg=PT145}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Избрана библиографија == * H. Akbar Khan, ''"Doctissima Dido": Etymology, Hospitality and the Construction of a Civilized Identity'', 2002. * [[Elmer Bagby Atwood]], ''Two Alterations of Virgil in Chaucer's Dido'', 1938. * S. Conte, ''Dido sine veste'', 2005. * R. S. Conway, ''The Place of Dido in History'', 1920. * F. Della Corte, ''La Iuno-Astarte virgiliana'', 1983. * G. De Sanctis, ''Storia dei Romani'', 1916. * {{Наведено списание|last=Edgeworth|first=R. J.|date=1976|title=The Death of Dido|journal=The Classical Journal|volume=72|issue=2|pages=129–133|jstor=3297083}} * M. Fantar, ''Carthage, la prestigieuse cité d'Elissa'', 1970. * L. Foucher, ''Les Phéniciens à Carthage ou la geste d'Elissa'', 1978. * Michael Grant, ''Roman Myths'', 1973. * M. Gras/P. Rouillard/J. Teixidor, ''L'univers phénicien'', 1995. * H.D. Gray, ''Did Shakespeare write a tragedy of Dido?'', 1920. * G. Herm, ''Die Phönizier'', 1974. * T. Kailuweit, ''Dido – Didon – Didone. Eine kommentierte Bibliographie zum Dido-Mythos in Literatur und Musik'', 2005. * R.C. Ketterer, ''The perils of Dido: sorcery and melodrama in Vergil's Aeneid IV and Purcell's Dido and Aeneas'', 1992. * R.H. Klausen, ''Aeneas und die Penaten'', 1839. * G. Kowalski, ''{{Јаз|la|De Didone graeca et latina}}'', 1929. * A. La Penna, Didone, in Enciclopedia Virgiliana, II, 1985, 48–57 * F.N. Lees, ''Dido Queen of Carthage and The Tempest'', 1964. * J.-Y. Maleuvre, ''Contre-Enquête sur la mort de Didon'', 2003. * J.-Y. Maleuvre, ''La mort de Virgile d’après Horace et Ovide'', 1993; * L. Mangiacapre, ''Didone non è morta'', 1990. * P.E. McLane, ''The Death of a Queen: Spencer's Dido as Elizabeth'', 1954. * O. Meltzer, ''Geschichte der Karthager'', 1879. * A. Michel, ''Virgile et la politique impériale: un courtisan ou un philosophe?'', 1971. * R.C. Monti, ''The Dido Episode and the Aeneid: Roman Social and Political Values in the Epic'', 1981. * S. Moscati, ''Chi furono i Fenici. Identità storica e culturale di un popolo protagonista dell'antico mondo mediterraneo'', 1992. * R. Neuse, ''Book VI as Conclusion to The Faerie Queene'', 1968. * {{cite conference |last1=Noël |first1=Marie-Pierre |title=Élissa, la Didon grecque, dans la mythologie et dans l'histoire |trans-title=Elissa, the Greek Dido, in mythology and history |language=fr |conference=Journée d'étude ”Les figures de Didon : de l'épopée antique au théâtre de la Renaissance”, lab. IRCL, Université Paul-Valéry Montpellier 3, Montpellier, 10 janvier 2014 |date=2014 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03071551/ |publisher=IRCL }} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2015|title='Epigr. Bob.' 45 Sp. (= Ps. Auson. 2 pp. 420 s. Peip.): la palinodia di Didone negli 'Epigrammata Bobiensia' e la sua rappresentazione iconica|journal=Sileno|language=it|volume=41|issue=1–2|pages=277–304|oclc=1121601459}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2018|title=Su alcuni aspetti del movimento elegiaco di un epigramma tardoantico : la Dido Bobiensis|trans-title=On some aspects of the 'elegiac movement' of a late antique epigram: the 'Dido Bobiensis'|journal=Vichiana|language=it|volume=55|issue=2|pages=71–90|doi=10.19272/201812802005}} * Adam Parry, ''The Two Voices of Virgil's Aeneid'', 1963. * G.K. Paster, ''Montaigne, Dido and The Tempest: "How Came That Widow In?'', 1984. * B. Schmitz, ''Ovide, In Ibin: un oiseau impérial'', 2004; * E. Stampini, ''Alcune osservazioni sulla leggenda di Enea e Didone nella letteratura romana'', 1893; * A. Ziosi, Didone regina di Cartagine di Christopher Marlowe. Metamorfosi virgiliane nel Cinquecento, 2015; * A. Ziosi, Didone. La tragedia dell'abbandono. Variazioni sul mito (Virgilio, Ovidio, Boccaccio, Marlowe, Metastasio, Ungaretti, Brodskij), 2017. == Примарни извори == * Вергилиј, ''Енеида i.338–368'' * Јустин, ''Epitome Historiarum philippicarum Pompei Trogi xviii.4.1–6, 8'' == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dido}} '''Избрани англиски текстови''' <small>(''Алтернативни врски пронајдени во записите на Википедија за соодветните автори'')</small> * Forum Romanum: Justin 18.3f[usurped] (Contains [[Junianus Justinus|Justin]] (18.3–6) relating the early story of Elissa in full.) * [https://web.archive.org/web/20040606112311/http://www.tonykline.free-online.co.uk/Virgilhome.htm Translation of Virgil's works including the ''Aeneid''] by [[A. S. Kline]] * [https://web.archive.org/web/20070406131254/http://courses.washington.edu/hum523/dido/HeroidesVII(trans).html Ovid's imagined letter from Dido to Aeneas, trans. Miceal F. Vaughan] (See also [[Овидиј|Ovid]].) * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=App.+Pun.+1.1 Appian, ''The Punic Wars'', chapter 1] (See also [[Апијан|Appian]].) * [http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html Dido, Queen of Carthage] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19990901194817/http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html|date=1 September 1999}}, original text, modernization, and discussion of [[Џефри Чосер|Chaucer]]'s ''Legend of Dido'' * [https://web.archive.org/web/20040619025007/http://www2.prestel.co.uk/rey/dido.htm ''The Tragedy of Dido, Queen of Carthage'', by Christopher Marlowe (and Thomas Nashe?)]. (See also [[Кристофер Марлоу|Christopher Marlowe]].) '''Коментар''' * [http://homepage.mac.com/cparada/GML/Dido.html Врска до старогрчката митологија: Дидона] * [http://www.queendido.org Кралица Дидона: Ослободена Дидона] (За нова четиричина драма од Салваторе Конте; содржи и преобликување на добро познатото самоубиство во субјективна визија за Енеј и неговите „комити“ – 4.664, проследено со катабазата на Дидона) * [http://iconographic.warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=8&cat_2=15&cat_3=626&cat_4=970 Иконографска база на податоци на Варбуршкиот институт (околу 900 слики поврзани со „Енеида“ - Дидона се појавува во Книги I и IV)] [[Категорија:Картагинци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 5z8e52qu7psj2ga2ok0nzzipeiagzgf 5379210 5379208 2025-06-12T10:48:32Z 19user99 72391 5379210 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Énée_et_Didon,_Guérin.jpg|десно|мини| Тројанскиот херој [[Енеја|Енеј]] ѝ раскажува на Дидона за [[Тројанска војна|Тројанската војна]] (Герен, 1815 г.). Во ''„Енеида“'', Дидона се вљубува во Енеј и останува со скршено срце кога тој си заминува.]] '''Дидона''' ( {{IPAc-en|ˈ|d|aɪ|d|oʊ}} DY -doh ; {{Langx|grc|Διδώ}} {{МФА|el|diː.dɔ̌ː}} ), исто така позната како '''Елиса''' ( {{IPAc-en|ə|ˈ|l|ɪ|s|ə}} ə-LISS -ə, {{Јаз|grc|Ἔλισσα}}),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.phoenician.org/elissa_dido_legend.htm|title=Elissa – Dido Legend of Carthage|work=www.phoenician.org|accessdate=2017-04-14}}</ref> била легендарната основачка и прва кралица на [[Феникија|феникискиот]] град-држава Картагина (лоцирана во [[Тунис]]), во 814 година п.н.е. Според повеќето записи, таа била кралица на феникискиот град-држава [[Тир]] (кој се наоѓал во [[Либан]]), која избегала од тиранијата за да го основа својот град во северозападна Африка. Позната само преку [[Стара Грција|старогрчки]] и [[Стар Рим|римски]] извори, од кои сите биле напишани долго по основањето на Картагина, нејзината историчност останува неизвесна. Најстарите споменувања за Дидона му се припишуваат на Тимеј, кој живеел во Таормина во [[Сицилија]], а починал околу 260 година п.н.е., што е околу пет века по датумот наведен за основањето на Картагина. Тимеј ги раскажал легендите околу основањето на Картагина од страна на Дидона во неговата „Сицилијанска ''историја“''. Според неговото сведоштво, Дидона ја основала Картагина во 814 година п.н.е., приближно во исто време со основањето на Рим, и алудирал на растечкиот конфликт помеѓу двата града во неговото време.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Haegemans|first=Karen|date=2000|title=Elissa, the First Queen of Carthage, Through Timaeus' Eyes|url=https://www.jstor.org/stable/44079812|journal=Ancient Society|volume=30|pages=277–291|doi=10.2143/AS.30.0.565564|issn=0066-1619|jstor=44079812|url-access=subscription}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Odgers|first=Merle M.|date=1925|title=Some Appearances of the Dido Story|url=https://www.jstor.org/stable/4388672|journal=The Classical Weekly|volume=18|issue=19|pages=145–148|doi=10.2307/4388672|issn=1940-641X|jstor=4388672|url-access=subscription}}</ref> Деталите за ликот, животот и улогата на Дидона во основањето на Картагина се најпознати од епската поема на [[Вергилиј]], ''„Енеида“'', напишана околу 31 година п.н.е. и објавена по смртта на Вергилиј, околу 19 година п.н.е., која ја раскажува легендарната приказна за [[Тројанска војна|тројанскиот]] херој [[Енеја|Енеј]]. Дидона била опишана како паметна и претприемчива жена која избегала од својот безмилосен и автократски брат, Пигмалион, откако открила дека тој е одговорен за смртта на нејзиниот сопруг. Како мудра водачка, таа ја основала Картагина и ѝ помогнала да напредува. Дидона е трајна фигура во западната култура и уметност од раната [[ренесанса]] до 21 век. На почетокот на 20 век, таа станала национален симбол на Тунис, а туниските жени можат поетски да се опишат како „Ќерки на Дидона“. == Име == [[Податотека:Dosso_Dossi_041.jpg|мини| Дидо, слика од Досо Доси.]] Многу од имињата во легендата за Дидона се од [[Пунски јазик|пунско]] потекло, што укажува дека првите грчки автори кои ја споменувале оваа приказна се повикувале на феникиски записи. Една претпоставка е дека ''Дидо'' е епитет од истиот семитски корен како ''[[Давид]]'', што значи „Возљубен“.<ref>Barton, ''Semitic and Hamitic Origins'' (1934) at 305.</ref> Други наведуваат дека Дидо значи „скитник“.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref><ref>[[María Eugenia Aubet]], ''Tiro and the Phoenician colonies of the West'', 2nd edition, Bellaterra, 1994, p. 217</ref> Според Мари-Пјер Ноел, „Елишат/Елиша“ е име кое постојано се споменува на [[Пунски јазик|пунските]] завети. Составен е од * пунскиот рефлекс на [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾil-|*ʾil-]] „бог“, што може да го означува далечниот феникиски бог-творец Ел, или може да биде име за Бог во јудаизмот, и * „‐иса“, што може да биде или „ [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾiš-|ʾiš]] “ ([[wiktionary:𐤀𐤎|𐤀𐤎]]), што значи „оган“, или друг збор за „жена“.<ref>{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Во други дела се наведува дека тоа е женска форма на Ел.<ref>Smith, ''Carthage and the Carthaginians'' (1878, 1902) at 13.</ref> На грчки се појавува како ''Theiossô'', што во превод значи Élissa: ''el'' станува ''theos''.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> == Рани извори == [[Податотека:Meister_des_Vergilius_Vaticanus_001.jpg|десно|мини|250x250пкс| Енеида, Книга IV, Смртта на Дидона. Од Вергилиј Ватикан (Ватиканска библиотека, Код. Ват. лат. 3225)]] Личноста на Дидона може да се проследи до споменувањата на римските историчари за изгубените списи на Тимеј од Тавромениум во Сицилија (околу.&nbsp;356–260 п.н.е.). Единствениот зачуван целосен запис пред Виргилиевиот третман е оној на Виргилиевиот современик Гнеј Помпеј Трог во неговите ''Филипски истории,'' како што биле прикажани во дигест или епитом направен од Јунијан Јустин во 3 век од н.е. == Историчност и датирање == [[Податотека:Affresco_romano_-_Enea_e_di.jpg|мини| Дидона и [[Енеја|Енеј]], од римска фреска, Помпејански трет стил (10 п.н.е. – 45 н.е.), [[Помпеја]], Италија.]] Доказите за историчноста на Дидона (што е прашање независно од тоа дали таа некогаш го запознала Енеј) се поврзани со доказите за историчноста на други членови од нејзиното семејство, како што е нејзиниот брат Пигмалион и нивниот дедо Балазерос. И двата крала се споменати, како и Дидона, во списокот на тирски кралеви составен од Менандер од Ефес, каков што бил зачуван во ''„Против Апион“'' од [[Јосиф Флавиј|Јосиф]], i.18. Јосиф го завршува својот цитат од Менандер со реченицата „Сега, во седмата година од неговото [Пигмалионово] владеење, неговата сестра избегала од него и го изградила градот Картагина во Либија“. Каменот Нора пронајден во Сардинија, според Френк Мур Крос го споменува pmy[y]tn или p'mytn, што во грчката традиција е преведено како Пигмалион, како крал на генералот кој го користел каменот за да ја забележи својата победа над локалното население.<ref>{{Наведено списание|last=Cross|first=Frank Moore|date=1972|title=An Interpretation of the Nora Stone|journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research|volume=208|issue=208|pages=13–19|doi=10.2307/1356374|jstor=1356374}}</ref> Според палеографските податоци, каменот се датира во 9 век п.н.е. Ако толкувањето на Крос е точно, ова претставува натписен доказ што го поткрепува постоењето на кралот на Тир од 9 век п.н.е. по име Пигмалион. Неколку научници го идентификувале Баали-маанцер, кралот на Тир кој му оддал данок на Шалманесар III во 841 година п.н.е., со {{Писмо|Phnx|𐤁𐤏𐤋𐤏𐤑𐤅𐤓}}''-азор'' (феникиска форма на името) или ''Баал-Есер/Балазерос'' (старогрчка форма на името), дедото на Дидона.<ref>{{Наведено списание|last=Liver|first=J.|date=1953|title=The Chronology of Tyre at the Beginning of the First Millennium B.C.|journal=Israel Exploration Journal|volume=3|issue=2|pages=113–120|jstor=27924517}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|year=1953|title=La Inscripción Asiria IM 55644 y la Cronología de los Reyes de Tiro|trans-title=The Assyrian Inscription IM 55644 and the Chronology of the Kings of Tire|journal=Sefarad|language=es|volume=13|issue=2|pages=217–237|id={{ProQuest|1300698169}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="Cross, Nora Stone, 17, n. 11">{{Harvnb|Cross|1972}}</ref> <ref>{{Наведена книга|title=Studies in the Chronology of the Divided Monarchy of Israel|last=Barnes|first=William Hamilton|year=1991|isbn=978-1-55540-527-4|pages=29–55|chapter=The Tyrian King List: An External Synchronism from Phoenicia|doi=10.1163/9789004369573_003}}</ref> Ова му дава веродостојност на извештајот на Јосиф/Менандер кој ги именува кралевите на Тир од Авивал и Хирам I па сè до времето на Пигмалион и Дидона. Според Ј.М. Пењуела, разликата во двата датуми за основањето на Картагина имаат објаснување ако разбереме дека Дидона избегала од Тир во 825 година п.н.е., но поминале единаесет години пред првобитните жители да ѝ дадат дозвола да изгради град на копното, години обележани со конфликт при кој Тирците прво изградиле мал град на остров во пристаништето.<ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|date=1954|title=La inscripción asiria Im 55644 y la cronología de los reyes de Tiro. Conclusión|trans-title=The Assyrian inscription Im 55644 and the chronology of the kings of Tyre. Conclusion|journal=Sefarad|language=es|volume=14|issue=1|pages=3–42|id={{ProQuest|1300698990}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> Дополнителни информации за активностите на Дидона по напуштањето на Тир се наоѓаат во статијата за Пигмалион, заедно со резиме на подоцнежните научници кои ја прифатиле тезата на Пењуела. Некои хронолошките размислувања служат за да се побие идејата дека таа можеби имала каква било врска со [[Енеја|Енеј]]. Енеј се борел во [[Тројанска војна|Тројанската војна]], која конвенционално се датира од 14-ти до 12-ти век п.н.е., што е премногу рано за Енеј да бил жив во времето на Дидона. Дури и на датумот во 864 година п.н.е. што историскиот ревизионист Дејвид Рол го смета за крај на Тројанската војна, Енеј би имал околу 77 години кога Дидона избегала од Тир во 825 п.н.е. и 88 кога таа почнала да ја гради Картагина во 814 година (по реконструкцијата на Пењуела), што тешко е во согласност со романтичните интриги меѓу Дидона и Енеј што ги замислил [[Вергилиј]] во ''„Енеида“''. Според Велеј Патеркул, [[Кадис]] и Утика (чие име приближно значи „Стар град“ наспроти Картагина што значи „Нов град“) биле основани повеќе од 80 години по Тројанската војна<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#II|History of Rome I,II]]}}</ref> и пред Картагина, за која тој тврдел дека била основана 65 години пред Рим (753 + 65 = 818 п.н.е.).<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#VI|History of Rome I,VI]]}}</ref> == Вергилиевата „''Енеида“'' == [[Податотека:Dido_throne_MAN_Napoli_Inv8898.jpg|мини| Дидона седи на престол, придружувана од слугинка, гледајќи ја персонификацијата на Африка облечена во слонова кожа. Бродот на Енеј се појавува во позадина. Фреска во [[Помпеја]].]] Референците на Вергилиј во „''Енеида“'' генерално се совпаѓаат со она што го запишал Јустиновиот запис за Трог. Вергилиј го именувал Бел како татко на Дидона, при што овој Бел понекогаш бил нарекуван Бел II од подоцнежните коментатори за да се разликува од Бел, син на [[Посејдон]] и Либија, во пораната [[старогрчка митологија]]. Класичарот Т.Т. Дјук сугерирал дека ова било [[Хипокористик|хипокористикон]] на историскиот татко на Пигмалион и Дидона, Матан I, познат и како {{Трансл|phn|MTN-BʿL}} ({{Трансл|he|Matan-Baʿal}}, „Дар Господов“).<ref name="Duke 1969 pp. 135">{{Наведено списание|last=Duke|first=T. T.|year=1969|title=Review: The World of the Phoenicians|url=http://www.jstor.org/stable/3296263|journal=The Classical Journal|publisher=The Classical Association of the Middle West and South|volume=65|issue=3|page=135|issn=0009-8353|jstor=3296263|access-date=25 May 2022}}</ref> [[Податотека:Dido_Cochet_Louvre_ENT2000.10.jpg|лево|мини|444x444пкс| ''Дидона'', припишана на Кристоф Коше, порано во Марли ([[Лувр]])]] [[Податотека:Guercino_Morte_di_Didone.jpg|десно|мини|250x250пкс| ''Смртта на Дидона'', од [[Гверчино]], 1631 година.]] Вергилиј постојано ја користи формата ''Дидо'' како номинатив, но користи имиња изведени од ''Елиса'' за другите падежи. == Подоцнежна римска традиција == === Овидиј === Писмото 7 од [[Овидиј|Овидиевите]] „ ''Хероиди“'' е фиктивно писмо од Дидона до Енеј напишано непосредно пред таа да се искачи на кладата. Ситуацијата е иста како во ''„Енеида“'' од Вергилиј. Во ''„Фасти“'' (3.545f) Овидиј воведува еден вид продолжение во кое се вклучени Енеј и сестрата на Дидона, Ана Перена. === Силиј Италик === Ликот на Дидона влијаел на заплетот на поемата ''„Пуника'' “ од Силиј Италик, прераскажување на настаните од [[Втора пунска војна|Втората пунска војна]] што црпела од митолошките корени на конфликтот. Во Книга 1, Силиј раскажува за основањето на Картагина од страна на Дидона, припишувајќи го непријателството на градот кон Рим на освојувачките аспирации на нејзината божица-заштитничка Јунона. Во храмот на местото на самоубиството на Дидона, младиот [[Ханибал Барка|Ханибал]] дознава за оваа историја од својот татко Хамилкар. Потоа Ханибал ја дава својата позната заклетва дека ќе му се спротивстави на Рим во војна пред „Елиса [Дидона], во твојата сенка“. Во оваа книга, Силиј, исто така, го следи потеклото на семејството Баркид до помладиот брат на Дидона.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poetryintranslation.com/PITBR/Latin/ItalicusPunicaBKI.php|title=Italicus, Silius (c. 28–c. 103) - Punica (The Second Carthaginian War): Book I|work=www.poetryintranslation.com|accessdate=2025-04-14}}</ref> === Друго === ''Августанската историја'' („Tyranni Triginta“ 27, 30) тврди дека Зенобија, кралицата на Палмира кон крајот на третиот век, потекнувала од [[Клеопатра]], Дидона и [[Семирамида]]. == Продолжување на традицијата == [[Податотека:10_TND_-_2005_-_obverse.jpg|мини| Туниска банкнота од динар издадена во 2005 година, со портрет на Елиса]] Во „''[[Божествена комедија|Божествената комедија]]''“, Данте ја става сенката на Дидона во вториот круг на пеколот, каде што таа е осудена (поради нејзината осиромашувачка похота) да биде разнесувана засекогаш во жесток виор. Оваа легенда ја инспирирала ренесансната драма ''„Дидона, кралицата на Картагина“'' од [[Кристофер Марлоу]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.britannica.com/topic/Dido-Queen-of-Carthage|title=Dido, Queen of Carthage {{!}} play by Marlowe and Nashe|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-08-04}}</ref> [[Вилијам Шекспир]] ја споменува Дидона дванаесет пати во своите драми: четири пати во ''[[Бура (драма)|„Бура“]]'', иако сите во еден дијалог, двапати во ''„Тит Андроник“'', а исто така и во ''„Хенри VI Дел 2“'', ''[[Антониј и Клеопатра|„Антониј и Клеопатра“]]'', ''[[Хамлет|„Хамлет“]]'', ''[[Ромео и Јулија|„Ромео и Јулија“]]'', ''[[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]]'' и, најпознато, во ''[[Венецијанскиот трговец|„Венецијанскиот трговец“]]'', при меѓусебното додворување на Лоренцо и Џесика. [[Податотека:Sir_Nathaniel_Dance-Holland_-_The_Meeting_of_Dido_and_Aeneas_-_Google_Art_Project.jpg|мини| ''Средбата на Дидона и Енеј'' од Натаниел Денс-Холанд, 1766 г.]] Во Германија во 1794 година, Шарлот фон Штајн ја напишала својата драма наречена ''„Дидона“'', со автобиографски елемент - бидејќи фон Штајн била напуштена од нејзиниот љубовник, познатиот [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], на начин што ја потсетувал на [[Енеја|„Енеј“]]. Туниска валута со ликот на Дидона (Елиса) била издадена во 2006 година.<ref>{{Наведена книга|title=Tunisia: An Arab Anomaly|last=Masri|first=Safwan M.|date=2017|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54502-0|pages=93–107|chapter=Carthage|doi=10.7312/masr17950|jstor=10.7312/masr17950.13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=sBgwDwAAQBAJ&pg=PT145}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Избрана библиографија == * H. Akbar Khan, ''"Doctissima Dido": Etymology, Hospitality and the Construction of a Civilized Identity'', 2002. * [[Elmer Bagby Atwood]], ''Two Alterations of Virgil in Chaucer's Dido'', 1938. * S. Conte, ''Dido sine veste'', 2005. * R. S. Conway, ''The Place of Dido in History'', 1920. * F. Della Corte, ''La Iuno-Astarte virgiliana'', 1983. * G. De Sanctis, ''Storia dei Romani'', 1916. * {{Наведено списание|last=Edgeworth|first=R. J.|date=1976|title=The Death of Dido|journal=The Classical Journal|volume=72|issue=2|pages=129–133|jstor=3297083}} * M. Fantar, ''Carthage, la prestigieuse cité d'Elissa'', 1970. * L. Foucher, ''Les Phéniciens à Carthage ou la geste d'Elissa'', 1978. * Michael Grant, ''Roman Myths'', 1973. * M. Gras/P. Rouillard/J. Teixidor, ''L'univers phénicien'', 1995. * H.D. Gray, ''Did Shakespeare write a tragedy of Dido?'', 1920. * G. Herm, ''Die Phönizier'', 1974. * T. Kailuweit, ''Dido – Didon – Didone. Eine kommentierte Bibliographie zum Dido-Mythos in Literatur und Musik'', 2005. * R.C. Ketterer, ''The perils of Dido: sorcery and melodrama in Vergil's Aeneid IV and Purcell's Dido and Aeneas'', 1992. * R.H. Klausen, ''Aeneas und die Penaten'', 1839. * G. Kowalski, ''{{Јаз|la|De Didone graeca et latina}}'', 1929. * A. La Penna, Didone, in Enciclopedia Virgiliana, II, 1985, 48–57 * F.N. Lees, ''Dido Queen of Carthage and The Tempest'', 1964. * J.-Y. Maleuvre, ''Contre-Enquête sur la mort de Didon'', 2003. * J.-Y. Maleuvre, ''La mort de Virgile d’après Horace et Ovide'', 1993; * L. Mangiacapre, ''Didone non è morta'', 1990. * P.E. McLane, ''The Death of a Queen: Spencer's Dido as Elizabeth'', 1954. * O. Meltzer, ''Geschichte der Karthager'', 1879. * A. Michel, ''Virgile et la politique impériale: un courtisan ou un philosophe?'', 1971. * R.C. Monti, ''The Dido Episode and the Aeneid: Roman Social and Political Values in the Epic'', 1981. * S. Moscati, ''Chi furono i Fenici. Identità storica e culturale di un popolo protagonista dell'antico mondo mediterraneo'', 1992. * R. Neuse, ''Book VI as Conclusion to The Faerie Queene'', 1968. * {{cite conference |last1=Noël |first1=Marie-Pierre |title=Élissa, la Didon grecque, dans la mythologie et dans l'histoire |trans-title=Elissa, the Greek Dido, in mythology and history |language=fr |conference=Journée d'étude ”Les figures de Didon : de l'épopée antique au théâtre de la Renaissance”, lab. IRCL, Université Paul-Valéry Montpellier 3, Montpellier, 10 janvier 2014 |date=2014 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03071551/ |publisher=IRCL }} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2015|title='Epigr. Bob.' 45 Sp. (= Ps. Auson. 2 pp. 420 s. Peip.): la palinodia di Didone negli 'Epigrammata Bobiensia' e la sua rappresentazione iconica|journal=Sileno|language=it|volume=41|issue=1–2|pages=277–304|oclc=1121601459}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2018|title=Su alcuni aspetti del movimento elegiaco di un epigramma tardoantico : la Dido Bobiensis|trans-title=On some aspects of the 'elegiac movement' of a late antique epigram: the 'Dido Bobiensis'|journal=Vichiana|language=it|volume=55|issue=2|pages=71–90|doi=10.19272/201812802005}} * Adam Parry, ''The Two Voices of Virgil's Aeneid'', 1963. * G.K. Paster, ''Montaigne, Dido and The Tempest: "How Came That Widow In?'', 1984. * B. Schmitz, ''Ovide, In Ibin: un oiseau impérial'', 2004; * E. Stampini, ''Alcune osservazioni sulla leggenda di Enea e Didone nella letteratura romana'', 1893; * A. Ziosi, Didone regina di Cartagine di Christopher Marlowe. Metamorfosi virgiliane nel Cinquecento, 2015; * A. Ziosi, Didone. La tragedia dell'abbandono. Variazioni sul mito (Virgilio, Ovidio, Boccaccio, Marlowe, Metastasio, Ungaretti, Brodskij), 2017. == Примарни извори == * Вергилиј, ''Енеида i.338–368'' * Јустин, ''Epitome Historiarum philippicarum Pompei Trogi xviii.4.1–6, 8'' == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dido}} '''Избрани англиски текстови''' <small>(''Алтернативни врски пронајдени во записите на Википедија за соодветните автори'')</small> * Forum Romanum: Justin 18.3f[usurped] (Contains [[Junianus Justinus|Justin]] (18.3–6) relating the early story of Elissa in full.) * [https://web.archive.org/web/20040606112311/http://www.tonykline.free-online.co.uk/Virgilhome.htm Translation of Virgil's works including the ''Aeneid''] by [[A. S. Kline]] * [https://web.archive.org/web/20070406131254/http://courses.washington.edu/hum523/dido/HeroidesVII(trans).html Ovid's imagined letter from Dido to Aeneas, trans. Miceal F. Vaughan] (See also [[Овидиј|Ovid]].) * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=App.+Pun.+1.1 Appian, ''The Punic Wars'', chapter 1] (See also [[Апијан|Appian]].) * [http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html Dido, Queen of Carthage] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19990901194817/http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html|date=1 September 1999}}, original text, modernization, and discussion of [[Џефри Чосер|Chaucer]]'s ''Legend of Dido'' * [https://web.archive.org/web/20040619025007/http://www2.prestel.co.uk/rey/dido.htm ''The Tragedy of Dido, Queen of Carthage'', by Christopher Marlowe (and Thomas Nashe?)]. (See also [[Кристофер Марлоу|Christopher Marlowe]].) '''Коментар''' * [http://homepage.mac.com/cparada/GML/Dido.html Врска до старогрчката митологија: Дидона] * [http://www.queendido.org Кралица Дидона: Ослободена Дидона] (За нова четиричина драма од Салваторе Конте; содржи и преобликување на добро познатото самоубиство во субјективна визија за Енеј и неговите „комити“ – 4.664, проследено со катабазата на Дидона) * [http://iconographic.warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=8&cat_2=15&cat_3=626&cat_4=970 Иконографска база на податоци на Варбуршкиот институт (околу 900 слики поврзани со „Енеида“ - Дидона се појавува во Книги I и IV)] [[Категорија:Картагинци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] cfv22tkf6yqvpoh98d37qdj3ize53q4 5379211 5379210 2025-06-12T10:49:31Z 19user99 72391 5379211 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Énée_et_Didon,_Guérin.jpg|десно|мини| Тројанскиот херој [[Енеја|Енеј]] ѝ раскажува на Дидона за [[Тројанска војна|Тројанската војна]] (Герен, 1815 г.). Во ''„Енеида“'', Дидона се вљубува во Енеј и останува со скршено срце кога тој си заминува.]] '''Дидона''' ({{Langx|grc|Διδώ}}), исто така позната како '''Елиса''' ({{Јаз|grc|Ἔλισσα}}),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.phoenician.org/elissa_dido_legend.htm|title=Elissa – Dido Legend of Carthage|work=www.phoenician.org|accessdate=2017-04-14}}</ref> била легендарната основачка и прва кралица на [[Феникија|феникискиот]] град-држава Картагина (лоцирана во [[Тунис]]), во 814 година п.н.е. Според повеќето записи, таа била кралица на феникискиот град-држава [[Тир]] (кој се наоѓал во [[Либан]]), која избегала од тиранијата за да го основа својот град во северозападна Африка. Позната само преку [[Стара Грција|старогрчки]] и [[Стар Рим|римски]] извори, од кои сите биле напишани долго по основањето на Картагина, нејзината историчност останува неизвесна. Најстарите споменувања за Дидона му се припишуваат на Тимеј, кој живеел во Таормина во [[Сицилија]], а починал околу 260 година п.н.е., што е околу пет века по датумот наведен за основањето на Картагина. Тимеј ги раскажал легендите околу основањето на Картагина од страна на Дидона во неговата „Сицилијанска ''историја“''. Според неговото сведоштво, Дидона ја основала Картагина во 814 година п.н.е., приближно во исто време со основањето на Рим, и алудирал на растечкиот конфликт помеѓу двата града во неговото време.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Haegemans|first=Karen|date=2000|title=Elissa, the First Queen of Carthage, Through Timaeus' Eyes|url=https://www.jstor.org/stable/44079812|journal=Ancient Society|volume=30|pages=277–291|doi=10.2143/AS.30.0.565564|issn=0066-1619|jstor=44079812|url-access=subscription}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Odgers|first=Merle M.|date=1925|title=Some Appearances of the Dido Story|url=https://www.jstor.org/stable/4388672|journal=The Classical Weekly|volume=18|issue=19|pages=145–148|doi=10.2307/4388672|issn=1940-641X|jstor=4388672|url-access=subscription}}</ref> Деталите за ликот, животот и улогата на Дидона во основањето на Картагина се најпознати од епската поема на [[Вергилиј]], ''„Енеида“'', напишана околу 31 година п.н.е. и објавена по смртта на Вергилиј, околу 19 година п.н.е., која ја раскажува легендарната приказна за [[Тројанска војна|тројанскиот]] херој [[Енеја|Енеј]]. Дидона била опишана како паметна и претприемчива жена која избегала од својот безмилосен и автократски брат, Пигмалион, откако открила дека тој е одговорен за смртта на нејзиниот сопруг. Како мудра водачка, таа ја основала Картагина и ѝ помогнала да напредува. Дидона е трајна фигура во западната култура и уметност од раната [[ренесанса]] до 21 век. На почетокот на 20 век, таа станала национален симбол на Тунис, а туниските жени можат поетски да се опишат како „Ќерки на Дидона“. == Име == [[Податотека:Dosso_Dossi_041.jpg|мини| Дидо, слика од Досо Доси.]] Многу од имињата во легендата за Дидона се од [[Пунски јазик|пунско]] потекло, што укажува дека првите грчки автори кои ја споменувале оваа приказна се повикувале на феникиски записи. Една претпоставка е дека ''Дидо'' е епитет од истиот семитски корен како ''[[Давид]]'', што значи „Возљубен“.<ref>Barton, ''Semitic and Hamitic Origins'' (1934) at 305.</ref> Други наведуваат дека Дидо значи „скитник“.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref><ref>[[María Eugenia Aubet]], ''Tiro and the Phoenician colonies of the West'', 2nd edition, Bellaterra, 1994, p. 217</ref> Според Мари-Пјер Ноел, „Елишат/Елиша“ е име кое постојано се споменува на [[Пунски јазик|пунските]] завети. Составен е од * пунскиот рефлекс на [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾil-|*ʾil-]] „бог“, што може да го означува далечниот феникиски бог-творец Ел, или може да биде име за Бог во јудаизмот, и * „‐иса“, што може да биде или „ [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾiš-|ʾiš]] “ ([[wiktionary:𐤀𐤎|𐤀𐤎]]), што значи „оган“, или друг збор за „жена“.<ref>{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Во други дела се наведува дека тоа е женска форма на Ел.<ref>Smith, ''Carthage and the Carthaginians'' (1878, 1902) at 13.</ref> На грчки се појавува како ''Theiossô'', што во превод значи Élissa: ''el'' станува ''theos''.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> == Рани извори == [[Податотека:Meister_des_Vergilius_Vaticanus_001.jpg|десно|мини|250x250пкс| Енеида, Книга IV, Смртта на Дидона. Од Вергилиј Ватикан (Ватиканска библиотека, Код. Ват. лат. 3225)]] Личноста на Дидона може да се проследи до споменувањата на римските историчари за изгубените списи на Тимеј од Тавромениум во Сицилија (околу.&nbsp;356–260 п.н.е.). Единствениот зачуван целосен запис пред Виргилиевиот третман е оној на Виргилиевиот современик Гнеј Помпеј Трог во неговите ''Филипски истории,'' како што биле прикажани во дигест или епитом направен од Јунијан Јустин во 3 век од н.е. == Историчност и датирање == [[Податотека:Affresco_romano_-_Enea_e_di.jpg|мини| Дидона и [[Енеја|Енеј]], од римска фреска, Помпејански трет стил (10 п.н.е. – 45 н.е.), [[Помпеја]], Италија.]] Доказите за историчноста на Дидона (што е прашање независно од тоа дали таа некогаш го запознала Енеј) се поврзани со доказите за историчноста на други членови од нејзиното семејство, како што е нејзиниот брат Пигмалион и нивниот дедо Балазерос. И двата крала се споменати, како и Дидона, во списокот на тирски кралеви составен од Менандер од Ефес, каков што бил зачуван во ''„Против Апион“'' од [[Јосиф Флавиј|Јосиф]], i.18. Јосиф го завршува својот цитат од Менандер со реченицата „Сега, во седмата година од неговото [Пигмалионово] владеење, неговата сестра избегала од него и го изградила градот Картагина во Либија“. Каменот Нора пронајден во Сардинија, според Френк Мур Крос го споменува pmy[y]tn или p'mytn, што во грчката традиција е преведено како Пигмалион, како крал на генералот кој го користел каменот за да ја забележи својата победа над локалното население.<ref>{{Наведено списание|last=Cross|first=Frank Moore|date=1972|title=An Interpretation of the Nora Stone|journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research|volume=208|issue=208|pages=13–19|doi=10.2307/1356374|jstor=1356374}}</ref> Според палеографските податоци, каменот се датира во 9 век п.н.е. Ако толкувањето на Крос е точно, ова претставува натписен доказ што го поткрепува постоењето на кралот на Тир од 9 век п.н.е. по име Пигмалион. Неколку научници го идентификувале Баали-маанцер, кралот на Тир кој му оддал данок на Шалманесар III во 841 година п.н.е., со {{Писмо|Phnx|𐤁𐤏𐤋𐤏𐤑𐤅𐤓}}''-азор'' (феникиска форма на името) или ''Баал-Есер/Балазерос'' (старогрчка форма на името), дедото на Дидона.<ref>{{Наведено списание|last=Liver|first=J.|date=1953|title=The Chronology of Tyre at the Beginning of the First Millennium B.C.|journal=Israel Exploration Journal|volume=3|issue=2|pages=113–120|jstor=27924517}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|year=1953|title=La Inscripción Asiria IM 55644 y la Cronología de los Reyes de Tiro|trans-title=The Assyrian Inscription IM 55644 and the Chronology of the Kings of Tire|journal=Sefarad|language=es|volume=13|issue=2|pages=217–237|id={{ProQuest|1300698169}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="Cross, Nora Stone, 17, n. 11">{{Harvnb|Cross|1972}}</ref> <ref>{{Наведена книга|title=Studies in the Chronology of the Divided Monarchy of Israel|last=Barnes|first=William Hamilton|year=1991|isbn=978-1-55540-527-4|pages=29–55|chapter=The Tyrian King List: An External Synchronism from Phoenicia|doi=10.1163/9789004369573_003}}</ref> Ова му дава веродостојност на извештајот на Јосиф/Менандер кој ги именува кралевите на Тир од Авивал и Хирам I па сè до времето на Пигмалион и Дидона. Според Ј.М. Пењуела, разликата во двата датуми за основањето на Картагина имаат објаснување ако разбереме дека Дидона избегала од Тир во 825 година п.н.е., но поминале единаесет години пред првобитните жители да ѝ дадат дозвола да изгради град на копното, години обележани со конфликт при кој Тирците прво изградиле мал град на остров во пристаништето.<ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|date=1954|title=La inscripción asiria Im 55644 y la cronología de los reyes de Tiro. Conclusión|trans-title=The Assyrian inscription Im 55644 and the chronology of the kings of Tyre. Conclusion|journal=Sefarad|language=es|volume=14|issue=1|pages=3–42|id={{ProQuest|1300698990}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> Дополнителни информации за активностите на Дидона по напуштањето на Тир се наоѓаат во статијата за Пигмалион, заедно со резиме на подоцнежните научници кои ја прифатиле тезата на Пењуела. Некои хронолошките размислувања служат за да се побие идејата дека таа можеби имала каква било врска со [[Енеја|Енеј]]. Енеј се борел во [[Тројанска војна|Тројанската војна]], која конвенционално се датира од 14-ти до 12-ти век п.н.е., што е премногу рано за Енеј да бил жив во времето на Дидона. Дури и на датумот во 864 година п.н.е. што историскиот ревизионист Дејвид Рол го смета за крај на Тројанската војна, Енеј би имал околу 77 години кога Дидона избегала од Тир во 825 п.н.е. и 88 кога таа почнала да ја гради Картагина во 814 година (по реконструкцијата на Пењуела), што тешко е во согласност со романтичните интриги меѓу Дидона и Енеј што ги замислил [[Вергилиј]] во ''„Енеида“''. Според Велеј Патеркул, [[Кадис]] и Утика (чие име приближно значи „Стар град“ наспроти Картагина што значи „Нов град“) биле основани повеќе од 80 години по Тројанската војна<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#II|History of Rome I,II]]}}</ref> и пред Картагина, за која тој тврдел дека била основана 65 години пред Рим (753 + 65 = 818 п.н.е.).<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#VI|History of Rome I,VI]]}}</ref> == Вергилиевата „''Енеида“'' == [[Податотека:Dido_throne_MAN_Napoli_Inv8898.jpg|мини| Дидона седи на престол, придружувана од слугинка, гледајќи ја персонификацијата на Африка облечена во слонова кожа. Бродот на Енеј се појавува во позадина. Фреска во [[Помпеја]].]] Референците на Вергилиј во „''Енеида“'' генерално се совпаѓаат со она што го запишал Јустиновиот запис за Трог. Вергилиј го именувал Бел како татко на Дидона, при што овој Бел понекогаш бил нарекуван Бел II од подоцнежните коментатори за да се разликува од Бел, син на [[Посејдон]] и Либија, во пораната [[старогрчка митологија]]. Класичарот Т.Т. Дјук сугерирал дека ова било [[Хипокористик|хипокористикон]] на историскиот татко на Пигмалион и Дидона, Матан I, познат и како {{Трансл|phn|MTN-BʿL}} ({{Трансл|he|Matan-Baʿal}}, „Дар Господов“).<ref name="Duke 1969 pp. 135">{{Наведено списание|last=Duke|first=T. T.|year=1969|title=Review: The World of the Phoenicians|url=http://www.jstor.org/stable/3296263|journal=The Classical Journal|publisher=The Classical Association of the Middle West and South|volume=65|issue=3|page=135|issn=0009-8353|jstor=3296263|access-date=25 May 2022}}</ref> [[Податотека:Dido_Cochet_Louvre_ENT2000.10.jpg|лево|мини|444x444пкс| ''Дидона'', припишана на Кристоф Коше, порано во Марли ([[Лувр]])]] [[Податотека:Guercino_Morte_di_Didone.jpg|десно|мини|250x250пкс| ''Смртта на Дидона'', од [[Гверчино]], 1631 година.]] Вергилиј постојано ја користи формата ''Дидо'' како номинатив, но користи имиња изведени од ''Елиса'' за другите падежи. == Подоцнежна римска традиција == === Овидиј === Писмото 7 од [[Овидиј|Овидиевите]] „ ''Хероиди“'' е фиктивно писмо од Дидона до Енеј напишано непосредно пред таа да се искачи на кладата. Ситуацијата е иста како во ''„Енеида“'' од Вергилиј. Во ''„Фасти“'' (3.545f) Овидиј воведува еден вид продолжение во кое се вклучени Енеј и сестрата на Дидона, Ана Перена. === Силиј Италик === Ликот на Дидона влијаел на заплетот на поемата ''„Пуника'' “ од Силиј Италик, прераскажување на настаните од [[Втора пунска војна|Втората пунска војна]] што црпела од митолошките корени на конфликтот. Во Книга 1, Силиј раскажува за основањето на Картагина од страна на Дидона, припишувајќи го непријателството на градот кон Рим на освојувачките аспирации на нејзината божица-заштитничка Јунона. Во храмот на местото на самоубиството на Дидона, младиот [[Ханибал Барка|Ханибал]] дознава за оваа историја од својот татко Хамилкар. Потоа Ханибал ја дава својата позната заклетва дека ќе му се спротивстави на Рим во војна пред „Елиса [Дидона], во твојата сенка“. Во оваа книга, Силиј, исто така, го следи потеклото на семејството Баркид до помладиот брат на Дидона.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poetryintranslation.com/PITBR/Latin/ItalicusPunicaBKI.php|title=Italicus, Silius (c. 28–c. 103) - Punica (The Second Carthaginian War): Book I|work=www.poetryintranslation.com|accessdate=2025-04-14}}</ref> === Друго === ''Августанската историја'' („Tyranni Triginta“ 27, 30) тврди дека Зенобија, кралицата на Палмира кон крајот на третиот век, потекнувала од [[Клеопатра]], Дидона и [[Семирамида]]. == Продолжување на традицијата == [[Податотека:10_TND_-_2005_-_obverse.jpg|мини| Туниска банкнота од динар издадена во 2005 година, со портрет на Елиса]] Во „''[[Божествена комедија|Божествената комедија]]''“, Данте ја става сенката на Дидона во вториот круг на пеколот, каде што таа е осудена (поради нејзината осиромашувачка похота) да биде разнесувана засекогаш во жесток виор. Оваа легенда ја инспирирала ренесансната драма ''„Дидона, кралицата на Картагина“'' од [[Кристофер Марлоу]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.britannica.com/topic/Dido-Queen-of-Carthage|title=Dido, Queen of Carthage {{!}} play by Marlowe and Nashe|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-08-04}}</ref> [[Вилијам Шекспир]] ја споменува Дидона дванаесет пати во своите драми: четири пати во ''[[Бура (драма)|„Бура“]]'', иако сите во еден дијалог, двапати во ''„Тит Андроник“'', а исто така и во ''„Хенри VI Дел 2“'', ''[[Антониј и Клеопатра|„Антониј и Клеопатра“]]'', ''[[Хамлет|„Хамлет“]]'', ''[[Ромео и Јулија|„Ромео и Јулија“]]'', ''[[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]]'' и, најпознато, во ''[[Венецијанскиот трговец|„Венецијанскиот трговец“]]'', при меѓусебното додворување на Лоренцо и Џесика. [[Податотека:Sir_Nathaniel_Dance-Holland_-_The_Meeting_of_Dido_and_Aeneas_-_Google_Art_Project.jpg|мини| ''Средбата на Дидона и Енеј'' од Натаниел Денс-Холанд, 1766 г.]] Во Германија во 1794 година, Шарлот фон Штајн ја напишала својата драма наречена ''„Дидона“'', со автобиографски елемент - бидејќи фон Штајн била напуштена од нејзиниот љубовник, познатиот [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], на начин што ја потсетувал на [[Енеја|„Енеј“]]. Туниска валута со ликот на Дидона (Елиса) била издадена во 2006 година.<ref>{{Наведена книга|title=Tunisia: An Arab Anomaly|last=Masri|first=Safwan M.|date=2017|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54502-0|pages=93–107|chapter=Carthage|doi=10.7312/masr17950|jstor=10.7312/masr17950.13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=sBgwDwAAQBAJ&pg=PT145}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Избрана библиографија == * H. Akbar Khan, ''"Doctissima Dido": Etymology, Hospitality and the Construction of a Civilized Identity'', 2002. * [[Elmer Bagby Atwood]], ''Two Alterations of Virgil in Chaucer's Dido'', 1938. * S. Conte, ''Dido sine veste'', 2005. * R. S. Conway, ''The Place of Dido in History'', 1920. * F. Della Corte, ''La Iuno-Astarte virgiliana'', 1983. * G. De Sanctis, ''Storia dei Romani'', 1916. * {{Наведено списание|last=Edgeworth|first=R. J.|date=1976|title=The Death of Dido|journal=The Classical Journal|volume=72|issue=2|pages=129–133|jstor=3297083}} * M. Fantar, ''Carthage, la prestigieuse cité d'Elissa'', 1970. * L. Foucher, ''Les Phéniciens à Carthage ou la geste d'Elissa'', 1978. * Michael Grant, ''Roman Myths'', 1973. * M. Gras/P. Rouillard/J. Teixidor, ''L'univers phénicien'', 1995. * H.D. Gray, ''Did Shakespeare write a tragedy of Dido?'', 1920. * G. Herm, ''Die Phönizier'', 1974. * T. Kailuweit, ''Dido – Didon – Didone. Eine kommentierte Bibliographie zum Dido-Mythos in Literatur und Musik'', 2005. * R.C. Ketterer, ''The perils of Dido: sorcery and melodrama in Vergil's Aeneid IV and Purcell's Dido and Aeneas'', 1992. * R.H. Klausen, ''Aeneas und die Penaten'', 1839. * G. Kowalski, ''{{Јаз|la|De Didone graeca et latina}}'', 1929. * A. La Penna, Didone, in Enciclopedia Virgiliana, II, 1985, 48–57 * F.N. Lees, ''Dido Queen of Carthage and The Tempest'', 1964. * J.-Y. Maleuvre, ''Contre-Enquête sur la mort de Didon'', 2003. * J.-Y. Maleuvre, ''La mort de Virgile d’après Horace et Ovide'', 1993; * L. Mangiacapre, ''Didone non è morta'', 1990. * P.E. McLane, ''The Death of a Queen: Spencer's Dido as Elizabeth'', 1954. * O. Meltzer, ''Geschichte der Karthager'', 1879. * A. Michel, ''Virgile et la politique impériale: un courtisan ou un philosophe?'', 1971. * R.C. Monti, ''The Dido Episode and the Aeneid: Roman Social and Political Values in the Epic'', 1981. * S. Moscati, ''Chi furono i Fenici. Identità storica e culturale di un popolo protagonista dell'antico mondo mediterraneo'', 1992. * R. Neuse, ''Book VI as Conclusion to The Faerie Queene'', 1968. * {{cite conference |last1=Noël |first1=Marie-Pierre |title=Élissa, la Didon grecque, dans la mythologie et dans l'histoire |trans-title=Elissa, the Greek Dido, in mythology and history |language=fr |conference=Journée d'étude ”Les figures de Didon : de l'épopée antique au théâtre de la Renaissance”, lab. IRCL, Université Paul-Valéry Montpellier 3, Montpellier, 10 janvier 2014 |date=2014 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03071551/ |publisher=IRCL }} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2015|title='Epigr. Bob.' 45 Sp. (= Ps. Auson. 2 pp. 420 s. Peip.): la palinodia di Didone negli 'Epigrammata Bobiensia' e la sua rappresentazione iconica|journal=Sileno|language=it|volume=41|issue=1–2|pages=277–304|oclc=1121601459}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2018|title=Su alcuni aspetti del movimento elegiaco di un epigramma tardoantico : la Dido Bobiensis|trans-title=On some aspects of the 'elegiac movement' of a late antique epigram: the 'Dido Bobiensis'|journal=Vichiana|language=it|volume=55|issue=2|pages=71–90|doi=10.19272/201812802005}} * Adam Parry, ''The Two Voices of Virgil's Aeneid'', 1963. * G.K. Paster, ''Montaigne, Dido and The Tempest: "How Came That Widow In?'', 1984. * B. Schmitz, ''Ovide, In Ibin: un oiseau impérial'', 2004; * E. Stampini, ''Alcune osservazioni sulla leggenda di Enea e Didone nella letteratura romana'', 1893; * A. Ziosi, Didone regina di Cartagine di Christopher Marlowe. Metamorfosi virgiliane nel Cinquecento, 2015; * A. Ziosi, Didone. La tragedia dell'abbandono. Variazioni sul mito (Virgilio, Ovidio, Boccaccio, Marlowe, Metastasio, Ungaretti, Brodskij), 2017. == Примарни извори == * Вергилиј, ''Енеида i.338–368'' * Јустин, ''Epitome Historiarum philippicarum Pompei Trogi xviii.4.1–6, 8'' == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dido}} '''Избрани англиски текстови''' <small>(''Алтернативни врски пронајдени во записите на Википедија за соодветните автори'')</small> * Forum Romanum: Justin 18.3f[usurped] (Contains [[Junianus Justinus|Justin]] (18.3–6) relating the early story of Elissa in full.) * [https://web.archive.org/web/20040606112311/http://www.tonykline.free-online.co.uk/Virgilhome.htm Translation of Virgil's works including the ''Aeneid''] by [[A. S. Kline]] * [https://web.archive.org/web/20070406131254/http://courses.washington.edu/hum523/dido/HeroidesVII(trans).html Ovid's imagined letter from Dido to Aeneas, trans. Miceal F. Vaughan] (See also [[Овидиј|Ovid]].) * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=App.+Pun.+1.1 Appian, ''The Punic Wars'', chapter 1] (See also [[Апијан|Appian]].) * [http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html Dido, Queen of Carthage] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19990901194817/http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html|date=1 September 1999}}, original text, modernization, and discussion of [[Џефри Чосер|Chaucer]]'s ''Legend of Dido'' * [https://web.archive.org/web/20040619025007/http://www2.prestel.co.uk/rey/dido.htm ''The Tragedy of Dido, Queen of Carthage'', by Christopher Marlowe (and Thomas Nashe?)]. (See also [[Кристофер Марлоу|Christopher Marlowe]].) '''Коментар''' * [http://homepage.mac.com/cparada/GML/Dido.html Врска до старогрчката митологија: Дидона] * [http://www.queendido.org Кралица Дидона: Ослободена Дидона] (За нова четиричина драма од Салваторе Конте; содржи и преобликување на добро познатото самоубиство во субјективна визија за Енеј и неговите „комити“ – 4.664, проследено со катабазата на Дидона) * [http://iconographic.warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=8&cat_2=15&cat_3=626&cat_4=970 Иконографска база на податоци на Варбуршкиот институт (околу 900 слики поврзани со „Енеида“ - Дидона се појавува во Книги I и IV)] [[Категорија:Картагинци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] roi8zvp1kzlmvd7skepzexnixprd639 5379212 5379211 2025-06-12T10:52:36Z 19user99 72391 /* Историчност и датирање */ 5379212 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Énée_et_Didon,_Guérin.jpg|десно|мини| Тројанскиот херој [[Енеја|Енеј]] ѝ раскажува на Дидона за [[Тројанска војна|Тројанската војна]] (Герен, 1815 г.). Во ''„Енеида“'', Дидона се вљубува во Енеј и останува со скршено срце кога тој си заминува.]] '''Дидона''' ({{Langx|grc|Διδώ}}), исто така позната како '''Елиса''' ({{Јаз|grc|Ἔλισσα}}),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.phoenician.org/elissa_dido_legend.htm|title=Elissa – Dido Legend of Carthage|work=www.phoenician.org|accessdate=2017-04-14}}</ref> била легендарната основачка и прва кралица на [[Феникија|феникискиот]] град-држава Картагина (лоцирана во [[Тунис]]), во 814 година п.н.е. Според повеќето записи, таа била кралица на феникискиот град-држава [[Тир]] (кој се наоѓал во [[Либан]]), која избегала од тиранијата за да го основа својот град во северозападна Африка. Позната само преку [[Стара Грција|старогрчки]] и [[Стар Рим|римски]] извори, од кои сите биле напишани долго по основањето на Картагина, нејзината историчност останува неизвесна. Најстарите споменувања за Дидона му се припишуваат на Тимеј, кој живеел во Таормина во [[Сицилија]], а починал околу 260 година п.н.е., што е околу пет века по датумот наведен за основањето на Картагина. Тимеј ги раскажал легендите околу основањето на Картагина од страна на Дидона во неговата „Сицилијанска ''историја“''. Според неговото сведоштво, Дидона ја основала Картагина во 814 година п.н.е., приближно во исто време со основањето на Рим, и алудирал на растечкиот конфликт помеѓу двата града во неговото време.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Haegemans|first=Karen|date=2000|title=Elissa, the First Queen of Carthage, Through Timaeus' Eyes|url=https://www.jstor.org/stable/44079812|journal=Ancient Society|volume=30|pages=277–291|doi=10.2143/AS.30.0.565564|issn=0066-1619|jstor=44079812|url-access=subscription}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Odgers|first=Merle M.|date=1925|title=Some Appearances of the Dido Story|url=https://www.jstor.org/stable/4388672|journal=The Classical Weekly|volume=18|issue=19|pages=145–148|doi=10.2307/4388672|issn=1940-641X|jstor=4388672|url-access=subscription}}</ref> Деталите за ликот, животот и улогата на Дидона во основањето на Картагина се најпознати од епската поема на [[Вергилиј]], ''„Енеида“'', напишана околу 31 година п.н.е. и објавена по смртта на Вергилиј, околу 19 година п.н.е., која ја раскажува легендарната приказна за [[Тројанска војна|тројанскиот]] херој [[Енеја|Енеј]]. Дидона била опишана како паметна и претприемчива жена која избегала од својот безмилосен и автократски брат, Пигмалион, откако открила дека тој е одговорен за смртта на нејзиниот сопруг. Како мудра водачка, таа ја основала Картагина и ѝ помогнала да напредува. Дидона е трајна фигура во западната култура и уметност од раната [[ренесанса]] до 21 век. На почетокот на 20 век, таа станала национален симбол на Тунис, а туниските жени можат поетски да се опишат како „Ќерки на Дидона“. == Име == [[Податотека:Dosso_Dossi_041.jpg|мини| Дидо, слика од Досо Доси.]] Многу од имињата во легендата за Дидона се од [[Пунски јазик|пунско]] потекло, што укажува дека првите грчки автори кои ја споменувале оваа приказна се повикувале на феникиски записи. Една претпоставка е дека ''Дидо'' е епитет од истиот семитски корен како ''[[Давид]]'', што значи „Возљубен“.<ref>Barton, ''Semitic and Hamitic Origins'' (1934) at 305.</ref> Други наведуваат дека Дидо значи „скитник“.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref><ref>[[María Eugenia Aubet]], ''Tiro and the Phoenician colonies of the West'', 2nd edition, Bellaterra, 1994, p. 217</ref> Според Мари-Пјер Ноел, „Елишат/Елиша“ е име кое постојано се споменува на [[Пунски јазик|пунските]] завети. Составен е од * пунскиот рефлекс на [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾil-|*ʾil-]] „бог“, што може да го означува далечниот феникиски бог-творец Ел, или може да биде име за Бог во јудаизмот, и * „‐иса“, што може да биде или „ [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾiš-|ʾiš]] “ ([[wiktionary:𐤀𐤎|𐤀𐤎]]), што значи „оган“, или друг збор за „жена“.<ref>{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Во други дела се наведува дека тоа е женска форма на Ел.<ref>Smith, ''Carthage and the Carthaginians'' (1878, 1902) at 13.</ref> На грчки се појавува како ''Theiossô'', што во превод значи Élissa: ''el'' станува ''theos''.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> == Рани извори == [[Податотека:Meister_des_Vergilius_Vaticanus_001.jpg|десно|мини|250x250пкс| Енеида, Книга IV, Смртта на Дидона. Од Вергилиј Ватикан (Ватиканска библиотека, Код. Ват. лат. 3225)]] Личноста на Дидона може да се проследи до споменувањата на римските историчари за изгубените списи на Тимеј од Тавромениум во Сицилија (околу.&nbsp;356–260 п.н.е.). Единствениот зачуван целосен запис пред Виргилиевиот третман е оној на Виргилиевиот современик Гнеј Помпеј Трог во неговите ''Филипски истории,'' како што биле прикажани во дигест или епитом направен од Јунијан Јустин во 3 век од н.е. == Историчност и датирање == [[Податотека:Affresco_romano_-_Enea_e_di.jpg|мини| Дидона и [[Енеја|Енеј]], од римска фреска, Помпејански трет стил (10 п.н.е. – 45 н.е.), [[Помпеја]], Италија.]] Доказите за историчноста на Дидона (што е прашање независно од тоа дали таа некогаш го запознала Енеј) се поврзани со доказите за историчноста на други членови од нејзиното семејство, како што е нејзиниот брат Пигмалион и нивниот дедо Балазерос. И двата крала се споменати, како и Дидона, во списокот на тирски кралеви составен од Менандер од Ефес, каков што бил зачуван во ''„Против Апион“'' од [[Јосиф Флавиј|Јосиф]], i.18. Јосиф го завршува својот цитат од Менандер со реченицата „Сега, во седмата година од неговото [Пигмалионово] владеење, неговата сестра избегала од него и го изградила градот Картагина во Либија“. Каменот Нора пронајден во Сардинија, според Френк Мур Крос го споменува pmy[y]tn или p'mytn, што во грчката традиција е преведено како Пигмалион, како крал на генералот кој го користел каменот за да ја забележи својата победа над локалното население.<ref>{{Наведено списание|last=Cross|first=Frank Moore|date=1972|title=An Interpretation of the Nora Stone|journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research|volume=208|issue=208|pages=13–19|doi=10.2307/1356374|jstor=1356374}}</ref> Според палеографските податоци, каменот се датира во 9 век п.н.е. Ако толкувањето на Крос е точно, ова претставува натписен доказ што го поткрепува постоењето на кралот на Тир од 9 век п.н.е. по име Пигмалион. Неколку научници го идентификувале Баали-маанцер, кралот на Тир кој му оддал данок на Шалманесар III во 841 година п.н.е., со {{Писмо|Phnx|𐤁𐤏𐤋𐤏𐤑𐤅𐤓}}''-азор'' (феникиска форма на името) или ''Баал-Есер/Балазерос'' (старогрчка форма на името), дедото на Дидона.<ref>{{Наведено списание|last=Liver|first=J.|date=1953|title=The Chronology of Tyre at the Beginning of the First Millennium B.C.|journal=Israel Exploration Journal|volume=3|issue=2|pages=113–120|jstor=27924517}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|year=1953|title=La Inscripción Asiria IM 55644 y la Cronología de los Reyes de Tiro|trans-title=The Assyrian Inscription IM 55644 and the Chronology of the Kings of Tire|journal=Sefarad|language=es|volume=13|issue=2|pages=217–237|id={{ProQuest|1300698169}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="Cross, Nora Stone, 17, n. 11">{{Harvnb|Cross|1972}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Studies in the Chronology of the Divided Monarchy of Israel|last=Barnes|first=William Hamilton|year=1991|isbn=978-1-55540-527-4|pages=29–55|chapter=The Tyrian King List: An External Synchronism from Phoenicia|doi=10.1163/9789004369573_003}}</ref> Ова му дава веродостојност на извештајот на Јосиф/Менандер кој ги именува кралевите на Тир од Авивал и Хирам I па сè до времето на Пигмалион и Дидона. Според Ј.М. Пењуела, разликата во двата датуми за основањето на Картагина имаат објаснување ако разбереме дека Дидона избегала од Тир во 825 година п.н.е., но поминале единаесет години пред првобитните жители да ѝ дадат дозвола да изгради град на копното, години обележани со конфликт при кој Тирците прво изградиле мал град на остров во пристаништето.<ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|date=1954|title=La inscripción asiria Im 55644 y la cronología de los reyes de Tiro. Conclusión|trans-title=The Assyrian inscription Im 55644 and the chronology of the kings of Tyre. Conclusion|journal=Sefarad|language=es|volume=14|issue=1|pages=3–42|id={{ProQuest|1300698990}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> Дополнителни информации за активностите на Дидона по напуштањето на Тир се наоѓаат во статијата за Пигмалион, заедно со резиме на подоцнежните научници кои ја прифатиле тезата на Пењуела. Некои хронолошките размислувања служат за да се побие идејата дека таа можеби имала каква било врска со [[Енеја|Енеј]]. Енеј се борел во [[Тројанска војна|Тројанската војна]], која конвенционално се датира од 14-ти до 12-ти век п.н.е., што е премногу рано за Енеј да бил жив во времето на Дидона. Дури и на датумот во 864 година п.н.е. што историскиот ревизионист Дејвид Рол го смета за крај на Тројанската војна,<ref>David Rohl, ''The Lords of Avaris'' (London: Century, 2007) 474.</ref> Енеј би имал околу 77 години кога Дидона избегала од Тир во 825 п.н.е. и 88 кога таа почнала да ја гради Картагина во 814 година (по реконструкцијата на Пењуела), што тешко е во согласност со романтичните интриги меѓу Дидона и Енеј што ги замислил [[Вергилиј]] во ''„Енеида“''. Според Велеј Патеркул, [[Кадис]] и Утика (чие име приближно значи „Стар град“ наспроти Картагина што значи „Нов град“) биле основани повеќе од 80 години по Тројанската војна<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#II|History of Rome I,II]]}}</ref> и пред Картагина, за која тој тврдел дека била основана 65 години пред Рим (753 + 65 = 818 п.н.е.).<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#VI|History of Rome I,VI]]}}</ref> == Вергилиевата „''Енеида“'' == [[Податотека:Dido_throne_MAN_Napoli_Inv8898.jpg|мини| Дидона седи на престол, придружувана од слугинка, гледајќи ја персонификацијата на Африка облечена во слонова кожа. Бродот на Енеј се појавува во позадина. Фреска во [[Помпеја]].]] Референците на Вергилиј во „''Енеида“'' генерално се совпаѓаат со она што го запишал Јустиновиот запис за Трог. Вергилиј го именувал Бел како татко на Дидона, при што овој Бел понекогаш бил нарекуван Бел II од подоцнежните коментатори за да се разликува од Бел, син на [[Посејдон]] и Либија, во пораната [[старогрчка митологија]]. Класичарот Т.Т. Дјук сугерирал дека ова било [[Хипокористик|хипокористикон]] на историскиот татко на Пигмалион и Дидона, Матан I, познат и како {{Трансл|phn|MTN-BʿL}} ({{Трансл|he|Matan-Baʿal}}, „Дар Господов“).<ref name="Duke 1969 pp. 135">{{Наведено списание|last=Duke|first=T. T.|year=1969|title=Review: The World of the Phoenicians|url=http://www.jstor.org/stable/3296263|journal=The Classical Journal|publisher=The Classical Association of the Middle West and South|volume=65|issue=3|page=135|issn=0009-8353|jstor=3296263|access-date=25 May 2022}}</ref> [[Податотека:Dido_Cochet_Louvre_ENT2000.10.jpg|лево|мини|444x444пкс| ''Дидона'', припишана на Кристоф Коше, порано во Марли ([[Лувр]])]] [[Податотека:Guercino_Morte_di_Didone.jpg|десно|мини|250x250пкс| ''Смртта на Дидона'', од [[Гверчино]], 1631 година.]] Вергилиј постојано ја користи формата ''Дидо'' како номинатив, но користи имиња изведени од ''Елиса'' за другите падежи. == Подоцнежна римска традиција == === Овидиј === Писмото 7 од [[Овидиј|Овидиевите]] „ ''Хероиди“'' е фиктивно писмо од Дидона до Енеј напишано непосредно пред таа да се искачи на кладата. Ситуацијата е иста како во ''„Енеида“'' од Вергилиј. Во ''„Фасти“'' (3.545f) Овидиј воведува еден вид продолжение во кое се вклучени Енеј и сестрата на Дидона, Ана Перена. === Силиј Италик === Ликот на Дидона влијаел на заплетот на поемата ''„Пуника'' “ од Силиј Италик, прераскажување на настаните од [[Втора пунска војна|Втората пунска војна]] што црпела од митолошките корени на конфликтот. Во Книга 1, Силиј раскажува за основањето на Картагина од страна на Дидона, припишувајќи го непријателството на градот кон Рим на освојувачките аспирации на нејзината божица-заштитничка Јунона. Во храмот на местото на самоубиството на Дидона, младиот [[Ханибал Барка|Ханибал]] дознава за оваа историја од својот татко Хамилкар. Потоа Ханибал ја дава својата позната заклетва дека ќе му се спротивстави на Рим во војна пред „Елиса [Дидона], во твојата сенка“. Во оваа книга, Силиј, исто така, го следи потеклото на семејството Баркид до помладиот брат на Дидона.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poetryintranslation.com/PITBR/Latin/ItalicusPunicaBKI.php|title=Italicus, Silius (c. 28–c. 103) - Punica (The Second Carthaginian War): Book I|work=www.poetryintranslation.com|accessdate=2025-04-14}}</ref> === Друго === ''Августанската историја'' („Tyranni Triginta“ 27, 30) тврди дека Зенобија, кралицата на Палмира кон крајот на третиот век, потекнувала од [[Клеопатра]], Дидона и [[Семирамида]]. == Продолжување на традицијата == [[Податотека:10_TND_-_2005_-_obverse.jpg|мини| Туниска банкнота од динар издадена во 2005 година, со портрет на Елиса]] Во „''[[Божествена комедија|Божествената комедија]]''“, Данте ја става сенката на Дидона во вториот круг на пеколот, каде што таа е осудена (поради нејзината осиромашувачка похота) да биде разнесувана засекогаш во жесток виор. Оваа легенда ја инспирирала ренесансната драма ''„Дидона, кралицата на Картагина“'' од [[Кристофер Марлоу]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.britannica.com/topic/Dido-Queen-of-Carthage|title=Dido, Queen of Carthage {{!}} play by Marlowe and Nashe|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-08-04}}</ref> [[Вилијам Шекспир]] ја споменува Дидона дванаесет пати во своите драми: четири пати во ''[[Бура (драма)|„Бура“]]'', иако сите во еден дијалог, двапати во ''„Тит Андроник“'', а исто така и во ''„Хенри VI Дел 2“'', ''[[Антониј и Клеопатра|„Антониј и Клеопатра“]]'', ''[[Хамлет|„Хамлет“]]'', ''[[Ромео и Јулија|„Ромео и Јулија“]]'', ''[[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]]'' и, најпознато, во ''[[Венецијанскиот трговец|„Венецијанскиот трговец“]]'', при меѓусебното додворување на Лоренцо и Џесика. [[Податотека:Sir_Nathaniel_Dance-Holland_-_The_Meeting_of_Dido_and_Aeneas_-_Google_Art_Project.jpg|мини| ''Средбата на Дидона и Енеј'' од Натаниел Денс-Холанд, 1766 г.]] Во Германија во 1794 година, Шарлот фон Штајн ја напишала својата драма наречена ''„Дидона“'', со автобиографски елемент - бидејќи фон Штајн била напуштена од нејзиниот љубовник, познатиот [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], на начин што ја потсетувал на [[Енеја|„Енеј“]]. Туниска валута со ликот на Дидона (Елиса) била издадена во 2006 година.<ref>{{Наведена книга|title=Tunisia: An Arab Anomaly|last=Masri|first=Safwan M.|date=2017|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54502-0|pages=93–107|chapter=Carthage|doi=10.7312/masr17950|jstor=10.7312/masr17950.13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=sBgwDwAAQBAJ&pg=PT145}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Избрана библиографија == * H. Akbar Khan, ''"Doctissima Dido": Etymology, Hospitality and the Construction of a Civilized Identity'', 2002. * [[Elmer Bagby Atwood]], ''Two Alterations of Virgil in Chaucer's Dido'', 1938. * S. Conte, ''Dido sine veste'', 2005. * R. S. Conway, ''The Place of Dido in History'', 1920. * F. Della Corte, ''La Iuno-Astarte virgiliana'', 1983. * G. De Sanctis, ''Storia dei Romani'', 1916. * {{Наведено списание|last=Edgeworth|first=R. J.|date=1976|title=The Death of Dido|journal=The Classical Journal|volume=72|issue=2|pages=129–133|jstor=3297083}} * M. Fantar, ''Carthage, la prestigieuse cité d'Elissa'', 1970. * L. Foucher, ''Les Phéniciens à Carthage ou la geste d'Elissa'', 1978. * Michael Grant, ''Roman Myths'', 1973. * M. Gras/P. Rouillard/J. Teixidor, ''L'univers phénicien'', 1995. * H.D. Gray, ''Did Shakespeare write a tragedy of Dido?'', 1920. * G. Herm, ''Die Phönizier'', 1974. * T. Kailuweit, ''Dido – Didon – Didone. Eine kommentierte Bibliographie zum Dido-Mythos in Literatur und Musik'', 2005. * R.C. Ketterer, ''The perils of Dido: sorcery and melodrama in Vergil's Aeneid IV and Purcell's Dido and Aeneas'', 1992. * R.H. Klausen, ''Aeneas und die Penaten'', 1839. * G. Kowalski, ''{{Јаз|la|De Didone graeca et latina}}'', 1929. * A. La Penna, Didone, in Enciclopedia Virgiliana, II, 1985, 48–57 * F.N. Lees, ''Dido Queen of Carthage and The Tempest'', 1964. * J.-Y. Maleuvre, ''Contre-Enquête sur la mort de Didon'', 2003. * J.-Y. Maleuvre, ''La mort de Virgile d’après Horace et Ovide'', 1993; * L. Mangiacapre, ''Didone non è morta'', 1990. * P.E. McLane, ''The Death of a Queen: Spencer's Dido as Elizabeth'', 1954. * O. Meltzer, ''Geschichte der Karthager'', 1879. * A. Michel, ''Virgile et la politique impériale: un courtisan ou un philosophe?'', 1971. * R.C. Monti, ''The Dido Episode and the Aeneid: Roman Social and Political Values in the Epic'', 1981. * S. Moscati, ''Chi furono i Fenici. Identità storica e culturale di un popolo protagonista dell'antico mondo mediterraneo'', 1992. * R. Neuse, ''Book VI as Conclusion to The Faerie Queene'', 1968. * {{cite conference |last1=Noël |first1=Marie-Pierre |title=Élissa, la Didon grecque, dans la mythologie et dans l'histoire |trans-title=Elissa, the Greek Dido, in mythology and history |language=fr |conference=Journée d'étude ”Les figures de Didon : de l'épopée antique au théâtre de la Renaissance”, lab. IRCL, Université Paul-Valéry Montpellier 3, Montpellier, 10 janvier 2014 |date=2014 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03071551/ |publisher=IRCL }} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2015|title='Epigr. Bob.' 45 Sp. (= Ps. Auson. 2 pp. 420 s. Peip.): la palinodia di Didone negli 'Epigrammata Bobiensia' e la sua rappresentazione iconica|journal=Sileno|language=it|volume=41|issue=1–2|pages=277–304|oclc=1121601459}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2018|title=Su alcuni aspetti del movimento elegiaco di un epigramma tardoantico : la Dido Bobiensis|trans-title=On some aspects of the 'elegiac movement' of a late antique epigram: the 'Dido Bobiensis'|journal=Vichiana|language=it|volume=55|issue=2|pages=71–90|doi=10.19272/201812802005}} * Adam Parry, ''The Two Voices of Virgil's Aeneid'', 1963. * G.K. Paster, ''Montaigne, Dido and The Tempest: "How Came That Widow In?'', 1984. * B. Schmitz, ''Ovide, In Ibin: un oiseau impérial'', 2004; * E. Stampini, ''Alcune osservazioni sulla leggenda di Enea e Didone nella letteratura romana'', 1893; * A. Ziosi, Didone regina di Cartagine di Christopher Marlowe. Metamorfosi virgiliane nel Cinquecento, 2015; * A. Ziosi, Didone. La tragedia dell'abbandono. Variazioni sul mito (Virgilio, Ovidio, Boccaccio, Marlowe, Metastasio, Ungaretti, Brodskij), 2017. == Примарни извори == * Вергилиј, ''Енеида i.338–368'' * Јустин, ''Epitome Historiarum philippicarum Pompei Trogi xviii.4.1–6, 8'' == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dido}} '''Избрани англиски текстови''' <small>(''Алтернативни врски пронајдени во записите на Википедија за соодветните автори'')</small> * Forum Romanum: Justin 18.3f[usurped] (Contains [[Junianus Justinus|Justin]] (18.3–6) relating the early story of Elissa in full.) * [https://web.archive.org/web/20040606112311/http://www.tonykline.free-online.co.uk/Virgilhome.htm Translation of Virgil's works including the ''Aeneid''] by [[A. S. Kline]] * [https://web.archive.org/web/20070406131254/http://courses.washington.edu/hum523/dido/HeroidesVII(trans).html Ovid's imagined letter from Dido to Aeneas, trans. Miceal F. Vaughan] (See also [[Овидиј|Ovid]].) * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=App.+Pun.+1.1 Appian, ''The Punic Wars'', chapter 1] (See also [[Апијан|Appian]].) * [http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html Dido, Queen of Carthage] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19990901194817/http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html|date=1 September 1999}}, original text, modernization, and discussion of [[Џефри Чосер|Chaucer]]'s ''Legend of Dido'' * [https://web.archive.org/web/20040619025007/http://www2.prestel.co.uk/rey/dido.htm ''The Tragedy of Dido, Queen of Carthage'', by Christopher Marlowe (and Thomas Nashe?)]. (See also [[Кристофер Марлоу|Christopher Marlowe]].) '''Коментар''' * [http://homepage.mac.com/cparada/GML/Dido.html Врска до старогрчката митологија: Дидона] * [http://www.queendido.org Кралица Дидона: Ослободена Дидона] (За нова четиричина драма од Салваторе Конте; содржи и преобликување на добро познатото самоубиство во субјективна визија за Енеј и неговите „комити“ – 4.664, проследено со катабазата на Дидона) * [http://iconographic.warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=8&cat_2=15&cat_3=626&cat_4=970 Иконографска база на податоци на Варбуршкиот институт (околу 900 слики поврзани со „Енеида“ - Дидона се појавува во Книги I и IV)] [[Категорија:Картагинци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] b28sqkys4qdy3ry4sxih2o193z97k7j 5379214 5379212 2025-06-12T10:55:35Z 19user99 72391 /* Продолжување на традицијата */ 5379214 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Énée_et_Didon,_Guérin.jpg|десно|мини| Тројанскиот херој [[Енеја|Енеј]] ѝ раскажува на Дидона за [[Тројанска војна|Тројанската војна]] (Герен, 1815 г.). Во ''„Енеида“'', Дидона се вљубува во Енеј и останува со скршено срце кога тој си заминува.]] '''Дидона''' ({{Langx|grc|Διδώ}}), исто така позната како '''Елиса''' ({{Јаз|grc|Ἔλισσα}}),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.phoenician.org/elissa_dido_legend.htm|title=Elissa – Dido Legend of Carthage|work=www.phoenician.org|accessdate=2017-04-14}}</ref> била легендарната основачка и прва кралица на [[Феникија|феникискиот]] град-држава Картагина (лоцирана во [[Тунис]]), во 814 година п.н.е. Според повеќето записи, таа била кралица на феникискиот град-држава [[Тир]] (кој се наоѓал во [[Либан]]), која избегала од тиранијата за да го основа својот град во северозападна Африка. Позната само преку [[Стара Грција|старогрчки]] и [[Стар Рим|римски]] извори, од кои сите биле напишани долго по основањето на Картагина, нејзината историчност останува неизвесна. Најстарите споменувања за Дидона му се припишуваат на Тимеј, кој живеел во Таормина во [[Сицилија]], а починал околу 260 година п.н.е., што е околу пет века по датумот наведен за основањето на Картагина. Тимеј ги раскажал легендите околу основањето на Картагина од страна на Дидона во неговата „Сицилијанска ''историја“''. Според неговото сведоштво, Дидона ја основала Картагина во 814 година п.н.е., приближно во исто време со основањето на Рим, и алудирал на растечкиот конфликт помеѓу двата града во неговото време.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Haegemans|first=Karen|date=2000|title=Elissa, the First Queen of Carthage, Through Timaeus' Eyes|url=https://www.jstor.org/stable/44079812|journal=Ancient Society|volume=30|pages=277–291|doi=10.2143/AS.30.0.565564|issn=0066-1619|jstor=44079812|url-access=subscription}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Odgers|first=Merle M.|date=1925|title=Some Appearances of the Dido Story|url=https://www.jstor.org/stable/4388672|journal=The Classical Weekly|volume=18|issue=19|pages=145–148|doi=10.2307/4388672|issn=1940-641X|jstor=4388672|url-access=subscription}}</ref> Деталите за ликот, животот и улогата на Дидона во основањето на Картагина се најпознати од епската поема на [[Вергилиј]], ''„Енеида“'', напишана околу 31 година п.н.е. и објавена по смртта на Вергилиј, околу 19 година п.н.е., која ја раскажува легендарната приказна за [[Тројанска војна|тројанскиот]] херој [[Енеја|Енеј]]. Дидона била опишана како паметна и претприемчива жена која избегала од својот безмилосен и автократски брат, Пигмалион, откако открила дека тој е одговорен за смртта на нејзиниот сопруг. Како мудра водачка, таа ја основала Картагина и ѝ помогнала да напредува. Дидона е трајна фигура во западната култура и уметност од раната [[ренесанса]] до 21 век. На почетокот на 20 век, таа станала национален симбол на Тунис, а туниските жени можат поетски да се опишат како „Ќерки на Дидона“. == Име == [[Податотека:Dosso_Dossi_041.jpg|мини| Дидо, слика од Досо Доси.]] Многу од имињата во легендата за Дидона се од [[Пунски јазик|пунско]] потекло, што укажува дека првите грчки автори кои ја споменувале оваа приказна се повикувале на феникиски записи. Една претпоставка е дека ''Дидо'' е епитет од истиот семитски корен како ''[[Давид]]'', што значи „Возљубен“.<ref>Barton, ''Semitic and Hamitic Origins'' (1934) at 305.</ref> Други наведуваат дека Дидо значи „скитник“.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref><ref>[[María Eugenia Aubet]], ''Tiro and the Phoenician colonies of the West'', 2nd edition, Bellaterra, 1994, p. 217</ref> Според Мари-Пјер Ноел, „Елишат/Елиша“ е име кое постојано се споменува на [[Пунски јазик|пунските]] завети. Составен е од * пунскиот рефлекс на [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾil-|*ʾil-]] „бог“, што може да го означува далечниот феникиски бог-творец Ел, или може да биде име за Бог во јудаизмот, и * „‐иса“, што може да биде или „ [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾiš-|ʾiš]] “ ([[wiktionary:𐤀𐤎|𐤀𐤎]]), што значи „оган“, или друг збор за „жена“.<ref>{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Во други дела се наведува дека тоа е женска форма на Ел.<ref>Smith, ''Carthage and the Carthaginians'' (1878, 1902) at 13.</ref> На грчки се појавува како ''Theiossô'', што во превод значи Élissa: ''el'' станува ''theos''.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> == Рани извори == [[Податотека:Meister_des_Vergilius_Vaticanus_001.jpg|десно|мини|250x250пкс| Енеида, Книга IV, Смртта на Дидона. Од Вергилиј Ватикан (Ватиканска библиотека, Код. Ват. лат. 3225)]] Личноста на Дидона може да се проследи до споменувањата на римските историчари за изгубените списи на Тимеј од Тавромениум во Сицилија (околу.&nbsp;356–260 п.н.е.). Единствениот зачуван целосен запис пред Виргилиевиот третман е оној на Виргилиевиот современик Гнеј Помпеј Трог во неговите ''Филипски истории,'' како што биле прикажани во дигест или епитом направен од Јунијан Јустин во 3 век од н.е. == Историчност и датирање == [[Податотека:Affresco_romano_-_Enea_e_di.jpg|мини| Дидона и [[Енеја|Енеј]], од римска фреска, Помпејански трет стил (10 п.н.е. – 45 н.е.), [[Помпеја]], Италија.]] Доказите за историчноста на Дидона (што е прашање независно од тоа дали таа некогаш го запознала Енеј) се поврзани со доказите за историчноста на други членови од нејзиното семејство, како што е нејзиниот брат Пигмалион и нивниот дедо Балазерос. И двата крала се споменати, како и Дидона, во списокот на тирски кралеви составен од Менандер од Ефес, каков што бил зачуван во ''„Против Апион“'' од [[Јосиф Флавиј|Јосиф]], i.18. Јосиф го завршува својот цитат од Менандер со реченицата „Сега, во седмата година од неговото [Пигмалионово] владеење, неговата сестра избегала од него и го изградила градот Картагина во Либија“. Каменот Нора пронајден во Сардинија, според Френк Мур Крос го споменува pmy[y]tn или p'mytn, што во грчката традиција е преведено како Пигмалион, како крал на генералот кој го користел каменот за да ја забележи својата победа над локалното население.<ref>{{Наведено списание|last=Cross|first=Frank Moore|date=1972|title=An Interpretation of the Nora Stone|journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research|volume=208|issue=208|pages=13–19|doi=10.2307/1356374|jstor=1356374}}</ref> Според палеографските податоци, каменот се датира во 9 век п.н.е. Ако толкувањето на Крос е точно, ова претставува натписен доказ што го поткрепува постоењето на кралот на Тир од 9 век п.н.е. по име Пигмалион. Неколку научници го идентификувале Баали-маанцер, кралот на Тир кој му оддал данок на Шалманесар III во 841 година п.н.е., со {{Писмо|Phnx|𐤁𐤏𐤋𐤏𐤑𐤅𐤓}}''-азор'' (феникиска форма на името) или ''Баал-Есер/Балазерос'' (старогрчка форма на името), дедото на Дидона.<ref>{{Наведено списание|last=Liver|first=J.|date=1953|title=The Chronology of Tyre at the Beginning of the First Millennium B.C.|journal=Israel Exploration Journal|volume=3|issue=2|pages=113–120|jstor=27924517}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|year=1953|title=La Inscripción Asiria IM 55644 y la Cronología de los Reyes de Tiro|trans-title=The Assyrian Inscription IM 55644 and the Chronology of the Kings of Tire|journal=Sefarad|language=es|volume=13|issue=2|pages=217–237|id={{ProQuest|1300698169}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="Cross, Nora Stone, 17, n. 11">{{Harvnb|Cross|1972}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Studies in the Chronology of the Divided Monarchy of Israel|last=Barnes|first=William Hamilton|year=1991|isbn=978-1-55540-527-4|pages=29–55|chapter=The Tyrian King List: An External Synchronism from Phoenicia|doi=10.1163/9789004369573_003}}</ref> Ова му дава веродостојност на извештајот на Јосиф/Менандер кој ги именува кралевите на Тир од Авивал и Хирам I па сè до времето на Пигмалион и Дидона. Според Ј.М. Пењуела, разликата во двата датуми за основањето на Картагина имаат објаснување ако разбереме дека Дидона избегала од Тир во 825 година п.н.е., но поминале единаесет години пред првобитните жители да ѝ дадат дозвола да изгради град на копното, години обележани со конфликт при кој Тирците прво изградиле мал град на остров во пристаништето.<ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|date=1954|title=La inscripción asiria Im 55644 y la cronología de los reyes de Tiro. Conclusión|trans-title=The Assyrian inscription Im 55644 and the chronology of the kings of Tyre. Conclusion|journal=Sefarad|language=es|volume=14|issue=1|pages=3–42|id={{ProQuest|1300698990}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> Дополнителни информации за активностите на Дидона по напуштањето на Тир се наоѓаат во статијата за Пигмалион, заедно со резиме на подоцнежните научници кои ја прифатиле тезата на Пењуела. Некои хронолошките размислувања служат за да се побие идејата дека таа можеби имала каква било врска со [[Енеја|Енеј]]. Енеј се борел во [[Тројанска војна|Тројанската војна]], која конвенционално се датира од 14-ти до 12-ти век п.н.е., што е премногу рано за Енеј да бил жив во времето на Дидона. Дури и на датумот во 864 година п.н.е. што историскиот ревизионист Дејвид Рол го смета за крај на Тројанската војна,<ref>David Rohl, ''The Lords of Avaris'' (London: Century, 2007) 474.</ref> Енеј би имал околу 77 години кога Дидона избегала од Тир во 825 п.н.е. и 88 кога таа почнала да ја гради Картагина во 814 година (по реконструкцијата на Пењуела), што тешко е во согласност со романтичните интриги меѓу Дидона и Енеј што ги замислил [[Вергилиј]] во ''„Енеида“''. Според Велеј Патеркул, [[Кадис]] и Утика (чие име приближно значи „Стар град“ наспроти Картагина што значи „Нов град“) биле основани повеќе од 80 години по Тројанската војна<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#II|History of Rome I,II]]}}</ref> и пред Картагина, за која тој тврдел дека била основана 65 години пред Рим (753 + 65 = 818 п.н.е.).<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#VI|History of Rome I,VI]]}}</ref> == Вергилиевата „''Енеида“'' == [[Податотека:Dido_throne_MAN_Napoli_Inv8898.jpg|мини| Дидона седи на престол, придружувана од слугинка, гледајќи ја персонификацијата на Африка облечена во слонова кожа. Бродот на Енеј се појавува во позадина. Фреска во [[Помпеја]].]] Референците на Вергилиј во „''Енеида“'' генерално се совпаѓаат со она што го запишал Јустиновиот запис за Трог. Вергилиј го именувал Бел како татко на Дидона, при што овој Бел понекогаш бил нарекуван Бел II од подоцнежните коментатори за да се разликува од Бел, син на [[Посејдон]] и Либија, во пораната [[старогрчка митологија]]. Класичарот Т.Т. Дјук сугерирал дека ова било [[Хипокористик|хипокористикон]] на историскиот татко на Пигмалион и Дидона, Матан I, познат и како {{Трансл|phn|MTN-BʿL}} ({{Трансл|he|Matan-Baʿal}}, „Дар Господов“).<ref name="Duke 1969 pp. 135">{{Наведено списание|last=Duke|first=T. T.|year=1969|title=Review: The World of the Phoenicians|url=http://www.jstor.org/stable/3296263|journal=The Classical Journal|publisher=The Classical Association of the Middle West and South|volume=65|issue=3|page=135|issn=0009-8353|jstor=3296263|access-date=25 May 2022}}</ref> [[Податотека:Dido_Cochet_Louvre_ENT2000.10.jpg|лево|мини|444x444пкс| ''Дидона'', припишана на Кристоф Коше, порано во Марли ([[Лувр]])]] [[Податотека:Guercino_Morte_di_Didone.jpg|десно|мини|250x250пкс| ''Смртта на Дидона'', од [[Гверчино]], 1631 година.]] Вергилиј постојано ја користи формата ''Дидо'' како номинатив, но користи имиња изведени од ''Елиса'' за другите падежи. == Подоцнежна римска традиција == === Овидиј === Писмото 7 од [[Овидиј|Овидиевите]] „ ''Хероиди“'' е фиктивно писмо од Дидона до Енеј напишано непосредно пред таа да се искачи на кладата. Ситуацијата е иста како во ''„Енеида“'' од Вергилиј. Во ''„Фасти“'' (3.545f) Овидиј воведува еден вид продолжение во кое се вклучени Енеј и сестрата на Дидона, Ана Перена. === Силиј Италик === Ликот на Дидона влијаел на заплетот на поемата ''„Пуника'' “ од Силиј Италик, прераскажување на настаните од [[Втора пунска војна|Втората пунска војна]] што црпела од митолошките корени на конфликтот. Во Книга 1, Силиј раскажува за основањето на Картагина од страна на Дидона, припишувајќи го непријателството на градот кон Рим на освојувачките аспирации на нејзината божица-заштитничка Јунона. Во храмот на местото на самоубиството на Дидона, младиот [[Ханибал Барка|Ханибал]] дознава за оваа историја од својот татко Хамилкар. Потоа Ханибал ја дава својата позната заклетва дека ќе му се спротивстави на Рим во војна пред „Елиса [Дидона], во твојата сенка“. Во оваа книга, Силиј, исто така, го следи потеклото на семејството Баркид до помладиот брат на Дидона.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poetryintranslation.com/PITBR/Latin/ItalicusPunicaBKI.php|title=Italicus, Silius (c. 28–c. 103) - Punica (The Second Carthaginian War): Book I|work=www.poetryintranslation.com|accessdate=2025-04-14}}</ref> === Друго === ''Августанската историја'' („Tyranni Triginta“ 27, 30) тврди дека Зенобија, кралицата на Палмира кон крајот на третиот век, потекнувала од [[Клеопатра]], Дидона и [[Семирамида]]. == Продолжување на традицијата == [[Податотека:10_TND_-_2005_-_obverse.jpg|мини| Туниска банкнота од динар издадена во 2005 година, со портрет на Елиса]] Во „''[[Божествена комедија|Божествената комедија]]''“, Данте ја става сенката на Дидона во вториот круг на пеколот, каде што таа е осудена (поради нејзината осиромашувачка похота) да биде разнесувана засекогаш во жесток виор. Оваа легенда ја инспирирала ренесансната драма ''„Дидона, кралицата на Картагина“'' од [[Кристофер Марлоу]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.britannica.com/topic/Dido-Queen-of-Carthage|title=Dido, Queen of Carthage {{!}} play by Marlowe and Nashe|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-08-04}}</ref> [[Вилијам Шекспир]] ја споменува Дидона дванаесет пати во своите драми: четири пати во ''[[Бура (драма)|„Бура“]]'', иако сите во еден дијалог, двапати во ''„Тит Андроник“'', а исто така и во ''„Хенри VI Дел 2“'', ''[[Антониј и Клеопатра|„Антониј и Клеопатра“]]'', ''[[Хамлет|„Хамлет“]]'', ''[[Ромео и Јулија|„Ромео и Јулија“]]'', ''[[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]]'' и, најпознато, во ''[[Венецијанскиот трговец|„Венецијанскиот трговец“]]'', при меѓусебното додворување на Лоренцо и Џесика.<ref>''[[The Merchant of Venice]]'', Act 5, Scene 1</ref> [[Податотека:Sir_Nathaniel_Dance-Holland_-_The_Meeting_of_Dido_and_Aeneas_-_Google_Art_Project.jpg|мини| ''Средбата на Дидона и Енеј'' од Натаниел Денс-Холанд, 1766 г.]] Во Германија во 1794 година, [[Шарлота фон Штајн]] ја напишала својата драма наречена ''„Дидона“'', со автобиографски елемент - бидејќи фон Штајн била напуштена од нејзиниот љубовник, познатиот [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], на начин што ја потсетувал на [[Енеја|„Енеј“]]. Туниска валута со ликот на Дидона (Елиса) била издадена во 2006 година.<ref>{{Наведена книга|title=Tunisia: An Arab Anomaly|last=Masri|first=Safwan M.|date=2017|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54502-0|pages=93–107|chapter=Carthage|doi=10.7312/masr17950|jstor=10.7312/masr17950.13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=sBgwDwAAQBAJ&pg=PT145}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Избрана библиографија == * H. Akbar Khan, ''"Doctissima Dido": Etymology, Hospitality and the Construction of a Civilized Identity'', 2002. * [[Elmer Bagby Atwood]], ''Two Alterations of Virgil in Chaucer's Dido'', 1938. * S. Conte, ''Dido sine veste'', 2005. * R. S. Conway, ''The Place of Dido in History'', 1920. * F. Della Corte, ''La Iuno-Astarte virgiliana'', 1983. * G. De Sanctis, ''Storia dei Romani'', 1916. * {{Наведено списание|last=Edgeworth|first=R. J.|date=1976|title=The Death of Dido|journal=The Classical Journal|volume=72|issue=2|pages=129–133|jstor=3297083}} * M. Fantar, ''Carthage, la prestigieuse cité d'Elissa'', 1970. * L. Foucher, ''Les Phéniciens à Carthage ou la geste d'Elissa'', 1978. * Michael Grant, ''Roman Myths'', 1973. * M. Gras/P. Rouillard/J. Teixidor, ''L'univers phénicien'', 1995. * H.D. Gray, ''Did Shakespeare write a tragedy of Dido?'', 1920. * G. Herm, ''Die Phönizier'', 1974. * T. Kailuweit, ''Dido – Didon – Didone. Eine kommentierte Bibliographie zum Dido-Mythos in Literatur und Musik'', 2005. * R.C. Ketterer, ''The perils of Dido: sorcery and melodrama in Vergil's Aeneid IV and Purcell's Dido and Aeneas'', 1992. * R.H. Klausen, ''Aeneas und die Penaten'', 1839. * G. Kowalski, ''{{Јаз|la|De Didone graeca et latina}}'', 1929. * A. La Penna, Didone, in Enciclopedia Virgiliana, II, 1985, 48–57 * F.N. Lees, ''Dido Queen of Carthage and The Tempest'', 1964. * J.-Y. Maleuvre, ''Contre-Enquête sur la mort de Didon'', 2003. * J.-Y. Maleuvre, ''La mort de Virgile d’après Horace et Ovide'', 1993; * L. Mangiacapre, ''Didone non è morta'', 1990. * P.E. McLane, ''The Death of a Queen: Spencer's Dido as Elizabeth'', 1954. * O. Meltzer, ''Geschichte der Karthager'', 1879. * A. Michel, ''Virgile et la politique impériale: un courtisan ou un philosophe?'', 1971. * R.C. Monti, ''The Dido Episode and the Aeneid: Roman Social and Political Values in the Epic'', 1981. * S. Moscati, ''Chi furono i Fenici. Identità storica e culturale di un popolo protagonista dell'antico mondo mediterraneo'', 1992. * R. Neuse, ''Book VI as Conclusion to The Faerie Queene'', 1968. * {{cite conference |last1=Noël |first1=Marie-Pierre |title=Élissa, la Didon grecque, dans la mythologie et dans l'histoire |trans-title=Elissa, the Greek Dido, in mythology and history |language=fr |conference=Journée d'étude ”Les figures de Didon : de l'épopée antique au théâtre de la Renaissance”, lab. IRCL, Université Paul-Valéry Montpellier 3, Montpellier, 10 janvier 2014 |date=2014 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03071551/ |publisher=IRCL }} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2015|title='Epigr. Bob.' 45 Sp. (= Ps. Auson. 2 pp. 420 s. Peip.): la palinodia di Didone negli 'Epigrammata Bobiensia' e la sua rappresentazione iconica|journal=Sileno|language=it|volume=41|issue=1–2|pages=277–304|oclc=1121601459}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2018|title=Su alcuni aspetti del movimento elegiaco di un epigramma tardoantico : la Dido Bobiensis|trans-title=On some aspects of the 'elegiac movement' of a late antique epigram: the 'Dido Bobiensis'|journal=Vichiana|language=it|volume=55|issue=2|pages=71–90|doi=10.19272/201812802005}} * Adam Parry, ''The Two Voices of Virgil's Aeneid'', 1963. * G.K. Paster, ''Montaigne, Dido and The Tempest: "How Came That Widow In?'', 1984. * B. Schmitz, ''Ovide, In Ibin: un oiseau impérial'', 2004; * E. Stampini, ''Alcune osservazioni sulla leggenda di Enea e Didone nella letteratura romana'', 1893; * A. Ziosi, Didone regina di Cartagine di Christopher Marlowe. Metamorfosi virgiliane nel Cinquecento, 2015; * A. Ziosi, Didone. La tragedia dell'abbandono. Variazioni sul mito (Virgilio, Ovidio, Boccaccio, Marlowe, Metastasio, Ungaretti, Brodskij), 2017. == Примарни извори == * Вергилиј, ''Енеида i.338–368'' * Јустин, ''Epitome Historiarum philippicarum Pompei Trogi xviii.4.1–6, 8'' == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dido}} '''Избрани англиски текстови''' <small>(''Алтернативни врски пронајдени во записите на Википедија за соодветните автори'')</small> * Forum Romanum: Justin 18.3f[usurped] (Contains [[Junianus Justinus|Justin]] (18.3–6) relating the early story of Elissa in full.) * [https://web.archive.org/web/20040606112311/http://www.tonykline.free-online.co.uk/Virgilhome.htm Translation of Virgil's works including the ''Aeneid''] by [[A. S. Kline]] * [https://web.archive.org/web/20070406131254/http://courses.washington.edu/hum523/dido/HeroidesVII(trans).html Ovid's imagined letter from Dido to Aeneas, trans. Miceal F. Vaughan] (See also [[Овидиј|Ovid]].) * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=App.+Pun.+1.1 Appian, ''The Punic Wars'', chapter 1] (See also [[Апијан|Appian]].) * [http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html Dido, Queen of Carthage] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19990901194817/http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html|date=1 September 1999}}, original text, modernization, and discussion of [[Џефри Чосер|Chaucer]]'s ''Legend of Dido'' * [https://web.archive.org/web/20040619025007/http://www2.prestel.co.uk/rey/dido.htm ''The Tragedy of Dido, Queen of Carthage'', by Christopher Marlowe (and Thomas Nashe?)]. (See also [[Кристофер Марлоу|Christopher Marlowe]].) '''Коментар''' * [http://homepage.mac.com/cparada/GML/Dido.html Врска до старогрчката митологија: Дидона] * [http://www.queendido.org Кралица Дидона: Ослободена Дидона] (За нова четиричина драма од Салваторе Конте; содржи и преобликување на добро познатото самоубиство во субјективна визија за Енеј и неговите „комити“ – 4.664, проследено со катабазата на Дидона) * [http://iconographic.warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=8&cat_2=15&cat_3=626&cat_4=970 Иконографска база на податоци на Варбуршкиот институт (околу 900 слики поврзани со „Енеида“ - Дидона се појавува во Книги I и IV)] [[Категорија:Картагинци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] jyfau5m78l9oueujjuig76nd29d9r9p 5379215 5379214 2025-06-12T11:00:40Z 19user99 72391 5379215 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Énée_et_Didon,_Guérin.jpg|десно|мини| Тројанскиот херој [[Енеја|Енеј]] ѝ раскажува на Дидона за [[Тројанска војна|Тројанската војна]] (Герен, 1815 г.). Во ''„Енеида“'', Дидона се вљубува во Енеј и останува со скршено срце кога тој си заминува.]] '''Дидона''' ({{Langx|grc|Διδώ}}), исто така позната како '''Елиса''' ({{Јаз|grc|Ἔλισσα}}),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.phoenician.org/elissa_dido_legend.htm|title=Elissa – Dido Legend of Carthage|work=www.phoenician.org|accessdate=2017-04-14}}</ref> била легендарната основачка и прва кралица на [[Феникија|феникискиот]] град-држава Картагина (лоцирана во [[Тунис]]), во 814 година п.н.е. Според повеќето записи, таа била кралица на феникискиот град-држава [[Тир]] (кој се наоѓал во [[Либан]]), која избегала од тиранијата за да го основа својот град во северозападна Африка. Позната само преку [[Стара Грција|старогрчки]] и [[Стар Рим|римски]] извори, од кои сите биле напишани долго по основањето на Картагина, нејзината историчност останува неизвесна. Најстарите споменувања за Дидона му се припишуваат на Тимеј, кој живеел во Таормина во [[Сицилија]], а починал околу 260 година п.н.е., што е околу пет века по датумот наведен за основањето на Картагина. Тимеј ги раскажал легендите околу основањето на Картагина од страна на Дидона во неговата „Сицилијанска ''историја“''. Според неговото сведоштво, Дидона ја основала Картагина во 814 година п.н.е., приближно во исто време со основањето на Рим, и алудирал на растечкиот конфликт помеѓу двата града во неговото време.<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Haegemans|first=Karen|date=2000|title=Elissa, the First Queen of Carthage, Through Timaeus' Eyes|url=https://www.jstor.org/stable/44079812|journal=Ancient Society|volume=30|pages=277–291|doi=10.2143/AS.30.0.565564|issn=0066-1619|jstor=44079812|url-access=subscription}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Odgers|first=Merle M.|date=1925|title=Some Appearances of the Dido Story|url=https://www.jstor.org/stable/4388672|journal=The Classical Weekly|volume=18|issue=19|pages=145–148|doi=10.2307/4388672|issn=1940-641X|jstor=4388672|url-access=subscription}}</ref> Деталите за ликот, животот и улогата на Дидона во основањето на Картагина се најпознати од епската поема на [[Вергилиј]], ''„Енеида“'', напишана околу 31 година п.н.е. и објавена по смртта на Вергилиј, околу 19 година п.н.е., која ја раскажува легендарната приказна за [[Тројанска војна|тројанскиот]] херој [[Енеја|Енеј]]. Дидона била опишана како паметна и претприемчива жена која избегала од својот безмилосен и автократски брат, Пигмалион, откако открила дека тој е одговорен за смртта на нејзиниот сопруг. Како мудра водачка, таа ја основала Картагина и ѝ помогнала да напредува. Дидона е трајна фигура во западната култура и уметност од раната [[ренесанса]] до 21 век. На почетокот на 20 век, таа станала национален симбол на Тунис, а туниските жени можат поетски да се опишат како „Ќерки на Дидона“. == Име == [[Податотека:Dosso_Dossi_041.jpg|мини| Дидона, слика од Досо Доси.]] Многу од имињата во легендата за Дидона се од [[Пунски јазик|пунско]] потекло, што укажува дека првите грчки автори кои ја споменувале оваа приказна се повикувале на феникиски записи. Една претпоставка е дека ''Дидо'' е епитет од истиот семитски корен како ''[[Давид]]'', што значи „Возљубен“.<ref>Barton, ''Semitic and Hamitic Origins'' (1934) at 305.</ref> Други наведуваат дека Дидо значи „скитник“.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref><ref>[[María Eugenia Aubet]], ''Tiro and the Phoenician colonies of the West'', 2nd edition, Bellaterra, 1994, p. 217</ref> Според Мари-Пјер Ноел, „Елишат/Елиша“ е име кое постојано се споменува на [[Пунски јазик|пунските]] завети. Составен е од * пунскиот рефлекс на [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾil-|*ʾil-]] „бог“, што може да го означува далечниот феникиски бог-творец Ел, или може да биде име за Бог во јудаизмот, и * „‐иса“, што може да биде или „ [[wiktionary:Reconstruction:Proto-Semitic/ʾiš-|ʾiš]] “ ([[wiktionary:𐤀𐤎|𐤀𐤎]]), што значи „оган“, или друг збор за „жена“.<ref>{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> Во други дела се наведува дека тоа е женска форма на Ел.<ref>Smith, ''Carthage and the Carthaginians'' (1878, 1902) at 13.</ref> На грчки се појавува како ''Theiossô'', што во превод значи Élissa: ''el'' станува ''theos''.<ref name="auto">{{Harvnb|Noël|2014}}</ref> == Рани извори == [[Податотека:Meister_des_Vergilius_Vaticanus_001.jpg|десно|мини|250x250пкс| Енеида, Книга IV, Смртта на Дидона. Од Вергилиј Ватикан (Ватиканска библиотека, Код. Ват. лат. 3225)]] Личноста на Дидона може да се проследи до споменувањата на римските историчари за изгубените списи на Тимеј од Тавромениум во Сицилија (околу.&nbsp;356–260 п.н.е.). Единствениот зачуван целосен запис пред Виргилиевиот третман е оној на Виргилиевиот современик Гнеј Помпеј Трог во неговите ''Филипски истории,'' како што биле прикажани во дигест или епитом направен од Јунијан Јустин во 3 век од н.е. == Историчност и датирање == [[Податотека:Affresco_romano_-_Enea_e_di.jpg|мини| Дидона и [[Енеја|Енеј]], од римска фреска, Помпејански трет стил (10 п.н.е. – 45 н.е.), [[Помпеја]], Италија.]] Доказите за историчноста на Дидона (што е прашање независно од тоа дали таа некогаш го запознала Енеј) се поврзани со доказите за историчноста на други членови од нејзиното семејство, како што е нејзиниот брат Пигмалион и нивниот дедо Балазерос. И двата крала се споменати, како и Дидона, во списокот на тирски кралеви составен од Менандер од Ефес, каков што бил зачуван во ''„Против Апион“'' од [[Јосиф Флавиј|Јосиф]], i.18. Јосиф го завршува својот цитат од Менандер со реченицата „Сега, во седмата година од неговото [Пигмалионово] владеење, неговата сестра избегала од него и го изградила градот Картагина во Либија“. Каменот Нора пронајден во Сардинија, според Френк Мур Крос го споменува pmy[y]tn или p'mytn, што во грчката традиција е преведено како Пигмалион, како крал на генералот кој го користел каменот за да ја забележи својата победа над локалното население.<ref>{{Наведено списание|last=Cross|first=Frank Moore|date=1972|title=An Interpretation of the Nora Stone|journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research|volume=208|issue=208|pages=13–19|doi=10.2307/1356374|jstor=1356374}}</ref> Според палеографските податоци, каменот се датира во 9 век п.н.е. Ако толкувањето на Крос е точно, ова претставува натписен доказ што го поткрепува постоењето на кралот на Тир од 9 век п.н.е. по име Пигмалион. Неколку научници го идентификувале Баали-маанцер, кралот на Тир кој му оддал данок на Шалманесар III во 841 година п.н.е., со {{Писмо|Phnx|𐤁𐤏𐤋𐤏𐤑𐤅𐤓}}''-азор'' (феникиска форма на името) или ''Баал-Есер/Балазерос'' (старогрчка форма на името), дедото на Дидона.<ref>{{Наведено списание|last=Liver|first=J.|date=1953|title=The Chronology of Tyre at the Beginning of the First Millennium B.C.|journal=Israel Exploration Journal|volume=3|issue=2|pages=113–120|jstor=27924517}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|year=1953|title=La Inscripción Asiria IM 55644 y la Cronología de los Reyes de Tiro|trans-title=The Assyrian Inscription IM 55644 and the Chronology of the Kings of Tire|journal=Sefarad|language=es|volume=13|issue=2|pages=217–237|id={{ProQuest|1300698169}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="Cross, Nora Stone, 17, n. 11">{{Harvnb|Cross|1972}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Studies in the Chronology of the Divided Monarchy of Israel|last=Barnes|first=William Hamilton|year=1991|isbn=978-1-55540-527-4|pages=29–55|chapter=The Tyrian King List: An External Synchronism from Phoenicia|doi=10.1163/9789004369573_003}}</ref> Ова му дава веродостојност на извештајот на Јосиф/Менандер кој ги именува кралевите на Тир од Авивал и Хирам I па сè до времето на Пигмалион и Дидона. [[Податотека:Guercino_Morte_di_Didone.jpg|десно|мини|250x250пкс| ''Смртта на Дидона'', од [[Гверчино]], 1631 година.]] Според Ј.М. Пењуела, разликата во двата датуми за основањето на Картагина имаат објаснување ако разбереме дека Дидона избегала од Тир во 825 година п.н.е., но поминале единаесет години пред првобитните жители да ѝ дадат дозвола да изгради град на копното, години обележани со конфликт при кој Тирците прво изградиле мал град на остров во пристаништето.<ref>{{Наведено списание|last=Peñuela|first=Joaquín M.|date=1954|title=La inscripción asiria Im 55644 y la cronología de los reyes de Tiro. Conclusión|trans-title=The Assyrian inscription Im 55644 and the chronology of the kings of Tyre. Conclusion|journal=Sefarad|language=es|volume=14|issue=1|pages=3–42|id={{ProQuest|1300698990}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> Дополнителни информации за активностите на Дидона по напуштањето на Тир се наоѓаат во статијата за Пигмалион, заедно со резиме на подоцнежните научници кои ја прифатиле тезата на Пењуела. Некои хронолошките размислувања служат за да се побие идејата дека таа можеби имала каква било врска со [[Енеја|Енеј]]. Енеј се борел во [[Тројанска војна|Тројанската војна]], која конвенционално се датира од 14-ти до 12-ти век п.н.е., што е премногу рано за Енеј да бил жив во времето на Дидона. Дури и на датумот во 864 година п.н.е. што историскиот ревизионист Дејвид Рол го смета за крај на Тројанската војна,<ref>David Rohl, ''The Lords of Avaris'' (London: Century, 2007) 474.</ref> Енеј би имал околу 77 години кога Дидона избегала од Тир во 825 п.н.е. и 88 кога таа почнала да ја гради Картагина во 814 година (по реконструкцијата на Пењуела), што тешко е во согласност со романтичните интриги меѓу Дидона и Енеј што ги замислил [[Вергилиј]] во ''„Енеида“''. Според Велеј Патеркул, [[Кадис]] и Утика (чие име приближно значи „Стар град“ наспроти Картагина што значи „Нов град“) биле основани повеќе од 80 години по Тројанската војна<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#II|History of Rome I,II]]}}</ref> и пред Картагина, за која тој тврдел дека била основана 65 години пред Рим (753 + 65 = 818 п.н.е.).<ref>{{Наведување|last=[[Velleius Paterculus]]|title=[[wikisource:Compendium of the History of Rome/Book I#VI|History of Rome I,VI]]}}</ref> == Вергилиевата „''Енеида“'' == [[Податотека:Dido_throne_MAN_Napoli_Inv8898.jpg|мини| Дидона седи на престол, придружувана од слугинка, гледајќи ја персонификацијата на Африка облечена во слонова кожа. Бродот на Енеј се појавува во позадина. Фреска во [[Помпеја]].]] Референците на Вергилиј во „''Енеида“'' генерално се совпаѓаат со она што го запишал Јустиновиот запис за Трог. Вергилиј го именувал Бел како татко на Дидона, при што овој Бел понекогаш бил нарекуван Бел II од подоцнежните коментатори за да се разликува од Бел, син на [[Посејдон]] и Либија, во пораната [[старогрчка митологија]]. Класичарот Т.Т. Дјук сугерирал дека ова било [[Хипокористик|хипокористикон]] на историскиот татко на Пигмалион и Дидона, Матан I, познат и како {{Трансл|phn|MTN-BʿL}} ({{Трансл|he|Matan-Baʿal}}, „Дар Господов“).<ref name="Duke 1969 pp. 135">{{Наведено списание|last=Duke|first=T. T.|year=1969|title=Review: The World of the Phoenicians|url=http://www.jstor.org/stable/3296263|journal=The Classical Journal|publisher=The Classical Association of the Middle West and South|volume=65|issue=3|page=135|issn=0009-8353|jstor=3296263|access-date=25 May 2022}}</ref> Вергилиј постојано ја користи формата ''Дидо'' во номинатив, но користи имиња изведени од ''Елиса'' за другите падежи. == Подоцнежна римска традиција == === Овидиј === Писмото 7 од [[Овидиј|Овидиевите]] „ ''Хероиди“'' е фиктивно писмо од Дидона до Енеј напишано непосредно пред таа да се искачи на кладата. Ситуацијата е иста како во ''„Енеида“'' од Вергилиј. Во ''„Фасти“'' (3.545f) Овидиј воведува еден вид продолжение во кое се вклучени Енеј и сестрата на Дидона, Ана Перена. === Силиј Италик === [[Податотека:Dido_Cochet_Louvre_ENT2000.10.jpg|лево|мини|444x444пкс| ''Дидона'', припишана на Кристоф Коше, порано во Марли ([[Лувр]])]] Ликот на Дидона влијаел на заплетот на поемата ''„Пуника“'' од Силиј Италик, прераскажување на настаните од [[Втора пунска војна|Втората пунска војна]] што црпела од митолошките корени на конфликтот. Во Книга 1, Силиј раскажува за основањето на Картагина од страна на Дидона, припишувајќи го непријателството на градот кон Рим на освојувачките аспирации на нејзината божица-заштитничка Јунона. Во храмот на местото на самоубиството на Дидона, младиот [[Ханибал Барка|Ханибал]] дознава за оваа историја од својот татко Хамилкар. Потоа Ханибал ја дава својата позната заклетва дека ќе му се спротивстави на Рим во војна пред „Елиса [Дидона], во твојата сенка“. Во оваа книга, Силиј, исто така, го следи потеклото на семејството Баркид до помладиот брат на Дидона.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.poetryintranslation.com/PITBR/Latin/ItalicusPunicaBKI.php|title=Italicus, Silius (c. 28–c. 103) - Punica (The Second Carthaginian War): Book I|work=www.poetryintranslation.com|accessdate=2025-04-14}}</ref> === Друго === ''Августанската историја'' („Tyranni Triginta“ 27, 30) тврди дека Зенобија, кралицата на Палмира кон крајот на третиот век, потекнувала од [[Клеопатра]], Дидона и [[Семирамида]]. == Продолжување на традицијата == [[Податотека:10_TND_-_2005_-_obverse.jpg|мини| Туниска банкнота од динар издадена во 2005 година, со портрет на Елиса]] Во „''[[Божествена комедија|Божествената комедија]]''“, Данте ја става сенката на Дидона во вториот круг на пеколот, каде што таа е осудена (поради нејзината осиромашувачка похота) да биде разнесувана засекогаш во жесток виор. Оваа легенда ја инспирирала ренесансната драма ''„Дидона, кралицата на Картагина“'' од [[Кристофер Марлоу]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.britannica.com/topic/Dido-Queen-of-Carthage|title=Dido, Queen of Carthage {{!}} play by Marlowe and Nashe|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-08-04}}</ref> [[Вилијам Шекспир]] ја споменува Дидона дванаесет пати во своите драми: четири пати во ''[[Бура (драма)|„Бура“]]'', иако сите во еден дијалог, двапати во ''„Тит Андроник“'', а исто така и во ''„Хенри VI Дел 2“'', ''[[Антониј и Клеопатра|„Антониј и Клеопатра“]]'', ''[[Хамлет|„Хамлет“]]'', ''[[Ромео и Јулија|„Ромео и Јулија“]]'', ''[[Сон на летната ноќ|„Сон на летната ноќ“]]'' и, најпознато, во ''[[Венецијанскиот трговец|„Венецијанскиот трговец“]]'', при меѓусебното додворување на Лоренцо и Џесика.<ref>''[[The Merchant of Venice]]'', Act 5, Scene 1</ref> [[Податотека:Sir_Nathaniel_Dance-Holland_-_The_Meeting_of_Dido_and_Aeneas_-_Google_Art_Project.jpg|мини| ''Средбата на Дидона и Енеј'' од Натаниел Денс-Холанд, 1766 г.]] Во Германија во 1794 година, [[Шарлота фон Штајн]] ја напишала својата драма наречена ''„Дидона“'', со автобиографски елемент - бидејќи фон Штајн била напуштена од нејзиниот љубовник, познатиот [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]], на начин што ја потсетувал на [[Енеја|„Енеј“]]. Туниска валута со ликот на Дидона (Елиса) била издадена во 2006 година.<ref>{{Наведена книга|title=Tunisia: An Arab Anomaly|last=Masri|first=Safwan M.|date=2017|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54502-0|pages=93–107|chapter=Carthage|doi=10.7312/masr17950|jstor=10.7312/masr17950.13|chapter-url=https://books.google.com/books?id=sBgwDwAAQBAJ&pg=PT145}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Избрана библиографија == * H. Akbar Khan, ''"Doctissima Dido": Etymology, Hospitality and the Construction of a Civilized Identity'', 2002. * [[Elmer Bagby Atwood]], ''Two Alterations of Virgil in Chaucer's Dido'', 1938. * S. Conte, ''Dido sine veste'', 2005. * R. S. Conway, ''The Place of Dido in History'', 1920. * F. Della Corte, ''La Iuno-Astarte virgiliana'', 1983. * G. De Sanctis, ''Storia dei Romani'', 1916. * {{Наведено списание|last=Edgeworth|first=R. J.|date=1976|title=The Death of Dido|journal=The Classical Journal|volume=72|issue=2|pages=129–133|jstor=3297083}} * M. Fantar, ''Carthage, la prestigieuse cité d'Elissa'', 1970. * L. Foucher, ''Les Phéniciens à Carthage ou la geste d'Elissa'', 1978. * Michael Grant, ''Roman Myths'', 1973. * M. Gras/P. Rouillard/J. Teixidor, ''L'univers phénicien'', 1995. * H.D. Gray, ''Did Shakespeare write a tragedy of Dido?'', 1920. * G. Herm, ''Die Phönizier'', 1974. * T. Kailuweit, ''Dido – Didon – Didone. Eine kommentierte Bibliographie zum Dido-Mythos in Literatur und Musik'', 2005. * R.C. Ketterer, ''The perils of Dido: sorcery and melodrama in Vergil's Aeneid IV and Purcell's Dido and Aeneas'', 1992. * R.H. Klausen, ''Aeneas und die Penaten'', 1839. * G. Kowalski, ''{{Јаз|la|De Didone graeca et latina}}'', 1929. * A. La Penna, Didone, in Enciclopedia Virgiliana, II, 1985, 48–57 * F.N. Lees, ''Dido Queen of Carthage and The Tempest'', 1964. * J.-Y. Maleuvre, ''Contre-Enquête sur la mort de Didon'', 2003. * J.-Y. Maleuvre, ''La mort de Virgile d’après Horace et Ovide'', 1993; * L. Mangiacapre, ''Didone non è morta'', 1990. * P.E. McLane, ''The Death of a Queen: Spencer's Dido as Elizabeth'', 1954. * O. Meltzer, ''Geschichte der Karthager'', 1879. * A. Michel, ''Virgile et la politique impériale: un courtisan ou un philosophe?'', 1971. * R.C. Monti, ''The Dido Episode and the Aeneid: Roman Social and Political Values in the Epic'', 1981. * S. Moscati, ''Chi furono i Fenici. Identità storica e culturale di un popolo protagonista dell'antico mondo mediterraneo'', 1992. * R. Neuse, ''Book VI as Conclusion to The Faerie Queene'', 1968. * {{cite conference |last1=Noël |first1=Marie-Pierre |title=Élissa, la Didon grecque, dans la mythologie et dans l'histoire |trans-title=Elissa, the Greek Dido, in mythology and history |language=fr |conference=Journée d'étude ”Les figures de Didon : de l'épopée antique au théâtre de la Renaissance”, lab. IRCL, Université Paul-Valéry Montpellier 3, Montpellier, 10 janvier 2014 |date=2014 |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-03071551/ |publisher=IRCL }} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2015|title='Epigr. Bob.' 45 Sp. (= Ps. Auson. 2 pp. 420 s. Peip.): la palinodia di Didone negli 'Epigrammata Bobiensia' e la sua rappresentazione iconica|journal=Sileno|language=it|volume=41|issue=1–2|pages=277–304|oclc=1121601459}} * {{Наведено списание|last=Nolfo|first=Fabio|date=2018|title=Su alcuni aspetti del movimento elegiaco di un epigramma tardoantico : la Dido Bobiensis|trans-title=On some aspects of the 'elegiac movement' of a late antique epigram: the 'Dido Bobiensis'|journal=Vichiana|language=it|volume=55|issue=2|pages=71–90|doi=10.19272/201812802005}} * Adam Parry, ''The Two Voices of Virgil's Aeneid'', 1963. * G.K. Paster, ''Montaigne, Dido and The Tempest: "How Came That Widow In?'', 1984. * B. Schmitz, ''Ovide, In Ibin: un oiseau impérial'', 2004; * E. Stampini, ''Alcune osservazioni sulla leggenda di Enea e Didone nella letteratura romana'', 1893; * A. Ziosi, Didone regina di Cartagine di Christopher Marlowe. Metamorfosi virgiliane nel Cinquecento, 2015; * A. Ziosi, Didone. La tragedia dell'abbandono. Variazioni sul mito (Virgilio, Ovidio, Boccaccio, Marlowe, Metastasio, Ungaretti, Brodskij), 2017. == Примарни извори == * Вергилиј, ''Енеида i.338–368'' * Јустин, ''Epitome Historiarum philippicarum Pompei Trogi xviii.4.1–6, 8'' == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dido}} '''Избрани англиски текстови''' <small>(''Алтернативни врски пронајдени во записите на Википедија за соодветните автори'')</small> * Forum Romanum: Justin 18.3f[usurped] (Contains [[Junianus Justinus|Justin]] (18.3–6) relating the early story of Elissa in full.) * [https://web.archive.org/web/20040606112311/http://www.tonykline.free-online.co.uk/Virgilhome.htm Translation of Virgil's works including the ''Aeneid''] by [[A. S. Kline]] * [https://web.archive.org/web/20070406131254/http://courses.washington.edu/hum523/dido/HeroidesVII(trans).html Ovid's imagined letter from Dido to Aeneas, trans. Miceal F. Vaughan] (See also [[Овидиј|Ovid]].) * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=App.+Pun.+1.1 Appian, ''The Punic Wars'', chapter 1] (See also [[Апијан|Appian]].) * [http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html Dido, Queen of Carthage] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19990901194817/http://courses.washington.edu/hum523/dido/index.html|date=1 September 1999}}, original text, modernization, and discussion of [[Џефри Чосер|Chaucer]]'s ''Legend of Dido'' * [https://web.archive.org/web/20040619025007/http://www2.prestel.co.uk/rey/dido.htm ''The Tragedy of Dido, Queen of Carthage'', by Christopher Marlowe (and Thomas Nashe?)]. (See also [[Кристофер Марлоу|Christopher Marlowe]].) '''Коментари''' * [http://homepage.mac.com/cparada/GML/Dido.html Врска до старогрчката митологија: Дидона] * [http://www.queendido.org Кралица Дидона: Ослободена Дидона] (За нова четиричина драма од Салваторе Конте; содржи и преобликување на добро познатото самоубиство во субјективна визија за Енеј и неговите „комити“ – 4.664, проследено со катабазата на Дидона) * [http://iconographic.warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=8&cat_2=15&cat_3=626&cat_4=970 Иконографска база на податоци на Варбуршкиот институт (околу 900 слики поврзани со „Енеида“ - Дидона се појавува во Книги I и IV)] [[Категорија:Картагинци]] 81wa4lleigg5gaiesxw8vq7pdux6hjo 0 1372623 5379219 2025-06-12T11:04:55Z 19user99 72391 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1171296391|List of monarchs of Carthage]]“ 5379219 wikitext text/x-wiki До 308 година п.н.е., Картагина била управувана, барем официјално, од монарси, односно извршната власт била во рацете на едно лице. Титулата на монарсите била Суфет. <ref name="Miles">{{Наведена книга|title=Carthage Must Be Destroyed: The Rise and Fall of an Ancient Civilization|last=Miles|first=Richard|publisher=Viking Penguin|year=2011|location=New York}}</ref> {{Rp|115–116}} '''[[Hannids|Ханониди]]''' * [[Hanno I|Хано I]] околу 580 – околу 556 година п.н.е. * Малх околу 556 – околу 550 година п.н.е. '''Магониди''' * Маго I околу 550 – околу 530 година п.н.е. * Хасдрубал I в. 530 – в. 510 година п.н.е * Хамилкар I околу 510–480 година п.н.е. * [[Ханон Морепловецот|Хано II]] 480–440 година п.н.е. * Химилко I (во Сицилија) 460–410 година п.н.е. * Ханибал I 440–406 година п.н.е. * Химилко II 406–396 година п.н.е. * Маго II 396–375 година п.н.е. * Маго III 375–344 година п.н.е. * [[Hanno III of Carthage|Хано III]] 344–340 година п.н.е. '''[[Hannonian monarchs|Ханониди]]''' * Хано I 340–337 година п.н.е. * [[Gisco of Carthage|Гиско]] 337–330 година п.н.е. * [[Hamilcar II of Carthage|Хамилкар II]] 330–309 година п.н.е. * Бомилкар 309–308 година п.н.е. Во 480 година п.н.е., по смртта на Хамилкар I, кралот ја изгубил поголемиот дел од својата моќ во корист на аристократскиот Совет на старешини. Во 308 година&nbsp;п.н.е., Бомилкар се обидел да изврши државен удар за да ја врати целосната власт на монархот, но не успеал, што довело до тоа Картагина да стане република. == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Картагинци]] cuui3hehgmdfqy29zbrr8avoseh48xj 5379221 5379219 2025-06-12T11:11:28Z 19user99 72391 5379221 wikitext text/x-wiki До 308 година п.н.е., [[Картагина]] била управувана, барем официјално, од [[Монарх|монарси]], односно извршната власт била во рацете на едно лице.<ref name="Lintott">[[Andrew Lintott]], ''Violence, Civil Strife and Revolution in the Classical City: 750-330 BC'', Routledge, 2014, p. 66.</ref> Титулата на монарсите била [[Суфет]].<ref name="Miles">{{Наведена книга|title=Carthage Must Be Destroyed: The Rise and Fall of an Ancient Civilization|last=Miles|first=Richard|publisher=Viking Penguin|year=2011|location=New York}}</ref>{{Rp|115–116}} '''[[Ханониди]]''' * [[Хано I]] околу 580 – околу 556 година п.н.е. * [[Малх]] околу 556 – околу 550 година п.н.е. '''[[Магониди]]''' * [[Маго I]] околу 550 – околу 530 година п.н.е. * [[Хасдрубал I]] околу 530 – 510 година п.н.е * [[Хамилкар I]] околу 510–480 година п.н.е. * [[Ханон Морепловецот|Хано II]] 480–440 година п.н.е. * [[Химилко I]] (во [[Сицилија]]) 460–410 година п.н.е. * [[Ханибал I]] 440–406 година п.н.е. * [[Химилко II]] 406–396 година п.н.е. * [[Маго II]] 396–375 година п.н.е. * [[Маго III]] 375–344 година п.н.е. * [[Хано Картагински|Хано III]] 344–340 година п.н.е. '''[[Ханониди]]''' * [[Хано Големиот]] 340–337 година п.н.е. * [[Гиско]] 337–330 година п.н.е. * [[Хамилкар Картагински|Хамилкар II]] 330–309 година п.н.е. * [[Бомилкар]] 309–308 година п.н.е. Во 480 година п.н.е., по смртта на Хамилкар I, кралот ја изгубил поголемиот дел од својата моќ во корист на аристократскиот Совет на старешини. Во 308 година&nbsp;п.н.е., Бомилкар се обидел да изврши државен удар за да ја врати целосната власт на монархот, но не успеал, што довело до тоа Картагина да стане република. == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Картагинци]] kne5yqd39g8ez0m5796ystwwqlos45x 5379223 5379221 2025-06-12T11:12:28Z 19user99 72391 5379223 wikitext text/x-wiki До 308 година п.н.е., [[Картагина]] била управувана, барем официјално, од [[Монарх|монарси]], односно извршната власт била во рацете на едно лице.<ref name="Lintott">[[Andrew Lintott]], ''Violence, Civil Strife and Revolution in the Classical City: 750-330 BC'', Routledge, 2014, p. 66.</ref> Титулата на монарсите била [[Суфет]].<ref name="Miles">{{Наведена книга|title=Carthage Must Be Destroyed: The Rise and Fall of an Ancient Civilization|last=Miles|first=Richard|publisher=Viking Penguin|year=2011|location=New York}}</ref>{{Rp|115–116}} '''[[Ханониди]]''' * [[Хано I]] околу 580 – околу 556 година п.н.е. * [[Малх]] околу 556 – околу 550 година п.н.е. '''[[Магониди]]''' * [[Маго I]] околу 550 – околу 530 година п.н.е. * [[Хасдрубал I]] околу 530 – 510 година п.н.е * [[Хамилкар I]] околу 510–480 година п.н.е. * [[Ханон Морепловецот|Хано II]] 480–440 година п.н.е. * [[Химилко I]] (во [[Сицилија]]) 460–410 година п.н.е. * [[Ханибал I]] 440–406 година п.н.е. * [[Химилко II]] 406–396 година п.н.е. * [[Маго II]] 396–375 година п.н.е. * [[Маго III]] 375–344 година п.н.е. * [[Хано Картагински|Хано III]] 344–340 година п.н.е. '''[[Ханониди]]''' * [[Хано Големиот]] 340–337 година п.н.е. * [[Гиско]] 337–330 година п.н.е. * [[Хамилкар Картагински|Хамилкар II]] 330–309 година п.н.е. * [[Бомилкар]] 309–308 година п.н.е. Во 480 година п.н.е., по смртта на Хамилкар I, кралот ја изгубил поголемиот дел од својата моќ во корист на аристократскиот Совет на старешини. Во 308 година&nbsp;п.н.е., Бомилкар се обидел да изврши државен удар за да ја врати целосната власт на монархот, но не успеал, што довело до тоа Картагина да стане [[република]]. == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Картагинци]] n2pypuyylhihfn6cn5u2q66krkcr8bk 5379228 5379223 2025-06-12T11:20:32Z 19user99 72391 5379228 wikitext text/x-wiki До 308 година п.н.е., [[Картагина]] била управувана, барем официјално, од [[Монарх|монарси]], односно извршната власт била во рацете на едно лице.<ref name="Lintott">[[Andrew Lintott]], ''Violence, Civil Strife and Revolution in the Classical City: 750-330 BC'', Routledge, 2014, p. 66.</ref> Титулата на монарсите била [[Суфет]].<ref name="Miles">{{Наведена книга|title=Carthage Must Be Destroyed: The Rise and Fall of an Ancient Civilization|last=Miles|first=Richard|publisher=Viking Penguin|year=2011|location=New York}}</ref>{{Rp|115–116}} '''[[Дидониди]]''' * [[Дидона]] 814 – околу 760 година п.н.е. (кралица и основач) * непознати принцови (потомци на придружниците на Дидона и нивните наследници) * [[Хано I]] околу 580 – околу 556 година п.н.е. * [[Малх]] околу 556 – околу 550 година п.н.е. '''[[Магониди]]''' * [[Маго I]] околу 550 – околу 530 година п.н.е. * [[Хасдрубал I]] околу 530 – 510 година п.н.е * [[Хамилкар I]] околу 510–480 година п.н.е. * [[Ханон Морепловецот|Хано II]] 480–440 година п.н.е. * [[Химилко I]] (во [[Сицилија]]) 460–410 година п.н.е. * [[Ханибал I]] 440–406 година п.н.е. * [[Химилко II]] 406–396 година п.н.е. * [[Маго II]] 396–375 година п.н.е. * [[Маго III]] 375–344 година п.н.е. * [[Хано Картагински|Хано III]] 344–340 година п.н.е. '''[[Ханониди]]''' * [[Хано Големиот]] 340–337 година п.н.е. * [[Гиско]] 337–330 година п.н.е. * [[Хамилкар Картагински|Хамилкар II]] 330–309 година п.н.е. * [[Бомилкар]] 309–308 година п.н.е. Во 480 година п.н.е., по смртта на Хамилкар I, кралот ја изгубил поголемиот дел од својата моќ во корист на аристократскиот Совет на старешини. Магонидите биле протерани од Картагина. Врховната законодавна власт ја извршувал советот од сто и четири, а извршната власт ја извршувале двајца годишно реизбрани суфети. Во 308 година&nbsp;п.н.е., Бомилкар се обидел да изврши државен удар за да ја врати целосната власт на монархот, но не успеал, што довело до тоа Картагина да стане [[република]]. == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Картагинци]] d4attieztrgx99dgr3p3oausb3wiwjr 5379229 5379228 2025-06-12T11:21:20Z 19user99 72391 5379229 wikitext text/x-wiki До 308 година п.н.е., [[Картагина]] била управувана, барем официјално, од [[Монарх|монарси]], односно извршната власт била во рацете на едно лице.<ref name="Lintott">[[Andrew Lintott]], ''Violence, Civil Strife and Revolution in the Classical City: 750-330 BC'', Routledge, 2014, p. 66.</ref> Титулата на монарсите била [[Суфет]].<ref name="Miles">{{Наведена книга|title=Carthage Must Be Destroyed: The Rise and Fall of an Ancient Civilization|last=Miles|first=Richard|publisher=Viking Penguin|year=2011|location=New York}}</ref>{{Rp|115–116}} '''[[Дидониди]]''' * [[Дидона]] 814 – околу 760 година п.н.е. (кралица и основач) * непознати принцови (потомци на придружниците на Дидона и нивните наследници) * [[Хано I]] околу 580 – околу 556 година п.н.е. * [[Малх]] околу 556 – околу 550 година п.н.е. '''[[Магониди]]''' * [[Маго I]] околу 550 – околу 530 година п.н.е. * [[Хасдрубал I]] околу 530 – 510 година п.н.е * [[Хамилкар I]] околу 510–480 година п.н.е. * [[Ханон Морепловецот|Хано II]] 480–440 година п.н.е. * [[Химилко I]] (во [[Сицилија]]) 460–410 година п.н.е. * [[Ханибал I]] 440–406 година п.н.е. * [[Химилко II]] 406–396 година п.н.е. * [[Маго II]] 396–375 година п.н.е. * [[Маго III]] 375–344 година п.н.е. * [[Хано Картагински|Хано III]] 344–340 година п.н.е. '''[[Ханониди]]''' * [[Хано Големиот]] 340–337 година п.н.е. * [[Гиско]] 337–330 година п.н.е. * [[Хамилкар Картагински|Хамилкар II]] 330–309 година п.н.е. * [[Бомилкар]] 309–308 година п.н.е. Во 480 година п.н.е., по смртта на Хамилкар I, кралот ја изгубил поголемиот дел од својата моќ во корист на аристократскиот Совет на старешини. Магонидите биле протерани од Картагина. Врховната законодавна власт ја извршувал советот од сто и четири, а извршната власт ја извршувале двајца годишно реизбрани суфети. Во 308 година&nbsp;п.н.е., Бомилкар се обидел да изврши државен удар за да ја врати целосната власт на монархот, но не успеал, што довело до тоа Картагина да стане [[република]].<ref name=Lintott/> == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Картагинци]] 4e7b858617z45901brwc0kwtgkpee51 1 1372624 5379225 2025-06-12T11:15:44Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{}} 5379225 wikitext text/x-wiki {{}} 0ew0e4nobvzn4rxc6ff4utuz9lbluka 5379226 5379225 2025-06-12T11:15:55Z Jtasevski123 69538 5379226 wikitext text/x-wiki {{сзр}} l91fuluhfmxd7xhcgfmssgp4a9mdc30 14 1372625 5379227 2025-06-12T11:19:59Z Marco Mitrovich 114460 Создадена страница со: [[Категорија:Српски Роми|Населби]] 5379227 wikitext text/x-wiki [[Категорија:Српски Роми|Населби]] jcjro3otyewkpzlkt646tpyof6746ct